Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


- Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


alhttpo://books.goodle.com/ 





(550,} 


HARVARD COLLEGE 
LIBRARY 


JAMES WALKER 
(Class of 1814) 
President of Harvard College 


* Preference being given to works in the Intellectual 
and Moral Sciences" 











Digitized by Google 


PATROLOGULE 


CURSUS COMPLETUS ; 


SM 
SIYE t 


BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM 


QUI € 
AB EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA 
FLORUERUNT ; 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICA TRADITIONIS PER DUODECIM. PRIORA 
ECCLESIJE S/ECULA, 


SXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS , INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANU&CRIPTIS COLLATAS, 
PERQUAM DILIGENTER CASTICATA ; 
DISSERTATIONIRUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER II.LUSTRATA ; 
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUAZ TRIBUS NOVISSIMIS SAJCULIS DEBENTUR AESOLUTAS 
DETECTIS, AUCTA ; 
1NDICIBUS lARTICULARIBUS ANALTTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI 
SUBSEQUENTIBUS, DONATA; 
CAPITULIS INTRA 1P8UM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM 
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; 
OP'ERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM 
£CCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 
DUORUS INDICIBUS GENERALIRUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO C6NSULTO, QUIDQUID 
UNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; AI.TERO 
SCIUPTUR AE SACIL/E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES 
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM 
' SCRIPTURA TEXTUS COMMENTATI SINT. 
EDITIO ACCURATISSDIA, CATERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR : CHARACTEKUSM NITIDITAS 
CHART,£ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RUCUSORUM TUM VARIETAS 
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA &IBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER 
$141LIS, PRETII EXIGUITAE, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, 
SEXCENMTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC LIC SPARSORUM, 
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OXNES /£TATES, 
" . LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM. 


SERIES PRIMA, 


ΙΝ QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCIUPTORESQUE ECCLESIA LATINAE 
A TERTLLLIANO AD Gli-GolRlUM MAGNUM. 


S9iccurante ἢ ἢ. Stigne, 
BIBLIOTHEGA CLBRI UNIVERSA, 
SIYE 
CQURSUUM COMPLETORUM iN SINGULOS SCIENTIAE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORE 





PATROLOGIA BINA EDITIONE TYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR/ECO-LATINA, — 
VYVENEUNT MILLE FRANCIS DUCENTA YOLUMINA EDITIONIS LATINAE ; OCTINGENTIS ET 
M:LLE TRECENTA GRJECO-LATINJE. — MERE LATINA UNIVERSOS AUCTORES TUM OCCIDENTALES, TUM 
ORIENTALES EQUIDEM AMPLECTITUR ; HI AUTEM, IN EA, SOLA VERSIONE LATINA DONANTUR. 


PATROLOGUE TOMUS LXIX. 


VIGILIUS rap4, GILDAS SAPIENS, PELAGIUS para, CASSIODORUS. 
CASSIODORI Touts Pniog. — CAETERORUM TonMUS UNICUS. 








EXCUDEBATUR ET VENIT APUD EDITOREM, 
IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIOIUUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, 
SEU PETIT-MONTROUGE. 

1858 


^ 


Q SSO:|I 


HITS 5, 


Se quutaL 7 
fore Thu, 2.9. | x b d. 
(P ow Iu) 











Qa. | | 
MAGNI AURELII 


CASSIODORT 


SENATORIS, 


VIRI PATRICII, CONSULARIS, ET. VIVARIENSIS XBBATIS 


OPERA OMNIA 


IN DUOS TOMOS DISTRIBUTA, 
AD FIDEM MANUSCBIPTORUM CODICUM EMENDATA ET AUCTA, NOTIS, OBSERYATIONIBUS ET 
INDICIBUS LOCUPLETATA, PRACEDENTE AUCTOBIS VITA, QUJE NUNC PRIMUM IN 
LUCEM PRODIT CUM DISSERTATIONE DE EJUS MONACHATU, - 
OPERA ET STUDIO J. GARETIT ^ 
MONACHI ORDINIS SANCTI BENEDICTI E CONGREGATIONE GANGCTI MAUBRI. 
NOBIS AUTEM CURANTIBUS ACCESSERUNT 


COMPLEXIONES IN EPISTOLAS B. PAULI 


QUAS EDIDIT ET ANNOTAVIT SCIPIO MAFFEIUS. 


PRECEDUNT 


VIGILII »a»z, GILD/E SAPIENTIS 


PELAGII PAPAE 
SCRIPTA UNIVERSA 


EX MANSI ET GALLANDIO MUTUATA. 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 


BIBLIOTHEG/UE CLERI UNIVERSE, 
$IVE 
CURSUUM COMPLETORUM ΙΝ 81INGULOS SCIENTIAE ECCLESIASTICAE BAMOS, EDITORE. 


— —— umn-0-6-t p — —— 
CASSIODORI TOMUS PRIOR. — CAJETERORUM TOMUS UNICUS. 
— imn Q-Q une — — — 


VENEUNT 9 voLUMINA 15 FRANCIS GALLICIS. 


v 
Ὁ 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD EDITOREM, 
IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, 
SEU PETIT-MONTROUGE. 


1848 


ELENCHUS OPERUM » 


" QU. IN HOC TOMO LXIX CONTINENTUR. 


[eo rod 


: VIGILIUS PAPA/.« 2 26-555) 
f^ Ep stole et decreta". . " $ τ . τὰ e e . Φ . e T . e. . € e. . col. 9 


GILDAS SAPIENS. 


5 Be excidio Britannie liber querulus." v. e. τ cab ue oe de sm. We des τὸ 929 
PELAGIUS PAPA 1,72. *^5-7r4) 
Δ Epistolee. ο Φ e e Φ Φ Φ τον : . . . e e Φ Φ e Φ . e φ e e 393 
CASSIODORUS. 
Variarum libri duodecim. . . . . - «4 e e. rl es 501 
EHetoria tripartita. e e δ e e : * e . * e e. e e. e e e . e e e . 819 
Chronicon e e . e e e e e. e. e. e . . . e. e e * . e e . e. 4 1913 
Computus pasehalis . . . . - . e i awe es de RC “ὧν eoe ἢ 1949 


^^ De Gothorum origine et rebus gestis, auctore Jormmwe . i. τὰς de Doe. gw o4 1251 


ERRAT. 
Col. 431, Grseci textus lín. 45, prO deis ἐπήγαγες ἐδίδοσαν, Quod legitur nullo sensu in editione Mansi, legi pos:el, éxéxqurw 


ταφατιχὴν ἰδιδοσαν, quod Latino mans prolulere respónsum consonaret.—[In tomo sequenu pag. 4405-1116, in titulo 
superiore, post M. Aurelii Cassiodori, supplendum Complexiones in Actws Apostolorum. 


"Ex typis MIGNE, au Pctit Montrouge. 








ANNO DOMINI DXIXVIII --ὈΣΥ. 


VIGILIUS PAPA. . 


. NOTITIA ( ez libro Pontificali ). 





Vigillus * natione Romanus, ex pàtre Joanne con- A secutus est Joannes magistér militum. cognomento 


sule, sedit annos 17 ^ mezses 5 (a) dies 26. Eodem 
tempore Bclisarius patricius commisit bellum * cum 
Vittige rege Gothorum. Quem fugientem noctu in- 


(a) Ms. Luc., 7. 


δ Cum Vigilius favore Theodor» Auguste in se- 
dem apostolicam intrusus post obitum Silverii se 
pontificatu subdole abdicásset, ea spe fortasse ut 
per studia Belisarii legitime eligeretur, electuris no- 
vum pontificem Románz Ecclesi clericis ille metus 
incessit, ne si Vigilium multis criminibus notorie 
contaminatum eligerent, in sacros canones delin- 
querent; si véro proterirent, schismati et. pericu- 
losissimse hzresi occasionem praberent, Post lon- 
gam consultationem, ad avertendum schismatis et 

. hzereseos periculum, divino instinctu , fortasse om- 
nium consénsu electus est Vigilius , catholicus qui- 
dem, sed propter aimbitionenr, hiercticorum conver- 
satione pollutus. Post emissam fdei confessionem, 
omnisque hereseos exsecrationem , eveclus es( in 
thronum pontilicium 1v calendas Julii, anno Christi 
540, qui est Justiniani 14. Ixc otnia nutu Dei fa- 
cta esse probavit eveutus. Admirabili enim exemplo 
accidit ut. qui ad maledicendum populo Dei antea 
lIuerat inductus, idem ad benedicendum eidem con- 
verteretur, quemque Theodora imperatrix ad revo- 
candum Antlimum in sedem pontificalem evexerat, 
ille post legitimam sui electionem anathema adver- 
süs eumdem atque collegas ipsius liereticos irroga- 
tum iterum confirinaverit. Justinianus imperator de 
legitima electione Vigilii certior redditus, more ma- 
ion suorum apud eumdem per legatum et episio- 

am fidei confessionem edidit, ut patet ex reddita 
Vigilii epistola, qua pt*eter exspectationem Theodo- 
rz Áugust:e in Ánthimum ejusque collegas hereticos 
anathema intorsit. In Italia nulla ducum virtute Ra- 
'venna civitas dedita, ipseque Vitiges rex Gothorum 
anno Christi 540 victus fuit a Belisario ; qui hanc ob 
fein ab $mulis invidiam passus, et in atfectatze ty- 
rannidis suspicionem adductus , Constantinopolim 
revocatur. Qui cum venisset, adductis secum devi- 
ctis hostibus, triumphare non est permissus, pro- 
pterea fortasse quod inipie Auguste nimium obtem- 
perat in pontificem impia et sacrilega attentasset. 

heobaldus rex Gothorum vires dispersas restaura- 
vit, post cujus c:edem Totilas Theobaldi nepos, fla- 
gellun Grxcorum in Occidente dominantium, eve- 
ctus est in regnum : qui posl aliquot vietorias contra 
Romanos partas Campania potitus est, ubi eidem 
accidit, quod refert S. Gregorius i1 Dialogorum, cap. 
18, de sancto Benedicto Cassinensi monacho, qui 
venienti Riggovi ad explorandum dornini prophetiam 
dixit : Pone, fili, pone hoc quod portas, non est tuum. 
Ipsi vero Toti: ad se venienti prxnuntiavit dicens : 
Multa mala facis, multa maía fecisti, jam aliquando 
ab iniquitate conquiésce : equidem Romam ingressurus 
£5, mare transiturus ; novem annis regnans, decimo 
morieris. Quando post totam fere subactam [Italiam 
Roma potitus fuerit, infra dicemus. Hujus temporibus 
quatuor pluresve Persarum irruptiones in Romanos 
fact: sunt a Cosrboe Persarum rege, quas describ;t 
Procopius de Bello Persico. 

Auno pontificatus Vigilii septimo, qui est Christi 
516, Petrus Hierosolymorum episcopus vita defun- 


Sanguinarius, et tenuit eum, et adduxi: ad Belisa- 
rium et ad Vigiliun Romam. Tune dederunt ei sa- 
cramenta in basilica Julii (P) , ut salvum illum per: 


(b, Idem cod., Julia. 


clus est : in locum ejus successit Macarius Il, qui 
ex sinistro judicio suspicionem hsreseos incurrit. 
Theolora Áugusta haeretica Severiana ad eversio- 
nem fidei ortho.!ox:xe solui intenta, cum imperasset, 
teste Procopio, annum unum et viginti, anuo inpet 
rii Justiniani 25, diro anathematis jaculo per Vigi- 
lium sauciata, ulciscenle numine baud dubie divino, 
misere interiit. Qua fide erga Anastasius dicat Vigi- 
lium jussu imperatricis e templo Sancte Eupbeiize 
Chalcedone extractum fuisse, infra dicemus. Si non 
impie hujus feminz imperio nimis obsequens fuisset 
Belisarius, manusque violentas a Silverio retraxisset, 
felicissimus fuisset dux tilitum : quia tamen Deum 
feminze postposuit, e summa gloria in infimam fur« 
tunam misere est dejectus. Nam cum de insidiis Ju- 
Stiniano imperatori paratis accusatus fuisset, et for- 
tasse etiam convictus, bonis et dignitatibus omnibus 
exulus est, excz:ecatus, eoque paupertatis adactus, ut 
stipem mendicare coactus fuerit. Zonaras, Cedrenus, 
Volaterranus, ete., Báronius anno 561. Qux occa- 
sione trium capitulorum, scripta Theodori Mopsuc- 
steni, Theodoreti, atque epistolam Ibx concernen- 
tium, hujus temporibus dicta, scripta, aut gesta fue- 
rint, per litteras, concilia et edicta, inf:a patebit. 
Prima Justiniana metropolitan: sedis dignitate at 

rirogaliva auctoritate Vigilii exornata fuit. Novella 

51, c. 5. Basilicam a se constructam sacris imagi- 
num picturis decoravit, ut ait Hadrianus papa in 
epis'ola àd Carolum Magnum ; monasterium a Chil - 
deberto Francorum rege erectum privilegiis et iin« 
munitatibus decoravit, ut scribit S; Gregorius lib. vir, 


C epist. 115. Vigilius etiam episcopum Origenem antea 


svpius damnatum, suo etiam constituto condemna- 
vit; Cassiodorus Instit. divinarum lectionum, l. 1, c. 5, 
Ex actis hujus pontificis singularis Dei erga Ro- 
manam Ecclesiam providentia, atque admiranda 
apostolic:; sedis auctoritas omnibus innotescit. 
Quanquam imperatricis aliotumque desiderio spera- 
tum fuerit, naviculam Petri eo ducendam, quo ipsi 
8uo affectu commovereit Vigilium suo studio ac fa- 
vore in sedem apostolicam violehter et sacrilege in- 
trusum, tamen residéns in ea Christus liuc. atque il- 
luc universam navim pro arbitrio vertit, et licet 
fluctus contrarii eam urserint, flantesque venti in ad- 
veigam partem quandoque impulerint, nunquam ia- 
men ipsa navicula toto témpore legitimi poutificatus 
Vigilii in scopulos impegil, vel in syrtes offendit, 
iclibusque undarum crebrioribus diss.luta fuit, sed 
potius illesa permansit, omnemque illam aquam; 
quam per lata foraniina influentem excepit, integre 
ad suminám s:ccitatem vicissim excussit. Videant 
ergo 


b Sexdecim annis sedem apostolicam tehuisse Vi- 
gilium scribit Baron. ann. 555. Sev. ΒΙΝΙῦ8. 
e Vitigem nullo przlio habito, nulla ducum virtute, 
una cum Ravenna civitate, anno quirito belli Gothici, 
ui est Christi 540, deditum esse Belisario scribit 
rocopius. Sev. Biius. 


* Notas in Mansiana editione e regione textus positas sive in textu inter uncinos sive infra columnas cif 


fris superioribus praemissis exscripsimus. Epi. 


᾿ PairnoL. LX1X. 


1 


ELENCHUS OPERUM 4 


: -. QUE IN HOC TOMO LXIX CONTINENTUR. 


GUN το 


. VIGILIUS PAPA/ ^ 2 2€ 555) 


f^ Epistolgetdecrel^. - . 7. 2. 


pu LÀ .* P e . e Ld 9 e . col. 9 
GILDAS SAPIENS. 
9» Be excidio Britannis liber querulus. . . . . "E 329 
.PELAGIUS PAPA I. 43 t*ryd "f4) 
(^ Epistoles. e 9 e^o δ * ?* ὁ e ᾿ e 9 9 $9 ὁ $9 ὁ ὁ ὁ ὁ ὁ ὁ yy e P 393 
CASSIODORUS. 
Variarum libri duodecim. . «. «. . - 4. er rr rr n 501 
Héetoriatriparlita. . « . . «- « « «-«* . : ὁ; ὦ . 819 
Chronicon e e . e. e e LJ . e. e. e. e e e e e . . . e 1913 
Computus pasehalis . . . . . $^ ὦ Wee de τὴς ue «we ὡς 1949 
r^ De Gothorum origine et rebus gestis " auctore S dnce νοι 1951 
dd 
ERRAT A.. | 
Col. 981, Grseci €: lin. 45, prO die ἐπήγαγες ἐδίδοσαν, (οὐ legitur nullo sensu in editione Mansi, legi pos:el, ἀκόκρισω 
καταφατιχὴν ἰδίδοσαν, quod Latino afirmans proiulere respónsum consonaret.—[In tomo sequen pag. 4405-1116, in titulo 
superiore, post M. Aureli Cassiodori, supplendum Complexiones in Acius Apostolorum. 


"Ex typis MIGNE, au Pctil Montrouge. 











ANNO DOMINI DXXXVIII —DLV. 


VIGILIUS PAPA. . 


. NOTITIA ( ez libro Pontificali ). 





Vigilius * natione Romanus, ex pátre Joanne con- A secutus est Joarnes magister militum cognomento 


sule, sedit annos 17 ^ mezses 5 (a) dies 26. Eodem 
tempore Belisarius patricius commisit bellum * cum 
Vittige rege Gothorum. Quem fugientem noctu in- 


(a) Ms. Luc.,; ". 


* Cum Vigilius favore The»dorx» Auguste in se- 
dem apostolicam intrusus post obitum Silverii se 
pontificatu subdole abdicásset, ea spe fortasse ut 
per studia Belisarii legitime eligeretur, electuris no- 
vum pontificem Romanz Ecclesi clericis ille metus 
incessit, ne si Vigilium mullis criminibus notorie 
contaminalum eligerent, in sacros cánones delin- 
querent; si véro preeterirent, schismati et pericu- 
losissimee haeresi occasionem preberent. Post lon- 
gam consultationem, ad avertendum schismatis et 
. hxereseos periculum, divino instinctu , fortasse om- 
nium consénsu electus est Vigilius , catholicus qui- 
dem, sed propter ambitionens, hzrcticorup conver- 
satione pollutus. Post emissaim fidei confessionem, 
omnisque hereseos exsecrationem, evectus esi in 
thronum. pontificium iv calendas Julii, anno Christi 
540, qui est Justiniani 14. Il: c omnia nutu Dei fa- 
cta esse probavit eventus. Admirabili enim exemplo 
accidit ut qui ad maledicendum populo Dei antea 
luerat inductus, idem ad benedicendum eidem con- 
verteretur, quemque Theodora imperatrix ad revo- 
candum Anthimum in sedem pontilicalem evexerat, 
ille post legitimam sui electionem anathema adver- 
sus eumdem atque collegas ipsius h:xreticos irroga- 
tum iterum confirinaverit. Justinianus imperator de 
legitima electione Vigilii certior redditus, more ma- 
jorum suorum apud eumdem per legatum et episio- 

am fidei confessionem edidit, ut patet ex reddita 
Vigilii epistola, qua preter exspectationem Theodo- 
Γῷδ Áugusi:e in Ànthimum ejusque collegas haereticos 
anathema intorsit. In ltalia nalla ducum virtute Ra- 
 venna civitas dedita, ipséque Vitiges rex Gothorum 
anno Christi 540 victus fuit a Belisario ; qui hanc ob 
rein ab mulis invidiam passus, et in alfectatze ty- 
rannidis suspicionem adductus, Constantinopolini 
revocatur. Qui cum venisset, adductis secum devi- 
ciis hostibus, triumphare non est permissus, pro- 
pterea fortasse quod impix: August: nimium obtem- 
prn in pontificem impia et saerilega attentasset. 

heobaldus rex Gothorum vires dispersas restaura- 
vit, post cujus cedem Totilas Theobaldi nepos, fla- 
gellun Grxcorum in Occidente dominantium, eve- 
etus est in regnum : qui post aliquot victorias contra 

omanos partas Campania potitus est, ubi eidem 
accidit, quod refert S. Gregorius i1 Dialogorum, cap. 
18, de sancto Benedicto Cassinensi monacho, qui 
venienti Riggovi ad explorandum domini prophetiam 
dixit : Pone, fili, pone hoc quod portas, non est tuum. 
Ipsi vero Totilzx ad se venienti prznuntiavit dicens : 
Multa mala facis, mulia maía fecisti, jam aliquando 
ab iniquitate counquiésce : equidem Romam ingressurus 


£s, mare transiturus ; novem annis regnans, decimo D 


morieris. Quando post totam fere subactam Italiain 
Roma potitus fuerit, infra dicemus. Hujus temporibus 
quatuor pluresve Persarum irruptiones in Romanos 
fact: sunt ἃ Cosrhoe Persarum rege, quas describ;t 
Procopius de Dello Persico. 

Auno pontificatus Vigilii septimo, qui est Christi 
516, Petrus Hierosolymorum episcopus vita defun- 


Sanguinarius, et tenuit eum, et adduxi: ad Belisa« 
rium et ad Vigiliun Romam. Tunc dederunt ei 58- 
cramenta in basilica Julii (8), ut salvum illum pers 


(b, lem cod., Julia. 


clus est : in locum ejus successit Macarius II, qui 
ex sinistro judicio suspicionem h:reseos incurrit. 
Theodora Áugusta haeretica Severiana ad eversio- 
nem fidei ortho.lox:x solum intenta, cum imperasset, 
teste Procopio, annum unum οἱ viginti, anuo inipe* 
rii Justiniani 9$, diro anathematis jaculo per Vigi- 
lium sauciata, ulciscenle numine baud dubie divino, 
misere interiit. Qua fide ergo Anastasiüs dicat Vigi- 
lium jussu imperatricis e templo Sancte Eupbeiie 
Chalcedone extractum fuisse, infra dicemus, Si non 
impi:e hujus feminze imperio niinis obsequens fuisset 
Belisarius, manusque violentas a Silverio retraxisset, 
felicissimus fuisset dux militum : quia tamen Deum 
femin:x postposuit, e summa gloria in infimam fur« 
tunam misere est dejectus. Nam cum de irmsidiis Ju- 
stiniano imperatori paratis accusatus fuisset, et for- 
tasse eliam convictus, bonis et dignitatibus omnibus 
exutus est, excx;ecatus, eoque paupertatis adactus, ut 
stipem mendicare coactus fuerit. Zonaras, Cedrenus, 
Volaterranus, etc., DBáronius anno 561. Qux occa- 
sione trium capitulorum, scripta Theodori Mopsuc« 
steni,, Theodoreti, atque epistolam 1Ilxe concernen- 
tium, hujus temporibus dicta, scripta, aut gesta fue- 
rint, per litteras, concilia οἱ edicta, infa patebit, 
Prima Justiniana metropolitan:z sedis dignitate at 

r:erogativa auctoritate Vigilii exornata fuit. Novella 

$1, c. 5. Basilicam a se constructam sacris imagi- 
num picturis decoravit, ut ait Hadrianus papa in 
epis'ola àd Carolum Magnum ; monasterium a Chil - 
deberto Francorum rege erectum privilegiis et iin« 
munitatibus decoravit, ut scribit S; Gregorius lib. vir, 


C epist, 115. Vigilius etiam episcopum Origenem antea 


sepius damnatum, suo etiam constituto condemna- 
vit. Cassiodorus Instit. divinarum lectionum, l. 1, c. 5, 
Ex actis hujus pontificis singularis Dei erga Ro- 
manam Ecclesiam providentia, atque admiranda 
apostolic:;o; sedis auctoritas omnibus innotescit. 
Quanquam imperatricis aliorümque desiderio spera- 
tum fuerit, naviculam Petri eo duceridam, quo ipsi 
suo affectu commovereit Vigilium suo studio ac fa- 
vore in sedem apostolicam violehter et sacrilege in- 
trusum, tamen residéns in ea Christus liuc atque il- 
luc universam navim pro arbitrio vertit, et licet 
fluctus contrarii eam urserint, flantesque venti in ad 
versam partem quandoque impulerint, nunquam ἐᾶ- 
men ipsa navicula toto tempore legitimi pontificatus 
Vigilit in scopulos impegit, vel in syrtes offendit; 
Icibusque undarum crebrioribus diss.luta fuit, sed 
potius illesa permansit, omnemque illam aquam, 
quam per lata foraiina influentem excepit, integre 
ad sümmám s:ecitatem vicissim excussit, Videant 
ergo 


* Sexdecim annis sedem apostolicam teriuisse Vi- 
gilium scribit Baron. ann. 555. Sev. Bixius. 
ς Vitigem nullo przlio habito, nulla ducum virtute, 
una cum Ravenna civitate, auno quirito belli Gothici, 
ui est Christi 540, deditum esse Belisario scribit 
rocopius. Sev. Biwius. 


* Notas in Mansiana editione e regione textus positas sive iu textu inter uncinos sive infra columnas cif 


[ris superioribus praunissis exscripsimus. Epi. 


! PargoL. LXIX, 


1 


τ 


VIGILIUS PAPÀ. 


9 


1 


ducerent ad J.stinianum imperatorem. Quem cum A male agit cum servis tuis Romanis, el cum ipsa plc- 


adduxissent Constantinopolim, gavisus est impera- 
tor, et fecit eum patricium et comitem, et transmisit 
eum juxta fines Persarum, et ibi vitam finivit. Beli- 
sarium vcro interrogavit imperator, quomodo se ha- 
beret cam Romanis, vel quomodo in loco Silverii 
statnissct Vigilium. Tunc gratias ei egerunt impera- 
tor ct Augusta *, et data ei dignitate, iterum misit 
eum in Africam 5. Qui veniens in fines Afric, sub 
dolo pacis interfecit Gontharidem (a) regem Vanda- 
lorum, et redacta est Afriea sub repuhlica. Tunc 
Belisarius patricius veniens Romam, de spoliis Van- 
dalorum obtulit * beato Petro apostolo per manus 
Vigilii ρᾶρα: crucem auream cum gemmis, pensaatem 
libras centum, in qua scripsit vielorias suas : cero- 
stata argentea (5), deaurata majora duo, qus stant 
usque hodie ante corpus beati Petri apostoli. Sed et 
alia multa dona et eleemosynas pauperum largitus 
est. Fecit etiam Belisarius patricius xenodochium in 
via Lata, et in via Flaminia juxta civitatem Ortas 
[Ostiam] monasterium Sancti Juvenalis, ubi posses- 
siones el.dona multa largitus est. Eodem tenipore 
Theodora Augusta scripsit ad Vigilium papam : Veni, 
adimple nobis qux prona voluntate tua promisisti 
de patre nostro Ánthimo, et revoca eum ia officio 
800. Ád hzc rescripsit Vigilius: Absit hoc a me, 
domina Aogusta : prius locutus sum male et insipien- 
ter, modo autem nullo modo tibi consentio, ut revo- 
cem hominem hzreticum et anathematizatum. Etsi 
indignus, vicarius sum beati Petri apostoli, quomodo 
fuerunt antecessores mei sanctissimi Agapctus et 
Silverius, qui eum damnaverunt. Tunc Romani fece- 
runt suggestiones suas 4 contra Vigilium, eo quod 
cum consilio ejus depositus fuisset Silverius beatis- 
simus papa. Suggerimus , inquiunt, pietati tux, quia 


(a) Idem cod., Widiharim, 


ergo novantes heretici quam premature triumphent 
de naufragio hujus navicule, quando οἱ przsidebat 
Vigilius. Si auctor est illius epistoke fideique formu- 
ke, quam ex Liberati breviario objiciunt, nihil aliud 
vicerunt, quam quod eo tempore exteriore profes- 
sione in gratiam imperatricis spe pontificatus obeun- 
di vel retinendi hzresim prolessus eam epistolam 
scripserit, quando adhuc vivente Silfhrio pseudopa- 
pa esset : quem si vel errasse, vel lxereticuim et si- 
moniacum fuisse ipsi probarent, nullam maculam 
Ecclesi: orthodoxz: ejusque dogmatibus infligerent. 
Quod autem post obitum Silverii, quando per dile- 
ctionem vel approbationem cleri Romani papa legi- 
timus esse cepit, nihil horum dixerit, scripserit, vel 
egerit, indicabunt ille anathematis sententizx: quas in 
Authimum, teste Gregorio, a pr:edecessoribus antea 
condemnatum, et iu Theodoram Augustam pronun- 
tiavit. Quid vero de ipsa epistola sub nomine Vigilii 
ex Liberato desumpta sentiendum sit, dicemus infra 
in notis epistolarum ejusdem. Sev. BiNius. 

^ Justinianum de revocando Anthino in sedem 
suam conscium non fuisse, sed potius ea omnia se- 
creta machinatione Theodore Auguste cum Vigil.o 
cominissa esse, indicat epistola Justiniani ad Men- 
nam, quie supra excusa est sub Silverio : in cujus 
fine inter alios exsecrandos hzxreticos condemnan- 
dos enumerat Anthimum Trapezuntis episcopuni. 
Unde patet quod ipse imperator Belisarium hac de 
Causa gratias non. ogerit, nisi forte persuasuin sibi 
babuerit Silverium justa sententia condemnatuin, 


be sua, et quia homicidam illun: accusamus. Sic est 
ju furorem versus, ut daret alapam notario suo ; 
qui mox ad pedes ejus cadens exspiravit. Item dedit 
nepotem suum Vigilius Asterio consuli filium mulie- 
ris vidus ; quo casu faciente, fecit eum teneri nocte, 
et tandiu czedi quandiu vitam finiret. Quo audito, 
Augusta misit Ánthemium scribonem cum jussione 
sua, οἱ cum virtute majore ad Romam, «dicens: Sí 
eum inveneris in basilica Sancti Petri, parce: nam 
si in Lateranis, aut in palatio, aut in qualibet eccle 
sia inveneris Vigilium, mox impositum in navim 
perdue eum usque ad nos. Nam, si non feceris, per 
Viventem in sxcula, excoriari te faciam. Qui Anthe- 
mius scribo veniens Romam, invenit eum in ecclesia 
Sancte Cecilie, x calendas Decembris (erat enim 
dies natalis ejus) munera erogantem ad populum. 
Tenentes ergo eum, deposuerunt ad Tiberim, et mi- 
serunt eum in navim. Plebs autem et populus se- 
quebatur eum, acclamantes, ut orationem ab eo ac- 
cipereut. Dataque oratione, respondit omnis popu'us : 
Amen; et mota est navis. Videntes Romani quod 
mota esset navis in qua sedebat Vigilius, ccepit po- 


: pulus jactare post eum lapides, fustes [ cum calci- 


D 


bus, et] eacabos, et dicere : Fames tua tecum. Mor- 
talitas tecum. Male fecisti Romanis, male invenias 
ubi vadis. Et quidam amatores ejus secuti sunt eum 
de ecclesia. Qui ingressus Siciliam * in civitatem 
Catauensem, permissus est facere ordinationem. per 
mensem Decembrem, presbyteros et diaconos, in 
quibus retransniisit Romx Ampliatum presbyterum 
et vicedominum suum, et Valeatinum episcopum ad 
sanctas Rufinam et Secundam , ad custodiendum 
Lateranas, €t gubernandum clerum. Et valcfaciens 
omnibus, ingressus est Constantinopolim f in vigilia 


(b) In eodem deest argentea. 


eique Vigilium legitima subrogatione suffectum fuis- 
se. [pga. 

b Hzc sub pontificatu Joannis Il anno Christi 555, 
contigisse videntur. IpEu. 

* Hiec oblatio, cujus etiam meminit auctor Mi- 
scelle historie, fortasse facta est sub pontificatu 
Silverii, anno Christi 557, quando Belisarius post 
devictos Gothos Romam subegit. Si tamen aliqua do- 
natio facta est Vigilio, oportuit eam oblatam fuisse 

er ministros Belisarii 1n ejusdem absentia. Nain 
ipsum Belisarium quarto anno belli Persici Romam 
non fuisse ingressum, videre est ex Procopio. Ines. 

4 Historiam qux sequitur, usque ad illa verba : 
Qui ingressus Siciliam, eic., de fide suspectam esse 
Baronius anno 546, numero 54, probat, eo argumen- 
to fretus, quod trium capitulorum causa tantum vo- 
catus fuerit, cum Menna Constantinopolitanus atque 
primarii Orientis episcopi, edicto Justiniani de tribus 
capitulis damnandis promulgato, non prius subscri- 
bere vellent, quam Romanus pontifex consensisset. 
Putabat enim pontificem quibus posset fieri blanditiir. 
conciliandum , et non nisi honorifice invitandum 
esse, ne illo repugnante, a quo omnes Orientis epi- 
scopi dependebant, de proinulgato edicto omnes co- 
natus irriti eflicerentur, IpxM. . 

* [n Sicilia longiores moras traxisse pontificem, 
indeque Urbi fame laboranti frumeutum a Gotliis in- 
terceptum misisse, tradit Procopius lib. t de Beilo 
Gothorum. ipEx. 

f Vigilius ad comitatum profectus contra exeni- 








15 NOTITIA. 14 
Natalis Domim nostri * Jesu Christi. Tunc obvius A comedere. Quadam die intravit Romam a porta 


est οἱ i.,2rator, et osculantes sé, cceperunt flere, 

et plebs illa psallehat ante eum usque ad ecclesiam 

Sancte Sophie, dicens : Ecce advetiit. dominator 
dominus, etc. Per biennium vero fuerunt contentio- 
nes (a) de Anthimo patriarcha, quomodo promisisset 
revocáre et remittere eum in locum suum, et cau- 
tionem manux su: ostendebant, quomodo promise- 
rat eum in ordinem suum revocare. Sed Vigilius nub- 
latenus eis voluit tonsentire, sed tanta roboratus 
virtute, magis mori desiderabat quam vivere, Tunc 
Vigilius papa dixit : Ut video, non me fecerunt veni- 
re ad se Justinianus et Theodora piissimi principes, 
sed hodie sció quod Diocletianum et Eleutheriam 
inveni : facite ut vultis, digna enim factis recipio. 
Tunc dedit alapam ὃ in faciem ejus quidam, dicens : 
Homicida, nescis quibus loqueris ? Nescis quia Sil- 
verium papam occidisti ἢ et filium mulieris vidux ad 
talces et fustes interfecisti ? Tunc fugiens in basili- 
cam Sanct» Euphemise, tenuit columnam altaris ; 
qui tractus ab ea, ejectus est foras ecclesiam. Fecit- 
que Theodóra Augusta mitti 'unem in collum ejus, 
et trahi per totam civitatem usque ad vesperum. 
Tunc missus est in custodiam, et dabatur el modi- 
cun panis et aqux. Glerus autem Romanus qui cum 
' eo erat missus est in exsilium per diversa loca, ad 
metálla incidenda. Tunc Gothi fecerunt sibi regem 
Badiullam (ὁ), qui Totila nuncupabatur, qui descen- 
dens Romam obsedit eam *. Et facta est fames in 
civitate Romana talis, ut etiam natos suos vellent 


(a) Idem cod., intentiones, 
b) Idem, Baduam. 
(c ldem, Patricii, et consules. 


pium sancti Léonis, aliorumque pratdecessotum suó- 
fum, naviculam Petri, cujus clavum immotus sedens 
Rom: tutius tenuisset, magno periculo exposuit, ut 
infra patebit ex notis epistolarum et conciliorum. 
εν. Bis. — . | 

* Procopius ae Bello Gothico, cap. 5, transacta 
hieme, redditoque navigandi opportuno tempore, 
venam e Sicilia solvisse, et Constantinopolim a 
pulisse scribit : qno superioribus Anastasii verbis 
est convenientius. Nam si prope diem Natalis Dómi- 
ni mense Decembri , quod ait, ordinationem habuit, 
quomodo in vigilia ejusdem Natalis Domini potuit 

onstantinopolim pervenisse ? Baronius anno 547, 
num. 36. Inr. 

Hzc qua sequun'ur contigerunt post obitum Theo: 
dore, anno Christi 554 
fursus persecutione per hendorum episcopum Cx- 
sariensem, debuit confugere Chalcedonem in basili- 
cam Sancti Euphemii, ut patet ex epistola Vigilii ad 
universam Ecclesiam scripta. Unde qux mittim et 
confuse de Theodora Augusta jam bnte triennium 
defuncta deinceps ab Anastasio recensentur, suis 
ΩΝ locis lector restituat. Ipgk. 

« Ànno Christi 546 obsideri cceptam, Isauri mili- 
tes anno sequente Totila prodiderunt, cura Roma- 
nis dira fame pressis sordidissima quxsque deficerent; 
et multi mortui conciderent: Occupatam Urbem To- 
tilas jam diruere, et in ovium pascua redigere ince- 
pone sed Belisarii litteris sapienter id dissuadenti- 
us &epius lectis, consilio destitit. Belisarius eam- 
dem recuperavit, postquam Totilam eodem anno 
547 iterum campestri de superasset. Quomodo 
camdem urbem anno 950 vicissim Isaurorum  pro- 
ditione deditam Totilie atque ab eodem nov s zedi- 


x » Idem cod., 6 


Sancti Pauli, indictione xm [xiv]. Tota enim nocte 
fecit buccinam celangi, usquedum cunctus populeus 
fugérel , aut per ecclesias se có'aret, ne gladio Tto 
mani vitam l[inirent. Habitavit rex cum Romanis 
quasi pater cum filiis. Tunc quidam de senatoribus 
fugientes, Citheus [Techeus), Albinus, et Basilius 
patricius et consul (c) , ingressi sunt Constantinopo- 
lim, pr:sentati ante imperatorem afllicti et desolati. 
Tunc consolatus ést eos imperator, et ditavit eos, 
sicut digni erant, tanquam (d) cónsules Romani. 
Eodem tempore imperator Justinianus misit Nat- 
s&lem eutiuchum ὁ et cubicularium suum in Italiam, 
cui, data pugna cum Gothis, dondvit Deus victoriam, 
et occisus est rex, ét multitudo Gothorum interfecta 
est. Tunc adunatus clerus rogaverunt Narsetem *, 
ut una cám ejus suggestione rogarent principem, 
ut Bi adhuc viveret Vigilius papa, aut presbyteri, 
seu diaconi, vel clerus, qui cunt eodem Vigilio fue- 
rant exsilio deportati, reverte:éntur. Suscoptá rela- 
tione Narsetis, vel cuncti cleri Romani, l:etus effc 
tius ést imperator, ét omnes iaclyti éjus, eo quod 
requiem donasset Deus Romanis. Mox misit jussio» 
nes suas per diversa loca, ubi fuerant in exsilio de- 
portati in Gissa (e) et Proconneso, et adduxit eos 
ante se imperator, dicens eis: Vullis recipere Vigi- 
lium f, ut fuit papa vester ? Gratias ago. Minusne ? 
Hic habetis archidiaconum vestrum Pelagium, et 
manus mea erit vobiscum. Responderunt omnes: 
Imperet Deus pietati tuz. Restitue nobis modo Vi- 


d) In eodem deest tanquam. 
ypso. . 


ficlis illustratam Nárses dux Romani etercilus, Dei 
auxilio atque B. Marix Virginis intercéssione fre- 
tus, rege et exercitu Gothorum óccisis; ἃ barbaros 
rum imperio liberarit, infra dicemus. Ipks. 

4 illo anno quo imperator ad instantiam Vigilii 
pap:e edictum :de tribus capitulis promulgatum re- ᾿ 
vocavit, seque Romano pontifici obsequentem prze- 
buit, Narsés dux Romani exercitus, Dei auxilio pef 
intercessionem beat: Marie Virginis frelus; ''otilam 
una cum toto ejus exercitu anno decimu regni ejus 
(prout sanctus Benedictus monachus eidem prxdixe- 
rat) fudit et interemit, ipsamque Urbem, jam sé- 
cnndo ab ipso occupatam , secundo recuperavit, an- 
no nimirum Christi 558. Claves portarum Narses, 
teste Procopio, Constantinopolim misit ad Justinia- 


quando excitata in eum Ὁ num imperatotem. lta clatibus Urbis potitus est 


imperator, quando claves Petri in Vigilio tecogno- 
vit; Ip. 

* Dubium non ést quin Vigilius rogalu Narsetis 
áb exsilio liberatus, quibtam syhodum de trium ca- 
pitulorum damnatione habitam confirmarit, maxime 
cum id vehementissime urgeret imperator, ueQuu 
ulla alia tatione amicitia et pace Conciliari possent. 
Yide Baronium an; 554, n. j 4, b, 6. Ipku. 

f Justinianus hoc loco sacrilege confirmationem 
δι abrogationem Romani.pontificis usurpat ; quanta 
vero totius imperii jactura, clare infra patebit. Do- 
lendum est quod clerus Romanus populo poscenti 
promiserit post obitum Vigilii non alium suffectum 
iri pontificem, quam quem imperator prosentasset ; 
cum ea ratione ducta sit in captivitatem domina 
gentium, et regina provinciarum facta fuerit ub t7i- 
luto. Ip. 





45 VICILII PAPE T. 
gilium, et quando eu:n voluerit Deus transire de hoc A pultum est ad Sanetum Marcellum, via Salaria. Hie 


«culo, tunc vestra prxceptione nobis donetur Pela- 
gius archidiaconus noster. Tunc dimisit omnes cum 
Vigilio. Venerunt itaque in Siciliam in civitatem Sy- 
racusas, ubi Vigilius afflictus, calculi dolorem habens, 
mortuus est ^. Cujus corpus ductum Romam, se- 


fecit ordinadiones duas per mensem Decembrem, 
presbyteros 46, diacones 16, episcopos per diversa . 
loca numero 81. Et cessavit episcopatus menses tres 
dies quinque. 


* Pelagius diaconus in suspicionem occisi Vigilit incurrit; verum seipsum de illata calumnia expurgavit,' 
"- (€ 


ut patet infra in Vita Pelagii. Sev. Bixius. 


τ 


VIGILII PAPE ' 
^ EPISTOL/E ET DECRETA. 


EPISTOLA (olim 11) VIGILII ADHUC PSEUDOPAP/E p sus , et usque ad fines orbis terre verba eorum dis- 


AD EUTHERIUM *. 
Eutherii consultationibus respondet. 

ἃ Dilectissimo ἡ fratri [Euthero] Eutherio * Vigi- 
fius. 

Directasad nos tux charitatis epistolas, plenas catho- 
licze inquisitionis sollicitudine [et sollicitudinis], gratan- 
ter accepimus , benedicentes Dei nostti clementiam, 
quia tales in extremis mundi partibus dignatus est 
suis ovibus providere pastores, per quos et pascuis 
valeant salutaribus abundare, et ab antiqui hostis [ini- 
qui lupi] rapacitate rervari, ut insidias ἃ nequeant 
ejus subreptionis incurrere. Unde certum est, quia 
promiss:e vos beatitudinis gratia subsequatur, quando 


lensa, dilectionis tuxe corda Christo probaverint esse 
fidelia ; tamen si quid ex his in Ecclesia quz tuz 
guberpationi Deo auxiliante commissa est, necdum 
plena luce claruerit, ad eumdem fontem de quo illa ! 
salutarius manarat lympha, reeurrilis; quod debita 
charitate sumus amplexi, quia fiducialiter de his, 
unde apud eos observantiam esse dixistis ambiguam, 
nostra voluistis responsione firmari. Quapropter di- 
lectionem tuam in Domino solutaptes , de singulis 
quid juxta catholicam disciplinam teneat apostolicae 
sedis auctoritas , subjectis € aliquibus etiam sancta» 
rum capitulis regularum , te credimus instruendum. 

I. Àc primum de his quos Priscillianz b:zeresis in- 
dicasti vitiis inquinari , sancta et conveniente reli- 


vobis celestium perfectio doctrinarum tam votiva C gioni catbolicze eos detestatione julicas à arguendos, 


sciscitatione perquiritur. Scriptum est enim : Beati 
qui scrutantur testimonia ejus : in toto corde exquirunt 
«ym (Psal. cxvm). Hoc igitur, frater charissime, 
propositum tux consultationis tota mente tractantes, 
de te quoque provenire contendimus [confidimus], 
qui regulam catholic:e fidei iisdem studes tenere ve- 
stigiis quibus eam in apostolica fide * cognoscis esse 
fundatam. Et quamvis sonus eorum toto orbe diffu- 


4 Hec epistola hactenus inscripta fuit Eutherio 
sive Eleutherio episcopo , ut olim monuiimus in notis 
ad Gratianum. Certum est autem inscribi debere 
Profuturo, qui fuit episcopus Bracarensis. Quod non 
solum probat auctoritas vetustissimi codicis Ecclesiz 
V,ugdunensis, sed etiam Colbertini duo optimi et ve- 
tistissimi signati num. 408 et 2970, in quibus varia 


qui ita se sub abstinentiz simulat:e przetextu ab escis 
videntur carnium submovere , ut hoc exsecrationis 
potius animo quam devotionis probentur efficere. In 
qua re quia nefandissimis Manich:eis esse consimiles 
approbantur, juste Patrum venerabilium constitutis 
ab hac superstitione sub anathematis sunt intermi- 
natione prohibiti, quando 1 aliquid ciborum conta- 
gione carnium credunt [ carnaliom creditur ] esse 


striss. Loaisa, tum impressis, in quibus caput de pri- 
matu Roman: Ecclesie habetur, quam uni Colber- 
tino, de quo non levis suspicio esse possit in Gallia 
scriptum fuisse, et iis temporibus quibus caus:e epi- 
scoporum appellantium sedem apostolicam discepta- 
bantur, przesertim inclinante s:eculo nono, sub Nico- 
lao I papa, et postea in eausa Gerberti Rhemensis, 


istius epistole capita referuntur ex epistola pap: Ὁ desinente fere decimo. Fieri enim facile potuit, ut 


Vigilii δὰ Profuturum episcopum. Proterea exstat 
intera cum hec eadem iuscrijtione in o;timo item 
et antiquissimo codice 449 ejusdem bibliothecx Co!- 
bertinze; in quo tamen deest caput de primatu Ro- 
manae Ecclesix*. Et sane cum extera capita referan- 
tur integra in codice 408 Colbertino et in Lugdunensi, 
iidem tamen non habent qux de primatu Romanz 
Ecclesi: adduntur in collectione que preefert nomen 
Isidori. Porro diserta epistolze ad Profuturum men- 
tio est iut gestis concilii primi Bracarensis, ubi dici- 
tur scripta ad interrogationem ejus , et propter pro- 
lixitatem gestis minime est inserta. De die autein et 
anno quo data est inutile r^or esse si disputem, cum 
ex codice Colbertino constet scriptam esse eo anno 
quo Joannes consul fuit post Belisarium, id est anno 
538. Baluzius in Nova Concil. Collect. At longe ma- 
jor fides h»benda reliquis omnibus codicibus, tum 
mss. antiquissimis Hispanis, visis et collatis ab illu- 


ui adversus Hincmarum Laudunensem ac FEhotadum 
uessionensem episcopos, sedem apostolicam appel- 
lantes, eripere ipsi conabantur episcoporum judicia, 
iruncarent epistolam Vigilii, abscisso eo capile quo 
ipsi jugulabantur. Car. de Aguirre, Concil. Hisp. 
t. If, p. 278. Sed his omissis, hanc epistolam e codice 
Colbertino descripsit Baluzius, unde sequentes varias 
lectiones decerpsimus. 
^ Cod. Colbert. , Dilecto fratri Profuturo episcopo 
Vigilius. 
' Cod. Vatic. Palat., Profutero. 
4 Colbert., et ab. iniqua rapacitate servate, insi- 
dias, etc. 
* [dem cod., apostolica sede. 
f [dem cod., illuc. 
€ Colb., sublectis. 
h fidem cod., judices. 
ἱ Colbert., ne quando..... crederent. 


* Prima inscribitur in editione Mansiana Epistola Vigilii pape nomine scripta ab Eutychiano quodam, 
quam videre est in Breviario Liberati notis comitantibus exscriptam. Enpir. 


11 


EPISTOL.£ ET DECRETA, 


1$ 


pollatum : quia de his omnibus quie ad humanum A gare €. Qui si in errore permanserint , soeii nobis 


vietam misericordia Dei contulit [tribuit], nihil catholi- 
eis esse judicatur immundum. Sic enim Titum doctor 
gentium Paulus monet apostolus, dicens : Omnia 
munda mundis, coinquinatis autem el infidclibus nihil 
est mundum : sed polluta sunt. eorum mens. et con- 
scientia. Deum confitentur se nosse , factis autem. ne- 
gant , abominabiles et increduli , et ad omne opus bo- 
num reprobi (Tit. ἡ. Similiter et alio in loco ad Ti- 
motheum de hujusmodi cavendis erroribus przedica- 
vit, dicens : In novissimis temporibus  discedent 
quidam a fide, attendentes spiritibus erroris, et doctri- 
nis de&moniorum, in hypocrisi loquentium mendacium, 
εἰ caueriatam habentium suam conscientiam, prohiben- 
tes nubere, et abstinentes a cibis quos Deus creavit ad 
percipiendum cum gratiarum actipne fidelibus, et his 
qui cognoverunt veritatem : quia omnis creatura. Dei 
bona est, et nihil rejiciendum, quod cum gratiarum ac- 
tione percipitur (F Tim. τιν). H:ec igitur sequentia * 
patrum venerabilium constituta specialitar eos cen- 
suerunt esse damnandos qui , cum carnibus abstine- 
rent, ea quoque credebant esse vitanda, qu: carni- 
bus fuisse videbantur admixta. Nam et ipse Dominus 
noster Jesus Christus ita przmonuit, dicens : Non 
quod intrat in os ceinquinat hominem , sed qua proce- 
dunt de ore, hec suntquag coinquinant hominem (Matth. 
xv). Quapropter. nec abstinentiam Deo placilam re- 
probamus, ncc eos qui exsecrantur Domini creatu- 
ram recipimus in nostra societate. 


II. De baptisnip ^ quoque * solemniter adimplendo, 


esse non possunt. 

IJ. Dehis qui etiam baptismatis gratia salutaris ac- 
cepta apud Arianos iterum baptizati, profundze vora- 
ginis sunt morte demersi, quid per singulos ordines, 
vel :tates antecessorum nostrorum decreta censue- 


. runt, qux multiplici sunt digesta ratione, e nostro 


scrinio revelata |relevata| capitula his subjeeta direxi- 
mus. Ín quibus tamen illud speciali charitate etiam 
convenit observari, ut quia pro peccatis plurimis in 
gentibus iniquitas illa subrexit, in vstimatione fr1- 
ternitatis tt aliorunique pontificum per suas dic 
ceses relinquatur, utsi qualitas et poenitentis devotio 
fuerit approbata , indulgentie quoque remedio sit 
vicina. Quorum tamen reconciliatio non per illam 


B impositiónem manus , qux per invocationem sancti 


Spiritus fít , operatur, sed per illam qua penitentix 
fructus acquiritur, et sancta communionis restitutie 
[restitutione] à perficitur. 


IN. De fabrica vero cujuslibet ecclesix , si diruta 
fuerit , instauranda , et si in eo loco consecrationis 
solemnitas debeat iterari, in quo sanctuaria non fue- 
rint, nihil judicamus officere !, si per eam minime 
aqua benedicta [exorcizata | jactetur : quia consecra- 
tionem cujuslibet ecclesize, in qua Spiritus sancti ara 
non ponitur i, celebritatem tantum scimus esse mis- 
sarum. Et ideo, si qua sanctorumr basilica a funda- 
mentis etiam fuerit innovata, sine aliqua dubitatione, 
cum in ea missarum fuerit celebrata solemnitas, to- 
tius sanctificatio consecrationis implcbitur. Si vera 


similiter quid, apostolica vel sanxerit vel observetau- C sanctuaria qus habebat ablata sunt, rursus eorutx 


ctoritas, in subjecUs tua charitas evidenter agnoscet. 
Illud autem novelli esse judicamus erroris, quod cum 
in fine psalmorum ab omnibus catholicis ex more 
dicatur : Gloria Patri , et Filio , et Spiritui sancto, 
aliqui, sicut indicas, subducta una syllaba conjun- 
etiva, perfectum conantur minuere vocabulum Tri- 
nitatis, dicendo : Gloria Patri , et Filio , Spiritui 
sancto ἃ. Quamvis ergo ipsa nos ratio evidenter edo- 
ceat, quia subducta una syllaba, personam Filii * et 
Spiritus sancti unam quodammodo esse designent ; 
tamen ad errorem talium convincendum sufficit quod 
Dominus Jesus Christus designans in invocatione 
Trinitatis credentium debere baptisma celebrari, 
dixit : Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos in no- 
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. ult.). 
Ergo cum non dixerit : In nomine Patris, et Filii, 
Spiritus sancti ! , sed xqualibus distinctionibus Pa- 
trem, et Filium, et Spiritum sanctum jusserit nomi- 
nari, constat illos omnino a doctrina dominica de- 
viare , qui aliquid huic voluerint confessioni dero- 


* Colb., exsequentia. 

b Colb., De baptismo quoque renascentum trina. 
tnersione solemniter, eic. 

* Cod. Vatic. Palat., quoque renascentium trina 
immersione solemniter. 

4 Colb., Gloria Patri Filio Spiritui sancto. Cod. 
Vat. Palat., Gloria Patri, Filio, Spiritui sancta. 

* Colb., personam Patris et Filii , etc. 

f Colb., Patris Filii, etc. 

8 Colb., subtrahere. Hos it«que tua. charitas modis 


repositione [dispositione] et missarum solemnitate 
reverentiam sanctificationis accipiet. 


'Y. Pascha vero futurum nos, si Deus voluerit 11 
calendarum * Maiarum die celebraturos esse cogno- 
scite. Ordinem quoque precum in celebritate missa- 
rum nullo nos tempore, nulla festivitate signilicamus 
habere divisum [diversum] ! : sed semper eodem te- 
nore , oblata Deo munera consecrare. Quoties vero 
paschalis, aut. Aacensionis Domini, vel Pentecostes, 
et Epiphanie, sanctorumque Dei fuerit agenda festi- 
vitas, singula capitula diebus apta subjungimus, qui- 
bus commemorationem sancte solemnitatis, aut eo- 
rum facimus , quorum natalitia celebramus : c:xetera 
vero ordine consueto prosequimur. Quapropter et 
ipsius canoniczx precis textum direximus subter ad- 
jectum, quem (Deo propitio) ex apostolica traditione 
suscepimus. Et ut charitas tua cognoscat, quibus lo- 
cis aliqua festivitatibus apta connectes, pascbalis 
diei preces similiter [simul] adjecimus. His igitur fra . 

' ternitatis tu: inquisitioni responsis, Deum nostrum, 


omnibus ad confessiqnis, rectee studeat. tramitem revo- 
care. Quod si forte, quod ubsit, in errore, etc. Cod. 
Vat., subtrahere, etc. ut notat Baluzius. 

h Cod. Vat., restitutione. 

i Colb., efficere. 

i Colb., in qua sanctuaria non ponuntur. Cod. Vat., 
suncium ara. 

k. Golb., octavo calend. Cod. Vat., vini calend. 

! Cod. Vat., diversum. 


19 


VIGILI] PAPAE 


20 


quantum possumus, exoramus, ut omnibus catholice A epistoke hujus inscriptionem, quam mss. e»dices plu. 


religionis ecclesiis circa universos , quos fideles sibi 
. efficit, gratize sus dooa multiplicet , et ab omnibus 
insidiis spiritualis hostis atque carnalis cunctos po- 
pulos suos redigere dignetur immunes. Signilicatur 
. |Significamus] etiam beatorum apostolorum, vel mar- 
tyrum, sicut speramus δ, sancto nos affectui tuo di- 
rexisse reliquias, przesumentes fldem vestram eorum 
deinceps pleniug esse meritis adjuvandam *. 

VI. Si quis episcopus aut presbyter juxta prece- 
ptum Domini non baptizaverit ἰῷ nomine Patris, et 
Filii, ei Spiritus sancli, sed in una persona Trinita- 
tis, aut in duabus , aut in tribus patribus , aut in tri- 
bus filiis, aut in tribus paracletis, projiciatue de Ec- 
clesia Dei «Ὁ 

VI, Nulli vel tenuiter. sentiegti, vel pleniter sa- 
picnti dubium est, quod Ecclesia Romana fundamen- 
. fum et forma sit Ecclesiarum, a quo omnes Ecclesias 
principium sumpsisse nemo recte credentium igno- 
yat, Quoniam licet omnium apostolorum par esset 
electio, beato tamen Petro concessum est ut caeteris 
preemineret; unde et Cephas vocatur , quia caput 
, est et principium omnium apostolorum : et quod ip 
eapite praecessit, in membris sequi pecesso est. Quam- 


obrem sancta Ikomana Ecclesia ejus merito Domini - 


. Voce consecra(i et sanctorum Pairum auctoritate 
roborata, primatum tenet omnium Ecclesiarum ; ad 
quam tam summa episcoporum negotia , et judicia, 
atque querele, quam et majores Ecclesiarum qux»- 
$lones quasi ad caput semper referenda sunt. Nam 


el qui s9 scit aliis esse propositum , non moleste fe- € 


yat aliquem esse sibi pradatum. Ipsa namque Eccle- 
sia qux prima est, ita reliquis Ecclesiis vices suas 
credidit largiendas, ut in partem sint vocat: sollici- 
tudinis, non in plenitudinem potestatis, Unde omnium 
appellantium apostolicam sedem episcoporum judi- 
cia, et cunctarum majorum negotia causarum, eidem 
sancte sodi reservata esse liqnet : presertim cum in 
his omnibus ejus semper sit exspectandum consul- 
(um; cujus tramili si quis obviare tentaverit sacer- 
otim, cansas se non sine honoris sui periculo apud 
eamdem sanctam sedem noverit redditurum. Deta 
calendis, Martii , Volusiano (Al.. Vuilisiario male | et 
Joanne viris clarissimis consulibus (Anno Domini 
858). 

EX EPISTOLA VIGILH PAPA 

AP PROFUTURUM BRACARENSEM. 

(Ex Supplem. M.:ns T. I, pag. 417.) 

In nomino Patris, et Filii, et Spiritus sancti debet 
bapüzari, non in nomine Patris, Filii, Spiritus sancti. 
Si motum fuerit akare , denuo consecretur ecclesia. 
Si paries renovetur, et altare non motum fuerit, 
exorcidetur [forte exorcizetur] salibus tantum, Terna 
mersio flat in baptismo. 

Excerpti hujus auctoritate , optimam, esse discimus 


^ Colb., speratis. m 
b llic desinit epistola in ead. Colb., przemissis his 
verhis : Deus te incolumem custodiat, (rater charissime 


res Baluzio indicarupt; nom enim Eutherio, ut in . 
editis, sed Profuturo directa est, quem virum eum: 
dem esse episcopum Dracarenseim, qui ztiate illa flo- 
rebat, ex hoc nostro excerpto ratum fixumque tene - 
mus. Qu: vero de baptismi formula, et de ecclesiis . 
consecrandis in epitome bac continentur, desumpta 
plane fuisse ex ὃ 2 et 4 ejusdem epistole, quz in 
editis ad Entherium directa legitur, ex collatione 
utriusque convincimurg quanquam excerpli aucior 
emendatiorem forte et magis integrum codicem epi- 
stolarum Vigilii nactus, sanctiones illas paulo aliter 
ac fert epistola vulgata ad Eutherium expressit. 
Qus dein in epitome succedit sanctio de terua in 
baptismo mersione, ne verbo quidem in epistola 
commemoratur ; cum vicissim plura contineat epi- 
Stola quorum me vestigiuni quen in excerpto. 
Unde facilis conjectura, epistolam illam, non inte- 
gram, sed ex laciniis parum epistolarum consertam 
ad nos pervenisse. μὶ ante me subodoratus est cl. 
Baluzius, qui in Colbertino codice multo breviorem 
ac cum desinentem nactus, censet omnia qux 
deinceps in vulgatis ejus lem epistole sequuntur, ea 
presertim qu:xe de primatu Romanz. Ecclesie ac. de 
appellationibus ex toto orbe ad egm devolvendis iu 
illa enuntiantur, addititia esse et pepitus expungenda, 
Verum nec Baluzii codex integrior est, cum peque 
ea reprasentet qux in excerpto nostro leguntur, nec 
ab anacbronismis immunis habeatur. Baluziana ete- 
nim illa data est Joanne V. C. cos. die 5 cal. Julias, 
qua annum 538 signant; in ipsa autem epistola 
l'ascha proxime futurum in diem xi cal. Maiarum 
enuntiatur, quod nunquam sub Vigilio accidit. Foite 
igitur ex epistula ad Profuturum nonnisi priores 
| wraps usque ad quintum in editis exhibentur. 
eliqua ex aliis epistolis sive Vigilii sive aliorum 
assuta sunt, 
doque addendum hic censeo epistolam hanc Vi- 
lii ad Profuturum legi sibi in plena synodo jussisse 
tres concilii Bracarensis anno 565 congregati. Ita 
enim legitur in actis ejusdem concilii apud Labbe 
tom. Vl, col. 590, edit. Venet. : Relecta. est auctori- 
taa sedis apostolice ad quemdam Pro[(uturum . directa 
episcopum, qua propter prolizitatem his gestis minime 
est. inserta. |n ea vero epistola regulas conferendi 
baptismi, et miss celebranda ritum contineri cou- 
cilii ejusdem Patres in canonibus Δ et 5 significant ; 
qu:e sane duo in e, istola Vigilii sese offerunt. 


TESTIMONIA ANTIQUORUM CANONUM 


PRO TRINA IMMERSIONE, 
EXÀ CONCILIO APOSTOL^?RUM, TITULO XLIX 
(Ex nova Baluzüi Collectione.) 


imago 
Quod in nomine Trinüatis debeat baptizari. 

Si quis episcopus aut presbyter juxia przeceptum 

Domini non baptizaverit in nomine Patris, et Filii, et 


D Spiritus sancti, sed in tribus sine initio principiis, 


aut in tribus filiis, aut in tribus paracletis, abjicia- 
tur, 
EX EODEM, TITULO L. 
Quod non debeat una mertio in baptismate quasi. tm 
morte Domini provenire. 

Si quis episcopus aut presbyter non trinam mer- 
sionem unius mysterii celebret, sed semel mergat in 
baptismate quod dari videtur in Domini morte, depo- 
natur. Non enim dixit Dominus : In morte mea 5apti- 
καί. sed : Euntes docete Qmnes. gentes, — bapti- 


Data Rome, ui cal.Jul., Flavio Joanne viro clarissimo 
tonsule. 
c Hic absolvitur codex Vaticanus. 











-— 


2 


21 


EPISTOLA ET DECRETA. 


23 


zünics cos m nomime Patris , el Filii, et. Spiritus A Dei, cui serviendo regnaüis, et regnando servilis, 


sancti. Ámen. 


EPISTOLA (olim Ill) VIGILII θυ PSEUDO- 
PAPAE ! 


AD CAESARIUM ARELATENSEM. 


Ei Siberium | consulenti 46 injungenda paenitentia 
regi Theodeberto ob incestuosas nuptias centractas 
respondet. 


Dilectissimo fratri Czsario Vigilius. 
Si pro observatione carlestium mandatorum catho- 


lice filios Ecclesix& opportune vel importune sacer- 


dotes singulos decet instruere, quanto magis his qui 
devotione laudabili de rebus sibi dubiis ad studium 
veniunt consulendi, competenti necesse est ordine 
respondere ? Hinc est quod gloriosi filii nostri regis 


| gratiam indefessis cumulatis operibus ; ut in liis qux 


vobis pro integritate et devotione fidei vestre Domi- 
nus singulari pietate concessit, agnogcantur juste ac 
convenienter impleri, quam prxdicationem docet 
Apostolus : Quia sancti per fidem vicerunt regna 
(Hebr. x1). Qualia enim regna plus armis fidei quam 
corporea fortitudine viceritis, docet inimensitas gen- 
tium subjectarum , que quanto major assurgit nu- 
mero, tanto mystici solius perfecta operatione mira- 
culi superatur. Unde nos in Domino nimium convenit 
gloriari, quod non imperialem solum, sed etiam $a- 
cerdotalem vobis animum concedere sua miseratione 
dignatus est : et quod omnes pontifices antiqua in 
offerendo sacrificia traditione deposcimus, exorantes 


Theodeberii interrogationem, qua nos per Mode- D ut catholicam fidem adunare, regere Dominus, et 


ricum virum illustrem legatum suum credidit requi- 
rendos, duximus amplectendam : in qua gloriam 
suam desiderat iuformari; cujusmodi poenitentia 
possit illius purgare delicumm,. qui. cum uxore fra- 
tris sui ilhcitum praesumpsit inire conjugium. Cui 
nos equidem missis affatibus , quorum tenorem tuam 
fraternitas in subjectis inveniet, hoe indicare cura- 
vimus, quoniam tale commissum non parva cordis 
afflictione valeat expiari. Sed quia (sicut charitatem 


tuain bene nosse confidimus) modus poenitentizx pra- 


sentium potjus.sacerdotum inspectioni committitur , 
ut juxta compunctionis meritum venie quoque possit 
indulgeri remedium, tux hoc potius ;estimationi cpe- 
dimus relinquendum, Quapropter charitas tua, totius 


custodire toto orbe dignetur, summis hoc pietas 
vestra viribus effecit; cum per omnes regni vestri 
partes, et universos fincs terre, eam fidem quam 
per venerabiles semper Christianae confessionis judi- 
cio. complectendas Nicenam, Constantinopolitanam, 
Ephesinam primam, sed et Chalcedonensem synodos 
constat irreprehensibiliter solidatam, inconcussa ju- 
beatis pace servari, nec Christiano quemquam voca- 
bulo nuncupetis, qui se a prefatarum synodorum 
unitate sejungit : et qui fidem: earum non omnibus 
viribus omnique defendit adnixü, non judicandum 
(sed jam juJicatum 3) potius existimetis. Cui non 
ergo sacerdotum jueundam exsultationem et gaudia 
infinita conciliet, quod insertum per Dei nostri gra- 


facti qualitate, ac peenitentis ipsius compunclione C tiam cordi vestro lumen evangelice veritatis, perni- 


perspecta, przedictnm gloriosum regem filium noetrum 
et de temporis observatione non. omittat instruere, et 
ne ulterius tale aliquid pro»sumatur, instanter expo- 
$cat. lllud quam maxime pracavendum, uf ne ipse, 
qui hoc noscitur admisisse, ad eosdem vomitus rever- 
tatur, sed divisis etiam bhabitationibus commanentes, 
ab omni suspicione commissi facimoris reddantur 
immunes. Dominus te incolumem eustodiat, frater 
charissime. Datum pridie nonarum Martiarum, Joanne 
viro clarissimo consule. 


EPISTOLA (olim IV) VIGILII PAPAE 


AD JUSTINIANUM, 


Dum Justinianus imperator coram Vigilio legitime 
electo idem professus esset, ille ex hoste in defen- 


sorem, ez perseculore in pra dicatorem, ex blasphemo D laudabili commemoratis affectu. 


in confessorem mutatus, in Ánthimum | ejusqi 
cóllegas hereticos anathematis — sententiam. àn- 
torsit. 


Gloriosissimo et clementissimo fllio Justiniano 
Augusto Vigilius episcopus. 

Litteris clementiz vestra, glorieso viro filio nostro 
Dominico exconsule atque patricio deferente, assueta 
veneratione sasceptis, jucunditate multiplici univer- 
sah Ecclesie gaudendum esse perspeximus, quod 
Christianam fidem, qua diviwa Trinitas honoratur et 
colitor, in nullo dissimilem, in nullo permittitis esse 
discordem; et hanc clementissimo imperio vestro 


ciosorum atque hzxreticorum dogmatum nocte di;- 
cussa, universali resplendet Ecclesie? Absit ergo a 
nobis, ut quod omnibus fratribus coepiscopis nostris 
generare gaudium profitemur, nostrum non aut cum 
omnibus misceatur , aut (quod magis dignum est) 
supra cunctos emineat. Ex qua re, venerabilis impe- 
rator, devota venerationis gratulatione suscipimus, 
quod ardore fdei, et suavis iracundi» commotione 
succensi, nobis etiam pios direxistis affatus, in quibus 
beat» recordationis Coelestinum atque Leonem apo- 
sLelicz sedis praesules, qui singulas haereses pro divina 
sibi dispensgtione commissa, cum synodali congre« 
gatione damnantes, quid cuncti generaliter sequi de- 
beant, Christiani, mansura in xvum lege sanxerunt, 
Quorum probabilia 
constituta samci» recordationis llormisda, atque 
Joannes senior, nec non et Ágapelus, decessores 
nostri per. omnia conservantes, universos Nestorianz. 
atque Eutychian:x sequaces hzresis just: mucrone 
semtentie perculerunt. Quod nos summis viribus 
sequi, summoque adnixu defendere, pietatis vestrae 
clementia indubitabiliter agnoscat, sed et beati Leonis 
epistolas ad sanctse recordationis Flavianum tune 
Constantinopolitanze civitatis antistitem, nec non et 
&d clementissim:e memori Leonem principem de- 
stinatos ; quibus hzretieorum id est Nestorii atque 


ὁ Ansulis inclusa in Labbeo omissa restituimus ex editione Romana. 


ἅπανθ. sa 


es VIGILI] PAP.E 94 
Eutychcetis perfidia, rationabili assertione, Deo sibi A (sicut supra meminlmus) secundum prosulum sedis 


inspirante, confudit, omnino amplectimur, ct qua 
oportet charitate defendimus. Et quamvis nos animi 
fldeique nostrz, Deo custodiente, sinceritas contra 
ea nullatenus venire permittat ; perpendere tamen 
debet vestra: pietatis admiranda prudentia, quia non 
digni censentur antistites, qui prxefatorum presulum 
sedis apostolise inviolabiliter minime constitula 
servaverint. H:xec ergo quz de fide a Patribus sancta- 
rum quatuor synodorum, et a designatis beate recor- 
dationis papze Leonis epistolis, atque a suprascripto- 
rum pr:edecessorum nostrorum constitutis, sunt vene- 
rabiliter definita, per omnia nos sequentes, et eorum 
doctrin:ze contrarios probabili apostolicze sedis aucto- 
ritate damnantes, anathematizamus eos, quicunque 


apostolicze constituta, his qui resipuerint, et przce- 
dentium synoderum, vel suprascriptorum apostolice 
sedis pontificum susceperint constituta, poenitentie 
et cominunionis aditum reseremus, $ed quia novimus 
potius plus illos qui hzreticam perlidiam destruuut, 
sibi magis prodesse errantium vitaudo consortium, 
quam sententix suprascriptorum Patrum multiplici- 
ter solidatze aliquid firmitatis adjungere, quam con- 
stat suis indubitate viribus Deo auctore subsistere : 
ideo hactenus tanquam non noviter latam damnatio- 
nem minime arbitrati sumus novo aliquo indigere 
responso. Qui enim hzresum quarum supra memi- 
nimus, vel omnium aliarum qus sunt apostolica de- 
finitione et constitutione damnatz, sectatores fuerint 


de fidei ejus expositione vel rectitudine aul disputare B inventi, nen tantum ex nova lege, sed ex ipa au- 


perverse, aut infideliter dubitare tentaveript : et con- 
ira eadem sentientes, qux de flde in Niczna, Con- 
stantinopolitana, Ephesina prima et Chalcedonensi, 
sanctissimis synodis, nec non et beatz recordationis 
pr:edecessoris nostri Leonis epistolis, quarum fecimus 
mentienem, vel universis qui ipsius sanxit auctori- 
tas, continentur, catbolicze fidei unitate secernimus, 
amplectentesque, et in omnibus comprobantes fidei 
vestre libellum, quem nostri obsequii famulatu tunc 
preedecessori nostro pi: recordationis Agapeto pietas 
vestra orthodoxa devotione contradidit ; in quo ea qux 
mente geritis, ad eruditionem futurze zetatis, scripturae 
quoque testimonio declarastis, nihilque a sepedictorum 
pridecessorum nostrorum fide deviantibus sub qua- 


ctorum suorum jam pridem damnatione perculsi 
sunt. Et licet pietatem vestram aliter de taciturnitate 
nostra suspicari vel intelligere voluerit malignus in- 
lerpres, nos tamen quos beatus Petrus apostolus 
(I Petr. m) omni poscenti rationem reddere pia tra- 
ditione constituit, libenti animo Christianitati vestre 
gatisfaciendum esse perspeximus ; supplieiter spe- 
rantes [petentes], ut nullias subrepéus insidiis pri- 
vilegia sedis beati Petri apostoli Christianissimis 
temporibus vestris in aliquo permittatis imminui. 
Qu: si turbentur, quod non credimus, aut minuan- 
tur in aliquo, violate fidei instar ostendaut [ offen- 
dant]. Scit enim sapientie vestrx pietas singularis 
illam se auctoritatis ipsius beati Petri apostoli retri- 


hibet occasione servamus, nisi forte, hreresis in qua C butionem modis omnibus merituram, quam vel in 


volutantur amputata caligine, suprascriptam de ftde 
veritatem ponitentie eompetentis voluerint corre- 
ctione sectari; οἱ damnatis omnibus, qux contra ea 
que prefati sumus previssima quidam impietate 
dixerunt, subscriptionibus suis et propriis vocibus 
eunetos h:ereticorum respuentes errores, canonica 
fuerint districtione conversi; ut tanc communionis 
sacre mysterium mereantur, dum omnia qux prz- 
fati sumus canonica et apostolica districtione imple- 
verit; quia nos nulli corrigenti se penitentie. locum 
convenit amputare. In his vero in quibus Mennam 
fratrem et coepiscopum nostrum, memorem libelli 


δῖ, quem praedecessori nostro beat: memori» Aga- 


peto, ordinagionis sux: tempore, vestrx:» clementia 


illius privilegiis, vel in nostra humili vestra servave- 
ritis, Deo vobis aspirante, persona. Tamen, ut cun- 
cta pietatem vestram informent, et nihil pro callidi 
iusidiatoris astutia ulterius relinquatur ambiguum, 
beat recordationis prz:decessoris nostri pap Leo« 
nis, qu:e diversis ad Orientem sunt directa tempori- 
bus constituta, quanta de plurimis in presenti ne- 
cessoria credidimus, superadjecimus, rogantes per 
ipsum, cujus causam integre agere festinatis et cupi- 
tis Christianitatis affectu, ut universa legere pietas 
vestra dignetur, ne aliquid supersit quod minime 
relegatur. Scio enim quia sicut Deus vobis legem 
dederit voluntatem, ita cuncla tractantes, sapientig 
vobis singulariter a Deo conoessa disponitis, ut ne- 


eonsensu porrexerat, sequentem revera sedis aposto- D que de religione neqve de aliquo przejudicio quilibet 


lie: disciphnam, h:xreticis inferius comprehensis, id 
est Severo Eutychiano, Petro Apameno, Anthimo, 


'qui etiam Ecelesiam Constantinopolitanam prava 


ambitione pervaserat, Xenec, sed et Theodosio Alo- 
xandr.no, et Constantino Laodicensi, atque Antonio 
Versentano Eotychianze hzresis, sed et Dioscoro, qui 
in Chalcedonensi synodo inter alos legitur fuisse 
damnatus, et defensoribus atque sequacibus ana- 
thema dixisse pietas veswa mandavit : in nullo a no- 
bis quideni moleste suscipitur a predicto fratre nostro 
ve] a quolibet aiio in. hxereticos dicta damnatio: sed 
et libenter amplectimur, et sedis apostolic: auctori- 

tate firmamus, complices damn^torum simili 3nathe- 
matis ullione pleclentes; e: videlicet ratione, ut 


fidelium sacerdotum possit in qualibet parte vexari. 
Rationem his igitur (prout Christianitatis vest-za 
meritum postulabat), inquantum valuimus, reddi- 
disse sufficiat; quamvis nos nihil] contra synodalia, 
vel przedecessorum nostrorum presulum sedis apo- 
stolic* constituta, aut commisisse aliquid, aut ten- 
tasse quisquam, licet astutus et subtilis, inveniet. 
Ea vero qua fidei catholice vel animse nostr: expc- 
diunt (de qua, sicut novit pietas vestra, et pro sacere 
dotali officio, et pro multiplicibus przstiüs clemen- 
ti» vestra, causam plus aliis habeo cogitandi) sug- 
gerere non omitto. Imprimis supplicantes, et ipsius 
beati Petri apostoli quem diligitis, intercedente suf- 
fragio, postulantes ut semper ad hanc sedem aposto4 





25 EPISTOLAE ET DECRETA. 26 
licam pro disponendis reipublicze vestrze utilitatibus A in bzreticos inferius comprehensos, id est in Scve- 


orthodoxas, et Deo placitas, et ruganr aut maculam 
fidei non habentes, dignemini destinare personas, 
per quas et ea qux publico vestro conveniunt salu- 
briter ordinentur, et pro anim: vestre mercede 
catholicze disciplinz in nullo conturbetur integritas : 
ut universi revera illud grati» coelestis munus jam, 
sicut et credimus, pietatem vestram habere cogno- 
scant, quod: Salomon adhuc a Domino postulabat, 
dicens : Dabis servo two cor audire, et judicare popu- 
lum tuum in jus-itia, et intelligere inter malum et bo- 
num (111 Reg. m). Et quia per filium nostrum Do- 
minicum prsssentium portitorem quxdam verbo sug. 
gerenda mandavimus, speramus ut ea, aspirante 
vobis Domino, et libenter audire dignemini, et maxi- 


rum Antiochenum, Petrum Ápamenum, Anthimui 
quoque pervasorem Constantinopolitane Ecclesie, 
et Theodosium Alexandrine civitatis, nec non et 
Constantinum, atque Antonium Versentanum Eutj- 
cbianz hzresis, sed et Dioscorum, qui in Chalcedo- 
nensi synodo inter alios legitur fuisse damnatus, cum 
defensoribus atque sequacibus anathema dixisse co- 
gnovimus, in quibus non aliquid novum sententizx 
olim a Patribus decret:e junxisti, nec talibus przesu- 
libus beati Petri vicariis in auctores hz:resum ipsa- 
rum data sententia penitus indigebat, quia qui dam- 
nate hsereseos sectator agnoscitur, non tantum ex 
novella lege, sed ex ipsa jam auctoris sui damna- 
tione perculsus est, grate admodum et libenter am- 


mie qui ecclesiaslic:e paci, ac. dehinc generalitatis B plectimur, et auctoritatis sedis apostolice, cui nos 


quieti profutura sunt, consueta Christianitate et pro- 
videntia diponatis. 
EPISTOLA (otim V) VIGILI PAPJE 
AD MENNAM. 
Gratalatur eum. hareticis damnatis sanc(as. quatuor 


univercales synodos amplecti : ab haresi. resipiscen- 
tes debere recipi, 


Dilectissimo fratri Menne episcopo Vigilius epi- 
scopus. 

Licet universa, prout Deo auxiliante potuimus et 
credidimus expedire, domino filio nostro serenis- 
simo et Christianissimo imperatori de ecclesiasticis 
causis nostrx insinuationis sermone suggesserimus ; 
necessarium tamen judieavimus et charitati vesire 


per Christianissimi fllii nostri patricii- Dominici per- (C 


sonam scripta dirigere : quibus nos grandi exsulta- 
tione et gaudio suscepisse cognoscite, quod Nicz:enam, 
Constantinopolitanam, Ephesinam, et Chalcedonen- 
sem sanctissimas synodos, in quibus fidei orthodoxx 
atque apostolice fundamenta monstrantur, sicut pol- 
licitationis vestrzs tunc ad pradecessorem nostrum 
sancte recordationis Agapetum lectio data testatur, 
inviolabiliter vos asseritis custodire, ek maxime beati 
Leonis predecessoris nostri sequi in omnibus con- 
stitata. Quid est charitati tuxe dignius honoris quod 
conveniat, nisi a Romanorum presulum non deviare 
doctrina? Aut quid nobis jucundius, quidve sit gra- 
tius quam illos in Christi Domini et Salvatoris nostri 
charitate complecti, qui majorum nostrorum et prz- 
decessorum facta custodiunt? Unde spiritualiter sa- 
lutantes te, hortamur, et qua nos convenit affectione 
incessanter alloquimur, ut illius normam, illius ad- 
monitionem, illius (sicut et promisisti et indicas) 
sequaris in omnibus constituta. Plena sunt -enim de 
predicti predecessoris nostri sanct: et. venerand:e 
recordationis Leonis scriptis vestra fraternitatis scri- 
nia, qux: ad pr:edecessores tuos leguntur ab eodem 
destinata pontifice : ibidemque, qu:e nostris przede- 
cessoribus vestri promiserint, releguntur. Sed hxc 
dixisse sufficiat : Apostoli namque sermo ante oculos 
nostros est, qui dicit : Sapientiam loquimur inter ΚΓ." 
feetos (1 Cor. 1). De his vero quibas te memorem 
libelli quem suprascripto prodecessori nostro tradi- 
deras, ct sequentes apostolice constituta docirinx 


Deus presidere voluit, interpositione firmamus : et 
universi eorum complices, vel omnes b:eretici pari 
damnationis sententizx subjaecbunt. Hoc tantummodo, 
sicut apostolic:e moderationi convenit, per omnia 
reservantes, ut si aliquis vel eorum vel quorumlibet 
errantium quasi aguita catholica fidei veritate poeni- 
tentiam agens reverti voluerit, et hxeresis jn qua vo- 
lutatur errore contempto, Scripturx: quoque profes- 
sione universam errorum suorum ac complicum 
damnaverit pravitatem, et apostolic:e sequens insti- 
tuta doetrinz: anathema dixerit ei qui vel przdictas 
quatuor synodes in fidei causa non sequitur, vel 
beat:e recordationis prz:decessoris nostri Leonis ve- 
nerabilia constituta in omnibus non confitetur, et 
non in omnibus viribus omnique animi sequitur pu- 
ritate, tunc communionis nostre (quam nulli nos 
negare convenit ponitenti) sub apostolica et cano- 
nica, sicut prxfati sumus, satisfa: tione modis omni- 
bus agetur: quia Redemptor noster non venit aliquem 
perdere, sed omnes pro sua pietate salvare. Et manu 
domini pape. Deo juvante, per ipsius gratiam, Vigilius 
episcopus sanct Ecclesix catholic: urbis Rom: has 
schedas epistolarum suprascriptarum, quas ego Dco 
juvante dictavi, ipso auxiliante cognovi atque sub- 
scripsi. Et alia manu subscriptio Flavii Dominici pa- 
tricii. Flavius Dominicus vir clarissimus comes do- 
mesticorum, exconsul ac patricius, has schedas a 
beatissimo atque apostolico papa Vigilio in causa 
fidei factas ad domnum nostrum Justinianum piissi- 


p mum et Christianissimum principem, sed et ad Men- 


nam virum beatissimum Constantinopolitanz archi- 
episcopum civitatis relegens, conferens, consentiens - 
que subscripsi, die xv calendas Octobris, Justino 
viro clarissimo consule (Anno Demini 540). 


EPISTOLA (elim VI) VIGILII PAPJE 
AD AUXANIUM ARELATEN:EM. 


Usum pollti, quem postulabat, differt , quoad certieren 
faciat. imperatorem. 

Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Scripta de ordinatione charitatis vestr, Joanne 
fBlio nostro presbytero, sed et Teredio diacono defe- 
rentibus, cum animi spiritali gratulatione suscepimus, 
Doimino gratias referentes, quia hoc in Ecclesia Are- 


΄ 


es VIGILIl PAP.E 94 
Eutychbctis perfidiam, rationabili assertione, Deo sibi A (sicut supra meminimus) secundum prxsulum sedis 


inspirante, confudit, omnino amplectimur, ct qua 
oportet charitate defendimus. Et quamvis nos animi 
fldeique nostre, Deo custodiente, sinceritas contra 
ea nullatenus venire permittat ; perpendere tamen 
debet vestra pietatis admiranda prudentia, quia non 
digni censentur antistites, qui prefatorum prxesulum 
sedis apostoli» inviolabiliter minime constituta 
servaverint. H:ec ergo quz de fide a Patribus sancta- 
rum quatuor synodorum, et a designatis beate recor- 
dationis papse Leonis epistolis, atque a suprascripto- 
rum pr:edecessorum nostrorum constitutis, sunt vene- 
rabiliter definita, per omnia nos sequentes, et corum 
doctrin:e contrarios probabili apostolicze sedis aucto- 
ritate damnantes, anathematizamus eos, quicunque 


apostolicze constituta, his qui resipuerint, et przce- 
dentium synodorum, vel suprascriptorum apostolice 
sedis pontificum susceperint constituta, poenitentiz 
et communionis aditum reseremus, Sed quia novimus 
potius plus illos qui hereticam perfidiam destruunt, 
sibi magis prodesse errantium vitaudo consortium, 
quam septenti:: suprascriptorum Patrum multiplici- 
ter solidatze aliquid firinitatis adjungere, quam con- 
stat suis indubitate viribus Deo auctore subsistere : 
ideo hactenus tanquam non noviter latam damnatio- 
nem minime arbitrati sumus novo aliquo indigere 
responso. Qui enim hixresum quarum stupra memi- 
nimus, vel omnium aliarum qu: sunt apostolica de- 
finitione et constitutione damnatz,, sectatores fuerint 


de fidei ejus expositione vel rectitudine aul disputare B inventi, nen tantum ex nova lege, sed ex ipa au- 


perverse, aut infidelitér dubitare tentaveript : et con- 
ira eadem sentientes, qux: de fide in Nicena, Con- 
stantinopolitana, Ephesina prima et Chalcedonensi, 
sanctissimis synodis, nec non et beat: recordationis 
pr:edecessoris nostri Leonis epistolis, quarum fecimus 
mentionem, vel universis qux ipsius sanxit auctori- 
tas, continentur, catbolicze fidei unitate secernimus, 
amplectentesque, et in omnibus comprobantes fidei 
vestrze libellum, quem nostri obsequii famulatu tunc 
proedecessori nostro pix recordationis Agapeto pietas 
vestra orthodoxa devotione contradidit ; in quo ea quoe 
mente geritis, ad eruditionem futurze zetatis, scripturze 
quoque testimonio declarastis, nihilquea sepedictorum 
prodecessorum nostrorum fide deviantibus sub qua- 


ctorum suorum jam pridem damnatione perculsi 
sunt. Et licet pietatem vestram aliter de taciturnitate 
nostra suspicari vel intelligere voluerit malignus in- - 
terpres, nos tamen quos beatus Petrus apostolus 
(I Petr. ni) omni poscenti rationem reddere pia tra- 
ditione constituit, libenti animo Christianitati vestra 
satisfaciendum esse perspeximus ; suppliciter spe- 
rantes [petentes], ut nullius subrepéhts insidiis pri- 
vilegia sedis beati Petri apostoli Christianissimis 
temporibus vestris in aliquo permittatis imminui. 
Qu:e si turbentur, quod non credimus, aut minuan- 
tur in aliquo, violat» fidei instar ostendaut [ offen- 
dant]. Scit enim sapientixe vestrz pietas singularis 
illam se auctoritatis ipsius beati Pelri apostoli retri- 


libet occasione servamus , nisi forte, h:resis in qua ( butionem modis omnibus merituram, quam vel in 


volntantur amputata caligine, suprascriptam de fide 
veritatem penitentie eompetentis voluerint corre- 
ctione sectari; οἱ damnatis omnibus, qux» contra ea 
que prefati sumus pravissima quidam impietate 
dixerunt, subsoriptionibus suis et propriis vocibus 
eunetos hareticorum respuenies errores, canonica 


fuerint districtione conversi; uf tunc communionis 


sacre mysterium mereantur, dum omnia qux prz- 
fati sumus canonica et apostolica districtione imple- 
verit; quia nos nulli corrigenti se poenitentke locum 
convenit amputare. In his vero in quibus Mennam 
fratrem et coepiscopum nostrum, memorem libelli 
δῖ, quem przedecessori nostro beat: memori» Aga- 
peto, ordinationis sux tempore, vestre clementi: 


illius privilegiis, vel in nostra humili vestra servavc- 
ritis, Deo vobis aspirante, persona. Tamen, ut cun- 
cta pietatem vestram informent, et nihil pro callidi 
insidiatoris astutia ulterius relinquatur ambiguum, 
beatze recordationis pr:edecessoris nostri pape Leo» 
nis, qu:e diversis ad Orientem sunt directa tempori- 
bus constituta, quanta de plurimis in przsenü ne- 
cessoria credidimus, superadjecimus, rogantes per 
ipsum, cujus causam integre agere festinatis el cupi- 
tis Christianitatis affectu, ut universa legere pietas 
vestra dignetur, ne aliquid supersit quod . minime 
relegatur. Scio enim quia sicut Deus vobis legem 
dederit voluntatem, ita cuncia tractantes, sapientig 
vobis singulariter a Deo concessa disponitis, ut ne- 


consensu porrexerat, sequentem revera sedis aposto- D que de religione neqve de aliquo przejudicio quilibet 


lice disciplinam, hwreticis inferius comprehensis, id 
est Severo Eutychiano, Petro Apameno, Anthimo, 
'qui etiam Ecclesiam Constantinopolitanam prava 
ambitione pervyaserat, Xenes, sed et Theodosio Ale- 
xandr.no, et Constantino Laodicensi, atque Antonio 
Versentano Eotychian:e hzresis, sed et Dioscoro, qui 
in Chalcedonensi synodo inter alos legitur fuisse 
damnatus, et defensoribus atque sequacibus ana- 
thema dixisse pietas veswa mandavit : in nullo a no- 
bis quidem moleste suscipitur a predicto fratre nostro 
ve] a quolibet aiio in hxreticos dicta damnatio : sed 
et libenter amplectimur, et sedis apostolic:e auctori- 
tate firmamus, complices damn^torum sünili 3uathe- 
matis ultione plectentes; e: videlicet ralione, ut 


fidelium sacerdotum possit in qualibet parte vexari. 
Rationem his igitur (prout Christianitatis vest: 
meritum postulabat), inquantum valuimus, reddi- 
disse sufliciat; quamvis nos nihil contra synodalia, 
vel przxedecessorum nostrorum praesulum sedis apo- 
stolic:e constituta, aut commisisse aliquid, aut ten- 
tasse quisquam, licet astutus et subtilis, inveniet. 
Ea vero quo lidei catholice vel animse nostra expe- 
diunt (de qua, sicut novit pietas vestra, et pro sacere 
dotali officio, et pro multiplicibus przstiüs clemen- 
ti vesua, causam plus aliis habeo cogitandi) sug- 
gerere non omitto. Imprimis supplicantes, et ipsius 
beati Petri apostoli quem diligitis, intercedente suf- 
fragio, postulantes ut semper ad hanc sedem aposto4 








»5 EPISTOLAE ET DECRETA. 26 
licam pro disponendis reipublieze vestra utilitatibus A in hzreticos inferius comprehensos, id est in Scve- 


orthodoxas, et Deo placitas, et ruganr aut maculam 
fidei non habentes, dignemini destinare personas, 
per quas et ea qu:e. publico vestro conveniuat. salu- 
briter ordinentur, et pro anim: vestre mercede 
catholicz disciplinze in nullo conturbetur integritas : 
ut universi revera illud gratie coelestis munus jam, 
sicut et credimus, pietatem vestram habere coguo- 
scant, quod: Salomon adhuc a Domino postulabat, 
dicens : Dabis servo tuo cor audire, et judicare popu- 
lum tuum in jus:itia, et intelligere inter malum et bo- 
num (111 Reg. ut). Et quia per filium nostrum Do- 
minicum praesentium porlitorem quxdam verbo sug« 
gerenda mandavimus, speramus ut ea, aspirante 
vobis Domino, et libenter audire dignemini, et maxi- 


rum Antiochenum, Petrum Ápamenum, Anthimum 
quoque pervasorem Constantinopolitane Ecclesix, 
et Theodosium Alexandrinz civitatis, nec non et 
Constantinum, atque Antonium Versentanum Eutj- 
chianz hzresis, sed et Dioscorum, qui in Chalcedo- 
nensi synodo inter alios legitur fuisse damnatus, cum 
defensoribus atque sequacibus anathema dixisse co- 
gnovimus, jn quibus non aliquid novum sententia 
olim a Patribus decret:e junxisti, nec talibus prxsu- 
libus beati Petri vicariis in auctores hzresum ipsa- 
rum data sententia penitus indigebat, quia qui dam- 
nate haereseos sectator agnoscitur, non tantum ex 
novella lege, sed ex ipsa jam auctoris sui damna- 
tione perculsus est, grate admodum et libenter am- 


me qus ecclesiasticze paci, ac dehinc generalitatis B plectimur, et auctoritatis sedis apostolic:e, cui nos 


quieti profutura sunt, consueta Christianitate et pro- 
videntia diponatis. 


EPISTOLA (otim V) VIGILII PAPJE 
AD MENNAM. 
Gratulatur eum hareticis damnatis sancias. quatuor 


univercales synodos amplecti : ab heresi. resipiscen- 
tes debere recipi, 


Dilectissimo fratri Menne episcopo Vigllius epi- 
scopus. 

Licet universa, prout Deo auxiliante potuimus et 
credidimus expedire, domino filio nostro serenis- 
simo et Christianissimo imperatori de ecclesiasticis 
causis nostrx insinuationis sermone suggesserimus ; 
necessarium tamen judicavimus et charitati vestre 


per Christianissimi filii nostri patricii- Dominici per- (αὶ 


sonam scripta dirigere : quibus nos grandi exsulta- 
tione et gaudio suscepisse cognoscite, quod Nic:nam, 
Constantinopolitanam, Ephesinam, et Chalcedonen- 
sem sanetissimas synodos, in quibus fidei orthodoxa 
atque apostolicze fundamenta monstrantur, sicut pol- 
licitationis vestre tunc ad przedecessorem nostrum 
sanctx recordationis Ágapetum lectio data testatur, 
inviolabiliter vos asseritis custodire, et maxime beati 
Leonis przdecessoris nostri sequi in omnibus con- 
stituta. Quid est charitati tuzx& dignius honoris quod 
conveniat, nisi a Romanorum prasulum non deviare 
doctrina? Aut quid nobis jucundius, quidve sit gía- 
tius quam illos in Christi Domini et Salvatoris nostri 
charitate complecti, qui majorum nostrorum et pra 
decessorum facta custodiunt? Unde spiritualiter sa- 
lutantes te, hortamur, et qua nos convenit affectione 
incessanter alloquimur, ut illius normam, illias ad- 
monitionem, illius (sicut et promisisti et indicas) 
sequaris in omnibus constituta. Plena sunt enim de 
prodieti proedecessoris nostri sanctz: et venerandam 
recordationis Leonis scriptis vestrz fraternitatis scri- 
hia, qux: ad predecessores tuos leguntur ab eodem 
destinata pontifice : ibidemque, qu:e nostris przde- 
cessoribus vestri promiserint, releguntur. Sed hic 
dixisse sufficiat : Apostoli namque sermo ante oculos 
nostros est, qui dicit : Sapientiam loquimur inter rer-. 
fectos (I1 Cor. 1). De his vero quibus te memorem 
libelli quem suprascripto prsdecessori nostro tradi- 
deras, ct sequentes apostoliczs constituta doclrine 


Deus prxsidere voluit, interpositione firmamus : et 
universi eorum complices, vel omnes b:eretici pari 
damnationis sententi:e subjacebunt, Hoc tantummodo, 
sicut apostolic:e moderationi convenit, per oinnia 
reservantes, ut si aliquis vel eorum vel quorumlibet 
errantium quasi aguita catholica fidei veritate poeni- 
tentiam agens reverti voluerit, et hxeresis in qua vo- 
lutatur errore contempto, Scripturz quoque profes - 
sione universam errorum suorum ac complicum 
damnaverit pravitatem, et apostolic:e sequens insti- 
tuta doctrinz anathema dixerit ei qui vel predictas 
quatuor synodos in fidei causa non sequitur, vel 
beat: recordationis predecessoris nostri Leonis vc- 
nerabilia constituta in omnibus non confitetur, et 
non in omnibus viribus omnique animi sequitur pu- 
ritate, tunc communionis nostrx: (quam nulli nos 
negare convenit poenitenti) sub apostolica et cano- 
nica, sicut praefati sumus, satisfa: tione modis omni- 
bus agetur : quia Redemptor noster non venit aliquem 
perdere, sed omnes pro sua pietate salvare. Et manu 
domini pape. Deo juvante, per ipsius gratiam, Vigilius 
episcopus sanctx Ecclesix catholic: urbis Rom:e has 
schedas epistolarum suprascriptarum, quas ego Dco 
juvante dictavi, ipso auxiliante cognovi atque sub- 
scripsi. Et alia manu subscriptio Flavii Dominici pa- 
tricii. Flavius Dominicus vir clarissimus comes do- 
mesticorum, exconsul ac patricius, bas schedas a 
beatissimo atque apostolico papa Vigilio in causa 
fidei factas ad domnum nostrum Justinianum piissi- 


p mum et Christianissimum principem, sed et ad Men- 


nam virum beatissimum Constantinopolitane archi- 
episcopum civitatis relegens, conferens, consentiens- 
que subscripsi, die xv calendas Octobris, Justino 
viro clarissimo consule (Anno Demini 540). 


EPISTOLA (olim VI) VIGILII PAPAE 
AD AUXANIUM ARELATEN:EM. 
Usum pallii, quem postulabat, differt, quoad certiore 
faciat. imperatorem. 

Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Scripta de ordinatione charitatis vestras, Joanne 
filio nostro presbytero, sed et Teredio diacono defe- 
rentibus, cum animi spiritali gratulatione suscepimus, 
Domino gratias referentes, quia hoc in Ecclesia Are- 








-—9 - 


?t 


VIGILI! PAPE 


latensi factum est, quod et canonibus et decessorum A lione, in charitate, in fide, in castitate (1 Tlm. w). Et 


nostrorum regulis conveniret : quatenus ex sequenti 
ordine sacerdotii tua fraternitas ad pontificalis pro- 
veheretur apicem dignitatis, et divinz in te electionis 
judicium compleretur, sicut scriptum est: Omne da- 
tum oplimum et omne donum per[ectum desursum est, 
descendens a Patre luminum, apud quem non est trans- 
«watio nec vicissitudinis obumbratio ( Jacob. ἡ. Et 
iterum doctor gentium apostolus Paulus dicit : Nec 
quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a. Deo 
tanquam Aaron (Hebr. v). Superest ut Deus, qui nos 
immeritos ineffabili misericordia honorem miserans 
pontitficalem habere pro sua pietate concedit, donet 
et premium, ut illud in pobis compleatur quod Cbristi 
Dei et Salvatoris nostri verba testantur, dicentis : 


sicut item apostolorum primus saluberrima admoni- 
tione przcipiens : Pascite qui in vobis est gregem Dei, 
consequenti adhortationeo subjungit : Forma facii 
gregis ex animo, et cm apparuerit princeps pastorum, 
percipietis immarcescibilem glorwe coronam (1 Petr. 
v ). Si qux ergo inter fratres et coepiscopos nostros, 
in locis vestr: charitati przsenti auctoritate com- 
missis, seminante illo auctore ex antiqua iniquitate 
zizanias, dissensiones emerserint, adhibitis vobiscum 
sacerdotibus numero compelenti, causas canonica et 
apostolica z»quitate discutite, ea modis omnibus pro- 
lato judicio finituri, qux» Deo placitis decessorum no- 
strorum possint regulis convenire. Si qua vero cer- 
tamina aut de religione fidei, quod Deus auferat, aut 


Euge, serve bone ei fidelis, quia in pauca fuisti fidelis, B de quolibet negotio, quod ibi pro sui magnitudine 


supra mulia te constituam; intra in gaudium domini 
tui (Matih. xxv); et iterum : Quis putas est fidelis ser- 
vus el prudens, quem constituit dominus super familiam 
suam, ut det illis in t: mpore tritici mensuram? Beatus 
ille servus quem cum venerit dominus. invenerit it3 fa- 
cientem (Matth. xxiv). Sunt etiam. qux: per Dei gra- 


' tiam super fraternitate vestra ad facienda bona hor- 


tentur exempla. Si enim decessoris tui illa, qux a 
sede apostolica de fundamento petrze dominicae doctri- 
nx bona suscipiens actibus ex:equavit, imitari volue- 
ris, et a sedis apostolic:» in nullo deviaveris consti- 
tutis; sicut scriptum est : Coronam sine dubitatiose 
percipies, quam dedit Deus diligentibus se. De his 
vero qua charitas vestra tam de usu pallii, quam de 
aliis sibi a nobis petiit debere concedi, libenti hoc 
animo etiam in pr:senti facere sine dilatione potui- 
mus , nisi cum Christianissimi domini fllii nostri im- 
peratoris hoc, sicut ratio postulat, voluissemus per- 
ficere notitia, Deo auctore; ut et vobis gratior prz- 
slitorum causa reddatur, dum quz postulastis cum 
consensu Christianissimi principis referuntur, et nos 
honorem fidei ejus servasse cum competenti reveren- 
tia judicemur. Deus te incolumem custodiat, frater 
charissime. Data xv calendas Novembres, iterum 
post consulatum Basilii viri clarissimi (Anno Do- 
mini 512). 
EPISTOLA ' olim V1) VIGILI PAPAE 
AD EUMDEM. 


Vices illi suas in Gallia delegat, et pallii «sum con- 
cedit, admonens ut pro imperatore Deum oret, pa- 
cemque inter ipsum et Childebertum regem conser- 
váre studeat. 


Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Sicut nos pro tux charitatis affectu, et pro glorio- 
sissimi fllii nostri regis Childeberti Christiana devo- 
tione mandatis, vices nostras libentissima voluntate 
contulimus, ita fraternitatem tuam convenit Deo pla 
citis operibus tant:e scdis auctoritate digna. conver- 
satione uti atque disponere, ut bonis actibus inno- 
tescens, rectum circa charitatem tuam judicium no- 
strz dilectionis ostendas. Convenit enim nos Docto- 
vis gentium mandata recolere, quibus Timotheum 
discipulum suum instructionibus sanctis hortatur, di- 
cens : Exemplum esto fidelium in verbo, in conversa- 


terminari non possit, evenerint, totius veritatis inda- 
gine diligenti ratione discussa, relationis ad nos sc- 
riem destinantes, apostolicze sedi terminanda servate : 
ut universis a fraternitlate vestra competenti ratione 
dispositis, pax qu:xe Salvatoris voce collata est Eccle- 
sie Dei, quie una est in toto orbe diffusa, stabili fir- 
mitate servetur, nec antiqui hostis possit taxatione 
vexari, in illius petre Christi Dei Domini et Salva- 
toris nostri erectione firmata stabilitate persistens. 
Qua: cuncta ut fraternitas vestra melius per Dei gra- 
tiam possit implere, universis episcopis, quibus te 
presse voluimus, auctoritatis nostrz? est serie de- 
claratum, Nullus ergo de pontificibus tux per bas 
vices ordinationi commissis, sicut et ad eos data lo- 


C quitur nostra pr:ceptio, in longinquis quibuslibet 


locis audeat proficisci, nisi solemni more, sicut de- 
cessore nostro decessori vestro similiter concedente 
consueverant, formatam vestra charitatis acceperit. 
Oportet ergo fraternitatem vestram incessantibus 
supplicationibus Deo nostro preces effundere, ut dom- 
nos filios nostros, clementissimos principes, Justinia- 
num atque Theodoram, sua semper protectione cu- 
stodiat : qui pro his vestrae charitati mandandis, et 
suggerente gloriosissimo et excellentissimo filo no- 
Siro patricio Belisario, pro quo item vos convenit 
exorare, pia prebuerunt devotione consensum. Hor- 
tamur quoque, ut sacerdotali opera inter gloriosissi- 
mum virum Cbildebertum regem, sed et antedictum 
clementissimum principem, concept» gratie docu- 


p menta paterna adhortatione servetis. Bepe enim Do- 


mini et Salvatoris nostri, qux populis praedicamus, 
mandata ante oculos retinemus, quibus ait: Beati 
pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v). Et 
quia digna credimus ratione compleri, ut agenti vices 
nostras pallii non desit ornatus; 22um iibi ejus, si- 
cut decessori tuo przdecessor noster sancte recorda- 
tionis Symmachus legitur contulisse, beati Petri san- 
cta auctoritate concedimus. Ea vero quse de present - 
ordinatione nostra directa praeptione signavimus, 
ad universos episcopos per charitatem iuam volu- 
mus pervenire. Deus te incolumem custodiat, frater 
charissime. Data xj calendas Junias, 1v [quater] post 
consulatum Basilii viri clarissimi (Anno Domini 545). 


- 
bs 


39 EPISTOLAE ET DECRETA. 90 


EFISTOLA (olim VIII) VIGILII PAPJE 
AD AUXANIUM ARELATENSEM. 
De cognoscenda causa Pretextati episcopi. 


Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Licet fraternitati vestrz» apostolice sedis vicibus 
attributis, quas directa auctoritate commisimus, ge- 
neraliter emergeotium causarum sit discutiendarum 
licentia; tamen quia filii nostri Joannis presbyteri, 
sed et Teredii diaconi, qui ad nos a tua charitate di- 
recti sunt, de Pretextati excessu est porrecta peti- 
Uo, necessarium valde oredidimus, specialiter me- 
morati negotii examinationem przsenti vobis aucto- 
ritate mandare, Quapropter charitati, qua in Christo 
jungimur, reddentes fraterne alloquia visitationis, 
bortamur ut adhibitis vobiscum fratribus et coepisco- 
pis nostris numero competente, discussa ratione ca- 
nomica veritate, ea sapienti ordinatione disponat, 
quae decessorum nostrorum conveniant statutis, cha- 
itas vestra; ratione prospiciens ne aliquem facile 
ex laicis ad sacratos ordines saltu przcipiti cuiquam 
sacerdotum liceat aggregare. Deus te incolumem 
custodiat, frater charissime, Data undecimo ca- 
lendas Junias, 1v post consulatum Basilii viri claris- 
simi. 

EPISTOLA (olim IX) VIGILII PAPAE 
AD EPISCOPOS GALLIZ. 


Auzanium vicarium sedis apostolice constitutum esae 
nuntiat; cujus muneris partes explicat, omnesque 
eidem obtemperare jubet. 


Α nostram discussa veritate perferat sine dilatione no- 


ütiam. Et quia necesse est ut aptis Deo propitiante 
temporibus Arelatensis episcopus nostris vicibus fun- 
gatur; quoties judicaverit expedire ut pro facienda 
consolatione communi episcoporum debeant congre- 
gari personze, nullus inobediens cjus forte mandatis 
sit, Quod si fuerit, a congregatione suspendatur : nisi 
aut corporalis infirmitas, aut justa» cause eum excu- 
satio venire prohibeat : ita tamen, ut ci se, quominus 
occurrat, rationabili potest exceptione defendere, ad 
synodum pro suo presbyteri aut diaconi dirigat loco 
personam : quatenus qux a nostro vicario congrega- 
tis fratribus definita sententia fuerint terminata, ad 
ejus qui absens est per suos perducta notitiam sin- 
cera et inviolabili stabilitate serventur. Necesse est 


Β enim, quoties in nomine Domini ejus famuli ad tra- 


Ctanda qux sunt ipsi placita coiliguntur, sancti Spi- 
ritus non deesse prasenüam. lta enim Christi Dei 
Domini et Salvatoris nostri mandata nos instruunt, 
quibus οἱ : Ubi fuerint duo aut tres in nomine meo 
congregati, ibi ero in medio eorum (Matth. xvni).Quid 
ergo se zestimat subiturum, qui Deo odiosa superbia 
in illa congregatione interesse contemnit, in qua se 
Dominus noster adfuturum pia promissione denun- 
tiat? Illud pari auctoritate mandamus, ne quisquam 
episcoporum sine przedicti fratris et episcopi nostri 
formata adlonginquiora loca audeat proficisci ; quippe 
quia et decessorum nostrorum decessoribus ejus, 
quibus vices suas libentissime contulerunt, sanctse sic 
definiunt jussiones : ut his omnibus obedientia Deo 


Dilectissimis fratribus, universis episcopis omnium (? placita custoditis, pax quz a Christo Deo Domino et 


provinciarum per Gallias, qui sub regno vel potestate 
gloriosissimi filii nostri Childeberti regis Francorum 
constituti sunt, sed et his qui ex antiqua consuetu- 
dine ab Arelatensi consecrati suut, vel cousecrantue 
episcopis, Vigilius. 

Quantum nos divina potentid apostolorum primi 
sedem, non pro nostris meritis, sed pro ineffabili 
sue misericordie pietate habere constituit, tantum 
805 de universarum Ecclesiarum dispositione, et pace, 
et statu curam habere convenit, cum gentium dicat 
Apostolus : Instantia mea quotidiana, sollicitudo om- 
nium Ecclesiarum (1 Cor. xi). Quomodo ergo inter 
Doinini sacerdotes sancta et Deo placita potest ma- 
nere concordia, nisi ut, si humani generis hostis an- 


Salvatore nostro apostolis tanquam hereditario est 
nomine derelieta in Ecclesia Dei, qu» una est toto 
orbe diffusa, firma stabilitate servetur. Deus vos in- 
columes custodiat, fratres charissimi. Data x calen- 
das Junias, 1v post eonsulatum Basilii viri clarissimi 
(Anno Chr. 545). 


DECRETUM JUSTINIANI IMPERATORIS. 


In nomine Domini Dei nostri Jcsu Christi. Impera- 
tor Cxsar Flavius Justinianus, Alemanicus ^, Gothi- 
cus, Francicus, Germanicus, Anticus, Alanieus, Van- 
dalicus, Africanus, Pius, Felix, Inclytus, Victor, ac 
Triumphator, semper Augustus, beatissimis episco- . 
pis et patriarchis, Eutychio Constantinopolitano, 


fiqua nequitia consuetam zizaniam seminare voluerit, p Apollinario Alexandrino, Domhino Theopolitano , 


js qui absentiam nostram sedis apostolice vicibus 
perfruendo spirituali gratia reprzssentat, auferat cer- 
tamen exortum? Quapropter Áuxanio fratri et coepi- 
&copo nostro, Arelatensis civitatis antistiti, vices no- 
gtras charitas vestra nos dedisse cognoscat ; ut si ali« 
qua, quod absit, fortassis emerserit contentio, con- 
gregatis ibi fratribus et coepiscopis nostris, causas 
GAnoBica et apostolica auctoritate discutiens, Deo 
placita zequitate diffiniat. Contentiones vero si quz, 
quas Dominus auferat, in fidei causa contigerint, aut 
emerserit forte negotium quod pro magnitudine sui 
apostolice sedis inagis judicio debeat terminari, ad 


* Legenduin, Al:mauicus. 


Stephano, Georgio et Damiano religiosissimis episco- 
pis vicem agentibus Eustochii viri beatissimi archi- 
episcopi Hierosolymitani et patriarche, et reliquis re- 
ligiosissimis episcopis ex diversis provinciis in hac 
regia urbe degentibus. 

Semper studium fuit orthodoxis et. piis imperato- 
ribus patribus nostris, pro tempore exortas horeces 
per congregationem religiosissimorum episcoporum 
ampulare, et recta fide sincere proedicata, in pace 
sanctam Dei Ecclesiam custodire. Quapropter et 
Constantinus pie recordationis Ário 5^ blasphemante 
et dicente, non esse Filium consubstantialem Deo 


5 Yeteres libri, Arrio. Sic ferme Latini. 


δι VIGILI] PAPJE 91 
Patri, sed creaturam, et ex non exstantibus factum A tanta pro illo facta est hereticorum circumventio, 


esse, congregavit Niex:e ex diversis dioecesibus ^ 
trecentos decem et oclo sanctos Patres : et cum ipse 
etiam concilio interfuisset, et adjuvisset » eos qui 
consubstantialem Filium Patri confessi sunt, con- 
demnata Ariana impietate, studium habuit rectam 
fldem obtinere. Exposito itaque saneto symbolo, vel 
mathemate fidei, per hoc saneti Patres confessi sunt 
consubstantialem esse Filium Deo Patri, quod usque 
tunc apud plurimos dubitabatur. Sed et Theodosius 
senior pix recordationis, Macedonio negante deita- 
tem sancti Spiritus, et Apollinario vel Magno ejus 
discipulo in dispensatione inearnati Dei Verbi blas- 
plemantibus , et dicentibus sensum humanum non 
recepisse Verbum [Deum Verbum] *, sed carni uni- 
tum esse animam irrationabilem habenti : congrega- 
tis in regia urbe centum quinquaginta sanctis Patri- 
bus , cum et ipse particeps fuisset concilii, damnatis 
predictis hzereticis una cum. impiis corum dogmati- 
bus, fecit rectam przedicare fidem. Secuti enim iidem 
sancti Patres expositam rectam fidem a trecentis 
decem et octo sanctis Patribus, explanaverunt de 
deitate sancti Spiritus, et perfecte de dispensatione 
incarnati 4 Dei Verbi docuerunt. lterum Nestorio 
impio alium dicente Deum Verbum, et alium Chri- 
stum *, et bunc quidem natura Filium f Dei Patris, 
Hlum autem gratia filium impie introducente, et 
sanctam gloriosam semper Virginem Dei Genitricem 
esse negante, cum pene omnes orientales partes sua 
impietate adimplesset idem Nestorius, Theodosius 


ut etiain ejiceretur propter eum Flavianus religiosze 
memori: regi: urbis episcopus. Pize autem recorda- 
tionis Marcianus congregavit Chalcedone sanctos 
Patres, et magna contentione inter. episcopos facta, 
non solum per suos judices, sed etiam per seipsunt 
in concilium pervenit k, et ad concordiam omnes 
perduxit. Qui sancti Patres in omnibus secuti ea 4085 
pro flde definita sunt a predictis tribus sanetis con- 
ciliis, et qu:e judicata sunt de hxreticorum damna- 
tione et impietate eorum, damnaverunt et anathe- 
matizaverunt Eutychem dementem, et impia ejus 
dogmata, nec nom et Nestorium cum impiis ejus 
dogmatibus, quoniam tunc * festinaverunt quidam 
defendere Nestorium et impia ejus dogmata. Super 


B h?cautem iidem in Chalcedone sancti Patres anathe- 


matizaverunt eos qui aliud symbolum tradiderunt, 
aut tradunt, prater hoc quod etpositum est a tre- 
centis decem et octo sanctis Patribus, et explanatum 
3 centum. quinquaginta sanctis Patribus. His itaque 
omnibus per diversa tempora subsecutis, predicti 
pix recordationis nostri Patres ea qux in unoquoque 
concilio judicata sunt, legibus suis corroboraverunt 
et confirmaverunt, et ha»reticos qui definitionibus 
proedictorum sanctorum quatuor conciliorum resiste- 
re, et Ecclesias conturbare conati sunt, expulerunt. 
Defuncto autem Marciano divx: πὶ recordationis, cum 
contentio esset per diversa loca de Chalcedonensi 
sancto concilio, Leo pix recordationis ad omnes 
ubique sacerdotes scripsit, ut unusquisque eorum 


:unior piz recordationis congregavit priorem Ephe- (? propriam sententiam manifestaret de eodem sancto 


sinam sanctam synodum, cui przesidebant Celestinus 
et Cyrillus sancti Patres, et directis judicibus, qui 
deberent concilio interesse, compulit et ipsum Nesto- 
rium ibi pervenire, et judicium propter eum proce- 
dere 5 ; et tali examinatione facta, secuti iidem san- 
cti Patres per omnia ea qua de fide ^ definita sunt 
ab anterioribus sanctis Patribus, condembpaverunt 
Nestorium una cum ejus impietate. His ita subsecu- 
tis !, cum insurrexissent contra Cyrillum sequaces 
Nestorii impii, festinaverunt (quantum jn ipsis fuit) 
refutare condemnationem contra Nestorium factam : 
sed predictus οἷ recordationis Theodosius, vindi- 
cans ea quz ita recte contra Nestorium et ejus im- 
pietatem fuerant ! judicata, fecit firmiter obtinere 
contra eum factam condemnationem, Et post hzc 
iterum cum Eutyches demens emersisset, negando 
consubstantialem nobis esse carnem Domini, multis 
interea motis, tam Constantinopoli quam Ephesi, 


1 Iidem libri, diocesibus. Sic etiam ferme Latini. 

* fidem libri, adjuvasset. 

* Reponendum, recepisse Deum Verbum. Mendum 
est typographicum editionis Labbeaus , hic emenda- 
tum. 

ἃ Legendum , incarnati. Et hic quoque mendo 
Jaborat typographieo editio Labbeana, qu: legit in- 
carnata. 

e Paris., et Filium alium Christum. 

f Vocem F'ilium codex Parisiensis non habet in hoc 


loco. 
δ Idem cedex, propter exm contre eum procedere. 


concilio, et cum alius alium episcopum non exspectas- 
set, ad hoc quod interrogati sunt responderunt. 
Exiguo autem tempore transacto, iterum insurrexe- 
runt Nestorii et Eutychis sequaces, et tanlas turbas 
im sanctis Dei Ecclesiis fecerunt, ut divisiones et 
schismata in eis flerent, et nullam communionem ad 
se invicem Ecclesi* haberent. Nec enim presume- 
9at aliquis de civitate ? ad civitatem veniens com- 
municare, nec clericus ex alia civitate in aliam civi- 
tatem veniens in ecclesiam * procedere. Cum autem 
secundum suam misericordiam Dominus Deus reipu- 
blice gubernationem nobis credidit, initium et funda- 
mentum nostri imperii fecimus, conjungere diviso 
sacerdotes sanctarum Dei Ecclesiarum ab Oriente 
usque Occidentem P, et omnem contentionem ampu- 
tantes qux contra Chalcedonensem sanctam syno- 
dum ab Eutychis 4 et Nestorii impiorum sequacibus 
movebatur, fecimus przdicare eamdem sanctam sy- 


à De fide. Hxc desunt in eodem libro Pari:ieusi. 
i Idem codex : Et his ita subsecutis. 

| ldem coder, fuerunt. 

k Veteres libri, in concilio pervenit. 

! lidem libri, quoniam et tunc. 

Ὁ Paris., divine. 

2 Veteres libri, civitate ad aliam. 

ο lidem libri, in Ecclesia. 

P Paris., usque in Occidentem. 

4 Ab Eutychis, elc., usque sanctam. synodum. 1-ta 
exciderunt librario qui scripsit esemplar Parisieuse. 


ὅ5 


EPISTOLA ET DECRETA. : 


54 


nodum cum prxdictis aliis sanctis * tribus conciliis A quod indubitanter et cum omni alacritate rectam fi- 


in Dei ecciesjis, certe scientes quod ea qux ab ea de 
fide exposita sunt ^, consonant per omnia aliis tribus 
sanctis conciliis : οἱ multis quidem ad eamdem san- 
etam synodum contradicentibus satisfecimus ; alios 
autem qui perseveraverunt eidem sancto concilio 
contradicentes expulimus sic * in sanctis Dei eccle- 
siis 4 et venerabilibus monasteriis, ut concordia et 
pace sanctarum Ecclesiarum et earum sacerdotum 
firmiter custodita, una et eadem fides quam sanctze 
quatuor synodi confess sunt, sanctis Dei Ecclesiis 
praedicetur. His ita pro firmitate sanctaruin quatuor 
synodorum Deo propitio per nos factis et obtinenti- 
bus in sancta. Dei Ecclesia, Nestorii sequaces pro- 
priam impietatem applicare volentes sancte Dei Ec- 
cleske, et non ponenles hoc per Nestorium facere, 
festinaverunt eam introducere per Theodorum Mop- 
suestenum doctorem Nestorii, qui multa pejora Nesto- 
rio blasphemavit, et super alias innumerabiles suas 
blasphemias contra Christum Deum nostrum factas, 
alium dixit Deum Verbum, alium Christum *, nec 
non et per impia conscripta Theodoreti, qux contra 
rectam fidem et Ephesinam primam sanctam syno- 
dum, et contra sancte memorisx Cyrillum et duode- 
cim ejus capitula exposuit, et insuper sceleratain f 
epistolam, quam dicitur lbas ad Marin Persarn 
scripsisse, 45 plena est omni impietate Theodori 
et Nestorii. Per hanc etenim impiam epistolam non 
solum impietatem, sed etiam ipsas personas Theo- 
dorii et Nestorii, quas maxime laudat [vindicat ez 
c. Joly| et judicat δ; eadem impia epistola, festina- 
verunt condemnationem » liberare, dicentes eam 
susceptam esse a sancta Chalcedonensi synodo. Hoc 
autem dicant non pro defensione sanctze synodi, sed 
nomine ejus, sicut putant, saam impietatem confir- 
mare festinantes. Certum autem est, quod impia in- 
tentio est ista vindicantium, ut si eis evenerit , non 
predicetur Deus Verbum homo sanetus esse, nec 
sancta gloriosa Virgo Maria ! Dei genitrix przdice- 
tur. H»c enim Theodorus et Nestorius in suis con- 
scriptis impie exposuerunt, et qui epistolam scri- 
psit, in ea blasphemat i. Nos igitur sequentes sanctos 
Patres, et volentes rectam fldem sine quadam[Forte, 
aliqua] macula in Dei ecclesiis przdicari k, et impio- 
rum conatum resecare, primum quidem et in vestris 
vos degentes ecclesiis interrogavimus de przdictis ! 
impiis tribus capitulis, et vestram nobis voluntatem 
manifestam fecistis, pro qua et comprobavimus vos, 


* Paris., sanctis aliis. 

b Bellovac., et composita; et mox, consonent. 

* Vocem sic veteres libri non agnoscunt, neque ve- 
teres editiones. 

4 Legendum, in sanctis Dei Ecclesiis. Mendum est 
typographicum editionis Labbeane : hic est emenda- 
tum. 

e Veteres libri, et alium Christum. 

! Bellovac., insuper per sceleratam. 

& Veteres libri, vindicat. 

h Bellovac., condemnatione. Paris., ἃ condemna- 
tione eos liberare. 

i Legendum, gloriosa semper virgo. Ista exciderunt 


dem confessi estis, et impiam condemnastis. Quo- 
niam vero et post condemnationem a vobis faciam, 
in eisdem ipsis permanent quidam, eadem impia 
tria capitula vindicantes, ideo vocaviimus vos ad re- 
giam urbem, hortantes communiter convenientes, 
quam habetis pro his voluntatem, itcrum manife- 
stare. Vigilio enim 9 religiosissimo papx antiquioris 
Ronxe cum pervenisset ad hanc regiam civitatem ^, 
de tribus capitulis subtiliter omnia mauifestavimus, 
el interrogavimus eum quid sapit de hoc [bac causa 
sapit] : et ipse non semel, nec bis, sed eliam ssxpius 
in scriptis 9 anathematizavit inpia tria capitula, 
Quod vero ejusdem voluntatis semper fuit de con- 
demnatione trium capitulorum, et per plurima 


p slia declaravit, et per condemnationem Hustici 


et Sebastiani aliquando diaconorum antiquioris 


! Rome, y tis etiam chiro- 
grapha apud nos conservau- 
tur. Et post liec fecit quod 
dieitur Judica'um : quod 
omnibus sacerdotibus ab ipso 
editum manifes uin. factum 
est, el pariter in eo praedi. 
cata | Forte, rreedicta] imy;ía 
capitula auathematizavit his 
verbis : Et quoniam his ver- 
bis que mobis de nomine 
Theodori Mopsuesteni scri- 
pia porrecta sint, multa coi- 
trariarecte fideirelegunt r : 
nos monita Puwuli sequentes 
apostoli docentis, Omuia pro- 
bate, quod bonum est reti- 
nete : ideoque anathematis 1- 
mus T um, qui fuit 


(C Mopsuestig episcopus, cum 


omnibus suis impiis scriptis, 
et qui vindicant eun. An :- 
thematizamus et impiam epi- 
8 olam ad Morim Per- 
sam scr;pta esse ab. Ibg di- 
citur , lanquam contrariam 
recte Christianorum fidei, et 
οἰ μὲς qui eam vindicant, vel 
rectam esse dicunt. Axathe- 
matizanrus et. scripta Theo- 
doreti , qwe eontra reciam 
fidem el duodecim capitula 
sancti Cyrilli scripta sunt. Et 
hsec quidem in ea quse dici- 
tur Judicatun loseria sunt. 
Putamus autem quod nec 
lioc vestram latuit religiosi- 
tatem, quod Rusticum et Se- 
bastíanum 8005 diaconos , et 
alios clericos, qui primo qui- 
dem susceperunt quod fecit 
Judicatum ; in quo, sicut di- 
ctum est, ansthematizavit 
eadem imyía capitula; postea 
vero vindicarunt et defende- 
runt esdem impia capitula, 


in editione Labbeana. 


j Paris., blasphemabat. 


Rom:e : qui cum primum 
suscepissent factum ab eo 
Judicatum, in quoanathe- 
matizavit eàdem impia cà- 
pitula, postea susceperunt 
et defenderunt eorum im- 

ietatem. Sed etiam Va- 
entiniano episcopo Scy» 
thix, et Aureliano Áre- 
lati, quz» est prima sanc- 
tissimarum Galli: Eccle- 
siarum, scripsit et mani- 
festavit de condemnatione 
istorum capitulorum : et 
procepit eis nihil susci- 

ere quod a condemuatis 
iaconis scribitur con- 
trarium przdicto Judica- 
to : et compendiose dice- 
re, semper in eadem vo- 
luntate perseveravit. EA 
h:ec omnia per suum teimn- 
pus vobis mabifesta fa- 
ciemus. Quoniam vero Ρ 
postea, cum pervenisse- 
fis, sicut dictum est, ad 
hanc regiam civitatem, 
scripta facta sunt adin- 
vicein a vestra sanctitate, 
et a Vigilio religiosissimo 
papa antiquioris. Romz, 
ut omnes vos yniü corm- 
venialis, et propter illos 
qui sive ex ignorantia, si- 
ve scientia, inipietatem 
capitulorum defendunt , 
congruum judicium eis 
qu:e a sanctis qualuor sy- 
nodis pro flde definita 
sunt, proferatis ; inanda- 


kt Veteres libri, predicare. 
! Paris., interreg. et de predictis. 
τ Conjunctio deest in eodem libro Paris. 


Ὁ Paris., Rome senioris cum ad regiam 


'e€nt$- 


sel, de predictis tribus impiis capitulis subtiliter om- 


* nibus mani[estatis, εἰ interrogavimus eum quid de 


hac causa sapit; et ipse non semel tantum neque bis, 
sed et sa pius in scriptis quam sine scriptis «natema- 
lizavit impia tria capitula. 

? Bellov. ct edit., in scriptis et sine scriptis. 

P Veteres libri, Quoniam vere. 


! Ex ms. cod. Paris. Claudii Joly can. et cantoris Eccl. Paris. 


δ8 


deposuit. Et hon solum hoc, 
etiam »d Valentinianum 
episcopum Scythis , et. Àu- 
relianum episcopum Arelati, 
25 est prima Galli Eccle- 
siarum, scribens, manifesta- 
vit condemnationem eorutn- 
demcapitulorum, prsecipiens 
eis nihil suscipere a condem- 
natis scriptum contra prezedi- 
ctum Judiestum : et ( Hoc 
est, et ut verbo dícam) com- 
pendiose dicere, seiper ia 
eadem voluntate persevera- 
vit. Et hzc omnia jussimus 
vobis insinuari. Quoniam ve- 
ro cum postea vepistis ad re- 
giam civitatem, scripta facta 
sunt inter vest:am sanctita- 
tem et Vigilium religiosissi- 
mum papam senioris lloms, 
ut vos omnes conveniatis : et 
propter eos qui vel ex iguo- 
Tantia vel scientia impieta- 
tem capitulorum vindicant, 
eoaveuientei bis quee a san- 
ciis quatuor coaciliis definita 
sunt sententiam dare. Εἰ 
nunc idem re!igicsissimus 
Vigilius contrarie factus est 
sus voluntatis, nolens una 
eum omnibus secundum quod 
pun convenire : sed so- 
tres patriarciras et alium 
ünun ep m, et pec 
[Forte, ut per] contradíctio- 
bem cáusa moveretur, dicens 
tres tantum episcoyos ha- 
bere [Forte, se habere], cum 
multi episcopi ab Occidente 
eum ipso siut. Nos hoc audien- 
tes, szepius mandavimus ei, 
et per nosiros judices, et per 
aliquantos ex vobis, ut cum 
omuibus convenir: t; et [For- 
te, ut] senten'ia detur recte 
fidei conveniens , vel unus- 
quisque patriarcha una cum 
quiaque aut tribus episcopis 
conveuirent cum ipso et epi- 
scojis ejus; aut si hoc non 
elegerit, sed per contradi- 
ctionem voluerit causam 
exercitri, ut judices deutur 
Becundum — consuetudinem 
synodofum, et sicut anteces- 
sores nostri lecerunt; qui 
dehent bc qu:e ab uuaqua- 
que parte moventur disce- 
pRre, eo quod non est pos- 
$ibile eosdem etconiradicere 
et judicare. Cum autem ad 
nullam propositionem voluis- 
set convenire, mandavimus 
ei quod et vestram sauctita- 
tem et alios patriarchas in 
scriptis de lioc iuterrogavi- 
mus; ut taüquam impia ista 
capitula ab omnibus con- 
demnentor; vel si quis pu- 
taverit recta 64 esse, evi- 
denter suam voluntatem ma- 
nifestet, Alienum enim Chri- 
stisnis est , cum recta fide 
impielatem suscipere, et non 
disceruere rccta a malis. 
Scire enim vos volamus, etc. 


VICILII. PAPE 


90 


vimus illi etiam per nos- A pr:edicata sunt, servánt, et przdicaht iti sancti Dei 


tros judices, et per quos- 
dam ex vobis, ut una cuin 
omnibus conveniret, et 
communiter disceptaret 
de predictis capitulis : 
ut forma daretur recte 
fidei conveniens : et quod 
et ipsum el vestram 
sanctitatem in scriptis 
interrogavimus de hoc, 
ut aut tanquam impia 
capitula ab omnibus con- 
demnarentur, aut si pu- 
tat recta esse, aperte 
suam manifestaret volun- 
tatem. Alienum enim est 
Christianorum, cum rec- 
ta fide impia suscipere, 
et non a malis recta dis» 
cernere. llle vero nobis 
mandavit, quod de prz- 
dictis tribus capitulis per 
semetipsum faciens, por» 
riget nobis. Adhortamur 
igitur etiam vos de his 
disceptare. Scire etenim 
vos volumus , quod .nos 
ea 40:8 a sanctis qualuor 
conciliis, Niceno, Cons 
tantinopolitano, Ephesi* 
no primo ἢ, et Chalcedo- 
nensi, de una eademque 
fide exposita et definita 
sunt, et de ecclesiastico 
statu regulariter disposita 
servamus, et defen limus, 
et ea sequimur, el om- 
nia qux: consonant istis 
suscipimus et amplecti- 
mur. Quidquid autem non 
consonat istis, vel a qua- 
cunque persona scriptum 
inveniatur contra ea qux 
de una eademque fide a 
sanctis quatuor conciliis 
vel uno ex his definita 
sunt, hoc tanquam alie- 
num omnino pielalig ex- 
secramur ; sequiniur au- 
tem in omnibus sanctos 
Patres et doctores sanctze 
Dei Ecclesizx, i4 est, Átha- 
nasium, Hüarium, Basi- 
lium, Gregorium theolo« 
gum, el.Gregorium Nys- 
senun b, Ambrosium, 
Theophilum , Joannem 
GO ATHDODO SAN ; 
Cyrillun ,  Augustiuuim, 
Proculum, Leonem, et 
omnia quz ab his de fide 
recta et. ad condemna- 
tionem h:xreticorum con- 
scripta et exposita sunt 
suscipimus, ln predictis 
igitur omnibus permanen- 
tes, illos Patres et sacer- 


dotes suscipimus qui ea qu:e a sanctis quatuor conciliis 
de flde exposita sunt, et a predictis sanctis Patribus 


* Vox primo desideratur in codice Parisiensi. 
b Paris. mendose, Numusemum. 

* Veteres libri : Quoniam vero. 

4 Id est, symbolo Theodori. 

* Veteres libri, a super. temp. 

Ἢ P'aris., autem vos etiam. 


C 


Ecclesia. Quando vero * hxretici per omnia Theodo- 
rum et Nestorium et eorum impietatem vindicare vo- 
lentes, sicut przedictum est, et susceptam esse dicunt s 
sancto Chalcedonensi concilio impiam epistolam quat 
ad Marim Persam ab Iba scripta ess dicitur; borta» 
mur vos considerare ea qux» a Theodoro impie tam 
in aliis scripta sunt, quam in Judaico symbolo 4, 
quod et Ephesi et Chalcedone prolatum, anathema 
tizatum est ab utraque synodo cum his qui ita sapue» 
funt, vel sapiunt ; considerare autem et qu: de ipso 
et ejus blasphemiis sancti Patres conscripserunt, 
el antecessores nostri promulgaverunt, nec non et 
qu: ecclesiasticarum historiarum scriptores de eo 
exposuerunt. Ex his etenim omnibus cognoscetis; 
quod abillo tempore condemnatus est tam ipsé quam 
blasphemie ejus a sanctis Patribus, et quod propter 
istas superioribus temporibus * deletum est et nomen 
ejus a sacris diptychis Ecclesix, cujus fuit episcopus; 
Hortamur autem étiam ! illud disceptare, quod vane 
profertur ab eis qui dicunt non oportere post mor- 
tem hzreticos anatliematizari €; et sequi in hoc doc- 
trinam ὃ sanctorum Patrum, qui non solum viventes 
hxreticos. condemnaverunt, sed et post morten, ut 
pote in sua impietate mortuos, anathematizaverunt, 
sicut eos qui injuste condemnati sunt , revocaverunt 
post mortem, et in sacris dipiychis scripserunt : 
quod factum est et iu Joanne, et in Flaviano religio- 
$e memorie episcopis Constautinopolitanis. Sic 
enim vestra ! reverentia, quod positum est a Domino 
in Evangelio de ipso : Quod qui credit in. eum, non 
judicatur ; qui autem non credit in eum, jam judicaius 
est, quod non credit in nomine wnigeniti Filii Dei 
(Joan. 11). Manifestum autem est, quod [quod hoc] 
non tantum ) de vivis, sed etiam de his dictum esl 
qui in sua impietate mortui sunt, Insuper autem 
hortamur vos inspicere et qux» impie scripta sunt a 
Theodoreto contra rectam fidem et Ephesinam pri- 
mam sanctam synodum, et contra sancte. memorie 
Cyrillum, et contra duodecim ejus capitula, et quxe 
impie idem Theodoretus conscripsit pro Theodoro et 
Nestorio et blaspbemiis eorum contra sancte me- 
mori» Cyrillum. Examinare autem et de iaypia epi- 
stola, qux dicitur ab Iba ad Marim Persam scripta 
esse : in qua scriptor ejus abnegat Deum Verbum 


D hominem factum esse : et sanctam gloriosam seun- 


per virginem Mariam Dei Genitricem esse, Condem- 
nat autem eadem impia epistola et Ephesigam pri- 
mam sanctam synodum, tanquam sine judicio οἱ 
qu:xstiene Nestorio condemmato ; et sanct:e quidem 
memorie Cyrillum Ecclesim doctorem, bzxreticum 
vocat , et impia dicit duodecim ejus capitula ; Theo- 
dorum autem et Nestorium et eorum impietatem dc- 
fendit et laudat, Et quoniam, sicut dictum est, przesu- 


& Veteres libri, anathematisare. 

b lidem libri, et sequi et in hac doctrina. 

i! Legendum : Scit enim vestra. Error est typogra- 
phicus editionis Labhean:, hic emenlatuim. 

| Legendum, quod hoc nen tantum. Et hie quo^ 
error est editionis Labbcanz, hic sublatuin. 


51] EPISTOLAE ET DECHFTA. $8 
yount quidam dicere,ct epistolam que przedietam impie- A riosissimi Childeberti Francorum regis Christiana et 


tatem continet susceptam esse a Chalcedonensi san- 
cto ^ coneilio, hortamur vos couferre ea quz dicta sunt 
ab eodem sancto concilio in definitione pro flde ex- 
posita, enm his qu:xe in impia epistola P continentur, 
nt undique recta quidem confirmentur, impia autem 
condemnentur. Omnia igitur pr:edicta cum omni sub- 
tilitate disceptantes, sicut sacerdotes decel, in mente 
habentes Dei timorem et futurum judiciuni, et nibil 
pietati et γε fidei et veritati εἰ Dei glorie et ho- 
mori przponentes, in mente autem habentes et apo- 
stolieam pronuntiationem, qu: contra eos qui conira- 
ria rect fidei tradunt, prolata est, manifeste dicen- 
tem : Quod licet nos vel angelus decelo evangelizaeeril 
tobis, preter quam quod evangelizavinus vobis *, ana- 


Deo placita in perhibendo vobis testimonio volun- 
tas accessit. Quapropter vices nostras vestrse chari- 
tati hac auctoritate committimus, ut universa qux 
decessorum nostrorum vel canonum statuta sanxe- 
runt, Deo congruis operibus faciendo atque servando, 
et nostrum, et przdicti gloriosi regis judicium circa 
charitatem tuam rectum fuisse possis ostendere. 
Sanctarum enim Scripturarum nos docet auctoritas, 
quia Christus Deus Dominus et Salvator noster prius 
universa qux bona sunt facere voluit, quam docere : 
scriptum est enim : Primum quidem sermenem feci 
de omnibus, o Theophile , que cepit Jesus facere el 
decere usque ἐπ diem, qua pratipiens apostolis pe? 
Spiritum sanctum. quos elegit. assumptus est. (Act. 1). 


thema sit. Sicut praediximus, et modo iterum dico : δὲ p Ytem quid commonendo Timotheum doctor gentium 


quis vobis evangelizaverit preter quam accepistis, 
anathema sii (Galat, 1). Scientes autem et. Petri apo- 
stoli przceptum dicentis : Parati semper estote ad 
satis(acionem omni petenti vos. rationem de spe que 
in vobis est (I Petr. ui); celeriter de his qux interroga- 
vimus, vestram manifestate voluntatem. Cum enim 
qui de recta fide interrogatur, diu protrabit ; nibil 
aliud est nisi abnegatio rectze confessionis. In inter- 
rogationibus enim et responsis qu:e de fide sunt, 
non esi primus vel secundus, sed qui in recta con- 
fessione paratior invenitur , acceptabilis apud Deum 
esl. Divinitas vos servet per multos annos, sancti 
ac religiosissimi patres. Datum 4 1v nonas * Maias, 
Constantinopoli , imperii domini Justiniani perpetui 


dicat Apostolus, fraternitatem tuam semper ante ocu« 
los habere confidimus. Ait enim : Confortare in gra» 
(ia que est in Christo Jesu; et que audisti a me per 
multos testes, heec commenda fidelibus hominibus, qui 
idonei erunt et alios docere (11 Tím. n); et item ipse: 
Sollicite cura te ipsum probabilem exhibere Deo, ope- 
rarium incon(usibilem, recte traclantem verbum veri- 
tatis (Ibidem); et iterum : Labora sicut bonus miles 
Christi Jesu. Intellige que dico; dabit enim tibi Do- 
minus in omnibus intellectum (Ibidem). Si quam ergo 
inter fratres diabolus , humani generis hostis anti» 
quus, zizaniam seminaverit calliditate nequiti:e con- 
Suet? , aut de aliquo sacerdotum fraternitati tux, 
servatis majorum per omnia constitntis fuerit que- 


Augusti anno 27, post consulatum Basilii viri claris- (. rela deposita : adhibitis tibi fratribus et coepiscopis 


simi anno 19. 

Stephanus et Georgius et Damianus religiosissimi 
episcopi, vicem agentes Eustochii sanctissimi pa- 
wiarch:x Hierosolymitani, per unum ex ipsis, Ste- 
phanum religiosissimum ! episcopum Raphi:x, dixe- 
runt : Theodorus vir magnificus excat, cum satisfe- 
cerit € piissimi imperatoris jussioni. Et cum exisset 
vir spectabilis silentiarius, sancta synodus dixit : 
Certis constitutis, qu: lecta imperiali forma conti- 
nentur, quoniam inter nos et Vigllium sanctissimum 
antiquioris Romz papam scripta quzedam facta sunt à 
respicientia [adde ad prxsentem causam], necessa- 
rium esse putamus ante alia omnia hxc lectione ma- 
nifestari. Et cum suscepiasel Stephanus notarius et 
instrumentarius, rec.tavit. 


EPISTOLA (olim X) VIGILII PAPJE 
AD AUBELIANUM ARELATENSEM. 


Post obitum Auxanii suas Aureliano epscope vices in 
Gallia delegat. 

Dilectissimo fratri Aureliano Vigilius. 

Adininistrationem vicum nostrarum fraternitati 
vesirz animo libenti committimus, et credimus cha- 
riiatis vestra». officio actibus Deo placitis diligenter 
universa compleri ; quando et summi sacerdolii con- 
sortio vos digaos divina esse gratia judicavit, et glo- 

? Veteres libri, sancto Chalcedonensi. 

b Paris. tantum, impie epistola. 

* Bellovac. et hic et paulo post, vos. 

4 Bellovac. et veteres edit., Datur. 

* Veteres libri, maonas. Sicetiam veteres editiures. 


^ 


- 


secundüm qualitatem negotii numero competente, 
causam canonica et aposlolica ordinatione discu- 
tiens, ea sententia deflnies, qux el decessorum no- 
strorum conveniat statutis, et Deo zquitate in om» 
nibus diligenti sit grata. Si quod vero de religione 
fidei, quod Deus auferat, fuerit certamen exortum, 
aut tale aliquod negotium fortassis emerserit, quod 
pro sui magnitudine ibidem nequeat definiri ; veritate 
discussa , relationis serie distincta, ad nostrx sedis 
consultationem potius ut remittas hortamur; quia 
ita decessores vestros, qui decessorum nostrorum 
vices egisse monstrantur, fecisse testimonium nostri 
declarat scrinii : quatenus ea dispositione servata, 
Eccleri» unitas stabili firmitate persistens, pacis 
bono in omnibus perfruatur : cujus velut. hzeredita- 
rium munus Christus Deus Dominus et Salvator no- 
ster, ad celos, unde nunquam defuit , rediturus, 
discipulis suis legitur reliquisse, dicens : Pacem 
meam do vobis, pacem meam relinquo vobis (Joan. 
xin). ΕΓ ut uuiversa fraternitas vestra diligenti pos- 
sii ratione complere, episcopis, quibus pro vice 
nostra te proesse voluimus, nos przcepta destinasse 
signamus , ut et illi vobis obedientiam exhibere dc- 
beant competentem, et fraternitas tua eos in Christi 
charitate complectens , exemplis bonorum potius 

! Yeteres libri, reverentissimum. 

δ Paris., qui cum satisfecit. 

h Legendum, sunt ad prasentem causam respieien ia. 


Mcn'lum est typographicum editionis Labbean:e, hie 
eiieudatun. 


89 ' VIGILI PAPJE 40 
operum, ad qux sunt Deo placita facienda semper A Galliarum partibus prsesentans, secundum consuetu- 


invitet. Illud pari eis auctoritate signavimus, ne quis 
siue formata tu: fraternitatis ad longiora loca au- 
deat proficisci; sed ut consuetudinem illam debeat 
custodire, quam constat semper nostre sedis ha» 
buisse vicarium, et a vobis formatam postulent, si 
eausarum suarum necessitate compulsi ad longiora 
itinera destinare disponunt. Sed ne in aliquo sedis 
nostre vicarius minor suis decessoribus videatur, 
necessarium fore credidimus pallii vobis usum, quem. 
admodum decessori vestro hactenus dederamus, 


przsenti auctoritate concedere; ut morum, et om-. 


nium bonarum rerum , vobis beato Petro apostolo 
suffragante, non desit ornatus. Oportet ergo chari- 
tatem yestram sacerdotali semper studio inter dom- 
nos filios nostros clementissimos principes, et glo- 
riosissimum virum, id est lilium nostrum Childeber- 
ium regem, gratie intacte federa custodire. Scitis 
enim, nec vos convenit ignorare, quod necessario 
przdicatis, quia Scriptura pronuntiat, dicens : Beati 
pedes evangelizantium pacem, evangelizantium. bona 
(Rom. x). Et hoc quoque vestruin facere desidera- 
mus affectum, ut glorioso viro filio nostro patricio 
Belisario destinatis scriptis gratias referatis, qui ho- 
mini vestro laborem ad clementlssimum principem 
abstulit transeundi ; sed mox ut responsum recepit, 
nobis suis litteris indicavit. Deus te incolumem cus- 
todiat, frater charissime. Data x kal. Septembres , 
quinquies post consulatum Basilii viri clarissimi (An- 
to Christi 546). 
EPISTOLA (olim XI) VIGILII PAPAE 
AD EPISCOPOS GALLLE. 


Nuntiat se Aureliano vices suas in Gallia delegasse, 
; mandatque ut eidem obtemperent. 


Dilectissimis fratribus universis episcopis, qui sub 
pegno gloriosissimi filii nostri Childeberti regis sunt 
per Gallias constituti, Vigilius. 

Ádmtonet nos loci nostri ministerium divin: mise- 
ricordie dono collatum , Domini nos gratia prote- 
gente, negligentis speculatoris evitando periculum, 
bonis potius palmam retributionis promissz et stu- 
deamus, et mereamur accipere. Unde quantum nos 
Christus Deus Dominus et Salvator noster primi apo- 
stolorum locum pro ineffabili pietatis sux gerere 
largitate concessit, tantum nos de universarum pace 


dinem a nostris decessoribus attributam, sapientiam 
sollicita indagatione custodiens, si quam humani ge- 
neris hostis antiquus zizaniam inter Dei famulos ne- 
quitia consueta seminare tentaverit, sapientix sum 
moderamine, adhibitis sibi fratribus ac  coepiseopis 
nostris, justitia Deo placita scandala orta submo- 
veat. Unde quia dudum Auxanio, quondam Arela- 
tensis civitatis antistiti, vicum nostrarum sollicitudi- 
nem dederamus, sed cursum vitze presentis implen- 
do de hac luee migravit, in cujus loco Aurelianus 
frater noster noscitur successisse, necessarium valde 
credidimus sollicitudinem hanc a nobis antefato de- 
bere committi, conüdentes illum et pro loci sui 
qualitate bonis actibus universa qux» Deo placeant 


B Posse complere : et maxime cum gloriosus filius no» 


ster Childebertus rex testimonium bons conscienti:xe 
pro Christiana sue voluntatis devotione perhibuit, 
Oportet ergo charitatem vestram ei in omnibus, qux 
servatis per cuncta canonibus salubriter secundum 
nostrorum defe.ita majorum pro nosira auctoritate 
censuerit, prebere obedientiam competentem. Et 
quia omnino necesse est, ut pro diversis cum fratri» 
bus Dco juvante tractandis, statutis aptisque teni- 
poribus episcoporum synodum debeat congregare, 
idcirco prwsenti auctoritate censemus, ut nullus ubi 
aut quando constituerit se audeat excusare, excepta 
infirmitatis causa, quam humana non potest evitare 
fragilitas , aut certe quem dign:e excusationis ratio 
fecerit non venire. Omnibus nihilominus scientibus 


C quod Christus Dominus et Salvator noster pia insti- 


tutione pronuntiat, dicens : Quia si duo ex vobis cott- 
senserint super terram , de omni re, quamcunque pe- 
tierint, fiet illis a Patre meo qui est in colis (Matth. 
xvim). Quemadmodum autem quis sibi qux postulat 
credit posse concedi, si congregationis sanct: cott- 
ventum , ubi Dominus prazsentiam suam promisit 
modis omnibus adfuturam, sine aliqua recte excu- 
sationis causa vitare crediderit? Sed; sicut praefati 
sumus, si justa causa illum ad synodum fecerit non 
venire, pro se aut presbyterum, aut diaconum des- 
tinare non differat; quatenus qu: fuerint constituta, 
per eos possit agnoscere, et definita complere. Pari 
auctoritate mandantes, ut nullus sine predicti for- 
mata ad longinquiora loca audeat proficisci : pree- 


Ecclesiarum, quz licet in multis, una tamen est tolo Ὁ sertim quia εἰ decessorum nostrorum decessor:bus 


orbe diffusa , incessanti studio convenit esse sollici- 
tos. Quippe quia nos sanctarum Scripturarum elo- 
quia reddunt diligenter instructos, quod cum Moyses 
Dei famulus divinis jussionibus obsecundans ad mon- 
tem voluisset ascendere, loco sui Aaron et IIur legi- 
tur reliquisse, dicens : Exspectate hic , donec rever- 
tantur ad vos. Habetis Aaron et Hur vobiscum, si quid 
natum fuerit questionis, referetis ad eos (Exod. xxiv). 
lta enim inter sacerdotes Domini potest pax super 
oinnia Deo placita custodiri, si fuerit qui vicum no- 
strarum auctoritate subnixus, personam nostram in 


* Cum schismatici scripti litteris ubique vulgassent 
Vigilium papam tria damnando capitula impuguare 


cjus, quibus vices suas commisisse proteritis tetn- 
poribus releguntur, sic definiunt statuta ; ut his 
omnibus obedientia Deo placita custoditis, pax Ec- 
clesiarum stabili firmitate persistat ; et, sicut 
doctor gentium dicit Apostolus (Ephes. 1), Ecclesia 
Dei possit sine ruga et macula permanere. Deus vos 
incolumes custodiat, fratres charissimi. 


* EPISTOLA (olim Xlll) VIGILII PAPAE 
AD AURELÍANUM ARELATENSEM. CONSTANTINOPOLI 
SCRIPTA. 
Nihil a se contra concilia generalia, Romanorum ,ue 


Chalcedouense concilium, et complures ab ejus com- 
munione discederent, Valentinianus Scythiz, Aure- 





u EPISTOLAE ET DECRETA. 42 
pontificum decreta [wisse admissum, hortatur ut A Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissen- 


Ghildeberto regi sujgerat, μὲ od regem Gothorum 
scribat, ne quid in Ecclesia Romana turbari sinat. 


Dilectissimo fratri Aureliano episcopo Vigilius. 

Fraternitatis vestrz litteras pridie idus Julias *, 
Anastasio deferente, suscepimus et gratias referimus 
divinz clementi, quia sollieitudinem vestram in fi- 
dei causa, vel in nostre opimone persone, sacris 
relegimus ^ couvenire mandatis, ut digne charitati 
tux:e verba Dei et convenienter aptentur, quibus ait : 
Elegi te sacerdotem ex. omnibus ascendens * ad altare 
meum, et. pertes coram me [forte apud | nomen ma- 
gnum cunclis diebus vite tux (1 Reg. w. Necesse 
ergo nobis est charitatis vestrze sollicitudinem brevi 
interim, quantum pro temporis qualitate potuimus, 
relevare colloquio : quatenus modis omnibus confi- 
datis, nihil nos penitus admisisse quod decessorum 
nostrorum constitutis, vel sancte, qux una eadein- 
que est, fidei quatuor synodorum, id est, Niconz, 
Constantinopolitang, Ephesiux primx, atque Chal- 
cedonensis, inveniatur (quod absit) esse contrarium, 
aut quod ad personarum injuriam pertineat, quze de- 
finitioni ejusdem sanctae fidei subscripserunt, vel 
sanctorum predecessorum nostrorum Coelestini, 
Xysti, Leonis aliorumque przcedentium atque se- 
quentium definitis reperiatur adversum, sed a nobis 
omnibus przedictissynodis unam venerationem, usam- 
que fidei credulitatem indubitabiliter 4 exhiberi : et 
eos qui omnes suprascriptas quatuor synodos in rec- 
litudine fidei non sequuntur, vel unam ex ipsis vel 
omnes in fide repravant *, aut repravare[reprobare], 
aut injuriare, vel repudiare nituntur, abjicimus ; sed 
et eaqua in ejusdem sancte fidei injuriam verbo dicta 
vel reperiuntur scripta, anathematizanda exsecranda- 
que judicavimus, et constituimus judicanda : simili 
poena plecteutes etiam eos qui fldem beati Cyrilli, quem 
! sancte recordationis Leo predecessor noster ad pr:xe- 
decessores 6 vestros aliosque datis probavit, et laudavit 
scriptis, et Chalcedonensis veneranda sancta ^ synodus 
legitur protulisse, aliorumque Patrum,quos apostolieze 
sedis prasules susceperunt atque secuti sunt, exse- 
cranda superbia impia vocaverunt. Fraternitas ergo 
lua, quem apostolicze sedis per nos constat esse vi- 
carium, universis episcopis innotescat, ut nullis aut 
falsis scripts, aut mendacibus verbis, aut nuntiis 
qualibet ratione turbentur, sed potius primi aposto- 
lorum, sicut convenit, verba sectentur dicentis : Ad- 
versarius vester diabolus, ui leo rugiens circumit que- 
rens quem devoret, cui resistite fortes in. fide (I Petr. 
v), et quod item doctor : gentium dicit Apostolus : 
lianus Arelatensis episcopi, aliique plures prudentio- 
res ad eum scripserunt, qu:erentes, an qua sparge- 
rentur vera essent. Hac occasione rescripsit se, ves- 
tigiis majorum inhzrentem , quatuor sacrosancta 
concilia probare et venerari. Addidit qux in singu- 
larum argumentis continentur. Sev. BiNius. — De 
hac Vigilii epistola, et de Anastasio, cujus in ea est 
mentio, videnda sunt qux narrantur in altera epistola 
legatariis Francorum incipe qu: suo post loco 
subjicietur, an. Christi 552, Childeberti regis 41. 
ὅλο. Simuonpus. 


ἃ Veteres libri, JIduum Juniarum die. 
V Parisiensis et Regius, legimus. 


PaArRoL. LXIX. 


siones et offendicula preter doctrinam quam vos didi- 
cistis faciunt, et declinate ab illis (Rom. xv1) : in Do- 
mino confidentes, quia, sicut pr:fati sumus, ab apo- 
stolis fidem traditam, et a predictis sanctis quatuor 
conciliis declaratam, et a decessoribus nostris et ab 
antedictis Patribus predicatam, atque inviolabiliter 
eustoditam, sincera voluntate tenuimus, tenemus, 
venerati sumus, veneramur atque defendimus, et 
contra eam facientes apostolica auctoritate damna- 
mus. Sed quanta possumus per filium nostrum Ana- 
stasium de his 45 gesta sunt breviter nos indicare 
necesse est, et cum nos dominus filius noster cle- 
mentissimus imperator, 8)cut promisit, Deo (qui cor 
ipsius jJ tenet) juvante reverti preceperit , hominem, 


B qui vobis ad singula gubtiliter innotescat, Deo pro- 


pitio destinamus. Quod ideo adhuc non fecimus, quia 
et hiemis asperitas, et Italix , qu: vos non latet, ne- 
cessitas prepedivit : donec serenissimus princeps, 
sicut desiderat, Domino * sibi | Deesse videtur juvante] 
subveniat. Illud quoque credimus sperandum, ut quia 
scriptum est : Frater [ratrem  adjuvans exaltabitur 
(Prov. xvin); et sicut de credentibus in Domino 
Actuum apostolicorum scriptura testatur, quia erat 
credentibus in Domino cor unum et anima una (Act. 
10); ut sit. fraternitas vestra in hac quoque parte 
sollicita, et glorioso filio nostro Childeberto regi, 
quem Christianitatis studio venerationem integram 
sedi apostolicze, cui nos Deus prxesse voluit, coguo- 
vimus exhibere, supplicare non desinas, quatenus in 
tanta rerum necessitate circa Ecclesiam Dei sollici- 
tudinem, sicut et confidimus, Christiana devotione 
persolvat : ut quia Gothi cum rege suo in Civitate 
Romana perhibentur ingressi, boc eis dignetur scri- 
bere, ne se in. Ecclesie nostre przjudicio, quippe 
velut alien: legis, iunmisceat, et aliquid faciat, aut 
fieri qualibet ! ratione permittat, unde coatbolica 
possit Ecclesia perturbari. Dignum enim est, et ca- 
tholico, sicut est, regi conveniens, ut fidem et Eccle- 
siam, in qua Deus illum voluit baptizari, omni de- 
beat virtute defendere. Scriptum est enim : Vivo ego, 
dicit Dominus, quia glorificantes meglorificabo (1 Reg. 
11). Festina ergo, frater charissime, ut in sancte 
fidei sinceritate persistens, Ecclesiarum pacem, qux 
vel a Deo per meritum sacerdotii " tibi commissa 


p est, vel a nobis per apostolicam auctoritatem vicaria 


potestate mandatur, competenti sollicitudine, Deo 
propiliante, custodias, et vicarium te sedis nostre 
dignis Deo manifestes operibus. Deus te conservet ?, 


α Veteres libri, ut ascendas. 

4 Paris., indubitauter. 

* Regius, Parisiensis, et Colbertini, reprobant. 

t Paris., cujus, Bellovac., cui. 

& Veteres libri, precessores. 

à Sancta. Deest in omnibus antiquis codicibus. 

i Veteres libri, idem docter. 

j Paris., cor ejus. 

X Omnes libri veteres : Domino sibi auxiliante sub- 
veniat. Sic etiam habet editio Sirmondi. 

! Paris., aliqua. 

m Veteres libri, sacerdotii meritum, 

» Regius et Colbertini, incolumen custodiat. 


2 





45 


VIGILH PAP 


δὲ 


frater charissime. Datum ^u calendas Maias, imperii A beata Chalcedonensis synodus, ad cenvincendas Ne. 


domini nostri Justiniani perpetui ÀÁugusti anno 24 » 
post consulatum Basilii viri clarissimi anno octavo 5, 
per hominem quem Anastasius direxit. 


€ EPISTOLA ( olim XIV) VIGILII PAPAE 
AD RUSTICUM ET SEBASTIANUM. 
Rustieum οἱ Sebastianum excommunicat. 


Vigilius episcopus Rustico et Sebastiano. 

Diu vobis, Rustice et Sebastiane, canonibus et de- 
cessorum nostrorum congruentem ultionem iuferre 
pro apostolica moderatione distulimus ; sed quia 
Doctoris gentium in cordis vestri duritia (quod a no- 
bis cum nimia * tristitia dicitur ) verba videmus im- 
pleta, quibus ait : Nescitis quia patientia Dei ad pe- 
hitenliam vos adducit? tu autem. secundum duritiam 
tuam et impenitens cor, thesaurizas tibi iram in die 
ire (Rom. i1) : ut excessus f vestros ex plurimis pau- 
cos interim, inquantum possumus, designemus, ve- 
nientibus nobis hic in regiam civitatem, tu Rustice, 
dum aliqua nobis ignorantibus legeres, qux hominem 
loci tui omnino legere non decebat, et plura coin- 
mittere dicereris, 4025 etiam nostram, si te non pro- 
hibuissemus (quod absit), opinionem atque animam 
ledere potuisset € : dicente quoque de te nobis aliqua 
Paulo diacono, etiam te presente, sicut oportuit , et 
pro affinitate, qua nobis a germano, quem dileximus, 
jungebaris, et pro eo quod nos te ad leviticum pro- 
vexeramus officium, frequenter et secrete paterna 
monuimus charitate, ut si ea quz de te dicebantur, 
ex aliqua parte cognosceres, a talibus temperares, 
ne, quia Dei causam indiscussam nun pateremur qua- 
libet ratione relinquere, canonicum per nos in te 
judicium proveniret. Tu autem non solum admoni- 
tionem nostram audire malevolo spiritu noluisti, sed 
etiam, sicut scriptum est : Árgue sapientem, et ada- 
mabit te; stultum, εἰ odio habebit te (Prov. 1x). Et 
iterume« Noluit intelligere ut bene ageret; iniquitatem 
meditatus est in cubili suo (Psal. xxxv) : ad hoc ma- 
litia tua perducta est, ut, nostra admonitione contem- 
pta, in odium potius prosilires, et occasionem qux- 
reres, quatenus causa capitulorum, id est, de dictis 
Theodori Mopsuesteni ejusque persona, sed et epi- 
stola 4088 ab Iba ad Marim Persam perhibetur scrip- 


ta, nec non et dictorum Theodoriti ^ , que contra D 


rectam fidem et epistolam beat:e recordationis Cyrilli 
synodicam ad Nestorium cum duodecim capitulis, 
quam et sancta synodus Ephesina prima suscepit, et 


* Paris., data. 

» Regius et Colbertini, imperante domino Justiniano 
PP. Aug. anno xxiv. 

ὁ Parisiensis, Regius, et Colbertini, anno nono. 

4 Vigilius a suis clericis compluribus schismaticis 
exagitalus, collectis, qui erant Constantinopoli, [ta- 
lic episcopis, sententiam excommunicationis et de- 
positionis ab omni gradu et ordine fert in eos, 
Ipaxime in Rusticum et Sebastianum díaconos. Nec 
tamen propterea conflatum schisma est sedatuin, sed 
magis excitatum, conjunctis adversus Vigilium capi- 
tulorum defensoribus simul et impugnatoribus. Baron. 
an. 550. Sev. Βινιῦβ. 

* Paris., commodica. 

! Veteres libri, ef ut excessus. 


storii vesanias in definitione fidei legitar posuisse, 
qux te etíam instante 1 certum est flagitata, ita ut 
flliis nostris Sapato et Paulo diaconis !, sed et Sur- 
gentio notariorum primicerio clamitares dicens, non 
solum nomen et scripta Theodori Mopsuesteni a no- 
bis debere damnari, sed et territorium ejus * ipsum 
ubi positus est, et si ossa. efus evulsa quisquant de 
sepultura ejiceret, et cur. eodem territorio incende- 
ret, gratanter acciperes. Et cum necesse esset, ut 
negotium quod fuerat in judicio nostro perductum, 
te etiam quam maxime inter alios tam ! sacrati or- 
dinis, quam sequentis consentiente "t, sententia fini- 
retur, quod constat effectum, et quid dé eodem judi- 
cato feceris, quomodo etiam in palátio ut fratri no- 
stro Mennz ", ad quem scripseramus, celeriter tra- 
deretur institeris, nulli babetur incertum, ita ut filio 
nostro Surgentio primicerio petenti schedam ipsam 
judicati nostri, ut apud se pro loco secandum con- 
suetudinem retineret, per multos dies dare penitus 
noluisses, donec exemplaria per plurimos sacerdotes 
ac laicos, sed et pergloriosum virum Tyrannum * 
magistrum militum, aliosque laicos in Africana pro- 
vincia destinares, quod in ecclesia nostra a diacono 
nunquam factum est, ac nobis etiam nescientibus, 
ejus exemplaria destinares. Nam et sabbato sancto, 
quo ipsum, te, sicut prefati sumus, imminente, pro- 
tulimus judicatum, in ecclesiam sessum P processisse, 
et communicasse, et officium tuum iniplesse cogno- 
Ο sceris. Nam et eodem die revertens ab ecclesia, co- 
episcopo nostro, quantum perhibet, Juliano hoc di- 
ceres, quia melius fleri non potuit, quam quod factum 
est judicatum, et hortareris ut Deus oraretur, neque 
quod ( forte ne quod ] factum est 4 tolleretur. Quod 
etiam succedente dominico die Páschz similiter effe- 
cisti, et diu in eadem perdurando sententia, alios, ut 
judicatum nostrum libenti animo sequerentur, nihi- 
Jominus hortabaris. Nam dum Antiochen: Ecclesise 
apocrisiariis ejusdem judicati exemplaria nos dare 
petentibus differremus, sed hoc magis " justum esse 
predictis apocrisiariis diceremus, ut a fratre nostro 
Menna potius exemplaria peterent, ad quem a nobis 
videbatur fuisse prolatum, tu autem publica voce de- 
posceres, dicens dominum Leonem ita de epistola 
sua diversis exemplaria destinasse, nos facere debere 
similiter asserendo, quia metueres, nisi universitas 
judicati nostri exemplaria de scrinio nostro edita 
teneret *, qualibet ratione postea forsitan celaretur. 


B 


€ Veteres libri, poltissent., 

ν᾿ lidem libri, Theodoreti. 

1 Paris., adstante. 

| Idem codex, diaconibus. Bellovac., diaconus. 

k Ejus. Deest in Parisiensi. 

1 Tam. Deest in eodem libro. 

m Veteres libri, consentientibus, 

" Veteres libri et edit., Mene. 

ο Bellovac., Tyrannium, Paris., Turranium. 

P Veteres libri, in Ecclesia nobiscum. 

« Paris., ne quod factum. Hnc confirinatur con- 
jectura apposita in margine editionis Romans. 

r Paris., et hoc magis. 

* Bellovac., editaon teneret. Paris., edita non te- 
neret. 





ib 


EPISTOLA ET DECRETA. 


48 


Nam dum oecasionem euntis ad Siciliam reperisses, A de, canonicam advertant subiisse gententiam, ad tum 


et judicatum nostrum laudesque ejus, ubi etiam filii 
nostri diaconus primiceriusque tecum manifestum est 
subscripsisse, filiis nostris Pelagio diacono aliisque 
dirigere voluisses pro eautela, ne ab alique inveniri 
forsitan potuisset, nobis etiam iynorantibus, in mem- 
brana ^ eonscriptum, etit brevitate quadruplicatum, 
litteris seriptum minutissimis destinasti. 

Nam et Vincedáiio secunde regionis subdiaceno, 
iterum a nobis postea ad Siciliam directo, per eum 
filio nostro Pelagio diacono similiter scripsisti : sed 
quia ita memoratus subdiaconus prospere navigavit, 
ut illum qui in membrana scripta» portaverat, pre- 
cedere potuisset, quantum nobis retulit, ea qud in 
Ipeinbrana scripseras, Pelagius diaconus ipso pra- 


erdinationis veniamus initia. Absentibus filiis nostris 
diaconis ! Anatolio atque Stephano, a nobis postula- 
8ti, ut ad tempus pre implendo officio, absentium 
loco diaconum te interim faceremus. Quod ideo tibi 
ad presens speranti concessimus , quia ante ordina- 
tionem tuam cautionem nobis propria veluntáte le 
geris emisisse, quam et testibus roborasti, et tactis 
Evangeliis juramentum corporaliter prestitisti, ut 
quidquid tibi a nobis pro ecclesiastica utilitate fuig- 
set injunctum, fideliter et sine aliqua fraude comple- 
res, officium vero locumque diaconi i sine aliquo 
vilio, sine aliqua superbia, sine aliquo neglectuum, 
donec reverterentur diaconi memorati, aut quanto te 
* tempore in levitarum voluissemus ordinatione ! 


sente percepit. Ergo dum et te pre omnibus immi- B ministrare cum omni humilitate et studio sine negle - 


nente prolatum fuerit judicatum, et tanta in ejus in- 
dicati laude succensus per multum tempus scripseris, 
fecerisvo ut nunquam 1e crederemus ab hac posse 
rectitudine deviare, immutatum (6 subito post bzxe 
quádam animi levitate, vulgante opinione comperi- 
inus, et cum adversariis Eeclesix, qui contra ^ judi- 
cati nostri seriem nitebantur, et a nobis sunt per 
judicati ipsius tenorem a communione suspensi, se- 
crete tractare : et dum filius noster Paulus diaconus 
ἃ ad Italiam * discedere voluisset, posteaquam et ad 
eum pervenit, quod $candalum Eeclesi? in commu- 
nione adhuc nostra positus, secrete et hic, et in Afri- 
cana provineia f, ubi antea defendendo et laudando 
judicatum nostrum, ejus exemplaria destihastis, fa- 


cere nitebaris, tune tibi ocpit insistere et dieere, ut C 


si verum esset, prodncere αὶ debuisses; quod tu con- 
victus, eelare mhainie potuisti. Tune vero memoratus 
nobis ccepit imminere diaconus, ui aut corrigere te 
ab his qute Hllicite ficiebat, sub nostra presentia ele- 
ricorumque promitteres, aut certe petitionem adver- 
suin te, et varietatem tuam aíque fallaciam ab eo fa- 
ctam, quam e$ pri manibus gerebat, debuoissemus 
accipere : ad hoc es propria voluntate perductus, ut 
tactis Evangeliis sacramenta prsestares, et verba tua 
a notario * scripta in nostro teneantur scrinio, qui- 
bus inter alia legeris promisisse te nunquam a nostro 
penitus obsequio diseessurum. Posteaquam vero pe- 
jor te Sebastianus, pro solo scandalo faciendo, sieut 
et initia ipsius venientis in Constantinopoum mon- 
siraverunt, et exitus pejor edocuit, noscitur adve- 
nisse, Ma ut rox tui immemor sacramenti, econjura- 
tionem inter vos contra statuta eanonum, nobts igno- 
rantibus, facientes, in apertum uterque prorampere- 
tis scandalum. Sed ut uia, Sebastiane, pon inquantum 
sunt, sed inquantum referre possumus, mala 4 fe- 
ceris diversi cognoscant, et juste le, nam magis tar- 


* Veteres libri, membrano. Sie etiam 
b Paris., scriptum. 

* Bellovac., quia contra. 

ἃ Veteres libri et edit., diaconus Paulus. 
* Paris., ab Italia. , 

f Veteres libri, Africanam provinciam. 

& Paris., prodere. 

à [dem codex, notariis.  * 


paulo post. 


i Veteres libri, diaconibus Pelugio, Anatolio, aiqu& ὦ 


ΕΞ 


ctu modis omnibus impleturum : in eadem cautione 
rursus adjiciens, quod si de his emnibus qux» cum 
sacramento, tactis corporaliter Evangeliis, promisi- 
&fi, aliquid minus implesses, tunc a sancta commu- 
Dione esses suspena&us : ita ut si a die excessus tui 
intra annum penitentie noluisses colla submittere, 
tu tibi anathema maqu propria scribendo dixisti. 
Tuncergo ad presens factus es sub ea quam sperabas 
et pollicitus fueras cenditione diaconus. Postea vero . 
ut a nobis ad Dalmatiarum patrimonium mittereris, 
suminis precibus postulasti. Quod nos securi, quia 
talem feceras cautionem, animo libenti concessimus. 
Qui dum in Salenitanam urbem πὶ pro ordinatione 
patrimonii advenisse;, quantum ad nos postea est 
plurimorum relatione perductum, illicitis t& et a 
sede apostolica probibitis ordinationibus miscuisti, 
et quos Honorius, tunc przedict:e civitatis episcopus, 
contra consuetudinem Romane vel sux Ecclesi, 
sedis apostoliese constituta sacris ordinibus appliea- 
verat Ὁ, non solum probibere penitus noluisti, sed 
nec nobis ex hac causa vel scripto referre, vel 
quando 9 Thessalonicz: nobis occurreras, meror con- 
scientize tus, ne verbo quidem suggerere voluisti, et 
cum illis, tauquam cum legitime et rationabili or- 
dine factis, cupiditatis spiritu aequievisti procedere, 
el eorum socius es communionis venalitate reper- 
tus. Iterum Thessalonica Ρ ad Dalmatias patrimonii 
regendi causa remissus es, ex qua provincia frequenti 
te auctoritate monuimus, ut non ante discederes, 
nisi omnes seeundum pollicitationem tuam tam de 
Dalmatiarum patrimonio quam de Prevalitano eolli- 
geres pensiones. 

Sed tu omnia prvetermittens, ad Constantinopoli- 
tanam urbem pro solo faciendo venire scandalo fe- 
stinasti, quantum et sequens exitus declaravit. Rele- 
gens tamen constituti nostri seriem, quam de prz- 


Stephano. 
) Paris., locumque diaconatus. 
k Vox te deest in codicibus manuscriptis. 
! Bellovac., ordinationem ; Paris., ordinem. 
m Veteres libri, Salonitana urbe. 
? [idem libri, applicuerat 
? lidem libri, vel quomodo. 
P lidem libri, Iterum de 1^essalonica, 


4A VIGILII PAPAE 48 
fatis capitulis ad Mennam hujus civitatis antistitem A causam habetis, et nos aliam. Postea vero ad hoc 


dedisse relegimus, in conspectu diaconorum, subdia- 
conorumque, vcl universorum clericorum, publica 
voce laudabas *, ut de colo judicatum nostrum 
ordinatum atque prolatum omnibus, sicut prefati 
sumus, clericis loquereris. Dicta vero Theodori 
Mopsuesteni asserebas te in Roma urbe inter aliquos 
codices invenisse, quz confirmabas omni exsecra- 
tione et blasphemiis esse completa. Hxc dicendo, in 
nostro obsequio, et in ecclesia publice et in Placi- 
dias officium diaconatus implebas. Nativitatis Christi 
Dei Domini et Salvatoris nostri secundum carnem 
preterito anno dies advenit: vocavimus te, quia ad 
nos, qux» supra meminimus te fecisse in Dalmatiis, 
de recenti pervenerunt : et sicut. oportuit, diximus 


nequilia vestra pervenit, ut excommunicatis com- 
municare contra canones superbo presumeretis 
spiritu, id est, memoratis vel aliis, quos pro hoc 
quod contra judicatam nostrum scripserant, per 
ejusdem judicati seriem constabat jam ἃ nobis com- 
munione suspensos : cui judieato, sicut supra memi- 
nimus, vOs acquievisse et censensiese et communi- 
casse, catbolica probavit Ecclesia. Unde constat vos 
secundum regulas canonum juste damnari. Definiunt 
enim canones : ! Si quis excommunicatus ante au- 
dientiam communicare prxsumpserit, ipse in se dam- 
nationem protulit. 

δι [tem placuit universo concilio, ut qui excommu- 
nicatus fuerit pro suo neglectu, sive episcopus, sive 


tibi, si cum illis qui contra sedis apostolicze constituta B quilibet clericus, et tempore excommunicationis suse 


in sacratis sunt applicati ordinibus , processisti, aut 
eorum te communioni, sicut dicitur, sociasti, necesse 
nobis est, ut si nos Deus ad nostram dignatur Eccle- 
siam revocare, quzeramus ista b, et veritatem mani- 
festius cognoscentes, secundum canones vindicemus. 
Tu vero conscientiz tu:x reatu perterritus, quia con- 
tra apostolica feceras constituta, occasionem tibi dis- 
cedendi dissimulans requirebas. Nam cum te pro 
certo mandata * cum Joanne episcopo, et Surgentio 
prümicerio, atque Saturnino consulario nostro ad 
Mennam, fratrem nostrum hujus civitatis antistitem, 
misissemus, reversus in Placidias, multis przsentibus 
et officium diaconi 4 tu et Rusticus ex more comple- 
stis, el quando clementissimus princeps dominus fi- 


ante audientiam communicare presumpserit, ipse in 
se damnationis judicetur protulisse sententiam. Ad- 
jecistis etiam exsecranda superbia, quz nec legun- 
tur, nec sine sui pontificis jussione aliquando ordinis 
vestri homines presumpserunt, auctoritatem vobis 
predicationis contra omnem consuetudinem vel ea- 
nones vindicare, Éphesina primz synodi impugna- 
lionem et exprobrationem, sed et beati ^ recorda- 
tionis Cyrilli; blasphemias quoque contra Jesum * 
Dominum nostrum dictas simili defendentes insania, 
et per omnes provincias fallaciter scribentes , non 
aliquid commisisse, quod reperiatar adversum deti- 
nitioni sancte Chalcedonensis synodi, qux» prece- 
dentium se trium, id est, Nicsens, Constantinopoli- 


lius noster, ut alia die ad ecclesiam procedere debe- (? tanz, atque Ephesinz primz concordat fidei synodo- 


remus, referendarium destinavit, ut ei promittere- 
mus, cum aliis diaconis * et clericis nos tu et Rusti- 
cus fuistis f hortati. Nam et ad refectionem pariter 
in nostra mensa ambo fuisse simili ratione probabi- 
mini. Sed sicut Judas, postquam buccellam accepit, 
de traditione Domini cogitavit, ita et vos noctis δ 
horis pro concitando scandalo ecclesi» discessistis. 
Nos autem alio die mandantes vobis, ut aut procede- 
retis locum diaconi ex more complentes, aut a com- 
munione vos cognosceretis fuisse suspensos : tu vero, 
Sebastiane, his quos inter alios miseramus, fratribus 
nostris Joanni et Juliano episcopos ^, hoc, quantum 
renuntiaverunt, dixisti : Ego judicatum quod papa 
protulit sequor, si tamen in illos i vindicat qui con- 
tra judicatum faciunt. Nam et simili eis, quantum 
perhibent, ratione dixisti, intantum ut diceres ibi 
venisse 1 Lampridium * et Felicem monachos, qui 
nostrum judicatum suscipere noluerunt, et mandasse 
vos eis : Non vos possumus videre, quia vos aliam 


ἃ Paris., cl[amabas. 
b Paris., qu&ramus si isa. 
* Veteres libri, mandato. 
d Paris., diaconii. 
* Veteres libri, diaconibus. 
! lidem libri, fuissetis. 
- δ Paris., nocturnis. 
. ? Legendum episcopis. Error est typographicus edi- 
tionis Labbeana. 
i Bellovac., in illis; Paris., in illius. 
i Veteres libri, venisse ibi. 


rum. ]ta ergo cunctorum animos, qui vestram mali- 
tiam nescierunt, sed tanquam a Romanis diaconis P 
suscipientes scripta, simpliciter erediderunt, ad tan- 
tum scelus operatio fallaci» vestra pervenit, ut hu- 
manus sanguis in aliquibus locis intra ecclesiam 
(quod dici nefas est) funderetur; et omnem legem 
ecclesiasticam superbo spiritu conculcare voluistis, 
sanctarum quoque regularum consequentiam injuriis 
affecistis, impia et qux nou sunt licita per universas 
contra nos provincias fallaciter indicando. Nuper 
etiam malis vestris addentes pejora prioribus, dom- 
num Leonem predecessorem nostrum in Theodori 
Mopsuesteni dictis qu: contra rectam fidem legitur 
scripsisse, consensum praebuisse atque firmasse, dato 
scripto ad Christianissimum principem dominum fi- 
lium nostrum, ausi fuistis astruere. Absit ergo quem- 
libet credere Christianum, quod aliquid tale, quod 4 
contra rectam fidein a quolibet inveniatur scriptum, 
ilius tanti presulis sanctitas suscepisset *, quippe 


k Veteres libri et edit., Lampredium. 

! Vide addit. ὁ Capitular., cap. 54. 

m que lib. v Capitular., cap. ὅθ, et lib. vnu, 
cap. 96. 
Ὁ Legendum, beate : error typographicus, hic su- 
blatus. 

* Veteres libri, contra Christum. 

P lidem libri, diaconibus. 

4 Vox quod deest in codicibus antiquis. 

r Veteres libri, suscepisse. 


bd 


49 EPISTOLAE ET DECRETA. 50 
qui in universis epistolis suis et Nestorium, et Euty- À atque irreligioso fecistis, vos olim dignos damnatione 


chen, veleis similia sapientes, pari legitur sententia 
condemnaáse. [n quo memorato scripto, etiam con- 
tra divinas Scripturas, non solum pontificibus multis, 
sed etiam (quod dici nefas est) ipsi quoque principi 
sacrilegas injurias irrogare tentastis, quatenus ἃ 
ignorantem Christianum populum diabolica amplius 
deciperetis astutia. Hxc ergo 5 sustinentes per multa 
temporis spatia v, patientia sacerdotali resecare distuli- 
mus, credentes vos forsitan resipisci [forte resipiscere], 
eLab illicitis temperare. Sed quia semel etsecundo ad- 
hortatione nostra per fratres nostros episcopos, id est, 
Joannem Marsicanum, et Julianum Cingulanum, vel 
Sapatum filium nostrum atque diaconum ἃ, nec non 
et per gloriosum virum patricium Cethegum, et re- 
ligiosum virum item filium nostrum Senatorem , 
aliosque filios nostros commoniti noluistis audire, et 
neque ad Ecclesiam, neque ad nos reverti, sicut om- 
nia facitis, voluistis delestanda * superbia ; et ideo 
necesse nobis est in vobis canonice vindicare , ne vi- 
deamur divinarum Scripturarum interpretationibus 
subjacere. Scriptum est enim : Videbam furem, et si- 
mul currebas ! cum eo : et cum adulteris portionem 
tuam ponebas (Psal. xv1ix); et ipse Dominus ac Sal- 
vator noster dicit : Quod si oculus tuus dexter scan- 
dalizat te, erue eum, εἰ projice abs te. Expedit enim 
tibi ut pereat unum membrum tuum, quam totum cor- 
pus mittatur in gehennam ὃ (Matth. v). Εν quoniam 
iste intellectus magis de officiis ecclesiarum, vel 
proximis non recte agentibus, et scandala in ecclesiis 
mittentibus sano sensu debet aptari, sicut et alibi 
nos admonet, dicens : Oportet venire scandala, sed 
voe illi per quem veniunt (Matth. xvii). Et beatus Apo- 
stolus simili preedicat ratione : Utinam et abscindan- 
tur qui vos conturbant (Galat. v). Et iterum sancta 
Scriptura nos comnionet, dicens : Ejice pestilentem 
de concilio, et exiet cum eo jurgium (Prov. xxn). 
Oportet ergo nos jam post tantas admonitiones in 
vobis ^, Rustice et Sebastiane, per auctoritatem 
beati Petri, cujus nos Dominus sibi voluit vice ser- 
vire, regulariter vindicare, propterea ne si jam diu- 


tius differamus, omnis ecclesiasticus ordo solvatur. , 


Ideoque quod a nobis cum gemitu, sed cum beati 
Petri auctoritate dicendum est, pro suprascriptis ex- 
cessibus alienos vos a diaconi ! esse honore decer- 
nimus, et omni ministerio officii levitici, predictum 
vobis honorem auferentes, penitus submovemus, 
nullam ulterius licentiam habentes, ut ex levitico 
nomine aut gradu aliquid facere przesumatis, vel sub 
nomine diaconorum scribendo, iterum Dei contur- 
betis Ecclesiam : quippe qui ex apostolica auctoritate 
et Patrum regulis, contra quas multa spiritu superbo 


4 Paris., quasi. 

b Bellovac., H«c enim ergo. 

* Paris., diu et per multis temporibus spatia. Bel- 
lovac., debet (quod est efflctum ex diu et) per multa 
temporibus spatia. | 

4 p'aris., diaconem. 

* Veteres libri, decertanda. 

f Paris., concurrebas. 

€ Veteres libri, gehenna. 


presenti auctoritate deponimus. Et ut universi nos 
hxc pro loco in quo nos Deus esse voluit , et aucto- 
ritate beati Petri apostoli recte fecisse cognoscant, 
canonum constituta posuimus, qux? sancta Chalcedo- 
nensis synodus apud se relecta laudavit. Aetius ar- 
chidiaconus relegit : Si quis presbyter aut diaconus, 
suum contemnens episcopum, a communione semet- 
ipsum suspendit ecclesi», et secretius collectam fa- 
cit, et altare constituit, et noluit evocanti episcopo 
consentire, et noluerit eidem acquiescere, neque 
obedire et prius et secundo vocanti : hunc omnino 
damnari, nec unquam hunc eurationem mereri, nec 
recipere eum posse honorem. Si autem permanserit 
turbas faciens et seditiones Ecclesie, per extraneam - 


p potestatem taffquam seditiosum debere comprimi. 


(Omnes reverendissimi episcopi clamaverunt : Hzc 
justa reguía, μος regula Patrum.) Pariter statuentes, 
ut si nobis viventibus, sicut optamus, sub humilitate 
et mansuetudine canonice poenitentes, matrem reco- 


noveritis Ecclesiam, competenter ! a nobis venia 


concedatur. Si vero (quod non optamus) sub regu- 
lari penitentia ad matrem Ecclesiam consueta distu- 
leritis redire superbia, conciliorum in vobis, quorum 
regulas posuimus, censura servetur, ut nullus post 
transitum nostrum *, quod ex beati Petri, cujus lo- 
cum, licet immeriti, gerimus, auctoritate proferimus, 
canonum regulas exsequentes, in ecclesiastico gradu 


. audeat revocare Joannem , Gerontium, Severinum, 


Importunum, Joannem atque Deusdedit, quos con- 
stat vestre conjurationis et conspirationis esse par- 
ticipes, quos nos potentes ! bonos, militare Ecclesiz, 
cui Deo presidemus auctore, nostro tempore fecera- 


mus : tamen ut et ipsi possint et diversi cognoscere 


de subdiaconorum et notariorum vel defensorum 
officio presenti sesententia noverint fuisse depositos, 
et nullum penitus in Ecclesia nostra gradum ulterius 
detinere; nisi forte, sicut przfati sumus, nobis in 
haec luce superstitibus , et ipsi peenitentiss canonicz 
colla submiserint. Felicem etiam monachum Afrum, 


:qui Gillitano monasterio dicitur przfuisse, et levi- 


tate sua atque inconstantia congregationem ejusdem 
monasterii per diversa loca certum est dispersisse, 
et vestrae pravitatis incentor est, cum universis, qui 
eum vel vos, tam clerici vel monachi, quam laici, 


Ὁ Post pr:esentia interdicta in aliqua vestra se societate 


polluerint, aut consensum consiliumque prebuerint, 
regularem in his, qux? item superius legitur, consti- 
tuimus monere sententiam : quatenus in his reme- 
diis, ordine servato canonico, nullus prxsumeat pa- 
cem, quam Dominus diligit, ulterius Ecclesi: pertur- 
bare. Presentem autem sententiam per Joannem 


b fidem libri, jam in vobis. 

l fidem libri, diaconii. 

J Bellovac., competens, Paris., compatens. 

* Legendum, post transitum nosirum vos contra 
constitutum nostrum. Mendum est typographicum 
editionis Labbeane. Vox autem vos addita est ex 
antiquis exemplaribus. 

1 Veteres libri, putantes. 


κι VIGILI PAPAE 39 
Marsicanum, ZXacchxeum Syllacenum ^, Julianum A (quod absit) fuissent judicato damnatee : legant ergo 


Cingulanum, fratres et coepiscopos nostros, sed et 
Sapatum atque Petrum filios nostros diaconos, nec 
non et filium nostrum Surgentium primicerium no- 
tariorum, atque Servumdei subdiaconum regionis 
primz, nec non et Vincentium subdiaconum regionis 
secunds, nostr» cui presidemus ὃ Ecclesi», vobis 
noscimur transmisisse. 


EPISTOLA (olim XII) VIGILII PAPA. 
AD VALENTINIANUM EPISCOPUM TOMITANUM. 
Qua Constantinopoli de tribus. capitulis acta. (werint. 

Dilectissimo fratri Valentiniano episcopo de Tomis 
provinei» Scythize Vigilius. 

FraterBitatis tuz relegentes scripta, pontiflcalem 
in vobis sollicitudinem inesse grataler accepimus ; 
quia prophetica tibi possunt verba competenter ap- 
tari, quibus ait: Salvabo gregem mewm, et suscitabo 
swper eum pastorem qui pascat eum, servum meum 
(Ezech. xxxiv). Oportet ergo charitatem tuam ea 
quoque Domini nostri verba sectari, per quz dixit : 
. Speculatorem te posui domus Israel; et audies de ere 
meo verbum, et annuntiabis eis ex me (Ezech. 1); et 
convocatos eos quos scandalizari diversis rumoribus 
retulisti, incessanter hortari, ne per hos forsitan se- 
ducantur, qui sub pretextu catholico, nequissimo 
spiritu simplicium Christianorum corda fallacia sua 
decipere moliuntur, et patris sui diaboli consuetudi- 
nentmaligno sectantes spiritu, Ecclesiam tibi com- 
missam diversis mendacibus scriptis conturbare de- 
aiderant, quibus apostolica lectio congruenter apta- 
tur, dicena . Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos 
qui dissensiones ei offendicula prater doctrinam quam 
vos didicistis faciunt ; et declinate ab illis (Rom. xvi). 
Et infra : Et per dulces sermones et benedictiones se- 
ducunt corda. innocentium. ( Ibidem). Vestra. autem 
obedientia in omni loco divulgata est, quatenus fra- 
ternitatis vestrze adhortatione sepe commoniti, nulla 
fideles eorum animos a rectitudine vix, qux Christus 
est, qui ait : Ego sum via, et. veritas, et vita (Joan. 
xiv), qualibet maligna annuntiatione submoveat : 
sed οἱ, quod non oportet, ab adversariis conturbati, 
aliquid (quod Deus avertat) contra fidem factum forte 
formidant, cum mansuetudine, qux convenit Chri- 
Stianis *, prophetica verba sectentur, dicentis : 7n- 
terroga patrem. tuum, et. annuntiabil tibi; seniores 
uos, et dicent tibi ( Deut. xxxw), et alius propheta : 
Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requi- 
runt ex ore ejus(Malach. n). Et quoniam Basinianus4 
illustris et magnifteus vir, flius noster, cum his 
qui pro actibus tux fraternitatis Ecclesix in Constan- 
tinopoli * observant, pari ratione dixisse noscuntur, 
etiam hoc Dei inimicos fuisse mentitos, quod perso- 
na episcoporum Ib» atque Theodoriüi in nostro 


^ Bellovac., Scillacenusm, Paris., Squillacenum. 

b Paris., cui Deo auctore pravsidemus. 

* l'aris., qua conv. Christianos. Sic etiam in Bello- 
vac. nisi quod habet qua... 

4 Paris., Basilianus.  . 

9 Veteres libri, Constantinopolim. 

! Jidem libri, cognoscunt. 


quie de causa, qux hic mota est, ad fratrem nostrum 
Mennam Constantinopolitanz urbis episcopum seri- 
bentes legimus definisse, et tunc cognoscent ! nihil a 
nobis, Deo nos custodiente, commissum, vel certe 
dispositum, quod contra fldem pr:edicationemque 
venerandarum quatuor synodurum, qui pro ura ea- 
demque fide definita sunt, ld est Nic:enze, Constan- 
tinopolitan:e, Ephesinse prim:e, εἰ Chalcedonensis 
reperiatur aversum ; aut unius ex his, qui defimtioni 
suprascript* Chalcedonensis fidei subscripserunt , 
tangant injuriam : vel quod decessorum przxedecesso- 
rumque 5 nostrorum inveniatur (quod absit) consti- 
tutis forte contrarium : sed in omnibus apostolice 
sedis praesulum, et beatze recordationis pape Leonis, 


p et pradicatarum ^ synodorum adversariis restitisse !. 


fraternitatem autem vestram credimus non latere, 
inimicos fidei Christian: hoc semper szculari et rc- 
probanda molitos astutia, ut evangelistas quatuor 
contraria sibi (quod absit) dixisse monstrarent; qui- 
bus a sanctis patribus per evangeliorum concordiz 
libros est ceelesti sapientia contradictum. Quod nune 
quoque sancti Chalcedonensis concilil adversarii 
(inter quos etiam Rusticum et Sebastianum comperi- 
mus istius auctores scandali, quos olim pro meritis 
$uis a sacra communione suspendimus, in quibus 
nos, si non resipuerint celeriter, fraternitas tua ec- 
gnoscat canonicam sententiam prolaturos), qui sub 
pretextu falsze defensionis student ut eamdem syno. 
dum contra pr:xedictas tres synodos dixisse (quod ab- 
sit) ostendant. Quibus hac conantibus prophete 
dicta consonanter aptantur , dicentis : Vere menda 
cium operatus est stylus mendaz scribarum (Jer. vm), 
Verbum Domini nostri projecerunt, et saplentia 
nulla est in eis. Docuerunt enim. [linguam suam loqui 
mendacium ; ut inique agerent, laboraverunt (Jer. ix). 
Quibus, si non penituerint, veniet Psalmist:e invo- 
cata sententia, dicentis : Ut destruas inimicum et de- 
fensorem. Credimus enim catholicis Ecclesie filiis 
ea qux» tunc ad fratrem et coepiscopum nostrum 
Mennam scripsimus, id est, de blasphemiis Theodori 
Mopsuesteni, ejusque persona, vel de epistola {118 
ad Marim Persam scripta ab Iba dicitur, et scriptis 
Theodoriti 1, qu: contra rectam fidem et duodecim 
capitula sancti Cyrilli facta sunt, abunde posse suf- 
ficere ; quippe dum in constituto nostro superis de- 
signato possit diligenter agnosci, quia in ipsa defi- 
nitione fidei, quam sancti Chalcedonensis concilii 
sacerdotes secundum precedentes eam tres alias 
sanctas synodos k protulerunt, non aliquid mutave- 
runt, sed laudantes omnia que a superioribus acta 
sunt, sancta definitione sua perpetuo roborare ! fir- 
maverunt. Tamen si post hxc aliquis (quod non 
credimus) dubitare voluerit, bartamur, ut. cum tuz' 


$ Veteres libri et edit., *pracessorum. Labbeus 
muta: it. 

Β Veteres libri, predictarum. 

i idem libri, restituisse. 

J lidem libri, scripta Theodori&i. 

k Paris., alios sanctos. ín 

1 Bellovac., robore. Paris., honore rovore. 


55 EPISTOLAE ET DEÓRETA, | 54 
fraternitatis ordinationem ad nos venire festinet *, A posteaquam edicta sua piissimus princeps jussit ap- 


qnatenus lucida admonitione cognoscat, omnia quae 
decessorum nostrorum et antefatarum quatuor syno- 
dorum sunt de una eademque fide acta scriptaque 
temporibus, a nobis inviolabiliter fuisse servata. Qua 
ratione percepta, sublato, sicut oportet, de Christia- 
nissimis aniniis scandalo, pax Deo placita in ejus Ec- 
clesia illibata perduret. Hoc quoque fraternitatem 
tuam eredimus adhortandam, ne ulterius pr:edicto- 
rum Rustici et Sebastiani, aut. illorum qui prave 
eorum  preswmptionis probantur ésse participes, 
scripta suscipiat ; sed et universos ad tuam perti- 
nentes ordinationem cemroneas, ne vel ipsi a prie- 
dietis relegant aliquid destinatum, vel falsitati eorum 
ulterius animum sue credulitatis accommodent. Deus 
te incolument custodiat, frater charissime. Datum b 
Xv calendas Aprilis, imperii domini Justiniani per- 
petui Augusti anno 25 post. consulatum Basilii viri 
clarissimi anno 9, per Joannem presbyterum et apo- 
crisiarium, et ipse direxit eam per Maxentium ho- 
minem suam. 


* EPISTOLA (olim XV) VIGILII PAPE 


ENCYCLICA. 
AD UNIVERSAM ECCLESIAM. 

Exponit causas secessus sui ad Sanctam Euphemiam, 
et quid ibi egeri! cum legatis Justiniani, simulque 
fidei sum canfessionem interserit. 

Vigilius episcopus Ecclesizx catholicze universo po- 
pulo Dei. 
Dum in Sancte Eophemi:e basilica gravi laboran- 


pendi omnibus episcopis diversarum partium, sed et 
presbyteris atque diaconibus, nec non et clericis 
Constantinopolitanz Ecclesiz ad nos venientibus, in 
Placidiana ! domo !, antequam ad Sancti Petri con- 
fugeremus basilicam t , facie ad faciem ita locuti su- 
mus : Rogate piissimum principem, ut edicta sua 
4025 prxcepit appendi, removere dignetur, et con- 
stitutum commune debeat exspectare; id est ut 
scandalizati episcopi Latin: lingu:xe, aut ad synodum 
veniant, aut certe, remota omni violentia, suas 
scripto declarent sententias. Quod si forte preces 
vestras audire noluerit, vos nulli rei preebeatis as- 
sensum, qux» ad divisionem tendit Ecclesie, nec 
contra constitutum comminatione aliqua veriatis. 


B Quia si hoc forsitan, quod non credimus, feceritis, 


noveritis vos ex prwsenti die, ut prxevaricatores, ἃ 
beati apostoli Petri sede per ministerium vocis mese 
communione ! suspensos. 

Et quoniam his actis non solum ea qu: commfssa 
fuerant nullo modo sunt correcta , sed etiam ex aliis 
causis die ipso, in prejudicium regularum ecclesiasti- 
carum, vel injuriam sedis apostolice, pejora pr:x- 
sumpta sunt, nec ulterius eos communionis nostrse 
permisimus esse participes, nec aspectus corum, 
post tot przevaricationes, nostrt oculi receperunt. Ea 
enim qui verbo de memorata excommunicatione 
cunctis episcopis, presbyteris, et diaconibus, aliisque 
clericis Constantinopolitane Ecclesie voce publica 
dixeramus, postea etiam die ^" xix calendarum 5 


tes vgritudine detineremur, piissimus atque clemen- κα Septembrium nuper preteritarum , in beati Petri ba- 


tiseimus imperator dominico die ἃ, id est calendis 
Februarii *, gloriosos judices suos ad nos destinare 
dignatus est, id est Belisarium et Cethegum excon- 
sules atque patricios, nec non et Petrum exconsulem 
patricium atque magistrum, sed et Justinum excon- 
sulem et curapalatii € et Marcellinum € quistorem, 
qui nobis dicerent, ut sacramenta percipere debere- 
mus, et de Sancte Euphemi: ecclesia ad civitatem re- 
giam remeare. Quibus tale dedimus Deo adjuvante 
responsum, dicentes : Nos quidem in hanc basilicam 
pre nàlla pecuniaria vel privata causa confugimus ; 
sed pro Ecclesiz tantum scandalo, quod jam in toto 
mundo pro peccatis innotuit. Et ideo, si causa Ec- 
clesize ordinatur, ut pacem ejus, quam avunculi sui 
piissimus princeps fecit temporibus, et modo resti- 
tuat, ego sacramentis opu$ non habeo, sed statim 
egredior. Bi aütem causa Ecclesie finita non fuerit, 
item Β saeramentis opus non habeo, quia nunquam 
de Sanette Euphemi basilica exire dispono, nisi 


scandalum ab Ecclesia Dei fucrit amputatum. Nam - 


* Paris., festinent; et paulo post, cognoscant. 

b Paris., Data. 

c Edidit Sirmondus post appendicem Codicis Theo- 
dosiani. Est in ms. collectione pervetusta in biblio- 
theca Collegii Parisiensis Societatis Jesu. llAn- 
DUINUS. ÁÀ 
ἘΣ Cod. Luc., Dominicorum die, id es! quinto cal. 

ebr. 

ς Harduinus legit v calendas Februarii, id est 28 

j an. 509, 


silica in Ormisda scripto firmavimus : in quo etiam 
illnm, qui sub habitu episcopali lupi rapacis dominico 
gregi semper tendit insidias, et assumens totius du- 
catum scandali, universalem Dei perturbavit ac pet- 
turbat Ecclesiam, de episcopatus ordine deponentes 
damnavimus, alios vero, qui superius memorati sunt, 
a communione suspendimus. Sed ob hoc hactenus 
paginam ipsius damnationis proferre noluimus, quo- 
niam el clementissimum principem pro talí ac tanto 
scandalo ea quis facta sunt, divini consideratione 
judieii revocare confidimus, et predictis omnibus 
oportebat nos spatium poenitenti* resetvare; imi- 
tantes beatum Petram, cujus sedem tenemus, etsi 
immeriti. | 

Ghartam vero ipsam excommunieationis atque 
damnationis cuidam Christiane personze tradidimus 
conservaudam , ut si forsitan hi qui excesserant 
mullo modo corrigere voluissent, aut si nobis vis 
aliqua irrogaretur, sive qualibet inquietudo fleret, 
vel certe humana sorte transitus de hac luce contin- 


f [dem cod., comitem excubitorum. 
" & ldem cod., religiosum virum Constantinum qua- 
storem, eic. 

h Idem cod., iisdem. 

1 id., Palatina. 

3 Anno 554, mense Augusto. 

k In Hormisda dictam. HARDUEBS. 

! [n cod. Luc. deest communiene. 

τ Annó 551, die 14 Aogusti. HanpuINUS. 

P? Cod. Luc., nono cal. Deest in Ormisda. 


[4 ^7 


95 


VIGILI PAPJE 


t6 


geret, mox eam in celeberrimis locis proponeret, A qu: dederant conservarent, et. piissimo imperatori 


quatenus ejus notitia Christianis omnibus patefacta 
servaretur in posterum. Dum hsc autem prafatis 
judicibus diceremus, rogavimus et conjuravimus eos, 
invocato omnipotentis Dei judicio, ut clementissimo 
imperatori hoc quoque ex nomine nostro suggere- 
rent; qui illis qui ἃ nobis excommunicati sunt , in 
quibus et is quem przdiximus est, communicare non 
debet, ne grave, quod absit, peccatum incurrat. lis 
ita se habentibus, per magnificum virum Petrum re- 
ferendarium die pridie calendas Februarias, quedam 
charta nobis est allata, quam a clementissimo prin- 
cipe nullo modo credidimus destinatam, quia nec 
fuerat pietatis ejus manu subscripta. Et dum memo- 
rato referendario diceremus ut in ea subscriberet, 


suggererent, quatenus nullas inquietudines aut mo- 
lestias, sicut nobis juratum fuerat, pateremur. Dum- 
que nihil nostra toties vel verbo vel scripto conte- 
statio profeeisset, sed diebus singulis pejora etiam 
pateremur; ante biduum natalis Domini per nos ipsos 
agnovimus, eL auribus nostris audivimus, quia per 
singulos memoratz domus custodiremur ingressus ; 
ita ut illi qui nobis ponebant insidias, a nostris homi- 
nibus plurimis viderentur, et eorum clamores in eubicu- 
lo, ubi manebamus, nocte qua discessimus audiremus. 
Quo facto, cum sub gravi desperatione nocturnis ho- 
ris maximi et pavoris zgritudine teneremur, diffugi- 
mus, sicut locus ille poterit cunctis hominibus indi- 
care. Nam si circumspiciatur quare quantumque dis- 


diemque quo ab ip:o fuerat allata pariter designaret, B crimen metu faciente despeximus, ut per parvam 


omnino refugit hoc facerc : qux» res suspicionem 
nostram, quia charta ipsa a piissimo principe nesci- 
retur, aperte firmavit. Tantis enim a veritate seposi- 
tis rebus atque injuriis probatur esse plenissima, ut 
hanc imperialis oris nunquam credatur mansuetudo 
dictasse , maxime contra illius primi apostolorum 
vicarium , cujus olim reverentie se frequentibus 
scriptis professus est debitorem. Memorata autem 
charta, licet per se nullas vires obtineat, tamen con- 
tra eam ad singula, Deo juvante, veraciter atque 
simpliciter respondetur , quatenus ejus falsitas, quz 
sapientibus viris semper est odiosa, a cunctorum ani- 
mis plenius excludatur. Nunc autem omnibus homi- 
nibus hoc quoque curavimus indicandum , quoniam 
nos ad sanct: Euphemiz basilicam sub magno timore 
atque anxietate discessimus. Nam cum ad beati Petri 
basilicam in Ormisda fundatam Augusto mense nuper 
preterito fugissemus, nullum latere confidimus, quia 
cum in eadem ecclesia a comitatu praetoris cum mul- 
titudine armatorum militum veniente, tanquam ad 
bellum instructa acie, a sancto ejus altari tracti pe- 
dibus traberemur, tenuimus ; et super nos etiam ipsa 
altaris mensa ceciderat, nisi clericorum nostrorum 
fuisset manibus sustentata. 

Postea vero dum nobis dicitur quod exinde, nisi 
sacramenta voluissemus accipere, sub omni violentia 
traheremur ; memorati judices a piissimo imperatore 
directi voluissent nobis sacramenta prestare : indi- 
culum dedimus per quod dari personz nostre scripto 
petivimus jusjmrandum; quod clementissimus prin- 
ceps non quale nos voluimus prxberi concessit, sed 
quale ipsi placuit per judices suos dandum esse dic- 
tavit. Et dum spedicti judices, posito indiculo super 
altare, οἱ cataracta beati Petri apostoli, et super 
crucem, quz de ligno passionis Domini habet inclau- 
sum, sed et super claves beati Petri apostoli presti- 
tissent corporale jusjurandum; ad Placidianas, tan- 
quam nihil mali ulterius patientes, secundum piissindi 
principis redivimus voluntatem. In qua dum multa 
mala intolerabilia sepius pateremur, qux jam omni- 
bus nota esse confidimus, przedictos judices tam ver- 
bo, dum ad nosszpius a clementissimo fuissent prin- 
cipe destinati, quam etíam scriptis semel , secundo, 
et tertio credidimus contestandos, ut sacramenta 


maceriem fabricantium transire compediti dolore 
nimio in nocturna obscuritate positi cogeremur, tunc 
poterit evidenter agnosci quanta nobis fuerit tem- 
poris pro sola Ecclesie causa necessitas, aut quauta 
custodia, quz» nos sub tali discrimine coegit disce- 
dere. Sed ne quis forsitan, ut cst perversorum ho- 
minum malitia, de predicatione nostra religiosis 
animis ac Deum timentibus aliqua mentiatur, 
fidei nostr przdicationem huic parva relationi 
malorum qu:e pertulimus credidimus subjungendam. 
Sciant igitur universi nos illam fidem predicare, te- 
nere atque defendere, quam ab apostolis traditam, 
el per successores eorum inviolabiliter custoditam, 
reverenda Niczna synodus $18 Patrum sancto Spiritu 
sibi revelante suscipiens redegit in symbolum : ac 


C deinde tres aliz sanct: synodi, id est Constantinopo- 


litana 150 Patrum sub pix memorie Theodosio se- 
niore principe facta, et Ephesiua prima, cui beate 
memoriz papa Celestinus decessor noster, et Cyril- 
lus Alexandrinus episcopus, prosederunt; sed et 
Chalcedonensis 650 Patrum, qux» sub pie memorie 
Marciano imperatore convenit, cuique sanctse recor- 
dationis decessor noster papa Leo per legatos suos 
vicariosque presedit, et prout diversarum haresum 
damnanda exigebat adversitas, eamdem fidem uno 
eodemque sensu atque spiritu declarantes latissime 
ediderunt. Hinc est quod Deus noster contra errorum 
hujusmodi feritatem pastorale ccelitus armavit offi- 
cium quod beatissimó Petro apostolo trina przce-- 
ptione commendans ait: Pasce oves meas (Joan. xxi): 
et recte illi pascendarum est cura commissa, cujus 
fidei przclara confessio Dei est ore laudata. Confitenti 
enim salutariter ac dicenti : Tu es Christus Filius 
Dei vivi (Matth. xvi), perennis beatitudo rependitur, 
et columh:e fllius vocitatur, et claves regni ccelestis 
accipit. Interrogante siquidem Domino, quem eum 
dicerent esse filium hominis, eumdem ipsum hominis 
esse Deique Filium sub mirabili interrogationis re- 
sponsionisque brevitate confessus est : Tu es Christus 
Filius Dei vivi. Sacratissimz scilicet mysterium in- 
carnalionis ejus aperiens, dum in unitate person:e, 
servata geminsx proprietate nature, homo idemque 
Deus, et quod ex matre semper virgine sumpeit in . 
tempore, et quod natus ex Patre est ante s9cula, 


ΒῚ EPISTOLAE ET DECRETA. 98 
permaneret. Inconfuse autem, et indivise, atque in- A brevitate narratam, doctrins propheties atque apo- 


convertibiliter et subsistentialiter uniens sibi carnem 
Deus Verbum Emmanuel noster qui lege et prophetis 
annuntiantibus exspectabatur, advenit. Verbum caro 
factum est, et habitavit in nobis (Joan.1): totus in suis, 
totus in nostris, assumens ex vulva carnem cum 
anima rationali et intellectuali: et, sicut. scriptum 
est, edificans sibi domum, tanquam sponsus proce- 
dens de thalamo suo (Psal. xvi), ineffabili salutari- 
que mysterio, qui in principio erat Verbum, et Ver- 
bum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, incarna- 


tus Deus Dei Filius ex Spiritu sancto, et ex beata : 


Maria semper virgine humanitatis sumpsit initium, 
ut nos :eternitatis suzxe faceret cohsredes, nostre 
consors dignatus est esse nature, ut nos su: im- 


stolic& congruentem, suprascriptorum Patrum latius 
explanavit assertio ; cum, sicut diximus, aut hereti- 
corum infestantium convinceretur adversitas, aut re- 
ctorum dogmatum efficaciter declararetur auctoritas. 
Hanc quoque fidem prefatarum quatuor synodorum, 
sed et beatorum decessorum nostrorum epistolis de 
fidei integritate conscriptis, continet laudanda con- 
fessio, qux doctrinz sedis primi apostolorum per 
omnia probatur assimilis, et nulla ex parte discor- 
dans. Huic ergo fidei vel omnibus quz. in supradi- 
ctis quatuor conciliis a sanctis Patribus nostris deti- 
nita sunt contradicentes, hzreticos condemnamus ; 
id est Arium, Macedonium, Eunomium, cum dogma- 
tibus suis, el omnes qui errori eorum consenserunt 


mortalitatis faceret esse participes: pauper factus p atque consentiunt. Anathematizamus etiam Paulum 


est, cum esset dives, ut ejus inopia ditaremur (II Cor. 
vill) : omnia quxe nostra sunt evacuato noxarum no- 
sStrarum chirographo condonavit, sicut Vas electionis 
edocuit : Cum in forma Dei esset, non rapinam arbi- 
tratus est esse se equalem Deo, sed semetipsum exinani- 
vit, [ormam servi accipiens, in similitudinem hominum 
[actus et habitu. inventus ut homo. Humiliavit se, fac- 
tus obediens usque ad mortem ; mortem autem crucis 
(Philip. n). Id peragens tam inscrutabilis mysterii et 
dispensationis arcano, ut mediator Dei et hominum 
homo Christus Jesus maledicto, quo primus homo 
terrenus mortis vinculis tenebatur astrictus, secun- 
dus homo coelestis (I Cor. xv), dum mortem morte 


calcaret, absolveret. Passus carne est pro nobis Dei 


Samosatenum, Photinum, Bonosum atque Nesto- 


, rium, cum nefariis doctrinis suis, et quicunque eorum 


blasphemiis probent aut prxebuerunt aliquando con- 
sensum. ltem anathematizamus Valentinum, Mani- 
cheum, Apollinarem atque Eutychem, simulque 
Dioscorum defensorem, cum exsecrabilibus commen- 
tis et predicationibus suis, et omnes qui erroribus 
eorum usque in die mortis sux implicati manserunt. 
Sed si quos h:ereticos nominatim omisimus, iu cujus- 
libet erroris morbo pollutos, et usque ad suum exitum 
permanentes, cum propriis erroribus condemnamus, 
abjicimus atque respuimue : solam fidem catholicam, 
quam in suprascriptis quatuor sanetis conciliis ab 
apostolis traditam susceperunt, et suis expositioni- 


Filius, crucifixus carne est, mortuus carne est, et C bus declaratam per successores suos usque ad nostra 


die tertio resurrexit, ut. divina impassibili perma- 
nente natura, et carnis nostre veritate servata, 
unius ejusdemque Domini Dei nostri Jesu Christi et 
passiones et miracula fateamur. Ut glorificationem 
capitis nostri totius Ecclesi corpus aspiciens, qua- 
Jes primitias in capite nostro, id est in Christo Deo 
ac Domino, intueretur ex mortuis, tales in his qui 
ejus membra sunt in future glori» prestoletur ad- 
ventum. lpse igitur Redemptor noster sedet ad 
dexteram Patris, unus idemque sine confusione utri- 
usque nature, sine divisione persone, et ex duabus 
atque in duabus creditus permanensque naturis, inde 
venturus judicare vivos et mortuos. Pater autem 
cum eodem unigenito Filio, et Spiritu sancto, unus 
est in deitate, et z:qualis indiscretzeque naturz. Hu- 
jus fidei plenitudinem Dominus noster post resurrec- 
tionem mandavit apostolis, dicens: Ite, docete omnes 
gentes , baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, ei 
Spiritus. sancti (Matth, xvm). In. nomine, inquit, 
dixit, non in nominibus; ut in quibus una virtus, una 
potestas, una deitas, una sternitas, una gloria, una 
emnipotentia, una beatitudo, una operatio est, una- 
que natura, unius quoque nominis existat integritas. 
Nihil in deitate quippe discretum est, cum tantum 
personarum proprietas manifesta distinctione signe- 
tur. Totum ergo quod Trinitas est permanet consub- 
stantialigs et indiscreta divinitas. Hanc fidem a me sub 


€ 
4 B Febr. anno 552. 


tempora transmiserunt inviolabiliter, operante gratia 
Domini, custodimus. Et quoniam nullus Christizne- 
rum usque ad presentem diem gestarum rerum in- 
certam debet habere notitiam, etiam qu:xe post tantse 
relationis supplementum facta sunt simili rationi nsr- 
ramus. Dum hesterna die *, id est dominicorum, 
qui fuit pridie nonas Februarias, magnificus vir Pe- 
trus referendarius ad nos cum mandatis clementissi- 
mi principis remeasset, dicens : Quando vultis ut 
veniant judices, et vobis pr:ebeant sacramenta, qua- 
tenus de hac, in qua residetis, ecclesia egredi debea- 
tis, et securi ad regiam civitatem remeare ἢ ita ei pu- 
blica voce respondimus : Et per gloriosos judices pa- 
latii, sicut przefati sumus, cum quibus et tua magni- 


p tudo ad Sanctam Euphemiam venerat, quz superius 


sunt dicta mandavimus, et nunc per te denuoclemen- 
tissimo principi δος dicimus suggerenda. Nos ad 
pietatem tuam festinantes ante septem annos b de 
civitate nostra sic egressi sumus, ut nulla haberemus 
privata negotia. Nunc quoque suggerimus et roga- 
mus pro pace, quan per pietatem tuam pridem Deus 
donavit Ecclesie, ut eam nullorum hominum turbari 
amplius insinuatione permittas nec auctorem tolius 
scandali Theodorum ultra vexare fidem catholicam 
patiaris: quoniam ante sex menses a nobis inter alios 
communione 8acra privatus est, et ab episcopatu pro 
$ua pravitate depositus : per eam videlicet paginam, 


b Die 22 Novemb. anno 549. 








89 VIGILII PAPAE 


60 


quam adhuc pro mansuetudinis vestrz intuitu, et spe A punitatis jugiter sine correptlone peccetur. Quoniam 


eonversionis ejus, sicut dictum est, publice proferre 
distulimus. lllud etiam pari modo per magnitudinem 
tuam ejas auribus intimamus, quia de causa Ecclesie 
perte nullum possumus dare responsum, ob hoc 
quod quedam, quie tibi dicimus nuntianda ejus cle- 
mentic, profiteris te non posse suggerere. Et ideo si 
directis duobus judicibus, quorum nomina tibi in pr&- 
senti prodidimus, sacramenta prsstare dignetur, ut 
post hzc sine metu periculi fratrem nostrum Dacium 
episcopum Mediolanensis Ecclesie, vel alios quos 
eum eo tranemiserimus, loco nostro suscipiat, pa- 
rati sumus dirigere, ut per eos de ecclesiastica causa 
quecunque mandavimus, veraciter innotescant. Si- 
quidem Ecclesie causa nulla sacramenta nobis dari 
deposcimus : sed mox pro gratiarum actione ejus 
eccurrimus pietati, quia nihil aliud est, quod przeter 
scandalum nos Deo adjuvante perterreat, unde am- 
plius inSanctz: Euphemise basilica sedeamus. Suppli- 
camus enim Deo nostro, et precibus indefessis opta- 
mus, ut per eum sublata dissensione pax, quam pix 
memoris avunculi sui fecit ipse temporibus *, repa- 
retur Ecclesis. Nam si ulla provenerit ultra dilatio, 
nos necesse est causam modis omnibus definire ; 
quia neque proximos, neque alios parentes, aut quam- 
libet substantiam, anime nostr: vel piissimi principis 
opinioni preponimus. Data nonis Februarii, impe- 
rante domino Justiniano perpetuo Augusto, anno 25, 
post consulatum Basilii viri clarissimi anno 5 10 
(Anno Chr. 551). 


« FRAGMENTUM DAMNATIONIS THEODORI 


EPISCOPI CESARE CAPPADOCLE A BEATO VIGILIO PAPA 
FACTA. | 
Theodorus episcopus sacerdotio et communione priva- 


tur. Constantinopolitanus et reliqui episcopi illius 
criminis conscii esxcomnunicantur. 


Vigilios episcopus sanetse Ecclesix catholicze urbis 
Rom: dixit : Res est quidem divin: conveniens jus- 
Sioni, patientiam prebere peccantibus, quam mon 
tamen adusque 4 decet extendi, ut spe continux im- 


ἃ Sub Justino imper., anuo δῷ, 

b Loco anno 10 legendum anno 11, ut annus 25 
Justiniani cum menseFebruario copulatus manifestum 
facit, ac proinde data h»c encyclica anno Christi 552. 

* Theodorus Caesariensis episcopus intolerabili au- 
dacia et impudentia, imperatoris gratia et potenüa 
fretus, Zoilum Alexandrinum episcopum, quod dam- 
nare tria capitula renuisset, deposuit, et Apollina- 
rem, teste Liberato in Breviario cap. 95, subrogavit, 
Vigilium Romanum pontificem contradicentem, ne 
edicto imperatoris consenliret, contempsit, eoque 
interdicente missas celebrare, aliaque plura intolera- 
bilia patrare ausus fint. Ob. haec seelera Theodori 
Vigilius, infracto animi robore et vere apostolico 
spiritu, quantumvis in terra aliena esset, convocatis 
quos potuit Latinis episcopis, Constantinopoli in ec- 
clesia Sancti Pctri, ad quam ministrorum imperato- 
rig violentiam metuens confugerat, ut patet ex epi- 
stola encyclica ad universam Ecclesiam scripta, acer- 
rimam hanc excommunicationis ei depositionis sen- 
tentiam in eum tulit. Quo facto Constantinopoli 
rem in faciem ejus (οἱ refert. Anastasius in Vita 

igilii) dedit alapam, dicens : Homicida, nescis qui- 
bus loqueris? etc. Ab hac violentia sacrjlegi impera- 
toris se tutum esse volens, trans Chalcedonem fugit, 


igitur, tu Theodore Cesarem Cappadocis civitatis 
episcope, qui hactenus ab ordinationis tux tempore, 
unius anni spatio in Ecclesia cujus gubernacula 
susceperas, non passus es residere, sed auctoritate 
nominis episcopalis abusus universalis * Ecclesize 
scandala generare non cessas; et a nobis modo fa- 
miliariter objurgatus, modo precibus obsecratus, 
nonnunquam vero fraterna increpatione correptus, 
&epe etiam divinarum Scripturarum auctoritate com- 
monitus, vel ecclesiastic:€ consuetudinis convictus 
exemplis, semper emendationem sermone promit- 
tens, quam factis nequissimis respuebas, nunquam a 
prava intentione cessasti. Nos vero longanimitatem 
nostram divina largitate concessam, tam circa te, 


B quam circa seductos abs te, pene hoc quinquennio 


elapso monstravimus. Primum quidem in eo, quod 
pro scaudalo refrenando condescendentes quorumdam 
animis, quos aliqua dissipatione [dispensatione] cre- 
dimus temperandos, quia tu jam eos pluribus annis 
inquietissimus stimulator accenderas, quxdam pro 
tempore medicinaliter existimavimus ordinanda ; tali 
scilicet conditione, ut, omni in posterum perturba- 
tione sopita, nihil ultra nec verbo nec litteris quis- 
quam facere ex eadem causa presumeret. Át tu 
prave consuetudinis tractus audacia, neque tunc 
cessare a conscribendis ve! predicandis novitatibus 
voluisti, ita ut szepius libellis episcoporum redditis, 
et consensum tuum cum eis propria confessione con- 
demnans, eorum vel tuis excessibus szpius a nobis 


€ concedi veniam postulasses. Post hzc autem cum te 


a praesumptione solita nec pudor humanz verecun- 
dim, nec sacerdotii pondus, nec timor divini Judicii 
cohiberet, dum amplius, quam justum fuerat, patien- 
tiam tuis facinoribus preberemus; ad hoc est causa 
perducta, quatenus semotis omnibns qux de trium 
capitulorum f a quibuslibet dicto scriptove fuerant 
ordinata, quid de ipsa re facto opus esset, cum Afri- 
canarum, Iilyricianarum, seu aliarum [Galliarum] 
$ partium congregata synodo tractaremus, eorum 


ibique in eeclesia Sancte Enphemite eum suis habi- 
tare disposuit. Ex hoe loco sequentem cirgularem 
epistolam ad universam Ecclesiam scripsit, ex qua 
que deinceps secuta sunt certa habentur. Vide 
quatuta potentia et vis cathedrze Petri. Justinianus 
auctoritate Vigilii papze eoactus, de tribus eapitulis 


Ὁ promulgata et appensa edicta aunoveri, nibilque ante 


pcd synolum de illis detractari maudavit. 
heodorus maloram omnium auctor poenitens et 
humilis libellum supplicem pontifici obtulit, que et 
rectam fulem proíielur, οἱ quatuor sacrosancta con- 
cilia eecumenica comprobat, atque controversiam de 
tribus capitulis a se excitatam ad decisionem concilii 
distulit, petens veniam de injuriis et contumeliis pon- 
tiici innocenti objectis. Idem praestitit Mennas ὦ : 
stantinopolitanus episcopus. Quos cum Vigilius ad 
poenitentiam et in communionem Ecclesit susce- 
rent reddita τ n" peces liec - censtituto 
igilii , qu ie imus. Darenius anno 
991 et Ds. δὲν. BiNiUs. Se 
4 Cod. Luc., ad hucusque. 
* idem. cod., universali. 
! [dem cod., de trium capitulerum questiqpibus 
quomodo a, etc. 
& Iden cod., Iliarum. 


ν᾽ 


61 


EPISTOL.£. ET DÉORETA. 





maxime presentiam requirentes quorum fuerat scan- A contradicentem  eontempsisse , pontificem — etiam 


dalizata fraternitas. Illud quoque magnopere nobis 
cum clementissimo principe, przsentibus etiam Menna 
Constantinopolitanz civitatis, et Dacio Mediolanensis 
urbis antistite, aliisque tam Grxcis quam Latinis 
episcopis, cum quibus omnibus, etiam tu Theodore 
pater adfuisti, nec non et presentibus judicibus atque 
proceribus universoque senatu convenit, ne usque 
ad memoratam concilii diflinitionem quidquam de 
prefatis tribus capitulis ab aliquo fieri intentaretur?. 
AÀc deinde tuis ex consuetudine incitamentis liber 
condemnationem capitulorum ipsorum continens, in 
palatio, te assistente et instruente, coram quibusdam 
Gr:xcis episcopis est relectus, a quibus assentationum 
favorem tuis vocibus exizebas. Ex quo facto tam tu, 
quam tibi consentientes episcopi, mitius licet a nobis 
quam oportuit inerepati, ad promerendam flcta sa- 
tisfactione veniam convolastis. Quis autem comme- 
morare sufficiat que te incitante atque exsequente 
mala commissa sunt? Nam ut de magnis excessibus 
tuis parva narremus, totius scandali incitamentum 
fuisti atque seditio; qui domi tux:* sedens, antiqua- 
rios pretio caro conducens, ea qu» jurata voce te 
non esse facturum usque ad constitutum tempus 
frequentius firmaveras, conscripsisti ; et sub pre- 
textu religionis, ea qux» Dei Ecclesiam dividerent, 
sicut etiam rebus ipsius agnoscitur, perpetrasti. Nam 
usque ad hoc animum Christianissimi principis falsis 
suggestionibus perduxisti, ut clementia ejus, qux in 
suis hostibus pia semper apparuit, contra nos gra- 


Alexandrin: Ecclesise sacerdotem fratrem nostrum 
Loilum, cujus nomen usque ad memoratum diem 
eommunicatum vobis fuerat diptychis eximentes, 
Apollinarem quemdam perversorem alque Ecclesizx 
ipsius adulterum vobis sociastis, ut vestra iniquitas 
hon solum in removendo simmplicissimo sacerdote, 
sed etiam in recipiendo patefieret perversore. Reti- 
cemus interim alia, qux eodem die a vobis in apo- 
Stolie:» sedis et in canonum perpetrata probantur 
injuriam, ne detenti enumeratione culparum, qua- 
rum inventor 4 ostenderis, quod tibi competit diu- 
tius differamus. Et licet ante triginta dies pro me- 
moratis excessibus vestris ab apostolice vos com- 
munionis removissemas consortio, credentes quod 


B sacerdotali proposito facilius qu:e male gesta fueran 


satisfaetione congrua curaretis : ideoque ex persona 
et auctoritate beati Petri apostoli, cujus, licet exigui, 
n0s locum gerimus, cum Dacio Mediolanensi, Joanne 
Marsicano, Zacchzeo Scyllaceno, Valentino δέν Can- 
didse, Florentio Matellicatensi, Juliano Signino, * Ro- 
mulo Numanatensi, Dominico de Calliopoli, Primasio 
Adrumetino, Vereeundo Lunensi !, Stephano Arimi- 
nensi, Paschasio Aletrino, atque Jordane Crotonensi, 
fratribus et coepiscopis nostris, hac Theodorum, Cz»- 
sare: Cappadociz civitatis quondam episcopum, sen- 
tenti promulgatione, tam sacerdotali honore et 
communione catholica, quam omni officio episcopali 
seu potestate spoliatum esse decernimus ; nullis te 
vacare ulterius rebus, nisi peenitentise .]acrymis cen- 


witer moveretur. Sed hxc omnia bona desideria (? sentes , quibus percepta remissione culparum, locum 


nostra, qux» pro pace Ecclesiz procul dubio milita- 
bant, ita animus tuus quietis impatiens dissipavit, 
ut illa qus fraterna collatione et tranquilla episcopo- 
rum fuerant reservanda judicio, subito contra eccle- 
siasticum morem, et contra paternas traditiones, 
contraque omnem auctoritatem evangelic:e aposto- 
liceque doctrinze, edictis propositis, secundum tuum 
damnarentur arbitrium, dum fidelium nullus ignoret, 
per quos Dominus ac Deus noster doctrinis celestibus 
plebem suam juseerit erudiri, vel quibus ligandi sol- 
vendique super terram dederit potestatem. Deinde 
in domo Placidiana cum Grzxcarum vel Latinarum » 
partium episcopis, qui in urbe regia aderant, et pre- 
Sbyteris ac diaconibus Constantinopolitanz Ecclesie 


communienemque tuam aut a me, aut post. obitum 
meum a successore meo (si merueris) indulgentia 
' recipias. Teque Mennam Constantinopolitans civita- 
tis episcopum, qui non dissimili culpa constringeris, 
cum omnibas metropolitanis et micropolitanis epi- 
BCopis, ad tuam diecesim pertinentibus, sed et 
tuos Orientales, vel diversarum. provinciarum ma- 
jorum minorumque civitatum episcopos, qui his ex- 
cessibus, pro quibus Theodorum Caesares Cappado- 
ei: quondam episcopum condemnavimus, preebuistis 
assensum, humaniore sententia, pro Dei eonsidera- 
tione, tandiu a sacra communione suspendimus, do- 
nec wausquisque vestrum errorem sute prevaricatio- 
mis agnoscens, culpam apud nos propriam compe- 


convenisti : ibique sub magna vociferationis conte- ἢ tenti satisfactione diluerit. Heec est subscriptio sancü 


statione, tam nos quam frater noster Mediolanensis 
episcopus prohibuimus, ne aliquis vestrum prxvari- 
cationi communis constituti, contempta fraternitate, 
praeberet assensum. Tu autem, sedis apostolicz in- 
terdicentis per nos auctoritate despecta, ad Eccle- 
siam in qua edicta ipsa pendebant, reliquos tecum 
attrahens, perrexisti, ibique aliis adjectis prevarica- 
tienibus, missarum solemnia celebrasti * : et quasi 
nihil tibi esset prim:e sedis antistitem presentem et 


5 Cod. Luc,, tentaretur. 
Wldem, aliarum. 

€ [dem, celebrastis. 

4 [dem, auctor atque incentor. 


pape. Deo juvante, et ipsius gratia, Vigilius episco- 
pus sancte Ecclesi catholice urbis Rote, huic 
damnationi atque excommunicationi Theodori Cesa- 
ree Cappadocig, et huie communicantis ^ Mennz 
Constantinopolitans urbis episcopi, vel aliorum prz- 
fectorum, subscripsi. Data xix calendas Septembris, 
imperante domino Justiniano perpetuo Augusto 
anao 925, post consulatum Basilii viri clarissimi 
anno 114 [10] (4550 Christi 551). 


* dem, Cinglano. Num Cingulano? 
f [dem, Juncensi. 

δ ldem, ves. 

h [dem cod., excommtnicalioni. 





05 VIGILI] PAPAE 64 
EPISTOLA EUTYCHII AD VICILIUM. 


τῷ τὰ πάντα ἁγιωτάτῳ, xal μακαριωτάτῳ κυρίῳ ἀδελφῷ, Α Profitetur 


χαὲ συλλειτουργῷ Βιγιλίω, Εὐτύχιος. 

Ἰδόντες ὁπόσων ἀγαθῶν αἰτία ἐστὶν ἡ τοῦ Θεοῦ εἰρήνη 
φρουροῦσα τὰς καρδίας, καὶ τὰ νοήματα τῶν πιστῶν, 
xal συνάγουσα αὐτοὺς εἰς τὸ ἐν xal τὸ αὐτὸ φρονεῖν, ἐν 
τῇ περὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως διολογίχ, καὶ τῇ τῶν θείων 
ἐντολῶν κατορθώσει, καὶ τὸν Θεὸν εὐμενῆ καθιστῶσα τοῖς 
εἰς τὰ ὀρθὰ ὁμονοοῦσι᾽ διὰ τοῦτο σπουδάζοντες τὴν ἕνω- 
σιν φυλάξαι, πρὸς τὴν καθολικὴν καθέδραν τῆς ὑμετέρας 
μαχαριότητος, φανερὸν ποιοῦμεν ὅτι ἀεὶ ἡμεῖς ἐφυλάξα- 
μεν, καὶ φυλάττομεν τὴν πίστιν, τὴν ἐξαρχῆς παραδοθεῖ- 
σαν ὑπὸ τοῦ μεγάλον Θεοῦ, καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ τοῖς ἁγίο'ς ἀποστόλοις, xal παρ᾽ ἐχείνων ἐν 
παντὲ τῷ κόσμῳ κηρυχθεῖσαν, καὶ ὑπὸ τῶν ἀγίων πατέ- 
puo» σαφηνισθεῖσαν, καὶ μάλιστα ὑπὸ τῶν ἐν ταῖς ἁγίαις 


em catholicam, et petit ut questio de 
tribus capitulis in concilio terminetur. 

Sanctissimo et beatissimo domino et consacerdoti 
Vigilio Eutychius. 

Scientes quantorum bonorum eausa est pax Dei, 
custodiens corda et sensus fidelium, et colligens eos 
ut unum idemque sapiant in recta fidei confessione, 
et ad perficienda divina mandata, et propitium Deum 
faciens in his 408 recta sunt concordantibus : ideo 
festinantes unitatem conservare ad apostolicam sedem 
vestr* beatitudinis manifestum facimus, quod nos 
semper et servavinius et servamus fidem ab initio 
traditam a magno Deo et Salvatore nostro Jesu Chri- 
Sto sanctis apostolis, et ab illis in omni mundo prz- 
dicatam, et sanctis Patribus explanatam, et maxime 


τέτρασι συνόδοις συνελθόντων, οἷς διαπαντὸς, καὶ iv B ab his qui in sanctis quatuor synodis congregati | 


πᾶσιν ἀκολουθοῦμεν, καὶ δεχόμεθα, τουτέστι τοὺς τρια- 
κοσίους δέκχ καὶ ὀχτὼ ἁγίους πατέρας τούς ἐν Νιχαίᾳ 
συνελθόντας, καὶ τὸ ἅγιον σύμβολον, ἤτοι μάθημα τῆς 
πίστεως ἐχθεμένους, xol τὴν ᾿Αρείου μανίαν ἀναθεματί- 
σα τας, καὶ τοὺς ταύτην φρονήσαντας, à φρονοῦντας. 
Δεχόμεθα δὲ xxl τοὺς ἑκατὸν ἁγίους πατέρας τοὺς ἐν 
Κωνσταντινουπόλεε συνελθόντας, οὗ τινες τὸ αὐτὸ ἅγιον 
μάθημα ἐσαφήνισαν, καὶ τὰ περὲ τῆς θεότητος τοῦ ἁγίου 
πνεύματος ἐτράνωσαν, καὶ τὴν αἵρεσιν Μαχεδονίου τοῦ 
πνευματομάχον, καὶ τὸν ἀσεδῇ ᾿Απολινάριον κατέχριναν, 
μετὰ τῶν τὰ αὐτὰ ἐχείνοις φρονησάντων, ἢ φρονούντων. 
Δεχόμεθα δὲ καὶ τοὺς διαχοσίους ἁγίους πατέρας τοὺς ἐν 
τῇ κατ᾽ Ἔφεσον πρώτῃ συνόδῳ ἀθροισθέντας, ol τινες διὰ 
πάντων ἠκολούθησαν τῷ αὐτῷ ἁγίῳ συμθόλῳ, ἧτοι μα- 


sunt, quos per omnia et in omnibus amplectimur et 
suscipimus, id est, trecentos decem et octo sanctos 
Patres qui Nicxze congregati sunt, et sanctum sym- 
bolum sive mathema fidei exposuerunt, et Arianam 
impietatem anathematizaverunt, et eos qui similia & 
eis sapuerunt vel sapiunt. Suscipimus autem et cen- 
tum quinquaginta sanctos Patres Constantinopoli 
congregatos, qui idem sanctum mathema explanave- 
runt, et de deitate sancti Spiritus dilucidaverunt, et 
hzresim Macedonianam, sanctum Spiritum impu- 
gnantem, et impium Apollinarium condemnaverunt, 
cum his qui similia illis sapuerunt vel sapiunt. Susci- 
pimus autem et sanctos ducentos Patres in Ephesina 
prima synodo congregatos, qui per omnia secuti sunt 


θήματι, κατέχριναν δὲ Νεστόριον τὸν ἀσεθῆ. καὶ τὰ μυ- C idem sanctum symbolum sive mathema, et condem- 


σαρὰ αὐτοῦ δόγματα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια αὐτῷ ὁτεδήποτε 
φρονήσαντας, à φρονοῦντας. Πρὸς τούτοις δεχόμεθα x«l 
τοὺς ἐξαχοσίους τριάκοντα ἁγίους πατέρας τοὺς ἐν Χαλ- 
κηδόνι συνελθόντας, οἵ τινες καὶ αὐτοὶ διὰ πάντων συνή- 
νεσαν ταῖς προῤῥηθείσαις ἁγίαις τρισὶ συνόδοις, καὶ 
ἠχολούθησαν τῷ προῤῥηθέντι συμδόλω., ἤτοι μαθήματι, 
τῷ παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων ἐχτεθέντι, xxl ἀπὸ τῶν 
ἑχατὸν πεντήχοντα ἁγίων πατέρων σαφηνισθέντι. καὶ 


᾿ἀνεθεμάτισαν τοὺς ἕτερον παρὸ τὸ εἰρημένον σύμβολον 


τολμῶντας διδάσχειν, ἢ ἐχτίθεσθαε xxl παραδιδόναι ταῖς 
ἁγίαις τοῦ Θεοῦ ἐχκλησίαις. Κατέχριναν δὲ, xal ἀνεθεμά-- 


'τισαν χαὶ Εὐτυχῆ, x«i Νεστόριον, xxl τὰ ἀσεβῆ αὐτῶν 


δόγματα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια αὐτοῖς φρονήσαντας, ἢ φρο- 
γοῦντοας. Τούτων οὕτως ἐχόντων, δῆλον ποιοῦμεν, ὅτι 


naverunt Nestorium impium, et impia ejus dogmata, 
et eos qui similia ei aliquando sapuerunt vel sapiunt. 
Ad hzc autem suscipimus et sexcentos triginta san: 
ctos Patres Chalcedone congregatos, qui etiam ipsi 
per omnia consenserunt predictis tribus synodis 5, 
et secuti sunt predictum symbolum sive mathema a 
trecentis decem et octo sanctis Patribus expositum, 
et a centum quinquaginta sanctis Patribus explana- 
tum, et anathematizaverunt eos qui aliud przter 
predictum symbolum prxsumunt docere, aut expo- 
nere, aut tradere sanctis ecclesiis Dei *. Condemna- 
verunt autem et anathematizaverunt et Eutychem, 
et Nestorium, et impia eorum dogmata, et eos qui 
similia eis sapuerunt vel sapiunt. His ita se haben- 


πάντα τὰ ἀπὸ τῶν προειρημένων ἁγίων τεσσάρων συνό- ]) tibus, certum facimus , quod omnia quz a praedictis 


δὼν χριθέντα τε, xal δρισϑέντα, xxi ἐφυλάξαμεν, καὶ vv- 
λάττομεν. Ἐπειδὴ x&v κατὰ διαφόρους χρόνους αἱ εἰρη- 
μέ ot ἁγίαι τέσσαρες σύνοδοι ἐγένοντο, ὅμως μίαν καὶ 
τὴν αὐτὴν ὃμο᾽ ογίχν τῆς πίστεως ἐφύλαξαν, xxi ἐκήρυ- 
ξαν. Δεχόμ:θα δὲ καὶ περιπτυσσόμεθα καὶ τὰς ἐπιστολὰς 
τῶν προέδρων τῆς ἐν ' Ρώμη ἀποστολικῆς καθέδρας, τῶν 
τε ἄλλων, xal Λέοντος τοῦ ἐν ἁγίοις, τὰς περὶ τῆς ἱρθῆς 
πίστεως γεγραμμένας, περὶ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνό- 
δων, ἢ μιᾶς ἐξ αὐτῶν. Ὁπότε τοίνυν τὰ προειρημένα 


ἃ Dellovac., qui insimilia ei. 
b Paris., predicti» tribus synodis. 
« Veteres libri, Dei Ecclesiis. 


sanctis quatuor 4 synodis judicata et definita sunt, et 
servavimus, et servamus ; quia etsi per diversa tem- 
pora predicte sancte quatuor synedi facte sunt, 
tamen unam eamdemque confessionem fidei serva- 
verunt et predicaverunt. Suscipimus autem et ame 
plectimur et epistolas presulum Roman: sedis apo- 
stolicz:: * tam aliorum, quam Leonis sancte memo- 
rie de recta fide scriptas, et de quatuor sanetis con- 
ciliis, vel uno eorum. Cum igitur pr:edicta omnia et 


à Vox quatuor non habetar in libro Bellovacensi. 
ὁ Paris., sedis et apostolice. e 


θδ EPISTOLAE ET DECRETA. 66 
παντα καὶ ἐφυλάξαμεν, καὶ φυλάττομεν, xai ἐν τούτοις À servavimus et servamus, et si in his * nobis ipsis 


συμφωνοῦμεν ἀλλήλοις, ἀναγκαῖον ἐστι διαντιδληθῆναι περὶ 
τῶ» τριῶν xtgaaioy , περὲ ὧν τισι ζήτῃσις ἀνεφύη. καὶ 
διὰ τοῦτο αἰτοῦμεν, προχαθημένης ἡμῶν τῆς ὑμετέρας 
μαγαριότητος, ἀταράχως καὶ μετὰ ἱερατικῆς πραότητος, 
τῶν ἁγίων προχειμένων εὐαγγελίων, τὰ αὐτὰ κεφάλαια ἐν 
μέσῳ προτιθέμενα κοινῷ τρακτάτῳ ζητηθῆναι, xal ἀντι- 
δληθῆναι, καὶ πέρας ἐπιτεθήναι τῇ ζητήσει Θεῷ ἀρέσκον, 
xxi σύμφωνον τοῖς παρὰ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνόδων 
ὁριᾳθεῖσιν" ἐπειδὴ εἰς αὔξησιν τῆς εἰρήνης , καὶ εἰς ὁμό- 
γοιαν τῶν ἐχχλησιῶν συντείνει, τὸ πάσης διχονοίας ἐν 
μέσον ἀναιρουμένης, τὰ ὑπὸ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνό- 
δων δρισθέντα, ἀσάλευτα τηρηθῆναι, τοῦ σεδάσματος τῶν 
ἁγίων συνόδων ἐν ἅπασι φυλαττομένον. Τούτοις δὲ καὶ 
ὑπεσημηνάμεθα. Καὶ ὑπογραφή. Ἐῤῥωμένος ἔν χυρίῳ 


invicem consentimus, necessarium est conferri de 
tribus capitulis, unde quibusdam quzstio nata est. 
Et ideo petimus, presidente nobis vestra beatitu- 
dine, sub tranquillitate et sacerdotali mansuetudine 
propositis sanetis evangeliis, communi tractatu ea- 
dem capitula in medio proponenda, quzri et conser- 
vari ^, et finem quxstioni imponi Deo placitum *, et 
convenientem his qu» a sanctis quatuor conciliis 
definita sunt : quoniam ad augmentum pacis et con- 
cordiam Ecclesiarum pertinet, ut omni de medio 
dissensione sublata, qu: a predictis quatuor sanctis 
conciliis definita sunt, inconcussa serventur, sancta- 
rum synodorum reverentia in omnibus custodita. His 
autem et subscripsi incolumis in Domino. Ora pro 


ὑπερεύχου ἡμῶν, ἁγιώτατε, καὶ μαναριώτατε ἀδελφέ. p nobis, sanctissime et beatissime frater. 


Ἐγὼ Εὐτύχιος ἐλέει Θεοῦ ἐπίσχοπος Κωνσταντινουπόλεως 
νέας Ῥώμης, πᾶσι τοῖς προγεγραμμένοις ὑπέγραψα. 


Ὁ αὐτὸς λέθδελλος ἐγένετο καὶ παρὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ 
ὁσιωτάτου ἀρχιεπισχύπου τῆς ᾿Αλεξανδρέων μεγαλοπό- 
λεως, xal Δομνίνου τοῦ ὁσιωτάτον ἀρχιεπισχύπου τῆς 
Θεουπολιτῶν, xal τῶν ὑπ᾽ αὐτοὺς θεοφιλεστάτων ἐπισκό- 
πων, τῶν xal ἐνδημούντων ταύτῃ τῇ βασελίδι πόλει, πρὸς 
τὸν αὐτὸν ὁσιώτατον Βιγίλιον. 


Ego Eutychius, misericordia Dei episcopus Con- 
stantinopolis nove Rom: omnibus suprascriptis sub- 

Jdem libellus scriptus est et ab Apollinario sanctis- 
simo archiepiscopo magna civitatis Alexandrie, et a 
Domnino sanctissimo archiepiscopo Theopoleos, et a Dco 
amantissimis episcopis qui sub ipsis sunt, qui et pre- 
sentes erant in hac regia civitate, ad eumdem sanctissi- 
mum Vigilium. 


EPISTOLA (olim) XVI. VIGILII PAPAE AD EUTYCHIUM. 


Τῷ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ Εὐτυχίῳ, x«l τοῖς ὑπὸ σὲ ἐπισχό- 
ποις, Βιγίλιος- 

€ Ἐπληρώθη χαρᾶς τὸ στόμα ἡμῶν, καὶ ἡ γλῶσσα 
ἡμῶν ἀγαλλιάσεως ( Yo. 195 ), » ὅτι τῆς συγχύσεως 
τοῦ διχονοεῖν περιαιρεθείσης, τὴν εἰρήνην ὁ Θεὸς τῇ αὐ- 
τοῦ ἀποκατέστησεν ἐχχλησίᾳ, ἵνα πληρωθῇ τὸ γεγραμ- 
μένον, € Ἰδοὺ δὴ τί καλὸν, ἦ τί τερπνὸν, ἀλλ᾽ ἡ τὸ κατοι- 
κεῖν ἀδελφοὺς ἐπιτοαντό ( γαλ. 122 ) ; » Πάνυ γὰρ ἡμᾶς 
ἐν χυρίῳ ἀγαλλιᾶσθαι προσήχει, ὅτι περ ἐγγράφως ἡμῶν 
[ἴσ- ἡαἷν] προσηνέχθη πληροφορία τῆς ὑμετέρας ἀγάπης, 
ἧς ἡ δύναμις οὕτως ἔχει. Inser:a est hoc loco superior 
Eutychii epistola, plenior autem hic est subseriptio 
aliquot verbis, ut in editione Latina. Τούτοις δὲ xol 
ὑπεσημηνάμεθα, ταύτης τῆς ὀρθοδόξου ὁμολογίας τὴν 
φαιδρότητα ἀσμένως περιπτυξάμενοι, τὰ αὐτὰ ἡμεῖς διὰ 
πάντων xal ἐν ἅπασιν ἀποδεχόμενοι, φυλάξειν τε xol 
ἀἁμωμήτως τηρήσειν, τοῦ Θεοῦ ἡμῶν προηγουμένον, 
ἐπαγγελλόμεθα. ᾿Απάντων τοίνυν τῶν τῇ ὑμετέρᾳ περιε- 
χομένων ὁμολογίᾳ ἐν τῇ οἰκείᾳ δυνάμει εἰς τὸ διηνεχὲς 
μενόντων, ὕτησεν ἡ ἀδελφότης ὑμῶν ὥστε ἡμῶν προκα- 


Commendat ejus fidem, et annuit ut de tribus capitulis 
in concilio agatur. 

Dilectissimo fratri Eutychio et episcopis sub te 
constitutis Vigilius. 

Repletum est gaudio os nostrum, et. lingua nostra 4 
exsultatione (Psal. cxxv), quod discordix confusione 
submota, pacem Deus sux reformavit Ecclesi», ut 
impleretur quod dictum est 5: Ecce quam bonum et 
quam jucundum habitare (ratres in unum (Psal. cxxxn). 
Vale enim nos in Domino exsultare convenit, quod 
charitatis vestre scripto nobis est oblata professio, 
cujus tenor ita sese habet f : Scientes quantorum bo- 
norum causa est pax Dei, custodiens corda et sensus 
fidelium, et colligens eos ut unum idemque sapiant 
in recta fidei confessione, etc. 

His autem et subecripsimus, hujus profeesionis 
orthodoxis claritatem libenter amplexi, eadem nos 
per omnia et in omnibus approbantes, custodituros 
atque inviolabiliter servaturos Deo nostro profitere- 
mur δ [profitemur] auctore. Omnibus igitur, qux pto- 


θημένων, περὶ τῶν τριῶν χιφαλαίων, ἐξ ὧν ζήτησις D fessio vestra continet, in sua perenniter firmitate 


ἀνεφύη, ἀταράχως τε, x«l μετὰ ἱερατιχῆς πραότητος, 
τῶν ἁγίων προχειμένων εὐαγγελίων, συγκχριθῆναϊ, καὶ 
τέλος τῇ ζητήσει ταύτῃ τῷ Θεῷ ἀρέσχον, xal συμβαῖνον 
τοῖς παρὰ τῶν μνημονευθεισῶν τεσσάρων ἁγίων συνόδων 
δρισθεῖσιν., ἐπιτεθῆναι " ἵνα κάσης ix μέσον διχονοίας 
ἀναιρουμένης, τὰ ἀπὸ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνόδων 
δρισθέντα, ἀσάλεντα φυλαχθείη, τοῦ σεδάσματος τῶν 


* Bellovac., et ipsis nobis his. 

b Paris., confiteri. Bellovac. et editiones omnes 
ante Labbeanam, conferri. 

€ Paris., placitam. 

* Bellovac., lingue nostre. 

* Veteres libri, scriptum 


durantibus, poposcit vestra fraternitas, ut nobis prz- 
sidentibus de tribus capitulis, ex quibus quaestio nata 
est, sub tranquillitate et sacerdotali mansuetudine 
sanctis propositis Β Evangeliis conferatur, et finis 
quzstioni ipsi Deo plaeitus et conveniens iis ! quae 
ἃ memoratis sanctis quatuor conciliis definita sunt, 
imponatur; ut omni de medio dissensione sublata, 


t rper ita se S Mens " 

t endum, profitemur. Mendum est typographi- 
cum editionis [nb ians: hic emendatum. 

h Bellovac., prepositis. 

1 Veteres libri, his. 











y] ViGILI|[ PAPAE es 
αὐτῶν συνόδων ἐν ἅπασι φνυλαττομένου. "ἥνπερ ὁμολογίαν A qux ab eisdem quatuor sanctis synodis dellnita sunt, 


τῶν πατριχῶν παραδόσεων μνημονεύουφαν, καὶ αὐταῖς 
ἀκολουθοῦσαν, τοῦτο μὲν ἐν τῇ ὑμῶν ἀδελφότητι, τοῦτο 
δὲ ἐν ἅπασι τοῖς τὰ ὅμοια ὁμολογήσασί τε, καὶ opo)o- 
γοῦσιν παντὸς ἐπαίνον πεπληρωμένην χρίνομεν, καὶ ἡμε- 
τέρους ἐξ αὐτοῦ τοῦ πρχγματος ἀληθῶς ἀδελφοὺς ἐπεγι» 
γώσχομεν. Ὅθεν τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν ἐχετεύομεν, 
ὥστε πάντας ὑμᾶς ἐν ταύτη τῇ ὁμολογίᾳ, x«i ταῖς κα- 
τριχαῖς παραδόσεσιν ἐμμένοντας, ἀξίους εὑριθῆναι τοῦ 
ἐπαγγέλματος ἡμῶν, καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς θείας χρίσεως 
ἐπ᾿ οὐδεμιᾷ παραῦσσει τῶν πατρικῶν διατυπώσεων 
ὑπευθύνηυς εὑρεθῆναι. Τούτων οὕτως εἰρημένων, τῆς 
ὑμετέρας αἰτήσεως τὸν πόθον ἐγνωχότες, ἐκπκενεύσαμεν, 
ἵνα περὶ τῶν τριῶν κεφαλαίων, ἐξ ὧν ζήτησις ἀνεφύῃ, 
γινομένης κανυνικῆς συνόδον, καὶ τοῦ δικαίον φνλαττο- 
μένον, ἐν μέσῳ (τῶν) προχειμένων τῶν ἁγίων εὐαγγελίων, 
ἅμα τοῖς ἑνωθεῖσιν ἡωῖν ἀδελφοῖς, σύγκρισιν κοασὼώ- 
μεθᾳ. x«l τέλ.ς διθῇ τῷ Θεῷ ἀρέάχον, καὶ συμθαῖνον 
τοῖς παρὰ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνόδων ὁρισθεῖαιν᾽ εἰ- 
δότες δηλαδὴ, καθάπερ xai ἡ τῆς χοινῆς ὁμολογίας μαρ- 
τυρία δείκνυσιν, ὡς τῶν μνημονενθεισῶν τεσσύρων συν- 
ὅδων ἐν ἅπασι τὸ σέδας φυλάττεται. Ὑπογραφή. Ὁ Θεός 
σε ὑγιῆ διαφυλάξοι, ἀδελφὲ τιμιώτατε. Ἐδόθη πρὸ ἑπτὰ 
εἰδῶν Ἰανουαρίων, βασιλείας τοῦ δεσπότον Ἰονστινιανοῦ 
τοῦ αἰωνίου Αὐγούστον ἔτους εἰκοστοεόδόμον, μετὰ τὰν 
ὑπατείαν Βασιλείου τοῦ λαμπροτάτον, ἔτους δωδεχάτου. 
τε αὐτῷ; τύπῳ ἔγραψε xal πρὸς ᾿λπολινάριον τὸν 
ὁσιωτατὸν ἀρχιεπίσχοπον τῆς ᾿Δλεξανδρέων μεγαλοπό- 
λεως, x«l πρός Δυμνῖνον τὸν ὁσιώτατον ἀρχωπίσχοπον 
τῆς Θεουπολιτῶν, x«l τὴν ὑπ᾽ αὐτοὺς σύνοδον. 


CONSTITUTUM VIGILI! PAPAE 
DE TRIBUS CAPITULIS. 

Gloriosissimo et clementissimo filio Justiniano 
Augusto Vigilius episcopus. 

Inter innumeras sollicitudines quibus oneratur im- 
periale fastigium, laudabile clementiz? vestrze cogno- 
vimus esse proposituin, per quod submotia omnibus 
discordie seminibus, quse in agro Domini humani 
generis iniinicus asperserat, universos Domini sacer- 
doles premissis ad testimonium conseientis su» pro- 
fessionibus, per quas sanctorum Patrum et venera- 
bilium quatuor synodorum ac presulum sedis apo- 
slulice inbzrere deflnitionibus atque judiciis mon- 
sirarentur, ad unitatem atque concordiam restituere 
properastis : quarum professionum formam, ut eccle- 
siaslicze pacis amplectendum posteris tradatur exem- 
plum, presenti, quemadmodum se habet, inserta 
pagina declaramus. 


Exemplum prima professionis quam ad Sancte En- 
phemig templum [ecerunt. 

Omnes quidem fideles, maxime vero Dei sacerdo- 
les, pacem et sancüiicationem sequi cum omnibus 
oportet, sine quibus nemo, secundum Apostolum 
( Thess. iv), videbit Dominum. Nos igitur apostoli- 
cam sequentes doctrinam, et festinantes concordiam 


* Veteres libri, judicamus. 
b lidem libri, vera. 


inconcussa serventur, earumdem synodorum reve- 
rentia iu omnibus custodita. Quam professionem pa- 
ternarum tradilionum memorem et sequacem, tam 
in fraternitate vestra quam in omnibus similia con- 
fessis: atque confitentibus, omni laude plenissimam 
judicavimus * et nostros ex ea re vereb fratres agno- 
scimus. Unde divinze clementis supplicamus, ut oni- 
nes nos in hac confessione et paternis € traditionibus 
permanentes, nostro digni reperiamur oflicio, et in 
die divini judicii nulli praearicationi paternarum 
constitutionum inveniamur obnoxii. Quibus ita prz- 
diclis postulationibus vestrum [postulationis vesirze] 
desiderium cognoscentes annuimua, ut de tribus ca- 
pitulis, ex quibus quxstio nata est, facto regulari 


B conventu, servata zquitate, mediis sacrosanctis 


evangeliis, collationem cum unitis fratribus habea- 
mus |for. habeatis], et finis detur placitus Deo, et 
conveniens his qua» a sanctis quatuor sunt definita 
conciliis : scientes utique, sicut et communis profes- 
sionis testimonio declaratur, memoratarum $ynodo- 
rum in omnibus reverentiam custodiri. Deus te inco- 
lumem custodiat, frater charissime. Datum viu. (viu) 
idus Januarias, imperii domini Justiniani perpetui 
Augusti anno 27, post consulatum Basilii viri claris- 
simi anno 12. 

Eadem forma scripsit et ad Apollinarium sanctissi- 
mum, archiepiscopum magnae civitatis Alexandrie, ct 
ad Domninum sanctissimum, archiepiscopum  Theopo- 
leos, e ad synoduin ipsis subjectam. 


C ecclesiasticam servare, prx»esentem facimus libellum. 


Imprimis quatuor sanctas synodos, Niczenam trecen- 
torum decem et octo, Constantinopolitanam centum 
quinquaginta, Ephesinam primam ducentorum, in 
qua in legatis suis atque vicariis, id est beatissimo 
Cyrillo Alexandrinz urbis episcopo, Arcadio et Pro- 
jecto episcopis, et Philippo presbytero, beatissimus 
Coelestinus papa senioris Romse noscitur przsedisse, 
et Chalcedonensem sexcentorum triginta sanctorum 
Patrum suscipimus. Et per omnia et in omnibus, 
quicunque in omnibus gestis Chalcedonensis conci- . 
lii aliarumque przdictarum synodorum, sicut in 
iisdem quatuor synodis scriptum invenitur, communi 
consensu cum legatis atque vicariis sedis apostolice, 
in quibus juxta tempora sua przdecessores sanctita-- 


p tis vestra beatissimi papse senioris Rom: ipsis sy- 


nodis presederunt, tam de fide quam de aliis omni- 
bus cdusis, judiciis, constitutionibus, aut dispositio- 
nibus definita aut judicata, vel constituta, sive dispo- 
sita sunt, inconcusse, inviolabiliter, irreprehensibili- 
ter, atque irretractabiliter, sine adjectione vel 
imminutione aliqua nos promittimus secuturos, nec 
quidquam contrarium quod ad earum reprehensionem 
et retractationem vel permutationem sive injuriam 
sub qualibet occasione vel novitate pertineat admis- 
8uros, aut tale aliquid przssumentibus consensuros ς 


* idem libri, et in paternis. 


“» 


69 EPISTOLJE ET DECRETA. 10 
sed quecunque communi consensu cum legatis atque A Suscipimus autem et sanctos ducentos Patres in Ephe- 


vicariis sedis apostolice orthodoxe ibidem dicta 
sunt, ea orthodoxa veneramur atque suscipimus. 

Qu:xcunque anathematizaverunt vel damnaverunt, 
anathematizamns el nos atque damnamus; et uni- 
versa, sicut ab iisdem synodis communi ,con- 
sensu cum vicariis sedis apostolicze judicata, aut 
definita, vel constituta; sive disposita lecta inveniun- 
tur, irretractabilíter atque impermulabiliter conser- 
vamus. Sed et beat:e recordationis pap: Leonis epi- 
$tolas, et sedis apostolic:e constituta, qux tam de 
fide quam de firmitate supradictarum quatuor syno- 
dorum, processerunt, nos in omnibus secuturos sér- 
vaturósque promittimus. Anathematizantes omnem 
hominem ad ordines et dignitates ecclesiasticas per- 
tinentem, quicunque contra ea qux superius promi- 
simus sub qualibet occasione vel altercatione venire 
tentaverit. Libellum autem in causa trium capitulo- 
rum, de quibus quiestio nata est, contra constitutum 
piissimi principis et beatitudinis vestrze, ego quidem 
nullum feci, sed volo atque consentio, ut omnes 
libelti qui facti sant sub hac forma beatitudini vestrze 
reddantur. Dé injuriis autem, qu:xcunque beatitudini 
vel sedi vestre facte sunt, eas quidem non feci; sed 
quia pro pace Ecclesi: modis est omnibus festinan- 
dum, velut si eas fecissem, veniam postulo. Quia 
vero tempore discordi€ excommunicatos vel non 
receptos a beatitudine vestra in communionem 
suscepl, pariter veniam postulo. 

In hac forma fecerunt Mennas Constantinopoli- 


' sina prima synodo collectos, qui per omnia secuti 
sünt idem sanctum symbolum sive mathema, et con- 
demnaverunt Nestorium impium et scelerata ejus 
dogmata, et eos qui similia ei aliquando sapueruut 
vel sapiunt. 

Ad hxc autem etiam suscipimus sexcentos triginta 
sanctos Patres Chalcedone congregatos; qui etiam 
ipsi per omnia consenserunt. predictis sanctis tribus 
sSjnodis, et secuti sunt predictum symbolum sive 
mathema a trecentis decem et octo sanctis Patribus 
expositum, et a centum quinquaginta sanctis Patri- 
bus explanatum, et anathematizaverunt eos qui aliud 
priter przedictum symbolum prz:sumunt docere, aut 
exponere, et tradere sanctis Dei ecclesiis : condem- 


B naverunt autem et anathematizaverunt et Eutyche- 


tem et Nestorium, et impia eorum dogmata, et eos 
qui similia eis sapuerunt vel sapiunt. His ita se ha- 
bentibus, certum facimus quod omnia que a pre- 
dictis sanctis quatuor synodis judicata et definita 
sunt Servamus ; quia etsi per diversa tempora prx- 
dict:e sanct:e quatuor synodi facte sunt, tamen unam 
eamdemque confessionem fidei servaverunt et prz- 
dicaverunt. 

Susciplmus autem et amplectimur epistolas prz- 
su'um Roman: sedis apostolice, tam aliorum, quam 
Leonis saneti? memorie de recta fide scriptas, et 
de quatuor sanctis conciliis, vel de uno eorum. Cum 
igitur przdicta omnia et servavimus et servamus, et 
in iisdem nobis invicem consentimus, necessarium 


tanus episcopus, Theodorus Cxsaree Cappadociz (1 est conferri [confiteri] de tribus capitulis, unde qui- 


episcopus, Andreas Ephesinus episcopus, Theodo- 

rus Antiochi» Pisidie episcopus, Petrus Tarsensis 

episcopus; sed multi alii episcopi idem fecerunt. 

Exemplar professionis quam residui episcopi Theopha- 
niorum die nobis fecerunt. 

Scientes quantorum bonorum causa est pax Dei, 
custodiens corda et sensus fldelium, et colligens eos, 
ut unum idemque sapiant in recta fidei confessione, 
el ad perficienda divina mandata, et propitium Deum 
faciens in his qux€ recta sunt concordantibus, ideo 
festinantes unitatem conservare, ad apostolicani se- 
dem vestir? beatitudinis manifestum facimus, quod 
nos semper conservavimus et conservainus fidem ab 
initio traditam a magno Deo et Salvatore nostro Jesu 
Cbristo, sanctis apostolis, et ab illis in omni mundo 
predicatam, et a sanctis Patribus explanatam, et 
maxime ab hís qul in sanctis quatuor syhodis con- 
gregati sunt, quos per omnia et in omnibus sequi- 
mur et suscipimus, id est trecentos decem et octo 
sanctos Patres, qui Nicx: congregati sunt, et san. 
ctum symbolum sive mathema fidei exposuerunt, et 
Arianam Impletatem anathematizaverunt, et eos qui 
eadem sapuerunt vel sapiunt. Suscipimus autem et 
centum quinquaginta sanctos patres Constantinopoli 
congregatos, qui idem sanctum mathema explanaàve- 
runt, et de deitate Spiritus sancti dilucidaverunt, ef 
heresim Macedonianam Spiritum sanctum impu- 
guantem, et implum Apollinarium condemnaverunt, 
cum his qui eadem cum jllis sapuerunt vel sapiunt. 


busdam questio nata est. Et ideo petimus, przsi- 
dente nobis vestra beatitudine, sub tranquillitate et 
sacerdotali mansuetudine, sanctis propositis Evan- 
geliis, communi tractatu eadem capitula in medio 
proponenda quzri et conferri, et finem quaestioni 
imponi Deo placitum et convenientem his que a 
ganctis quatuor conciliis definita sunt ; quoniam ad 
augmentum pacis, et concordiam Ecclesiarum perti- 
net, ut, omni de medio dissensione süblata, qui a 
predictis sanctis quatuor conciliis deflnita sunt in- 
concussa serventur, sanctarum synodorum reveren- 
tia in omnibus custodita. His autein et subscripsimus 
in hune modum fratres et coepiscopi hostri. 
Eutychius episcopus Constantinopolitanus, Apolli- 


p Paris episcopus Alexandrinus, Domninus [Domnus] 


Antiochizx Syri: episcopus, Elias episcopus Thessa- 
lonicensis; sed et exiteri qui primam pro'essioneimn 
non fecerunt, et in hac secunda professione aut sub- 
Scripserunt, aut seorsum eamdem fecerunt. 

His igitur dispositis, optavimus quidem, venera- 
bills imperator (sicut frequentissime: supplici prece 
poposcimus) eundum ad quemlibet [talis locum, 
aut certe ad Siciliam, et convocatis ad nos African: 


' et aliarum provinciarum Latin: lingua sacerdotibus, 


vel Ecclesie nostre sacratis ordinibus, secundum 
consuetudinem tractaremus, et de  qu:stionibus 
trium capitulorum pietati vestre. redderemus plena 
deliberatione responsum ; quod quia fieri serenitas 
vestra non annuit, hoc iterum noscitur constitutum, 





Ἵι VIGILII PAPAE n 
ut oblatis a nobis mansuetudini vestre nominibus de A psisse [resedisse| monstrantur, synodalibus epistolis 


suprascriptis provinciis, qui nobiscum ad tractandum 
adhiberentur antistites, clementia vestra faceret ad- 
venire; cui dispositioni item prxbuimus ecclesiasticae 
pacis amore consensum. Postea vero hoc magis cum 
consensu fratrum nostrorum, nostrarum partium 
episcoporum, nuper aute sanctum Pasche diem pie- 
tas vestra constituit, ut exzequato numero his ponti- 
ficibus, qui in Constantinopolitana urbe presentes 
sunt, de tribus capitulis, ex quibus quxstio vertitur, 
secundum superius designatam fratrum nostrorum 
episcoporum professionem deberemus inire tra- 
ctatum. 

Sed quia, dura ea qux pro conservanda Ecclesia- 
rum pace cum fratribus nostris fleri, vestra disposi- 


inspectis, nihilominus praedecessorum nostrorum 
sedis apostolice praesulum constitutis, aliisque pro- 
batorum Patrum necessariis instructionibus pertra - 
elatis : si qua de his qux in quisüonem deducta 
sunt, 3pud patres nostros examinata fuerint, finita 
atque disposita, memores superius designatarum 
professionum, investigare curavimus : inspicientes 
dogmata quzdam in prima chartacei voluminis parte 
per fratrem nostrum Benignum episcopum Heraclex 
Paphlagoni:x a vestra parte transmissi jacentia, quo- 
rum tenor secundum intellectum subter expositum 
ad excludendum totius ambiguitatis errorem prxsenti 
definitioni nostra tenetur insertus, plena exsecrabi- 
libus blasphemiis, et orthodoxs fidei (qu:xe secundum 


tione convenerant, festinaremus implere, ut adhibita p evangelicam apostolicamque doctrinam ἃ sanctis 


salubri deliberatione communiter, et propter infor- 
mandam universalem Ecclesiam, cunctis qux inter 
nos geruntur in scriptis deductis atque jacentibug, 
nostrum ex his collectum de tribus capitulis in qux- 
sionem deductis judicium proveniret : contjnuo 
pietas vestra " post illud. volumen, quod nobis ante 
multos Pasche dies per virum maguificum Theodo- 
rum decurionem palatii destinavit, in quo vos interim 
quid de tribus sentiretis capitulis exponentes, nostrum 
poscitis dari ex eadem causa responsum. 

Ideoque cum fratres nostri, neque exzquato no- 
biscum numero residere, neque in scriptum qua 
ageremus vel tractaremus redigi paterentur, tanquam 
(quod absit) non convenientia rectitudini loquere- 


mur, qua scribere timeremus ; et insuper gloriosis- (C 


simis ad nos proceribus destinatis insisteret vestra 
clementia, nostrum de trium capitulorum negotio 
quam celerrime proferre debere responsum, nec sic 
destitimus vestrze obedire velle clementi: : hoc so- 
lummodo postulantes, ut pro infirmitate corporis 
nostri, qu:e nulli habetur incognita, viginti dierum 
nobis daretis inducias, quatenus habite nobiscum, 
Deo auxiliante, tractatu, deflnitionis nostrz, consti- 
tuto die scripto, sententiam diceremus : ad fratres 
et coepiscopos nostros, a quibus similiter de eadem 
causa responsum vos flagitare dixistis, filium nostrum 
diaconum Pelagium cum hujusmodi mandato direxi- 
mus, dicentes. Ut quia constitutus collationis fa- 
ciendz modus fuerat pretermissus, saltem viginti 


dies pro antedicta nostri corporis imbecillitate, quam ἢ 


norunt, nostrum deberent definitum de tribus capi- 
tulis sustinere responsum, antiquum et regularem 
custodientes ordinem, ne ante nostre, hoc est sedis 
apostolicze, cui per Dei gratiam presidemus, proinul- 
gatiouem sententie, quidquam proferre tentarent, 
unde scandali rursus, quz sopita fuerat, oriri posset 
OCC3810. 

Propositis itaque nobis et diligenter inspectis, in- 
quantum uniuscujusque capituli in quzstionem de- 
ducti ratio postulabat, synodalibus codicibus atque 
gestis prolatis, quz» aliis eorumdem Patrum vel in 
sancii$ quatuor synodis, aut in una earum rescri- 


* Forte, protulit illud. Ilanpumous. 


quatuor synodis, Niczena, Constantinopolitana, Ephe- 
sina, atque Chalcedonensi probabiliter atque irre- 
prehensibiliter, sancti Spiritus cooperante przsen- 
tia, legitur definita) valde inimica esse perspeximus, 
et procul a Christianis sensibus repellenda. Propter- 
ea ergo, ut pote exsecrabilia, atque a sanctis Patri- 
bus olim sine dubitatione damnata, nostra quoque 
sententia anathematizamus atque damnamus, quo- 
rum primum capitulum ita se habet : 


THEODORI CAPITULUM Σ. 


b (Quomodo igitur tu, quem super omnes mazime 
decet animarum regimen, illum eumdem, qui ex virgine 
natus est, Deum esse, et ex Deo consubstantialem l'a- 
tri existimari dicis, nisi forte sancto Spiritui imputari 
illius creationem non jubes? Sed quis est Deus ex Deo 
et consubstantialis Patri? Is idem qui ex virgine natus 
erat (o mirandum!), et qui per Spiritum. sanctum 
secundum divinas Scripturas plasmatus est, et confi- 
ciionem in muliebri accepit ventre? Inerat forsitan 
quia moz quam plasmalus esl, οἱ ut templum Dei 
essel, accepit : non tamen existimandum nobi: est, 
Deum de virgine natum esse, nisi forte idem ezisti- 
mandum nobis est et quod natum est, εἰ quod est in 
nato templo , et qui in templo est Deus Verbum : non 
tamen nec secundum (uam vocem pronuntiandum est 
omnino, ex virgine natum Deum esse et ex Deo con- 
subsiantialem Patri. Nam si non homo est (sicut 
dicis) assumpius, qui nalus est ex virgime, Deus vero 
incarnatus; quomodo qui natus est, Deus ex Deo et 
consubsiantialis dicetur Patri, carne non potente hanc 
vocem suscipere? Nam est quidem dementia Deum ex 
virgine natum essc dicere; hoc enim nihil aliud est 
quam ez semine eum dicere David de substantia virgi- 
nis genitum et ín ipsa plasmalum, quia quod ez semine 
David et de substantia virginis est , in muterno ventre 
consistit, et sancti Spiritus plasmatum virtute, natum 
[uisse dicimus de virgine. Ut autem aliquis ex hoc 
concedat dicere ipsis, quod Deus ex Deo et consubstan- 
tialis Patri natus est ex virgine, eo quod est in templo 
fiato, sed non per se natus est Deus Verbum ; incarna- 
(us vero, sicut dicit iste sapiens. Si igitur cum carre 


b Ut in concil. Y, collat. . 


15 EPISTOL/£ ET DECRETA. | 7A 


emm natum esse dicunt; quod autem natum est, Deus A 


€x Deo, εἰ consubsiantialis Patri est : necesse est hoc 
et carnem dicere, quod. si non idcirco caro est, quo- 
niam nec Deus ex Deo, nec conssbstantialis Patri, sed 
ex semine David, et consubstantialis ei cujus semen 
&8t, et non id quod nalum est ez virgine Deus est, et 
ex Deo, et consubstantialis Patri; nisl forte pars 
Nati, prout ipse in inferioribus partem Christi nominat 
' deitatem ; sed non divina natura ex virgine mata est; 
natus autem est ex. virgine, qui ex substantia virginis 
constat, non Deus verbum ex Maria natus. est : natus 
est eutem ἐς Maria, qui ex semine est. David, non 
Deus verbum ex muliere natus est, sed natus ex mu- 
liere, qui virtue sancti. Spiritus plasmatus est in ea; 
non ex matre natus est consubstantialis Patri (sine 
malre enim est, secundum beati Pauli vocem), sed qui 
in posterioribus temporibus in materno ventre sancti 
Spiritus virtute plasmatus est, ui pote sine Patre propter 
hoc dictus. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto primo capitulo quoniam per cir- 
cuitus id videtur astrui, quia homo purus ex sancta 
virgine Maria natus sit, dicendo : Si fatemur Deum 
verbum, qui consubstantialis est Patri, carne ex 
eadem virgine natum, necesse est ut carnem con- 
Substantialem Patri consequenter esse dicamus. 
Ideoque quicunque hujusmodi intellectus sapit, do- 
cet, credit, aut preedicat, et non eumdem Verbum 
ac Filium Dei per secundam nativitatem ex sancta 
Maria incarnatum et natum credit, anathema sit. 


THEODOR] CAPITULUM IJ. 

e Moz autem in ipso plasmato Deus Verbum factus 
est; nec enim in. celum ascendenti solum inerat, sed 
etiam ef mortuis resurgenti, κέ pote et resuscitans eum 
secundum suam promissionem; nec resurgenti solum 
inerat, sed etiam crucifizo et baplizato, et evangelicam 
post baptisma conversionem peragenti, nec non etiam 
de baptismo legalem. adimplenti constitutionem , et 
presentato secundum legem, et circumciso, et. fetui 
pannis obvoluto; erat autem [orte in ipso et nascente, 
et cum in utero esset. a. prima statim plasmatione; 
dispensationi enim que circa eum erat ordinem impo- 
nebat, εἰ particulatim ipsum ad per[ectionem perdu- 
cens. 


THEODOR! CAPITULUM III. 

Et per tempus ad baptisma ducens, post illud autem 
ad mortem, deinde secundum suam pronuntiationem 
resuscitans, ducens in colum, collocans eum ad dezte- 
ram Dei per suam conjunctionem, ex qua sedet el 
adoratur ab omnibus, et omnes judicabit. Istorum 
autem omnium finem apud se habebat. Deus. Verbum, 
cum in eo erat, et omnia per ordinem complebat ; 
quem ordinem ipse arbitrabatur bene habere per fini- 
. tionem quidem et voluntatem , quam antea statuit pro 
his qua eventura erant, et bona voluntate, quam circa 
eum habebat, ab initio similMer inerat ei, per ordinem 
autem placitum ad. perfectionem ducebat ipsum. 


Vigilii responsio, 

In suprascriptis secundo et tertio capitulis hoe 
videtur astrui, quia Deus verbum homini plasmato 
inerat tanquam alter in altero. Dicendo enim, ut 
particulatim dispensationi, qux circa eum erat, or- 
dinem videretur imponere, et eum propter bonam 
voluntatem, quam circa ipsum habebat, et parabat 
eum qui assumptus est ad provectum perfectionis 


adducere, talibus verbis dualitas personarum in 


Domino uno et Deo nostro Jesu Christo exsecrabiliter 
videtur induci, et tanquam quemlibet hominem Dei 
Verbi gratia per spatia temporum profecisse. Ideoque 
quicunque eo intellectu sapit, docet, credit, aut 
prsedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM 1v. 


B: Suam autem cooperationem αὐ proposita opera . 


prastabat ei qui assumptus; ubi hoc facit in loco sen- 
sus [uisse distantem illi qui. assumptus est; nec enim 
eis quibuscunque donavit cooperationem; sensus locum 
ejus obtinebat; si autem et modo praecipuam quamdam 
cooperationem donavit illi qui assumptus est, non hec 
faciebat locum sensus deitatem obtinere. Sed si deitas 
pro sensu fiebat. illi. qui. assumptus. est, secundum 
vestra verba, quomodo timorem in passione suscipie- 
bat? Quid vehementioribus orationibus ad imminentem 
necessitatem. indigebat, quas cum magna. quidem et 
clamorosa voce, cum plurimis etiam lacrymis secundum 
beatum. Paulum (Heb. v) referebat Deo, evangelista 
aperte dicente (Luc. xxu), quod globis sanguinis simi- 
lis sudor descendebat? Quid autem angeli adventu et 


C visitatione egebat, animam reficientis in experimento 


malorum, confortantis ejus alacritatem, ezercitantis 
eum αὐ imminentem passionis necessitatem, tolerare 
fortiter mala suadentis, urgentis ad patientiam et tole- 
rationem malorum, ostendentis presentium malorum 
[ructum ex passione, mutationem in gloriam bonam 
circa eum post. passionem futuram? qui enim. secun- 
dum evangeliste vocem (Ibidem) confortabat eum, 
angelus scilicet, verbis istis fortem eum faciebat, et 
infirmitati nature superiorem fieri hortabatur, et cor- 
roborando cogitationes ejus fortem eum faciebat. 
Ἂ- Vigilii responsio. — 

In suprascripto quarto capitulo, quia dici intelligi- 
tur, quod sicut aliis hominibus donavit suam coope- 
rationem Deus, ita et ei qui assumptus est, licet 


D precipuam, tamen similiter ut aliis hominibus dicitur 


esse donatam, et ità purum atque infirmum homi- 

nem cirea peseionem angeli eguisse prsesidio, ut ei 

pro corroborandis cogitationibus ejus futura gloria 

promitteretur de tolerantia passionis; qu si quis 

ita sapit, docet, credit, aut praedieat, anathema sit. 
THEODORI CAPITULUM Y, 

Vade post me, Satana, scandalum mihi es, quod 
non sapis ea qui? Dei sunt, sed ea qux» hominura 
(Matth. xvi; Marc. vi), non est confusib mihi mors, 
non fugio ipsam ut indecentem ad humanam gloriam 
respiciens. Sustinebo autem meliori animo experimen - 


* In Concil. V, collat. 4, eadem Theodori excerpta legas, qu: hic sunt usque ad capitulum xm. 


PaATROL. LXIX. 


8 


φί τοὶ δέ δ 5 


Ἰδ "VIGILI. PAPJE *6 
tum mortis pro plurimis bonis fuluris, in quibus et À posita, et doctrinam inde ipsum accepisse et virtutem, 


ipse fuero, et per omnes, ne mihi animum ladas atque 
turbes, tanquam con[usione dignum [ugere admoncs 
mortis experimentum. 


Vigilii responsio. 

In supradicto quinto capitulo dicitar, quod ideo 
Jesus Christus verba Petri apostoli fuerat asperna- 
tus, quando ei dixit : Vade post me, Satana, scanda- 
lum mihi es, quia non sapis ea qu& Dei sunt (Matth. 
xvi; Marc. vi) : ne dissuasione ejus animus ipsius 
perturbatus refugeret passionem, et quia passione 
διὰ proficeret, et pro pluribus bonis exinde adipis- 
cendis. Qui igitur hzec ita sapit, docet, credit, aut 
predicat, et non magis nobis mortem ipsius, quam 


propria carne suscepit, eeternz credit vitz premia ἢ 


contulisse , anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM Yl. 

Quod enim dictum est : Ducebatur a Spiritu (Matth. 
1v), aperte hoc significat, quod ab eo regebatur, ab eo 
ad virtutem propositorum confortabatur, ab eo ad 
hec quc oportebat ducebatur, ab eo quod decebat 
docebatur, ab eo cogitationibus corroborabatur, ut 
intantum oertamen su(ficeret, sicut el beatus dicit Pau- 
lus : Quicunque Spiritu Dei aguntur, hi sunt filii 
Dei (Rom. vin); duci Spiritu dicens illos qui ab eo 
gubernantur, ab eo docentur, ab eo ad melius consti- 
tuuntur, αὖ 60 competentium doctrinam accipiunt. 
Cum dixisset autem. evangelista, quod Spiritu sancto 
plenus regressus est ab Jordane, aperie demonstravit 
quod hujus causa sanc Spiritus habitationem in 
baptismate suscepit, ut inde propositam caperet virtu- 
tem ; unde et ad certamen illud quod pro nobis erat ad 
diabolum e[fecturus, Spiritu ducebatur. — 

Vigilii responsio. 

In suprascripto sexto capitulo rursus tanquam pu- 
rus homo a Spiritu, cujus presentiam post baptisma 
suscepisse dicitur, ad omnia ductus perhibetur, con- 
fortatus et edoctus, sicut cxteri homines, de quibus, 
ut hic videtur dici, Apostolus ait : Quicunque Spiritu 
Dei aguntur hi sunt filii Dei (Rom. vim). Si quis hzc 
ita sapit, docet, credit aut przdicat , et non Deum 
Verbum incarnatum unum esse credit, et confitetur, 
et predicat Christum , anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM Vil. 

Dicant igitur nobis omnium. sapiontiesimi, si pro 
sensu Domino Christo, qui est secundum carnem, dei- 
tas facta esset, sicut dicunt, quid sancti Spiritus ope- 
ratione ad hec Christus indigebat ? Nec enim Unige- 
niti deitas Spiritu indigebat ad justificationem, Spiritu 
indigebat ad vincendum diabolum, Spiritu indigebat 
ad operanda miracula, Spiritu indigebat ut daceretur 
ea qu& decebat peragere , Spiritu indigebat ut imma- 
culatus. appareret. Si enim. pro. sensu quidem deitas 
sufficiebat, ad omnia autem ejus virtus , necesse erat 
inde omnia fieri, ut super(lua esset sancti Spiritus ha- 
bitatio : sed nunc unctum csse dicit ipsum Spiritu, et 
fabitasse in eo Spiritum, et ad. omnia adjuvisse pro- 


E d 


et inde impetrasse justificationem , et inde immacula- 
tum factum esse. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto septimo capitulo hoc dici intelligitur, 
quia ut ceteri homines ad justificationem suam et ad 
vincendum diabolum, et δὰ operanda miracula, et οἱ 
doceretur ea qux decebat eum agere, et ut immacu- 
latus appareret, habitatione sancti Spiritus eguisse, 
et ipso Spiritu eum ad omnia adjutum fuisse propo- 
Bita. Quicunque hac ita sapit, docet, credit aut pre- 
dicat, et non sua deitate Christum, ut pote verum 
Deum, omnia operatum fuisse qux voluit, et operari 
quz volet, sed tanquam purum hominem sancii Spi- 
ritus eguisse solatio, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM VIII. 


Hoc quod ante secula erat, dicit in. ultimis factum 
esse temporibus, ut pote quibusdam hoc confitentibus ; 
cum nemo ez his qui pietatis curam habent, istum pa- 
titur morbum habere dementic, ut dicat eum qui ante 
secula est, in ultimis factum esse. Et ex his infert 
quod necesse est, et hoc quod in ultimis est, ante secula 
esse, et accusat eos qui non omnia similiter cum obver- 
sione dicunt; quasi hi qui unum esse Filium confitentur, 
necessilatem habeant cum obversione omnia dicere. Et 
quis non beatificet vestram dementiam ? Quis autem 
non optet tales impetrare doctores, tantam confusionem 
ra(ioni pietatis introducentes , ut dicerent , hoc quod 
ante secula est, faclum est in. ultimis, et hoc aliena- 
rent sua natura, et ad deterius deducerent, deinde ob- 
verterent, quod et hoc quod est in ultimis, ante secula 
est, cum oporteret forte dicere, quia quod ante secula 
erat, assumpsil hunc qui in ultimis erat secundum beat 
Pauli vocem (1 Tim. wv). Vestras igitur leges sequen- 
tes, et a. tua sapientia constitutam obversionem , imo 
magis subversionem suscipientes age omnia simul con- 
fundamus , et nulla jam sit discretio , neo Dei forma, 
nec servi forme , nec templi sumpti , nec ejus qui in 
templo habitavit, nec ejus qui solutus est, nec ejus qui 
suscitavit , nec ejus qui per[ectus est in passionibus, 
nec ejus qui perfecit , nec ejus qui memoriam meritus 
est, nec ejus qui memor factus est, nec ejus qui visi- 
fatus esL , nec ejus qui visitavit, nec ejus qui paulo 
minus ab angelis minoratus est, nec ejus qui minora- 
vit, nec ejus qui gloria et honore coronatus est, nec ejus 
qui coronavit, nec ejus qui constitutus est super opera 
manum Dei, nec ejus qui constituit, nec ejus qui ac- 
cepit ista ad sublevationem , nec. ejus qui dedit suble- 
cationem. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto octavo capitulo diversis modis vi- 
detur induci dualitas personarum per hec quod dici- 
tur : Non ipse qui ante secula erat, in ultimis dicen- 
dus est venisse temporibus; sed quasi altera sit 
assumentis humanitatem, altera assumpti persona. 
Si quis igitur hzc ita sapit, docet, credit aut preedi- 
cat, et non eumdem Deum Verbum, qui ante sxcula 
ex Patre natus est, in ultimis temporibus ex beata 


71 Qn  EPISTOL.E ET DECRETA. 78 


Virgine Maria incarnatum et natum esse fatetur, ut À scandalizantem ; et in magna trepidatione per tempus 


unus idemque sit Christus in utraque natura, ana- 
thema sit. 


THEODORI CAPITULOM IX. 

1stum igitur virum, in quo statuit omnium facere 
Judicium ad fidem (uturorum, cum resusciiasset eum 
ex mortuis , et judicem omnium demonsirasset, secun- 
dum beati Pauli vocem (Act. xvu), meriti * unitate ad 
seipsum dignatus est : el per conjunctionem ad se (a- 
ctam, talium participem fecit, ut et adorationis com- 
munionem haberet; omnibus quidem diving natura 
debitam adorationem reddentibus, comprehendentibus 
autem adoratione et illum quem inseparabiliter scit esse 
conjunctum. Ex quo manifestum est, quod ad majora 
eun. perduzerit. 

Vigilii responsio. 

En suprascripto nono capitulo conjunetionis et 
participationis cujusdam vocabulo, quasi Dei ad ho- 
minem Christum facte, divinis Christus asseritur 
operibus decorari ; per qus rursus dualitas induci- 
tur personarum. $i quis igitur ita sapit, docet, cre- 
dit aut praedicat, et non unum eumdemque Christum 
, Deum ac Dominum nostrum inanentibus in suis pro- 
prietatibus differentiis naturarum, agnoscit et credit, 
anathema sit. 

TEEOPOR! CAPITULUM X. 

Ego quidem, quem videtis, nihil quidem [acere pos- 
sum secundum meam naturam, cum homo sim, operor 
autem , quia in me manens Pater omnia facit; quo- 
tiam enim et ego in Patre, et Pater in me (Joan. x); 
Deus autem Verbum unigenitus in me est; certum est 
quod et Pater cum ipso in me manet , et opera facit. 
Et non est mirandum de Christo hec existimari, cum 
evidenter ipse de ceteris hominibus dicat : Qui diligit 
me verbam meum observabit , et Pater meus diliget 
eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum 
faciemus (Ibidem). Si enim apud unumquemque hujus- 
fhodi hominum et Pater et Filius mansionem faciunt, 
quid existimandum est , ut in Domino secundum car- 
sem Christi ambo simul putarentur manere, commu- 
ionem eorum secundum substantiam, communionem 
etiam mansionis forsitan suscipientem? 

Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo capitulo ita in homine 
Christo Deus Verbum inesse dicitur, sicut Pater, 
ut per hoc aut et Pater incarnatus esse videatur, sic- 
ut et Filius; aut nec Filius sit incarnatus, sicut nec 
Pater, aut magis uterque in tertia persona hominis 
habitare. Qui igitur ita sepit, docet, credil ant prv- 
dicat, anathema sit. 

I TREODORI CAPITULUM Xi. 


1ta et. animam , wt pote humanam. et immortalem 
ceonstitulam , et sensus. participem prius accipiens , et 
per resurrectionem in immutabilitatem constituens, sic 
εἰ nobis eorumdem istorum per resurrectionem prebuit 
communionem. ldeo autem anle resurrectionem. ez 
mortuis increpat quidem Petrum, ut suis cum vocibus 


* ἴῃ collat, 4, merito. Hlanp. 


Ὧν 


passionis constitutus , apparitione angeli indiget con- 
fortantis eum. ad. patientiam et tolerantiam imminen- 
tium malorum. Post resurrectionem autem ex mortuis, 
εἰ in celos ascensum , impassibilis factus et immula- 
bilis omnino , et ad dexteram Dei sedens , judex uni- 
versi est orbis terrarum , ut pole in eo divina natura 
J[aciente judicium. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto undecimo capitulo eadem repeti 
videntur qui) superius in quarto jam dicta sunt, 
quod ante passionem ita infirmus fuerit Christus, ut 
in magna trepidatione passionis tempore constituLus 
angeli videretur eguisse solatio. Quod quia velut pu- 
rum hominem, qui hujusmodi auxiliis egeat, signili- 
care videtur, si quis ita sapit, docet, credit aut prxe- 
dicat, anathema sit. | 

THEODORI CAPITULUM XII. 

Sic igitur et hic sapientissimum [sapientissime] omuium 
haberenos doces Christi sensum, ut sanctum Spiritum ha- 
bentem ilum qui sensui Christi [habentes illum qui sen- 
sus Christo], aliquam virtutem adimplebat, prudentiam 
ejus [ei] prestans ad. omnia qua agenda erant , sicut 
et in. precedentibus demonstravimus , quod ab ipso 
quidem in eremum ad certamina que contra diabolum 
erant dacebatur ; unctionem. autem illius et scientiom 
et vim eorum qu& agenda erant accipiebat; et illius 
particeps facetus , non solum miracula faciebat, sed 
etiam quomodo wti oporlebat miraculis , sciebat subti- 


C liter , ut notam quidem faceret gentibus pietatem, pa- 


leretur autem laborantium infirmitates, et sic ad effe- 
ctum suam voluntatem duceret , et justificabatur inde, 
et immaculatus ostendoebatur, sive reparatione pejorum, 
sive custodia meliorum, sive etiam paulatim ad meliora 
profectibus. 

. Vigilii responsio. 

In suprascripto duodecimo capitulo eadem quz in 
septimo capitulo videntur exponi , asserendo Domi- 
num nostrum Jesum Christum per habitationem gan- 
cti Spiritus ad omnia informatum, et per tempora ad 
perfectionem unclionis ejus auxilio pervenisse. Si 
quis igitur eum non sua deitate perfectum esse cre- 
dens, sed tanquam purum hominem unctione sancti 
Spiritus indigentem fuisse adjutum sapit, docet, 
credit aut preedicat, anathema sit. 

* *HEODORI CAPITULUM ΧΠΙ. 

Quomodo igitur sequentiam habet , eo quod homo 
factus est Deus, justum. hominem. Deun Ver&um esse 
dicere : si enim homo est Deus Verbum, wt ipss dicis, 
omnimode de homine dicemus ea que de Deo Verbe 
evangelista dicit. Quid autem dicit? 1n principio erat. 
Verbum , et Verbum erat apud Deum , iste erat in 
principio apud Deum : omnia per ipeum faeta sunt, 
et sine ipso factum est nihil quod factum est (Joan. 1). 
Ergo si homo est Deus Verbum, dicemus de ipso : In. 
principio erat homo, et homo erat apud Deum, et Deus 
erat homo, erat homo in principio apud Deum; omnia 


——. 


€-. 
oa mo 





ἢ ᾿ ὙΠΟΠΜΙ PAPJE 16 
tum morlis pro plurimis bonis [uturis, in quibus et À posita, et doctrinam inde ipsum accepisse et virtutem, 


ipse (uero, et per omnes, ne mihi animum ledas atque 
turbes, tanquam con[usione dignum (ugere admones 
tfnortis experimentum. 

Vigilii responsio. 

In supradicto quinto capitulo dicitur, quod ideo 
Jesus Christus verba Petri apostoli fuerat asperna- 
tus, quando ei dixit : Vade post me, Satana, scanda- 
lum mihi es, quia non sapis ea que Dei sunt (Matth. 
xvi; Marc. viii) : ne dissuasione ejus animus ipsius 
perturbatus refugeret passionem, et quia passione 
$na proficeret, et pro pluribus bonis exinde adipis- 
cendis. Qui igitur hzc ita sapit, docet, credit, aut 
predicat, et non magis nobis mortem ipsius, quam 


propria carne suscepit, eterne credit vite premia ἢ 


contulisse , anathema sit, 


THEODORI CAPITULUM VI. 

(Quod enim dictum est : Ducebatur a Spiritu (Matth. 
1v), aperte hoc significat, quod ab eo regebatur, ab eo 
ad virtutem propositorum  con[ortabatur, ab eo ad 
hec qua oportebat ducebatur, ab eo quod decebat 
docebatur, ab eo cogitationibus corroborabatur, ut 
inlantum oertamen su(ficeret, sicut et beatus dicit Pau- 
lus : Quicunque Spiritu Dei aguntur, hi sunt filii 
Dei (Rom. vin); duci Spiritu dicens illos qui ab eo 
gubernantur, ab eo docentur, ab eo ad melius consti- 
tuuntur, ab eo competentium doctrinam accipiunt. 
Cum dixissct autem. evangelista, quod Spiritu sancto 
plenus regressus est ab Jordane, aperte demonstravit 
quod hujus causa sancti Spiritus habitationem. in 
baptismate suscepit, ut inde propositam caperet virtu- 
tem; unde et ad certamen illud quod pro nobis erat ad 
diabolum effecturus, Spiritu ducebatur. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto sexto capitulo rursus tanquam pu- 
rus homo a Spiritu, cujus przsentiam post baptisma 
suscepisse dicitur, ad omuia ductus perhibetur, con- 
fortatus et edoctus, sicut cxteri homines, de quibus, 
ut hic videtur dici, Apostolus ait : Quicunque Spiritu 
Dei aguntur hi sunt filii Dei (Rom. γι). Si quis hec 
íta sapit, docet , credit aut praedicat , et non Deum 
Verbum incarnatum unum esse credit, et confitetur, 
et predicat Christum, anathema sit. 


THEODORE CAPITULUM VII. 

Dicant igitur nobis omnium sapientissimi, si pro 
sensu. Domino Christo, qui est secundum carnem, dei- 
tae (acta esset, sicut dicunt, quid sancti Spiritus ope- 
ratione ad hac Christus indigebat ? Nec enim Unige- 
niti deitas Spiritu indigebat ad justificationem, Spiritu 
indigebat ad vincendum diabolum, Spiritu indigebat 
ad operanda miracula, Spiritu indigebat ut doceretur 
ea que decebat peragere , Spiritu indigebat ut imma- 
culatus appareret. Si enim pro sensu quidem deitas 
sufficiebat, ad omnia autem ejus virtus , necesse erat 
inde omnia fieri, ut super(lua esset sancti Spiritus ha- 
bitatio : ed nunc unctum esse dicit ipsum Spiritu, et 
habitasse in eo Spiritum, et ad. omnia adjuvisse pro- 


- 


et inde impetrasse justificationem , et inde immacula- 
tum factum esse. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto septimo capitulo hoc dici intelligitur, 
quia ut ceteri homines ad justificaGonem suam et ad 
vincendum diabolum, et δὰ operanda miracula, et ut 
doceretur oa qua decebat eum agere, et ut immacu- 
latus appareret, habitalione sancti Spiritus eguisse, 
et ipso Spiritu eum ad omnia adjuuum fuisse prope- 
aita. Quicunque hzc ita sapit, docet, credit aut prz 
dicat, et non sua deitate Christum, ut pote verum 
Deum, omnia operatum fuisse qux voluit, et operari 
quz volet, sed tanquam purum hominem sancli Spi- 
ritus eguisse solatio, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM YIII. 


Hoc quod ante secula erat, dicit in. ultimis factum 
esse temporibus, ut pote quibusdam hoc confitentibus; 
cum nemo ez his qui pietatis curam habent, istum pa- 
titur morbum habere dementic, ut dicat eum qui ante 
su'cula est , in ultimis factum esse. Et ex his infert 
quod necesse est, et hoc quod in ultimis est, ante secula 
esse, et accusat eos qui non omnia similiter cum obver- 
sione dicunt; quasi hi qui unum esse Filium confitentur, 
necessitatem habeant cum obversione omnia dicere. Et 
quis non beatificet vestram dementiam ? Quis autem 
non optet tales impetrare doctores, tantam con[usionem 
rationi pietatis introducentes , ut dicerent , hoc quod 
ante secula est, (actum est in. ultimis, et hoc aliena- 
rent sua natura, et ad deterius deducerent, deinde ob- 
verterent, quod et hoc quod est in ultimis, ante secula 
est, cum oporteret forie dicere, quia quod ante secula 
erat, assumpsit hunc qui in ultimis erat secundum beati 
Pauli vocem (1 Tim. τιν). Vestras igitur leges sequen- 
tes, et a tua sapientia constitutam obversionem , imo 
magis subversionem suscipientes age omnia simul con- 
fundamus , et nulla jam sit discretio, neo Dei forma, 
nec servi forma , nec templi sumpli , nec ejus. qui in 
templo habitavit, nec ejus qui solutus est, nec ejus qui 
suscitavit , nec ejus qui per[ectus est in passionibus, 
nec ejus qui per[ecit , nec ejus qui memoriam meritus 
est, nec ejus qui memor factus est, nec ejus qui visi- 
falus est, nec ejus qui visitavit, nec ejus qui paulo 
minus ab angelis minoratus est , nec ejus qui minora- 
vit, nec ejus qui gloria et honore coronatus est, nec ejus 
qui coronavit, nec ejus qui constitutus est auper opera 
suanuum Dei, nec ejus qui constituit , nec ejus qui ac- 
cepit ista ad sublevationem , nec ejus qui dedit suble- 
vationem. 


IET ἃ 


Vigilii responsio. 

In suprascripto octavo capitulo diversis modis vi- 
detur induci dualitas personarum per hec quod dici- 
tur : Non ipse qui ante secula erat, in ultimis dicen- 
dus est venisse temporibus; sed quasi altera sit 
assumentis humanitatem, altera assumpti persona. 
Si quis igitur hzec ita sapit, docet, credit aut preedi- 
cat, et non eumdem Deum Verbum, qui ante sxcula 
ex Patre natus est, in ultimis temporibus ex beata 


11 


 EPISTOL.£ ET DECRETA. 


18 


Virgine Maria incarnatum et natum esse fatetur, ut À scandalizantem ; et in magna trepidatione per tempus 


unus idemque sit Christus in utraque natura, aba- 
thema sil. 


THEODOR] CAPITULOM IX. 

1sfum igitur virum, in. quo statuit omnium facere 
Judicium ad fidem [uturorum, cum resuscitasaet eum 
ex mortuis , et judicem omnium demonsirasset, secun- 
dum beati Pauli vocem (Act. xvi), meriti * uniiate ad 
seipsum dignatus est : el per conjunctionem ad se (a- 
ctam, talium participem fecit, ut et adorationis com- 
munionem haberet; omnibus quidem divine natura 
debitam adorationem reddentibus , comprehendentibus 
autem adoratione et illum quem inseparabiliter scit esse 
conjuncium. Ex quo manifestum est, quod ad majora 
eum. perduxerit. 

Vigilii responsio. 


passionis constitutus , apparitione angeli indiget con- 
fortantis eum. ad. patientiam et tolerantiam imminen- 
tium malorum. Post resurrectionem autem ez mortuis, 
et in celos ascensum , impassibilis factus et immuta- 
bilis omnino , et ad dexteram Dei sedens , judex uni- 
versi est orbis terrarum , ut pote in eo divina natura 
[aciente judicium. 
Vigilii responsio. 

In süprascripto undecimo capitulo eadem repeti 
videntur qua superius in quarto jam dicta sunt, 
quod ante passioneni ita infirmus fuerit Christus, ut 
in magna trepidatione passionis tempore constitutus 
angeli videretur eguisse solatio. Quod quia velut pu- 
rum hominem, qui hujusmodi auxiliis egeat, signiti- 
care videtur, si quis ita sapit, docet, credit aut pro- 


En supraseripto nono capitulo eonjunetionis et — dicat, anathema sit. 


participationis cujusdam vocabulo, quasi Dei ad ho- 
minem Christum facte, divinis Christus asseritar 
operibus decorari ; per qus rursus dualitas induci- 
tur personarum. Si quis igitur ita sapit, docet, cre- 
dit aut praedicat, e£ non unum eumdemque Christum 
, Deut ac Dominum nostrum inanentibus in suis pro- 
prietatibus differentiis naturarum, agnoscit et credit, 
anathema sit. 
TEEODORI CAPITULUM X. 

Ego quidem, quem videtis, nihil quidem facere pos- 
sum secundum meam naturam, cum homo sim, operor 
ation , quia in me manens Pater omnia facit; quo- 


THEODORI CAPITULUM XII. 

Sic igitur et hic sapientissimum [sapientissime] omuium 
haberenos doces Christisensum, utsanctum Spiritum ha- 
bentem illum qui sensui Christi [habentes illum qui sen- 
sus Christo], atiquam virtutem adimplebat, prudentiam 
ejus [ei] prestans ad omnia quae agenda erant , sicut 
et in. precedentibus demonstravimus , quod ab ipso 
quidem in eremum ad certamina que contra diabolum 
erani ducebatur ; tinctionem autem illius et scientiom 
et vim eorum qua agenda erant accipiebat; et illius 
particeps factus, non solum miracula faciebat, sed 
etiam quomodo uti oportebat miraculis , sciebat subti- 


niam enim et ego in Paire, et Pater in me (Joan. xiv); C liter , wt notam quidem faceret gentibus pietatem, pa- 


Deus autem Verbum unigenitus in me est; certum est 
quod et Pater cum ipso. in me manet , et opera [acit. 
Et non est mirandum de Christo hoec existimari, cum 
evidenter ipse de ceteris hominibus dicat : Qui diligit 
me verbam meum observabit, et Pater meus diliget 
eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum 
faciemus (Ibidem). Si enim apud unumquemque hujus- 
$nodi hominum et Paler et Filius mansionem faciunt, 
quid existimandum est , ut in Domino secundum car- 
wem Christi ambo simul putarentur manere, commu- 
nionem eorum secundum substantiam, communionem 
etiam mansionis forsitan suscipientem ? 
Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo capitulo ita Àn homine 
Christo Deus Verbum inesse dicitur, sicut Pater, 
ut per hoc aut et Pater incarnatus esse videatur, sic- 
ut et Filius; aut nec Filius sit incarnatus, sicut nec 
Pater, aut magis uterque in tertia persona hominis 
habitare. Qui igitur ita sapit, docet, credit ant pre- 
dicat, anathema sit. 

᾿ ἘΒΕΟΡΟΒῚ CAPITULUM Xj. 


]ta et. animam , wt pote humanam. et immortalem 
constitutam , et sensus. participem prtus accipiens , et 
per resurrectionem in immulabilitatem constituens, sic 
et nobis eorumdem istorum per resurrectionem prebuit 
communionem. ldeo autem ante resurrectionem. ex 
mortuis increpat quidem. Petrum, ut auis cum; vocibus 


? In collat. 4, merito. WARD. 


ὋΣ 


- 
4 — 


teretur autem laborantium infirmitates, et sic ad effe- 
ctum suam toluntatem duceret , et justificabatur inde, 
et immaculatus ostendebatur, sive reparatione pejorum, 
sive custodia meliorum, sive eliam paulatim ad meliora 
profectibus. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto duodecimo capitulo eadem quae in 
septimo capitulo videntur exponi , asserendo Domi- 
num nostrum Jesum Christum per babitationem san- 
cti Spiritus ad omnia informatum, et per tempora ad 
perfectionem unctionis ejus auxilio pervenisse. Si 
quis igitur eum non sua deitate perfectum esse cre- 
dens , sed tanquam purum hominem unctione sancti 
Spiritus indigentem fuisse adjutum sapit, docet, 
credit aut przedicat, anathema sit. 

* YHEODORI CAPITULUM XIII. 

Quomodo igitur sequentiam habet , eo quod homo 
facius est Deus, justum hominem. Dewn Verbum esso 
dicere : ei enim homo est Deus Verbum, μὲ ipse dicis, 
omnimode de homine dicemus ea que de Deo Verbe 
evangelista dicit. Quid autem dicit? In principio erat. 
Verbum , et Verbum erat apud Deum , iste erat in 
principio apud Deum : omnia per ireum facta eunt, 
et sine ipso factum est nihil quod factum est (Joan. 1). 
Ergo si homo est Deus Verbum, dicemus de ipso : In. 
principio erat homo, et homo erat apud Deum, et Deus 
erat homo, erat homo in principio apud Deum; omnia 


-c— 


-— 9 





19 | VIGILI PAPAE | 80 
per ipsum facta sunt, εἰ sine ipso factum est. nihil A die resurrectionis, post ascensum. Et illud tamen ani- 


quod factum est. Si enim homo est Deus Verbum, sicut 
dicis, convenient. omnia ipsi que de Deo Verbo dicit 
evangelista, : 

Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo tertio capitulo negari vide- 
tur Deum Verbum hominem factum, et rursus homi- 
nem Verbum Deum esse, ut per hoc inducatur, sicut 
superius dictum est , dualitas personarum. Si quis 
igitur ita sapit, docet , credit aut preedicat , et non 
potius, manente in Domino Deo nostro Jesu Christo 
inconverübiliter atque indivise differentia naturarum, 
sic una persona, sive subsistentia ejus esse creditur, 
ut et Deus Verbum sine ulla divine naturae eux con- 
vertibilitate bomo esse, et assumpta humanitas pro» 
pter singularitatem person: inconvertibiliter Deus 
esse credatur, anathema sit. - 


THEODORI CAPITULUM XIV. 

* Hoc quidem quid est, Ad Patrem meum et Patrem 
vestrum , οἱ Deum meum et Deum vestrum (Joan. 
xx). Nemo sic demens est , ut alii. cuidam convenire 
dicerel , nisi templo Dei Verbi assumpto pro uostra 
salute homini, qui est mortuus, et resurrexit, et ascen- 
surus esset in colos, et patrem sibi ascribit cum disci- 
pulis suis Deum, et ipse gratia adoptionem meritus : et 
Deum suum appellat , quia cum ceteris hominibus si- 
militer ut esset. accepit. Unde propter communitatem 
quidem nature , Patrem meum et Patrem vestrum di- 
cit, et Deum meum et Deum vestrum. Disisit autem 
iterum suam personam ipsis , principium gratia signi- 
ficans , propter quam ad Deum Verbum conjunctione 
in loco veri Filii ab omnibus honoratur hominibus. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto quarto decimo capitulo per hoc 
quod legitur in Evangelio : Ascendo ad Patrem meum 
et Patrem vestrum, Deum meum et. Deum vestrum 
(Joan. xx), ita. intelligitur, quod Jesus Christus Do- 
minus et Deus noster, sicut cxeteri homines, gratiam 
adoptionis, ut Filius Dci diceretur, acceperit, et 
quasi per conjunctionem ad Deum Verbum in locum 
veri Filii ab omnibus adoretur. Quod si quis ita sapit, 
docet, eredit aut przdicat, et non magis unum 76: 
sum Cbristum Filium Dei et Dominum nostrum in 
duabus inconfusis et inseparabilibus intelligit et cre- 
dit esse naturis, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XV. 

Hoc quod dictum est : Accipite, pro accipietis, dicit. 
Si enim cum insufflasset , Spiritum dedisset discipulis 
(quod valde quidem stulte existimaverunt), superfluum 
erat dicere postea his, et mazime tempore ascensus in 
c&los non separari αὖ Jerusalem , sed. exspectarent 
(exapectare) promissionem Spiritus ; etin sequentibus : 
Sed accipietis virtutem, superveniente Spiritu sancto 
. jn vos (Act. 1). Adventum autem ipsum sancti Spiritus 


&uper PHONEE Lucas (actum esse dicit quinquagesimo - 


^ Eadem excerpta Thieodori, usque ad cap. 60 in- 
elusive, legas et in Conc. V collat. ὁ, eodem ca- 
pite, Hanp. 


madvertendum est, quod si αὖ insufflatu suscepissent 
Spiritum, non diceret : Accipite, sed, quoniam accepi- 
8lis; hoc enim quod dictum est : Accipite, his convenit 
qui nondum acceperunt, 

Vigilii responsio. 

Io suprascripto decimo quinto capitulo dicitur, 
quia insuffians Dominus noster Jesus Christus post 
resurrectionem guam in facies discipulorum suorum 
non dederit eis Spiritum sanctum, sed dandum signi- 
flcaverit : ut per hoc aut veritas ipsa ( quod absit ) 
putetur esse mentita, aut tanquam purum hominem. 
jilo flatu non habuisse quod daret , aut dare minime 
potuisse. Si quis igitur hzc ita "es docet aut prz- 
dicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XVI. 

Dicit ad Thomam : infer digitam tuum huc, et 
vide manus meas ; et porrige manum tuam, et mitte 
in latus meum ,' et noli esse incredulus, sed fidelis 
(Joan. xxvi). Quoniam, dicit, non credis, et tactum 
solum sufficere tibi ad credendum putas ( hec enim 
dicens non me lawist), tange manu, et. cape experi- 
mentum , et disce credere, et non. diffidere. Thomas 
quidem cum sic credidisset , Dominus meus et Deus 
meus, dicit : Non ipsum Dominum et Deum dicens. 
Non enim resurrectionis scientia docebat etiam Deum 
esse eum qui resurrexit, sed quasi pro miraculo [acto 
Deum collaudat. —— | 
Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo sexto capitulo de illo loco 
Evangelii ubi Thomas apostolus palpaus figuras » 
clavorum dixit : Dominus meus et Deus meus (Ibidem), 
asseritur quod Thomas apostolus non ipsum Jesum 
Christum Dominum Deumque confessus sit, et quia 
resurreclionis scientiam non doceret, vel quia Deus 
esset qui resurrexit, sed quia magis pro miraculo 
facto Thomas apostolus Deum laudaverit. Si quis 
igitur hxc ita sapit, docet, credit aut. przedicat, et 
non potius Thom: confessione et verum Deum esse 
Jesum Christum et in vera carne eum resurrexisse 
declaratum credit, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XVII. 
Ille autem dixit oportere penitentiam agere eos pro 
crucis iniquitate, et agnoscentes Salvatorem et auctorem 
bonorum. omnium Jesum Christum , quoniam propter 


ista pervenit et assumptus est de divina natura , in 


ipsum fidem suscipere, et ejus discipulos fieri, ante 
omnia aulem ad baptisma accedentes ; quod ipse tradi- 
dit nobis, preformationem quidem habens sperationis 
futurorum, in. nomine autem celebrandum Patris, et 
Filii, et Spiritus sancti : hoc enim quod est. Ut ba 

ptizetur unusquisque in nomine Jesu Christi (Act. ui), 
non hoc dicit ut vocationem qua in nomine Patris, et 
Filii, et Spiritus sancti est, relinquentes, Jesum Chri- 
stum in baptismate vocent , sed quale hoc est , quod in 


» [n vulgata editione, fizuras, et apud Baronium. 


8 
t 


δὶ EPISTOLAE ET DÉCRETA. 83 
Moyse baptisati sunt in nube εἰ ín mari, κὶ diceret, A eo est semper qui assumptus est ; et non mirandum est, 


quia sub nube et mari /Egypliorum sepurati sunt, libe- 
rati eorum servilute, ut Moysis leges attenderent : tale 
hoc est, ut cum ad ipsum accessissent tanquam Salva- 
torem et omnium bonorum auctorem et doctorem veri- 
latis, ab ipso, «t pote auctore bonorum et. doctore 
veritatis, vocarentur, sicuLomnibus hominibus quamque 
seclam sequentibus consuetudo est αὖ ipso dogmatis 
inventore vocari, ut Platonici, Epicurei, Manichaei, et 
Marcioniste, et si quidam tales dicuntur : eodem enim 
modo et nos nominari Christianos judicaverunt apostoli, 
tanquam per hoc certum facientes, quod istius doctri- 
num oportet attendere : sic et quod ab ipso datum est 
susciperent baptisma , in ipso quidem primo constitu- 
lum , qui et primus baptizatus est, ab ipso autem et 


celeris traditum , ut secundum pre [ormationem futu- p 


rorum celebretur. 


Vigilii responsio. 

In supradicto decimo septimo capitulo ex verbis B. 
Petri, quibus in Actis apostolorum dicit : Baptizetur 
wnuequisque vestrum in nomine Jesu Christi, hoc astrui- 
tur, quia in ea invocatione, qux in nomine Patris et 
Filii et Spiritus sancti fit, non contineatur et Christus 
et quod dixit Petrus apostolus, debere eos in Christi 
nomine baptizari, ut secundum hunc intellectum ap- 
pareat introducta quaternitas. Adjicitur etiam in eo- 
dem capitulo, quia sic a Christo Christiani vocemur, 
quemadmodum diversarum sectarum et errorum se- 
quaces ab inventoribus et magistris suis sunt sortiti 
vocabula, ut a Platone Platonici, a Marcione Mar- 


cum etiam in quibuslibet hominibus virtutem sequenti- 
bus cum Filio et Patre esse dicitur : Veniemus enim 
et ego, et Pater, et mansionem apud eum faciemus 
(Joan. xiv). Quod autem et Spiritus hujusmodi homi- 
num inseparabilis esi, certum est omnibus. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo octavo capitulo ita invisi- 
bilis Dei imago asseritur esse Christos, tanquam si 
absentium principum imagines pro eorum colantur 
honoribus. Qu: si quis ita sapit, docet , Jared aut 
preovat anathema sit. . 


' THEODORI CAPITULUM XIX. 

Hoc enim quod, Hic est Filius meus dilectus in quo 
mihi complacuit (Luc. m), ín baptísmate adoptionem 
demonstrat, sed ^on comparaltiorie [secündum compa- 
rationem| Judaice adoptionis : quia et ad illos dictum 
erat : Ego dixi : Dii estis, et fllii excelsi omnes, et: 
Filios genui et exaltavi (Psal. xxxi) : ejus adoptionis 
precipuum , eo quod. dixit : Dilectus, et in eo mih! 
complacuit (Isai. n), ostendens. Propter hoc et voz 
Patris fiebat adoptionem confirmans, et Filii nomi- 
natione per adoptionem secundum gratiam eum qui 
eere Filius est demonstrabat : cujus conjunctio αὐ ve- 
ram et firmam adoptionem istum constituebat : et Spi- 
ritus sanctus in specie columba descendens permansit 
super eum, quatenus in conjunctione ad eum qui vere 
Filius est, ejus cooperationi intentus maneat, firmam 
adoptionis habens dignitatem. Per omnia autem in 
quo primo adoptionis performabatur baptisma, dice 


cionistz, et a Manichzo [Manete] Manichzi. Si quis C autem Domini Christi ex Patre, οἱ Filio, et Spiritu 


hzc ita sapit, docet, eredit aut przdicat, anathema 
sit. Nos enim ideo Christiani vocamur et sumus, quia 
ipsum Dominum nostrum Jesum Christum ín baptisma 
percipientes induimus, ipso nohis existente capite 
omnes in eodem unum corpus efüicimur. 

7. qHEODORI CAPITULUM XVIII. 


Et secundum duas rationes locum imaginis oblinet : 
qui enim amant quosdam, post. morleni eorum sepius 
imagines statuentes , hoc sufficiens. mortis solatium 
habere arbitrantur : et eum qui non videlur, nec pre- 
sens est, tanquam in imagine aspicientes, putant videre, 
ita flemmam desiderii et vigorem placantes : sed etiam 
illi qui per civitates habent imperatorum imagines, tan- 
quam presentes et videntes honorare videntur. eos qui 
non suni presentes , cultu et adoratione imaginum. 
Ista autem utraque per illum. adimplentur : omnes 
enim qui cum illo sunt, et virtutem sequuntur, et debi- 


torum Dei parati redditores, diligunt eum et valde ho- 


NOrant, et charitatem quidem ei, divina natura licet non 
aspiciatur , adim plent in illo qui ab omnibus videtur, 
sic omnibus existimantibus , ut ipsum videntibus per 
illum, et illi semper praesentibus, et honorem vero 
omnem sic attribuunt tanquam imagini imperiali, cum 
quasi ipso sit divina natura, et in ipso spectetur. Si 
enim οἱ Filius est qui inhabitare dicitur , sed cum eo 
est etiam Paler, et inseparabiliter omnimodo ad Filium 
esse ab emni creditur creatura , et Spiritus autem son 
abest, ut pote etiam in loco unctionis (actus ei, et cum 


"IL 


sancto, hoc quod fiebat complebatur. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo nono capitulo, ubi Evange- 
lium secundum Lucam de baptismo Christi videtur 
exponi, du: sunt reprehensiones : upa quia dualitas 
inducitur filiorum, cum per adoptionem videtur dici 
Christus Filius Dei ; alia, quia in nomine Trinitatis 
ipse quoque asseritur baptizatus ; per quod quaterni- 
tas sine dubitatione monstratur. Si quis jgitur hxc 
ita sapit, docet, credit aut pro dicat, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM XX. ; 

Ideo ergo differentiam quidem Dei Verbi et recepti 
hominis tantum nobis ostendit psalmus : divisa . vero: 
hec in Novo Testamento reperiuntur, Domino quidem 
in se accipiente primordia psalmi , in quibus (actorem 
eum dicit esse creature, et elevalam habere super caos 


magnificentiam , et mirificari in omni terra. Apostolo. 


autem supradicta qua de homine dicuntur, qui tantum 
beneficiorum meruit, quomodo non mani(estum, quod. 
alterum quidem nos divina Scriptura docet. evidenter , 
esse Deum Verbum, alterum vero hominem, et multam 
eorum esse ostendit nobis differentiam : nam iste qui- , 
dem memorat, ille autem memoriam meretur : et iste. 
quidem visitat , alter auiem cum visitationem meretur, 
beatus dicitur : et iste quidem. beneficium dando mi- 
nuit paulo minus αὖ angclis , ille autem et. per talem 
minulionem beneficium accepit : et iste quidem gloria 
et honore coronat, alter auiem coronatur, et pro ἐξ 


- 
-—* 


πᾶν. e 


! 


ΥἹΟΙ͂ΩΙ PAPJE 


δὲ 


beatus. dicitur : et iste quidem constituit ipsum. super & et super vestimentum meum miserunj sortem (Ῥερί. 


omnia opera manuum cjus, el omnia subjecit sub pedi- 
bus ejus : alter autem meritus est dominari eis, quorum 
an(ea non habebat potestatem. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo capitulo, ubi octavus psal- 
mus videtur exponi, et nudus bomo (sicut et in aliis 
jam dictum est) Christus asseritur, et divisus a Verbo 
monstratur, et dualitas inducitur personarum. Qus 
$i quis ita sapit, docet, credit aut pr» dicat, et noa 
ita in Christo Domino duas naturas invisibiliter et 
inconfuse unitas intelligat, ut manente earumdem 
differentia naturarum, ipse unus atque idem verus 
&it Dei et verus hominis Filius, anathema sit. 


THERODORI CAPITULUM XYi. 

Sed non volentes ista considerare, voces omnes tra- 

here ad Dominum tentant Christum, w ea que de po- 

pulo facta sunt simili modo intelligerent , et risum 

prestarent Judois, quando ex scriptorum sequentia 

nihil ad Dominum Christum pertinentes ostendant 
toces. 


THEODORI CAPITULUM XIII. 

Tale est, et quod non derelicta est anima ejus in 
inferno, nec caro ejus vidit corruptionem (Psal. xv) : 
nam propheta quidem supra modum ipsam ponit circa 
pepulum | providentiam, volens dicere, quoniam inter 
tentabiles eos ab omnibus conservavit malis. ()uoniam 
autem lioc. verum et ex ipsis rebus eventum accepit in 
Domino Christo, frequentissime de eo loquens beatus 


XXI), ad eum traxerunt manifeste : quoniam quod*supra 
modum dictum fuerat. prius a David, propter illata ei 
mala, hoc ex operibus evenit in Domino Christo, cujus 
et vestimenta diviserunt, et sor tunicam. subjecerunt. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo tertio capitulo exponendo 
qu:edam vigesimi primi psalmi verba, quibus dicitur: 
Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam 
miserunt sortem, negantur Jesu Christo Domino con- 
venire; sed quod David propter quxdam mala qu: 
perpessus est, de se dixerit, evangelistam ex eventu 
ad Christum traxisse, et adjicitur, quia non poterat 
dicere Dominus Jesus, qui peccatum non fecit: Longe 


B 4 salute mea erba. delictorum meorum (Ibidem) : et 


ideo qui hzc sapit, docet, credit aut predicat, ef 
non ea in quibus delictorum meminit, ad corpus 
ipsius, quod est Ecclesia, qux in hoc mundo sine 
delicto esse non potest, intelligit pertinere; illa au- 
tem de divisione vestimentorum, non specialiter de 
ipso capite, id est Domino Deo nostro Jesu Christe 
predicta, et in ipso credit esse completa, asathe- 
ma sit. 
THEODORI CAPITULUM XXIY. 

Foderunt manus meas et pedes (Psal. xx1), et om- 
nia perscrutabantur, et qum agebam, et quc conabar. 
Nam foderunt, ex translatione dicit eorum qui per fos- 
sionem scrutari que in profundo sunt. tentant. Dinu- 
meraverunt omnia ossa mea (Ibidem) : totius mee 


Petrus, utitur voce; ostendens quoniam quod de populo C fortitudinis et totius mec substantie detentores [ποῖ 


supra modum dictum. est, ez quadam ratione utente 


voce propheta, hoc verum eventum in ipsis rebus acce- ὖ 


pit nunc in Domino Christo. 
Vigilii responsio. 

In supraseriptis vigesimo primo et "vigesimo se- 
cundo capitulis hoc videtur dici, quod prophetiam, 
quie ex persona Christi loquens ait : Non derelinques 
animam meam in infernum, nec dabis Sanctum tuum 
videre corruptionem (Psal. xv), non de ipso Christo 
predictam fuisse, sed de populo Israelitice genera- 
tionis: beatum vero Petrum apostolum ad Chri- 
8tum banc prophetiam per eventum aptare voluisse 
(Act. n). Et ideo qui hzc ita sapit, docet, credit aut 
proedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XXIIT. 

Fumdem intellectum habet. et illud : Diviserunt sibi 
vestimenta mea, ct super vestimentum meum mise- 
runt sortem (Psal. xxi). Quod etenim psalmus nulla- 
tenus convenit Domino, certum est : neque enim erat 
Domini Christi, qui peccatum non fecit, nec inventus 
est dolus in ore ejus (1 Petr. n), dicere : Longe a sa- 
lute mea verba delictorum meorum (Psal. xxi). Sed 
et ipse Dominus, cum secundum communem hominum 
legem in passione opprimeretur, Deus meus, Deus 
meus, quare me dereliquisti (Matth. xxvi)? misit 
vocem ; et avostolis : Diviserunt sibi vestimenta mea, 


^ Sic etiam legitur in collat. 4. HanpumUs ν΄. 


vq 


E E 
- c 


sunt, ut etiam numero mea subjicerent. Istud autem 
ex consuetudine quam habent hostes dixit, qui quande 
obtinuerint, numero * et talis subtilem notitiam inven- 
torum faciunt (Locus corruptus]. Propterea et sequen. 
ter dicens : Ipsi vero consideraverunt, et conspexe- 
rupt me, intulit : Diviserunt sibi vestimenta mea, ef 
super vestimentum meum miserunt sortem. Conside 

rantes enim me, ait, et conspicientes quod omnia eis 
evenerunt in me desiderata (conspicere enim iia ut apud 
πος dicitur pro eo quod est : Vidit ia eum qua volebat 
pati eum) jam, tanquam me omnino malis dedito, sicul 
hostes, mea post vastationem ef captivitatem diviserunt 
sorte divisionem eorum facientes. Et evaagelista qui- 
dem in Domino verba ez rebus assumens, eis usus est, 


D sicut et ἐπ aliis diximus. Nam quod non pertineat ad 


Dominum psalmus, in superioribus evidenter ostendi- 
mus. At vero beatus David supra modum ista magis in 
his que ab Absalom facia sunt, dizit : quoniam dum 
recessisset David, jurebelli metropolim ingressus, omnes 
quidem obtinuit res regales, non piguit autem patris 
cubile inquinare. 
Vigilii responsio. 

: In suprascripto vigesimo quarto capitulo de ma. 
morato eodem vigesimo primo psalmo illa verba 
ubi dicit : Foderunt. manus meas et pedes meos, di- 
numeraverunt omnia ossa mea : ipsi vero considerave- 


. 


85 EPISTOLAE ET DECRETA. 86 
vunt el inspecerunt in. me (Psal. xxi); asseritur non A trus habuisse negatur, phantasiam vero intelligentiz 


de Christo esse predicta, sed David hoc de se dixisse 


propter tyrannidem Absalom, qui regiam urbem sub- 
Stantiamque pervaserat, atque in terra omnia dinu- 
meraverat patris; sed evangelistam hzc ex eventu 
ad Christi traxisse personam. Qui igitur hzc ita cre- 
dit, sapit, docet aut przedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XIV. 

Quoniam * cibi et potus suaves quidem fiunt in tem- 
pore gaudii, insuavia autem et amara in tristitia ; talia 
erant (inquit) que ab illis fiebant, ut ex tristitia et ira 
esset quidem mihi in locum fellis cjbus, esset autem et 
potio aceto nihil differens. Maxime autem hoc fit in 
iracundiis que cum tribulatione fiunt, quod verisimile 
erat pati eos contra suos. Usus est gutem. evangelista 
hoc testimonio in Domino, et ipse autem Dominus : 
Zclus domus tux comedit me (Joan. n), de seipso 
dicens. Et beatus Paulus de Judeis loquens : Fiat 
mensa eorum (Rom. xv), etc.; beatus Petrus de Juda: 
Fiat habitatio ejus desertà (Act. 1). Et certe diversis 
constitutis rebus, non quasi psalmo modo pro his dicto, 
Merum autem. de illo, et iterum de alio : sed quia de 
Juderis dicta sunt plura, qui se separaverunt de Deo et 
lege, coneincentia illorum devotionem, necessarius est 
testimoniorum usus simul ex rebus captus, qualis est : 
Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potave- 
runt me aceto (Psal. Lxvmi). 

Vigilii responsio. 
In suprascripto vigesimo quinto capitulo de eo 
loco psalmi ubi dicit : Dederunt ix escam meam. fel 


et in siti wea potaverunt me aceto; contra evidentem C 


Evangelii veritatem exponitur, dicendo: quia nea 
vero aceto potatus est Dominus, sed ad tristitiam et 
iracundiam offerentium habuerit potationem in aceti 
loco et escam in fellis; nec de ipso pr::dictum, sed 
evangelistam hoc testlmonio usum fuisse ex eventu 
in Domino. Propterea qui L:ec ita sapit, docet, cre- 
dit aut przdicat, anathema sit. Ὁ 


THEODORI CAPITULUM XIVI. 

Sicut igitur per huftismodi confessionem non deitatis 
Nathanael habens scientiam ostenditur (Judei et Sa- 
marit talia sperantes plnrimum, quantum. Dei verbi 
a scientia longe. erant?), sic et Martha per confessio- 
nem illam, non deitatis habens tunc scientiam proba- 
hir : manifeste autem tlec beatus Petrus : adhuc etenim 


ipsis sufficiebat tunc revelationem illam suscipientibus D 


precipuum afiquid majus de ipso prater ceterorum 
hominum. phantasiam accipere : post resurrectionem 
Qutem Spirits perducti ad. scientiam, tunc. et. revela- 
lonis perfeclam scientiam suscipiebant, ut scirent quia 
precipuum ipsi preter ceteros homines non aliquo 
puro honore ex Deo pervenit, sicut in. cateris homini- 
bus, sed. per unitatem ad Deum Verbum, per quam 
omnis honoris ei particeps est post i& celos ascensum. 
Vigilii responsio. ' 

In suprascripto vigesimo sexto capitulo et agni- 

tienem deitatis Christi ante resurrectionem ejus Pe- 


* Al, Quomodo, HAnpomNUs. 


pre esteris hominibus accepisse dicitur : et r'ursus 
dualitas flliorum inducitur : dum hominem partici- 
pem dicit ad Verbum postquam in celos ascendit : 
Qui ergo ita sapit, docet, credit aut prredicat, et non 
unum eumdemque esse intelligit Christum et Domi- 
num nostrum Dei et hominis Filium, manente in ipso 
unitarum differentia naturarum, anathema sit. 
TREODORI CAPITULUM XIVII. 

Mattheus quidem evangelista post tentationes dicit : 
quod accedentes angeli ministrabant ei (Matth. 1v), 
scilicet cum eo constituti cooperantes, et omnibus circa 
eum Deo ministrantes, quod jam per certamina ad dia- 
bolum ostensus est clarior ; sed et quod passuro ei ade- 
rani angeli, ex Evangeliis discimus. Et cum resurre- 
xit, in monumento visi sunt (Matth. xxvm; Lue. 


? XXil) : per omnia enim ista monstratur dignitas Ghristi, 


quod inseparate ei angeli aderant, omnibus circa eum 
ministrabant : sicut enim.a peccantibus separantur, sic 
et per meritum honoratis subveniunt. Propter- quod 
bene Dominus ait : Quod majus videbitis, et quod 
colum aperietur omnibus per me, et omnes angeli 
semper mecum erunt, nunc quidem ascendentes, nunc 
vero descendentes, sicut ad domesticum Dei et ami- 
oum (Joan. 1). 
Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo septimo cápitulo, ubi de 
Matthzeo evangelista exponitur, quia consummatis 
tentationibus accesserunt angeli, ut ministrarent Chri- 
$10, dicitur : Quia sicut et alii per meritum honorato 
Christo subvenerint angeli, et quia sic ad Christum 
in ccelos ascenderint et descenderint angeli, tanquam 
ad amicum et domesticum Dei. Qui ergo hzc ita sa- 
pit, docet, credit aut. przedicat, et non ut vero Deo, 
veri Dei Filio, uni eidemque cum assumpta ex utero 
Virginis perfecta humanitate, angeli ut pote Crea- 
tori et Domino deservierint atque deserviant, ana- 
thema sit. 


THEODORI CAPITULUM XIVIII. 

Plus inquietabatur Dominus, et certamen habebat 
ad anima passiones quam. corporis, et syeliore animo 
libidines vincebat, mediante ei deitate ad per[ectionem ; 
unde et Dominus ad hac mazime instituens videtur cer- 
tamen : cupiditate enim pecuniarum nom deceptus, et 
glorie desiderio non tentus, carni quidem prebuit ni- 
hil, nec enim illius erat talibus vinci ; animam autem 
si non recepisset, sed deitas est que ea. vinceret, nul- 
latenus eorum qua [acta sunt, ad nos respicit lucrum: 
que enim ad conversationis períectionem similitudo 
deitatis et anime humane? Etiam videntur. Domini 
certamina non. ad nos respiciens habere lucrum, sed 
ostentationis cujusdam gratia [uisse : quod si hoc di- 
cere non est possibile (certum etenim est quod illa pro- 
pter nos faeta sunt, et majus certamen instituit ad ani- 
mac passiones, minus autem ad carnis) quanto et am- 
plius et. magis. inquietare illos contingebat, e& magis 
illa erant, que et ampliori indigebant medicina, vide- 
licet quod et carnem et animam assumens pro utraque 


81 YIGILII PAPAE 88 
ceriabab, mortificans quidem in carne poeccotum, et A minis naturam et personamsimiliter. Quando autem ad 


mansuetans ejus libidines, et facile capiendas meliori 
valione anime (acieus, erudiens autem" animam, et 
exercians et suas passiones vincere, et carnis re[renare 
- libidines, hec autem deitas inhabitans operabatur, hec 
inhabitans medebatur utrique eorum. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo octavo capitulo iterum 
purus homo Christus inducitur, qui ratione animse, 
corporis dicitur mansuetas fecisse libidines, et eru- 
disse animam, et exercitasse eam, ut passiones suas 
vinceret, et carnis in se libidines refrenaret : quze 
tamen utraque, mediante deitate, operatam fuisse 
dicit animam : ut secundum bzc jam nec ipsum unum 
eumdemque Jesum Christum mediatorem Dei et ho- 
minum habeamus, sed carni et animx mediatrix dei- 
tas fuisse videatur. Qui igitur hec ita sapit, docet, 
credit aut predicat, anathema sit. 
| THEODORI CAPITULUM XXIX. 

Sed si caro erat, inquit, crucifiza, quomodo sol ra- 
dios avertit, et tenebre occupaverunt terram omnem, et 
terremotus, et petri dirumpebantur, et mortui sus- 
rezerunt? Quid igitur dicant et de tenebris in ΖΕ συρίο 
factis temporibus Moysis, non per tres horas, sed per 
ires dies? quid autem. propter alia per Moysem facta 
miracula? et qug per Jesum Nave, qui solem stare 
fecit? qui sol et in temporibus Ezechia regis et contra 
naturam retrorsus est? Et de Elisci reliquiis que mor- 
tuum suscitlarunt? Si enim Verbum Deum passum de- 
monstrant qug in cruce facta sunt, et propter homi- 
nem non concedunt facta esse; et que in temporibus 
Moysis, propter genus Abraham non. erant, et qua in 
temporibus Jesu Nave, et que in Ezechie regis : quod 


$i illa propter Judeorum populum mirabiliter (acta ἢ 
* unl, quomodo non magis qug in cruce facta. sunt, 


propter Dei Verbi templum? 
Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo nono capitulo, dum quasi 
Apollinari, qui divinam naturam passionibus implica- 
bat, contradicitur, a recto tramite declinatur, et mo- 
dus assertionis exceditur, ut purus homo pependisse 
putetur in cruce. Et ideo qui hoc ita sapit , docet, 
credit aut predicat, et non Christum Deui verum 
credens, manente impassibili deitate, eumdem carne 
propria passum esse confitetur, anathema sit. 


TEEODORI CAPITULUM XXX. 

Manifestum est autem. quod unitas. convenit : per 
eam enim nature collecte unam personam secundum 
uni(atem effecerunt. Sicut enim de viroet muliere dici- 
tur, quod jam non sunt duo, sed una caro (Matth. xix); 
dicamus ej nos rationabiliter secundum unitatis ratio- 
nem, quoniam non sunt dug persona, sed una, scilicet 
maturis. discretis. Sicut enim ibi non nocet. numero 
duorum unam dici carnem (certum est enim secundum 
quod una dicitur) ; ita et hic non nocet naturarum dif- 
ferentie persone unitas. Quando etiam et naturas dis- 
cernimus, perfectam naturam Dei Verbi dicimus, et 
perjectam personam : nec enim sine persona est sub- 
sistenliam dicere. perfectam ; perfectam autem et ἤρα 


- v 


conjunctionem . respiciamus , wnam — personam. tunc 
dicimus. 
Vigili responsio. 

In suprascripto trigesimo capitulo pessimo exem- 
plo tentatur. ostendi, quomodo una persona Christi 
poseit intelligi, id est, sicut de viro et de muliere 
convenientibus legitur, sic et in Christo discretis na- 
turis quasi unam esse personam : et sequitur per- 
fectam esse naturam Dei Verbi, et perfectam per- 
sonam , et perfectam hominis naturam atque 
personam, et similiter : unde apparet quia et de 
exemplo viri ac mulieris , ubi dux personz sunt, et 
de his 48:8 sequuntur, tametsi tacetur numerus , dux» 
antem inducuntur unius Christi persone. Quod qui 


B its sapit, docet, credit aut preedicat, anathenia sit. 


THEODOBI CAPITULUM XXII. 


Sed Christum quidem secundum carnem et assump- 
tam servi (ormam, eum autem qui eam assumpsit super 
omnia nominans Deum, intulit tamen hoc secundum 
conjunctionem; ut per significationem nominum, natu- 
rarum mani[estam divisionem faciat. Nemo igitur, ne- 
que eum qui secundum carnem ez διαὶ est, dicat 
Deum, nec iterum Deum, qui est euper omnia, secun- 
dum carnem ez Judeis. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo primo capitulo, in expo- 
sitione que de symbolo trecentorum decem et octo 
Patrum facta videtur , non solum divisio naturarum 


C asseritur, sed et absolute dicendo, neque eum qui 


secundum carnem ex Jud»is nudus deitate homo, et 
purus sine carne Deus, quasi seorsum et seorsum 
dux pronuntiantur esse persone. Si quis ergo hzc 
ita sapit, docet, credit aut prodicat, et non sic in 
uno Christo unitas confltetur esse naturas , ut per- 
sona sive subsistentiz síngularitas agnoscatur, ana- 
thema sit. | 
THEODOR! CAPM'ULUM XXIII. 

Jesum enim dicit ἃ Nazareth, quem unxit Deus 
Spiritu sancto et virtute (Act. x) : qui autem Dei Spi- 
ritu unctus est, omnino aliquid inde assumpsit. Quis 
autem furens dicat de Spiritu aliquid assumpsisse di- 
vinam naturam; necnon et participem? participes enim 
ejus videlicet vocat qui et ipsi uncti sunt ; qui autem 
uncti sun, et in. hoc. participes ejus juste facti, non 
aliter unctiones communicare dicuntur , nisi ei qui as-. ἡ 
sumptus est: hoc ipsum aulem. demonsiretur, quod 
mercedem justam accepit : Pro hoc enim, inquit, quod 
dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem, pro his pre- 
cipuam unctionem meruisti. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo secundo capitulo in com- 
mento Epistole ad Hebreos adbibetur iliud - Petri, 
ubi dixit : Jesum a. Nazareth, quem unxit Deus Spi- 
ritu sancto et virtute, et iufertur : Qui aatem Dei Spi- 
ritu unctus est, omnimode aliquid inde assumpsi' ; 
et additur : Quis autem furens dicat de Spiritt ali- 
quid assumpsisse d.vinam naturam ? per quae verba 





89 EPISTOL/E ET DECRETA. 90 
purus homo Christus inducitur, qui unctione Spiritus A baptizatum dicitur : Quia renatus alter factus est ex 


sancti particeps facetus sit divine nature, sicut et 
alii : et mercedis juste nomine , quia dilexerit justi- 
tiam , et oderit iniquitatem, precipuam meruerit 
unctionem. Qui ergo ita sapit, 'dócet, credit aut 
predicat, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM XXIII. 

Rabbi, tu es Filius Dei, tues rex Israel : Apc est, tu 
es ille qui de longe predicatus es Christus : hec. enim 
acilicet de Christo sperabat, sicut domestico constitute 
prater omnes Deo. 


THEODORI CAPITULUM XXXIV. 

Certus quidem et ipse erat Filius Dei, non secundum 
deitatis dicens nativitatem, sed secundum quod dome- 
sticus Deo erat, per quod Filii Dei qui per virtutem 
domestici Deo constituti homines interim. vocabantur. 

Vigilii responsio. 

In suprascriptis trigesimo tertio et trigesimo quarto 
capitulis de interpretatione Evangelii secundum 
Joannem adhibentur verba Nathanaelis dicentis Do- 
mino : Tu es Filius Dei, tw es rex Israel : et infertur 
dictum esse Christo tanquam domestico Dei, ut non 
ipse Christus sit Deus, sed plusquam alii homines sit 
dorhesticus Deo ; et dicitur, quia sicut alii sancti ho- 
mines filii Dei dicuntur, sic et Christus per familiari- 
tatem quam ad Deum habet a Nathanaele, cum quo 
loquebatur, Deus sit nominatus. Qux qui ita sapit, 
docet, credit aut przdicat, et non eumdem Chri- 
stum verum Deum et verum hominem confitetur, 
unum in utraque natura perfectum, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XIXV. 

Quando enim dicit ; De Filio suo, qui factas est ex 
semine David secundum carnem, certum quidem quod 
filium hic eum qui ex semine David factus est secundum 
carnem non Deum dicit Verbum, sed assumptam servi 
formam. Nec enim Deus secundum carnem , nec Deus 
ex semine factus est. David, sed sumptus pro nobis ho- 
1o, quem Filium beatus Aposlolus manifeste vocat. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto capitulo trigesimo quinto cun ex- 
ponitur locus Apostoli.de Epistola ad Romanos , ubi 
dicit : De Filio suo qui factus est ex semine David se- 
cundum carnem , nuda servi forma depromitur, di- 
cendo quod hic Filium eum qui ex semine David 


factus est secundum carnem, non Deum Verbum di- D 


cat, sed sumptum pro nobis hominem, quem Filium 
beatas Apostolus manifeste vocet : qux verba osten- 
dunt nudum, sicut dictum est, hominem praedicari. 
Qui ergo ita sapit, docet, credit aut predicat, et non 
eumdem, qui ex semine David secundum carnem 
natus est, juxta David et Pauli apostoli vocem, ipsum 
credit esse etiam super omnia Deum, anathema sit. 


THEODOR] CAPITULUM XXXVI. 


Renatus alter (actus est pro. altero , non jam pars 
Adam mutabilis et peccatis circumfusi, sed Christi, qui 
omnino inculpabilis per resurrectionem (actus est. 

Vigilii responsio. 
lu suprascripte trigesimo sexto capitulo ubi ad 


altero, non jam pars Adam mutabilis et peccatis 
cireumfusi , sed Christi , qui omnino ipculpabilis per 
resurrectionem factus est : quibus verbis Christum 
ante resurrectionem , quod absit, vult videri fuisse 
culpabilem. Qui ergo zi sapit, docet aut predicat, 
anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM XXXVII. 

Ut multam quidem ejus faceret diligentiam , omnia 
autem illius propria faceret et toleraret, per omnes 
conductus passiones, per quas eum secundum suam vir- 
tutem perfectum fecit, nec a mortuis secundum sue na 
ture legem recedens, sed sua presentia et operatione 
εἰ gratia liberans eum. quidem de morte et malis que 
inde sunt , resuscitans autem eum de ΠΟΤ) et " 
meliorem finem, perducens. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo septimo capitulo dicitur, 
quia Christo in passionibus et morte Deus verbum 
presentia et operatione et ad gratiam adfuerit : quod 
si ita est, tanquam alter alteri preesers gratiam et 
operationem impendisse videbitur. Qui ergo hzc ita 
sapit, docet, credit aut prwdicat, et non ipsum 
Deum Verbum, servataimpassibilitate divinitatis sus 
in earne anima rationali et intellectuali animata, 
quam sibi ab ipso conceptu univit ex Virgine, omnia 


. quz de passione ejus scripta sunt, voluntarie susti- 


nuisse dicit, anathema sit. 
TEEODORI] CAPITULUM XXXVIi!. 


C Deinde ostendens cujus gratia passus est, diminutio- 


nem infer! : Quatenus circa [eitra] Deum pro 
omnibus gustaret mortem (Hebr. n): quia, divina na- 
tura ita volente, separata illa, ipse pro se [per se], pro 
omnium utilitate gustavit mortem : et ostendens quod 
deitas separata quidem erat ab illo qui passus. est se- 
cundum mortis experimentum , quia nec possibile erat 
illam mortis experimentum accipere, non tamen illi qui 
passus est ab[uerat secundum diligentiam. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo octavo capitulo et falsa- 
tum testimoniam Aposioli agnoscimus, quia ubi 16- 
gitur : Ut. gratia Dei pro omnibus gustaret mortem, 
hic invenitur : Ut sine Deo pro omnibus gustaret 
mortem, et boc quasi sstruendo dicitur : quia, divina 
natura separata, ipse pro se, vel ut purus homo pro 
omnium utilitate gustaverit mortem. Qui ergo ita 
sapit, docet, credit, aut praedicat , et non confitetur 
quia Deus verbum carnem , quam sibi ex ipea con- 
ceptione secundum substantiam adunivit, nec in pas- 
sionibus nec in morte unquam deseruerit , ana. 
thema sit. 


THEODORI CAPITULUM XXXIX. 

Jesum autem ait de Nazareth , quem unxit. Deus 
Spiritu et virtute (Act. x), cujus unctionem meritus, 
et immaculatus effectus est per omnia , et ad. divinam 
taturam meruit. conjunctionem. Neque euim conjun- 
ctionem suscepissel illam, nisi prius immaculatus (actua 
[uisset, ut sic condeceat illius unitatem, 


91 VIGILI] PAPJE | ga 


Vigil responsio. 

In suprascripto 1resimo nomo capitulo rursum 
illud quod beatus Petrus dixit: Jesum a Nazareih, 
quem unxit Deus Spiritu et. virtute : exponens dicit , 
per unctionem Spiritus, quod meruit, et immacula- 
tum eum per omnia factum , et ad divinam naturam 
meruisse conjunctionem : quie verba Christum pu- 
rum hominem aperte signant. Qui ergo bec ita sa- 
pit, docet, credit aut przedicat, anathema sit. 


TIEODORI CAPITULUM XL. 


Ram et illud : Mic est Filius meus dilectus, in quo 
mili complacuit. (Matth. 1), insania. evidens est de 
Deo Verbo putare dicere eum. Qui. enim dixit : llic 
est Filius meus dilectus, et intulit : In. quo mihi 
complacuit, significavit quod aperte ad comparationem 
hoc dicit aliorum filiorum, qui nec. dilecii. facti sunt, 
7ec placere nimis potuerunt ei. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto capitulo quadragesimo de inter- 
pretatione Evangelii secundum Mattlieum, ubi dici- 
tur : Hic est Filjus meus dilectus, in quo mihi compla- 
ciut, subjungitur et dicitur : Insania. evidens est de 
Dco dioere eum. Qui enim dixit : Hic est Filius meus 
dilectus, et. intulit : 7n quo mihi: complacuit , signifi- 
cavit quod aperte ad. comparationem hoc dicit filio- 
run, qui. ne dilecti ci facti sunt, nec placere nimis 
potuerunt. Que verba Christum Jesum purum rursus 
hominem et adoptivum filium evidenter ostendunt. 
Qui igitur h:ec ita sapit, docet, credit aut praedicat, 
anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM ΧΙ. 


Permanens autem, donec secundum suam creaturam 
et virtutem solvens mortis dolores, liberavit eum inef- 
fabilibus illius vinculis, et de mortuis resuscitans, 
traustulit quidem in. immortplem vitam : incorruptum 


autem eum et immortalem et immutabilem efficiens, in 
celum duxit. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo primo capitulo di- 
citur, quod solvens mortis dolores , liberavit Chri- 
stum ineffabilibus illis vinculis, et de morte resusci- 
tans transtulerit quidem ad immortalem vitam , in- 
corruptum autem eum et immortalem et immutabi- 
lem efliciens, in celum eduxerit : 
verba declaratur nudum hominem esse Jesum Chri- 
stum. Qui ergo ita sapit, docet, credit, aut prodicat, 
anatliema sit. 

. THEODORI CAPITULUM XLII. 

Christum justificatum. et. immaculatum factum se- 
cundum virtutem sancti Spiritus [sicut beatus Aposto- 
lus modo quidem. dicit : Quod justificatus est in Spi- 
ritu (II Tim. m); modo vero : Quod per Spiritum 
eternum immaculatum se obtulit Deo (Hebr. ix) ] 
mori quidem fecit secundum legem hominum, ut pote 
autem impeccabilem virtute sancti Spiritus factitm re- 
suscitavit de mortuis, et ad vitam constituit meliorem, 
immutabilem: quidem anima cogitationibus, incorrup- 
Ium aulem et indissolutum ex carne facieus, 


Vigilii responsio. 

Jn suprascripto quadragesimo secundo capitulo di- 
citur Christum jusulicatum et immaculatum facium 
6686 viriute Spiritus sancti; et adjicit : Mori quidem 
eum fecit secundum legem hominum, ut pote autem 
impeccabilem virtute Spiritus sancti factum resusci« 
tavit de mortuis : quibus verbis sic separatus a verhe 
Dei insinuatur homo, ut sancti Spiritus virtute im- 
maculatus et impeccabilis, quasi aliquis justus homo 
asseratur effectus. Qui ergo h:xec ita sapit, docet, cre- 
dit aut prxedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XLIII, 
Deo autem gratias, qui nobis dedit victoriam per 
Dominum nostrum Jesum Christum (1 Cor. xv); isto- 
rum causam nobis [uisse dicens Deum, qui contra om- 


B ne; adversarios dedit nobis victoriam sive morlis , sive 


peccati, sive cujuscunque hinc nascendi mali : qui Do- 
minum nostrum. Jesum Christum pro nobis hominem 
sumens, el. ipsum per resurrectionem de mortuis ad 
meliorem transtulit finem, et in dextera sua sedere fe- 
cit, el nobis ad eum donavit communionem. 

Vigilii responsio. 

In supraseripto quadragesimo tertio capitulo, ex- 
ponendo verba apostoli Pauli quibus dicit : Deo au- 
tem gralias, qui nobis dedit victoriam per Dominum 
nostrum Jesum Christum. Et post plura subjungitur: 
Dominus noster Jesus Christus pro nobis hominem 
sumens, et ipsum per resurrectionem de mortuis ad 
meliorem transtulit finem, per qui jam quasi exi- 
stens homo, a Deo verbo significatur assumptus, ut 


* duo fuisse videantur, et alter alteri prestitisse. 


Qui ita sapit, docet, cfedit aut predical, ana- 
thema sit. s 
THEODORI CAPITULUM XLIV. 

Cum ergo interrogent : Hominis genitriz, aut Dei 
genitrix Maria dicatur a nobis? Utraque, unum. qui- 
dem natura, alterum autem relatione : hominis enim 
genitriz natura, quia homo erat et in ventre Marie, 
qui et processit inde; Dei autem genitriz, quia. Deus 
erat. in. homine nato; non in illo circumscriptus 
secundum naturam, sed quod in eo erat. affectu vo- 
luntatis. 

| Vigilii responsio. 
In suprascripto quadragesimo quarto capitulo di- 


per qu:& omnia p citur : Cum ergo interrogent : Hominis genitrix, an 


Dei genitrix Maria dicatur, quasi ex respondentis 
persona dicitur, utraque dici, et adjungitur : Unum 
quidem natura rei, alterum autem relatione ; et ad- 
ditur : Hominis enim genitrix natura, quia homo 
erat et in. ventre Marize, qui et. processit inde : Dei 
autem genitrix, quia Deus erat in homine nato : et 
adjicitur : Non ille circumscriptus secundum naturam, 
sed quod in eo erat affectu voluntatis. Qus verba 
item et unum hominem Christum, et duos filios beatze 
Marix demonstrant. Quod qui ita sapit, docet, cre- 
dit aut predicat, et non Deum verbum, qui ante 
omnia secula ex Patre ineffabiliter natus est, eumdem 
ex sancta Virgine Maria (sicut in primo capitulo 


diximus) per secundaníá nativitatem suam incarnatum 


LI 
— 





95 EPISTOL/E ET DECRETA. 54 
et natam unum in vtraque natura inconfusa insepa- A quod dicit Apostolus, Oui multos filios ad gloriam 


Fabilique £ognoscit, anathema sit. 
THEODORI CAPITULUM XLV. 


Δ Gratia filius qui ex Maria est homo, natura au- 
tem Deus. Verbum : quod autem secundum gratiam, 
son naiura, et quod. secundum naturam, non gra:ía, 
gon duo fili; sufficiat corpori, quod ex nobis est se- 
cundum gratiam filiatio , gloria et immortalitas : quia 
templum Dei Verbi "(actum est, non supra. naturam 
᾿ elevetur : ei Deus Verbum pro debita a nobis gratiarum 
2cfione non injurietur : et. que est injuria componere 
eum cum corpore, et putare indigere corporis ad per- 
fectam filiationem ! nec ipse Deus Verbum vult se Da- 
sid filium esse, sed Dominum ; corpus autem hoc vo- 
cari David flium non solum non invidit, sed et propter 
hoc adfuit. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo quinto capitulo di- 
citur, quia per gratiam sit filius qui ex Maria natus 
est homo, natura autem Deus Verbum : et quasi ra- 
tiocinatur dicendo : Quod gratia, non natura, et quod 
natura, non gratia; et. adjungitur : Sufficit corpori 
quod ex nobis est secundum gratíam filiatio, et non 
supra naturam elevetur, et Deus Verbum pro debita 
a nobis gratiarum actione non injurietur ; qux verba 
nudum bominem ex Virgine Maria "significant , 
qui per gratiam appelletur Filius Dei. Qui ergo 
hac ita sapit, docet, credit aut predicat, ana- 
thema sit. 

THEODORI CAPITULUM XLVI. 

b Quandoerit quaestio denativitatibus secundum παι» 
raw, ne Marie filius Verbum Dei existimetur, morta- 
les enim mortales generant. secundum | naturam, et 
corpus simile sibi : et duas. nativitates Deus Verbum 
non sustinuit, unam quidem ante secula, alteram vero 
in posterioribus temporibus. | 

Vigilii responsio. 

In supradicto quadragesimo sexto capitulo dicitur, 
ut Mari» lilius Deus Verbum non existimetur, ad- 
jiciendo : Quia mortalis mortalem generat eecun- 
dum naturam, et corpus simile sibi. Qux verba 
et purum hominem de sancta Virgine Maria signi- 
ficant, et duos filios introducunt. Qui ergo ita sapit, 
docet, credit aut predicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XLYII. 

Ergo jam cessabunt ab. impudente pugna, desistent 
autem a vana contentione, erubescentes evidentiam pro- 
dictorum : plurimos enim dicunt filios ín gloriam du- 
centes. Ecce igitur in filiationis ratione Apostolus ap- 
garet (1 Tim. m), assumptum hominem ceteris connu- 
werans,non secundum quod iilis [illius] filiationis 
particeps est, sed secundum quod similiter gratia filia- 
lionem assumpsit, deitate sola naturalem filiationem 
possidente. 

Vigilii responsio. 
In suprascripto quadragesimo septimo capitulo id 


s Ut in Concil. Y, cóllat, 4 et B, 


^ 


adduxerat (Hebr. n, 10), exponendo dicitur, qued 
assumptum hominem ceteris connumeret sanctus 
Apostolus, eo quod similiter gratiam iliationis aece- 
perit, sola deitate naturalem filiationem possidente : 
que quidem verba, sicut superius dictum est, duos 
introducunt filios, id est unum per gratiam , alterum 
per naturam. Quod qui ita sapit, docet, credit aut 
prxdicat, anathema sit, 
THEODOR! CAPITULUM ΧΙ ΠῚ. 

Sed ad hóc dicunt, quod Jesus momen salvatorem 
significat. Salvator autem εἰ dicitur , quomodo ille 
homo dicatur ? obliti quod Jesus dicebatur etiam filius 
Nave : et. quod mirandum est', quia non sit voca- 
(us. fortuito ἐπ generatione , sed transnominatue a 
Moyse. Certum autem. est quod. non hoc imponere ho- 
mini patiebatur, si divinam naturam omnimodo signi- 
fcabat. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo octavo capitulo de 
nomineJeso, quod salvatorem significat, argumen- 
fando negatur, et dicitur : Quia si salvator divinam 


paturam significaret, nunquam tale nomen homini 


imponeretur. Quibus verbis absolute et purus homo 
Christus ostenditur, et du» persone intelligun- - 
tur. Que qui ita sapit, credit aut praedicat , ana 
thema sit. 
THEODORi CAPITULUM XLIX. 
Itaque non solum Filium ipsum vocat a Deo Verbo 


C separans, sed etiam secundum rationem filiationis com- 


smunicans ceteris participibus filiationis convincitur : 
quoniam gratia et. ipse particeps [uit filiationis, non 
naturaliter ex Patre natus, habens tamen ad ceteros 
excellentiam, qui unitate ad ipsum filiationem pos- 
sidet , quod εἰ firmiorem ipsius rei donat participa- 
tionem. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo nono oapitulo didi- 
tur, quia Christus per gratiam particeps fuit filiatio- 
nis, habens tamen ad czteros excellentiam, quod ei 
firmior ipsius rei donata fuerit participatio. Quod 
qui ita sapit, docet, credit aut praedicat, et non ma- 
gis Deus Verbum cum assumpta carne unus atque 
idem Dominus Jesus Christus et verus Filius Dei et 


p idem ipse verus Filius hominis intelligitur et creditur, 
" anathena sit. 


THEODORI CAPITULUM L. 

Homo Jesus similiter omnibus hominibus, nihil 
differens connaturalibus hominibus quam quod ipti 
gratiam dedit ; gratia autem data naturam non mutat ; 
sed post sortis destructionem donavit ei Deus nomen 
super omne nomen. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo capitulo dicitur, 
quod homo Jesus nihil differat ab omnibus connatu- 
ralibus homiriibus, nisi quod ei gratiam dedit: qus» 


b Ut in Concil. V, collat. ὅς 


95 * 


VIGILII PAPAE 96 


verba Dominum nostrum Jesum Christum velut A potestatem. Si quis ergo hzc ita sapit, docet , cre- 


ununi de justis hominibus faciant zestimari, qui non 
deitate sua excelsus'intelligatur, sed gratia aliquid 
amplius quam ceteri homines asseratur adeptus. 
Quod si quis ita sapit, docet, credit aut preedicat, 
anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM LI. 

Sed mei fratres, qui episdem mihi matris sunt filii 
dicunt mihi, Non separa hominem et Deum, sed unum 
eumdemque dic hominem, dicens : Dico connaturalem 
mihi, dico Deum. Si dicam connaturalem Deo, dico : 
Quomodo homo et Deus unum sunt ? Nunquid una na- 
tura hominis et Dei, domini et servi, factoris et factu- 
vr& ? [lomo homini consubstantialis est, Deus autem 
Deo consubstantialis est : quomodo igitur homo et 


dit aut predicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM LIV. 

Consonantia et Apostolus dicit: Et manifeste ma- 
gnum est pietatis mysterium, quod manifestatum est 
in carne, justificatum est in Spiritu (I Tém. n), 
justificatum esse in. Spiritu dicens. ipsum, sive quod 
ante baptisma cum subtilitate competente legem custo- 
divit, sive quod etiam post illud gratie conversatio- 
nem cooperatione Spiritus cum magna complevit sub- 
tilitate. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo quarto capitulo id 
quod Apostolus dicit : Quod manifestatum est in car- 
ne, justificatum est in. Spiritu, Christus justifica- 


Deus unus per unitatem esse polest: qui salvificatur, B tus esse asseritur, sive quod ante baptismum cum 


qui salvificat, et qui ante secula, et qui ez Maria ap- 
paruit ? , 
Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo primo capitulo ne- 
gatur quod unus idemque dici possit Deus et homo 
dicendo : Quomodo homo et Deus unus per unitatem 
esse polest, qui salvificat, et qui salvificatur, qui 
. ante secula est, et qui ex Maria apparuit? Qu: 
verba duas introducunt in Christo personas. Si quis 
igitur ita sapit, docet, credit aut predicat, anathe- 
πιἃ 8il. 

THEODORI CAPITULUM ΚΠ. 

Bene intulit: Namque et ego homo sum (Matth. 
viu), ut dicat: Nihil mirandum si hoc potes cum eis 
lomo accipiens a Deo : quoniam et ego cum hoc sim, 
accipio obedientes, semel habens jubendi potestatem 
propter datoris indulgentiam. 

THEODORI CAPITULUM LIII. 


Quapropter et nec incongruum est et te, accepta 
ista a Deo potestate, verbo solo jubentem abigere pas- 
siones, nec enim tanquam Filio Dei, et ante universam 
creaturam existenti, et creatori eorum qua sunt ac- 
cessit centurio. 

| Vigilii responsio. 

In suprascriptis quinquagesimo secundo et quin- 
quagesimo tertio capitulis dicitur, quia Christo di- 
xerit centurio, nihi] mirandum esse si hoc potes, 
cum sis homo accipiens a Deo : quoniam et ego cum 
hoe sim, accipio obedientes, semel habens jubendi 
potestatem propter datoris indulgentiam. Et quam- 
vis ex eo quod sequitur, centurionem non tanquam 
Filium Dei adiisse, qui universam condiderit crea- 
turam ; videatur quidem esse confiteri eum esse Fi- 
lium Dei et creature totius opificem. Tamen quia 
nec de centurionis intellectu bene existimavit, cujus 
Dominus fidem non laudaret dicendo : Non inveni 
tantam fidem in Israel (Ibidem) , nisi sciret eum in- 
villexisse quia Deus : et ex his et superioribus capi- 
tulis et aliis dictis jam non per unitatem subsisten- 
ti:e, sed per gratiam dicitur Christus esse Filius Dei, 
el ex eo Christus purus homo videtur induci, qui 
pro merito suo acciperet per datoris indulgentiam 


- 


subtilitate competenti legem custodivit, sive quod 


' etiam post illud gratis conversationem cooperatione 


Spiritus cum magna subülitate compleverit. Que 

verba quia item purum hominem Christum justiti- 

catione eguisse demonstrat , εἰ quis ita sapit, docet, 

credit aut przdicat, et non magis ipsum ut verum 

Deum consubstantialem Patri οἱ Spiritui sancto 

justificare impios per fidem credit, anathema sit. 
THEODORI CAPITULUM LV. 

Idem hoc dicimus juste et de Domino, quod Deus 
verbum sciens. ejus virtutem, οἱ secundum prescien- 
liam statim in ipso initio complasmationis cohabitare 
bene voluit, et uniens eum sibi affectu voluntatis, ma- 
jorem. quamdam praestabat gratiam, ut pote gratia 


C que in eum est, et in omnes homines dividenda. Unde 


et circa bona voluntatem integram ei custodiebat. Non 
enim hoc dicemus, quod ille homo voluntatem habebat 
nullam, sed quod volebat quidem bonum, magis autem 
ei voluntarie plurimum aderat et. boni desiderium, et 
contrarii odium : conservabatur vero a divina gratia 
illi voluntas integra ab'initio, Deo qualis erit subtili- 
ter sciente, qui et ad confirmandum eum magnam illi 
ceoperationem habitatione sua prastabat pro omnium 
nestrum salute : unde nec injustum dicat aliquis esse, 
quod preter omnes precipsum aliquid. datum est. illi 
homini, qui a Domino assumptus. est. 
— Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo quinto capitulo 
dicitur quia .Deus verbum secundum prescientiam 
Sciens bominis Christi virtutem, initio complasma- 
tionis statim inhabitare in ipso bene voluerit, et 
uniens eum sibi affectu voluntatis majorem quam- 
dam ei przstabat gratiam. Ex quibus verbis, et ex 
aliis que sequuntur, dux evidenter inducuntur esso 
persona, et quia Filius Dei in filio hominis per affe- 
ctum et gratiam et relationem habitare videatur. Si 
quis ergo hzc ita sapit, docet, credit aut prxodicat, 
et non unum eumdemque Christum in duabus per- 
fectis et. individuis inconfusisque agnoscit et credit 
naturis, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM LVI. 

Nam rationalis quidem proprium est discretio be- 

norum et malorum ; cum vero non sint. contraria, 


A 


97 EPISTOLE ET DECRETA. ——— | 98 
nou erat εἰ possibile aliquid. discernere primum : igi- A duci meliora : et adjicitur : Quia si statim ab initio 


tur in his. qu creata sunt magnam contrarietatem 
fecit. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo sexto capitulo di- 
citur, rationalis proprium esse discretionem bono- 
rum et malorum ; et post pauca sequitur : Primum 
igitur in his qu:e creata sunt magnam contrarietatem 
fecit. Qux verba si ea intentione dicantur, ut mali 
natura sicut et boni introducatur, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM LVII. . 

Quonians autem non obaudit Adam, deinde subditus 
est. morti : οἱ factus est. hoc propter inobedientiam, 
quod et citra inobedientiam propter. utilitatem πο- 
stram a Creatore factum est, edocti sumus omnes pec- 
catum. : | 
Vigilii responsio." 

In suprascripto quinquagesimo septimo capitulo 
dicitur, quia etsi non fuisset Adam inobediens, ta- 
men propter utilitatem hominum a Creatore factum 
esse, et edoctos nos esse peccatum : quod absit ut 
catholica fides credat, a Deo nos, ut peccatores 
efficeremur, doceri potuisse peccatum. Si quis ergo 
hoc ita. sapit, docet aut pradicat ; et non magis 
prohibente Deo, primi hominis culpa introductum 
fatetur. esse peccatum, εἰ justo Dei judicio eum 
atque ejus progeniem propter inobedientiam suam 
mortis subiisse supplicium, anatbema sit. 

THEODORI CAPITULUM ΟΥ̓]. 

Nec igitur mortem. non sponte et prater. judicium 
suum intulit hominibus, nec peccato aditum ad nullam 
utilitatem dedil : nec enim hoc fieri, nolente ipso, non 
poterat : sed quoniam sciebat utile esse nobis , magis 
autem omnibus rationabilibus prius quidem malorum 
et deteriorum fieri aditum, postea autem deleri quidem 
hec; introduci autem meliora : ideo in duos status 
divisit Deus creaturam , presentem, et futurum ;. in 
isto quidem αὐ immortalitatem. et. immutabilitlatem 
omnia addtcturus, in prasenti vero creaturam ἴῃ 
morlem οἱ mutabilitatem interim dimittens. Nam si- 
quidem statàm ab initio immortales nos fecerit et im- 
mutabiles, raullam differentiam ad irrationabilia habe- 
remus, proprium nescientes bonum, 1gnorantes enim 
mulabilitatem, immutabilitatis ignorabamus bonum ; 
nescientes rnortem, immortalitatis lucrum  nescieba- 
ws; ignorantes corruptionem, non laudabamus in- 
corruptionem ; nescientes passionum | gravamen, im- 
possibilitatem non mirabamur (compendiose dicam, ne 
longum sermonem faciam) ; nescientes malorum ex- 
perimentum, bonorum illorum non poteramus scien- 
liam mereri, MVP 

Vigilii responsio. 


In suprascripto quinquagesimo octavo capitulo 


dieitur, ideo Deum dedisse peccato aditum, quia 
utile hoc sciebat esse nobis, magis autem omnibus 
rationabilibus, ut prius videlicet malis et deterioribus 
rebus fleret aditus, postea autem bis deletis intro- 


* Forte, essent sicut dii. HARDUINUS. 


immortales nos fecisset et immutabiles, nullam dif- 
ferentiam ad irrationabilia haberemus, proprium ne- 
scientes bonum. Qnibus verbis primum contra regu- 
lam fidei Deus asseritur tanquam nobis utile intro- 
duxisse peccatum. Secundo cum omnia rationabilia 
complectitur, hoc etiam de angelis et de universa 
coelesti militia, qux ratione est prodita, facit in- 
telligi. Tertio quia illud, quod diabolus ad deci- 
piendum primis hominibus persuaserit, quia, si de 
ligno prohibito manducarent sicut dii ^ scientes bo- 
num et malum, beneficii loco asseritur profuisse. 
Qus si quis ita sapit, docet, credit aut .predicat, 
anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM LIX. 


B Necesse est autem omnia simul rationabilia, invisi- 


bilia dico, et nos ipsos, quibus mortale quidem est cor- 
pus, anima autem per omnia ejusdem generis invisibi- 
libus [Forte immortalis cum eisdem invisibilibus] et 
rationabilibus substantiis, hic quidem praesentem mu- 
tabilitatem pati, ut optima erudiamur doctrina religio- 
sitatis, et ad benevolentiam constituamur. 

Vigilii responsio." 

In suprascripto quinquagesimo nono capitulo di- 
citur : Necesse est omnia simul rationabilia, invisi- 
bilia, et nos ipsos, quibus mortale quidem est cor- 
pus, anima autem per omnia ejusdem generis invi- 

"Sibilibus et rationabilibus substantiis, hic quidem 
presentem mutationem pati, ut oplima erudiamur 
doctrina religiositatis, et ad henevolentiam consti- 
tuamur. Quibus verbis si angeli lucis, et univers 
celestes invisibilesque virtutes sic mutabilitati hac- 
tenus subjacere, sicut humans anime asseruntur, 
anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM LX. 

Nam sciebat quidem quod peccabunt omnimodo, 
concedebat vero hoc fieri, expedire eis cognoscens, 
quoniam erat impossibile eum, qui cum fecerit non ex- 
siantes, el tantorum quidem demonstraverit dominos, 
tanla vero bona proposuerit, ut eis fruantur, nec pro- 
hibere peccati aditum, si expedire eis hoc cognesceret. 
Sed enim non erat possibile nos aliter discere pecca- 
ium, et passionum molestias, et deteriora, et nostram 
infirmitatem in. his demonstrandam, ad ostendeudam 


D magnitudinem immutabilitatis, quam postea nobis es- 


set donalurus, nisi sic ab initio hoc fuissent a Deo 
dispensata, «t collatione et experimento infinitorum 
malorum, bonorum possemus scire magnitudinem, et 
hujus gratia, ut pote profuturum nobis, peccátum in- 
trare dimittens, magnum in ejus bello auxilium in- 
venit. 
Vigilii responsio: 

ln suprascripto sexagesimo capitulo dicitur quia 
Deus sciens hominem peccaturum, ideo peccare per- 
miserit, quia hoc ei noverat expedire, et propterea 
non prohibuisse peccati aditum, quia sic ab initio a 
Deo fuerit dispensatum, ut collatione et experimento . 





99 ᾿ VIGILII PAPAE 


jafinitorum malorum, bonorum possemus scire ma- A nomen fuisse delatum, suà providentia ecclesiosti- 


gnüudinem, et bujus rei gratia, ut pote profaturum 
nobis, peccatum intrare dimittens, magnum in ejus 
peccati bello àdzilium invenerit homo. (jus verba 
quohiam aliena sunt a sensu divine Bcriptarz, ut 
dicatur, quia peccatum a Deo pro utilitate nobis in- 
troduetum sit. Si quis ita sapit, docet, credit aut 
pr-edicat, anathema sit. Sancta enim catholica Ec- 
clesia hoc certum tenet et credit, quia Deus et pro- 
hibuerit a peccalo primum homihem, et per inobe- 
dientiàm pectatum punierit justo supplicio; sed 
bene utens etiam malis hostris, singulari nos reme- 
dio, per unigeniti Filii sui incarnationem, passio- 
nem, mortem, et resurrectionem, hoc est Domini 
nostri Jesu Christi, ab omnium peccatorum nexibus 
liberavit. | | 

ilis igivur competenter et per orthodoxz fidei re- 
clitudinem apostolicz sententize auctoritate damna- 
tis, constituimus, ut ex omnibus istis, que nos Pa- 
trum statutis atque traditionibus inlxerentes aposto- 
lica auctoritate damnavimus, nulla injuriandi prsce- 
dentes Patres vel doctores Ecclesi; (qu procul 
dubio scandala sacrosanct$ Ecclesi» suscitat) prz- 
beatur occasio : dnathematizantes omnem ad ordines 
ecclesiasticos pertinentem, qui Patribus atque doctó- 
ribus Ecclesi contumeliam ex suprascriptis impie- 
tatibus quodammodo ascribere vel irrogare voluerit. 
Et quoniam praefata (logmata, qux secundum intel- 
léctum de his expositum anathemati àtque damna- 
tioni subjecimas In eo volumine quod nobis per fra- 


cam moderationem circa inortuum sapientia sacer- 
dotali servantem, foluisse nomen ejus, ne monu- 
mentis quidem synodalibus, propter regulam qu:e de 
mortuis im sacerdotio servanida est, contineri, Quo- 
modo &utem hoc q00d supra dixit beatus Cyrillus 
dispensative factum, tit minime anathemati nomen 
viri subjicere voluiss&$ intelligi, ad ecclesiasticam 
regulàm porrigendum, ἴΠ eadem epistola sua subter 
adjecit, dicens : Sed juste audient, tametsi nolint, 
qui hujusmodi causas praebent. GObliviscirhini vos 
ipsos, quando adversus cineres arcus eztendius : non 
enim superest qui apud eos inscriptus ὁδί : et me 
nullus culpet in hzc verba progressum, sed cedant 
valde, nimirum prxdecessori. 


B Grave est enim insultare defunctis, vel si laici 


fuerint, nedum illis qui in. episcopatu hanc vitam 
deposuerunt. Justissimum enim apparet prudentibus 
viris cedere prescienti, Deo scilicet, uniuscujusque 
voluntatem ; et cognoscenti qualiscunque quisque 
futurus sit. Beatum quinetiam Proclum hujus regiz 
civitatis antistitem ita memorati Joannis Antiocheni 
episcopi similiter constat respondisse rescriptis, di- 
centem inter alia : Quando enim scripsi tue sancti- 
tati, oportere aut Theodorum, aut alios quosdam, 
qui pridem defuncti sunt, anathemati subdi, aut no- 
minatim alicujus feci mentionem? et post pauca. Et 
illa capitula qux subjecta sunt repuli, ut pote subti- 
litatem non habentia pietatis : neque autem de Theo- 
doro, neque de alio quoquam qui jam defuncti sunt 


ttem nostrum Benignum episcopum huper a pietate ( scripsi, Deo amantissiml, aut ut- anathematizaretur, 


vestra transmissum sub "Theodori Mopsuesteni epi- 
geopi perhibentur nomine prxnotatà; ad hoc sollici- 
tudinis nostr: animum consequenter admonuimus, 
ut si quid de persona vel nomine memorati Theodori 
apud Patres quesitum sit, vel ei qua super ejus no- 
mine ab eis regulariter fuerint constituta sive dispo- 
gita, diligentissima indagatione quxrere curaremus. 
Et haec investigantes advertimus beatze recordationis 
Cyrillum Alezandrin:e civitatis antistitem de persona 
jam mortui Theodori episcopi Joanni reterend me- 
morie Antiochene civitatis episcopo, vel Orientali 
synodo ad ejus litteras rescribentem, inter alia lia 
tradidisse : Quie prolata est in sancta synodo Ephe- 
sina definitio, veluti a Theodoro isposita, sicut of- 


aut ut abdicetur. Sed neque charissimus Theodotus, 
qui a nobis directus est, diaconus talia mandata sus- 
cepit. Item ipse beatus Proclus.in epistola ad Mazi- 
mum diaconum post alia ita dicit: Quomodo igitur 
per litteras didici nunc, quia Theodori Mopsuesteni, 
et allorum quorumdam nomina preposiia sunt capi- 
tulis ad anathematizandum, cum illi ad Deum jam 
migraverint: et eos qui jam vitam reliquerunt su- 
pervacuum est injuriari post mortem, quos nec vivos 
aliquando culpavimus. Et post pauca : Post subscri- 
ptionem autem tomi, et post abjectionem capitulo- 
rum, qux cujus sint ignoramus, continuo przpara 
diaconum Theodorum venire ad regiam eivitatem. 
Perpendat ergo pietatis vestrz sapientia singularis, 


ferehtes dicebant, nihil habens sanum, evacuavit D quiá Proclus eruditissimus sacerdotum, et non longe 


quidem eam sancta synodus veluti perversarum ple- 
nam intelligentiarum, condemnans item eos qui sic 
sapiunt. Dispensatim vero "mentionem viri non fecit, 
neque eum nominatim anathemati subdidit, neque 
alios. Ipsam vero synodum Ephesinam primam 50}}}- 
cite recensentes, nihil de Theodori Mopsuesteni per- 
sona referre comperimus, sed symbolum, quod Cha- 
risius presbyter illic prodidit, magis quia ab Athana- 
sio et Photio, qui tunc temporis hzretico Nestorio 
adhzrebant, per Antonium et Jacobum nomina tan- 
tum presbyterorum habentes ad Philadelphiorum 
ecclesias fuerit destinatum : ex quo claret beatum 
Cyrillum hoc quod per litteras profitetur a prolato- 
Y:bus scilicet symboli jam defuncti Theodori episcopi 


ἃ Theodori Mopsuesteni vita repertus, mala quz li- 
benter damnaverat cujus essent se jam tunc profes- 
sus est ignorare. Sed neque in sancto ac venerando 
Chalcedonensi concilio aliquid de sepius designati 
Mopsuesteni Theodori episcopi nomine invenimus 
statutum vel dictum esse contrarium, dum in rela« 
tione, quam eadem veneranda synodus pix: memoriae 
Marciano tune imperatori transmisit, quam vos quo- 
que vestris legibus, dum orthodoxa professione unum 
de sancta Trinitate Christum Deum ac Dominum no- 
strum cenfitendum astruitis, ad testimenium lauda- 
biliter adduxistis, littere Antiocheni Joannis cum 
Orientali synodo ad Theodosium tunc piissimzx re- 
cordationis principem destinate venerabiliter me- 


101 


EPISTOLA ET DECRETA. 


108 


morentur, quibus Mopsuesteni Theodori episcopi À tus Joannes Apostolus i in Apocalypsi dicit, &cripsisse 


persona, ne post mortem damnari deberet, excu- 
gatur. 

Post hzc ampliori cura prospeximus, si quid in bis 
qui jam defuncti sunt, et minime reperiuntur in vita 
damnati, eliam sancte recordationis praedecessores 
postri decreverint. Quibus inspectis, agnovimus quod 
hujus cautelo providentizeque formam veneranda 
predecessorum nostrorum sedis apostolicze preesulum 
constituta nobis apertissime tradiderunt. Nam bea- 
lissimus papa Leo ad Theodorum episcopum, Foro- 
juliensem post alia ita dicit : Non necesse est nos 
eorum qui sic obierunt merita actusque discurrere; 
cum Dominus Deus noster, cujus judicia nequeunt 
comprehendi, quod sacerdotale mysterium implere 


asseritur, in quibus Judaicum intellectum habuisse 
parratur. Post cujus mor tem, cum ad Dionysium 
Alexandriz episcopum pervenisset, quod tota AEgy- 
ptus ipsos libros, quos Nepos reliquerat, veluti mag- 
pum aliquod et occultum mysterium se habere pu- 
taret : et pergens ad eum locum (in Ársinoite enim 
quaestionem ipsam motam fuisse refert) scribensque 
destruxit eosdem libros atque evertit: Nepotem 
vero qui eos scripserat, propter hoc maxime quia 
jam defunctus fuerat, nulla sit aggressus injuria.Que 
8] quis latius agnoscere velit in memorato septimo 
historie ejusdem Eusebii libro reperiet. 

. Quibus omnibus diligenter inspectis, quia licet di- 
verso Patres nostri verborum modo, unius tamen 


non poterat, suc justitix:e reservavit. liem beatus ἢ ductu intelligentiz, disserentes, illesas sacerdotum 


Gelasius papa in epistola quam ad episcopos Darda- 
nie de causa Acacii scripsit, post alia itx. dicit : Qui 
postquam in collegium recideps pravitatis, jure me- 
ruit ab apostolica communione secludi, in hac autem 
persistens damnatione defunctus est, absolutionem, 
quam superstes nec quaesivit orlino, nec meruit, 
mortuus jam non potest impetrare. Siquidem ipsis 
apostoli*Christi voce delegatum est: Que ligaveritis 
super lerram, et que solverilis super terram (Matth. 
vir). Caeterum jam de eo qui in divino est judicio 
constitutus nobis fas aliud decernere non est, prater 
Id in quo eum dies supremus invenit. 
^ Jtem memoratus beat recordationis papa Gela- 
$ius in gestis b synodalibus de Miseni episcopi Cu- 
mani absolutione confectis, hoc evidenter edocuit, 
dicens : Totum quod supra facultatis est modulum, 
divino judicio relinquamus : non autem nobis pote- 
runt imputare, cur pr:varicationis olfensani viventi- 
bus remittamus ; quod E&tlesiz, Deo largiente, pos- 
Sibile est : nec nos jam mortuis veniam przstare de- 
poscant : quod nobis non esse possibile manifestum 
est; quia cum dictum sit : Que ligaveritis et solveritis 
super terram, hos, quos super lerram jam hon esse 
constat, non humano, sed suo Deus judicio reserva- 
vit : nec audet Ecclesia sibimet vindicare, quod ipsis 
apostolis conspicit non fuisse concessum : quia alia 
est causa superstitum, alia defunctorum. Hanc au- 
tem regulam et in sanctorum Joannis Constantino- 

olitani episcopi, qüem Chrysostomum vocant, atque 
Frariant ejusdem civitatis episcopi, veneranda me- 
moria constat ese servatam, qui licet violenter ex- 
clusi sunt, non tamen pro damnatis sunt habiti, eo 
quod semper inviolatam eorum communionem Ro- 
mani pontifices servaverunt, nec abscindi ab Eccle- 
Bia dici potuerunt vel poterunt, quos sibi inconvulse 
unilos apostolica judicavit auctoritas. 

Τὰ Eusebii etiam cognomento Pamphili Historic 
libro septimo legitur, Dionysium Alexandrine civi- 
tatis episcopum, qüi longe ante fuerat, de Nepote 
quodam episcopo Agypti ita fecisse : hic enim Nepos 
episcopus de mille annis, quibus post primam resur- 
vectiónem sanctos cum Cliristo regnaturos esse bea- 


^ Vide et Facund. lib. contra Mocian. 


in pace ecclesiastica defunctorum servavere personas, 
idemque regulariter apostolica: sedis quz: supra dixi- 
mus definiunt constituta : Nulli licere hoviter aliquid 
de mortuorum judicare personis : sed in hoc relin- 
qui, in quo unumquemque dies supremus invenit, et 
specialiter de Theodori Mopsuesteni nomine, quid 
sancti Patres nostri disposuerint, superius evidenter 
expressum est : eum nostra non audemus damnare 
sententia, sed nec ab alio quopiam condemnari con- 
cedimus : absit tamen ut suprascripta capitula dog- 
matum, qux secundum subjectos intelligentix sen- 
8us à nobis constat esse damnata, vel quacunque 
dicta cujuslibet sine nomine prznotata, evangelicis 
tamen et apostolicis, ac quatuor synodorum, Nicz- 
n$, Constantinopolitane, Ephesine prime, atque 
Chalcedonensis, et apostolicze sedis non congruentia 
consonaque doctrinis, non &olum sensu, sed vel 
etiam aure patiamur admittere. 

De scriptis vero que sub viri veneabilis "Ttieodo- 
reti quondam episcopi nomine proferántur, miramur 
Drinium, cur necesse sit ejus sacerdotis nomine ἰὴ 
bbtrectationem quidquam cujuslibet studio devocari * 
qui ánte centum et ainplids annos ín sahcte ac vene- 
randx Chalcedonensis synodi judicio constitutus sinb 
aliqua cunctatióne sübscripsit, οἱ beátlssimi papa 
Leonis epistolis prona devotioné cousersit, Dehiilb 
cum éxisterent tunc. Dioscorus et Agyptit episcopi, 
qui eum dicerent sanctum Cyrillum anáthéinatizasse, 
et eumdem Theodoretura etiam bereticum esse, ta- 
men éancti Pátres nostri aic audientes, diligentis- 
sime eodem Theodoreto pósthae examinatióne dis- . 
eusso, et presente 4 praesentibus inquisito, nihíl 
aliud ab eo exegíissé nóscuditur, riisi ut statim Nesto- 
tium ejusque impia dogmatá anathematizaret atque 
daninaret, hoc sibi tantummodo sufficere jádicantes, 
quod ille coratm oniverso concilio faciens, Nestorium 
cum dogmatibus suis, universis Patribus audientibus, 
clara voce damnavit. Ex quo evidenter apparet, quia 
quidquid &it vel fuerit sub cujuslibetprolatum nomine, 
quod impil Nestorii vidcatur concordare dogmatibus, 
hoc tunc in illo sancto concilio a viro venerablli 
Theódoreto fuerit sine dubitatione damnatur : et t 


$ £i Coli. Kor. ἐν Gao dn; 495. Hin». 





105 


VIGILII PAP.F. 


104 


valde contrarium, et Chalcedonensis synodi judicio A per hanc sententiam a nobis prolatam ἃ saneta De 


indubitabiliter inimicum, quxdem Nestoriana dog- 
nita nünc sub ejus sacerdotis nomine condemnari, 
qui cum sanctis Patribus eumdem impium Nestorium 
et exsecrabilia ejus dogmata (sicut diximus) tunc 
apertissime anathematizavit. Quid enim aliud est, 
mendaces aut simulantes professionem recte fidei Pa- 
' tres in sancta Cbalcedonensi synodo residentes osten- 
dere, quam dicere aliquos ex eis similia sapuisse 
Nestorio, quorum judicio videas Nestorium ejusque 
dogmata fuisse damnata. 

Nec illud arbitrandum est, quia sanct$. memorix 
Cyrilli injuriis per duodecim capitulorum ejus repre- 
hensionem a viro venerabili Theodoreto (ut putatur) 
ingesta beatissimi Patres nostri in sancta synodo 


Ecclesia apostolica auctoritate inveniatur exclu- 
sum. 

[. Rursus tamen hoc specialiter dicimus : ut si 
quis, servata inconvertibilitate naturw* divinze, non 
confitetur Verbum carnem factum, et ex ipsa con- 
ceptione de utero Virginis humanx nature sibi se- 
cundum subsistentiam unisse principia, sed tanquam 
cum existenti jam homine fuerit Deus Verbum ; ut 
per hoc non saneta Virgo vere Dei genitrix esse 
credatur; sed verbo tenus appelletur, anathema sit. ' 

Hl. Si quis secundum subsistentiam unitatem natu- 
rorum in Christo factam denegat, sed seorsum exi- 
stenti homini tanquam uni justorum inhabitare Deum 
Verbum, et non ita confiteatur naturarum secundum 


Chalcedonensi neglexerint, sed aut (ut pote rebus de B subsistentiam unitatem, ut Deus Verbum cum as- 


proximo gestis cuncta prz» oculis habentes) Theodo- 
retam nihil tale fecisse probaverunt, aut exemplum 
ipsius sanctze. memoriz Cyrilli judicaverunt esse se- 
quendum, qui post multa et gravia contra se ab 
Orientalibus apud Ephesum scripto gesta, tempore 
quo cum ipsis in concordiam remeavit, tanquam si 
acta non fuissent, pacis amore, silentio dereliquit ; 
ut impleret utique illud apostolicum dictum, quo 
Corinthiis scribit, dicens : Cui enim aliquid donastis, 
et ego (11 Cor. n). Nam et illud sancta synodus Cbal- 
cedonensis intendisse credenda est, quia dum doctri- 
nam sancti Cyrilli ex epistolis ejus in eadem synodo 
reseratis atque receptis memoratus episcopus Theo- 
doretus ita devota mente suscepit , ut doctrine quo- 
que ejus ad laudandam beatissimi pap: Leonis epi- 
stolam testimoniis uteretur, etiamsi in eum injurias 
intulisse constaret, plenissime satisfecisse videretur, 
ilius venerabiliter amplectendo fidem, cujus falso 
fuerat suspicatus errorem. Et ideo nos nec aliquid 
velut omissum a Patribus nostris quzrere nunc aut 
Fetractare convenit ; et eos quibus sancti Cyrilli re- 
prehensio nunc placet, aut iisdem sanctis Patribus 
nostris zestimant placuisse, modis omnibus refuta- 
mus. 

Hac ergo rerum veritate perpensa, statuimus atque 
decernimus , nihil in injuriam atque obtrectationem 
probatissimi in Chalcedonensi synodo viri , boc est 
Theodoreti episcopi Cyri, sub taxatione nominis 
ejus a quoquam fleri, vel proferri: sed custodita in 


sumpta carne una permanserit permaneatque subsi- 
stentia sive persona, anathema sit. 
III. Si quis voces evangelicas et apostolicas in uno 


Christo ita dividit, ut etiam naturarum in ipso uni- 


tarum divisionem introducat, anathema sit. 

IV. Si quis uyim Jesum Christum verum Dei et 
eumdem ipsum verum hominis Filium futurorum 
ignorantiam aut diei ultimi judicii habuisge dicit, et 
tanta scire potuisse, quanta ei deitas, quasi alteri 
cuidam inbabitans, revelabat, anathema sit. 

V. Si quis illud Apostoli, quod est in Epistola ad 
Hebreos dictum, quod experimento cognovit obe- 
dientiam, et cum clamore forti et lacrymis preces 
supplicationesque obtulit ad Deum, qui salvum illum 


C posset a morte facere, tanquam nudo deitate Christo 


deputans, qui laboribus virtutis perfectus sit, ut ex 
hoc duos introducere Christos vel duos filios videa- 
tur, et non unum eumdemque credit Christum Dei 
et hominis Filium ex dualyis et in duabus naturis in- 


Separabilibus indivisisque confitendum atque ado- 


randum, anathema sit. 

His omnibus et hujusmodi blasphemiis ita a nobis 
abdicatis atque damnatis , hac [ rzsentis constitutio- 
nis dispositione quam maxime providemus, ne (sicut 
supra diximus) personis, qux: in pace et commu- 
nione universalis Ecclesix quieverunt, sub hac dam- 
nati a nobis perversi dogmatis occasione aliquid 
derogetur, sed exsecrabilibus dogmatibus in Nestorio 
atque Eutychete heresiarchis , universisque eorum 


omnibus persone ejus reverentia , quxecunque scri- D sequacibus condemnatis, illis sacerdotibus qui in pace 


pta, vel dogmata ejus cujuslibet * nomine prolata 
sceleratorum Nestorii atque Eutychetis manifestan- 
tur erroribus consonare anathematizamus atque 
damnamus. Etenim satis habet , abundeque sufficere 
debet, quod damnantes atque anathematizantes cum 
Paulo Samosateno et Bonoso Nestorium, et e diverso 
cum Valentino atque Apollinare Eutychetem simul 
et errores eorum , aliosque haereticos omnes cum 
dogmatibus suis, illos quoque pariter condempamus 
qui eorum impliciti et' inemendabiles permanentes 
de vita presentis szeculi migraverunt. Siquidem per 
hoe nibil perverse doctrinz relinquimus, quod non 


ἃ Forte, ejus , aut alterius cujuslibet. HAnpomus. 


catholica Ecclesix (sicut dictum est) sunt defuncti 
nulla contumelia generetur , ne inde injuriarum na- 
scatur occasio, unde potius debeat sanctorum Patrum 
reverentia custodiri. 

De epistola quoque venerabilis viri Ib», quondam 
Edessenz civitatis episcopi, de qua pariter inqui- 
sistis, diligenti nihilominus investigatione quzsivi- 
mus, si quid de ea priscis temporibus apud Patres 
nostros motum, vel agitatum, sive qumsitum, seu 
fuerit constitutum. Et quia Grxecze lingux (sicut cun- 
ctis et maxime pietati vestro not;m est) sumus 
jgnari, nunc per nostros, qui ejusdem lingue viden- 


is 


EP) TGLJE ET DECRETA. 


(5 


iur habere notitiam, gesta sancü vener.ndique A non solum non contradixisse, ferdti, etiath apertis. 


Chalcedonensis concilii in synodalibus codicibus di- 
ligentlssime perquirentes, dilacide apefteque repiri- 
fuus; duabus in eadem synodo aclionibus priedieti 
viti venerabilis Ib:e examinatum fuisse. negotium, 
ibique ex gestis apud Photium Tyri et Eustáthium 
Beryti episcopos habitis; hanc de qua.quxritur, ihter 
&xtera prolatam fuisse conira éum ab accüsatorihus 
ejus epistolam : cumque cónsummala ipsius discepta- 
tione negotii, a veneraftdis faisset Patribus requisi - 
tum, quid de ejusdem constitaendum videretur Ib 
negotio, consequentér hujusniodi processisse Sén- 
tentias, 

Paschasinus el Bucéninis, reberiniissinii episcopi, 
& Bonifacius presbgtét, tenentes locum sedis apoátolicie 
(quia missi apostolici semper in s$nodis prius loqui 
δὶ confirmare soliti sunt), per Paschasluum lixerunt: 
Relectis chartis, agnóvitius ex. sententia réverendissi- 
faorum episcopórui, lbam reverendissimum innoxium 
upprobari : relecta enim ejus epistola agnovimus eum 
órthodoxwum. Et ob hoc decernitnus ei honorem epíisco- 
patus restituendum, οἱ Ecclesiam, a qua injuste ei 
absens expulsus est, reparandam. De episcopo igitur 
&enctissimo Nonno , qui pro eo paulo ante facius est; 
existimationis erit venérabilis episcopi Antiochence Ec- 
esie quid oporteat de eo [ormari [firmari] δέτε 
&tatui. 

Anatolius reverehdiésimiís crchiepiscopus Cónsicuti- 
nopolis nowr Romae dizit : Dei amantissimorum epi- 
écoporum et judicum fides, ac lectio omnium horum 


que sunt subsecuta, demonstrant innozium θαι reve- eod 


rendissimum αὐ accusationibus quie illaid sunt. is 
eum : unde omnem in presenti suspicibnem abjicio, 
quoniam consentit et. subscribit ei quas nunc. de fide 
lententia data est a sanétó fncllio, et epistole sanctis- 
simi archiepiscópi Romi Leonis, el dignum eum ju- 
dico episcopatu, ét habere &uram in qua pridefit exíste- 
bat Ecclesie, 

Maximus reverendissimus | episcopus Antiochenáé 
dizit : Ex iis qug modo relecta sunt, constitui mant 
festum esse, quia αὖ ómnibus el illatis réverendi£simus 

bas innocens ést repertué : ἐς réleció vero. résóriptd 
epistola, que proba(a eft ab ào qui adversarius ejué 
existit, orthododa esl ejus declarata dictatio. 


. His igitur ita in sanct Chalcedonensis synodi j ju- Ὃ 
dicio dispositioneque jacentibus , et ifa vicariatum 
sédis apostolice venefandohüm prosulümi susfinén- 
tfum οἵ éxterorüm Patráma interlocutionibus decla. 

ralis, evidenter advértimus, quod ab his qui in eadera 
sancta Chalcedoriénsi synodo locum beatissimi prá- 
decessoris nostfi papke Leonis tenuisse noscántur, 
dictum sit : Relecta ejué epistóla agnóvimus eum esse 
Catholicum ; et ab Anatolio Constantinopolitano di- 
étur. sit: Lectio órknium qua sunt éubsecula demon: 
sirat innoxium. Ibam reverendissimuni αὖ hiá qua in 
ἐμπὶ accusatóres intulerant ; a Maximo vero Anfjoche- 
Ro dictum sit : Ex refectó écripto épistole quod perla-- 
fit esf αὖ adversario éjus, catholica est ejus declaratà 
Éictatio; quorum interloculionibus caeteri episeopi 

P£r&of. LXIN/ 


simum noseuntut prxzbuisse consensum. 

Propter prdicalionetm. fidei, per quam ΞΘ ΝΣ 
Pecordalionis Cyrillus Alexandrinus episcopus, et 
reverendissimus Joannes Antiocbenus antistes, aique 
omnes Orientales episcopi per Paulum.Emesenz ci: 
vitatis episcopum ad concordiam redierunt, quam 
Íbas quoque in eadem epistola laudans; libenter àm- 
plectitur, orthodoxa est Ibee epistopi a Patribus pra- 
nuntiata dictatio: Illa.vero 4125 in-ipsa Ib:e sacerdotis 
epistolà in injuriis beate recordationis, Cyrilli per 
errorem intelligentix dicta. sunt, Patres in sancta 
Chalcedonedsi synodo epistolam pronuntiantes or- 
thodoxam, nullatenus recepefunt ; quippe qu;e etiam 
ipse venerabilis episcopus; intellectu capitulornm 


B ejus meliore recejo, mutando refutavit; sicht inter- 


locutione venetand: tnemorix Euriomii Nícomédien- 
sis episéopi in eadem sancta .Clíalcedoneisi synodo. 
Pesidentis evidentissime declaratur; quod ita. se 
habet : Eunomius episcopus Nicomedie dixit : Jam 
quidem ex kis qua relecia sunt. iunoxius approbatus 
est beatus 1bas; in quibus etiam dicendo male culyare 
visus est. beatissimum Cyrillum ; et iri postremis. recie 
con[essué illa dua culpaverat tefutavit. Unde et ego 
analhematisaniem eu. Nestorium οἱ Eutgchetem. et 
istpia eoruit dogmata, et. consentienjem his que a 
sanctiséimo archiepiscopo Leone scripta gunt, et ili. hac 
uhiversali synódo, dignum esse episcopatu decerno. 

Nam et venerabilis memorize Juvenalis intetlocutio 
ho€ idem signilicat : quod Ibas episéopus dé. 60 quod 
sancto Cyrillo capitulà ejus aliter intelligendo detra- 

xerat, postea professus, quia, his ab eo explanatis et 
2 sé 'niellectis, in communionem ejus devote concur- 
rerit, et de his qua: prius aliter intellexerat sit con- 
versus; propterea recipere eum episcopatum decre-' 
vit; ut pote quantum ad professionem &dei ortho- 
doxum existentem, ita djcens : Qui convertuntur 
Scriptura divina éuscilpi jubet ; quapropter. et ab htere- 
tici. revertente$. suscipimus. Unde préevideo reteren- 
dissimum Ibam faereri clemeitiam; quid et senec est, 
ut habeat épiscópatus gradum, orthodexum exjstentem. 
Quibus verbis hoc intelligitur, quod si ab. hzeretjcit. 
venientes suscipimus; quomodo Ibam qui est ortho- 
doxus, et intelleetu capitulorum, beati Cyrilli hosi- 
tans ei obloqui visus. est, nunc ab eo. in quo fallebatur 
. imtellectü éonvergum non suscipiamas, cum eum 
órthodoxum constet existere? Neque enim ortho 
doxum existere Ibam diceret Juvenalis episiopus 
Wisi ex verbis epistole. ejüs confessionem fidéi or- 
thodoxam comprobaref. Ut autem sppsiceaf quia in- 
terlocutio Juvenalis ,Eunoiii, interJocutioni concor- 
dat , verba ipsa ex jnterlocutione Eunomii nos edo- 
οὐδε qu» inler,alia ita se hgbepti : In quibus euim 
dicendo male culpare visus est beatissimum Cyrillum, 
in: postremis récte con(essus, illa que culpaverat, re[u- 
taeii. Ex quibus verhis evidenter declaratur, in lba 
episcopo nihil de confessione fldei reprehensun , 
quam: constat esse laudatam; sed. eumdem Ibat 
quod fallente intelligeutia de beato Cyrillo male sen 
éerdt refutasse.' 
y 


109? 


VIGILI] PAPAE 


108 


Nam idem venerabilis episcopus ]bas ex ipsis A sententia condemnavit, destruens Ephesinam secun- 


gestis pracedentibus, sicut Photii et Eustathii sen- 
tentia continet, apertissime perhibetur habere se ct 
recipere oamia que in Ephesina prima synodo gesia 
sunt, et z:qua judicare qux in Nicza sunt constjtuta, 
et nullam differentiarh arbitrari ejus ad alia, et nimis 
ejus sanctitatem se laudasse pronuntiaps, quod prone 
Jbas sapuerit curare cos qui vel suspicione, vel alio 
aliquo modo ejes kederent opinionem doctrine : 
nam et post explanationem duodecim capitulorum 
beati Cyrilli factam, et intellectum ejus sibi quem 
sanctus Cyrillus ia ipsis capitulis babuit declaratum, 
οἱ orthodoxum eam se eum omnibus Orientalibus 
episcopis habuisse , et in communione ipsius usque 
3d exitum permansisse professus est. Ex quo appa- 


dani, primamque confirmans. 

Et quia nobis de Ezechielis propaete verbis ebji- 
citer illud, quod sd sscerdotes Jerusalem malui a 
bono non discernentes ex persona Demini dicebat : 
Sacerdotes ejus spernentes legem. meam coinquinase- 
reni sancta mea; inter sanctum et pollutum non dis- 
linguebant, εἰ inter medium mundi et immundi non 
secernebant (Ezech. xxn). Debet vestra pietas pariter 
nobiseum et universorum corda fidelium ex his ver- 
bis advertere, ideo non audere Chalcedouensis sy- 
nodi retraetare judicium, nc ibidem considentibus 
sacerdolibus ista ( quod absit) ab hzxretieorum insi- 
diis macula inuratur : ut eos inter sanctum et pollu- 
tum, et inter medium muudi et immundi aon po- 


ret eumdem Ibam, et priusquam duodecim capitula B tuisse discernere criminentur, si nos modo causas 


beati Cyrilli intelligeret, et cum in eis suspicaretur 
unam Christi predicari naturam, orthodoxo sensu 
«uod male dictum existimaverat reprobasse, et post 
*explanationem eorumdem orthodoxo sensu qux recte 
dieta cognoverat venerabiliter suscepisse. 

Sed et illud indubitanter cunctorum fidelium men- 
tibus patet, quod magis in Ephesiua secunda hzre- 
"ico intellectu Dioscorus cum Eutychete beato Cy- 
rillo οἱ primo Kphesino concilio contumelias irro- 
garint, qui crediderunt sanctum Cyrillum unam na- 
4uram in Domino Deo nostro Jesu Christo per duo- 
decim sua prodieasse capitula : et ob hoc aliquos 
Orientales episcopos, qui unius nature prodicatio- 
wem noluerunt suscipere, Dioscorus condemnavit : 


ejusdem sancue synodi cum consensu sedis aposto- 
licae judicio terminatas, sub qualibet occasione vide- 
rint reuractare. Propterea ergo disciplinam atque 
judicium sanctorum Patrum nos in omnibus conser- 
vantes, et rerum omnium disposiionem secundum 
eam quam reddimus rationem ex Chaleedonensis 57- 
nodi judicio declaratam cum satis apertissima luceat 
veritate, ex verbis epistole viri venerabilis Ibzs re- 
ctissimo ac piissimo intellectu perspectis, οἱ ex gestis 
apud Photium et Eustathium babilis, et ex ipsius 
ἴθ episcopi presentis ἃ przsentibus intentione dis- 
cussa, Patres nostros in Chalcedone residentes ju- 
stissime orthodoxam ejusdem viri venerabilis Ibz 
episcopi pronuntiasse fidem, et reprehensionem beati 


iter quos et Ibam episcopum propter hanc specis- C Cyrilli, quam humanitus per errorem intelligentize 


liter fidei ejus professionem, qua duas naturas, unam 
virtutem, unam personam, quod est unus Filius Do- 
minus noster Jesus Christus, apertissime confitetur, 
hereticum condemuavit; et Eutychetem propter 
unius nalurzx praedicationem sicut catholicum revo- 
«avit, damnans quoque propter duarum naturarum 
vocem sanetz recordatiouis Flaviani personam - et 
imventus est ipse magis Dioscorus Ephesinam pri- 
mam s8ynodum conari destruere, qui eam sub exse- 
erabilis intellectus imagine defendebat; et amplius 
beatum Cyrillum criminatus est laudans Dioscorus 
atque Eutyehes , quam Ibas sub falsi intellectus er- 
vore vituperaus. Namque cum laus atque vituperatio 
3d unum tenderent. intellectum , Dioscorus et Euty- 


thes, qui laudaverunt, hzretico spiritu laudasse re- D 


perti sunt, atque ideo sunt ἃ sancta Chalcedoneasi 
sytiodo damnati ; at voro Ibas episcopus, qui per er- 
rorem, unan putans in his prwdicari naturam, prios 
vituperavit capitula, et post. declaratam sibi intelle- 
ctum eorum, communicatorem se beati Cyrilli cum 
onmibus Orientalibus esse professus est, et in catho- 
lic:e fidei rectitudine ab eadem Chalcedonensi synodo 
$judicatus est permansistse. Hxc ergo eadem synodus 
in Dioscoro atque Eotychete, qui se falso per beatum 
Cyrillum velamine tegere nitebantur, videns potius 
beati Cyrilli predieationibus Dioscorum atque Euty- 
chetei apparere contrarios. per hoc quod unam post 
adanationem naturam »3lasphemo spiritu prodica- 
bant, simili atque eadem Dioscorum eum Eutychete 


evenisse cognoverant, congrua satisfactione purga- 
tam : praesentis sententi:? nostras auctoritate sta- 
tuimus atque decernimus, cum in omnibus, tum etiam 
in sepius memorata venegabilis Ibxe epistola inteme- 
ratum Patrum in Cbalcedone residentium mauere 
judicium. ; 
Nec quemquam ad ordines et. dignitates ecclesia- 
gticas pertinentem hoc constituto nostro permittimus 
aliquando przesumere , vel super ejusdem epistole 
negotium, vel aliis in Chalcedonensi concilio eon- 
sensu vicariorum sedis apostolice judicatis , ordina- 
tis, definitis, atque dispositis, tanquam imperfectis 
atque reprehensibilibus, sive per additamentum, sive 
per diminutionem, sive per immutationem , vel quo- 
quo modo aliquid temerariz novitatis inferre. 


Pari ratione decernimus, ne quisquam epistole 
beati Cyrilli, cui duodecim sunt subjecta capitula, 
vel ipsis capiibus adversus Nestorii perfidiam pro- 
molgatis existimet derogandum : cum constet eum- 
dem Ibam, vel inter omnes Orientales episcopos, post 
explanatum sibi eorumdem capitiuorum intellectum, 
beati Cyrilli communicatorem toto vitx: ejus tempore 
permansisse, abjicientem ea, et a veri intellectus re- 
ctitudine repellentem, in quibus vel ex suprascripta 
epistola unius Ib» episcopi, vel ex omnibus qux in. 
sancta synodo Chalcedonensi judicata, ordinata, de- 
finita atque disposita sunt, ita quidquam aptatur, 
aut per auctoritatem ejusdem synodi aut perversum 


109 


EPISTOL/E ET DECRETA. 


dogma assertum esse Nestorii , ant ipse dicatur Ne- A mmus. Nam quie patefaeta sunt querere, qua perfecta 


siorius excusatus. 

. Et ne quie forsitan arbitretor ambiguum, quod 
praefatis legaüis atque vicariis sedis apostoliez a bea- 
tissime papa Leone tantum fidei causa, et non etiam 
de depositorum incompetenter episcoporum fuerit 
revocaüone mandatum, et quasi superfiue Ibes quo- 
que Edessenz civitatis episcopi causam coram san- 
etis Patribus existimet agitatam ; noverit beatissimum 
popam Leonem sanctz Cbalcedonensi synodo hoc 
inter ctera scripsisse, dicendo : Quia vero non 
ignoramus per pravas semulationes statem moltarum 
Eeclesiarum fuisse turbatam, plurimosque episcopos, 
qui h»resim non reciperent, sedibus suis pulsos, et 
in exsilia deportatos, atque in loeum superstitum 


sunt retractare, et qu: sunt definita convelli, qaid 
aliad est quam de adeptis gratias non referre, et ad 
interdict: arboris cibum in pravos appetitus morti- 
fer cupiditatis extendere ? Et post aliquanta : Ha 
prenoseat, inquit, igitur pietas tua, venerabilis im« 
perator, hos quos spondeo dirigendos, non ad con- 
fligendum cum hostibus fidei, nec certandum contra 
illos ἃ sede apostoliea profecturos : quia de rebus et 
apud Niceam et apud Chaleedonem, sicut Deo pla 
cuit, dellnitis nullum audemus inire tractatum, tan- 
quam dubia vel infirma sint, qu: tanta per Spiritum 
sanetum finxit auctoritas. 

Nec non idem beatos pr:edecessor noster papa Leo 
ad prefatum venerabilem Augustum in alia epistola : 


alios substitutos; his primitus vulneribus adhibenda B Non sinas, ait, contra dexterz Omnipotentis trium- 


est medicina justiti», ne quisquam careat propriis, 
vel aliter utatur alienis. 

Et ne quis dubitet utrum ea que de restitutione 
episcoporum gesta sunt in Chalcedonensi synodo, ad 
beatissimi Leonis fuerint perducta notitiam, et ab 
eodem confirmata, ipsam potius synodi relationem 
ad beatissimum Leonem predecessorem nostrum 
directam congrua legere sollicitudime non omittat : 
cujus post alia in flne hzc verba sunt : Opinem vo- 
bis gestorum vim insinuare curavimus ad consisten- 
tiam nostram, et eorum quz a nobis acta sunt con- 
firmationem et dispositionem. Post quorum notitiam 
Idem beatissimus papa Leo ad pite memorix Pulche- 
riam Augustam gratias referens de restitutis episco- 


phos redivivis exsurgore motibus exstincta certa- 
mina; presertim cum in [Forte, id] damnatis jam 
dudum bhzreticorum ausibus omnino non liceat, et 
hie fructus piis laboribus debeatur, ut omnis Eccle- 
ske plenitudo in sue unitatis soliditate secura perma- 
neat, nihilque prersus de bene constitutis retraeto- 
tur : quia post legitimas et divinitus inspiratas con» 
stitutiones velle confligere, non pacifici est animi, 


sed rebellis, dicente Apostolo : Verbis enim conten- 


dere nihil utile est, nisi ad subversionem audientium 
(I1 Tim. v). Nam si humanis persuasionibus seniper 
disceptare sit liberum, nunquam deesse poterunt qui 
veritati audeant resultare, et de mundane» sapientie 
loquacitate confidere. Item post pauca : Pie nobis et 


pis, ita scribit : Clementia igitur vestra cognoscat C constanter vídendum est, ne, dum talium disputatio 


omnem Romanam Ecclesiam de universis fidei ve- 
sir: operibus plurimum gratulari, sive quod legatio- 
nem nostram pio per omnia juvistis affectu, et quod 
sacerdotes catholicos , qui ab Ecclesiis suis injusta 
fuerant ejecti sententia, reduxistie. Ecce et in eo 
quod omnia gesta beatissimo papa Leoni directa 
sunt, rerum gestarum ad eum perducta notitia est, 
Οἱ in recurrentium actione graliarum rerum gestarum 
confirmatie declarawur. 

Non dubitamus igitur. omnium fidelium sensibus 
patefactum, quie vicariis beati Leonis pape, loco 
ejus synodo prosentibus, ab eodem fuerit dispensan- 
darum rerum forma mandata, vel quales ad expu- 
gnandum perceperint actiones, vel qux ab illo gene- 


admittitur, his qu:e divinitus definita sunt auctoritas 
derogetur. ltem in epistola papz: Leonis ad Anato- 
lium Constantinopolitanum episcopum : Ut autem 
hse exhortatio ad omnium fratrum possit notitiam 
pervenire, diligentke vestr:s cura perficiat, quia, 
quod. s:epe dicendum est, tota religio Christiana tur- 
batur, si quidquam de his quz apud Ghalcedonem 
constituta sunt convellatur, et quoe ex divina sunt 
dispositione composita, ulla patiamíni novitate te- 
merari. 

Sed et beatissimus przedecessor noster papa -Sim- 
plicius ad Zenonem Augustum sic inter extera dicit : 
Neque aliquis dubius rationis et trepidus mentis exspe- 
ctet novi aliquid post Chalcedonense concilium contra 


rali concilio, presidente ac consentiente per vicarios Ὦ definitiones ipsius retractari : quia per universum mure. 


suos sedis apostolice presule, faerint constituta ; 
qus neque minus, neque augeri, neque perfringi , 
neque posse fas est ab aliquo retractari. Non licere 
autem venerandzx Cbalcedonensis synodi statuta con- 
velli, vel quolibet colore seu titulo retractari, pra-- 
decessorum nostrorum pauca de innumeris prolata 
constituta nos docent, ex illius precipue beati Leonis 
prodecessoris nostri epistolis, quo in vicariis suis 
summo przesule floruit sanetum Chalcedonense con- 
cilium. Ait namque in epistola ad pi: memorisx Leo- 
nem Augustum ita : Hxc autem Dei munera ita de- 
mum nobis divinitus conferuntur, si de his qux sunt 
prestita non inveniamur ingrati, et tanquam nulla 
sint que adepti sumus, contraria potius exspecte- 


dum insolubili observatione retinetur quod a sacerdo- 
tum universitate est constitutum. 

ltem memoratus papa Simplicius Zenoni Augusto : 
Nullus ad aures vestre pietatis perniciosis mentibus 
pandatwr accessus : nulla. retractandi de veterrimia 
fiducia concedatur : sic heresum denique machinamenta 
eunciarum | ecclesiasticis prostrata decretis, nunquam 
sinuntur oppugnationibus elisa reparare certamina. 

ltem praedictus papa. Simplicius ad przfatum Ze- 
nonem Augustum : Jta Chalcedonensis synodi consti- 
tuta, vel que beate memorie predecessor meus Leo 
apostolica. tradifene perdocuit, intemerata vigere je- 
beutis : quia nec ullo modo retractari potest, quod ἐδ. 
lorum definitione sopitum est. 











-- 


44} VIGILI] PAPA. 414 
Constat ergo ex prefatis testimoniis Patrum, quem À quasi. prave ἀϊεία corFigere ; aut vult imparfecta 


senere debeamns pro apostolice sedis rectitudine, et 
pro universalis Ecclesie consideratione; cautelam : 
tujas nos quoque cautelo jam dudum memores, iu 
etm quam tunc ded»ramus ad Mennam Constantino 

politanum episcopum epistolam, quam tum prassen- 
tibus pluribus sacerdotibus et glorioso senatu, Menna 
sencte recordationis episcopo vestro: clementie of- 
ferente, et pletate vestra nobis cum ejus consensu 
pestituente receptam, quantum ad trium capitulorum 
eausam pertinet, evacuamus, nullatenus a loci nostri 
aique propositi cireumspectione cessantes, . compe- 
tentem Chalcedonensis syuodi reverentiam curavi- 
mus omnibus exhibere, sicut series ejusdem testatur 
epistole, cujus ad probandam cautelam noetram sub- 


supplere. 


Ecce, venerabilis imperator; luce clarius demon- 
stratur hauc nos habuísse semper in sanctarum qua- 
tuor synodorum reverentia voluntatem, et quxcun- 
que a sanctis Patribus in eisdem eonsidentibus defi- 
aka vel statuta sive jodicata sunt, intemerata per- 
manere. Manentibus ergo omnibus qux de epistola 
Ibz personaque ejus in sanctorum Patrum et sedis 
apeetolice vicariorum interlocutionibus continentur, 
illud nobis omnibusque catholicis, quali voluntate 
sufficiat, quod illic sibi saneta synodus sufficere 
poese clamavit, dicéndo : Nestorium et ejus dog- 
mala modo anathematizet : quo anathemate nefan- 
dissimorum Nestorii et Eutychetis ab Hia episcopo 


jecimus perpauca de plurimis : quibus diligenter B toties iterato, totius satisfactum esee synodi vo- 


inspectis, qualiter apud nes sancta Chalcedonensis 
synodus inviolata permanserit atque permaneat evi- 
denter ostenditur. Siquidem de eadem synodo ila 
nos in ipsa epistola nostra certum est inter e?etera 
posuisse, dicentes : Cum apud nos manifesta ratione 
perclareat, quicunque in contumeliam antefate sy- 
Rodi aliquid tentat agere,.sibi potius nociturum. 
Kem post alia : 

Sed si evidenter nobis fuisset ostensum in ipsis 
&estis pótiüs contineri, nullus auderet tante pre- 
sumptionis auetor existere, ut aliquid, quod in illud 
sanetissimum judicium productum est, velut dubium 
judicaret : cum credendum sit illos tunc prsisentes 
a presenti rerum inemoria diligentius etiam prater 


scriptum aliqua requirere, vel definire certius po- (; 


&uisse, quod nobis tunc post tanta tempora velut 
ignota causa videatur ambiguum, cum et hoc defe- 
zatur reverentix synodorum, ut et in his quz minus 
intelliguntur, eorum cedatur auctoritati. Item post 
2lia : Salvis omnibus atque in :ua perpetua firmitate 
durantibus, que ia Niceno, Gonstantinopolitano, 
Kphesino primo, atque Chalcedonmensi, venerandis 
sonstant conciliis definita, et praedecessorum nestro- 
pum auctoritate firmata, et cunctis qui in memora- 
tis sanctis conciliis abdicati sunt, sine dubitatiene 
demnaüs, et his nihilominus absolutis, de quorum 
ab iisdem synodis absolutione deeretum est. ltem 
post alia. : 

Anathematis sententke eum. quoque subdentes, 


lantati; ᾿ 

His igitur a nobis cum omni undique éautéfa atquó 
diligesitia propter servandam inviolabilem reveren- 
tiam przedictarum synodorum et earumdem venerabi- 
lia constituta dispositis, memores scriptum esse 
(Prov. xxi), terminos patrum nostrorum nos trans- 
eendere non debere, statuimus et decernimus, nulli 
ad ordines et dignitates ecclesiasticas pertinenti li- 
cero quidqduata comwarium his que prosenti asse - 
ruimus vel statuimus eonsfituto de s:zepe dietis tribus 
capitulis aut conscribére vel proferre, aut compo- 
nete& vel docere, aut. aliquam post prxsentem difE- 
nitioneni movere ulterius questionem. Si quid vero 
de iisdem tribus eapítulis contra hec quz» hie asse- 
ruimus vel statuimus; nomine cujuscunque ad ordi - 
nes et dignitates ecclesiasticas pertinentis factum, 
dietum, atque conscriptum est, vel fuerit, et a quo- 
libet ubieunque repertam, hoc modis omnibus ex 
auctotifate sedis apostolice, cui per gratiam Dei 
prosidemus, refutamus. 


SUBSCRIPTIO. 
juvante Deo et per ipsios gratiam Vigilius epi 
scopus sancta? Ecclesie catholic: urbis Rom: huic 
conetituto nostro subscripsi. 
SÜBSCBIPTIONES EPPÉSCOPORUM. 


Joannes Episcopus Ecclesi? Marsorum buic consti- 
tuto consentiens subscripsi: 


qui quxvis contra predictam synodum Chalcedonen- B: Zacclimus episcopus Ecclesise Scyllacen: huic cun- 


sem, vel proesonti, vel quxlibet in hac causa sive a 
nobis, sive a quibuscunque gesta scriptave inveniun- 
tur, pro: aliqua susceperit Brmilate ; e& saneta Chal- 
cedonensis synodus, cujus magna et ineoncussa est 
firmitas, perpetua et. veneranda, sicut Niczena, Con- 
stantinopolitana atque Ephesina prima habent, suam 
ieneani firmitatem, Item post alia : Anathematiza- 
müe οἱ éum quoque quicunque sanctam Nicenam, 
Gonstantinopolitanam, Ephesinam primam, atque 
Ghaleedonensem-sanctissimas synodos-in una eL im- 
wiaculata fide apostolis consonantes, et ab aposto- 


Kem sedis praesulibus roboratas, non el fideliter se- 


quitur, ét zequaliter veneratur : et qui ea qua in ip- 
sis. conciliis qjke orefati sumus gesta sunt, vult 


slituto eonsentiens subscripsi. 

Pastor misericordia Dei episcopus Eccleske [co- 
niensis metropolis buic constituto consentiens sub 
scripsi. 

. Vincentius episcopus Claudiopolitanus metropoleos 
hitic constituto consentiens subscripsi. 

Zacchwus episcopus rogatus a fratre Valentino 
episcdpo Silv Candid:, ipso presente et consen- 
tiente et mihi: dietaute, huic constituto pro ipso 
gubscripsi. 

Julianus humilis episcopus Ecclesie Caagulanc 
huic constituto consentiens subscripsi. 

Paulus humilis gratia Dei episcopus Ecclesizx Ülpia- 
nensis huic constituto, quod beatissimus papa Vagi- 


415 


EPISTOL/E ET DECRETA. 


114 


ws in eausa trim capitulorum protuli, ad emnia A — Jalianos episcopés Ecclesie Melitensis liuic. cou- 


suprascripta eonsentiens subscripsi. 

Projectus episcopus Nassitan:e civitatis huie con- 
stituto consentiens subscripsi. 

Fabianus gratia. Dei episcopus Zapparenz civita- 
tis huic eonstituto, quod beatissimus papa Vigilius 
in causa triam capitulorum protalit, ad omnia supra- 
scripta consentiens subscripsi. "d 

Primasius Dei gratia episcopus civitatis Adrumeti- 
n:e, qu:e etiam Justinianopolis dicitur, concilii Byza- 
ceni, huic constituto , quod beatus papa Vigilius 
in causa trium capitglorum protulit, consentiens 
subseripsi. 

Stephanus episcopus Ecelesie Ariminensis buic 
constituto consentiens subscripsi. 


stituto consentiens subscripsi. 
Hedemptue episcopus Eccleste Nomentans huic 
constitato conseníiens subscripsi. 
Venantius episcopus Eecleske Lippiensis | Liparen- 
sis) huie constituto. consentiens subscripsi. 
Quodsultdens episcopus Eccleske Nnmans (Nuoc- 
rang) huie. constitato eonsentiens subscripsi. 
Theopbanius- archidiaconus sanctx Ecclesi» Ro- 


mas». huie congtituto consentiens subscripsi. 


Pelagius miserante Deo diaconus sanctz Ecclesie 
Romanz huic constituto consentiens subscripsi. 

Petrus. miserante Deo sanctxz Ecclesike Romane 
diaconus buic constituto consentiens subscripsi. 

Datum pridie idus Maii, imperante domino nostre 
Jusüniano perpetuo Augusto anno $37 post consu» 


Alexanderepiscopus Ecclesie Melitenm huic con- D iatuni Basilii viri clarissimi anno 19, in Constantinor 


slituto consentiens subscripsi, 


politana civitate (Anno. Christ) 553). 





EPISTOLA LEGATIS FRANCORUM, 
QUI CONSTANTINOPOLISM PROFICISCEBANTUR, AB ITALIE CLERICIS DIRECTA, 


Qua suggerunt ut Vigilio pape et Dacio episcopo Mediolanensi, qui in eadem urbe ob trium 
capitulorum controversiam ab imperatore Justiniano vegabantur, solatio atque auxiliq 


esse studeant. 





JAC. SIRMONDI 
ADMONITIO DE EPISTOLA SEQUENTI. 

Ut sequentem epistolam hoc loco subjiceremus, non 
id solum suasit, quod mentionem faciat epistole Vigilii 
papg ad Aurelianum Arelatensem , quam paulo ante 
produzimus, quodque cum ad Francorum legatos scri- 
pta sit, ab instituto nostro aliena minime videatur : sed 
hoc etiam imprimis permovit , quod. ad illustrandam 
Vigilii rerum historiam multa contineat qua alibi vix 
occurrant ; etsi quod ad illa spectat que in Sancti 


^ Etst subscriptio nulla est, tamen quo anno 
scripta sit epistola ipsa prodit, qux sextum annum 
numerat ab ingressu Vigilii papi in urbem Constan: 
tinopolitanam , secundum ex quo Anastasius ab Au- 
relianensi missus fuerat ad Vigilium. Anastasium 
enim anno Christi 550 ad Vigilium pridie idus Julias 
pervenisse docuit epistola 7 Vigilii. Vigilium porro 
Constantinopolim anno 547 ineunte ingressum esse 
auctor est in Chronico Marcellinus. Consequens ergo 
fuit ut epistolam anno 552 ascriberemus. Jac. St- 
MONDUS. — Hunc libellum Sirmondus post Baronii 
mortem vulgavit, annaque 532 scriptum credidit, uti 
etiam Cointius ad annum 559. Verum anno 551 exa- 
ratum demonstrat card. Norisius in dissert. de 
v synodo , ex eo quod in eo nulla Vigilii fuge ad 
proximam Chalcedonis urbem mentio sil, Secundo, 
quia in eo libello scribitur, quod Anastasius quidam, 
quem sanctus episcopus Aurelianus Arelatensis civitatis 
dd beatissimum papam. ante hoc biennium direxerat, 
ibidem in Galliis aliqua. mentiatur, quia οἱ ipse, ut 
Constantinopoli exire posset, promisit se omnium Gab 
licanorum. episcoporum ad: damnan itula pro 
quibus heec. scandala erta sunt , animos inclinare. Cui 
el pra mia plurima dantes. districte ibi de hoc implende 
᾿ς &acrümenta prasiare (éceruni ; et non. permisertint per 
eumdem Anastasam beatissimum papum quil in ipsa 
causa ageretur fratribus suis episcopis Gallicanis scri- 
bere, ec. AL Amrastasias pridie idus Julias anni 549 
literas Aurelianensis episcopi Vigilio tradidit, ut in 


Petri in. Hormisda basilica per vim contra illum gestq 
commemorat, eadem ipsa confirmantur in ips us Vigi- 
lii epistola 49, que cum mutila sit in vulgatis exem« 
plaribus, integra exstat in codice manuscripto Sancta; — 
Marie Rhemensis, ex quo et hanc quoque nostram des.: 
prompsimus. | 


* EPISTOLA LEGATARIIS. 


Ka se in omnibus gentibus Christiana fides gratia, 
divina operante diffundit, ut quantumlibet quis ig 


fine earum legitur; quare cum ante biennium idem 
ad Vigilium venerit, libellus iste anno 531 scriptus. 
Praeterea, βῶς in eo leguntur : Veniens enim ibi anta 
sex anuos istos beatissimus papa Vigilius , magis au« 
tem , ut quod verius est dicatur, prope violenter dedu- 
ctus. Et Vigilius in sua encyclica data die 5 Februarii, 
anni 552, ante septem annos Roma se discessisse 
testatur, Si itaque annus 992 septimus est a profe 
ctione Vigilii ex urhe Roma, annus 551.sextus est, 
ab eadem profectione : non vero ab ejus adventu 
Constantinopolim, ad quem elerici Hali:e non respi: 
ciunt, | 

Neque quis dieat cum Sirmondo ig epistola illa, 
numerari sextum annum ab ingressu Vigilii Constan- 
tinopolim, secundum vero ex quo Anastasius ab Are- 
latensi epis .wmigsus fuerat ad Vigilium; et Ana« 
Stasium anno Christi 550 ad Vigilium pridie idus. 
Julias pervenisse , huncque Constantinopolim anne 
547 ineunte introisse. Ναυὴ Anastasius, non superiorf 
anno, sed anno 549, Constantinopolim pervenit, ipso, 
Vigilio teste m epistola mox citata, et a Baronio loco, 
suo recitata, Ea enin tertio calendgs Maii anni quin-. 
gentesimi quinquagesimi scripta , in qua asserit Υἱς, 
gilius se eas litteras Anastasia deferente, pridie idua, 
Jwlias suscepisse, ideoque pridie idus Julias anni 
quingentesimi noni. Denique libellus ille anno 559; 
scriptus esse non potuit, cum , ut titulus eis prz- 
fert, traditus fuerit legatis Francorum , qui Constan-. 
tinopolim proficiscebantar. Hi autem anno 9981 a Tea- 


VIGILI] PAPAE 


110 


isto seculo proficiat, illa magis qui» zierna sunt per A ut. hac ratione sonctus papa Vigilius constitutum 


ipsius fidem et amorem eupiat obtinere, sciens quia 
in bac vita nemo esse perpetuo potest, in illa autem, 
aut in requie, aut in ponis perpetuis sit futurus. Et 
propterea audientes vestram gloriam ad regiam ur- 
bem in legationom esse directam, cognoscentes etiam 
per aliquos, qui àe vestri notitiam habere dixerunt, 
famam et sapientiam vestram , here vobis de multis 
que acta sunt, pauca ad instractionem quacunque 
eccasione referenda transmisimus : per que cogno- 
acatis persecutiones et violentias, quas illie sacerdo- 
tes catholici, et quicunque eoclesiastieas regulas 
servare voluerint, patiuntur. Veniens enim ibi ante 
sex annos [Axno 547, mense Januario] istos beatis- 
simus papa Vigilius, magis autem, ut quod veríus est 
dicatur, prope violenter deductus, coperuat ibi 
ipsum exspectare, ut damnationem aliquorum eapi- 
tulorum faceret , per quam sancta synodus Chalce- 
donensis, qu:e fidem catholicam, insistente tunc bea- 
tissimo papa Leone, contra diversas haereses vindi- 
cavit, modis omnibus solveretur. Sed cum papa 
Vigilius in hac parte non vellet adhibere consensum, 
jam tunc talis violentia facta est, ut publice in con- 
ventu clamarit : Contestor quia, etsi me captivum 
tenetis, beatum Petrum apostolum captivum facere 
non potestis. Postea tamen tractatu habito przedictus 
sanctus papa Vigilius sub aliqua dispensatione ipsam 
eausam ordinaverit, sollicite monendo ne per occa- 
sionem aliquam supradicta synodus pateretur inju- 
riam. Et quamvis nec hoc quod papa fecerat aequie- 
verunt Africani atque Dalmate sacerdotes recipere ; 
tamen copit iterum s:pedicetus beatissimus papa 
Vigilias ad hoc compelli, ut absolute ipsa capitula 
sine synodi Chalcedonensis mentione damnaret. Sed 
papa non acquiescens hoc facere, et videns se ni- 
mium ingravari, dixit tunc serenissimo principi : 
Veniant huc fratres nostri ex omnibus provinciis quini 
aut seni episcopi, et quidquid sub tranquillitate, tra- 
etat habito, omnibus visum fuerit, cum pace dispo- 
memus : quia sine consensu omnium ista, qus et 
synodum Chalcedonensem in dubium venire faciunt, 
et scandalum fratribus meis generant, solus facere 
nullatenus acquiescam. Missi sunt ergo a clementis- 
simo principe ad Africam et Illyricum , ut venire 
episcopi debuissent. Sed de Illyrico nullus venire 


quod in ipsa causa fecerat, publice in conventu reci- 
peret, denuntians quia si quisGracorum episcoporum, 
usque ad universalis concilii tractatum , de istis ca- 
pitulis aliquid feciiset , aut facientibus acquievisset, 
a communione sedis apostolico alienus existeret : 
quoniam frequenter ipsi episcopi. Grxci ad volunta- 
tem principis damnaverant capitula ipsa, unde causa 
mota est, sed beatissimus papa manus eorum a se- 
renissimo imperatore receperat. Sunt Grxci episcopi 
habentes divites et opulentas ecclesias , et non pa 

tiuntur duos menses a rerum ecclesiasticarum domi- 
natione suspendi : pro qua re secundum tempus et 
secundum voluntatem principum, quidquid ab eis 
quesitum foerit sine altercatione consentiunt. Cuia 


B Afri episcopi, de quibus sepius dictum est, in civi- 


istem regiam pervenissent, ceperunt eis nunc blan- 
dimentis, nunc terroribus extorquere, ut przbereot 
in capitulorum damnatione consensum, Sed cum 
nullatenus eis extorquere potuissent, concinnata est 
causa sancto Reparato episcopo Carthaginiensi, quasi 
Arcobindam magistrum militum a Guntarit tyranno 
in Africa fecisset occidi, et sub hoc colore in exsilio 
deporlatus est. Hoc videntes alii duo, qui inter ipsos 
et sanclitate vite et divinarum Scripturaruu scientia 
suut ornati , ad sanctam Euphemiam Chalcedonem 
fugerunt, et ibi usque hodie sub lanta necessitate 
jacent , ut, cum infirmitate corporis laborantes nec 
medicum invenire mereantur, pericula immensa sus- 
tineant. Profectus vero Africe, si quos invenit ia 


C Africa episcopos , a..t causas proprias habentes , aut 


simplices vel ignaros, aut venales et paratos ad prz- 
mium, collegit et direxit inde unumquemque. Ex 
quibus tamen unus ante istos septem annos pro 
adulteriis suis tunc de civitate regia cum opprobrio 
ejectus et in navem impositus, ad Africam est dire- 
ctus. Et ecce per quales homines in singulis provin- 
ciis sanct: Ecclesie dissensiones et scandala gene- 
rantur. Miuunt etiam ad Carthaginem, et alium in 
loco sancti Reparati episcopi conira omnes regulas 
et contra omnia statuta Patrum episcopum ordinari 
fecerunt : quod cum nimia effusione sanguinis et 
interitu multorum innocentium hominum fecisse di- 
cuntur. Constantinopoli vero coeperunt iterum bea- 
tissimum papam Vigilium compellere, ut si Afri, 


voluit. De Africa vero eum jam aliqui proximare ci- p atque lilyriciani , vel Dalmate episcopi nollent, ipse 


vitati regi dicerentur, dixit papa Vigilius principi, 
αἱ si ei non sufficeret illud quod ante decreverat, 
redderet, et tanquam de novo causa cum his qui ve- 
nire nuntiati sunt tractaretur. Prestitit igitur Deus, 


debaido rege Francorum Constantinopolim missi sunt 
an. 17 belli Gothici, qui in cursu fuit usque ad ver- 
num tempus sequentis Christi anni , cujus hiemali 
tempore legatos vie sese dedisse existimandum non 
est. Docet enim Procopius lib. iv Bell. Goth. , cap. 
24, de gestis anno belli Gothici 17 verba laciens, 
cum conventum esset inter Francos et Gothos ut se 
in Italie invicem armis non lacesserent, Justinianum 
Aug. ad Theodebaldum Francorum regem legatum 
"misisse Leontium senatorem, postulaturum ul arma 
secum adversus Gothos jungeret, cederctq.e locis, 
qua Theodebertus in. Italia. contra jus federis occu- 


cum Grecis episcopis eadem capitula condemnaret. 
Sed beatissimo papa Vigilio nullatenus acquiescente, 
edicta ex nomine iinperiali tam in Ecclesia Constan- 
tinopolitana quam in diversis locis suspendi fece- 


pásset ; sed Leontio Theodebaldum respondisse se ad 
societatem belli in Gothos venire non posse; et quo- 
ad loca illa, patrem suum Theodebertum Romanis 
non eripuisse. Sed de his , iuquit Theodebaldus, lega- 
tos Bysantium mittemus brevi. His dictie, remisit Leon- 
tium , et Leudardum genere Francum ad Justinianum 
Aug. legavit cum tribus aliis. Atque illi cum pervenis- 
sent Byzantium, rem cujus gratia venerant, ex. senten- 
tia confecerunt , inquit. Procopius. Si itaque legatio 
la anno 551 obita, libellus ille hoc anné scriptus οἱ 
legatis traditus. Axr. Pact. 


117 


EPISTOLAE ET DECRETA. 


118 


runt, per qu» eadem capitula damnarentur. Quo A ipsius falsas conscribi fecerunt, et cum ipsis chartis 


facto beatissimus papa omnes episcopos admonuit, 
dicens : Quicunque edictis istis consensum przbere 
voluerit , sciat se apostolice sedis communione sus- 
pensum. Sed et sanctus Dacius Mediolanensis epi- 
scopus contestaüonem omnium $ub magna vocifera- 
tione deposuit, dicens : Ecce ego et pars omnium 
sacerdotum , inter quos Ecclesia mea constituta est, 
id est Galli, Burgundie, Spaniz, Ligurie, /Enilis 
atque Veneti» , contestor quia quicunque in edicta 
ista consenserit, suprascriptarum provinciarum pon- 
lilices commupicatoree habere non poterit; quia 
constat apud me edicta ista sanctam synodum Chal- 
cedonensem et fidem catholicam perturbare. De qua 
Te accensa est contra beatissimum papam et contra 


Stephanum quemdam de iis quos sollicitaverunt ad 
Italiam cum legatis Gothorum miserunt, ut per falsi- 
tates et dolos aliquorum animos contra beatissimum 
papam, quod Deus fieri non permittat, in illis partibus 
excHare videantur. Unde rogamus δὲ contestamur 
gloriam vestram per faturum Dei nostri judicium, 
quod omais conditio bumana formidat, ut ad provin- 
cias vestras hxc omnia velociter indicetis , ne aut 
iati subripiant qui missi sunt, aut Anastasius quidam , 
quem sanctus episcopus Aurelianus Arelateusis civi, 
tatis ad beatissimum papam ante hoe biennium di- 
rexeral, ibidem in Galliis aliqua mentiatur : quia e£ . 
ipse, cum de Constantinopoli exire non posset, usus 
est consilio, ut promitteret se omnium episcoporum 


Dacium episcopum iracundia principalis : et tanta B Gallicanorum ad damnanda capitula pro quibus hzc 


contra eos agére ceperunt, ut, nisi ad sanctorum 
basiticas confugissent, ad interitum vit: pervenerant. 
Et tamen beatissimus papa Vigilius, nec in basilica 
Beati Petri sedes tutas habere meruit ; in tantum ut 
illic przetor, ad quem fures et homicid:e tantummodo 
pertinent, mitteretur. Qui cum multitudine militum, 
spathas nudatas et arcus tensos portantium, supra- 
dictam basilicam introivit. Quo viso, sanctus papa 
columnas altaris amplexus est : sed ille ferocitate et 
animo concitatus , primo de altari diaconos ejus ct 
clericos a capillis tentos ejecit, postea Yero ipsum 
sanctum papam alii a pedibus, alii a capillis et barba 
tentum crudeliter abstrahebant. Sed cum ille altaris 
columnas non dimitteret, cecidit altare, et column: 


scandala orta sunt, animos inclinare. Cui οἱ prmia 
plurima dantes districte ibi de hec implendo sacra- 
menta prestare fecerunt ; et non permiserunt per 
eumdem Anastasium beatissimum papam quid in ipea 
causa ageretur fratribus suis episcopis Gallicaunis 
scribere, nisi tantum de aliis causis , et quia fidem 
catholicam , et quatuor synodorum reverentia , se- 
cundum traditionem Patrum custodit atque conservat. 
Hc ergo prudentia vestra, ut et in isto s:culo ma- 
gnam vicissitudinem , el in futuro vitam aeternam ἃ 
Deo omnipotente recipiat, sub omni cautela et cele- 
ritate ad provinciam dignetur scribere ; admonendo 
ut episcopi illarum partium beatissimo papa et san- 
cto Dacio episcopo epistolas dirigant, constantes ue 


aliqux fract» sunt, et quantum ad ipsos, ibi super (ΩΣ novitates aliquas recipere patiantur , et ut auimos 


ipsum altare in partibus mitti habuit. Sed Deus, qui 
in talibus angustiis semper adesse dignatur, tam ali- 
quorum ex ipsis militibus, quam populi, qui ad tu- 
multum venerat, animos ad misericordiam provoca- 
vit, et ceperunt voces atque stridores mittere : et 
Bic contigit ut judex iniquitatis supradictus prxtor 
cum ministris crudelitatis sux territus fugiendo disce- 
deret. Postea tamen 3acramenta accepit beatissimus 
papa, et sanctus Dacius episcopus , vel omnes qui 
cum ipsis ad loca sancta confugerant, quia eis nemo 
ultra violentiam faceret, nec invitis de ecclesiastica 
causa aliquid extorqueret ; et sic interim sunt egressi. 
Sed et hodie, tam ipsis quam diversis qui in obse- 
quio eorum sunt, varias inquietudines et molestias 
generant, pr:miis clericos et servos eorum immit- 
tentes, ut in facie ipsorum stantes injurias eis pu- 
blice faciant, et de mansionibus aliquos in obsequio 
eorum positos jactant. Sed illi omnia cum Dei auxi- 
lio patienter accipiunt, dummodo nullis prxjudiciis 
sancte Ecclesis, nullis novitatibus prabere videan- 
tur assensum. Missi sunt etiam aliqui in provincias 


Mali», ut si possent mentiendo aliqua de nomine 


ipsorum, hoc est beatissimi papse et sancti episcopi 
Dacii, odia eis in ilis partibus faciant, οἱ in locum 
eorum alios episcopos, qui novitatibus consentiant, 
Suadeant ordinari : in tantum ut et unum notarium 
ex servis beatissimi papae progenitum simut sollici- 
taverint, qui manum sancti papze imitari dicitur, et, 
, Quantum comperimus , «hartas aliquas de. nomine 


eorum íraterna consolatione confirment. Sed οἱ in. 
civitate regia , quod. potestis in ipsa causa , maxime 
sancto episcopo Dacio adesse cum Dei auxilio festi- 
nate : postulantes ut eum post 15 aut 16 annos ad. 
suam Ecclesiam redire eoncedat : quia cum peno 
omnes episcopi quos ordinare solet, sic"t bene scilis, 
mortui sint, immensa populi multitudo sine baptisino 
moritur. Petite etiam, ut eumdem sanclum Dacium 
vobis videre liceat , eL ab se quxrere qux causa sit, 
quod tam longo tempore ad Ecclesiam suam minime 
sit reversus. Sollicili tamen esse dignemini, quia si 
qui capitula damnari volunt, fingunt se et fidem ca- 
tholicam vindicare, ct Cbalcedonensem synodum 
venerari cum nobis omnibus, ut qui ignorant inten- 


p tionem eorum videantur aliquid injustum expetere. 


Vos Christiani et nobiles viri, cauti estote, ut quod 
potestatis sacerdotibus Christianze plebis, qui perse- 
cutionis pondere gemitus de ipsis medullis emittunt, 
aliquod remedium vel sola&ium videamini prastitisse ;, 
quatenus Deus in die retributionis magnam mercedem. 
et preclara munera pro hac compensatione tribuat. 
Hiec enim omnia quxdam fidelissim:e persono do 
Constantinopoli venientes ita acta esse veraciter con-. 
fiemaverunt. Sed et multa crudeliter circa diversos . 
diaconos et clericos Afros, qui eis consentire nolunt, . 
acta esse vel agi, interdictumque esse omnibus Ro-. 
manis ne ad beatissimum papam aceedant. De qui- 
bus omnibus hzc pauca sub anxietate ρου Ὁ vestra 
festinavimus indicare, ut pro remedio animarum 


M 


VIGILI PAPAE 


120 


vestrarum cura vobis sit supra omncs actus de ista A igitur proferri et ipsa sacra diptycha, ut omnes co- 


causa, qu specialiter Dei est, cogitare, ut in dic 
judicii, sicut dictum est, non offensam de negligen- 
lia, sed mercedem de bono actu invenire possitis. 





EXENPLUM SACRAE EPISTOLAE JUSTINANI 
ctis a BEATISSINUM JOANNEM EETROPOLITANUM 
EPISCOPUM. 


Significamus tu:e sanctitati colligere omnes reli- 
-«giosissimos episcopos, qui de tua synodo sunt , et 
pervenire in Mopsuesteriam eivitatem et requisítio- 
fem subtilem facere ' convenientibus universis ibi 
€onstitütís eenioribus hominibus, sive clericis, sive 
laicis, et discere ab ipsis, si cognoscunt tempus 'ex 


uó ablatum est nomen Theodori a sacris * dipty- B 


chis. Si vero ὃ non meminerint ex quo hoc factum 
est, confiteantar hoc ipsum, quod non cognoscunt 
fosertum ut preedicatum in sanctis diptychis nomen 
Theodori, et proferantur vobis et ipsa diptycha, ut 
éognoscatis quis pro fllo insertus' est : et tales con- 
fessiones gestis recipientes, et vestris suggestionibus 
conjungentes, subscribat et tua sanctitas in ipsis el 
exeleri religiosissimi episcopi: et sie dirigite unam qui- 
derh ad nos, alteram vero ad sanctissimum papam. Et 
hoc tamen manifestum fiat, et unusqnisque eorum qui 
confitentur, dícant et manifestent quot est annorum : 
et vos vero in propriis confessionibus significate de 
predicto capitulo, et quem pro Theodoro insertum 
Invenisiis. 'Séripsimus autem et Marthanio viro ma- 
gnifico pro hoc, ut sine ulla dilatione ista agerentur 
e nobis mitteréntur. Legi. 

Datum decimo calendas Junias Constantinopoli, 
imperii domini nostri Justintani perpetuo € Augusii 
anno vigesimo quarto, post consulatum Basilii viri 
clarissimi anno nono (Christ. 550). 


ALTERA JUSTINIANI EPISTOLA 
Cosw,E SANCTISSIMO EPISCOPO MOPSUESTLE. - 


Significamus tuse sanctitati, quod j jussimus Joanni 
peatissimo metropolitano Anazarbenz HJ lustinianopo- 
litanze] civitatis colligere omnes provinciz episcopos 
εἰ pervenire in vestram civitateni, et subiilem i inqui- 
itionem facere convenientibus omnibus apud vos 
constitutis senioribus hominibus , sive clericis, sive 
Bicis , εἰ discere ab illis ,' si cognoscunt ex 09 p 
alatum e est nomen Theodori a sanctis diptychis : si 
Vero d nOn meminerint de tempore, et quando hoc 
ipsum factüm est, 'et hoc ipsum corifiteantur, quod 
non cognoscunt nomen Theodori i in sanctis diptychis 
insertum vel predicatum i ipsum in ecclesia. Oportet 


* Veteres ljbri, Theodori. sacris. 

» Bdedi libri : Si autém. Et paulo post, aljeram 
eytem, et vos autem. 

* Legendàm, perpetui. Sic etiam in sequenti epist. 

4 Vetertis libri Si, auem. Et postea, alteram ' du- 
lem. Et mox : Et hoc autbng: : 

9 l'aris., primum. 

t Veleres libri, sacerdotii. 

€ Paris., sanctissime. 


gnoscaht religiosissimi episcopi, quo ordine nomina 
episcoporum ín diptychis recitantur : et hoc i ipsum 
manifestum vos facere per suggestionem vestram : 
et éonfessiones gesiis intervenientibus recipientes , 
et vestris conjungentes 'suggestionibus , suJecribite 
omnes collecti episcopi, et sic dirigite unam quidem 
ad nos, alterani vero ad sanctissimum papam. Et hoe 
vero fiat manifestum in confessionibus. eorum, ut auts- 
quisque dicat et manifestet quot est annorum. Legi. 

Datum undecimo calendas Junias Constantinopoli, 
imperii domini nostri Justiniani perpetuo Augusti 
anno vigesimo quario , post consulatum Basilii viri 
clarissimi anno nono. 


SUGGESTIO SYNODI GECUMENICJE 
CONSTANTINOPOLITANJE Hl. 
| AD VIGILIUM. 

Decebat | vere cum primam * [Forte, inter] sacerdo; 
ves ' dignitatem sortiti 'estis sauctissinii $, ea qux ad 
Sanctarum iarum statum respiciunt, manifesta 
vestrze divinitus honoratze beatitudini fieri. Hoc bene ἢ 
et Christianissimus noster imperator considerans, et 
ad vestram scientiam quxdam, qus de Theodoro 
quondam Mopsuestenze Ecclesize episcopo mota sunt, 
jussit referri. Piissimis enim ad nos litteris usus f, 
hortatus est ad Mopsuestenam civitatem convenire, 
qua una secunda; Cilicia: est, et cum subtilitate per- 
scrutari quando Theodorus, qui olim predict» civi- 
tatis fuit episcopus , sacris diptychis ejectus est, e£ 
manifesta ea tam ejus tranquillitati quam vestrae di- 


C vinilus honorate facere beatitudini. Statim igitur 


Mopsuestiam accedentes, religiosissimum congrega- 
vimus clerum , et fidelem ejus populum, eligentes 
eos qui seniores sunt , qui et retinere forsitan me- 
moria possunt j subtilitatem ejus quod quzxrebatur : 

et divina et adoranda eis proponentes Evangelia, ut 
suspicionem sui testimonii emundarept, dicere invi- 
tavimus, si sciunt quo tempore Theodori antiqui no- 
men sacris ejectum est diptychis. Uli vero * multos 
annos, et suam excedentes memoriam esse jura- 
verunt, ex quo nulla. ejusdem Theodori memo- 
ria sacris diptychis infertur. Cyrillun autem reli- 
gios:e memoriz Alexandrinz civitatis pontificem i in 
ejus loco inscriptum esse !, atque ex patribus suis 
aüdisse &sgeruerunt τι, Sed eorum quie dicebantur 
subtilitatem investigantes, et per ipsa venimus ^ sacra 
D ai tycha, et mortuorum episcoporum connumeratio- 
neni considerabamus * : et Theodori quidem in an- 
tiquioribus temporibus nullam memoriam invenimus, 
in ipso vero fine sacrorum diptychorum Theodorus 
scriptus est, quem ornnes puper quidem mortuum 


* Mom codex, Hoc vehementer, 
i jjem codex, litteris destinatis; 
: Dellovac., possent, 
eteres libri : Illi autem. Et infra, in ipso au- 
ἘΠ Et postea, ex Galatia atem. "ἃ 
: I fidem libri, esse inscriptum. ! 
m Paris., se adserunt. ᾿΄ 
" Idem codex, ἢ prascrutavimus. 
? Idem codex, consideravimus, 


13! 


EPISTOLAE ET DECRETA. 


132 


esse dixerunt, ex Galatia vero ortum esse provincia. A quibus credere possum, ex ordine clericatus, aut lai- 


Hunc et nos omnes nostri "^ concilii partem factum 
ante triennium mortuum esse cognoscimus ^. Hac 
ita habere, ipsa gesta vobis sanctissimis manifestent : 
qux humili suggestjoni conjungentes, ad scientiam 
vestram destinavimus. Sed petimus divinitus inspira- 
tos vos religiosissimis et Deum placentíbus e vestris 
orationibus. non humiles suffulcire. 


JURAMENTUM VIGILI PAPAE. 

Juravit beatissimus papa Vigilius domino piissimo 
imperatori, in przesentia nostra, id est, mei episcopi 
Cosarez Cappadocie Theodori, et mei patricii 
Cethegi, per virtulem sanctorum clavorum ex qui- 
bus crucifixus est Dominus Deus noster Jesus Chri- 
stus, et per sancta quatuor Evangelia, ija per istam 
yirtutem sanctj freni, et per ista saneta guatuor 
Evang.lia : quod cum pietato vestra uno animo, una 
voluntate, hoc velle, hoc conari, ita agere, quantum 
possumus, ut ista tria capitula, id est, Theodoram 
Mopsuestenum cum scriptis suis, et. epistolam qua 
dicitur Ibz, οἱ conscrjpta Theodoreti contra ortho- 
doxam fidem et contra duodecim capitula sancti Cy- 
rilli dicta, condemnentur et anatbematizentur; et 
vihil projis capitulis, neque per me, neque per eog 

* Veteres libri, vestri. 

b Paris., cognovimus, 


fis, contra volunjatem piefatis vestra ayt agere, aut 


loqui, aut consilia dare secretius. Et si quis mihi ali- 
quid contrarium dixeri!, aut de istis capitulis, aut de 
fide, aut contra rempublicam, istum sine mortis pe- 
riculo pietati vestrz: manifestabo, et quz mibi locu- 
tus est : ita ut propter locum meum pergonam mean 
non prodas: et me ista custodiente erga pietatem 
vestram, honorem meum in omnibus servare promi- 
sisti; sed et personam opinionemque meam custodire, 
et cum Dei adjutorio defendere; sed et privilegia 
Ecclesie mex servare. Sed et chartuke iste nulli 
[Farte, ut nulli] ostendantur, nihilominus proniisistis. 
Promitto preterea. quod in ista causa trium capitu- 
lorum, quodcunque debet fieri communiter trgctamus 


B [Forte, tractemus]; et quod utile nobis visum fuerit, 


hoc faciamus cum adjutorio Dei, Datum est hoc jura- 
mentum quintodecimo die mensis Augusti, indictione 
xim imperii domini nostri Justiniani anno 25, novies 
post consulatum Basilii viri clarissimi. Ego Theoda- 
rus misericordia Dei episcopus Cxesareze Cappadociam, 
huic chartuke juramenti testis .subacripsi. Flavius 
Cethegus vir patricius huic chartule juramenti te- 
stis subscripsi. 


* Veteres libri, placantibus. 


* EPISTOLA DECRETALIS VIGILI! PAPJE 
PRO CONFIAMATIONE QUINTJAE SYNODI OKCUMENICA. 


(Ex manuscripto codice bibliotbece Regis.! 





Τῷ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ Εὐτυχίῳ, BryOuoc. 

Τὰ σκάνδαλα, ἅπερ ὁ τοῦ ἀνθρωπΐνου γένους ἐχθρὰς 
τῷ σύμπαντι κόσμῳ διώγειρεν, οὐδεὶς ἀγνοεῖ. Οὕτως ὡς 
τὸ οἰκεῖον βούλημα πρὸς τὸ ἀνατρέψαι và τοῦ Θεοῦ ἐκ- 
χλησίαν ἐν ὅλῃ τῇ οἰχουμένῃ διαχειμένην, ἔχαστον φαύλον 
σχοποῦ τυγχάνοντα, πληρῶσαι οἴῳ δήποτε τρύπῳ σπν- 
δάξοντα,, οὐ μῦνον ἐξ καὶ ὀνόματος ἐδίον, ἀλλὰ καὶ ἐξ ἡμετέ- 
pov, καὶ ἐξ ἄλλων, διὰ τοῦ λέγειν, à τοῦ γράφειν, διά- 
φορὰ πλάσασθαι πεποίηκεν εἰς τοσοῦτον, ὅτι ἡμᾶς μετὰ 
τῶν ἀδελφῶν, καὶ συνεκισκόπων ἡμῶν ἐν τῇ βασιλίδι 
πόλει διάγοντας, xai ἴσῳ σεβδάσματι τὰς τέσσαρας σνν- 
ὀδους ἐχδεχοῦντας, xal ἐν τῇ τῶν τεσσάρων τούτων συν- 


ὁδὼν μιᾷ x«l τῇ αὐτῇ πίστει ἀμώμως διατελοῦντας ᾽ 


τοῖς σοφέσμασι τῆς οὕτω πονηρᾶς πανουργίας, αὐτῶν 
ἐπεχείρισε διελεῖν. ὥστε ἡμᾶς τοὺς ἐν μιᾷ πέστει, ὁμό- 


C Dilecto ἢ αἰγὶ Eutyehio, Vigilius. 


Scandala quie humani generis inimicus in universo 
mundo excitavit, nullus ignorat : adeo ut unumquein- 
que propositun suum ad subvertendam Dei Eccle- 
siam per universum orbem diffusam , quocunque 
modo implere satagentem , non tantum suo nomine, 
sed etiam nostro, atque aliorum, diversa tum lo- 
quendo, tum scribendo , componere impulerit : in 
tantum ut nos ipsos una cum fratribus et cocpiscopis 
nostris, in urbe regia degentes, et xquali reverentia 
quatuor synodos vindicantes, εἰ in una eademque 
quatuor illarum synodorum fide sincere persistentes, 
cavillationibus, versutiis et dolo alo ab iis dividere, 
conatus fuerit; ita ut nosmetipsi qui ejusdem cum 
illis eramus, οἱ sumus, de fide sententie, insuper - 


Φρονας γεγονότας, καὶ ὄντας, χαταφρονήσαντας τῆς ἀδελ- D habita dilectione fraterna in discordiam abierimus. 


φιχῆς ἀγάπης εἰς διχόνοιαν ἀπαχθῆγαι. ADM ἐπειδὴ 
Χριστὸς ὃ Θεὸς ἡμῶν, ὅς ἐφτι φῶς ἀληθινὸν, ὃν σχότας 
οὗ χαταλαμβάνει, πάσης φυγχύσεως τῆς ὑμῷν διανοίας 
ἀποχινηθείσης, φρὸς εἰρήνην τὴν οἰχρυμένωην ἀνεχαλέσατο, 
καὲ ἐχχλησίαγ, ὥὦστε τὰ óptiovra. διστυπωθῆναι παρ᾽ 
ὑμῶν, ἀποχαλύπτοντος τοῦ χυρίον, καὶ τῆς ἀλεθείας &w- 
Χνενθείσης ; σωτηριοδῷς ᾿πληρῳβῶναι" διὰ τοῦτο γεν 
σκέτω ὑμῶν σύμπασα ἀδελφότης, ὅτι περ τὰς τέσααρας 


* anc 
Hinouixos 


essc supposititiam epistolam probat R. P. 


Sed quoniam Christus Deus noster, qui est lux vera, 
quem tenebrz non comprehendunt, omni copfusiote 
a mentibus nostris remota, universum orbem et Fc- 
clesiam ad pacem revocavit, ita ut quz a nobis de- 
finiri debent, revelante Domino, et veritate investi- 
gata salubriter impleta sint. Ideireo sciat vestrum 


. universa fraternitas, quod quatuor synodos, hoc est 


Nicenam, Constantinopolitanam, Ephesinam primau 


Joan. Garnerius in notis ad Breviarium Liberad, 


VIGILH PAP.£ 


124 


σννόδονς, τουτέστι τὴν εν Nota, τὴν ἐν Κωνσταντινον- A et Chalcedonensem, una cum iisdem fratribus nostris, 


πόλει, τὴν ἐν Ἐφέσω πρώτην, xal τὴν ἐν Χαλκηδόνι σὺν 
αὐτοῖς ἡμῶν ἀδελφοῖς, ἐν πᾶσι καὶ δεχόμεθα, xol θεοφι- 
Jui διανοία προσκυνοῦμεν, xal ὁμοψύχως φυλάττομεν. 
Καὶ οἵ τινες δήποτε τὰς αὐτὰς ἁγίας συνόδους, ἐν 
πᾶσι τοῖς ὑπ᾽ αὐτῶν περὲ τῆς ἁγίας πίστεως δρισϑεῖσιν, 
οὐχ ἀχολουθοῦσι, τούτους ἀλλοτρίους τοῦ συλλόγου τῆς 
ἁγίας καὶ καθολικῆς ἐχκλησίας χρίνομεν. Διὰ τοῦτο τὸν 
ὑμῶν ἀδελφότητα τὸ παρ᾽ ἡμῶν γενόμενον εἰδέναι βουλό- 
μένοι, τούτοις γράμμασι χατάδηλον αὐτῇ ποιοῦμεν. 
Ἑπειδὴ οὐδενὶ ἀμφίδολόν ἐστιν, ὁπόσα χεχένηται περὶ τῶν 
τριῶν κεφαλαίων, τοντέστε περὶ Θευδώρον τοῦ ποτε Mo- 
ψονεστίας ἐπισχόπου, καὶ τῶν αὐτοῦ σνγγραμμάτων, οὐ 
μὲν ἀλλὰ καὶ τῶν τοῦ Θεοδωρίτου συγγραμμάτων, καὶ 
τῆς ἐπιστολῆς τῆς λεγομένης παρ᾽ “Ἴδα γεγράψθαι πρὸς 


in omnibus suscipimus, et devota mente veneramur, 
atque unanimiter servainus. Etsi qui easdem sanctas 
synodos in omnibus 418 ab ipsis de sancta fide de- 
finita sunt non sequuntur, eos a coetu sanctz et 
catholice Ecclesie alienos judicamus. Quapropter 
desiderantes ea scire fraternitatem) vestram qua a 
Dobis facta sunt, his nostris litteris ipsi manifestum 
facimus. Quoniam nulli dubium est quot quantaque 
mota sunt, ob tria capitula, hoc est de Theodoro 
olim Mopsuestke episcopo, ejusque scriptis, quin- 
etiam de scriptis Theodoreti, et de epistola qu:e dici- 
tur scripta ab Iba ad Marim Persam ; et quam diversa 
de tribus illis capitulis dicta atque conscripta sunt. 
Ideo si in omni negotio sapientize ratio postulat, ut 


Μάρην τὸν Πέρσην" καὶ διάφορα περὶ τῶν αὐτῶν κεφα- B id de quo quzritur retractetur , neque pudori esse 


λαΐων γεγένηταὶ τε, xol γέγραπται" καὶ διὰ τοῦτο, «tys 
ἐν παντὶ πράγματι ὃ τῆς σοφίας λόγος ἀπαιτεῖ τὸ ζητη- 
θὲν ἀναψηλαφᾶσθαι, xai οὐχ αἰδὼς εἶναι ὀφείλει, ὥστε 
σπουδῇ τῆς ἀληθείας, τὸ παρὰ τὴν ἀρχὴν μὲν παρα- 
λειφθὲν, εὐρεθὲν δὲ μετὰ ταῦτα δημοσιευθῆναι, πόσῳγε 
μᾶλλον ταῖς ἐχχλησιαστικαῖς ὑποθέσεσι τοῦτο ἁρμόζει 
φυλάττεσθαι; "Onórs δῆλόν ἔστι τοὺς ἡμῶν πατέρας, καὶ 
μάλιστα τὸν μακαριώτατον Αὐγουστῖνον, τὸν ἐχ)άμψαντα 
ἐν τοῖς θείοις λόγοις, τῆς Ῥωμαϊχῆς εὐγλωττίας διδάσ- 
καλὸν ἀναψυηλαφῇσαί τε τοὺς οἰκείους λόγους, χαὲ διορθώ- 
σασθαι τὰ αὐτῷ εἰρημένα, καὶ τὰ παραλειφθέντα, μετὰ 
ταῦτα δὲ εὑρεθέντα προστεθειχέναι. Koi ἡμεῖς ὁμοίως 
τοῖς τοιούτοις ὑποδείγμασι προτραπέντες, ἐν τῇ ὑποθέσει 
τῶν μνημογενθέντων τριῶν χεφαλαίων, οὐδέ ποτε ἀπέστη- 
μεν δι᾽ ἐρεύνης γινόμενοι, τί περὶ τῶν προειρημένων τριῶν 
χεφαλαίων, ἐν τοῖς τῶν ἡμετέρων γράμμασι δύνηται τὸ 
ἀληθέστερον εὐρεθῆναι. Ὅθεν φανερὸν γέγονε διὰ καθαρᾶς 
ἀληθείας, ἐν τοῖς εἰρημένοις Θεοδώρου τοῦ Μοψουεστίας 
λόγοις τοῖς πανταχοῦ στηλιτενομένοις, τὰ ἐναντία τῇ 
ὀρθῇ πίστει καὶ ταῖς διδασχαλέαις τῶν ἁγίων πατέρων 
«εριέχεσθαι. ᾿Αμέλει τοι xai οἱ ἅγιοε πατέρες κατ᾽ αὐτοῦ 
γράφοντες. ἰδίους λόγους πρὸς διδασκαλίαν τῆς ἁγίας ἐχ- 
πλησίας καταλελοίπασι. Καὶ γὰρ ἐν ταῖς ἄλλαις αὐτοῦ 
βλασφημίαις φανερῶς αὐτὸν εἰρηχέναι εὑρίσκομεν, ἄλλον 
εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, χαὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν, ὑπὸ τῶν τῆς 
ψυχῆς παθῶν χαὶ τῶν τῆς σαρκὸς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλού- 
μένον, καὶ τῶν χειρόνων κατὰ μιχρὸν ἀφιστάμενον πρὸς 
τὰ κρείττονα τῇ προκυπῇ τῶν ἔργων ἔληλνθέναι, καὶ τῇ 
πολιτείᾳ ἄμωμον γενόμενον. Καὶ ὡς ψιλὸν ἄνθρωπον βα- 


debet, cum ea quz ab initio omissa, studio deindc 
veritatis inveniuntur, in publicum eduntur ; quanto 
magis ecclesiasticis disceptationibus convenit, eam- 
dem rationem in illis quoque observari ἢ Praecipue 
cum manifestum sit Patres nostros, et maxime bea- 
tissimum Augustinum , qui in divinis Scripturis cla- 
ruit, Romanz eloquentix» magistrum, propria scri- 
pta retractasse, dictaque sua correxisse, tque illa 
qux omiserat, ac deinde invenerat, addidisse. Nos 
quoque similiter illis exemplis incitati, in controver- 
$ia trium capitulorum supra memoratorum, nunquam 
destitimus , quin investigaremus quid de predictis 
tribus capitulis, ia Patrum nostrorum litteris verius 
inveniri posset. Unde patuit revera, dictis Theodori 
Mopsuestie sermonibus qui ubique redarguuntur, 
pleraque contraria rectze fidei ct doctrinis sanctorum 
Patrum contineri : quare ipsi sancti Patres adversus 
eum scribentes, tractatus suos ad sanct Ecclesie 
eruditionem reliquerunt. Etenim inter cztieras 
ipsius blasphemias aperte ipsum dixisse invenimus, 
alium esse Deum verbum, et alium Christum, a pas- 
sionibus animx et concupiscentiis carnis vexatum, 
et paulatim a minoribus recedentem ad meliora per 
profectum operum pervenisse, et conversatione irre 
prehensibilem factum. Et ut nudum hominem bapti- 
zatum fuisse in nomine Patris, Filii et Spiritus sancti, 
et per baptisma gratiam soncti Spiritus accepisse, et 
adoptionem promeritum. Et ad exemplum imaginis 
imperatori, ob personam Dei Verbi Christum ado- 


πτισθῆναι ἐν ὀνόματι πατρὸς, υἱοῦ, καὶ ἁγίον πνεύματος, D rari. Et post resurrectionem immutabilem cogitatio- 


καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἁγίου πνεύμα- 
τος εἰληφέντι, καὶ vioDtaiag ἠξιῶσθαι" καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν 
βασιλικῆς εἰκόνος εἰς πρόσωπον τοῦ Θεοῦ )όγου τὸν Xpr- 
στὸν προσκυνεῖσθαι. Καὶ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄτρεπτιν 
ταῖς ἐννοίαις, καὶ παντελῶς ἀναμάρτητον γεγενῆσθαι. 
Πρὸς τούτοις εἶπε, ταύτην γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ 
λόγου πρὸς τὸν Χριστὸν, ὁκοίαν ὁ ἀπόστολος εἶπε περὶ 
τοῦ ἀγδρὸς καὶ τῆς γυναιχός" «Ἔσονται οἱ δύο εἰς cápxa 
μέαν"»"» καὶ ὅτι μετὰ τὰν ἀνάστασιν ἐμφυσήσας ὃ κύριος 
τοῖς μαθηταῖς, καὶ εἰπὼν, «Λάθδετε πνεῦμα ἅγιον, ν οὐ δέ- 
δωχε αὐτοῖς πνεῦμα ἅγιον. Ὁμοίως καὶ τοῦτο ἐτόλμησεν 
εἰπεῖν, ὅτι τὰν ὁμολογίυν ἦν Θωμᾶς ἐποιήσατο, ψηλαφή- 
ψας τὰς χεῖρας xai τὴν πλευρὰν τοῦ χυρίον, μετὰ τὴν 
ἀνάστασιν, λέγων, «Ὁ χύριὸς μον, xal ὃ Θεός μον,» μὴ 


nibus, et omnino impeccabilem factum. Preterea, 
dixit eam unionem Dei Verbi factam fuisse ad Chri- 
sium qualem Apostolus dixit de viro et muliere : 
Erunt duo in. carne tna (1 Cor. v1). Et quod. post 
resurrectionem, cum insufflasset Dominus discipulis, 
et dixisset : Accipite Spiritum sanctum, non dedit illis 
Spiritum sanctum. Similiter hoc quoque ausus est 
dicere, quod confessionem quam Thomas cdidit, 
atirectans manus et latus Domini post resurrectio- 
nem, dicens : Dominus meus et. Deus meus, non ad 
Christum retulit (neque enim Theodorus ait Christum 
esse Deum); sed propter miracula resurrectionia 
Stupentem Tbomam laudasso Deum , caque verba 
dixisse. Quod autem pejus est, in interpretatione 


EPISTOLAE ET DECRETA. 


εἰρῆσθαι τοῦ " Θωμᾶ περὶ τοῦ Χριστοῦ ( οὐδὲ γὰρ λέγει A quam scilicet ad apostolorum Acta idem Theodorus 


Θεόδωρος Θεὸν εἶναι τὸν Χριστὸν), ἀλλὰ πρὸς cà θαύματα 
τῆς ἀναστάσεως ἐχπληγέντα τὸν Θωμᾶν δοξάσαι τὸν Θεὸν, 
καὶ ταῦτα εἰρηχέναι. Τὸ δὲ χεῖρον, ἔτι μὴν καὶ ἐν τῇ ἐρ- 
μανείᾳ, ἂν δῆθεν ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων ἔγραψεν 
ὁ αὐτὸς Θεόδωρος, ὅμοιον iocis eco τὸν Χριστὸν Πλάτωνι; 
καὶ Μανιχαίῳ, καὶ Ἐπιχούρῳ, καὶ Μαρχίωνι, λέγων, ὅτε ὧσ- 
περ ἔχαστος ἐχείνων ix τοῦ οἰχείου ὃ εὕρατο δόγματος, τοὺς 
οἰκείους μαθητὰς ἐχάλεσε Πλατωνικοὺς, xxl Μανιχαίους, καὶ 
Ἑπωιουυρείονς, καὶ Μαρχιωνιστὰς, τὸν αὐτὸν τρόπον xol ὁ 
Χριστὸς τὸ δόγμα εὑρηκὼς , ἐξ αὐτοῦ τοὺς ΣΧριστεανοὺς 


ἐκάλεσεν. Διὰ ταῦτα τοίνυν σύμπασα γινωσχέτω ἡ χαθο-᾿ 


jn) basia, διχαίως ἡμᾶς, καὶ ἀππιλήπτως πρὸς τὰ 
περιεχόμενα ταύτῃ ὑμῶν τῇ διατυπώσει ἐληλυθέναι. Ὅθεν 
καταχρίνομεν, καὶ ἀναθεματίξομεν ὁμοίως τοῖς ἄλλοις πᾶ- 


scripsit, similem fecit Christum Platoni, et Manichzeo, 
et Epicuro, et Marcioni, dicens : Quoniam sicut illu- 
rum singuli ex proprio dogmate cujus auctores fue- 
runt, 808 discipulos appellavere Platonicos, et Ma 
nichzos, et Epicureos, atque Marcionistas , eodera 
modo Christus dogma inveniens, ex eo Christianos 
appellavit. 

Propterea igitur agnoscat universa Ecclesia catho- 
lica nos juste et irreprehensibiliter ad ea qu:xe hae 
nostra constitutione comprehenduntur devenisse., 
Unde condemnamus et anathematizamus, una cum 
aliis omnibus hzreticis, qui (ut manifestum est ) 
damnati et anathematizati sunt a predictis sanctis 
quatuor synodis, et ab Ecclesia catholica, Theodorum 


σιν αἱρετεκοῖς καταχριθεῖσι, xxl ἀναθεματισθεῖσιν (ὥστε p olim Mopsuestis episcopum, et impia ejus scripta : 


φανερόν ἐστιν) ἀπὸ τῶν προειρημένων ἁγίων τεσσάξων 
συνόδων, καὶ ἀπὸ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας, καὶ Θεόδωρον 
τόν ποτε Μοψονεστίας ἐπίσχοπον, xal τὰ τούτου ἀσεδῇ 
συγγράμματα, οὐδὲν ὑττον καὶ τὰ παρὰ Θεοδωρίτου avy- 
γραφέντα κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως, xal κατὰ τῶν δώδεχα 
χεφαλαίων τοῦ ἐν ἀγίοις Κυρῶλον, καὶ κατὰ τῆς ἐν Ἐφέσῳ 
πρώτης συνόδου, καὶ τὰ πρὸς ἐχδίχησιν Θεοδώρου, καὶ 
Νεστορίου ὑπ᾽ αὐτοῦ συγγραφέντα. Πρὸς τούτοις ἀναθε- 
ματίζομεν. xal καταχρίνομεν τὴν ἐπιστολὴν τὴν πρὸς 
Νάρην τὸν Πέρσην αἱρετοὼν, παρὰ "Ióx γεγράφθαι λεγο- 
μένην, ὅτις τὸν Χριστὸν λόγον ἐκ τῆς ἁγίας θεοτόχου vui 
ἀειπαρθένον Μαρίας σαρχωθέντα, ἄνθρωπον γεγενῆσθαι 
ἀπαρνεῖται, ψιλὸν δὲ ἄνθρωπον ἐξ αὐτῆς γεναηθᾶναι λέγει, 
ἂν ναὸν προσαγορεύει, ὥστε ἐκ τούτον ἄλλον νοεῖσθαι τὸν 


nihilominus ea quoque qu» a Theodoreto scripta 
sunt contra rectam fidem, et contra duodecim ca- 
pitula sancti Cyrilli, et contra synodum Ephesinam 
primam, quseque ab eo scripta sunt pro defensione 
Theodori et Nestorii. Prxterea anathematizamus et 
condemnamus epistolam ad Marim Persam hzreti- 
cum, 48: ab Iba scripta dicitur : qux Christum Ver- 
bum ex sancta Deipara et semper virgine Maria in- 
carnatum, hominem facium fuisse negat, nudum vero 
bominem ex ea natum : quem templum vocat, ita ut 
ex hoc intelligitur alium esse Deum Verbum, et alium 
Christum. Sanctum vero Cyrillum rect fidei magi- 
strum et przconein, ut hxreticum, et similia Apol- 
linario scribentem calumniatur ; et reprehendit pri- 


θεὸν λόγον, καὶ ἄλλον τὸν Χριστόν. καὶ ἅγιον δὲ Κύριλλον (; mam Ephesinam synodum , quasi absque judicio et 


τὸς ὀρθὸς πίστεως διδάσκαλόν τε καὶ κήρυκα, ὡς αἱρετε- 
xw, x«l ὅμοια ᾿Απολλιναρίου γράψαντα διαδάλλει. καὶ 
καταγινώσχει τῆς ἐν Ἐφέσῳ πρώτης σννόδον, ὡς x«ple 
χρίσεώς τε xal ζυτήσεως τὸν Νεστόριον καταχρινάσης. 
Καὶ τὰ δώδεκα χέφαλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῦλου &ct68, 
καὶ ἐναντία. τῇ ὀρθῇ κίστει ἀποκαλεῖ ἡ αὐτὴ ἐπιστολή. 
Ἐχδιχεῖ δὲ Θεόδωρον, καὶ Νεστόριον, καὶ τὰ ἀσεθῆ αὐτῶν 
δόγματα καὶ συγγράμματα. Τὰ προειρημένα τοίνυν τρία 
ἀσεδῇ κεφάλαια ἀναθεματίξομεν, καὶ καταχρίνομεν,τουτ’ 
ἔστι τὸν ἀσεθῇ Θεόδωρον τὸν Μοψουεστίας, μετὰ τῶν 
ἀσεδῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων, καὶ ἅπερ ἀσεδῶς Θεοδώ- 
ρεῖος συνεγράψατο, καὶ τὰν ἐπιστολὴν τὴν λεγομένην παρ᾽ 
Ἴδα γεγράφθαι, 7 τινι αἱ εἰρημέναι ἀνωτέρω ἀθέμιτοι πε- 
ριέχονται βλασφημίαι" xal τὸν ὅν τινα δ ποτε, τὰ 


προειρημένα ἐν οἱῳδήποτε χρόνῳ πιστεύοντα ὀφείλειν p 


δεχθῆναι, ἢ ἐχδιχασθῆναι, ἢ ἐπιχειροῦντά ποτε τὴν παρ- 
οὖσαν χατάχρισιν ἀγατρέψαι, τῷ ὁμοίῳ ἀναθέματι ὑπο- 
ὀάλλομεν. Τοὺς δὲ, ὅσοι φυλάττοντες τὴν ὀρθὰν κίστιν 
ἀπὸ τῶν προειρημένων συνόδω) κηρυχθεῖσαν, τὰ μνημο- 
νευθέντα τρία κεφάλαια χατέχριναν, ἤγουν χαταχρίνουσιν, 
ἀδελφοὺς acl συνιερεῖς ὁριζόμεθα. "Arc δή ποτε εἶτε 
παρ’ ἐμοῦ, εἴτε παρ᾽ ἄλλων πρὸς ἐκδίκησιν τῶν προειρη 
Μένων τριῶν χεφχλαίων γεγένηται, τῇ διατυπώσει τοῦ 
παρόντος ὑμῶν γρόμματος καταργοῦμεν. Πάσας γὰρ τὰς 
ἐμφερομένας ἀνωτέρω βλασφημίας, ἀπέστω τῆς χαθυλιχῆς 
ἐκκλησίας, ἕνα τις εἴποι ὅτι αἱ προειρημέναι τέσσαρες σύν- 
οδοι. $ μία ἐξ αὐτῶν ἐδίξατο, à τοὺς ὅμοια φρονοῦντας , 


' Legendum videtur τῷ Θυμᾷ. Epir. 


inquisitione Nestorium damnaverit ; tum capita duo- 
decim S. Cyr.lli inpia, et rectze fidei contraria ap- 
pellat eadem epistola ; defendit autem Theodorum et 
Nestorium, et impia eorum doginata atque scripta. 
Praedieta itaque tria impia capitula anathematizamus 
et condemnainus, scilicet impium Theodorum Mo- 
peuestie, una cupi inipiis ejus scriptis, Et quxcunqua 
impie Theodoretus scripsit, atque etiam epistolam 
qu: dicitur ab Iba scripta fuisse : qua superius dictze 
profanz blasphemie comprehenduntur. Quin enim 
quemcunque, qui crediderit, aliquo ullo tempore ea 
capitula debere suscipi, aut defendi, vel conatus fuerit 
hanc presentem condemnationem subvertere, sinili 
anathemati subjicimus. Quoscunque vero, qui rectam 
fidem servantes a dictis synodis prxedicatam, memo- 
rata tría capitula condemnaverunt, vel etiam con- 
demnant, fratres et consacerdotes esse definimus. 
Quz vero aut a me, aut ab aliis ad defensionem 
predictorum trium capitulorum facta sunt prxsentis 
hujus scripti nostri definitione evacuamus. Absit 
enim ab Ecclesia catholica, ut aliquis dicat omnes 
superius comprehensas blasphemias, a praedictis qua- 
tuor synodis, aut ab una ipsarum susceptas fuisse, 
vel eos qui similia sentiunt εἰ sequuntur. Aperlisei- 
mum autem est quod ἃ memoratis sanctis Patribus, 
et maxime ἃ sancta synodo Chalcedonensi, nullus de 
quo aliqua esset suspicio admissus est, nisi qui reje- 


—^A ad 





427] 


VIGILU PAD/E 


428 


xal χαταχολουθοῦντας. Δηλοῦται ὄντως, ὅτι περ ἀπὸ τῶν A Cissct superius comprehensas blaspaenuas, aut illis 


μνημονευθέντων ἁγίων πατέρων, x«i μάλιστα ἀπὸ τῆς 
ἁγίας ἐν Χαλκήδονι συνόδου͵ οὐδεὶς περὶ οὗ ὑποψία γέ- 
quet» ἐδέχθη, εἰ ux ὃς ἀπεθάλετο τὰς ἀνωτέρῳ ἐμπεριε- 
χομένας βλασφημίας, Toyovy τὰ ὅμοια ταύταις, ἢ τὴν αἷ- 


similia, vel hzeresim de qua fuit suspectus, vel bla- 
sphemias denegavisset et condemnasset, in aquarum 
suspicjonem venit. 


ρεσιν περὶ ἧς ὕποπτος γέγονεν, ἢ τὰς βλασφημίας ἀπηρνήσατο, Tii xavixptes, περὲ ὧν ἐν ὑπονοίᾳ γέγονεν. 


ὝΠΟΓΡΑΦΕΙ. 

Ὁ Θεός σε ὑγιῆ διαφυλάττοι, ἀδελφὲ τιμιώτατε. Ἐδόθη 
πρὸ ἕξ εἰδῶν Δεχεμθρίων, βασιλείας τοῦ δεσπότον ἡμῶν 
Ἰουστινιανοῦ τοῦ αἰωνίου Αὐγούστου ἔτους εἰκοστοῦ ἐό- 
δόμον, μετὰ τὴν ὑπατείαν Βασιλείον τοῦ λαμπροτάτου, 
ἔτους ιδ΄. 


SUBSCRIPTIO. 

Deus te servet incolumem, frater honoratissime. 

Data ante seztum idus Decembres, imperii domini 

nostri Justiniani terni Augusti anno vigesimo se- 

plimo, post consulatum Basilii viri clarissimi, auno 
duodecimo (4Ere christiangg 555). 


(τῶος βιδλίᾳν, ἡ τᾷς ἁγίας συνόδου τὰς «y Κωνστανγινοψπόλει σῳναχθείσος. Χριστὲ ὁ Θεὸς, δόξα cot, Apxv. 


——M—— 





DE VIGILI DECRETALI EPISTOLA PRO GONFIRMATIONE V SYNODI, 
DIS$8ERTATIO PETRI] DE MARCA. 





I. Commodum a£cidit nuper, ut quo tempore acta B Narsetis ducis, teste eodem Anastasio, qui tamen 


guint» synodi ecumenice prelo regio excudebantur, 
obtulerit sese mihi fato quodam vetus collectio 
χρήσεων ex antiquis Patribus et conciliis petitarum, 
a veteri theologo adversus Acephalos et Monotheli- 
fas hzreticos olim adornata. Volumen illud manu- 
scriptum Grzcum exstat in bibliotheca Regia, accu- 
rate descriptum a Leone Cinnomo, et ab eo reposi- 
tum Constantinopoli in bibliotlieca imperatoria, tem- 
poribus Michaelis Palzologi, anno mundi 6784, seu 
anno Christi 1276. Amanuensis vero testatur a se 
transcriptum ex autographo quod in veteri biblio- 
theca Ecclesi: Roman: asservabatur, calamo exara- 
uim, anno mundi 6367, seu anno Christi 753. Quod 
ideo annotavi, ut de manuscripti codicis antiquitate 
et fide nullus esset dubitandi locus. Inter ceteros 
vero laudabiles [ocos, ex quibus collectio illa com- 
pacta est, opportune incid: in excerpta aliquot. ex 
antiquis actis quint: synodi, scilicel. in Kutychii 
epistolam ad Vigilium (cujus pars quedam Grace 
rolata est in concilio Florentino) et rescriptum 
igilii ad Eutychium (qus exstant Latine tantum in 
collatione prima illius Synodi), et in quatuordecim 
anathematismos editos ab eadem synodo, qui Latine 
tantum habentur in collatione 8. Itaque ad com- 
modum studiosorum antiquitatis ecclesiasticos per- 
tinere putavi, postquam injuria temporum nobis 
actorum Grxcorum invidit exemplar, ut saltem his 
fragmentis Graecis non carerent : precipue cum ex 
anathematismorum collatione cum editione Latina 
non leve adjumentum sibi comparare possint ad veram 
Synodi sententiam indagandam, adversus Nestoriano- 
rum et Eutychianorum versutias. 
Przterea vero exhibemus tibi, lector, epistolam 
Vigilii, qu: nondum in lucem prodiit, quaque auro 
contta :xestimari debes, qua synodi quinte gesta aucto- 
 Fitate sedis apostolic:e confirmantur. Ejus pretium 
illi soli norunt quibus perspectum est quantum ple- 
rique dignitati pontifice detrahant eo nomine, quod 
hie quinta synodus vim et pondus ccumenic obti- 
nuerit , licet renitentem Vigilium fuerit experta, qui 
maluit exsilium pati, quam suffragio suo illius delini- 
tionem approbare. Contendit quidem illustrissimus 
annalium conditor ex Evagrio et c:eteris auctoribus, 
confirmatam fuisse synodum a Vigilio, sed eam com- 
ἘΠ ΠΟΠΕΙΙ in id tempus dilatam quo Vigilius ab 
xsifio solutus est, rogante Narsete duce, post libe- 
ratam a Gothis Italiam. Sed opus iili estzequo lectore, 
qui se conjecturis in re tanti mamenti duci patiatur : 
cum econtra excipere soliti sint non solum novata- 
res, sed etiam plerique eruditissimi viri, errasse Grze- 
cos scriptores, qui de consensu Vigilii loquuntur ; 
quia constat ex Anastasio, pulsum in exsilium a Ju- 
stiniano cum aliquot episcopis, quod 3ynodo reíraga- 
retur; unde revocatus cst precibus Kemanorum ot 


C 


conlirmationis illius omnino non meminit. Non me 
latet viros eruditos ex eo vim concilii generalis tri- 
buere huic quinte synodo, quod a Pelagio prinio, et 
Gregorio Magno, aliisque pontificibus sub nomine 
vine synodi post czeteras quatuor recensita fuerit. 
Quod tamen alii sic explicant, ut pontifices illos au- 
ctoritati tant: syaodi cessisse polius dicat, quam 
synodo auctoritatem addidisse. 
|l. Qux a me dicta sunt eo animo ut repertam in 
bibliotheca Regia Vigilii epistolam commendem, quz 
omnes illas difficultates superat; quxque iis verbis 
eoncepla est, quibus uti decebat sedis apostolic:e 
ponlificem. Sane a Graecis ipsis tanti facta est ad 
robur quint» synodi asserendum, ut eam in acta ejus 
synodi retulerint, et delinitioni synodic:e subjunxe- 
rint, ut ostendetur inferius. Unde patet summa fide 
scriptum ab Evagrio, Vigilium consensisse &ynodo 
ἐγγράγως ; epistolam enim illam intet acta synodi le- 
gerat. Hxc sunt. Evagrii verba ( Lib. 1v, cap. $4): 
BrjOtog μὲν οὖν ἐγγράφως συνθέμενος, συν:δρεύειν οὐχ 
εἵλετο : Vigilius autem. per litteras consensit concilio, 
non tamen interesse voluit. Ex iisdem actis siue dubio 
liauserunt Photius, Zonaras, Cedrenus, Euthymius 
et Nicephorus, quod de Vigilii consensu tradunt. 
Cujus consensus meminit quoque sexta synodus in 
prosphonetico ad Constantinum fl'ogomatum impera- 
torem ; ubi postquam retulit Eutychis damnationem 
a Leone I decretam fuisse, et Marciano principe cum 
synodo Chalcedonensi susceptam, hxc verba subjun- 
guntur : Οὕτω νῦν μετὰ ταῦτα Βιγίλιος Ἰουστινεχνῶ τῷ 
πκανευσεθεῖ συμπεφώνηξς, xal τὸ τῆ; πέμπτης συνέδριον, 
τὰ φωραθέντα καὶ λαθόντα τινῶν ἀναθεματίζων συντά 
ματα ῥδελυρίος πληρέστατα. Qu: sic reddit vetus in- 
terpres : Sicut et Vigilius post hecJustiniuno piissimo 
consonust, et quintum concilium constitutum est, ut eo- 
rum opuscula que latenter reperta sunt, repleta aba- 
minatione, analhematizarentur. Qux verba dupliciter 


explicari possunt. Vel hoc sensu, ut dicatur Vigilius 


p i! eo consensisse cum Justiniano, ut concilium indi- 


ceretur ad damnationem trium capitulorum ; quamvis 

ontifex in contraria sententia perstiterit, Vel illo, 
ut omnino cum Justiuiano consenserit tam in concilii 
indictione quam in trium capitulorum damnatione. 
Qux ultima explicatio necessaria est, ne si prim 
h:reamus, alienum videantur a mente sua Patres 
exemplum protulisse, et lónge dispar ei quod supe- 
rioribus verbis proposuerunt , de consensu Lconis et 
Marciani, totiusque synodi. — 

lll. His addi potest eximium Pelagii H testimonium 
ex epistola ad episcopos Istrie (Cap. 7), cujus adeo 
aperta sunt verba, ut mirari subeat qua ratione viros 
alioqui perspicacissimos fugerit tam expressa de Yigi- 
lio sententia. Etenim prolixis verbis ibi refertut, se- 
dem apostolicam per Vtgilium initio quidem probasse 





139 


EPISTOL/E ET DECRETA. 


454 


fria capitula, et pro eorum defensione diu laborasse, A synodo de quibusdam solummodo personis actitatum ; 


longoque tempore ad injurias usque certasse ( quod 
de solo Vigilio intelligi potest), deinde cessisse, quando 
veritas se patefecit. Qux verba ad epistolam Vigilii 
fespicinut , qui. re diligentius tractata, veritatem sibi 
affulsisse, seque tria capitula damnasse scribit, utmox 
dicetur uberius. 

IV. Caeterum ut liquidius sententia bujus epistolz 
intelligatur, simulque fam:e et dignitati Vigilii consu- 
latur, non alienum erit pauca de ipsius instituto in 
hac trium capitulorum controversia dicere. Tria illa 
capitula h:ec erant. 1. Ib:e episcopi Edesseni epistola 
ad Marim Persam ; 2. Theodori episcopi Mopsuesteni 
persona, et ejus scripta ; 3. Theodorett disputationes 
adversus duodecim capita Cyrilli Alexandrini. Ex his 
tribus capitulis Ácephali, propago qu:edam Eutychia- 
norui occasionem arripiebant non admittendi eon- 
cilii Chalcedonensis, quasi Nestorium aliquo pacto 
foveret. Id ex eo colligebant, quod cpistelam Ibx 
$ynodus approbasset, qux tamen Cyrillum carpebat, 
in Theodori Mopsuesteni Nestorianz hzreseos aucto- 
fis laudes efferebatur, ei utebatur blasphemis Ne- 
storii verbis, quem non servato judiciorum ordine 
damnatum quoque fuisse dicebat in synodo Epheeina. 
Tum vero quod Theodoreto in communionem susce- 
pto, ejus tamen scripfaad versus duodecim capita Cy- 
rilli, quibus Nestorii hxresis proscribebatur, synodus 
Cbalcedonensis non damnasset, Ex iisdem quoque 
capitibus Nestoriani hx»resim suam instaurare nite- 
bantur, prolatis ex Theodoro Mopsuesteno testimo- 
hiis, et ex Theodoreti adversus Cyrillum dissertatio- 
nibus. Cum autem in id unum Justinianus incumbe- 
ret, ut Acephalos, qui graves in /Egypto et inOriente 
motus excitabant, Fegibus suis insectaretur, Theodo- 
fus Ccesarex: Üappadocie episeopus, Acepbalorum 
fautor, et sectator Origenis a paucis annis proscripti, 
ad ultionem eorum qux contra Ürigenem gesta erant, 
et ut imminens Ácephalis periculum averteret, con- 
troversiam de tribus capitulis excitavit, ut Ecclesiz 
pacem perturbaret. Pro ea itaque qua valebat gratia 
ápud principem pacis eeclesiasticze alioqui studiosum, 
per cuniculos rem aggressus est. Spem Justiniano 
ecit ineundxe cum Acephalis concordie, si preter 
Theodoreti scripta adversus Cyrillum, epistola [be 

esseni recitata in concilio Chalcedonensi, tanquagx 
impia rejiceretur, et Theodorus quoque illa epistola 
laudatus, tanquam  Nestorii parens damnaretur ; 
cujus fam:x Cxesare:xe episcopus ex eo quoque infestus 
érat, quod Origenis deliramenta olim refutasset. 

V. Justinianus utilitate publiea, ut sibi quidem vi- 
dfebatur, excitatus,libello satis copioso tria iHa capi- 
tula proscripsit, ét ab episcopis Orientis: damnari 
procuravit. Enimvero, quia trium capitulerupe nego- 
ἄυ nullius synodi judicio erat prejudicatum, imo 
vero synodi Chalcedonensis dignitatem aliquo pacto 
violare videbatur, Orientis patriarche qui Justiniani 


decreto subscripserant, se vi adactos fuisse Stephano 


fesponsali Roman: sedis professi sunt. Menas vero 
Coustantinopolitanus episcopus eam conditionem ad- 
jecit, si h»c 
Suum sibi chirographum restitutum iri: quod sub 
jurisjurandi fide illi promissum est. Atque adeo Ju- 
&tinianus sentiens nitul in hoc negotio quod Ecclesia- 
rum statum respiciebat, tentari utilltler posse sine 
sententia Komani pontificis, vupium Boma evocat. 
Pontificem Koma abeuntem Ecclesia Romana, Wro- 
vinci? quoque Africanz , Sardinix , Hellados et Illy- 
fici obtestat:e sunt, te&te Facundo, ne ullatenus no- 
vitati acquiesceret. 
Antequam vero quid egerit in hae causa explicem, 
observandum est cum Pelagio et B. Gregorio, in hac 
Controversia non disputatum fuisse de fide, sed de 
ferons Id testatur Pelagius Ε in epistola ad Cbilde- 
ertuni regem: Francorum, qui tunc in Oriente ca- 
pitula qu:eam éxtra fidem agitata fuisse scribit. B. 
Tuoque Gregorius Hibernis episcopos monet, in ea 


* bib: nrde Concord, sacerdotii et imperii, €. 15: 


. cepüis verbis gesta syn 


Romano episcopo non probarentur, D 


vel, ut Pelagii 1l verbis utar, nihil aliud, nisi de per- 
sonis actum. Quinetiam Vigilius in epistola quam 
edimus, disertissime adnotavit, in hac controversias 
non disputatum fuisse de fide; sed de personis. Unde 
patet liberam fuisse aliter a&que aliter in hoc negotio 
censendi facultatenr, sine ulla Christiane religionis in- 
juria : ideoque Vigilium; qui suam aliquoties muta- 
vit sententiam, de sola levitatis vel metus suspicione 
periclitari, Α qua suspicione tamen abesse tantum 

t, uL polius singularis prudenti; laudem ex iis 
qu» in hac causa gessit, consequi posse videatur. 

. VI. Qui rerum ecclesiasticarum sunt periti, non 
ignorant duobus modis olim versari solitos fuisse 
summos pontifices in quzationibus propositis, quz 
diseiplinam respiciebant; vel summo jure, vel remis- 
so. Huic temperamento et canonuin remissioni locus 
erat, quando ob bonum unitatis; et pro resarcienda 
Ecclesi pace, necessarium videbatur ea clementia 
uti. Eam elementiam Graci οἐκονομέαν vocant. Latini 
eorum exemplo dispensationem, ut alibi ostendi 4 ad- 
ductis veterum Patrum et conciliorum testimoniis. 
Utroque agendi modo usus est in hac controversia 
Vigilius, nunc juris et canonum vigore; nunc eorum 
remissione, fidet et pacis Ecclesio studiosissimum se 
probens. Observatum quidem est ab eruditis, Vigilit 
que videbatur, inconstantiam, prudenti» et maturo 
censilio esse tribuendam : sed non docueruift eunr 
agendi modum a canonica disciplina pependisse. 

. Vil. Ac primo quidem nihil sliud ab eb exspectan- 
dum erat statim post profectionem suam ex Urbe, 
quam ut votis Occidentalium favendo, se vetustatis 
vindicem taret. Itaque litteris ex itinere ad 
Menam datis; damnationem trium capitulorum re- 
prehendit, ct legatis ad Justinianum missis petivit ut 
pateretur eam rescindi. Urbem deinde Constantino- 
p ingressus octavo calendas Februarii, anno 

1, Menam et alios eapitulorum damnatores, illos 
quoque qui damnatoribus eommunieabant, a com- 
munione suspendit; quam tamem illis post quinque 
menses restituit, Theodorx» Auguste rogatu. Ratio 

otissima éur damnationi trium capitulorum refraga- 
retur, bec erat, quod existimaret nihi eorum qua 
in synodo Cbalcedoneusi gesta erant, retractari posc 
$e, 60 quod ea sit generalium $ynodorum auctoritas, 
ut de iis qu:xe illarum judicio sémel ordinata et dispo- 
sita sunt, iterum disceptari non debeat." Ea est enim 
retractationis significatio apud jurisconsultos, quem 
Grace ἀναψηχάφησιν vocant, sive παλενδικίαν. Roque 
rei j vigosdibin sin repellebat novandi studium. 
Addebat quoque Ε cip τ τῷ auctoritatem, qui con- 

i Ghaleedonensis confirman- 
do vetuerat, ne res ia $ynodo definite ullo colore 
qu3ssito retraelarentur. Deinde vero cum legibus prin- 
cipum retractatio adversus semBlentias prefectoruur 
praetorio intra duos annos peragi deberet, haec tamen 
trium capitulorum rétractatio adversus synodutr 
universalem totius orbis consensu firmatam, pose 
eentum annos urgeretur, ut comquefitur Facundus 
Hfermianensis : illud supererat, ut doceretur his ca- 
itulis judicio synodi Chalcedonensis' provisum fuisse. 
Quod luculenter docet Vigilius in constituto, et ube- 
rius Facundus in libris ad Justinianum: neque tamea 
inde sequi aliquid fidei contrarium'a synodo admis: 
sum fuisse. 

ΥΗΙ. Ceterum etsi Vigilius nulla vi adigt posset ad 
subscriptionem, consensit tandem anno 548 εἱ in 
conventu 70 episcoporum hzc causa Constantinopoli 
discuteretur : singulorumque suffragiis ad se scripte 
delatis, ipse Judicatum dedit ad Menam, quo tria ca« 
pitula damnabat. Hoc feci& xa*' οἰκονομίαν, sive re- 
missionem: et dispehsattonem- canonicam, ad pace: 
tum Orientalibus retinendam. Si quis id a me confi- 
ctum putet, audiat Vigilium, qui pro se dicet in en« 
cyclica adversus Theodorum Caesareensem smPrimuur 
quidem in eo quod pro scandalo refrenaudo eunde- 


2o σον, 


451 
scendentes quorumdam 


8 
tione credidimus temperandos; quia tu jam eos pluri- 
bus annis inqnietissimus stimulator accenderas, quz- 
dam pro tempore exisümavimus ordinanda, tali scj- 
licet conditione ut omni io posterum perturbatione 
sopita, nihil ultra nee verbo, nec litteris quisquam 
facere ex eadem cansa presumeret, Eamdem causam 
tionis it clerus Romanus in epistola 
ad Gallicanos ; postea tamen tractatu habito, 
pradictus sanctos papa Vigilius, sab aliqua dispen- 
satione, ipsam cansam ordinaverit, sollicite monen- 
do, ne per oecasionem aliquam supradicta p irte 
pateretar injuriam. Sed obtinere non. potuit Vigilius 
3b Afris, lHliyricianis et Dalmatis episcopis, ut judicio 
suo cederent ; quia potius ab ejus se communione 
suspenderunt. Ejus discessionis causas atrociore stylo 
persequitur Facundus in libello contra Mocianem 
scholasticum , et in epistola fidei catholic, ubi 
propterea Vigilius provaricator diciter. Egit itaque 
en principe coram Mena patriarcha , pluribus 
episcopis e& senatu, ut rescissis qui in hac causa 
utrinque gesta fuerant, indiceretur synodus, in qua 
adessent Áfricanarum et lllyricianarum provincia- 
rum episcopi, quorum, ut ipse loqnitar, fuerat scan- 
dalizata fraternitas, ut qux omnium suffragiis proba- 
rentur, cum Ecclesi locum haberent. 
. IX. Evocanti autem principi episcopos ex Afriea et 
Miyrico, cum zgre ac ne vix quidem pareretur, actum 
est anno 561 eum Vigilio, ut si nollent Occiden- 


tales episcopi, ipse solus eum Grzcis tria. capitula 
damnaret. Kenuente pontifice, edictum Justiniani de 


damnatione trium capitulorum, suasu Theodori Cr- 
sareensis publice propositum est. Vigilius vero com- 
minatus est Graecis episcopis communionis sua sus- 
pensionem, si edieto consensum pr-xeberent : idemque 
professus est Dacius Mediolanensis epi s. Quam- 
obrem inceneo ita Justiniano, Vigilius in basilieam 
Sancti Petri ín Hormisda confugit ; unde per vim ab- 
ducere conatus przetor, populi tumuitu repellitur. 


Accepto tandem per imperatoris legatos saeramento, ( 


redit in domum Placidianam. Sed multis rursum in- 
pns affectus, et insidiis appetitus, noctu iterum sub 
atale Christi Chalcedonem abiit ad Sanctam Euphe- 
miam. Unde missis a Justiniano senatoribus, et seor- 
sim semel atque iterum Petro referendario, evocari 
non potuit. Qnin potius encyclicam de calamitatibus 
suis scribit, depositionisque sententiam in Theodo- 
rum Cosareensem profert, et communionis suspen- 
.Sionem adversus Menam patriarcham Constantino- 
politanum, anno 552. Hanc Vigilii constantiam ἰδ 
eventus secutus est, ut remotis edictis, discussionem 
triuin capitulorum integram synodo futur:e relinqui 
consenserit imperator, atque Menas et Theodorus, 
et alii episcopi veniam a Vigilio petierint, ob injurias 
ejus beatitudini vel sedi factas, ut testantar eorum 
libelli inserti. constituto Vigilii. Men:e mortuo suc- 
cessit Eutychius, qui statim fidei libellum Vigilio 
obtulit, mense Januarii, anno 553, et petivit ut com- 
muni tractatu controversie mote defipirentur. Re- 
ipsit Vigilius sibi placere, ut discordia sopiatur, γι- 
sid ant κανονικῆς συνόδον, habita synodo canonica, in 
ua tractatus et disceptatio fleri possit cum unitis sibi 
tribus, ἅμα τοῖς ἐνωθεῖσιν ἡμῖν ἀδελφοῖς σύγκρισιν 
ποιησόμεθα. Cupiebat Vigilius synodum in Italia lieri, 
sed refragante principe de loco, tandem inter eos 
convenit ante diem Paseh:e, ut ex:equato Latinz lin- 
gus episcoporum numero his pontificibus Grecis qui 
tunc Constantinopoli prxsentes aderant, de tribus 
capitulis tractaretur, quemadmodum testatur Vigi- 
lius in constituto. Sed more impatiens princeps sy- 
nodum coegit adversus pacta conventa, litterisque 
suis datis ad patriarchas Constautinopolitanum, Ale- 
xandrinum, Antiochenum el vicarios Hierosolymi- 
táni patffarchz», et czeteros episcopos Orientales qui 
eraa& in. urbe, ad controversiam de tribus capitulis 
aggrediendam hortatur. In quibuslitteris Judicati olim 
a Vigilio editi mentionem injecit, utde pontificis sen- 
tentia nullus videretur ambigendi locus; dissimulata 


VICILJI PAP/E 


1353 


nimis, quos aliqua dispensa- A tzten illius Jadscan rescissione, εἰ cxteris conlitio- 


"X. Corea crgo synodus 

it ergo quarto nonas Maii, et 
ilestri legatione Eutychii Constantinopolitani, et 
aliorem patriarcharum, atque sexdecim metropolita . 
morum, Vigiliaum convenit, ab eo postulans ut cau- 
s2e9 triam capitelorem cum cazteris episcopis disce- 
quemadmodum suis litteris Eotychio 
pollicitas erat. ille caesstes valetudinem, in poste- 
rum diem distulit : quo pollicitus est ma- 
pifestare ei de tali conventu placserit. Quibus 
verbis non significat viris. eruditis persuasum 
est, scilicet se scriptis satisfacturum ; sed 
ius indicat se conventum illum canonicz synodi 
non habere, qua de re perendie sit acturus. Hic 
locus est magni momenti ad ferendum de consilio Vi- 
ilii certum joadicium. Viserat precipue synodi in- 

ictionem ad sanandos Occidentali ἑ 


um episcoporum 
animos, qui l»si faerant illa di one qua usus 
erat ad conciliandos Orientales. Ea conditio placuerat 


Justiniano, itaeque conventaes solorum Onentalium 
censeri non t a Vigilio legitimum et universa'e 
concilium. Quare secunda vice aditus a legatis syno- 
di, abscisse respondit, se tnm illis convenire non pos- 
se, ut patet ex relatione a legatis synodo facta, quo- 
rum hzc sunt. verba: Hle vero d ain non posse 
una nobiscum convenire, eo quod plurimi hic qui- 
dem sunt Orientales episcopi, pauci vero cum eo: 
facere autem per semetipsum in seriptis seutentiam 
suam, et offerre piissimo domino. Contendebant ecen- 
tra legati, conventum non esse differendum propter 
absentiam Occidentalium episcoporum ; przcipue 
cum in aliis synodis ccumenicis vix duo aut tres 
Occidentis episcopi interfuissent, nunc vero adesset 
ipse Vigilios et aliquot Italie, lilyrici et Africze sa- 

Vigebat preterea illius rescriptum , 
promiserat Eutychto se cum fratribus unitis de 
re tractaturum ; se autem cum illo communione jun- 
gi. Replicatio Vigilii non est actis inserla, qux» tamen 
colligi potest ex rei gestz» serie, quam numero supe- 
riori adnotavimus. Etenim legati dissimulabant verba 
rescripti ; ah se acturum ea de re in synodo ca- 
nonica pollicebatur. Porro canonica synodus esse 
non poterat, qux juxta morem in aliis synodis cecu- 
menicis observatum, non constabat ex legatisomnium 
provinciarum ecclesiasticarum. Neque esse quod ob- 
Jicerent, paucos eztteris conciliis interfuisse Oeci- 
dentales episcopos, cum ex actis synodicis constet 
illos gessisse vices Romani pontificis οἱ totius con- 
cilii diceceseon Occidentalium. Qui mos tanto stu- 
diosius observari debebat in hac causa, quod de 
scandalo  Occidentalibus illato agendum erat ; 
eaque esset Roman: Ecclesie consuetudo, ut vocatis 
iis A asd intererat, offensiones amoveret, quemad- 
modum docent Leonis I epistole ad legatos in Orien- 
tem missos. Et in bac causa svpe Vigilius professus 
fuerat iis verbis qux cleri Romani epistola continen- 
tur: Sine consensu omnium, inquit Vigilios, ista qua 
et synodum Chalcedonensem in dubium venire faciunt, 


uo 


D et scandalum fratribus meis generant, solus (acere nal- 


latenus acquiescam. Quare interpellatus iterum a pa- 
triciis, quos imperator delegarat, et ab episcopis no- 
mine synodi spopondit, intra dierum aliquot spatium 
quid sibi de controversia videretur, ad imperatorem 
scripto transmissurum. Non est ergo quod viri eru- 
diti eam causam pratendant absentix Vigilii, quod 
summi pontifices adesse non solerent in conciliis ge- 
neralibus: cum vera causa petenda sit ex eo quod 
conventum imperfectum noluerit przsentia sua «cu- 
menicum reddere in offensionem Occidentalium. [π- 
stituit atque synodus cognitionem suam de tribus 
cn qux tandem definitione sua damnavit. 

[. Interim vero Vigilius intra viginti dierum in- 
ducias, quas ob :xgritudinem petierat, constitutum 
suum ad Justinianum dedit, quo sententiam suam de 
tribus capitulis copiose explicavit. Theodori blasphe- 
mias conligit, sed ejus nomini parcit, ad exemplum 
synodi Ephesinz : superfluum docet, et ad exprobra- 


4535 EPISTOLJE ET DECRETA. 194 
tionem 'Ineodureli tendere, si ejus scripta adversus A tasse Justinianum, ut Vigilium pr:evaricatione ar- 


€yrillum damnentur, cum Cyrillus ipse et synodus 

lcedonensis nihil aliud ab eo exegerint quam nt 
Nestorio anathema diceret. De Ibx epistola nihil re- 
tractandum post concilium Chalcedonense. Deinde 
prohibuit ne quis ordinis et gradus ecclesiastici aliter 
de tribus capitulis doceret, quam ipse suo constituto 
exprimebat. Attamen animadverti eum non adje- 
cisse anathema in eos qui contrariam opinionem 
tuerentur. Quod ab eo summa prudentia factum est, 
ut ostenderet eam esse controversie conditionem, 
que in utramque partem inflecti posset, si paci ec- 
clesiasticze hac ratione consuleretur. Non potuit ali- 
ter respondere interreganti Justiniano, qui senten- 
tiam Vigilii requirebat, non autem agebat de dispen- 


satione ad concordiam Occidentalium et Orientalium , 


resarciendam, qua aliter obtineri non poterat, quam 
tractatu inito sine contumelia Occidentalium. 

XII. Hic vero dissimulare non possum, me longe 
abesse ab illustrissimi cardinalis Baronii senteniia 


t, qui constituto aliter quam antea decernebat. 

rincipis in eo consilium aliunde melius depre- 
hendi non potest, quam ex oratione quzxstoris, qui 
ad excitandos et provocandos Patres auctoritatem 
Vigilii contra istheec capitula scripto profert, non au- 
tem in pontificis contumeliam. Sane si du ordinem, 
qui in conciliis cecumenicis obtinebat, diligentius ex- 
pendere velit, quam longissime recedet ab illa opi- 
nione, qua dignitas sedis apostolic:e violatur, me- 
eumque facile consentiet adhibitum Vigilii nomen, 
ut gradus inde ad delinitionem synodi contra eapi- 
tula strueretur. Prima enim semper fuit in synodis 
ccumenicis sententia Romani pontificis, non 
exspectata nihil decerni moris erat; quemadmodum 
servari solebat in senatusconsultis ad orationem 
principum factis, ut dicam tomo lI de Concerdia sa- 
cerdoui ei imperii. Impresentiarum solo Vigilii 
tesüimonio utar, qui sibi jus illud in hae causa vindi- 
cabat. Promissa namque principi intra viginti dierum 


Annal. eccles. ad an. 555), qui putat constitutum D inducias sua de hoc negotio delinitione, Pelagium 


'igilii missum a Justiniano ad synodum ; idque colli- 
5 ex eo quod rationes in constituto prolate pro 
bee epistola, discutiuntur et refelluntur in sexta col- 
latione. Ut vero aliter sentiam, impellor potius amore 
veri quam novatorum procacitate, qui ex hac narra- 
tione non leve argumentum trabi posse pntant ad- 
versus pontificiam auctoritatem, cujus scripta in 
synodo non solum discuti, sed etiam refutari hinc 
probant, et definitionem illius deeretis promulyatis 
conirariam cum anathemate proferri. Enimvero si 
constitutum relectum fuisset in synodo, illius reci- 
tatio relata fuisset in acta, quibus insertze sunt mi- 
noris momenti releotiones. Argumenta autem illa pro 
lb epistola, qui discutiontur collatione sexta, 
ROla erant et trita, ut pote 48:8 a sex vel septem 
annis summo studio contorquerentur ab adversariis, 
etiam scriptis copiosissimis libris, quemadmodum 
factum est ἃ Facundo Hermianensi : ut necesse non 
sit confugere ad constitutum Vigilii, quasi inde illa 
excerpi necessarium omnino foret. Deinde promulga- 
tio constituti aliena fuisset ab ipstituto et prudentia 
imperatoris, qui damnationi triuin capitulorum cum 
totus incumheret, non debuit suis votis officere, Vi- 
gilii auctoritate prolata, qux desiderium illius impro- 
baret. Imo vero ul facilius obtineret quem sibi pro- 
posuerat eventum, neu quis exspectaret quid prin- 
cipi Vigilius respondisset, quemadmodum pollicitus 
erat se facturum, per Constantinum sacri palatii 
quxstorem Justinianus synodo suggessit, Vigilii men- 
tem satis explicatam esse ex iis qux sxpius hae de 


. re.docuerat cum scriptis, tum viva voce. Et ut sacrum 


conventum ad damnatienem trium capitulorum ani- 
maret, litteras ea de re a Vigilio perseriptas ad Au- 
relianum Arelatensem, et ad Valentinianum Scythiz 
episcopum, et sententiam ab eodem pontifice latam 
adversus Rustieum et Sebastianum diaconos suos 
trium capitulorum fautores, e Latina in Groecam lin- 
guam versas, legendas exhiberi ab eodem questore 


curavit. Hzc sunt verba Constantini : Communiter ἢ 


vero convenire invitatus (id est Vigilius) et hoc facere 
una cum sancia vestra siwodo, pollicitus est per semet- 
ipsum facere ei dare piissimo domino. Ut igitur etiam 
ea que sapius ab ipso facta sunt ad. condemnationem 
irium capitulorum, vos audientes, alacriores efficiamini 
de his formam celeriter proferre, direxit per me san- 
ctilati vestra, condemnationem ab ipso Vigilio religio- 
sissimo prolatam, etc., omnibus transiatis ad Graecam 
linguam ad faciliorem scientiam vestra, sanctitatis. 
Qui prajudicio Vigilii perleeto, Patres alacriores ef- 
fici ad condemnationem existimabal, non adeo supi- 
nus erat, ut eorum impetum contraria ejusdem pon- 
tificis definitione retardaret. Deinde vero locus agendi 
de constituto bic erat, cum pollieitationem Υἱ 
priucipi factam quzstob recenset. Sed adeo mentio- 
nem ejus non injecit, ut potius id omnino dissimulet, 
ejusque loce alia instrumenta substituat. Ait vero vir 
illustrissimus, hac instrumentorum prolatione id ten- 


diaconum ad episcopos misit, ut eos moneret ne 
ante sententix sux promulgationem quidquam ea de 
re decernerent : Antiquum et regularem custedientes 
ordinem, inquit, ne ante nostra, hoc est, sedis aposto- 
lice, cui per Dei gratiam prasidemss, promulgationem 
sententie quidquam proferre tentarent, unde scandali 
rursus, qu sopita [uerat, oriri possel occasio. Maque 
Justinianus, ne prztermissa videretur in hoc negotio 
Vigilii auctoritas, constitutum quidem suppressit,.sed 
alias Vigilii priores sententias, quz annis superiori- 
bus ab eo lat:e erant οἰκονομεκῶς, synodo exhibuit, ut 
in actis omnia rite et solemniter gesta fuisse videren- 
tur. Quare synodus quoque ipsa magnum decreti sui 
momentum 1n eo posuit, quod Vigilius tria capitula 
sxpius et scripto et sine scripto condemnasset ; etsi 
conqueratur, quod conventui, licet illustri legatione 
invitatus, interesse noluerit, satiusque duxerit pol 
liceri se suam ipsius sententiam ad principem missu- 
rum. Ceterum an promissis steterit pontifex, omnino 
eynodus relicuit, officio se suo satisfecisse rata, si 
senlentiis a Vigilio latis, et in judicio ex mandato 
pac exhibitis, inniteretur : precipue cum de 
pontificis contrario voto solemniter et juxta cognitio- 
num ordinem non conetaret. 

Xlll. Caeterum id valde angebat Vigilium, quod re- 
stitutionem pacis Üccidentalium, quam unice expete- 
bat, his Justiniani artibus pessumdatam videret. 
Non solum enim numerus Occidentalium cpucepo- 
rum exzequatus non fuerat in synodo, secundum 
τυ conventa, de quibus egimus supra ; sed etiam 
Vigilii decretum a principe retentum in 8ynodo pro- 
mulgatum non fuerat; μῦρα ad majoris scandali 
occasionem teudere, si tale quid accideret, Vigilius 
in constituto disertissime dh Sidi fuerat. Quare iu 
ea reru omnium perturbatione consensum suum 
prestare noluit episcoporum delinitioni; ideoque a 
principe pulsus est in exsilium una cum aliquot episco- 

is et clericis synodo refragantibus, teste Anastasio. 
Contamelis enim ilias apud" Evagrium et cxteros 
scriptores Grzcos altum est silentium. Nisi fortasse - 
icari libeat aliquam hujus dissidii eognitionem 

ad Michaelem Cerularium patriarcham Constantino- 
politanum pervenisse, qux: supin:e cujusdam alluci- 
nalonis occasionem ili prebuit. Is enim circiter 
annum 1051, ut a se per summum scelus repudiatee 
communionis Romane infaniam amoliretur, jam ab 
ipsis Vigilii temporibus , pap» nomen ex ecelesiasti- 
cis diptychis deletum fuisse scripsit, epistola data 
ad. Petrum Antiochenum episcopum. Mos enim ille 
apud summas sedes invaluerat, ut papze priore loco, 
deinde ceterorum patriarcharum nomina tabulis 
ecelesiasticis , quas diptycha vocabant , inscripta, ia 
sacrificii ordine recitarentur, ad testandam universa- 
lis. Ecclesiko communionem, ἃ qua si quis illorum 
excideret, nomen ejus e diptychis expungoebatur, ut, 
prieter c:etera, docent acerrimzx de nomine Joannis 
Chrysostomi restituéndo, εἰ Acacii expungeudo con- 


151 


VIGILI! PAP/E 


159 


scendentes quorumdam animis, quos aliqua dispensa- A tatnen illius Judicats rescissione, et cxteris conditio- 


tione credidimus temperandos; quia tu jam eos pluri- 
bus annis inquietissimus stimulator accenderas, que- 
dam pro tempore existimavimus ordinanda, tali sci- 
licet conditioné ut omni in posterum perturbatione 
sopita, nihil ultra nec verbo, nec litteris quisquam 
facere ex eadem cansa presumeret. Eamdem causam 
dispensationis przetendit clerus Romanus in epistola 
ad legatos Gallicanos ; postea tamen tractatu habito, 
prxdictus sanctus papa Vigilius, sub aliqua dispen- 
satione, ipsam causam ordinaverit, sollicite monen- 
do, ne per occasionem aliquam supradicta synodus 
pateretur injuriam. Sed obtinere non. potuit Vigilius 
3b Afris, Illyricianis et Dalmatis episcopis, ut judicio 
suo cederent ; quim potius ab ejus se communione 
suspenderunt. Ejus discessionis causas atroeiore stylo 
persequitur Facundus in libello contra Mocianum 
scholasticum , et in epistola fidei catholic, ubi 
propterea Vigilius przvaricator dicitur. Egit itaque 
ewn principe coram Mena patriarcha , pluribus 
episcopis el senatu, ut rescissis qui in hac causa 
utrinque gesta fuerant, indiceretur synodus, in qua 
adessent Áfricanarum et lllyricianarum provincia- 
rum episcopi, quorum, ut ipse loquitur, fuerat scan- 
dalizata fraternitas, ut 40 omnium suffragiis proba- 
rentur, cum pace Ecclesie locum haberent. 
. IX. Evocanti autem principi episcopos ex Africa et 
Illyrico, cum :xgre ac ne vix quidem pareretur, actum 
esi anno 5541 eum Vigilio, ut si nollent Occiden- 
tales episcopi, ipse solus cum Grzcis tria capitula 
damnaret. Renuente pontitice, edictum Justiniani de 
damnatione trium capitulorum, suasu Theodori Cc- 
sareensis publice propositum est. Vigilius vero com- 
minatus est Gracis episcopis communionis 50:5 sus- 
pensionem, si edicto consensum prxeberent : idemque 
professus est Dacius Mediolanensis episcopus. Quam- 
obrem incenso ita Justiniano, Vigilius in basilieam 
Saneti Petri in Hormisda confugit ; unde per vim ab- 
ducere conatus pr:tor, populi tumultu repellitur. 
Accepto tandem per imperatoris legatos saeramento, 
redit in domum Placidianam. Sed multis rursum in- 
juriis affectus, et insidiis appetitus, noctu iterum sub 
atale Christi Chalcedonem abiit ad Sanctam Euphe- 
miam. Unde missis a Justiniano senatoribus, et seor- 
sim semel atque iteram Petro referendario, evocari 
non potuit. Quin potius encyclicam de calamitatibus 
suis scribit, depositionisque sententiam in Theodo- 
rum Cosareensem profert, et communionis suspen- 
.Sionem adversus Menam patriarcham Constantino- 
politanum, anno 552. Hanc Vigilii constantiam ἰδ 
eventus seeutus est, ut remotis edictis, diseussionem 
trimn capitulorum integram synodo future relinqui 
consenserit imperator, atque Menas et Theodorus, 
et alii episcopi veniam a Vigilio petierint, ob injurias 
ejus beatitudini vel sedi factas, ut testantur eorum 
libelli inserti. constituto Vigilii. Men:e mortuo suc- 
cessit Eutychius, qui statim fldei libellum Vigilio 
obtulit, mense Januarii, anno 553, et petivit ut com- 
muni tractatu controversie mote defipirentur. Re- 


nihgs cum Vigilio depactis. 

X. Convenit ergo synodus quarto nonas Maii, et 
illustri legatione Eutychii Constantinopolitani, et 
aliorum patriarcharum, atque sexdecim metropolita . 
norum, Vigilium convenit, ab eo postulans ut cau - 
san trium capitulorum cum ceteris episcopis disce- 
ptare vellet, quemadmodum suis litteris Eatychio 
pollicitus erat. ille causatus valetudinem, in poste- 
rum diem responsum distulit : quo pollicitus est ma- 
nifestare quod ei de tali conventu placuerit. Quibus 
verbis non siguiflcat quod viris eruditis persuasum 
est, scilicel se scriptis synodo satisfacturum; sed 

lius indicat se conventum illum canonice synodi 
oco non habere, qua de re perendie sit acturus. Hic 
locus est magni momenti ad ferendum de consilio Vi- 
gi certum judicium. Viserat precipue synodi in- 

ictionem ad sanandos Occidentalium episcoporum 
animos, qui lesi fuerant illa dispensatione qua usus 
erat ad conciliandos Orientales. Ea conditio placuerat 
Justiniano, itaque conventus solorum Orientalium 
censeri non poterat a Vigilio legitimum et universale 
concilium. Quare secunda vice aditus a legatis syno- 
di, abscisse respondit, se tum ilis convenire non pos- 
86, ut patet ex relatione a legatis synodo facta, quo- 
rum hzc sunt. verba : Hle vero respondit, non posse 
una nobiscum convenire, eo quod plurimi hic qui- 
dem sunt Orientales episcopi, pauci vero cum co : 
facere autem per semetipsum in scriptis sententiam 
suam, et offerre piissimo domino. Contendebant econ- 
tra legati, conventum non esse differendum propter 
absentiam Occidentalium episcoporum ; prsecipue 
cum in aliis synodis cecumenicis vix duo aut tres 
Occidentis episcopi interfuissent, nunc vero adesset 
ipse Vigilius et aliquot Italix, Illyrici et Afric sa- 
cerdotes. Vigebat preterea illius rescriptum , quo 
promiserat Eutychio se cum fratribus unitis de hac 
re tractaturum ; se autem cum illo communione jun- 
gi. Replicatio Vigilii non est actis inseria, 4υ tamen 
colligi potest ex rei gest: serie, quam numero supe- 
riori adnotavimus. Etenim legati dissimulabant verba 
rescripti ; Te se acturum ea de re in synodo ca- 
nonica pollicebatur. Porro canonica synodus esse 
non poterat, qu:e juxta morem in aliis synodis ccu- 
menicis observatum, non constabat ex legatisomnium 

rovinciarum ecclesiasticarum. Neque esse quod ob - 
Jicerent , paucos czteris conciliis interfuisse Oeci- 
dentales episcopos, cum ex actis synodicis constet 
illos gessisse vices Romani pontificis et totius con- 
cilii diceceseon Occidentalium. Qui mos tanto stu- 
diosius observari debebat in hac causa, quod de 
scandalo Occidentalibus illato agendum erat ; 
eaque esset Roman: Ecclesie consuetudo, ut vocatis 
iis quorum intererat, offensiones amoveret, quemad- 
modum docent Leonis I epistolx ad legatos in Orien- 
tem missos. Et in bac causa sepe Vigilius professus 
fuerat iis verbis qux cleri Romani epistola continen- 
tur: Sine consensu omnium, inquit Vigilius, ista quae 
et synodum Chalcedonensem in dubium venire faciunt, 


scripsit Vigilius sibi placere, ut discordia sopiatur, γι- D et scandalum fratribus meis generant, solus (acere nul- 


νομένης κανονικῆς συνόδηον, habita sunodo canonica, in 
ἃ tractatus et disceptatio fleri possit cum unitis sibi 
ratribus, ἅμα τοῖς ἐνωθεῖσιν ἡμῖν ἀδελφοῖς σύγχρισιν 
ποιησόμεθα. Cupiebat Vigilius synodum in Italia lieri, 
sed refragante principe de loco, tandem inter eos 
convenit ante diem Paseh:e, ut ex:equato Latin: lin- 
episcoporum numero his pontificibus Grzecis qui 
tunc Constantinopoli prz::sentes aderant, de tribus 
capitulis tractaretur, quemadmodum testatur Vigi- 
lius in constituto. Sed morz impatiens princeps sy- 
nodum coegit adversus pacta conventa, litterisque 
suis datis ad patriarehas Cornstantinopolitanum, Ale- 
xandrinum, Antiochenum et vicarios Hierosolymi- 
tàni patffarchz», et cx:eteros episcopos Orientales qui 
eraat in. urbe, ad controversiam de tribus capitulis 
aggrediendam hortatur. In quibus litteris Judicati olim 
3 Vigilio editi mentionem injecit, ut de pontificis sen- 
tentia nullus videretur ambigendi locus; dissimulata 


latenus acquiescam, Quare interpellatus iterum a pa- 
triciis, quos imperator delegarat,et ab episcopis no- 
mine ἼΩΝ spopondit, intra dierum aliquot spatium 
quid sibi de controversia videretur, ad imperatorem 
scripto transmissurum. Non est. ergo quod viri eru- 
diti eam causam pratendant absentis Vigilii, quod 
summi pontifices adesse non solerent in conciliis ge- 
neralibus : cum vera causa petenda sit ex eo quod 
conventum n noluerit prz:sentia sua cecu- 
menicum reddere in offensionem Occidentalium. In- 
8tituit atque synodus cognitionem suam de tribus 
capitulis, quze tandem definitione sua damnavit. 

[. Interim vero Vigilius intra viginti dierum in- 
ducias, quas ob :xgritudinem petierat, constitutunt 
suum ad Justinianum dedit, quo sententiam suam de 
tribus capitulis copiose explicavit. Theodori blasphe- 
mias configit, sed ejus nomini parcit, ad exemplum 
synodi Ephesinz : superfluum docet, et ad exprobra- 


E 


P 


c m 0 70 c e c ve € ws UM ὦ ue sv BUS we LS NE ae UE ὦ PL S" EZ US 


153 EPISTOL/E ET DECRETA. 194 
tionem 'Ineodureti tendere, si ejus scripta adversus A lasse Justinianum, ut Vigilium pr:varicatione ar- 


Cyrillum damnentur, cum Cyrillus ipse et synodus 

alcedonensis nihil aliud ab eo exegerint quam ut 
Nestorio anathema diceret. De Ib: epistola nihil re- 
tractandum post concilium Chalcedonense. Deinde 
prohibuit ne quis ordinis et gradus ecclesiastici aliter 
de tribus capitulis doceret, quam ipse suo constituto 
exprimebat. Attamen animadverti eum non adje- 
eisse anathema in eos qui contrariam opinionem 
tuerentur. Quod ab eo summa prudentia factum est, 
ut ostenderet eam esse controversie conditionem, 
que ja utramque partem inflecti posset, si paci ec- 
clesiasticze hac ratione consuleretur. Non potuit aii- 
ter respondere interroganti Justiniano, qui senten- 
tjam Vigilii requirebat, non autem agebat de dispen- 


satione ad concordiam Occidentalium et Orientalium , 


resarciendam, quz aliter obtineri non poterat, quam 
tractatu inito sine contumelia Occidentalium. 

XII. Hic vero dissimulare non possum, me longe 
abesse ab illustrissimi cardinalis Baronii sententia 


gueret qui constituto aliter quam antea decernebat. 

qc pe in eo eonsilium aliunde melius depre- 
hendi non potest, quam ex oratione quxstoris, qui 
ad excitandos et provocandos Patres auctoritatem 
Vigilii contra isthzec capitula seripto profert, non au- 
tem in pontificis contumeliam. Sane si hr ordinem, 
qui in conciliis cecurenicis obtinebat, diligentius ex- 
pendere velit, quam longissime recedet ab illa opi- 
nione, qua dignitas sedis apostolicze violatur, me- 
eumque facile consentiet adhibitum Vigilii nomen, 
ut gradus inde ad delinitionem synodi eontra capi- 
tula strueretur. Prima enim semper fuit in synodis 
cecumenicis sententia Romani pontificis, qua non 
exspeetata nihil decerni moris erat; quemadmodum 
servari solebat in senatusconseltis ad orationem 
principum factis, ut dicam tomo H de Concordia sa- 
cerdotii οἱ imperii. Impresentierum solo Vigilii 
testimonio utar, qui sibi jus illud in bac causa vindi- 
cabst. Promissa namque principi intra vigiuti dierum 


Annal. eccles. ad an. 555), qui putat constitutum D inducias sua de hoc negotio definitione, Pelagium 


igilii missum a Justiniano ad synodum ; idque coll: 
git ex eo quod rationes in constituto prolate pro 
Ibxe epistola, discutiuntur et refelluntur in sexta col- 
latione. Ut vero aliter sentiam, impellor potius amore 
veri quam novatorum procacitate, qui ex hac narra- 
tione non leve argumentum trabi posse putant ad- 
versus pontificiam auctoritatem, cujus scripta in 
synodo non solum discuti, sed etiam refutari hine 
probant, t definitionem illius decretis promulgatis 
contrariam cum anatbemate proferri. Enimvero si 


᾿ constitutum relectum fuisset in synodo, illius reci- 


tatio relata fuisset in acta, quibus insertte sunt mi- 
noris momenti relectiones. Argumenta autem illa pro 
lbzx epistola, qui discutiuntur collatione sexta, 
noia erant et trita, ut pote 48:8 a sex vel septem 
annis summo studio contorquerentur ab adversariis, 
etiam scriptis copiosissimis libris, quemadmodum 
factum est ἃ Faeundo Hermianensi : ut necesse non 
sit confugere ad constitutum Vigilii, quasi inde illa 
excerpi necessarium omnino foret. Deinde promulga- 
tio constituti aliena fuisset ab iastituto et prudentia 
imperatoris, qui damnationi trium capitulorum cum 
totus incumberet, non debuit suis votis officere, Vi- 
gilii auctoritate prolata, qux desiderium illius impro- 
baret. Emo vero ut facilius obtineret quem sibi pro- 
posuerat eventum, neu quis exspectaret quid prin- 
cipi Vigilius respondisset, quemadmodum pollicitus 
erat se facturum, per Constantinum sacri palatii 
quxstorem Justinianus synodo suggessit, Vigilii men- 
tem satis explicatam esse ex iis qux spius hac de 
re-docuerat cum scriptis, tum viva voce. Et ut sacrum 
couventum ad damnationem trium capitalorum ani» 
maret, litterae ea de re a Vigilio perseriptas ad Au- 
relianum Arelatensem, et ad Valentinianum Scythize 
episcopum, et sententiam ab eodem pontiflee latam 
adversus Rusticum et Sebastianum diaconos suos 
trimn capitulorum fautores, e Latina in Gricam lin- 
guam versas, legendas exhiberi ab eodem quzstore 


curavit. Hxc eunt verba Constantini : Commsniter p) 


vero convenire invitatus ( id est ἬΕΙ, εἰ hoc facere 
una cum sancta vestra sunodo, pollicitus est per semet- 
ipsum facere et dare püssimo domino. Ut igitur etiam 
ea que sepius ab ipso facta sunt ad. condemnationem 
trium capitulorum, vos audientes, alacriores effciamini 
de his formam celeriter proferre, direxit per me san- 
citati vesira condemnalionem ab ipso Vigilio religio- 
sissimo prolatam, etc., omnibus translatis ad Graecam 
linguam ad faciliorem scientiam vestre sanctitatis. 
Qui prejudicio Vigilii perleeto, Patres alacriores ef- 
lici ad condemnationem existimabat, non adeo supi- 
nus erat, ut eorum impetum contraria ejusdem pon- 
tificis deflnitione retardaret. Deinde vero locus agendi 
de constituto bic erat, cum pollicitationem Vigilü 
principi factam quxstof recenset. Sed adeo mentio- 
nem ejus non injecit, ut potius id omnino diíssimulet, 
ejusque luco alia instrumenta substituat. Ait vero vir 
Miustrissimus, hac instrumentorum prolatione id ten- 


diaconum ad episcopos misit, ut eos inoneret ne 
ante senteniix sux promulgationem quidquam ea de 
re decernerent : Antiquum et regularem custodientes 
ordinem, inquit, ne ante nostra, hoc est, sedis aposto- 
lice, cui per Dei gratiam prasidemus, promulgationem 
sententie quidquam proferre tentarent, unde scandali 
rursus, qua sopita [uerat, oriri possel occasio. ltaque 
Justinianus, ne pr:termissa videretur in boc negotio 
Vigilii auctoritas, constitutum quidem suppressit,-sed 
alias Vigilii priores sententias, qux» annis superiori- 
bus ab eo late erant oixovoptxóxc, synodo exhibuit, ut 
in actis omnia rite et solemniter gesta fuisse videren- 
tur. Quare synodus quoque ipsa magnum decreti sui 
momentum in eo posuil, quod Vigilius tria capitula 
&epius et seripto et sine scripto condemnasset ; etsi 
conqueratur, quod conventui, licet illustri legationa 
invitatus, interesse noluerit, satiusque duxerit pol 
liceri 56 suam ipsius sententiam ad principem missu- 
rum. Ceterum an promissis steterit pontifex, omnino 
synodus relicuit, officio se suo satisfecisse rata, si 
sententiis a Vigilio latis, et in judicio ex mandato 
principis exhibitis, inniteretur : precipue cum de 
pontificis contrario voto solemniter et juxta cognitio- 
num ordinem non constaret. 

Xlll. Cziterum id valde angebat Vigilium, quod re- 
stitutionem pacis Occidentalium, quam unice expete- 
bat, his Justiniani artibus pessumdatam videret ; 
Non solum enim numerus Occidentalium episco 
rum ex»quatus non fuerat in synodo, secundum 
τρῶν conventa, de quibus egimus supra; sed etiam 
Vigilii decretum a principe retentum in synodo pro- 
mulgatum non fuerst; quos ad majoris scandali 
occasionem teudere, si tale quid accideret, Vigilius 
in constituto disertissime ssus fuerat. Quare iu 
ea rerun omnium perturbalione consensum suum 
prestare noluit episcoporum definitioni; ideoque a 
principe pulsus est in exsilium una cum aliquot episco- 

is et clericis synodo refragantibus, teste Anastasio. 
Cosisinele enim illias apud Evagrium et ceteros 
scriptores Grzoae altum est silentium. Nisi fortasse : 
rp libeat aliquam hujus dissidii cognitionem 
οὐ Michaelem Cerularium patriarcham Constantino- 
politanum pervenisse , I supin:e cujusdam alluci- 
nationis occasionem illi prebuit. ls enim circiter 
annum 1051, ut a se per summum scelus repudiat:e 
communionis Romane infamiam amoliretur, jam ab 
ipsis Vigilii temporibus , pape nomen ex ecclesiasti- 
eis diptycbis deletum fuisse scripsit, epistola data 
ad Petrum Antiochenum episcopum. Mos enim ille 
apud summas sedes invaluerat, ut papse priore loco, 
deinde ceterorum patriarcharum nomina tabulis 
ecelesiasticis , quas diptycha vocabant , inscripta, iu 
Bacrificii ordine recitarentur, ad testandam universa- 
lis Eccleske coramunionem, ἃ qua si quis illorum 
excideret, nomen ejus e diptychis expungebatur, ut, 
er c»tera, docent acerrimx de nomine Joannis 
Chrysostomi restituéudo, et Acacii expungendo con- 


(δ 


VIGILII PAP/E 


176 


ientiones. Sed Michaelis errorem statim Petrus ca- A quid de Vigilii negotio Petrus sentiret, sed tempus 


eligavit. ZEgre namque ferebat, consortium cum Ec- 
elesia tomana dissolvi ; quod litteris ordinationis gu 
et fidei testibus ad Leonem 1X datis retinere.cona- 
tus, desiderii sui compos evasit, ut patet ex Leonis 
responsione. Proferam autem ipsa Petri verba ex 
éjus epistola ad Michaelem , qu£ habetur jn codice 
manuscripto bibliotheoz Regiz; quoniam nen solum 


. Περιέχεται τοῖς ἱεροῖς γράμμασι τῆς ἁγιωσύνης σου, 
ἦμην τινὰ σοῖς. ἐνηχηθῆναί ὠσὶν, ὡς τὸν. πάπαν τοῖς 
οἷς ἀναφέρω διπτύχοις. τοῦτο αὐτὸ ποιούγτων καὶ τῶν 
ev πατριαρχῶν" καὶ ὡς οὐκ ἔδει τοσοῦτον ἀγνόημα 
ἀγνοῆσαι, xxi μάλιστα πρὸ τῶν ἄλλων ἐμὲ, εἰδότα, ὅτι 
ἀπὸ τῆς ἁγίας ἔχτης οἰχουμενικῆς συνόδου, ixi τάδε τῆς 
ἐν τοῖς ἱεροῖς διπτύχοις ἀναγορᾶς ἐξεκόπη ὄνομα τοῦ 
κάπα, διὰ τὸ τηνικαῦτα Βιγίλιον μὴ ἀπαντῆσαι κατὰ τὴν 
σύνοδον, μήτε μὴν ἀναθεματίσαι τὰ παρὰ τοῦ Θεοδωρί- 
του κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως x«l τῶν δώδεκα κεφαλαίων 
τοῦ ἀγίου κυρέλλου γραφέντα, xal ἐκ τότε, καὶ μέχρι 
τοῦ νῦν, ἀποτμηθῆναι τῆς καθ᾽ ἡμᾶς ἁγιωτάτης ἐκχλησίας 
τὸν πάπαν. Mox : Τὸ δὲ κατὰ Βεγίλιον, πόσων οὗ προσε- 
πιμαρτυρεῖ ἀπροσέξίαν τῷ εὐσεδεῖ χαρτοφύλαικέ aov; R 
ἀρ περὲ τῆς ῥητοριχῆς μάθημα σοφιστικὸς 0 ἀνὴρ. ὡς 
nun. ἀλλὰ νέος ὧν, οὕπω πεῖραν ἔσχεν ἱχανὴν τῶν 
ἐχχλησιαστιχῶν. Ὁ Βιγίλιος γὰρ [ἴσ. ἐπὶ pitt πέμπτης 
ἦν, οὐ μὴν δὲ ἐπὶ τῆς ἔχτης συνόδου. Διάστημα δὲ με- 
Tab) τῶν δύο συνόδων px ἐστι. Τὸν δὲ συνέδη πρὸς 
[uxpow τῆς ἀναφορᾶς ἀποτμηθῆναι, διὰ τὸ διενεχθῆναι 
αὐτὸν πρὸς τὸν ἁγιώτατον πατριάρχην Μηνᾶν, xxl χαθ- 
αιρέσει τοῦτον ὑπούαλεῖν, ἕως oU xoi πρὸς ἀλλήλους ot 
ἀρχιερεῖς εἰρηνιύσαντες χατηλλάγησαν. Ἐπὲ δὲ τῆς ἔχτης 
ἐκγίας συνόδου ὁ ἱερὸς ἦν πάπας ᾿Αγάθων, ἀψὰρ τἰμιοῖ 
καὶ τὰ θεῖα σογός. Καὶ ἀνάγνωθι τὰ περὶ τῆς ἕκτης συνό- 
δον, τις εἰώθει χυρυχκῇ μετὰ τὴν ὕψωσιν ταῦ τιμίου 
"e ἀναγινώσχεσθαι. Βύρήσεις γὰρ τὸν εἰρημένον 
᾿λγάθωνα εὐχλεῶς ὑπὸ τῆς ἁγίας ταύτης συνόδου ἀνακη- 
βυττόμενον. "Exi δὲ τούτοις, χἀγὼ μάρτυς ἀπαρά- 
ὕραπτος, καὶ ἄλλοι σὺν ἐμοὲ τῶν τῆς ἐχχλησίας ἐλλογίμων 
πολλοὶ, ὅτι ἐπὲ τοῦ μαχαριωτάτον πατριάρχου Aytto- 


etiam docent, ex quo Grxci patriarche nomen ο- 
mani pontificis e dipLychis eraserunt; de quo deinde 
restituendo, οὗ ὀνόματος ἀναφοράν dicebant, ad restau- 
randam Ecclesie unitatem tantopere laboratum est, 
αἱ testantur Georgius Pachymeres οἱ Nicephorus 
Gregoras, qua de re alibi. 


. Sacris sanctitatis tue litteris continetur, fama ad te 
perlatum, me in sacra diptycha hinge retulisse , 
idemque praestitisse ceteros patriarchas. Que culpa a 
me, prater cateros, .abésse debuerat ; quippe qui nove- 
rim, quod a temporibus sexrt& synodi usque αὐ hanc 
etatem, pape nomen e diptychis excisum (uerit; quo-. 
niam Vigilius synodo interesse uoluit, damnare 
que adversus ream fidem et duodecim capita Cyritli 
scripserat Theodoretus. Atque ex illo ad hoc usque 
lempore, pra:cisurà esse papam a vestra [nostra ex Gr.] 
sanctissima ecclesia. Mox : Que ad Vigilium spectant, 
quantam pre se [erunt religiosi. chartophylacis. twi 
escitantiam ! Licet enim. in rhetorica arte, ut ferunt, 
sit apprime versatus, attamen in hac ejus adolescentia 
nondum satis callet res ecclesiasticas. Vigilii tempus 
re[ertur ad quintam , non autem ad sextam synodum. 
Intervallum autem duarum synodorum est. cenium et 
viginti novem aunorum. Accidit autem , ut ad ἐ- 
lym temporis ab ejus recitatione obstineretut, σὺ dissi- 
dium ejus cum. Menna sanctissimo patriateha, quem 
ille suspensione mulctaverat, donec sacerdotes adin- 
vicem in pacem redierunt. Papa autem erat sexta sy- 
nodi temporibus Agatho vir clarissimus et in rebus di- 
vinis exercitatus. Lege vero que sextam synodum spe- 
cjant, que quidem solet relegi die dominica post fesiurn 
Fxaltationis venerabilis crucis: Etenitn invenies pra- 
dictum Agathonem a sancta illa synodo summis laudi- 
bus efferri. Praterea vero, ego sum teslis omni exce- 
ptione major ; plurimi quoque mecum e óremio Ecclesia 
praestantes viri, quod sub beatissimo domino Joanne 
Antiocheno patriarcha, Joannes ejusdem nominis papa, 


χείας .xupiov Ἰωάννου ὁ πάπας τῆς Pope, Ἰωάννης C Towanus in sacris diptychis recitabatur. Quinetiam 


xki αὐτὸς ἀχούων; i» τοῖς ἱεροῖς δεκτύχοις ἀνεφέρετο. 
καὶ ἐν κωνσαταντινυυπόλει δὲ πρὸ χρόνων τεσσαράχοντα 
καὶ πέντε, εὖρον ἐπὶ τοῦ μακαριωτάτου πατριάρχον 
κυρίου Σεργίου τὸν δηλωθέντα πάπαν ἐν τῇ θεία μνστα- 
ux μετὰ τῶν ἄλλων. πατριαρχῶν ἀναφερόμενον. Ὅπως 
ὕστερον ἡ αὐτοῦ ἀνεχόπη ἀναφορά, καὶ [ἴσ. δι᾿ ἡν] 
ἦν αἰτίαν, ἀγνοῶ. 


Unde patet Sergium patriarcham, qui sedem Cor 
stantinopolitanam tenuit ab anno 997 usque ad an- 
num 1017, communione junctum faisse cum Joanne 
XIX seu mavis XVII, qui sedit ab anno 1005 ad an- 
fum 1009 (Baron. in Annal: ad ann. 1009), quemad« 
modum .ex Petri epistola observavit quoque illustris- 
simus Annalium conditor. Sed aliquot exinde annig 
Fais iterum discessere Greci ab ea unitate quam 

oannis illius sedulitas restauraverat. Dissidii hujus 
witimi causam ignofare se, id est, justam sibi noh 


ante annos quadraginta quinque, cum ad urbem Con- 
stantinopolim accessissem sub. beatissime patriarcha 
domino Sergio, inveni praedictum papam una cum aliis 
patriarchis tnter. divina mysteria recitatum. Quomodo 
vero deinceps ejus recitafio pr&cisa fuerit , quamve 08 
causam, penitus ignoro. 


Fam. Est autem opers pretium expendere , qu:enatir 
ille verba in re adeo implicata adhibeat, quibus di^ 
gnitatem suam tueri possit adversus synodum Con* 
stantinopolitanam, sine ulla principis ét episcoporum 
offensa, Plane, si verum amamus, ornniho fateri né- 
cesse est, altas in mentibus hominum tunc temporis 
egisse radicés traditam a mádjorilbius sententiam de 
summa sedis apostolic:e auctoritate. Cum enim de 
€xwteris synodis cecumenicis ea reverentia loqui soliti 
essent summi pontifices, ipseque adeo Vigilius iui hot 


videri, profitetur Petrus Antiochenus. Alioquin diffli- p decréto, scilicet ut se eas suscipere , amplecti οἱ de- 


cile non erat eam indicare , si quis repulsam expen- 
deret, quam passi sunt legati, ab Eustathio Constan- 
tinopolitano ad Joannem XVHI missi anno 1026, ut 
pontifieis consensum ad universalis patriarchxe no- 
men episcopo Constantinopolitano concedendum am- 
plissimis muneribus exambirent. Quatenus ejus con- 
sensu liceret, Ecclesiam Constantinopolitanam in suó 
orbe, sicut Roma in universo; universalem dici et ha- 
beri, ut loquitur Rodulphus Glaber (Lib. 1v, c. Ὦ. 
.. AIV. Caeterum ut ad res Vigilii redeam, observan- 
dum est synodi quint» definitionem editam fuisse 
anno 552, quarto nonas Junias,; anno 27 imperi 
Justiniani, post consulatum Basilii anno 12, ut patet 
éx collatione octava; ante vero sextum idus Decem- 
bris ejusdem anni, id est post sex menses a, solutione 
nodi, Vigilius decretalem epistolam dedit ad Eutv- 
ium, quia tria capitula coudemnat; ita ut hinc 
pérspicere liceat, brevem eius fuissc in exsilio mo- 


vota mente venerari profiterentur ,' ut póte quze sedis 
apostolicz suffragio et universalis Ecclesi: consen- 
sione firmatz» essent: banc quintami synodum Vigi- 
lius ne quidem synodi nómine cohonéstat : nempe 
illa ratione motus, quod ejas célebralioni, iis condi- 
tionibus quibas facts est, consensum nori przebuisset, 
ut admotavimus numero X. Deinde vero, quod etsi 
vilium illius. ex postfacto dissimulasset, a constitut; 
8ui prorhulgatione cessatum fuerat, ut mohui. Quod 
vero ad rem ipsam attinet, ipse sua auctoritate, suo- 
que decreto trià capitula damnat : quoscunque vero, 
ui jam illa cóndemna&verunt (his verbis synodum' 
onstantinopolitaríam n dem ἃ quatuor sy- 
nodis predicatam amplectentes, eos fratres ei consa- 
cerdotes esse definil, id est, eos communioni sus 
adjungit, eorumque sententi:x robar illud M ἢ 
quod ex consensione cum ipsius decreto trahere de- 
bent. Eamdem sententiam superioribus epistole ver 


137 EPISTOLAE ET DECRETA. 


13$ 


his sic expresserat : Que a nobis definiri debent, re- A — XVII. Enimvero ne quis ambitiosum hoc Vigilii 


velante Domino, et investidata veritate , salubriter im- 
pteta sunt, qnasi diceret hanc quxstionenm, licet ab 
episcopis discussam in synodo, et eorum suffragiis 
decisam, sedis d prins decreto esse peremptorie 
definiendam. Unde hoc suum decretum διατύπωσιν 
m ad principum exemplum. 
V. ltaque Grzci, ne dubitari ι in posterum 
de quinte synodi auctoritate, decrélum istud Yigilii 
in acta retulerunt continenter post definitionem sy- 
nodi : quemadmodum colligere licet. ex eo quod 
exscriptor antiquas ejus exempli, quod proferimus, 
hac epistola finem actis synodi impositum testatur. 
Verbum enim solemne librariis antiquis, quo finem 
operis designabant, nempe τέλος, vel explicit, quo 
utitur aliquando Hieronymus, amanuensis noster ex 
actis iu suum excerptum sincere transcripsit. Finis, 
inquit, octavi libri synodi Constantinopoli congregata. 
Deinde vero lemma, seu titulus hujus epistole satis 
docet, pr:escripta esse in eodem codice acta synodi : 
Vigilii epistola ad Eutychium xal πρὸς πᾶσαν τὴν 
προχειμΐνην ἁγίαν σύνοδον : Et ad prajacentem san- 
ciam eynodum. Quare Photinus patriarcha Constan- 
tinopolitanus, licet infensissimus Ecclesie Romans 
hostis , ab iis verbis temperare non potuit, quie Vi- 
gilii auctoritatem in confirmanda hac synodo signiti- 
cant, satisque docent, post habitam syuodum, pon- 
tificis decretum accessisse. Hzc sunt ejus verba : 
Παρὴν μὲν τῇ πόλει, οὐ παρῆν δὲ τῇ συνόδῳ" ὡς εἰ x«i 
μὴ πρόθυμος εἰς τὴν συνδρομὴν τῆς ἱερᾶς ὁμηγύρεως 
χυτέ.τη, ἀλλ᾽ ὅμως τὴν χοινὴν τῶν πατίρων πίστιν 
ἐπεχύρου λεξέλλῳ. Aderat presens in urbe, sed non in- 
tererat synodo : etsi vero non adeo prono animo esset 
erga sacri concilii cetum, nihilominus tamen commu- 
nem Patrum fidem libello confirmavit. Eadem senten- 
tia refertur in vetostissimo codice manuscripto Ara- 
bico, in quo canonum collectio ad usum Ecclesisx 
Alexandrinze continetur : quem penes se habet vir 
carissimus Gilbertus Gaulminus libellorum supplicum 
magister, Arabicz et czeterarum Orientalium lingva- 
rum peritissimus. Collectionis ἢ sunt verba : Ez- 
communicavit synodus et mortuos, quod antea non 
praestitum nisi in illos solos ; P heise hoc patriarcha 
Romano sciente, qui et confirmavit, et scripto ad im- 
peratorem dato fidem suam professus est, Ejusdem 
viri -diligentie hoc quoque testiinonium debemus, 
uod ex codice manuscripto Arabico historie eccle- 
siastice Ibn Patric excerpsit et interpretatus est, et 
superioreis. loeum Romanus patriarcha praesens sy- 
modo mec adivit, nec legatum misit, sed consensum 
prebuit, dictaque Patrum suscepit, Auctor iste Patric 
&epius laudatur a Georgio Elmacin scriptore histo- 
rix Saracenicze, edito superioribus annis ab Erpen- 
nio. 

XVI. Per istud Vigilii decretum quinta synodus 
velut universalis admissa est, non solum in Oriente, 
sed etiam in Occidente. Unde Pelagius I, Vigilii suc- 
eessor, universalis concilii nomen illi arrogat in 
epistola ad Narsem patricium et ducem ltaliz, agens 


decretum existimaret , ipse rationes qux: se ad hanc 
sententiam impulerint, bas assignat. Nempe quod 
offensiones et scandald qux generis humani hostis 
per disputationem de tribus capitulis invexerat, jam 
sedata essent, paxque reddita esset Ecclesie posf 
illorum damnationem, et veritas affulsisset in his 
ambiguis controversiis. Unde colligere licet lllyricia- 
harum et Áfricanarum provirtciarum episcopos prio- 
ris sententix ituisse, et communicatis cum Vigi- 
lio consiliis, Orientalium communionem amplexos : 
unde factum, ut deinceps inter schismaticos non 
recenseantur. In reliquo Occidente Franci et Hispani 
communionem apostolicx sedis retinuerunt : quem- 
admodum etiam Italie episcopi, postquam Thusci 
a Pelagio I moniti statim in officium redierunt. Soli 
Istrie, Venetiz et Liguriz episcopi, qui sub dominio 
Longobardorum degebant, pertinaci animo schisma 
foverunt usque 3d Gregorii M. tempora, qui virus 
illud etiam apud Hibernos sanavit. Mentio pacis et 
scandalorum sedatorum injecta viam aperit dispen- 
sationi, quam hoc ultimo decreto renovat. Non enim 
abstinere possum, quin dispensationi hanc ultimam 
uoque definitionem "Vigilii tribuam, cum videam 
nlium scholasticum, qui bac :late floruit, ea 
sola ratione quintz synodi decretum fulcire, nempe 
uod latum sit κατ᾽ οἰκονομίαν, ut ille ait, existimante 
ustiniano his capitulis damnatis, Ácephalos, seu 
H:sitantes unitatem Ecclesie et synodum Chal 
cedonensem amplexuros. Verba Leontii hec sunt 
actione 0 de sectis : Ὅτι x«t'eixovoudav τινὰ τοῦτο 
ἐποίησεν ᾿Ιουστινιανός. Ἐπειδὴ γὰρ ἑώρα τοὺς Διαχρινο- 
μένους διὰ τοῖτο ἀποστρεφομένους τὴν σύνοδον, ἐνόμισεν 
ὅτι ἐὰν ἀναθεματίση αὑτοὺς, ποιεῖ δεχϑθῆναι τὴν σύνοδον. 
Ἡγήσατο οὖν δύο τινὰς ἀναθεματίσαι, εἰ καὶ μὴ ἔδει 
αὐτοὺς ἀναθεματισθῆναι, tva, πάντων τὴν ἕνωσιν ποιήση 
zal διὰ τοῦτο ἀνεθεμάτισεν αὐτούς. Καὶ ὅμως οὐδὲ 
οὕτως ἐδέξαντο οἱ Διαχρινόμενοι τὴν σύνοδον. Secundum 
dispensationem quamdam hoc fecit Justinianus (inter- 
po male vertit, certo concilio). Cum enim videret 
esitantes propler hoc aversari synodum (Chalcedo- 
nensem), existimavit, quod si anathemaiizaret illos 
(Theodorum et Ibam), synodus reciperetur. Ideoque 
duos anathematizandos duxit (quanquam eos minime 
anathematizatos oportuit), «t omnes ad unitatem redi- 
eret. Hanc igitur ob causam illos anathemati subjecit. 
erum ne εἰς quidem Hasitantes synodum recepe- 
runt. 

XVIIL Ceterum Vigilius aliam quoque rationem 
hujus ultimi decreti assignat, nempe veritatis agni- 
lionem, quz sibi anxie et sollicite perscrutanti vete- 
rum Patrum scripta, tandem affulserit. Pertinere 
autem ait ad officium probi et prudentis viri, a 
priore sententia discedere, postquam rei disceptatze 
gquitas comperta fuerit : quod przcipue locum ha- 
bere docet in controversiis ecclesiasticis, idque pro- 
bat illustri beati Augustini exemplo, qui retractatis 
lucubrationibus suis, aliqua adjecit, aliqua vero 
emendavit. lisdem vestigiis hzret Pelagius II ut de- 


de Liguribus, Veneticis et Istricis episcopis, qui a Ὦ eretum Vigilii tueatur, in epistola illa prolixa ad 


sedis apostolice communione discesserant ob illam 
synodum. Si quid eos, inquit, de judicio universalis 
concilii, quod Constantinopoli per primam nuper ela- 
psam indictionem actum est, [orte movebat, ad sedem 
apostelicam, quomodo semper [actum cst, electis. ali- 
quibus de suis, qui dare el accipere rationem. possent, 
dirigere debuerunt. Eam synodum susceperunt quo- 
que Pelagius Il et Gregorius M. (lib. 1, ep. 24). Hic 
vero se illam quinti concilii nomine pariter cum 
Celeris quataor venerari profitetur in epistola ad 
Josnnem CP., ut taceam de ceteris sumuis pontili- 
Cibus, et de sextce synodi Patribus, qui eam syno- 
dum zquali cum celeris cu'tu et reverentia excepe- 
Tunt. Neque est quod aliquis sibi persuadeat viris 
ejus seculi exósaufPfuisse, quod ejus inentio- 
hem nullam fecerit Cassiodorus in Divinis Institutio - 
hibus, Nos enim aliam hujus silentii rationem mox 
investigabimus, qua ab aliis ex parte indicata est. 


PaTRoL. LXIX. 


episc Istrie data, qux a Gregorio M. chartis 
ecclesiasticis tunc operam dante sub Pelagio scripta 
est, teste Paulo diacono (lib. m de Gestis bard. 
cap. 20 ; Pelag. 11 epist. ad episc. Istrie, c. 1. Obji- 
ciebant Istrie episcopi ad excusationem sui schisma- 
tis, in causz principio sedem apostolicam per Vigi- 
lium papam damnationi trium capitulorum restitisse. 
Respondet Pelagius, Latinos homines et Grzcitatis 
ignaros errorem tarde cognovisse; οἱ subjungit : 
Tanto eis celerius credi debuit, quanto eorum constan- 
fia, quousque verum cognoscerent, a certamine non 
quievit : quorum consensum cerle [fraternitas vestra 
despiceret , sí ausu praecipiti priusquam verum cogno- 
scerent, consensissent. Αἱ postquam diu ab eis labora- 
tum est, el longo tempore ad injurias usque certatum, 
hinc vestra fraternitas penset, quia tot labores repente 
non relinquerent, nisi qua vera sunt agnovissent. Pro- 
bat autem duobus exemplis eum esse divini consilii 
ὃ 


ιν κα δ 


159 


VIGILI PAPJF 


I5 


"ordinem, πὶ sepe veritatein commendet eorum opera, A excipiat a Teitulliano lee adnotata in odium Psv- | 


qui diu contra ipsam luctati sunt. Paulum contuma- 
cem adversus Evangelium sic suc fidei predicato- 
rem fecit, ut cunctis quibus per illum (uerat predica- 


' turus, ostenderet, quia valde vorum est Dei Evangelium, 


quod et tanta duritia inclinata pradicaret. Addit alte- 
rmm Petri exemplum, qui reprehensus a-Paulo, quod 
gentes recens ad fidem conversas, ad Judaismi cxre« 
monias impelleret, consilium mutavit. Unde conclu- 
dit : Si igitur in trium capitulorum nego'io aliud cum 
veritas quareretur , aliud inventa veritate dictum est; 
cur niutatio sententie huic sedi in crimine objicitur, 
qua a cuncta Ecclesia in ejus auctore veneratur? Non 
enim mutatio sententie, sed constantia sensus in culpa 
est. Quando ergo ad cognitionem recti intentio incom- 
mutabilis permanet, quid obstat, si ignorantiam suam 
deserens, verba permutet? 

XIX. Quxrendum superest, cujus rei veritatem 
assecutus sit Vigilius, qux» illum antea lateret. .Id 
autem colligi potest ex illa epistola Pelagii I collata 
cum verbis constituti Vigiliani. Quippe prima regula 
quis in coistitulo figitur, h:ec est : Nihil ex iis quxe 
quoquomodo disposita sunt in concilio Chalcedo- 
nensi, posse in quistionem deduci, seu retractari, 
cujus regule probatio petitur ex epistolis Leonis 
papz ad Leonem imperatorem , et ex epistolis Sün- 
. ad Zenonem. Econtrario Pelagius docet (Cap. 

1, 18) solam fldei causam, qu: definita est in con- 
cilio Chalcedouensi, irretractabilem esse : cxetera vero 
omnia, qus discussa sunt in illa synodo, ad privata 
negotia pertinere. Leonis testimonia interpretatur 
(Cap. 19), et ex eo probat licentiam tribui , «t quid 
éllic extra fidei causas de personis qestum est retracte- 
tur. Unde recte concludit, de.Ib:xe epistola, etsi pro- 
bata fuisset in synodo Chalcedonensi, iterum discc- 
ptari posse. Secunda regula juxta constitutum hiec 
est, eos qui in communione et pace Ecclesi? mortui 
sunt, post obitum non posse subjici anathemati. 
Quam regulam confirmat Vigilius allatis Leonis οἱ 
Gelasii testimoniis. Unde sequebatur Theodorum 
post mortem damnari non posse. Pelagius vero docet 
ex Áuguslino, post mortem quoque eos recte damua- 
ri, qui heresi professi sunt, cum culpa in fide per- 
petrata nec morte. inlervenienie laxetur. Nempe ad 
exemplum perduellionis reorum, quorum mernoria 
din mortem damnatur, οἱ bona addicuntur fisco, 

icev omnia crimina mortalitate exstinguantur, ut 
loquitur Papinianus. Quod attinet ad Theodori do- 
gmata, ea quidem in constituto, anathemate damnan- 
tur ut impia et Ve ete ; ita lamen ut ibi signifi- 
cetur, non omnino liquere, an revera Theodorus iili 
scripserit. At vero in ultimo suo decreto Vigilius 
.docet, sibi tandem inanifestissime patuisse, διὰ 
καθαρᾶς ἀληθεία ", iren teritate, Theodorum blasphe- 
E quam anm ibros suos foc.lavisse. 


Ex epistolis Vigilii et Pelagii colligere licet. 


unam et aleram regulam apprime utilem, omnibus 
disceptationibus ecclesiasticis valde accominedatam. 
Earum prima est : Fidei canonem mutari non posse, 
et quxstiones dogmatum universalis synodi judicio 
semel sopitas, iterum excitari non debere. flegula 
quidem fidei, inquit Tertull. (De Virginibus veland. 


: "e. 1), una omnino est, &ola immobilis et irre[ormabilis, 


lf. In aliis causis extra fldem, id est in eapitibus 
disciplinz:e, qux» versantur non solum in facto, sed 
etiam in jure, veritatem nunc latere, nune aperiri : 
qui cum sese prodiderit, priores constitutiones im- 
imutandas, sive a conciliis generalibus, sive a summis 
pontificibus profectze sint. Quod non solum Vigilius 
profitetur in epistola mostra, sed etiom Pelagius M 
(Epist. ad ep. Istrie, c. 19). Specialis, inquit, syno- 
d:lium cenciliorum causa est fides. Qui es ergo 
preter cues agilur, Leone docente ostenditur , quia 
nihil obstat, si ad judicium revocetur. Tertullianus 
quoque in eamdem sententiam ait : Hac lege fidei 
manente, cetera. jai disciplina et conversationis ad- 
mittunt. novitalem. correciionis, operante scilicet et 
proficiente usque in. [inem gratia. Dci. Ne quis vero 


litano ; sed etiam ex Gi 


chicorum, quos ipse vocat, ad-asserendam movaw 
paracleti sui disciplinam, confirmanda est regula a 
nobis posita Juculento B. Augustini-testimonio. Ivsu 

lenaria (concilia), inquit, sepe priora a poseriori- 
de emendantur, cum aliquo experimentorerum operi- 
tur quod clausum erat, et cognoscitur quod latebat sine 
ullo typho sacrilfge superbia, sine ulla inflata cervice 
arroganti, sine wlla contentione livides invidia, cum 
sancta humilitate, cum pace catholica ,. cwm charitate 
Christiana (Augustin. lib. ux de Bapt. cap. 5). Judicia 
vwvero data .in privatis negotiis a sede apostelica., 
1Qquin retractari possint, et si opus sit. emendari -ab 
eadem sede in concilio, sive generali, sive speciali, 
dubitari non potest, ut alibi copiose ostendi. 

XXI. Hic quxri non ineleganter potest, cur hsec 
epistola deficiat in actis Latinis. Cujus rei hanc esse 
uto causam, quod acta Grzeca, statim post damnata 
capitula, versa sunt in Latinam linguam, Vigilio tra- 
dita, ut deliberare posset de illorum approbatione 
vel rejectione. Nemini vero deinde cure fuit, actis 
Latinisepistolam Vigilii adjicere, cum satis videretur, 
ad exemplum czeterarum epistolarum pontificiarum, 
hanc regesti Vigilii contineri : quorum tamen cum 
sit facta Jactura, istam quoque epistolam intercidere 
necesse fuit. Dubitari vero non debet quin statim 
interpretationem Latinam aggressus fuerit aliquis 
utriusque linguz peritus, ad usum Vigilii et Occiden- 
talis Ecclesiz ; cum id in more positum fuisse doceant 
veteres interpretationes anathematismorum Ephe- 
sinz synodi, et integrae Chalcetlonensis, atque sextze 
synodi. In hac vero causa omnino maturanda erat 
Latina interpretatio, ut possent aeta Vigilio exhi- 
beri, apud se deinde consulturo, ut dixi, de trium 
capitulorum damnatione. Quare statim atque collatie 
octava finem aecepit, uhi trium :capitulorum damna- 
tio continetur, sine dubio acta synodi Latine versa 
Vigilio tradita fuerunt. Sane interpretationem Lati- 
nam antiquam esse discimus, non solum ex actis 
concilii sexti, ubi refertur, Latinum exemplar quinte 
synodi servatum fuisse in patriarchio Constantinepo- 
orio Magno, qui exempla- 
ria hujus synodi Latina ad Theodelindam Longobar- 
dorum reginam misit. | 

XXII. Ex eo autem quod antiqua conjicimus esse 
acta Latina qux: hodie exstant, sincera quoque illa 
prestare debemus, omnemque ab eis imposlur: et 
mutilationis suspicionem amoliri, quam tamen vis 
eruditi probabiliter induxerunt. Imposturam sapere 
ilis videtur epistola ad Joannem Antiochenum sub 
Theodoreti nomine prolata in 6 collatione, quam ab 
Eutychiano aliquo nebulone actis intrusam putant, 
ut Cyrillum conviciis proscinderet. Alienum enim 
esse aiunt a modestia Theodoreti, ul manibus Cyrilli 
defuncti se infestum exhibeat, cujus viventis concor- 
diam et communionein una cum Joanne Antiochene 
fuerat ainplexus. Áddunt ex chronico Nicephori pa- 
teiarche, Joannem Antiochenum e vivis exemptum 
ante Cyrilli obitum, ita ut de hujus excessu Theodo- 


D retus Joanni gratulari non potuerit. Hoc argumente 


mon ineleganter dici potest, meudum irrepsisse 
epistol:e inscriptionem, et pro Joanne, restituendum 
esse Domnum successorem Joannis : precipue cum 
statim post (Tere recitetur fragmentum allocu- 
tioBis, quam Theodoretus Antiochiz dixit praesente 
Domno, in qua morti Cyrilli insultans prolitetm 
mortuam esse invidiam, obrutam contentionem, etl 
Orientem atque Egyptum sub uno jugo esse. iniquio- 
rem enim erga Cyrilli etiam fato functi memeriam 
semper se pra buit Theodoretus, quemadmedum 4i- 
scere licet ex ejus epistola ad Domnum Antioche- 
num qus est 112 inter edilas, ait, celerarum diece- 
&€0n episcopos ignorare insitum duodeciin capitibus 
(Cyrilli venenum. Quainvib illud quoque dici posse 
videatur, epistolam ad Joannem Antiochenum non 
accipiendam esse de Cyrillo : in quo lapsum esse 
oportet eum qui jussu quintz. synodi loca exeerpsit 
ex Theodoreto, qux in collatione sexia recitata 


4M 


EPISTOLJE ET DECRETA. 


412 


sunt. De quodam potius episcopo Antiochen:ze sedi A Didymi et Evagrii, quos Sophronius ᾿Οριγένους μυττῳ- 


subdito Theodoretus loqui videtur, ut pote de cujus 
tulo statuendi jus et auctoritatem Joanni Antio- 
εἴασα tribuat. Procurandum est, inquit, et oportet 
tuam sanctilatem hanc suscipere [estinantiam, et jubere 
collegio mortua. rtantium (id est cojiatis, seu 
vespillonibus) lapi. aliquem maximum et gravissi- 
sum lero imponere, me derum huc perveniret. 

X Xil. Trencata vero et mantilata esse acta Latina 
ex eo probant eruditi, quod i& eis nulla instituatur 
cognitio de causa Origenis, quam tamen in quinta 
synodo peractam fuisse constat. Ex antiquitate vero 
Latins interpretationis ducere oportet, car in actis 
nostris omissa sit illa damnatio, qux»: hoc ordine de- 
ereta est. Justinianus interim, dum Vigilius deliberat 
an cedere vel contendere malit ob tria capitula, 
edicto suo synodum interpellavit, ut Origenis secta- 
rios anathemate confoderet. Aditus fuerat princeps 
libello sibi oblato, ab Eulogio, Conone, Cyriaco et 
Pancratio monachis, qui conqnerebantur aliquos esse 
monachos Hierosolymis, qui impios Origenis errores 
proliterentar. Ejus libelli exemplum litteris suis ad 
synodum datis adjunxit : suum quoque ipsius edi- 
ctum, quo nugas illas olim refutaverat , et a Vigilio 
anathema adversus Origenem et blasphema capitula 
ex operibus ejus excerpta im rat. Rogavit itaque 
synodum, ut non solum capitula illa iterum sua au. 
etoritate configerel, sed eos etiam qui nunc, vel in 
pesterum eadem sentirent. Damnatione Origenis 
ejusque sectatorum Didyni et Evagrii peracta, relatio 
SE" ἀναφορὰ negotii τ ων ad imperatorem, ex qua 
verba abquot excerpsit Evagrius. Hoc ordine, quie 
ad Origenem ejusque fautores pertinent, gesta fuisse 
patet ejusdem Kvagrii testimonio, qui diserte aduo- 
tavit, post trium capitelorum damnationem, causam 
Origenistarum discussam fuisse. Sed obiter castigan- 
dus est ejus interpres, qui recedens a sententia au- 
etoris, libellum oblatum scribit concilio à monachis : 
cum econtra Justinianus libelli (sibi nempe oblati) 
exemplum transmiserit ad -! hen juxta morem in 
simili specie observatum a Marciano in synodo Chal- 
cedonensi, et ab ipso Justiniano in synodo sub Menna. 
Cxterum cognitionem de Origene successisse trium 
capitulorum cogniüoni, ipsa series actorum quintze 
synodi aperte ostendit. Convocata enim fuit propter 
megotium trium capitulorum, cujus discussio est 
stalim instituta et peracta octo collationibus, uno 
spiritu, nullo alio negotio interjecto, ita ut ne hiatus 
red aliquis inveniri | eran in quem cognitio de 

rigene conjici possit. Attamen illustrissimus Anna- 
lium conditor censuit prius de causa Origenis disce- 
ptatum fuisse quam de tribus capitulis, eo quod 
Cedrenus in narratione sua eum ordinem tenverit, 
ut priore loco Origenis damnationem recenseret. 
Huic conjecturz fovende addi posset illustre testi- 
monium Sophronii patriarehze Hierosolymorum , qui 
floruit ante sextam synodum. llle namque in epistola 
synodiea ad Sergium patriarcham Constantinopolita- 
num, relata in vi synodo, actione 11, prolitetur se 


B jata. fuerunt. in 


ριάρχας vocat. Ea quoque ratione septima synodus, 
omissis tribus capitulis, damnatum a v synodo Orige- 
nem, Didymum et Evagrium memorat. 

XXIV. Énimvero in actis Latinis quint: synodi, 
etsi obiter anathema jaciatur in Origenem in unde- 
cimo capitulo anathematismorum, plena nitio, 

u:e illa de re instituta est, non recensetur. Etenim 
esunt litter:e. Justiniani ad synodum cum adjuncto 
libello monachorum, et ejusdem principis edicto ad 
Vigilium, pro damnando Origene Ἵν sectariis : 
quinetiam disceptatio synodi ea de re babita, et 
relatio ad principem missa. lllustrissimus Annaliun 
scriptor existimat acta Grz»ca ab hzreticis Origeni- 
atis vitiata primum et mutilata fuisse, unde postea 
vitio illa infecta prodierit Latina interpretatio. Scd 
acta Hia adeo absunt a depravatione, ut ex eorum 
lectione Grseci scriptores hauserint quod ab iis solis 
Latini didicerunt, de Origenis, Didymi et Evagrii 
damnatione. Pia dris acta Latina, qu: initio dc- 
cidentem, aliud omnino contine- 
bant quam trium capitulorum damnationem, de qui- 
bus solis agunt uterque Pelagius ! et II, et Gregorius 
Magnus, cüm referunt decreta quint: synodi. Alioqui 
de Origene ejusque deliramentis non tacuissent, cum 
ex eo quinta synodus a schismaticis adeo pertinaciter 
explosa, vehementer commendari potuisset. Sao 
beatus Gregorius in epistola ad Joannem CP. quando 
profitetur se quinque synodorum fidem amplecti, re- 
censens hx:reses a quatuor primis damnatas, et tria 
capitula a quinta synodo reprobata, non omisisset 
damnationem Origenis, si ex actis Latinis illi ea de 
re constitisset. Quare Vigilius quoque de solis tribus 
capitulis, de quibus erat controvefsia, decreto suo 
pronuntiavit. Ex ista damnati Origenis in quinto con- 
cilio ignoratione profectum est, ut non solum a 
iodoro, sed etiam a concilio Bracarensi secundo, 
quod habitum est anno 572, quatuor primis cecume- 
nicis conciliis recensitis, omittatur h:xc quinta syno- 
dus. Etenim cum ilfi$ auctoribus, de repudiatis ab 
ea tribus capitulis tantum constaret (qux» privata 
negotia et personas quasdam (ato funcias respicie- 
bant, non vero fidem catholicam), non erat cur sy- 
nodum quintam ezeteris quatuor adnectereut, quas 
ad profligationem h:ereseon in iis damnatsrum profe- 
rebant, non autem, historico more, conciliorum in 
ecclesia habitorum  enumerationem — iustituebant. 
Hinc factum quoque, ut Gregorius M. quint synodí 
alioqui vindex acerrimus, proliteatur se quatuor sy- 
nodos z:quali cum Evangeliis veneratione prosequi ; 
nempe ob veritatem dogmatum conira hazreses ab 
ilis assertam : qux» pars dignitatis quintze synodo, 
saltem in actis Latinis, deficiebat, ob preteritionem 
Origemiane damnationis. Eamdem ob causam ab 
eodem Gregorio, atque a exteris summis pontilic;/bus 
et conciliis omittitur synodus Sardicensis, quia nul- 
lam novam hzresim confodit, sed personaruin przeci- 
pue judiciis se innuiscuit. 
XXV. Nune opere pretium est in eam rationem 


amplecti cum czeteris quatuer synodis quintam syno- [) inquirere, qua impulsus Vigilius decretum suum ad 


dum ccumenicam, que confirmat synodum Chalce- 
donensem, ἀναιρεῖ καὶ ἐχρίπτει πρὸς ὄλεθρον πρωττύ- 
πὼς Ὥρεγένην τὸν ἄφρονα : Lollit vero et funditus abolet 
principaliter quidem ἱπεαῖμηι Origenem εἰ ejus delira- 
menta, el una cum eo Didymi et Evagrii impia dogma- 
40, μεθ᾽ obe Μοψονεστίας ἐχτῦλει Θιόδωρον : post. illos 
wero condemnat Theodornin Mopsuesienum, et duo 
alia capitula. Sed necessario dicendum est Sophro- 
nium primo loco posuisse Origenis damnationem, 
non quia is fuerit ordo cognitionis synodicze, ut de- 
monsiratum est, sed quia gravior niajorisque mo- 
ment visus illi fuerit hic articulus prse aliis tribus 
qui discussi sunt in synodo. Qua raüone Constanti- 
nus quoque Pogonatus imperator in edicto lato pro 
confirmatione synodi, et Cyrillus opens 
episcopns i excerpto manuscripto de sex synodis, 
Cedrenus et ilg Grzei scriptores eodem ordine 


recensent Origenis*damnalionem, et sectatorum ejus. 


tria capitula coercuit. Licet enim actis qu:e illi tra- 
dita fuerant, cognitio habita de Origene non conti- 
neretur, attamen tempore bujus nostri rescripti ad 
Eutychium dati, quod gex mensibus e:t posterius 
concilio, judicium de Origene in synodo peractum, 
illi notum erat. Quare videtur ad ipsius olficium per- 
tinuisse, ne sententize illius confirmationem pr:ier- 
mitteret. Attamen "6 isth::c prateritio vitio verti 
possit, observandum est ante sexdecim annos, id est 
anno 558, ad suggestionem Pelagii diaconi et apo- 
crisiarii. Romanx Ecclesi*, Justinianum oratione 
sua Origenem ejusque blaspbemas nugas (jam oliur 
ab Anastasio episcopo Romano, et a 'beophilo 
Alexandrino proseriptas) expunxisse, Mennamque 
CP. patriarcham hortatum fuisse, ut illas una cum 
episcopis in urbe regia degentibus subjiceret anathe- 
mati. ldera judicium misso edicto suo, a Vigilio papa 
et ab aliis patriarchis expelivit et. impetravit. Quod . 


143 


VIGILI PP, CONSTITUTUM 


testatur Liberatus his verbis (Breviarii c. 25) : Ju- A enim revera edictum Justiniani obeignatam fuisset 


bente eo (Justiniano, qui mollius loquitur; non enim 
dsurpat jubendi verbum, sed Áhortandi προτρήπομεν; 
inquit) dicia est in Origenem, el illa capitula, anathe- 
matis damnatio, quam subscribentes una cum Menna 
archiepiscopo apud Constantinopolim reperti. Deinde 
directa est Vigilio Romano episcopo, Zoilo Alexan- 
drino, Exphremio Antiocheno , et Petro Hieroselymi- 
tano. Quibus eam. accipientibus et. subscribentibus, 
Origenes damnatus est mortuus, qui vivens olim ein 
ante damnatus, Non solus vero Liberatus Vigilii au- 
etoritatem in damnando tunc Origene intercessisse 
robat, sed etiam Cassiodorus (Instit. divin. lect. 
. 1, €. 4) : Hunc inquit (Origenem), licet tot Patrum 
impugnet auctoritas, presenti tamen tempore et a Vi- 
itio beatissinto papa denuo constat esse damnatum. 
mnationem auten Vigilius decreverat, adnotatione 
$ua ad edictum principis subscripta, ut observavit 
Liberatus. Qu rre eleganter observavit Evagrius.(Lib. 
Iv, c. 91), Justinianum iis litteris quas δά quintam 
synodum :nisit pro damnando Origene, adjunxisse 
quc ad Vigilium ea de re missa erant, id est edictum 
quod ann. 558 princeps ad Vigilium miserat, cuique, 
Aut diximus, subscriptum erat Jam a Vigilio in Orige- 
nem auathema. Verba Evagrii hzc sunt : συζεῦξαι 
«al πρ᾽ς BeyDuov περὶ τούτον ἀπεσταλμένα. Li quorum 
énterpretatione lapsus est Latinus interpres, qui ea 
de litteris a Vigilio scriptis interpretatus est. Etsi 


Vigilii subscriptione, verba tamen Evagrii ribi see 
significant, quam edictum ad Vigilium missum. Quod 
edictum intelligit quoque Justinianus, quando. peut 
a quinta synodo, ut anathemate damnet blasphemias 
descriptas ἐν ὑποτεταγμένῃ ἐχθέσει, in subjecia exposi- 
tione. Nec inutiliter sane, cum Mennz CP. ejusque 
synodi , et ezterorum patriarcharum subscriptiones, 
in totidem edicii sui exemplis -repositas in scriniis 
haberet peseene. unum illud edicti exemplum sele- 
it, quod ad Vigilium missum, et ab.eo subscriptum 
uerat. Probe enim noveral rerum in synodis geren- 
darum primam definitionem, vel earum deinde con- 
sensionem, et τὸ χῦρος a pontifice Romano exspe- 
etari debere. Vigilio itaque auctore, licet absente, 
Origenis errores confecli sunt in quinta synodo. lta- 
que summus ille pontifex decreto suo ultimo, quod 
mecessario de tribus capitulis ferre debebat, Orige- 
nem complexus non est, quod partes suas olim in ee 
demuando implesset, ejusque auspiciis quinta syno- 
dus de Origene decrevisset. Non erat itaque quod 
denuo operam suam in id negotium conferret, de que 
pronuntare non erat necesse; quemadmodum ipee 
significat necessarium .fuisse, ut controversiam de 
tribus capitulis sua auctoritate definiret, licet episco- 
rum Constantinopoli degentium suftragiis dirempta 
uisset. 





(9, 


VIGILII PAP CONSTITUTUM 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM, 


EDITUM ANNO cHRhisTI 555. 
DEFINITIO FIDEI SANCTI CHALCEDONENSIS CONCILII. 





Aetius archidiaconus Constaptinopolis nove Ho. C apud Ephesum olim [acta est seanotla synodus, cujus 


ma dixit: Sancta et magna οἱ wniversalis synodus 
qua secundum Dei gratiam et sanctionem piissimorum 
Christianissimorumque imperatorum nostrorum Va- 
lentiniani εἰ Martiani Augustorum. congregata apud 
Chalcedonam metropolim Bithynie provincie in mar- 
tyrio sancte. et venerabilis martyris Euphimie defini- 
vit subter adnexa. 

Dominus noster et Salvator Christus notitiam fidei 
eonfirmans discipulis suis ait: Pacem meam do vobis, 
pacem meam relinquo vobis ; ne ullus a prozimo suo 
: dissonet 4n doctrina pietatis, sed equaliter predica- 
tionem veritatis ostendat. Sed quoniam non quiescit 

- nequissimus per sua zizania insurgens. salionibus pie- 
tatis inspergere , et novi aliquid contra veritatem sem- 
ger inveniens, ob hoc-consuete Dominus noster providens 

-Aumano generi, pium hunc et fidelissimum principem 

. ad zelum fidei suscitavit, et undique sacerdo'ii princi- 
ges ad se convocavit, quatenus gratia Domini omnium 
nostrum, Christo operante, ab ovibus Christi omnem 
pestem quidem mendacii submoreret, germinibus autem 
veritatis pingues e[ficeret.. Quod quidem εἰ fecimus, 
eommuni decreto dogmata fugantes erroris, integram 
Posrum renovantes fidem , trecentorum decem el octo 
symbolum in omnibus predicantes, et tanquam dome- 
sticos, qui pietatis. jus. compositionem receperunt, 
Patres escribentes qui postea apud magnam Constmniti- 
nopolim convenerunt centum quinquaginta, qui et ipsi 
eamdem fidem subsignaverunt. Definimus igitur. ordi- 
mem ei omnes formas. fidei consercantes, nos queque 


Ld 


presides fuerunt sancie memorie Celestinus Romane 
urbis antistes et Cyrillus Alexandring Ecclésie, pre- 
[ulgere quidem recte et immaculate fidei expositio- 
nem trecentorum decem et octo sanctorum et beatissi- 
morum Patrum apud Niceam sub pic recordationis 
Constantino principe congregatorum, obtinere autem 
elium centum quinquaginta sanctorum Patrum apud 
Constantinopolim definita ad interemptionem quidem 
tunc exorlarum. hecreseon, confirmationem vero ejue- 
dem catholice nostre fidei. 


Niceam trecentorum decem 
el octo. 


Symbelum apud 

Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem, (a- 
ctorem cali et terra, visibilium omnium et invisibilium, 
et in. unum Dominum Jesum Christum Filium Dei 
unigenitum, qui natus est ez: Patre ante omnia secula, 
Deum verum de Deo vero, natum, non (actum, consub- 
stantialem Patri, per quem omnia facta sunt, qui pro- 
pler nos homines et propter salutem nosiram descen- 
dit, et incarnatus est atque humanalus est. et passus 
est, et resurrezit tertia die, et ascendit in celos, ven- 
turus judicare vivos et mortuos ; et in Spiritum ran- 
ctum. Eos autem qui dicunt ; Erat aliquando quando 
non erat, et priusquam naacerelur mon erat, et quia 
ex non exstantibus factus est, aut ex alia. subsistentia 
vel substantia, dicentes esse aut convertibilem aut mu- 
tabilem Filium Dei, hos anathematisat catholica et 
apostolica Ecclesia, 





n5 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 


146 


Rterh etiam centum quinquaginta sanctorum Patrum A munem. quamdam columnam. nobis adversus. prava 


qui Constantinopolim congregati sunt. 


|^ Credimus in. unum. Deum. Patrem. omnipotentem, 
factorem celi et terre, visibilium omnium et invisibi- 
Kum, et in unum Dominum Jesum Christum Filium 
Dei unigenitum, natum ex Patre ante omnia secula, 
Deum verum de Deo vero, natum, non factum, con- 
substantialem | Patri, per quem omnia facta sunt, qui 
propter nos homines et salutem. nostram descendit, et 
incarnatus est de Spiritu sancto εἰ Maria Virgine et 
hunanatus , εἰ crucifixus est pro nobis sub. Pontio 
Pilato, et sepultus est, et resurrexit tertia die, ascen- 
dit in ctelos, et sedit ad dexteram Patris, ilerum ven- 
turus cum gloria judicare vivos et mortuos, cujus regni 
non erit finis, et in Spiritum sanctum dominum et vi- 


dogiatá existentem, ad confirmationem rectorum do- 
gmatum utique intellectum coaptavit. His namque. qui 
ire dnos filios dispensationis divine mysterium discer- 
pere nituntur obsistit ; et illos qui passibilem deitatene 
Unigeniti ausi sunt dicere, a sacro cetu expellit. -kt 
his qui in duabus naturis Christi. temperomentum aut 
confusionem exquirunt resistit. Et eos. qui calestem 
aut alterius alicujus esse substiantig dicunt. quam ez 
nobis assumpsit servi (ormam, ut dementes abigit. Et 
qui duas quidem ante unitionem naturas. Domini fa- 
bulantur, unam vero posi unitionem confingunt, con- 
demnal. Sequenler igitur. sanctos Patres unum eum- 
demque confiteri Filium et. Dominum nostrum Jesum 
Christum consonantes. omnes docemus, eumdem per- 


tificantem, ex. Patre procedentem, eum Patre et Filio p (ectum in deitate, eumdem per(ectum in humanitate, 


coadorandunm: et glori&candum, qui locutus est. per 
sancios prophetas, et in unam catholicam et apostoli- 
eam Ecclesiam. Confitemar umm baptisma, et remis- 
sionem peccatorum. Speramus resurrectionem mortuo- 
rum, vitam futuri seculi. Amen. 


Sufficeret quidem ad plenam cognitionem pietatis et 


. confirmationem sapiens hoc et salutare divina gratie 
symbolum. De Patre enim et Filio et sancto Spiritu 


per[ectionem docet, et Domini Iwmanationem fideliter 


accipientibus repraesentat. Sed quoniam: δὲ qui verita- 
8s reprobare praedicationem conantur per proprias 
hereses novas voces genuerunt, hi: quidem mysterium 


quod pro nobis est. Domini dispensationis corrumpere 


prasumentes,. el Dei genitriciá vocem de Virgine Ma- 


Deum vere et hominem vere, eumdem ez anima ratio- 
tuli et corpore, consubstantialem. Patri secundum dei- 
tatem, consubstantialem nobis eumdent secundum fIm- 
manitetem, per omnia nebis similem absque peccate, 
ante secula quidem de Patre genitum secundum deita- 
lem, in novissimis autem diebus eumdem propter nos 
et propter salutem nostram ex Maria Virgine Dei Ge- 
fiitrice secundum humanitatem , unum. eumdemque 
Christum Filium Dominum unigenitum, in duabus na- 
turis, inconfuse, immultabiliter, indivise, inseparabili- 
ter agnoscendum, nusquam. ἐμδίαία differentia natu- 
rarum propter unitionem, magisque salva proprietate 
utriusque natura et ins unam. personam atque subsi- 
tentiam concurrentem, non in duas personas partitum 


ria dicere renuentes, alii vero con[usionem permixtio- c atque divisum, sed unum et: eumdem Filium unigeni- 


nemque introducentes, et unam esse naturam carnis et 


deitatis. atulte confingentes, et passibilem unigeniti di- 


vinam natkram per con[usionem portentose dicentes, 
οὐ hoc illis omnent machinationem contra fidem volens 
elaudere praesens nunc sancta et magna atque univer- 


salis synodus, predicationem hanc ab initio inconeus- 


sam docens, definivit principaliter trecentorum decem 
et oclo sanctorum patrum fidem manere intentabilem. 
Et propter illós quidem qui adversum sanctum Spiri- 
Iitm pugnant posteriori tempore a Patribus apud Con- 
stantinopolim CL. congregatis, de-substuntia Spiritus 
traditam doctrinam: correborat, quam illi omnibus no- 
tam fecerunt, non quasi quod aliquid esset minus in 
precedentibus in[ereutes ; sed de Spiritu sancto in- 


lellectum | eorum: adversus eos qui dominationem ejus D 


respuere tentaverunt, Scripturarum testimoniis decla- 
fanles. Propter illos vero: qui mysterium dispensatio- 
nis corrumpere moliuntur, et purum hominem esse qui 
ex sancta Virgine Maria nalus est impudenter deli- 
vantes,. epistolas beati Cyrilli Alezandring Ecclesie 
prasulis synodicas ad Nestorium et ad alios per Orien- 
lC congruas existentes. suscepit ad convincendas 
Nestorii vesanias, interpretationem vero eorum qui sa- 
ltaris symboli pio zelo nosse desiderant, quibus etiam 


epistolam magnam et senioris urbis presulis beatissimi 
et sanctissimi archiepiscopi Leonis, qua scripta est ad 


sancli. memorie archiepiscopum Flavianwm αὐ peri- 


móndam | Euiychis malam intelligentiam, ut pote et. 


magni il(rue Petri confessioni congruentem, et com- 


tum. Deum Verbum Dominum Jesum Christum, sicut 
ante prophete de eo- et ipse nos Jesus Christus erudi- 
vit, e£. Patrum nobis eymbolum. tradidit. His. igitur 
eum omni; undique scrupulositate et diligentia a nobis 
dispositis, definivit sancta et universalis synodus alte- 
ram fidem nulli licere proferre vel conscribere, aut 
componere; aut sentire, aut docere aliter. Eos autem 
qui «usi sunt. componere fidem alteram, aut proferre, 
aut docere, aut tradere alterum symbolum, volentibus 
tel ex gentilitate ad agnitionem veritatis, vel ez Ju- 
deis, vel ex heresi quacunque converti, hos , si epi- 
scopi fuerint aut clerici, alienos esse episcopos ab cpi- 


-Scopatu et clericos a clero ; si wro monachi aut laici 


[uerint, anathematizari. 

Dilectissimo fratri Flaviano Leo. 

Lectis dilectionis tue litteris, quas miramur [uisse 
tam seras, εἰ gestorum episcopalium ordine recensito, 
tandem quid apud vos scandali contra integritatem 
fidei exortum fuisset agnovimus, el que prius videban- 
tur occulia nunc nobis reserata  patuerunt, quibus 
Eutyches, qui presbDyterii nomen honorabilis videbatur, 
multum imprudens et nimis imperitus ostenditur ; ut 
jam de ipso dictum sit a propheta : Noluit intelligere 
ut bene ageret, iniquitatem meditatus est in cubili 
suo. Quid autem. iniquius quam: impia sapere el sa- 
pientioribus doctorifusque non cedere ? Sed in hanc 
insipientiam cadunt qui cum ad cognoscendam verita- 
tem aliquo impediuntur. obscuro, non. ad pronheticas 
voces, non ad apostolicas itteras, nec ad evangelicas 


441 VIGILI] PP. CONSTITUTUM 5438 
auctoritates, sed ad semetipsos recurrunt ; et ideo A vestram et hanc universalem sanctam synodum. Ewuty- 


magistri erroris existunt, quia veritatis discipuli non 
fuerunt. Et csetera αὐ in eadem epistola usque ad 
finem continentur. Data idus Junias Asterio et Pro- 
togene consulibus. 

I. Posteaquam beati Chalcedonensis concilii ezpo- 
sitionein vel beati Leonis epistolam de sancta et or- 
thodoxa fide posuimus. qux» una eademque est trium 
praxcedentium synodorum, id est, Nicenz, Constan- 
tinopolitanz, atque Ephesine prim:e et Deo juvante 
in ea nos omni sincerze mentis devotione persistere 
fraternitas vestra et universalis cognoscit Ecclesia, 
necessarium val.le credimus, pro ejus servanda per 
omnia reverentia, de suprascriptis trium eapitulorum 
quxstionibus diligenter debere nos cuncta discutere 


ches adversum me pro fide quadam (alsa confixit, nec 
me in sancta. synodo iniroire permisit. Et post alia : 
Ob hoc etenim, sicul jam edocui, adii sacrum et im- 
mortalem verticem, et jussit vestram magnificentiaua et 
sanctam synodum audire qug adversum me gesta sunt. 
Et cognovisiis ex decreto quia in nullo culpabilis sum 
repertus. 

Il. Claret igitur ab ipso initio quo Ibas Edessenae 
civitalis episcopus sanctam Chalcedonenseum syno- 
dum monstratur ingressus, epistolam qux ad Marim 
Persam ab eo scripta compingitur [forte eoufingitur], 
quia sua fuerit denegasse, adeo ut apertissime fatea- 
tur in secundi illius Ephesini concilii nefarii gestis 
injustitiam se ab Eutyche et falsa figinenta perpes- 


et cauta promulgatione sententix definire. Arbitra- p sum. Constat autem in eadem secuuda Ephesina 


mur ergó esse conveniens primum, sicut proposui- 
mus, quid de epistola qux ab Iba ad Marim Persam 
scripta dicitur, apertissima demonstratione declara- 
re. Dum igitur lbas episcopus improbe a Samuelo, 
Mara, aliisque suis clericis impetitus, et pro gravi, 
tanquam impugnat:e ab eo sanctze fidei, crimine epi- 
stola ad Marim Persam ei ab eisdem accusatoribus 
fuisset opposita, nec non a Pbotio et Eustatbio epi- 
scopis fuisset absolutus, quibus tunc a Theodosio 
pie recordationis principe fuerat delegata cognitio ; 
ac postea pro ijsdem ἃ quibus fuerat purgatus cri- 
minibus, per nefaria illa gesta Ephesini secundi con- 
cilii, absens, falsorum responsis testium quain maxi- 
me eamdem ad Marim epistolam ejus esse asse- 
rentium fuisset addictus, veniens ad sanctam Chal- 
cedonensem synodum hzc pro sua purgatione legitur 
allegasse. De synodo Chalcedonensi in actione de 
]ba episcopo habita post alia ita (Act. 9) : Ingressus 
Ibas reverentissimus Edessena civitatis episcopus dizit: 
Injustitiam ab  Eutyche et falsa figmenta perpes- 
&us, absens a quadraginta mansionibus, et condemna- 
tus, hic adveni impeirare clementiam, et adii sacrum 
et immortalem verticem, et. jussit vestra magnificentia 
cum sancta hac et universali synodo que adversum me 
sint gesta. perquirere. Deprecor igitur vos ut cogno- 
scalis quia (alsam accusationem pertuli et calumniam 
a quibusdam clericis. Jubete ergo ea que judicata sunt 
α Photio et Eustathio reverentissimis episcopis relegi. 
Uranius enim episcopus Hemeriorum pro gratia Eu- 
tyches omnia agens preparavit quosdam clericos ac- 
cusare me, e! judicium sibi pradictisque transmitti. Et 
inventus sum innocens a blasphemiis qua mihi illate 


. aunt, et. judicatum datum esl. a. pre'[atis recerentissi- 


wis episcopis accusationes quidem adversum me per 
calumniam factas arguens, testificans autem me esse 
catholicum. Jubete omnia qua per absentiam meam in 
Epheso gesta sunt evacuari et justitiam mihi servari, 
qui sum in nullo culpabilis, et reddi mihi episcopatum 
pariler et Ecclesiam. Nam et omnes clerici Edesseni, 
per quos ecripserunt pre(atis episcopis, testantur me 
esse catholicum, et alienus sum a ne(ariis blasphemiis 
qur mihi inferuntur ; et c:ctera. Item ex ejusdem 
svnodi actione undecima : Ingressus Ibas predictus 
re2e)entissimus vir dixit : Deprecor magnificentiam 


C 


D 


audientia adversus absentem prz4ictum episcopum 
loc quam maxime flagitatum, ul responsis testium 
jampridem productorum accusatores ejus niterentur 
ostendere lbam episcopum eam qux ad Marim Per- 
sam scripta fuerat epistolam suam fuisse confessum. 
Ex qua causa apparet eum, sicut ipse queritur, in- 
justa sententia fuisse damnatum. Quod quia Iba epi- 
scopus falsis figmentis falsaque accusatione et per 
calwnniam adversum se in secundo Ephesino pravo 
judicio asserit concionatum, evideutissime declaratur 
a sepedicto lba episcopo memoratam ad Marim 
Persam scriptam epistolam quia sua fuerat denega- 
tam. Huc accedit quod illius concilii nefariis gestis 
ipsa a responsorum testium ab adversariis episcopi 
lbe prwlatio |Veritas, prolatio], quibus epistolam 
ejus fuisse falso nitebantur ostendere, nihil aliud i:.- 
dicat nisi quia in memoratorum Photii et Eustaihii 
judicio esse ejusdem Ib:x episcopi probari non po- 
tuit. Nam si probata illic esset, gestis potius apud 
Photium et Eustathium habitis in Ephesina secuuda 
Synodo accusatores quam) testibus uterentur. Non 
enim de manifestis, sed de incertis rebus producen- 
doruin testium necessitas irrogatur. Unde justissime 
Ibas episcopus agens apud sanctum Chalcedonense 
concilium, falsos eosdem testes redarguens, se ab- 
sente in secunda Epbesina per figmenta potius uam 
per veritatem accusationem perpessurm esse conque- 
ritur ; quippe, qui noverat se in judicio przfatorum 
episcoporum Photii et Eustathii nulla ab c:sdem ac- 
eusatoribus obsectione convictum ; contraque ad 
demonstrandam plenius innocentiam suam, Photii 
atque Eustathii episcoporum judicatum relegi postu- 
lavit, in quorum judicio dum [ forte, dudum ] ab 
accusatoribus libellus fuisset oblatus ita (Act. 10) : 
Nos equidem oplabamus omne tempus vile sine liti- 
gio vivere. Quoniam autem ea qu& auducter gesta 
sunt adversus nostram Ecclesiam et sanciissimam Pa- 
trum nostrorum fidem a venerabili episcopo nostro Iba . 
injustitia proxima impulerunt nos ad hanc accusatio-. 
nem descendere ; et reliqua. Dumque ab eisdem co- 
gnitoribus per interlocutionem decretum fuisset ut 
a generali accusatione descendentes, singillatim ex 
Scripto accusatores qux adversus lbam episcopum 
dicereut capitula designarent, nibil aliud, quantum 


- ἅτε "e L 2] un um wa [5] 


ES — ἀρ LL -— m νὰ — 


M PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 450 
δὰ fidei causas pertinet, id est, quod Patrum fidein, A et ipse ad satisfactionem eorum que. | forte, de fide | 


ut accusatores dixerant, impugnare videretur, nisi 
hoc tantummodo ab eis accusatio scriptis oblata no- 
scitur continere quia beatum Cyrillum appellat hz- 
reticum, et ob hoc Nestorianus esse monstratur. 
]ta enim dicit: Quia Nestorianus est, et beatum Cy- 
filum. episcopum hareticum. appellat ; quod in se 
maxime qux» ad Marim Persam scripta legitur certum 
est'epistoelam continere. Quodque statim judices pro 
gravi bhreseos dicium pondere se suscepisse sua 
imterlocutione testati sunt dieentes ita. (Act. 10) : 
Quando objurgatie capitulum sequitur, anime pericu- 
tin ferens, superfiuum judicamus inquisitionem fieri 
eterorum. Que igitur manifeste indicta sunt et cano- 
uibus et legibus, et suntaperte odiesa Deum timentibus, 


levi dicta fuerant sapwit, ex scripto dare quid sentit 
vel sapit de pia nostra fide; quod et fecit. Ex abun- 
dantia autem. predictus reverentissimus vir promisit 
et. in suc eloqui civitatis ecclesia et manifeste ana- 
thematiazare maligne impietatis principem Nestorium 
el cos qui sicul ille sapiunt, et qui vel libris vel codici- 
bus ejus utuniur. Con(essus cat autem sic se credere 
sicut continent littere qua venerant iMer reverentissime 


et sanctissima memorie Joannem magne Antiochenas. 


civitatis episcopum εἰ. Cyrillum maxima Alezandrine- 
rum cioilatis episcopum, quibus ministravit beate me 
merie Paulus Emesinorum civitatis episcopus, ex qui- 
bus universalis consensus efficitur. Consentire autem et 
in oxunibus qua nuper gesia sunt a. sancia synodo qua: 


kec eligite primitus et his instate. Videtur autem nobis ἢ convenit in regia et/Christiana Constantinopoli civitate, 


bec esse integra, primo quidem recte esse fidei opor- 
tere qui sacerdotio fungitur, et ila esae totius luxuriae 
liberum, et cxlera. 

lil. Quis ergo dubitet ex eo judices capitulum ad 
anim:e perieulum pertinere dixisse et ex eo censen- 
dum noa recta fidei sacerdotem qui beatum Cyrillum 
appellavit hereticum, cum niliil aliud in accusatione 
ante hanc interlocutionem propositam de causis ad 
fldem pertinentibus dictum sit nisi quia Nestorianus 
est et beatum Cyrillum appellavit hxereticum. Ex quo 
satis apertum est epistolam ad Marim Persam scri- 
ptam, quz beati Cyrilli dogmata, quibus non consen 
Sentem Nestorium constat esse damnatum, deflniendo- 
yeci2e fidei esse contraria, beatum Cyrillum appellaret. 


habere autem omnia quc placueruni ia Ephesino melto- 
nelitano concilio quod a sancto Spiritu movebatur, 
equa autem huic judicare qui in Nicaa sunt constituta, 
et nullam differentiam arbitrari ejus ad aliam, Εἰ nimis 
ejus sanctitatem laudavimus quod prone saper curare 
808 qui wl. euspicione vel alio quoquomodo ejus. Lede- 
rent opinionem doctri, et cetera. 

ΙΥ. Constituti igitur quod a viris venerabilibus 
Photio et Eustathio prolatum est tenore perpenso, in 
quo dicitur dantibus capitula accusatoribus, 41:25 uti- 
que dam, sicut superius legitur, nisi seripto minime 
potuerunt, inventam illic immissionem adversus lbam 
episcopum factam, quod alia prater piam doctrinam 
faceret vel doceret, nihil aliud pronuntiasse judices 


li»reticum,.ab adversariis Ibx episcopi, quia. ejusdem (ἡ clarum est, negotio, ut ipsi memorant, subtiliter in - 


Ibze fuerit, nullo modo comprobatam, neceumdem Ibam 
quia ejus fuerit fuisse confessum. Quoniam si apud 
prefatos judices ab Iba factam doceri potuisset episto- 
lam, nunquam eorum sententia [bas meruisset 
absolvi, cum taniz interlocutionis sux pondere fidei 
prius causam quazri magnopere voluerunt, quam in 
beatissimo Cyrillo, qui ab Iba nominatus dicebatur 
Krereticus, sstimaverunt fuisse graviseima. Nam et 
subsequens eonstituli textus his convenire qua dicta. 
Sunt per sua loca subteradnexa evidenter ostenditur. 
Ad petitionem namque lbz, Photii aique Eustathii 
episcoporum in memorato sancto Chalcedonensi 
eoncilio releeta serie judicati, [286 post aliqua pre- 
dictos judices, dum de accusationis adversus Ibam 


quisito, quam per immissionis figmenta calumniose 
adversus [bam episcopum accusationem esse propo- 
sitam, non $tudio veritatis. Et quid est quod in ca- 
pitulis scripto porrectis accusatores contra episcopum 
Ibam de fidei causa detulerant nisi quod Nestorianus 
esset, beatum Cyrillum hzretieum nominando, quem 
in Apollinaris incidisse haeresim et b:retjcam con- 
scripsisee epistolam, qux» ad Marin Persam scripta 
perhibetur, aflirmat ἢ Unde clarum est lbxe. episcopi 
eamdem epistolam non fuisse, cum ei per immissienis 
falsitatem quod eadem epistola continet judices te- 
stentur objectum, quem memorati superius constituti 
locum quaestioni episcopi Be manifestum est conve- 
Bire, per quam in iancto ac reverendo Chalcedo- 


episcopum institut3e ordine loquerentur, in sua claret p) nensi concilio Uranium episcopum queritur pro Eu- 


dixisse sententia, quz ila se babent (Act..9) : His. 
ergo dantibus capitula quedam et regantibus ut horum 
feret subtilis inquisitio, incumbentes. nos oapitulis ; et 
invenientes ἐπ his immissionem quamdam | adversus 
Jham reverentissimum episcopum, quasi non. recte sa- 
peret, sed alia preter piam doctrinam doceret , neces- 


sarie ex hoc prius inquisidionem cum magna diligentia. 


facere sumus impulsi. Precepimus etenim accusatoribus 


dici qug essent qua ab episcopo Iba dicerentur, sicut. . 


ipsi dicebant, pii dogmatis aliena. Dixerunt eorum ipso- 
rum quadam. Ei cum multa mola fuissent que in actis 
inserta sunt. Et post pauca iidem judices ita dixerunt : 
Et consiliis pietatem ubique preponentes et inquirentes 
preparavimus reverentissimum bam episcopum. quod 


tychis agentem gralia quosdam clericos qui suse accu 
sationi insislerenl preeparasse. Ex quo satis apparet 
ipsam immissionem sua sententia Photium et Eusta- 
thium judices tacito immittentis nomine lacerasse, 
quam Ibas episcopus palam in sancta Chalcedonensi 
synodo expresso.concinmatoris vocabulo denotavit. 
Non est igitur ambiguum hoc qued ad criminandum 


beatum Cyrillum ,. et pro hzresi schismate le cen- 


sat objectum, idque epistolain coptinere, manifestum 
est ab aecusaloribus immissionis calliditate conli- 
etum et accusati negatione et judicium dellnitione 
fuisse monstratum. 

V. Adjicitur quoque ejusdem pagina constit ati 
quod ad satisfactioneni eorum αὐτὸ ab aecusatoribus 


VIGILI PP. CONSTITUTUM 


[forte, de fide] levi dieta fuerant sapuit Ibas episco- A gnatur, nen dicerent judiees ibam episcopum ex 


pus ex scripto dare quid sentit vel sapit de pia fide. 
Unjde apparet consequenter Ib» episcopi accusatores 
notari per omnia falsitatis, qui inconsulto simultatis 
calore lapsi, leviter potius quam vere criminati 
fuisse Ibam monstrantur episcopum, adeo ut adversus 
ea qua tenor epistole ad Marim Persam scripts in 
obtrecta:ionem beati Cyrilli et duodecim capitulorum 
ejus ssseruit, et eadem accusatorum levitate atque 
falsitate objeeta Ibas dixisse convinci non potuit, ex 
scripto insuper idem [bas quid de pia fide sentiret 
ostenderet, tanquam puritati su:x sufficere non judi- 
cans quod convinci aliquid contra rectam fidem di- 
xisse non potuit, nisi etiam ipsam fidem qualiter 
semper retinuisset animo sua sententia publicaret. 
Quod vel judicibus vel ipsi ἴῃς episcopo necessarium 
minime fuerat, si supradicta epistola et ejus esse et 
orthodoxo seusu dictata petuisset ostendi. Qua- 
propter diligenter attendendum est quod dicitur ad 
satisfactionem eorum qus levi dicta fuerant prone 
sapuisse Ibam episcopum ex scripto ostendere quid 
de pia fide sentiret. Evidenter etenim clarum est ita 
epistoke ad Marim textum pio dogmati inveniri con- 
warium, ut. quamvis levitate accusantium quam 
perum veritate lh» episcopo /lirmetur objecta, 
tamen ne vel hoc quod faise ipsius dicta fuerat, 
ejus catholic: fidei derogaret, prone sapuit con- 
we ilius impietatem quid de pia fide sentiret 
ostenderet. Neque enim de orthodoxe fldei sinceri- 
tate quid sapiebat necessarium esset àácripto depro- 


abundanti inter alia promisisse babere omnia quse 
placuerunt in Ephesino primo concilio, sed pro cor 
rectione potius declaranda dicerent necessarie co- 
actum przdictum episcopum illa recipere quz? ab ee 
quidem per epistolam fuerant improbata. Non enim 
ex abundanti professus Ibas dicerewur episcopus, si 
ipsa rerum necessitate cogente, ul appareret ortbo-— 
doxus, fateretur. Cui etiam dilucide rationi conse- 
quenter quie inferius continentur ejusdem judicati 
verba proficiunt quibus dicitar (Act. 10) : Ita enism 
ejus. sanctitatem laudavimus quod prone sapuerit cu- 
rare eos qui vel suspicione vel quoquomodo ejus ledo- 
rent opinionem doctrine, et cetera, Ex quibus verbes 
apertissime claret ex abundanti boc quoque Ibam epi- 
scopum fuisse professum per quod non veritas, quze 
de eo probata non faerat, sed etiam suspicio, si po- 
tuisset accedere, purgaretur. Cum autem epistola ad 
Marim Persam scripta non ea qux: quamdam suspi- 
cionem facerent, sed apertissima et manifesta Epbe- 
sine primzx synodi et duodecim capitulorum beati 
Cyrilli legatur crimina continere, nemini venit in 
dubium quin Ib» episcopi minime probata fuisset 
epistola, qui ex abundant etiam de suspicionibus 
liber ostensus est. Et quomodo de veritate repreben- 
sibilis facti argui poterit qui de suspicione quoque 
reddi voluit alienus? 

Vl. His igitur ita se habentibus congruenter et una 
eademque suadente justitia, etiam legatorum sedis 
apostolice interlocutio prolata subsequitur, qua ex 


meret, nisi iu illa epistola quz ei objecta fuerat cla- C decreto proprio Photii atque Eustathii venerabi- 


reret perfidie macula quam vitabat. Constat igitur 
et ejus non esse epistolam qu:e levitate accusantium 
objecta firmatur, et fidei rect:e adversariam ; contra 
eujus objectionem ex seripto recta fides opponitur. 
Rursus consequenier et evidentius ad Ib episcopi 
purgationem in eodem astruitur judicatum |forte, 
judicato] quod Ibas episcopus ex abundanti promi- 
sisse me. eratur manifeste anathematizare maligne 
impietatis principem Nestorium, et eos qui sicut ille sa- 
piunt, vel qui libris aut codicibus ejus utuntur; habere 
autem se omnia que placuerant in. Ephesino concilio 
Quod a sancto Spiritu movebatur, nihilque a. Niceno 
differre | forte, differret] concilio. Porro autem epistola 
que ad Marim Persam scripta relegitur, non solum 


lium episcoporum, tam de his qu: ex scripto ac- 
cusatores dederunt, quam de his qus inter gesta 
locuti sunt, id est ab omni accusatione inculpa- 
bilem et liberum Ibam fateretur episcopum reperiri, 
et id tantummodo postulat, ut utrum sententiam 
suam Photius atque Eustathius venerabiles viri 
cognoscerent, sua professione signarent. Ka enim 
se habet (Act. 9) : Paschasinus et reliqui episcopi 
per presbyterum. apostolice sedis dixerunt : Sanctis- 
simi episcopi qui decreto proprio et inculpabilem εἰ. 
omni accusatione liberum Ibam reverentissimum decía- 
rarunt, si propriam sententiam recognoscunt. edicant. 
Photius reverentissimus episcopus Tyri dixit : Etiam 
nostrum est decrelum. Eustathins reverentissimus epi- 


non habere que in Ephesino primo concilio gesta D scopus Beryti dixit : Mea est subscriptio; et reliqua. 


sunt, sed etiam gravi exsecratione respuisse et con- 
demnasse monstratur : quippe cum et Nestorium ju- 
dieio et inquisitione non facta memoret esse damma- 
tum, et beatum Cyrillum in Apollinaris hzeresim inci- 
disse, et ei similia scripsisse pertinacia sacrilego 
[forte, pertinaci ac sacrilego] errore definiat, et duo- 


decim beati Cyrilli capitula omni impietate plena et. 


recte fldei contraria nuncupasset. Unde evidentissime 
declaratur quia ex professione Ibx episcopi, per 
: quam ex abundanti, ut attestantur judices, universa 
qué in Epbhesino primo concilio gesta sunt servare 
el recipere profitetur, quia ejus fuerit epistolam de- 
.megatam. Nam si ejus esse constitisset epistolam, in 
qua, ut dictum est, Ephesina prima synodus impu- 


Ex qua inquisitione cum tantummodo de recogno- 
scenda sententia judices monuissent, nihil de quali- 
tate sententize dubitantes, imo etiam quia per eam 
Ibas episcopus liber áb omni accusatione inventus sit 
approbantes, dilueide aperteque monstratur decreto 
venerabilium Photii atque Eustathii episcoporum 
etiam legatorum apostolice sedis indubitabilem ac- 
cessisse consensum, quia, sicut dictum est, ab omni 
accusatione liber [085 exstitisset episcopus. Relecto 
itaque Photii atque Eustathii episcoporum, quod pro 
se Ibas episcopus protulit, judicato et ab eisdem ju- 


' dicibus, sicut tupra dictum est, repetita professione 


recognito, cum in subsequentem diem de persona 
ejusdem Ib episcopi fuisset cognitio profata, rursus 


155 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 


4155 


ingressus lbas episcopus bxc legitur fuisse conque- A dicta sint constitutum, adeo ut ex eodem decreto ab 


stus (Act. 10): Deprecor magnificentiam vestram et 
hanc wniversalem sanctam synodum. Eutyches adver- 
sn me pro fide quedam falsa. confinzit, nec me in 
sancta synodo introire permisit ; per quadraginta man- 
siones invicem per diversos ordines direxit me; viginti 
et amplius carceres mutavi, tanquam non. essel carcer 
in Antiochia, in ordine comitianorum dicentibus mihi 
quia domnalus es. Si videtur ergo magnificentiae 
vestra et sanct vestre synodo qua sine judicio in ab- 
sentia mea advereum me gesta sunt infringere, in vestra 
erit potestate. Ob hoc etenim, sicut jam. edocui, adii 
sacrum et immortalem verticem, et jussit. vesirum ma- 
gnificentiam et sanclam synodum audire que adver- 
sum me gesia sunt, el cognovislis ex decreto quia in 
nullo culpabilis sum repertus. 

ΥΙΙ. His ergo in querelam deductis claret Ibam 
episcopum — apertissimis deplorationibus  alligare 
[forte, allegare] quod in secretario superiore con- 
questus est ea qua in sceleratis illis gestis Ephe- 
&inz; secunde synódi adversus eum de fide gesta 
sunt ab Eutyche fuisse confecta [forte, couficta]; ubi, 
sicut jam superius dictum est, per introducta contra 
absentem responsa testinm, maxime epistolam ad 
Marim Persam ejusdem fuisse docere conati sunt. 
Quam epistolam in hoc loco duplici modo ab Iba 
episcopo, sicut et superius assertum est, denegatam 
evidenter apparet. Primo quod accusatoribus ejus 
ipsa productio testium nisi contra negantem necessa- 
ria non fuisse convincitur. Nemo enim contra illum 


omni accusatione liber et in nullo inventus eulpabi- 
lis diceretur. Quod cum ita sit, evidenter ostenditur 
epistolam ad Marim Persam scriptam, quz duodecim 
beati Cyrilli capitula omni impietate plena et rectze 
fldei dicit esse contraría, et Nestorium judicio et in- 
quisitione non facta damn»tum, nullo modo quia Ibx»e - 
fuerit approbatum ; quippe cum ipse de se apertissi- 
me fateatur quod ea quz de fide adversus se accusa- 
tores dixerint, false dixissent; cum si aut ipse suam 
esse epistolam fateretur, aut ab accusatoribus aliqua 
fuisset probatione convictus, non utique Photii at- 
que Eusiatbii episcoporum judicio, in quorum exa- 
mine h:c fuerunt flagitate [agitata], absolutissime 
censeretur. Quod leviter ac false ac per immissio- 


B nem quamdam ab accusatoribus suis Ibas episcopus 


fuerit impelitus necessitate, et Nestorium anathema- 
tizaverit, et omnia qux» in Ephesino primo placue- 
runt concilio se babere tanquam ea que in Nicwa 
acta sunt voluntaria professione testatus sit; 4088 
utique ab epistola 4αυῷ ad Marim Persam scripta dici- 
tur egcusatio Nestorio constat esse rejecta. Propter 
quod nulli venit in. dubium quod ea qux adversus 
nos false dici asserimus, neque a nobis dicta, neque 
a nobis facta esse omnino disfateamur, οἱ qux ex 
abundanti recepisse astruimur, et antea tenuissé 
finnemur. . | 

VIII. Ad hujus quoque jndubitabiliter ostendendze 
negationis augmentum [argumentum] commode se- 
quentium gestorum ordo counectitur. Cum enim qui- 


lestium responsis indiget quem viderit duod ab eu C dam jam in sancta Chalcedonensi synodo absolutioni 


factum arguit confiteri. Quam negationem suam Ibas 
episcopus evidentius ex formidine accusatoris osten- 
dit dicens : nec me in synodo iniroire permisit (Ibid.). 
Jta enim coptra se fal:os testes eum pr:xparasse te- 
satur; ut cum suam adversarii studio profligatam 
queratur absentiam, confirmet se praesentem non 
potuisse eonvinci. Deinde quod in sanctio ac reve- 
rendo Chalcedonensi concilio przesens Ibas episcopus, 
dum ea qua adversus eum in Ephesina secunda te- 
status (forie, testibus] aliisque modis gesta sunt ficta 
[ferte, f&ctam] conqueritur epistolam quam ejus esse 
illic responsis testium dictum false fuerat alienasse 
[alienann a se] procul dubio profitetur. Unde et coin- 
petentes sequitur quia sancti illic in Chalcedona re- 


1065 episcopi vocem curassent contradictionis oppo- 
nere, et ingredi ejus accusatores judices precepis- 
sent, ingressus Theophilus diaconus cum aliis, dum 
interrogaretur utrum accusaturus lbam venisset episco- 
pum, ita respondit (Act. 10) : Accusatores manifesti 
sunt, et hicnon sunt. Ego diaconus sum, et scioviolentiam 
civilalis. Et εἰ accuso, testes non adsunt, el denegat. 
Qux accusatoris responsio manifestat quod ita. ea 
qux apud Photium et Eustathium episcopos objecta . 
sunt denegaverit Ibas episcopus ut in Chalcedonensi 
synodo, cum ipsa idem a se objicienda nosset, ab 
Ibagepiscopo deneganda confirmet. Unde quorumdam 
valde est stüpenda contentio, qui epistolam ad M«- 
rim Persam scriptam, ab accusatoribus pro magno 


sidenteg judices ex decreto Photii atque Eustathii in D crimine objectam, et in Chalcedonensi synodo cx 


nullo eum cognoverint culpabilem , apertissime pro» 
lilentes quod ea qu:e. de fide adversus eum accusato- 
res, tam in libello apud Photium et Eustathium epi- 
scopos oblato, in quo dixerunt eum plurima contra fl- 


dem Patrum dicere, quam in capitulis ex scripto da-- 


lis, in quibus dixerunt (Jbid.), Nestorianus esi, et bea- 
tun. Cyrillum appellat hereticum, nec non et in his 
sunt dicentes eum publice allocutum, Non invideo 
Christo facto Deo : in quantum enim factus est, et ego. 
Quam accusationem videlicet eorum et in quibus 
eum Nestorianum esse et beatum Cyrillum hzereti- 
cum appellasse dixerunt, false adversus se ab accu- 
satoribus fuerint intimata, et ita quoque venerabilium 
Photii atque Eustathii episcoporum quia leviter false 


gestis apud Photium atque Eustathium episcopos 
habitis rursus ad convincendum, ut putabant, Ibam 
episcopum proferendam, eumdem Ibam episcopum 
quia sua fuerit mentiuntur esse confessum ; cum, (ut) 
supra dicium est, accusatores ipsius . precedentes 
negationes ejus experti ea quz? ἃ se ex memoratis 
gestis objicienda noverant, certissime negaturum 
esse testentur. In tantum enim in illo Photii atque 
Eustathii episcoporum judicio Ibam episcopum con- 
scientiae sux virtute subnexum [forte, subnixum] scie- 
bant ea que ab accusatoribus proposita fuerant de- 
negasse, ut in sancto Chalcedonensi concilio etiam 
ipsis Photio atque Eustathio presentibus, quorum 
pridem judicio res : frerat agitata, confirment denuo 





ΥΠΙ͂ΡΡ. CONSTITUTUM 


156. 


 megaturum. Nunquam enim accusator iisdem rursus A firmavit episcopum? Ie quoque ipse Photius judex, 


jn cognitiene sedeptibus fbam episcopum diceret 

negaturum, si apud eos in priore judicio seiret jam 
fuisse confessum. Posthzc cum interlocutio judicum 
ja Chalcedona residentium quzereret ab accusatori- 
bus Bee episcopi utrum scriptas probationes prebere 
de re aliqua potuissent, Theophilus diaconus dixit : 
Habeo monumenta que super heec gesta sunt in Beryio, 
et gue in Epheso, et cxtera. 

IX. Animadvertendum est igitur quod nihil aliud 
contra fbam episcopum adversarii ejus quod in Chal- 
eedonensi proferrent synodo se habere dixerunt, nisi 
ea qux: apud Pbotium εἰ Eustathium episcopos et 
postea in Ephesina seeunda de eo sunt habita monu- 
menta. Ex quo apparet nen sibi eos judicasse suffi- 


apud quem pridem gestum fuerat confitens quia non 
eonvicius esset lbzs episcopus, eum procul dubio 
quz objecta sunt negasse testetur? Quam negatio- 
nem maxime ad epistulam qux ad Marim Persam: 
scripta: legitur pertinere sequentium declarat ordo 
gestorum. Nam cum ad documentum eorum quie iu 
judicio Photii et Eustathii ex scripto. dederant, id: 
est, quia Nestorianus esset, et beatum Cyrillum ap- 
pellasset hzereticum, blasphemias illas protulissent 
quas se putabant testibus probaturos, id est, Non in- 
video: Christo Deo facto (Act. 10), et reprobatis te- 
stibus nihil ex his ostendere potuissent, ad illa qux- 
pridem ex scripto dederant redeuntes, hoc quod epi- 
stola ad Marim Persam scripta continct objecerunt,. 


eere, imo eontra se futurum potius zestimasse,si ez B id. est, quia. beate memoriz Cyrillum et duodecim 


tantunumodo quz apud memoratos Photium et Ensta- 
thium episcopos adversus Ibam episeopum gesta sunt 
legerentur, in quibus neque testibus neque sua mon- 
sirabatur confessione convictus, nisi et ea proferre 
que nefarie in secunda Ephesina synodo acta sunt 
poposcissent, in quibus illis falsitatibus uterentur 
qui Ibam episcopum epistolam que ad Marim Per- 
sam scripta est mendaciter suam esse dixerunt con- 
fessum. Certum est igitur nullum adversus Ibat pro- 
bationis, ut putabant, habuisse ejus adversarios do- 
cumentum , nisi hoc solummodo quod in illa non 4i- 
eenda synodo adversum se ibas episcopus per sui 
absentiam astruit fuisse conflictum, quod in saneta 
Chalcedonensi synodo residentes judices rei veri- 


ejus capitula appellasset haeretica. Cui Patri Photius 
atque Eustathius judices , sicut superius ipsi professi 
sunt, diligentius incumbentes, modo ab eodem 1ba 
episcopo perscrutantes , modo probationes ab accu- 
satoribus exigentes, utrum aliquid post unitatem 
Ecclesiarum factam in obtrectatione beati Cyrilli a 
mepedicto Iba episcopo dictum sit, vehementer et 
sagacissime quzsiverunt. Adversum qui lbss re- 
spondens episcopus omnibus exceptionibus suis eam 
que ad Marim Persam scripta legitur impugnavit 
epistolam, asserendo quia post unitatem et pacem. 
inter beatum Cyrillum et Orientales factam in nullo 
beato Cyrillo derogasset. 

X. Porro autem s:epedicta ad Marim Persam scri- 


tate permoti sunt, interlocutionis justitia submove- (* pta epistola jam post unitatem pacemque Ecclesiis 


runt, interrogantes Thalassium atque Eusebium epi- 
scopos, qui tunc in secunda Ephesina cum aliis ad- 
fuerunt, utrum eorum audientiam przsens [bas fuis- 
set expertus. Qui dixerunt (Act. 10) : Non aderat. 
Qua responsione cognita, Orientales et Pontici epi- 
scopi in Cbalcedonensi concilio clamaverunt : Absen- 
tem nullus addicit. Quorum  interlocutio ita prolata 
ea qua adversus lbam episcopum in secunda Ephesi- 
na gesta sunt evidenter evacuat, ad illorum, id est 
Photii et Eustathii, consequenter omne remittens 
acia negotium, quorum jam sententia Ibam episco- 
pum noverant absolutum. Quod in sequentibus evi- 
dentiore judicium interlocutione signatur, qui gefta 
nefaria secund:e Ephesin:e synodi contra Ibam epi- 


restitutam et beatum Cyrillum incidisse in Apollina- 
ris b:eresem, eique similia eonscripsisse confirmat,. 
et duodeeim ejus capitula aseerit reetze fidei esse 
contraria, Nestorium autem judicium [sine judicio] 
et inquisitione non facta damnatum. Quod scriptor 
epistole non per suum aut alieujus alterius intelli- 
gentix evenisse dicit errorem ut beatus Cyrillus con - 
scripsisse hxretiea dogmata putaretur ; sed ita in ea 
pravitate idem confictor epistolz€ permanens, illa or- 
thodoxa beati Cyrilli dogmata lh:eretica videretur 
astruere, ut ab eis potius beatum Cyrillum veluti ab- 
negantem qu:e prave conscripserat asserat recessisse. 
Que omnia [τὸ episcopi professioni quare ab 
adversariorum objectione tuetur esse contraria qui- 


scopum pro ersecratione atque mendacio sui habita p cunque pio ac recto corde legit intelligit. Neque 


releyi vetuerunt. Nam ut apertius manifestetur intel- 
ligi lbam episcopum universa qux» ab adversariis in 
judicio Photii atque Eustathii episcoporum objecta 
fuerant, et nunc in sancto Chalcedouensi concilio ex 
gestis quxe Theophilus proferebat objicienda erant, 
indubitabiliter denegasse, interrogatio judicum in 
Chalcedona residentium, vel responsio Photii epi- 
scopi sine cujusquam ambiguitatis patefecit obstaculo; 
qu: ita se habent (Ibid.) : Magnificentissimi et glorio- 
sissimi judices dixerunt : bas igitur reverentissimus 
a suis accusatoribus est. convictus? Photius reverentis- 
simus episcopus dizit : Non, οἱ czetera. Quid bac pro- 
batione clarius, quid evidentius dici potest quam ut 
ea quic accusator propositurus negaturum Ibain con- 


enim ipsi judices si quod vel levi dercgatione post 
unitatem dictum sit, exquirentes Ham episcopum, si. 
ejus esse tam aperte blasphemantem epistolam com- 
probassent, paterentur sine ullione transire aut di- 
cerent non esse convictum. Qu:e autem beati Cyrilli 
major injuria potest vel exquiri vel fleri quam dog- 
mata ejus, qu: in Ephesina prima exposuit, berc- 
tica definire, per quorum orthodoxam przdicatiunem 
vivus ac mortuus omnibus venerabilis et reverendus 
existit; qux: dogmata beati Cyrilli dum per epistolam 
ad Marim Persam scriptam posteaquam adunati sunt 
beate memorixe Cyrillus et Joannes Antiochenze ci- 
vitatis episcopi, constet profana voce omnimodis im- 
pugnare, quis sana mente possit advertere Ibam ne- 


151 


PRO DAMNATIONE TRUDM CAPITULORUM. 


ΠῚ 


gantem quia post unitatem aliquid adversum beatum A perpessus, Übi primum diligenter es attendendum. 


Cyrillum dizerit epistolam non negasse, qux post il- 
lam unionem ejus dogmata delinit esse b:eretiea. 
Nisi forte aliquis ita ab humani sensus ratione disce- 
dat, ut credat lbam nihil de beato Cyrillo dixisse con 
warium, si eum hzretica conscripsisse testetur, οἱ 
circa ejus personam arbitretur eumdem Ibam ser- 
vasse reverentiam; si sanctam doctrinam, qua reve- 
rendus. est omnibus, accusavit. Atque ideo si siugu- 
laris beati Cyrilli injuria est ejus damnasse doctri- 
nam, et hzreseos aperta videtur professio predica- 
tioni derogare catholicx, si Ibx probaretur epistola, 
jn qua utraque manifestum est contineri, nunquam 
]bas episcopus, utrumque negando, ex utroque me- 
ruisset absolvi. Huc accedit quod luce clarius de- 


quod post lectum ad Marim Persam scripte epistoke 
textum, eamdem epistolam judices in Gbalcedonta re-. 
sidentes suo probantur omisisse silentio, quippe quam 
noverant totiens jam accusati negationibus refotatas. . 
Nam si vidissent in ea esse aliquid quod Ib» episcopi 
absolutioni proficeret, mox ejus lectione permoti de- 
cernerent frustra accusatores ex gestis Photii et. Eu- 
statbii episcoporum pro crimine haereseos illa produ- 
cere, quibus econtrario Ibas episcopus ostendebatur 
orthodoxus, postremo nec juberent suis interlocutio- 
nibus Edessenorum epistolam recenseri, quam contra 
eam qua ad Marim Persam scripta dicitur Ibas epi- 
Scopus pro se relegi postulavit, si per eam quam ac« 
cusator protulerat laudabile potius ei non magis vitu- 


monstratur nullum etiam tempus inveniri posse, ne- B perabile accusati meritum monstrabatur. Quid quod 


que ante adunationem, neque post unitionem, beati 
Cyrilli cum Orientalibus factam, quo eadem epistola 
ab Iba episcopo scripta doceatur. Nam ipsius tenor 
epistole evidenter ostendit quia post unitatem pacem- 
que Ecclesiis reformatam in derogatione beati Cyrilli 
ejusque dogmatum facta sit, Ibas vero post adunatio- 
nem beali Cyrilli cum Orientalibus factam nihil se , 
tale aliquid dixis:e testetur. Constat neque ante ad- 
unationem, quia hoc in ejusdem epistolze tenore non 
legitur, neque post adunationem, quia hoc Ibas sua 
professione denegat, ab eodem Iba memoratam epi- 
stolam fuisse conscriptam. 

Xl. Et ut nulli prorsus habeatur ambiguum in ea- 
dem negatione qua cceperat Ibam episcopum persti- 


ipse 1028 episcopus, relecta eadem ad Marim Persam 
epistola, non ejus assumpsit defendere qualitatem, 
nec suz fidei rectitudinem ex ejusdem epistoke pro- 
fessione monstrare. Continuo etenim, si suam esse 
aut recta non esse dogmata continerel *, contra suos 
accusatoree ipsurgeret dicens : Cxco corde me im- 
petunt, ut ea mibi pro haereseos crimine objiciaut 
unde possum orthodoxus comprobari. lno se esten- 
derunt huereticos, qui epistolam cujus dictatio catho 
licam fldem astruit, hzreticam criminantur. Verub . 
[085 episcopus sciens nec suam esse epistolam el per 
omnia piis dogmatibus inimicam, adversus eam 18a- . 
gis illam Edessenorum epistolam, qu:e eum nihil ali- 
quando conira catholicam fidem dixisse attestabalur, 


tisse, et hoc ex praesentis Ilxe verbis judices ita sen- C opposuit, illud secutus quod supra ingressus sanctum 


sisse, et accusatores eam tanquam negantem voluisse, 
nec przevaluisse convincere, ipsius necesse est iater- 
locutionis judicum et prosecutionis accusatorum, qua 
in sancta Chaleedonensi synodo ex gestis Phoui et 
Eustathii releguntur, verba pensemus, qu ja se 
habent (Act. 10) : Revereniissimi episcopi, id est Pho- 
lius et Eustathius, dixerunt: Si post mortem beati 
Cyrilli reverentissimus Ibas episcopus eum visus est 
hereticum nominasse, εἰ hareticum habuisse, mon- 
slrate. Maras dizit : Probamus : quod procul dubio 
neque judíces adhue probari quzrerent, neque aceu- 
àatores repromitterent probaturos, si hoc lbas episco- 
Pus non negasset. Licet ea que superius in gestis 
apud Photium et Eustatbium habitis eorumque judi- 


Chalcedonense concilium allegavit dicens : Nem et 
omnes Edesseni clerici, per quos memoratis episcopis 
scripserunt, testaniur me esso catholicum. | (Act. 9). ln 
tantum 741 tunc in Photii et Eustathii judicio οἱ po- 
stea in sancta-Chalcedonensi synodo objectam sibi 
ad Marim Persagi epistolam negans-suam, orthodoxe . 
fidei sciit esse contrariam, ut proprie fidei documen- 
tun non de istius textu, ed de Edessenorum cleri- 
corum oaLestalione requireret. 

XII. Si igitur judices non solum nihil ex ea zsti- 
manites aceusati. lbs episcopi juvari negotium, imo 
videntes abselute conirariam aliam quam pro eui pur- 
gatione aecusatus est petiit [expetiit], statuerunt suis 
interlocutionibus relegendam, et ipse accusatus ibas - 


Cato ad negationem Ibm episcopi demonsiramdam D episcopus, noa illam ad Marim Persam defendendo, 


muliimode ex interlocutionibus judicum el aceusa-. 
lorum prosecutionibus ipsiusque 1065 exeeptionibus 
claruerunt abunde suílicerent, tamenetsi miuus ali- 
quid in Photii atque Eustathii episcoporum judicio 
legeretur expressum, ea αν: in Cbalcedonensi 5y- 
nodo continetur Ibxw episcopi negantis epistolam sa- 
isfaceret sola professio. Lecta enim ex gestis apud 
Phoüum et Eustathium habitis epistola ad Marim 
Persam scripta, eonfestim Ibas vocem negantis op- 
Posuit dicens : Jubeat vestra. clementia relegi litteras 


clericorum Edessenerum, ut cognoscatis quia et ab his - 


que mihi illuta sunt alienas existo, et violentimn sum 


imo potius ejus refutande oausa illam Edessenorum 
relegi postulavit, constat eam qu ad Marim Persem 
seripta est interlocutione judicum et professione" Ibee 
episcopi quia ejus fuerit abnegatam, et.quia scelesta - 
dogmata contineat approbetum : Eryo lbes episcopus 
innocentis animi sui fervore permotus, evidentioris 
negotionis etiam in. Chalcedonensi synodo festinans 
adicere documentum, relegendas Edessenorum litte- 
ras ex gestis idem [ibidem] apud Photium εἰ Eusta- 
thium habilis, quse adversarius ejus protulerat, po- 
stulavit : quorum gestorum hanc partem, sicut in 
consequentibus demonstratur, ex industria accusator 


* Keete Cotelerius legendum adanonuit : eut recta. nosset degmata continere, V..&p. 


VIGILIT PP. CONSTITUTUM 


emiserat, qua ἔδβπι evidentius noverat adjuvari. A libellis oblatis quam deinceps inter gesta loquentibus. 


Deinde quid ipsa verba Ib» lucide astruant intuen- 
dum. Prosequitur etim, ut supra meminimus, ita 
(Act. 10) : Jubeat vestra clementia relegi litteras cleri- 
corum Edessenorum, ut cognoscatis quia et αὖ his quee 
mihi illata sunt alienus existo et violentiam sum per- 
pessus. Quibus verbis apertissime declaratur quod 
quia e vestigio post lectam epistolam ad Marim Per- 
sam astruit Ibas episcopus alienum se et ab his quee 
sibi inferuntur existere et violentiam se perpessum, 
atque ob hoc Edessemorum debere relegi litteras 
clericorum, evidenter, tanquam manu ipsam epistol:e 
ad Marim Persam ostenderet lectionem, ἃ eujus se 
purgari crimine festinaret, dixit, et ab his qua mihi 
inferuntur. alienus existe, ostendens et ab aliis qux 


Ibas dixisse arguebatur episcopus, quia Ibas episco- 
pus non dixerit, Edessenos clericos fuisse testatos. 
Nam cum dicant 56 non nosse quod vel tale dictum, 
id est, Non invideo Christo faeto Deo, vel huic si- 
mile, boe est, quod ex quacunque parte Nestorii vi- 
deatur dogmatibus convenire, vel'aliud aliquid rectze 
fidei contrarium dixerit Ibas episeopus, apertissime 
clarum est quod et ab his qux epistola ad Marim 
Persam scripta continet Ibam episcopum sua atte- 
statione purgaverint. Cum enim seepedicta epistola, 
dicendo beatum Cyrillum in Kpollinaris hzresim in- 
cidisse et ei similia conscripsisse, ejusque duodecim 
capitula omni impietate plena et recte fidei contra- 
ria, Nestoriumque judicio et inquisitione non facta 


praecedenti leeo ei objecta sunt et ab epistola δὰ Ma- p damnatum, non solum videatur aliqnid contra rectam 


rim Hersam seripta, quz statim releeta fuerat, alie- 
num se per omnia demonstrari. Ubi iud quoque 
quod supra ingressus Ibas episcopus sanctam Chab- 
eedonensem synodum gravissime legitur fuisse eon- 
questus a falsis se in secunda Ephesina aceusationibus 
impetitum, in concilium ingredi non fuisse permis- 
sum, viginti autem plus carceres permutasse, nunc 
post lectionem epistole non omisit adjungere ; ut ap- 
pareat illud quod, sieet dictum est, ingressus san- 
etam Chalcedonensem synodum, de injustitia im. se- 
cunda Ephesina sibi illata conquerKur, ad hujus cau- 
sam epistole pertinere ; post cujus lectionem astruens 
alienum se ab his qu:e sibi inferuntur existere, vio- 
lentiam quam ab Eutyche est perpessus adjunxit. 


fidem dicere, verum etiam ipsam rectam fidem im- 
pugnando respuere, Edesseni vero clerici nihil Ibam 
episcopum suum rectz fidei contrarium dixisse te- 
stentur, constat ex attestatione Edesseni cleri me- 
moratain que ad Marim Persam scripta legitur fuisse 
epistolam confetatam. Quid evestigio Theophilus ac- 
cusator faerit prosecutus, diligentius oportet atten- 
di : qui non hanc Edessenórum velut superfluam aut 
ad epistole-ad Marim Persam script: subversiones. 
nihil judicans profuturam, credidit omittendam, sed 
magnopere tota mentis intentione asserere nisus est 
bas Edessenorum litteras clericorum esse falsatas, ex 
eo scilicet valde permotus quod nihil contrarium ca- 
tholice fidei KPbam dixisee testati sunt. Quo dicto vi- 


Lecta itaque, ut 1045 petiit, ex gestis Photii atque (z dens contingo illam epistolam ad Marim Persam 


Eustathii judicum, ad quos utique directa fuerat 
Edessenorum epistola clericorum, qui eam ut Pho- 
tjus - οἱ Eustathius in gestis innecterent petiverunt, 
quo gesta ab adversariis lbz:» episcopi in Chalcedo- 
nensi synodo sunt prolata, ob quam causam ejusdem 
epistolzx: desiderata sit lectio, ipsius verbis agnosci- 
tor, qus ita se habent (Act. 10) : A multis atque diver- 
sis de Phynicia δά nos venientibus cognovimus ea quee 


ab his qui insurrezerunt in. sanctissimum οἱ reveren-: 


tissimum episcopum nostrum bam gesta sunt, perter- 
riti in eo quod dictum est, (Franscendunt enim et illos 
qui sine Deo sunt, et infideles et heretici εἰ Judei et 
pageni qua dicia aunt. nobis, quia nobis presentibus 
digisset. idem reverentissimus episcopus : Non invideo 


scriptam, 408 contra rectam fidem apertissime 10- 
quitur, impugnatam, istam Edessenorum epistolam 
voluit arguere falsitatis, per quam videbat omnes ob- 
jectiones suas faisse eonvictas. Cui rei astruend* 
proficit subsequens ordo gestorum. Dam enim Theo- 
philus adversarius Ibs, sicut jam supra, its et in hoc 
loco queri ex gestis in Ephesina secunda habitis qua» 
nitebater astruere poposcisset ab omni episcoporum 
concilio in Chalcedona residentium, gesta in secunda. 
Ephesina habita sont prohibita recenseri. Ex qux 
prohibitione constat assertionem Ibz episcopi com- 
probatam, qua se per calumniam et falsis figmentis 
ab Eutyche perbibuit impetitum ; ubi mendacibus- 
productis testibus quia epistolam ad Marim Persam 


. Christo Deo facio, quoniam. εἰ ego, si velo, possum p) scriptamsus esse Ibas [episcopus] esse dixerit constat 


fieri. cacundum ilium :) omues.nos, quos dicunt audisse 
ea que dicunt, manifestum facimus vestre reverentie 
ceram Dei clementia quia neque αὖ eo neque ab ullo 
elio tale dictum aliquando audivimus, ncque in. aures 
mosaíras ingressum est tale aliquid aliquando, anathe- 
malizsantes nos ipsos et. terribili gehenng nosmetipsos 
ebnozios facientes, si novimus aliquid tale dictum abeo 
aut aliquid aliud contrarium catholice fidei. Si enim 
elique tali dicto passi fuissemus communicare ei qui 
dizit aut missas cum eo tenere, ultimo supplicio fuis- 
semus obnoxii, tanquam  communicantes tali errori 
[Cotelerius legit horrore], et czrtera. 


XIII. Quibus ita se habentibus evidenter ostendi- 


tur omnia in quibus ab accusatoribus. tam ex scripto 


esse conüctum. In his autem Patrum interlocutioni- 
bus qus de evacuanda Ephesina secunda synodo 
sunt prolato nibil aliud preter Domni depositionem 
et ordinationem Maximi certum est esse firmatum. 
Domneum vero pre nullo alio erimine nisi quod beati 
Cyrilli duodecim capitala prehibuerat prredieari cla- 
rum est fuisse damnatum. Unde manifestatione [ma- 
nifesta ratione] et evidenti veritate constat, si epi- 
stolam ad Marim Perssm, qu: duodecim capitula 
beati Cyrilli esse definit heeretiea, ipsumque beatum 
Cyrillum Apollinari similia conscripsisse, sancti Patres 
in Chalcedona residentes Ibo episcopi eumdem fuisse 
[forte, addenda voz sensum] quoquomodo reperis- 
sent. eum nullatenus in graviori ejusdem cause cri- 


461 


TRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM, 


13 


mine absolvendum esse deoernerent, qui Domni An- À apostolice rectoris cum trecentorum. decem et octe 


tiocheni episcopi damnationem de sola tantammodo 
eorumdem duodecim capitulorum prxdieatione pro- 
.bibita factam convelli non passi sunt, οἱ ordinatio- 
nem Maximi firmaverunt. Quomedo enim ipsi iidem 
judices in uno eodemque negotio lbam et Domnam 
ab Ephesina secunda synodo condemnatos sua inter- 
locutione Ibam absolvi deeernerent, Bomnum pate- 
rentur manere damnatum, nisi eum quem absolvi 
decreverunt approbagsent in eodem orimine Bon te- 
neri? Nam eum apud sanctam Cbaloedonensem sy- 
nodum tam exsecrabilis obtreetatie beati Cyrilli et 
duodecim capitalorum ejus fuerit ut pro eis etiam in 
reproba Ephesiaa secunda synodo addictum Domnum 
paterentur manere damnatum, quanta apad memo- 
ratam sanctam Cbalcedonensem synodum innocen- 
4ia Ibxe episcopi claruit ot eum in ejusdem Ephesine 
secund:z nefario examine pro eodem adjudicatum 
crimine definiret absolvi. In qua causa nunquam in- 
pocens claruisset, si illa ad Marim Persam scelesta 
*epistola ejusdem Ibz. episcopi potuisset ostendi. 
XiV. Tractatis igitur omnibus et dilucida ratione 
dissertis per qua tam ex gestis apud Photium et Eu- 
stathium episcopos.-habitis quam ex eorem judieato 
aliisque pluribus modis evidenter apparuit quod epi - 
8tolam ad Marim Persam scriptam suam per omnia 
negaverit bas episcopus, nunquamque potuerit ex 
ejusdem objectione convinci, restat ut veritate simili 
declaremus quemadmodum a sensu vel defnitione 
sive professionibus venerabilium Patrum in Chalce- 


aped Niceam Petrum concordare δόγμα sercari, sed 
el centum quinquaginta apud Constantinopolim eon- 
gregatorum sacerdotum, qui eamdem fidem firmarve- 
runt, sed et Cyrilli sancte recordationis viri apud 
Ephesinum, quando Nestorius pro suo errore damna- 
tus est, statuto ín. nullo penitus discordare; ideoque 
etiam beatissimi pape epistola, que illam fidem expo- 
suisse pro erroris Eutyches cuusa dignoscitur, uno sensu 
unoque spiritu videtur illi fidei esse conjuncta. Maximus 
reverentissimus episcopus Antiochig Syrie dixit : Con- 
cordat epistola sanctissimi archiepiscopi regie Rome 
Leonis expositionibus trecentorum decem et octo apud 
Niceam sanctorum Patrum, et. centum. quinquaginta 
apud Constantinopolim novam Romam, et in Epheso a 


B sanctissimo Cyrillo episcopo exposite fidei ; et subscri- 


psi. EL post reliquos siinilia interloquentes episcopi 
Mlyriciami triginta duo ex charta dictaverunt votis 
per Sozontem episcopum Philippon ita (Aet. 4) : 
Sanclorum Patrum trecentorum decem et octo fidem, 
qua est salus nostra, εἰ sérvamus, et cum ipsa vitam 
mostram complere oramus; et centum quinquaginta 
«nte dicta fide |forte, antedictze fidei] consonant, et 
servantes perezsequimur et omnia que acia sunt et 
decreta in prima Ephesina synodo, cujus presides fue- 
runt beatissimus Colestinus apostolice sedis princeps, 
et beatissimus Cyrillus magna civitatis Alexandrie, et 
orthodesorum [forte, orthodoxum] esse sanctum Pa- 
irem nostrum archiepiscopum Leonem cognovimus.Scd 
et reliqui episcopi similia sunt professi. 


dona residentium &epedicta epistola ad Marim Per- (σ᾿ XV. His ergo se ita habentibus, nulli venit in du- 


sam scripta aliena videatur existere οἱ eoram sen- 
Aeniis obviare. Quod nt omnium reddatur sensibus 
manifestum, primitus ipspicece nos oportet quid Pa- 
Ares nostri in Chalcedonensi synodo residentes in 
praedicatione recepioneque beatze recordationis prs»- 
Aecessoris nostri papoe Leonis epistolse vel in. expla- 
nalione sancie fidei sint professi, et pia tenendum 
Joctrina tradiderit; ut his inspectis, quantum ab 
eorum delinitione traditioneque cpistola ad Marim 
Persam scripta dissonet ex his atque contraria de- 
monstretur, et ob hoc appareat eam Pairum nostro- 
rum sententiis null modo comprobatam. In actione 
quarta synodi Chalcedopensis, dum post lectam beate 
recordationis pape Leonis epistolam Patres nostri de 


bium quin Patres nestri ita ἃ se venerabiliter crede- 
rent suscipi beati Leonis epistolam, si eam cum Ni- 
eene Constantinopolitanee synodorum, tum etiam 
beati Cyrilli in Ephesina prima expositis assererent 


convenire doctrinis. Et si illa tanti pontificis et tanta 


erthodox: fidei luce przfulgens epistola his exigit 
comparationibus approbari, quomodo illam ad Ma- 
rim Persam epistolam, αὐ: specialiter Ephesinam : 
primam synodum respuit et beati Cyrilli exposita 
dogmata definivit h:eretica, ab iisdem Patribus cre- 
datur orthodoxa nominari, cum illa condemnet quo- 
Tum collatione tanti pontificis, ut dictum est, meruit 
doctrina laudari? Nam et universalis synodi Chalce- 
donensis acclamatio una [forte, unam] fuisse utrius- 


confirmatione ejusdem epistole loquerentur, ita p) que, id est beati Leonis et beati Cyrilli, fldem atque 


dixerunt (Act. 4) : Anatolius reverentissimus episco- 
pus regie Constantinopolis dixit : Epistola sanctissimi 
et apostolici archiepiscopi Leonis consonat symbolo 
(recentorum decem et octo sanctorum Patrum qui apud 
Niceam et centum quinquaginta qui apud Constanti- 
nopolim postea sunt collecti, qui eamdem fidem confir- 
marerunt, sed et kis.que in Ephesino sub. beatissimo 
el sanctissimo Cyrillo geste sunt ab universali et san- 
cte concilio, quande maledictum Nestorium damnati, 
Qwepropter comsensi, et eidem epistole libenter sub- 
scripsi. Paschasinus εἰ Lucentius. viri reverentissimi 
episcopi «ἐ Bonifacius presbyter, vicarii sedis aposio- 
lice per Paschasinum dixerunt : Mani(estum est. nec 
polerit. dubitari unam fidem beatissimi pape sedis 


doctrinam  evidentissiine comprobavit, ita dicens 
(Act. 9) : Pie et vere Leo docuit. Cyrillus ita docuit. 
Cyrilli eterna. memoria. Leo et Cyrillus similiter do- 
cuerunt. Anathema qui sic non credit. Unde fit αἱ illa 
epistola ad Mariin Persam non solum non suscepta, 
verum etiam anathematizata monstretur, dum dog- 
mata Cyrilli in Ephesina prima exposita appellat 
lxeretica; qu: qui non sequitur, anathematia ex 
sententia. sanctte Chalcedonensis synodi poena dam- 
nater. Huc accedit ejusdem venerands Chalcedo- 
mensis synodi etiam fidei exclamatione sententia, 
qui ad locum ita se babet (Act. 5) : Definimus igi- 
tur ordinem et omnes formas fidei conservantes nosque 
que apud Ephesum [acta est sancta. synodus, cujus 


VIGILI! PP. CONSTITUTUM: 


yrecsides: [nerunt sancte memorie Colestinua Bomane Α xari. Cum ergo dixcrint Patres nostri ordinem et om- 


uróis antistes et Cyrillus Alezandring Ecclesie, pro 
[ulgere quidem recte et immaculate fidei expositionem 
irecentorum decem el octo. sanctorum εἰ beatissimo- 
rum Patrum apud Niceam sub pie recordationis Con- 
stantino principe congregatorum, obtinere autem etiam 
centum quinquaginta sanctorum Patrum apud Constan- 
tinopolim defimta, ad. iuterruplionem. quidem exorta- 
rum lereseon, confirmationem vero ejusdem catholice 
nostra fidei. Sumbolum apud Nicaam trecentorum do- 
cem et oc'o. EL post alia (Act. 5) : Propter illos vero 
qui mysterium dispensationis corrumpere moliuntur, et 
purum hominem esse qui ex sancia Virgine Maria na- 
(us est impudenter delirantes, beati Cyrilli Alexandri- 
κα Ecclesie prasulis synodicas ad Nesiorium et ad 
alios per Ürientem congruas existentes suscipit ad. con- 
vincendas Nestorü vesanias ; et reliqua. 

XVI. Eccc omniym fidelium sensibus patet quod 
sancti Patres nostri in Chalcedona residentes, cum 
jam de catholic fidc) explanatione senserint, ordi- 
nein et omnes formas fidei qu» in Ephesina pri- 
ma, cui beatx: memoria Coelestious et beatus Cyril- 
lus Alexandrinus episcopus presederumt , habite 
Sunt, sicut Niceni atque Constantnopolitani com- 
cuni [forte, concilii] circumspectionem se servare 
professi sunt , illorum defigita suam procul dubio 
fidem esse testantes, Per quod apparet omne quid- 
quid ab ordine vel fonnis in. Ephesino primo conci- 
lio habitis discrepat , eisdemque moustratur esse 
contrarium, beatorum Chalcedonensium quoquo Pa- 


nes formas fidei Ephesini primi concilii se servare, 
et nulli licere aiteram fidem proferre, conscribere, 
vel sentire, scu tradere, sut aliter docere, omnesque 
qui przesumunt talia esse damnatos, epistolam vero 
ad Marim Persam seriptam impugnantem per omnia 
beati Cyrilli expositam in Ephesina prima doctrinam 
non solum aliter, sed et contrarie non dahitemns as- 
truere, constat syaodali judicio ejusdem damnationis 
sententiam comprehensam , ac propterea ab eis a 
quibus epistola ad Marim Persam apertissime prs- 
dammata legitor, molto magis clarum est non fuisse 
susceptam. 

AVII. Nec quemquam debet permovere fidelium 
quod quidam subripiende niluntur astrueve quxdam 


p in hac epistola ad Marim ita dieta, et quasi his que 


bene dicunt possint convenientia demonstrari ; cum 
hereticorum consaetudo sit venena sua fucatis ce- 
lare sermon:bus et verba promittere qux quasi or- 
thodoxis videantur professionibus consonare, et re- 
servare * indulgentia malignos aditus per quos eo- 
rum pestilentia intromitatur erroris, sicul de eis 
propheta iestatur : Molflerunt sermones suos. super 
oleum, et ipsi sunt jacula (Psal. Liv, 92); et iterum : 
Quoniam in mu tis erant mecum (Psal. iv, 19). De 
quibus etiam et dector gentiam dicit Apostolus : 
Hubentes formam pietatis, virhttem. autem. ejus abne- 
gautes (11 Tim. m, 5). Neque enim Nestorio prodest 
duas naturas οἱ unum lilium confiteri, quamvis et 
urthodoxis sit communis ista. professio, cum idem 


trum impugnare [pre impugnari] sententiis. Porro C Nestorius duarum naturarum unam subyistentiam, 


autem epistola ad Marim Persam scripta, dicende 
beatum Cyrillum àzreticum ejusque duodecim capi- 
tula impia et fldei rectz: contraria Nestoriumque ju- 
dicio et inquisitione non facta damnalum, enini oi- 
dini atque omnibus formis ij Ephesins priua synodo 
babitis manifestatur esse contraria. Unde fit ut valde 
demonstretur absurdum eorum decretis illam putari 
epistolam esse surceptam qua aperüssime ipsorum 
impugnat de fide judicium, ut per hoc non solum 
praecedentes Patres, sed semetipsos, quod vel diei 
nefas est, aliqua videantur coutrarietate destruere. 
Nam hujusmodi omnia qux in derogatione Ephesini 
primi eoucilii dicta sunt vel dicenda erant, etiam in 
hac quam de fide sancti Patres Chalcedonensis synodi 


quod est proprium erthodoxorum, dicere rccusans, 
fraudulenter se duas naturas et unum filiam dixis-e 
evidenter aperiat. Unde quia antedieta epistola ad 
Marim Persam per hoc tam nianifestuum malum quod 
de beato Cyrillo et de Patribus qui primo ja. Ephesine 
convonerunt asseruit, non dubitatur quid ejus seriptor 
defendendo. Nestorio aut prava ejus recipienda do- 
ctrina senserit, qui de cjusdem Nestorii damnatoribus 
vel sanctis eorum dogmatibus tara impia et nefanda 
conscripsit, aperta veritate fit cognitum camdeu; ad 
Marim Persam epistolam Nestoriaui sensus fraude 
atque perversitate conscriptam. Et idco quamvis lioc 
solum ad reverentiam sanctos Chalcedonensis synodi 
eonservandam et ad hxreticorum excludendas |insi- 


protulerunt explanatione fuisse dauimata ex bis qux D dias, qui ad Marim Persam epistolam a nostris ap- 


subsequuntur evidentissimse veritatis Ince conspici- 
tur, qux ita se habent (Jbid.) : His igitur cum omni 
und:que scrupulositate et diligentia a nobis dispositis, 
definit sancta εἰ universalis synodus. alteram fidem 
nulli licere proferre vel conscribere, aut componere, 
aut. sentire, aut docere aliter. Eos autem qui ausi sunt 
componere fidem alteram, aut proferre, aut docere, 
cul tradere alterum symbolum volentibus vel ez gcn- 
tilitete ad agnilionem veritatis, vel ex Judeis, vel ex 
heresi quacunque converti, hos, si episcopi (xerini asd 
clerici, alienos esse episcopos ab episcopatu, et clericos 
& clero; si vero lnici aut monachi [uerint, anathemati- 


* [lic mendosus codex videtur. Han». 


probatam Patribus mentiuntur, videatur satis super- 
que sufficere quod de eadem suscipienda Patres no- 
siros nullo modo judicare potuisse multipliciter supc- 
rius dieserta testantur, quibus ab ipso initio quo Ibas 
episcopes sanctam Chalcedonensem synodum videtur 
ingressus, vielentiam et falsas criminationes in se- 
cunda Ephesina queritur fuisse perpessus, ex gestis 
Photii et Eustathii. eorumque judicito Tbe claruit 
epistolam non fuisse. Quod post lectam ex gestis 
Photil et Eustathii ejusdem cpistol:e in Chalcedonensi 
concilio textum manifestissime ostendit negantis quo- 
que [bx prolessio ad excludendam iflam ad Marim 


- e 


465 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 


uiam E.jessenorum pro se relegi posielantis. Quod A que sunt subsecuta demenetrant innoxium. Pham reve- 


Thcopbili inimici Ibe episcopi deserti suffragio veri- 
tatis demonstrat nibilominhus evidenti ratione suffra- 
gium, qui non illam ad Marim Persam quam objece- 
rat prsesumpsit aetruere, sed illam potius quam pro se 
ibas episcopus relegi poposcerat, ei se ineompetenter 
iamen nisus est arguere falsitatis. Quod ipsorum Pa- 
irum nostrerum in Cialcedona residenüiumn Domnum 
in eodem accusatum negotio permittentes [forte, per- 
mitteritium] manere damnatum lbamque absolvendum 
pstefecit absque ambiguitate sententia quod idem 
ejusdem venerandi Chalcedonensis synodi evidentius 
nutitipliciter decretis ostenditur, dicentes [pro dieen- 
1is] suam fidem esse quam illa ad Marim impagnat 
epistola, et hoe eam |forte, et per hoc] eorum da- 


eniissimum ab hisque in vum ac-«satores intulerant. 
€ui planius adhuc superiorum sensum astruens Masi- 
mi Antiocheni sententia consequenter adjungitur ἐξλ 
se habens : Es his que medo relecia eunt emanifeotum 
est quia αὐ omnibus ei illatis -reverentissimus &bus in- 
necens eet repertus. 

XIX. Oportet igitur intueri quemadmedum inter- 
loeutionem trium istorum primum locum 4enentitum 
iudicum adiciendam [ad abiciendam| et reprobandam 
ad Marim Persam epistolam sententia, etsi diverse 
prolata ore, uno tamen spiritu dictata conveniat. 
Quid est enim quod dicitur per Photii et Eustathii 
coustitulum et ex relectis chartis Ibam innoxium 
ab omnibus quz ei accasatores intulerunt appro- 


mnatam foisse judicio quorum fingitur interlocutione ὦ bari, nisi quia epistola illa in obtreetationem doctrinte 


suscepta. 

XVIIL. Quamvis igitur et ex. suprascripta luce ve- 
witatis indubitsnter appareat nulla nos necessitate 
-constringi quxrere ex cujus epistole textu aliqui Pa- 
Arum Chalcedona residentium suis interlocutionibus 
ibam episcopum pronuntiaverint apparuisse catholi- 
«um, quod nobis valde sufficiat evidentissime demon- 
stratum quod de epistola ad Marim Persam seripta 
nullum tale potuerint proferre judicium. Hoe enim 
nobis suflicienter contra bxreticorum machinas suf- 
fragatur, qui volunt hanc ad Marim Persam epistolam 
ἃ sancto Chalcedonensi synodo videri susceptam, 
quod non solum docuimus non videri susceptam, ve- 
ruin etiam a Patribus nostris omnimodo refutatam 


beati Cyrilli et in defensionem Nestorii, ipsius, ut ifa 
dicam, orthodox:e fidei nitens fendementa subrer- 
tere, ab adversariis, sicut revera est, pre magno 
crimine Ibx objecta episcopo, ab eodem aliena re- 
perta suprascriptorum, ut dicium est, trium Patrum 
decrelis evidentissime reprobatur. Neque enim δὴ 
omnibus 4018 ab accusatoribus ei illata sunt juste 
pronuntiari innocens videbitur si epistolam ad Marim 
Persam, qux» maxima pars est criminum, imo in qua 
omnia ei objecta crimina continentur, his interloea- 
tienibus non probetur exclusa. Et ideo quoniam cer- 
tum est, si ejus doceretur epistola, quod innocens 
pronuntiari non possit, constat, quia inmocens pro- 
nurtiatus est, ejus epistolam non foisse. His igitur 


fuisse monstravimus, quippe qui eam inter hostes C. iaterlocutionibus quia maxime ad exeludendam at- 


sux recte fidei evidentisaime prolata sententia da- 
mnaverunt. Ergo quia, ut arimus, co:.tra adversa- 
vio8 sanct? Chalcedonensis synodi, utrum suscepta 
an non suscepía vere possit ostendi, videtur nobis 
fuisse negotium, el illis susceptam supervaeue suspi- 
cantibus, nos ex ipsis eliam Patrum vocibus potius 
declaravimus improbatam, non est necessarium nes 
cogi dicere de qua epistola Patres nostri in illis suis 
interlocutionibus senserint, tum nobis abande sufli- 
ciat quod de ista [forte, quod licet ista] nnde verta- 
tur causa non senserint, Lamen inspeetis singulorum 
Patrum imerloentionibus et superiori quam disserai- 
mus rectitudini coaptatis, hoc quoque de qua epistola 
locuti sunt facile piam sectantibus intelligentiam 
poteri£ apparere. Ubi primum omnium nobis est di- 
ligenter atque sagaciter intuendurm quod Patrum no- 
strorum uno sensu unaque mente de absolutione Ibzx 
episcopi conson:e fuerint prolat:e sententize dicentium 
qued idem lIbas episcopus ab omnibus quz ei ab ac 
cusatoribus objecta sunt sit obnoxius [innoxius] ap- 
probatus. Legatorum enim sedis apostolicze interlo- 
cutio in prima sui parte ita se babet : Relectis char- 
lis agnovimus ex sententia reverentiasimorum episcopo- 
rum Ibam reverentissimum innoxium approbari; quam 
evidenter ab Anatolio Constantipopolitano episcopo 
interloeutio prolata subsequitur exprimens quod ab 
his quze in eum accusatores intulerunt innocens fui- 
sel inventus. Sic enim dicit (Act. 10) : Reverentissimo- 
rum. episcoporum et judicum fides ac lectio. omnium 


que refutandam ad Marim Persam epistolam oonve- 
nienti sensu atque studio pro absolutione Ibw epi- 
scopi sint prolat:s apertissime demonstratis, conse- 
quens est ut czterorum Patrum idem sentientium 
definitiones pari veritate debeamus inspicere, tacitis 
paulisper reverentissimornm Juvenalis atque Euno- 
mii episcoporum interloeutionibus ; quas licet ex alia 
parte, ipsi tamen sensui convenire suo loco monstra- 
vimus. ltaque Thalassius Caesares Cappadocis epi- 
scopus sic dicit (Act. 10) . Resereniissimis episcopis 
Phetio et Eustathio comprobantibus Ibat negotium, et. 
non adjudicentibus eum, horum opinione suasus et ego 
volo haberi eum in sacerdolio, sieut οἱ sanctissimis 
presulibus vieum. est, quia maxime geslis suscepit ut 
anathemalizsaret illa que ejus. aecusatores. adverous 
eum deposuerant ex. scripto. Cui fidelium et. perspi- 
cum veriatis amatori noa clareat. omnem quam de 
abnegata vel refatata ad Marim Persam epistola su- 
perius reddidimus rationem et pra:cedentium Patrom 
interlocutionibus convenire monstravimus, hac quo- ὁ 
que reverentissimi Thalassii prolata sententia. plene 
ac breviter explicari. Cum enim dieit Photii et Eu- 
stathii comprobantium Ibse negotium et non adjudi- 
cantium eum sequi sententiam, et consequenter ad- 
jungit quod ipse Ibas episcopus ad innocentis suse 
cumulam que ei sunt ab. aecusatoribus ex scripte 
objecta damnaverit, indubitanter ostendit fta et ia 
Chalcedenensis synodi examine et in illo Photii et 
Eustathii judieio ab illius epistolzo ad Marim Persam 


101 


VICILII PP. CONSTITUTUM 


168 


crimine alienam Ibo» dietationem atque conscientiam A sed objecterum magis negatiene purgabes, ita el 


fuisse repertam, ut illie orania, non solum adversa- 
rils non probantibus, sut Iba episcopo denegante, 
verum etiam damnante, fuerint improbata. Unde 
eonstat epistolam ad Marira Persam illa qui accusa- 
tores objecerant crimina continentem non solum Pa- 
trum in Chalcedoua residentum.judicio, sed ipsius 
Ibse sententia, sicut Photii atque Eustathii constituto 
edocti memorati Patres affirmant, fuisse damnatam. 
Eusebii quoque Aneyre , Stephani Ephesi , Diogenis 
Cyzici, et Romani Myrorum Lycie, quamvis diversis 
locis, uno tamen sensu prolate sententix superio- 
rum judicum decreta confürmant. Nam alii Photii et 
Eustathii faciendo judicati memoriam, alii ex dam- 
natione Nestorii ejusque haeresis Ibse episcopi inno- 


antea sensisse quemadmodum sentire professus est 
cre leretur. Sicat enim facti confessio nocentem vel 
in przeteritam facere potuit, ita non convicta nega- 
tio reddidit etiam de preteritis ipnocentem. Cui ne- 
gationi, per quam Ibas episcopus epistolam ad Ma- 
rim Persam ostenditur refutasse, Eunomii atque Ju- 
venalis episcoporum interlecutio competenter aptatur. 
Quas interlocutiones primitus consonsareDeo juvante 
monstrandum est, deinde docendum quemadmodum 
epistolam ab Iba negatam esse confirment, que ita se 
babent (Act. 10) : Juvenalis reverentissimus episcopus , 
Hiezpsolymitanus dizit : Qui convertuntur. hos scripta 
divina suscipi jubent. Quapropter ei ab hereticis re- 
verientes. suscigjmus. Unde εἰ prarvid:o reverentissi- 


centiam comprobantes, epistolam ad Marim Persam, B mum Ibam mereri. clementiam, quia et senex est, et 


que excusat Nestorium et beatum Cyrillum appellat 
heereticum, ad lbam episcopum non eolum pon atte- 
nuiasse, verum etiam ab eo damnatam esse testantur. 
Joannes episcopus Sebastize, Seleucus episcopus Ama- 
8ise, Constantinus episcopus Meliting, Patricius epi- 
s:opus Tyanorum, Petrus episcopus Gangrorum, et 
Artanius episcopus Trapezuntis, similiter consense- 
runt ita dicentes (Act. 10) : Definitio reverentissimo- 
rum episcoporum Photii et Eustathii demonstrat in- 
morium reverentissimum  Ibam. Sümiliter autem οἷ 
ejus abnegatio (acit nos in eo quod receperit proniores. 
Qua interlocutione memofatorum sacerdotum eviden- 
ter apparet per bxc duo Ibam episcopum de his qui- 
bes accnsatus est innoxium esse repertum, id est ex 


ut habeat episcopatus gradum, esse catholicum. Euno- 
mius episcopus Nicomediae dizit : Jam quidem ex his 
que relecia sunt innoxius. approbatus. est venerabilis 
Ibas. In quibus etenim dicendo male culpare visus est 
beatissimum | Curillum, in postremis recte con[esaus, 
illa que culpaverat re(utacit. Unde et ego anathema- 
tisantem eum. Nestorium et Eutychen et impia. eorum 
dogmata, et consentientem his. que a sanctissimo ar- 
chiepiscopo Leone scripta sunt et αὖ hac wnirer:afi 
synodo, dignum esse. episcopatu decerno. Àntea ergo 
nobis inspicienda est Eunomii interlocutio, quie pla- 
nius lb» episcopi intellectum asserens, quid ex ea 
re etiam episcopus Juvenalis sensit exponit. Dicens 
enim ex his qu:e relecta sunt Ibam innoxium compro- 


definitione Photii atque Eustathii episcoporum et ex Ο batum, Photii et Eustatbii sicut et superiores Patres 


sua abnegatione. Porro definitione Photii et Eusta- 
thii declaratur quia licet false ab accusatoribus faerit 
impetitus, tamen ad satisfactionem vel false objecto- 
rum prone sapuerit ex seripto quid de recta fide sen- 
serit profleri, et ex *abundanti anathematizaverit 
Nestorium, et. babere se dixerit oinnia 482 in Ephe- 
sino primo concilio placuerunt. Deinde quia ejus 
quoque abnegatio, per quam se etiam jn Chalcedo- 
nensi concilio post lectionem ad Marim Persam epl- 
sioke, qux? ejusdem lbx&. episcopi apertissime et pise 
confessioni contraria est, ab his quse sibi illata sunt 
existere perhibuit alienum, proniores eíficeret ani- 
mos judicantuin ut crederent quia spretis et refutatis 
quse ab eo negata sunt, illa tantum et antea habuerit 
quse se habuisse et recepisse professus est. Quibus 
ita monstratis, clarum est epistolam ad Marim Per- 
sam omnibus qu: se recepisse [085 dixit contrariam 
existentem, et illa potius. qux anathematizavit Ibas 
episcopus defendente.n, nullatenus ab Iba episcopo 
fuisse dictatam. 

XX. Nam ut omnibus fieret manifestum quod Ibas 
negando ea que ab accusaloribus illata sunt, illa 
qua: de pia fide confessus est reddiderit certiora, ita 
iuterlocutio dicit : Et abnegatio ejus fecit mos. in eo 
quod receperit proniores. Ac si diceret : Ex eo credi- 
bilius qux de pia est tide professus accipimus quo 
illa quz ei objecta feerant abnegavit, ut non velut 
objectorum. veritate convictus, tanquam ex neces- 
sitate corrigens, quid de pia fide sentiret ostenderet, 


comprobat sine anibiguitate judicium, ut bis verbis 
etiam negationem lbze episcopi et pro eodem Iba 
attestationem Edessenorum epistole clericorum com- 
prehendere videator. Pro qua re gestorum apud Pho- 
tium et Eustathium habitorum ordinem competenter 
attendens, ne quis in aliquorum animis adversus Ibam 
episcopum ex hoc scrupulus remaneret quod ali- 
quando ante unitionem aliter intelligens beati Cyrilli 
dectrinz fuerat oblocutus, necessarie purgat quod 


. correcta [bas intelligentia sua, beati Cyrilli orthodoxa 


dogm:ta suscipiens, et ea recta esse confessus, prio- 
ris intelligente, quam ante unitiohem Ecclesiarum 
habvit, refutavit errorem, ostendens evidentissime 
ab Iba episcopo quod ejus fueiit quxe ad Marim Per- 


p sem legitur epistola denegatum. Cum enim approbet 


ab his qu:e ante unitionem Ecclesiarum Ibas de beato 
Cyrillo dixerat recedentem, post unitatem quia se 
récte habeant fuisse confessum, epistola autem ad 
Marim Persam post unitatem scripta beati Cyrilli 
dicia esse h:xeretica mentiatur, ipsumque in Ápolli- 
naris hxresim incidisse confingat, certum est banc 
ab Iba etiam presentis interlocutionis testimonio de- 
negatam. Cui sensui Juvenalis episcopi convenit sine 
ambiguitate sententia; quxe cum astruit Ibam ortlio- 
doxam exstitisse, ostendit ab eo epistolam qu:e ad 
Marim Persam scripta est denegatam, quippe tan- 
qüam rectis dogmatibus inimicam, et Photii atque 
Eustathii exterorum decretis conveniens approbat 
judicatum. Cum vero conversum dicit debere suscipi, 











ἐν γι ΚΣ} 


PRO DAMNATIONE THIUM CAPITULORUM. UT 


A60 ' 


τε 


110 


Eunomii interrecutioni congruens, dé beati Cyrilli A dum prius ex lectione chartarum et ex  judicato 


dogmatibus, de quibus ante unionem aliter senseràt, 
eum jam post recte sicut oportuit sentientem ad 
congrue intelligenti: sensum approbat esse convet- 
sum. Per quod, sicut multipliciter jam ostensum est, 
constat illam epistolam quis post unitionem contra- 
ria loquitur Ibx»e episcopi non fuisse. 

XXI. Quamvis igitur idonee suflicienterque tam 
ex supra memoratis omnibus assertionibus quam ex 
interlocutionibus Patrum in Chalcedona residentum 
de Ibx episcopi absolutione sibi per omnia consonan- 
tibus fuerit demonstratum quia epistola ad Marim 
Persam rectis inimica dogmatibus et ejusdem Ibz 
professioni contraria, ab eodem fuerit abnegata, et 
Patrum multimode refutata judicio, et per hoc cla- 


reat a nullo ex eodem Patrum numero potuisse sus- p 


cipi, quam et ipse cui objecta est negando a se 
repulit, et ubique eorumdem Patrum de pia fide sen- 
tentia prolata damnavit, tamen ex abundanti intel- 
ligere adjacet de qua epistola legatorum sedis apo- 
stolic& vel Maximi Antiocheni sensisse interlocutio 
videatur, et ut illud quod fidelium decet sensibus 
inhzrere, nihil in Patrum decretis inveniri contra- 
rium demonstremus. Apertissime creditur de epistola 
Edessenorum clericorum, quam lbas episcopus pro 
se relegi postulavit, Patres nostros in suis fecisse 
interlocutionibus mentionem. Quam utique Edesse- 
norum clericorum epistolam ex illa parte gestorum 
apud Photium et Eustathium habitorum, quam cal- 
: lide ac fraudulenter adversarius ejus omiserat, relegi 
festinavit, ut illam ad Marim, qu» ex ipsis idem 
[item| gestis contra eum relecta fuerat, confutaret, 
per quan . supradictam ad Marim Persam epistolam 
quia Ibas rectam fidem impugnaverit, et beati Cyrilli 
dogmata in Ephesina prima synodo tradita omni 
impietate o'ena et rectz fidei dixerit esse contraria, 
adversarii ostendere nitebantur. Unde necesse fuit 
illam quze dirigentibus Edessenis clericis Photio et 
Eustatbio episcopis jam pridem tradita fuerat, et in 
eorum recensita judicio, ipsisque gestis inserta, ad 
$ui purgationem Ibas in Chalcedonensi quoque sy- 
nodo relegi preczretur, qux inter extera ita dicit 
(Act. 10) : Anathematizantes nos ipsos, et terribilis 
gehennae nosmetipsos obnoxios facientes, si novimus 
aliquid tale dictum ab eo aut aliquid aliud contrarium 
catholica fidei. δὲ enim aliquo tali dicto passi fuisse- 
mus communicare ei qui dixit, aut missas cum eo te- 
nere, ult£mo supplicio fuissemus obnoxii, tanquam com- 
municantes tali errori, ct czetera. Ut per hoc quod 
asserunt Edesseni clerici nihil eum tale vel aliquid 
aliud orthodoxe fidei dixisse contrarium, illa omnia 
quie rectzx fidei contraria ad Marim Persam epistola 
continebat, et ab adversariis ad impugnationem [0:0 
episcopi quia ab eo dicta fuerint fingebantur exclu- 
dere [forte excluderent], et negationem suam idem 
Ihas episcopus in qua paulo ante dixerat quia et ab his 
qu& mihi illata sunt alierga existo, apertissime con- 
firmaret. 

XXII. Hanc ergo Edessenorum clericorum legati 
apostolice sedis ante oculos habentes epistolam, 

PaTROL. LXIX. 


Photii et Eustathii episcoporum dixissent Ibam in- 
noxium colnprobatum, secuti sunt dicentes (Act. 10): 
Rielecta enim ejus epistola agnovimus eum esse catho- 
licum; ut primum ex ipso rerum (apud Photium et 
Eustathium) gestarum ordine de ea, id est Edesse- 
norum, qu:e apud eos postremo loco relecta monstra- 
tur epistola, suis credantur interlocutionibus cen- 
suisse. Quod autem ejus, id est 0.5 episeopi, eam 
significasse videntur epistolam signante [forte signan- 
tur] magis hanc ipsius appellando quam pro se re- 
legi petiit, illam potius ad Marim Persam, quz con- 
tra eum prolata est, ostendunt ipsius non fuisse, ille 
loquendi modo quo indubitanter omnes homines et 
de aliis et de se uti solent, ut eorum documenta, 
chartz, epistolz dicantur qui eis pro se utuntur, et 
quorum ostenduntur prodesse negotiis. Quam enim 
illi sanctissimi cognitores potius Ibx, quem absolve- 
bant, esse epistolam judicarent, illam ad Marim Per- 
sam, quam pro magnis criminibus que in ea epistola 
continentur ad [bam impugnandum objecerant ad- 
versarii ejus, an illam Edessenorum, que eum ab 
omnibus purgat objectis; illam ad Marim epistolam, 
quam objectam sibi ipse Ibas, sicut multipliciter 
ostensum est, abnegavit, an illam Edessenorum, 
quam ad illius epistole ad Marim impugnationem et 
pro sus orihodoxz fidei approbatione relegeretur 
exegit ; illam ad Marim Persam, qu: eum, si ipsius 
probaretur, rectam) fidem impugnasse astruit, an 
illam Edessenorum, qu:e eum eontra catholicam fi- 
dem nihi] dixisse testatur; illam ad Marim Per- 
sam, post cujus lectionem statis lbas episcopus in- 
tulit quia et ab his qus sibi illata essent alie- 
nus existeret, an illam Edessenorum, per quam 
Theophilus adversarius ejus cognoscens se fuisse con- 
vietum, eum falsitatis crimine nitebatur infringere. 
Ergo illa ad Marim Persam accusatoris potius, qui 
eam protulit nec probavit, quam llxe, qui eam nega- 
vit, esse justissime ab omnibus vel zstimata est vel 
sstimari debet epistola. Nunc illud nihilominus est 
Sagacius intuendum, per quam potissimum ortho- 
doxus Ibas episcopus a vicariis sedis apostolice: fuerit 
judicatus, per illam ad Marim Persam, qu» cum 
apertissime Ephesino prim: [adde synodo] et beati 
Cyrilli fidei ibi exposit», quam Chalcedonense conci- 
lium firmat ac gequitur, contradicit, scriptorem suum 
ostendit hxreticum, an per istam Edessenorum, que 
nibil Ibam episcopum catholicz fidei contrarium nun- 
quam dixisse sub terribilis jurisjurandi et anathema- 
tis interpositione confirmans, ab adversariorum ob* 
jectione purgatum pronuntiari fecit orthodoxum ; per 
illam ad Marim Persam, quam inter eos qui non cre- 
dunt sicut in Ephesina prima synodo Cyrillus expo- 
Suit, sancta Cbalcedonensis synodus anathematis 
pora percussit, an per illam Edessenorum, qua eo- 
rumdem Patrum judicio consonans, eis magni qui 
aliquid contra fidem catholicam dicentibus cominu- 
nicant infligit anathema. Qu:e omnia etiam interlocu- 
tioni Maximi Antiocheni episcopi convenire eadem 
quz disserta est veritate perspicitur ; qui rescriptum 





111 


VIGILII PP. CONSTITUTUM 


112 


epistole nominande, non de illà ad Marim Persam, A vim idonee probationis exprimens (Act. 10), post 


$ed de Edessenorum clericorum epistola sensisse 
monstratur. Quomodo enim de epistola ad Marim 
Peream, a qua primam Ephesinam synodum et boati 
Cyrilli illic predica£am certum est impugnari doctri- 
uam, aliquid memoratus Maximus orthodexum 
dixisse putandus est, qui, sieut supra plene jam dixi- 
mus, dum de recipienda beate» recordationis pape 
Leonis epistola censeretur, eam ob bec recipiendam 
statuit quia beáti Cyrili in Epheso exposite fidei 
conveniret, dicendo ita (Act. 4) : Concordat epistola 
sanciissimé archiepiscopi regie Roma | Leonis exposi- 
! tionibus trecentorum decem et octo apud Niceam san- 
etorum Patrum, ei centum quinquaginta apud Constan- 
finopolim novam Homam, et in. Epheso a sanctissimo 
Gyrille episcopo exposit& fidei; et subscripsi. Quis 
igitur sic ἃ totius humanitatis ratione sepositus inve- 
nitur ut credat hunc sacerdotem in causa vel delini- 
ijone fidei ita sibi exstitisee contrarium ut qui tam 
praclari pontificis atque doctoris, id est beati Leonis, 
epistolam aperte pia dogmata continentem beati Cy- 
rilli qu: in Epheso est exposita comparando doctrine 
judicavit orthodoxam, illius econtrario epistole or- 
thodoxum diceret esse scriptum , quod hsretica 
voce ipsa beati Cyrilli dogmata molitur evertere ? 
Cum ergo impossibile sit videri unum eumdemque 
judicem in delinitione fidei aut respuisse quod sibi 
placuit aut idem sibi dicere placuisse quod respuit, 
Becesse est ut omnibus clareat non eum de illa epi- 
stola ad Marim Persam, sed de ista potius Edesseno- 


relectam Edessenorum epistolam clericorum er his 
chartis quas adveraarius protulerat ostensum lbam 
pronuntiavit orthodoxum. Ut autem plenius conten- 
tiosi hzreticorum animi superentur, diversis modis 
estenditur hanc Edessenorum epistolam non velut 
novam in Chalcedonensi concilio ab Iba prolatam, 
sed olim Photio et Eustathio episcopis contraditam 
et eorum gestis insertam. Primo enim ex eo quod 
tempore judicii ad eos data legitur, eis ad quos di- 
recta est tradita nullo modo dubitatur; quippe cum 
in eorum judicio per eam Ibas ad purgationem eoruam 
qui objecta fuerant indiguerit adjuvari. Deinde quod 
in eadem epistola petiisse a memoratis Photio et 
Eustathio impensius Edesseni elerici releguntur ut 
suis eam curarent gestis inserere; quod fieri nibilo- 
minus et ipse judicii ordo poscebat. Quite ita gesta 
non solum veritas presentis ratiocinationis ostendit, 
sed et ipsius Dxe testatur superius δὲ in Chalcedo- 
nensi synodo et in Photii atque Eustathii examine 
deprompta professio. Siquidem sanctum Chalcedo- 
nense concilium episcopes iba ingressus, dum ga 
asserit absolutum Photii et Eustathii constituto, ita 
dicit (Act. 9): Nam et. omnes clerici Edesseni, per 
quos scripserunt pre(atis episcopis, testantur. sue esse 
catholicum : ostendens utique ad eos scriptum et. in 
illorum jam judicio Edessenorum clericorum rescri- 
pto se ab objectis omnibus abeolutum et catholicam 
declaratum. Deinde dum in illa parte gestorum apud 
Photium et Eustathium habitorum, quam, ut dietum 


yum, que posterius lecta est, quia sit ejus ortho- C est, contra eum adversarii relegi petiverunt, tres 


ἄοχα declarata dictatio censuisse. 

XXIII. Nec aliquid [aliquem] moveat illud quod in 
eadem interlecatione memoratur rescriptum epistolte 
quod prolatum est ab ee qui ejus adversarius existit, 
ut ex his verbis, sieut inimici orthodoxe fldei ad 
impugnandam primam Ephesinam synodum aeirui 
eupiunt, quasi de illa αυ ad Marim Persam legitur 
epistola. quam eontra Ibam episcopum in Photii et 
Kunthatii judicio ejus adversarii protulerunt, intelli- 
gatur ità Maximum Antiochenum episcopum judi- 
casse. Quod longe ab ejusdem Maximi esse sensibus 
alienum superius idonea et multiplici ratione proba- 
vimus, Nam illud quod ab adversario ejus scriptam 
prolatum nomina (forte nominat| de ista Edesseno- 
rum clericorum dictam esse non dubium est, Cum 
enim nihil aliud Theophilus adversarius Ib: episcopi 
eontra eum in Chalcedonensi synodo nisi gesta apud 
Photium οἱ Eustathium habita protulisset, et eam 
partem gestoturm, ut evidenter apparet, in qua conti- 
mebatur Edessenorum epistola clericorum malevole 
supprimens, illam tantum per quam gravari putabat 
lbam episcopum fuisse fecisset recitari, tunc Ibas 
episeopus, ut eum evidentius constaret, [aliquid 
deestj ox ipsis qux ab eodem adversario prolate 
faerant chartis, illam partem ab eo fraudulenter 
omissam relegi petiit per quam illa epistola qux ad- 

. wersus eum lecta fuerat probatur exclusa, ut per hoc 
quod ipse adversarius Theophilus protulerat convinci 
efficacius monstraretur. Unde et Maximus episcopus 


testes quos in Photii et Eustathii judicio adversus 
eum adversarii producere nitebantur, memoratus 
episcopus reprobaret, ita dixit (Act. 10) : Est clerus 
noster plurimus [plus minus] nominum ducentorum amt 
plurimum : neque enim reiineo numerum. Omnes cle- 
rici testati sunt sive orthodoxus eim, sive hereticus, et 
per confessiones scriptas, quc et directas sunt. sanciis- 
simo episcopo Domno, ei ad vestram reverentiam ecri- 
pserunt. Si cousonat tantorum lestimonium clericorum 
tribus, sicut dicit ipse, testibus qui cum ipsis venerunt 
ad accusandum in Constantinopolim, et nunc cum ipsis 
existunt, vestrum est. judicare. Ex quo evidenter ap- 
paret ita eum in ipso Photii et Eustathii jadicio ad 
coníatandos testes ab adversario producendos cleri- 
corum Edessenorum epistola fecisse memoriam ut et 
eam judicibus jam traditam demonstraret, et ex co. 
£gnito iisdem judicibus totius Edesseni cleri rescripto, 
paucorum clericorum exigeret non debere testifleae 
tiones admitti. Unde minime dubitatur per illam par- 
tem gestorum fuisse ab adversariis ex studio przeter- 
missam in qua Edessenorum clericorum pro Iba 
litterce tenebantur inserte, et Ibam necessarie hanc 
ipsam Edessenorum epistolam ex ea parte qus» sup- 
pressa fuerat relegi postulasse, ac propterea episco- 
pum Maximum pronuntiasse ex relecto rescripto de 
gestis ab adversario prolatis ipsius rescripti epistoke; 
id est, Edessenorum, dictationem orthodoxam decla- 
ratam. Omissam vero ab adversariis illam gestorum 


partem qua lbas episcopus ab objectis evidentius 


115 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 


174 


purgabatur, et aliis iodis ostenditur. Nam in eadem A catholicum. Rursus in eadem defensione permanens 


Photii atque. Eustathii sententia, qua referunt uni- 
ver;a qux ab Iba episcopo in suo fuerint acta judi- 
cio, continelur quod prone sapuerit lbas episcopus 
ex scripto dare quid de pia fide sentiret, et ex abun- 
danti anatbematizaverit Nestorium, et ea $e in sue 
promiserit eloqui civitatis Ecclesia, et alia qua 
ejuslem judicati tenore monstrantur. Qux omnia 
pars illa gestorum pro adversariorum lbs» episcopi 
voto in Cbalcedonensi synodo relecta non continet, 
Gesta tamen in Photii atque Eustathii judicio esse 
eorum sententia declaratur. Per quod constat sine 
dubio eas partes ab adversariis malitiose suppreesas 
quas scribant Ibe episcopo amplius profaturas. Nam 
ut hz:ec apud Photium et Eustathium episcopos actís 


inserta fuisse minime dubitetur, Thalassii episcopi B 


Cxsarese Cappadociz in Ghalcedona residentis mani- 
festat absque ambiguitate sen£entia, quie post alia ita 
dicit : Quia maxime gestis suscepit ut anathematizaret 
dla que ejus accusatores adversus eum deposuerant ez 
scripto. Quod utique quia in parte illa gestorum que 
adversariis Ib» desiderantbus recensita est non legi- 
tur, manifestum est ex his quz Photius et Eustathius 
in suo judicio gesta referunt, qux» actis imserta fue 
rint, memoratum episcopum Thalassium cognovisse. 
Et ideo omni veritatis luee probatum est ita et illam 
partem gestorum jn qua Edessenorum clericorum 
continebatur epistela, ab adversariis fuisse suppres- 
Sam, sicut el haec pars, ne relegeretur, omissa est : 
qui non ex illa parte quam adversarii relegi volue- 


post ilius ad Marim Persam epistoke lectionem, 
[cum] Edessenorum clericorum pro se roclegi, cujus 
sepe mentionem fecerat, epistolam postulasset, quie 
tam lueid:e veritatis impugnalor existat qui non ex 
istius Edessenorum epistole textu, per quam ipse 
accusatus Ibas zestimari ( forte estimari se | poposeit 
orthodoxum, a Patribus orthodoxam dictationem, et 
euudem Ibam catholicum pronuntiatum fuisse co- 
gnoscat, sed illius epistole ad Mara Persam dícta- 
tionem putet orthodoxam judicatam, qux ei et. pro 
crimine hzreseos objecta est, et si ejus probata 
fuisset, hzreticus potuit judicari? 
XXV. [taque anathematizamus atque damnamus 
suprascriptam epistolam quam ad Marim Persam 
hxereticum scripsisse 1045 confingitur, qux: Deum de 
sancta Dei Genitrice et semper virgine Maria incar- 
natum et hominem faetum esse abnegat, sed purum 
hominem ex ipsa. natum esse dicit, quem templum 
appellat, ut ex hoc alius Deus Verbum et alius Chri» 
stus intelligatur, et sanctum Cyrillum, qui recix 
fidei doctor et preedicator exstitit, ut. baerctienm ef 
similia Apollinari scribentem criminatur, et culpat 
primam Ephesinam synodum tanquam sine examina- 
tione et ínquisitione Nestorium condemnaverit," et 
duollecim capitula sancti Cyrilli impia et, contraria 
recta fidei vocat eadem epistola, defeudit autem 
Theodorum et Nestorium ct impia eorum dogmata et 
conscripta. Predictam igitur epistolam ad Marim 
Persam anathematizamus atque damnamus, in que 


runt, sed ex Photii atque Eustathii episcoporum, (C nefandz superius designatze blasphemise eontinentur. 


quee apud eos acía sint, sententia declaratur. 
XXIV. lgitur indubitanter apparet ex illis gestis 
qus ab adversariis prolata quidem sunt, sed studiose 
pro parte suppressa, Edessenorum epistolam lbam 
episcopum pro se releyi poposcisse, et de ejus epi- 
siohe rescripto, quod ab adversario prolatum sit, 
Maximum Antiochenum episcopum sua interlocutione 
dixisse. Cujus autem epistolze orthodoxa potuit pro- 
Buntiari dictatio valde est superius approbatum. et 
ex hoc manifestius apparebit quia in przccedenti pro- 
secutione sua Ibas ex Edessenorum rescripto se 
asseruit orthodoxum comprobari. Unde consequenter 
orthodoxa dietatio ejusdem Edessenorum epistole 
dicfa est, per quam et ipse se orthodoxum petiit a 


Et quicunque ea quoquo tempore crediderit aeci- 
pienda vel defendenda, aut conatus fuerit aliquando 
presentem damnationem resolvere, pari anathemate 
condemnamus. Eos autem qui memoratam epistolam 
ad Marim Persam designatas superius blasphemias 
continentem a sancta Chalcedonensi synodo a pre- 
senti tempore, innotescente sibi nostri serie consti- 
tut, contenderent esse susceptam, vel a quocunque 
eorumdem Patrum in Chalcedona residentum ortho- 
doxam pronuntiatam nituntur astruere, pari anathe- 
matis paena percellimus ; quoniam non solum sancto 
ac reverendo Chaleedonensi concilio irrogare mg- 
liuntur injuriam, verum etiam incentores ac renov& 
tores se sopiti scandali profitentur, per quod uni- 


judieibus aestimari, et eorum sententia est declaratus y) Yersalis rursus concuti possit. Ecclesia; ut doctoris 


ofthodoxus. Cedat itaque impudentia perversorum 
tam Eutychians hzreseos quam Nestorians sequa- 
cium, qui hwretiea fraude nituntur suadere quod 
quilibe£ in Chalcedonensi synodo residens de illa ad 
Marim Persam epistola totius impietatis plena aliqnid 
Ortkedoxun dicere vel sentire potuerit. Cum enim 
lbas episcopus in principio pro sancte Chalcedo- 
hensis synodi examen ingressus est, ita fuerit prose- 
cutus, Ticende se per clericorum Edessenorum atte- 
élalionem zestimatum fuisse vel :estimari debere ca- 
(bolieum, idem apud Photium et. Eustathium episco- 
Pos ad purgationem snam astruit oportere sufficere 
quod attestati sint Edesseni clerici per confessiones 
828, quas ad eosdem episcopos scrípserunt, se esse 


geptium Apostoli juste vidéantur feriri sententia, 
qux dicit : Utinem εἰ abscidantur qui vok conturbant 
(Gatat. v, 12)! 

XXVI. Expletis qu» de sopienda primi capituli 
quiestione, id est de epistola ad Marim Persam, dis- 
serenda vel definicnda erant, necesse nobis est. quii 
de Theodoro Mompsuesteno ejusque dietis ecclesid- 
sticze unitatis ratio vel fidei a sanctis Patribus tra- 
dite cautela fieri exigit expedire. Perpendimus itaque 
quod hujus quoque quixstionis exordium ex hzretf- 
corum céenoso fonte manaverit. Ctm enim Nesto- 
riani ante plures annos nom vakrent impia ejus 
dogmata sub ipsius damnati Nestorii nomine quo- 
rumdam sensibus decipiendis inserere, hinc profe- 


115 


VIGILI PP. CONSTITUTUM. 


Ld 


176 


renti (proferendi| errUms süi opportunitatem exqui- A Verbi ad Christum qualem Apostolus dixit de viro et! 


sitis ffaudibus invenerunt ut ex Theodori Mompsue- 
steni libris, quem jactant in pace Ecclesi: defecisse, 
impia rursus Nestorii dogmata blasphemiis imma- 
niótibus innovata introducere niterentur. Quorum 
venena diuturnis temporibus occulte serpentia, nunc 
aperta professione manantia, nostros et Christianis- 
simi principis omniumque orthodoxorum animos 
permoverunt attendentium non esse ulterius diffe- 
renda remedia ubi, per patientiam dissimulatione 
nutrita, tam inagni mali videtur crevisse pernicies. 
Hoc enim memoratos Nestorianos publice et inces- 
santer astruere nulli venit in dubium, dicentes : 
Nos patrem non tam Nestorium quam Mompsueste- 
num Theodorum veneramur, ejusque libros tota no- 


muliere, Erunt duo in carne una, et quod post resur- 
rectionem, cum insufflasset Dominus in discipulis 
et dixisset, Accipite Spiritum sanctum, non dedit eis 
Spiritum sanctum. Hoc quoque ausus est dicere, quia 
confessionem quam fecit Thomas cum palpasset 
manus et latus Domini post resurrectionem, dicens, 
Dominus meus et Deus meus, non esse dictam a 
Thoma de Christo (nec enim dicit Theodorus Deum 
esse Christum), sed ad miraculum resurrectionis stu- 
peíactum Thomam glerificasse Deum et ista dixisse. 
Et quod pejus est, etiam in interpretatione quam in 
Actibus apostolorum scripsit idem Theodorus, simni- 
lem fecit Christum Platoni et Manichro et Epicuro 
et Marcioni, dicens quod sicut illorum unusquisque 


str: devotione mentis amplectimur ; nec erit quis- Β €X dogmate quod invenit suos discipulos fecit vocari 


quam qui nobis obsistere [valeat], cum dogma 
nostrum sic antiqui doctoris Theodori ubique vulga- 
tis codieibus astruatur. Quorum Nestorianorum vo- 
Cibus nonnullus ineruditi vulgi numerus quotidianis 
diebus prava seductione decipitur. Cum ergo constet 
amplius per defuncti Theodori nomen atque con- 
scripta Nestorianz hzeresis errorem populis intro- 
miti quam vivus potuit inferre Nestorius, non tam 
negligentiz quam conhibentise discrimen [ forte, con- 
wiventie crimen] nos credidimus incursuros; si ta- 
men necessarie (forte, si tam necessarie] corre- 
etionis, quam periclitantis Ecclesi: dispensatio flagi- 
tat, differri ulterius remedia pateremur. Neque enim, 
ut quidam inaniter diffamabant, Theodori ejusque 


Platonicos et Manichzos et Epicureos et Marcioni- 
sias, simili modo et cum Christus dogma invenisset, 
ex ipso Christianos vocari. Quarum blasphemiarum 
ex libris Theodori Mompsuesteni perversitate reperta 
evidenter apparet falsissime quosdam foventes dicta 
Theodori opinari quod memoratus Theodorus non 
fuerit in sua vita damnatus, cum perspectis prede- 
cessoris nostri beatxe recordationis Damasi synodali- 
bus constitutis, quxe post Nicenum concilium de 
Spiritu sancto tractantibus et convenientibus in urbe 
Roma catholicis episcopis et beatz recordationis 
Ambrosio Mediolanensis civitatis antistite sunt edita 
longe antequam Theodorus Mompsuestinze (Mom- 
psuestiz] officium episcopatus assumeret, invenire- 


Cictorura poterit excusationi proficere quod in epi- C Ius plenissime definitum eos qui duos filios affirmant, 


3tola ad Marim Persam nomen Theodori vel scripta 
ejus videntur copiose laudari, cum et precedenti 
assertione multipliciter fuerit demonstratum eamdem 
epistolam, sicut a nobis, ita et a sanctis Patribus in 
Chalcedona residentibus juste damnatam, et hoc 
potius ad malorum Theodori demonstrationem abunde 
sufliciat quod illic nomen scriptaque ejus laudata 
gunt ubi beatus Cyrillus et Ephesina prima synodus 
impugnatur. Ου cum ita sint, non tamen destitimus 
per fideliores interpretes scripta ejusdem Theodori 
perscrutari , quamvis nobis et ante utcunque fuerint 
publicata. Ex quo nunc perclaruit lucidissima veri- 
tàte przedicti Theodori Mompsuesteni libro contraria 
recta fidei et sanctorum Patrum continere doctrinis. 


unum ante secula, et alterum post assumptionem 
carnis ex Virgine, sicut. superius Theodorum asse- 
ruisse monstratum est, anathematis poena percussos. 
Ubi non solum illi qui eodem tempore ipsius erant 
haresis sectatores, verum eliam illi qui succedenti- 
bus temporibus eumdem sequerentur errorem, ejus- 
dem anathematis vinculis reperiuntur astricti. Cui 
damnationi Theodorum quoque Mompsuesti: necesse 
est fuisse subjectum, qui prxdamnatue heresis secta- 
tor et przdicator effectus est. Neque enim aliter eos 
quos nunc in Árianam vel in aliam quamlibet hzre- 
sem reperimus implicatos, jam anathematis poena 
damnatos accipimus nisi quia in preedamnatis quos 
sectantur erroribus inveniuntur ipsi quoque damnati. 


Unde et sancti Patres contra eum scribentes, suos Ὁ Nec illud omittendum esse perspicimus, quod hi qui 


libros ad instructionem sanctae Ecclesize reliquerunt. 
Nam inter alias blasphemias evidenter eum dixisse 
comperimus alium esse Deum Verbum et alium Chri- 
stum a passionibus anime et desideriis carnis mole- 
etias patientem, et a deterioribus paulatim receden- 
- tem, ad meliora profectu operum pervenisse, et con- 


versatione-immaculatum factum, et tanquam purum . 


hominem baptizatum esse in nomine Patris et 
Filii et Spiritus sancti, et per baptismum gratiam 
sancti Spiritus accepisse, et affiliationem meruisse, 
et ad imperialis imaginis similitudinem in persona 
Dei Verbi Christum adorari, et post resurrectionem 
immutabilem cogitationibus et omnino impeccabilem 
factum. Dixit etiam talem factam esse unitionem Dei 


in suis libris ac disputationibus duos filios credi do- 
cent, negent tamen se duos filios profiteri, eum eis 
nihil prosit hoc vacuis negare sermonibus quod do- 
lose per sua dogmata, libris etiam convincuntur 
astruere. Sic etenim Nestorius, ut superius jam dixi- 
mus, duas naturas, unum Filium se simulans confi- 
teri, et alterum esse qui ex Deo Patre natus est, 
alterum qui ex Virgine matre progenitus, in suis 
disputationibus omni fraudis intentione suadere per- 
sisteng, non potuit debit: penam damnationis ef- 
fugere, nec eum liberare valuit illa unius Filii dolosa 
professio, cujus aliud convincebatur continere do- 
ctrina: quia perversitatis hujusmedi sectatores se 
ipsis puniuntur auctoribus; qui quod erubescunt 


^V. 


411 


JUSTINIANI LiB. ADV. ORIGENEM. 


128 


profiteri, docere non desinunt, et qu» loquenda ne- A qus dicitur Ib ad Marim Persam, iu qua nefanda 


gant, legenda non seribunt *. 

XXVII. Pro his igitur omnibus Ecclesia universalis 
agnoscat cujus utilitati, ne Christi Dei nostri plebs 
amplius seducatur, nostra servit intentio. Quam uti- 
litatem per Theodori nomen atque scripta lzedi supra 
meminimus juste nos et sine aliqua reprehensione ad 
ea que przsenli auctoritate statuimus descendisse. 
Et ideo condemnamus et anathematizamus similiter 
ut aliossomnes h:reticos quos condemnatos et ana- 
thematizatos constat a sanctis quatuor conciliis et 
a catholica Ecclesia, οἱ Theodorum, qui quondam 
Mompsuesti:x episcopus fuit, et ejus impia conscripta 
nihilominus, et qux: Theodoritus conscripsit contra 
rectam fidem et contra duodecim sancti Cyrilli capi- 


superius designate blasphemix continentur, et im- 
pium Theodorum Mompsuestenum cum nefandis ejus 
conscriptis, et qux impie Theodoritus conscripsit. Et 
quicunque ea quoquo tempore crediderit accipienda 
vel deferenda, aut conatus fuerit aliquando presen- 
tem damnationem resolvere, pari anathemate con- 
demnamus. Eos autem qui conservantes rectam 
fidem predictis quatuor synodis predicatam, me- 
morala tria capitula damnaverunt vel damnant, fra- 
tres et consacerdotes habemus. Quscunque vero 
sive meo nomine sive quorumlibet pro defensione 
memoratorum trium capitulorum prolata fuerint vel 
ubicunque reperta, presentis nostri plenissimi con- 
stituti auctoritate vacuamus. Quas omnes designatas 


tula et contra primam synodum Ephesinam, et qux B blasphemias absit ab universali Ecclesia ut quisquam 


ad defensionem Theodori et Nestorii ab eo scripta 
sunt : quia pro ^ ecclesiasticze utilitatis causa popo- 
scit etiam memorata Theodoriti scripta damnari, eo 
quod s:epe dicti Nestoriani sub ejus episcopi nomine, 
qui ἃ beat: recordationis Leone papa et a sancta 
Cbalcedonensi synodo legitur fuisse susceptus, eadem 
Scripta ad astruendi sui erroris videntur adhibere 
suffragium, non aspicientes quod non solum sancli 
Patres in Chalcedona congregati, damnato Nestorio 
cum suis dogmatibus, et ista damnaverint, sed etiam 
ipse episcopus Theodoritus omnia dicta qu» beati 
Cyrilli in Ephesina prima expositis videbantur con- 
traire dogmatibus, in sancta Cbalcedonensi synodo 
aperta professione respuerit, et susceperit definitio- 


predictas quatuor synodos vel unam ex eis asserat 
suscepisse vel eos qui talia sapuerunt atque secuti 
sunt, cum constet a sanctis memoratis Patribus, et 
maxime a sancto Cbalcedonensi concilio, nullum de 
quo fuit suspicio fuisse susceptum nisi qui superius 
designatas blasphemias vel his similia aut h:eresim 
de qua suspectus fuit respuit, aut blasphemias de 
quibus de eo dubitatum est abnegavit atque damnavit. 
Et ideo eos qui memoratam epistolam ad Marim 
Persam designatas superius blasphemias conünentem 
a sancta Cbalcedonensi synodo a presenti tempore, 
innotescente sibi hujus nostri serie constituti, asse- 
rere voluerint esse susceptam, vel a quocunque eo- 
rumdem Patrum ín Cbalcedona residentum ortho- 


em sancti Chalcedonensis concilii, in qua beati C doxam pronuntiatam nituntur astruere, pari anathe- 


Cyrilli in Ephesina prima expositam manifestum est 
predicari doctrinam. Et ita, sicut omne concilium 
sanctx: Chalcedonensis synodi interlocutum est, ab 
eadem synodo constat fuisse susceptum. Propter 
quod clarum est nihil nobis [novi] nos per hanc 
damnationem statuere, sed ea anathematizasse qui 
et sancta Chalcedonensis synodus respuit, et ipse 
quoque Theodoritus episcopus illic sua professione 
damnavit. 

XXVIII. Pradicta igitur tria impia capitula ana- 
lhematizamus atque damnamus, id est, epistolam 


* Recte Cotelerius emendat conscribunt. 
b Forte Jelendum pro. Hanp.. ᾿ 


matis poena percellimus ; quoniam non solum sancto 
ac reverendo Chalcedonensi concilio irrogare mo- 
liuntur injuriam, verum etiam incentores se ac re- 
novatores sopiti scandali profitentur, per quod uni- 
versalis rursus concuti possit Ecclesia; ut doctoris 
Apostoli * juste videantur feriri sententia, qua dicit : 
Utinam et abscidantur qui vos conturbat. Et post sub- 
scriptiones. 

Data vir calendarum Martiarum, imperante do- 
mino Justiniano perpetuo Áugusto anno 27, et post 
consulatum Basilii v. c. anno 15, Constantinopolim. 


9 Lege ut supra, doctoris gentium — Apostoli. 











JUSTINIANI IMPERATORIS 


LIBER 


ADVERSUS ORIGENEM '. 


"o- 


Li 


Λόγος τοῦ εὐσεδεστάτου ἡμῶν βασιλέως Ἰουστινιανοῦ, D Tractatus. piissimi imperatoris Justiniani, missus ad 


καταπεμφθεὶς πρὸς Μηνᾶν τὸν ἁγιώτατον xal uaxa- 
βιώτατον ἀρχιεπίσχοπον τῆς εὐδκίμονος πόλεως καὶ 
πατριάρχην, χατὰ Ὡριγένους τοῦ δνσσεθοῦς, καὶ τῶν 


ἀνοσίων αὐτοῦ δογμάτων. 
Ἡμῖν pi» ἀεὶ σπουδὴ γέγονέ τε καὶ ἔστι τὸ τὴν ὀρθὴν 
xxl ἀμώμητον πίστιν τῶν Χριστιανῶν, zal τὴν κατάστα- 


* Hujus epistolas (sic enim appellat ipse Justinia- 
nus in fine) meminit Liberatus cap. 22, illam dicta- 


Mennam sanctissimum el beatissimum archiepisco- 
pum [felicis urbis el patriarcham, adversus imvivm 
Origenem et ne(arias ejus sententias. 


Nobis semper studio fuit, atque etiam nunc est, 
rectam et irreprehensibilem Christianorum fldem, 


tam fuisse instante AE R. E. diacono, et apoeri- 
siario, ac postmodum a Vigilio pontifice approbatan 


SESS 


419 ᾿ ] 


VIGILIUS PAPA. 


480 


σιν τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Θεοῦ χαθολιχῆς καὶ ἀποστολιχῆς A Slatunique sancüissimx Dei catholice et apostolicze 


ἐχχλησίας ἁτάραχον διὰ πάντων φυλάττεσθαι, xol 
ταύτην πρώτην τῶν ἄλλων τὴν φροντίδα τιθέμεϑα. Δι᾿ ἧς 
χαὶ τὴν ἐν τῷ παρόντι χόσμω βασιλείαν ἡμῖν ἀπὸ Θεοῦ 
παραδεδόσθαι, καὶ φυλάττεσθαι πεπιστεύχαμεν, καὶ τοὺς 
ἐχθροὺς τῆς ἡμετέρα, πολιτείας ὑποτάττεσθαι δι᾽ ἧς καὶ 
£y τῷ μέλλοντι αἰῶνι ἔλεος ἐνώπιον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος 
g)p:iv ἕλπίξομεν. Ei xai τὰ μάλιστα γὰρ 0 τοῦ ἀν)ρωπί- 
, VoU γένους πολέμιος διαφόρους ἐφευρίσχει προφάσεις, δι᾽ 
ὧν σπουδάζει ἐπιδουλεύειν ταῖς τῶν ἀνθ. πων ψυχαῖς, 
ἀλλ᾽ οὖν ἡ τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπία τὴν ἐχείνον καταργοῦσα 
πονηρίαν, καὶ τοὺς ἐναντίους διβλέγχοσα οὐ συγχωρεῖ 
τὸν ἰδίαν καταδλάπτεσθαι, ἢ σκχορπίζεσθαι ποίμνην. 
Ταῦτα δὲ ἡμῖν εἴρηται, ἐπείπερ ἦλθεν εἰς ἡμᾶς, ὥς τινες 
μὴ ἔχοντες κατὰ νοῦν τὸν τοῦ Θεοῦ φόθον, μηδὲ τὴν τῶν 
ὀρθῶν δογμάτων διάκρισιν ἐπιστάμενοι. Δι’ ἧς πᾶς ὁ γι- 
νώσχων τὴν ἀλήθειαν σώζεται, χαταλείψαντες τὰς θείας 
γραφὰς, καὶ τοὺς ἁγίους πατέρας, o9; ἡ καθολικὴ τοῦ 
Θεοῦ ἐχχλησία διδασχάλους ἔχει, καὶ δι’ ὧν πᾶσα μὲν 
πανταχοῦ αἵρεσις ἀπελήλαται, ἡ δὲ ὀρθόδοξος πίστις 
σεσαφήνισται !, ᾿Ωριγένους τε x«l τῶν 'Ελληνιχῶν, xal 
᾿Δρειανιχῶν, x«l Μανιχαϊχῶν αὐτοῦ δογμάτων ἀντιποιοῦν- 
ται, δι᾿ ὧν ἐχεῖνος εἰς βόθρον ἐνέπεσεν. Οἱ δὲ τοιοῦτοι 
πῶς δύνανται Χριστιανοῖς συναριθμεῖσθαι προσώπου ἀν- 
γιποιούμενοι, τὰ Ελλήνων, xal Μανιχαίων, καὶ ᾿Αρειανῶν, 
καὶ τῶν ἄλλων αἱρετικῶν σπουδάσαντος παραδοῦναι; 
ὕστις πρὸ πάντων εἰς αὐτὴν τὴν ἁγίαν xal ὁμοούσιον 
γριάδᾳ βλασφημήσας ἐτόλμησεν εἰπεῖν τὸν μὲν πατέρα 
μείζονα εἶναι τοῦ υἱοῦ, τὸν δὲ υἱὸν τοῦ ἁγίου πνεύματος, τὸ 
δὲ ἅγιον πνεῦμα τῶν ἄλλων πνευμάτων. Προστέθειται [leg. 


κροστέθειχε] δὲ καὶ τοῦτο τῇ ἑαντοῦ ἀσε θείᾳ εἰπὼν, μηδὲ τὸν C 


νἱὸν δύνασθαι τὸν πατέρα ἰδεῖν, μηδὲ τὸ ἅγιον πνεῦμα τὸν 
υἱόν" καὶ ὅτι ὁ υἱὸς xai τὸ ἅγιον πνεῦμα χτίσματά εἰσι" 
xal ὅπερ ἡμεῖς ἐσμεν πρὸς τὸν υἱὸν, τοῦτο ὁ vió ἐστι 
πρὸξ, τὸν πατέρα. Προστίθησι δὲ ταῖς ἑαντοῦ βλασφημίαις 
καὶ τοῦτο ἐν τῷ περὲ ἀρχῶν αὐτοῦ πρώτῳ λόγῳ ἐπ’ αὐτῆς 
λέξεως εἰπὼν οὕτως" € Ἐν τῇ ἐπινοουμένη ἀρχῇ τοσοῦτον 
ἀριθμὸν τῷ βουλήματι αὐτοῦ ὑποστῆσαι τὸν Θεὸν γοερῶν 
οὐσιῶν, ὅσον ἠδύνατο διαρχέσαι * πεπερασμένην γὰρ εἷ- 
vat καὶ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ λεκτέον᾽ xal μὴ προφάσει 
εὐφημίας τὴν περιγραφὴν αὐτῆς περιαιρετέον'" ἐὰν γὰρ ἡ 
ἄπειρος ἡ θείκ δύναμις, ἀνάγκη αὐτὴν μηδὲ ἑαυτὴν νοεῖν" 
τῇ γὰρ φύσει τὸ ἄπειρον ἀπερίληπτον" πεποίηχε τοίνυν 
τοσαῦτα, ὧν ὀδύνατο περιδράξασθαι, καὶ ἔχειν αὐτὰ ὑπὸ 
χεῖρας καὶ συγκροτεῖν ὑπὸ τὴν αὐτοῦ πρόνοιαν, ὥσπερ 


Ecclesi, perturbationum expertem usquequaque 
custodiri. lix»c nobis prima et antiquissima cura est : 
per quam et nobis in presenti seculo imperium ἃ 
Deo traditum esse et conservari credidimus , e£ 
reipubliez nostra inimicos subdi, et s:eculo futuro mi- 
sericordiam in conspectu ejus bonitatis nos adeptu- 
TOS Speramus. Nam et si humani generis hostis va- 
Tias occasiones commiüniscitur, quibus hominum 
animas studet ledere : Dei tamen humanitas, illius 
improbitatem et malitiam frangens atque evacuans, 
adversariosque redarguens, gregem suum damnum 
accipere aut dissipari non permittit. H:zec autem a 
nobis ideo dicta sunt, quod ad nos allatum est, non- 
nullos Dei timorem in animo non liabentes, nec re- 


B cte doctrin:z discrimen tenentes, quo salvatur qui- 


cunque veritatem cognoscit ; relictis divinis Scriptu- 
ris sanctisque Patribus quos catholica Dei Ecclesia 
doctores habet, per quos omnis ubique hzresis ex- 
pulsa est, fides vero orthodoxa declarata ; Origenem, 
ejusque dogmata, paganorum et Arianorum et Mani- 
chzorum erroribus aífinia asserere: per qu: ille in 
foveam incidit. Qui ejusmodi sunt, quomodo possunt 
in Christianis numerari, eum tuentes hominem, qui 
ea que pagani, Manichwi, Ariani, aliique hzretici 
sentiunt, tradere studuit ?* Qui ante omnia in ipsam 
sanctam et consubstantialem Trinitatem blasphemias 
ausus est dicere : Patrem majorem esse Filio, Filium 
sancto Spiritu, sanctum Spiritum aliis spiritibus. 
Porro hoc ad impietatem suam addidit, ut diceret, 
nec posse Filium Patrem videre, nec Spiritum san- 
ctum Filium : ipsum Filium et Spiritum sanctum 
creaturas esse : quodque nos sumus ad Filium, Filium 
esse .ad Patrem. Ad suas autem blasphemias hoc 
quoque adjunxit in primo sermone Petri archon, his 
verbis, sic dicens : In illo, quod mente apprehenditer 
principio, tantum numerum voluntate sua intelligibi- 
lium substantiarum. constituit Deus, quanto poterat 
sufficere ; dicendum enim finitam esse Dei potentiam : 
nec, sub obtentu laudis ac bonorum verborum, tollen- 
da ejus circumscriptio est : etenim si infinita sit divina 
potentia, necesse est eam ne seipsam quidem inielli- 
gere : natura enim infinitum comprehendi non potest. 
Tanta igitur fecit, quanta polerat apprehendere, et 
&ub providentia sua continere ; quemadmedum et t.m- 


καὶ τοσαύτην ὕλην χατεσχεύασεν ὅσην ἠδύνατο xaca- ]) (am materiam apparavit, quantam regere, distinguere, 


χοσμῆσαι. ) Ποίαν ταύτης μείζονα βλασφημίαν κατὰ Θεοῦ 
προινεγκεῖν Ὡριγένης ἠδύνατο, ὁ καὶ ἐπὶ τῆς ἁγίας τριά- 
δος βαθμοὺς ἐπινοήσας, πολυθεΐαν καὶ ἐντεῦθεν εἰσάγειν 
βονλόμενος, καὶ αὐτὴν δὲ Θεοῦ τὴν δύναμιν περιγραπτὴν 
εἶναι τερατευόμενος ; κἀκεῖνο δὲ τὸ πάσης δυσσεδείας ἀνά- 
μεστον τῆς αὐτοῦ ἐστι μυθολογίας τὸ λέγειν, ὅτι πάντα 
τὰ γένη, καὶ τὰ εἴδη συναΐδιά ἐστι τῷ Θεῷ" xal ὅτι τῶν 


8 Describitur hic locus, sed multis subinde prz- 
termissis, in Reg. cod. ms. 2935 prefixo hoc titulo : 
Ἢ ἁγία καὶ οἰχουμενικὴ πέμπτη συνόδος γέγονεν ἐπὶ Ἰου- 
στίνου (pro Ἰουστινιανοῦ) τοῦ βασιλέως, ἥτις ἀνεθεμά- 
τισε τὸν 'Opryéyny καὶ τὰ αὐτοῦ δυσσεθῆ συγγράμματα, 
χαὶ ἀλλόχοτα δόγματα Ἐν αγρίου καὶ Διδύμον τὰ ΩὨριγέ- 
νους φρονοῦντος. "Ex τοῦ ὃ βιθλίον τῶν πρᾳχτικῶν τῆς 


ac exornare poterat. Án ullam majorem potuisset 
Origenes in Deum blasphemiam proferre? qui et in 
sancta Trinitate gradus excogitans, inde vult multi- 
tudinem deorum inducere, ac ipsam Dei potentiam 
cireumscriptam esse monstrose asserit. Hoc vero 
omni impietate plenum, ejus fabulositatis est dicere, 
omnia genera speciesque cozternas esse Deo : quod- 


ἁγίας πέμπτης συνόδον, ix τοῦ λόγου τοῦ εὐσεδεστάτου 
ὑμῶν βασιλέως Ἰουστινιανοῦ πρὸς Μηνᾶν τὸν μκχαριώτα- 
toy ἀρχιεπίσχοπον εὐδαίμονος πόλεως. 'Üpryévousg Tt 
λέγει xai τῶν ἑλληνιχῶν xal Μανιχαϊκῶν αὐτοῦ δογμά- 
τ εἰς, Manuscriptus non est annorum amplius 160. 





181 


JUSTINIANI LIB. ABV. ORIGENEM, 


183 


λογιχῶν τὰ ἁμαρτήσαντα, xod διὰ τοῦτο ἐχπεσόντα τῆς dv À que ratiopabilia que peccarunt, ac propterea de 


ἢ ἦσαν καταστάσεως, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν οἰχείων 
ἁμαρτημάτων τιμωρίας χάριν σώμασιν ἐνεθδλήθη" xal 
καθαιρόμενα πάλιν ἀνάγοντα ἐν T πρότερον ἦσαν χαταστά- 
Ctt, παντελῶς τὴν καχίαν ἀποτιθέμενα καὶ τὰ σώματα" 
x&i πάλιν ix δεντέρον, xal τρίτον, xxl πλεονάκις διαφό- 
ροις ἐμθδάλλονται σώμασι πρὸς τιμωρίαν. Ὑποτίθεται δὲ 
καὶ διαφόρους κόσμους συστῆναί τε, χαὶ συνίστασθαι, 
τοῦτο μὲν παρελθόντας, τοῦτο δὲ μέλλοντας" xal τίς οὕτως 
ἐστὶν ἠλίθιος, ὃς τις τῶν τοιούτων ἀχούων οὐ φρίξει τὴν 
διάνοιαν διὰ τὴν τῆς ἀσεύείας ὑπερβολήν; τίς δὲ οὐκ ἂν 
βδελύξηται τὸν μανέντα Ὡριγένην, τοιαύτας πλασάμενόν 
tt, καὶ ἐγγράφως ἐχθέμενον χατὰ Θεοῦ βλασφημίας ; ἅσ- 
τινας ὡς πᾶσι Χριστιανοῖς ἀπηγορευμένας, καὶ προφανῆ 
τῆς δυσσεθείας ἐχούσας τὸν ἔλεγχον, περισσὸν ἐνομίσα- 


statu suo exciderunt, pro suorum peccatorum pro- 
portione, supplicii causa in corpora injecta eunt, ae 
expurgata, rursum efferuntur ín pristinum statum, 
omni deposita malitia et corporibus : iterumque ac 
tertium, et compluries diversis ad poenam injiciuntur 
corporibus. Ponit porro diversos constitisse et con- 
Stare mundos, tum praeteritos, tum futuros. Ecquise 
nam adeo fatuus est, ut hzc audiens animo non 
exhorrescat propter summam impietatem ? Quis non 
exsecretur insanum Origenem, qui hujusmodi finxe- 
rit ac scriptis mandarit in Deum blasphemias ? quas, 
ut omnibus Christianis interdictas, manifestaque 
habentes impietatis argumenta, supervacaneum du- 
ximus refutatione dignari. Quare si haeretici omnes, 


με) ἀντιῤῥήσεως ἀξιῶσαι" εἰ τοίνυν ἅπαντες αἱρετιχὸὲ ἐπὶ B ob unius forsitan aut alterius dogmatis perversitatem, 


ἑνὸς, τυχὸν, ἢ δευτέρου δόγματος παρατροπῇ ἐχβέδληνται 
τῆς ἁγιωτάτης ἐχχλησίας, ὑποθληθέντες ἀναθέματι μετὰ 
τῶν ἰδίων δογμάτων, τίς ὅλως Χριστιανῶν ἀνέξεται αὐτοῦ 
Ὡριγένους τε, καὶ τῶν πονηρῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων 
ἀντιποιεῖσθαι, τοῦ τοσαύτας μὲν εἰρηκότος βλασφημίας, 
πᾶσι δὲ σχεδὸν αἱρετικηῖς τοσαύτην ὕλην ἀπωλείας xal 
βλασφημίας παρασχομένον, καὶ διὰ τοῦτο xal παρὰ τῶν 
ἁγίων πατέρων ἔχπαλαι ὑπὸ ἀνάθεμα γενομένον μετὰ τῶν 
μυσαρῶν αὐτοῦ δογμάτων ; Ἐὶ γὰρ καὶ δοίη τις τὸν θεο- 
μάχον "Ωριγένην, ὅπερ xal παρὰ τοῖς ἄλλοις αἱρετιχοῖς 
εὑρίσχεται, ἀναμάξαι [ἴσ. ἐναμῆξαι, ἥ, ἀναμίξαι) τινὰ τοῖς 
πονηροῖς αὐτοῦ συγγράμμασιν ἐκ τῶν ὀρθῶν δογμάτων, 
ταῦτα οὐχ ἴδια ἐχείνου χαθέστηχεν, ἀλλὰ τῆς ἁγίας τοῦ 
θεοῦ ἐνχλησίας ὑπάρχει. Καὶ τοῦτο δὲ αὐτὸ χαχούργως 
ἐχεῖνος xal πρὸς ἀπάτην τῶν ἁπλουστέρων ἐμηχανήσατο. 
Ταῖς γὰρ τῶν Ἑλλήνων μυθολογίαις ἐντραφεὶς, καὶ ταύτας 
ἐπεχτεῖναι βουλόμενοςρ ἐσχηματίσατο τὰς θείας δῆθεν 
ἑρμηνεύειν γραφὰς, ἵνα τούτῳ τῶ τρόπῳ τὰ μυσαρὰ αὖ" 
τοῦ δόγματα τοῖς τῶν θείων γραφῶν ὑπομνήμασιν ἀναμί- 
bae, καχοήθως τὴν Ἑλληνικὴν, xal Μανιχαϊχὴν αὐτοῦ 
πλάνην, καὶ ᾿Δρειανικὴν μανίαν εἰσαγάγη, xal τοὺς μὴ 
ἠχριθδωμένους τὰ τῆς θείας γραρῆς δυνηθῇ δελεάσαι. Τί 
«p ἕτερον παρὰ τὰ τῷ Πλάτωνι εἰρημένα τῷ τὴν Ἑλλη- 
νικὴν μανίαν πλατύναντι Ὡρεγένης ἐξέθετο; ἦ παρὰ τίνος 
ἑτέρου ΓΆρειος λαθὼν τὴν οἰχείαν συνεγράψατο νόσον, ó 
πρὺς ὄλεθρον τῆς ἑαυτοῦ ψυ χῆς εἰς τὴν ἁγίαν καὶ ὁμοού- 
δον τριάδα βαθμοὺς ἐπινοήσας; ἐν τίϑι δὲ οὗτος τοῦ Μα- 
γιχαίον ἀπολιμπάνεται, ὃ λέγων τὰς τῶν ἀνθρώπων 
ψυχὰς δι᾽ ἁμαρτίας τοῖς σώμασι τιμωρίας! χάριν ἐμδλην 
θῆναι; ὡς δὴ πρῶτον μὲν νόας οὔσας, xal ἁγίας δυνά- 
Mts, ἔπειτα κόρον λαδούσας τῆς θείας θεωρίας, καὶ 
πρὸς τὸ χεῖρον τραπείσας, xai διὰ τοῦτο τῆς Θεοῦ 
ἀγάπης ἀποψυγείσας, καὶ ἐντεῦθεν ψυχὰς ὑνομασθεί- 
σας, χαὶ τιμωρίας χάριν τοῖς σώμασιν ἐμθληθείσας" 
ὅπερ χαὶ μόνον ἑκανὸν ἦν εἰς τελείαν αὐτοῦ κατάχρισιν, 
οἷα τῆς Ἑλληνικῆς ὑπάρχον δυσσεβείας. Τοῦ γὰρ Θεοῦ 
εἰπόντος, «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα καὶ ὁμοίωσιν 
ἡμετέραν,» εὑρίσκεται χαπὰ τοὺς ἐκείνου ματαίους λόγους 
σῶμα μόνον δίχα ψυχῆς κατ᾽ εἰκόνα xal ὁμοίωσιν γενό- 
βᾶῆνον τοῦ Θεοῦ, ἐὰν ὅλως προυπῆρχε ψυχὴ, καὶ μετὰ τὸ 


γενέσθαι τὸ σῶμα ἐνεθλήθη, ἡ κατηγγίσθη ἐν αὐτῷ. καὶ ᾿ 


ἀνάγχη πᾶσα τοῦ λέγειν, xal αὐτὸν τὸν Θεὸν τὸν τοῦ ἀν- 
θρώπου δημιουργὸν σῶμα ὑπάρχειν, ὡς τὸ σῶμα κατ᾽ 
Siva, χαὶ ὁμφίωσων ἐδίαν ποιῃσάμενον. Πῶς δὲ δύναται 


e sanctissima Ecclesia sunt ejecti, subditique anathe- 
mati cum suis dogmatibus : quis prorsus Christiano 
rum sustinebit Origenem ejusque prava seripta tueri, 
qui tot blasphemias dixerit, omnibusque fere h:re- 
ticis tantam exitii ac blasphemix maleriem prxbue- 
rit, ac idcirco pridem a sanctis Patribus anathemati 
subjectus sit una cum sceleratis ejus dogmatibus ? 
Nam quamvis concedat quis, Deo repugnantem Ori- 
genem e recta doctrina (quod et apud alios: h:reti- 
cos invenitur) aliquid expressisse in improbis suis 
scriptis : ea ipaius propria non est, sed sanct» Dei 
Ecclesie ; atque hoc ipsum malitiose in simpliciorum 
fraudem molitus est. Nam in paganorum commentis 
enutritus, eaque propagare in animo habens, divinas 


C se utique Scripturas interpretari simulavit: ut hoc 


modo nefariam doctrinam suam sacrarum litterarum 
monumentis maligne admiscens, paganicum et Ma- 
micheum errorem suum aique Arianam vesaniam 
induceret, eosque qui sacram Scripturam non aceu- 
rate percepissent, inescare posset. Quid enim aliud 
exposuit Origenes, quam Platonis, qui paganorum 
insaniam dilatarat, doctrinam ; aut a quo 4110 Arius 
wmautuatus, propria venena concinnavit ? qui in exi- 
téum animse sue in sancta et consubstantiali Trinitate 
gradus excogitavit. An hic a Manicheo abest, qui 
animas hominum dicit propter peccata corporibus 
ad supplicium immitti * quique primum quidem men- 
tes et sanctas virtutes fuisse asserat, deinde content- 
plationis divinte satietatem cepisse, ac in deterius 
conversas, idcirco a Dei amore refrixisse, indeque 
Graco nomine appellatas ψυχὰς, et supplicii causa 
corporibus esse inditss ; quod vel solum ad perfe- 
ctam ejus damnationem satis erat, cum a paganorum 
ortum sit impietate. Cum enim dixerit Deus : Facia- 
mus hominem ad imaginem et similitudinem nostram 
(Gen. 1) : ex ejus vanis sermonibus invenitur, solum 
corpus absque anima ad imaginem et similitudinem 
Dei factum esse, si omnino preexistebat anima, et 
facto corpore, in id injecta est, aut in id, tanquam 
in vas immissa. Ac necesse erit omnino dicere, ipsum 
Deum opificem hominis, corpus esse, ut pote qui 
corpus ad imaginem et similitudinem suam fecerit. 
Quomodo autem corpus, imago incorporei esse pos- 
Sit? Quamobrem absit, ut his Christiani assentian- 


A. ur 





185 


VIGILIUS PAPA. 


184 


εἰκὼν itvat τοῦ ἀσωμάτον τὸ σῶμα ; διὸ μὴ γένοιτο A tur. Si vero, juxta Origenis blasphemiam , animae 


τούτοις Χριστιανοὺς συνθέσθαι. Ei δὲ κατὰ τὴν Ὧρι- 


^o yéwug βλασφημίαν προὐύπῆρχον αἱ ψυχαὶ, καὶ διὰ τὸ 


ἁμαρτῆσαι αὐτὰς τιμωρίας χάριν εἰς τὰ σώματα κατε- 
πέμφθησαν, t ἵνα παιδευθεῖσαι σωφρονήσωσιν, ἐχρῆν αὐτὰς 
μηκέτι ἁμαρτάνειν" εἰ γὰρ πρὸς κύλασιν τῇ ψυχῇ διὰ τὴν 
ἁμαρτίαν ἐδόθη τὸ σῶμα, ὥστε αὐτὴν ὀδυνωμένην παι- 
δευθῆναι πρὸς τὸ τιμᾷν τὸν Θεὸν, πῶς συνεργεῖ xod συν- 
αγωνίζεται αὐτῇ τὸ σῶμα πρὸς τὸ ἁμαρτάνειν, ὃ τοῖς 
κολαζομένοις γίνεται [ἴσ: οὐ γίνεται]. Δεσμοὲ γὰρ, xol 
φυλακαὶ, xxi πέδαι, xai συντόμως εἰπεῖν, τὰ τοιαῦτα 
dgexcoxi τοῦ ἀδικεῖν, καὶ τοῦ ἁμαρτάνειν τοῖς xolalo- 
μένοις γίνονται: οὐ γὰρ ὅπως ὁ ἁμαρτήσας πλέον ἁμάρτῃ, 
συνεργὸς αὐτῷ πρὸς τὴν ἁμαρτίαν ὁ δεσμὸς δίδοται, 
ἀλλ᾽ ὅπως παύσηται τοῦ ἁμαρτάνειν διὰ τῶν δεσμῶν 


preexistebant, ac in poenam peccatorum suorum in 
corpora demissc sunt, ut emendatz resipiscerent, 
eas oportebat amplius non peccare. Nam si corpus 
datum est anime in supplicium propter peccata, ut 
doloribus emendaretur ad honorificandum Deum, 
quomodo corpus eam adjuvat et. corroborat ad pec- 
candum, quod iis qui poena afficiuntur, non evenit ? 
Vincula enim, carceres, compedes, ac, ut breviter 
dicam, omnia ejusmodi, iniquitates et peccata eo- 
rum cohibent, qui jam poenas luunt. Nec ut qui 
peecarit, amplius peccet, vincula ei adduntur 40: 
ad peccandum adjuvent ; sed ut vinculorum cruciatu 
peccare desistat. Quare perspicuum est, non ad su- 
periorum peccatorum castigationem, ut illi nugantur, 


βασανιζόμενος. Πρόδηλον τοίνυν, ὅτι οὐ διὰ σωφρονεσμὸν B corporibus immissas esse animas ; sed simul Deum 


προλαδουσῶν ἁμαρτιῶν τοῖς σώμασιν ἐνεθλήθησαν αἱ ψν- 


χαὶ κατὰ τοὺς ἐχείνων λήρους, ἀλλὰ κατὰ ταντὸν ὁ Θεὸς 


τό τε σῶμα, τήν τε ψυχὴν, τουτέστι τέλειον τὸν ἄνθρωπον 
ἐδημιούργησεν. Ὅθεν τῶν διὰ τοῦ σώματος ἡμῖν πεπραγ- 
μένων, εἴτε ἀγαθῶν, εἴτε φαύλων, τὴν ἀνταπόδοσιν ἀνα- 
μένομεν. Τοῦτο γὰρ ἡμῖν παραδίδωσιν καὶ ὁ θεῖος ἀπό- 
στολος Παῦλος, λέγων" € Ὅτι πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι 
δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα χομίσηται 
ἔχαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγα- 
θὸν, εἴτε φαῦλον. »Προσέχειν τοίνυν δεῖ τοῖς ToU Αποστόλον 
ῥήμασιν, ὅτι οὐχ εἶπε χομίζεσθαι δεῖν τὸν χρινόμενον πρὸς 
ἃ ἔπραξε πρὸ τοῦ σώματος. Ἐὲ δὲ ἐπὶ μόνοις τοῖς διὰ τοῦ 
σώματος κολάξεται ἄνθρωπος παρὰ τοῦ χρίνοντος ᾿τὴν 
γῆν, ἡ τῆς δεούσης ἀξιοῦται τιμῆς, μνήμη δὲ οὐδεμία 


προγενεστέρων ἁμαρτημάτων, δῆλον ὅτι οὐ προῦπάρ- 


xovat τῶν σωμάτων αἱ ψυχαί" si γὰρ προῦπῆρχον, εἶπεν 
ἄν ὁ ᾿Απόστολος, ὥσπερ “τὰ διὰ τοῦ σώματος, οὕτω xal 
τὰ πρὸ τοῦ σώματος. Ὅτι δὲ αἱ τῶν ἀνθρώπων ψυχαὶ 
νοεραί τε, χαὶ λογικαὶ τυγχάνουσι, τῶν ὁμολογουμέγων 
ἐστίν" ὅπερ οὐδὲ τοὺς ᾿ΩὯριγένους ἀντιποιουμένους vopi- 
ξομεν ἀπαρνεῖσθαι. Εἰπάτωσαν τοίνυν οἱ τὰ 'Ωριγένους 
φρονοῦντες" αἱ ψυχαὶ αὐτῶν, εἴγε ἄρα χαθὼς λέγουσι, 
προὐπῆρχον τῶν σωμάτων, πρὶν Y) ἐν τοῖς σώμασιν εἰσ- 
ἔλθωσιν, ἐν ποίᾳ τάξει ὑπῆρχον, ἢ τί διεπράττοντο; 
ἐχρῆν γὰρ αὐτὰς εἰδέναι ποῦ ἦσαν, εἰ προῆσαν, xai πῶς 
ἐνταῦθα παρεγένουτο. Ei δὲ τοῦτο αὐτοῖς ἀμήχανόν ἐστι 
λέγειν, ὡς τῆς ἀληθείας μὴ οὔσης, δῆλον Ott μῦθοι τὰ 
x«c' αὐτοὺς ὑπάρχουσιν. Ἴσως δὲ ἐροῦσιν, ὅτι μετὰ τὸ 
εἰσελ)εῖν τὰς ψυχὰς ἐν τοῖς σώμασι, τότε δύνανται δια- 
χρίνειν τε, xai γινώσχειν τὰ πραττόμενα παρ᾽ αὐτῶν" εἰ 
δὲ τοῦτο εἴπωσιν, εὑρίσγεται τὸ σῶμα κατὰ τοὺς αὐτῶν 
ματαίους λόγους τιμιώτερον τῆς ψυχῆς, οἷα χαριζόμενον 
κὐτῇ τὸ νοεράν τε, χαὲ λογικὴν γενέσθαι" ἀλλὰ τὸ λέγειν 
τοῦτο πάσης ἐστὶν ἀνοίας, x«l ἀτοπίας μεστόν. Διατί δὲ 
ὅλως, εἴπερ ὡς λέγουσι προῦπῆρχεν ἡ ψυχὴ, μαθήσεώς 
τινος, ἢ διδαχῆς δέεται ἐν τῷ σώματι γενομένη, κατὰ 
μιχρὸν εἰσαγομένη, καὶ προχόπτουσα εἰς τὰ μείξζογά τε 
καὶ τελειότερα; E! γὰρ προῆν, καὶ ἐγίνωσκεν ἄν τὰ συμ- 
φέροντα μηδεμιᾶς μαθήσεω; δεομένη, καὶ ὡς ἐν γνώσει 
τυγχάνουσα διωρθοῦτο ταῖς: ἐπιμελείαις " xal εἰ τὸ 
πταῖσμα ἐγίνωσχεν, οὐχ ἐδιδάσχετο ὡς προεπισταμένη" 
ri δὲ διδάσκεται ὡς ἀγνοοῦσα, οὐ προήδει᾽ εἰ δὲ οὐ προ- 
(Act, οὐ προῆν, ἀλλὰ δῆλον ὅτι οὐ προῆν. Τῆς γὰρ γενέ- 
σεως ἡμῶν αἰτιὺς ἐστι μόνος ὁ Θεὸς; ὅς τις καθὼς οὐχ 


e. 
D anima habeat ; 


et corpus et animam, id est, perfectum hominem, 
fabricatum esse. Itaque eorum qua per corpus a no- 
bis gesta sunt, sive bonorum, sive malorum, retribu- 
tionem exspectamus ; hoc enim nobis tradit et divi- 
nus apostolus Paulus dicens : Omnes enim nos ma- 
nifestari oportet ante tribunal Christi, «t referat unus- 
quisque ea qu& per corpus proul gessit. sive bonum, 
sivé malum (I Cor. v). AUendenda ergo sunt apostoli 
verba ; nec enim dixit, oportere recipere eum qui 
judicatur, prout gessit ante corpus. Si vero ob ca 
sola qux per corpus homo gessit, ab eo qui terram 
judicat, vel poena aflicitur, vel merito prxmio ; nul- 
laque mentio flat ante admissorum peccatorum : 
perspicuum est, animas aute cotpora non esse. Si 


C enim prwexisterent, dixisset Aposiclus, gesta tum 


per corpus, tum ante corpus. Ánimas vero hominum 
intelligentia et ratione uti, in confesso est ; quod ne 
eos quidem negare putamus, qui tuentur Origenem. 
Dicant igitur qui cum Origene sentiun! : animz ipso- 
rum (siquidem, ut asseverant, aute corpora fuerunt) 
priusquan: in ipsa ingrederentur, quo in ordine erant, 
aut quid agebant ? Oportuit enim eas, si ante crant, 
scire, quo loco essent, aut quemodo huc advenis- 
sent; sin hoc nulla ratione possunt dicere (nam id 
verum non est) apertum est eos fabulas dicere. At 
fortasse dicant, animas postquam corpora ingressz 
sunt, tum discergere posse et cognoscere qu:e a se 
geruntur. Si hoc dicent, ex eorum inani disputatione 
eflicietur, ut corpi plus pretii atque honoris quam 
quod ei in beneficii loco det intelli- 
gentiam et rationem ; atqui hoc asserere, plenum 
dementix est atque absurditatis. Cur vero si anima, 
ut aiunt, ante fuit quam corpus, disciplina indiget, 
postquam in corpus venit, paulatimque instituitur, 
et ad meliora perfectioraque progreditur ? Nam si 
ante existeret, utilia utique cognosceret, nec ulla 
egcret doctrina, nec, ut pote in cognilione versans, 
cura et diligentia erudiretur ; ac si, quid sit offende 
re, sciebat, non edoceretur quod antea scivisset : 
jam vero si docetur, ut in ignoratione versaus, prius 
non sciebat ; si non prius scivit, ante non fuit. At 
liquet eam antea non fuisse. Ortus enim nostri Deus 
solus in causa est; qui ut nos, cum non essenius; 
fecit: εἰς natos, gratia manuque propria tuetur ἃς 


.Ἀ- 


185 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


ὄντας ἡμᾶς ἐποίησεν, οὕτω καὶ γενομένους σώζει τῇ ἰδία Α salvat, si digni atque idonei perhibeamur. Nam 


χειρὶ [χάριτι], ἐὰν ἄξιοι, xal ἐπιτήδεοι φανῶμεν. Ὁ 
Θεὸς γὰρ εἰπὼν, € Ποιήσωμεν ἄνθρωπον χατ᾽ εἰχόνα ἡμε- 
τέραν χαὶ ὁμοίωσιν, ? ἀμφότερα χατὰ ταυτὸν ἐδημιούρ- 
γησε, τουτέστι σῶμά τε πλάσας, καὶ ψυχὴν νοεράν τε 
χαὶ λογικὴν δημιουργήσας. Ἅμα γὰρ σῶμα ἔπ)ασεν ὃ 
θεὸς, xal τὴν ψυχὴν ἐδημιούργησε τέλειον τὸν ἄνθρωπον 
ἀποτελέσας " οὐδὲ γὰρ σῶμα χωρὲς ψυχῆς, οὐδὲ ψυχὴ 
χωρὶς σώματος ἄνθρωπος" «i δὲ προῦπῆρχεν ἡ ψυχὴ, 
καθὼς 'Ὧριγένης ληρεῖ, τίνος ἕνεχεν ὁ ἁγιώτατος προφάτης 
Ζαχαρίας εἶπε, «Πλάσσων πνεῦμα ἀνθρώπου ἐν αὐτῷ; » 
Εἰ γὰρ προῆν, ἔδει μᾶλλον εἰπεῖν, κατα γγίξων, ἢ κατα" 
πέμπων πνεῦμα ἀνθρώπου ἐν αὐτῷ. Νῦν δὲ λέγων 
ὁ προφήτης, πλάσσων, Otíxvuaty, ὅτι ὥσπερ τὸ σῶμα, 
οὕτω καὶ τὴν ψυχὴν οὐ προυύπάρχονσαν ἐποίησεν ὁ Θεὸς 
τῇ ἰδία δυνάμει αὐτοῦ, xal ἀγαθότητι. καθὼς οὖν εἴρηται, 
xut. εἰχόνα xal ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ γενέσθαι τὸν ἄνθρωπον, 
χχὶ τοῦ θείου ἐμφυσήματος ἀξιωθῆναι, δηλοῖ μὴ μόνον 
νοερὰν xal λογικήν, ἀλλὰ καὶ ἀθάνατον τὴν ψυχὴν 9n- 
μιουργηθῆναι πρὸς τὰ ἄρχειν πάντων τῶν πὲ γῆς ποιη- 
μάτων" τοῦτο γάρ ἐστι xai τὸ εἰρημένον τῷ θεολόγῳ T'pa- 
vopio περὶ τῆς ψυχῆς, τὴν ἐκ Θεοῦ x«i θείαν καὶ τῆς 


ἄνωθεν εὐγενείας μετέχουσαν. Οὐχ ὥς τινες φανταζό» 


μενοι λέγουσι τῆς θεϊχῆς οὐσίας ὑπάρχουσαν τὴν ψυχήν" 
ἀλλ᾽ ὡς διὰ τοῦ ἐμφυσήματος τοῦ Θεοῦ γενομένην, καὶ 
χάρισμα παρ᾽ αὐτοῦ λαθοῦσαν τοῦ νοερὰν, x«l λογικὴν, 
xai ἀθάνατον εἶναι, xxl μὴ συναποθνήσχειν τῷ σώματι, 
χαῦ᾽ ὁμοιότητα τῶν ἀλόγων ζώων, à xarà χάριν μετ- 
ἔχειν τῆς ἄνωθεν εὐγενείας, τουτέστιν ἀθανασίας. Μαρ- 
rupti δὲ τούτοις καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Ἰωάννης ὁ Βωνσταντι- 


Deus, qui dixit: Faciamus hominem ad imaginem 
nostram el similitudinem (Gen. 1), utraque simul 
fecit, id est, corpus plasmavit, et animam intelligen- 
tem et rationalem creavit. Simul enim et effinxit 
corpus, et animam condidit, perfectum hominem 
exhibens ; neque enim homo corpus est sine anima, 
nec anima sine corpore. Si autem anima praexiste- 
bat, ut delirat Origenes, cujus rei gratia sanctissimug 
propheta Zacharias dixit : Fingens spiritum hominis 
in eo (Zach. xn) ? Si enim prius erat, magis dicere 
oportuit, Infundens tanquam in vas, vel demittens 
spiritum hominis in eo. Jam vero cum dicit prophe- 
ta, fingens, ostendit, ut corpus, sic animam non 
pr:existentia Deum propria virtute ac bonitate fe- 


B cisse. Quod igitur homo, sicut dictum est, ad ima- 


ginem οἱ similitudinem Dei sit factus, dignatusque 
inspiratione divina ; inde perspicuum est, non solum 
intelligentem et rationalem animam, sed etiam im- 
mortalem esse creatam ; ut omnibus iis quz in terra 
facta sunt imperaret. Hoc est enim quod a Theologo 
Gregorio de anima dictum est, a Deo esse, et divi- 
nam, ac superna nobilitatis participein : non, ut 
nonnulli autumant ac dicunt, divine substantiz aui- 
mam 6886 : sed ut inspiratione Dei factam, gratiam- 
que nactam aD eo, ut intelligens esaet, et rationalis, 
et immortalis, nec una cum corpore inoreretur, si- 
eut irrationabilia animalia, sed per gratiam parti- 
ceps esset supern: nobilitatis, id est immortalitatis, 
His testimonium perhibet sanctus Joannes Constan- 


νουπόλεως πατριάρχης ἐν τῷ ἑνδεκάτῳ λόγῳ τῷ εἰς τὴν C tinopoleos patriarcha in undecimo sermone in crea- 


χτίσιν" λέγει γὰρ οὕτως" € Kal ἐνεφύσησε, φησὶν, εἰς τὸ 
πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴ ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος 
εἰς ψυχὴν ζῶσαν. ᾿Ενταῦθά τινες τῶν ἀγνωμόνων ἐξ oi- 
χείων λογισ κῶν χιγούμενοι, καὶ οὐδὲν θεοπρεπὲς ἐννοοῦντες, 
οὔτε τὴν συγχατάθασιν τῶν ῥημάτων λογιζόαενοι, λέγειν 
ἐπιχειροῦσιν ὅτι ix τῆς τοῦ Θεοῦ οὐσίας ἐστιν ἡ ψυχή. 
Ὦ τῆ; μανίας, ὦ τῆς παραφροσύνης.» καὶ ταῦτα μὲν à 
πατὴρ περὶ τῶν πρηχειμένων. Σχόπει δὲν ὅτι περ περὶ 
μὲν τῶν ἄλλων ἁπάντων ἐπὶ γῆς ποιημάτων εἶπεν ὁ Θεὸς, 
ἐΓεννηθήτω » καὶ € ἐξαγαγέτω ἡ γ, καὶ ἐγένετο. » ἹΙερὶ δὲ 
τοῦ ἀνθρώπου λέγει, «Ποεήσωμεν ἄνθρωπον," x«l οὐ μόνον 
(ποιήσωμεν, » ἀλλὰ « χατ᾽ sixova ἡμετόραν xal ὁμοίωσιν" 
χαξλαδὼν χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς ταῖς ἰδίαις χερσὲν ἔπλασε τὸν 


tionem ; sic enim ait ( Homil. xui in Gen. n) : « Et 
insufflavit, inquit, in faciem ejus spiritum vite, el fuil 
homo in animam viventem. Hic nonnulli imperiti ho- 
mines, propriis cogitationibus moti, ac nihil Deo 
decens in mente habentes, nec condescensionem 
verborum reputautes, dicere audent e Dei substantia 
esse animam. O insaniam, o dementiam ! » Atque 
hc quidem Pater de argumento proposito. Conside- 
ra autem de aliis omnibus in terra factis dixisse 
Deum, fiat, et producat terra, et factum est (Ibid.) ; 
de homine autem dicit : Faciamus hominem : nec 
solum, Faciamus, sed, ad imaginem et similitudinem 
noslram ; et sumens pulverem de terra, propriis ma- 


ἄνθρωπον, xui ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ myodva, nibus hominem finxit, et. insu(flavit ἐπ faciem ejua 


ζωῆς, καὶ ἐγένετο Ó ἄνθρωπος sic ψυχὴν ζῶσαν.» Ἐντεῦθεν 
τοίνυν ἐστὶν ἰδεῖν, πῶς ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον τιαιώτερον 
ἐποίησε τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν ἐπὲ γῆς χτισμάτων. Τὰ 
μὲν οὖν ἄλλα πάντα λόγῳ εἶπε, καὶ ἐγένοντο" τὸν δέ γε 
ἄνθρωπον, καθὼς εἴρηται, αὐτὸς ταῖς ἰδίαις χερσὶ, κατὰ 
τὴν θείαν γραφὴν, ἐδημιούργησε" πάντα δὲ τὰ γενόμενᾳ 
ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐπὲ τῆς γῆς ὑπέταξε τῷ ἀνθρώπῳ τῷ γενομένῳ 
ἐν τῇ ἔχτῃ ἡμέρχ, ἵνα πάντων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς χτισμάτων 
ἤδη προγεγονότων, xod ἑτοιμασθέντων αὐτῷ δεσπόζη, αὐτὸς 
ὑπὸ τοῦ πλάστου δεσποζόμενος. Τοῦτο δὲ ἡμᾶς διδάσχει 
χαὶ ὁ ἐν ἁγίοις θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ λόγω τῷ εἰς τὴν 
Vv χυριαγὴν, λέγων * € Οὕτω τι πρῶτον ἐν ἡμέραις &pifi- 
μεῖται, χαὶ δεύτερον, xai τρίτον, καὶ τὰ ἑξῆς, ὄχρι τὴς 
ἑηδόχης χαὶ χαταπαυσίμον τῶν ἔργων ἡμέρας" αἷς κατας 


μερίζεται τὰ γινόμενα λόγοις ἀῤῥήτοις τασσόμ:να, καὶ οὐκ 


D ;piritum vite, et factus est homo in animam viventem. 


Ex bis igitur perspici potest, ut Deus hominem fe-. 
cerit bonorabiliorem ac pretiosiorem aliis omnibus 
quz in terra sunt creaturis ; alia quidem omnia fecit 
verbo: dixit, et facta sunt; hominem vero, sicuti 
dictum est, propriis ipse manibus juxta divinam 
Scripturam fecit : quxcunque autem ab eo in terra 
facta suut, subdidit homini, qui sexto factus est die : 
ut omnibus terrenis creaturis jam factis, ac ipsi prae- 
paratis, dominaretur, ipse plasmatoris sui obediens 
imperio. lloc et nos docet sanctus Theologus Gre- 
gorius in oratione in novam dominieam (Urat. 45) ; 
sic enim dicit: « [ta aliquid primum in diebus πὰ“ 
meratur, et secundum, et tertiuin, ac deinceps, usque 
ad septüuum diem, quo requies fuit ab operibus; 


- 


187 


VIGILIUS PAPA. 


eO pénc ἀναδιϊόμενα τῷ παντα δυνατῷ [pro παντοδυνάμῳ] À quibus dispertiuntur ca. qux fiunt, incffabili ratione 


λόγῳ Οὗ καὶ τὸ νοῆσσι μόνον, xal εἰπεῖν, ἔργον ἐστὶ παριστά- 
μένον. Εἰ δὲ τελευταῖος ὁ ἄνθρωπος ἀνεδείχθη, χαὶ ταῦτα 
χειρὶ Θεοῦ καὲ εἰχόνι τετιμημένος, θαυμαστὸν οὐδέν ἔδει 
γὰρ ὥσπερ βασιλεῖ προῦποστῆναι τὰ βασίλεια, καὶ οἴτως 
εἰσα χϑῦναι τὸν βασιλέα, πᾶσιν ἤδη δορυφορούμενον. El 
τοίνυν κατὰ τὴν τοῦ θεολόγον T'onjópiou διδασχαλίαν τε- 
λευταῖος ὁ ἄνθρωπος ἀνεδείχθη, καὶ ταῦτα χειρὶ Θεοῦ, 
x«l εἰκόνι τετιμημένος, xxl πάντα παρὰ τοῦ Θεοῦ αὐτῷ 
προητοιμάσθη, καὶ ὥσπερ βασιλεῖ προὐφίσταται τὰ βα- 
οἴλεια, καὶ οὕτως εἰσήχθη παρὰ Θεοῦ ὡς βασι tic πᾶσιν 
ἤδη δορυφορούμενος, πῶς λέγουσιν οἱ κατὰ τὸν 'Ωριγένην 
παραφρονοῦντες, ὅτι προὐτάρχουσαι αἱ ψυχαὶ δι᾽ kuao- 
τίας ἐν σώμασι γαταπέμπονται, ὀφείλουσαι Sia; ὑπέ- 
χεῖν τῶν πρώην ἡμαρτημένων; To ἔμπαλιν γὰρ ὁ ἐν & ἰο"ς 
Γρηγόριος, xai ὕστερον πάντων λέγει τὸν ἄνθρωπον γεγε- 
νῆσθαι, καὶ τιμηθῆναι ὑπὸ Θεοῦ, χαὶ βασιλεύειν τῶν ἐπὶ 
ἧς πάντων. Ὅπερ τιμωρίας μὲν οὐχ ἔστι, πάσης δὲ τὰ 
ἐναντίον προνοίας καὶ εὐεργεσίας ἔνδειξις ὑπάρχει. 
Σύμφωναι δὲ τοίς τοῦ θεολόγου Γρηγοοίον, καὶ ὁ ἐν ἁγίοις 
Ἰωάννης ὃ Κωνσταντινουπόλεως πατριάρχης ὑμᾶς δι- 
δάσχει ἐν τῷ ἐνδεχάτω λόγῳ τῷ εἰς τὴν χτίσιν, λέγων o2- 
τως CAXX ἴσως εἴποι τις ἄν,.--Καὶ τίνος ἕνεκεν εἰ τιμιώ- 
τερον ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος, τὸ ἔλαττον πρῶτον δημίουρ- 
ytirat, καὶ τότε τὸ μεῖζον, xal ὑπερέχον; --- Οὐχ ὁρᾶς, 
ἀγαπητὲ, ὅτι καὶ ἐπὶ τῆς κτίσεως τὸ αὐτὸ τοῦτο γέγονεν; 
ὥσπερ γὰρ ὃ οὐρανὸς, καὶ ἡ γῆ, καὶ ὁ ἥλιο;, χαὲ ἡ σελήνη, 
xal τὰ ἄ)λα πάντα ἐδημιουργήθη, καὶ μετὰ ταῦτα πάντσ 
0 ἄνθρωπος ὁ τούτων πάντων τὴν ἀρχὴν μέλλων ἔγχει» 
ρίξζεσθαι, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ ἐν αὐτῇ τῇ διαπλάσει 
τοῦ ἀνθρώπου, πρότερον τὸ σῶμα πλάττεται... καὶ τότε 
ἡ ψυχὴ ἡ τιμιωτέρα. "Ov γὰρ τρόπον τὰ ἄλογα τὰ εἰς 
ὑπηρεσίαν μέλλοντα sivc χρήσιμα πρὸ τοῦ ἀνθρώπου 
δηλιουργεῖται, ἵνα ἑτοίμην ἔχῃ τὴν ὑπηρεσίαν ὁ μέλλων 
τῆς τούτων χρείας ἀπολαύειν, οὕτω χαὶ τὸ σῶμα πρὸ τῆς 
ψυχῆς δημιουργεῖται, ἵνα ἐπειδὰν κατὰ τὴν ἀπόῤῥητον 
αὐτοῦ σοφίαν ἡ ψυχὴ παραχθῇ, ἔχει τὰς οἰκείας ἐνερ- 
"εἶας ἐπιδείκνυσθαι διὰ τῆς τοῦ σώματος κινήσεως.» Καὶ 
ταῦτα μὲν ὅσον ἐπιδεῖξαι τοῖς ἀπροωμένοις ὅτι τὰ αὐτὰ 
τοῖς ἁγίοις πατράσι φθεγγόμεθα, πανταχοῦ τὴν τῶν ψυ - 
χῶν προὔπαρξιν ἀναιροῦσι" πάλιν δὲ τῆς ἁἰας λεγούσης 
γραφῆς περὶ τοῦ ᾿Αδὰμ, καὶ τῆς Εὔας" «Εὐλόγωσεν αὐτοὺς 
ὃ Θεὸς, xxl εἶπεν, --- Αὐξάνεσθε «αἱ πληθύνεσθς καὶ πλη- 
ρώσατε τὴν γῆν, vol χαταχυριεύσατε αὐτῆς.---πῶς ἄρα εἰ 
προ πῆρχον αἱ ψυχαὶ τῶν σωμάτων, ἔυε)λε κατὰ τὴν 
θείαν πρόσταξιν αὐξάνεσθαι τὰ προὐπάρχοντα χατὰ τοὺς 
ἐχείνων μύθους; xal πῶς εἶχεν 0 Θεὸς εὐληγῆσαι τὰς 
ψυχὰς ταῖς ἁμαρτίαις ἤδη ὑποπεσούσας εἰς τὸ αὐξηθῆ- 
γαί τε, xal πληθυνθῆναι ; ἁμαρτήσασαι γὰρ αἱ ψυχαὶ χκα- 
τάρας υᾶλλον ἧπερ εὐλογίας ἐτύγχανον ἄξιαι. El δὲ 
προ)πῆρχον al ψυχαὶ ἐν ἑτέρα τάξει ὑπάρχονσαι κατὰ 
τοὺς Ὡριγένους μύθους, διὰ τί μόνον ᾿Αδὰμ ἔπλασε" ὁ 
Θεός ; ἄρα μόνον ἡ ψυχὴ τοῦ ᾿Αδὰμ τότε ἦν ἁμαρτήσασα; 
καὶ διὰ τοῦτο ἕν σῶμα ἔπλασεν ὁ Θεός ; εἰ γὰρ ἧσαν πρὸ 
τούτου καὶ ἄλλαι ψυχαὶ, f0: καὶ ἄλλα σώματα ἅμα 
πλασθῆναι ὑποδεχόμενα τὸς ψυχάς. πῶς δὲ ἡ ἁμαρτή- 
σασα κατὰ τοὺς αὐτῶν λόγους Ψυχὴ καὶ διὰ τιμωρίαν εἰς 
σῶμα βλωηθεῖσα, εἰς τὸν παράδεισον τῆς τρυφῆς παρὰ 
τοῦ κυρίου ἐτέθη; εἰ γὰρ διὰ τιμωρίαν σὡματι ἐνεθδλήθη, 


οὐκ ἐν παραδείσῴ τῆς τρυφῆς, ἀλλ᾽ ἐν κολάσεως ἄν ἀπε» 


disposita, nec confertim edita a Verbo reruri omnium 
potente : cujus et cogitare, et dicere rem ipsam est 
prestare. Quod si postremus hoino designatus est, 
idque manu Dei, et imagine honoratus : nibil mirum; 
ei enim tanquam regi oportuit prius regiam aulam 
Bubsistere, ac deinde regem judici, omnium jam 
quasi satellitio süpatum ac munitum. » Quamobrem, 
si ex Gregorii Theologi doctrina, ultimus homo est 
designatus, idque Dei manu , et imagine honoratus, 
ac omnia a Deo illi przparata sunt, eique tanquam 
regi prius subsunt palatia , sicque a Deo introductus 
est, omnium jam stipatus obsequio : quomodo dicunt, 
qui juxta Origenem desipiunt, prxeexistentes animas, 
propter peccata in corpora demitti, prius commisea 


B luitaras? Contra enim sauctus Gregorius ct postre- 


mum omnium hominem factum esse dicit, et a Deo 
honoratum, et iis omnibus qux in terra sunt domi- 
nari : quod sane poen: non est, sed singularis Pro- 
videnti: ac beneficii significatio. Theologo porro 
Gregorio consentit saucti Joannis Constantinopoleos 
patriarche doctrina in undecimo sermone de crea- 
tione, sic enim dicit (Hom. 15 in Genes.) : « At for- 
tasse dicat aliquis : Cur, si anima pretiosior est cor- 
pore, quod inferius est prius fit, ac demum quod 
majus est ac. nobilius? Annon vides, dilecte, in ipsa 
creatione idem hoc factum esse : quemadmodum enim 
colum, et terra, et sol, et luna, ceteraque omnia 
fabricata sunt, ac postremum homo, cui eorum om- 
nium imperium mandandum fuerat : sic in plasma. 


C üione hominis, primum formatur corpus, tum anima, 


qux honorabilior est. Nam ut expertia rationis, qua 
ad utilitatem et obsequium parabantur, ante homi- 
nem exstitere, ut parata ministeria haberet, qui eo- 
rum commodis frui debebat : ita et corpus ante ani- 
wam fabricatum est, ut cum juxta.occultam Dei 
sapientiam anima induceretur, propria officia posset 
motu corporis exsequi. » Atque hiec satis ad osten- 
dendum audientibus, nos ubique eadem senüre ae 
dicere qux» Patres, qui animarum przexistentiam 
tollunt. Proterea , cum sancta Scriptura de Adam 
atque Eva dicat : Benedixit eos. Deus, et dizit : Cre- 
scite, et multiplicamini, et replete terram, et domina- 
mini ei (Gen. 1) : quomodo, si animx antiquiores 
e.fuere corporibus, futurum fuit, ut secundum divinum 


D imperium crescerent ac multiplicarentur, quie ante, 


juxta eorum fabulas erant? et quomodo habebat 
Deus benedicere animas jam in peccata lapsas, ad 
crescendum et multiplicandum ? Ànimae enim pecca- 
tis contaminatsz , maledictione potius quam benedi- 
etione dignze erant. At.si anim: praexistebant, et 
juxta Origenis fabulas, in alio erant ordine : quam- 
ebrem solum Adam plasmavit Deus? an vero Adam 
anima tum sola peccarat, ac propterea unum corpus 
a Deo fabricatum ? Si enim antea aliz anim fuerunt, 
alia corpora simul fabricari oportuit, qu:e gusciperent 
animas. Et quomodo peccatrix, ut eorum est ratio, 
anima supplicii causa in corpus conjecta, in paradiso 
deliciarum a Deo posita est? Nam si ut penas de- 
penderet in corpus esset missa, nou in jllo paradise 





1£9 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


180 


τίθετο τόπῳ" τοσοῦτον δὲ ὁ Θεὺς ἠγάπησε τὸν ἀνήρωπον, ἂν À sed in supplieii loco collocaretur. Tantopere wero 


μετὰ πάντα τὰ δημιουργήματα ἔπλασεν, ὅτι |F. ὥστε] χαὲ 
μετὰ τὸ παραύῆναι αὐτὸν τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ παρὰ τοῦ 
Θεοῦ ἐντολόν, χαὶ διὰ τοῦτο ἐχδληθῆναι τοῦ παραδείσου, 
αὐξανομένον τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, καὶ πληθυνομένης 
τής ἁμαρτίας διὰ τὸ ἐγχεῖσθαι τὴν διάνοιαν τῶν ἀνθρώ- 
πων ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ χείρονα, οὐ περιεῖδεν ὁ Θεὸς ὡς 
ἀ αϑὸς τὸ ἴδιον πλάσμα, ἀλλὰ διαφέροις ἐνουθέτησε cpo- 
ποις τοῖς ἀπὸ τῆς ἁγίας δηλουμένοις γραφῆς ἐπειδὴ δὲ 
ἐπιδεινοτέροις τοῖς ἀῤῥωστήμασε μείζονος ἐδεόμεθα καὶ 
τῆς (θεραπείας) ἐατρείας, αὐτὸς ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ 
λόγος, ὁ εἷς, τουτέστι τὸ ἐν πρόσωπον τῆς ἁγίας τριάδος, 
διὰ τὴν ἑκυτοῦ γιλανθρωπίαν ἄνθρωπος γίνεται μένων 
Θεὺς, μηδὲ τὴν θεϊκὴν αὐτοῦ οὐσίαν ἀλλοιώσας εἰς τὴν 
ἀνθρωπίνην, μηδὲ τὰν ἀνύρωπίνην αὐτοῦ οὐσίαν tlc τὴν 


dilexit hominem Deus , quem post omnes creatoreg 
fabricaverat , ut cum ille transgressus eeset datum 
sibi pr:ceptum, ac idcirco e paradiso esset expulsus ; 
crescente hominum genere, gliscente peccato, quod 
cogitatio hominis ad deteriora pravo studio incum- 
beret, figmentum suum Deus , ut pote bonus , noa 
neglexit, sed multis modis reprebendit et castigavit, 
sicuti sancta Scriptura signilicat. Postquam vero ob 
graviores morbos majore medicina indiguimus ; ipsum 
unigenitum Dei Verbum , unus , id est, una persona, 
sancte Trinitatis , propter benignitatem suam homo 
fit, manens Deus, nec divina sua substantia in buma- 
nam conversa, nec humana in divinam mutata ; unus- 
que est ac idem in utraque natura, in iisque incon- 


θεϊκὴν μεταθαλών. καὶ ἔστιν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἐν ἑχατέραις B fuse atque indivise cognoscitur. Manene enim quod 


ταῖς φύσεσιν ἀσυγχύτως xxi ἀδιαιρέτω; γνωριζόμενος. 

Μείνας γὰρ ὅπερ xv, γέγονεν ὕπερ οὐχ ἦν. Καὶ τὸν óptt- 
᾿ λόμενον θάνατον παρ᾽ ἡμῶν ἐκ τῆς διὰ τὸν παράξασιν καρ 
ταχρίσεως, ἐν τῇ ioix σαρκὶ ἀναδεξάμενος, ἠλευθέρωσεν 
ἡμᾶς τοῦ αἰωνίον θανάτου, ἀναρχὴ τῶν κεκοιμημένων 
γινόμενος, καὶ πρωτότοχος ἀναστὰς ἐκ νεχρῶν συνήγειρε 
χαὲ συνεχάθισεν ὑμᾶς ἐν τοῖς ἐπουρανίοις, χαθὼς ἑμᾶς 
διδάσχει ἡ ἀποστολικὴ παράδοσις. Εἰ γὰρ καὶ τὴν ἀρχὴν 
ἡ ἀνθρωπένη φύσις διὰ τὴν παραχοὴν ἐστερήθη τοῦ πα- 
ραδείσον, ἀλλ᾽ ὅμως ὡς εἴρηται, ὁ μονογενὴς νζὸς τοῦ 
Θεοῦ διὰ τὴν πολλὴν ἀγάπον αὐτοῦ, ἣν ἠγάπησεν ἡμᾶς, 
τὴν ἡμετέραν φύσιν ἑνώσας ἑαυτῷ ἀδιασπάστως καθ᾽ 
ὑπόστασιν, ἐν τῇ μήτρα τῆς ἁγίας ἐνδόξου θεοτόχον xal 
ἀειπαρθένον Μαρίας, μείζονος ἡμᾶς ἐξίωσε χάριτος, τὴν 


erat, factum est quod non erat : mortemque nobi 
debitam ex transgressionis damnatione, in propria 
carne suscipiens, :eterna nos morte liberavit, primitias 
dormientium factus, ac primogenitus resurgens ex 
mortuis, consuscitavit el consedere fecil in calestibets 
(1 Cor. xv ; Coloss. 1; Ephes. n) : quemadmodum nos 
docet traditio apostolica. Quamvis enim a principio 
humana natura propter inebedientiam privata para- 
diso est : tamen, ut eet diclum, Unigenitus Dei Filius 
propter multam  Charitatem suam qua dilexit νοῦ 
(Ephes. u) , naturam nostram sibi uniens iadivise 
secundum subsistentiam in utero sancte gloriose 
Dei genitricis semper virginis Maris, majori nos 
digualus esl gratia, donans nobis regpum coelorum. 


ἐν οὐρανοῖς βασιλείαν ἡμῖν χαρισάμενος. Μαρτυρεῖ δὲ ( Atque his testimonium perhibet sanctus Joannes Con- 


τούτοις xal ὁ ἐν ἁγίοις Ἰωάννης ὁ Κωνσταντινουπόλεως 
πατριάρχης ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὴν ἀνάληψιν, λέγων οὕ- 
τως εὑἡμεῖς οἱ τῆς γᾶς ἀνάξιοι φανέντες, σήμερον εἰς τὸν 
οὐρανὸν ἀνήχθημεν" οἱ μηδὲ τῆς χάτω ἀρχῆς; ὄντες 
ἀξεοιγ πρὸς τὴν βασιλείαν ἀνέδημεν τὴν ἄνω, ὑπερέθημεν 
τοὺς οὐρανοὺς, ἐπελαθόμεθα τοῦ θρόνον τοῦ βασιλικοῦ" 
χαὶ ἡ φύεσις, δι᾿ ἣν ἐφύλαττε τὸν παράδεισον τὰ Xepov6ilp, 
αὐτὰ ἐπεάνω τῶν Χερουδὶμ χάθηται σήμερον. Λποδέδειχται 
τοίνυν ὅτε οὐχ ὡς ᾿Ωριγένης ληρεῖ, ἐν οὐρανοῖς αἱ ψυχαὶ. 
προυπάρχουσαι, ἔπειτα ἁμαρτήσασαι κατεπέμφθησαν 
τιμωρίας χάριν εἰς τὰ σώματα. ᾿Αλλ᾽ ἐκ τῶν ἐναντίων 
ἐπὶ γῆς δημιουργηθεῖσα ὅλη ἡ τοῦ ἀνθρώπον φύσις, 
τουτέστε σώματος xal ψυχῆς, διὰ τῆς ἐπιδαλλούση; τοῦ 
Θεοῦ ἀγαθότητος τῆς ἐν οὐρανοῖς ἠξίωται βασιλείκρε 


staptinopoleos patriarcha in. sermone de Ascensiene 
(Tom. HI oper. ejus), sic dicens : « Qui terra iudigui 
exsliteramus, hodie in eolum elevati sumus : qui no 
inferiore quidem imperio fueraanus digni, ad regnum 
supernum conscendjmus, supergressi ceelog, regium» 
que solium adepti. Natura, propter quam Cherubim 
paradisum custodiebant (Gen. 1), ipsa supra Cheru- 
bim hodie sedet. » Quamobrem demonstratum est 
animas, non, ut Origenes nugatur , in coelie prius 
fuisse, ac deinde in corpora missas, ut perpetrato- 
rum peccatorum poenas exsolverent; sed contra, in 
terra fabricatam universam naturam humanam, id 
est corpus atque animam, bonitate ac dignatione di- 
vina coelos adeptam esse : ut qui homines mandata 


Ὥστε τοὺς ἀνθρώπους τοὺς τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ φνλάτ- D Dei custodirent ac implerent, angelorum in coelis 


τουτάς τε, x«i πληροῦντας, ἀξιοῦσθαι τῆς ἐν οὐρανοῖς 
τῶν ἀγγέλων συνδιαγωγῆς ᾿ οὺς ἐν τῇ γῇ διὰ τῆς πρὸς 
Θεὸν ὁμολογίας μιμεῖσθαι προσετάχθημεν. Bo λόμενος 
γὰρ ὁ Θεὸς διὰ τὴν ἄφραστον αὐτοῦ φιλανθρωπίαν, ὧν 
τρόπον iv οὐρανοῖς ὑπὸ τῶν ἁγίων δυνάμεων δοξάξεται» 
οὕτω xal ἐπὲ τῆς γᾶς ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων δοξάζεσθαι, ἐδη- 
μιούργησε τὸν ἄνθρωπον, δεύτερον ἄγγελον ἐπὲ τῆς γῆς; 
ὡς &y πληρωθῇ τὰ πάντα δόξης Θεοῦ. δεν καὲ ὁ χύριος 
παραδιδοὺς ὅπως óptQovat προσεύχεσθαι, λέγει" — Πάτερ 
ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄναμά σου, ἐλ- 
θέτω ἡ βασιλεία σου, γενηθήτω τὸ θέλημά σον, ὡς ἐν 
οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς.» 

Σύμφωνα δὲ τοῖς παρ᾽ ἡμῶν εἰρημένοις καὶ ὁ ἐν ἁγίοις 
Μμολόγος Γρηγόριος ἐν. τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὸ ἅγιον πάσχα 


^ 


eonversatione digni haberentur, quos in terra imitari 
per confessionem in Deum jussi sumus. Nam cum 
vellet Deus propter inenarrabilem humanitatem suam, 
sicut in celis a sanctis virtutibus glorificatur, ita οἱ 
in terra glorificari ab hominibus, fabricatus est homi- 
nem, alterum angelum in terris : ut Dei gloria omnia 
complerentur. Itaque Dominus tradens quomodo sit , 
orandum, dicit : Pater noster, qui es ín catis, sancti- 
ficetur nomen tuum, adveniat regnum tuum, fiat volin- 
tas tua sicut in celo et in terra. 


Cum his porro qu: a nobis dicta sunt, conveniunt 
qua senetus Theologus Gregorius decet in sermone 


191 


VIGILIUS PAPA 


192 


διδάσκει, λέγων οὕτως * € Τοῦτο δὴ βουληθεὶς ὁ τεχνίτης Α desancto Paschate (Orat. 42, que est 9.de Paschate) ; 


ἐπιδείξασθαι λόγος, καὶ ζῶον ἕν ἐξ ἀμφοτέρων, δρατῆς τε 
λέγω καὶ ἀοράτου φύσεως, δημιονργεῖ τόν ἄνθρωπον" 
καὶ παρὰ μὲν τῆς ὕλης λαδὼν τὸ σῶμα ἤδη προῦποστά- 
σης, παρ᾽ ἑαυτοῦ δὲ ζωὴν ἐνθεὶς, ὃ δὴ ψυχὴν νοερὰν, καὶ 
εἰκόνα Θεοῦ οἷδεν ὁ λόγος, οἷόν τινα κόσμον ἕτερον ἐν μι- 
χρῷ μέγαν ἐπὶ τῆς γῆς ἵστησιν, ἄγγελον ἄλλον προτκχυνη» 
τὴν μιχτὸν, ἐπόπτην τῆς δρατῆς χτίσεως, μύστην τῆς 
νοουμένης, βασιλέα τῶν inl γῆς. βασιλεύομενον ἄνωθεν.» 
Πρόσχες τοίνυν, ὅτι λέγων ὁ πατὴρ, ἐξ ἀμφοτέρων 
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, προσέθηχεν. ὅτι τὸ 
μὲν σῶμα ἐξ ὕλης ἤδη προὐποστάσης ἔλαθε, τὴν δὲ ψνυ- 
χὴν οὐδὲ προῦπάρχειν εἶπεν, οὐδὲ ἔκ τινος προύπαρχού- 
σὴς οὐσίας γεγενῆσθαι, ἀλλ᾽ ὅτι παρ' ἑαυτοῦ ὁ Θεὸς ἐνέ- 
θηχε τὴν ζωὴν, ὃ δὴ ψυχὴν νοερὰν καὶ εἰχύνα Θεοῦ οἶδεν 
ὁ λόγος. καὶ τὸ εἰπεῖν δὲ τὸν πατέρα, ὅτι βασδέα ἐπὶ τῆς 
γῆς ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον ὁ Θεὸς βασιλενόμενον ἄνωθεν, 
ἀναιρεῖ τὸ λέγειν ὡς διὰ χόλασιν ἐνεήλήθησαν al ψυχαὶὲ 
τοῖς σώμασι" τὸ γὰρ βασιλεύειν ἐπὶ τῆς γῆς, χαὶ ὑπὸ 
Θεοῦ μόνου βασιλεύεσθαι, οὐ τιμωρίας, ἀλλὰ μεγάλης 
ἐστὶ τῆς τοῦ Θεοῦ δωρεᾶς. 


sie enim dicit : « Cum hanc rem Verbum artifex de- 
monstrare vellet, etiam animal unum ex utrisque , 
natura videlicet visibili atque invisibili, hominem fa- 
bricatur ; sumptoque corpore e materia qui ante sub- 
sistebat, ac a seipso vitam indens (quod utique ani- 
mam intelligentem et imaginem Dei esse ratio novit), 
veluti quemdam alterum mundum, in parvo magnum 
constituit in terra, alium angelum, promiscuunm ado- 
ratorem, contemplatorem visibilis naturz, studiosum- 
que ejus 4υξ &ola mente comprehenditur : eorum quz 
in terra sunt, imperatorem superno obtemperantem 
imperio. » Quare attendendum est, Patrem bunc, 
cum diceret Deum ex utrisque fecisse hominem, ad- 
didisse e prius subsistente materia corpus sumptum : 


p non dixisse vero prius exstitisse animam, nec ex ulla 


substantia natam qux ante existerent : sed Deum per 
seipsum vitam indidisse, quod animam esse intelli- 
gentem, et Dei imaginem , novit ratio. Quod autem 
dicit Pater, Deum fecisse hominem imperatorem in 
terra, superno obstrictum imperio , evertit. eorum 
assertionem qui ad poenam animas immíissas corpo- 


ribus dicunt. Nam in terra regnare , soliusque Dei teneri imperio, non in supplicii loco ducendum est, 


sed in magno beneficio ac munere Dei. 

Πρὸς τούτοις δὲ χἀκεῖνο εἰπεῖν ἀναγκαῖον ἡγούμεθα 
πρὸς τοὺς τὴν προὔύπαρξιν λέγοντας, ὅτι εἴπερ ἀληθὲς ἦν 
τὸ προὐπάρχειν τὰς ψυχὰς τῶν σωμάτων, ἐγίνωσκον ἂν 
x«l ἐμέμνηντο ὅ τι ἔπραττον xai πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν ἐν 
τοῖς σώμασιν, ὥσπερ καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν ἐπίστανται 
καὲ γινώσχουσι τὰ πραχθέντα αὐταῖς ἐν τοῖς σώμασιν. 
᾿Αποδείξομεν δὲ τὸ γινώσχειν τὴν ψυχὴν μετὰ τὴν ἐντεῦ- 
θεν ἀποδίωσιν τὰ ἑαυτῇ πεπραγμένα, ἐξ αὐτῶν τῶν τοῦ 
εὐαγγελίον ῥημάτων" λέγει γὰρ ὃ δισπότης ἡμῶν καὶ 
σωτὴρ Χριστὸς ἐν τῷ κατὰ Λουχᾶν εὐαγγελίῳ εἰς τὴν 
περιοχὴν τοῦ Λαζάρου xal τοῦ πλουσίον, ταῦτα’ εἴΑν- 
θρωπὸς τις ἦν πλούσιος, καὶ ἐνεδιδύσχετο πορφύραν καὶ 
βύσσον, εὐφραινόμενος καθ᾽ ὑμέραν λαμπρῶς. Πτωχὸς δέ 
τις ἦν ὀνόματι Λάξαρος, ὃς ἐθέθλητο εἰς τὸν πυλῶνα 
«ὑτοῦ ἡλχωμένος, καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν 
ψιχίων τὰν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίον " 
ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἀπέλειχον ἐρχόμενοι τὰ ἕλκη αὐτοῦ. 
Ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν, καὶ ἀπενεχθῆναι αὐ- 
τὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν χόλπον ᾿Αδραάμ. ᾿Απέθανε 
δὲ καὶ ὁ πλούσιος, καὶ ἐτάφη. Καὶ ἐν τῷ ἄδῃ ἐπάρας τοὺς 
ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν ᾿Δδραὰμ 
ἀπὸ μαχρόθεν, xxi Λάξαρον ἐν τοῖς χόλποις αὐτοῦ" xal 


Ad hzc illud nobis necessario dicendum existima- 
mus in eos qui preexistentiam asserunt : Si vere 
esset, prius esse animas quam corpora, cognoscerent 
ac recordarentur qu: ante gessissent quam in cor- 
pora venirent ; quemadihodum post obitum sciunt ae 
norunt qux in corporibus egere. Demonstrabimus 
autem animam post discessum e vita cogaoscere quie 
gessit, ex ipsis Evangelii verbis; h:ec enim dicit Do- 
minus noster et Salvator Christus in Evangelio secun- 
dum Lucam in periocha Lazari et divitis (Luc. xix) : 
Homo quidam crat dives , et induebatur. purpura. et 
byfto, et epulabatur quotidie splendide. Et erat qui- 
dem mendicus nominc Lazarus, qui jacebat ad januam 
ejus , ulceribus plenus , cupiens satiari de micis qua 
cadebant de mensa divitis : sed et canes veniebant, el 
lingebant ulcera ejus. Factum est autem ut moreretur 
mendicus , et portaretur ab angelis in. sinum Abrahe. 
Mortuus est autem ei dives , et sepultus est. Et in in- 
ferno elevans oculos suos cum esset in tormentis, vidil 
Abraham a longe, et ipse Lazarum in sinu ejus : et ipse 
clamans dixit : Pater Abraham, miserere mei, et mitte 
Lasarum, ut intingat extremum digiti sui in aquam, et 


* 8 ? * . ’ * * ’ id 
αὐτὸς φωνήσας εἰπε" — Πάτερ ᾿Αδραὰμ, ἐλέησον με, καὶ D refrigeret linguam meum, quia crucior in hac flamma. 


πέμψον Λάζαρον, ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δαχτύλου αὐτοῦ 
ὕδατος, xal καταψύξη τὴν γλῶσσάν μον, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν 
τῇ φλογὶ ταύτῃ.---Εἶπε δὲ 'ACpaiu*— Μνήσθητι, τέχτον, 
ὅτι ἀπέλαδες σὺ τὰ ἀγαθὰ δον ἐν τῇ ξωῇ σου, καὶ A&- 
ξαρος ὁμοίως τὰ κακά" νῦν δὲ αὐτὸς παρακαλεῖται, σὺ δὲ 
ὀδυνᾶσαι. Καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἐμῶν τε καὶ ὑμῶν 
μέγα χάσμα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαῆναι ἐντεῦ- 
θεν πρὸς ὑμᾶς, μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς 
διαπερῶσιν.--- Εἶπε δέ" ---ρωτῶ οὖν σε, πάτερ, ἵνα πέμ- 
Vos αὐτὸν εἰς τὸν οἶχον τοῦ πατρός πον, ἔχω γὰρ ᾿πέντε 
ἀδελφοὺς, ὅπως διαμαρτύρηται αὐτοῖς, ἵνα μὴ καὶ αὐτοὶ 
εἰσέλθωσιν εἰς τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνον.νΑἱσχυνθή- 
τῶσαν οὖν οἱ Ὡριγένονς ἀντιποιούμενοι καὶ ix. τῶν τοῦ 


Et dixit illi Abraham : Fili , recordare quia recepisti 
lu bona tua in vita tua , et Lazarus similiter mala; 
nunc autem-hic consolatur, tu vero cruciaris. Et in his 
omnibus inter nos et vos magnum chaos firmatum est : 
ut hi qui velint transire ad vos , non possint , neque 
inde huc transmeare.. Et ait : Rogo ergo te, pater, ut 
mitlas eum in domum patris mei ; habeo enim quinque 
fratres : ut testetur illis, ne et ipsi veniant in hunc lo- 
cum tormentorum. Quamobrem pudeat eos qui tuen- 
tur Origenem vel ex sancti Evangelii verbis. Si enim 
ante anime quam corpora fuissent, cognoscerent e3 
qui: ante corpus fecissent , quemadimodun post mi- 
gratjonem e vita reminiscuntur ea «aug in corpore 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


494 


ἁγίον εὐαγγελίου ῥημάτων. Ἐὲ γὰρ προῦπῆρχον αἱ ψυ- À gesserunt ; hoc enim e verbis sancti Evangelii didi . 


yel τῶν σωμάτων, ἐγίνωσκον ἄν xol cà πρὸ τοῦ σὼμα- 
τος αὐταῖς πραχθέντα, καθάπερ καὶ μετὰ τὴν ἀποδίωσεν 


cimus. 


μέμνηνται τῶν διὰ τοῦ σώματος αὐταῖς πεπραγμένων. Τοῦτο γὰρ ix τῶν ῥήσεων τοῦ ἁγίου εὐαγγελίου ἐδιδά- 


χθημέν- 

4 Ὅτι δὲ ταῖς θεοπνεύστοις γραφαῖς ἀκολουθοῦντες οἱ 
ἅγιοι πατέρες τὰ τοιαῦτα κατέκριναν δόγματα, σὺν Ὥρε- 
γένει τῷ ταῦτα μυθολογήσαντι, ἐξ αὐτῶν τῶν εἰρημένων 
τοῖς ἁγίοις πατράσι καὶ ἤδη μὲν σαφῶς ἀπεδείξαμεν, οὐ- 
δὲν δὲ ἧττον xal διὰ τῶν ἐφεξῆς μαρτυριῶν τῶν ἀγίων 
πατέρων ἀποδείξομεν, καὶ πρῶτον τὸν ἅγιον Πέτρον ἐπί- 
σκοπὸν ᾿Αλεξανδρείας γενόμενον xal μάρτυρα παραθησό- 
μεθα, τοῖς τοιούτοις ἡμῶν μαρτυροῦντα λόγοις. 

Τοῦ ἁγίον Πέτρου ἐπισχόπου καὶ μάρτνρος τῆς μεγα- 
λοπόλεως ᾿Αλεξανδρείας, ἐχ τοῦ πρώτου λόγον, περὶ τοῦ 
μηδὲ προὐυπάρχειν τὴν ψυχὴν μηδὲ ἁμαρτήσασαν, διὰ 
τοῦτο εἰς σῶμα βληθῆναι" ε Ἡγούμεθα τὰ περὶ τοῦ πρώ- 
vov ix τῆς γῆς χοϊκοῦ γεγιννημένον ἀνθρώπου παραθέ- 
σθαι, πρὸς τὸ δεῖξαι ἕνα xal τὸν αὐτὸν ἐν τῷ αὐτῷ καιρῷ 
γενόμενον, χἄν μερικῶς ποτε ὁ ἔσω xal ἔξω λέγηται ἄν- 
θρωπος. Εἰ γὰρ καὶ κατὰ τὸν σωτύριον λόγον, ὃ ὃ ποιήσας 
τὰ ἔσωθεν, καὶ τὰ ἔξωθεν ἐποίησεν, ἀλλ᾽ οὖν γε ἐφάπαξ, 
καὶ ἐν ἑνὶ καιρῷ, τουτέστι τῇ αὐτῇ ὑμέρᾳ, ὅτε εἶπεν Ó 
θεὸς,---Ποιόσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα xol ὁμοίωσιν ἡμε- 
τέραν. --- Ὡς ἐκ τούτου εὔδηλον εἶναι, ὅτι οὐκ ἀπὸ συνό- 
δον), ὡς προῦντος τινὸς ἑτέρον, xxl ἀφ᾽ ἑτέρου τόπου συν- 
ἐληλυθότος, γεγέννηται. Εἰ γὰρ σύνοδος ἦν, τίνος ἕνεχεν 
καὶ τὸ πεποιημένον ἀνεγράφα; " καὶ μεθ᾽ € ἕτερα" « Ὧστε 
οὐχ ἐνδέχεται πρὸ σωμάτων οὐρανῷ ἁμαρτάνων | F . ἁμαρ- 
τάνειν] ψυχὰς, μηδὲ ὅλως πρὸ σωμάτων ὑποστάσας. Τὸ 
γὰρ μάθημα τοῦτο τῆς Ἑλληνικῆς ἔστι φιλοσοφίας, ξένης 
καὶ ἀλλοτρίας οὔσης τῶν ἐν Χριστῷ εὐσεδῶς θελόντων 
ζῇν. ν 

Τοῦ αὐτοῦ ix τῆς μνσταγωγίας, ἧς ἐποιήσατο πρὸς 
τὴν ἐχχλησίαν, μέλλων τὸν τοῦ μαρτυρίον στέφανον ἀνα- 
δέχεσθαι" «Διὰ τοῦτο παραχαλῶ, γρηγορεῖτε, ὅτι εἰς θλί- 
Vo πάλιν μῆλετε εἰσελθεῖν. Οἴδατε πόσους κινδύνους 
ὑπέμεινεν ὁ ἀναθρέψας με πατήρ μὸν καὶ ἐπίσχοπος 
Θεονᾶς ἀπὸ μαινομένων εἰς τὰ εἴδωλα" οὗ xal τὸν θρόνον 
διιδεξάμην, εἴθε δὲ καὶ τὸν τρόπον ὡς δὲ καὶ ὁ μέγας 
Διονύσιος καταχρυπτόμενος ἀπὸ τόπων εἰς τόπους, καὶ 
πρὸς τούτω καὶ Σαδελλίον θλέβοντος. Τί δὲ εἴπω Ἧρα- 
χλᾶν x«l Δημήτριον, τοὺς paxapioo ἐπισχόπους, οἷονς 
πειρασμοὺς ὑπέστησαν ὑπὸ τοῦ μανέντος Ὡριγένους, xai 
αὐτοῦ σχίσματα βάλλοντος καὶ ἐν τῇ ἐχχλησίᾳ, τὰ ἕως σή- 
βεέρον ταραχὰς αὐτῇ ἐγείραντα; νΠῶς τοίνυν δύναταί τις 
τῶν εὖ φρονούντων ἐναντιοῦσθαι τοῖς χατὰ Ὡριγένους εἰ- 
βαημένοις παρὰ τοῦ ἁγίου μάρτυρος x«l ἐπισχόπου ᾿Αλε- 
e Décpov; ὅς τις τὸν καλὸν ὑπὲρ Χριστοῦ ἀνα- 

δεξάμενος ἀγῶνα , οὐ μόνον ἀπεχήρυξεν ὭὩριγένην καὶ 
τὰ μυσαρὰ αὐτοῦ δόγματα, ἀλλὰ καὶ μαρτυρεῖ ὡς οἱ 
πρὸ αὐτοῦ ἅγιοι πατέρες πολλούς ὑπέμειναν πειρασμοὺς 
ἀπὸ τῆς ἐχείνον φρενοὔλαδείας. 

Εἶπε δὲ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος, ἐπίσκοπος καὶ αὐ- 
τὸς ᾿Αλεξανδρείας γένομενος, ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὸν βίον 
τοῦ μαχαρίου ᾿Αντονίου, ταῦτα' «Πῶς δὲ χλευάζειν ἡμᾶς 
τολμᾶτε t λέγοντας τὸ, Χριστὸν ἄνθρωπον πιφανερῶσθαι, 
ἄκουγε ὑμεῖς ἐκ τοῦ νοῦ τὴν ψνχὴν ὁρίζοντες, φάσχετε 
πεκλανῆσθαι αὐτὴν, καὶ πεπτωκέναι ἀπὸ τῆς ἀψῖδος τοῦ 
οὐρανοῦ εἰς σῶμα; » Δεῖ προσέχειν τοὺς ἀκροωμένους, 


Quod autem et sancti Patres, sequentes inspiratas 
divinitus Scripturas, talem doctrinau condemnarunt, 
una cum Origene, qui hzec commoentus est, jam quidem 
ex iis qu» illi dixerunt, aperte ostendimus : nihilo 
tamen secius et ex insequentibus Patrum testimoniis 
sumus demonstraturi. Ác primum sanctum Petrum, 
qui episcopus Alexandri:x et martyr fuit, proponemus, 
testimonium nostris his sermonibus perhibentem. 

S. Petri episcopi Alexandri: et martyris, ex primo 
sermone, quod nec prxexstitit anima, nec, cum pec- 


. Casset, propterea in corpus missa est : « Duximus qu- 


dam de primo e terra terreno homine proponenda, 
ut demonstretur unum et eumdem eodem in tempore 
esse factum : quamvis particulariter nonnunquam in- 
terior et exterior homo dicatur. Nam etsi, secundum 
salutarem sermonem , qui interiora fecit, exteriora 
quoque fecit : tamen semel et eodem tempore, id es! 
eadem die, cum dixit Deus : Faciamus hominem ao 
imaginem et similitudinem nostram; ex quo perspi- 
cuum est, non ex congressu, quasi aliquid aliud ante- 
cesserit, et ex alie loco convenerit, factum esse. Nam 
8i congressus fuit, quamobrem descriptum est quod 
jam factum fuerat? Et post alia : Itaque non recipi- 
tur, ante corpora in coelo peccare animas, qu: pror- 
8u8 ne ante corpora quidem substiterunt ; hec enim 
doctrina a paganorum philosophia est, quz» peregrina 
est, et ab iis aliena, qui pie in Christo volunt 
vivere. 

Ejusdem ex mystagogia quam fecit ad Ecclesiam, 
cum martyrii coronam suscepturus esset : « Propte- 
rea obsecro, vigilate. Afflictionem enim rursum adi- 
turi estis. Scis quod subierit pericula qui me enu- 
trivit pater meus et episcopus Theonas, ab iis qui ip 
idola insanirent : in cujus ego sedem successi, utinam 
etiam in mores! scitis ut magnus se gesserit Diony- 
sius, qui se e locis in loca abdebat, cum insuper Sa- 
bellius affligeret. Quid porro dicam Heraclam et 
Demetrium beatos episcopos? quales tentationes 


D sustinuerunt ab insano Origene, cum ipse dissidia in 


Ecclesia sereret , qux ad hanc usque diem ei turbas 
excitant? » Àn igitur potest aliquis bene sentientium 
lis adversari, quxe in Origenem dicta sunt a sancto 
martyre et episcopo Alexandriz Petro? qui egregium 
pro Christo certamen suscipiens , non solum Orige- 
nem , sceleratamque ejus doctrinam abdicavit , sed 
etiam testificatur sanctos qui ante ipsum fuerant 
Patres multas sustinuisse tentationes ab illius de- 
mentia. 

Dixit quoque sanctus Athanasius , qui et ipse epi- 
scopus fuit Alexandriz, in sermone de beati Antonii 
vita : « Quomodo nos irridere audetis , qui dicimus 
Christum hominem manifestatum esse? cum et vos 
dementeanimam esse definientes, eam errasse dicatis, 
ac de apside coli in corpus cecidisse? » Attendant 
qui audiunt , sanctum Athanasium jis aperte adver- 


VIGILIUS bi^. 


196 


ὅτι ὁ ἐν ὀνγίοις ᾿Αθανασιος σαφῶς ἐναντιοῦται τοῖς λέ- Α Fari qui mentem przeexistere dicunt, et ex ea animpin 


γουσι προὐπάρχειν τὸν νοῦν, χαὶ ix τούτου γεγενῆσθαι 
τὴν ψυχὴν ἁμαρτήσασαν, x«i πεπτωχυῖαν ἀπὸ τῆς ἁψῖ- 
δος τοῦ οὐροενοῦ εἰς σῶμοι. 

Τοῦ αὐτοῦ ἁγίον ᾿Αθανασίον Ex τοῦ χατὰ ᾿Αρειανῶν. 
δευτέρον λόγον" « Πᾶσα ἡ φαινομένη χτίσις ἐν ἐξ ἡμέραις 
»ἰγονε" xol τῇ μὲν πρώτῃ τὸ φῶς, ὅπερ ἐχάλεσεν ἡμέραν" 
τῇ δὲ δευτέρα τὸ στερέωμα, xal τῇ τρίτη συναγαγὼν τά 
ὕδατα, ἔδειξε τὴν ξηράν, xol τοὺς ἐν αὐτῇ ποικίλους 
προήγαγε καρποὺς, καὶ τῇ τετάρτη πεποίηχε τὸν ἥλιον 
xal τὴν σελήνην, καὶ πάντα τὸν τῶν ἀστέρων χορόν τῇ 
δὲ πέμπτη τῶν ἐν τῇ θαλάττῃ ξώων, χαὶ τῶν ἐν τῷ ἀέρι 
πετεινῶν τὴν γένεσιν ἔχτισε" τῇ δὲ ἔχγτη τετράποδα ἐπὶ 
τῆς γῆς πεποίηχε, καὶ λοιπὸν τὸν ἄνθρωπον τὸν ἐχ ψυχῆς 
λογικῆς καὶ σώματος. Τάτε ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ xci 


orlam, qux peccato se contaminavit, ac € οἱ ooa 
vexo in corpus decidisse. 


Ejusdem S. Athanasii e sermone secunde contra 
Arianos : « Omnis ereatufa aspectabilis in sex diebus 
facta est; ἃς primo quidem die lux , quam voc3vit 
diem; secundo autem firmamentum ; tertio, collectis 
aquis ostendit aridam, variosque in ea produxit frv- 
ctus; quarto, fecit solem et lunam, omnemque stel- 
larum chorem; quinto, maris natatilium, aeri-que 
volatilium generationem condidit ; sexto, fecit in terra 
quadrupedes, ac demum hominem, qui ex anitna ra- 
tionali est et corpore. Ac invisibilia ejus a creotura 
mundi, per ea que facta sunt intellecta conspiciuntm 


σεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορά- D (Hom. 1); et neque lux est ot nox, neque sol ut iu», 


ται" καὶ οὔτε τὸ φῶς ὡς ἡ νὺξ, οὔτε ὃ ἥλιος ὡς ἡ σελήνη, 
οὔτε τὰ ἄλογα. ὡς ὁ λογικὸς ἄνθρωπός ἐστιν, οὔτε yy: oot 
ὡς οἱ θρόνοι, οὔτε οὗτοι ὡς αἱ ἐξουσίαι" ἀλλὰ πάντα μέν 
ἐστι κτίσματα, ἕκαστον δὲ τῶν γενομένων χατὰ γένος τῇ 
ἐδίᾳ οὐσίᾳ ὡς γέγονεν, ἐστι καὶ μένει.» Ἰδοὺ καὶ ὁ ἅγιος 
᾿Αθανάσιος παραδίδωσιν, ὅτι μετὰ πάντα τὰ χτίσματα 
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, τὸν ix σώματος καὶ ψυ- 
χῆς νοερᾶς xmi λογικῆς. Οὐ γὰρ εἶπε τὸ σῶμα μετὰ 
πάντα γενόσθαι, ἵνα προὐπάρχουσα ἡ ψυχὴ εἰσῶθηῃ 
ἐν αὐτῷ" ἀλλ᾽ εἶπε μετὰ πάντα τὰ κτίσματα τὸν ἄνθρωπον 
γεγενῆσθαι, τὶν ἐκ ψυχῆς λογικῆς καὶ σώματος" δεικνὺς 
ὅτι ἀμφότερα, τοντόστι σῶμά τε καὶ ψυχὴν, ὁ Θεὸς χατὰ 
ταντὸν ἐδημιούργησεν. 


Ἐπειδὴ δὲ xai τοῦτο μετὰ τῶν ἄλλων Ὡριγένονς βλα- 
σφημιῶν εἴρηται, ὅτι ἡ τοῦ κυρίου ψυχὴ προύπῆρχε, καὶ 
ταύτῃ ὁ Θεὸς λόγος ἥνωτο πρὸ τῆς ἐκ παρθένου σαρχώ- 
σεως" xxl τὴν τοιαύτην ἀναιρῶν ληρῳδίων αὐτὸς ὁ ἐν 
ἁγίοις ᾿Αθανάσιος ἐν τῇ πρὸς Ἐπίχτητον ἐπιστολῇ, λέγει 
τάδε" «Εἰκότως χαταγνώσοντα' ἑαυτῶν πάντες οἱ νομίζον- 
τες πρὸ τῆς Μαρίας εἶναι τὴν ἐξ αὐτῆς σάρκα, καὶ πρὸ 
ταύτης ἐσχηχέναι ψυχὴν ἀνθρωπίνην τὸν Θεὸν λόγον, 
x«i ἐν αὐτῇ πρὸ τῆς ἐπιδημίας ἀεὶ γεγενῆσθαι.» El τοίνυν 
xarà τὰ εἰρημένα τῷ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανασίῳ, ἡ ψυχὴ τοῦ 


χυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ κατὰ πάντα ὁμοιωθέντος. 


ἡμῖν χωρὶς ἁμαρτίας, οὐ προῦπῆρχε τῆς ἐν σαρχὶ αὐτοῦ 
ἐπιδημίας, ποίας &v εἴη μανίας τὸ λέγειν, τὰς ἄλλας τῶν 
ἀνθρώπων ψυχὰς προὔπάρχειν τῶν σωμάτων; 
᾿Αχούσωμδϑν δὲ πρὸς τούτοις καὶ τοῦ ἐν ἁγίοις Βασιλείου 
ἐν τῷ λόγῳ εἰς τό 'Ev ἀρχῇ ὧν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος 
ὧν πρὸς τὸν Θεὸν, λέγοντος οὕτως" «Ὅρα μή ποτέ σε 
παρακρούσηταε τὸ ὁμώνυμον τῆς φωνῆς" κῶς γὰρ ἐν ἀρχῆ 
ἦν ὁ ἀνθρώπινος λόγος, τοῦ ἀνθρώπον κάτω που λαβόντος 
τὴν ἀρχὴν τῆς γενέσεως ; πρὸ ἀνθρώπον θηρία, πρὸ ἀν- 
θρώπον κτήνη. τὰ ἑρπετὰ, ὅσα χερσαῖα καὶ ἔνυδρα, τὰ 
πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ἀστέρες, ἥλιος, σελήνη, βοτάνῃ, 
γῆ, θάλασσα, οὐρανός.» Ἰδοὺ ὁ Πατὴρ σαφῶς ἡμῖν προα- 
γορεύει, μὴ συναπαχθῆναι τοῖς τοῦ ᾿Ωριγένους μύθοις 
περὶ τῆς τῶν ψυχῶν προὐπάρξεω;. Οὐ διδάσχει γὰρ 
ἡμᾶς ἐν ἀρχῇ τὸν ἀνθρώπινον λόγον, τουτέστι τὴν ψυχὴν, 
ἀλλὰ διαῤῥήδην βοζ, ὅτι ἡ ἀνθρώπυ γίνεσις ὑστέρα ἐστι 
πάντων τῶν τοῦ Θεοῦ χτισμάτων. Εἰ τοίνυν πάντα τὰ 
κτίσματα πρὸ τοῦ ἀνθρώπου, πῶς προὐπήρχον αἱ ψυ- 
χαὶ; Ὃ γὰρ πατὴρ οὐ πρὸ τοῦ σώματος, ἀλλὰ πρὸ τοῦ 


neque angeli sicut throni, neque hi ut potestates ; 
sed crcaturze quidem omnes sunt, unumquodque a&- 
tem eorum qua orta sunt , seeundum genas in pro- 
pria substantia, ut factum est, persistit ac manet. » 
Eece sanctus quoque Athanasius tradit, pest omnes 
creaturas Deum fecisse hominem ex corpore et ani- 
ma inielligente ac rationali. Neque enim dixit, eorpus 
post omnia faetum esse, ut preexistens anima in id 
ingrederetur : sed dixit, post omnes creaturas homi- 
nem esse factum , qui ex anima rationali est et cor- 
pore : ostendens , utraque, id est corpus et animam 
Deum simul fabricatum esse. 


Quoniam autem Origenes ad cx»teras blasphemias 
hoc adjunxit, Domini animam prius exstitisse, cique 
Deum Verbum esse unitum antequam e Virgine in- 
carnaretur : hoc etiam deliramentum evertens ipse 
sanctus Athanasius in epistola ad Epictetum, sic dicit : 
« Merito sese damnabunt omnes qui existiuuant ante 
Mariam esse carnem , 4028 ex ea est; ac ante eam 
habuisse animam humanam Deum Verbum, ac iu 
ea ante adventum semper fuisse. » Quare si ex 
iis 4085 a sancto Áthanasio dicta sunt, anima Domini 
nostri Jesu Christi, qui per omnia nobis similis factus 
est absque peccato, non fuit ante ejus in carne ad- 
ventum : qualis insanie est, dicere alias hominum 
animas ante corpora esse? 


Audiamus pr:xeterea S. Basilium in sermone in illed 
(Hom. xwv1) : In principio erat. Verbum , et Verbum 
erat apud Deum , ita dicentom : « Vide ne quando te 
vocis ambiguitas fallat; quomodo enim in principio 
erat bumana ratio, cum homo postremo principium 
generationis acceperit? Ante hominem faeere bestis, 
ante hominem jumenta; reptilia, tum terrestria, tum 
aguatilia; volatilia cceli, stelle , 80], luna; herb», 
terra, inare , coelum. » Ecce Pater aperte nobis dc- 
nuniiat, ne Origenis fabulis de animarum preexisten- 
tia induceamur. Docet enim nos, in principio fuisse 
humauaan rationem, id est animam : sed aperte ela- 
mat, omnibus Dei creaturis ortum hominibus poste 
riorem esse. Si ergo crcature omnes ante hominem, 
quomodo prius anim: fuerunt? Pater ehim non ante 
Corpus, sed ante hominem, qui est ahima et corpus, 





197 E 


JUSTINIANI LJB. ADV. ORIGENEM. 


- 


168 


ἀνθρώπου, ὅπερ ἐστὶ ψυχή τε xol σῶμα, εἶπε τὰ πάντα À dicit omnia fuisse; ex quo ostenditur, simul utrnm- 


η:γενῆσθαι" καὶ ἐκ τούτου δείχνυται ἅμα ἑχάτερον δη- 
μιονργνυθῆναι. 

Λέγει δὲ καὶ ὃ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ Νύσσης ἐν τῇ εἰς 
τὸν ἄνθρωπον πραγματείᾳ" «Τάχα γὰρ οὐκ ἔξω τῆς προ- 
γειμένης ἡμῖν πραγματείας ἐστὶ, τὸ διεξετάσαι τὸ ἀμφι- 
βαλλόμενον ταῖς ἐκχληοίαις περὶ ψυχῆς τε καὶ σώματος. 
Τισὶ μὲν γὰρ δοχεῖ τῶν πρὸ ἡμῶν, οἷς ὁ περὶ τῶν ἀρχῶν 
ἐπραγματεύθη λόγος, καθάπερ τινὰ δῆμον ἐν ἰδιαξούσῃ 
πόλει τὰς ψυχὰς προῦφιστάναι λέγειν" προχεῖσθαι δὲ 
χἀχεῖ τὰ τῆς καχίας xai τῆς ἀρετῆς ὑποϑδείγματα᾽ καὶ 
παρχμένουσαν μὲν ἐν τῷ χαλῷ τὴν ψυχὴν τῆς πρὸς τὸ 
σῶμα συμπλοχῆς μένειν ἀπείραστον᾽ εἰ δὲ ἀποῤῥυῇ τῆς 
τοῦ ἀγαθοῦ μετουσίας, πρὸς τὸν τῇδε βίον κατολισθαί- 
γε, xxl οὕτως ἐν σώματι γίνεσθαι" ἕτεροι δὲ τῇ κατὰ 
τὸν Μωύσέα τάξει τῆς χατασκενῆς τοῦ ἀνθρώπον προσ- 
ἔχοντες, δευτέραν εἶναι τὴν ψυχὴν τοῦ σώματος κατὰ 
τὸν χρόνον φασίν. Ἐπειδὴ πρῶτον λαδὼν ὁ Θεὸς χοῦν 
ἀπὸ τῆς γῆς τὸν ἄνθρωπον ἔπλασεν, εἶθ᾽ οὕτως ἐψύχωσε 
διὰ τοῦ ἐμφνυσήματος.» Kal μετ᾽ ὀλίγα" € Οἱ τῷ προτέρῳ 
παριστάμενοι λόγῳ, χαὶ πρεσθυτέραν τῆς; ἐν σαρκὶ ζωῆς 
τὴν πολιτείαν τῶν ψυ͵ ὧν δογματίξζοντες, οὔ μοι δοχοῦσι 
τῶν Ἑλληνιχῶν χαθαρεύειν τῶν περὲ τῆς μετεμψυχώσεως 
μεμυθολογημένων. Ei γάρ τις ἀχριδῶς ἐξετάσειε, πρὸς 
τοῦτο κατὰ πᾶσαν ἀνάγχην τὸν λόγον αὐτοῖς εὑρήσει χα- 
τασυρόμενον. Φασὶ τινα τῶν παρ᾽ ἐχείνοις σοφῶν εἰρηκέ- 
vat, ὅτι καὶ ἀνὴρ γέγονε, x«i γυναιχὸς σῶμα μετημφιά- 
σατο, xxl μετ᾽ ὀρνέων ἀνόπτη, καὶ θάμνοις ἐφοίτα, καὶ 
τὸν ἔνυδρον ἔλαχε βίον. Οὐ πόῤῥω τῆς ἀληθείας κατὰ 
τὸν ἐμὴν χρίσιν φερόμενος ὁ περὶ ἑαυτοῦ ταῦτα λέγων. 


que fabricatum esse. 


Dicit etiam sanctus Gregorius episcopus Nyssze, in 
Disputatione de homine ( Cap. 28) : « Ác fortasse 
alienum non est a disputationis nostr» proposito id 
expendere, quod in Ecclesiis de anima et corpore 
controversum est. Nonnullis enim qui ante nos fue- 
rint, qui tractatum de principiis edidere, place: ani- 
mas veluti quemdam populum jn propria urbe ante 
substitisse : atque ibi proposita esse exempla tum 
virtutis, tum maliti» : eamque animan, qux in vir- 
tute atque honestate permanserit, congressum et 
confliclationem corporis minime experiri : si vcro a 
boni participatione defluxerit, hanc in vitam delabi, 


B sicque esse in corpore. Alii attendentes ex Moyse 


condendi hominis ordinem , animam corpore poste- 
riorem tempore esse dicunt : quandoquidem primum 
Deus limum e terra sumens, finxit hominem, ac eum 
deinde inspiratione animavit. Ac paulo post : Qui 
primam rationem tuentur, et animarum : quasi civi- 
tatem antiquiorem víta corporea asserunt, uon mibi 


: videntur carere paganorum fabulis, qux: de anima- 


rum ex aliis in alia corpora migratione proditz sunt. 
Bi quis enlm subtiliter examinet, comperiet huc ne- 
cessario rauionem eorum devolvi. Aiunt, quemdam e 
secte sux sapientibus dixisse, et viruin faisse se, et 
muliebre corpus induisse, et subvolasse cum avibus, et 
fuisse arbusculam, et aquatilem vitam sortitum. Non 
Jonge,meo quidem judicio, a vero discedit, qui hzec de 


Ὄντως γὰρ βατράχων τινῶν, ὃ κολοιῶν φλυαρίας, à ἀλο- C 58 aflitmat. Vere enim , vel ranarum aut graculorum 


ηἰας ἐχθύων, ἢ δρνῶν ἀναισθησίας ἄξια τὰ τοιαῦτα 
δόγματα, τὸ μίαν ψυχὴν λέγειν διὰ τοτούτων ἐλθεῖν. Τῆς 
δὲ τοιαύτης ἀτοπίας αὕτη ἐστὶν ἡ αἰτίᾳ, τὸ προὐφιστά- 
ναὶ τὰς ψυχὰς οἴεσῆκι" δι᾽ ἀκολούδον γὰρ ἡ ἀρχὴ τοῦ 
τοιούτου δόγματος ἐπὶ τὸ προσ: χές τε, xal παραχείμενον 
τὸν λόγον προάγουσα, μέχρι τούτου τερατενομένη διέξει- 
σιν. Ei γὰρ διὰ τινος καχίας ἀποσπασθεῖσα τῆς ὑψηλοτέ- 
ρας ἡ ψυχὴ πολιτείας ἄνθρωπος γίνεται, ἐμπαθέστερος 
δὲ πάντως ὃ ἐν σαρκὶ βίος ὡμολόγηται παρὰ τὸν τῶν 
ἀιδίων xal ἀσωμάτων, ἀνάγχη πᾶσα τὴν ἐν τῷ τοιούτῳ 
Ὑοομένην Bio, ἐν ᾧ καὶ πλείους αἱ πρὸς τὸ ἁμαρτάνειν 
εἰσὶν ἀφορμαὶ, ἐν πλείονί τε γαχίᾳ γίνεσθαι, καὶ ἐμπα- 
ϑέστερον διατεθῆναι" ἀνθρωπίνης; δὲ ψυχῆς πάθος ἡ πρὸς 
τὸ ἀλογόν ἐστιν ὁμοίωσις" τούτῳ δὲ προτοιχειωθεῖσαν αὖ- 
τὸν εἰς χτηνώδη φύσιν μεταῤῥνῆναι' ἅπαξ δὲ διὰ χαχίας 
ὁδεύουσαν, μηδὲ ἐν ἀλόγῳ γενομένην τῆς ἐπὲ τὸ κακὸν 
προύδον λήξειν ποτέ. Ἢ γὰρ τοῦ καχοῦ στάσις, ἀρχὴ τῆς 
XT ἀρετήν͵ ἐστιν ὁρμῆς. Apri δὲ ἐν ἀλ᾽γοις οὐκ ἔστιν. 
Οὐχοῦν ἀεὶ πρὸς τὸ χεῖρον ἐξ ἀνάγκης ἀλλοιωθήσεται, 
πάγτοτε πρὸς τὸ χεῖρον zal ἀτιμότερον προϊοῦσα, xai 
ἀεὶ τὸ χεῖρον τῆς ἐν ἦ ἐστι φύσεως ἐξευρίσχουσα" ὥσπερ 
δὲ τοῦ λογικοῦ τὸ αἰσθητὸν ὑποδέδηχεν, οὕτω x«i ἀπὸ 
τούτου ἐπὶ τὸ ἀναίσθητον μετάπτωσις γίνεται. ᾿Αλλὰ μέ- 
X pt τούτου προϊὼν ὁ λόγος αὐτοῖς, καὶ ἔξω τῆς ἀληθείας 
φέρεται, ἀλλά qt διά τινος ἀχολουθίας ὕτοπον ἐξ ἀτόπου 
μιταλαυβάνει. Τὸ δὲ ἐντεῦθεν xn διὰ τῶν ἀσυναρ- 
τήτων αὐτοῖς τὸ δόγμα μυθοποιδξῖται. Ἢ μὲν “ χολουθέα 
παντελῆ διαφθορὰν τῆς ψυχῆς ὑποδείχνυσιν. Ἢ γὰρ ἅπαξ 


τῆς ὑψυλᾷς πολιτείας ἀπολισθήσασα,, ἐν οὐδενὶ μέτρῳ 


garrulo strepita , vel irrationabilitate piscium, vel 
arborum insensibilitate ejusmodi disciplina digna est, 
que tot res permeare unam animam dicat. Harum 
autem ineptiarum πρὸ causa est, quód prowexistere 
animas opinabzntur. Consequenter enim talis doctri- 
ns principium ad afüinia et adjuncta progrediens, 
hucusque commenta sua propagat. Nom si per vitia 
animus a sublimiori vita abstrnctus, homo fit, ac si 
in confesso est, vitam corpoream passionibus magis 
obnoxiam esse , quam xternam atque incorpoream, 
necesse est animam in hac vita degentem, in qua 
plures facultates ad peccandum suppetunt, in pluri- 
bus versari vitiis, magisque passionibus affici. Anim 
autem humanz passio , similitudo est ad irrationa- 


D bilia. Huic ergo vitx devincta anima, in bestiarum 


naturam delabetur, ac semet vitia ingressa, inque ir- 
rationabilitate versans , nullam finem ad malitiam 
progrediendi faciet. Ubi enim malitia sistítur, 
succedit impetus ad virtutem ; atqui virtus in irra- 
tionabilibus nulla est; in deterius ergo necessa- ᾿ 
rio mutabitur, assidue ad pejora turpioraque pro- 
grediens, ejusque natur: , in qua est, deteriora 
quixque semper comminiscens. Porro quemadmodum 
rationabili sensibile subjacet, sic et ab hoc ad insen- 
sibile fit prolapsio. Qnamobrem huc ratio eorum 
evadens, a veritate aberrat, et per quandam conse- 
quentiam ex absurdis ad absurda se confert. Exinde 
eorum doctrina per ca quie inter se. non. cohzrent, 
fabulose procedit. Consequentia vero ipsa ostendit 


p t 
εν : 


199 


VIGILIUS PAPA. 


200 


χακίας στῆναι δυνήσεται' ἀλλὰ διὰ τῆς πρός τὰ πάθη σχε- A omnimodam anime corruptelam. Qux enim semet a 


σεως ἀπὸ μὲν τοῦ λογιχοῦ πρὸς τὸ ἄλογον μεταδήσετάι, 
"ἀπ᾽ ἐχείνου δὲ πρὸς τὴν τῶν φυτῶν ἀναισθησίαν μετατε- 
θήσεται, τῷ δὲ ἀναισθήτῳ πὼς τὸ ἄψυχον, τούτῳ δὲ τὸ 
ἀνύπαρχτον ἕπεται. Ὥστε διόλου διὰ τῆς ἀχολουθίᾳς 
πρὸς τὸ μὴ ὃυ αὐτοῖς ἡ ψυχὴ μεταχωρήσει. Οὐχοῦν 
ἀμήχανος αὐτῇ πάλιν ἔσται ἡ πρὸς τὸ χρεῖττον ἐπάνοδος. 
᾿Αλλὰ μὴν ἐκ θάμνον ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον τὴν ψν χὴν ἐπαν- 
ἄγονσιν. Οὐχοῦν προτιμοτέραν τὴν ἐν θάμνῳ ζωὴν τῆς 
ἀσωμάτον διαγωγῆς Ex τούτων ἀποδειχνύουσιν. Δέδειχται 
γὰρ ὅτι πρὸς τὸ χεῖρον γινομένη ἡ πρόοδος τῆς ψυχῆς, 
πρὸς τὸ κατώτερον κατὰ τὸ εἰκὸς ὑποδήσεται. Ὑποδέθηχε 
δὲ τὴν ἀναίσθητον φύσιν τὸ ἄψυχον, εἰς ὃ 9€ ἀχολουθέας ἡ 
ἀρχὴ τοῦ δόγματος αὐτῶν τὴν ψυχὴν ἄγει. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ 
τοῦτο οὗ βούλονται, à τῷ ἀναισθήτῳ τὴν ψυχὴν χατα- 


sublimi vita decidit, nullum modum statuit malitie 
SUP; sed propter passionum consuetudinem atque 
habitum a rationabili ad irrationabile deveniet, inde- 
que in stirpium insensibilitatem mutabitur ; insensi- 
bili autem inanimum est consequens, inanimo id quod 
non subsistit. Itaque penitus ex hac consequentia, 
anima ipsis ad non ens tandem concedet. Sic nullam 
facultatem habitura est ad meliora redeundi. Verum 
enim vero ad bominem e frutice animam reducunt ; 
igitur prsstantiorem demonstrant esse vitam in fru- 
tice, quam incorpoream vitain. Jam enim ostensum 
est, progressum animz in deteriora, atque idcirco in 
inferiora esse ; subjacet autem insensibili naturz in- 
animatum : quo per consequentiam principium eoruin 


κλείουσιν, ἢ εἴπερ ἐντεῦθεν ἐπὶ τὸν ἀνθρώπινον αὐτὴν B doctrins animam redigit. Sed quoniam hoc nolunt, 


ἐπανάγοιεν βίον, προτιμότερον, καθὼς εἴρηται, τὸν ξυλώδη 
βίον τῆς πρώτης ἀποδείξουσι καταστάσεως" εἴπερ ἐκεῖθεν 
μὲν ἡ πρὸς καχίαν χατάπτωσις γέγονεν, ἐντεῦθεν δὲ ἡ 
πρὸς ἀρετὴν ἐπάνοδος γίνεται. Οὐχοῦν ἀχέφαλός τις, καὶ 
ἀτελὴς ὁ τοιοῦτος δι:λέγχεται λόγος, ὁ τὰς ψυχὰς kp 
ἑαυτῶν πρὸ τῆς ἐν capxl ζωῆς βιοτεύειν κατασχευάζων, 
καὶ διὰ καχίαν ἐνδεδέσθαι τοῖς σώμασι. ? Προδήλονυ τοίνυν 
οὔσης τῆς τοῦ πατρὸς διδασκαλίας, xal ἀποκηρνττούσης 
τὸ λέγειν προὐύπάρχειν τὰς ψυχὰς τῶν σωμάτων, ἀχού- 
σωμεν xal τοῦ ἐν ἁγίοις Θεοφίλου τοῦ ἐπισχόπον ᾿Αλεξαν- 
δρείας, ἀπὸ τοῦ λόγον τοῦ γραφέντος πρός τινας μοναχοὺς 
τὰ ὭὯριγένους φρονοῦντας, λέγοντος τάδε᾽ € Οὐχοῦν ἀναθε- 
ματίξοντες τὸν ᾿Ωριγένην x«l τοὺς ἄλλους αἱρετικούς, 
ὥσπερ ἡμεῖς, xxl ὁ τῆς Ρωμαίων ἁγίας ἐχκλησίας ἐπίσ- 


κοπος ᾿Αναστάσιος, ἐκ παλαιοτέρων ἀγωνισμάτων ἔνδοξος C 


στρατηγὸς ἐπισήμον λαοῦ χειροτονηθεὶς, ᾧ καὶ πᾶσα τῶν 
μακαρίων κατὰ τὴν δύσιν ἐπισχόπων ἕπεται σύνοδος, 
ἀποδεχομένη τῆς τῶν ᾿Αλεξανδρέων ἐχκλησίας τὴν χατὰ 
τοῦ ἀσεδοῦς ψῆφον. » 


Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς τοὺς ἐν τῇ Σχή- 
uf ἁγίους, διὰ τοὺς ἐγκαλοῦντας τὴν τῶν δογμάτων Ὧρι- 
γένους χαθαίρεσιν᾽ € Ἐχόλμησάν τινες εἰπεῖν διδάσκαλον 
εἶναι τῆς ἐχκλᾳσίας 'Ωριγένην. " Apa πρέπον τῶν τοιούτων 
ἀνέχεσθαι; εἰ διδάσκαλός ἐστι τῆς ἐκχλησίας Ὡριγένης, 
μεγαλοφρονοῦσιν ᾿Αρειανοί τε, xxl Εὐνομιανοὶ, xxi Ἔλ- 
ληνες" οἱ μὲν εἰς τὸν υἱὸν xai εἰς τὸ πνεῦμα βλασφημοῦν- 
τες, οἱ δὲ μετὰ τοῦ δνσσεθεῖν ὁμοίως αὐτοῖς, xal τὴν 


aut insensibili animam concludunt, aut, si inde ad 
humanam vitam eam reducunt, eam vitam quz in 
stirpe ducatur, ut dictum est, ostendunt antecellere 
primo animarum $tatui : siquidem inde ad malitiam 
fuit prolapsio, hinc vero ad virtutem est reditus. 
Quamobrem illa ratio convincitur esse sine capite, 
et sine fine, qux vivere animas separatas ante corpo- 
ream vitam asseverat, ac propter flagitia corporibus 
esse devictas. » Hxc Nyssenus. Cum igitur aperta sit 
Patris hujus doctrina, damnetque eos qui dicant, ani- 
mas ante corpora fuisse : audiamus et sanctum Theo- 
philum episcopum Alexandri», e sermone ad quos- 
dam monachos scripto, qui Origen assentirentur : 
sic enim dicit : « Quare anathematizantes Origenem, 
ceterosque hzreticos, exemplo nostro, et Anastasii 
sancte Roman: Ecclesiz episcopi, qui ex veteribus 
certaminibus clarus nobilissimi populi dux creatus 
est, quem et universa beatorum Occidentis episco- 
porum sequitur synodus, qui accepit ac probavit 
Alexandrinorum Ecclesiz€ sententiam in impium 
latam. » 


Ejusdem de epistola ad sanctos qui in Sceti erant, 
propter eos qui incusarent damnationem Origenis 
doctrio: : « Dicere nonnulli ausi sunt, Origenem Ec- 
clesi esse doctorem. Àn hi, obsecro, ferendi sunt? 
Si Ecclesi: doctor est Ürigenes, magnos sibi spiritus 
sumunt Ariani, et Eunomiani, et pagani : illi in Fi- 
lium ac Spiritum blasphemantes ; hi similiter, atque 
illi, impii, nec non resurrectionem mortuorum deri- 


ἀνάστασιν τῶν νεχρῶν χλενάζοντες. Σαφὲς τοίνυν ix τῶν D dentes. » Ex his perspicuum est, eum qui sanctos 


εἰρημένων γεγένηται, ὅτι περ ὁ τοῖς ἁγίοις πατράσιν 
ἀχολουθῶν οὐκ ἀμφιθάλλει, ὡς οἱ τὰ Ωριγένους φρονοῦντες 
τῇ Ἑλληνιχῇ πλάνῃ, καὶ 'Δρειανικῇ ἀκολουθοῦσι μανίᾳ. 
Δέγει δὲ χαὶ ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος ἐπίσχοπος ᾿Αλεξαν- 
δρείας ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς τοὺς ἐν Φονᾷ μοναχοὺς, 
κατὰ τῶν λεγόντων μὴ εἶναι ἀνάστασιν τῶν σωμάτων, 
τάδε" € Φασὶ τοίνυν τῶν ἐν ὑμῖν τινας ἀρνεῖσθαι τῶν ἀν- 
ϑρωπίνων σωμάτων τὴν ἀνάστασιν, ὅπερ ἐστὶ μέρος τῆς 
ὁμολογίας ἡμῶν, ἧς ποιούμεθα προσιόντες τῷ σωτηρίῳ 
βαπτίσματι. μολογοῦντες γὰρ τὴν πίστιν, προσεπάγομεν 
ὅτι πιστεύομεν καὶ εἰς σαρκὸς ἀνάστασιν. ELO. ἀναιροῦμεν 
τοῦτο, xal οὐ πιστεύομεν ὅτι ὁ Χριστὸς ix vexpáy ἐγή- 
ἡερται, ἵνα ἡμᾶς ἑαντῷ συναναστήσῃ, χωλεύϑουσαν ἔχο- 
μὲν τὴν πίστιν, xal τὴν βασιλικὴν ἀφέντες ὁδὸν, βαδίζο- 


Potres sequitur, non dubitare quin ii qui cum Ori- 
gene sentiunt, paganorum errorem Arianorumque 
insaniam sequantur. 

Hxc quoque sanctus Cyrillus dicit Alexaundriz 
cpiscopus, in epistola ad monachos qui in Phua, in 
eos qui affirmant corporum resurrectionem non esse: 
« Aiunt igitur, esse apud vos qui negent humanorum 
corporum resurrectionem : qu: pars confessionis 
nostra; est, quam fecimus salutare adeuntes baptisma. 
Fidem enim profitentes, adjungimus credere nos et 
carnis resurrectionem. Si hoc tollimus, nec credimus 
Christum resurrexisse a mortuis, ut nos sibi conre- 


suscitarct, claudicantem habeinus fidem, ac a via re- 


24 


JUSTINANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


μεν τὴν δεστραμμένην. Ἔστι δὲ καὶ τοικύτη χακοδοξίᾳ τῆς À gia deflectentes, pravum iter sequimur. Hujusmodi 


"Opryévoue φρενοδλαθείας" ὃν καὶ ol πατέρες ὑμῶν ὡς 
διαστρέφοντα τὴν ἀλήθειαν ἀκεχήρυξαν, καὶ ἀνεθεμάτι- 
σαν. Οὐ γὰρ ἐφρόνησεν ὡς Χριστιανὸς, ἀλλὰ ταῖς “Βλλή- 
νω) ἀκολουθήσας φλναρίαις πεπλάνηται. Ἡ δὲ ἀρχὴ τοῦ 
νοσήματος ἐντεῦθεν αὐτῷ συμδέδυχε. Φησὶ yàp ὅτι προῦπ- 
ἀρχουσιν αἱ ψυχαὶ τῶν σωμάτων, καὶ ἀπὸ ἁγιασμοῦ 
παρηνέχθησαν εἰς ἐπιθυμίας πονηρὰς, καὶ ἀπέστησαν 
Θεοῦ" xxl ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας κατεδίκασεν αὐτὸς, 
val ἐσωμάτωσεν, καὶ εἰσιν ὡς ἐν δεσμωτηρίῳ ἐν capul.» 


Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς τοὺς ἐν δονᾷ.. 


μοναχούς" €'H δὲ Ponce ταῖς θεοπνεύστοις ἑπομένη 
γραφαῖς, οὐκ οἷδε τῶν σωμάτων προὐπάρχουσαν τὴν 
ψυχὴν, ἀλλ᾽ οὐδὲ προαμαρτήσασαν πρὸ αὑτῶν' πῶς γὰρ 


autem improba opinio ab Origenis dementia est : 
quem et patres nostri, ut veri depravatorem, abdi- 
caverunt et anathematizaverunt. Non enim sensit ut 
Christianus, sed paganorum secutus ineptias et nu- 
ξ88, in errorem incidit. Hine autem ei contigit morbi 
principium. Asseverat animas ante corpora esse, et 
a sanctimonia abductas fuisse in cupiditates ac ne- 
quitiam, descivisseque a Deo, a quo hanc ob causam 
damnatse sunt, et corpori obstrictze, suntque in carne 
tanquam in carcere. » ) 
Kjusdem ex epistola seripta ad eos qui in Phua 
erant, monachos : « Ecclesia vero, Scripturis obse- 
quens a Deo inspiratis, nec animam novit ante cor- 
pora foisse, nec ante ea peccasse. Quomodo enim 


ἡ μὴ ὑφεστῶσα καὶ ἁμαρτεῖν ἐδύνατο; φαμὲν δὲ, ὅτι B 4025 non subsistebat peccare potuit? At nos aflirma- 


ἔπλασε μὲν ὃ τῶν ὅλων δημιουργὸς τὸ σῶμα ἐχ γῆς, 
ἐψύχωσε δὲ αὐτὸ ψυχῇ νοερᾷ. Kal αὕτοΣ ἐστὶν ἡ τοῦ 
ἀνθρώπου κατασχενή." Καὶ ps ἕτερα € Ort οὐχ ix προ- 
γενεστέρων, ὥς φασιν, ἁμαρτημάτων καταδεδίκασται ὁ 
τοῦ ἀνθρώπον ψνχὰ, καὶ εἰς τοῦτον κατεπέμφθη τὸν κόσ- 
μὸν, πιστώσεται γράφων καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος, ---- Τοὺς 
γὰρ πάντας ἡμὰς δεῖ φανερωθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ βήμα- 
toc τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕχαστος τὰ διὰ τοῦ 
σώματος πρὸς ἃ ἔκραξεν, εἴτε ἀγαθὸν, εἴτε φαῦλον.---- Διὰ 
τί γὰρ μόνα τὰ διὰ τοῦ σώματος φανερωθήσεσθαί φησι, 
xal οὐχὲ δὴ μᾶλλον καὶ τὰ πρὸ τοῦ σώματος, εἴπερ ἥδει 
προοῦσαν,, καὶ ξροαμαρτήσασαν τὴν ψυχὴν; Ei δὲ ἐπὶ 
μόνοις χρινόμεθα τοῖς διὰ τοῦ σώματος, οὐκ ἔχομεν On- 
λονότε προγενεστέραν τοῦ σώματος ἁμαρτίαν. Οὐ γὰρ 


mus, universitatis opificem corpus e terra finxisse, 
idque animasse intelligente anima, et hec est homi- 
nis structura. » Et post alia : « Animam hominis nec ob 
prseterita, ut aiunt, flagitia atque scelera esse damna- 
tam, nec in hunc demissam mundum, sapientissimus 
Paulus fidem facit, ita scribens : Omnes enim nos ma- 
nifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unzs- 
quisque ea qua: per corpus , prout gessit, eive bonum, 
sive malum (I Cor. xv). Cor ergo propter sola pro- 
pria corporis manifestari nos oportere ait; nec potius 
propter ea etiam qu: ante eorpus, si animam ante 
fuisse norat, et ante peccasse? Si vero ob ea sola 
que in corpore gessimus, adducimur in judicium, 
non utique babemus antiquius corpore peccatum : 


ὑφέστηχεν ὅλως ἡ τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴ πρὸ αὐτοῦ, πλη- (ἡ nam omnino ante id non constitit hominis anima. 


ροφορεῖ δὲ πρὸς τοῦτο ἡμᾶς καὶ ἡ τοῦ νομικοῦ γράμματος 
δύναμις. Bl γὰρ, ὥς φησιν ὃ πεπλανημένος Ὡριγένης , 
ἐχ τῶν προγενεστέρων ἁμαρτημάτων, λόγῳ κολάσεως ἥτοι 
τιμωρίας ἐδέξατο τὸ σῶμα ἡ ψυχὴ, διὰ ποίαν αἰτίαν 
ἐπείλησε θάνατον τοῖς ἁμαρτάνουσιν ; ἔδει γὰρ μᾶλλον 
τοὺς δικαίους ἀποθνήσχειν, ἵνα ἀπαλλάττωνται τῶν δεσ- 
μῶν, καὶ τῆς τιμωρίας, ζῇν δὲ τοὺς ἀλιτορίονυς , ἵνα xo- 
λάξωνται μὴ ἀπαλλαττόμενοι τῶν δεσμῶν. » 

Ἐκ τῆς ἐχτεθείσης ὑπὸ τῶν xxr Αἴγυπτον, καὶ 
᾿Αλεξάνδρειαν ἐπισκόπων συνοδιχῆς ἐπιστολῆς κατὰ τῶν 
Ὡριγένους δογμάτων᾽ « Οὗτος τοίνυν ὁ προχείμενος Ὧρι- 
ἡένης, καθάπερ τὸ τὸς ἐρημώσεως βδέλνγμα ἐν μέσῳ τῆς 
ἀληθοῦς ἐκκλησίας γεγένηται. Kol πρεσδύτερος χειροτο- 
γηθεὶς ὑπὸ τῆς χανονιχῆς τε, καὶ μιᾶς χειρὸς ἀληθινῆς, 


Hoc porro planum facit et legalis litterm vis. Si enim, 
ut dicit errabundus Origenes, ob superiora cogimiseo 
in supplicii ac pone loco anima corpus accepit, 
quamobrem flagitiosis ac sceleratis mortem commi- 
nata est? Magis enim oportuerat, bonos ac justos 
viros mortem oppetere, ut vinculis et supplicio libe- 
rarentur : vivere contra scelestos ac nefarios, ut 
poena affcerentur, neculla vinculorum esset liberatio. » 

Ex expositione synodicse epistole episcoporum 
JEgypti atque Alexandrie adversus Origenis doctri- 
nam : « Hic ergo, de quo agitur, Origenes veluti abo- 
minationis desolatio in medio vera: Ecclesiz exstitit ; 
ac presbyter ordinatus a canonica, ab una, a vera 
manu, dignitatem presbyteri nudam ac solam ha- 


εἶχε τὸ ἀξίωμα. τοῦ πρεσβυτέρου (jOóvrt xal μόνον, καθ- pj buit, quemadmodum et apostolatus babuit hono- 


&rtp xal τὸ τῆς ἀποστολῆς εἶχεν 0 κλέπτης, καὶ προδό- 
tuc Ἰούδας. ᾿Αρξαμένον γὰρ αὐτοῦ βλασφήμους ὁμιλίας 
ὁμδεῖν, ὃ κατ᾽ ἐχεῖνο μαχαρίτηος Ἡρακλᾶς ὃ ἐπίσχοπος, 
ὡς ἀροτήρ, καὶ ἀμπελουργὸς φιλαλήθης τοῦ τῆς ἐχχλησίας 
χωρίου τυγχάνων, ix μέσον τοῦ χαλοῦ σίτον τοῦτον ἐξέ- 
tÜsv, ὡς τοῦ πονηροῦ ξιζανίου ὄντα ἀληθῶς.» καὶ μετ᾽ 
ὀλίγα" «Ἐχπεσὼν οὗτος ἐπὶ τὰν γῆ» οὐρανόθεν ὡς ἀστραπὴ, 
καθάπερ ὁ τούτον πατὸρ ὃ διάδολος, θυμοῦ πνέων πολ- 
λοῦ καὶ δεινοῦ χατὰ τς ἀληθείας, ἐπὶ τὰν καλουμένην 
Παλαιστίνην χώραν ἔπλενσε" καὶ χαθίσας ἐν τῇ Καισα- 
δέων μητροπόλει, χἀκεῖθεν τὸ προσωπεῖον ἀποκαλύψας 
ὅλον ἐξ ὅλον τοῦ καλύμματος, χαθάπερ ὃ ἰχθὺς ἡ σηκία 
παρά τισι καλουμένη; ὅπερ αὐτοῦ καθ᾽ ἡδονὴν ἐτύγχανε, 

* Demetrii episcopi Alexandrini successor. 
ParnoL. LXIX 


rem fur ac proditor Judas. Is enim cum cecpis- 
set blasphemas homilias habere, Heraclas * beat: 
memorix tum episcopus, ut studiosus veritatis, ara- 
tor ac vinitor ecclesiastici agri, eum e medio pulchre 
ac Let» segetis evulsit, quod revera e malo zizanio 
esset. » Ac paulo post : « Quare hic e celo in terram 
decidens, tanquam fulgur, sicut et ejus pater diabo- 
lus, multe atrocisque iracundie contra veritatem 
spirans, in Palestinam regionem navigavit ; moratus- 
que in Czesareensium metropoli, cum personam quam 
sibi induerat deposuisset , seque aperuisset, veluti 
piscis qu eepia apud quosdam appellatur, significans 


quod sibi voluptati erat, ac tenebricogum atque atrum 


4 


80ὅ 


VIGILIUS PAPA. 


Ἰσκοτεινόν τε xal μέλανα βίου ἐὸν ἑξεμέασας, ἐκεῖσε ἐγ- A viue venenum évomens, illic scriptis expressi , et 


χράφως rtpuméggrp ,. χρὶ καβάπερ Ἰονδαϊκὸς κάπηλος 
προαχύματι ἀγαᾳβοῦ mpi γλνχὺ κατέμιξε. Τί γὰρ ὁ χα 
κρμήχφιος, κριὰ μεριόδος λέγει; Hu, φησὶ, πρὸ σώματος 
ὁ ψυχὴ 6 οὐραγρᾷς πρρρῦρα᾽ xipuiqe, φοεὶν, &uapri- 
goa» ἐν φυλρκῷ κατύχγιας, τρωτέστιν ἐν τῷ σώματι xat- 
ἐκεμύεν, εἰς καθᾳριαμὸν, φησὶ, καὶ σωφρονισμὸν τῶν ἐν 
οὐρανοῖς αὐτῷ γεγενημένων ἁμαρτομάτων " πρῶτον ἔνθεν 
εὐθὺς ὃ ἀσεθόέστᾳτρος μνθολογεῖ, χαὶ μάχεσθαι τῇ ἀλυθείᾳ 
$041.» καὶ μετ᾽ ὀλίγα «Εἰ δὲ προῖν à ψυχὴ ἐν τοῖς οὐρα- 


vois, καὶ πρηημάρταπεν ἐκεῖσε, καθὼς ᾿Ωριγένης ὁ μανεώ-" 


δης x«l θεομάχος ἔφησεν, ἔδει μὰ λέγειν τὸν ἀγεώτατον 
Sp*qitos, — καὶ πδάσαωυ πνεύμα ἀνθρώπου ἐν αὐτῶ, — 
ἀλλὰ pide» καταγγίζων πνεῦμα ἀνθρώπον ἐν 
αὐτῷ, 9) τάχα καταπέμπων. Νῦν δὲ μὰ τοῦτο λέγων, 


ὥδλα πλάσσων ἐν αὐτῷ, δείχνυσι τοῦτον λύχον ὄντα B 


βκρύτατον, ἐνδεδυμένον ὅδωθεν πρὸς ἀπάτι» ἀπωλείας τὰ 
κώδια. Ὡς οὐρανόθεν γὰρ ὃ ἐκίληπτος, καὶ τὰ ἐχεῖσο 
διαντετυπωμένα ἐπιστάμενο; προφανῶς, οὐ μόνον προοῦ- 
σαν, ἀλλὰ καὶ προυμαρτηχέναε τὴν ψυχὴν λέγει. » ᾽Απο- 
δέδεικται τοίνυν διά τε τῆς θείας γραφῆς , xxi τῶν ἁγίων 
πατέρων, ὅτι οὐδὲ τῇ τῶν Χριστιανῶν ἀληθινῇ πίστει, 
οὐδὲ τῷ ὀρθῷ λόγω συμθαΐνονσιν αἱ τῶν αἱρετιχῶν περὲ 
φροὐπάρξεως ψνχῶν φαντασῖαι. 

Καὶ τοῦτο δὲ πρὸς τοῖς ἄλλοις τὴν ᾿Ωριγένους παῤιστη- 
σιν ἄνοιαν, τὸ λέγειν τὸν οὐρανὸν, καὶ τὸν ἥλιον, καὶ τὴν 
σολήνην, καὶ τοὺς ἀστέρας, x«l τὰ ὕδατα τὰ ἐπάνω τῶν 
ὐρανῶν ἔμψυχα, x«i λογικάς τινας εἶναι δυνάμεις. Ταῦτα 
δὲ σαφῶς ἀπαγορούει καὶ ὁ ἂν ἁγίοις Βασίλειος i» τῷ 
τρίτῳ λόγῳ τοῦ ὑπομνήματος τῆς ἱξκημέρου, λέγων κατὰ 


τῶν 'Ωρεγένους δογμάτων οὕτως" «Ἡμῖν δὲ καὶ πρὸς τοὺς C 


ἀπὸ τῆς ὀχχλησίας ἐστέ τις λόγος περὲ τῶν διαχριθέντων 
ὑδάτων, οἱ προφάσει ἀναγωγῆς χαὲ νουμάτων δῆθεν 
ὑψηλοζέρων, εἰς ἀλληγορίαν κατέφυγον, δυνάμεις λέγοντες 
φπνευματοιὰς καὶ ἀσωμάτους τροπιχῶς ix τῶν ὑδάτων 
σημαίνεσθαι καὶ ἄνω μὲν inl τοῦ στερεώματος μεμενη- 
xbvat τὰς χρείττους, κάτω δὲ ἐν τοῖς περιγείοις, x4l ὑλι- 
κοῖς τόποις προσαπομεῖναι τὰς πονηράς. Διὰ τοῦτο δέ 
φασι; καὶ τὰ ἐπάνω τῶν οὐρανῶν ὕδατα αἰνεῖν τὸν κύριον, 
τουτέστι τὰς ἀγαθὰς δυνάμεις, ἀξίας οὔσας διὰ καθαρό- 
Ὥητα τοῦ ἡγεμονιχοῦ τὸν πρέποντα αἶνον ἀποδιδόναι τῷ 
πτίσαντι" τὰ δὲ ὑποχάτω τῶν οὐρανῶν ὕδατα πνευματιχὰ 
Obat τῆς πονηρίας, ἀπὸ τοῦ χατὰ φύσιν ὕψους εἰς τὸ τῆς 
χαχίας βάθος καταπεσόντα " ἅπερ ὡς ταραχώδη ὄντα xal 
ὁτασιαστικὰ, καὶ τοῖς θορύδοις τῶν παθῶν χυμαινόμενα, 


θαλάσσας ὀνομάξεσθαι, διὰ τὸ εὐμετάθλητον, καὶ ἄστα- D 


TO), τῶν κατὰ προαΐρεσιν κινημάτων. Τοὺς δὲ τοιούτους 
λόγους ὡς ὀνειράτων συγχύσεις xxl γραώδεις μύθους 
ἀποπεμψάμενοι, τὸ ὕδωρ νοήσωμεν ὕδωρ, καὶ τὰν διά- 
Ἀρισιν τὴν ὑπὸ τοῦ στερεώματος χατὰ τὴν ἀποὐδοθεῖσαν 
αἰτίαν δεξώμεθα, x&v εἰς δοξολογίαν ποτὲ τοῦ χοινοῦ τῶν 
ὅλων δεσπότον τὰ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν παραλαμθάνηται 
ὕδατα, e) λογικὸν αὑτὰ φύσω παρὰ τοῦτο τιθέμεθα. Οὔτε 
yp οἱ οὐρανοὶ ἔμψυχοι, ἐπειδὴ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, 
οὐδὲ τὸ στερέωμα ζῶον αἰσθητὸν, ἐπειδὴ ἀναγγέλλει 
ποίησιν τῶν χειρῶν αὐτοῦ. M Asi δὲ προσέχειν τοὺς ἀκροα- 
τὰς, ὅτι τῷ εἰπεῖν τὸν πατέρα, «πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς ἐκ- 
κλυσίας ἐστί τις ὑμῖν λόγο;,» περὶ ΩὩριγένους διαλέγεται, 
τὸς τοῦ Θεοῦ χάριτος καὶ τῆς ἁγίκς τοῦ Θεοῦ ἐχχλη- 


Siculi caupo Judaicus, boni specie se singlatione, 
dulci amarum miscuit. Quid enis isío praxe moliens : 
atque insaniens dicit? Erat, inquit, anima aníe cor- 
pus, et przexistebat in coelis : eamque, cum ibi pec. 
casset, in.custodiam immersit Deus, id est in corpus 
demisit : ad purgationem, ioquit, et castigationem 
admissorum in celis criminum. Hinc primnin impiis- 
simus protinus fabulatur, veritstemque oppugnare 


. studet.» Ac paulo post : «Si apte fuis anima in coelis, 


ibique prius deliquit, ut malesanus Origenes Deoque 
repugnans dixit, non oportuit dicere sanctissimum 
prophetam : Et fingens apiritum bominis im ipse 
(Zach. xu) : sed potius, Bemergens, quasi in utrem, 
Spiritum bominis in ipso; vel fortasse, Demitiens. 
jam vero eum hoc non dicat, sed Fingens in ipso, 
ostendit bunc Inpum gravissimum esse, indutum ex- 
trinsecus ovig pelle ad deceptionein perditionis. Quasi 
enim de ccelo veniens, ibique constituta aperte sciens, 
non solun vecors proexstitisse, sed prius etiam pec- 
casse animam dicit. » Quare demonstratum est tum 
ὁ divina Scriptura, tum e sanctis Patribus, nec vorz 
Christianorum fidei, nec rec£z rationi convenire hze- 
reticorun de animarum praexistentia imaginatione. 

Preterea hoc quoque Origenis demonstrat amen- 
tiam , quod afürmat coslum , e£ solem, et junam, et 
stellas, et aquas qu: super coelos sunt, anisaata esse, 
et quasdam 6826 virtutes ratione utenies. iiec vero 
aperte refellit sanctus Basilius in tertio serinone 
commentariorum in Hexaemeron, sic coptra Orige- 
nis doctrinam disputans (Prope finem) : « Nobis porro 
de separatie aquis dicendum est et ad eos qui ab 
Ecclesia exciderunt, qui sub obtentu sensus anago- 
gici et sublimiorum videlicet sententiarum, ad alle- 
goriam confugerunt, et asserunt virtules quasdam 
spirituales et incorporeas tropice ab aquis, significari ; 


'" 80 sursum quidem in firmamento IDansisse meliores, 


deorsum vero iu terresíribus silvestribusque locis 
deteriores perstitisse ; ac idcirco ajunt, aquas quz 
supra colos sunt, laudare Dominum, id est benas 
virtutes, quz dignze sunt propter potioris partis pu- 
ritatem, decentem laudem reddere Creatori; aquas 
vero, 401 subter colos sun£, spiritualia esse nequi- 
tiz, quz e naturali sublimitate in nmaalitie profundum 
deciderunt ; eaque ut turbulenta ot seditiosa, passio- 
nuroque tumultibus fluctuantia, maria appellari, pro- 
pter facilem mutationem atque instabilsatem volun- 
tariorum motuum. Αἱ nos hujusmodi raliones , tan- 
quam confusa somnia e£ anileg fabulas, repodiemus; 
aquam esse cogitemus *, separationerhque ἃ firma- 
mento factam accipiamus secundum redditam ratio- 
nem. Ac si quando ad comunis universorum Do- 
mini glorificationem aque qug super colos sum 
(Psalm. cxL.vu) assumuntur, non propterea eas du- 
camus esse maturam ratione utentem. Nec enim ceeli 
idcirco apimati sunt, quod enarran! gloriam Del 
(Psal. xvin); nec firmamentum animal est proditum 
sensu, quoniam opera manuum ojus anpuntiat. » liae 
Basilius. Attendeudum porro e$t auditoribus, Patrem 
illo modo loquendi usum, « Sermo. quidam nobis es$ 


* Consonantius Grzco legeretur aquam esse cogitemus aeuam. EptT. 





- - — — A - - "A 


05 JUSTINIAM! LIB. ADV. ORICENEM. $8 


σίας ἀπελαθέντος, xal τῶν ὀμοφρόνων ἐχείνῳ" οὐ γὰρ εἶπε, Α ad eos qui sunt ab Ecclesia, » de Origene disserere, a 


« πρὸς ἰοὺς ἕν τῇ ἐχχλησίᾳ,» ἀλλὰ «πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς 
ἐχκχλησίας ἡμῖν ἐστί τις λόγος" » καὶ διὰ μὲν τοῦ εἰπεῖν 
« ἡμῖν,» τοὺς τῆς ἐχχλησίας ἐδήλωσε" διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν 
« τοὺς ἀκὸ τῆς ἐν ησίας, ? τοὺς ταύτης ἀποπεσόντας 
ἐσήμανεν: 


Ἐν δὲ καὶ μόνον τῷ δυσσεύοξ “Ωριγένεε σπούδασμα 
γέγονε, τὸ τὸν Βλληνικὰν πλάνην χρατῦνκι, καὶ ταῖς τῶν 
δ᾿ αϑροτέρων ψυχαῖς ξιζάτια ἐγχατασπεῖραι. Διὸ κἀχεῖνο 
τὸ γέλωτος μὲν ἄξιον, παρ᾽ αὐτοῦ δὲ ὅμως δἐρημένον, 
περὲ τῆς τῶν ἀνθρώπων ἐκ νεκρῶν ἀναστώσεωσ, προσθεῖ- 
vot σννεύδομον. Δέγει γὰρ, ὅτι ἐν τῇ ἀναστάσει σφαιροειδῆ 
ἐγείροντοε τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων. "0. τῶν ἀνοίας, 
dl ἀμαθείας τοῦ φρενοδλαβοῦς τούτον, καὶ τῶν Ἔλληνε- 
πῶν δογμάτων ἐξηγητοῦ * ὅς τις τυφλώττων ci διάνοιαν, 
nel Tí τῶν Κριστιανῶν πίστει μύθονς ἐπιμίξαι σπονδά- 
δας, αὐτὴν τὴν τῶν Χριστιανῶν ἔλκέδα τε xal φωτηρίαν, 
«ουτέστι τὴν ἐπηγγελμένην ἡμῖν ἀνάστασιν, ἐσπούδασεν 
ἐνυδρίσαε, μηδὲ τὴν τοῦ χυρίον ἀνάστασιν ἐντρεπόμενος. 
Ἐγερθεὶς γὰρ ὃ κύριος ἐκ νεχρῶν, καὶ ἀπαρχὴ τῶν κε- 


᾿ ποιμημόνων γενόμενος, τοῖς μαθηταῖς ὥφθη, καὶ ἔδειξεν 


αὐτοῖς xol τὰς διατρήσεις τῶν χειρῶν, καὶ τῶν κοδῶν, 
παὶ τὴν πληγὴν τῆς πλευρᾶς" καὶ ἔφαγε μετὰ τὴν ἀνάστα- 
σιν, οὐχ ὡς τρορῆς δεόμενος, ἀλλ᾽ ἕνα τῷ τρόκῳ τούτῳ τὴν 
τοῦ ἀναστάντος σώματος φύσιν πιστώσηται. ᾿Αμέλεε τοι, 
παὶ ἀναλαμθανομένον τοῦ χυρίου, ὁ ἄγγελος πρὸς τοὺς μα- 
θητὰς ἔλεγεν" « Οὗτος ὁ Ἰησοῦς ὁ ἀναληφϑεὶς ἀφ᾽ ὑμῶν 
Sl; τὸν οὐρανὸν, οὗτος ἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθεάσασθε 
αὐτὸν πορευόμενον εἰς τὸν οὐρανὸν.» El δὲ καθὼς Ὧρι- 


Dei gratia et saucta Dei Ecolesia expulso , ejusque - 
sequacibus : non enim dixit, « ad eos qui sunt iu Ee- 
elesia, » sed, « Sermo quidam nobis est ad eos qui sant 
ab Ecclesia ; » et per illud quidem quod dieit, « ne- 
bis, » Eccleske homines significavit; per illud autem, 
« qui sunt ab Eeelesia , » dejectos ab ipsa denotavit. 

Unum autem ac solum impio Origeni studium fuit, 
paganorum errorem coníürmare, et imbecillioram 
animis zizania inserere. Quamobrem hoc quoque risu 
sane dignom , ab eo tamen dictum , de hominum ex 
mortuis resurrectione, adjungere decrevimus. Affir- 
mavit, in resurrectione corpora hominum orbiculata 
suscitari. O dementiam atque inseitiam hominis in- 
sani, et paganorum discipline explicateris ! qui mente 


B emeutiens, studen&que Christiamorum fidei miscere 


fabulas, ipsam Christianorum spet 86 salutem, hoc 
est, promissam nobis resurrectionem, nixus est con- 
tumelia violare , ne resurrectionem quidem Domini 
reveritas. Resurgens enim Dominus ex mortuis, et 
primitie dormientium factus (Joan. xx), discipulis vi- 
sus est, eisque ostendit foramina manuum ae pedum, 
et plagam lateris : et post resurrectionem comedit, 
nor ut cibo indigens, sed ut eo modo resuscitati cor- 
peris naturam confirmaret. Et quidem cum Dominus 
ascenderet , angelus ad discipulos dixit : Hic Jesus 
qui assumptus est a vobis in celum, sic veniet quem- 
admodum vidistis eum euntem in catum (Act. 1). Quod 
$i, ut insanit Origenes, orbiculatum erat corpus Do- 
min] , quomodo potuit demonstrare tanuum ac pe- 


“γένης patvrvat, σφαιροειδὲς ἦν τὸ σῶμα τοῦ xuplov, πῶς C dum foramina, aut lateris plagam? aut quomodo co- 


εἶχε δεῖξαι τὰς τῶν χειρῶν xal ποδῶν διατρήσεις, 
3 τὴν πληγὴ» τῆς πλευρᾶς; à πῶς φαγεῖν ἠδύ- 
νατο, 3j ὅλως ὑπὸ τῶν μαθητῶν γνωρισθῆναι; πῶς δὲ xxl 
τὰ τῶν ἁγίων σώματα μετὰ τὴν τοῦ χυρίου ἀνάστασιν 
ἐγερϑέντα, καὶ ὀγθέντα ἐν τῇ ἁγίᾳ πόλει, δυνατὸν ἦν παρὰ 
τῶν ἄλλων γνωσθῆναι, εἴπερ ἐν ἄλλῳ σχήματε ἦν, παρ᾽ 
ὅπερ ἐτύγχανεν ἐν τῇ ζωῇ; ἐν τῇ πέτρᾳ τοίνυν τῆς πί- 
στεως [ ἐστηριγμένος οὐδαμῶς ] οὐκ ἐστηριγμένος, ἀλλὰ 
τοιαύτας καὶ τούτων πολλῷ χείρους βλασφημίας ὃ δυσ- 
σεθὴς Ὡριγένης ἐχθέμενος, εἰχότως ἐν τῷ χαιρῷ τοῦ μαρ- 
τυρίου τὸν μὲν Χριστὸν ἀπηρνήσατο, τῇ δὲ παρ᾽ αὐτοῦ 
εἰσαγομένῃ Ἑλληνικῇ πολυθείᾳ προσεχύνησε. καὶ τοῦτο 
δὲ χχτὰ Θεοῦ γέγονε πρόνοιαν, ἵνα μὴ ἀντὶ μάρτυρος ἐν 
τῇ ἐχχλησίᾳ δεχθῇ, καὶ ἐντεῦθεν τῇ ποίμνῃ τοῦ Χριστοῦ 
βλάβη προσγίνηται. El γάρ τινές εἰσι καὶ νῦν ὁμολογοῦν- 
τες μὲν τὸ ἐχείνου πτῶμα, ἀντιποιούμενοι δὲ τῶν αὐτοῦ, 
πῶς οὐκ ἔμελλον τὰ αὐτοῦ ὡς μάρτυρος καὶ πατρὸς ix- 
δικεῖν, εἴπερ συνέθη αὐτὸν μὴ προσχυνήσαντα τοῖς εἰ- 
δώλοις τελειωθῆναι; οὐδεὶς γὰρ τῆς ἀληθείας ἀντεχόμενος 
ἐγπίπτει τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐγχαταλιμπάνεται ὑπ᾽ αὐτοῦ, xarà 
^eà εἰρημένον τῇ θεία γραφῇ" € Ἐμδλέψατε εἷς ἀρχαίας 
γεντὰς, ναὶ ἴδετε, τίς ἐπίστευσε τῷ χυρίῳ, xal ἐγκατε- 
λείφθη; ἢ τίς ἤλπισεν εἷς αὑτὸν, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτὸν; » 
'᾿Ωρηένης δὲ ὁ δυσσιδὴς τὰς ἑαντοῦ βλασφημίας οὐ μέ- 
χρις ἑαυτοῦ ἔστησεν, ἀλλὰ διὰ τῶν ἰδίων συγγραμμάτων 
καὶ εἰς πολλοὺς ἑτέρους τὴν οἰκείαν πλάνην παρέπεμψεν. 
Ὥστε πάνν ἐπ᾽ αὐτῷ ἁρμοδίαν εἶναι τὴν τοῦ ἁγίον ἀπο- 
ϑτύλου Παύλου φωνήν λέγουσαν, ἐὅτὲ τινῶν μὲν αἱ ἁμαρτίαι 


' * Certe legendum quonam modo, ut constet sensus. ἘΡΙΤ' 


a. » -- ^ v « 


medere potuit, aut omnino a discipulis agnosci? Et 
quoniam * modo sanctorum corporafqu: post Domini 
reswrrectionem surrexerunt ( Matth. xsvn) , et in 
sancta civitate apparuerunt , potuere ab aliis agno- 
sci, siquidem in alia erant figura atque fuerant in 
vita? In fidei ergo petra nullo modo stabilitus, sed 
hwjusmodi , atque his multo atrociores blasphemías 
impius Origenes cum edidisset, nihil mirum est, eum 
in ipso martyrii articulo Christum abnegasse, cultam- 
que a paganis deorum multitudinem, quam ipse in- 
ducit, adorasse. Atque id Dei providentia factum est, 
ne in Ecclesia pro martyre acciperetur, atque inde 
gregi Christi inferretur aliquid detrimenti. Nam si 
etiam nunc sunt qui de ejus quidem ruina eonfitean- 
tur, doctrinam vero asserant , an non eam tanquam 
martyris ac Patris eraut defensuri, si contigisset eum, 
nulla idolis exhibita adoratione, consummari ἢ Nemo 
enim veritatis retinens excidit a Deo , ab eoque de- 
seritur, juxta quod dicit divina Scriptura : Respicite, 
filii , nationes hominum , et scietis quia nullus speravit 
in Domino. 'et. confusus est. Quis enim permansit in 
mandatis ejus, et. derelictus est? aut. quis. invocavit 
eum, e& despexit. illum (Eccl. n)? Impius autem 
Origenes blasphemias suas non seipso tenus statuit, 
sed propriis scriptis in multos alios suum errorem 
transmisit, ut in eum valde conveniat sancti apostol 

Pauli vox , qu:e dicit : Quorumdam hominum peccata 
manifesta sunt , praecedentia ad. julicium ; quosdam 


207 

πρόδηλοί εἶσι κροάγουσαι εἰς κρίσιν, τισὶ δὲ καὶ ἐπαχο- 
λουθοῦσιν.» Ἡ γὰρ διαδοχὴ τῆς πλάνης αὐτοῦ ἐν ταῖς τῶν 
σαθροτέρων ἕρπονσα ψυχαῖς, δίδωσιν ἀκολονθεῖν αὐτῷ 
τὰς ἐξ ἀρχῆς ὑπ᾽ αὐτοῦ γενομένας ἁμαρτίας. Ὥς γὰρ 
οὐχ ἑξαρκούσης τοῖς τὰ Ὡρεγένους δοξάζουσι τῆς περὶ 
προὐπάρξεως τῶν ψυχῶν ἀσεδείας, καὶ τῶν ἄλλων αὐτοῦ 
ματαιολογιῶν, xal τῶν περὶ τῆς ἁγίας τριάδος βλασφη» 
μιῶν, καὶ τοῦτο τῇ οἰκεία προστιθέακσε πλάνῃ ἐκ τῶν 
ἐχείνου διεστραμμένων ὁδηγούμενοι λόγων, τὸ λέγειν, ὅτι 
πάντων ἀσεβῶν ἀνθρώπων, καὶ πρόῤ γε δαιμόνων ἡ xó- 
λασις πέρας ἔχει. Καὶ ἀποχατασταϑήσονται ἀσεθεῖς τε, 
καὶ δαίμονες εἰς τὰν προτέραν αὐτῶν τάξιν. Ταῦτα δὲ 
λέγοντες, ῥαθύμους μὲν ποιοῦσι τοὺς ἀνθρώπους περὲ τὸ 
πληροῦν τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, τῆς στενῆς xxl τεθλεμμέ- 
γῆς ὁδοῦ αὐτοὺς ἀποτρέποντες, καὶ πρὸς τὴν πλατεῖαν 


καὶ εὐρύχωρον ἀποπλανῶντες " ἐναντιοῦνται δὲ καθάπαξ D 


xal τοῖς παρὰ τοῦ μεγάλου Θεοῦ x«l σωτῆρος ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστοῦ λεγομένοις. Αὐτὸς γὰρ ἐν τῷ ἁγίῳ εὐαγ- 
γελίῳ διδάσχει, ὡς οἱ μὲν ἀσεδεῖς ἀπελεύσονται εἰς xó- 
λασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκκιοι εἰς Qux» αἰώνιον. Καὶ πάλιν 
λέγει τοῖς μὲν ix δεξιῶν᾽ εΔεῦτε, οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός 
μον, χληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασι είαν ἀπὸ 
χαταῤολῆς κόσμον " " τοῖς δὲ ἐξ εὐωνύμων € Πορεύεσθε 
ἀπ᾽ ἐμοῦ, οἱ χατηραμένοι, εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοι- 
μασμένον τῷ διαδόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. Φανερῶς 
οὖν τοῦ χυρίον διὰ τοῦ ἁγίου εὐαγγελίον ἀτελεύτητον τήν 
τε κόλασιν τήν τε βασιλείαν ἐπαγγελλομένου, πρόδηλοι 
χαθεστήχκασιν οὗτοι τοὺς 'Ωριγένους μύθους προτιμῶντες 
τῶν τοῦ χυρίον ἀποφάσεων" ὅπονγε κἀκεῖθεν αὐτῶν ἡ 
&voux διελέγχεται. Εἰ γάρ τὸς κατὰ τοὺς ἐκείνου λήρους 


VIGILIUS PAPA. 
Α autem. et subsequuntur (1 Tim. v). Nam ejus. erroris 


successio in infirmiorum irrepens animas, facit ut 
eum sequantur que a princpio commissa ab ipso 
peccata sunt. 


Quasi enim iis qui Origenis placita sequuntur, non 
satis sit de prseexistentia animarum impietas, csete- 
raque ejus vaniloquentia , blasphemizque de saneta 
Trinitate : hoc quoque proprio errori adjengunt, 
ducem et auctorem habentes perversam ejus disci- 
plinam, ut dicant, omnium impiorum hominum, ac 
preterea dz:monum ponam finem habituram esae, 
restitutumque iri tum impios homines, tum dzemones 
in pristinum ordinem suum. Hic cum dicont, ignavos 
homines efficiunt in Dei preceptis exsequendis , 608 
avertentes ab angusta et arcta via, et in latze ac spa- 
tios errorem inducentes. Omnino autem adversan- 
tur magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi dictis ; 
ipse enun in sancto Evangelio docet , impios quidem 
ituros in zeternum supplicium , justos vero im zeter- 
nam vitam (Matth. xxv) ; rursusque dicit iis qui a 
dextris sunt : Venite, benedicti Patris mei, possidete 
paratum vobis regnum a constitutione mundi ; iis vere 
qui a sinistris: Ite a me, maledicti, in ignem eternum, 
qui paratus est diabolo et angelis ejus (Ibidem). Cum 
igitur aperte Dominus in sancto Evangelio indesi- 
nens et supplicium et regnum denuntiet, perspicuum 
est hos Origenis deliramenta sententiis Domini an- 
teferre. Ex hoc quoque illorum amentia redarguitur. 
Si quis enim juxta illius nugas ponat supplicium de- 
Siturum , necesse est hune et promiss:e justis vits 


ὑπόθοιτο πέρας ἔχειν τὴν κόλασιν, ἀνάγκη τὸν τοιοῦτον xxl C terne statuere finem : sque enim in utroque zter- 


τῇ ἐπογγελμένη τοῖς δικαίοις αἰωνίῳ ζωῇ τέλος ἐπιθεῖναι. 
Ἐξίσης γὰρ ἐπ᾽ ἀμφοτέρων τὸ αἰώνιον κεῖται ᾿ xal ἐΐπερ 
πέρας ἔχει κόλασίς τε καὶ ἀπόλαυσις, διατί ἡ ἐνανθρώ» 
πησις τοῦ χυρίου ἡμῶν Ἰησδὺ Χριστοῦ; διατί δὲ xal ἡ 
σταύρωσις, καὶ ὃ θάνατος, καὶ ἡ τατὴ, καὶ ἡ ἀνάστασις 
ToU xupiov; ποῖον δὲ ὄφελος τοῖς τὸν καλὸν ἀγῶνα ἀγω- 
γισαμένοις, καὶ ὑπὲρ Χριστοῦ μαρτυρήσασιν, εἰ μέλλοιεν 
δαίμονές τε, καὶ ἀσεδεῖς τὴν αὐτὴν τοῖς ἁγίοις τάξιν διὰ 
τῆς ἀποχαταστάσεως λαμβάνειν; AX) καὶ ταῦτα μὲν 
ἐπὶ τὰς ἐκείνων τραπείη χεφαλὰς τῶν ταῦτα μυθολο- 
γούντων. Οἱ γάρ τοῦ Χριστοῦ λόγοι διαμένουσιν ἀσάλευ- 


num ponitur. Si autem et poona et fruitio gloria 
habent finem, cur incarnatio fuit Domini nostri Jesu 
Christi? cur crucifixio, et mors, et sepultura, et re- 
surrectio Domini? quod commodum iis qui bonum 
certamen certaverunt, et pro Christo martyrium sub- 
lerunt, si et dxmones et homines impii euudem 
quem sancli ordinem redintegratione habituri sunt! 
Verum hoc in eorum capita vertatur, qui hzc fabo- 
lantur. Nam Christi verba in fidelium mentibus in- 
concussa manent, atque in ipsa rerum veritate. 


τοι ἐν ταῖς τῶν πιστῶν ψυχαῖς, xal ἐν αὐτῇ τῇ τῶν πραγμάτων ἀληθείᾳ. 


Gi δὲ τὴν *Opryévoug ἐκδιχοῦντες κακοδοξίαν, φεύγοντες 
τοὺς περὶ τούτων ἀῤῥαγεῖς ἔλέγχους, xal συγχρύπτειν 
τὴν ἑαυτῶν πλάνην βουλόμενοι, τινὰς ῥήσεις ἐκ τῶν ἁγίων 
πατέρων χαχῶς ἐχλαμθάνοντες, x«l πρὸς τὸν ἴδιον γοῦν 
παρερμηνεύοντες, τῇ οἰχεία προσαρμόζουσι νόσῳ ὅπερ 
ποιοῦσι χαὶ ἐπὶ τῶν θείων γραφῶν. Ἡμεῖς δὲ ἐξ αὐτῶν 
τῶν ἁγίων πατέρων ἀποδείξομεν ματαίους εἶναι χαὶ τοὺς 
τοιούτους αὐτῶν λόγους. Λέγει τοίνυν ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγό- 
proc ὃ θεολόγος ἐν τῷ ἀπολογητικῷ λόγῳ τάδε" « Huiy δὲ, 
οἷς ἐὸ κινδυνευόμενόν ἐστι σωτηρία ψυχῆς τῆς μακαρίας 
τε xal ἀθανάτον, καὶ ἀθάνατα χολασθησομένης 3) ἐπαι- 
νεθησομένης διὰ καχίαν 3) ἀρετὴν, πόσον χρὴ δοχεῖν εἶναι 
τὸν ἀγῶνα, καὶ ὅσης δεῖ τῆς ἐπιστήμης ; νκαὶ μετ᾽ ὀλίγα" 
«Τίς ψευδὲς ἀπολογία; ποία πιθανότης ἔντεχνος ; τίς ἐπί- 
νοια χατὰ τῆς ἀληθείας παραλογιεῖται τὸ διχαστήριον, 
καὶ κλέψει τὴν ὀρθὴν χρίσιν τοῖς πᾶσι πάντα ἐν ξυγῷ τι- 
θεῖσαν, καὶ πρᾶξιν, καὶ λόγον, καὶ διανόημα, xol ἀντιση- 


Qui porro Origenis impropam opinionem tuentur, 
firma h:ec argumenta fugientes , suumque conantes 
tegere errorem , quzedam sanctorum Patrum dicla 
male excipientes , praveque ex sententia sua inter- 
pretantes, proprio morbo aceommodant : quod etiain 
in divinis faciunt Scripturis. Nos autem ex ipsis 
sanctis Patribus ostendemus inanes ac futiles eorum 
rationes esse. Hzc igitur scribit ganctus Gregorius 
Theologus in apologetica oratione : « Nobis vero, 
quibus periclitatur salus animx: beat:e atque immor- 
talis, quzeque sempiternam aditura est vel poenam 
vel laudem , propter malitiam aut virtutem , quanti 
faciendum est hoc certamen, aut quanta scientia 
opus est? » Et post pauca : « Qua falsa defensione, 
qua persuasione artificiosa , quonam commento veri- 
tatem oppugnante circumvenietur jus, ac falletur 
rectum judicium, quod omnibus omnia in statera 


20) 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


210 


, μοῦσαν τοῖς πονηροῖς τὰ βελτίονα, ἵνα τὸ ῥέπὸν νικήσῃ, ἃ ponit, facta, dicta, cogitationesque omnes, a6 nequi- 


καὶ μετὰ τοῦ πλείονος ἡ ψῆφος γένηται, μεθ᾽ ἣν οὐχ 
ἔφεσις, οὐ κριτὰς ὑψηλότερος, οὐχ ἀπολογία δι᾿ ἔργων 
δευτέρων, οὐχ ἔλαιον παρὰ τῶν φρονίμων παρθένων, ἢ 
τῶν πωλούντων ἐχλειπούσαις λαμπάσιν, οὐ μεταμέλεια 
κλουσίου φλογὲ τηχομένου xal τοῖς οἰκείοις ἐπιζητοῦντος 
διόρθωσιν, οὐ προθεσμία μεταποιόσεως * ἀλλὰ xal. μόνι- 
pov; καὶ φοδερὸν, x«l τελευταῖον τὸ χριτήριον, καὶ δέ- 
καιον πλέον ἢ ὅσον ἐπίφοδον, μᾶλλον δὲ διὰ τοῦτο καὶ 
φοδερώτερον, ὅτι δίκαιον " ἡνίκα θρόνοι τίθενται, καὶ πα- 
λαιὸς ἡμερῶν προκαθέξεται, καὶ βίδλοι ἀνοέγονταε, x«l 
ποταμὸς πυρὸς ἕλχεται, xxi τὸ φῶς ἔμπροσθεν, καὶ τὸ 
σχότος ἡτοιμασμένον * καὶ πορεύονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιή- 
σαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς τῆς ἐν Χριστῷ νῦν χρνπτο- 
μένης, x«i ὕστερον αὐτῷ συμφανερουμένης᾽ οἱ δὲ τὰ 


ter commissa melioribus repensat, ut vincat quod 
propendet, sententiaque secundum plura dicatur, 
quam nulla excipiat pfovocatio, non superior judex, 
non defensio aliorum factorum , non oleum vel a 
prudentibus virginibus sumptum (Matth. xxv), vel ab 
iis qui deficientibus lampadibus vendant, non peeni- 
tentia divitis qui flamma crucietur (Lue. xv1) suo- 
rumque necessariorum querat emendationem, nen 
ad mutationem prefimita dies : sed eertum ac sta- 
pile jus , et formidolosum , et ultimum , et zequius 
justiusque , quam quantus est terror , quinimo pro- ' 
pter justitiam terribHe cum throni ponuntur, et Àn- 
tiquuse dierum sedet, et libri aperiuntur , et fluvius 
igneus trahitur, et lux ante ipsum , et tenebrae pa- 


φαῦλα πράξαντες, εἰς ἀνάστασιν χρίσεως, ἣν ἤδη παρὰ B TAUe : et eunt qui bona fecerunt in resurrectionem 


τοῦ χρίναντος αὐτοὺς Λόγον ol μὴ πιστεύοντες xattxpi- 


θησαν. καὲ τοὺς μὲν τὸ ἄφραστον φῶς διαδέχεται, καὶ ἡ 


τῆς ἁγίας καὶ βασιλικῶς τριάδος χάρις ἐχλαμπούσης 
τραυότερὸν τε καὶ χαθαρώτερον, x«l ὅλης ὅλῳ vot. μιγνυ- 
μένης" ἦν δὰ καὶ μόνην οὐρανῶν βασιλείαν ἐγὼ τίθημι" 
τοῖς δὲ μετὰ τῶν ἄλλων βάσανος, μᾶλλον δὲ πρὸ τῶν 
ἄλλων τὸ ἀπεῤῥίφθαι Θεοῦ, καὶ ὁ ἐν τῷ συνειδότι ala x ovo 
πέρας οὐκ ἔχονσα. » 


vit:e (Joan. iui), qux: nunc in Christo absconditur, 
postmodum vero cum eo apparet; qui vero mala 
egerunt in resurregionem judicii; quod qui non 
credunt , jam adjudicati damnatique sunt a Verbo, 
quod eos judicavit ; ac alios quidem lux ineffabilis 
excipit, et sancte regnantisque Trinitatis gratia, 
apertius puriusque effulgentis, ac totam se toti menti 
inserentis : quod utique solum regnum colorum esse 
duco : alios vero una cum aliis malis tormentum, vel 


potius ante alia projectum esse a Deo, et conscientix turpitudo ac verecundia nullum finem habens. » 


Βασιλείου ἐπισχόπονυ Καισαρείας καπκαδοχίας, dx τοῦ 
χανονιχοῦ αὐτοῦ βιδλίου. Ἐρώτησις᾽ El ὅπου μὲν λέγει, 
ε«δαρήσετσι πολλὰ, » ὅπου δὲ « ὁλέγα, » πῶς λέγουσί τινες 
μὴ εἶναι τέλος τῆς χολάσεως τοῖς χολαζομένοις ; ᾿Απόχρισις" 


Basilii episcopi ὑβαγος Cappadociz, ex ejus libro 
Regularum. lnterrogatio : Si jtum dicit, Vapulabit: 
multis, tum paucis (Luc. xu) : quo pacto quidam di- 
cunt, nullum finem supplicii fore iis qui poena affi- 


Τὰ ἀμρφίδολα, καὶ ἐπιχκεχαλυμμένως εἰρῆσθαι δοχοῦντα £y (? Ciuntur ? Responsio : Qux ambigua sunt, ac videntur 


τισε τόποις τῆς θεοπνεύστου γραφῆς, ὑπὸ τῶν ἄλλων ἐν 
ἄλλοις ὁμολογουμένων σαφινίξεται. Τοῦ οὖν χυρίου ἀπο- 
ψυναμένου, ὅτι ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς χόλασιν αἰώνιον, 
9€ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον ποτὲ δὲ ἐχπέμποντος ὑμᾶς 
εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαθόλῳ καὶ 
τοῖς ἀγγέλοες αὐτοῦ " xal ἄλλοτε ὀνομάζοντος γέενναν 
πυρὸς, καὶ ἐπιφέροντος, € ὅπον ὁ σχώληξ αὐτῶν οὐ τε- 
λευτᾷ, καὶ τὸ πῦρ οὐ σδέννυται" » καὶ ἔτι πάλαι διὰ τοῦ 
προφήτον περὶ τινων προειρηχότος, € ὅτι Ó σχώληξ αὐτῶν 
οὗ τελευτήσει, καὶ τὸ πῦρ οὐ σθεσθήσεται" » τούτων xxl 
τοιούτων πολλάχις ix τῆς θεοπνεύστου γραφῆς λεγομένων, 
ἕν καὶ τοῦτο τῆς μεθοδείας τοῦ διαδόλου, τὸ τοὺς πολ- 
λοὺς τῶν ἀνθρώπων, ὥσπερ ἐπιλαθομένους τῶν τοιούτων 
χαὶ τοσούτων τοῦ χυρίου ἀποφάσεων, τέλος χατατολμᾷν 


obscure esse dicta in quibusdam locis divinitus inspi- 
rate Scripture, alibi ab aliis quxe confessa et: aperta 
sunt, declarantur. Cum ergo Dominus pronuntiarit : 
Ibunt hi in supplicium eternum , justi autem in vitam 
eternam (Matth. xxv) ; et alicubi mittat nos in ignem 
wternum , qui paratus est diabolo et angelis ejus ; 
atque alias nominet gehennam ignis, et adjungat : 
Ubi vermis eorum non moritur, et ignis non ezstingui- 
tur (Marc. 1x) : ac rursus per prophetam de quibus- 
dam pr:edixerit : Vermis eorum non morietur, et ignis 
non exstinguetur (Isa. 1xvi) : cum bac atque hujus- 
modi se:xpe a divinitus inspirata Scriptura proponan- 
tur, unum hoc quoque est diaboli artis et astuu, 
ut multi homines , veluti obliti talium tantarumque 


κολάσεων τῆς ἁμαρτίας εἰς τὸ μῶλον ἑαντοῖς ὑπογρά- p Domini sententiarum , finem sibi audeant poenarum 


9t. EL γὰρ τῆς αἱἰωνίον χολάσεως ἔσται ποτὲ τέλος, ἕξει 
πάντως xal ἡ αἰώνιος ζωὴ τέλος " εἰ δὲ ἐπὲ τῆς ζωῆς οὐχ 
οὕτως νοῆσαι τὸ ῥητὸν χαταδεχόμεθα,, ποῖον ἔχει λόγον 
τῇ χολάσει τῇ αἰωνίῳ τέλος διδόναι; ἡ γὰρ τοῦ αἱωνίον 
προσθήχη ἐφ᾽ ἑκατέρων ἐπίσης χεῖται" «᾿Απελεύσονται γὰρ, 
φησὶν, οὗτοι εἰς χόλασιεν αἰώνιον, οἱ δὲ δίχαιοι εἰς ξωὴν 
αἰώνιον. »---- Τοῦ αὐτοῦ ἐκτοῦ προτρεπτιχοῦ εἰς τὸ βάπτισμα 
λόγου * Διὰ πρόσχαιρον ἁμαρτίας ἡδονὴν ἀθάνατα βασα- 
νίζομαι" διὰ ἡδονὴν σαρχὸς τῷ αἰωνίῳ πυρὶ παραδίδο- 
μι. --- Τοῦ ἐν ἁγίοις [ἀγίον] Ἰωάννου ἐπισχοπον Κωνσταν- 
τινουπόλεως ἐκ τῆς πρὸς Θεόδωρον τὸν μοναχὸν πρώτης 
ἐπιστολῆς " Ταῦτα ἐννόει διόλου, χαὶ τὸν πρταμὸν τοῦ 
πυρός, ἐ ποταμὸς γὰρ πυρὸς eos πρὸ προσώπου αὐτοῦ.» 
Ovx ἔστιν ἐκείνῳ παραδοθέντᾳ τῷ πυρὶ προσδοχῆσαι κο- 


pecca in posterum adumbrare. Nam si :eterni sup- 
plicii quandoque finis est futurus , omnino habebit 
et vita :xterna finem; si in vita non sic evangelici 
dicli sensum accipimus, qux ratio est supplicio 
eeterno finem statuere? AEterni enim adjunctio pari- 
ter in utroque ponitur. Ibunt enim, inquit, hi in sup- 
plicium  ceternum , justi autem. in. vilam cGternam 
(Matth. xxv). Ejusdem e sermone adhortatorio ad 
sanctum baptisma : « Propter brevem ac tempora- 
riam peccati voluptatem sempiterna crucior poena : pro- 
pter voluptatem carnis, zeterno igni addieor. » Sancti 
Joannis episcopi Constantinopoleos e pria ad Theo- 
dorum monachum epistola : « Hxc in mente jugiter 
habeas , et fluvium ignis : Fluvius enim igneus rapé- 
dusque egrediebatur a. facie ejus (Dan. xvi). Non eat 








E 


. VIGILIUS PAPA. 


--—-- 


212 


λάδεως τέλος. "λλλ᾽ αἱ μὲν ἄτοποι τοῦ βίον ἡδοναὶ τῶν À quod quisquam ei deditus igni, supplicii finem ex- 


σκιῶν xel ὀνειράτων διαφέρουσιν οὐδέν " πρινὴ γὰρ τε- 
λεσθῆναι τὰ τῆς ἁμαρτίας, σβέννυται τὰ τῆς ἡδονῆς * αἱ 
δὲ ὑπὲρ τούτων χολάσεις πέρας οὐχ ἔχουσιν. --- Τοῦ αὐτοῦ 
ἐκ τοῦ ὑπομνήματος τῆς πρὸς Κορινθίους πρώτης ἐπι- 
στολῆς" O9 μικρὸν ἡμῖν τὸ προκείμενον ζάτημα ἐντεῦθεν, 
ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν σφόδρᾳ ἀναγκαίων " ἅπαντες ζατοῦσιν 
ἄνθρωποι, εἰ τέλος ἔχει τὸ τῆς γεέννης πῦρ᾽ ὅτι μὲν γὰρ 
οὐχ ἔχει, 0 Χριστὸς ἀπεφήνατο εἰπών, € Τὸ πῦρ αὐτῶν οὐ 
σδεσθήσεται, xal ὁ σχώληξ αὐτῶν οὐ τελεντήσει "» χαὶ ὃ 
παῦλος δὲ δεικνὺς αὐτὸν ἀθάνατον, φησίν, € Οἱ ἁμαρτά- 
νοντες δίχην τίσουσιν ὀλέθριον αἰώνιον. »---Τῆς τοίνυν θείας 
γραφῆς xal τῶν ἁγίων πατέρων σαφῶς ἡμᾶς ἐχδιδασ- 
χόντων μὴ εἶναι τέλος χολάσεως τῶν ἀσεθῶν, xal τῶν ὑπ᾽ 
ἐχείνων θεραπενομένων δαιμόνων, ποίαν ἀποκατάστασιν 
οἱ τὰ Ωριγένους φρονοῦντες φαντάζονται, ἐν ᾧ πέρας αἱ 
τιμωρίαι οὐχ ἔχουσιν; Ἡ γὰρ ἁγία τοῦ Χριστοῦ ἐχχλησία 
ὥσπερ τοῖς δικαίοις ἀτελεύτητον κηρύσσει τὴν αἰώνιον 
ζωὴν, οὕτω x«l τοῖς ἀσεδέσιν ἀτελεύτητον τὴν χόλασιν 
παραδίδωσι. Kal ταῦτα μὲν ἐν τούτοις. Ἡμεῖς δὲ ὀλίγα 
μὲν ἐκ πολλῶν τῇ τε θείᾳ γραφῇ», τοῖς τε ἁγίοις πατράσιν 
εἰρημένων παραγαγεῖν συνείδομεν, πρὸς τὸ ἐλέγξαι τὸν 
τῶν ᾿Ωριγενιστῶν δνσσέδειαν. 


Βουλόμενοι δὲ πᾶν σχάνδαλον τῆς ἁγιωτάτης ἐχχλησίας 
ἀκελάσοι, πρὸς τὸ μηδένα ῥύπον ἐν αὐτῇ καταλει; θῆναι, 


xal ἀπολαυθοῦντες ταῖς θείαις γραφαῖς, τοῖς τε ἁγίοις Ta- 


τράσι τοῖς τὸν αὐτὸν Ὡριγένην χαὶ τὰ τοιαῦτο μυσαρὰ 
καὶ ἀσεθῇ αὐτοῦ δόγματα ἐχδαλοῦσί τε, x«l δικαίως ἀνα- 
ϑέματι ὑποδαλοῦσι, τὴν παροῦσαν ἡμῶν ἐπιστολὴν πρὸς 
τὴν σὴν ποιούμεθα μαχαριότητα, δι᾿ ἧς προτρέπομεν αὖ- 
τὴν συναγαγεῖν ἅπαντας τοὺς ἐνδημοῦντας κατὰ ταύτην 
τὸν BacOida πόλιν ὁσιωτάτους ἐπισχόπους, καὶ τοὺς θεο- 
φιλεστάτους τῶν ἐνθαῦθα εὐαγῶν μοναστηρίων ἡγουμέ- 
νους" καὶ παρασχευάσαι πάντας ἐγγράφως τὸν εἰρημέ- 
νὸν δυσσεδῆ τε, xai θεομάχον Ὡριγένην, τὸν καὶ ᾿Αδα- 
μάντιον, πρεσδύτερον γενόμενον τῆς κατὰ ᾿Αλεξάνδρειαν 
ἁγιωτάτης ἐχχλησίας, καὶ τὰ αὐτοῦ μυσαρὰ χαὶ ἀσεθῇ 
δόγματα, καὶ τὰ ὑποτεταγμένα πάντα χεφάλαια πᾶσι τρὺ- 
ποις ἀναθεματίσαι" ἐχπέμψαι δὲ καὶ τὰ ἶσα τῶν παρὰ 
τῆς σῆς μακαριότητος ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας πραττο- 
μένων, καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας ἁγιωτάτους ἐπι- 
σχόπους, καὶ τῶν εὐαγῶν “βοναστηρίων ἡγουμένους" ἐφ᾽ 
ᾧτε xxl αὐτοὺς δὲ οἰχείας ὑπογραφῆς ἀναθεματίσαι Ωρι- 
γένην, καὶ τὰ dca αὐτοῦ δόγματα, μετὰ πάντων τῶν 
δηλωθησομένων αἱρετικῶν" τοῦ λοιποῦ δὲ μὴ ἄλλως ἐπι- 
σκόπους χειροτονεῖσθαι, ἡ D μοναστηρίων ὑγουμένους, εἰ 
μήποτε πρότερον μετὰ τῶν ἄλλων ἁπάντων αἱρετικῶν τῶν 
ἐξ ἔθους ἐν τοῖς γενομένοις λιβέλλοις ἀναθεματιζομένων, 
τουτόστι Σαδελλίου, "Apsiov, ᾿Απολλιναρίου, Νεστορίον, 
Εὐτυχοῦς, Διοσχόρον, Τιμοθέου τοῦ Αἴούρον, καὶ Πέτρον 
τοῦ Μογγοῦ, καὶ ᾿Ανθίμου Τραπεζοῦντος, Θεοδοσίου τοῦ 
᾿λλεξανδρέως, πέτρον τοῦ πρώην ᾿Αντιοχείας, καὶ Πέτρου 
τοῦ ᾿λπαμείας, xoi Σεθήρου τοῦ ποτε ᾿'Δλντιοχείας, καὶ 
τὸν εἰρημένον Ὡριγένην τὸν τὴν Ἑλληνικὴν xal ᾿Αρεια- 
μανίαν νοσήσαντα, μετὰ τῶν αὐτοῦ μυσαρῶν καὶ 


spectet. Verum improba ssculi hujus voluptates ab 
umbris somniisque nihil differunt; priusquam enim 
peccatum ad finem pervenerit, exstinguitur voluptas ; 
suppliciorum vero, qu» pro Hagitiis suscipiuntur, 
nullus est finis. » Ejusdem ex commentariis in pri- 
mam ad Corinthios Epistolam : « Non levis nobis hinc 
proposita quzestio est, sed de rebus valde necessariis. 
Qusrunt omnes homines , ignis gehennz sitne nem 
habiturus : non habiturum pronuntiavit Dominus, 
cum diceret : Ignis eorum non exstinguetur, et vermis 
eorum non morietur (Marc. 1x). Paulus vero eum pe- 
rennem ostendens ait : Peccatores ponas dabunt in 
interitu aeternas (11 Thess. 1). » Quare cum divina nos 
Scriptura sanctique Patres edoceant, nullum finem 


i B esse impiorum supplicii, dd:emonumnque qui ab illis 


coluntur : quam restitutionem imaginantur, qui cum 
Origene sentiunt, ubi suppliciorum nullus est exitus? 
Sancta enim Christi Ecclesia, quemadmodum justis 
indesinentem przedicat vitam xternam , ita impios 
perpetuo * supplicia manere tradit. Átque hxcquidem 
in his. Nos porro paucis e multas divinze Scriptura 
sanctorumque Patrum auctoritatibus afferendas essa 
perspeximus , ad confutandam Origenistarum impie- 
tatem. 

Cum autem velimus omne scandalum a sanctiis- 
sima Ecclesia propulsare, ut nulla in ea macula re- 
linquatue; obsequentes divinis Scripturis sanctisqua 
Patribus qui ipsum Origenem ac hujusmodi scelera- 
tam impiamque ejus doctrinam profligarunt, ac jure 


C, anathemati subjecerunt, hanc epistolam ad tuam bea- 


titudinem dedimus, qua eam hortamur ut omnium 
qui in hac regia urbe nunc degunt, sanctissimorum 
episcoporum conventum habeat, ac Deo amabilissi- 
morum praefectorum sanctis, quz hic suat, menaste- 
riis, faciatque ut omnes in scriptis praefatum impium 
ac Deo repugnantem Origenem , qui et Adamantius, 
qui presbyter fuit sanctissime Ecclesie Alexan- 
ἁγία, ac ejus nefaria impiaque dogmata, capitulaque 
omnia quz inferius ponuntur, omnimodis anathema- 
tizent : exemplaque dimittas eorum qus a beatitu- 
dine tua ob hanc causam gesta fuerint, ad alios om- 
nes sanclissimos episcopos prefectosque venerabi- 
lium monasteriorum : ut et ipsi subscriptione pro- 
pria anathematizent Origenem scelestaque ejus 


b dogmata, cum omnibus qui declarabuntur, hzreticis. 


In posterum autem, ne aliter ordinentur episcopi, 
aut monasteriorum praefecti, nisi prius cum aliis om- 
nibus hxreticie, qui de more in editis libellis ana- 
thematizantur, id est, Sabellio, Ario, Apollinario, 
Nestorio, Eutyche, Dioscoro, Timotheo AEluro, et 
Petro Moggo, et Anthimo Trapezuntis, Theodosio 
Alexandrie, Petro qui fuit Ántiochix, et Petro qui 
Apames, et Severo olim Ántíothis, predictum 
etian: Origenem, qui paganorum Arianorumque in- 
sania laboravit, una eui exsecrabilfbus impiisque 
ejus dogmatibus anathematizeht. Omnibus enim prz- 
dieendum est, ne omnino quisquam audeat falem 


3 Ut legatur perpetua syntaxis et Graecus textus postulant, Epir. 





“-- 


915 


JUSTINIANI LtB. ADV. ORIGENEM. 


oti 


ἀσεδῶν δογμάτων ἀναδεματίσωσι" δεῖ γὰρ ὅπασι προα- À hereticum, aut ejus expositiones defendere, sod em : 


γορεῦσαι τοῦ μηδένα τολμᾷν παντελῶς ἀντιποιεῖσθαι τοῦ 
τοιούτου αἱρετιχοῦ, ἢ τῶν αὐτοῦ ἐκθέσεων, ἀλλὰ ταύτας 
ἕκαστον ix. πάσης ψυχῆς, καὶ πάσης Quels μισεῖν τε 
xxl ἀποστρέφεσθαι, xal ἀναθεματίζειν, ola τᾶς Χριστια- 


νιχκῆς παραδόσεως ἀλλοτρίας καθεσεώσας, χαὶ ταῖς τῶν - 


ἀπλουστέρων γνχαῖς μεγάλην ἐργαζομένας λύμην. 
Ταῦτα δὲ αὐτὰ 


τατον πάπαν τῆς πρεσδυτέρας Ῥώμες, xol πατριάρχνν 


Βιγίλιον, καὶ τοὺς λοιποὺς ἅπαντας ἁγιωτάτους ἐπισχό- 


πους καὶ πατριάρχας, τοντέστιν ᾿Αλεξανδρείας, Θεονπό- 
λεως, καὶ Ἱεροσολύμων, date xml αὐτοὺς πρόνοιαν θέ- 
σθαι τῷ ἔργῳ, xal πέρατι ταῦτα παραδοθῆναι. Βουλό- 
μενοι δὲ πάντας τοὺς Χριστιανοὺς γνῶναι, ὡς τὰ Ὡριγέ- 


γεγραφήχαμεν οὐ μόνον πρὸς τὴν σὴν 
ἁγιωσύνη, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸν ἁγιώτατον, καὶ μαχαριώ- 


unusquisque ex toto animo et tota cogitatione oderit 
et aversetur, et anathematizet, ut a Christiana tra- 
ditione alienas, et simpliciogrum animabus gravem 
afferentes luem ac pestem. 


᾿ Hiec porro eadem scripsimus non solum ad sane- 
titatem tuam, sed etiam ad sanctissimum et beatissi- 
mum papam senioris Rom: et patriarcham Vigilium, - 
et ad czteros omnes sanctissimos episcopos et pa- 
triarchas, id est, Alexandriz, Theopoleos, et Hiero- 
solymorum, ut et hi huie rei prospiciant, et hxc fi- 
nem adipiscantur. Cum vero cupiamus, omnes Chri- 
s$tianos cognoscere seripta Origenis prorsus a vera 


νους συγγεγραμμένα παντελῶς ἀλλότρια τῆς ἀληθοῦς τῶν By Christianorum fide aliena esse, ex multis immensis- 


Χριστιανῶν τυγχάνει πίστεως, συνείδομεν ἐχ τῶν πολ- 

λῶν αὐτοῦ xal ἀμέτρων βλασφημιῶν ὀλέγας ἐπ᾽ αὐτῆς M- 

ξεως παραθεῖναι. Ἔχονσι δὲ οὕτως. 

Ὅτι ὄττων ὁ υἱὸς τοῦ πατρὸς, καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ υἱοῦ, 
lx τοῦ πρῶτον λόγον τοῦ περὶ ἀρχῶν βιδλίον. 


Ὅτι ὁ μὲν Θεὸς καὶ πατὴρ συνέχων τὰ πάντα φθάνει 


εἰς ἔχαστον τῶν ὄντων, μεταδιδοὺς ἑκάστῳ ἀπὸ τοῦ ἰδίου. 


τὸ εἶναι. "Q γάρ ἐστιν ἔλαττον᾽ ὡς δὲ παρὰ [ἴσ. ὧν γάρ 
ἐστιν" ἐλάττων δὲ παρά] τὸν πατέρα ὁ υἱὸς φθάνων ἐπὶ 
μόνα τὰ λογικὰ, δεύτερος γάρ ἐστι τοῦ πατρός" ἔτι δὲ 
ἧττον τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπὲ μόνονς τοὺς ἁγίους διῖκ- 
νούμενον. Ὥστε κατὰ τοῦτο μείζων ἡ δύναμις τοῦ πα- 
τρὸς παρὰ τὸν υἱὸν, xal τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον πλείων δὲ 
à τοῦ υἱοῦ παρὰ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον" καὶ πάλιν διαφέ- 
pouce μᾶλλον τοῦ ἁγίου πνεύματος ἡ δύναμις παρὰ τὰ 
ἄλλα ἄγακ. 
Ὅτι πεπερασμένη ἐστὶν ἡ τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς δύναμις, 
ix τοῦ δεντέρου λόγον τοῦ αὐτοῦ βιδλίον. 

Πιπερασμένην γὰρ εἶναι καὶ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ λεχ» 
τίου, xxl οὐ προφάσει εὐφημίας τὴν περιγραφὴν αὐτῆς 
πιριαιρετέον. Καὶ μετ᾽ ὀλίγα᾽ Πεποίηκε γὰρ τοσαῦτα 
[τοίνυν] ὅσω ἠδύνατο περιδράξασθαι, καὶ ἔχειν ὑπὸ 
χεῖρα, καὶ συγκρατεῖν ὑπὸ τὴν ἑαυτοῦ πρόνοιαν' ὧσ- 
περ καὶ τοσαύτην ὕλην κατεσκεύασεν, ὅσην ἠδύνατο διοι- 
γοσμῆσοσιο 

Τοῦ αὐτοῦ ix τοῦ τετάρτου λόγου τοῦ αὐτοῦ βιδλίου. 

Μηδεὶς δὲ προσχοπτέτω τῷ λόγῳ, εἰ μέτρα ἐπιτίθεμεν 
χαὶ τῇ τοῦ Θεοῦ δυνάμει. "Λπειρα γὰρ περιλαδεῖν τῇ φύ- 


que ejus blasphemiis paucas ad verbum apponendas 
esse censuimus. Sic autem habent. 


Quod minor sit Filius Patre, et CINE Filio, 
e primo libro Periarchon. 

Quod Deus quidem et Pater omnia continens, ad 
unumquodque entium pervenit, esse unicuique im- 
pertiens de suo; * esse enim est minus : quod verum 
Patrem Filius ad sola rationabilis pervenit ; est eniin 
secundus a Patre: adhuc etiam minor est Spiritus 
sanctus, ad solos sanctos perveniens. Ita ex hoc ma- 
jor est potestas Patris pre filio et Spiritu sancto : 
ampliorque Filii pre Spiritu sabcto, ac rursum prae- 
stantior sancti Spiritus potestas pro aliis entibus 


C sanctis. 
Quod finita est Dei et Patris potestas. e secundo libro 
ejusdem voluminis. 


Finitam enim esse et potestatem Dei dicendum : 
nec, pretextu laudis, eireumscriptio ejus tollenda 
est. Et paulo post : Tanta enim fecit, quanta sub ma- 
num comprehendere et habere poterat, et continere 
sub providentia sua : quemadmodum et tantam con- 
struxit materiam, quantam administrare et exornare 
poterat. 


Ejusdem ex quato libro ejusdem voluminis. 
Nemo autem sermone offendatur, si modum statui. 
mus Dei etiam. potestati. Infinita enim complecti, 


ett ἀδύνατον τυγχάνει. "Ano; δὲ πεπερασμένων ὄντων, D natura impossibile est, nam cum semel finita sint 


ὧν περιδράττεται αὐτὸς ὁ Θεὸς, ἀνάγκη ὅρον εἶναι μέχρι 

πόσων πεπερασμένων διαρχεῖ. 

Ὅτι χτίσμαι, καὶ γενητὸς ὁ viüc, ἐκ τοῦ αὐτοῦ δ΄ λόγου. 
Οὗτος δὲ ὁ υἱὸς ἐχ θελήματος τοῦ πατρὸς γεννηθεὶς, ε ὅς 

ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, xal ἀπαύγασμα τῆς 

δόξης αὐτοῦ, χαρακτήρ τε τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ, πρω- 


τότοχος πάσως κτίσεως, χτίσμα, σοφία. » Αὐτὴ γὰρ ἡ σοφία' 


φησίν" « Ὁ Θεὸς ἔχτισέ με ἀρχὴν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα 
αὐτοῦ. 3 


,* Legendum est, omnibus ex lib. 1 Periarchon c. ὅ. 
Sic reliqua qux» ex Origene hic afferuntur, in Greco 
quoque, qui ex Latino- expressus est, sunt corrigenda. 


RDUINUS. — Locus obscurus, et corruptus etiam in- 


qu:e Deus ipse comprehendit, neeesse est ferminum 
esse ad quot usque finita ipse sufficiat. 
Quod creatura et factus Filius est, ez eodem libro. 


Hic Filius de voluntate Patris generatus, qui est 
imago Dei invisibilis, et splendor glorie ejus, et figura 
substantie ejus, primogenitus omnis creatura, crea- 
tuwra , sapientia (Coloss. 1; Hebr. 1; 1 Cor. v). lpéa 
enim Sapientia dicit : Dominus creavit ma. initium 
viarum suarum in opera ipsius (Prov. 1x). 


Greco; forte sic restituendus : Ipse enim et eui 
est; minor vero Patre Filius ad sola rationabilia per- 
veniens. 


Ξ ἕξ ἃς 
. . » * 
8ι : ᾿ ἫΝ 


ΝΣ VIGILIUS PAPA. ; 


Ὅτι καὶ περιέχεται μετὰ τῶν ἄλλων κτισμάτων ὁ vióc Α Quod Filius cum reliquis creaturis a Paire continea- 


ὑπὸ TOU πατρός" καὶ κατὰ πάντα μείζων ἐστὶν 0 πα-- 

τὴρ τοῦ νἱοῦ, xai ἀόρατος αὐτῷ τυγχάνει, ἐκ τοῦ 

αὐτοῦ περὶ ἀρχῶν δ᾽ λόγον. 

E! δὲ ὁ πατὴρ ἐμπεριέχεε τὰ πάντα, τῶν δὲ πάντων 
τε ἐστὶν ὃ νἱὸς, δῆλον ὅτε xal τὸν υἱὸν. "Aoc δέ τις 
ζητήσει, εἰ ἀληθὲς τὸ ὁμοίως τὸν Θεόν ὑφ᾽ ἑαντοῦ γινώ- 
σχεέσθαι, τῷ γινώσχεσθαι αὐτὸν ὑπὸ τοῦ μονογενοῦς * καὶ 
ἀποφανεῖται, ὅτι τὸ εἰρημένον, ε Ὁ πατὴρ ὁ πέμψας με μεί- 
ἴων μον ἐστίν, ν» ἐν πᾶσιν ἀληθές. Ὥστε καὶ ἐν τῷ νοεῖν ὁ 
κατὴρ, μειζόνως xol τρανοτέρως xal τελειοτέρως νοεῖται 
ὑφ᾽ ἑαντοῦ, 7) ὑπὸ τοῦ υἱοῦ. 


'Ex τοῦ πρῶτον λόγου τοῦ αὐτοῦ βιδλίον. 


Γινόμενοι τοίνυν ἡμεῖς κατ᾽ εἰχόνα, τὸν νἱὸν πρωτότυ- 
xev ὡς ἀλήθειαν ἔχομεν τῶν ἐν ὑμῖν καλῶν τύπων. Δύτὸς 
δὲ ὁ υἱὸς ὅπερ ἡμεῖς ἔσμεν πρὸς αὐτὸν, τοιοῦτός ἐστι 
πρὸς τὸν πατέρα, ἀλήθειαν τυγχάνοντα, 

Τοῦ αὐτοῦ ἐχ τοῦ αὐτοῦ λόγον. 

Οὕτω τοίνυν ἡγοῦμαι καὶ ἐπὶ τοῦ σωτῆρος καλῶς ἂν 
λεχθήσεσθαι, ὅτι εἰχὼν ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ ἐστιν, ἀλλ᾽ 
οὐχ αὐτὸ ἀγαθόν. Καὶ τάχα καὶ υἱὸς ἀγαθὸς, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς 
ἁπλῶς ἀγαθός. καὶ ὥσπερ εἰχὼν ἐστι τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀορά- 
τον, xxi χατὰ τοῦτο Θεὸς, ἀλλ᾽ οὐ περὲ οὗ λέγει αὐτὸς ὁ 
Χριστὸς, ε« Ἵνκ γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν" » 
οὕτως εἰκὼν. ἀγαθότητος, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς ὁ πατὴρ ἀπαραλ- 
λάχτως ἀγαθός. 

Ὅτι μετὰ τοῦ υἱοῦ καὶ τὸ ἅγιον πνεῦμα χτίσμα εἰπὼν, 
συνηρίθμησε τοῖς ἄλλοις κτίσμασι, διὸ xal λειτουργικὰ 
αὑτὰ" ζῶα καλεῖ. Ἑκτοῦ δ' λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιδλίου. 


Ὅτι μὲν οὖν πᾶν, ὃ τί ποτε παρὰ τὸν πατέρα καὶ 


Θεὸν τῶν ἄλλων [ὅλων] γενητόν ἐστιν, ἐκ τῆς αὐτῆς ἀνο- 
λονθίας πειθόμεθα. καὶ μετά τινα" Ἔλεγε δὲ ὁ Ἕδραϊος 
τὰ ἐν τῷ ἸΙσαΐᾳ δύο σεραφὶμ ἐξαπτέρνγα, κεκραγότα ἔτι- 
p^» πρὸς τὸ ἕτερον, καὶ λέγοντα, «Δγιος, ἅγιος, ἅγιος 
πύριος σαδαὼθ, » τὸν μονογενῆ εἶναι τοῦ Θεοῦ, xal τὸ 
πνεῦμα τὸ ἅγιον. ᾿Ἡμεῖς δὲ οἰόμεθα ὅτι xod ἐν τῇ ὠδή Αμ- 
ὀαχοὺμ, € Ἐν μέσῳ δύο ζώων γνωσθήση, » περὲ Χριστοῦ 
xxl ἁγίου πνεύματος. ἰ 


Ex τοῦ δευτέρου λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιόλιον, ὅτι 
ἄνθρωπον ψιλὸν Χέτ τὸν Im 

Διὰ τοῦτο xoi ἄνθρωπος γέγονε Χριστὸς, ἐξ ἀνδραγα- 

θώματος τούτον τυχὼν, ὡς μαρτυρεῖ ὁ προφήτης λέγων, 


tur, et. Pater per omnia sit. Filio major, cui sit 
etiam invisibilis, ex codem Periarchon libro quarto. 


Si vero Pater omnia continet, et Filius est ex om- 
nium numero, liquet ipsum etiam contineri. Quxrat 
alius quispiam, num verum sit :que Deum a se ipso 
eoguosci, atque ab Unigenito ; asseretque verum 
esse in ommibus dictum illud : Qui misit me Pater, 
major me est (Joan. x et xiv). Quare. intelligendo 
etiam Pater, amplius, clarius, perfectiusque ἃ seipso 
intelligitur quam a Filio. 

Ez primo ejusdem libri volumine. 

Itaque nos facti ad imaginem habemus Filium , ut 

pote veritatem, pulchrarum in nobis formationum 


exemplar. Quod porro nos sumus ad ipsum Filium, 
est ipse ad Patrem, qui veritas est. 


Ejusdem ex eodem libro. 


Ita igitur censeo de Salvatore etiam commode dici 
posse, quod sit Dei bonitatis imago, non autem ipsa 
bonitas, fortaseis etiam Filius bonus, sed non simpli- 
citer bonus. Et quemadmodum Dei invisibilis est 
imago, et propterea Deus, non tamen is, de quo 
Christus ipse ait : Ut cognoscant te solum verum Deum 
(Joen. xvn) : ita bonitatis imago, non tamen ut Pa- 
ter incommutabiliter. 


Quod Filium cum Spiritu sancto. creaturam. vocans 


annumeraverit aliis creaturis ; idcirco ministraloria 
vocaverit ipsos animalia, ez quarto Periarchon libro. 


Quod igitur quxcunque alia res prxter Patrem ac 
Deum universorum, creata est, eadem consequentia 
suademur. Et post pauca : Aiebat autem Hebrzus, 
duo illa seraphim apud Isaiam sex alas habentia, cla- 
mantia alterum ad alterum, et dicentia : Sanctus, 
sanctus, sancius, Dominus Deus sabaoth (Jer. vi), essa 
Dei unigenitum, et Spiritum sanctum. Nos autem ar- 
bitramur, illud etiam quod habetur in cantico Haba 
cuc : In medio duorum animalium cognosceris (Habac. 
Ii), referendum esse in Christum et Spiritum sanctum. 
Ez secundo libro Periarchon : quod purum. hominem 

dominum vocet. 

Idcirco et homo factus est Christus , suo merito 
hoc sortitus, ut propheta testatur, inquiens : Dilexisti 


«ἸΙγάπησας δικαιοσύνην xal ἐμίσησας ἀνομίαν, διὰ τοῦτο D justitiam, οἱ odisti iniquitatem; propterea unzit t 


ἔχρισέ σε ὁ Θεὸς, ὁ Θεός σου ἔλεον ἀγαλλιάσεως παρὰ 

τοὺς μετόχους σου" ) ἔπρεπε δὲ [τὸν μηδέποτε χεχαρισ- 

μένον] τοῦ μηδέποτε χεχωρισμένον τοῦ μονογενοῦς σνγ- 

χρηματίσαι τῷ μονογενεῖ, καὶ συνδοξασθῆναι αὐτῷ. 

Ὅτι συναΐδια [τῷ θεῷ] τοῦ Θεοῦ τὰ χτίσματα, ἐκ τοῦ 
πρῶτον λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιθλίον. 

Héc δὲ οὐκ ἄτοκον τὸ μὴ ἔχοντά τι τῶν πρεπόντων 
αὐτῷ τὸν Θεὸν, εἰς τὸ ἔχειν ἐληλυθέναι; ἐπεὶ δὲ οὐχ ἔστιν 
ὅτε παντοχράτωρ οὐχ ἦν, ἀεὶ εἶναι δεῖ ταῦτα, δι᾽ ἃ παν- 
τοχράτωρ ἐστί. Καὶ ἀεὶ ἦν ὑπ᾽ αὐτοῦ χρατούμενα, ἄρ- 
χοντι αὐτῷ χρώμενα. 


* Legendum αὐτοὺς, id est Patrem et Filium, quod L 


Deus, Deus tuus oleo letitim pre participibus tuis 

(Prov. xii). Decebat siquidem illum , qui nunquam 

ab Unigenito separatus est, coexistere Unigenito, et 

una cum ipso conglorificari. 

Quod creature coeterna sint Deo, ex primo libro 
Periarchon. 

Qui vero absurdum non sit, ut Deus ex non ha- 
bente aliquid eorum quze sibi conveniunt, fiat ha- 
bens? Quoniam igitur nunquam non fuit omnipotens, 
eterna hzc esse decet, propter quz omnipotens est. 
Erant igitur semper ipeius dominio subjee£a, iptq 
utentia principe. 


aUno ipsos consonabit. Epir, 


. cem 





217 
Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγον. 
πάντα τὰ γένη καὶ τὰ εἴδη ἀεὶ ὧν" [ἀλλ᾽ οὐ δ τις} ἄλ- ᾿ 
Joc δέ τις ἐρεῖ xol τὸ καθ᾽ ἕν ἀριθμοῦ " πλὴν ἑκατέρως 
᾿ [δηλοῦται] δηλοῦνται, ὅτι οὐκ ὄρξατο ὁ Θεὸς δημιουργεῖν 
ἀργήσας ποτέ. 


Ἱμρὶ τῆς προὐπάρξεως τῶν ψνχῶν, dx τοῦ πρώτου λόγου 
f dic [pes or γ᾿ 


Ἐξ ἰδίας αἰτίας τῶν μὴ προσεχόντων ἑαντοῖς &ypó- ᾿ 


πνὼς γίνονται τάχιον ἡ βράδιον [μεταπτώσεις] μετα- 
πιπτούσης, καὶ ἐπὶ πλεῖον ἣ ἐπ᾽ ἔλαττον" ὡς ἀπὸ ταὖύ- 
τὴς τῆς αἰτίας κρίσει θείς συμπαραμετρούσῃ τοῖς 
ἑχάστου βελτίοσιν, ἢ χείροσι κινήμασι καὶ τὸ κατ᾽ ἀξίαν" 
ὃ μέν τις ἕξει ἐν τῇ ἐσομένη διαχοσμήσει τάξιν ἀγγελυκάν, 
ὦ δυνάμιν ἀρχικὴν, ἢ ἐξουσίαν τὸν ἐπέ τινων, ὃ θρόνον 
τῶν ἐπιδασιλευομένων, ὃ κυρείαν τὴν χατὰ δούλων. Οἱ 
δὲ οὐ πάνυ τι ἐχπεσόντες, τὴν ἐπὲ τοῖς εἰρημένοις olxo- 
γομίαν τε x«l βοήθειαν ἕξουσι. Kal οὕτως χατὰ μὲν τὸ 
«λεῖστον ἀπὸ τῶν ὑπὸ τὰς ἀρχὰς, καὶ ἑξονσίας, καὶ τοὺς 
θρόνους, x«i τὰς κυριότητας, τάχα δὲ ἐσθ᾽ ὅτε xod ἀντ᾽ 
αὐτῶν συστήσεται τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ἐν τῷ καθ᾽ 
ἕνα κόσμῳ. 


"Ex τοῦ αὐτοῦ λόγον, ὅτι εἰ μεταδάλλοιεν ἐπὶ τὸ κρεῖττον 
ol δαίμονες, συμπληρώσοὐσί ποτε ἀνθρωπότετα. 
οἶμαι δὲ δύνασθαι ἀπὸ τῶν ὑποτεταγμένων τοῖς χεί- 
posco , ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαις, καὶ χοσμοχράτορσι χαθ' 
ἵχαστον χόσμον, 3 [ἴσ. τίνος κόσμον νόονς] τινὰς χόσμους 
ἐνίους τάχιον εὐεργετουμένους, καὶ βονλησομένους ἐξ 
οὐτῶν μεταδαλεῖν, συμπληρώσειν ποτὲ ἀνθρωπότητα. 


Περὶ τῆς τῶν ἄνωθεν εἰς σῶμα καταγωγῆς. 

Οὕτω δὴ ποιχιλωτάτονυ χόσμου τυγχάνοντος, καὶ con" 
αὔτα διάφορα λογικὰ περιέχοντος, τί ἄλλο χρὰ λέγειν 
αἴτιον γεγονέναι τοῦ ὑποστῆναι αὐτὸν, ἢ τὸ ποικίλον τῆς 
ἀποπτώσεως τῶν οὐχ ὁμοίως τῆς ἑνάδος ἀποῤῥεόντων ; 


καὶ τὸν ἔνυδρον ἔσθ᾽ ὅτε αἱρεῖται βίον ἡ ψυχή. 


Ex τοῦ δευτέρου λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιδλίον. 

'H ψυχὴ ἀποῤῥέουσα τοῦ καλοῦ, καὶ τῇ κακίᾳ προσ- 
Ἀλιναμένῃ,, καὶ ἐπὶ πλεῖον ἐν ταύτη γινομένυ, εἰ μὴ ὑπο- 
στρέφοι, ὑπὸ τῆς ἀνοίας ἀκοχτηνοῦται, καὶ ὑπὸ τῆς πο- 
νυρίας ἀποβηριοῦται. Καὶ μετ᾽ ὀλίγα" καὶ αἱρεῖται πρὸς 
τὸ ἀλογωθῆναι, καὶ τὸν ἔνυδρον, ἵν᾽ οὕτως εἴπω, βίον" 
xal τάχα κατ᾽ ἀξίαν τῆς ἐπὶ πλεῖον πτώσεως [ἐκπτώσεως 
τῆς κακίας ἐνδύεται σώματα [σῶμα] οὗ δεῆ [ἴσ. ὑδαρῇ] 
τοιοῦδε ζώου ἀλόγου, 

'Ex τοῦ αὐτοῦ λόγου, ὅτι ἔσται τελεία ἡ τῶν σωμάτων 
ἀπόθεσις. 

El δὲ τὰ [ὑποταγέντα] ὑποτεταγμένα τῷ Χριστῷ ὑπο- 
ταγήσεται ἐπὶ τέλει καὶ τῷ Θεῷ, πάντες ἀποθήσονται τὰ 
σώματα " xal οἶμαι ὅτι τότε εἰς τὸ μὴ ὃν ἔσται ἀνάλυσις, 
τῆς τῶν σωμάτων φύσεως ὑποστησομένης δεύτερον, ἐὰν 
παλιν λογιχὰ ὑπεκαταθή. 

'Ex τοῦ τρίτου λόγου τοῦ αὐτοῦ βιδλίου, περὶ τοῦ 
αὐτοῦ, 

Λεγομένου τοῦ Θεοῦ πᾶντα γενέσθαι ἐν πᾶσιν, ὥσπερ 


- * Quasi aliquando. fwerit otiosus Vide Pagan. Gaudentium cap. 29. 


Ψ 


ΤΌΘΞΤΙΝΙΑΝΙ LIB. ADV. ΟΒΙΘΕΝΕΜ. 


| 218 
Ex eodem libro. : 
t Genera omnia et species semper "etant : non' ita 


de singularibus differentibus numero dixerit quis- 
piam. Verumtamen utrinque declarantur, Deum 


non fecisse creandi initium, cum aliquando fuerit in 


otio *. 
De animarum praexistentia , ex primo libro 
Periarchen, 

Ex propria culpa minime sibi vigilanter attenden- 
tium fiunt citius aut serius delapsiones, idque vel ad 
longiora tempora, vel ad breviora; quod judicium 
diurnum propter hanc causam bonis aut malis unius- 
cujusque motionibus dignam commensuret retribu- 
tionem. Hic quidem in fütura mundi dispositione ha« 
bebit ordinem angelicum, aut. virtutem principatus, 


B aut potestatem in aliquos, aut thronum regno subdi- 


torum, aut dominationem in servos. Qui vero non 
multum exciderunt, habebunt, quam diximus, ceco- 


. Domiam, et adjumentum.. Atque ita ut plurimum ex 


iis qui sunt sub principatibus, et potestatibus, et 
thronis et dominatonibus, forte etiam aliquando 
loco ipsorum constituetur pnus humanum uno in 
Inundo. 


Ex eodem libro : Quod si demones mutentur in melius, 
naturam aliquando complebunt humanam. 


- Puto autem posse ex iis qui subditi sunt pejoribus, 


principatibus et potestatibus, mundique rectoribus 
per singulos mundos, aut mentes alicujus mundi ci- 
tíus beneficium accipientes, volentesque in posterum 
ab ipsis mutari, complere aliquando genus huma- 
uum. 


De eo qui desuper factus est in corpus delapsw. 

Ita cum mundus ex summa constet varietate, tan- 
tamque ratione utentium contineat differentiam, quid 
aliud dicendum est fuisse causs ut subsistat, quam 
varios delabendi modos eorum qui non similiter de- 
fluunt ab unitate ? Et aquaticam nonnunquam anima 
eligit vitam. 

Ex secundo Periarchon libro. 

Anima defluens a bono, et vergens ad nequitiam, 
diutiusque ipsam amplectens, nisise ab insipientia 
reducat, transit ad jumenta, atque ob pravitatem 
efferatur. Efpaulo post : Eligitque ut brutescat, vitam 
etiam, ut ita dicam, aquatilem. Et forte pro merito 
majoris ad vitiositatem prolapsionis induit corpora 
aquatica talis bruti animalis. 


Ex eodem libro : ; 
sitio 

Quod si subjecta Christo tandem subjicientur et 

Deo, corpora deponentur ab omnibus (1 Cor. xv) : 

arbitrorque futuram tunc in non ens resolutionem ; 

natura corporum rursus esse inceptura, si ratione 
utentia iterum descendant. 


Ex tertio ejusdem tractatus libro, de eodem. 


Cum Deus dicatur fleri omnia in omnibus (Ibidem) ; 


443 δ. 
L] 


Quod erit perfecta corporum depo- : 


| 


, 





2: 


VIGILIUS PAPA. 


o0 δυνάμεθα κακίαν χατοαλικεῖν, ὔτε Θεὸς πάντα γίνεται Α quemadmodum nom pocsemres eeserere nequitiam, 


ἐν πᾶσιν, οὐδὲ ἄλογα (Ba, ἵνα μὴ καὶ ἂν κακία ὃ Θεὸς 
γίνονάι, καὶ ἂν ἀλόγοις ζώοις * ἀλχ' οὐδὲ ἄψνχα, ἵνα μὴ 
sedi ἐν ἑωτοῖς 6 Θεὸς, ὅτε κάντα γίνεται" οὕτως οὐδὲ eó- 
petto & τινὰ τῇ ἰδία ψύσετι ἄψυχκ εἰσιν. 


"Ex τοῦ δευτέρου λόγον τοῦ κπὲρὶ ἀρχῶν βιδλίου. 

παρὰ τὴν ἀκόπτωσιν καὶ τὴν ψύξιν τῆν ἀπὸ τοῦ ζῇν 
τῷ πνεύματι, γέγονεν ἡ νῦν γενομένη ψυχὴ, οὗσὰ wd 
δεκτοτὴ τῆς δπὰνόδου τῆς ἐφ᾽ ὅπερ ἦν ἐν ἄρχᾷ, ὑπὲρ νοῦ 
μίξώ λέγεσθαι ὑπὸ τοῦ προφήτου d» τῷ, t Ἐπίστρεψον) 
ψυχή μον, εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σον, ν ὥστε ὅλον τοῦθ 
εἶναι νοῦς [ἴσ᾿. νοῦς ἦν}" πᾶς (sic) οὖν γίγον: ὑνχή, καὶ 
ψυχὴ κατορθωθεῖσὰ γίνεται νοῦ“. 


'Ex τοῦ αὐτοῦ λόγου περὲ τοῦ αὐτοῦ. 

Ὥσπερ σῶσαι τὸ ἀπολωλὸς ἦλθεν ὁ σωτὴρ, ὅτε μέντδι 
σώζεται τὸ ἀπολωλὸς, ὀὐκέτε ἐστίν ἀπολωλὸς οὗτως ἦν 
σῶσαι ὅλθε ψυχήν, ὡς ὀῶσαι τὸ ἀπολωλὸς, ὀὐλΐτι μένει 
ψυχὴ, ἡ σωθεῖσα ψύχ , οὖξε τὸ ἀπολωλὸς ἀπολωλός. Ἔτι 
βασανιστέον. Bl ὥσπερ τὸ ἀπολωλὸς ἦν ὅτε οὐχ ἀπολώλεε, 
καὶ fecta κυτὲ ὅτε eda ἔσται ἀκολωλός᾽ pce καὶ d qvod 
ὧν ὅτε οὔχ ἦν ψυχὴ, καὶ ἔσται δτε cox ἔσται ψυχῆ. 


ita &eque Deus fit oumia in omnibus, neque quod 
sunt bruta , ne Deus flat quod nequitia est, et quod 
brnía ; sed neque quod imanimata sunt, me cum 
fit omnia Deus, fiat etiam quod ipsa : ita neque 
quod corpora, qus propria ipsorum natura inanima 
suni. 

Ez secundo Periarchon libro. 

Ex eo quod decidit et refrixit, passa scilicet Graece 
vocatam psyiin a apiritali vita, facta est quae nunc 
anima, Grece peyche : que reditum quoque in id 
quod ab jnitio fuit, admittit. Quod a propheta signi- 
ficari arbitrór, dum ait : Revertere, anima mea, in 
requiem. tuam (Psal. cxix), ut tótum hoc sit mens. 
Mens igítur facta est anima, anima vero recte lactis 


Ὦ integrata fit mens. 


Ex eodem libro, de eodem. 

Quemadmodum ad salvandum quod perierat venit 
Salvator (Lac. xix); idque quod perierat, ubi salvum 
est, nen dicitur amplius periisse : ita anima quam 
salvare venit, ut salvaret quod perierat, non est 
amplius anima jam salvata, neque dici potest periisse 
quod prius dici poterat. Expendendum adhuc. Si 
quemadmédaem ood periit, fuit aliquando res qu» 
non perierit, et erit aliquando cum nom erit res 


qun perterit ; [12 et anie non faerit olim anima ct erit quando non erit anima. 


Ἐχ τοῦ τετάρτου λόγον. 

᾿λνάγκη μὴ προηγουμένην τυγχάνειν vi τῶν σωμάτων 
φύσιν, ἀλλὰ ix διαλειμμάτων ὑφίστασθαι διά τινα συμπτώ- 
ματα γινόμενα περὶ τὰ λογιχὰ, δεόμενα σωμάτων" καὶ 
κάλιν τῆς ἐπανορθώσεως τελείως γινομένης εἰς τὸ μὴ 
eA ἀνάλύιοθαι ταῦτα, ὥστὲ τοῦτό ἀεὶ γνεσθαιο 
ἘΣ τοῦ ποώτον λόγον τοῦ αὐτοῦ βιθλίον, ὅτι ἔμψυχος à 

ὅλιοςς xal ἡ σελήνη, x«l oi ἀστέρες. 

Ὅτι δὲ χρισθύτύρκ ἡ doy τοῦ ἡλῶν τῆς ἐνδίσόων 
αὐτοῦ τῆς εἰς τὸ σῶμα, μετὰ τὸ συλλογίσασθαι ἔχ tros- 
πῤίσεως ἀνθρώπαυ τὰς πρὸς αὐτὸν, xal ἐντιῦθεν ἀπὸ τῶν 
γοσφῶν οἶμαι ἀποδεῖξαι δύνασθαι, 

"Ex τοῦ αὐτοῦ λόγου. 


κάλλιον ἀνολῦσαι καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι, πολλῷ γὰρ D 


μᾶλλον κρεῖσσον" νομίζω γὰρ ὅτι λέγοι ἀν ὁ ἥλιος, «Κάλλιον 
ἀναλῦσαι, καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι πωλλῷ γὰρ μᾶλλον χρεῖσ- 
cov. Καὶ ὁ μὲν Παῦλος, ᾿Αλλὰ τὸ ἐπιμένειν τῇ σαρκὶ ἀναγ- 
χοιότερον Qc ὑμᾶς" 0 δὲ ἥλιος, «Τὸ ἐπιμένειν τῷ οὐρανίῳ 
τούτῳ σώματι ἀναγχαιότερον διὰ τὴν ἀποκάλυψιν τῶν 
τέχνων τοῦ Θεοῦ.» Τὰ δὲ ἀὐτὰ καὶ περὶ δελήνης, καὶ περὶ 
τῶν λοιπῶν ἀστέρων λεκτέον, 


"Re τοῦ τετάρτου λόγον τοῦ αὐτοῦ βιδλώον, 6 Ü 
δαιμόνων δεῖ n MU μὴν e 
τοῦτο εἰς τοὺς ἐσομένους αἰῶνας. 

"AO κᾷν μέχρι τοῦ πάθους τις ζητήσῃ, τολμηρὸν δόξει 
ποιεῖν περὶ [τῶν οὐρανίων τόπων] τὸν οὐράνιον τόπον 
eii διῶν. "AXX εἴ ἐστι πνευματικὰ clc πονηρίας ἐν 
«es; οὐρανίοις, ἄρα sl ὥσπερ ἐνθάδε οὐκ αἰδούμεθα σταυ- 
ρούμενον ὁμολογεῖν ἐπὲ καθαιρέσει ὧν καθεῖλε διὰ τοῦ 


Ez quarto fifro. 

Necesse est non przeexistenlern esse corporum na- 
£uram, sed per intervallà subsistere propter aliquos 
casus, ambientium res, qui ralione utuntur, corpo- 
ribus indigentes : faetà veto emeondatiote perfecta, 
iterum bec resolvi in nihilum, ifa at boc fiat semper. 
Ez primo ejusdem libri volumitie : Vjuod sol et ind &l 

stelle ánimalà iunt. 

Quod porro $olis anima antiquior sit alligatione 
ipsius ad corpus, conclusum jam est ex comparatione 
hominis ad ipsum : verum et e Scripturis arbitror 
posse hoc demonstrári. 


Ez eodem abro. 


Prostat dissolvi, et eese cuni Chriefo (Phil. ἢ : multo 
etit hoc melius. tol quoque hoe ipsum, puto, dire 
rH : Prisstat dissolvi, et esse cum Christo, multo 
enim hoe melias. Ceterom Paulus quidem, Sed ma- 
nere, Inquit, in carhe magis necessarium. propter vos 
(Ibidem); Sol vero dixerit: Sed permanere in hoc 668- 
leeti corpore magis neceaearium est propter revela- 
tionem filiorum Dei. H:x» eadem de luna ceterisque 
atellis dicendum. 

Ez quarto ejusdem libri volumine : Quod pro demo- 
nibus etiam oportet Christum crucifigi, idque sepe- 
numero per secula futura. 


Atqui si vel de passione ipsa quxstionem quis 
moveat, audacter profecto videbitur circa loca co- 
lestia id qu»rere. Verum si in celestibus sunt spiri- 
tualia nequitiz, sicut certe hic non erubescimus fateri 


crucifisum ad demolienda qux: padendo 4emolitus 


JUBTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM, 


«υκοὐϑθέμα, οὕτω sias! τὸ παραπλήσιον διδόντος γί» A est; ita ibi quoque simile leri co&cedentos, etreliqua. 


νεσθαι καὶ τὰ ἑξῆς ἕως * τῆς συντελείας τοῦ παντὸς αἰῶ» 
γος, οὐ φοδηθησόμεθι. 
Ἔχ τοῦ αὑτοῦ λόγου. 

Τὶς νοῦν ἔχων ὁρίσεται πρώτην καὶ δεντέραν καὶ τρίτην 
ἡμέραν, ἑσπέραν τε παὶ πρωΐαν χωρὶς ἡλίον γεγονέναι, 
καὶ σελήνης, καὶ ἀστέρων. 

Τούτων τοίνυν οὕτως ἐχόντων, καὶ πᾶσι δήλων γενο- 
μένων τῶν παρὰ “Ωριγένους εἰρημένων βλασφημιῶν, προσή- 
χει τὸν ἐπ᾽ αὐτῷ ἀναθεματισμὸν οὕτως γίνεσθαι. 


Εἴτις λέγει ἡ ἔχει, προὐπάρχειν τὰς τῶν ἀνθρώπων 
ψνχὰς, ola πρώην νόας οὔσας xoi ἁγίας δυνάμεις, κόρον 
δὲ λαθούσας τῆς θείας θεωρίας, καὶ πρὸς τὸ χεῖρον τρα- 
πείσας, καὶ διὰ τοῦτο ἀποψνυγείσας μὲν τῆς τοῦ Θεοῦ 
ἀγάπης, ἐντεῦθεν δὲ ψυχὰς ὀνομασθείσας, καὶ τιμωρίας 
χάριν εἰς σώματα καταπεμφθείσας, ἀνάθεμα. 

Εἰ τις λέγει ἢ ἔχει τὴν τοῦ χυρίου ψυχὲν προῦπάρ- 
χειν, xai ἀνωμένην γεγενῆσθαι τῷ Θεῷ λόγῳ πρὸ τῆς ix 
παρθένου σαρχώσεώς τε, xxl γεννήσεως, ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴτις λέγει ἃ ἔχει, πρῶτον πεπλάσθαι τὸ σῶμα τοῦ 
κυρίου ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ μότρᾳ τῆς ἁγίας παρ- 
θένου, καὶ μετὰ ταῦτα ἐνωθᾶναι αὐτῷ τὸν Θεὸν λόγον, καὶ 
τὴν ψυχὲν ὡς προύκάρξασαν, ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴ τις λέγει ὃ ἔχει, πᾶσι τοῖς ἐπονρανίοις τάγμασι 
ἐξομοιωθῆναι τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, γενόμενον τοῖς Χερουδὲμ 
Χερουδὲμ, καὶ τοῖς Σεραφὶμ Xepopla , καὶ πάσαις 
ἁπλῶς ταῖς ἄνω δυνάμεσιν ἐξομοιωθέντά, ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις λέγει ἢ ἔχει, ἐν τῇ ἀναστάσει σφαιροειδῆ τὰ 
τῶν ἀγθρώπων ἐγείρεσθαι σώματα, καὶ οὐχ ὁμολογεῖ óp- 
θίους ὑμᾶς ἐγείρεσθαι, ἀνάθεμα ἔστω. 

RE τις λέγει οὐρανὸν καὶ ἥλιον καὶ σελήνην, καὶ ἀστέρας 
καὶ ὕδατα τὰ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν ἐμψύχους xal [λο- 
γιχᾶς, αἱ bene observavit Paganinus Gaudentius ] 
ὑλικὰς εἶναί τινας δυνάμεις, ἀνάθεμα ἔστω. 

Et τις λέγει 1$ ἔχει, ὅτι ὁ δεσπότης Χριστὸς ἐν τῷ 
μέλλοντι αἰῶνι σταυρωθήσεται ὑπὲρ δαιμόνων, καθὰ xol 
ὑπὲρ ἀνθρώπων, ἀνάθεμα ἔστω. 

| EE τις λέγει d ἔχει, ἦ πεπερασμένην εἶναι τὴν τοῦ 
Θεοῦ δύναμιν, καὶ [leg. 3] τοσαῦτα αὐτὸν δημιουργῆσαι, 
ὅσον περιδράξασθαι, ἀνάθεμα ἔστω. 

Ἑζτις λέγει ἡ ἔχει, πρόσχαιρον εἶναι τὴν τῶν δαιμό- 
νῶν χαὶ ἀσεδὼν ἀνθρώπων χόλασιν, καὶ τέλος κατά τινα 
χρόνον αὐτὴν ἕξειν, ἤγουν ἀποκατάστασιν γενέσθαι δαι- 
μόνων, ἦ ἀσεθῶν ἀνθρώπων, ἀνάθεμα ἔστω. 


᾿λνάϑεμα καὶ Ὡριγένει τῷ καὶ ᾿Αδαμαντίνω τῷ ταῦτα 
ἐχθεμένῳ μετὰ τῶν μυσαρῶν αὐτοῦ xal ἐπιχαταράτων 
ἐναγῶντε δογμάτων, καὶ παντὶ προσώπῳ φρονοῦντι ταῦτα, 
Ὁ ἐκδιχοῦντι, $ [κατά τινα τρόπον] κατά τι παντελῶς ἐν 
οἰῳδήποτε χρόνῳ τούτων ἀντιποιεῖσθαι τολμῶντι. 
ρέμμα τοῦ βασιλέως ᾿ἸΙονστινικνοῦ πρὸς τὴν ἁγίαν σύν 

περὶ 'Ωριγένους, καὶ τῶν ὁμοφρόνων αὐτοῦ. 

Σπουδὴ γέγονεν ἡμῖν καὶ ἔστιν, ἀτάραχον τὴν ἁγίαν 

τοῦ Θιοῦ xad ἀποστολικὴν ἐχχλησίαν διαφυλάττεσθαι, ὡς 


- Sunt qui hic legi velint, ἐπὲ τῇ : 
Mil mundum. λα σιν, — e Ὁ μθὰ 


—4 


usque ad totius szculi consummationem nihil formf« 
dabimus. 
Ez iiim libro. 

Quis sana mente statuat primum, et secundum, et 
tertium diem, vespereque et mane fuisse sine sole, 
luna, et stellis? 

His igitur ita se habentibus, factisque omnibus 
palam Origenis blasphemiis, anathematismum in 
ipsum sic fleri convenit, 

1. Si quis dicit aut sentit preexistere hominum 
animas, ut pote qux» antea mentes fuerint et sancta 
virtutes, satietatemque cepisse divinz contemplatio 
nis, et in deterius conversas esse, atque idcirco re- 
frixisse a Dei charitate, et inde ψυχάς Grxce, id est 
animas esse nuncupatas, demissasque esse in corpora 
supplicii eausa : anathema sit. 

II. Si quis dicit aut sentit Domini animam priua 
exstitisse, atque unitam fuisse Deo Verbo ante incat 
nationem et generationem ex Virgine : anathema sit, 

Ill. Si quis dicit aut sentit primum conformatum 
esse corpus Domini nostri Jesu Christi in utero beata 
Virginis, ac postea unitum ei esse Deum Verbum, 
et animam, ut pote quz ante fuisset : anathema sit. 

IV. Si quis dicit aut sentit omnibus coelestibus or- 
dinibus assimilatum esse Deum Verbum, cherubim- 
que factum esse ipsis cherubim, et seraphim ipsis 
geraphim, ac omnibus plane supernis virtutibus simi- 
lem esse factum : anathema sit. 

V. Si quis dicit aut sentit, in resurrectione corpora 
hominum orbiculata suscitari, nec confitetur nog 
suscitari rectos : anathema sit. 

VI. Si quis dicit ccelum, et solem, et lunam, ef 
stellas, et aquas qux super coelos sunt, animatas et 
materiales [ratione preditas] esse quasdam virtutes : 
anathema sit. 

VII. Si quis dicit aut sentit Dominum Christum in 
faturo szculo crucifixum iri pro daemonibus, sicuti et 
pro hominibus : anathema sit. 

VIII. δὲ quis dicit aut sentit, vel finitam esse Del 
potestatem , vel eum tanta fecisse, quanta compre- 
hendere potuit : anathema sit. 

IX. Si quis dicit aut sentit, ad tempus esse dzemo- 
num et impiorum hominum supplicium, ejusque finem 
aliquando futurum,sive restitutionem et redintegratio- 
nem fore demonum aut impiorum hominum : ana- 
thema sit. 

Anathema et Origeni, qui et Adamantius, qui hast 
exposuit una cum nefaria atque exsecrabili scelesta- 
que ejus doctrina, et cuivis qui ea sentiat, aut de-a 
fendat, aut ullo modo prorsus quocunque tempore 
tueri presumat. 


^ Littere Justiniani imperatoris ad sanctam synodum 
C.P. de Ürigene et sectatoribus ejus. 

Studium nostrum fuit et est, sanctam Dei et apo- 

&tolicam Ecclesiam a turbis securam custodire, prout 


^ Pertinent hz litterze ad synodum a Menna cele- 
bratam cir. an. Ch. 945. € 


*- 5 x 


* ΦΌΒΤΙΝΙΑΝ LIB. ADV. ORIGENEM. 


δίκαιόν, καὶ τὰ ὁπωσοῦν ἀναφνόμενα τῇ óp)o0o5o πίστει A, par est et ea quie quocunque 1modo contra ortho- 


ἐναντία κατακρίνεσθαι. 

Ἐπεὶ τοίνυν. διέγνωσται ἡμῖν, ὡς τινες ἐν Ἱεροσολύμοις 
εἰσὶ μοναχοὶ δήπονθεν, Πυθαγόρᾳ, xxl πλάτωνι, x«l 
Ὡριγένει τῷ ᾿Αδαμαντίῳ, xal τῇ τούτων δυσσεθείχ xxl 
πλάνη χαταχολουθοῦντες, x«i διδάσχοντες " δεῖν ὠήθωμεν 
φροντίδα xal ζήτησιν ποιήσασθαι περὶ τούτων, ἵνα μὴ 
τέλεον διὰ τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Μανιχαϊχῆς ἀπάτης αὐτῶν 
πολλοὺς ἀπολέσωσι. Λέγουσι γὰρ, ἵνα ἐκ τῶν πολλῶν 
ὀλέγα μνημονεύσωμεν, ὅτι νόες ἦσαν δίχα παντὸς ἀριθμοῦ 
τε xal ὀνόματος) ὡς ἑνάδα πάντων εἶναι τῶν λογικῶν τῇ 
ταυτότητι τῆς οὐσίας xal ἐνεργείας, καὶ τῇ δυνάμει τῇ 
πρὸς τὸν Θεὸν λόγον ἑνώσει τε καὶ γνώσει. Kal ὡς χόρον 
αὐτῶν λαμθανόντων τῆς θείας ἀγάπης x«l θεωρίας κατὰ 
ἀναλογίαν, ἐπὶ τὸ χεῖρον τῆς ἑκάστον τροπῆς λεπτομε- 


doxam fidem enascuntur, condemnare. 

Cum ergo compertum habeamus, esse Hierosolymis 
quosdam nimirum monachos qui. Pythagorz, Plato- 
nis Origenisque Adamantii impios errores sectentur 
ac doceant ; existimavimus curam et inquisitionem de 
iis adhibendam, ne ii tandem paganicis et Manichai- 
cis suis imposturis multos perdant. Dicunt enim ( ut 
de multis pauca commemoremus) mentes fuisse pror- 
8us et numeri et nominis expertes ; omniaque ratio- 
nalia unum esse identitate substantiz et operationis, 
et virtute apud Deum Verbum per unitionem et co- 
gnitionem. Has vero mentes, ubi susceperint juxta 
uniuscujusque captum satietatem divinz dilectionis 
et contemplationis, per mutationem ipsarum in de- 


ρέστερα, ἢ xal παχύτερα σώματα ἀμφιάσασθαι, καὶ ὀνό- B terius, vel crassiora, vel tenuiora corpora induere et 


ματα χληρώσασθαι, κἀντεῦθεν τὰς οὐρανίους καὶ λει- 
τουργεκὰς ὑποστῆναι δυνάμεις. ᾿Αλλὰ μὴν xel ἥλιον, καὶ 
σελήνην, καὶ τοὺς ἀστέρας, καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τῶν λο- 
γικῶν ἑνάδος ὄντα, ἐκ τῆς ἐπὶ τὰ χείρω τροπῆς τοῦτο 
εγονέναι, ὅπερ εἰσί. Τὰ δὲ ἐπὶ πλεῖον τῆς θείας ἀγάπης 
ἀποψυγέντα λογιχὰ, ψυχὰς ὀνομασθῆναι, xal σώμασι 
παχντέροις τοῖς καθ᾽’ ὑἡμᾶς ἐμδληθῆναι. Τὰ δὲ ἐπὶ τὸ 
ἄχρον τῆς κακίας ἐληλαχότα, ψυχροῖς καὶ ξοφεροῖς ἐν- 
δεθῆναι σώμασι, καὶ δαίμονας ὀνομασθῆναι γενόμενα. καὶ 
ὅτι ἐξ ἀγγελικῆς μὲν καταστάσεως ψυχικὴ γίνεται wx- 
τάστασις, Ex δὲ τῆς ψυχικῆς δαιμονιώδης τε καὶ ἀνθρω- 
fia. Ἕνα δὲ μόνον νοῦν ἐκ πάσης τῆς ἑνάδος τῶν λογι- 
χῶν ἀχλόνητον μεῖναι xal ἀκίνητον τῆς θείας ἀγάπης καὶ 
θεωρίας, ὃς καὶ Χριστὸς βασιλεὺς Θεὸς xal ἄνθρωπος, 


nomina sortiri, ac inde coelestes οἱ administras sub- 
süitisse virtutes. Imo et solem, et lunam, et stellas, ut 
pote qu» et ipsa in rationabilium unitate sint, ex 
mutatione in deterius facta, hoc esse co»pisse quod 
sunt. Ea vero rationabilia, in quibus magis Dei amor 
refrixerit, ψυχάς, hoc est animas nuncupari, et 
crassioribus, qualia noetra sunt corpora, immitli. 
Quse autem ad extremum perversitatis venerint , ea 
frigidis ac caliginosis inseri corporibus , et d:emones 
fieri et nuncupari ; ac proinde ex angelico quidem 
statu fleri animalem, ex animali vero d:emoniacum 
et humanum. Unaui autem duntaxat mentem, ex tola 
unitate rationalium, imperturbatam perstitisse, et 
immotam a dilectione divina et contemplatione, cam- 


γεγονέναι. Kal ὅτι παντελής ἐστι τῶν σωμάτων ἀναίρεσις, (? 06 fuisse Christum regem, Deum et hominem. Affir- 


αὐτοῦ τοῦ κυρίου πρώτου ἀποτιεμένον τὸ ἴδιον σῶμα, 
xal τῶν λοιπῶν ἁπάντων" xal ὅτι ἀναχομίξονται πάλιν 
ἅπαντες εἰς τὴν αὐτὴν ἑνάδα, καὶ γίνονται νόες, καθὰ 
xai ἐν 1) προῦὐπάρξει ἐτύγχανον" ἀποχαθισταμένου δηλον- 
ὁτι χαὶ αὐτοῦ τοῦ διαδόλον καὶ τῶν λοιπῶν δαιμόνων εἰς 
τὴν αὐτὴν ἑνάδα, καὶ τῶν ἀσεδῶν καὶ ἀθέων ἀνθρώπων 
μετὰ τῶν θείων καὶ θεοφόρων ἀνδρῶν, x«l τῶν οὐρανίων 
δυνάμεων, xal τὴν αὐτὴν ἑξόντων ἕνωσιν πρὸς τὸν Θεὸν, 
ὁποίαν ἔχει καὶ ὁ Χριστὸς, χαθὼς xal προῦπῆρχον, ὡς 
μηδεμίαν εἶναι διαφορὰν τῷ Χριστῷ πρὸς τὰ λοιπὰ λογικὰ 
παντελῶς, οὔτε τῇ οὐσίᾳ, οὔτε τῇ γνώσει, οὔτε τῇ δυνά- 
pst, οὔτε τῇ ἐνεργείᾳ. Ὃ γάρ τοι Πυθαγόρας ἀρχὴν τῶν 
πάντων ἔφησεν εἶναι τὴν μονάδα. Καί πάλιν Πυθαγόρας 
xal Πλάτων δῆμόν τινα ψυχῶν ἀσωμάτων εἰπόντες, xal 


mant etiam, corpora penitus interire : ipso Domino 
primum, deinde reliquis omaibus suum corpus abji- 
cientibus : et quod rursum omnes redeuntes ad ipsam 
veritatem, mentes fiunt juxta illud esse quod prius 
habebant : ac videlicet ipsum etiam diabolum resti- 
twendum esse, et reliquos d:emones in ipsan unita- 
tem, atque impios et nefarios homines una cum di- 
vinis ac Deo plenis viris, coelestibusque virtutibus ; 
eodemque modo, quo et Christus, cum Deo esse 
uniendos, sicuti et prius uniti erant, atque adeo Chri- 
stum plane nihil a reliquis ratione preditis differre, 
neque substantia , neque cognitione, neque virtute, 
neque operatione. Pythagoras etenim principium 
omnium rerum, unitatem esse dixit, et rursum Pytha- 


τὰς ἁμαρτάδι τινι περιπεσούσας, τιμωρίας χάρι εἰς f) goras et Plato multitudinem quamdam animarum in- 


σώματα καταπέμπεσθαι λέγουσιν. Ὅθεν ὁ Πλάτων δέμας 
τὸ σῶμα, καὶ σῆμα ἐχάλεσεν, ὡς οἱονεὶ τῆς ψυχῆς ἐν 
τούτῳ δεδεμένης καὶ τεθαμμένης. Εἶτα περὶ τῆς ἐσομέ- 
yug χρίσεως καὶ ἀνταποδύσεως τῶν ψυχῶν αὖθις φησίν" 
Θ΄ μὲν πκαιδεραστήσαντος, καὶ [ἀδόλως] αχῶς βιώσαντος 
μετὰ φιλοσοφίας ψυχὴ τρίτη περιόδῳ τῇ χιλιετεῖ ἐᾶται 
κολασθῆναι, xxl οὕτω πτερωθεῖσα τῷ τρισχιλιοστῷ ἔτει 
ἐκδάλλεται xol ἀπέρχεται. AL δὲ ἄλλαι ὁπόταν τόνδε τὸν 
βίον τελέσωσιν, αἱ μὲν εἰς τὰ ὑπὸ γῆς δικαιωτήρια ἐλ- 
θοῦσαι δίκην ἅμα καὶ λόγον τίσουσιν, αἱ δὲ εἰς οὐράνιόν 
τινα τόπον χονφισθεῖσαι ὑπὸ τῆς δίχης διάξουσιν ἀξίως, 
καθὼς ἐδίωσαν. » Οὗ τὴν ἀτοπίαν τοῦ λόγου χχταμαθεῖν 


Plato in Phaedro, post tria annorum millia, 


corporearum esse dicentes, dicunt etiam, quod si in 
peccatum aliquod inciderint , in peenam demittuntur 
in corpora. Quocirca Plato corpus appellavit δέμας 
(hoc est vinculum), et σῆμα (hoc est sepulcrum), eo 
quod anima in ipso corpore quasi vincta et sepulta 
sit ; deinde de futuro judicio et retributione anima- 
rum rursus inquit : Anima illius qui una cum sapien- 
tix studio puerorum amore et flagitiosa vita se pol- 
luit, per tres millenarias circuitiones poenas luet : 
et sic recuperatis alis post annorum millia ^ educi- 
tur et abit : relique vero cum ex bac vita discesse- 
rint, ali» quidem sub terra in judicii locum delata 


.*. 





JUSTINIANI LIB . ADV., ORIGENEM. 


ράδιον. Ἐίς γὰρ αὐτὸν ἐδίδαξε τὰς τῶν ἐτῶν περιόδους x«l À poenas simul οἱ rationem dabunt : alix in. celestem 


χὡιάδας; xal ὅτι χιλίων διεληλυθότων ἐτῶν, τότε τῶν 
ψυχῶν ἑκάσχῃ εἰς τὸν ἴδιον τόπον ἀπέρχεται; τὰ δὲ με- 
ταξὺ τούτων οὐδὲ τοῖς ἄγαν ἀσελγεστάτοις ὅρμοττε λέ- 
q60 » μή τοιγε φιλοσόφῳ τοιούτῳ. Τοῖς γὰρ τὴν ἀκραιφνῆ 
πολιτείαν χατωρθωχόσι, τοὺς ἀχολάστους καὶ παιδε- 
ραστὰς συνέζενξε, καὶ τούτους χἀχείνους τῶν αὐτῶν 
ἔφησεν ἀπολαύσεσθαι. Πυθαγόρας τοίνυν, xal Πλάτων, 
καὶ Πλωτῖνος, xal οἱ τῆς ἐκείνων συμμορίας. ἀθανάτους 
εἶναι τὰς ψυχὰς συνομολογήσαντες, προὐύπάρχειν ταύτας 
ἔφησαν τῶν σωμάτων, καὶ δᾶμον εἶναι ψυχῶν, καὶ τὰς 
πλημμελούσας εἰς σώματα καταπίπτειν, ὡς ἔφην. Καὶ 
τοὺς μὲν πικροὺς εἰς πονηρούς [ἴσ. ὀκνηροὺς, εἷς ὄνους], 
τοὺς δὲ ἁρπαχτιχοὺς εἰς λύχους, τοὺς δὲ δολεροὺς εἰς 
ἀλώπεχας , τοὺς δὲ θηλυμανεῖς εἰς ἕππους. Ἢ δὲ ἐχχλησία 


quemdam locum per judicium elatz, felicitate fruen- 
tur pro vit» meritis. Est autem in promptu hujus 
sententix absurditatem perspicere. Quis enim eum do- 
cuit millenarias istas annorum conversiones, et quod 


. post millium annorum decursum αὶ unaquzque anima 


ad suum perveniat locum? Quz vero his interserit, ne 
aprocacibus ipsis, quamvis libidinosis, congruum esset 
dici, nedum a tali ac tanto philosopho : quippe eos 
qui vitam puritate plenam ad extremum usque duxe- 
runt, cum intemperantibus et puerorum amatoribus 
conjunxit, eisdem bonis utrosque frui dixit. Pythago- 
ras ergo, et Plato, et Plotinus, aliique horum secta- 
tores, qui unico consensu aninas immortales esse 
fatentur, eas corporibus priores affirmant, et esse 


τοῖς θείοις ἑπομένη λόγοις, φάσκει τὴν ψυχὴν συνδη- B quamdam animarum multitadinem, et qu: delin- 


μιεουργηθῆναι τῷ σώματι, καὶ οὐ τὸ μὲν πρότερον, τὸ δὲ 
ὕστερον κατὰ τὴν 'Ωριγένονυς φρενοδλάθειαν. Διὰ ταῦτα 
γοῦν τὰ πονηρὰ καὶ ὀλέθρια δόγματα, μᾶλλον δὲ ληρή- 
ματα, προτρέπομεν τοὺς ὁσιωτάτους ὑμᾶς, εἰς ἕν συνηγ- 
μένους, ἐπιμελῶς ἐντυχεῖν τῇ ὑποτεταγμένῃ ἐχθέσει, xal 
ἕχαστον τῶν αὐτοῦ κεφαλαίων χαταχρῖναί τε, xal ἀναθε- 
ματίσαε μετὰ τοῦ δυσσεδοῦς Ωριγένους xal πάντων τῶν 
τὰ τοιαῦτα φρονούντων, ἢ φρονησόντων εἰς τέλος. 


quunt, in corpora démitti, ut dixi, οἱ pigrorum qui- 
detn animas abire in asinos, rapacium vero in lupos, 
dolosorum in vulpes, mulierum amore fruentium in 
equos, Sed Ecclesia divinis astipulans Scripturis, 
animam una cum corpore creatam affirmat , non al- 
terum altero prius, ut vecordi Origeni visum est. 
Propter has igitur nefarias et perniciosas opiniones, 
imo potius nugas, vos hortamur, o sanctissimi Patres, 


αἱ in unum collecti, subjectam expositionem diligenter perlegatis, et singula ejus capita damnetis, et. 
&nathematizelis una cum Origene omnes qui idem sentiunt, aut sentient ad finem. 


* Plato, post trim millium annorum decursum. 





* CONFESSIO RECTE FIDEI 


JUSTINIANI IMPERATORIS 
ADVERSUS TRIA CAPITULA. 





Ἐν ὀνόματι Θεοῦ xal κατρὸς, καὶ τοῦ μονογενοῦς αὐτοῦ ὦ b In nomine Dei Patris, et unigeniti ipsius Filii Jesu 


υἱοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ χυρίου ἡμῶν, xxi τοῦ ἁγίον 
πνεύ . Αὐτοχράτωρ Καίσαρ Φιλόχριστος "lovatt- 
γιανὸς, ᾿Αλαμανιχὸς, Τοτθιχὸς, Φραγχιχος, Γερμανιχὸς, 
᾿Αντικὸς, ᾿Αλανικὸς, Οὐανδαλεχὸς, ἀφρικανὸς, εὐσεδὴς, 
εὐτυχὴς, ἔνδοξος, νεχητὴς, τροπομοῦχος, ἀεισέδαστος, 

Αὔγουστος, ἅπαντι τῷ πληρώματι τῆς καθολιχῆς xol 

ἀποστολιχῆς ἐκχλησίας. 

Εἰδότες ὡς οὐδὲν οὕτω θεραπεύει τὸν φιλάνθρωπον 
Θεὸν, ὡς τὸ ἕν xal τὸ αὐτὸ φρονεῖν πάντας τοὺς Χριστια- 
Joc περὲ τὴν ὀρθὴν xal ἀμώμητον πίστιν, xal μὴ εἶναι 
σχίσματα ἐν τῇ ἁγίᾳ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίχ." ἀναγκαῖον ὑἡγῃ- 
σάμεθα πᾶσαν πρόφασιν ἀναιροῦντες τοῖς σκχανδαλιζο- 
μένοις, ἢ σχανδαλίζουσι τὴν τῆς ὀρθῆς πίστεως ὁμολογίαν, 
τὴν ἐν τῇ ἁγίᾳ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ κηρυττομένην, φανερὰν 
διὰ τοῦ παρόντος ἡδίχτου ποιήσασθαι, πρὸς τὸ καὶ τοὺς 


Christi Domini nostri, et sancti Spiritus. Imperator 
Cesar Christi amans, Justinianus, Alamanicus, Got 
thicus, Francicus, Germanicus, Anticus, Alanicus, 
 Vandalicus, Africanus, pius, felix, inclytus, victor, 
triumphator, semper venerabilis, Augustus, universo 
coetui catholice et apostolice Ecclesie. 


Scientes quod nihil aliud sic potest misericordem 
Deum placare, quam ut omnes Christiani unum ideui- 
que sapiant in recta et immaculata fide, nec sint dis- 
sensiones in sancta Dei Ecclesia : necessarium puta- 
vimus, omnem occasionem inlerimentes eis qui 
scandalizantur vel qui scandalizant, reci fidei con- 
fessionem, qua in sancta Dei Ecclesia predicatur, 
presenti edicto facere manifestam : ut et illi qui 


τὴν ὀρθὸν πίστιν ὁμολογοῦντας ἐν βεδαίῳ ταύτην φυλάτ- ]) rectam. fidem confitentur, firmiter eam custodiant; 


τειν, 4xl τοὺς πρὸς ταύτην φιλονειχοῦντας, μανθάνοντας 
τὴν ἀλήθειαν, σπουδάσαι ἑνωθήναι τῇ ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχ- 


χλησία. 


Ὁμολογοῦμεν τοίνυν πιστενειν εἰς πατέρα, xal-vióv,. 


xal ἅγιον πνεῦμα, τριάδα ὁμοούσιον, μίαν θεότητα, ἤτοι 


* In cod. Bohierii : Edictum piissimi imperatoris 
Justiniani recie fidei confessionem continens et d: ione 
lionem lueresium qua adversantur catholice Dei Eccle- 
sie. At pag. 194 Chronici Alexandrini, ut vocant, a 
Radero nostro editi : πρόγραμμα ἤτοι διδασχαλία xl 


ἔκδοσι-ς ἀκριδὴς περὶ τῆς ἀμωμήτου καὶ ὀρθοδόξον πίστεως 


et illi qui adversus illam contendunt, discentes veris 
tatem, festinent semetipsos unire sancte Dei Ec- 
clesia. 

Confitemur igitur credere in Patrem, et Filium, et 
Spiritum sanctum , "Trinitatem consubstantialem, 


ἡμῶν τῶν χριστιανῶν : ubi et alia versio a sequente 


distincta. 
b Est hxee versio veteris interpretis, quam ex ms. 
cod. Colbertino emendatiorem edidit vir clarus Du- 
cangius. Grece primus edidit Leuclavius ex Chronico 
Alexandrino, tunc nondum edito. HARDUINUS, 


VIGILIUS PAPA. 


φύσω χαὶ οὐσίαν καὶ δύναμιν x«l ἐξουσίαν ἐν τρισὲν ὑπο- A unam deitatem, sive naturam et sobetantiam e& vir- 


στάσεσιν, ἥτοι προσώποις δοξάζοντες, εἰς ἃ BeGomela- 
μιθα, εἰς ἃ πεπιστεύχαμεν, καὶ οἷς συντετάγμεθα, τὰς 
μὲν ἰδιότητας χωρίζοντες, ἐνοῦντες δὲ τὴν θεότητα. Μο- 
νάδα γὰρ ἐν τριάδι, καὶ τριάδα ἐν μονάδι προσκυνοῦμεν, 
παράδοξον ἔχουσαν τὴν διαίρεσιν xul τὴν ἕνωσιν μονάδα 
μὲν κατὰ τὸν τῆς οὐσίας ἤγουν θεότητος λόγον" τριάδα δὲ 
κατὰ τὰς ἰδιότητας ἤγουν ὑποστάσεις, riot πρύσωκα᾽ 
διαιρεῖται γὰρ ἀδισιρέτως, b οὕτως ἔιπωμεν, καὶ σνν- 
ἀπτιται διηρημένως,, ἕν γὰρ ἐν τρισὶν ἡ θεότης, καὶ τὰ 
vpla ἕν, ὃν οἷς ἡ θεότης " 2 τόγε ἀκριβόστερον εἰπεῖν, ἃ ἡ 
θεότης, Θεὸν ἔχαστον, ἂν θεωρῆται μόνον τοῦ νοῦ χωρί- 
ζοντος τὰ ἀχώριστα. Θεὸν τὰ τρίοι μετ᾽ ἀλλήλων νοούμενα 
τῷ ταντῷ τῆς flo. δυνάμεω:} χννήσεως καὶ τῆς φύσεως " 
ἐπειδὴ χρὰ καὶ τὸν ἦνα Θεὸν ὁμολογεῖν, καὶ τὰς τρεῖς 


futem et potestatem in tribus subsistentiis sive per- 
sonis adorantes, in quibus baptizati sumas, in quas 
credimus, in quibos confessionem dedimus, proprie- 
tates quidem separantes, deitatem autem wunientes. 
Unitatem enim in Trinitate, et Trinitatem in unitate 
adoramus, mirabilem habentem et divisionem et uni- 
tionem ; unitatem quidem, socendum rationem sub- 
stantis seu deitatís ; Trinitatem autem, seeundum 
proprietates, vel subsistentias, sive personas. Divi- 
ditur enim sine divisione (ut sie dicamus) ot cenjun- 
gitur divise. Unum enim est deitas in tribas, et tria. 

um, in quibus deitas eet : aut (ut subtitigs dica- 
mus) ipsa tría est deitas, qua tria Deus Pator, Deus 
Filius, Deus Spiritus sanctus, cur tnaquiPque per- 


ὑποστάσεις κηρύττειν, ἦγονν τρία πρόσωπα, καὶ ὁχάστην p, $008 solum intelligitur, menteseparante inseparabilia, 


μοτὰ τῆς ἰδώτητος. Kel οὔτε τὴν ἕνωσιν [ἴσ᾿ ὁμολογοῦντες] 
ούγχυσιν ἐργαξόμεθα κατὰ Βαβίλιον, ἕν πρόσωπον τριώ- 
ψυμον λέγοντα τὴν τριάδα, τὸν αὐτὸν πατέρα, καὶ νίὸν, 
καὲ ἄγιον πνεῦμα, οὔτε διαιροῦντες [ἴσ. τὰς ἰδιότητας 
ἀλλοτριοῦμεν τῆς τοῦ Θεοῦ πατρὸς οὐσίας τὸν υἱὸν, wol 
«τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, κατὰ τὴν ᾿Αρείου μανίαν, εἰς τρεῖς 
διαφόρονς οὐσίας κατατέμνοντες τὴν θεότητα. Εἷς τοίνυν 
Θεὸς ὃ πατήρ, ἕξ οὗ τὰ πάντα᾽ καὶ εἷς υἱὸς μονογενὴς, 
δι᾽ οὗ τὰ πάντα" καὶ ἕν πνεῦμα ἅγιον, ἐν ᾧ τὰ πάντα. 


et tria unus Deus, cum simul intelliguntur propter 
eamdem virtutem eandemque nateram : quoniam 
oportet et unum Deum confiteri, et tres subeisten- 
tias pr:dicare, seu tres personas, et unamquamque 
cum sua proprietate. Et unitatem confitentes, con- 
fusionem non facimus secundum Sabellium, dicen- 
tem, Trinitatem unam esse persenam trinomiam 
[trinonymum] eamdem Petrem, et Filium, et Spiri- 
tum sanctum : nec dividentes proprietates, alienamus 
ἃ Dei Patris substantia Filium et Spiritum seactum, 


secundum Arii furorem, in tres diversas [naturas incidentes deitatem. Unus igitur Deus Pater, ex quo 
omnia : et unus unigenitus Filius, per quem omnia : et unus Spiritus sanctus, in quo omnia. 


Ὁμολογοῦμεν δὲ αὐτὸν τὸν μουνογενᾷ υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ἃ Confitemyr autem ipsum unigenitum Filium Dei, 


Θεὸν λόγον, τὸν πρὸ αἰώνων x«l ἀχρόνως ἐκ τοῦ πατρὸς 
γεννηθέντα, οὗ ποιηθέντα, ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν δι᾽ 
ἡμᾶς, καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ix τῶν 
οὐρανῶν, xal σαρχωθέντα dx πνεύματος ἁγίου, καὶ τῆς 
kyiac ἐνδόξον θεοτόχον, xol ἀεεπαρθένον Μαρίας, xol 
γεννηθέντα ἱἰξ αὐτῆς, ὅς ἐστι κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἷς 
«ἧς ἁγίας τριάδος, ὁμοούσιος τῷ θεῷ xal πατρὶ κατὰ τὴν 
ϑιότητα, καὶ ὁμοούσιος ἡμῖν ὁ αὐτὸς κατὰ τὴν ἀνθρωπό- 
tuta, παθητὸς σαρχὶ, ἀπαθὴς ὁ αὐτὸς θεότητι. Οὔτε γὰρ 
ἕτερός τίς ἐστι παρὰ τὸν Θεὸν λόγον ὃ τὸ πάθος χαὶ τὸν 
θάνατον ἀναδεδεγμένος à αὐτὸς ὁ ἀπαθὴς καὶ ἀΐδιος 
, τοῦ Θιοῦ λόγος γεννήσεως σαρχὸς ἀνθρωπένης ἀνασχόμε- 
νος) τὰ πάντα πεπλήρωχε. Διὸ οὐκ ἄλλον τὸν Θεὸν λόγον 
τὸν θαυματουργήσαντα, xxl ἄλλον τὸν Χριστὸν τὸν πα - 


Deum Verbum, ante szcula et sine tempore ex Patre 
natum, non factum, in ultimis diebus propter nos et 
propter noetram salutem descendisse de coelis, et in- 
carnatum esse ex Spiritu sancto, et sancía-gloriosa 
Dei Genitrice semper virgine Meris, ot natum es ipsa, 
qui est Dominus Jesus Christus, unus de sancta Tri- 
nitate, consubstantialis Deo Patri secundum deita- 
tem, et consubstaptialis pobis idem ipse secundum 
humanitatem, passibilis carne, impaseibilis idem ipse 
deitate. Non enim alius quidam est preter Deum 
Verbum, qui passionem et mortem suscepit : sed 
Ipse impassibilis et sempiternus Deus Verbum gene- 
rationem carnis humanz sustinere dignatus, implevit 
omnia. Ideo non alium Deum Verbum esse qui mira- 


θόντα ἐπιστάμεθα" ἀλλ' ἕνα καὶ τὸν αὑτὸν κύριον ἡμῶν Ὦ eula operatus est, et alium Christum qui passus est, 


Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σαργωθέντα, καὶ 
ἐνανθρωπήσαντα, καὶ τοῦ αὐτοῦ τάγε θαύματα, καὶ τὰ 
πάθη, &fetp ἐχονσίως ὑπέμεινε σαρκὶ, ὁμολογοῦμεν" οὔτε 

2p ἄνθρωπός τις ὑπὲρ ἡμῶν ἑαυτὸν δέδωχεν, ἀλλ᾽ αὐτὸς 
ὃ θεὸς λόγος τὸ ἴδιον θῶμα δέδωχεν ὑπὲρ ἡμῶν, ἵνα μὴ 
εἷς ἄνθρωπον ἡ πίστις καὶ ἡ ἐλπὶς ἡμῶν 5, ἀλλ᾽ εἰς αὐτὸν 
τὸν Θεὸν λόγον τὴν ἡμετέραν πίστιν ἔχωμεν. καὶ Θεὸν 
τοίνυν αὐτὸν ὁμολογοῦντες οὐκ ἀθετοῦμεν τὸ εἶναι αὐτὸν 
καὶ ἄνθρωπον" καὶ ἄνθρωπον λέγοντες αὐτὸν, οὐχ ἀρνού- 
μεθα τὸ εἶναι αὑτὸν καὶ Θεόν. Εἰ γὰρ Θεὸς μόνον ἦν, κῶς 
ἔκασχε, πῶς ἐσταυροῦτο xal ἀπέθνησχεν; ἀλλότρια 
Ἰὰρ ταῦτα Θεοῦ. Εἰ δὲ ἄνθρωπος μόνον, τῶς διὰ τοῦ πά- 


βους ἐνίκα; πῶς ὅσωζε; πῶς ἐζωοποίει; ταῦτα γὰρ ὑπέρ, 


ὄἄνθρυπον ἦν. Νῦν δὲ ὁ αὐτὸς πάσχει, καὶ σώζει, καὶ διὰ 
τοῦ πάθους νικᾷ, ὁ αὐτὸς Θεὸς. ὁ αὐτὸς ἄνθρωπος τὸ συν" 


cognoscimus : sed unum eumdemque Dominum no- 
strum Jesum Christum, Dei Verbum incarnatum , et 
hominem factur, et ejusdem ipsius miracula et pas- 
siones, quas carne voluntarie sustinuit, confltemur. 
Non enim homo aliquis pro nobis semetipsum dedit, 
ged ipse Deus Verbum suum corpus pro nobis dedit, 
ne in hominem fides et spes nostra sit, sed in ipsum 
Deum Verbum nostram fidem habeamus. Et Deum 
igitur eum confitentes, non abnegamus ipsum esse 
et hominem : et hominem dicentes eum, non abne- 
gamus ipsum esse et Denm. Si enim Deus tantum- 
modo esset, quomodo patiebatur ? quomodo erwifige- 
batur et moriebatur? Aliena enim ista sunt Deo. Sin 
autem homo solum, quomodo per passionem vince- 
bat ? quomodo salvos faciebat? Quomodo vivifjioapal? 


329 


τέρας φύσεως, τουτέστιν ix θεότητος xad ἀνθρωπότητος, 
ἕνα Χριστὸν σύνθετον λέγοντες, σύγχυσιν τῇ ἑνώσει οὐκ 
ἐπεισάγομεν. Καὶ ἐν ἑκατέρᾳ δὲ φύσει, τουτέστιν ἐν θεό- 
turi x«l ἀνθρωπότητι, τὸν ἕνα κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν 
Χριστὸν τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σᾳρχωθέντα, καὶ ἐνανθρωπή- 
σαντα, χινώσχοντες, διαίρεσιν μέν τινα [ἴσ. ἀνὰ μέρος] 
ἁμερὸς, ἢ τομὴν οὐχ ἐπιφέρομεν τῇ μιᾷ αὐτοῦ ὑποστάσει" 
τὴν δὲ διαφορὰν τῶν φύσεων, ἐξ ὧν xol συνετέθη, σημαί- 
νομεν, οὐκ ἀνρρημένην διὰ τὴν ἕνωσιν, ἐπειδὴ ἑχατέρα 
φύσις ἐστὶν ἐν αὐτῷ. Συνθέσεως γάρ ὁμολογουμένης, xal 
τὰ μέρη ἐν τῷ ὅλῳ ὑπάρχει, καὶ τὸ ὅλον ἐν τοῖς μέρεσι 
γινώσχεται. Οὔτε γὰρ d θεία φύσις εἰς τὰν ἀνθρωπένην 
μετεύλήθη, οὔτε δὲ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις εἰς τὴν θείαν 
ἐτράπη" νοουμένος δὲ μᾶλλον, καὶ ὑπαρχούσης ἑκατέρας 


| JUSTINIANI LIB. ADV. OTIGENEM. 
αμέοτερον, gros ἦν ξεάτερον, ὡς μένον. Ὅθεν ἐξ ἑκα; 7A, Hong enim supra hominis naturam ecgnt. Ndge anjem 


ψυ 


idem ipse patitur, et salvos facít, et per pagsiqnem 
vincit, idem ipse Deus, ipse homo, utrumque à (a 

quam unum , utrumque tanquam solum. Unde ex 
utraque natura, id est ea deitate et humanitate, unum 
Christum compositum dicentes, confusionem unitioni 
non introducimus. Et in utraque autem natura, id est 
Ín divinitate et humanitate, unum Dominum nostrum 
lesum Christum Dei Verbum incarnatum, et hominem 
factum cognoscentes, divisionem quidem per partes, 
vel incisionem non inferimus uni ejus subsistentiz : 
differentiam autem naturarum, ex quibus compdsitus 
est, siguiticamus, non interemptam propter unitatem 
[unitionem] , quoniam utraque natura io ipso est. 
Cum enim compositionem dicamus, necesse est con- 


ἐν τῷ τῆς ἰδίας φύσεως ὅρῳ τε χαὶ λόγῳ πεπρᾶχθαί R fiteri et partes in Loto esse, et totum in partibus. eo- 


φαμεν τὴν ἕνωσιν καθ᾽ ὑπόστασιν. 'H δὲ καθ᾽ ὑπόστασιν 
ἕνωσις δηλοῖ, ὅτι ὁ Θεὸς λόγος , τουτέστιν à μία ὑπόστα- 
σις ἐκ τῶν τριῶν τὸς θεότητος ὑποστάσεων, οὐ προῦ- 
ποστάντι ἀνθρώπῳ ἐνώθη, ἀλλ᾽ ἐν τῇ γαστρὲ τῆς ἁγίας 
παρθένου ἐδημιούργησεν ἑαντῷ ἐξ αὐτῆς ἐν τῇ ἐδίᾳ ὑπο- 
στάσει σάρχα ἐψυχωμένην ψυχῇ λογικῇ xal νοερᾷ, ὅπερ 
ἐστὲ φύσις ἀνθρωπίνη" ταύτην δὲ τὴν καθ᾽ ὑπόστασιν 
τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὴν σάρχα ἕνωσιν διδάσκων ὑμᾶς 
καὶ ὁ Θεῖος ἀπόστολος, λέγει,ε Ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων 
οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ᾽ ἑαντὸν 
ἐχένωσε, μορφὴν δούλου λαβών.» Διὰ γὰρ τοῦ εἰπεῖν, ὡς 
ἐν μαρφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, τὴν τοῦ λόγου ὑπόστασιν 
ὑπάρχουσαν ἔδειξεν ἐν οὐσίᾳ Θεοῦ. Διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν, μορ- 
φὴν δούλου ἔλαδεν, οὐσίᾳ ἀνθρώπον, καὶ οὐχ ὑποστά- 


gnosci. Nec enim divina natura in μυμηδῃϑπι traus- 
mutata est, nec humana nature in divinam conversa 
est. Magis autem intelligitur, quod utraque in proprie- 
fate et ratione su nature manente, facia est unitas 
[unitio] secundum subsistentiam. Unitas autem gecun- 
dum subsistentiam significat, quod Deus Verbum, id 
est una subsistentia ex&ribus deitatis subsistentiis, non 
ante plasmato homini unitus est, sed in utero sanct» 
Virginis creavit sibi ex ipsa in sua subsistentia car- 
nem animatam anima rationali et intellectuali, quod 
est natura humana. Hano autem secundum subsistep- 
tiam unitatem [unitionem] Dei Verbi ad carnem do- 
cens nos et divinus Apostolus dicit : Qui cum ín forma 
Dei esset, non rapinam arbitratus est. aequalem. sese 


Gt., ὅτοι προσώπῳ ἑνωθῆναι τὸν Θεὸν λόγον ἐσήμανεν. Οὔτε (1 esse Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi ac- 


qép eine, vóv ἐν μορφῇ δούλον ὑπάρχαντα ἔλαθεν, 
ἵνα μὴ προὑποστάντι ἀνθρώπῳ ἑνωθῆναι δείξῃ τὰν λόγον, 
καθὼς Θεόδωρος καὶ Νεστόριος ἀσεθοῦντες ἐδλασφόμη- 
σαν, σχετικὴν τὸν ἕνωσιν λέγοντες. Ἡμεῖς δὲ τῇ θείᾳ 
ἡραφᾷ, καὶ τοῖς ἁγίοις πατράσω ἑπόμενοι ὁμολοχοῦμεν, 
ὅτι ὁ Θεὸς λόγος σὰρξ ἐγῶετο, ᾧπερ ἐστὶ xal ὑπόστασιν 
, avs ἐνῶσαι φύσιν. ἀνθρωπίνην. Διὸ καὶ εἷς ὑπάρχες ὁ 
χύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ἐν ἑαντῷ ἔχων τὸ τέλειον 
τῆς Üsixie φύσεως, καὶ τὸ τόλειον τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως" 
xal ἔστι μονογενὸς. μὲν καὶ λόγος ὡς ix Θεοῦ πατρὸς εν. 
νηβεὶς, xol πρωτότοχος δὲ" ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς ὁ αὐτὸς, 
ὅτε γέγονεν ἄνθρωπος : ὁ γὰρ υἱὸς τοῦ Θεοῦ υἱὸς ἀνθρώ- 
κὸν γέγονε. Καὶ μείνας ὅπερ ἦν, οὐ μετόδαλεν ὅπερ γό- 
γονεν. Ὅθεν aal δύο γεννύσεις τοῦ αὐτοῦ μονογενοῦς Θεοῦ 


cipiens ( Philipp. u). Per hoc epim quod dixit, Qui 
cum in forma Dei esset, Verbi subsistentiam in natura 
Dei esee ostendit : pez hoc autem quod dixit, Fot- 
mam servi accepit, naturse hominis, et non subgisten- 
tie sive person, unitum esse Deum Verbum sigui- 
ficavit. Nec enim dixit, quod eum qui in forma servi 
erat, accepit , ne ante plasmato homini unitum esse 
Deum Verbum ostenderet, sicut Theodorus et Nesto- 
rius impii blasphemaverupt , affectualem dicentes 
unitatem. Nes autem sequentes divinas Scripturas et 
sanctos Patres, confitemur quod Deus Verbum caro 
factus est, quod est secundum subeistentiam sibi unire 
naturam humanam : ideo et unus est Dominus noeter 
Jesus Christus , babeus in semetipso. perfectionem 


λόγου ὁμολογοῦμεν" τὰν μὲν πρὸ αἰώνων ix τοῦ πατρὸς Ὦ divine natura, et perfectionem natura human. Et 


ἀσῳμάτως, τὸν δὲ ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν τοῦ αὐτοῦ 
ἐχ τῆς ἁγίας ἐνδόξον θεοτόχον, καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας 
σαρχωθέντος, xal ἐνανθρωπήσαντος. Ὁ γὰρ ix πατρὸς 
ἐιλάμψας ὑπὲρ ἔννοιαν, ἐκ ματρὸς ἀνέτειλεν ὑπὲρ λόγον. 
Καὶ ὧν Θειὸς ἀληθὲς ἄνθρωπος γέγονεν ἀληθῶς. Διὰ τοῦτο 
Wépiug καὶ κατὰ ἀλήθειαν θεοτόχον τὸν ἁγίαν, ἔνδοξον, 
καὶ ἀξεκάρθενον Μαρίαν ὁμολογοῦμεν. Οὐχ ὡς τοῦ Θεοῦ 
λύγου τήριἀρχὰν ἐξ αὐτῶς λαβόντος, ἀλλ᾽ ὅτι ἐπ᾿ ἐσχάτων 
τῶν ἡμερῶν à πρὸ τῶν αἰώνων μονογενὴς Θεὸς λόγου 
σαρχωθεὶς ἐξ αὐτῶς ἀτρέπτος ἐνηνθρώπυσε * καὶ ἀόρατος 
ὧν ἐν τοῖς ἑαυτοῦ, ὁρατὸς γέγονεν ἐν τοῖς πκρ' ἡμῖν" 
καὶ ἀπαθὴς ὧν Θεὸς οὐχ ἀπηξίωσε παθητὸς εἶναι ἄνθρω“ 


* Simul utrumque, ita unum utrumque vt unicus, 


est unigenitus quidem Verbum, u£ pote ex Deo Patre 
natus, ei primogenitus autem in mujtis fratribue. : 
idem ipse cum faetus est homo (Filius enim Doi, filius 
hominis factus est), et manens quod erat, non frans- 
mutavit quod factus est. Unde et duas nativitates 
ejusdem ipcius ugigeniti Dei Vorbi confMemur : anto 
seula quidem ex Patre incorporeliter neti, in uiti- 
mis autem diebus ejusdem ipsius incarnati e£ nati 
[humaenati Gresc.] dé sancta gloriosa Dei Genitrice et 
semper Virgine Maria. Qui enim de Paéro splenduit 
supra intellectum, ex mafre ortus est supra rationem 
[orationem]. Et cum Deus verus esset, factus es6 vede 


J 


Δ) 


VIGILIUS PAPA, 


im 


πος, χαὶ ὁ ἀθάνατος, νόμοις ὑποχεῖσθαι θανάτου. Τοῦτον À homo. Ideo proprie et vere Dei Genitricem sanctam 


τὸν ἐν Βηθλεὲμ γεννηθέντα ἐχ σπέρματος Δανὶδ κατὰ 
σάρκα, ὁμοιωθέντα ἀνθρώποις, καὶ σταυρωθέντα ὑπὲρ 
ὑμῶν τῶν ἀνθρώπων iri Ποντίον Πάτον, ἐχήρυξαν οἱ 
ἅγιοι ἀπόστολοι αὐτὸν εἶναι Θεὸν, αὐτὸν ἄνθρωπον, αὐτὸν 
υἱὸν ἀνθρώπον, αὐτὸν ἐξ οὐρανοῦ, αὐτὸν ἀπὸ γῆς, αὐτὸν 
ἀπαθῆ, αὐτὸν παθητόν. Ο γὰρ γεννηθεὶς ἄνωθεν (x τοῦ 
πατρὸς λόγος ἀῤῥήτως, ἀφράστως, ἀκαταλήπτως, ἀϊδίως 
αὐτὸς ἐν χρόνῳ γεννᾶται χάτωθεν ix παρθένου Μαρίας, 
ἵνα οἱ χάτωθεν πρότερον γεννηθέντες, ἄνωθεν ἐχ δευτέρου 
γεννηθῶσι, τοντέστιν ἐχ Θεοῦ. Αὐτὸς οὖν μητέρα μόνον 
ἔχει ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἡμεῖς πατέρα μόνον ἔχομεν ἐν οὐ- 
ρανῷ. Λαθδὼν γὰρ τὸν θνητὸν πατέρα τῶν ἀνθρώπων τὸν 
᾿λδὰμ, ἔδωκε τοῖς ἀνθρώποις τὸν ἑαυτοῦ πατέρα ἀθάνα- 
τὸν κατὰ τὸ λεγόμενον, t Δέδωχεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέχνα 
Θεοῦ γενέσθαι.» Ὅθεν xol θανάτον χατὰ σάρχα γεύεται ὃ 
υἱὸς τοῦ Θεοῦ διὰ τὸν σαρχικὸν αὐτοῦ πατέρα, ἵνα οἱ 
υἱοὶ τοῦ ἀνθρώπον τῆς ζωῆς αὐτοῦ μεταλάδωσι διὰ τὸν 
χατὰ πνεῦμα αὐτῶν πατέρα τὸν Θεόν. Αὐτὸς οὖν κατὰ 
φύσιν υἱὸς ἐστι τοῦ Θεοῦ, ἡμεῖς χατὰ χάριν. Καὶ πάλιν 
αὐτὸς κατ᾽ οἰκονομίαν καὶ δι' ἡμᾶς vióc γέγονε τοῦ ᾿Αδὰμ, 
ἡμεῖς δὲ κατὰ φύσιν ἐσμὲν υἱοὶ τοῦ ᾿Αδάμ. Πατὴρ γὰρ 
αὐτοῦ ἐττὶν ὁ Θεὸς xat& φύσιν, ἡμῶν δὲ κατὰ χάριν. 
καὶ Θεὸς αὐτοῦ γέγονε χατ᾽ οἰχονομίαν, διότι ἄνθρωπος, 
ἡμῶν δὲ κατὰ φύσιν δεσπότης ἐστὶ xal Θεός. καὶ διὰ 
τοῦτο ὃ λόγος, ὅς ἐστιν υἱὸς τοῦ Θεοῦ πατρὸς, ἑνωθεὶς 
σαρχὲ γέγονε σὰρξ, ἵνα οἱ ἄνθρωποι ἑνωθέντες τῷ πνεύ- 
ptt, γένωνται ἕν πνεῦμα. Αὐτὸς οὖν ὁ ἀληθινὸς υἱὸς τοῦ 
Θεοῦ τοὺς πάντας ἡμᾶς φορεῖ, ἵνα ol πάντες ἕνα φορέσω» 
μεν Θεὸν" xal ἔστι καὶ μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν εἷς τῆς 


gloriosam et semper virginem Mariam con&temur : 
non quia Deus Verbum initium ex ipea accepit, sed 
quod in ultimis diebus unigenitus Deus Verbum, qui 
ante &ecula erat, incarnatus ex ipsa, immutabiliter 
homo factus est : et eum invisibilis in suis esset, vi- 
sibilis factus est in nostris : et cum impassibilis Deus 
esset, non dedignatus est passibilis esse homo; et 
immortalis, mortis legibus subjacere. Istum, qui in 
Bethlehem de semine David natus est secundum car- 
nem, et similis factus hominibus, et crucifixus est 
pro hominibus sub Pontio Pilato, predicaverunt 
sancti apostoli ipsum esse Deum, ipsum hominem ; 
ipsum Filium Dei, ipsum filium hominis ; ipsum de 
ccelo, ipsum de terra; ipsum impassibilem, ipsum 


B passibilem. Deus enim Verbum, qui natus est desur- 


sum ex Patre ineffabiliter, inenarrabiliter, incompre- 
hensibiliter , sempiterne, ipse in tempore nascitur 
deorsum de Virgine Maria, ut illi qui deorsum prius 
nati sunt, desursum secundum nascerentur, id est ex 
Deo. lpse igitur matrem tantummodo habet super 
terram, et nos tantummodo patrem habemus in calo. 
Cum enim accepisset mortalem patrem hominun 
Adam, dedit bominibus suum Patrem immortalem, 
secundum hoc quod dicitur : Dedit eis potestatem 
filios Dei fieri (Joan. 1). Unde et mortem secundum 
carnem gustat Filius Dei, propter carnalem suum 
patrem, ut filii hominis vitz: ejus participes fierent, 
propter suum secundum spiritum Patrem Deum. Ipse 
igitur secundum naturam Filius est Dei, nos autem 


ἁγίας τριάδος à μονογενὴς υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ χύριος ἡμῶν C secundum gratiam; et iterum ipse secundum dispen- 


Ἰησοῦς Χριστὸς, σύνθετος ἐξ ἑκατέρας φύσεως. Σύνθετον 
δὲ τὸν Χριστὸν ὁμολογοῦμεν τῇ τῶν ἁγίων πατέρων ἀχο- 
λουθοῦντες διδασκαλίᾳ. Ἐπὶ γὰρ τοῦ κατὰ Χριστὸν μνστη- 
ρίον ἡ χατὰ σύνθεσιν ἕνωσις τὴν σύγχυσιν καὶ διαίρεσιν 
ἀποθδάλλεται" καὶ φυλάττει μὲν τὴν ἑκατέρας φύσεως ἰδιό- 
τητα, μίαν δὲ ὑπόστασιν, ἤτοι πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου 
καὶ μετὰ τῆς σαρκὸς δείχνυσι, xxl ἔστιν εἷς xal ὁ αὐτὸς 
τέλειος ἐν θεότητι, xal τέλειος ἐν ἀνθρωπότητι, οὐχ ὡς 
δυσὶν ὑποστάσεσιν vot προσώποις, ἀλλ' ἐν θεΐχ φύσει 
καὶ ἀνθρωπίνῃ γνωριξόμενος " ἵνα εἷς ἦ χαθ᾽ ἑχάτερα,, τέ- 
λειος Θεὸς, χαὶ τέλειος ἄνθρωπος, ὃ αὐτὸς ὁ κύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ εἷς τῆς ἁγίας τριάδος συνδοξαξόμενος 
τῷ πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ πνεύματι. Οὔτε γὰρ τετάρτου προῦ- 
ὦπον προσθήχην ἐπεδέξατο ἡ ἁγία τριὰς καὶ σαρχωθέν- 


sationem et propter nos filius fuit Adam, nos autein 
secundum naturam sumus filii Adam. Pater enim est 
ejus Deus secundum naturam, noster autem secum 
dum gratiam. Et Deus ei fait secundum dispensatio 
nem, eo quod homo factus est; noster autem secun- 
dum naturam Dominus est et Deus. Et ideo Deu 
Verbum, qui estFilius Dei Patrjs, unicus carni, factus 
est caro, ut homines uniti spiritui, fierent unus spi- 
ritus. Ipse igitur verus Filius Dei omnes nos indutus 
est, ut omnes induamur unum Deum. Et est eliam 
post incarnationem unus de sancta Trinitate, unige- 
nitus Filius Dei Dominus noster Jesus Christus, com- 
positus ex utraque natura. Compositum autem Chri- 
stum confitemur, sanctorum Patrum doctrinam se- 


τος τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας τριάδος Θεοῦ λόγου. Ταύτην τὴν D quentes. In mysterio enim Christi unitas secundun 


καλὴν παρακαταθήχην, ἣν παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων εἴλή- 
φαμεν, φυλάττομεν, ἐν ἦ ζῶμὲν καὶ πολιτευόμεθα, xol ἣν 
συνέχδημον λάβοιμεν, εἰς πατέρα, xxl Χριστὸν τὸν υἱὸν 
«τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, καὶ ἅγιον πνεῦμα ὁμολογίαν. 


in duabus subsistentiis sive personis, sed in divina na 


compositionem, confusionem et divisionem rejicit, 
et servat quidem utriusque nature proprietatem ; 
unam autem subsistentiam seu personam Dei Verbi 
et cum carne ostendit, et est unus idemque perfectus 
in deitate, et perfectus in humanitate, non tanquam 


tura et humana cognoscendus, ut unus sit in utra- 





que, perfectus Deus et perfectus homo; idem ipse Dominus Jesus Christus, ,unus de sancta Trinitate 
conglerificandus Patri et sancto Spiritui. Nec enim quarte persons adjectionem suscepit sancta "Trinitas 
et incarnato uno de sancta Trinitate Deo Verbo. Istam igitur bonam traditionem, quam a sanctis Pa- 
tribus accepimus, custodimus, in qua vivimus et conversamur, et quam, ab hac vita proflciscentes, 
oramus nobiscum habere, quie esi in Patrem et Christum] Filium Dei vivi, et sanctum Spiritum con- - 
fessio.' ; 

Ταῦτα οὕτως ὁμολογοῦντες πρὸς ταὶς ἄλλαις τοῦ dv 
ἅγιοις Κυρίλληυ περὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως διδαχαλίας, καὶ 


Hzc ita confitentes super alias sancti Cyrilli de 
fide recta doctrinas, et hoc quod-dictum est ab ipao 





425 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


φοῦ 


τὸ εἰρρμένον παρ᾽ αὐτοῦ, μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ λόγου À unam naturam D)ei verhi incarnatam, suscipientes, 


σισαρκυμένην, δεχόμενοι ὁμολογοῦμεν, ὅτι ἐχ τῆ; θείας 
φύσεως, καὶ τῆς ἀνθρωπίνης εἷς Χριστὸς ἀπετελέσθη, 
καὶ οὐ μία φύσις, καθώς τινες χαχῶς τὴν λέξιν ἐχλαμθά- 
νοντες λέγτιν ἐπιχειροῦσιν. ᾿Αμέλει τοι καἑ αὐτὸς ὁ πατήρ, 
ὁσάχις μίαν φύσιν εἶπε τοῦ λόγου σεσαρχωμένην, ἐπὶ 
τούτου τῷ τῆς φύσεως ὀνόματι ἀντὲ ὑποστάσεως ἐχρή- 
σατο. Καὶ ἐν οἷς λόγοις εἶπε ταύτην τὴν λέξιν, ἐν τοῖς 
ἐφεξῆς ὡς ἐπὶ τὸν πλεῖστον ἐκήγαγε, ποτὲ μὲν υἱὸν, ποτὲ 
δὲ λόγον à μονογενῆ" ἅπερ οὐ φύσεως, ἀλλ᾽ ὑποστάσεως 
ὅτοι προσώπου ἐστὲ δηλωτιχά. Ἡ τοίνυν ὑπόστασις τοῦ 
λόγου σαρκωθεῖσοι οὐ μίαν φύσιν, ἀλλ᾽ ἵνα Χριστὸν σύνθε- 
τον ἀπετέλεσε τὸν αὐτὸν Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον᾽ Θεὸν δὲ 
καὶ ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν ὁμολογοῦντας, μέαν φύσιν fico, 
οὐσίαν ἐπ᾽ αὐτῷ λέγειν ἀσεθές " ἀδύνατον γὰρ τὸν κύριον 


confitemur quod ex diviaa natura et humana unus 
Christus effectus est, οἱ non in una natura, prout 
quidam male intelligentes dictionem, conantur dice- 
re. Unde et ipse Pater, quoties unam naturam di- 
xit Verbi incarnatam, in hoc nature nomine pro 
subsistentia usus est. Et in quibus libris dixit hanc 
dictionem, in sequentibus szpius intulit, * et quando: 
Filium, et quando Verbum, aut Unigenitum, qui 
non naturam, sed subsistentiam seu personam signi- 
ficant. Subsistentia igitur Verbi incarnata non unam 
baturam, sed unum Christum compositum effecit, 
eumdem ipsum Deum et bominem. Eos autem qui 
Christum Deum et hominem confitentur, unam natu- 
ram sive substantiam ipsius dicere, impium est. 


dp, Ἰησοῦν Χριστὸν κατὰ μίαν xal τὴν αὐτὴν φύσιν, ἤτοι B Impossibile enim est Dominum nostrum Jesum Chri- 


οὐσίαν, xal πρὸ αἰώνων εἶναι χαὶ ἐν χρόνῳ, d ἀπαθῆ xol 
παθητὸν, ὅπερ ἐπὶ τῆς μιᾶς αὐτοῦ ὑποστάσεως ἧτοι προσ- 
ὦκον ὀρθῶς ὁμολογοῦμεν. Ἐξ αὐτῶν δὲ τῶν εἰρημένων 
τοῦ αὐτοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλου ἀποδείξομεν τὴν περὲ τῆς 
εἰρημένης λέξεως σαφεστάτην αὐτοῦ διδασχαλίαν" ἐν γὰρ 
τῇ πρώτῃ πρὸς Σούχενσον ἐπιστολῇ εἰπὼν μία; φύσιν τοῦ 
λόγον σεσαρχωμένην, εὐθὺς ἐπήγαγεν" € Οὐχοῦν ὅσον μὲν 
ἦχεν εἰς ἔννοιαν, εἷς γε μόνον τὸ ὁρᾶν τοῖς τῆς ψυχῆς 
ὄμμασι, τίνα τρόπον ἐνηνθρώπηκιν ὁ μονογενὴς, δύο τὰς 
φύσεις εἶναί φαμεν τὰς ἑνωθείσας, ἕνα δὲ υἱὸν xal Χριστὸν 
χαὶ χύριον τὸν τοῦ Θεοῦ πατρὸς λόγον ἐνανθρωπήσαντα, 
καὶ σεσαρκωμένον. ν» Διὰ τούτων δὲ ὃ πατὴρ τὸν τρόπον 
τῆς ἐνανθρωπήσεως παραστῆσαι βονλόμενος, καὶ τὸ 
ἀδιαίρετον καὶ ἀσύγχντον φυλάττων, καὶ τὸν ἀριθμὸν 


stum secundum unam eamdemque naturam seu sub- 
stantiam et ante sxcula esse, et in tempore, aut im- 
passibilem et passibilem : quod in una subsistentia 
sive persona ejus recte confitemur. Ex ipsis autem 
dietis ejusdem sancti Cyrilli ostendemus de memo- 
rata dictione manifestam ipsius doctrinam. In prima 
enim ad Successum epistola, cum dixisset, unam 
naturam Dei Verbi incarnatam, statim intulit : « Er- 
go quantum quidem ad intellectum pertinet, et ad 
videndum tantummodo oculis animz, quemadmodum 
incarnatus est Unigenitus, duas naturas unitas esse 
dicimus, unum autem Filium, et Christum, et Domi- 
num, Dei Patris Verbum incarnatum, et hominem 
factum. » Per ista autem Pater modum incarnationis 


τῶν συνελθουσῶν φύσεων ἔδειξε, καὶ ἕνκ Χριστὸν bol- (: volens manifestare, et indivisam et inconfusam cu- 


ρυξεν, ἀλλ᾽ οὐχὲ μίαν φύσιν θεότητος καὶ σαρκὸς. Kal ἐν 
τῇ δευτέρᾳ πρὸς τὸν αὐτὸν Σούκενσον ἐπιστολῇ τὰ παρα- 
πλήσια διδάσχων [λέγει] γράφει οὕτως" « Εἰ μὲν γὰρ μίαν 
εἰκόντες τὴν τοῦ λόγον φύσιν σεσῃγήχαμεν, οὐχ ἐπενεγ- 
χόντες τὸ, σεσαρκωμένην, ἀλλ᾽ olov ἔξω θέντες τὰν olxo- 
νομίαν, ἦν αὐτοῖς τάχα πον καὶ οὐχ ἀπίθανος 0 λόγος 
προσποιουμένοις ἐρωτᾶν, ποῦ τὸ τέλειον ἐν ἀνθρωπότητι, 
5 τὸ, πῶς ὑφέστηκεν d καθ᾽ ἡμᾶς οὐσία; Ἐπειδὴ δὲ xol ἡ 
ἐν ἀνθρωπότητι τελειότης, καὶ τῆς καθ᾽ ἡμᾶς οὐσίας καὶ 
δήλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ λέγειν, σεσαρκωμένην, 
παυσάσθωσαν καλαμένην ῥάδδον ἑαυτοῖς ὑποστέσαντες. 
Τοῦ γὰρ ἐκδάλλοντος «Xv οἰχονομίαν, xal ἀρνονμέγου τὴν 
σάρχωσιν. ἦν τὸ ἐγκαλεῖσθαι δικαίως ἀφαιρουμένου τὸν 
Viv τῆς τελείας ἀνθρωπότοτος. El δὲ, ὡς ἔφην, iv τῷ 


Btodiens unitionem, et numerum naturarum qus 
€onvenerunt demonstravit, et unum Christum pre- 
dicavit, et non unam naturam deitatis et carnis. Et 
in secunda ad eumdem Successum epistola similia 
docens, ita scribit: « Nam siquidem unam dicentes 
Verbi naturam tacuissemus, non inferentes, Incar- 
natam, sed quasi extra ponentes -dispensationem ; 
erat illis forsitan et verisimilis ratio confingentibus 
interrogare, ubi perfectio in humanitate, vel quo- 
modo subsistit [substitit] humana nostra substantia ? 
Quoniam autem et perfectio in humanitate, et no- 
stro» substanti»e demonstratio introducta est, dicendo, 
Incarnatum ; cessent arundineam virgam sibi sup- 
ponentes. Ejicientem enim dispensationem, et ab- 


σισαρχῶσθαι λέγειν αὐτὸν, σαφός ἔστε καὶ ἀναμφίδολος p Regantem incarnationem, oportebat juste accusari, 


ὁμολογία τοῦ, ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος, οὐδὲν ὅτι κωλύει 
νοεῖν, ὡς εἷς ὑπάρχων καὶ μόνος υἱὸς ὁ Χριστὸς, ὁ αὐτὸς 
θεὺς ἐστι καὶ ἄνθρωπος, ὥσπερ ἐν θεότητι τέλειος, οὕτω 
καὶ ἐν ἀνθρωπότωητι τέλειος" ὀρθότατα δὲ καὶ πάνν συνετῶς 
ἡ σὴ τελειότης τὸν περὶ τοῦ σωτηρίον πάθους ἐκτέθειται 
λόγον, οὐκ αὐτὸν τὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ, καθὸ νοεῖται 
xal ἔστι Θεὸς, παθεῖν εἰς ἰδίαν φύσιν τὰ σώματος, ἰσχυ- 
᾿ βιξομένη, παθεῖν δὲ μᾶλλον τῇ χοϊχῇ φύσει. Δεῖ γὰρ ἀναγ- 
καίως ἀμφότερα σώζεσθαι τῷ dvi καὶ κατὰ ἀλήθειαν v'à, 
τὸ καὶ μὴ πάσχειν θεϊκῶς, val τὸ λέγεσθαι παθεῖν ἀνθρω- 
five. Ἡ αὐτοῦ γὰρ πέπονθε σάρξ. ν καὶ ἐν τῷ τρισχαι- 
δεκάτῳ δὲ χεφαλαίῳ τῶν σχολίων ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Kü- 


auferentem a Filio perfectam humanitatem. Sin au- 
tem (ut dixi) incarnatum esse dicendo ipsum, mani- 


, festa est et indubitabilis eonfessio, quod factus est 


homo ; nihil jam prohibet intelligere, quia cum unus 
sit et solus filius Christus, idem ipse Deus est et 
homo, sicut in deitate perfectos, ita et in humanita- 
te perfectus. Rectissime autem et nimis prudenter 
tua perfectio de salutari passione rationem exponit, 
n^n ipsum unigenitum Filium Dei, secundum quod 
intelligitur et est Deus, passum esse in sua natura 
qu:e sunt corporis alfirimans, magis autem passum 
esse terrena natura. Oportet enim necessario utra- | 


᾿ Aliquando quidem Filium , aliquando vero Verbum, est quando Filium, est quando Verbum. 


PaATRor. LXIX. 


8. 


235 


VIGILIUS PAPA, 


258 


οὐλὸς ὁμοίως ἀποδαλλόμενος τοὺς τε δύο υἱοὺς tia&yov- À que servari uni et vero Filio, et non pati secundum 


τας, τούς τε μίαν φύσιν λέγοντας θεότητος xai τῆς σαρκὸς 
τοῦ Χριστοῦ, γράφει οὕτως" « Οὐ διοριστέον οὖν ἄρα τὸν 
ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν εἰς ὄνθρωπον ἰδικῶς, xal εἰς 
Θεὸν ἰδικῶς, ἀλλ᾽ ἕνα x«l τὸν αὐτὸν Ιησοῦν Χριστὼν χύ- 
ριὸν φαμεν, τὴν τῶν φύσεων εἰδότες διαφορὰν, val ἀσυγ- 
χύτως ἀλλήλαις τηροῦντες αὐτάς. » Ei τοίνυν, καθὼς δι- 
δάσχει ὁ ἐν ἁγίοις Κύρῶλος, εἷς ἐστιν ὁ χύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦς Χριστὸς, τέλειος ἐν θ!ότητι, καὶ τέλειος ὁ αὐτὸς ἐν 
ἀνθρωπότητι, καὶ οὐχ ἔπαθε τῇ θείᾳ φύσει, ἀλλὰ τῇ 
χοϊκῇ φύσει, οἷδε δὲ καὶ τὴν τῶν φύσεων διαφορὰν, καὶ 
τὸ ἀσυγχύτους αὐτὰς ἀλλήλαις ἐν μιᾷ ὑποστάσει φυλάτ- 
τεσθαι, δῆλον ὅτι τὸν αὐτὸν ἐν τῇ θείᾳ φύσει καὶ τῇ ἀν- 
θρωπίνῃ λέγει ὃ πατὴρ γνωρίζεσθαι, xal ἑχκτέραν φύσιν 
ἐν αὐτῷ εἶναι, ἐξ ὧν καὶ σννετέθη. Καὶ οὐκ ἀν τις οὕτω 


deitatem, et dici passum esse eumdem ipsum seeun - 
dum humanitatem : ipsius enim passa est caro. » 
Et in tertiodecimo capite scbelioruam idem S. Cy- 
rillus similiter rejiciens eos qui duos filios iBtrodu- 
cunt, et eos qui unam dicunt naturam deitatis e£ 
carnis Christi, ita scribit : « Non discerneudum unum 
Dominum Jesum Christum jn hominem separatim, 
et in Deum separatim ; eed unum eumdemque Do- 
minum Jesum Christum dicimus, naturarum scienteg 
diflerentiam, et inconfusas eas sibi invicem cousez- 
vantes. » Si igitur (prout docet nos sanctus Cyrillus) 
unus est Domimus poster Jesus Christus, perfectus 
in deitate, et perfectus idem ipse in humanitsto, et 
non est passus divina natura, sed terrena, scit autem 


μανείη, ὡς ὀρθῶς νομίσαι φρονεῖν τοὺς λέγοντας μίαν B et naturarum diflerenliam, et quod ineonfues sibi 


εἶναι φύσιν, ἤτοι οὐσίαν σαρχὸς καὶ θεότητος τοῦ Χριστοῦ, 
τὴν αὐτὴν θείαν xal χοϊχήν, παθυτὴν καὶ ἀπαθῆ. 


invicem in una subsistentia conservantur : certum 
est, quod eumdem ipsum in divina natura et in hu- 
mana dicit Pater cognosci, et utramque naturam io 


ipso esse, ex quibus et compositus est. Et non aliquis sic insaniat, ut arbitretur eos recte sapere qsi 
dicunt unam esse naturam sive substantiam carnis et deitatis Christ, eamdem et divinam et terre- 


nam, passibilem et impassibilem. 

Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἑτέρωθεν κατασχενάζειν ἐπιχειροῦσί 
τινες τὸ μίαν εἶναι φύσιν τῆς θεότητας καὶ τῆς ἀνθρωπό- 
τητος τοῦ Χριστοῦ, τὸ τοῦ ἀνθρώπου παράδειγμα προ- 
βαλλόμενοι, καὶ λέγοντες, ὥσπερ ἐξ ἑτεροφνῶν ψυχῆς 
καὶ σώματος συνεστὼς ὃ ἄνθρωκος pix φύσις λέγεται, 
οὕτω καὶ ἐκ δύο φύσεων, θοότητος καὶ ἀνθρωπότητος, τὸν 
Xpurtv λέγοντες, ὀφείλομεν μίαν φύσιν ἐπ’ αὐτῷ λέγειν᾽ 
ἐκεῖνο πρὸς αὐτοὺς ἐροῦμεν, oet ὁ μὲν ἄνθρωπος κἄν ἐκ 
δικφόρων συνόστηχε, τουτέστι ψυχῦς καὶ σώματος, ὅμως 
δεὰ τοῦτο μία φύσις λέγεται, ἐπειδιὶ κοινᾶς κατὰ κασῶν 
τῶν ὑποστάσεων, ἥγουν προσώπων ei» ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος 
ἀναγομένων κατηγορεῖται. El xal «à μάλιστα γὰρ ἑπάστη 
ὑπόστασις, ἤτοι πρόσωπον, οἷον Βέτρος, καὶ Παῦλος, 
τοῖς ἰδιώμασιν ἀπ᾿ ἀλλήλων διαχωρέξονται, ἀλλ᾽ ὅμως οὐ 
τῇ φύσει διαεραῦνοαι᾽ ἀμφότεροι γὰρ ἄνθρωποι καὶ πάλιν 
οὔτε ψυχὴ χωρὶς σώματος, οὔτε σῶμα χωρὶς ψυχῆς 
[ἄνθρωκός ἔστιν) ἀνθρωπότητος, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς 
τὸ εἶναι ix ψυχῆς καὶ σώματος ἐδημιουργήθη. Πᾶν δὲ 
ατίσμα, εἰ xal ἐκ διαφόρων συνέστηκεν, ἀλλ οὖν μίαν 
ἐχείνην ἔχειν λέγεται φύσιν, καθ᾽ ἦν καρὰ τοῦ Θεοῦ ἐδηγ- 
μιουργήθη. *O δὲ Χριστὸς οὐχ οὕτως" dóvs γὰρ μίαν 
φύσιν. ἤγουν οὐσίαν δηλοῖ χοινῶς κατὰ πολλῶν ὑποστώ- 
σέων, ἤτοι προσώπων κατηγορουμένων, ὥσπερ ὁ ἄνθρω- 
soc εἰ γὰρ τοῦτο ἦν, πολλοὶ Χριστοὲὶ εὑρεθάσονται, xod 
ὧν τὸ κοινὸν τῆς φύσεως κατηγορῆτοιιν ὅπερ καὶ λέγειν 
ἐστὶν ἀσεβές" ἀλλ᾽ οὔτε ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐκ θεότητος καὶ ἀν- 
θρωπότητος, ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος ἐκ ψυχῆς καὶ σώμοσος, 
ὁ Χριστὸς ἐδημιονργήθη, ἵνα τοῦτο 7 φύσις Χριστοῦ" ἀλλὰ 
Θεὸς ὧν πρὸ αἰώνων ὁ λόγος, καὶ τῆς αὐτῆς φύσεως, ἤτοι 
οὐείως ὑπάρχων τῷ πατρὶ, ναὶ δημιουργὸς ἁπάντων, ἐπ᾽ 
ἐσχάτων τῶν ὑμερῶν ἀνθρώπου φύσιν χαθ᾽ ὑπόστασιν 


ἑνώσας ἑαυτῷ, γέγονεν ἄνθρωπος, μὴ ἐχστὰς τοῦ εἶναι. 


Θεός. 

Ἔστιν οὖν ὁ Χριστὸς μία ὑπόστασις, ἤτοι πρόσωπον, 
καὶ ἔχει τὸ τέλειον ἐν ἑαυτῷ τῆς τε θείας καὶ ἀχτίστον 
φύσεως, καὶ τὸ τέλειον τῆς ἀνθρωπίνης xxl κτιστῆς φύ- 
σευς. Πῶς οὖν, ἐν ᾧ δύο φύσεις γνωρίζονται, ἄχτιστος καὶ 
χτιστὴγ ἐπὶ τούτου μίαν φύσιν ἤτοι οὐσίαν λέγεσθαι δυ- 


Quoniam autem et alie modo quidam ostendere 
conantur, unam esée naturam deitatis et humanitatis 
Christi, exemplum hominis proponentes, et diceates, 
quod sicut ex diversis natuyis, anima et corpore 
consistens homo, uns natura dieitur, sie et ex dua- 
bus naturis deitatis et humanitatis Christum dicentes, 
debemus unam ipsius dieere naturam : illad ad eos 
dicemus, quod homo quidem licet ex diversis cot- 
Slot, id est, anima et corpore, tamen ideo una nato- 
Fa dicitur, quoniam de omnibus subsistentiis sive 
personis, qua sub eadem specie referuntur, commu- 
Biter predicatur. Licet enim unaquaque subsisten- 
tia sive persona, eigat Petrus et Paulus, proprietati- 
bus a 60 invicem separeutur, sed tamen non natura 
dividuptur: ambo enim bomines; et iterum, nec 
apima sine corpore, nec corpus sine anima home 
est, sed ex eo quod non erat, ad hoc quod est, ex 
anima et oorpore coreatus est. Unaquaque autem 
erestura licet ex diversis constet, sod tamen unam 
illam habere dicitur naturam, secundum quam a Dco 
&reata eet. Chrietus autem non sic : nec eaim unam 
naturam sive substantiam signileet, quas communi- 
ter de plarimis subeistentiis sive personis prosdicatur, 
eicut heme. Si enim hoc esset, multi ehrisü invehi- 
rentur in [de] quibus commawBitos umiue natura 
predicabitur; quod et dicore impium est. Sed ne 
«uo ab inilio ex deitate et humanitate sicut homo 
ex anima et corpore, Christus creatus est, ut hoc sil 
matura Christi : sed cum Deus esset ante secula 
Verbum, et esset ejusdem naturse sive eubstaatis 
€um Patre, et ereator omnium, in ultimis diebus 
hominis naturam secundum subeistentiam aibi uniens, 
factus est homo manens Deus. 

Est igitur Christus una subsistentia, sive persona, 
et habet in semetipso perfectionem divin et ineres- 
bilis natucze, et perfeetionem humane et ereabilis 
nature. Quomodo igitur, in quo dux natures cogno- 
scuntur, increabilis, et creabilis, in eo meam natu- 








“" 


251 


JUSTINIANL LIB. ADV. ORIGENEM. 


458 


νατόν; Ἐ γὰρ x«l μία ὑπόστασις ἤτοι πρόσωπον ὃ Α ram sive substantiam dici possibile est ? Licet enim 


Χριστὸς, ἀλλ᾽ ὁμοούσιος τῷ πατρὶ Θεῷ, xal ὁμοούσιος 
ὑμῖν 0 αὐτὸς, οὐ μὴν χκτὰ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν φύσιν, cot 
οὐσίαν " εἰ δὲ μία φύσις ἤτοι οὐσία ἦν Χριστὸς, ἢ ἄσαρ- 
κας ὧν μόνῳ τῷ Θεῷ καὶ [πατρὶ L. sic leg. in chronico 
Alex.] πνεύματί ἐστιν ὁμοούσιος, ἐπειδὴ μίά τῆς θεὸκ 
τῆτος οὐσίκ, ἧτοι φύσις" ἢ OU ὧν ἄνθρωπος, μό- 
wo ἡμῖν ἐστιν ὁμοούσιος, ἐπειδὴ μία φύσις τῆς ἀν- 
ϑρωπότητος" ἢ τραπεῖσα ἑκατέρα φύσις ἑτεροφυής ἐστιν. 
᾿Δπετέλεσε παρὰ τὰς συνελθούσας, καὶ xaT αὐτοὺς οὔτε 
Θεὸς ἔμεινεν, οὔτε ἄνθρωπος γέγονεν ὃ Χριστός " x«i 
διὰ τοῦτο οὔτε τῷ πατρὲ, οὔτε ἡμῖν ἐστιν ὁ αὐτὸς 
ὁμοούσιος. Τὸ δὲ οὕτω φρονεῖν πάσος πεπλόρωται ἀσε- 
θείας. Καὶ ταῦτα λέγομεν οὐκ ἀγνοοῦντες, ὅτι xai τινες 
τῶν ἁγίων πατέρων τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὑποδείγματι ἐπὶ 
τοῦ κατὰ Χριστὸν μυστηρίου ἐχρήσαντο" ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι 
μὲν, ἵνα δείξωσιν, ὅτι καθάπερ ὁ ἄνθρωπος ἐκ ψυχῆς καὶ 
σὡματος εἷς ἀποτελεῖται, xxl οὐχὲ δύο ἄνθρωποι, οὕτω 
καὶ ὁ Χριστὸς ἐκ θεότητος x«l ἀνθρωπότητος συντεθεὶς 
εἷς ἐστι, καὶ οὐχ εἰς δύο Χριστοὺς, ἦ δύο υἱοὺς μερίξε- 
ται. Οὗτοι δὲ τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὑποδείγματι χέχρηνται, 


. ? , dy * ! [i , , 
ἵνα μίαν φύσιν ἥτοι οὐσίαν θεότητος val ἀνθρωπότητος 


τοῦ Χριστοῦ εἰσάγωσιν, ὅπερ ἀπεδείξαμεν ἀλλότριον εἶναι 
τῆς εὐσεθδείας. ᾿Αλλὰ διὰ τοῦτο ἔλεγχόμενοι, ὡς παρὰ τὴν 
ὀρθὴν τῶν πατέρων διδασχαλίαν ἀναπλάττουσιν ἐν dxv- 
τοῖς μίαν φύσιν, ὅτοι οὐσίαν θεότητος καὶ σαρχὸς, ig 
ἕτερα μεταθαΐνουσι λέγοντες, μὴ δεῖν ἀριθμὸν φύσεων 
ἐπὶ Χριστοῦ λέγειν, ὡς τοῦ ἀριθμοῦ διαίρεσιν εἰσάγοντος. 
Ἴστωσαν τοίνυν ὅτι ὁ ἀριθμὸς ὅταν μὲν ἐπὲ διαφόρων 
προσώπων, ἢ ὑποστάσεων λέγεται, τῶν. πραγμάτων αὖ- 
τῶν τὸν ἀνὰ μέρος ἔχει διαίρεσιν, οἷον ὡς ἐπὶ δύο 1 
πλειόνων ἀνθρώπων" ὅταν δὲ ἐπὶ ἡνωμένων πραγμάτων, 
τηνικκῦτα μόνῳ λόγῳ χαὶ θεωρίᾳ, οὐ μὴν αὐτῶν τῶν 
πραγμάτων ἔχει τὴν διαίρεσιν, οἷον ἐπὶ μιᾶς ὑποστάσεως 
ἀνθρώπου ix ψυχῆς καὶ σώματος συνεστώσης δύο γὰρ 
καὶ ἐνταῦθα φίσεις θεωροῦνται, ἑτέρα. μὲν τῆς ψυχῆς, 
xxl ἑτέρα τοῦ σώματος" καὶ ὅμως οὐ διὰ τοῦτο εἰς δύο 
ἀνθρώπους διαιρεῖται, ἀλλ᾽ ἕνα ἴσμεν τὸν ἄνθρωπον, καὶ 
μίαν αὑτοῦ τὴν ὑπόστασιν. Καὲ ἐπὶ τοῦ κατὰ Χριστὸν 
τοίνυν μνστυρίον τῆς ἑνώσεως γενομένης, εἰ x«l διάφορα 
θεωρεῖται τὰ ἑνωθέντα, ἀλλ᾽ οὖν οὐ πραγματικῶς, καὶ 
ἀνὰ μέρος ἀλλήλων διΐστανται τὰ ἐξ ὧν ὁ κύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦς Χριστὸς συνετέθη" τὴν μέν τοι διαφορὰν xata- 
YooUvrtc, xal ταύτην σημᾶναι βουλόμενοι, τὸν ἀριθμὸν πα- 
βαλαμδάνομεν, καὶ δύο τὰς ἐν Χριστῷ φύσεις εἶναί φαμεν, 


una subsistentia sive persona Christus slt, sed cons 
substantialis Deo Patri, et consubstantialis nobis 
iderh ipse est, non tamen secundum unam eamdem- 
que naturam, seu substantiam. Sin autem una na- 
tura sive substantià esset Cliristus, aut sine carne 
est, et soli Deo Patri [et Spiritui τας. consubstan- 
tialis, quoniam una deitatis substantia sive natura 
est : aut purus liorno existens, nobis est solum coh- 
substantialis, quoniam una natura humanitatis est : 
àut immutata utraque naturá alteram effecit natu- 
ram, preter eas qux: convenerunt, et secundum illos 
neque Deus mansit, neque homo factus est Christus, 
et ideo neque Patri, neque nobis idem ipse consub- 
stantialis est. Sic àutem sapere omni plenum est 


D inpietate. Et ista dicimus, non ignorantes quod et 


quidam sanctorum Patrum hominis exemplo in 
mysterio Christi usi sunt *: sed illi quidem ut osteri- 
derent, quod sicut homo ex anima et corpore unus 
efficitur, et non duo homines, sic et Christus ex 
deitate et humanitate compesitus, unus est, non in 
duos chrístos vel in duos filios dividendos. Isti autem 
hominis exemplo utuntur, ut unam naturam sive 
substantiam deitatis et humanitatis Christi introdu- 
cant : quod demonstravimus alienum esse pietatis. 
Sed cum per hzc convincuntur, qued preter rectam 
Patrum doctrinam sibi confingunt unam naturam seu 
substantiam deitatis et carnis, ad alia transeunt, di- 
centes non oportere numerum naturarum in Christo 
Üicere, ut pote numere divisionem introducente. 


C Sciant igitur, quod numerus quando in diversis per- 


sonis, sive subsistentiis dicitur, rerum ipsarum per 
partes habet divisionem, sicut in duobus vel etiam 
pluribus hominibus: quando autem in rebus unitis, 
tunc verbo solo [ratione sola] et intellectu, non 
tamen ipsarum rerum habet divisionem, sicut in una 
subeistentia hominis ex anima et corpore constituta. 
Duz enim et hic naturz intelliguntur, altera anims, 
et altera corporis : et tameh non propter hoc in duos 
homines dividitur, sed unum scimus hominem esse, 
et unam subsistentiam ejus. Εἰ in mysterio igitur 
Christi facta unitione, licet diversa intelligantur quae 
unita sunt, sed non ipsa re et per partes a se invi- 
cem separantur ea, ex quibus dominus noster Jesus 
Christus compositus est, differentiam tamen consi- 


xal οὐ διὰ τοῦτο ὁ εἷς Χριστὸς εἰς δύο Χριστοὺς, ἡ δύο Ὁ derantes et hanc significare volentes, numerum as- 


υἱοὺς διαιρεῖται" xal μαρτυρεῖ τοῖς παρ᾽ ἡμῶν εἰρημέ- 
νοις ὃ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἐν τῷ πρὸς Ἀληδό- 
γῶν πρώτῳ λόγῳ γράφων οὕτως' € Ei ric εἰσόγει δύο υἱοὺς, 
ἕνα μὲν τὸν ix τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς,, δεύτερον δὲ ix τῆς 
μητρὸς, ἀλλ᾽ οὐχὲ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν, τῆς υἱοθεσία; ἐχπέ- 
σοι τῆς ἐπηγγελμένης τοῖς ὀρθῶς πιστεύουσι. Φύσεις μὲν 
γὰρ δύο, Θεὸς καὶ ἄνθρωπος, ἐπεὶ καὶ ψυχὴ καὶ σῶμα" 
viol δὲ οὐ δύο, οὐδε θεοί, Οὐδέ γὰρ ἐνταῦθα δύο ἄνθρωποι" 
ἐΐ χαὶ οὗτως ὁ Παῦλος τὸ ἐντὸς τοῦ ἀνθρώπον, xal τὸ 
ἑκτὸς προσηγόρενσε" καὶ εἰ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἄλλο 
bl» χαὶ ἄλλο τὰ E ὧν ὁ σωτὴρ, εἴπερ μὴ ταυτὸν τὸ ἀόρα- 


m 


' $. Athanasius in symbolo quod ejus nomine inscribitur. 


suminus, et duas in Christo naturas esse dicimus : 
nec ideo unus Christus in duos christos, vel in dueg 
filios dividitur. Et testimonium prestat nostris dictis 
sanctus Gregorius Theologus, scribens in primo libro 
ad Cledonium sic : « Si quis introducit duos filios, 
unum quidem ex Deo et Patre, secundum autem ex 
matre, sed non unum eumdemque, ex adoptiene ca- 
dat, qua promissa est credenübus recte. Natura 
enim du, Deus homo, quomodo et anima et cor- 
pus; non autem duo filii, nec dii duo. Nec enim hi 
duo homines, licet Paulus sic appellaverit (1 Cor. iv) — 


VIGILIUS PAPA. 


910 


τὸν τῷ ὁρατῷ, καὶ τὸ ἄχρονον τῷ ὑπὸ χρόνον, οὐκ ἄλλος À quod est intus hominis, οἱ quod est extrinsecus : et 


δὲ xai ἄλλος, μὴ γένοιτο. } 


ut compendiose dicamus, aliud quidem et aliud ea 


ex qu:bus salvator est, cum non idem sit invisibile et 


visibile, et hoc quod sine tempore est, et hoc quod sub tempore : non autem alius et alius : absit. » 


Ἰδοὺ διὰ τούτων σαφῶς διδάσκει ὃ dv ἁγίοις Γρηγό- 
puc, ὅτι ἐπὶ τοῦ κατὰ Χριστὸν μυστηρίον 0 μὲν ἐπὶ προσο 
ὦπων τὸν ἀριθμὸν λέγων, ὡς &asÓdc κατακρίνεται" ὁ δὲ 
ἐπὶ τῶν φύσεων ἐξ ὧν ὁ εἷς συνετέθη Χριστὸς, τοῦτον 
παραλαμβάνων ὀρθῶς ὁμολογεῖ " ὡς τὴν μὲν διαφορὰν τῶν 
συνελθονσῶν φύσεων διὰ τούτον σημαίνων, διαίρεσω δὲ 
τὴν ἀνὰ μέρος κατ᾽ οὐδένα τρόπον ποιούμενο;. Ὥσπερ 
γὰρ ἑτέρα φύσις τῆς ψνχῆς, καὶ ἑτέρα σώματος, καὶ 
ὅμως εἷς κατὰ σύνθεσιν ἄνθρωπος ἀποτελεῖται, καὶ οὐ 
δύο" οὕτω καὶ ἐν Χριστῷ εἰ xal δύο φύσεις θεωροῦνται, 
ἑτέρχ μὲν τῆς θεύτητος, ἑτέρα δὲ τῆς ἀνθρωπότητος, 
ἀλλ᾽ οὐ διὰ τοῦτο δύο Χοιστοὶ, ἡ 
Ὥστε τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐν Χριστῷ φύσεων χατὰ τὸν εἰρη- 
μένον τρόπον παραιτούμενοι λέγειν, δῆλοί εἰσι τὴν διαφο- 
ρὰν τούτων ἀρνούμενοι, καὶ σύγχνασιν ἐπεισάγοντες τῇ 
οἐχονομίᾳ. Ἐὲ δὲ τὴν διαφορὰν ὁμοληγοῦσιν, ἀνάγκη πάν- 
τως ἐπὶ ταύτῃ καὶ τὸν ἀριθμὸν τῶν ἀσυγχύτως συν)" 
θουσῶν φύσεων εἰς μίαν ὑπόστασιν λέγειν αὐτοὺς. Ὅπου 
γὰρ διαφορὰ φυλάττεται, ταύτη πάντως καὶ ἀριθμὸς ἔπι- 
ται. Eic σύστασιν δὲ τῶν παρ᾽ ἡμῶν εἰρημένων τῇ τῶν 
ἁγίων πατέρων μαρτυρίᾳ χρώμενοι, δείξομεν αὐτοὺς λε- 
qti», ὅτι ἐπὶ τοῦ χατὰ Χριστὸν μυστυρίου οἱ μὲν λόγοι 
διαιροῦνται κατὰ τὴν διαφορὰν τῶν φύσεων, θεότητος xal 
ἀνθρωπότητος, ἐξ ὧν x«l συνετέθη, xel τὸν ἀριθμὸν ἐπὶ 
τούτου παραλαμθάνουσιν, οὐ μὴν πραγματιχῶς ἀνὰ μέρος 
τὴν τῶν φύσεων ποιοῦνται διαίρεσιν εἰς δύο ὑποστάσεις, 
ἤτοι δύο πρόσωπα. 


Ecce per hzc evidenter docet sanctus Gregorius, 
quod in mysterio Christi ille quidem qui in personis 
numerum dicit, ut impius condemnatur : ille autem 
qui in naturis, ex quibus unus Christus compositus 
est, numerum accipit, recte confitetur, ut pote dif- 
ferentiam quidem naturarum qu» convenerunt, per 
hoc significans : divisionem autem, qui per partem 
est, nullo modo faciens. Sieut enim altera natura 
est anima, et aKera corporis, et tamen unus secun- 
dum compositionem homo efficitur, et non duo ho- 
mines; sic et in Christo licet dus intelligantur 


ἣ δύο υἱοὲ εἰσάγονται. B naturz, altera quidem deitatis, altera vero humani- 


tatis, sed non propter hoc duo christi, aut duo filii 
introducuntur. Ergo qui numerum naturarum que 
in Christo sunt, secundum predictum modum dicere 
recusant, manifesti sunt differentiam naturarum ab- 
negantes, et confusionem introducentes dispensa- 
tioni. Si vero differentiam confitentur, necesse est 
omnimodo ad eam significandam, et numerum dicere 
naturarum qu:e sine confusione in unam subsisten- 
tiam convenerunt. Ubi enim differentia servatur, ibi 
omni modo et numerus sequitur. Ad confirmanda 
autem ea qux? diximus, sanctorum patrum testimo- 
nio utentes, ostendemus eos dicere, quod in [mvste- 
rio Christi Grec.] uno Demino nostro Jesu Christo 
rationes qnidem dividuntur secundum differentiam 


C naturarum deitatis et humanitatis ex quibus et com- 


positus est, et numerum in hoc assumunt, non tamen 


ipsa re et per partes naturarum faciunt divisionem in duas subsistentias sive personas. 


Λέγει γὰρ ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος iv τῇ ἑρμηνείᾳ τοῦ 
Λευιτικοῦ οὕτως * € Ὅλον δὴ πάλιν ἐν τούτοις περιάθρει 
σαφῶς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τὸ μυστήριον, καὶ τὸν διὰ τοῦ 
ἁγίου βαπτίσματος καθαρισμόν. Ajo μὲν γὰρ ὀρνίθια 
ληφήῆναι χελεύει ζῶντα x«l χαθαρὰ, ἵνα νοήσης διὰ τῶν 
πετεινῶν τὸν οὐράνιον ἄνθρωπόν τε ὁμοῦ χαὶ Θεὸν εἰς 
δύο φύσεις, ὅσον ἦνεν εἰς τὸν ἑκάστη πιέποντα λόγον, 
διχιρούμενον" λόγος γὰρ ἦν ὁ ἐκ Θεοῦ πατρὸς ἀναλάμψας 
ἐν σχρχὶ τῇ ἐκ γυναικὸς, πλὴν οὐ μεριζόμενος * εἷς γὰρ ἐξ 
ἀμφοῖν ὁ Χριστός. » Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Κύριλλος 
ἐν τῇ πρὸς Σούκενσον δευτέρᾳ ἐπιστύλῃ γράφει οὕτως " 
«᾿Αλλ' ἠγνόησαν, ὅτι ὅσα κατὰ μόνην τὴν θεωρίαν διαιρεῖ- 
σθαι φιλεῖ, ταῦτα οὐ πάντως καὶ εἰς ἑτερότητα τὴν ἀνὰ 
μέρος ὁλοτρόπως καὶ ἰδικῶς ἀποφοιτήσειεν ἄν ἀπ᾽ ἀλλύ- 


Dicit enim sanctus Cyrillus in Levitici interpreta- 
tione (Levit. xiv), sic : « Totum in his iterum circum- 
spice aperte Salvatoris nostri mvsterium, et emun- 
dationem qu:e per sanctum baptisma fit. Duas enim 
aviculas sumi jubet vivas et mundas, ut intelligas per 
volatilia celestem hominem simul et Deum, in duas 
naturas, quantum pertinet ad rationem unicuique 
convenientem, divilendum. Deus enim Verbum, que 
ex Deo Patre est, splendnit in carne quia ex muliere 
est, verumtamen non partiendum; unus enim ex 
utrisque Christus. » Et iterum idem sanctus Cyrillus 
in secunda ad Successum epistola ita dicit : « Sed 
igaoraverunt quod qux per solum intellectum dividi 
solent, non h:ee necessario etiam in alteritatem, 


λων. » Καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Βασίλειος ἐν τῷ τετάρτῳ κατ᾽ Εὐνο- D quee est per partes, omnimodo et specialiter a se in- 


poo λόγῳ ἑρμηνεύων τὸ---κύρως ἔχτισέ με, καὶ πρὸ πὰν- 
τῶν βουνῶν γεννᾷ με — γράφει οὕτως" € Ληπτέον οὖν τὸ μὲν 
ἐγέννησεν, ἐπὶ τοῦ Θεοῦ vlov: τὸ δὲ ἔχτισεν, ἐπὶ τοῦ 
τὴν μορφὴν τοῦ δούλου λαδόντος. Ἐν πᾶσι δὲ τούτοις οὐ δύο 
λέγομεν, Θεὸν ἰδίᾳ, καὶ ἄνθρωπον ἰδίᾳ " εἷς γὰρ ἦν᾽ ἀλλὰ 
κατ᾽ ἐπίνοιαν τὴν ἑχάστου φύσιν λογιζόμενοι. » καὶ ὃ ἐν 
ἁγίοις δὲ Πρηγόριος ὃ θεολόγος ἐν τῷ περὶ υἱοῦ δευτέρῳ 
λόγῳ διδάσχων ὑμᾶς, ὅπως δεῖ τὰς ἐν τῷ xpi» ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστῷ φύσει; xot! ἐπίνοιαν διακρίνειν, γράφει 
οὕτως" € Hyixa αἱ φύσεις διίΐστανται ταῖς ἐπινοίαις, συν- 
διαιρεῖται xml τὰ ὀνόματα. Παύλου λέγοντος ἄχουδον" 
— ναὸ Θεὶς τοῦ χυρίου ἡμῶν Ἰητοῦ Χριστοῦ ó πατὸρ τῆς 


vicem separabuntur. » Sed et sanctus Basilius in 
quarto libro contra Eunonium, interpretans hoc quod 
est : Dominus creavit me, et ante omnes colles genuit 
me (Prov. 1x) : ita scribit : « Intelligendum boc quidem 
quod dicit, creavit, de eo qui formam servi accepit. 
In his autem omnibus non duo dicimus, Deum sepa- 
ratim, et hominem separatim, unus enim erat : sed 
secundum intellectum, utriusque naturam existi- 
mantes. » Sed et sanctus Gregorius Theologus in libro 
secundo de Filio, dotens nos quomodo in Domino 
nostro Jesu Christo oportet naturas qu: in eo sunt, 
secundum intellectum discernere, ita scribit : « Cum 


941 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


242 


δόξης" Χριστοῦ μὲν Θεὸς, τῆς δὲ δόξης πατήρ. El γὰρ καὶ À naturz intellectu distant, simul dividuntur etiam no- 


τὸ συναμφότερον ἕν, ἀλλ᾽ οὐ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ. » Καὶ 
ὁ ἐν ἁγίοις δὲ Γρηγόριος ὁ Νύσσης ἐπίσχοπος ἐν τῷ χατ’ 
Εὐνομίου τετάρτῳ λόγῳ τὰ αὐτὰ ἡμᾶς διδάσχων, γράφει 
οὕτως" « Bal ὡς ἄν μή τις τῇ ἀκηράτῳ φύσει τὸ κατὰ τὸν 
σταυρὸν πάθος προστρίδοιτο, δι' ἑτέρων τρανώτερον τὴν 
τοιαύτην ἐπανορθοῦται πλάνην, μεσίτην αὐτὸν Θεοῦ xal 
ἀνθρώπου, Θεὸν xal ἄνθρωπον αὐτὸν ὀνομάζων, ἵνα ix 
τοῦ τὰ δύο περὶ τὸ ἕν λέγεσθαι τὸ πρόσφορον νοοῖτο περὲ 
ἑχατερον, περὶ μὲν τὸ θεῖον ἡ ἀπάθεια, περὶ δὲ τὸ ἀνθρώ- 
vov ἡ χατὰ τὸ πάθος οἰχονομέα. Τῆς οὖν ἐπινοίας διαι- 
ρυύσης τὸ χατὰ φιλανθρωπίαν μὲν ἡνωμένον, τῷ δὲ λόγῳ 
διαχρινόμενον, ὅταν μὲν τὸ ὑπερκείμενον, xal ὑπερέχον 
πάντα. νοῦν χηρύσσῃ, τοῖς ὑψηλοτέροις χέχρηται τῶν 
ὀνομάτων, ἐπὲ πάντων Θεὸν, xol μέγαν Θεὸν, χαὶ δύναμεν 


mina, Paulum dicéntem audi : Ut Deus Domini nostri 
Jesu Christi, Pater glorie (Ephes. 1) : Christi quidem 
Deus, glorie autem Pater. Nam etsi utrumque unum 
est, tamen non natura, sed conventu. » Et sanctus au- 
tem Gregorius Nyssenus [Episcopus Nyss:] in quarto 
libro contra Eunomium , eadem nos docens, ita scri- 
bit : « Et ne aliquis incorruptibili naturze crueis pas- 
sionem applicaret, per alia manifestius talem emen- 
dat errorem, mediatorem ipsum Dei et hominum 
(1 Tim. wu), et hominem et Deum ipsum nominans : 
ut cum duo de uno dicantur, congruum intelligatur 
circa utrumque, circa deitatem quidem impassibilitas, 
circa humanitatem autem dispensatio passionis. In- 
tellectu igitur dividente hoc quod per misericordiam 


Θεοῦ, x«l. σοφίαν, καὶ τὰ τοιαῦτα καλῶν. Ὅταν δὲ τὴν B quidem unitum est, ratione autem diseernitur, cum 


ἀναγκαίως διὰ τὸ ὑμέτερον ἀσθενὲς συμπαραληφθεῖσαν 
τῶν παθημάτων πεῖραν περιγράφη τῷ λόγῳ, ἐχ τοῦ ἡμϑ- 
τίρου χατονομάζει τὸ συναμφότερον, ἄνθρωπον αὐτὸν 
προσαγορεύων, οὐ χοινοποιῶν πρὸς τὴν λοιπὴν φύσιν διὰ 
τῆς φωνῆς τὸν δηλούμενον, ἀλλ᾽ ὥστε περὶ ἑκάτερον τὸ 
εὐσιδὲς φυλαχθῆναι. P 


Ἰούτων οὕτως ἀποδεδειγμένων διὰ τῆς τῶν πατέρων 
διδασκαλίας, παυσάσθωσαν οἱ τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐν Χρι- 
στῷ φύσεων πρόφασιν τῆς oixtlag πλάνης ποιούμενοι, 
καὶ τῷ διὰ τούτον τὴν διαφορὰν ἀρνεῖσθαι, σύγχυσω 


hoc quidem, quod superpositum est et supereminens 
omnem sensum, przedicat, altioribus utitur nomini- 
bus, super omnia Deum, et magnum Deum, et virtu- 
tem Dei, et sapientiam (Rom. x; Tit. n; 1 Cer. 1), 
et talia vocans : cum autem passionum experimen- 
tum necessario propter nostram infirmitatem acce- 
ptum verbis significat, ex nostro nomipans utrumque 
hominem ipsum appellat, non communicans per vo- 
cem ad cxteram naturam eum qui significatur, sed 
ut circa utrumque pietas conservetur. » 

His ita demonstratis per sanctorum Patrum doctri- 
nam, cessent qui numerum naturarum qug in Christo 
sunt, occasionem sui erroris faciunt, et earum diffe. 
rentiam [ob id differentiam negando, Grec.] numeri 


PEVONU ἐπιχειροῦντες, Πῶς γὰρ οὐκ ἀναγκαῖος ὃ ἀριθ- C recusatione negando, confusionem introducere co- 


μὸς, ᾧ ἐπὶ σημασίᾳ τῆς διαφορᾶς τῶν ἑνωθεισῶν εἰς μίαν 
ὑπόστασιν φύσεων, καὶ οὐχ ἐπὶ τῇ ἀνὰ μέρος διαιρέσει 
αὐτῶν, οἱ πατέρες ἐχρήσαντο; ᾿Αποδεδειγμένον τοίνυν 
πανταχίθεν, ὡς ἀσεθές ἐστι τὸ λίγειν, μέαν φύσιν, ἥτοι 
οὐσίαν θεότητος καὶ τῆς σαρχὸς τοῦ Χριστοῦ, χἀκχεῖνο 
ἐροῦμεν, ὡς οὐδὲ καθὸ μίαν ὑπόστασιν λέγομεν τῆς θεό“ 
τητος, καὶ τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ, οὕτω δυνα- 
τὸν xal μέαν φύσιν λέγειν Χριστοῦ. Ἐπειδὴ μὴ ταντὸν 
φύσις τε χαὶ ὑπόστασις. Πάντες γὰρ οἱ ἅγιοι πατέρες 
συμφώνως ἡμᾶς διδάσχουσιν, ἄλλο ᾿εἶναι φύσιν ἤτοι οὐ- 
σίαν, xal μορφήν, καὶ ἄλλο ὑπόστασιν ἦτοι πρόσωπον" 
χαὶ τὴν μὲν φύσω, ἥτοι οὐσίαν x«l μορφὴν τὸ χοινὸν ση- 
paiytty, τὴν δὲ ὑπόστασιν Tiro: πρόσωπον, τὸ ἐδικόν" εἰ 
δὲ φήσωσί τινες, ὅτι ὥσπερ μία ὑπόστασις σύνθετος εἴ- 


nantur. Quomodo enim non est necessarius numerus, 
quo, ad significandam differentiam naturarum qus in 
unam subsistentiam unitle sunt, et non ad divisionem 
per partes earum, usi sunt Patres? Demopstratio 
igitur undique, quod impium est dicere unam patu- 
ram sive substantiam deitatis et carnis Christi, et 
illud dicimus, quia nec secunduni quod unam suh- 
sistentiam dicimus deitatis et humanitatis Chfisti, sic 
possibile est et unam naturam Christi dicere : quo- 
niam non idem est natura et subsistentia. Omnes 
enim sancti Patres consonanter nos docent aliud esse 
naturam sive substantiam et formam, et aliud sub- 
sistentiam sive personam; et maturam quidem vel 
substantiam et formam, et hoc quod est commune, 


pszat ἐπὶ Χριστοῦ, οὕκω δεῖ χαὶ μίαν φύσιν σύνθετον λέ- D significare; subsistentiam autem sive personam, hoe 


qt, ἀπιδείξομεν καὶ τηῦτο ἀλλότριον εἶναι τῆς εὐσεδείας. 
Mio» γὰρ φύσιν θεύτητος, ἧτοι οὐσίαν λέγοντες, τρεῖς ἐπ᾽ 
αὐτῆς δοξάζομεν ὑποστάσεις ἐν ἑχάστῃ ὑποστάσει τὴν 
αὐτὴν φύσιν, ἤτοι οὐσίαν Juipiovete xal εὐσεδῶς ἐκ 
τῶν τριῶν ὑποστάσεων μίαν ὑπόστασιν τὴν τοῦ λόγον 
πρὸς τὴν σάρχα συντιθεῖσθαί φαμεν. Οὐδεὶς ἄρ ποτε 
ἐτόλμησεν i» τῇ καθολικῇ ἐχχλησία εἰπεῖν, ὅτι ὥσπερ 
τρεῖς ὑποστάσεις, οὕτω xol τρεῖς ς ὑτεις εἰσὶ τῆς ἁγίας 
τριάδος, ὥστε xai ξύνασθαι λέγειν μίαν φύσιν ix τῶν 


τρῶν φύσεων συντεθεῖσθαι πρὸς σάρχα " τρεῖς γὰρ φύ- ὦ 


σεις ἐπὶ τῆς ἁγίας τριάδος μόνος "Δρειος τολμήσας εἰ- 
πεῖν ὡς βλάσφημος κατεχρίϑη. Διὰ τοῦτο τοίνυν κατὰ τὶν 
ὀρϑὸν λόγον δύο φύσεων ἕνωσιν λέγομεν, καὶ μίαν ὑπόστα- 
9v, Ἐπειδὴ ὁ L τοῦ θεοῦ νἱὸς κατὰ 1 τὴν ὑπόστασιν ἕτερος 


quod est speciale. Sin vero dixerint quidam, quod 
sicut une subsistentia composita dicitur Christi, sie 
oportet et unam naturam compositam dicere : osten- 
demus et boc alienum esse a pielate. Unam enim na- 
turam sive substantiam deitatis dicentes, tres ipsius 
confitemur [glorificamus, Grec.] subsistentias, in 
unaquaque subsistentjiaeeamdem naturam sive sub- 
stantiam cognoscentes. Et recte ex tribus subsisten- 
tiis unam subsistentiam Verbi ad carnem compesitam 
esse dicimus. Nemo enim unquam ausus est in. ca- 
tholica Ecclesia dicere, qued sicut tres subsistentie, 
sic et tres natura: sunt sanctze Trinitatis : ut. possi- 
bile sit dicere, unam naturam ex tribus naturis com- 


positam esse ad carnem. Tres enim naturas in sancta 


215 


VIGILIUS PAPA. 


24 


ὧν παρὰ τὸν πατέρα, τῆς αὑτῆς δὲ φύσεως ὧν τῷ πατρὶ, À Trinitate solus Arius ausus dicere, tanquam blasphe- 


ἐν «à ἰδίᾳ ὑποστάσει ἐδομιούργησεν ἑαντῷ σάρχα ἐψν- 
χωμένην ψυχῷ λογικῇ καὶ νοερᾷ, ὅπερ δηλοῖ ἀνθρωπίνη 
φύσει ἑνωθῆναι τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, καὲ οὐχ ὑποστάσει ἤτοι 
προσώπῳ τοῦδέ τινος ἔστι τοίνυν ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος καὶ 
σαρχωθεὶς μία ὑπάστασις ἐν ἑκατέρᾳ φύσει γνωριζόμενος, 
ἐν δὲ τῇ θείᾳ, ἐν ᾧ ὑπᾶρχε κατὰ τὸ, —" Ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ 
ὑπάρχων, — xxl ἐν τῇ ἀνθρωπίνη κατὰ τὸ, — Ἐν ὁμοιώ- 
ματι ἀνθρώπων γενόμενορ. — Kal διὰ τοῦτο εὐσεθῶς εἴποι 
τις ὧν αἱἂν ὑπόστασιν τοῦ Θεοῦ λόγον σύνθετον͵ ὅπερ 
μίαν φύσιν φύνθετον᾽ ἐπειδὴ ὅτε καθ᾽ ἑαντὴν ἁπλῶς φύσις 
λέγεται, μὴ προσκειμένον ταύτῳ ἰδιχοῦ τινος προσώπον, 
ἀόριστόν τι; καὶ ἀνυπόστατον δηλοῖ" τὸ δὲ ἀόριστον πρὸς 
οὐδὲν συντεθήνας δύναται. Bl δέ τις xxi μετὰ τοὺς τοιού- 
τῆυς λόχους πρὸς φιλονερώαν uóvay ὁρῶν, ᾿ἀντιθεῖναε ἐπι- 


mus condemnatus est. Ideo igitor secundum rectam 
rationem, duarum natorarum dicimus upitionem, et 
unam subsistentiam : queniam Del Filtus, cam esset 
secundum subeistentiam aler proter Patrem, eam- 
dem autem naturam habens Patris, ia sua subelsten- 
tia plasmevit sibi carnem animatam anima rationali 
et intellectuali : quod significat, humanz naturz uni- 
tum esee Deum Yerbum, et non subsistenti* seu 
persones cujusdam. Est igitur Deus Verbum et incar- 
natus, una subsistentia in utraque natura cognoscen- 
dus : in divina, in qua erat, prout dietum est, Qui 
cum in forma Dei esset (Philip. 1); et in humana se- 
eundum hoc quod est in similitudinem hominum factus 
(Ibidem). Et ideo [pie, Groc.] rectius dicat aliquis 


χεφήσει λέγων, ὅτι κατὰ τὸν ἀποδοθέντα τῆς φύσεως B unsm subsistentiam Del Verbi compositam, quam 


λόγον χρὴ ad τὸν ἀνθρωπῶπα φύσιν τοῦ Χριστοῦ ἐδίμν 
ὑπόστασιν, uror πρόσωπον ἴδιον ἔχειν, πρόδηλός ἐστιν ὁ 
τοιοῦτος, ὅτι προυποστάντι ἀνθρώπῳ ἐνωθήνοιε λόγει τὸν 
λήγον, καὶ ax esci γεγενῆσθαι τὴν Pew. Δύο γὰρ ὑπο- 
«Actor, ros προσώπων καθ᾽ ὑπόστασεν γενέσθαι ἔνω- 
«m ἀδύνατον. Ὥστε ὁ ταῦται λόγων, τὸ δυνατὸν τοῦ Θεοῦ 
λόγωις ἀνθρωσείεες σοφίας. κενῶσαι σπουδάζων, ἀγνοεῖ τὸ 
μέγα cic εὐσεβείας μνοτήριον, ὅπερ καρδίᾳ μὲν πιστεύε- 
em εἰς διιομοσύνων, στόματε δὲ ὁμολογεῖται εἰς σωτη- 
ph ^ οὔφε γὰρ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ ἁπλῶς 
ποτε λέγεται, ἀλλ' οὔτε ἐδίαν ὑπόστασιν, ἦτοι πρόσωπον 
ἔσχον, ἀλλ᾽ ἐν τῇ ὑποστάσει τοῦ λόγου τὴν ἀρχὴν τῆς 
ὁσάρξεωρ ἔλαθεν. θεν αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἀτρέπτως 
ἄνθρωνον γεγενῆσθαι ὁμολογοῦμεν, xxl οὐχ εἰς ἄνθρωπόν 


unam naturam compositam : quoniam cum per $e 
absolute natura dicitur, non adjecta οἱ speciali cu- 
jusdam persona, infinitum, et non subsistens aliquid 
significat : infinitum autem ad nihit potest componi. 
Sin autem aliquis et post tales rationes ad cententio- 
Bem solam respiciens, opponere conatur, dicens 
quod secundum redditam nature rationem oportet 
et humanam naturam Christi suam subsistentiam seu 
personam propriam habere : manifestus est talis, 
quod ante subsistenti homini unitum esse dicit Deum 
Verbum, et affectualem factam esse unitatem. Dus 
enim subsistentiz seu person: secundum spbsistep- 
tiam uniri non possunt. Qui igitur h»c dicit, Dei po- 
tentiam verbis humanz sapientie evacuare festinans, 


vive αὐτὸν ἐληλυθέναι" καὶ τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λόγον σαρχω- C ignorat magnum pietatis mysterium, quod corde qui- 


ϑέντορ τὴν Bx παρθένου γέννησιν εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο θεο- 
ψύχον εἶναι τὴν ἁγίαν ἔνδοξον ἀειπάρϑενον Μαρίαν. Διὰ 
'ποῦτα καὶ πρὸ wig σαρκώσοως τοῦ Θεοῦ λόγου, καὶ μετὰ 
τὴν οὐφξοῦ σάρχωσεν τροὶς ὑποστάσεις λέγομεν τοῦ πα- 
πρὸς unl φοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίσυ πνεύματος, τῆς. ἁγίας 
φριάδος τοτάρτης ὑποστάσεως, ἤτοι προσώπου προσϑή- 
ἴων. μὴ ὀπιδεξαμένης. 'Ex τούτων τοίνυν πάντων διελέγ- 
χονταε οἱ λέγοντες πρὸ τῆς ἔἐνώσεως δύο φύσεις, ὡς 
φπροὐποστάντα λέγουσιν ἄνθρωπον, καὶ οὕτως ἐνωθῆναι 
τῷ Θεῷ λόγῳ, κατὰ τὴν μανίαν Θεοδώρον, καὶ Νεστορίου 
«i» ἀσεθῶν'" οἱ δὲ λέγοντες μὴ χρῆναι λέγειν μετὰ τὴν 
ἕνωσιν δύο φύσεις ἐπὶ Χριστοῦ, ἀλλὰ μίαν φύσιν, σύγχυ- 
σεν, nal φαντασίαν εἰσάγοντες [εἰσάγουσιἾ κατὰ 'AnoX- 
νάριου, »ni Εὐτυχέα τοὺς ἀσεξεῖς. A)! οὗτοι μὲν ταῦτα. 


dem creditur ad justitiaro, ore autem confessio fit ad 
salutem. Neque enim humana Christi natura per se 
absolute unquam dicitur, sed nec suam subsistentiam 
seu personam habuit : sed in subsisteptia Dei Verbi, 
natura humana initium [initium existentix€ accepit, 
Grec.] ut esset, habuit : unde ipsum Deum Verbum 
immutabiliter hominem factum esse confitemur, et 
pon in hominem quemdam venisse; et ejusdem Dei 
Verbi incarnati esse nativitatem ex virgine, et pre- 
pter hoc Dei Geni(ricem sanctam gloriosam semper 
virginem Mariam esse. Ideo et ante incarpationem 
Dei Verbi, et post ejus incarnationem, tres subsi- 
etentias dicimus Patris, et Filii οἱ Spirius sancU. 
Non enim sancta Trinitag quarte spbsistentie vel 


Θὲ δὲ ἄγιοι πατέρες μετὰ τὴν τοῦ λόγου ἐνανθρώπησιν Ὦ personz adjectionera suscepit, Kx bis igitur omnibus 


θοωρῴσυινντος τὸ ἐξ ὧν à Χριστὸς, καὶ ὅτι ἀσύγχντοι με- 
μονόκασων «li φύσεις, ὀρθότατα τὰς δύο φύσεις τήν τε 
θείαν, x«l ἀνθρωπίνην ἐν τῷ Χριστῷ εἶναι εἰρήκασιν. 
Οὕφε γὰρ πρὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως δύο φύσεις ἧσαν τοῦ 
κυρίον, οὐδὲ μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν αἱ δύο μία γεγόνα- 
«ww, οἱ καὶ ἐν μιᾷ ὑτοστάσει γνωρίξονται. 


convincuntur qui dicun£, ante uBitionem duas natg- 
ras esse, quod ante plasmatum [subeistentem ] dicupt 
hominem, etsic unitum esse Deo Verbo, aecundum 
insaniam Theodori et Nestorii impiorum. Qui autam 
dicunt, quod non oportet post unitatem dua natusas 
in Christo, sed unam dicere, confusionem et phan- 
tasiam introducunt secundum Apollinarium οἱ Euty- 
'chen impios. Sed isti quidem hxc. Sancti vero Pa 

tres, post Dei Verbi incarnationem considerantes ea 


ex quibus Christus est, et quod incopfuse manserunt nature, rectissime duas naturas, divinam e& huma 
nat, in Christo esse dixerunt. Nec enimante incarnationem du: natur: erant Dormini, nec post incarnationem 
de» nature una fa»t:e sunt, licet in una subsistentia coguoscantur. 


Ταῦτα δὲ καὶ ix τῶν θείων γραφῶν, xal ix τῆς τῶν 
πατέρων διδασκαλίας διδαχθέντες πρὸς ἀνατροπὴν τῶν 


Hzc autem et ex divinis Scripturis et Patrum do- 
ctrina edocti, ad refutandog 665 qui confqndunt οἱ 


4 


J 


245 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


946 


συγχεόντων, xal τεμνόντων τὸ τῆς θείας οἰχονομίας À dividunt divin: dispensationis mysterium, merito 


μυστήριον, εἰχύτως ἐγράψαμεν, xal οὗ τῷ σαφηνίζειν τὰ 
ἐξ ὧν ἐστι, xal ἐν οἷς γνωρίζεται ὁ Χριστὸς, σύγχυσιν $ 
διαίρεσιν τῇ ϑεία οἰκονομίᾳ εἰσάγομεν. ᾿Αμέλει δοξολογίαν 
xal τὸν τῆς ἑνώσεως λόγον προφέροντες, ἕνα Χριστὸν καὶ 
υἱὸν xal κύριον τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σεσαρχωμένον, x«l 
ἐνανθρωπήααντα ὁμολογοῦμέν τε, καὶ προσκυνοῦμεν σύν 
τῷ πατρὲ xal τῷ ἁγίῳ πνεύμαςι. Τούτων οὕτως ὑπὸ τῆς 
τοῦ Θεοῦ καθολιχῆς ἐχχλησίας ὁμολογουμένων, γινώσχειν 
βουλόμεθα πάντας τοὺς Χριστιανοὺς, ὅτι ὥσπερ ἕνα Θεὸν 
xxl χύριον ἔχομεν, οὕτω καὶ μίαν πίστιν. Εἴς γάρ ἐστιν 
ὅρος πίστεως, τὸ ὁμολογεῖν καὶ ὀρθῶς δοξάζειν πατέρα, 
x«l Χριστὸν τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ, xal ἅγιαν πνεῦμα. Ταύτην 
τὴν ὁμολογίαν φυλάττομεν, εἰς ἦν καὶ ἐδαπτίσθημεν, δω- 
ρηϑεῖσαν μὲν παρὰ τοῦ μεγώλου Θεοῦ xal σωτῆρος ἡμῶν 


scripsimus, et non eo quod declaramus ea ex quibus 
est, et in quibus eognoseitur Christus, confusionem 
vel divisionem divinse. dispensationi facimus. Itaque 
glorifeatiohem et twnitionis rationem proferentes, 
uhum Christum et Filium et Dominum, Verbum Det 
incarnatum et hominem factum confitemur Θὲ ado- 
ramus cum Patre et Spiritu sancto. Hzc ita cum 
universali Dei Ecclesia confitentes ', scire volumus 
omnes Christianos, quod sicut unum Deum et Domi- 
num habemus, Ra et nnam fidem. Una enim defini- 
tto fidei est, confiteri et recte glérifteare Patrem, et 
Christum Filium Dei, et Spiritum sanctum. Istam 
confessionem conservamus, in qua et baptizati sue 
mus donatam quidem a mago Deo et Salvatore nc- 


"Iuecó Χριστοῦ τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ μαθηταῖς καὶ ἀποστό- Β stro. Jesu Christo sanetis suis discipulis et apostolis, 


λοις, παρ᾽ αὐτῶν δὲ κηρυχθεῖσαν ἐν ὅλῳ τῷ χόσμῳ. Ot δὲ 
τριαχόσιοι δέκα xal ὀχτὼ πατέρες ἅγιοι ol συναχθέντες 
ἐν Νικαία χατὰ ᾿Αρείον, xal τοῦτον μετὰ τῆς αὐτοῦ ἀσε- 
δεΐας χαταδικάσαντες, τὴν αὐτὴν ὁμολογίαν, 4 σύμθολον 
xmi [ἅγιον L.) μάθημα τῆς πίστεως παραδεδώχασι τῇ 
écyiz τοῦ Θεοῦ ἔχχλησίᾳ" καὶ μετ᾽ ἐχείνους οἱ ἑκατὸν πεν- 
τήκοντα ἅγιοι πατέρες οἱ συναχθέντες ἐν Κωνσταντινου- 
πόλει κατὰ Μαχεδονίου τοῦ πνευματομάχον, καὶ Μάγνου 
τοῦ ᾿Απολιναριστοῦ, xal τούτους καταδιχάσαντες μετὰ 
56 «ὑτῶν ἀσεβείας, ἀκολουθοῦντές τε χατὰ πάντα τῷ 
αὐτῷ ἁγίων δυμθόλῳ τῷ παρὰ τῶν τρταχοσίων δεγαυχτὼ 
ἅγίων κατέρων παραδοβέντε, ἔἐτράνωσαν τὰ περὶ τῆς θεδ- 
τῆτος τοῦ ἁγίου πνεύρατος. Ἔτι δὲ καὶ οἱ ἐν Ἐφέσω 
συνκχϑέντες τὸ κρότερον ἄγεοι κατέρες πατὰ Νεστυρίου 


ab eis autem pradicatam in toto mundo. Trecent 
autem decem et octo sancti Patres collecti in Nícsea 
adversus Arium, lllo cum sua impietate condemnato, 
eamdem confessionem, id est, sanctum mathema et 
symbolum fidei tradiderunt sancte Der Eeclesism ; et 
post illos, centum/quinquaginta sancti Patres Con- 
stantinopoli collecti adversus M'&cedonium sancto 
Spiritui repugnantem, et Magnum Apollinaristam, 

illis condemnatis cum sua perfidia, secuti per omnia - 
iden» sanctum: symbolum traditune a trecentis decem 
et octo sanetis Patribus, explanaverünt qux sunt de 
deitate saneti Spiritus (Aof. 5). Insuper autem. et 
qui in Epheso prius collecti sunt sanctí Patres ad- 
versus Nestorium impium, et qui in Chulcedone 


τοῦ δυσσεβοῦς, καὶ οἱ ἕν Χαλκηδόνι ἅγιοι πατέρες κατὰ C convenerunt sameti Patres adversus Futychear im- 


Ἐὐτυχοῦς τοῦ Üucosó00g, ἀχολουθήσαντες κατὰ πάντα 
τῷ εἰρημένῳ ἁγίῳ συμθόλῳ, ἤτοι μαϑήματι τῆς πίστεως, 
κοιτιδίμσονν φοὺς προλιρημόνους αὐρετοινὺς μετὸν τῆς 
ουὐτῶ» ἀσεξείοις,, sal τῶν ὅμοια αὐτοῖς φρονησόντων, ἦ 
xmi φρονούντων. Kel πρὸς «Ubton ἀνεθεμάτισαν «obe 
ἕτερον ὅρον πίστεως ἤτοι σύμδσλον᾽ καὶ πάθημα παραδ» 
$ovcec τοῖς προαιοῦσι. τῷ. ὀνγέῳ βαιντίσμανι, ὃ ἐξ οἷασδή- 
ποτε αἱρέσοως ἐπμστρέγουσο παρὼ τὰν παρριδοθέντα., ὡς 
αἴρηταν, ὑπὸ τῶν τριρκοσίων δέμα ναὶ ὀχτὼ" ἁγίων. πο" 
τέρων, καὶ τρονωθέντα ὑπὸ vin ἐκοιτὸν πεντήχοντα ἁγίων 
παξέρων. Τούτων οὕφως ἐχόντων συνείδορεεν καὸ χεφάν 
eu ὑποδάζοα τήν τε τῆς πίστεως ὀρθὰὲν ὁμολογίαν ὦ 
συντόμῳ, ταῦ τε τῶν αἱρετικῶν πανάνρισιν ποριέχονται. 
kí τις οὐχ ὁμολογεῖ πατέρα, ταὶ υἱὸν, we ἄγων 


pium, secuti per omnia predictum sanctum symbo- 
lum sive mathema fidei, condemnaverunt predictos 
heereticos una eun* eormm hmpietete, ef hos. qui si- 
ποῖ ἴα illis sapuerunt, vel sapient. Et super hosc ame. 
Shemetizaverent eos qui aliamr defWnitionem fidei, 
sive symbolum, sive mathema tradunt accedentibus 
ait sanctum. baptisma, vel ex quacunque hseresi eon- 
versis, prxter traditum (sicut.dictum est) a trecen- 
tia decem et octo sanctis Patribus, et explanatum a 
«entum quinquaginta senctis Patribus. His ita se ba- 
bentibus, perspeximus et capitulasupponere, quibus 
tamrectz fidei compendiosa confessio, quam haereti- 
eorum. condemnatio continetur. 

I. Si quis mon conütetur Patrem, et Filium, et 


πνεῦμα, τριχδα ὁμοούσιον, piste θεόπητοι, ἤγοων ones [) Spiritum sanctum, et Trinitatem consubstantialem, 


καὶ οὐσίαν., pep: τα δύναμεν ποὶ ἐξζαν φίον ἐν τριαὰν ὥκο- 
σιάρεσως ἥγχεων προσώπρις προσυννοιμάνοι, à τοιοῦνος 
ἀνάθεμα Bote. 

Ei τις οὐχ ὁμολογοῦ ciu πρὸ «ligu , παὺ ἀχράνωρ ἐκ 
vb παερὸς γεννηθέντοε Θοὺν λάγον' ἐπ᾿ ἐσ χάεων τῶν dps- 
po» ἰ[χατελθόντα kx τῶν οὐρανῶν καὶ ᾿..} angaufivra àx 
Tác ἁγίας [ἐνδόξαυ L.] θεοτόχου. xoi ἀεὶ παρθένου Μαρίας, 
καὶ ἄνθρωπον. γενόμενον γμυνηθέντα ἐξ αὐτῆς͵, χαὶ διὰ 
᾿ϑῦτο τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λάγον εἶναι τὰς δύο γεννήσεις, τήν 
τὸ πρὸ αἰώνων ἀσωμάτως, καὶ τὴν ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν 
ἡμερῶν κατὰ σάρχα, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα, ἔστω. 

Εἷ τις λέγει ἄλλον εἶναι τὸν, Θεὸν λόγον τὸν. θαυματουρ- 


unam deitatem, sea naturam, et substantiam, et 
unam virtutem et potestatem in tribus. subeistentiis 
sen personis adorandam,. talis anathema sit. 

IL Si quis non confitetur eum, «ui ante sacnla:et 
sine tempore ex Patre natus est, Deum Verbum in 
ultimis diebus descendisse de colis, et incarnatum 
esse de sancta gloriosa Dei Genitrice et semper vir- 
gine Maria, et hominem factum, natum esse ex ipsa, 
propter boc ejusdem Dei Verbi duas esse nativitates, 
[Suppl. sternam scilicet et] eam qux est in. ultimis 
diebus secundum carnem, talis anathema sit. 

Ill. Si quis dicit alium esse Deum Verbum qui mi- 


! Universalis D. e. confueatur. Grxc. Alque ita mss. codex Dohierii. 


,— 


217 


VIGILIUS PAPA. 


249 


γάσαντα, καὶ ἀλλὸν τὸν Χριστὸν τὸν παθόντα᾽ d τὸν Θεὸν Α racula operatus est, et alium Christum qui passus 


λόγον συνεῖναι τῷ Χριστῶ λέγει γενομένῳ ix γυναυὼς, d 
ἐν αὐτῷ εἶναι ὡς ἄλλον ἐν ἄλλῳ, ἀλλ᾽ οὐχὶ ἕνα xai τὸν αὖ- 
τὸν χύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σαρ- 
κωθέντα, καὶ ἐνανθρωπήσαντα, καὶ τοῦ αὐτοῦ τὰ θαύ- 
ματα καὶ τὰ πάϑη, ἅπερ ἑχονσίως ὑπέμεινε capxi, ὁ 
τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις λέγει κατὰ χάριν, à κατ᾽ ἐνέργειαν, à κατ᾽ 
ἀξίαν, ἢ κατ᾽ ἰσοτιμίαν, 3) κατ᾽ αὐθεντίαν, ἢ ἀναφορὰν, à 
σχέσιν, 9 δύναμιν, τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς ἄν- 
θρωπὸν γεγενῆσθαι, ἡ καθ᾽ ὁμωνυμίαν, καθ᾽ ἣν οἱ Νεστο- 
puxvol καὶ τὸν Θεὸν λόγον Χριστὸν καλοῦντες, καὶ τὸν aw- 
θρωπον χεχωρισμένως Χριστὸν ὀνομάξεντες κατὰ μόνην 
τὴν προσηγορίαν ἕνα Χριστὸν λέγουσιν" ἡ εἴ τις λέγει xat 


est, aut dicit Deum Verbum cum Christo esse na- 
scente ex muliere, vel in ipso esse tanquam alterum 
in altero, sed non unum eumdemque Dominum no- 
strum Jesum Christum, Deum Verbum incarnatum 
et hominem factum, et ejusdem ipsius miracula et 
passiones, quas carne sponte sustinuit, talis apathe- 
ma sit. 

IV. Si quis dicit, secundum gratiam, vel secun- 
dum operationem, vel secundum dignitatem, vel 
secundum «qualitatem honoris, vel secundum aucto- 
ritatem, vel relationem, vel affectum, vel virtutem, 
unitionem Dei Verbi ad hominem factam esse, vel 
secundum homonymiam, per quam Nestoriani εἰ 
Deum Verbum vocantes Christum, et hominem sepa- 


εὐδοχίαν τὴν ἕνωσιν γεγενῆσθαι, χαθὼς Θεόδωρος ὁ αἷρε- B ratim Christum nominantes, solo vocabulo unum 


vix ς αὐτοῖς λέξεσι λέγει, ὡς ἀρεσθέντος τοῦ θεοῦ λόγον 
τῷ ἀνθρώπῳ ἀπὸ τοῦ εὖ καὶ καλὰ δόξαι αὐτῷ περὲ αὐτοῦ, 
οὐχὶ καθ᾽ ὑπόστασιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὴν σάρκα 
ἐψυχωμένην ψυχῇ λογικῇ καὶ νοερᾷ τὴν ἕνωσιν ὁμολογεῖ, 
καὶ διὰ τοῦτο μίαν αὐτοῦ τὴν ὑπόστασιν σύνθετον, ὁ 
τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴτις κατὰ ἀναφορὰν, $ καταχρηστικῶς θεοτόκον λέγει 
τὴν ἁγίαν ἔνδοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν, 4 ἀνθρωποτόχον, 
ἢ Χριστοτόχον, ὡς τοῦ Χριστοῦ μὲ ὄντος Θεοῦ, ἀλλὰ μὲ 
xupiec καὶ κατ᾽ ἀλήθειαν θεοτόχον αὐτὴν ὁμολογεῖ, διὰ 
τὸ τὸν πρὸ αἰώνων ἐκ τοῦ πατρὸς γεννηθέντα Θεὸν λόγον 
ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐξ αὐτῆς σαρχωθῶναι καὶ γεν- 
νηθῆναι, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὸν ἐσταυρωμένον σαρκὲ κύριον 
ὑμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν Θεὸν εἶναε ἀληϑενὸν, καὶ χύριον τῆς 
δόξης, καὶ ἕνα τῆς ἁγίας τριάδος, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα 
ἔστω. 

Εἴ τις ἐν δυσὶ φύσεσι λέγων μὴ ὡς ἐν θεότητι, καὶ ἐν 
ἀνθρωπότητι τὸν ἕνα κύριον ὑμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν 
τοῦ Θεοῦ λόγον σαρχωθέντα ὁμολογεῖ, μηδὲ ἐπὶ τῷ σημᾶ- 
ναι τὴν διαφορὰν τῶν φύσεων, ἐξ ὧν καὶ συνετέθη, ἀλλ᾽ 
ἐπὶ διαιρέσει τῇ ἀνὰ μέρος τὴν τοιαύτην λαμθάνει φωνὴν 
ἐπὶ τοῦ xarà Χριστὸν μυστηρίου" ὡς κεχωρισμένας καὶ 
ἰδιουποστάτους εἶναε τὰς φύσεις, καθὼς Θεόδωρος καὶ 
Νεστόριος βλασφημοῦσιν, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις ἐπὶ τοῦ ἑνὸς κυρίον ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τουτο 
ἐστι τοῦ σαρκωθέντος Θεοῦ λόγον τὸν ἀριθμὸν τῶν φύ» 
σεων ὁμολογῶν μὴ τῇ θεωρίᾳ τὴν διαφορὰν τούτων, ἐξ ὧν 
καὶ συνετέθη, λαμβάνει, ὡς ταύτης οὐχ ἀνῃρημένης διὰ 
τὸν ἕνωσιν, ἀλλ᾽ ἐπὶ διαιρέσει τῇ ἀνὰ μέρος τῷ ἀρθμῷ 
πέχρηται, ὃ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴ τις λέγων, μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ λόγον σεσαρκωμέ- 
γὴν, οὐχ οὕτως αὐτὸ ἐχλαμθάνει, ὡς ὅτι ἐκ τῆς θείας 
φύσιως, xxi τῆς ἀνθρωπίνης εἷς Χριστὸς ἀπετελέσθη 
ὁμοούσιος τῷ πατρὶ κατὰ τὴν θεότητα, x«i ὁμοόυσιος 
ὑμῖν ὁ αὐτὸς κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα, ἀλλ᾽ ὅτι τῆς θεότη- 
τος, καὶ τῆς σαρχὸς τοῦ Χριστοῦ μία φύσις, ἤτοι οὐσία 
ἀπετελέσθη, κατὰ τὴν ᾿Απολιναρίου x«l Εὐτυχοῦς χαχο- 

πιστίαν, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


4 5 Y. md 


Christum dicunt : aut si quis per bonam voluntatem 
dicit unitionem factam esse, sicut Theodorus h:re- 
ticus ipsis verbis dicit, quasi placuit Deo Verbo ho- 
mo, eo quod bene visum est ei de ipso, sed non se- 
cundum subsistentiam Dei Verbi ad carnem anima. 
tam anima rationali et intelleetuali unitionem coa- 
fitetur, et ideo unam ejus subsistentiam compesitam 
esse, talis anathema sit. 

V. Si quis per relationem, aut abusive, Dei ge- 
Ditricem dicit sanctam gloriosam semper virginem 
Moriam, aut hominis genitricem, aut Christotocen, 
tanquam Christo Deo non existente, sed non proprie 
et vere Dei genitricem ipsam conmíátetur, eo quod 
ipse qui ante szcula ex Patre natus est Deus Ver- 


C bum, in ultimis diebus ex ipsa incarnatus et natus 


est, talis anathema sit. 


VI. Si quis nom conftetur Dominum nostrum 
Jesum Cbristam qui carne crucifizus est, Deum esse 
verum, et Dominum glori», et unum de sancta Tri- 
nitate, talis anathema sit. 


VII. Si quis iu duabus naturis dicens non tanquam 
in deitate et humanitate unum Dominum nostrum 
Jesum Christam, Deum Verbum incarnatum confite- 
tur, nec ad significandam differentiam naturarum, 
ex quibus compositus est, sed pro divisione per 
partem, talem excipit vocem in mysterio Christi, 
quasi aeparatim unaquaque natura suam babente 
sSubsistentiam, sicut Theodorus et Nestorius blasphe- 
maverunt, talis anathema sit. 

VIII. Si quis in uno Domino Jesu Christo, hoc est 
Deo Verbo incarnato, numerum confitens naturarum, 
non intellectu differentiam earum, ex quibus et com- 
positus est, excipit, ut pote non interemptam pro- 
pter unitatem, sed pro divisione per partem numero 
utitur, talis anathema sit. 

IX. Si quis dicens unam naturam Dei Verbi incar- 
natam, non sic hoc intelligit, quod ex divina natura 
et humana unus Christus effectus est, consubstantia- 
lis Patri secundum deitatem, et consubstantialis no- 
bis idem ipse secundum humanitatem, sed quod dei- 
tatis et carnis Christi una natura sive substantia 
effecta est secundum Apollinarii et Eutychetis pere 
fkdiam, talis anathema sit, . 

- yvewisle—. ἃ 


hd * 09^ mah. 





JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


Ἑπίσος γὰρ καὶ τοὺς ἀνὰ μέρος διαιροῦντας, ἤτοι A — X. /Equaliter enim et eos qui per partem incidunt 


τέμνοντας, καὶ τοὺς συγχέοντας τὸ τῆς θείας olxovoniag 
μυστήριον τοῦ Χριστοῦ ἀποστρέφεται, καὶ ἀναθεματίζει 
' καθολικὴ ἐχχλασία. 

Εἴ τις μὴ ἀναθεματίξει " Apstoy, Εὐνόμιον, Μακεδόνιον, 
᾿λπολοάριον, Νεστόριον, Εὐτυχέα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια 
τούτοις φρονοῦντας, ἢ φρονήσαντας, ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις ἀντιποιεῖται Θεοδώρου τοῦ Μοψονεστίας τοῦ 
εἰπόντος, ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, xxl ἄλλον τὸν 
Χριστὸν, ὑπὸ παθῶν ψυχῆς καὶ τῶν τῆς σαρχὸς ἐπιθυ- 
μιῶν ἐνοχλούμενον, καὶ ἐκ προχοπῆς ἔργων βελτιωθέντα, 
καὶ βαπτισθέντα εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου 
πγεύματος, καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἁγίου 
πνεύματος λαθεῖν, xal υἱοθεσίας ἀξιωθῆναι, xal κατ᾽ 
ἰσότητα βασιλιχῆς εἰχόνος εἰς πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγον 
προσχυνούμενον, xxi μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄτρεπτον ταῖς 
ἐννοίαις, x«l ἀναμάρτητον παντελῶς γενόμενον" χαὶ πάλιν 
εἰρηκότος τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὸν Χριστὸν 
τοιαύτην γεγενῆσθαι, οἵαν εἶπεν ὁ ἀπόστολος ἐπὶ ἀνδρὸς 
καὶ γυναοιός, εἜσονται οἱ δύο εἰς σάρχα μίαν. ν» καὶ πρὸς 
ταῖς ἄλλαις ἀναριθμήτοις αὐτοῦ βλασφημίαις τολμήσαντος 
εἰπεῖν, ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐμφυσήσας ὁ κύριος τοῖς 
μαθηταῖς, xal εἰπών, € Λάδετε πνεῦμα ἅγιον, » οὐ δέδωχεν 
αὐτοῖς πνεῦμα ἅγιον, ἀλλὰ σχήματι μόνον ἐνεφύσησεν. 
Οὗτος δὲ xal τὸν ὁμολογίαν Θωμᾶ, τὴν ἐπὶ τῇ ψηλαφύήσει 
τῶν χειρῶν χαὶ τῆς πλευρᾶς τοῦ χυρίου μετὰ τὴν ἀνά- 
εστασιν, λέγων, €'O τό χύριός μου καὶ Θεός μον, » εἶπε μὴ 
εἰρῆσθαι περὶ τοῦ Χριστοῦ παρὰ τοῦ Θωμᾶ, οὐδὲ γὰρ 
εἶναι λέγει τὸν κύριον Θεὸν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τῆς 


vel dividunt, et eos qui confundunt divinse dispensa- 
tionis mysterium Christi, rejicit et eondemnat uni- 
versalis Dei Ecclesia. 

Si quis non anathematizat. Arium, Eunomium, 
Macedonium, Apollinarium, Nestorium, Eutychem, 
et eos qui similia ei sapuerunt vel sapiunt, talis ana- 
thema sit. 

XI. Si quis defendit Theodorum Mopsuestenum, qui 
dixit alium esse Deum Verbum, et alium Christum 
a passionibus anims et desideriis carnis molestias 
patientem, et ex profectu operum melioratum, et 
baptizatum in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancti, et per baptisma gratiam sancti Spiritus acce- 
pisse, et affiliationem meruisse, et ad similitudinem 


D imperialis imaginis in personam Dei Verbi adorari 


[adoratum], et post resurrectionem immutabilem 
cogitationibus, et impeccabilem omnino factum fuis- 
se ; et iterum dixit talem factam esse unitionem Dci 
Verbi ad Christum, qualem dixit Apostolus de viro 
et muliere : Erunt duo in carne una (Eph. v) : ei su- 
per alias δυ 88 innumerabiles blasphemias ausus est 
dicere, Quod post resurrectionem cum -insufflasset 
Dominus discipulis suis, et dixisset : Accipite Spiri . 
(um sanctum (Joan. Xx) : non dedit eis Spiritum 
sanctum , sed figuratim tantummodo insufflavit : 
sed et (Hic autem etiam Gr.] confessionem, quam 
fecit Thomas cum palpasset manus et latas Domini 
post resurrectionem, dicens , Dominus meus et Deus 
meus (Ibidem), inquit non esse dictam a Thoma de 


ἀναστάσεως ἐκπλαγέντα τὸν Θωμᾶν ὑμνῆσαι τὸν Θεὸν ὦ Christo (nec enim dixit Theedorus Deum esse Chri- 


τὸν ἐγείραντα τὸν Χριστόν. Τὸ δὲ χεῖρον, ὅτι xal ἐν τῇ 
τῶν πράξεων τῶν ἀποστόλων γενομένῃ παρ᾽ αὐτοῦ δῆθεν 
ἑρμηνείᾳ σνγκρίνων ὁ αὐτὸς Θεόδωρος τὸν Χριστὸν Πλά- 
τωνι, καὶ Μανιχαίῳ, xxl Ἐπιχούρῳ, καὶ Μαρκίωνι, λέγει, 
ὅτι ὥσπερ ἐκείνων ἕκαστος εὑράμενος οἰκεῖον δόγμα τοὺς 
αὐτῷ μαϑητεύσαντας πεποίηχε χαλεῖσθαι Π)ατωνικοὺς, καὶ 
Μανιχαίους, καὶ Ἑπιχουρείους, xal Μαρχιωνιστὰς, τὸν 
ὅμοιον τρόπον χαὲ τοῦ Χριστοῦ“ εὑὐραμένου τὸ δόγμα, ἕξ 
αὐτοῦ τοὺς Χριστιανοὺς καλεῖσθαι. ἘΠῚ τις τοίνυν ἀντι- 
ποιεῖται Θεοδώρον τοῦ τὰ τοιαῦτα βλασφημήσαντος, ἀλλὰ 
βὴ ἀναθεμοετίζει αὐτὸν, xal τὰ αὐτοῦ συγγράμματα, καὶ 
τοὺς τὰ ὅμοια αὐτῷ φρονοῦντας, ἦ φρονήσαντας, ἀνά- 
θεμᾳ ἔσνω. 


Εἴ τις ἀντιποιεῖται τῶν συγγραμμάτων Θεοδωρίτου, 
ἅπερ ἐξέθετο ὑπὲρ Νεστορίον τοῦ αἱρετιχοῦ, xxl κατὰ τῆς 
ὀρθὸς πίστεως, καὶ τῆς ἐν Ἐφέσω πρώτης ἁγίας συνό- 
δον, καὶ τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλον, καὶ τῶν i. αὐτοῦ κε- 
φαλαίων, ἐν olg ἀσεδέσι συγγράμμασι σχετικὴν λέγει τὴν 
ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὸν τινα ἄνθρωπον᾽ περὶ οὗ 
βλασφημῶν λέγει, ὅτι ἐψηλάφησε Θωμᾶς τὸν ἀναστάντα, 
Xl προσεχύνησε τὸν ἐγείραντα, καὶ διὰ τοῦτο ἀσεθεῖς 
καλεῖ τοὺς τῆς ἐχκλησίας διδασχάλους, τοὺς καθ᾽ ὑπόστα- 
σιν τὴν ἔνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὸν σάρχα ὁμολογοῦν- 
τας" x«l πρὸς τούτοις θεοτόχον ἀπαρνεῖται τὴν ἁγίαν ἔν- 
δοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν. Ei τες τοίνυν τὰ εἰρημένα 
συγγράμματα Θεοδωρίτου ἐπαινεῖ, ἀλλὰ μὴ ἀναθεμκτίζει 
αὐτὰ, ἀνάθεμα ἔστω" διὰ ταύτας γὰρ τὰς βλασφημίας 
τὰ; ἐπισχοπῶς ἐξεδλήθη, καὶ μετὰ ταῦτοι ἐν τῇ ἁγίᾳ συν: 


- ie: ND s 


stuun), sed ad miraculum resurrectionis stupefactum 
Thomam glorificasse Deum, qui Christum resuscita- 
vit : et quod pejus est, etiam in interpretatione quam 
in Actus apostolorum scripsit Theodorus, similem 
fecit Christum Platoni, et Manichzxo, et Epicuro, et 
Mareioni, dicens quod sicut illorum unusquisque ex 
dogmate quod invenit, suos discipulos fecit vocari 
Platonieos, et Manichaeos, et Epicureos, et Marcio- 
nistas, simili modo et cum Christus dogma invenis- 
set, ex ipso Christianos vocari. Si quis igitur defen- 
dit eumdem Theodorum, qui talia blasphemavit, et 
non anathematizat eum, et ejus conscripta, et eos 
qui similia illi sapuerunt, vel sapiunt, talis anathema 
sit. 


D XII. Si quis defendit conscripta Theodoreti qu 


exposuit pro Nestorio haretico adversus rectam 
fidem, et Ephesinam primam sanctam synodum, et 
S. Cyrillum, et duodecim ejus capitula, in quibus : 
sceleratis conscriptis idem Theodoretus affectualem 
dicit unitatem Dei Verbi ad hominem quemdam, 
de quo blasphemans dixit, quod palpavit Thomas 
eum qui resurrexit, et adoravit eum qui resuscitavit ; 
et propter hoc impios vocat doctores Ecclesie qui 
unitatem secundum subsistentiam Dei Verbi ad car- 
nem confitentur ; et super bzc Dei Genitricem ab- 
negat sanctam et gloriosam semper virginem Ma- 
riam. Si quis igitur memorata conscripta Theodoreti 
defendit, et non anatheinatizat ea, talis anathema 
sit. Propter tales enim blasphemias al episcopatu 


277 * 
» 


VIGILINS PAPA. 


éhe οὗ P» Χιὸποδέω συνωθέθο πάντα τὰ ἐνῳνεία τοῖς À dejectus οδὲ, οὐ postea in sanete Chelcedenenei een- 


μνημυνευθεῖσι. αὐτοῦ σογγράμμασι wothom , xul τὸν 
épbi» mierw ὁμολογήφαι. 

Εἴ τις ἀντιποιεῖται τῆς ἀσεθοῦς bmwrtoldc τῆς λογομέν- 
vec πωρὰ Ἴδα γογρώγθοι Tol; Mápm «;» Βέρσπῃ τὸν αἷ- 
secl, «ἧς ἀρυουμένης τὸν Θεὸν λόγον ἄνθρωπον γε" 
γεννᾶσθαι, καὶ Ἰηγούση; μὴ τὸν Θιὸν λόγον ἐκ tic ποιβ' 
θένου σαρχωθέντα γεννηθῆναι» ἀλλὰ ψῖν ὄνθρωπον AN 
edcüc γεννηθῆνοι, ὃν ναὸν ἀποκκλοῖ, ὡς ἄλλον οἶνον, τὸν 
Θεὸν λόγον, καὶ ὅλλον τὸν ἄνθρωπον πρὸς τούτου δὲ 
ἐνυθριξζούσως τὴν ἐν Ἐγέσω πρώτην σύνοδον, do yepig 
δητάσεως καὶ κρίσφως Nac κατοδεχαφάσης, xal «ei 
d» γίφις Βύρολον αἱρετεκὸν ἀποποδούσως, καὶ ἀσεθῆ νὰ 
s£ ^ αὐτοῦ κεράλαια" Νοφτόριον δὲ καὶ Θούδωρον μετὰ σῶν 
esee? ἀσοβῶᾶν συγγραμμάτων» ὑπαοούσης, καὶ ὀχδιανύ» 
σης. Ἐἶ τις τοίνον τὴν εἰρημόγον ὀσεθῆ ἐπιστολὴν ἐχδε- 
πεῖ, ὃ ὀρθὴν αὐτὴν εἶναι λέγεε, ἢ μέρος αὐτὸς, ἀλλὰ μὴ 
ἀναθεματίξοι αὐτὸν, ἀνάθομαι Peto. 

Tác eunvrac τοίνυν ἐπιστολῆς διχοιέως ἀναθυμκιτιοθοί» 
exc διὰ τὰς πρρεεχομόνας ἐν αὐτῇ βλοιισφημίας, οἱ τὰ 
Nectopíau, $ Θωρδώρον ἀσεθῶ; φρονοῦντες ἐπιχειροῦσι 
λέγει», φαύξην δοδέχθοι παρὰ τῆς ἁγίας ἂν Χαλκηδόνι 
σννόδον, τοῦτο δὲ λόγονσι τὴν μὲν ἀγέαιη σύνοδον σνκο- 
φαντοῦντος, τῷ δὲ ναύτης προσχήμανι σαισυδάξοντες τῆς 
ὀφοωομένης χατασρίσιως ἐλευθερῶσαι Θεόδωρον xxi 
ἸΝεστόριον, χαὶ τὴν ἀσεθὴ ἐπιστολὴν, περὲ ἧς "Mec πολ- 
Wong κατηγορηθεὶς οὐχ, ὀζόλμησεν οἰκειώσασθαι διὰ τὰς 
περιεχομϑιυοις ὃν αὐτῇ βλασφηρέας. Καὶ ταῦτα ἀποδεῖξο- 
μον ἐκ τῶν δαιφόρως περὲ τοῦτον κεχινημένων. Ἔν γὰρ 
τοῖς παρὰ Φωτίου, καὶ Βύσταθῶον πεπραγμένοις ἐν Topo 
κοιτισγορούμονος ὃ προλεχθεὶς "Mac περὲ τῶν ὅδρεων τοῦ 
de ἁγίοις ἄνρῶλον φανερῶς κατέθετο, μετὰ τὴν ἔνωσιν 
τῶ» ἀνατολεκῶν πρὸς τὸν ἐν ἀγίοις Κύριλλον μηδὲν Spruce 
ἐχόμενον εἰρηκέναε viol. αὐτοῦ" ἡ δὲ ἐκιστολὰ ἡ πεπλην 
ρωμένη τῶν εἔρημένων βλασφημιῶν, ἐφ᾽ αἷς κατηγορεῖτοι 
"Iénc, πολλὰς χατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῦλον ποριόχουσα 
παρίστησιν», Uv. μετὰ τὴν ἔνωσιν τὴν πρὸς τοὺς ἄνοιτο» 
λινοὺς γέγονεν, ἐξ οὗ δοίχνοται Ἴδας ἀπαρνησάμενος vob» 
την. ϑθον οὐ μνυμονενθέντες Φώτοος, καὶ Εὐστάθιορ διὰ 
τὸν eloopdoes "May πάντα τὰ ἐναντία τῇ ἐπιστοχῇ πρᾶξαι, 
χαθὼς ἡ περὲ τούτου δυϑεῖσα παρ᾽ αὐτῶν ἐπέχρισις δείχ- 
νυσιν. ᾿Αλλὰ κὴ πχηρῶσας Ἴδας τὰ παρ᾽ ἐχείνων ἐπικρε- 
εἰρημένης ἐπιστολῆς, καὶ Νόννος ἀντ᾽ αὐτοῦ ἐχειροτονήθη, 


cilio compulsus est omnia eontraria memoratis suis 
tonseriptia facere, et rectam fldem coneri. 

XIII. Si quis defendit impiam epistolam quem ad 
Marim Persam bereücoem [880 seripelese dicitar, 
«uo abaegst Deum Verhumg bominem íaetum 0666, 
et dicit βοὴ Deum Verhum ex virgiae incematum, 
natum esse, sed purum hominem ex ipsa esse natum, 
quem templum vocat, ut alius si Deua Verbum, 
et alius homo; e$ super bac injuriat. Ephesiaem 
primam synodum, quasi aine inquisiione et exami» 
natione ab ipea Nesforie condempate, et sancium 
Cyrillum vocat bareticum, οἱ duodecim ejus eapitulo 
impia dicit, Nestorium auem et Theodorum eum 
Hapie eorum comscriptia cellaudat e£ defendit. δὲ 
quie iglwr, sicut dicium eat, eamdem ipsam episte- 


B lam viadicat, vel sectam esse dicit ipsam vel partem 


ipsius, sed noa anathemelisat eam, anathema sd. 
Tali ergo impia epiMela juste aasihemeltizats 
propter insertas ei blasphemias, Theodosi et Nissbesü 
impiorum sequaees conantur dicope, susceptam esse 
eam a sancto Chalcedomensi concilio. δε autem 
dieunt, sanctam quidem Chsicedonensem svnodum 
ealumniantes, nomine sutem ejus festineetes debita 
condemnatione libeseri Theedorum, et Nestorium, 
δὲ impiam epistolem, pro que Ihes ssepius accusalas, 
00. Ce ausuS Cam suam dicere prepler imsertas € 
blasphemias. Et hec demensirabmmus ex bis qu» 
divesse de isa causa mota sunt. [n his enim qux 
apud Pholigg et Kuptathium [a Photio e$ Euetatbio] 
Tya acta διὰ, cum a3ecusaretur praodictus lhae de 


C injuriis S. Cyrilli, zaanifeste confessus est, post uai- 


tatem Orientalium, que ad sancte memori Cyril 
lum faeta est, nibil injsriosum de eo dixisse. Epistola 
autem plena predicts blasphesniis, pro quibus accu- 
sabatur lbas, multas contra S. Cyrillum injuriae con- 
tinens, facta esse ostenditur post unitatem ad Orien- 
tales factam, ex quo demonstratur lbas eam abne- 
gosse. Unde pradicti Photius et Eustathius satiefa- 
eientes accusatoribus in scriptis deBnierupt, pra- 
dictum Ibam omnia coniraria epistoke peragore, 
sicut judicium ab eis de boc datum signifcat, Sed 
cum Ibas nos adimplesset ea qux illi judieaverunt, 
ejectus est ab episcopatu propter blasphemias 
predicte epistole, et Nonnus pro illo ordinatus 


ὃς καὲ συνεκαθέσθη τῇ ἀγὲκ ἐν Ἑαλκηδόνι συνόδῳ. Ἠερὶ p) C365 qui e£ consedit in sancta Chalcedomessi 


τῶν αὐτῶν τοῖννν xni ὃν Ἰοηλχηϑόνι πατογορηθεὶς ὁ uv 
μονονθεὶς "Mor μοτὰ τὴν ἀνάγνωσιν τῆς ἀφοθοῦς ἐπιστο- 
λῆς αὐχ ἐκόλμησο φωύτηι οἰκειώσασθαι, ἀλλ᾽ εὐθὺς αὐταῖς 
λέξεσιν ἀνήγαγον, ὅτι ἀλλότριός εἶμι τῶν ἐπαγομένων pot. 
"Ober ὁ ἁγία αὐνοδυς, μὰ ἀρκοσθεῖσα τῇ ἀρνήσοι "Ida τῇ 
ἀκὶ τῇ. ἀσοθυξ δνιστολῇ συνώθησεν αὐτὸν τἀναντία eic) 
πρᾶξαι, τουτόετι σὴν ἐν αὐτῇ ἀθετουμένην nirto ὀρθὴν 
ἡμολχυγήσοι, καὶ τὴν ἁγίαν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον 
δέξκοθκι, sal τὸν ἐν ἀγδοις Κύριλλον πατέρα υκὶ διδώσκα- 
δὲν ἐκεγρῴώψασθα», và ἐν. τῇ ἀσοῦθιῖ ἐπισφοχῇ ὑβριζόμενον 
nel Νεστόριον «ni τὰ &ceGlc αὐταῦ δόγμα ἀταϑεματίσαι. 
“Δπερ ὁ ἀσεβὰρ ἐπιστολὰ ἀκαιμεῖ xxl ἐχδυεῖ. Ed τοίνυν 
xw αὐτὰς "Lec διριφόρως κατηγορηθεὶς περὶ τῆς ἀσεδοῦς 
ἐπιαστολῦς, οὐκ ἐκόλμησεν αὐτὰ» οἰκειώσασθαι, ἀλλὰ καὶ 


« 


concilio. De eisdem, igitup eam Chalcedone 
accusatus memaozatus lbes, pes leetienem Wum- 
pie epistole non est ausus eam suam eoo0 confiteri, 
aed stalimipeie wenbie intulit, alienues a9. eee GOPUEN 
que ei iaferebantur. Unde aanela synodus, cum οὗ 
θυ su/geszet abnegatio lle, qua facta est. de impit 
epistola , eompulit eum contrarie ei peragere, id esb 
reprobatasm in ea rectam fdam ceafiteri, et kphesi- 
Dom priaiam sanctam synodum seseipere, οὐ sanctum 
Cyrillum Patrem οὐ doctorem ascribere qua in eadem 
impia epistola inmuriantur, et Nestoriem impiumque 
ejus dogma anathematizare, qua et impia epistola do- 
fendit et eollaudat. Si igitur etipse [bas propter impiam 
epistolam sspius. aecusatus, non eet aucus 09m suam 


1 


41) 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


d ἁγία ἐν Χοαλχηδόνι σύνοδος πάντα τὰ ἐναντία ταύτης À dicere, sed etiam Chalcedonense sanctum eonciliura 


᾿ φαιροσχύᾳσεν αὐτὸν πρᾶξαι, πῶς εἶχεν d αὐτὰ ἁγία σύν. 
elec τὴν εἰρημένην ἐπιστολὴν δέβοσθαι, καὶ τῷ πρέματι 
«ἧς περιεχομένης αὐτῇ ἀσεθείας ὑποπεσεῖν, ἀφ᾽ ἧς 16a» 
ἐλευθερῶσαι ἐσπούδασεν; ἐπειδὴ δὲ πάσας ὑπερδαίνοντες 
τὰς περιεχομένας τῇ ἐπιστολῆ βλασφημίας οἱ αἱρετικοὲ, 
φοῦτο μόνον ἐξ αὐτῆς προγέρουσι τὸ πρὸς ἀπάτην τῶν 
ἀπλουστέρων παρὸ τοῦ τὴν ἐπιστολὴν γράψαντος εἰρημέ- 
γον, τουεύφτι δύο φύφψοις, μίων δύναμιν, ὅν πρόσωπον, 
ἀποδερίξαομεν erbróv, nai ἐν τούζῳ «ὴν die». ἀσέθειοιν πα- 
βραιμεγνᾶνετα. iiec γὰρ ἂν λέγοι δύο φύσοις, καὶ ὃν πρόδ- 
exo» ὁ ἀπαρνούμενας τὸν Θεὸν λόγον σαρκωθᾶνοι ἐκ τῆς 
ἁγίαις ἑυδόξου θεοτόχον xal ἀδφιποιρθένου Megan, καὶ τεχ- 
Giu ἐξ αὐτῆς; ἀλλὰ πρόδηλον ὡς ἑκάσνι» φύσοε ἔδεον 
πρόσωαον ἀπονέμει, καθὼς Θεόδωρος καὶ Μεφτώριος ἔν 
eig ἰδίοις λόγοις βλκαφημοῦντος ἐξόθεντο, οὗς ναὶ ὀιδοιῖ 
à γράψαρ τὸν ἐπειντολὴν pasó τὸς οὐτῶν ἀσούείοις. Ἐγοῖ- 
wn γὰρ φανερῶς λόγοωσε δύο πρόσωπα τοῦ Θεοῦ λόγων, 
wel τοῦ Χριστοῦ, ὧν ψιλὸν ἄνθρωπον ἀπονκλοῦσι. κατὰ 
execuniv δὲ συκάφεωο, καὶ eis αὐτὸν ἀξύαν το καὶ τεραὲν 
i» πρόσωσεν ἀνωραίνεσθαι Mysvow. ᾿Αλλὰ καὶ τῶν dio 
φύσεων iles δύναμιν, doo. δυνασπείαν λέγων ὁ γράψας 
«ἐν ἐπυστολών φανερὸς ἐστιν, ὡς καὲ ἐν τούτῳ ἀκολονθεῖ 
τοῖᾳ εἰρημένοις αἱρετικοῖς, Θεοδώρῳ μὸν λύγοντε ἐν τοῖς 
περὲ ἐνενῆρωπόσεως αὐτοῦ διαφόβοις λόγους ἀσεδῶς ἐκ- 
τεθεῦσε, Νεστορίῳ δὲ ἐν πολλοῖς συγγράμμασι, μάλιστα 
δὲ ἐν τῇ ἀκιστολῇ τῆβγραφείση πρὸς ᾿Αλέξανδρον τὸν αἷρε- 
τικὸν πμραξωλίτην, ὅτι τῶν δύο φύσεων pix ἐστὶν αὖ- 
θευτίοι, καὶ pin δύναμις, ἤτοι δνναστείν, καὶ ὃν πρόσωπον 
neta. plea ἀξίαν, καὶ τὴν αὐτὴν τιμήν. 'Ae' ὧν ἀποδείκ- 
wereat ὁ τὸν ἐπιστολὴν γρώφας χωνὰ τὴν ἐχεῦνων καχοδο- 
Sio. dti προαώπων τῇ νῶν φύσοων προσηγορίᾳ χρησά- 
pag. Más γὰρ αὐθευπέχ, xnl pia δύναμις ὅτοι δυναστεία, 
φοὶ μία ἀξόα, καὶ d αὐξὰ viu] οὐκ ixi διαφόρων φύσεων, 
ἀλλ᾽ iyi διαφόρου. προσώπων καὶ τῶς αὐτῆς οὐσίαν λόγε- 
ται, ὅπερ imi τῆς &yinc τριάδος ὁμολογοῦμεν. θεν καὶ 
oi ἄηκου πακέρεο ἀνεθεμάκισαν τοὺς κατ᾽ αὐθεντίαν, ἡ δύ- 
VAI ἥτηε δυενοσοείαν, ὃ ἀξίαν, ἢ smile» λέγοντας τὸν 
Θεὸν λόψεν τῷ gw ep ὑνῶαθαε, ἐν boa ἄνθρωπον οὗ ἀπὸ 
Θεοδώρου, ναὶ Nermplou χαλοῦϑωι, ἀλλ᾽ οὐχὲ xl ὑπὸ- 
ecoaqo. τὰν τοῦ λάγον. πρὸς τὴν σάρχοαι ἐψυχωμένην ψυχῇ 
luc sud γοερᾷ σὸν ὄνωσω γεγενῆσθαι ὁμολογοῦντας. 


omnia ei contraria compulit eum peragere : quomodo 
eadem sancta synodus memoratam epistolam susci- 
peret, et eondemnation! impietatis qu: in ea conti- 
netur, sese subjieeret, a qua Ibam liberare festinavit? 
Quoniam antem omnes blasphemias epistole przeter- 
mittentes h»retici, hoe solum ex ipsa proferunt, quod 
ad deeipiendos simplieiores seriptor epistole dixit, 
hoc esi, duas naturas, upam virietem, unam perso- 
bam; demonstrabismeus quod ipee etiem in hoc suam 
commieeuit impietatem. Cujos enim diceret duas na- 
turas et nsam personam, qui abnegat Deum Verbum 
iaearnatum de saneta et gleriosa Dei &enürice ef 
semper virgine Maria, et natum esse ex ipsa? Sed 
eertum esi, quod unicuique nature suam personam 
atribuit, sicut Theederus et Nostorims in suis libris 
blasphemagptes exposuerunt, quos defegdit scriptor 
epistoke cum eorum impietate. lili epim aperte di- 
centes duas. personas Dei Verbi et Christi, quem pu- 
rum boreiner veeant, per affectualem conjunctionem, 
Οὲ per eamdem dignitatem et honerem unam per- 
sonam apparere déeunt ; sed et duarum na(ararum 
unem virtutem sive potentiam dieens scriptor episto- 
lee, manifestus est quod et in hoe memoratos hrereti- 
£08 sequilur, Thoodorem quidem dicentem in diver- 
sis libris de incornetione impie expositis, Mestorium 
antem ie mulie quidem scriptis, et maxime in epi- 
sola scripta ad Alexandrum Hierapolitanum here- 
ticum, quod dusram neturaro m vna est aucteritas, 
et una virtus, sive petentia, et una persona [secun- 
dum unam] per dignitatem eumdemque honorem : ex 
quo ostenditur, qui scripsit epistolam, secundum 
Hiorum perfidiam pro personis usus vocabulo nalu- 
rarum. Una enim auctoritas, et una virtus sive po- 
tentia, et una dignitas et idem honor, non in diversis 
maturis, sed in diversis personis ejusdem substantie 
dieitur, qued in sancta Trinitate confitemur. Unde 
et sancti Patres anathematizaverunt eos qui per au- 
ctoritatem, aut virtutem, sive potentiam, aut. digni- 
tatem, aut xqualitatem honoris, dicunt Deum Ver- 
bum unitum esse Christo ; quem purum hominem 
vocant Theodori etNestorii sequaces, sed non secun- 
dum subsistentiam Dei Verbi ad carnem animatum 


apis retionali et inteligctuali, unitatem faetam esse confitentur. 


Καὶ ὕριαι d» ναῦτοι πρὸς ,νὸ διλόγξοιε τὰν ἀσέβειαν 


Et h:ec quidem sufficiebant ad convincendam im- 


τῶν ὀχδιοιούνεων nis μνδαρὰν. ἐκοίνην ἐπεστολήν. πλὴν [ pietatem eorum qui sceleratam epistolam vindicant: 


ὅμως mb πρὸρ τῷ «ἕλοι τῆν erae ἐπιστολῆς ὁ ταύτην 
ράψας vi». bie ὄνρινυσι πακοϑδοῖίαν λέγων, ὅτι δεῖ πο 
extare εἰς τὸν vedi noi εἰς τὸν ἐνοιχοῦντα ἐν τῷ νχῷ, lv, 
εἷς φανερῶς δύο εἰσάγει πρόσωπα. ᾿Αλλὰ καὶ ταύτην τὴν 
ἀοίδειαν ὃ γράψας τὴν ἐπιστολὴν παρὰ Θεοδώρου, καὶ 
, Ῥιστορίον ἐδιδάχϑη. "ir μέντοι χαθολικὶ ἐχχλησία τὴν 
τοιαύτην πακοϑοβίκν χαταχρίνουσα οὐχὶ εἷς τὸν ναὸν χαὲ 
εἰς τὸν ἐνοικοῦντα ἕν τῷ ve, ἀλλ᾽ εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν 
Ἐριστὸν τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σαρχωθέντα, καὶ ἐνανθρω- 
πήξαντα ὁμολογεῖν, καὶ πιστεύειν παραδίδωσιν. Οὐδὲν δὲ 
θαυμαστὸν, εἰ τῇ τῶν φύσεων ὀνομασίᾳ ἐχρήσατο ὃ τὴν 
ἀσεθῇ ἐχείνην ἐπιστολὴν γράψαρ᾽ ἔθος γὰρ τοῖς αἱρετικοῖς 
πρὸς ἀπάτην τῶν ἁπλουστέρων ταῖς παρὰ τῶν ὀρθοδό- 


δὼν εὐσεθῶς λεγομέναις φωναῖς κεχρᾶσθαι, xal τὰν εὖ. 


tamen et in fine scriptor ejusdem epistolz ostendit 
suom perfidiam, dicendo quod oportet credere in 
templum, e£ in eum qui habitat in templo : per qua 
aperte duas introducit personag. Sed et istam impie- 
tatem a Theodoro et Nestorio scriptor epistole edo- 
cius est. Catholica autem Ecclesia talem condem- 
nans períidiam, non in templum, et in eum qui habi- 
tat in templo, sed in unum Dominum nostrum Jesum 
Christum , Dei Verbum incarnatum et bominem fa- 
etum conliteri et credere tradit. Nihil autem miran- 
dum est, si vocabulo naturarum usus est scriptor 
illius impis epistole. Solent enim hzretici, ut sim- 
pliciores decipiant, vocibus quidem uti qua ab ortho- 
Qoxis pie dicuntur, rectum auiég earum iujcljeotum 


$55 VIGILIUS PAPA 256 


σεδῇ τούτων ἔννοιάν τε xal ἐξήγησιν πρὸς τὴν οἰχείαν À et expositionem ad (suam impietatem trausferre : 
μεταφέρειν &aáGewy " ἐπειδή ἐστιν ὅτε αἱ αὐταὶ φωναὶὺ — Quoniam autem [ interdum ] exdem voces, quapndo* 
χαλῶς μὲν ἐξηγούμεναι, καὶ νοούμεναι, μετὰ τῆς sóge- — bene exponuntur et intelliguntur, cum pietate sunt ; 
θείας εἰσὶ, καχῶς δὲ παρὰ τῶν αἱρετικῶν ἑρμηνενόμεναι, — Quando autem male ab haereticis intelliguntur e£ pro- 
xal προφερόμεναι τὸ ἀσεδὲς ἔχουσιν " ἀμέλει Νεστόρων — leruntur, impietatem habent. Kaque Nestorium duas 
εἰπόντα μὲν δύο φύσεις xai ἕν πρόσωπον, μὴ ópolo- Quidem naturas et unam personam dicentem , non 
οῦντα δὲ τούτων tuy καθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωσιν, ἡ ἐν Ἐφέσῳ — CODÍilentem autem earum unitatem secundum subsi- 
πρώτη ἁγία σύνοδος, ἧς ἐξῆρχον κελεστῖνος καὶ κύρὰ-  Slentiam, Ephesina prima synodus, cujus auctores 
λος οἱ ἐν ὁσίᾳ τῇ μνήμῃ, οὐ προσεδέξατο, ἀλλὰ καὶ κατεδί- — erant Coelestinus et Cyrillus sancte memori, non 
χασεν. Ἡμεῖς δὲ τῇ τῶν ἁγίων πατέρων διδασκαλίᾳ διὰ — suscepit, sed condemnavit. Nos autem sanctorum 


πάντων ἀχο)ουθοῦντες, xod τὴν τῶν δύο φύσεων ἕνωσιν, 
ἐξ ὧν ὁ χύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὃ εἷς τῆς ἁγίας 
τριάδος, ὁ Θεὸς λόγος σαρχωθεὶς συνετέθη, καὶ τὴν τού- 
τῶν διαφορὰν οὐχ ἀνηρημένην διὰ τὴν ἕνωσιν ἀνωτέρω 
σαφέστερον ἀπεδείξαμεν. καὶ ἤρκει μὲν τὰ παρ᾽ ἡμῶν εἶ- 
ρημένα πληροφορήσαι τοὺς μὴ βουλομένους φιλονεικεῖν. 
᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ πρὸς ἀσέδειαν ἅπαξ ἐκχλίναντες xal ἑτέροις 
ἐπιχειροῦσιν, ἀναγκαίως ἡμεῖς καὶ τάς τοιαύτας αὐτῶν 
προφάσεις ματαίας ἀποδείξομεν. Φασὶ γὰρ μὴ δεῖν ὑπὸ 
μέμψιν γενέσθαι τὴν ἀσεδῇ ἐπιστολὴν διὰ τὸ φέρεσθαι 
ἕν τισι βιδλίοις. ᾿Αλλ᾽ εἰ τοῦτό τις κατὰ τὴν αὐτῶν ἄνοιαν 
προσδέξηται, δεῖ x«l Εὐτυχέα xal Νεστόριον δέχεσθαι, 
ἐπειδὰ πολλὰ καὶ περὶ τούτων τεῖς ἐν τῇ συνόδῳ πεπραγ- 
μένοις ἐμφέρεται. 'A))' οὐδεὶς τῶν εὐφρονούντων τοῖς παρ᾽ 
αὐτῶν λεγομένοις προσέξει τὸν νοῦν. Τὰ γὰρ περὲ τῶν 
αἱρετικῶν ἐν ταῖς συνόδοις προφερόμενα, καὶ μέρος τῶν 
ὑπομνημάτων γινόμενα οὐχ ἐπὶ τῷ ἐλευθερωθῆναι, ἀλλ᾽ εἰς 
ἔλεγχον αὐτῶν, καὶ ἐπὶ μείζονι χαταχρίσει αὐτῶν τε, xai 
τὰ ὅμοια αὑτοῖς φρονούντων παραλαμθάνεται. Εἰ καὶ ὅτι 
τὰ τῆς ἀσεβοῦς ἐπιστολῆς φερόμενα ὑπομνήματα £v τισι 
μὲν βιθλίοις, ὡς εἴρηται, ἐντέταχται, ἐν δὲ τοῖς; αὐθεντι- 
χοῖς, ἐν oig ὑπέγραψαν οἱ ὁσιώτατοι ἐπίσχοποι, οὐδαμῶς 
ηὕρηται. Uy χἀχείνῳ Oii προσέχειν τοὺς τὴν ἀλήθειαν 
ἐρευνῶντας᾽ ὅτι πολλάχις τινὰ ἐν ταῖς συνόδοις παρά τι- 
yov ἐν αὑταῖς εὑρισχομένων λέγεται ἦ χατὰ προσπάθειαν, 
ἢ xat' ἱναντίωσιν, 3) κατ᾽ ἄγνοιαν, οὐδεὶς δὲ προσέχει 
τοῖς χατὰ μέρος παρά τινων λεγομένοις, ἀλλὰ μόνοις τοῖς 
κατὰ χοινὴν συναίνεσιν παρὰ πάντων ὁριζομένοις. Εἰ γὰρ 
κατ᾽ ἐχείνους βουληθείη τις προσέχειν ταῖς τοιαύταις 
ἐναντιώσεσιν, ἑχάστη σύνοδος εὑρίσκεται ἑαυτὴν ἀνα- 
τρέπουσα. Διὰ ταῦτα τοίνυν ἔδτε αὐτοὺς, εἴπερ ὀρθῶς 
ἐδέχοντο τὴν ἁγίαν σύνοδον, μὴ τοιαύτας αὐτῇ μέμψεις 
περιάπτειν, ἀλλὰ ἀχολουθῆσαι τ ἴς διδχσχάλοις τῆς καθο- 


Patrum doctrinam per omnia sequentes, et unitatem 
duarum naturarum, ex quibus Dominus noster Jesus 
Christus unus sanctz Trinitatis, Deus Verbum incar- 
natus, compositus est, et quod earum differentia non 
interempta est propter unitatem , in superioribus 


B apertius demonstravimus. Et suffciebant quidem 


que prediximus, satisfacere eis qui nolunt conten- 
dere. Sed quoniam illi qui semel ad impietatem de- 
clinaverunt, et alia proponere conantur , necessario 
Dos ei tales eorum occasiones vanas ostendemus. 
Dicunt enim non oportere vituperare impiam episto- 
lam, eo quod in atiquantis fertur codicibus. Sed si hoc 
aliquis secundum eorum dementiam sufficiat [F. susci- 
piat], oportet et Nestorium et Eutychem suscipi, quo- 
niam plurima et de his in gestis continentur quz» apud 
synodum acta sunt. Sed nemo sapiens dictis eorum 
animum intendet. Qu: enim de hzreticis proferuntur 
in synodis et pars gestorum fiunt, non ad liberatio- 
nem inseruntur, sed ad majorem condemnationem 
eorum, et qui eis similia sapiunt. * Quamvis antem 
exemplaria impiz epistole que circumferuntur , in 
aliquibus codicibus, ut dictam est, inserta sint, tamen 
in authenticis in quibus sanctissimi episcopi subscri- 
pserunt, nullatenus inveniuntur. Oportet autem etiam 
illud attendere eos qui veritatem perscrutantur, quod 
forsitan in conciliis quzedam a certis ibi convenienti 
bus dicuntur, aut per favorem, aut per contrarieta- 
tem, aut per ignorantiam. Neo autem attendit ea 
qua per partem a quibusdam dicuntur : sed sola illa 
que ab omnibus communi consensu deliniantur. Si 
enim aliquis secundum illos voluerit attendere ejus- 
modi contrarietates, unaquaeque synodus invenietur 
semetipsam destruens. Propter hzxc igitur oportebat 


λικῆς ἐχχλησίας, xxi μάλιστα τῷ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανασίῳ τῷ ἢ) eos, si sanctum concilium recte susciperent, non tales 


γενομένῳ τῆς ᾿Αλεξανδρέων ἐχχλησίας ἐπισχόπῳ, xal πολ- 
λοὺς xal μεγάλους ἀγῶνας ἀναδεξαμένῳ ὑπὲρ τῆς τῶν 
Χριστιανῶν πίστεως ὀρθῆς χατὰ πάσης αἱρέσεως, xal 
μάλιστα τῶν ἀσεθεστάτων ᾿Αρειανῶν ^ τῶν γὰρ αὑτῶν 


'λρειανών πρὸς ἀπάτην τῶν λαῶν εἰς τὴν ἑαυτῶν μερίδα " 


ἑπισπωμένων Διονύσιον, πρὸ πολλῶν ἐτῶν τοῦ ἕν ἁγίοις 
Αθανασίον τῆς ᾿Αλεξανδρείας γενόμενον ἐπίσχοπον, καὶ 
λεγόντων, ὡς χαὶ αὐτὸς ὁ Διονύσιος τὰ ὅμοια αὐτοῖς 
ἐφρόνησεν, ᾿Αθανάσιος ὁ μέγας τῆς ἐχχλησίας διδάσχαλος 
πολλοῖς τρόποις ἐγγράφως ἀπέδειξε, τὴν ὀρθὴν πίστιν 
Διονύσιον ἐξ ἀρχῆς κηρύξαι, καὶ μηδαμῶς ἐπικοινωνῆσαι 
τῇ τῶν ᾿Αρειανῶν ἀσεδεί,. Οὗτοι δὲ τὰ τῶν αἱρετικῶν 
φρονοῦντες τὴν οἰκείαν ἀσέδειαν ταύτῃ περιάπτειν σπου- 
δαζουσιν. Ὁποῖον δέ ἐστι χατάχριμα, xal ποία ἐπίχειται 


* Hxc absunt ἃ ms. Bobieriano, et apud Leunclavium, 


. . 
wv (t. . - 


blasphemias ei applicare, sed sequi doctores catho- 
lice Ecclesie, et maxime sanctum Athanasium , qui 
fuit Alexandrie episcopus, et plurimos et magnos 
labores suscepit pro recta Christianorum fide adver- 
sus omnem h:eresin , et maxime contra impiissimos 
Arianos. lpsis enim Arianis ad decipiendos populos 
suo errori conjungentibus Dionysium, qui ante mul- 
tos annos Athanasii [multis annis ante Athanasium] 
fuit Alexandrix episcopus, et dicentibus quod et ipse 
Dionysius similia eis sapuit, Athanasius magnus Ec- 
clesix doctor multis modis ostendit in scriptis, rectam 
fidem Dionysium ab initio predicasse, nulloque modo 
participem Arianz impietatis fuisse. Isti autem hz- 
retica sapientes, suain iinpietatepi eidem syuodQ ἀρ" 
£À- 


- 4 . 
* 


ον, MC 


951 


JUSTINANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


ἀρὰ τοῖς εἷς πατέρας ἁμαρτάνουσι, διδάσκει ἡμᾶς xal ἡ À plicare festinant. Qualls autem est condemnatio , et 


θεία γραφή. El γὰρ Χὰμ 0 υἱὸς τοῦ Νῶε θεασάμενος γυ- 
μνὸν τὸν ἴδιον πατέρα, χαὶ μὴ καλύψας τὴν τοῦ πατρὸς 
σωματικὴν γύμνωσιν, ἐξελθὼν ἐπήγγειλε ταύτην τοῖς 
ἀδελφοῖς, xal ἐκεῖνοι ἱματίῳ ταύτην περιεσχέπασαν, αὖ- 
τὸς δὲ Χὰμ καὶ οἱ ἐξ αὐτοῦ γεννηθέντες ὑπὸ κατάραν γε- 
γόνασιν, οἱ δὲ σχεπάσαντες εὐλογίας μεγάλης ἠξιώθησαν" 
πολλῷ μᾶλλον οὗτοι μείζονος καὶ ἔτε πλείονος καταχρίσεώς 
εἰσιν ἄξιοι, οἱ τὴν μηδαμῶς προσοῦσαν ἀτιμίαν τῇ συν- 
ὁδὼ σπονδάζοντες διὰ τῆς ἀσεδείας τῆς ἐπιστολῆς καὶ 
Θεοδώρον περιάπτειν αὐτῇ. ᾿Αλλ᾽ οὐ διὰ τοῦτο ἡ ἀσεθὴς 
ἐπιστολὴ, ἢ οἱ ταύτης ἀντιποιούμενοι ἐχφεύξονται τὴν ἐπὶ 
τῇ αὐτῶν ἀσεβείᾳ κατάχρισιν. 'AJ)' οὐδὲ Θεόδωρος ὁ Ἕλ- 
ληνάς τε xmi Ἰουδαίους xal πάντας αἱρετικοὺς τῇ ἀσε- 
θείᾳ ὑπερθαλλόμενος. Οὗτος γὰρ fpc ταῖς ἄλλαις αὐτοῦ 


qualis imminet maledictio eia qui in Patres peccant, 
docet nos et divina Scriptura. Si enim Cham ilius 
Noe (Genes. 1x) cum vidisset nudum suum patrem, 
quoniam non cooperuit patris corporalem nuditatem, 
sed egressus nuntiavit eam fratribus, et illi vesti- 
meutó eam cooperuerunt, ipse quidem Cham, et illi qui 
ex ipso nati sunt, sub maledictione facti sunt ; qui 
autem cooperuerunt, magnam benedictionem merue- 
runt : multo magis isti majore et ampliore conde- 
mnatione digni sunt, qui ad synodum minime perti- 
nentem infamiam, festinant per impietatem epistolze, 
et Theodori, eidem sanct synodo applicare. Sed 
non ideo impia epistola, vel defendentes eam, con- 
demnationem sus» impietatis effugient : sed neque 


βλασφημίαις οὐκ ἐρκέσθη τῷ πρὸς τὴν ἰδίαν πλάνην παρ- B Theodorus, qui paganos et Judzos, et omnes bxre- 


(puxvtüget τὸ σύμθολον τῶν τριακοσίων δέχα xal ὀχτὼ 
ἁγίων πατέρων, ἀλλὰ καὶ περιφρονήσας τούτον fespov 
σύμθολον ἐξέθετο πάσης ἀσεδείας πεπληρωμένον, ἐν ᾧ 
ἀναθεματίσαι τοὺς ἑτέρως φρονοῦντας, ἢ παραδιδόντας 
ἐτόλμησεν" ὥστε ὅσον χατὰ τὴν ἐχείνων μανίαν πάντας 
᾿ τοὺς ἀγέους ἀποστόλους, καὶ πατέρας κατακεχρίσθαι " 

τοῦτο δὲ τὸ ἀσεθὲς Θεοδώρου σύμδολόν καὶ ἐν τῇ κατ᾽ 
Ἕφεσον npe συνόδῳ προχομισθὲν, καὶ iv Χαλκηδόνι 
ἀναγνωσθὲν ὑφ᾽ ἑκατέρας συνόδου μετὰ τοῦ ἐκθεμένυυ καὶ 
τῶν δεξαμένων αὐτὸ κατεχρίθη. 


Ἐπειδὴ δέ τινες τὸν ὑπὲρ Θεοδώρου λόγον ποιούμενο: 
προφερομένων τῶν ἀσεθῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων διὰ τὴν 
ἐνοῦσαν αὐτοῖς βλοσφηωίαν προσποιοῦνται μὲν λέγειν, 
ὅτε ἀσεδῆ ταῦτα τυγχάνει, αὐτὸν δέ τὸν τοιαύτην ἀσέ- 
θειαν ἐξεμέσαντα παραιτοῦνται ἀναθεματίζειν, θαυμάζο- 
μὲν τὴν τούτων ἄνοιαν, ὅτι τῇ θείᾳ τολμῶσιν ἐναντιοῦσ- 
θαι γραφῇ φανερῶς λεγούση, ὅτι € ἐν ἴσῳ μισητὰ Θεῶ xal 
ὁ ἀσεθῶν καὶ ἡ ἀσέδεια αὐτοῦ. » καὶ γὰρ τὸ πραχθὲν σὺν 
τῷ δράσαντι κολασθήσεται. Εἰ δὲ ὁμοίως τῇ αὐτοῦ ἀσε- 
θείᾳ μισητὸς Θεῷ καὶ ὁ ἀσεδῶν, πρόδηλον ὡς ὁ τοιοῦτος 
χεχώρισται τοῦ Θεοῦ, xal τῷ ἀναθέματι διχαίως ὑποῦάλ- 
λεται. Τὸ γὰρ ἀνάθεμα οὐδὲν ἕτερον σημαίνει, ἢ τὸν ἀπὸ 
τοῦ Θεοῦ χωρισμὸν, ὡς ἐν τῇ παλαιᾷ καὶ καινῇ διχθήχῃ 
τὸ περὶ τοῦ ἀναθέματος χρῖμα δηλοῖ. Ὅτι δὲ ὁ κύριος 
τοὺς μὴ ὄντας ἐν τῷ τῆς ἀληθείας αὐτοῦ λόγῳ, κεχωρισ- 
μένου; εἶναι λέγει τῆς ἐκκλησίας, ἐν τῷ κατὰ Ἰωάννην 
εὐαγγελίῳ πρὸς τοὺς Ἰουδαίους διαλεγόμενος οὕτω φησί" 


«Πᾶς ὁ ποεῶν τὴν ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας. *O D quens, sic ait : 


δὲ δοῦλος οὐ μένει ἐν τῇ οἰκίᾳ εἰς τὸν αἰῶνα, ὁ δὲ υἱὸς μέ- 
Wt εἰς τὸν αἰῶνα. » Ὅτι δὲ τὴν παρὰ τοῦ χυρίου ὠνομασ- 
μένην οἰχίφιν ἡ θεία γραφὴ ἐχχλησίαν Θεοῦ ζῶντο; χαλεῖ, 
ὁ ἀπόστολος μαρτυρεῖ ἐν τῇ πρὸς Τιμόθεον πρώτῃ ἐπι- 
στολῇ. 

Ei δὲ λέγουσί ttt; μὴ δεῖν Θεόδωρον μετὰ θάνατον 
ἀναθεματίζεσθαι, t ἴστωσαν οἱ τὸν τοιοῦτον αἱρετικὸν ἐκ- 
δικοῦντες, ὡς πᾶς αἱρετικὸς μέχρι τῶους τῇ οἰκείχ 
πλάνῃ ἐμμείνας δικαιότερον διηνεχεῖ ἀναθεματισμῷ καὶ 
μετὰ θάνατον ὑποθάλλεται. Καὶ τοῦτο ἐπὲ πολλοῖς γέγο- 
WY αἱρετιχοῖς ἀρχαιοτέροις τε καὶ τοῖς ἐγγυτέρω" τουτ- 
ἐστι Ιοδεντίνῳ, τασιλείδῃ, Μαρκίωνι, Κηρένθῳ, Μανι- 
χαίῳ, Εὐνομίῳ, xal Βονόσῳ᾽ τοῦτο δὲ αὐτὸ καὶ ἐπὶ Θεο- 
δώρῳ γέγονε xxi ἐν Cori] κατηγορηθέντι, καὶ μετὰ θάνατον 


ticos impietate superat. Impio enim Theodoro non 
suffecit super alias ejus blasphemias ad suum erro- 
rem male interpretari symbolum trecentorum decem 
el octo sanctorum Patrum, sed etiam contempto eo, 
aliud symbolum exposuit omni impietate plenum, in 
quo anathematizare ausus est eos qui aliter sapiunt 
vel tradunt, ut, quantum ad illius insaniam pertinet, 
omnes sancti apostoli et Patres condemnarentur. Hoc 
autem Theodori impium symbolum et in Ephesina 
prima synodo prolatum, et in Chalcedonensi recita- 
tum, ab utraque synode cum ejus expositore, et eis 
qui illud suscipiunt, condemnatum est. 

Quoniam autem quidam, verba pro Tbeodoro fa- 
cientes, cum proferuntur impia ejus conscripta, pro- 


C pter insertam eis blasphemiam confingunt quidem 


dicere quod impia sunt, ipsum autem qui talem im- 
pietatem evomuit, recusant anathematizare : mira- 
mur eorum dementiam, quod divine Scriptura: con- 
traria agunt, evidenter dicerti, quia equaliter horri- 
bilia sunt apud. Deum impius. et impi&ias ejus (Sap. 
xiv). Áctio enim cum auctore [actore] ^punietur : si 
autem similiter impietati horribilis est Deo et ille qui 
impie agit, certe separatus est talis a Deo, et anathe- 
mati juste subjicitur. Anathema enim nihil aliud si- 
gniflcat, nisi a Deo separationem , sicut in Veteri et 
Novo Testamento judicium de anathemate significat. 
Quod autem et Dominus eos qui non permanent in 
Yxerbo veritatis ipsius, separatos esse ab Ecclesia 
dicit, in Evangelio secundum Joannem Judzos allo- 
Omnis qui facit peccatum, eervus est 
peccati. Servus autem non manet in domo in eternum ; 
filius autem permanet in eternum ( Joan. vm). Quod 
autem, quam Dominus nominat domum, divina Scri- 
ptura Ecclesiam Dei vivi vocat, Apostolus testatur 
in Epistola prima ad Timotheum (Cap. n1). 

Si vero quidam dicunt, non oportere Theodorum 
post mortem anathematizari , sciant qui talem bzre- 
ticum defendunt, quod omnis hzreticus usque ad 
finem vite in suo errore permanens, juste perpetuo 
anathemati et post mortem subjicitur. Et hoc in 
multis h:ereticis et antiqnioribns et propioribus fa- 
ctum est, id est Valentino, Basilide, Marcione, Ce- 
rintho, Manichxo, Eunomio, et Bonoso. Hoc autem 
idem et in Theodoro factum est, et in vita accusato, 


- 


359 


VIGILIUS PAPA. 


ἀναθεμωφισθόνιι ὑπὸ τῶν ἁγίων ewripev. Οἷς «i μὴ βού: À et post mortem anatkematizate ἃ sanetis Patribus, 


λόνται wetbec Kui ὡς wiprrixol ot τούτου ἀντιποισόβενοι, 
τῇ γυῦν wo! αὐτῶν ἐγϑιζουμένη ἀδεδεῖ ἐπιστολῇ πι- 
σοϊνοάζωνκν, fic vi σαὶ τὰ μάλυστα Θεόδωρον ἐκβιχεῖ, 
ὅμως φάνερῶξ λέγει, ὅτι καὶ ἐπὶ ἐκάλησίας καρ ἀγίων 
Ἀυκέρον ὑνιθεκατίσθη, καὶ IE ἔχείγου πολλὴ ζήτησις γὲ- 
qu περξ τῶν aco συγγραμμάτων, ὡς ἀσεδεΐας δηλον- 
ὁνι κεπληρωγάνων" τοῦτο δὲ ἐκοίουν τηνιχαῦτα οἱ τῆς 
ποθολινῆς ἐνιλησίας, ἐφ᾽ ᾧ μὴ τοὺς ἀπλουστέρους ἐντυγ- 
χάνονται τόϊς ἐκείνου ἀσεβέσι συγγράμμασι τῆς ὀρθῆς 
ποῤρτρόπεσθαι κίστεως. Ὅτι δὲ οἱ ἀσεδεῖς εἰ καὶ μὴ 
κατὰ πρόσωκον μὲν ἐν ξωῇ δέξωνται ἀναθεματισμὸν, 
᾿ ὅμωφ καὶ κέτὰ θάνατον ἀναθεματίξζονται ὑπὸ τῆς χαθολι- 
γῆς εχλησίας, δείκνυται ἔκ τῶν ἁγίων συνόδων. Ἡ μὲν 
γὰρ ἐν Wetlk τσὸς τὸ ἀσεξὲς ᾿Αρεῖον φρόνημα πρεσ- 
δεδονέας ἀνωνόμυς δνιϑεωάτιδεν.. Ἢ δὲ ἐν Ἑωνσταντι- 
νουπόλει τὴν Moxiloylou. ἀσεδεστάτην αἵρεσιν ὁμοίως 
ἀνεθεμάτιοτν" ἄλλ᾽ ὅμως ἡ ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐκχλησὶχ καὶ 
μετὰ θάνατον λρειον, χαὶ Μακεδόνιον ὀνομαστὶ ἀναδεμα- 
tiber. "Ex πολλῶν δὲ τῶν ἀποδείξεων ἔλεγχόμενοι, ὡς 
ἀσεθοῦσι διχγενῆῤ οἱ Θεοδώρου xal τῆς ἀσεδείας αὐτοῦ 
ἀντεκοισύμενοι; ἐφ᾽ ἑτέρων ματαίαν πρόφασιν καταφεύ- 
γοῦϑὲ λέγοντες, μὴ δεῖν αὑτὸν ἀναθεματισθῆναι διὰ τὸ ἐν 
τῇ πονανίᾳ τῶν ἐκχλησιῶν τετελευτηχέναι. Ἔδει δὲ αὐ- 
τοὺς εἰδέναι, ὡς ἔχεῖνοι τελευτῶσιν ἐν τῇ κοινωνίᾳ τῶν 
ἐκκλησιῶν, οἱ τὸ χοινὸν τῆς εὐσεβείας δόγμα τὸ ἐπὶ τῆς 
χαθολιχῆς ἐκχλησίας χηρυττόμενον μέχρι τἕλους φυλα- 
δάμενοι. Οὗτος δὲ τῇ οἴχεία ἐντελευτήσας ἀσεβείᾳ ἀπὸ 
κάσης ἐχιλησίας ἱξεδλήθη. ᾿Αμέλει τοι καὶ πᾶν τὸ πλή- 
βώμα, τῆς ἕν Νογονεστίᾳ ἐχχλησίας, ἐν ἡ λέγεται ἐπίσχο- 
πὸς γεγενῆσθαι, διὰ τὰς βλασφημίας, δὺ ἅσπερ Ἕλλησί 
τε, xal Ἰουδαίοις, καὶ Σοδομίταὶς παρὰ τῶν ἁγίων πα- 
τέρων συνηριθμήθη, ἀπήλειψαν ἐξ ἐχείνου τῶν ἱερῶν τῆς 
ἐκχλησίας διπτήχων τὴν τούτου προσηγορίαν, ὡς τὰ 
περὶ τούτου συστάντα χατὰ τὴν αὐτὴν πόλιν παρὰ τῇ 
ὀννόδῳ τῆς ἑπκαρχίας ὑπομνήματα δείχνυσι. Θαυμάξομεν 


τοένυν τοὺς ἐχδιχοῦντας Θεόδωρον, οἰχειουμένους αὑτόν ᾿ 


τε xai τὴν αὑτοῦ ἀσξδειαν͵ ὅπον γε ἡ ἐκκλησία, ἐν ὗ 36 
γονεν ἐπίσχοπος, ὡς αἱρετιχὸν ἐκ πολλῶν τῶν χρόνων 
αὐτὸν ἀπεθάλετο. Ὅει δὲ ἐπὶ χαταχρίσει οἰκείᾳ τὴν τοιαύ- 
τὴν προθάλλονται πρόρασιν οἱ Θεόδωρον ἐχδιχοῦντες τ 
ἕξιστι γνῶναι χαὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ἐπὶ Ἰούδα γενομένου qoe 
δεροῦ χρίματος. Ἑκεῖνος γὰρ νομίσας λανθάνειν τὸν τὰ 
χρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων γινώσκοντα, ἐχοινώνησε τῶν μνο- 


quibus si credere eobuerint nt ΠΡ Οἱ ejus defenso- 
res, vel impie epistohe, quam ips. defendunt, ete- 
dent. Qus lioet Theodor onlwmdet, manifeste 
tamen dicit, quod in Eeelesia a sanctis Patribus ana- 
themetisstus e, et ox illo plurima inqeisitio facta 
est de ejus conseriptis, e& pete plenis impietate. Hioc 
autem iunc feciebent estholio Ecclesie dertores, 
Be simplieieres legeséas illas umpis enaecripta , ἃ 
recta flde deolinaredt. Qaod autem impü, Nest non 
in vita in suem personem anathema susceperint, ta- 
men et post artem anaibematisen(ut a catholica 
Ecclesia , ostenditur ἃ sanetis syaedis. δον enim 
synodus €o6 qui impii [Impiem] Arii settat colum, 
sine nomine ansthemalizavit. Quee autem Constanti- 


B nmopoli congregata est, impiam Maobsdonii hereshn 


similiter condemnpavii; sed tamen sancta Dei Ecclesia 
et post mortem Árium et Macedonium nominatim 
ansthematizat. Cuse auiem ex multis probationibus 
convincuntur, quod swpervaeuwe et impie agunt qui 
Theoderum et impietatem ejus defendant, ad aliam 
vanam oóchsiobau coafugiunt, ditémtes mon opor- 
tere eum anathematitari eo quod in communicstione 
Ecclesiarum mortuus est. Oportebet autem scire eos 
quod illi moriuntur in commenicatiene Eoclein- 
rum, qui commune pietatis dogma, quod in üniver- 
sali Ecclesia proedicatur, usque ad finem servaverunt. 
lee auiem usque ad mortem im swa permmáhens 
impiet&te, ab omni Lcelesia ejectus ent. Pepe et 
omnis plenitudo Mopsuesteme Beclesim; in qui 


C episcopue dieitur faisse [ propter blasphemáss, ob 


quas paganis] eum invenisset quod paganis st Jo- 
dais οἱ Sodemitanis ἃ sanetis Patribus coumme- 
ratus est, delevetuht ipsi ex illo à sacris Eocle- 
sis diptychis ejus nomen, sieut ga»ta de hoc in ea- 
dem civitate apud cónciliem episcoporum illius pro- 
vincis confecta ostendunt. Miranur igitur Theodori 
sequaces, qui θυ et impiatatem ejes tamquam suam 
defendunt, cum Ecclesia, ie qua fait episcopus, et 
pote hzreticum ex mnultis temporibus eum ejecerit. 
Quod autem ad condeérnationem suam tslem occasio- 
nem [pretextum] proponunt defénseres Theodori, 
scire licet οἱ ex ipso adversus Judam faeto emendo 
judicio. Ille enim cum putasset latere. eum qui oe- 
culta bominum cognoscit, sacramentis communicavit 


τηρίων τοῖς ἀποστόλοις, ἀλλ' ὅμως οὐδὲν αὐτὸν ὥνησε, ]) cum apostolis ς sed temen nibil ei profait quod eem 


καὶ à μετὰ ὑποχρίσεως κοινωνία. ᾿Αλλὰ οὐδὲ xal τὸ μετὰ 
θάναξον αὐτοῦ δώδεκα ὀνομασθῆναι τοὺς μαθητὰς, ὡς 
φησιν Ἰωάννης ὅ εὐαγελιστὴς λέγων, € Θωμᾶς δὲ ó λεγόμε 
νος Δίδυμος, εἷς τῶν δώδεχα, οὐχ ἦν μετ᾽ αὐτῶν, ὅτε 
ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς,» ἡ ἐξαίρει τὸν Ἰούδαν τῆς καταχρίσεως, 
ἢ συναριθμεῖσθαι ποιεῖ τοῖς ἀποστόλοις. ᾿Αμέλει τοι μετὰ 
τὴν τοῦ χυρίου ἀνάληψιν οἱ ἀπόστολοι δι' οἰκείκς ψήφου 
τὸν αὐῤὸν Ἰούδαν x«l μετὰ θάνατον χατεδίχασαν, xcl 
ἕτερον ἀντεισήγαγον. Ὅτι δὲ ματαίαν πρόφασεν προδάλ. 
λονται λέγοντες, μὴ δεῖν τοὺς τελευτῶντας αἰἱρετικοὺς 
ἀναθεματίξεσθαι, καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν τοῦ χυρίου ῥημάτων 
ἀποδείξομεν. Τοὺς γὰρ ἀσεθεῖς χαὶ ἔτι ξῶντας νεχροὺς 
ὀνομάζει λέγων" «ἴλφες τοὺς νεχροὺς θάψαι τοὺς αὐτῶν wee 
κρούς"» ὥσπερ οὖν χαὶ τοὺς διχαίους τελεντήσαντας ζῶγ- 


Φ 


dolo communicavit. Sed leet post mortem ejus dae- 


. decim nomjpati sint discipuli , sicut Joannes evange- 


lista dicit : Thomas autem , qui Didymus dicebatur, 
unus ex duodecim, non erat cum ipsis quando venit 
Jesus (Joan. xx ) : tamen hoe non liberat Judam a 
condemnatione, aut oengumerati facit apontelis. Unde 
post ascensionem Domini, apesteli fer suam sentem 
tiam eumdem Judam etist post nortesa condemna- 
verunt, et alium pro ille iatroduzeruat (Ao&, 1). Quod 
autem vaaam oeocasioRem prepónunmt, dicentes non 
eportere h:reticos mertwos anathematizsri, et ex 
ipsis Domini verbis ostendemus. hnpios enim et ad- 
bue vivos, mortuos nominat, dicens : Dineiite mortuos 
sepelire mortuos quos (Mau. viii) :-sicut justos et jam 





961 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


262 


τας ἀποχαλεῖ. Δέγει yàp περὶ ᾿Αδραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ À defünetos, vivos nominat. Dicit enlm de Abrüliam et 


'"laxo6, ὅτι 0 Θεὸς οὐχ ἔστι νεχρῶῳ, ἀλλὰ ζώντων. El 
τοίνυν κατὰ τοὺς ἐχείνων λόγους οὗ χρὴ τοὺς αἱρετιχοὺς 
τελευτῶντας ἀναϑεματίξεσθαι, οὐδὲ ξῶντες αἱρετικοὶ 
ἀναθεματισθήσονται, οὖς νεχροὺς ὃ κύριος ἀποχαλεῖ, 
διὰ τὸ ἀποχεχωρισμένους εἶναι, αὐτοῦ εἰπόντος, € Ἐγὼ εἰμὶ 
ἡ ξωή" 9? xal χατ᾽ αὐτοὺς λοιπὸν αὔτε ξῶντες, οὔτε τελεν- 
τῶντες αἱρετιχοὶ ἀναθεματισθήσονται᾽ καὶ μάτην xav 
ἐχεῖίνους ἡ ἀποστολικὴ διδασχαλίᾳ παρᾳδέδωχεν ἀναθε- 
ματίξεσθαι τοὺς παραδιδόντας παρ᾽ ὁ παρελάδομεν' μά- 
τὴν αἱ ἅγιαι σύνοδοι τοὺς αἱρετιχοὺς κατέχριναν" μάτην 
καὶ οἱ ἄλλοι ἅγιοι πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς ἐχχλησίας 
τοὺς αἱρετιχοὺς ἀνεθεμάτισαν. Μέμψωνται δὲ xol Ἱερε- 
μίᾳ τῷ προφήτῃ λέγοντι, € Ἐπικατάρατος ὃ ποιῶν τὰ ἔργα 
τοῦ χυρίου ἀμελῶς" » καὶ Δαυὶδ τῷ προφήτῃ εἰπόντι, € Ἐπι- 


Isaac et Jacob, quod Deus non est Deus mortuorum, 
Bed viventium (Matth. xxu). Si ergo secundum verba 
Iflorer hon oportet hzereticos mortuos ana(hemati- 
zari, nec viri h:ereticl anathematizabuntur, quos Do- 
minus morluos vocat, quia separati sunt ab ipso qui 
dixit : Ego sum vila (Joan. x1 el xiv), et secundum 
os jam nec vivi, nec mortui hzretici anathematiza- 
buntur; et sine causa, secuhidum illos, apostolica do- 
ctrina. (Galat. 1) tradit anathematizari eos qui tra- 
dunt prx»ier quod accepimus : sine càusa sancte sy- 
hodi hsxreticos condemnaverunt, sine causa et alii 
sancti Patres et doctores Ecclesie hzreticos anathe- 
matizawerunt. Inculpent autem οἱ Jeremiam prophe- 
tam dicentem : Ezsecrandus qui opera Domini | favit 


κατάρατοι οἱ ἐχκλίνοντες ἀπὸ τῶν ἐντολῶν σον" » xal συν- D) negligenter (Jer. xvi) ; et David ptophetaim dicen- 


τόμως εἰπεῖν, πάσῃ τῇ θείᾳ γραφῇ πολλαχοῦ τὰς τοιαύ- 
τας χαταχρίσεις ἑπαγούσῃ τοῖς ἀσεθέσιν. El δὲ οἱ ἀμελῶς 
κοιοῦντες τὰ ἔργα χυρίον, καὶ ἁμαρτάνοντες περὶ τὰς 
σὑτοῦ ἐντολὰς, τοιαύταις χαταχρίσεσιν ὑποδάλλονται, 
πόσῳ μᾶλλον Θεόδωρος ὁ ἀσεξὴς, ὁ τοιαῦτα xat. αὐτοῦ 
τοῦ μεγάλον Θεοῦ xai σωτῶρος ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ 
βλασψημήσας, διχαιότερον χαξαχέχριται, χαὶ ἀνάθεματε- 
Grac 


Καὶ ὥρχει μὲν ταῦτα πρὸς ταῖς παρατεθείσαις ἀνωτέρω 
τε, καὶ ἐν ἑτέροις ἡμῶν λόγοις ἀποδείξεσι, περὶ τοῦ δεῖν xad 
μετὰ τελεντὴν τοὺς αἱρετιχοὺς χκαταχρίνεσθαι, χαταισχύ- 
γεῖν τοὺς Θεοδώρου μεταποιουμένονς, xxl παύειν τῆς 
τοιαύτης ἀσεθείας. Διὰ δὲ τὸ ἐμφιονείχως τοῖς αὐτοῖς 


tem : Exsecrandi qui declinant a mandatis tuis (Ῥεαί. 
cxvini) ; et ut compendiose dicamu$, omnem divipam 
Scripturam in diversis locis 1ales condemnaliones 
impiis inferentem. Sin autem illi qui negligenier 
opera Dei faciunt, et peccant In mandatis ejus, tali- 
bus condempationibus subjiciuntur : quanto magis 
impius Theodorus, qui talia adversus ipsum magnum 
Deum et Salvatorem nostrum Jesum Christum bla- 
spbemavit, juste condemnatus estet anathematizatus? 

Et hiec quidem sufüciebaot, super [superiug] me- 
morátas et aliis nostris libris jnsertas probationes, 
quas protulimus , ostendentes, quod oportet etiam 
post mortem bzreticos condemnari , confundere eos 
qui Theodorum delendunt, et compescere a tali im- 


ἐπιμένειν, xal τὸ πλέον ἐροῦμεν, ὅτι τινὲς τῶν συναχθέν- C pietate. Quoniam autem contensiose in iisdem per- 


τῶν ἐν τῇ κατὰ Νίχαιαν ἁγίᾳ συνόδῳ, καὶ ὁφογράψαντες 
τῷ ἐχτεθέντι παρ᾽ αὑτῆς ὅρῳ, ἤτοι συμδύλῳ τῆς πίστεως, 
ἐπειδὴ μετὰ ταῦτα ἐναντία φρόνήσαντες ἐφάνησαν, οἱ μὲν 
ζῶντες, οἱ δὲ μετὰ θάνατον ἀν:θεματίσθησαν παρὰ Δα- 
μάσου τοῦ τῆς ὁσίας μνήμης πάπα τῆς πρεσθδυτέρας 
Ῥώμης, καὶ τῆς ἐν Σαρδιχῇ συνόδου, χαθὰ μαρτυρεῖ καὶ 
ὁ ἐν ἀγίοες ᾿λθανάσιος. ᾿Αλλὰ xad ἡ ἐν Χαλκηδόνι ἁγία 
σύνοδος Δόμνυν τὸν ᾿λντιοχείας γενόμενον ἐπίσκοπου 
μετὰ θάνσικαν ᾿τἰᾳτεδίχασε, τολμήσαντα μόνον γράψαι, 
δεῖν παρασιωπρθῆναι τὰ δώδεχα χεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις 
Κυρῶλου. 

Ἐπειδὴ δὲ ol Θεοδώρον ἀντιποιούμενοι αἱρετιχοὶ πάσης 
προτάσεως xxl ἐγχειρήσεως ἐχπεπτωχότες ἐπεχείρησαν 
λέγειν πρὸς ἀπάτην τῶν ἀγνοούντων, ὡς ὃ τῆς ὁσίας 


manent, etiam quod est amplius, dicimus quia quidam 
ex ipsis qui in Niex:ena sancta synodo convenerunt, 
et exposite ab ea fidei definitioni vel symbolo sub- 
scripserunt, quoniam postea contraria sapientes appa- 
ruerunt, aliiquidem vivi, afii autem post mortem ana- 
themetizati sunta Damasosanctze ihemori:e papa anti- 
quioris Rom:»,et ab universali Sardicensi synodo, prout 
testatur sanctus Kthanasius. Sed et Cbalcedonensis 
sancta synodus Domnum Antiochi: actum episcopum 
post mortem condemnavit, quod sblam ausus est scri- 
bere, oportere taceri duodecim capitula sancti Cyrilli. 

Quoniam autem 'Theodofi defensores hizretici, 
omni propositione et conatu excidentes , pr:esutrunt 
dicere ad deceptionem .jgnorantium , quod sancté 


μνήμης κύριλος ἔν τινε μέρει ἐπιστολῆς τοῦτον ἐπήνεσεν" Ὁ memorie Cyrillus in aliqua parte epistoke illum cot- 


lx. πολλῶν ἀποδείχνυταις ὅτι οὐ συμδαίνει τὸ αὐτῶν ἐγ- 
χείρημα τοῖς εἰρημένοις παρὰ τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλου ἐν 
διαφόροις αὐτοῦ λόγοις χατὰ τοῦ δυσσεθοῦς Θεοδώρου, iy 
Js ἀσεδέστερον αὐτὸν πάντων τῶν ἄλλων αἱρετιχῶν &ro- 
δείξας εἶναι, οὐχ ἐνεγκὼν τὸ πλῆθός τε, xal τὸ μέγεθος 
τῶν αὐτοῦ βλασφημιῶν τῶν εἰρημένων κατὰ τοῦ μεγάλου 
θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπεφθέγξατο οὖ- 
τως sii» ε Ἐξέστη ὁ οὐρανὸς ἐπὶ τούτῳ, καὶ ἔφριξεν ἐπὶ 
πλείω σφόδρα, λέγει χύριος. τῆς ἀποῤῥήτου σχαιότη- 
τος, ὦ ηλώσσης λαλούσης ἀδικίαν κατὰ τοῦ Θεοῦ, καὶ τὸ 
χέρας αἰρούσης." Kod πάλιν « Ἐπίθες, ἄνθρωπε ντῇ σαυτοῦ 
γλώττῃ θύραν καὶ μοχλόν. Παῦσαι τὸ χέρας εἰς ὕψος 
ἐπαίρων, xxl λαλῶν ἀδικίαν κατὰ τοῦ Θεοῦ. Μέχρι τίνος 
ἐπικηδὰς ἀνεξικαχοῦντι Χριστῷ; εἰς νοῦν ἔχε τὸ ηεγραμ- 


laudavit; er maltis ostenditur, quod non convenit 
eorum conamen dietis a S. Cyrillo in diversis ejes 
fibris contra impium Theodorum, in quibus nragid 
impium omníbus allis bzereticis eum ostendens, deindé 
non sustinens plurimas et maximas ejus blaspheniias 
contra magnum Deum et Salvatorem nostrum Jesus 
Christum dictas, exclamavit, ita dicens : « Expavit ct« , 
Jum super hoc, et horruit amplius vehernenter, dicit 
Dominus. O intolerabilem malignitatem, o linguam 
loquentem iniquitatem contra Deum , et iu altitudi- 
nem cornuextollentem! » (Etiterum : «Impone, homo, 
tux lingux ostium et seram, cessa cornu in alüitudi- 
nem extollens, et loquens iniqüitatehi adversus Deuni. 


Quousque insultas patienti Christo? In mente habe 





VIGILIUS PAPA. 


μένον παρὰ τοῦ θισπεσίου Πσύλον᾽ — Οὕτω δὲ ἁμαρτάνον- A Scriptum a divino Paulo : Sic autem peccantes in fra- 


τες εἰς τοὺς ἀδελφοὺς, καὶ πλήττοντες αὐτῶν ἀσθενοῦσαν 
τὴν συνείδησιν εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. — Καὶ ἵνα τι xal ix 
προφητιχῶν φθέγξωμαι Drev, — Ἐδιχαιώθη Σόδομα dx 
σοῦ. — Νενέκηκας τὰς τῶν ᾿Βλλήνων ἀθυροστομίας, ἃς 
ἐποιήσαντο χατὰ Χριστοῦ, μωρίαν ἡγούμενοι τὸν σταυ- 
ρόν. Οὐδὲν ὄντα διέδειξας τὰ τῆς Ἰουδαϊκῆς ἀπονρίας ἐγκλή- 
ματα. » Τούτων τοίνυν οὕτως ἐπὶ καταχρίσει τοῦ ἀσεδοῦς 
Θεοδώρον ὑπὸ τοῦ ἐν ἁγίο"ς Ἀυρίλλου εἰρημένων, εἰ καὶ 
δοίη τις κατὰ τοὺς ἐχείνων λόγους τὸν ἐν ἁγίοις κύριλλον 
εἰρηχέναι τι ὑπὲρ Θεοδώρου, οὐδὲ τοῦτο ἐξαιρεῖται αὐτὸν 
τὰς καταχρίσεως. Eoplaxoptv γὰρ, ὡς πολλοὲ τῶν ἁγίων 
πατέρων τινὰς τῶν αἱρετικῶν ἀπεδέξαντο, ὥσπερ καὶ ὁ 
ἐν ἁγίοις Δάμασος, καὶ ᾿Αθανάσιο;, xxi Βασίλειος ᾿Δπολι- 
νάριον, καὶ Λέων δὲ ὁ τῆς ἁγίας μνήμης Εὐτυχέα. καὶ 


(res, οἰ percutientes eerum infirmam conscientiam , in 
Christum peccatít (1 Cor. vin). Et ut aliquid etiam ex 
propheticis loquar codicibus : Justificata est Sodoma 
ex te (Ezech. xvi), superasti paganorum verbositates, 
quas contra Christum fecerunt, stultitiam existiman- 
tes crucem (I Cor. vin), nihil esse ostendisti Judaicz 
superbie crimina. » His igitur ad condemnationem 
Theodori sic a sancto Cyrillo dictis, licet aliquis con- 
cedat, secundum illorum verba sanctum Cyrillum 
aliquid pro Theodoro dixisse, neque hoc liberat illum 
a condemnatione. Invenimus enim, quod multi san- 
ctorum Patrum quosdam hzreticos collaudaverunt, 
sicut et sancti Damasus et Athanasius et Basilius 
Apollinarium, et sanctus [sancte memorie] Leo Eu- 


ὅμως ἐπειδὴ φανερὰ γέγονεν ἡ τούτων ἀσέδεια, οὐχ ἐξέ- B tychen : et tamen cognita eorum impietate, non pro- 


φυγον διὰ τὴν τοιαύτην ἀποδοχὴν αἱρετιχοὶ τὸν μετὰ 
ταῦτα εἰς οἰχεῖον πρόσωπον x«l τὴν αὐτῶν ἀσέδειαν γε- 
νομέγην κατάχρισίν τε καὶ ἀναθεματισμόν. Τοσαύτη δὲ 
ἐστιν ἡ μανία τῶν Θεόδωρον ἐχδιχούντων, ὅτι τολμῶσι 
καταψεύδεσθαι καὶ Γρηγορίου τοῦ θεολόγον, xal Ἰωάννον 
τοῦ Κωνσταντινουπόλεως, ὡς ἐπιστολὰς πρὸς αὐτὸν 
Θεόδωρον ἀποστειλάντων πεπληρωμένας ἐπαίνου * ὅπερ 
«ψεύδους ἐστὶ μεστόν. Γρηγόριος μὲν γὰρ, ove ὑπὲρ τῆς 
ἀληθείας ἐν κωνσταντινουπόλει ἀγωνισάμενος, xal τοὺς 
λαοὺς ἀπὸ τῆς τῶν ᾿Δρειανῶν πλάνης εἰς τὴν ὀρθόδοξον 
πίστιν ἐπιστρέψας εἰς τὴν οἰκείαν ἐπανῆλθε πατρίδα, 
τὰς παρὰ τῶν αἱρετικῶν χαχούργως προφερομένας ἔπι- 
στολὰς οὐ πρὸς Θιύδωρον τὸν Μοψονεστίας ἔγραψεν, ἀλλὰ 
πρὸς Θεόδωρον ἐπίσχοπον Τυάνων, ἥτις ἐστι τῆς δεντέ- 


pter hoc evaserunt hzeretici condemnationem et ana- 
thema, quod postea contra eorum personam et 
impietatem factum est. Tantus autem est furor de- 
fendentium Theodorum, quia presumunt adversus 
Gregorium theologum, et Joannem Constantinopoli- 
tanum mentiri, dicentes epistolas ad eumdem Theo- 
dorum plenas laudis eos direxisse : quod falsam est. 
Gregorius enim, cum in Constantinopoli pro veritate 
laborans, conversis per eum ab Ariana insania ad 
catholicam fidem populis , ad suam patriam reversus 
est, epistolas quas hzxretici dolose proferunt, non ad 
Theodorum Mopsuestenum scripsit, sed ad Theodo- 
rum episcopum Tyanensem, quz est secundze Cappa- 
docie metropolis. Ejusdem autem provincie sunt οἱ 


ρας Καππαδόκων μητρόπολις. Τῆς δὲ αὐτῆς χώρας ἐστὶν (? Nazianzus civitas, cujus fuerat episcopus idem sancte 


ἡ ἐϊαζιανζὸς, ἧς γέγονεν ἐπίσχοπος ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις 
Γρηγόριος, καὶ ᾿Αριανζὸς τὸ χωρίον, ὅθεν ὥρματο. Τοῦτο 
γὰρ καὶ αὐταὶ σαφῶς δηλοῦσιν αἱ ἐπιστολαὶ, μεμνημέναι 
ἐθνῶν, καὶ συνόδων, καὶ τοῦ αὐτοῦ χωρίου ᾿Δριανζοῦ, 
καὶ ἑτέρων χωρίων τῆς αὐτῆς ἐπαρχίας, καὶ μηνὸς τῇ 
ἐπιχωρίῳ διαλέχτῳ καππαδόχων ὠνομασμένων, καὶ 
Βοσπορίου ἐπισκόπου ὑπ᾽ αὐτὸν τελοῦντος Κολωνίας τῆς 
πόλεως, καὶ ἑτέρων ἐπισχόπων, καὶ χωρεπισχόπων,, καὶ 
μοναστηρίων ὑπὸ τὸν αὐτὸν τελούντων Θεόδωρον μνημο- 
γεύουσαι, ὧν καὶ μέχρι νῦν σώζεται τὰ ὀνόματα. Ποία 
δὲ μετουσία Καππαδόκαις πρὸς τοὺς τῆς δευτέρας κιλι- 
κίας ἡ τότε 3 νῦν ὑπάρχει, διαμεμερισμένης τῆς τῶν 
ἐπαρχιῶν τούτων διοικήσεως ; à) ποίους ἐπισχόπους ὑφ᾽ 
ἑαυτὸν ἔχειν ἠδύνατο ὁ Μοψουεστίας ἐπίσχοπος, αὐτὸς 
ὑπὸ τὸν τῆς αὐτῆς δευτέρας κιλικίας μητροπολίτην τελῶν; 
Ἰωάννης δὲ ὁ Κωνσταντινουπόλεως ἔγραψεν ἐπιστολὴν 
πρὸς Θεόδωρον τὸν Μοψονεστίας, οὐχ ἐπαίνων δὲ, ἀλλὰ 
μέμψεων καὶ ἐπιτιμήσεων οὖσαν μεστὴν, ὡς ἐχπεσόντος 
αὐτοῦ τῆς θεοσεδείας. Συνασχήσα; γὰρ αὐτῷ τὸν μονήρη 
βίον ἐν ἑνὶ xal τῷ αὐτῷ μοναστηρίῳ, τῆς ἐκεῖσε συνδια- 
γωγῆς ἀναμιμνήσκει αὐτόν. καὶ ταῦτα μαρτυρεῖ Σωζόμε- 
νος, καὶ Ἡσύχεος, καὶ Σωχράτης, καὶ Θεοδώριτος ὃ πολ- 
λοὺς ὑπὲρ Θεοδώρου λόγους τε x«i ἐπαίνους ἐχτείνας. Ei 
δέ προφέρουσι μαρτυρίας Ἰωάννου τοῦ ᾿Αντιοχείας καὶ 
τῆς ὑπ᾽ αὐτὸν ἀνατολικῆς συνόδου, ὑπὲρ Θεοδώρου καὶ 
τῆς αὐτοῦ ἀσεδείας γενομένης, ἀνάγχη αὐτοὺς χἀχεῖνα 
δέξασθαι, ἅπερ ὅσον τό γε ἐπ᾽ αὐτοῖς εἰς χατάγρισιν τοῦ 
ἐν ἁγίοις κυρίλλον, καὶ ἀθέτησιν τῆς ὀρθῆς πίστεως οἱ 
φερὶ ᾿Ιωάνγην ἐτόλμησαν" xai ἅπερ ἔγραψαν, Νεστόριον 


memorix Gregorius, et Arianzus predium, unde or- 
tus fuerat. Hoc enim et ips: epjstoke aperte signifi- 
cant, memoriam facientes consuetudinum et colle- 
ctionum, et ejusdem predii Arianzi, et aliorum prz- 
diorum ejusdem provincie , et mensis vernacula 
lingua Cappadocum nominati, et Bosphorii [Bospori] 
episcopi sub eodem Theodoro constituti, qui tune 
temporis Coloni: civitatis ejusdem provincie episco- 
pus erat, et aliorum episcoporum, et chorepiscopo- 
rum, et monasteriorum, qux sub Theodori juris- 
dictione erant, quorum usque nunc eadem nomina 
servantur. Qualis porro communio Cappadocibus ad 
secundam Ciliciam, vel tune, vel modo divisa earum 
provinciarum gubernatione ? Et quos episcopos sub 


D 56 habere poterat Mopsuestenus episcopus, cum ipse 


sub metropolitano secundz Ciliciz constitutus esset? 
Joannes autem Constantinopolitanus scripsit quidem 
epistolam ad Theodorum Mopsuestenum, non tamen 
laudibus, sed querimoniis et increpationibus plenam, 
ut pote illo a bona conversatione [pietate] lapso. 
Quoniam enim cum eo monachicam vitam in uno 
eodemque monasterio exercuit, conversationis ibi 
fact: eum admonuit : et pro his testimonium prze- 
bent Sezomenus, et Hesychius, et Socrates, et Theo- 
doretus, qui multas pro Theodoro orationes et laudes 
fecit, Si autem testimonia proferunt Joannis Antio- 
cheni, et Orientalis concilii sub eo constituti, facta 
pro Theodoro, et ejus impietate, necesse est eos, et 
illa suscipere, qux (quantum ad illos pertinet ) ad 


165 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM, 


266 


καὶ τὴν αὑτοῦ χαχοδοξίαν ἐπὶ πλεῖστον χρόνον ἐχδιχοῦν- A condemnationem sancii Cyrilli, et reprobationem 


ες. Kod τοῦτο δείχννται lx διαφόρων αὐτῶν λόγων τε xal 


ἐπιστολῶν πρὸς Θεοδόσιον τὸν τῆς εὐσεδοῦς λήξεως, xal 


ἑτέρους διαφόρονς γραρεισῶν. 


recte fidel fecerunt Joannes et qui cum illo erant, 
nec non etiam qux scripserunt, Nestorium et ejus 
perfidiam diutius defendentes. Et hoc ostenditur ex 
diversis eorum libris et epistolis, quas ad Theodo- 


sium pi: recordationis, et ad alios diversos scripserunt. 


Kal ταῦτα μὲν οὕτως" ἵνα δὲ μηδὲν τῆς ἀχριδείας πα- 
ραλείψωμεν , ἀναγκαῖον ἐνομίσαμεν μνησθῆναι xal τῶν 
γραγέντων παρὰ Αὐγονστίνου τοῦ τῆς ὁσίας μνήμης ἐπι- 
σκύπου ἐν '᾿Αφρικῇ γενομένου. Ζητήσεως γάρ τινος περὶ 
Καιχιλιανοῦ μετὰ θάνατον αὐτοῦ χινηθείσης, ὡς τῆς ix- 
κλησιαστικῆς παρατραπέντος παραδόσεως, καὶ τινων τού- 
του χάριν χωρισάντων ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς χαθολικῶς ix- 
χλησίας, γράφει πρὸς Βονιφάτιον ὁ αὐτὸς τῶς ὁσίας 
μνόμης Αὐγουστῖνος, ὡς οὐχ ἔδει τινὰς διὰ τοῦτο χωρί- 
σαι ἑαυτοὺς τῆς χαθολιχῆς ἐχχλησίας. El γὰρ ἀληθῆ 
ὑπῆρχε τὰ ἐπαγόμενα Καιχιλιανῷ, xxl ἐφανερώθῃ ἐναντία 
φρονήσας τῆς καθολικῆς καταστάσεως, καὶ μετὰ θάνατον 
ἂν τοῦτον ἀναθέματι ὑπέθαλον. ᾿Δλλλὰ καὶ κανὼν τῆς 
ἁγίας ἐν ᾿Αφρικῇ συνόδον διαγορεύει τοὺς ἐπισχόπους, 
τοὺς τὴν οἰκείαν ἢ kv διαθήχῃ, d ἐξ ἀδιαθέτον αἱρετικῷ 
παραπέμποντας χρῆναι καὶ μετὰ θάνατον ἀναθεματί- 
ζεσϑαι. Πρὸς τούτοις δὲ ἅπασι, τὶς ἀγνοεῖ τὰ ἐν τοῖς 
ὑμετέροις χρόνοις ἐν τῇ ἐχχλησίᾳ τῆς πρισθντέρας 
Ῥώμης γενόμενα κατὰ Διοσχόρον ; ὃς οὐδὶν ἐπὶ πίστιν 
ἡμαρτηκὼς, διὰ μόνην ἐχχλησιαστιχὴν κατάστασιν μετὰ 
θάνατον παρ᾽ αὑτῆς τῆς κατὰ Pj ἁγιωτάτης Don- 
σίας ἀνεθεματίσθη. Εἰ τοίνυν ol μηδὲν εἰς πίστιν πταί- 
σαντες ἐπίσχοποι διὰ κατάστασιν ἐχχλησιαστικὴν, καὶ 
διὰ χρηματικὴν αἰτίαν ἀναθέματι καὶ μετὰ θάνατον ὑπο- 


Et hxec quidem sic se habent. Ut autem nibil sub- 
ülitatis przetermittamus, necessarium putavinus me- 
morare etiam illa qux ab Augusto sanctse memorie 
Africano episcopo scripta sunt. Qu:estione enim ali- 
qua post mortem Cx»ciliani de eo mota, quod ab cc- 
clesiastica traditione declinasse dicebatur, et propter 


. hoc quibusdam ἃ catbolica Ecclesia separatis, scribit 


ad Bonifacium idem sanctus Augustinus, quod non 
oportebat, aliquos ideo separare sese ἃ catholica Ec- 


B clesia. Si enim vera essent ea qux Czeciliano infere- 


bantur, et manifestatus esset contrarium aliquid ec- 
clesiastico statui sapuisse, etiam post mortem eum 
anathemati subjicerem. Sed et regula sanctx synodi 
African: statuit, episcopos qui suas facultates in te- 
stamento, vel ex intestato haretico relinquunt, opor- 
tere et post mortem anathematizari. Super hxc au- 
tem omnia, quis ignorat ea qua nostris temporibus 
in Ecclesia antiquioris Rom:e contra Dioscorum acta 
sunt? Qui cum nihil in fldem peccasset, tamen prop- 
ter solum ecclesiasticum ordinem post mortem ab 
eadem sancta Ecclesia Romana anathematizatus est. 
Si igitur nihil in fidem peccantes episcopi, propter 
solum ecclesiasticum ordinem, et propter causam 
pecuniariam anathemati et post mortem subjiciuntur, 


θάλλονται, πόσῳ μᾶλλον Θεόδωρος ὁ εἰς αὑτὸν τὸν Θεὸν C quanto magis Theodorus, qui in ipsum Deum pecca- 


ἀσεθήσας ; ὅσον δὲ πρὸ; τὰν ἄνοιαν τῶν λεγόντων, μὴ 
δεῖν ἀναθεματίζεσθαι μετὰ θάνατον τοὺς ἐν τῇ οἰκείᾳ 
ἀσεθδεία τελευτῶντας, οὐ δεῖ μηδὲ τοὺς ἀδίχως χαταχρι- 
θέντας πατέρας μετὰ θάνατον ἀνακαλεῖσθαι, ὅπερ συμ" 
Gi8qxt xal ἐπὶ ᾿Ιωάννῃ τῷ ἐν ὁσίᾳ τῇ μνήμῃ ἐπισχόπῳ 
γενομένῳ Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τῆς καθολιχῆς ἐχχλη- 
σίας μετὰ θάνατον ἀναχληθέντι᾽ καὶ ἐπὶ Javi τῷ τῆς 
ὁσίας μνήμης καὶ αὐτῷ Κωνσταντινουπόλεως γενομένῳ 
ἐπισχόπῳ, ἀδίχως μὲν ἐν ζωῇ καταχριθέντι, δικαίως δὲ 
μετὰ θάνατον ἀνακληθέντι ὑπὸ τε τοῦ τῆς ὁσίας μνήμης 
Πάπα Λέοντος, καὶ τῆς ἐν Χαλκηδόνι ἁγίας συνόδον. Ἐν- 
τεῦθεν δὲ συμθαίνει κατὰ τοὺς ἐχ:ένων λόγους, τοὺς μὲν 
αἱρετιχοὺς τοῖς ἁγίοις πατράσι συναρῶμεῖσθαι, οἷα Dav- 
θέρους ἀφιειμένονς τῆς ὀφειλομένης αὐτοῖς κατακρίσεως" 


vit? Quantum autem ad insipientiam dicentium non 
oportere anathematizari post mortem eos qui in sua 
impietate mortui sunt : oportebat nec eos qui injusta 
condemnati sunt Patres post mortem revocari, quala 
contigit in Joanne sancte recordationis episcopo 
Constantinopolitanz civitatis, ab universali Ecclesia 
post mortem revocato, et in Flaviano sanct:e memo- 
rie et ipso episcopo Constantinopolitane civitatis, 
injuste quidem in vita condemnato, juste autem post 
mortem revocato, tam a sancte memorie papa 
Leone quam a sancta Chalcedonensi synodo. Ex hoc 
autem contingit secundum illorum verba, hzxreticos 
quidem sanclis Patribus connumerari, ut pote libe« 
ratos debita eis condemnatione, sanctos autem Patres 


τοὺς δὲ ἁγίους πατέρας ἀδίχως κοταδοιασθέντας τοῖς D injuste condemnatos, h:ereticis conjungi, ut pote non 


αἱρετικοῖς συνάπτεσθαι, οἷα μὴ λυομένης τῆς ἐπ᾽ αὐτοῖς 
ἀδίχον καταρίσεως. ᾿Αξιοπιστότερος δὲ πάντων ἐστὶ δι- 
δάσκαλος ὁ κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς περὶ 
ἑαντοῦ λέγων" « Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν χόσμον, 
ὥστε τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωχεν, ἵνα πᾶς ὃ πι- 
στεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ξωὴν αἰώνιον. 
Οὐ γὰρ ἀπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὑτοῦ εἰς τὸν κόσμον, 
ἵνα χρίχῃ τὸν κόσμον, ἀλλ᾽ ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δὲ αὐτοῦ. 
Ὁ πιστεύων εἷς αὐτὸν οὐ χρίνεται" ὁ δὲ μὴ πιστεύων εἰς 
αὐτὸν ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευχεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ 
βονορενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. » Kal τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ 
τοῦ προφήτου Δαυὶδ λέγει, τοὺς ἀσεδεῖς μὴ ἀναστήσεσθαι 
ἐν χρίσει. Τῆς οὖν τοιαύτης τοῦ χυρίου ἀποφάσεως ἐξε- 


ΝΑ χθείσος κατὰ παντὸς ἀσεθοῦς, καὶ μηδὲν διαστελλούσης 


Pawaor. LXIX. 


soluta contra eos facta iniqua damnatione. Omnibus 
autem magis credendus [ fide dignus] est Doctor Do- 
minus et Deus noster Jesus Christus, de se dicens : 
Sic enim dilexit Deus mundum, ut Filium. suum wuni- 
genitum daret, ut omnis qui credit in eum, non pereat, 
sed habaet vitam cternam. Non enim misit Deus Fi- 
lium suum in mundum ut judicet mundum, sed ut sal- 
velur mundus per ipsum. Qui credit in eum, non judi- 
catur : qui autem non credit, jam judicutus est, quia 
non credit in nomine unigeniti Fili Dei (Joan. m). Et 
Spiritus autem sanctus per prophetam David dicit 
(Psal. 1), impios non resurrecturos in judicio. Tali 
igitur Domini sententia prolata adversus omnem im- 
pium, etpihi] discernente inter vivos et mortuos hae» 


9 


407 


VIGILUS PAPA. 


μεταξὺ ζώντων καὶ νεχρῶν ἀἵρετιχῶν, πῶς τολμῶσιν À reticos, quomodo audent resistere tali sententize, et 


εἰντικέκτειν τῇ τοιαύτῃ ἀποφάσει, xal τοὺς ἅπαξ ἀσε- 
δέσαντας, καὶ διὰ τοῦτο ἤδη ὑπὸ τοῦ κυρίου κατακεχρι- 
μένους, λέγειν, μὴ δεῖν μετὰ θάνατον κατακχρίνεσθαι; Καὶ 
ὃ θεῖος δὲ ἀπόστολος τὸν Χριστὸν ἔχων ἐν ἑαυτῷ λαλοῦντα, 
99 μόνον κατὰ ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ κατ᾽ ἀγγέλων τὴν 
τοιαύτην ἐπήγαγεν ἀπόφασιν, εἰπὼν ἐν τῇ ἐπιστολῇ τῇ 
“«ρὺς Ταλάτας" € AXI καὶ ἐὰν ἡμεῖς, $ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ 
εὐχγγελίσηται ὑμᾶς παρ᾽ ὃ εὐαγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα 
ἔστω. Ὡς προειρήχαμεν, καὶ ἄρτι πάλιν λέγω" εἴ τις 
ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾽ ὁ παρελάθετε, ἀνάθεμα ἔστω. » 
Καὶ τίς οὕτως ἀσεδής, ὡς τολμῆσαι εἰπεῖν, ὡς τὰ παρὰ 
Θεοδώρου ἀσεδῶς συγγραφέντα, à μέρος αὐτῶν παρεδόθη 
“«οτὲ τῇ ἀγέχ τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίᾳ, ἀλλ᾽ οὐχ εὐθὺς ὁ τολ- 
μέσας τι τοιοῦτον παραφθέγξασθαι ἀναθέματι καθυπε- 
δλήθη παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων; 

Εἴ τις τοίνυν μετὰ τὴν τοιαύτην ὀρθὴν ὁμολογίαν vel 
πατάχρισιν τῶν αἱρετιχῶν, τῆς εὐσεθοῦς ἐννοίας σωξο- 
μένης, περὶ ὀνομάτων, ἢ συλλαθῶν,-ἢ λέξεων ζυγομαχῶν, 
"χωρίζει ἑαυτὸν τῆς ἁγίας τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίας, ὥσπερ ἐν 
δνόμασι μόνοις xxl λέξεσι χειμένης ἡμῖν τῆς εὐσεθείας, 
"XY οὐκ ἐν πράγμασιν, ὁ τοιοῦτος ὡς τοῖς σχίσμασι 
χαίρων λόγον ὑφέξει ὑπὲρ ἑαντοῦ, καὶ τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ 
ἀκατωμένων, ἢ ἀπατηθησομένων τῷ μεγάλῳ Θεῷ x«l 
σωτῆρι ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῶ ἐν ἡμέρᾳ χρίσεως. ᾿Αμήν. 
Τύπος τοῦ Peces Ἰουστινιανοῦ πρὸς τὴν ἁγίαν σύνο- 

δὸν περὲ Θεοδώρου τοῦ Μοψουεστίας καὶ τῶν λοιπῶν. 

Σπουδὴ μὲν γέγονεν ἀεὶ τοῖς ὀρθοδόξοις, καὶ εὐσεδῶς 
“ροδεδασιλενχόσι τοῖς ἡμετέροις πατράσι, τὰς κατὰ 


eos qui semel impie egerunt, et propter boc jam a 
Domino condemnati sunt, dicere, non oportere post 
mortem condemnari? Et divinus autem [etiam] Ape- 
stolus, qui Christum in semetipso habet loquentem, 
non solum adversus homines, sed etiam adversus 
angelos talem protulit sententiam, dicens in epistola 
ad Galatas (Cap. 1) : Sed licet nos aut angelus de carlo 
evangelizaverit preterquam quod. evangelisasimus ve- 
bis, anathema sit. Sicut praediximus, e. nunc iterum 
dico : Si quis vobis evangelizaverit preter id quod ac- 
cepistis, anathema sit. Et quis ita impius est, ut prz- 
sumat dicere, quod Theodori impia scripta, vel pars 
eorum, tradita est aliquando sanctz Dei Ecclesiz, et 
non statim, qui ausus est aliquid tale loqui apathe- 


B mati subjectus est a sanctis Patribus? 


Si quis igitur post ejusmodi rectam confeseionem, 
et h:reticorum condemnationeni, salvo manente pio 
intellectu, de nominibus vel syllabis vel dictionibus 
contendens, separat se a sancta Dei Ecclesia, tanquam 
non in rebus, sed in nominibus solis et dictionibus 
posita nobis pietate : talis ut pote dissensionibu 
gaudens, rationem pro semetipso, et pro deceptis et 
decipiendis ab eo, reddet magno Deo et Salvatori 
nostro Jesu Christo in die judicii. Amen. 


Justiniani imperatoris ad sanctam synodum; epistola de 
Theodosio Mopsuesteno et reliquis. 


Semper quidem studiuu fuit orthoaóxis et piis δα- 
peratoribus patribus nostris, pro teumpore exorta 


καιρὸν ἀναφυομένας αἱρέσεις διὰ συνόδων ὁσιωτάτων C bsreses per congregationem religiosissimorumi sa- 


ἱερέων ἐχκόπτειν, καὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως καθαρῶς κηρυτ- 
τομένης ἐν εἰρήνῃ τὴν ἁγίαν τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίαν διαφυ- 
λάττειν * διόπερ καὶ Κωνσταντῖνος ὁ μέγας, 'Aptlou βλασ- 
ψημοῦντος καὶ λέγοντος, μὴ εἶναι τὸν νἱὸν ὁμοούσιον τῷ 
Θεῷ καὶ πατρὶ, ἀλλὰ κτίσμα καὶ ἐξ οὐκ ὄντων γεγονέναι, 
δυναγαγὼν ἐν Νικαίᾳ τοὺς τριακοσίους δέχα καὶ ὀχτὼ πατέ- 
puc , καὶ αὑτὸς bui παραγενόμενος, xai τοῦ ᾿Αρείου κα-- 
ταδικασθέντος καὶ ἀναθεματισθέντος, ἐσπούδασε τὴν ὀρθό- 
δοῖξον χρατῦναιπίστιν. AC ἧς ὁμολογήσαντες οἱ θεῖοιπατέρες 
ὁμοούσιον εἶναι τὸν υἱὸν τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ, ἀλλὰ μὴ χτίσμα 
καὶ ἐξ οὐκ ὄντων γεγονέναι, μέχρι νῦν ἀδεται[ἴοσ. ἄδονται]. 
Καὶ Θεοδόσιος δὲ ὁ πρεσθύτερος, Μαχεδονίου ἀρνουμένον 
τὴν ϑεότητα τοῦ ἁγίου πν:ύματος, x«l ᾿Απολιναρίονυ τοῦ 
Ραθητοῦ αὐτοῦ βλασφημοῦντος εἰς τὴν οἰχονομέαν τοῦ 


cerdotum amputare, et recta fide sincere praedicata, 
in pace sanctam Dei Ecclesiam custodire. ()yuapropter 
et Constantinus Magnus, Ario blasphemante et dieente 
Filium non 6586 consubstantialem Deo et Patr, sed 
creaturam, et ex non exstantibus factum eese, coa- 
gregavit Nicz:xwe trecentos decem et octo Patres, ei 
cum ipse concilio interfuisset, damnato et anathema 
tizato Ario rectam fidem confrmare etuduit : per 
quam divini illi Patres confitentes Filium cousulstan- 
tialem esse Deo et Patri, non vero creaturam et ex 
non exstantibus factum, usque ad hodiernum dies 
canitur. Theodosius autem senior, Macedonio ne- 
gante deitatem sancti Spiritus, et Apollinario ejes 
discipulo blasphemante incarnati Dei Verbi dispenss- 


Θεοῦ λόγον, xai φάσχοντος, νοῦν ἀνθρώπινον μὴ £Oxofva: p) tionem, et dicente Dei Verbum nom assumpsisse men- 


τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, ἀλλὰ σαρκὶ ἑνωήῆναι ψυχὴν ἄλογον 
ἐχούση, συναγαγὼν ἐν Κωνσταντινουπόλει τοὺς pv πα- 
τίρας xal μετασχὼν καὶ αὐτὸς τῆς συνόδον, xai τῶν 
εἰρημένων καθαιρεθέντων, xai ἀναθεματισθέντων α͵ρετι- 
x&v, μετὰ καὶ τῶν ἀσεθῶν οὐτῶν δογμάτων x«l ὁμοςρό- 
νων, πκρεσχεύασε τὴν ὀρθόδοξον πίστιν κηρύττεσθαι. Καὶ 
Θεοδόσιος δὲ ὃ νέος, τοῦ ἀσεδοῦς Νεστορίου λέγοντος, 
ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, xod ἄλλον τὸν Χριστόν, καὶ 
τὸν μὲν φύσει υἱὸν τοῦ Θεοῦ xal πατρὸς, τὸν δὲ χάριτι 
υἱὸν ἀσεδῶς εἰσάγοντος, καὶ τὴν ἁγίαν Μαρίαν εἶναι θεο- 
τύχυν ἀρνουμένου, συναγαγὼν τὴν προτέραν ἐν Ἐφέσῳ 
τῶν διαχοσίων ἁγίων πατέρων σύνοδον, val ἀποστείλας 
ἄρχωντας ὑφεῦοντας παρεῖναι τῇ συνόδῳ, προσέταξε καὶ 
τὸν Νεστόριον παραγενέσθαι, καὶ κρίσιν ἐπ᾽ αὐτῷ γενέ- 


tem humanam, sed carni animam rationalem ἢ νοηιὶ 
fuisse unitum, congregatis in Constantinepolitana 
urbe centum quinquaginta Patribus, ac ipse parti- 
ceps concilii effectus, damnatis et anathemate per- 
culsis predictis hereticis upa cum impiis eorum 
dogmatibus ac sectatoribus, curam adhibuit ut recta 
fides predicaretur. Theodosius vero Junior, impio 
Nestorio dicente alium esse Deum Verbum, et alium 
Christum, ac Verbum quidem natura esse Filium 
Dei et Patris, Christum vero tantum ex gratia Filium 
impie introducente, et sanctam Mariam Dei geniuri- 
cem esse negante ; congregavit priorem Ephesinam 
synodum ducentorum sanctorum Patrum, et directis 
principibus qui deberent eoncilio interesse, jussit οἱ 


- 


ΦΌΘΤΙΝΙΑΝΙ 44B. ADS. ORIGENEM, 


970 


σϑαι. Kal dà γενομένης ἀκρεδοῦς ἐξετάσεως χατεδέκασαν A ipsun Nestorium adesse, et judicium de &o fieri : 


Μειστόριον, ἀναθεματίσαντες σὺν τοῖς ópoppogty αὐτοῦ. 
ἐούτων δὲ οὕτω προελθόντων, ἐπαναστάντες Κυρίλῳ τῷ 
πανοσοντάτῳ οἱ τῆς ἐξαγίστον Νεστορίον μερίδος, ἐσπού- 
δασαν, τό γε ἐπ᾽ αὐτοῖς, ἀνατρέψαι τὴν κατὰ Νεστορίον 
γεγενημένων χρίσεν. ᾿Δλλ᾽ οὖν γε Θεοδόσιος ὁ βασιλεὺς 
ἀντιλαμδανόμενος τῶν ὄντως ὀρθῶς κατὰ Νεστορίου xal 
Δῶν πονηρῶν αὐτοῦ δογμάτων κριθέντων, παρεσχεύασε 
κρατεῖν γεννεώως [Latinus interpres legit οὕτως] τὰν 
ἐπ᾿ αὐτῷ .γεγενορένην κρίσιν. Καὶ γὰρ πρὸς τού- 
«og καὶ ἄλλα τινὰ κατὰ τοῦ θείον κυρῶλον xata- 
φλυαρησάντων, γράφει πρὸς τὸν βασιλέα κύρολος 
τοιαῦτα᾽ « Ἐπειδήπερ ἐπυθόμην, ὦ εὐσεδέστατε βασωεῦ, 
τῶν φιολογεῖν εἰωθότων τινὰς ἀγρίων σφηκῶν δίκην πε- 
ριδομθεῖν, καὲ μοχθηροὺς ἐρεύγεσθαι κατ᾽ ἐμοῦ λόγους, 


diligentique examinatione facta, damnarunt et ana- 
thematizarunt Nestorium una cum sectatoribus ejus. 
His autem ita subsecutis, cum insurrexissent contra 
sanctissimum Cyrillum seclatores impii Nestorii, 
conati sunt (quantum in ipsis fuit) rescindere senten- 
tiam contra Nestorium latam. Sed Theodosius impe- 
rator, defendens ea qux ita recte contra Nestorium 
et impia ejus dogmata fuerant judicata, damnationis 
sententiam in eum faciam ratam haberi curavit. In- 
super autem cum et quzdam alia crimina divino Cy- 
rillo apud imperatorem nugaciter impingerent, ad 
imperatorem Cyrillus in hanc sententiam scripsit : 
« Postquam mihi, piissime imperator, renuntiatum 
est, quosdam garrulos instar vesparum ferarui su- 


ὡς ἐξ οὐρανοῦ Ἀκταχομισθὲν, καὲ οὐχ ix τῆς ἁγίας καρ- B eurris suis aures tuas personare, et maledicta in me 


9:vou λέγοντος τὸ θεῖον σῶμα Χριστοῦ, καὶ μέν τοι x«l 
δύο υἱοὺς κατὰ Νεστόριον ὁμολογεῖν ὁμᾶς χατεφλνάρησαν, 
δεῖν ὠήθημεν ὀλίγα περὲ τούτον πρὸς αὐτοὺς εἰπεῖν οὕτως" 
Ὦ ἀνόητοι καί μόνον εἰδότες συκοφαντεῖν, πῶς εἰς τοῦτο 
παρήχθητε γνώμης, καὶ τοσαύτην νενοσήχατε μανίαν; 
ἔδει σαφῶς ἐννοεῖν, ὅτι σχεδὸν ἅπας ἡμῖν ὁ ὑπὲρ τὰς 
πίστεως ἀγὼν συνεκεχρότητο QuxGsGateupévor , ὅτι θεο- 
τόχος ἐστὶν b ἁγία Μαρίᾳ. "AXI ἐπείπερ ἐξ οὐρανοῦ, καὶ 
οὐχ ἐξ αὐτῇ κι τὸ θεῖον σῶμα τοῦ Χριστοῦ λέ- 
woe», ὥς Pu πῶς ἄν νοοῖτο θεοτόχος ; tiva γὰρ ὅλως 
τέτοχεν, εἰ μή ἐστιν" ἀχηθὲς ὅτι γεγέννηχε κατὰ σάρκα τὸν 
Ἑμμανονήλ; γελάσθωσαν τοίνυν oi ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα 
x«t' ἐμοῦ πεφλναρηκότες. Οὐ γὰρ ψεύδεται λέγων 
μαχάριος Ἡσαΐας" --- Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὲ ἕξει, xod 
τέξεται υἱὸν, καὶ χαλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανονὴήλ, 
ὃ ἐστι, μεθ᾽ ὑμῶν ὁ Θεός. ---᾽Αληϑεύει δὲ πάντως καὶ ὁ ἀρ- 
χάγγελος Ταδριὴλ πρὸς τὴν παρθένον εἰπών, --- Μὴ φοδοῦ, 
Μαριὰμ, εὗρες γὰρ χάριν καρὰ τῷ Θεῷ" καὶ ἰδοὺ σνλ- 
λήψῃ ἐν γαστρὶ, καὶ τέξεις υἱὸν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ ᾿[ησοῦν. Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λοὺν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν 
ἁμαρτιῶν αὐτῶν. ---Ὅταν δὲ λέγομεν, ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ τὸν 
χύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, οὐχ ὡς ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ 
χατενεχθεέσης τῆς ἁγίας αὐτοῦ σαρκὸς ταῦτά φαμεν, ἀλλ᾽ 
ὦ; ἑπόμενοι τῷ ἱερῷ Παύλῳ φάσνοντι, --- Ὁ πρῶτος ἄνθρω- 
πὸς ix γῆς χοϊχὸς, ὁ δεύτερος ὃ χύριος ἐξ οὐρανοῦ. — 
Μεμνήυεθα δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ χυρίον λέγοντος, — Οὐδεὶς 
ἀναδέδηχεν εἰς τὸν οὐρανὸν, εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ κα- 
ταθὰς͵ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπον. — Καίτοι γεγέννηται κατὰ 
σάρχα, ὡς εἴρηται, ἐκ τῆς ἁγίας παρθένου, ἐπειδὴ δὲ ὁ 


eructare, nugantes me asserere Christi divinum cor« 


. pus coelo delatum, et non de sancta Virgine assuimp- 


tum; itemque duos filios de sententia Nestorii confi- 


teri : existimavi debere me adversus ipsos pauca in 


hane sententiam dicere : O fatui, et nullius rei nisi 
ealumniandi gnari, quomodo in hanc devenistis 


. sententiam, tantumque insanix concepistis? Omnino 


enim oportebat hoc vos perspicue sentire, totam fere 
nostram de fide disputationem inde ortam, quod nos 
sanctam Mariau: Deiparam esse contendimus. Atqui 


. si, ut illi dicunt, nos corpus Christi divinum coelitus 


venisse, non.ex ipsa natum dicimus, quomodo Dei- 


à para dici poterit? Quem enim peperit, si hoc verum 


non est, quod secundum carnem pepererit Enima- 


( nuelem? Rideantur ergo qui hzc et talia de me bla- 


terant. Non enim mentitur sanctus Isaias cum ila va- 
ticinatur : Eccevirgo in utero habebit, et pariet filium, 
et vocabuni eum Emmanuel , quod est, nobiscum Deus 
(1sa. xvin). Et haud. dubie verum dixit Gabriel ar. 
changelus ita Mariam alloquens : Ne timeas, Maria, 
invenisti enim gratiam apud Deum. Ecce conciyies in 
utero, εἰ paries filium, et voca^is nomen ejus Jesum : 
ipse enim sulvum faciet populum suum a peccatis eo- 
rum (Luc. 1; Matth. 1). Cum autem Dominum nos- 
trum Jesum Christum dicimus desuper de ccelo ve- 
nisse, non eo sensu dicimus, quasi putemus euim 
sanctam suam carnem de colo detulisse; sed sequi- 
mur sanctum Paulum, qui ita ait : Primus homo de 
terra terrenus; secundus, Dominus e cole (I Cor. xv). 


ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ καταφοιτήσας Θεὸς λόγος γεκένωχεν D linitamur etiam et ipsum Dominum dicentem : Nemo 


ἑαυτὸν, μοηφὴν δούλου λαθὼν, καὶ χεχρημάτικεν ἀνθρώ- 
που υἱὸς μετὰ τοῦ μεῖναι ὃ ἦν, τοντέστε Θεός ἄτρεπτος 
Ὑὰρ καὶ ἀναλλοίωτος κατὰ φύσι) ἐστὶν" ὡς εἷς 0n νοού- 
μενὸς μετὰ τῆς ἰδίας σαρχὸς. ἐξ οὐρανοῦ λέγεται χατελ- 
θεῖν, ὠνίμασταε δὲ καὶ ἄνθρωπος ἐξ οὐρανοῦ, τέλειος ὧν 
᾿ ἦν ὑεότητι, χαὶ τέλειος ὁ αὐτὸς ἐν ἀνθρωπότητι, καὶ ὡς 
ἐν ivi προσώπῳ νοούμενος. Big γὰρ κύριος Ἰησοῦς 
Χοιστὸς, x&v ἡ τῶν φύσεων διαφορὰ μὴ ἀγνοῆται, ἐξ 
ὧν τὴν ἀπόῤῥητον ἕνωσίν φαμὲν πεπρᾶχθαι. Τοδγαροῦν 
ὁμολογοῦμεν τὸν μονογενᾷ υἱὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, Θεὸν 
τέλειον, καὶ ἄνθρωπον τέλειον, ἐκ ψυχῆς λογιχῆς καὶ 
σώματος, πρὸ αἰώνων μὲν ἐκ τοῦ κατρὸς γεννηθέντα κατὰ 
τὴν θεότητα, ἐπ᾽ ἐσχάτων δὲ τῶν ὑμερῶν τὸν αὐτὸν δι΄ 
᾿ ἁμᾶς χαὶ διὰ τὴν ἡμέτεραν σΦτωρίαν ix Μαρίας τῆς πᾳρ- 


ascendit in celum, nisi qui descendit de celo , Filius 
hominis (Joan. 1). At vero quod ad carnem attinet, 
natus est, sicut diximus, ex beata Virgine. Sed quo- 
niam Verbum Dei de coelo descendens, seipsum ezi- 
nanivit, formam servi assumendo, filiusque hominis 
exstitit, cum tamen idem permaneret qui antea fue- 
rat, scilicet Deus (est enim immutabilis, et nulli al- 
terationi obnoxie nature), cum jam unus intelliga- 
tur esse cum propria carne, dicitur de ccelo venisse. 
Et nominatur etiam homo de coelo, cum sit perfectus 
in deitate, idemque perfectus in humanitate : intelli- 
giurque una ease persona. Unus enim est Dominus 
Jesus Christus, tametsi nalurarum diserimen mon 
ignoretur, ex quibus ineffabilem illam dicimus faetani 


εἴ 


VIGILUS PAPA. 


᾿ ᾿ 772 


ϑένον x&tà vu» ἀνθρωπότητα " ὁμοούσιον τῷ πατρὶ τὸν A Unitionem. Fatemur itaque Vorbum, unigenitum 


χὐτὸν κατὰ τὰν θεότητα, x«l ὁμοούσιον ἡμῖν χατὰ τὴν 
ἀνθρωπότητα. Δύο γὰρ φύσεων ἕνωσις γέγονεν" ὅθεν ἕνα 
Χριστὸν, ἕνα υἱὸν, ἕνα κύριον ὁμολογοῦμεν. Καὶ τὴν ἁγίαν 
παρθένον ἀληθῶς θεοτόχον, διὰ τὸ τὸν Θεὸν λόγον σαρ- 
κωθῆναι, xal ἐνανθρωπῆσαι, καὶ ἐξ αὐτῆς συλλήψεως 
ἑνῶσαι αὐτῷ τὸν ἐξ αὐτῆς ληφθέντα ναόν. καὲ, εἰ 
δοχεῖ, δεξώμεθα εἰς παράδειγμα τὴν ναθ᾽ ἡμᾶς αὖ- 
τοὺς σύνθεσιν, xaÜ' ἦν ἔσμεν ἄνθρωποι. Συντεθείμεθα 
ὰρ ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος, xal ὁρῶμεν φύσεις 
δύο, ἑτέραν μὲν τοῦ σώματος, ἑτέραν δὲ τῆς ψυχῆς. 
"AXX εἷς ἐξ ἀμφοῖν καθ᾽ ἕνωσιν ἄνθρωπος, καὶ οὐχὶ 
τὸ ἐκ δύο φύσεων συντιθεῖσθαι, δύο ἀνθρώπους τὸν 
ἕνα νοεῖσθαι παρασκευάζει. ᾿Αλλ᾽ ἕνα τὸν ἄνθρωπον χατὰ 
σύνθισιν, ὡς ἔφην, τὸν ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος. Ἐὰν γὰρ 


Dei Filium, Deum esse perfectum, et perfectum ho- 
minem corpore et anima ratione predita constantem; 
quod ad deitatem attinet, ex Patre natum anie 525. 
cula, eumdem autem ultimis temporibus propter nos 
et propter nostram salutem ex Maria Virgine secun- 
dum humanitatem : consubytantialem Patri seewn- 
dum divinitatem, et consubstantialem nobis secundum 
humanitatem. Duarum erum naturarum [acta est 
unio. Inde est, quod unum Christum, unum Filium, 
unum Dominum conftemur, atque etiam sanctam 
Virginem vere fuisse Deiparam, ideo quod Deus Ver- 
bum carnem induit et homo factus est, atque in ipsa 
conceptione sibi univit templum, quod ex ipsa assu. 
mebat. Si placet, exempli loco accipiamus noctrum 


ἀνέλωμεν τὸ, ὅτι ἐκ δύρ καὶ διαφόρων φύσεων ὁ εἷς καὶ B jpsorum compositionem, quatenus homines sumas. 


μόνος ἐστὶ Χριστὸς, ἀδιάσπαστος ὧν μετὰ τὴν ἕνωσιν, 
ἐροῦσιν οἱ δι᾽ ἐναντίας" — Εἰ μία φύσις τὸ ὅλον, πῶς ἐνην- 
θρώπησεν, à ποίαν ἰδίαν ἐποιήσατο σάρχᾳ; — Τοὺς δὲ 
λέγοντας, ὅτι χρᾶσις, ἢ σύγχυσις, ἢ φυρμὸς ἐγένετο τοῦ 
Θεοῦ λόγου πρὸς τὴν σάρχα, χαταξιωσάτω cou ἡ θεςσέ- 
, ὕεια προδήλως ἐπιστομίζειν. » Μετὰ δὲ ταῦτα Κυρίλλου 
τελευτήσαντος, ἐπιφύεται μοναχὸς τις καὶ ἀρχιμανδρίτης 
Εὐτυχὴς ὀνομαζόμενος, καὶ ἀποσπᾷ γκατόπω αὐτοῦ μέρος 
οὐχ ὀλίγον τοῦ λαοῦ, χυρῶν τὰ Νεστορίου χαὲ τὸ αὐτοῦ 
πονηρὸν δόγμα, φάσγων μὴ εἶναι τὴν σάργα τοῦ χυρίον 
ἡμῖν ὁμοούσιον. Kal δὴ πάλιν μετ᾽ ὀλίγον διαδολιχῆς la- 
χντεάσης χειρὸς, ἑτέρα σύνοδος ἐν Ἐφέσω ληστριχὴ 
x«l οὐχ ὁσία γίνεται, παραπεμφθέντος ἐχεῖσε xol Φλαυια- 
γοῦ Κωνσταντινουπόλεως, τὴν πᾶσαν ἐξουσίαν Διοσχόρον 
᾿Αλεξανδρείας ἔχοντο;. Kal φονεύεται μὲν Φλανιανὸς ὁ 
θεῖος ὑπερμαχῶν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, ἀνατρέπεται 
δὲ ἡ ἐν Ἐγέσῳ πρώτη σύνοδος, ὑπογραψάντων φονιχῇ 
βίᾳ τινῶν ἐπισχόπων, ἐξ ὧν ὑπῆρχε Βασῶειος ὁ Σελευ- 
χκείας. Κἀντεῦθεν τῶν τοῦ Νεστορίου xal Διοτχόρου xal 
Εὐτυχοῦς δημοσιενομένων πονηρῶν δογμάτων, xai πολ- 
λῆς ταραχῆς γενομένης, μάλιστα ἐν τῇ ἀνατολῇ, φονεύε- 
ται Προτέριος ὁ μέγας ἱερεὺς, καὶ ἕτεροι πλεῖστοι. Τού- 
τῶν οὖν οὕτως ἐχόντων, ἀνίσταται θεόθεν Μαρχιανὸ; ὁ 
Βασιλεὺς, καὶ συναγαγὼν ἐν Χαλκηδόνι τὴν τῶν x) πα- 
τέρων σύνοδον, παρόντων Διοσχόρου x«l Εὐτυχοῦς, x«l 
αὐτὸ; ἐπορεύθη. Καὶ χαταδιγάζονται μὲν Διόσχορος xol 
Εὐτυχὴς, xal Ntavóptoc πάλιν ἀναθεματίξιται. Θεοδώρι- 
τον δὲ, x«l Ἰδὰν, xxl Βασίλειον Σελευκείας ἐδέξαντο χαθ- 
υπογράψαντας, καὶ τῆς λῃστρικῆς συνόδου ἀνατραπεί- 
07; xal ἀναθεματισθείσης, εἰς μίαν συμφωνίαν ἤγαγον 
πάντα; ol θεῖοι πατέρες. Τούτων δὲ τῶν τεσσάρων συνό- 
δων οὕτω γενομένων xal ἐπιδεδαιωθεισῶν, καὶ χρατου- 
σῶν £v τῇ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ, οἱ τὰ Νεστορίου φρονοῦντες 
ἐσπούδασαν αὖθις τὴν αἵρεσιν αὐτῶν χρατῦναι διὰ τῆς 
᾿ Θεοδώρου τοῦ Νοψονεστίας ἀφορμῶς, πολλῷ χείρονα τοῦ 
μαθητοῦ αὐτοῦ Νεστορίου βλασφημήσαντος. Ὅθεν τοίνυν 
' x«l ὑἡμεῖς ἀχολονθοῦντες τοῖς ἡμετέροις πατράσι, xal 
᾿ βουλόμενοι τὴν ὀρθὴν πίστιν ἀλώθητον διαφνυλάττεσθαι, 
προτρίπομεν χαὶ τούτον τὰς βλασφημίας διεξετάσαντας, 
χατ᾽ αὐτοῦ καὶ τῶν ὁμοφρόνων αὐτοῦ ἀποφήνασθαι. Πρὸς 
γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀναριθμήτοις αὐτοῦ δυσφημίαις εἰς 
Χριστὸν τὼν Θεὸν ἡμῶν γενομέναις, ἄλλον εἶναι τὸν 
Θεὸν λόγον καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν ἀπὸ τῶν τῆς ψυχῆς 
παθῶν, x«l τῶν τῆς σαρχὸς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλούμενον, καὶ 


Constamus nimirum anima et corpore. Δ6 videmus 
duas naturas, aliam corporis, aliam anims ; hominem 
vero, ex utriusque unitione facta, unum : neque 
compositio ex duabus naturis efficit, ut pro uno ho- 
mines duos cogitemus; sed unum (αἱ dixi) intelligi- 
mus hominem ex anima et corpore compositusn. Si 
enim hoc tollamus, ex duabus et differentibus nata- 
ris unum et indivulsum Christum ab unitione existere, 
dicent adversarii : Si una natura totius Christi est, 
quomodo potuit humanam naturam induere, aut 
quam carnem sibi propriam asciscere? Eos autem qui 
dicunt contemperationem, confusionem aut mixtio- 
nem naturarum Verbi Dei cum carne factam, palam iis 
ora obturare tua pietas dignetur. » Post hyec autem 


C Cyrillo mortao, emersit monachÜs quidam et archi- 


mandrita nomine Eutyches. Hic non exiguam populi 
partem sibi adjunxit, Nestorii sectam et itupiam οἷαι 
dogma approbans, ac dicens carnem Domini mon 
esse consubstantialem nobis. Et rursum quidezn non 
multo post diabolica mano prevalente, aliud Epheii 
concilium latronum, et nequaquam sanctom cogitur: 
misso ad id etiam Flaviano Constantinopolitano, 
cum penes Dioscorum Alexándrine episcopum sum- 
ma rerum ibi esset. Divinus autem Flavianus defen- 
dens orthodoxam fidem, occiditur : priori vero Epbe 
sin: synodo auctoritas abrogatur, subscribenübus 
quibusdam episcopis lethali vi compulsis, inter. quoi 
fuit etiam Basilius Seleucise episcopus. Hinc cum pu- 
blice docerentur Nestorii, Dioscori et Eutychis per- 


D niciosa dogmata, magnique przsertin in Oriente 


existerent tumultus, occisi sunt Proterius sacerdos 
magnus, et alii plurimi. Eo rerum statu Marcianas 
divinitus creatur imperator : qui coacto Chalcedone 
sexcentorum triginta Patrum concilio, prxsentibus 
Dioscoro et Eutyche, iu eo una cum ipsis interfuit : 
ibique damnantur quidem Dioscorus et Eutyches, οἱ 
iterum Nestorius anathematizatur : Theodoretus au- 
tem, Ibas et Basilius Seleucize episcopus recepti sunt, 
cum tamen priori |/ege prius, utinfra] concilio sub- 
scripsissent. Et ita abolitis preedatorix synodi actis 
et damnatis, concordia a sanctis Patribus inter om- 
nes concilíata est. His quatuor conciliis sic actis et 
confirmatis, et auctoritatem in Ecclesia Dei obtinen- 
tius, Nestorii sequaces denuo suam hseresim conár- 


hax. Ἢ 


r5 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


214 


τῶν χειρόνων κατὰ μιχρὸν ἀφιστάμενον πρὸς τὰ κρείτ- À maverunt opera Theodori Mopsuesteni, qui multo 


τονα τῇ προχοπῇ τῶν ἔργων ἐληλνθέναι, χαὶ τῇ ἀρίστῃ 

πολιτείᾳ γενόμενον ἄμωμον. καὶ ὡς ψιλὸν ἄνθρωπον ἐν 

ὀνόματι πατρὸς, xal νἱοῦ, x«i ἁγίου πνεύματος βαπτισ- 

θῆναι, καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἁγίου 

πνεύματος εἷληφέναι καὶ υἱοθεσίας ἐἠξιῶδθαι, καὶ καθ᾽ 

ὁμοίωσιν βασιλικῆς εἰχόνος εἰς πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου 

τὸν Χριστὸν προσχυνεῖόθαι, x«i μετὰ τὴν ἀνάστασιν 
ἄτρεπτον ταῖς ἐννοίαις καὶ ἀναμάρτητον γεγενῆσθαι. Kol 
πρὸς τούτοις εἶπα, τοικύτην γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν τοῦ 
θεοῦ λόγου πρὸς τὸν Χριστὸν, ὁποίαν ὁ ἀπόστολος ἔφη 
περὶ τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναικὸς " € Ἔσονται οἱ δύο εἰς 
σάρχα piv" » ἔτι δὲ προτρέπομαι ὑμᾶς ἐξετάσαι καὶ τὰ 
καχῶς γραφέντα παρὰ Θεοδωρίτον x«l Ἴδα κατὰ τῆς ἐν 
Ἐγέσω πρώτης ἁγίας συνόδον, καὶ ὁμοίως τὰ χατ᾽ αὐτοῦ 
ἀποφήνασθαι. 


pejora quam Nestorius ejus discipulus blasphemavit. 

Nos igitur sequentes sanctos patres nostros, et vo- 

lentes rectam fidem sine ulla macula conservare, 

hortamur vos, ut hujus quoque blasphemias exami- 
nantes, de eo sectatoribus ejus sententiam feratis. 

Nain prater innumera alia qux impie in Christum: 
Deum nostrum maledicta evomuit, id quoque protu- 
lit, alium esse Deum Verbum, alium Christum, qui 
nimi perturbationibus et carnis cupiditatibus ino- 
lestiam ipsi exhibentibus, paulatim a deterioribus 
desistens, factorum profectu in melius evaserit, in- 
culpataque optime vite ratione usus sit. Qui, ut 
purus homo, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancti baptizatus, per baptismum gratiam Spirilus 


p sancti consecutus, adoptione sit dignatus; et ad simi- 


litudinem regix imaginis Christus in persona Verbi 


Dei adoratus, post resurrectionem animo constanti et peccatorum vacuo fuerit. Praeterea pronuntiavit 
eam fuisse Verbi eum Christo unitionem, qux» est ab Apostolo dicta viri cum muliere : Et erunt duo in 
una care (1 Cor. 1x). Ad hec vos hortor, ut ea etiam examinetis que a Theodoreto et Iba 1nale scripta 
sUnt contra prius Ephesinum sanctum concilium , contraque 605 eodem modo sententiam feralis. 


Καὶ ταῦτα πάλιν ὡσαύτως ol θεῖοι πατέρες πολυπραγ- 
μονήσαντες ἀπεκρίθησαν * ἡ μὲν ἐν Χαλκηδόνι θεία σύν- 
édog Θεοδωρέτον xal "Ia πολλὰ καταδοήσασα, οὐχ ἄλλως 
αὐτοὺς ἐδέξατο, εἰ μὰ πρότερον ἀνεθεμάτισαν τὰ ἴδια 


πονηρὰ συγγράμματα, καὶ Θεόδωρον xal Νεστόριον.. 


Ἡμεῖς δὲ κατακχρίνομεν καὶ ἀναθεματίζομεν πρὸς τοῖς 
ἄλλοις ἅπασιν αἱρετιχοῖς τοῖς καταχριθεῖσι xxl ἀναθεμα- 


τισθεῖσεν ὑπὸ τῶν εἰρημένων ἁγίων τεσσάρων συνόδων, 


καὶ Θεόδωρον γενόμενον ἐπίσχοπον Μοψουεστίας, καὶ τὰ 


Patres, his rursum accurate consideratis, respon- 
derunt : Chalcedonense sacrum concilium Theodo- 
retum et Ibam graviter verbis insectatum, non alia 
eonditione in gratiam recepit, quam ut prius sua 
damnarent mala scripta, et Theodorum ac Nestorium. 
Nos autem praeter reliquos omnes hyereticos a diclig 
quatuor sanctis conciliis damnatos, atque Ecclesia 
exclusos, damnamus etiam atque proscribiurus Theo 
dorum, qui fuit Mopsuesti: episcopus, ejusque.im- 


δυσσεθῆ συγγράμματα αὐτοῦ. Καὶ μέν τοι xxi τὰ κακῶς (? plos libros : nec non ea qux» Theodoretus male scri- 


παρὰ Θεοδωρίτου συγγραφέντα κατά τε τῆ; ὀρθῆς mi- 
στεως καὶ τῶν δώδεκα κεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῦλου, 
καὶ τῆς ἐν Ἐφέσῳ πρώτης ἱερᾶς συνόδον, καὶ ὅσα ὑπὲρ 
συνηγορίας Θεοδώρον καὶ Νεστοβίου αὐτῷ γέγραπται. 
πρὸς τούτοις ἀναθεματίζομεν xal τὴν ἀσεδῆ ἐπιστολὴν 
τὴν λεγομένην παρὰ Ἴδα γεγράφθαι πρὸς Μάριν τὸν Πέρ- 
σὴν, τὴν ἀρνουμένην τὸν Θεὸν λόγον ἐκ τῆς ἁγίας παρθέ- 
you τὸς θεοτόχου Μαρίας σαρκωθέντα ἄνθρωπον γεγενῆσ- 
θαι, καὶ τὸν θεσπέσιον Κύριλλον ὡς αἱρετικὸν διαδάλλου- 
σαν, xxl μεμφομένην μὲν τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην ἁγίαν 
σύνοδον, ὡς χωρὶς χρίσεως x«l ζητήσεως τὸν Νεστόριον 
καθελοῦσαν, xxl τὰ δώδεχα κεφάλαια τοῦ μακαρίου Κυ- 
ρᾶλον διαπτύουσαν, ἐχδικοῦσαν δὲ Θεόδωρον xal Νεστό- 


prov, xal τὰ θεοστυγῇ αὐτῶν σνγγράμματά τε καὶ δόγ- 


psit contra veram fidem, οἱ duodecim sancti Cyrilli 
capita, ac primam sanctam Ephesinam synodum, et 
pro defensione Theodori ac Nestorii. Praeterea dant 
namus etiam epistolam quam bas fertur scripsisse 
ad Marim Persam, qux negat Verbum Dei ex sancta 
Virgine Deipara Maria incarnatum hominem esse 
factum, et divum Cyrillum pro hzeretico traducit ; ac 
primam quidem Ephesinam sacram synodum repre- 
hendit, ut qu:e incognita causa Nestorium damnave- 


rit; duodecim autem capitula sancti Cyrilli conspuit, 


Nestorio vero et Theodoro eorumque impiis scriptis 
et opinionibus patrocinatur. Quapropter effrenes hx- 
reticorum istorum linguas, impiissimaque scripta, 
ipsosque ad extremum in falsis suis opinionibus ac 


ματα. Διὸ δὺ τοίνυν τὰς μὲν τῶν αἱρετικῶν τούτων, x«l [) malitia perseverantes, optimo jure patri mendacio- 


πάντων ἀθυροστόμους γλώσσας, καὶ τὰς τούτων ἀσεθε- 
στάτας συγγραφὰς, αὐτούς τε τοὺς αἱρετιχοὺς τοὺς μέ- 


χρι τέλους ἐμμείναντας τῇ οἰχείᾳ καχοδοξίᾳ καὶ πονηρία, 


μετὰ τοῦ πατρὸς τοῦ ψεύδους εἰχότως διαθόλον συνα- 


rum diabolo annumerantes, dicemus : Vadite in [u- 
mine ignis vesiri, et. in flamma quam. concepistis 
(Isai. L). 


ριθμοῦντες "ἐροῦμεν * Πορεύεσθε τῷ φωτὶ τοῦ πυρὸς ὑμῶν, xol τῇ gloyl, D ἐξεκαύσατε. 





"n 


JUSTINIANI IMPERATORIS EPISTOLA 


ÁDYVERSUS NONNULLOS IMPIUM THEODORUM ATQUE INIQUA EJUS DOGMATA, ET RPISTOLAM 185 
DICTAM, NEC NON THEODORI LIBROS CONTRA CATHOLICAM RiDEM, SCRIPTIS PRUPUGNANTES, 





“ * ? 1 *- *. , : 
"Ico» ἐπιστολῆς ἀντιγραφείσης παρὰ τοῦ εὐσεδεστάτου 


x«i χρεστιανικωτάτου Βασιλέως [ουστινιανοῦ πρός τι- 
νας γράψανταρικαν ἐχδικόσαντας Θεόδωρον τὸν δυσσεθῇ, 


* 


Exemplar epistola a piissimo utque  Christianissimo 
imperatore Justiniano perscripta adversus nonnul- 
los impium Theodorum atque iniqua ejus dogmata, 


.- 4. 7 


Y 
i 


976 


χαὶ τὰ αὐτοῦ δό καὶ 
"I6 ieistci gm συγγράμματα ἀν τὰ 
κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως γεγραμμένα. 

Τράμματα ὑμῶν ἐδεξάμεθα, ἅπερ ἀναγνῶντες ἐθαυμά- 
σαμεν, ὑμᾶς μὴ ἐννοήσαντας τὴν τοῦ κυρίου διδασχαλίαν 
λέγοντος, « Μάθετε ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι, xod ταπεινὸς 
τῇ καρδία, » ἀλλ᾽ εἰς τοσοῦτον ὑπερηφανείας ἀρθέντας, ὡς 
πάντας τοὺς ἱερεῖς τῆς τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίας ἐξουδενῶσαι, 


καὶ μόνους ὑμᾶς αὐτοὺς ἐχ πάντων διχαιῶσαι, καθάπερ. 
ἐκεῖνος ὁ Φαρισαῖος, ὃς οὐδὲ τὸν τελώνην κατοχρίνας ἐδε-. 


χαιώθη" xol ἐν ὅσῳ ὑλπίζομεν ὑμᾶς, ὅμοια τοῖς λοιποῖς 
ἱερεῦσι φρονεῖν, ηὕρομεν παρ᾽ ἕλπίδας ἐχεῖνα ὑμᾶς ἐχδι- 
ποῦντας τὰ καὶ τῷ Θεῷ, καὶ τῇ ὀρθῇ πίστει ἐναντιούμενα" 
xxi ὅμως τοιαύτην ἀσέδειαν ἐχδιχοῦντες, ἴσους ὑμᾶς 
αὐτοὺς εἶναι τοῖς ἀποστόλοις ὑπελάδετε λέγοντες, μὴ 
ὀφέλειν τινά ὡς ἀγροίχους ὑμᾶς ὀνειδίζειν " ἐπειδὴ xal ὁ 
Góc ἀγροίχοις προσέταξεν κηρύττειν τὸ εὐαγγέλιον * xod 
μεῖς μὲν el καὶ ἀγροίχους, ὡς λέγεται, ὑμᾶς ἐκαλέσαμεν, διὰ 
τοῦτο οὕτως εἴπομεν, ἐπειδὴ ἀγνοοῦντες τὴν ἐχχλησιαστι- 
κὰν τάξιντε xal παράδοσιν καὶ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν, τοιαύ- 
τὴν ἀσέθειαν ἐχδιχεῖται [ F. ἐχδιχεῖτε]" τοὺς ἀποστόλους δὲ, 
οὗς ὑμεῖς ἀγροίχους καλεῖται [ F. καλεῖτε], ὁ Θεὸς ἐπελέξατο 
ἑαυτῷ, xel τοῦ ἰδίον πνεύματος καὶ χάριτος καὶ σοφίας 
ἐπλόρωσε, καὶ οὕτως αὐτοὺς ἀπέστειλεν, ἵνα τὰ ἔθνη τὰ 
τὸν Θεὸν ἀγνοοῦντα πρὸς τὰν τῆς ἀληθείας ὁδὸν ὁδηγήσω- 
σιν᾿ ὅθεν καὶ αὐτοῖς μόνοις τοῖς ἀποστόλοις εἶπεν, « Ὑμεῖς 
ἐστε τὸ φῶς τὸῦ χόσμου"» φανεροὲ τοίνυν ἐστὲ, καθάπερ 
ὅ ἀπόστολος εἶπεν, € μὴ νοοῦντες, μήτε ἃ λέγετε, μήτε 
περί τινων TP ) ὅτι ἑτολμήσατε x«l τοῖς ἀπο- 
, στόλοις ἑαυτοὺς ἐξισῶσαι, χαὶ τοὺς πατριάρχας καὶ πών- 
τας τοὺς ἱερεῖς ἐνυδρίσαι. Τοσοῦτον δὲ τὴν ἐχχλησιαστιχὴν 
κατάστασιν οὐχ ἰφυλάξατε, ὅτι [F. ὥστε] τὸ ἐν μηδενὶ 
χρόνῳ γενόμενον ὑπὸ Χριστιανῶν ἐτολμήσατε ποιῆσαι. 
Βάντων γὰρ τῶν μακαριωτάτων πατριαρχῶν τὴν πρὸς 
ἀλλήλους ἕνωσιν ἐχόντων οὐδεὶς ἑαυτὸν τῆς καθολικῆς 


ἀχκλησίας ἐχώρισεν, εἰ μὴ γανερῶς αἱρετικὴ μανία χα-᾿ 


Tely sco: ὅπερ ὑμεῖς ἐπὶ τοῦ πάξοντοι ποιεῖν ἐσπου- 
δάσατε" ἀλλ᾽ εἰ χαὶ τοῦτο γέγονεν παρ᾽ ὑμῶν, ὅμως ἡμεῖς 
οὐ πανόμεθα πᾶν ὃ τι οὖν πρὸς ἐπανόρθωσιν ὑμετέραν 
καὶ ποιοῦντες xol γράφοντες. Ἐπειδὴ τοίνυν ἐγράψατε 
λόγοντες, διὰ τοῦτο ἡμᾶς σπουδὴν ποιήσασθαι τὰ τρία 
ταῦτα πιφάλαια καταδιχασθῆναι, τουτέστι Θεόδωρον 
μετὰ τῶν οἰχείων συγγραμμάτων, xal τὴν Aryonbeme Ἴδα 
ἐπιστολὴν, καὶ τὰ Θεοδωρέτον συγγράμματα, ἵνα τὸ 
θέλημα πληρωθῇ τῶν ἀπὸ τῆς καθολιχῆς ἐχκλησίας ἑαν- 
τοὺς χωρισάντων, γινώσκετε ὅτι ἡμεῖς οὐ δι' ἐχείνους 
ἐποιήσαμεν τοῦτο, ἀλλὰ πρῶτον μὲν διὰ τὴν ἀσέβειαν 
τῶν προειρημένων κεφαλαίων, ἔπειτα δὲ, ὅτι τινὲς τὸ 


Νεστορίου ὅ ὄνομα σιωπᾶν πρησποιούμενοι διὰ τῶν προει-᾿ 


ρυμένων, αὐτὸν Νεστόριον καὶ τὴν χαχοδοξίαν αὐτοῦ 
εἰσαγαγεῖν ἐπεχείρουν τὴν ἀσέδειαν τῶν χεφαλαίων τού- 
τῶν τῇ χαϑολικῇ ἐχκλησίᾳ προσάπτοντες. 


tate. incenderemur , Ut ἃ catholica separarentur Ecclesia : 


VIGILIUS. PAPA. 
μένην A — et —— Iba: dictam, nec non Theodoriti libres 


905 . 


conira catholicam fidem, scriptis propugnantes 5. 
Litteras vestras accepimus, quas cum legereanus, 


vehementer mirati sumus, vos minime ad eam domi- 
nicam institutionem advertentes.animun, qua dictum 
est : Discite a me quia mitis sum οἱ humilis corde 
(Matth. xi, 29), in id fastigii esse sublatos, ut nibili 
faciendos universos Ecclesix Dei antistites judicetis, 
vos autem solum pre ceteris justitiam consecutos 
6856 arbitremini ; ejus propterea Pbhariszei similes, qui 
justificatus non. est, quod. publicanum. condemnasset 
iniquitatis (Luc. xvur, 14). Cumque vos haud ab cz- 
teris sacerdotibus dissimilia sapienter sentire spera- 
remus, inopinato invenimus, dogmata a vobis cum 
Deo rectaque flde ejus pugnantia sustineri, simulque 
ejusmodi impietatem omni comatu defendentes, id 
vobis presidio sumere, quod apostolis pares vos 
esse jactetis, neque fas esse, ut a quopiam imperitis 
atque ruditatis reprehendamini, propterea quod 
Deum etiam ipse rudibus atque agrestibus homim- 
bus mandaverit Evangelii sui pradicationem. Ac 
nos quidem , cum agrestes vos nominaremus, ea usi 
sumus loquendi ratione, propterea quod ecclesiasti- 
cas regulas atque traditiones negligentes , ipsiusque 
orthodoxa fidei iraperiti, eam impietatem propugna- 
retis. Apostolos namque, quos vobis agrestes appel- 
lare libuit sibi przelegit Deus, Spirituque suo atque 
sapientia replevit, eaque ratione przparatos misil, 
ut gentibus qux ignorant Deum, duces essent ad se- 
mitam veritatis. Itaque Apostolis ipsis unice dictum 
est : Vos estis lux mundi (Math. v, 14), lucidi ergo 
estote, quemadmodum ipsis iterum subjectum est a 
Domine : Nolite cogitare, neque quid loquamini, ne 
que qua de re laturi sitis testimonium (Matth. x, 29). 

Ausi estis vosmetipsos apostolis comparare, om- 
nesque sacerdotes injuria lacessere non estis veriti, 
atque adeo a vobis oeglecte sunt ecclesiasticze san- 
ctiones, ut id moliri per'summam audaciam institue- 
rius, quod nulla unquam Christianz religionis setate 
fleri a quopiain tentatum est. Beatissimis videlicet 
patriarchis mutuam traditionem omni tempore invio- 
latam vicissim custodientibus, nemo unquam, nisi 
qui palam hzretíca vesania captus esset, Ecclesiou 
schismate divisit, quod vos impresentiarum ut Be- 
ret curavistis. Cui quidem malo quod patrare ag- 
gressi estis , ut ipsi medeamur, vehementi flagramus 


Q aesiderio, qui nimirum opere ac scriptis id unum 


contendimus, ut resipiscatis. Jam vero, cum in hanc 
sententiam scripseritis, a nobis diligenter curatum 
esse, ut tria hxc capitula, Theodorus scilicet cum 
scriptis suis, epistola qux» lb: dicitur, Theodoriti- 
que pariter scripta condemnarentur, hoc animo, ut 
voluntati nostre fleret satis, quod incredibili cupidi- 
eognoscite, id mipime a nobis eorum 


causa factum fuisse; sed primo quidem quod graviter commoti essemus eorum capitulorum impietate, 
post autem, quia non defaerant, qui suppresso Nestorii nomine, Nestorii tamen studentes partibus, erro- 
neam ejus fidem imducere niterentur,. Écclesizque tribuere non vererentur "eorum capitum impietatem. 


sog reri m epistola, cum omnibus adhuc ignota 
uuerit, unique rei ecclesiastice promovend:e 
 eonferal, nunc c addita Latina versione, quam elegan- 
ἴον; confecit. Clariss, Dominicante familie Monachus 


Jo. Dominicus Stratico, in lucem prodit, ex recern- 
sione V. Cl. Augeli Mar. Bandini. L U. D. et Caesarei 
Μεβίοοα bibliothece preefecti. --ς 


ὰ ἐκ 
t. P *- 


qn 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. . 


418 


Διὰ τοῦτα ἡμεῖς, εἰ καὶ φανερὰ ἡνιἡ τῶν αὐτῶν χεφα- A — Quanquam igitur. capitulorum inlquitas manifesto! 


λαίων ἀσέβεια, ὅμως ἀρωτήσαμεν τοὺς. ἱερεῖς τῆς τοῦ 
Θεοῦ ἐχκλησίας, τέ περὶ τούτων φρονοῦσιν" οἵ τινες δεῖξαι 
βουλόμενοι, ὅτε τὸν ταιαύτην ἀασέδειαν ἡ καθολοιὰ ἐχχλη- 
σία οὐδὲ ἔσχε ποτὲ, οὐδὲ ἔχει, κατεδίκασαν vol αὐτοὶ 
τὴν τοιαύτην δνασέθειαν, ἐξαρχῆς ὑπὸ τῶν ἁγίων πατέρων 
χαταδεδικασμένην᾽ οὐδὲ γὰρ οἱ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας 
πεχωρισμένοι περὶ τούτων τῶν κεφαλαίων λόγον τινὰ 
ποιοῦνται, εἰδότες ὅτι ταῦτα οὐδεὶς δύναται χριστιανοῦ 
προσηγορίαν ἔχων ἐχδιχεῖν, ἀλλὰ τῷ ὅρῳ ἐναντιοῦνται 
τῆς ἁγίας ἐν Χαλκηδόνε συνόδου, τῷ περὶ τῆς πίστεως 
προινεχϑέντι πρὸς κατάχρισιν Νεστορίου, καὶ Éugp χοῦς, 
xai τῆς αὐτῶν ἀπιστίας. Οἱ γὰρ τοῖς ὀρθοῖς τῆς ἐχκλη- 
σίας ἐναντιούμενοι δόγμασιν, ἐπιθυμοῦσιν μᾶλλον cà μνῃ- 
μονευθέντα ἀαεθῇ κεφάλαια ἐχδικεῖν τὴν ἁγίαν τοῦ Θεοῦ ἐκ- 


χλησίαν, ἵνα διὰ ταύτης τῆς προφάσεως τοὺς ἁπλουστέρονς B 


ἀπατήαωσι, καὶ τὸν Χριστιανὸν λαὸν τῆς ἐχχλησίας χωρίσω- 
σιν. Ἐπειδὴ δὲ ἐγράψατε δύο, εἰ δὴ [F. εἰ δεῖ sive εἰ x pà] 
τὴν ἀσεδῇ ἐχείνην περιέχειν ἐπιστολὴν" ἕν μὲν, ὅτι ὀρθῶς, 
ὡς λέγεται, κατὰ ᾿Απολιναρίου ἠγωνίσατο" ἕτερον δὲ, ὅτι 
χἂν ἔδοξεν ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν τὸν ἐν ἁγίοις κύ- 
ρῦλον διασύρειν, ὅμως τοῦτον τὸν σπῖλον τῆς ὕδρεως ἐν 
τῷ τῆς ἐπιστολῆς ἀνέτρεψε τέλει, καὶ διὰ τοῦτο λέγεται; 
ὑφείλειν τὴν αὐτὴν ἀσεδῇ ἐπιστολὴν ὀρθόδοξον χρίνεσθαι" 
δῆλος χαθεστήχατε, ὅτι οὔτε τὸ ὕφος, οὔτε Tuy δύναμιν 
ἔγνωτε τῆς αὐτῆς ἀσεθοῦς ἐπιστολῆς, κατὰ ᾿Απολινα- 
piov γὰρ οὐδὲν περιέχει, ἀλλ᾽ αὐτὸν τὸν ἐν ἁγίοις Κύρϑλον 
᾿Απολιναριαστὰν καλεῖ" καὶ οὐδὲ ἐν τῷ τέλει ἡ αὐτὴ ἀσε-- 
δὴς ἐπιστολὰ ἀνέτρεψε τὰ κατὰ τοῦ αὐτοῦ ἐν ἁγίοις 
εἰρημένα. κυρίλλον, μᾶλλον μὲν οὖν τὰ χείρονα κατ᾽ αὐτοῦ 
ἐν τοῖς τελευταίοις εἶπεν * προϊόντες δὲ ὅμως καὶ πᾶσαν 
τὴν ἀσέδειαν τῆς λεγομένης "16a ἐπιστολῆς, καὶ τὴν μα- 
ταιότητα τῶν κεφαλαίων, ὧνπερ ἐπέμψατε, ἀποδείξομεν. 
Πάντων γὰρ ἀναγνωσθέντων τῶν παρ᾽ ὑμῶν γεγραμμένων, 
σφόδρα ἐλυπήθημεν, ὅτι εἰς τοιαύτην ἐνεπέσατε πλάνην, 
ἄνθρωποι ἐξ ἐχείνης ὄντες τῆς χώρας, ὅπον ἀεὶ ποὸ 
ὑμῶν ἡ ὀρθὴ πίστις ἀμώμητος ἐφυλάχθῃ. Οθεν ἀναγκαῖον 
ἐνομίσαμεν εἶναι καὶ πρὸς τὰ ῥηθέντα ὑμῶν κεφάλαια 
ἀντιγράψαι, καὶ πκραινέσαι ὑμῖν ταύτης τῆς ἀσεδείας, 
x«l τοῦ ἀσεθοῦς ὑμῶν διδασχάλου ἀποστῆναι, τοῦ τὰ 
προειρημένᾳ χεφάλαια σνγγραψαμένου. ᾿Απατῆσαι γὰρ 
θέλων ὑμᾶς ῥήματά τινα προήγαγεν ix τῶν θείων γρα-" 
φῶν, & τινα νοήσας καχῶς προσαρμόσαι ῥήμασί τισι τῆς 
προειρημένης ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς ἐπεχείρισέν᾽ ὅπερ οἱ 
elprctxol πάντες ποιοῦσι, ῥήματά τινα τῶν θείων γραφῶν 


παρερμωνεύοντες, xal πρὸς τὴν διεστραμμένην ἑαντῶν D 


μεταφέροντες ἔννοιαν" xol δοχεῖ ἡμῖν ὁ ἀσεδὴς ὑμῶν δι- 
δάσχαλος, à μὴ ἀνεγνωκένχι τὴν ἀνώνυμον ἐχείνην ἐπι" 
στολὴν, ἢ ἀνεγνωχέναι μὲν καχούργως καὶ ῥήματά τινα 
ταύτης προᾳγαγεῖν, τὰ πλείονα δὲ καὶ χείρονα σιωπῆσαι. 
Λεγούσης γὰρ τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς περὶ τοῦ μακαριον 
Κυρῶλου, xxi τοῦ ἀσεδοῦς Νεστορίον, ὅτι ἑχάτεροι κατ᾽ 
ἀλλήλων βλαδεροὺς λόγους ἔγραψαν, καὶ ὅτι Νεστόριος 
μὲν ἔλεγεν, τὴν μαχαρίαν Μαρίαν μὴ εἶναι Θεοτόχον, ὡς 
γημισθῆναι τοῖς πολλοῖς ἐκ τῆς Παύλου τοῦ Σαμοσατέως 
αἱρέσεως εἶναι Κύρῶλος δὲ βουλόμενος τοὺς Νεστορίον 
ἀνατρέψαι λόγους, ὥλισθεν xol ἐνέπεσεν εἰς τὸ ᾿Απολινα- 
βίου δόγμα. Φανερόν ἐστιν ὅτι ὃ γράψας τὴν ἐπιστολὴν 
τῇ Νεστορίου μανίᾳ κεχρατημένος δείκνυται" ὃς αὐτὸν μὲν 
Νεστόριον ἀρνούμενον Θεοτόχκον εἶναι τὸν ἁγίαν παρθένον 


pateret, tamen nihilo secius Ecclesie Dei antistites 
in unum congregatos interrogavimus quid de his de- : 
cernerent esse sentiendum ; qui cum perspicuo testi- ' 
monio ostendere vellent ejusmodi errores, neque 
Ecclesie probarí, neque ullo unquam tempore pro- 
batos esse; eam impietatem initio a sanctis Patribus - 
prdamnatam suo omnes suffragio rursus proscripse: 
runt. Qui porro ob trium capitulorum defensionem, 
abiEcclesia divisi sunt, ii tacent omnino: plane 
namque intelligunt, minime posse hsc ab eo qui 
Christianus nominetur defendi; ceterum aperte 
sanct:e Chalcedonensi synodo adversantur, quie Fidei 
doctrinam definivit in Nestorii, Eutychetis errorum- 
que ab ipsis invectorum condemnationem. Quí vero 
Tectis Ecclesi: dogmatibus adversantur, omni con- 
tentione nituntur, ut. prxefata tria iniqua capita, ceu 
ab Ecclesia Dei admissa sustineri judicentur, ut hac 
videlicet ratione, simpliciores decipiant, populusque 
Christianus schismate dividatur. Ktaque cum duo po- 
tissimuni (si omnia 4025 impiis illis litteris continen- 
tur contrahantur jn pauca) scripseritis : alterum 
nempe, recte inibi contra Apollinarium disputatum 
esse ; alterum vero, epistole scriptorem, et gi videa- 
tur S. Cyrillum principio injuria lacessere, hanc ta« 
men irrogatz ab se injurize labem circa finem depu- 
lisse ; quapropter opere pretium eese, ut impia ea 
epistola catholica esse judicetur : hoc prinrum pro 
certo habetote, vos neque verborum contextum , ne- 
que sententiarum vim illius hnpiz epistole perce- 


C pisse. Non enim adversus Apollinarem concludit, 


sed sanctum Cyrillum ipsum Apollinaristis annume- 
rat, atque tantum abest ut circa ejus finem quid- 
piam ex iis qux adversus sanctum Cyrillum pro- 
nuntiala sunt, revocatione castigetur, ut circa ex« 
tremum potius ejus scriptor in Cyrillum deterius de- 
bacchatus esse videatur. Quamobrem id ipsum prin- 
cipio, simulque universam hujus quie Ilxe nuncupa- 
tur epistole impietatem, eorumque qua ad nos 
misistis capitum insaniam argoiermtis ostendemus. 
Cum enim ea omnia qus scripsistis, legissemus, ' 
gravissimo affecti sumus dolore, vos ejus urbis cives, 
in qua:semper ad πόθο usque tempora unice servata: 
fuit recta fides, in tantum errurem esse prolapsos.' 
Quapropter necessarium esse existmavinius adver- 
sus przedicta capitula ad vos scribere, atque de eo- 
rum impietate vos ipsos admonere, ut ab iniquo' 
preceptore vestro, qui ea monumentis mandavit lit- 
terarum, recedatis. Etenim cum is sibi propesuisset 
in animo vos jn deceptionem inducere, nendiullas 


. ex divinis litteris sententias hausit, quibus in pra- 


vam significationem contortis, impia ilifus epistolx 
opiniones nonnullas confirmare aggressus est, quem- 
admodum hereticis fuit semper in more positum, 
quzdam divinarum litterarum testimonia pervertere, 
atque in contrariam intelligentiam detorquere. Ita- 
que vel pr:eceptorem vestrum, nunime anonymam 
eam epistolam perlegisse existimamus, vel mala 
admodum fide, nonnulla legisse quidem ipeum , reli- 
qua vero, qux multo deteriora essent, silentio prae 





** ed 


VIGILIUS PAPA. . 


Μαρίαν, μέχρι μόνης τῆς coo ὑποψίας ἐληλυθέναι φη- À teriisse. Cum enfm in ea epistola de beato Cyrille 


σὶν, οὐ μὴν αἱρετιχὸν ἐκ τούτον gavüyar τὸν ἐν ἁγίοις 
δὲ εὐριίλλον τὸν τῆς ἐκκλησίας διδάσκαλον, εἰς τὸ ᾿Απολι- 
γαρίου δόγμα ὀλισθῆσαι διϊσχυρίξεται καὶ πεσεῖν. Διότι 
εἶπεν αὐτὸν τὸν Θεὸν λύγον σαρκωθῆναι καὶ ἐνανθρωπᾶ- 
σαι" καὶ ταῦτα μὲν τὰ ῥήματα παραλέλοιπεν, ὡς εἰρήχα- 
μὲν, ὃ διδάσχαλοξ ὑμῶν, γινώσχων ὅτε ὁ λέγων τὸν ἐν 
ἁγίοις κύρῶλον ὀλισθῆσαε καὶ πεσεῖν, καὶ αἱριτιχοὺς 
καλῶν τοὺς τούτου λόγους, πᾶσαν χκαταδικάζει τὴν ἐχ- 
κλησίαν, τὴν πατέρα καὶ διδάσκαλον εἰχύτως Κύρελλον 
ἔχουσαν. Πῶς δὲ οὐχ ἔφριξε λέγων, ὡς ὃ ἐν ἁγίοις Κύ- 
ρὗλος αἱρετικὸς ἐστιν, ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι αὐτὸς ὁ Θεὸς 
λόγος ἄνθρωπος γέγονε, καὶ ὅτι οὕτω λέγων διαφορὰν τοῦ 
γκοῦ χαὶ τοῦ ἐνοιχοῦντος ἐν αὐτῷ οὐχ ὁμολογεῖ. Διὰ 
«τούτων γὰρ τῶν λόγων οὐ μόνον τὸν ἐν ἁγίοις Κύρῶλον 
μέμφεται, ἀλλὰ xal τὸν εὐαγγελιστὴν τὸν λέγοντα, ὅτι « ὁ 
λόγος σὰρξ ἐγένετο, ν καὶ πάντας τοὺς προφήτας τὴν διὰ 
σαρχὸς ἐπιδημίαν αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ λόνου κηρύξαντας, καὶ 

μάλιστα Ἱερεμίαν τὸν λέγοντα € Οὗτος ὁ Θεὸς ἡμῶν, οὐ 

λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν" μετὰ ταῦτα ἐπὶ τῆς γῆς 
ὥφθηῃ, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη" ? xol πάλιν 
“Ησαΐαν λέγοντα, € Τὸ παιδίον Θεὸν ἰσχυρὸν ("Haal. 1x, 
θ)" » xal πρὸ τούτοις τὸν ἀπόστολον Παῦλον λέγοντα ἐν 
τῇ πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολῇ, € Ὁ χαταδὰς αὐτὸς ἐστι, 
xal ὁ ἀναδὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ 
τὰ πάντα. » Καὶ γὰρ, ὡς ἐχεῖνος ὑμῶν ὁ διδάσχαλος 
παραφρονῶν λέγει, μέμψεώς εἰσιν ἄξιοι καὲ οἱ προφῆται, 
xal οἱ εὐαγγελισταὶ, καὶ οἱ ἀπόστολοι λέγοντες, ὅτι αὐτὸς 
ὁ Θιὸς λόγος ἐνηνθρώπησεν, ὡς διὰ τούτων τῶν ῥημάτων 
τροπὴν τῆς θεότητος εἰς τὴν ἀνθρωπότητα λέγοντες γε- 


atque impio Nestorio narretur, proscidisse eos sese 
invicem conviciis; atque affirmasse Nestorium 1ni- 
nime Deiparam esse beatam Virginem, ut ipsam no- 
minari permultis ex Pauli Samosateni hierési place- 
bat ; Cyrillum contra, qui Nestorii errorem refutare 


' niteretur, lapsum pariter esse, inque Apollinarii 


dogmata descendisse : luce elarius est epistolae ejus- 
dem scriptorem Nestoriana dementia preoccupstum 
agnosci, qui Nestorium sanctam Mariam Virginem 
Deiparam fateri detrectantem, suspicionis tantum 
adversufe locum quibusdam tribuisse ; minime vero 
exinde hzereticum demonstrari contendat : Cyrillum 
autem sanctum Ecclesie doctorem in Apollinarii 
heresim incidisse diserte tradat, propterea quod 


B ipsum Deum Verbum incarnatum esse dixerit, atque 


assumpsisse humanitatem. Hzc autem verba, ut su- 
perius animadvertimus, preteriit preceptor vester, 
plane perspiciens, eum qui Cyrillum lapsum esse in 
hzresim tradat, contendatque h:ereticas ipsmn de- 
fendisse sententias, in universam Ecclesiam damna- 
tionis ferre judicium, cum universa scilicet Cyrillam, 
ut Patrem colat atque doctorem. Ceterum qui fieri 
potuit ut non exhorresceret hzreticum dicens Cyril- 
lum, propterea quod Deum Verbum hominem factum 
esse docuerit : indeque consequi subjungens, ab 
Cyrillo bx»c docente discrimen inter templum in 
eoque inhabitantem non admitti? Hac quippe aiendi 
ratione non sanctum Cyrillum criminatur, sed Evan- 
gelistam, Verbum carnem factum esse (Joann. 1, 14) 


γενῆσθοαι" ol δὲ αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἐνανθρωπῆσαι μὴ (? diserte pronuntiantem, sed prophetas omnes, qui 


ὁμολογοῦντες, φανεροί εἰσι τὸν Χριστὸν ψιλὸν ἄνθρωπον 
εἶναι, xal κατὰ χάριν υἱὸν Θεοῦ ὀνομάζεσθαι λέγοντες, 
ὡς ἡ καχοδοξία Νεστορίου καὶ Θεοδώρον τοῦ διδασκάλου 
αὐτοῦ λέγει. 


Verbi Dei adventum per carnein pradixerunt, Jere- 
miam potissimum dicentem : Hic Dews noster : alius 
adversus eum non estimabitur : post hec in terris ap- 
paruit, et. cum. hominibus conversatus. est. (Baruch 
m), atque Isaiam aientem similiter : Puer, Deus 


fortis (Isai. 1x, 6) : sed apostolum pre ceteris Paulum, cujus hzc est in Epistola su» ad Ephesios sen- 
Lentia : Qui. descendit, ipse est et qui ascendit super omnes. celos , ut impleret omnia. (Eph. rv, 9). Siigi- 
tur desipienti doctori vestro assentiri velimus , prophetas, evangelistas, apostolos hxreseos accusabi- 
τὰν, qui Dei Verbum dixerint hominem factum esse, quasi his loquendi modis admiserinf conversionem 
Diviuitatis in humanitatem. Verum qui Deum Verbum hominem factum esse non confitentur, iidem 
manifeste Christum purum hominem faciunt, per gratiam tantum Filii Dei nomine decoratum, quem- 


admodum erronea Nestorii Theodorique magistri ipsius sententia constituitur 


Al γὰρ θεῖαι γραφαὶ, καὶ ol ἅγιοι πατέρες ταύταις 


ἀκολουθοῦντες, αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον τὸν ἀόρατον, τὸν 


Divins namque Littere, atque his inherentes san- 
cti Ecclesix: Patres ipsum Deum Verbum invisibile, 


ἀσώματον, τὸν ix τοῦ φωτὸς φῶς, τόν πρὸ αἰώνων, καὶ [) corporis expers, lumen de lumine, ante szcula et 


ἀχρόνως ix τοῦ πατρὸς γεννηθέντα αὐτὸν χατελθεῖν, xal 
σαρχωθῆναι, x«l ἐνανθρωπῆσαι λέγουσιν. Καὶ ὁ μὲν ἐν 
ἁγίοιᾳς Γρηγόριος ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὰ Θεοφάνια οὕτω 
λέγει" € Δὐτὸς ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος, ὁ ὃ προαιώνιος, ὁ ἀύρατος, 
ὃ ἀπερίληπτος, ὁ ἀσώματος, ἡ Ex τῆς ἀρχῆς ἀρχὴ, τὸ 
ἂχ τοῦ φωτὸς φῶς, ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀθανασίας 
τὸ ἐχμαγεῖον τοῦ ἀρχετύπον, ἡ μὴ χινουμένη σφραγὶς, 
ἡ ἀπαράλλαχτος εἰχὼν, 0 τοῦ πατρὸς ὅρος xal λόγος inl 
τὴν ἰδίαν εἰχόνα χωρεῖ xal σάρκα ςορεῖ διὰ τὴν a«pxa, 
xai ψυχὴ νοερὰ διὰ τὴν ἐμὴν ψυχὴν μίγνυται, τῷ ὁμοίῳ 
τὸ ὅμοιον ἀναχαθαίρων, καὶ πάντα γίνεται πλὴν τῆς ἁμαρ» 
τίας ἄνθρωπος, κυηθεὶς ἐκ τῆς παρθένον xal ψυχὴν xal 
σάρχα προχαθαρθείσης τῷ πνεύματι ἔδει γὰρ καὶ γέν- 
γησιφοτιμηθῆναι, vat παρθενίαν προτιμηθῆναι. ») Τὰ πᾳ- 


2 : 


tempora ex Patre genitum, hoc idem advenisse, et 
incarnatum esse, et hominem factum esse disertis- 
sime confitentur. Sanctus enim Gregorius in sermone 
de Theophaniis, seu de Christi Nativitate hzec habet : 
« Ipsum Dei invisibile Verbum, ille sceculis antiquior, 
ille incomprehensibilis, ille incorporeus , illud lumen 
ex lumine, ex principio principium, fons vite et im- 
mortalitatis, illa archetypi expressio, illud immotum 
sigillum, illa per omnia similis imago, ille Patris 
terminus et ratio; ille, inquam, ad imaginem suam 
se confert, et carnem ob carnem gerit, et anime 
intellectuali propter animam meam jungitur, ut si- 
mile per simile repurget, atque bumana omnia, 
excepto peccato, suscipit, conceptus quidem ex Vir- 


hd e. 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


- 


ρακλήσια δὲ χαὶ ὁ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος ἐν τῷ περὶ τοῦ À gine, animo, el corpore a Spiritu prepurgata; nam 


ἁγίον πνεύματος λόγῳ χατὰ ᾿Ἀρειανῶν οὕτω λέγει" € Ὁ 
γεννηθεὶς ἄνωθεν Ix τοῦ πατρὸς ἀῤῥήτως, ἀφράστως, 
ἀχαταλήπτως,, ἀϊδίως, αὐτὸς ἐν χρόνῳ γεννᾶται χάτωθεν 
ix τῆς παρϑένου Μαρίας. » Καὶ πάλιν ὃ ἐν ἁγίοις Βασί- 
Aog πρὸς ᾿Αμφϑόχιον γράφων ἐν τῷ ὀγδόν κεφαλαίῳ 
οὕτω; εἶπεν € Οὐ γὰρ τοσοῦτον οὐρανὸς, xal γῆ, xxl τὰ 
μεγέθη τῶν πελαγῶν, καὶ τὰ ἐν ὕδασι διαιτώμενα, καὶ 
τὰ χερσαῖκ τῶν Loon, καὶ φυτὰ, xal ἁστέρες, καὶ ἀὴρ, 
xxl ὧραι, xxl ἡ ποικῦη τοῦ παντὸς διακόσμησις τὸ 
ὑπερέχον τῆς ἰσχύος συνίστησιν, ὅσον τὸ δυνηθῆναι τὸν 
Θεὸν τὸν ἀχώρητον ἀπαθῶς διὰ σαρχὸς συμπλακῆναι 
τῷ θανάτῳ, ἕνα ἡμῖν τῷ ἰδίῳ πάθει τὴν ἀπάθειαν χαρί-» 
σηται. 9 'AJ)X xal ὃ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος ἐπκίσχοπος 
ix τῆς τῶν ᾿Αφρῶν χώρας ἐν τῇ περὶ τοῦ συμβόλου ἔχθέ- 
σειταῦτα λέγει" € Εἰπὲ καὶ σὺ ἔ,᾿Δαδακούμ προφῆτα, μαρ- 
τυρίαν περὶ τοῦ Χριστοῦ. Κύριε, φησίν, εἰσακήκοα τὴν 
ἀχοήν σου, καὶ ἐφοθήθην᾽ κατενδησα τὰ ἔργα σου, ὃ Θεὸς, 
xxi ἐξέστην. ν Ποῖα ἔργα τοῦ Θεοῦ οὗτος θαυμάσας 
ἐξίστῃ; μή τι τὴν χτίσιν τοῦ χόσμου ; μὴ yévorro* ἀλλ᾽ 
ἄχουσον πρός τι ἐξέστη. ε Ἐν μέσῳ, φησὶ, δύο ζώων 
γνωσθήσονται τὰ ἔργα σου" ὅτι σὺ ὁ Θεὸς λόγος σὰρξ 


ἐγένον" ἐν μέσῳ δύο ζώων γνωσθήση. Τίς ὧν μέχρι τινὸς 


χατέδης. Ἐχστῆναί με πεποίηχας,, ὅτι ὁ λόγος, δι᾽ οὗ τὰ 
πάντα ἐγένετο ἐν φάτνῃ ἐτέχθης. » Τὰ ὅμοια δὲ καὶ ὁ ἐν 
ἁγίοις Δέων πάπας Ῥώμης ἐν τῇ πρὸς δλαυιανὸν τὸν 
ἀρχιεπίσχοπον Κωνσταντινουπόλεως ἐπιστολῇ οὕτως εἷς 
ftv' ε Ὁ ἀπαθὲς Θεὸς οὐκ ἀπηξίωσε παθητὸς εἶναι &v- 
θρωπος, καὶ ὁ ἀθάνατος νόμοις ὑποχεῖσθαι θανάτον.» 


et Nativitatem honore aflicj, et virginitatem prw- 
ferri oportebat. » Simili prorsus modo Athanasius 
edisserit in ea oratione quz adversus Arianos est, 
de Spiritu sancto. « Ille, inquit, qui sursum in ccelis 
ex Patre genitus erat ineffabililer, inexplicabiliter, 
immutabiliter, :eterne : ipse in terris deorsum geni- 
tus est in tempore ex Virgine Maria. » Basilius pa- 
riter octavo libri ad Amphilochium capite sic scribit : 
« Neque enim colum ac terra, immensaque maria, 
nec animantia, vel in aquis, vel in terris degentia, 
nec plante, nec astra, nec aer, nec hor, nec mul- - 
tplex universi ornatus excellentiam potentix illius 
nobis perinde commendant, atque quod Deus in- 
comprehensibilis sic per carnem conflictatus est , ut - 


B ipsa divinitas nihil pateretur, quo nobis sua morte 


largiretur immortalitatem. » Sanctus etiam Augusti- 
nus Africans cujusdam civitatis episcopus, in expo- 
sitione Symboli disserit in hunc modum : « Protulit 
tibi [Grec. profer et tuj Habacuc propheta de Christo 
testimonium : Domine, inquiens, audivi auditionem 
tuam, et tinuri, intellexi opera tua, Deus, et expavi. Qux- 
nam opera Dei hic admiratus expavit? Num mundi 
creationem ? Nequaquam. Cur autem expaverit, ac- 
cipe. In medio,inquit, duorum animalium cognoscen- 
tur opera tua, Deus, quoniam tu Deus Verbum caro 
factum in medio duorum animalium innotesces. Qua- 
lis cam esses, usque quo descendisti ! Obstupefacera 
me fecisti, quoniam Verbum, per quem facta sunt 
omnia, in presepe natus es.» Horum similia sanctus 


Leo Romanus pontifex habet in epistola ad Flavianum archiepiscopum Constantinopolitanum. « Impassibilis, 
inquit, Deus non dedignatus est esse homo passibilis, et immortalis mortis legibus subjacere. » 
Kal ταῦτα μὲν ol τε θεῖαι γραφαὶ, καὶ ol ἅγιοι πα- Ὁ. In hanc igitur sententiam divinz Litterze sanctiqua 


τέρες εἰρήχασιν" ὅσον δὲ πρὸς τοὺς ὑμετέρονς λόγους 
κατηγορίας εἰσὶν ἄξιοι, ὡς σύγχυσιν τῆς σαρχὸὴς, καὶ 
τῆς θεότητος εἰσάγοντες, ἐπειδὴ αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον 
ἄνθρωπον γεγενῆσϑαι εἰρόχασιν, ὁπότε καὶ τὸν ἐν ἁγίοις 
Κύρῶλον λέγοντα αὑτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἄνθρωπον γενέσθαι 
ούγχυσιν εἰσάγειν διὰ τούτων τῶν ῥημάταν εἰρήκατε. 
Ὅτι δὲ ὁ τῶν ἐπιστολὴν γράψας τῇ Θεοδώρου κατεχόμενος 
μανίᾳ ἀρνήσατο τὸν Θεὸν λόγον ἄνθρωπον γεγονέναι, ἐξ 
αὐτῶν δείξωμεν τῶν χατὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ ἀσεθοῦς τῷ 
αὐτῷ aipscixQ Θεοδώρῳ γραφέντων. Ἐν γὰρ τῷ τετάρτῳ 
λόγῳ γράφει οὕτως" € Δεδωχέναι col τινας τῶν ἡμετέρων 
εἶπας τὰ οὐχ ἄν ποτε δοθέντα παρά τινος τῶν τῆς ἐχχλη- 
σιαστιχῆς ἀντέχεσθαι δόξης ἑσπουδαχότων. Ἐπυνθανό- 
μεθα γὰρ εἰ τὸν Θεὸν λόγον ὁμολογοῦσιν ἄνθρωπον γεγε- 
γῆσθαι εἰπὼν ἐπήγαγες ἐδίδοσαν. καὶ τίς ἄν ἔχων νοῦν 
ἄνθρωπον εἴποι τὸν Θεὸν γεγενῆσθαι λόγον, ὡς ὑμεῖς 
φατε; εἰ μὴ ἄρα τὴν αὐτὴν ὑμῖν πρότερον νοσήσειεν 
ἄνοιαν. Ἡμεῖς γὰρ εἰληφέναι ἄνθρωπον τὸν Θεὸν λόγον 
xai σφόδρα φαμὲν, γεγενῆσθαι δὲ ἄνθρωπον καθ᾽ ὑμᾶς, οὐχ 
ἄν ποτε εἰπεῖν ἀνασχοίμεθα. » 


nem factum esse, quemadmodum exprimere vobis 

Αποδει χθέντος τοίνυν διὰ τῶν εἰρημένων Θεοδώρῳ 
σύμφωνον εἶναι τὴν ἀσέδειαν τῆς ἐπιστολῆς τῇ αἱρετιχῇ 
ἐκείνου μανία, πῶς οὐ δικαίως πᾶς τὴν ἐλπίδα ἔχων εἰς 
τὸν σαρκωθέντα xal ἐνανθρωπήσαντα Θεὸν λόγον, ὁμοίως 


Patres loquuntur, vestra scilicet sententia castigandi, 
tanquam carnis divinitatisque confusionem indu- 
centes, cum ipsi quoque Dei Verbum hominem 
factum esse diserte pronuntient , eadem prorsus ra- 
tione qua Cyrillum aientem, ipsum Dei Verbum 
hominem factum esse, quasi confusionis hoc aiendi 
mmodo invectorem, traduxistis. Coeterum epistolz illius 
auctorem Theodori deliramentis captum negasse 
Deum Verbum hominetn factum esse fateri, ex his 
manifeste conclusimus, qux ab ipso ad hzreticum 
Theodorum contra impium Apollinarium scripta 
sunt. Hzc quippe in quarto sermone scribit : « Dixi- 
sti quosdam ex nostris nonnulla sentire qux:e nun- 
quam iis probata sunt qui ecclesiasticis dogmatibus 
adbszrere stadent. Cum enim ab iis sciscitati esse- 
mus, num Dei Verbum hominem factum esse faterin- 
tur, affirmans protulere responsum. Quis autem meriti 
[F. mentis] compos Deum Verbum factum esse dixe- 
rit, ut a vobis proponi solet, nisi qui primum demen- 
tie vestr:e morbo sit affectus ? Nos porro Deum homi- 
nem assumpsisse constanter fatemur, ceterum homi- 


consuetum est, nulla ratione dici toleramus. » 


Cum itaque ex iis que ad Theodorum scribit, 
ostendat cum hujusce deliramentis epistolz impieta- 
tem egregie convenire, quomodo non quisque justus, 
cujus sit in Dei Verbo incarnato homineque facp 


* Legendum εἶπε καί σοι ᾿Αμδακοὺμ προφήτης, 8i textuum Graci-et Latini consonantia desideretur. Εριτ. 


pec- 


PEU MEE VIGILIUS PAPA 


234 


«al Θεόδωρον, xal τὴν εἰρημένην ἀσεδῇ ἐπιστολὴν χατα- A 1ocata spes, Theodorum, unaque impiam suu] epi- 


διχάσει; Ἐπειδὰ δὲ ἐπαινεῖτε τὴν ἀσεδή ἐπιστολὴν περιέ» 
χουσαν, ὅτι ὁ λέγων αὑτὸν τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῶᾶναι 
καὶ ἐνκνηὴρωπίσαι τὴν διαφορὰν ἀναιρεῖ τοῦ ναοῦ xol τοῦ 
ἑνοιχοῦντος ἐν τῷ ναῷ, γινώσκετε ὅτι διαφορὰν μὲν τῶν 
φύσεων, ἐξ ὧν ὁ εἷς Χριστὸς ὁ κύριος xal Θεὸς ἡμῶν 
συνετέθη, ὀρθῶς ἡ ἁγίᾳ τοῦ Θεοῦ ἐκχλησία χυρύττει" 
διαφορὰν δὲ τοῦ ναοῦ xal τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν αὐτῷ, οὐδεὲς 
cq ἁγίων πατέρων ἐδίδαξεν. ἀλλὰ μόνοι οἱ ἀσεδεῖς Na- 
στόριος xal Θεόδωρος εἰρήκασι, δύο ἐντεῦθεν πρόσωπα 
εἰσάγειν βουλόμενοι. κἄν γὰρ αἱ θεῖαι γραφαὶ, καὶ οἱ ἅγιοι 
κατέρες τῇ τοῦ ναοῦ ὀνομασία κέχρηνται, ἀλλὰ τὸ σῶμα 
τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ σημαένοντες τοῦτο λέγουσι; 
χαθὼς εἶπεν ὁ εὐαγγελιστής" € Λὐτὸς δὲ ἔλεγε περὶ τοῦ 
ναοῦ τοῦ σώματος αὐτοῦ. » Οὐδεὲς γὰρ τοῦ ἑνὸς προσώ- 


stolam condemmabit? Cum aulem id vehementer 
probetis, quod in exsecrabili ea epistola traditur, 
doctirimam nimirum qua Verbum Deus incarnatus 
homoque factus dicitur, discrimen inter templum 
atque in templo inbabitantem sustollere, cognoscite, 
naturarum diversitatem, ex quibus unicus Christus 
Deus atque Salvator noster constituitur, recte ab 
sancta Dei Ecclesia predicari; czeterum templi hoc, 
atque in ipso inhabitantis discrimen a nemine un- 
quam sanctorum Patram fuisse propositum, sed ab 
impiis solum Theodoro atque. Nestorio excogitatum, 
quod duas exinde personas inducere decrevissent. 
Quod si quandoque divine Littere sanctique Eccle- 
sim Patres hac quoque templi translatitia usi sunt 


που ToU Χριστοῦ διαφορὰν πρὸς ἑαντὸ εἶναί gnat», ὡς p appellatione, id tamen , ut significarent tantum Uni- 


ἄλλον ἐν ἄλλῳ εἶναι, ἀλλὰ τῶν φύσεων μόνον, ἐξ ὧν ὁ εἷς 
Χριστὸς ἀσυγχύτως x«l ἀδιαιρέτως ἀπετελέσθη. 


geniti Filii Dei corpus adhibuere, eo prorsué& modo 
quo de ipso inquit Evangelista : Jpse autem loqueba 
tur de templo corporis suis (Joan. n, 91). Nen: 


porro hzc in unica Christi persona invexit discrimina , quasi alia in alia sit, verum distinctionem tantum 
naturarum admiserunt, ex quibus unus Christus perficitur, non commixtionem passus , neque divisionem. 


Kal ὑμεῖς τοίνυν τὴν vic ἐπιστολῆς ἐχδικοῦντες ἀσέ- 
ὄειαν, τῆς ἀρνουμένης αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἄνθρωπον 
γεγενῆσθαι, πρόδη)οι καθεστήχκατε δύο πρόσωπα εἰσάγον- 


τες, καὶ ταῦτα νοοῦντες περὶ τοῦ Χριστοῦ ὡς ψιΔοῦ ἀν. 


θρώπον᾽ ὅπερ ὁ ἀπόστωος εἶπεν διὰ τοὺς πιστοὺς € ὅτι 
ὑμεῖς ναὸς Θεοῦ ἐστε, καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰχεῖ ἐν 
ὑμῖν.» Ὡς κατὰ τὴν ὑμετέραν πλάνην μηδεμίαν εἶναι 
διαφορὰν μεταξὺ ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων, καὶ τοῦ Χριστοῦ, 
καθὰ καὶ αὐτὸς Θεόδωρος ὁ αἱρετιχὸς, ὃ διδάσκαλος τοῦ 


Vos itaque illius epistole impietatem defendentes, 
qua Deum Verbum hominem factum esse negatur, 
manifesto duplicis in Christo admissz personz red- 
arguimini, atque hoc modo de Christo, tanquani 
puro homine deliria docentes, in eamdem de ipso 
sententiam loquimini, qua de credentibus dictum est 
ab Apostolo : Quoniam templum Dei estis vos, εἰ De 
Spiritus. inhabitat in. vobis (I Cor. m, 16); ita ut, si 
erroris vestri babenda sit ratio, nullum jam £upersit 


γράψαντος ἐὴν ἐπιστολὴν, ἐν τῷ τρίτῳ κατὰ 'Δπολιναρίου C nos homines inter. Christumque discrimen, juxta id 


λόγῳ παραφρονῶν ταῦτα ὡς ix προσώπον τοῦ Χριστοῦ 
λέγει" « Ἐγὼ μὲν, ἂν ὁρᾶτε δύναμαι μὲν ποιεῖν οὐδὲν χατὰ 
τὴν οἰχείαν φύσιν ἅτε ἄνθρωπες ὧν. Ἐργάζομαι δὲ, 

ἐπειδὴ ἐν ἐμοὶ μένων ὁ πατὴρ ἅπαντα ποιεῖ, Ἐπειδὴ γὰρ 


ἐγὼ τε, φησὶ, ἐν τῷϊπατρὶ, καὶ ὁ πατὰρ ἐν ἐμοὶ, Θεὸς δὲ 


λόγος ἐν ἐμοὶ ὃ. τοῦ Θεοῦ μονυγενής, δῆλον ὅτι καὶ πατὴρ 
qUv. αὐτῷ, ἐν ἐμοί τε μένων, xai τὰ ἔργκ ποιῶν" καὶ θαν- 
μαστόν γε οὐδὲν ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ τοῦτο νομίζειν, σαφῶς 
αὐτοῦ περὲ τῶν λοιπῶν λέγοντος ἀνθρώπων, --- Ὁ ἀγαπῶν 
μὲ τὸν λόγον μὸν τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μον ἀγαπώσε: &»- 
τὸν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα, καὶ, puni παρ' αὑτῷ 
πορήσομεν. -Εἰ γὰρ παρ᾽ ἑχάστῳ τῶν τοιούτων 0 τε πατὴρ 
x«l ὁ νἱὸς τὴν μογήν ποιοῦνται, τί θαυμαστὸν εἰ ἐν τῷ 
χατὰ, σάρχα δεσπότῃ Χριστῷ ἄμφω χατὰ ταντὸν νομί- 
ζοιντο μένειν, τῆς κατὰ τὴν οὐσίαν χοινωνίας προσιεμένης, 
ὡς εἰχὸς, καὶ τὴν τῆς μονῆ; χοινωνίαν. » 

Τούτων τοίνυν οὕτω παρὰ τοῦ δυσσεδοῦς Θεοδώρου 
εἰρημένων, οὐ θαυμαστὸν, εἴπερ ὁ ἐκπεσὼν τοῦ Θεοῦ τῇ 
ἀσεθείᾳ συνεζευγμένην ἔχει καὶ μωρίαν, καθὼς περὶ τῶν 
ἀσεβῶν ὃ προφήτης Ἡσαΐας λέγειν € Ὁ μωρὸς μωρὰ λα- 
λήσει, καὶ ἡ χαρδία αὐτοῦ μάταια νοήσει. » Ὃ γὰρ τὸν 
πατέρα x«l τὸν υἱὸν οὕτω μένειν ἐν τῷ Χριστῷ, χαθὼς 
καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις διισχυριζόμενος, καὶ μὴ 
ὁμολογῶν τὸν Χριστὸν εἶναι τὸν Θεὸν λόγον σαρκωθέντα 
καὶ ἐνανθρωπήσαντα, πῶς λέγει Xpurcó» xara σάρχα; 
Οἱ γὰρ ἅγιοι πατέρες ὁμολογοῦντες τὸν Χριστὸν εἶναι τὸν 
Θεὸν Xy» σαρχωθέντα xxi ἐνανθρωπήσαντα,, OT ἄν τι 
περὶ αὐτοῦ ταπεινὸν λέγουσιν, ὀρθῶς ἐπάγονσι τὸ χατὰ 
σάρκα. ᾿Αλλ᾽ εἰ καὶ προσῆκον ἦν τοὺς Θεύδωρον ἐχδιχοῦγ- 


quod Theodorus h:zreticus illius epistole scriptoris 
magister in tertio adversus Ápollinarium sermione, 
Christum de se ipso loquentem.introducens hoc mo- 
do, inepte commentus est : « Ego quidem, quem 
prospicitis nihil facere possum secondun) meam  na- 
turam, cum homo sim : operor autem, quoniam in 
me manens Pater cuncta operatur : enimvero, in- 
quit, et ego in Patre, et Pater in me, Deus autem 
Yerbum unigenitum in me est : certum est, quod et 
Pater cum ipso in me manet, et opera facit. Et non 
est mirandum de Christo hzc existimari, cum evi- 
denter ipse de c:eteris hominibus dicat : (Qui diligit 
me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget 
eum, ei ad eum veniemus, eL mansionem apud eum [α- 


D ciemus (Joan. xiv, 25). Si enim apud quemque ejus- 


modi hominum et Pater et Filius mansionem fa- 
ciunt, quid mirum si in Domino secundum carnem 
Christo, ambo simul putarentur manere, communio- 
ne eorum secundum substantiam, communionem 
quoque mansionis fortasse suscipiente? » His igitur 
in hunc modum ab impio Theodoro propositis, 1ni- 
rum esse minime debet quod a Deo excidens impie- 
tati desipientiam adjunxerit, quemadmodum de imn- 
piis prophetica Isaic preefert sententia : Vir insipiens 
stulta loquetur, et cor ejus fatua cogitabit (1sai. xxxu, 
6). Quisquis enim Patrem et Filium sic in Christo 
quemadmodum et in reliquis hominibus uianere aflir- 
inat, Deumque Verbum Christum incarnatum, hoimia 
nemque factum esse non confitetur, quomodo potest 





935 ᾿ 


JUSTI!NIANI HEP. EPISTOLA. 


256 


cag, xxl àx ταύτης αὐτοῦ τῆς καθ' ὑπερβολὴν βλασφημίας À. Chriftum ipsum secundum carnem nominare? Saneti. 


τὴν τούτον ἐκκλῖναι δυσσέθειαν' ἀλλ᾽ οὖν διὰ τὰν τούτων 
ἀναίδειαν, καὶ ἄλλας αὐτοῦ βλασφημίας προαγάγωμεν, δὲ 
ὧν δύο εἰσάγει πρόσωπα. 

Μεμφόμενος γὰρ τοὺς λέγοντας ὅτι ὁ Θεὸς λόγος, ὁ 
πρὸ αἰώνων, γέγονεν ἐπ᾽ ἐσχάτων ἄνθρωπος, οὕτω λέγει 
ἐν τῷ κατὰ ᾿Απολιναρίου τετάρτῳ λόγῳ" 

« Ὁ πρὸ αἰώνων, φησὶν, γέγονεν ἐπ᾿ ἐσχάτων" πάλ 
ὥς τόνων δεδωκότων, καὶ τοῦτο λέγων οὐδενὸς * ἄν τῶν 
εὐσεθεῖν ἐσπουδακότων ταύτην ὁλομένου νοσῆσαι τὴν 
ἄνοιαν, ὥστε τὸν πρὸ αἰώνων εἰπεῖν ἐπ᾽ ἐσχάτων yeye- 
νγῇσθαι" " Καὶ μεθ' ἕτερα" «Οὐχοῦν τοῖς ὑμετέροις ἑπόμενοι 
νόμοις, καὶ τὴν ὑπὸ τῆς σῆς ἀγχινοίας νομοθετουμένην 
ἀντιστροφὴν, μᾶλλον δὲ καταστροφὴν δεξάμενοι, φέρε δὴ 
πάντα εἰς ταυτὸν συγχέωμεν, καὶ μηδεμία λοιπὸν ἔστω 


quippe Patres Christum Deum Verbum esee incarna- 
tum, atque hominem factum confitentes, si quidpiam 
de ipso humile proferunt, recte id secundum carnem 
ei convenire subjiciumt. Costerum sequam videbatur 
Theodori propugnatores vel hac exsuperanti blaspho- 
mia cominotos ab ipsius impietate recedere : attamen, 
ut ipsorum refellatur impudentia, reliquas quoque 
ejus blasphemias proferemus in medium, quibus du- 
plieem Christi pereonam inducit, Insimulans itaque 
eos qui Deum Verbum ante secula genitum, in no- 
vissiino- hominem factum esse profitentur, in quarto 
contra Apollinarium libro hec scribit » « Hoc quod 
[hie qui Grec.] ante secula erat, in novissimis dicit 
factum esse temporibus, utpote quibusdam hoc con- 


διάκρισες, μὴ Θεοῦ μορφῆς, μὴ δούλου μορφῆς, μὴ ναοῦ B fitentibus, cum nemo ex his qui pietatis euram habent. 


ληφθέντος, μὴ τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν τῷ ναῷ, μὴ τοῦ λυθέν- 


τος, μὴ τοῦ ἐγείραντος, μὴ τοῦ τελειωθέντος ἐν πάθεσι; - 


μὴ τοῦ τελειώσαντος, μὲ τοῦ μνημονευθέντος, μὴ τοῦ μνη- 
μονεύσαντος, μὴ τοῦ ἐπισχεφθέντος, μὴ τοῦ ἐπισχεψα- 
μένου, μὴ τοῦ βραχὺ παρ᾽ ἀγγέλους ἔλαττωθέντος, μὴ 
τοῦ ἑλαττώσαντος, μὴ τοῦ δόξη καὶ τιμῇ στεφανωθέντος, 
μὴ τοῦ στεφανώσαντος, μὴ τοῦ χαταστάντος ἐπὶ τὰ ἔργα 
τῶν χειρῶν τοῦ. Θεοῦ, μὴ τοῦ χαταστήσαντος, μὴ τοῦ λα- 


Govrog αὐτὰ ἐν ὑποταγῇ, μὴ τοῦ δόντος τὴν ὑποταγήν.» 


"Ex τούτων τοῖνν τῶν ἀσεθῶν Θεοδώρου ῥημάτων, καὶ 
τῆς οὕτως αὐτοῦ προφανοῦς βλασφημίας ἐρυθρεάσωσιν ol 


ἀντιποιούμενοι αὐτοῦ τε καὶ τῆς ἀσεθοῦς ἐπιστολῆς. Τὸ- 


γὰρ ἀναιδῶς καὶ πολλάχες ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, καὶ 
ἄλλον τὸν Χριστὸν λέγειν αὐτὸν, χαὶ τὸν μὲν εὐεργετοῦντα, 


istum se patiatur morbum habere dementis, ut di- 
cat, eum qui est ante secula, in novissimo factum 
esse. » Et post pauca subdit : « Vestras igitur leges 
sequentes, et a tua sapientia constitutam obversio- 
nem, imo magis subversionem suscipientes, age - 
simul omnia confandamus, et nulla jam sit discrepa- 
tio, nec Dei forms, nee servi form, mec templi - 
sumpti, nec ejus qui in templo habitavit, nec, ejus 
qui solutus est, nec ejus qui suscitavit, nec ejus qui 
períeetus est in passionibus, nec ejus qui perfecit, 
nec ejus qui memoriam meritus est, nec ejus qui 
memor factus est, nec ejus qui visitatus est, neo ejus 
qui visitavit, nec ejus qui paulo minus ab angelis 
minoratus est, nec ejus qui mmoravit, nec ejus qui 


τὸν δὲ εὐεργετούμενον, xal τὸν μὲν σώσαντα, τὸν δὲ σω- C gloria et honore coronatus est, nee ejus qui coro- 


θέντα, φανερῶς ἀρνεῖται τὴν διὰ τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ 


σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ προσγενομένην ἡμῖν σω-- 


τηρίαν. *O γὰρ παρ᾽ ὅλλου εὐεργεσίαν λαβὼν, ἤτοι σω- 
θεὶς, ἑτέρους πῶς δύναται σώζειν; Οἱ τοίνυν τὸν ταῦτα 
βλασφημήσαντα ἐκδικοῦντες, τίνος οἴονται σῶμα καὶ 


αἷμα λοιμθάνειν, τοῦ εὐεργετηθέντος 3 τοῦ εὐτργετήσαν-᾿ 


τος; ἀλλ' εἰ μὲν τοῦ εὐεργετήσαντος Θεοῦ Xoyov, πῶς 
τοῦτο λέγουσιν μὴ ὁμολογοῦντες αὐτὸν σαρχωθῆναι, xal 
ἐνανθρουπῆσαι; εἰ δὲ τοῦ εὐεργετηθέντος, ματαία αὐτῶν 
ἡ Ole ἀνθρωπολατρείαν πρεσθεύοντων, ὅτι ἠσεδάσθησαν 
καὶ λάτρευσαν τῇ χτίσει παρὰ τὸν χτίσαντα. 


navit, nec ejus qui constitutus est super opera 123 
nuum Dei, nec ejus qui constituit, nec ejus qui ad 
sublevationem hzc accepit, nec ejus qui dedit suble- 
vationem, » Ex quibus impiis Theodori verbis, pro- 
fanoque blasphemiarum genere effectum est ut. pu- 
dore afficerentur omnes qui ipsi impieque illi 
epistoke adversabantur. Namque crebro et impuden- 
ter aliud esse Dei Verbum inquiens, alium autem 
Christum; alium qui beneficium suscepit, alium qui. 
contulit ; alium qui salvat, alium qui salvatur, aperte 
salutem inficiatur partam nobis per magnum Deum 
et Salvatorem nostrum Jesum Christam. Quomodo 


etim salvos facere potest reliquos, is, qui non secus ac ceteri benefieium percepit salutis, atque galvatus 
est? Cujusham igitur corpus et sanguinem sumere se existimant, qui h»c blasphemantem defendunt? 
Ejusne qui beneficium contulit, an ejus qui suscepit? Quod si Verbi Dei beneficium conferentis capere se 
Bacrammenta responderint, quomodo id dicant, cuin ipsum incarnatum et hominem factum esse minime 
confiteantur? Sin autem ejus cui beneficium collatum est dixerint, stulta est ergo eorum spes, qui ho- 
minem cultu venerantur quoniam creaturam super Creatore adoraverunt (Sap. xv, 5). 

Ἡμεῖς δὲ πάντες οὗ τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας τὸν Θεὸν Ὦ Nos autem omnes, qui catholice Ecclesie sunius, 


λόγον σαρκωθέντα, καὶ ἐνανθρωπήσαντα,, ἕνα τε ὄντα τῆς 
ἁγίας Τριάδος ὁμολογοῦντες, αὐτοῦ καὶ τὸ σῶμα, καὶ τὸ 
αἷμα δεχόμεθα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, x«l εἰς ξωὴν αἱώ- 
νιον͵ καθὼς x«l αὐτὸς ὁ κύριος λέγει ᾿ € Ὃ τρώγων μου 
τὴν σάρκα, καὶ πίνων μου τὸ αἷμα, ἔχει ξωὴν αἰώνιον, 
χἀγὸν ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρα" ἡ γὰρ σάρξ 
μου ἀληθῶς ἐστι βρῶσις, καὶ τὸ αἷμά μον ἀληθῶς ἐστι 
πόσις. Ὁ τρώγων μὸν τὴν σάρκα, καὶ πίνων μὸν τὸ 
αἷμα, ἐν ἐμοὶ μένει, κἀγὼ ἐν αὐτῷ. καθὼς ἀπέστειλέν με 


Dei Verbum incarnatum et hominem factum unum. 
ex sancte Trinitatis personis esse confitentes, cor- 
pus ejus et sanguinem sumimus in remissionem pec- 
catorum, et in vitam zeternam : quemadmodum do- 
cuit nos ipse Dominus dicens: (wi manducat meam 
carnem et bibit meum sanguinem , habet. vitam ater- 
mam, et ego resuscitabo eum in novissimo die: caro 
enim mea vere est. cibus, et sanguis meus. est potus : 
qui manducat meam carnem et bibit meum. sanguinem 


* Forte legendum : 'O «à... ἐσχάτων πάλιν, ὥς wey διδασκόντων τοῦτο καὶ λδγόντων, οὐδενὸς... Eptr. 


VIGILIUS PAPA. 


ὃ ζῶν πατὸρ, x£yo Cà διὰ τὸν πατέρα, xal ὁ τρώγων με A in me manet, εἰ ego in eo (Joan. v1, δὲ). Sicut misit 


χἀχεῖνος ζήσει Oc ἐμέ. » Kol ταῦτα μὲν οὕτω xal πι- 
στεύομεν, καὶ ὁμολογοῦμεν. 


Πόσου δὲ ψεύδους ἐστὶν χἀχεῖνο μεσὸν, ὅπερ τῇ uvn- 
μονευθείσῃ ἀσεθεῖ ἐπιστολῇ περιέχεται περὶ τῶν δώδεκα 
χεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρᾶλον ; Συχοφαντεῖ γὰρ αὖ- 
τὸν, ὡς μίαν φύσιν τῆς Θεότητος καὶ τὸς ἀνθρωπότητος 
τοῦ Χριστοῦ ἐν τούτοις λέγοντα, καὶ διὰ τοῦτο πάσης 
«ἀσεθείας πεπληρῶσθαι τὰ αὐτὰ χεφάλαια λέγει. Ὅπερ 
6 ὑμέτερος διδάσκαλος πανούργως ἑρμήνενσαι λέγων [F. 
ἑρμηνεύσας λέγει], μὴ διὰ τὰ δώδεκα χεφάλαια ἐν τῇ 
ἐπιστολῇ εἰρῆσθαι ὅτι ταῦτα πάσης ἀσεθδείος πεπλήρων- 
ται, ἀλλ᾽ ὅτι εἴρηται μίαν εἶναι φύσιν θεότητος x«l ἀν- 
θρωπότητος. Ὅπερ προφανὲς ψεῦδός ἐστιν. 


me vivens Pater, et ego vive propier Patrem, οἱ qui 
manducat ma εἰ ipsa vivel. propter me. Atque bec 
quidem credimus et confitemur. 

Quanti quoque mendadi plenum est id quod in 
memorata impia epistola de duodecim sancti Cyrilli 
capitibus continetur ! Calumniatur namque Cyrillum 
ipsum, quod unam divinitatis humanitatisque natu- 
ram in Christo, in prefatis capitibus admiserit, in- 
deque scatere ea capita concludit omni iniquitate, 
quod ipsum callide ab przceptore vestro expositum 
est, dicente, non ut ipsi injuria feret ea vocata 
fuisse universe impietatis plena, sed quoniam ibi 
unicam esse docetur divinitatis humanitatisque na- 
turam. Id autem putidum est patensque mendacium. 


Ὃ γὰρ ἐν ἁγίοις KópOXog οὔτε ἐν τοῖς ἄλλοις αὐτοῦ Β Nullibi enim demonstratur Cyrillum, neque ia. ea 


συγγράμμασιν, οὔτε ἐν τῇ ἐπιστολῇ, ᾧ tot τὰ δώδεχα 
. κιφάλαιλ ὑποτέταχται, ἀλλ’ οὐδὲ ἐν αὐτοῖς τοῖς κεφα- 
λαίοις μίαν φύσιν θεότητος x«l ἀνθρωπότητος δείχνυται 
εἰρηχὼς, ἀλλὰ μίαν ὑπόστασιν ἤτοι πρόσωπον τῶς θεό- 
τατος καὶ τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ εἶναι διδάσ- 
χει. Ὅπερ xal à ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχχλχσίκ κηρύττει, καὶ 
πᾶντες οἱ πατέρες ἐδίδαξαν, ἀναθεματίζοντες τοὺς μίαν 
φύσω τῆς θεότητος καὶ τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ 
λέγοντας. ἼΔλλο γάρ ἐστι φύσις, xol ἄλλο ὑπόστασις, 
ὅτοι πρύσωπον. Kel ἡ μὴν φύσις τὸ χοινῶς xal γενικῶς 
κατὰ πάντων προσώπων κατηγορούμενον σημαΐνει, d 
ὑπόστασις δὲ ἤτοι πρόσωπον τὸ ἐδιχὸν δείχνυσι᾽ πρόσ- 
exo» γὰρ ἐν ἄλλῳ προσώπῳ οὐχ ἐπιθεωρεῖται. Ὅτι δὲ 
ἡ μυσαρὰ ἐπιστολὴ περὶ τῶν δώδεχα κεφαλαίων τοῦ ἐν 


epistola qux duodecim capitula complectitur, neque 
in eorum capitum aliquo, neque in czteris quibus- 
libet libris suis unicam divinitatis humanitatisque 
naturam dixisse, cum contra diserte doceat, unicam 
esse in Christo divinitatis humanitatisque hyposta- 
Sim sive personam, quod sancia Dei profitetur Ec- 
clesia, universique Patres perpetuo docuere, ans 
thema in eos dicentes qui unicam divinitatis hu- 
manitatisque naturam , esse in Christo dicerent; 
aliud quippe natura est, aliud hypostasis sive 
persona. Natura videlicet communiter atqoe gene- 
rice de quavis persona prodicatur, persona autem, 
sive hypostasis exprimit proprietatem ; quamobrem 
una persona minime in altera consideratur. Quo- 


ἁγίοις Κυρῶλου λέγει; ὡς πάσης ἀσεδείας πεπλήρωται, (« niam autem in improba ea epistola de duodecim sancti 


ἔξεστιν ὑμῖν ἐκ τῶν ἐφεξῆς τῆς αὐτῆ; ἀσεθδοὺς ἐπιστολῆς 
τοῦτο εὑρεῖν, ἐν οἷς φανερῶς εἶπεν τὰ αὐτὰ δώδιχα χε- 
φάλαια ἐναντία εἶναι τῇ ὀρθῇ πίστει. Ἐπειδὴ δὲ μέμφεται 
ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολὴ ἡ λεγομένη "16a τὸν ἐν ἁγίοις 
Κύρωλον, ὡς φωνῶν διαφορὰν ἀπαρνούμενον, γινώσχετε 
ὅτι xal ἐν τούτῳ xal ὁ γράψας τὴν ἀσεδῇ ἐπιστολήν, 
«αἱ ὃ ὑμέτερος διδάσκαλος ψεύδεται. Ἐν πᾶσι γὰρ τοῖς 
ἐδίοις λόγοις ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος, περὶ τοῦ χυρίον ἡμῶν 
Ἰοσοῦ Χριστοῦ διδάσχων, φωνῶν λέγει διαφορὰν, xoi τὰς 
μὲν ὑψηλὰς χατὰ τὴν θεότητα αὐτοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς 
χατὰ τὴν ἀνθρωκότητα αὐτοῦ, πάσας δὲ ὅμως ἐξ ἑγὸς, 
x«l περὶ ἑνὸς, xai τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λόγον δεσαρχωμένον 
εἰρῆσθαι" ἀπαγηρεύει δὲ ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Κύριλλος, 
ἄλλῳ xxl ἄλλῳ. προσώπῳ διανέμεσθαι ταύτας. ᾿Αλλὰ 
ἀναμφιδόλως ὑμεῖς δύο προσώποις διανέμειν θέλοντες τὰς 
φωνὰς, διὰ τοῦτο λέγετε τὸν ἐν ἁγίοις ΚύρῶΩλον φωνῶν 
διαφοράν ἀπαρνήσασθαι. Ἐπειδὴ δὲ βουλόμενος ὑμᾶς 
ἀπατῆσαι x«l ἐν τούτω ὁ διδάσχαλος ὑμῶν εἶπεν, τὴν 
αὑτὴν ἀσεδῇ ἐπιστολὴν τὴν λεγομένην Ἴδα τῆς ᾿Απολι- 
ναρίου ἀσεδείας καταγράφειν, καὶ διὰ τοῦτο ὀφείλειν αὐτὴν 
ὀρθόδοξον νομίζεσθαι" εἰδέναι ὑμᾶς χρὴ ὅτι καὶ ἐν τούτῳ 
ἐψεύσατο" οὔτε γὰρ κατὰ ᾿Απολιναρίου, χαθάπερ ἀνωτέρω 
εἰρήκαμεν, γέγραπται" ὅμως δὲ εἰ καὶ καθ᾿ ὑμᾶς τοῦτο ἦν 
ἀληθὲς, οὐ διὰ τοῦτο ἠλενθεροῦτο τῆς καταχρίσεως ἡ αὐτὴ 
ἐπιφτολή. κἀν γὰρ εἴ τις αἱρετικὸς κατὰ αἱρετιχοῦ, οὐ 
διὰ τοῦτο αὐτὸς ὀρθόδοξος δείκνυται. καὶ "Apetog γὰρ κατὰ 
Σαϑελλίου εἶπεν, καὶ ᾿Απολινάριος κατὰ ᾿Αρείον, καὶ Εὐ- 
τυχῆς χατὰ Νεστορίου. Καὶ κἄν τὰ μάλιστα διαφόρῳ 
πλάνη πάντες οὗτοι κατείχοντο, ὅμως οὐδεὶς αὐτῶν ἐκ 


Cyrilli capitibus dicitur, ipsa esse iniquitatis plena, 
id quam falsum sit ex ipsa epistole serie pervesti- 
gare licebit illaque perquirere, in quibus deodecim 
ea capita affirmat eum recta fide pugnare. Cum au- 
tein impia ea epistola quz Ibae dicitur, negati appel- 
lationum discriminis sanctum Cyrillum accuset, scia- 
tis, circa hoc ipsum quoque non modo epistole 
illius scriptorem, verum magistrum quoque vestrum 
esse mentitum. Enimvero quocunque in sermono 
δυ0 sanctus Cyrillus de Jesu Christo Domino nostro 
sermonem instituit, appellationum sive denominatio- 
num discrimen hoc docet, et sublimes quidem dicen- 
di rationes ipsi secundum divinitatem, bumiles av- 
tem et demissas secundum humanitatem convenire, 
omnes tamen ex uno atque de uno incarnato Deo 
Verbo predicari. Vetat autem Cyrillus ne ejusmodi 
denominationes alii et alii personze divisim tribuan- 
tur. Yos autem procul dubio duplici sejunctim per- 


Son: ejusmodi appellationes tribuere volentes, 
Cyrillum ideo appellationum discrimina sustulisse 
calumniamini. Cum enim circa hoc quoque vos in 
errorem inducere sibi proposuisset in animo magister 
vester, itaque. commentus esset eam qu: Ib» dici- 
tur epistolam adversus Apollinarii impietatem fuisse 
perscriptam , proindeque expedire ut orthodoxa 
judicaretur, animadvertatis oportet, eo quoque loci 
mentitum pariter esse : non enim, ut superius indi- 
«cavimus, adversus Apollinarium scripta est. Caeterum, 
'eliamsi, ut vobis placet, id ipsum pro vero conceda- 





ΦΌΒΤΙΝΙΑΝΙ IMP. EPISTOLA. 


τὸς τοιαύτος ἀντιῤῥήσεως ὀρθόδοξος χρίνεται, ἀλλ᾽ A tur, non. propterea ipsa immunjs censenda erit a 


ὁμοίως πάντες ἀπὸ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας χαταδιχάζον- 
ται. καὶ ἐχ τούτου δὲ φανερός ἐστιν ὁ τὴν μνημονευθεῖ- 
σαν ἀσεδῇ γράψας ἐπιστολὴν δύο πρόσωκα εἰσάγων, ὅτι 
εἶπεν, € Πῶς δυνατὸν λοφθῆναι τὸν ἐν ἀρχῇ λόγον ἐπὲ τοῦ 
"κοῦ τοῦ ix Μαρίας γεννηθέντος ; » AC ὧν ῥημάτων δείκνυ- 
ται φανερῶς, ὅτι οὐ τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι, x«l 
τεχθάναι ἐκ τῆς ἁγίας παρθένον Μαρίας λέγει, ἀλλὰ ψιλὸν 
ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν ὧν ναὸν ἀποκαλεῖ. Ὅτι δὲ καὶ 
ταύτην τὴν ἀσέθδειαν £x τῆς Θεοδώρον διδασκαλίας ἔλαθεν 
ὁ τὴν μυσαρὰν ἐχείνην γράψας ἐπιστολὴν, δῆλον ἐξ ὧν ἐν 
τῷ τρίτῳ λόγῳ κατὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ αἱρετιχοῦ 0 αὐτὸς 
ἀσεδὴς Θεόδωρος ἔγραψεν λέγων οὕτως" « ᾿Αλλ᾽ ὅγε Θεὸς 
καὶ ix Θεοῦ x«l ὁμοούσιος τῷ πατρὲ, τῷ μὲν ix τῆς παρ- 
θένου γεννηθέντι, ὦ θαυμάσιε, καὶ ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύ- 


condemnationis judicio ; non enim ideo h:reticus 
quispiam fit orthodoxus, propterea quod adversus 
alium hzereticum disputaverit. Namque Arius etiam 
adversus Sabellium disseruit, et adversus Arium 
Apollinarius, et Eutyches contra Nestorium, et quan- 
quam diversis potissimum erroribus adhzrerent uni- 
versi, nemo tamen ex ipsis, mutuarum ejusmodi 
concertationum causa, orthodoxus est habitus, sed 
omnes pari omnino ratione ab Ecclesia condemnan- 
tur. Ex hoc porro perspicuum est, memoratz epi- 
$tol» scriptorem duplicem personam inducere, quod 
dixerit : « Quomodo fleri potest ut Verbum ab initio 
de templo acceperit, quod ex Maria genitum est ? » 
Quibus verbis exprimit evidenter se minime οοηθ- 


ματος κατὰ τὰς θείας διαπλασθέντι γραφὰς, xxi τόν γε ἃ teri Verbum Deum incarnatum esse, ac de sancta 


σύστασιν ἐπὶ τῆς γυναικείας δεξαμένῳ γαστρὸς, ἐνῆν, ὡς 
εἰχὸς, ἐπειδὴ ἅμα τῷ διαπλασθῶναι, xal τὸ εἶναι Θεοῦ 
ναὸν εἰλόφει" οὐ μὲν τὸν Θεὸν γεγενῆσθαι ὑγατέον ἡμῖν 
Ux τῆς παρθένου, εἰ μὴ ἄρα ταντὸν ἡγητέον ἡμῖν τό τε γεν- 
νηθὲν xol τὸ ἐν τῷ γεννηθέντι τὸν ναὸν, καὶ τὸν ἐν τῷ va 
Θεὸν λόγον" οὐ μὲν οὐδὲ κατὰ τὰν σὴν φωνὰν ἀποφαντέον 
πάντη τὸν ix τῆς παρθένον γεννηθέντα Θεὸν εἶναι ix Θεοῦ 
ὁμοούσιον τῷ κατρί. Εἰ γὰρ οὐκ ἄνθρωπός ἔστιν, ὡς φὰς, 
ἀναληφθεὶς ὁ γεννηθεὶς ἐκ τῆς παρθένου, Θεὸς δὲ σαρχωθεὶς, 
πῶς ὁ γενηθεὶς Θεὸς ix Θεοῦ, καὶ ὁμοούσιος λέγοιτο ἄν 
τῷ πατρὶ, τῆς σαρχὸς οὐ δυναμένης ταύτην προσίεσθαι 
Ti» φωνόν; Ἐστὶν μὲν γὰρ ἀνόητον τὸ τὸν Θεὸν ix τῆς 
παρθένον γεγεννῆσθαι λέγειν. Τοῦτο γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 
$ ix σπέρματος αὐτὸν λέγειν Δαδὶδ ix τῆς οὐσίας τῆς 


Virgine natam, sed purum hominem Christum quem 
templi vocabulo designat. Constabit pariter dilucide, 
hanc quoque impietatem ab improbo epistole scri- 
ptore haustam esse ex Theodori doctrina, si cum 
iis qux Theodorus ipse in tertio adversus hzereticum 
Apollinarium libro scribit, conferatur. « At. enim, 
inquit, Deus, et ex Deo, consubstantialis Patri, et is 
idem [Grec. illi | qui ex Virgine natus erat, o mirande, 
et qui per Spiritum sanctum, secundum divinas Scri- 
pturas plasmatus est et in muliebri ventre accepit 
confictionem, inerat forsitan, quia mox, ut plasmatus 
est, et ut templum Dei esset accepit : non tamen 
existimandum est Deum ex Virgine natum esse, nisi 
forte idem existimandum nobis est, et quod natum 


παρθένου τετεγμένον, val ἐν αὐτῷ διαπεπλασμένον" C est, et quod est in nato templo, et qui in templo est 


ἐπείγε τὸ ix σπέρματος Δαδὶδ xal ix τῆς οὐσίας τῆς 
παρθένου συστὰν ἐν τῇ μηετρῴᾳ γαστρὶ, καὶ τῇ τοῦ ἁγίου 
πνεύματος διαπλασθὲν δυνάμει γεγεννήσθαί φαμεν ix τῆς 


παρθένου. » 


Deus Verbum : non tamen, nec secundum tuam vo- 
cem pronuntiandum est omnino, ex Virgine Deum 
natum esse, et ex Deo consubstantialem Patri. Nam 
$i non homo est, sicu£ dicis, assumptus, qui natus 
est ex Virgine, Deus vero incarnatus, quomodo qui 


natus est Deus ex Deo, et consubsiantialis dicitur Patri, carne non potente hanc vocem suscipere ? 
Nam est quidem dementia dicere Deum ex Virgine natum esse. Hoc enim nihil aliud est quam ex semi- 
ne.eum dicere David, et de substantia Virginis genitum, et in ipsa plasmatum, quia quod ex semina 
David, et de [substantia Virginis est in materno ventre consütit, οἱ sancti Spiritus plasmatum virtute, 
natum fuisse dicimus ex Virgine. » : 

Οὕτω τοίνυν βλασφημοῦντος Θεοδώρον, καὶ πολλάχις Sic itaque blasphemante Theodoro, atque szpa 
διαδεθαιουμένου μὰ δυνατὸν εἶναι τὸν Θεὸν καὶ dx Θεοῦ — Sxpius argumentis decertante minime fleri posse 
xal ὁμοούσιον τῷ πατρὲ, φαρχωθῆναι καὶ τεχθῆναι ix — Deum de Deo, Patrique consubstantialem incarnari, 


τῆς παρθένου, ἐπειδὴ οὐδὲ ἡ σὰρξ ὁμοούσιός ἐστι τῷ 
κατρὲ, πῶς οὐχ ἐρυθριῶσιν ol τὸν τοιοῦτον αἱρετιχὸν 
ἐχδιχοῦντες ; ὅς τις τοῦτο μὲν ταῖς θείαις γραφαῖς, τοῦτο 
δὲ χαὶ τοῖς ἁγίοις πατράσιν ἐναντίᾳ μυσαρῶς ἐξέθετο, 
ὁπόϊε δῆλον κᾶσι χαθέστοχεν ὡς ἀπαρχῆς ἐξ οὗπερ ὁ 
Θεὸς τὸν ἐχχλησίαν ἐθεμελίωσεν ἐν τῇ ὀρθῇ ὁμολογίᾳ" 
φάντες οἱ τοῦ Θεοῦ ἱερεῖς ἐχήρυξαν τὰν Θεὸν λόγον τὸν 
ix Θεοῦ σαρχωθῆναι ix τῆς ἁγίας καὶ ἐνδόξου παρθένου 
Μαρίας σαρχὶ ἐψυχωμένη ψυχῇ λογικῇ xal νοερᾷ, xal 
ἐνανθρωπῆσαι καὶ ἐξ αὐτῆς τεχθῆναι" καὶ οὔτω διδάσχον- 
τες, οὐδὲ τροπὴν τῆς θεότητος εἰς σάρχα εἰσήγαγον, οὐδὲ 
διὰ τὴν σάρκα ὁμοούσιον αὐτόν εἶναι τῷ πατρὶ ἀπηρνάή- 
σαντο, καθὼς Θεύδωρος ληρεῖ ἀλλ᾽ ἕνα ved. τὸν αὐτὸν 


et ex Virgine nasci, cum caro Patri consubstantialis 
esse non possit, quomodo pudore maximo ejus hz- 
retici patroni non afficiuntur, qui hoc sacris litteris 
contrarium, id cum sanctorum Patrum traditione 
pugnans invexerit, in quibus scilicet certissimum 
est unicuique, Deum ab initio Ecclesiam suam in 
recta confessione constituisse ? Universi enim Dei 
sacerdotes predicarunt Deum Verbum, Deum de 
Deo, ex sancta atque gloriosa Maria Virgine natum 
et incarnatum esse, carnemque anima rationali et 
intellectuali vivificatam assumpsisse, et hominem [ἃ- 
etum esse, atque de ipsa Virgine natum: idque do- 
centes neque conversionem divinitatis in humanita- 


χύρων καὶ Θεὸν ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, κατὰ piv τὴν. tem invexerunt, neque ipsum secundum carnem Patri 
θεότητα ὁμοούσιον εἶναι τῷ πατρὶ, χατὰ δὲ τὴν ἀνθοωπό- consubstantialem esse commenti sunt, prout Thoo- 
τητα τὸν αὐτὸν ὁμοούσιον ἡμῖν εἶναι ἐδίδαξαν, dorus ineptit; sed vnicum et eumdem Dominum ef 





ec 


VIGILIUS PAPA. 


v» 


Deum nosteum Jesum Christum, secundum divinitatem Patri consubetantisiem «gse, «obis swiem se- 
«undum humanittem esse consubstantialem docuerunt. 


Πάλιν δὲ ἐν τῷ προλεχθέντι λόγω ὁ δυσσεδὴς Θεύδω- ἃ Rursus autem | impius Theodorus in praefato ser- 


^ poc. βλασφημῶν καὶ ταῦτα λέγει" € AX οὐχ ἡ Orla. φύσις 
Jix παρθένου γεγέννηται" γ:γένγηται δὲ ἐκ τῆς παρθένον 
“ὁ ix τῆς οὐσίας τῆς παρθένον συστάς" οὐχ ὁ Θεὸς λόγος 
x τῆς Μαρίας γεγέννηται" γεγέννηται δὲ ἐχ Μαρίας ὁ ἐκ 
σπέρματος Δαδὶδ. Οὐχ ὁ Θεὸς λόγος ἐκ γυναικὸς γεγέν- 
votec γεγέννηται δὲ ἐκ γυναιχὸς ὁ τῇ τοῦ ἁγίον πνεύ- 
μᾶτος δυνάμει διαπλασθεὶς ἐν αὐτῇ οὐχ ἐκ μήτρας 
τἔτεχται 6 ὁμοούσιος τῷ πατρὶ, ἀμήτωρ γὰρ οὗτος κατὰ 
τὴν τοῦ μαχαρίου Παύλου φωνήν, ἀλλὰ ὁ ἐν ὑστέροις 
καιροῖς ἐν τῇ μητρῷῴα γαστρὶ Ti τοῦ ἁγίου πνεύματος 
δυνάμει διαπλασθεὶς, ἅτε xml ἀπάτωρ διὰ τοῦτο λεγόμε- 
γος. ν Καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἀσεδὴς Θεόδωρος παραλογιζόμενος 
τὴν περὶ τούτου διδασχαλίαν τοῦ ἀποστόλου λέγοντος ἐν 
Ἦῇ πρὸς Ἑραΐους ἐπιστολῆ περὶ τοῦ χυρίου οὕτως" 
& Πρῶτον μὲν ἑρμηνευόμενος βασιλεὺς δινχαιοσύνης, 
ἕπειτα δὲ γαὶ βασδεὺς Σαλὴμ, ὃ ἐστι βασιεὺς εἰρήνης, 
ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγνητος, μότε ἀρχὴν ἡμερῶν, 
| μήτε ξοῆς τέλος ἔχων.» Τοῦ γὰρ ἀποστόλου περὶ ἑνὸς καὶ 
τοῦ αὐτοῦ εἰπόντος. ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγη- 
τος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν, μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, 
ὦ δυσσεθὴς Θεόδωρος ἄλλον λέγει ἀπάτορα, xal ἄλλον 
᾿Αμήτορα" ἀλλὰ διελέγξομεν τὴν τῶν οὕτω φρονούντων 
ἀσίδειαν͵ χαὶ ἐκ τῆς τῶν ἁγίων πατέρων διδασχαλίας. 
Δέγει γὰρ ὃ ἐν ἁγίοις Πρηγόριος ὁ Ναζιανζοῦ ἐπίσχοπος 
ἐν τῷ περὶ τῶν θεοφανίων λόγῳ οὕτως" « Ὑΐς οὐ προσχυνεῖ 
τὸν ἀπαρχῆς; τίς οὐ δοξάζει τὸν τελευταῖον : πάλιν τὸ 
σκχότος λύεται, πάλιν τὸ φῶς ὑφίσταται, πάλιν Αἴγυπτος 
σχότω κολάζεται, πάλιν Ἰσραὴλ στύλῳ φωτίζεται. Ὁ 
«δαὸς ὁ καθήμενος ἐν σχότει τῆς ἀγνοίας, ἰδέτω φῶς μέγσ 
τῆς ἐπιγνώσεως. Τὰ ἀρχαῖα παρῆλθε, καὶ γέγονε τὰ πάντα 
καινὰ, τὸ γράμμα ὑποχωρεῖ, τὸ πνεῦμα παῤῥησιάζεται" 
αἱ σχιαὶ παρατρέχουσιν, ἡ ἀλήθεια ἐπεισέρχεται" ὃ Μελ- 
χισεδὲκ συνάγεται" ὃ ἀμήτωρ, ἀπάτωρ ηἕνεται, ἀμήτωρ 
τὸ πρότερον, ἀπάτωρ τὸ δεύτερον. Νόμοι φύσεως κατα- 
λύονται, πληρωθῆναι δεῖ τὸν ἄνω κόσμον" Χριστὸς χε- 
᾿ λεύει μὴ ἀντιτείνωμεν. » Πρὸς τούτοις δὲ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις 
: Πρόχλος ὁ ἐπίσχοπος Κωνσταντονουπόλεως ἐν τῷ λόγῳ 
τῷ εἰς τὴν Θεοτόχον οὕτω λέγει" €'O ὧν κατὰ φύσιν ἀπα- 
Oc, γέγονε δι᾽ οἶκτον πολυπαθής" οὐχ ix προκοπῆς γέγονε 
Θεὸς, ὁ Χριστὸς, μὴ γένοιτο, ἀλλὰ δι' οἴκτον γέγονεν ἄν-- 
' θρωπος ὁ Θιὸς, ᾧ πιστεύομεν" οὐχ ἄνθρωπον ἀποθεω- 
θέντα χηρύττομεν, ἀλλὰ Θεὸν σαρχωθέντα δαολογοῦμεν. 
Τὴν οἰκείαν δούλην ἐπεγράψατο μητέρα ὃ va οὐσίαν 
ἀμήτωρ, καὶ κατ᾽ οἰκονομίαν ἀπάτωρ" ἐπεὶ πῶς ὁ αὐτὸς 


mone h»c quoque bissphemat. « Non autem divina 


Batura ex Virgine nata est, sed natus est ex Virgine, 


qui ex subetantia Virginis constat : hon Deos Verbum 
ex Maria natus est ; natus est autem ex Maria qui 
ex semine est Devid. Non Deus Vérbum ex muliere 
matus est, sed natus est. ex muliere, qui ex virtute 
Spiritus sancti plasmatus est in ea: non ex matre 
natus est consubstantialis Patri, sine matre enim est, 
secundum beati Pauli vocem, sed qui in pesteriori- 
bus temporibus in msterno ventre sancti Spiritus 
virtute plasmatus est, sine Patre propterea dietus. » 
Hec impius Theodorus pervertens doctrinam Apo- 
$toli in Epistola ad Hebrwos de Christo Domino ἀξ 
centis : Primo quidem interpretatus est Rex juetitie ; 


B deinde vero etíam rez Salem, quod est Rez pacis, 


sine patre, sine matre, sine genealogia, neque initium 
dierum habens, neque vivendi finom (Hebr. vn, 5). 
Cum enim Apostolus de uno eodemque dicat, siae 
patre, sine matre, sine genealogia, neque initium die- 
rum habens, neque vivendi finem; Impius ipse Theo- 
dorus alterum sige patre ab altero siae matre dis- 
cernit, Ceterun ex sanctorum quoque Patrum 
doetrina ejusmodi desipientium &mpietas demon- 
stratur. Senctus enim Gregorius Nazianzi episcopus 
in eo sermone qui de sanctis Theophaniis, sive de 
Christi Nativitate inscribitur, heec habet : « Quis eum, 
qui a principio est, uon adoret ? quis novissimum 
non laudet ac celebret ἢ Solvuniur iterum tenebrs, 
rursum creatur lox; iterum tenebris vexatur Agy- 


C ptus, rursus Israel per columnam illuminatur, Po- 


pulus qui in temebris sedet, inagnam «cognitionis 
lucem iuspiciat, vetera preterierunt, ecce facta sant 
omnia nova : littera cedit, spiritus superat, umbra 
protereunt, veritas ingreditur; Melchisedech coliligi- 
tur: qui sine matre erat, sine patre fit, prius quidem 
sine matre, post autem sine patre. Natur» leges ob- 
vertuntur, supremum mundgem impleri oportet! ; 
Christus jubet ne obsistamus. » Horum similia habet 
8. Proclus Constantinopolitanus episcopus in sermone 
8uodeS. Deipara. « Qui natura, inquit, impossibilis est, 
[actus est per calamitates [Grerc. per misericordiam], 
multis subjectus passionibus : non ex progressu factus 
est Deus, quominus Christus fleret, sed per misericor- 
diam Deus factus est homo, ia quem credimus ; non 


κατὰ Παῦλον ἀμήτωρ καὶ ἀπάτωρ; Εἰ (Oc ἄνθρωπος, D hominem Deificatum predicamus, sed Deum Incarna- 


οὐχ ἀμήτωρ, ἔχει γὰρ μητέρα' νῦν δὲ ὁ αὐτὸς &uxitop 
ὡς πλάστης, ἀπάτωρ ὡς πλάσμα. ) Kol ὁ ἐν ἁγίοις δὲ 
Δὐγουστῖνος ἐν τῷ περὶ τῆς ἐχθέσεως τοῦ συμβόλου λόγω 
οὕτως λέγει" € Πιστεύομεν εἰς τὸν υἱὸν αὐτοῦ Ἰησοῦν τὸν 
Χριστὸν γεννηθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίου, χαὶ τῆς παρθέ- 
νὸυ Μαρίας. Διατί ταύτην τὴν γέννησιν, ὦ ἄπιστε, ἐχ- 
πλήττεις ; μὴ πίστευε εἰ μόνον ἄνθρωπος ἦν ὁ γεννηθεὶς" 
εἰ δὲ Θεὸς ἄνθρωπος ἦν, ἑξῆς [΄. ἐξ ἧς] ἠθέλησεν ἐγεννήθη, 
᾿ ἔπειδὴ ὡς ἠθέλησεν ἐγεννήθη᾽ ἐχεῖνο θαύμασον μᾶλλον, ὅτι 
ὁ λύγος ἔλαθεν σάρχα, val οὐκ ἐτράπη εἰς σάρχα᾽ ὅτι μέ- 
: γων Θεὸς γέγονεν ἄγθρωπος * πλὴν τί θαυμάζεις ὅτι ἡ 
ἡ ηεννήσασα, τὸν ἴδίον ἐγέννησεν χτίστυν, ὅτι τὸ ποίημα 


tum confitemur : ancidam suam aibi matrem delegit, 
qui natura sine matre esi, et dispensatione siue pa- 
tre. Quomodo enim ipse, jaxta Pauli sententiam 
Sine patré οἱ sine matre est? Si purus homo, non 
sine matre; matrem enim habet: sin autem nudus 
Deus, non sine patre, Patrem quippe habet : est ita- 
que idem ipse matris expers, ut ereator ; carens 
autem patre, ut creatura. » Sanctus etiam Augusti- 
nus in sermone de expositione Symboli hec habel: 
« Credimus in Filium ejus Jesum Christum natam 
deSpiritu sancto, et ex Maria Virgine. Cur, infidelis, 
hane naivit&tem perturbas? Ne cfedas vel solui 


955 


JUSTINIANI TMP. EPISTOLA, 


254 


τὸν ποιητὴν ἐγέννησεν οὕτως ἠδουλώϑη ὁ ὕψιστος ytv- A hominem esse qui natus est, vel si Deus horoo erat, 


νηθῆναι ταπεινὸς, ἵνα ἐν αὐτῇ τῇ ταπεινώσέι ἐπιδείξηται 
τὴν μεγαλειότητα.» 


deinceps nasci voluisse : nam quemadmodum ipse 
voluit, sic natus est. lllud potius mirare, quod Ver- 
bum caro factum est, et non est conversum in car- 


nem, quodque manens Deus, factus est homo. Sed quid mirare, eam qux genuit proprium genuisse fa- 
ctorem, creaturamque suum creatorem protulisse ? Sic voluit Altissimus humilis nasci, ut suam in ipsa 


humilitate magnificentiam ostenderet. » 

καὶ ταῦτα μὲν οἱ ἅγιοι πατέρες. Ὅτι δὲ xal αἱ θεῖαι 
γραφαὶ, αἷς ἠχολούθησαν οἱ ἅγιοι πατέρες, αὐτὸν τὸν 
Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι καὶ τεχθῆναι ix τῆς ἁγίας παρ- 
θένου Μαρίας, καὶ ἐνανθρωπῆσαι διδάσχουσι δῆλον ὑπάρ- 
χει. Λέγει γὰρ πρῶτον ὃ προφήτης Ἡσαΐας, « Ἰδοὺ καὶ 
παρθένο; ἐν γαστρὶ ἕξει xal τέξεται viov, xai χαλέσουσι 
τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανονὴλ, » ὃ ἐστι μεθερμηνενόμενον 
μεθ᾽ ἡμῶν ὁ Θεὸς. Εἶτα καὶ Δαδὶδ ὁ προγήτης λέγει ἐν 
τῷ ἑχατοστῷ ἔχτῳ Ἑαλμῷ" ε᾿Απέστειλεν τὸν λόγον αὐτοῦ, 
xxi ἰάσατο αὐτοὺς, xal ἐῤῥύσατο αὐτοὺς ix τῶν διαγθο- 
ρῶν αὑτῶν. ν» ᾿Αλλὰ xxi ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος οὕτω 
λέγει" « Ὅτε 81 ἦλθε τὸ πλήρωμα τῶν καιρῶν, ἐξαπέστει- 
λεν ὁ Οεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ γενόμενον ἐχ γυναιχὸς, γενύμε- 
γον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν 
υἱοθεσίαν ἀπολάδωμεν. » Τούτων τοίνυν οὕτως ἐχόντων, 
τὶς οὕτω μαίνεται, ὥς τε τολμῆσαι εἰπεῖν, ὅτε ἄνθρωπος 
ἦν ἐν τοῖς οὐρανοῖς, κἀκεῖνος ἀπεστάλη ἵνα γεννῆται 
ἐχ γυναικὸς, καὶ ὑκὸ νόμον; Οἱ ἄνθρωποι γὰρ πρὸ τῆς 
τοῦ λόγου σαρχώσεως ὑπὸ νόμον ἧσαν' ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ Θεὸς 
λόγος ὁ μονογένης υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Ó μὴ ὧν ὑπὸ νόμον, 
ἀλλ᾽ αὐτὸς δεδωχὼς τὸν νόμον, ἀπεστάλη παρὰ τοῦ πατρὸς, 
χαὶ ix γυναιχὸς γενόμενος γέγονεν ὑπὸ νόμον, ἵνα ἡμᾶς 
᾿ «τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, xal τὸν νἱοθεσίαν ἀπολά- 
θωμεν. 

Ei τοίννν, ὡς ὃ γράψας τὴν ἀσεδῆ ἐχείνην ἐπιστολήν, 
καὶ ὃ αἱρετιχὸς Θεύδωρος, μαίνονται, οὐκ ἦν ἀληθῶς χαὶ 
χυρίως υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ τεχθεὶς ix γυναιχὸς, πῶς ἡἠδύ- 
oco ἡμῖν υἱοθεσίας δωρήσασθαι; Πρὸς τούτοις περιέχεται 
ἐν τῇ αὐτῇ ἀσεθεῖ ἐπιστολῇ, ὅτι τὸ, ἠλάττωσας αὐτὸν 
βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους, οὐκ ἔστι δυνατὸν περὶ τῆς 
᾿ θεότητος τοῦ μονογενοῦς ῥηθῆναι" ὅπερ χαὶ ὑμεῖς, ὡς 
ὀρθῶς ῥηθὲν προτεθεΐχατε λέγοντες, ὅτι περὶ τοῦ ἀνθρώ- 


που, xxl οὐχὲ περὶ τοῦ Θεοῦ λόγον τοῦ σαρχωθέντις᾽ 


τοῦτο δύναται λέγεσθαι. Ὅτι δὲ χαὶ ταύτην τὴν ἀσέδειαν 
παρὰ Θεοδώρου τοῦ αἱρετιχοῦ διδαχθεὶς ὁ τὴν ἐπιστολὴν 
γράψας τὰ τοιαῦτα ἐδλασφήμησεν, φανερὸν ποιήσωμεν ix 
τῶν τῷ αὐτῷ Θεοδώρῳ εἰρημένων ἐν τῷ τετάρτῳ λόγῳ 
τῷ χατὰ ᾿Απολναρίον. Ἔχει δὲ οὕτως" € Τὸν δὲ ἄνθρωπον, 


Et hzc quidem ἃ SS. Patribus disputantur. Sed 
haud perspicuum est minus divinos Litteras, quas se- 
cuti sunt sancti Ecclesie Patres idipsum docere, ni- 
mirum Deum Verbum incarnatum, et ex sancta Ma- 
ria Virgine natum, et hominem factum esse. Ác 
primo Isaias propheta : Ecce, inquit, Virgo concipiet, 
et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel, 
quod est interpretatum, Nobiscum Deus. Rursus 


B David propheta psalmo contesimo sexto canit : Mi- 


sit Verbum suum, et sanavit eos, et eripuit eos de in- 
terilionibus eorum. Apostolus pariter Paulus : Quando 
aulem, inquit, venit plenitudo temporis, misit Deus 
Filium suum, factum ex muliere, factum aub. lege, ui 
eos qui sub lege erant redimeret, «t adoptionem filio- 
rum reciperemus. Qux cum ita 8e habeant, quis adeo 
desipiet, ut dicere audeat hominem quempiam in 
colis fuisse, ipsumque missum esse, ut ex muliere 
atque sub lege nasceretur ? Etenim homines quidem 
ante Incarnationem sub lege erant; at ipse Deus 
Verbum unigenitus Dei Filius, qui non subjiciebatur 
legi, sed erat ipse legislator, missus est a Patre, et 
factus ex muliere, factus est sub lege, ut nos, qui 
sub lege eramus, redimeret, ut adoptionem filiorum 


C reciperemus. 


Si itaque is qui ex muliere natus est, vere excel 
lenterque non foret Dei Filius, quemadmodum im- 
pix illius epistolz scriptor hzretieusque Theodorus 
inepte contendunt, quóThodo potuisset nobis filiorum 
adoptionem elargiri? Prx»terea in exsecrabili ea epi 
stola continetur illud psalmi, minuisti eum paulo mi- 
nus ab angelis, minime afürmari posse de Unigeniti 
divinitate dictum esse, quod vos, ceu catholice pro- 
nuntiatum pariter proposuistis, aientes homini , non 
autem Verbo incarnato id tribui posse. Hanc autem 
similiter impietatem ab hxretieo Theodoro edoctum 
epistole scriptorem ejusmodi protulisse blasphemiam, 
perspicuum a nobis flet ex iis quee ipsemet Theodo- 
rus disserit in quarto adversus Apollinarium libro. 


περὶ οὗ ταῦτά φησὶν ὁ προφήτης, σαφῶς ὁ μαχάριος D « Hominem, inquit, de quo propheta loquitur, mani- 


δηλοῖ Παῦλος, τὸν ὑπὸ τοῦ μονογενοῦς εἰλημμένον ἄνθρω- 
πὸν εἶναι" εἰρηκὼς γὰρ, ὅτι διεμαρτύρατο δὲ πού τις λέ- 
yo , — "FC ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνήσκη αὐτοῦ, ἢ νἱὸς 
ἀγ)ρώκον, ὅτε ἐπισκέκτη αὐτὸν; ἠλάττωσας αὐτὸν βρα- 
χύτι παρ᾽ ἀγγέλονς, δέξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτὸν, 
καὶ χατέστησας αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σου, 
πάντα ὑπέτοξας ὑποχάτω τῶν πυδῶν αὐτοῦ, — ἐπάγει" 
— Tiv δὲ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττωμένον βλέπωμεν 
Ἰησοῦν, && τὸ πάθημα τοῦ θανάτου δόξῃ xal τιμῇ ἐστε- 
Ῥανωμένογ" - σαφᾶς δεικνὺς ὅτι Ἰησοῦς ἄνθρωπος περὶ οὗ 
ὁ μακάριός quos Δαθὶδ ἐχπληττύμενος ὅτι ἡ θεία φύσις ἣν 
ἔσχε τότε αὐτοῦ ποιήσκσθαι μνήμην (sic)* xai δὴ xad ἐπι- 
σχέψεως ἀξιώσασα οἰκείας" βραχὺ μέν τι παρὰ τοὺς ἀγγέ- 
δους αὐτὸν ἠλάττωσαι (Sie) φὸ γείσασθϑαι ποιῆσαι θανάτου, 


feste beatus indicat Paulus, eum esse qui ab Unigenito 
assumptus est ; inquiens [Grec. cum eniin dixisset) 
testimonium de ipso esse prolatum ab eo qui dixit 
(Psal. vin, 0 seq. : Quid est homo quod memor es ejus, 
aut filius hominis, quia consideras eum ? Minuisti eum 


, paulo minus ab angelis; gloria el honore coronasti eum, 


el constituisti eum super opera manuum tuarum ; omnia 
subjecisti sub pedibus ejus, sic pergit (Hebr. n, 9) : 
Minoratum vero paulo minus ab angelis videmus Jesum 
propter passionem mortis, gloria et honore coronatum : 
evidenter declarans Jesum eum hominem esse de quo 
Sanctus loquitur David stupore affectus, quod diviux 
quam habebat nature ibi mentio fac(a esset; el 
quod propria ipsum dignatus esset visitátiono, ;-mi 








295 : 


VICILIUS PAPA. 


δόξῃ δὲ αὐτὸν καὶ τιμῇ πᾶσι περιθαλεῖν' ὥστε καὶ xó- A noratum vero paulo minus αὐ angelis, quia mortem 


ριον ἀποφῆναι τῶν ἁπάντων διὰ τῆς πρὸς ἑαυτὸν συνα- 
ψείας. » καὶ πάλιν ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τοῦ ὀγδόον ψαλμοῦ περὲ 
τοῦ αὐτοῦ ῥητοῦ ὁ αὐτὸς ἀσεδὴς Θεόδωρος οὕτω λέγει" 
€ Διὰ τοῦτο τοίνυν τὴν μὲν διαφορὰν τοῦ τε Θεοῦ λόγον, xal 
τοῦ ἀναληφθέντος ἀνθρώπον, τοσαύτην ἡμῖν διίχνυσιν ὁ 
Ψαλμός" διειρημένα δὲ ταῦτα ἐν τῇ καινῇ διαθόχη εὖ- 
ρίσχεται, τοῦ μὲν χυρίον ἐφ᾽ ἑαντὸν λαμθάνοντος τὰ πρό- 
τιρα τοῦ ψαλμοῦ, ἐν οἷς ποιητήν τε αὐτὸν εἶναί φησι 
τῆς κτίστως, xal ἑπηρμένην ἔχειν ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν 
τὴν μεγαλοπρέπειαν, καὶ τιθαυμάστωσθαι ἐν πάση τῇ 
γ᾽ τοῦ δὲ ἀποστόλου τὰ δεύτερα τὰ περὶ τοῦ ἀνθρώπον 
τῆς τοσαύτης εὐεργεσίας καταξιωθέντος ἐπὲ τοῦ Ἰησοῦ 
λαμθάνοντος, πῶς οὐ πρόδηλον ὅτι ἕτερον μὲν ἡμᾶς d 
θεία γραφὴ διδάσκει σαφῶς εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, ἕτερον 
δὲ τὸν ἄνθρωπον" πολλήν τε αὐτῶν οὖσαν δείχνυσω ἡμῖν 
τὴν διαφηράν. Ὃ μὲν γὰρ μνημονεύει, ὁ δὲ τῆς μνήμης 
χαταξιοῦται᾽ xxl ὁ μὲν ἐπισκέπτεται, ὁ δὲ xol ταύτης 
χαταξιούμενος μαχαρίξεται᾽ xal ὁ μὲν εὐεργετῶν ἐλαττοῖ 
βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους, ὁ δὲ εὐεργετεῖται καὶ ἐπὶ τῇ 
τοιαύτῃ ἐλαττώσει" xal ὁ μὲν δόξῃ xxl τιμῇ στεφανοῖ, ὃ 
δὲ στεφανοῦται, καὶ ἐπὲ τούτοις μακαρίζεται" xal ὁ μὲν 
κατέστησεν αὐτὸν ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ, 
καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑποχάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὁ δὲ 
κατηξιώθη τοῦ δεσπόζειν τούτων, ὧν πρότερον οὐχ εἶχεν 
τὴν ἐξουσίαν. » 

Καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἀσεδὴς Θεόδωρος, καὶ ἡ μνσαρὰ 
butyn ἐπιστολὴ βλασφομιῦσι φανερῶς λέγοντες ἄλλον 
εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν, οἷς καὶ 
ὑμεῖς ἀκολουθοῦντες γεγραψήκατε, ὅτι τὸ, « ἡλάττωσας 
αὐτὸν βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους, » περὶ ἀνθρώπον, καὶ οὐ 
περὶ τοῦ σαρχωθέντος Θεοῦ λόγου εἴρηται καί τοι ἐχρῆν 
ὑμᾶς νοεῖν, ὅτι πᾶς ἄνθρωπος ἐλάττων lati» τῶν ἀγγέ- 
λων, ἀλλὰ τοῦτο εἴρηται διὰ τὸν μονογενῆ υἱὴν τοῦ Θεοῦ. 
Θεὸς γὰρ ὧν ἠξίωσεν ὄνθρμπος γενέσθαι τῇ ἡμετέρᾳ 
συγκαταθβαίνων ἀσθενείᾳ " ὅπερ καὶ ὁ ἀπίστολος ἡμᾶς 
διδάσχει λέγων, € τὸν δὲ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττω- 
μένον βλέπωρεν Ἰησοῦν, διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου δύξη 
καὶ τιμῇ ἐστεφανωμένον. ? Εἰ τοίνυν, ὡς ὑμεῖς λέγετε, 
ἄλλος iari» Ἰησοῦς ὁ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττω- 
μένος, καὶ ἄλλος ὃ τοῦ Θεοῦ λόγος ὁ μὴ ἐλαττωθεὶς, 
ἀναμφιθόλως ὁ Χριστὸς ψιλός ἐστιν ἄνθρωπος ὃ τὸ πάθος 
ὑπομείνας, ὥστε καθ᾽ ὑμᾶς καὶ τὸν ἀπόστολον ψεύδεσθαι 
λέγοντα, € El γὰρ ἔγνωσαν, οὐχ ἂν τὸν χύριον τῆς δόξης 
ἐσταύρωσαν.» Τίς γὰἀρ ἐστιν ὁ κύριος τῆς δόξης, εἰ μὴ 


erat gustatnrus, gloria porro et honore circumdari, 
ita ut Dominus etiam constitueretur universorum, 
ob suam cum ipso conjunctionem. Et iterum in 
expositione octavi psalmi de eodem prolati impius 
idem Theodorus liec habet: « Ideo ergo differenüam 
quidem Dei Verbi, et ab ipso recepti hominis tan- 
tam nobis ostendit hic psalmus. Divisa vero h:ec in 
Novo Testamento reperiuntur, Domino quidem in 
se accipiente primordia psalmi, in quibus factorem 
eum dicit esse creature, et elevatam habere super 
coelos magnificentiam, et mirificari in omni terra. 
Apostolo autem reliqua, qux: de homine sunt, qui 
beneficium meritus est, de Jesu accipiente, quomodo 
non manifestum, quod alterum quidem divina Scri- 


p ptura docet evidenter esse Deum Verbum, alterum 


vero hominem, et multam eorum nobis esse osten- 
dit differentiam. Nam iste quidem memorat, ille au- 
tem memoriam commeretur; iste quidem visitat, 
alter autem visitationem eam commeretur, beatus- 
que dicitur ; et iste quidem beneficium dando mi- 
nuit paulo minus ab angelis, ille autem et per talem 
mínutionem beneficium accepit ; et iste quidem glo- 
ria et honore coronat, alter autem coronatur, et 
propterea beatus dicitur; et ἰδία quidem constituit 
ipsum super omnia opera manuum ejus, omniaque 
subjecit sub pedibus ejus, alter autem meritus est . 
dominari eis quorum antea non habebat potestatem.» 
Hactenus impius Theodorus, similiter atque exse- 
crabilis epistola blasphemans aperte alium Dei Ver- 


C bum esse, alium vero Christum; quos vos seculi, 


pariter scripeistis locum illum , Minuisti eum. paule 
minus ab angelis, de homine, minime autem de Deo 
Verbo incarnato esse prolatum. Oportebat autem, 
ut intelligeretia omnem hominem angelis esse mi- 
norem, sed id de unigenito Deo Verbo dictum esse, 
qui Deus existens dignatus est homo fieri, nostram 
sibi conjungens infirmitatem, quod doeet ipse Apo- 
stolus dicens : Minoratum paulo minus ab angelis vi- 
demus Jesum per passionem mortis, gloria et honore 
coronatum. Si itaque, ut vestra est sententia, alius 
est Jesus paulo minus ab angelis minoratus, alius 
autem Deus Verbum non minoratum, procul dubio 
purus homo est, qui passionem sustinuit, Christus, 
mendaxque adeo fit ἃ vobis Apostolus dicens : Si 


ὁ Θεὸς λόγος ὁ σαρκωθεὶς, ὃν οἱ Ἰουδαῖοι Θεὸν εἶναι &yvo- D cognovissent, nunquam Dominum glorie crucilxissent 


οὔντες ἔλεγον, € Διατὶ σὺ ἄνθρωπος ὧν ποιεῖς σεαυτὸν 
Θεόν; » Ὅπερ xal ὁ ὑμέτερος διδάσκαλος διὰ τῆς πονηρᾶς 
ταύτης ἑραηνείας τοῖς Ἰονδαίοις μᾶλλον ἀχολουθήσας, 
κατέναντι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν Doucty. 


Πρὸς δὲ βιδαίωσιν τῶν ὑμετέρων λόγων προσεθήκατε 
τοῖς χεφαλαίοις ὑμῶν λέγοντες τὸ εἰρημένον παρὰ τοῦ 
ἀποστόλου € ὃς; ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων ἐχένωσεν ἑαυτὸν 
μοῤφὴν δούλου λαδὼν » συνάδειν τῇ ὑμετέρᾳ ἑρμηνείχ, 
καὲ μὴ περὶ τοῦ Θεοῦ λόγου σαρχωθέντος, ἀλλὰ περὶ ἀν- 
θρώπου μόνον εἰρῆσθαι. ᾿Αλλὰ εἰ καὶ ὑμεῖς τῇ τῶν αἷρε- 
τιχῶν καὶ ἐν τούτῳ ἀχολουθοῦντες πλάνῃ, περὲ ἀνθρώπον 
τὸν ἀπόστολον εἰρηκέναι διαθεΞαιοῦσθαι, ὅτι ἐκένωσιγ 


(I Cor. x, 8). Quis enim Dominus est gloriz nisi 
Deus Verbum incarnatum, quem Judsi Deum esse 


, negantes increpabant : cur tu homo cum ais, facis te 


ipsum Deum (Joan. x, 55) ἢ Quod ipsum etiam prz- 
ceptor vester Judzos impia ea interpretatione secu- 
tus, pariter commentus est. 

Ut vero sententias predietas argumentis confir- 
maretis, dictum illud [Apostoli capitibus vestris pro- 
posuistis : Qui cum in forma Dei esset, exinanivit sc- 
metipsum formam servi accipiens (Philip. m, 7), egre- 
gic cum expositione vestra convenire, ac non de 
Verbo Deo incarnato, sed de puro homine solum ibi 
esse sermonem. Ác quanquam vos circa id eliam se« 
gati hareticorum errorem, de-homine contendat 








ἈΕΣΟΝΕ ΟΕ" ν 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


ἑαυτὸν, ὅμως πᾶσι τοῖς ὀρθοδόξοις δῆλόν ἐστιν, ὁ ἀπό- À locutum esse Apostolum dicentem, quod semetipsum 


στολος αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἑαυτὸν χενῶσαί φησιν, 
ἐπειδὰ ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, τουτέστιν ἐν τῇ θείᾳ 
φύσει, ἠξίωσεν μορφὴν δούλον last ἡ δὲ μορφὴ τοῦ 
δούλου τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν σημαίνει, ἣν ἐν τῇ γαστρὶ 
τῆς παρθένου, καὶ ἐξ αὐτῆς τῇ ἰδία ὑποστάσει ὁ Θεὸς 
λόγος ἥνωσεν. Καὶ οὗ προδιαπλασθέντι ἀνθρώπῳ ἡνώθη, 
χαθάπερ ἡ Νεστορίοῦ xal Θεοδώρου παραδέδωκεν ἀσέθεια 
τοῖς ἀκολουθοῦσιν αὐτοῖς. Νεστόριος μὲν γὰρ λέγει, ὅτι 
ὁ Θεὸς λόγος συνῆν τῷ ἀνθρώπῳ τῷ ἐκ Μαρίας τεχθέντι. 
Θεύδωρος δὲ λέγει [ὅτι] ἐνῆν ὡς εἰκὸς τῷ τεχθέντι, 


exinanivit, nihilo tamen secius, exploratum catho- 
licis omnibus est, Apostolum de ipso Deo Verbo sui 
ipsius exinanitionem docere. Quoniam cum in forma 
Dei esset, in divina scilicet natura, dignatus est for- 
mam servi accipere : forma porro servi humanam na- 
turam signiflcat, quam ex Virgineo utero atque ex 
propria subsistentia Deus Verbum sibi perfecit : et 
non prius plasmato homini extrinsecus adjecit, quem- 
admodum impia Nestorii Theodorique disciplina tra- 
ditum est. Inquit enim Nestorius Dei Verbum esse 
simul cum eo homine qui ex Maria editus est: Theo- 


dorus autem, quod ei ex Maria edito inerat, ut simile, pronuntiavit. 
Ὅτι δὲ περὶ τοῦ Θεοῦ λόγου τοῦ σαρχωθέντος εἴρηται 8 Quod autem. de Deo Verbo  incarnato dictum sit 


τὸ, € ὑλάττωσας αὑτὸν βραχύ τι παρ᾽ ἀγγῶους , » xal 
« ἐχένωσεν ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαδὼν, ? καὶ ἐξ ἄλλων £n- 
μάτων τοῦ ἀποστόλου διδασχόμεθα οὕτω λέγοντος" «Τὶ 
νώσκετε γὰρ τὴν χάριν τοῦ χυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 
ὅτι δι᾿ ἡμᾶς ἐπτώχευσεν πλούσιος ὧν, ἵνα ἡμεῖς τῇ ἐχεί- 
νον πτωχείᾳ πλουτύσωμεν. 9 Tic τοίνυν τολμήσει λέγειν, 
ὅτι ἄνθρωπος πλούσιος ἦν, x«l ἐπτώχευσεν, ἵνα ἡμᾶς 


᾿ πλουτήσῃ; Ἐπειδὴ δὲ λέγετε, ὅτι εἴ τις εἴπη περὶ τοῦ 


παρχωθέντος Θεοῦ λόγου τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, 
ὅτι αὐτὸς ἡλαττώθη, 2 ἐχενώθη, τροπὴν τῆς θείας φύσεως 
ποιεῖ χατὰ τὴν ᾿Απολιναρίου ἀσέδειαν, ἢ παθητὴν εἰσάγει 


τὸν θεότητα κατὰ τὴν ᾿Αρείου μανίαν, ἁρμόζει πρὸς ὑμᾶς 


τὸν εὐαγγελιχὸν ἐκεῖνον λόγον εἰπεῖν" « Πλανᾶσθε μὴ εἰδότες 
τὰς γραφὰς, μηδὲ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ ἐπιστάμενοι. » 


illud « Minuisti eum paulo minus ab angelis, » atque, 
« Exinanivit semetipsum formam servi accipiens, » alio 
Apostoli loco docemur de ipso dicentis : « Cogno- 
scite gratiam Domini nostri Jesu Cbristi, quoniam 
cum dives esset, propter nos egenus factus est, ut 
nos ejus inopia divites essemus (11 Cor. vin, 9). » 
Quis autem dicere audeat hominem divitem fuisse, et 
egenum factum esse, ut nos locupletaret. Cumque 
rursus dicatis eum qui de incarnato Deo Verbo, uni- 
genitoque Dei Filio affirmet minoratum esso ipsum 
atque exinanitum, conversionem diviri:& nature in- 
ducere juxta Apollinarii impietatem, vel secundum 
Arii errorem divinitatem passibilem facere, egregia 
adversus vos quadrat evangelica sententia dicens : 


Ti γὰρ εἰπεῖν ἔχετε περὶ τοῦ ῥηθέντος ὑπὸ τοῦ κυρίου (1 Erratis , nescientes Scripturas. neque. virtutem Dei 


€ ὅτε οὐδεὶς ἀναδέθδηχεν εἰς τὸν οὐρανὸν, εἰ μὴ ὃ ix τοῦ 
οὐρανοῦ καταδὰς, ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὧν ἐν τῷ οὐρα- 
νῷ. » Μὴ ἄνθρωπον λέγεται καταδεθηχέναι ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, 
ἀλλὰ πρόδηλον ὅτι αὐτὸς ὁ Θεὸς λόγος ἐχένωσεν ἑαυτὸν 
Ux τῶν οὐρανῶν κατελθὼν, x«l σαρχωθεὶς ἀπὸ τῆς ἁγίας 
ϑεοτόχον xal ἀειπαρθένου Μαρίας, χαὶ ἐνανθρωπήσας, 
καὶ τεχθεὶς ἐξ αὑτῆς, χαὶ ὁ χαταδὰς αὐτός ἐστιν καὶ ὃ 
ἀναδὰς, καὶ αὐτοῦ λέγεται ἡ ἐλάττωσις, καὶ ἡ χένωσις 
διὰ τὴν κατάθασιν. 


(Matth. xxi, 29). Quid enim vobis supererit, ut dica- 
tis, de eo quod dictum est a Domino, Nemo ascendit 
in celum, nisi qui descendit de colo, Filius hominis, qut 
est in celo (Joan. m, 45). Non hominem dicit de 
colo «descendisse, sed ewidentissime astruit Deum 
Verbum eum esse qui semetipsum exinanivit, qui de- 
Scendit de ccelo, et incarnatus est ex sancta Deipars 
semperque virgine Maria, et homo factus est, et ΟΣ 
ipsa natus, et ἰδ qui descendit ille idem est qui ascen- 
dit, cui ob descensionem exinanitio minoratioque 
tribuuntur. 


Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐν ἄλλῳ τόπῳ εἶπεν ὃ χύριος ἐν τοῖς D ^ Dicente etiam alibi quoque Domino in Evangeliis : 


εὐαγγελίοις, € ὅτι ὁ πατήρ pov μείζων μου ἐστί,» μὴ ἄρα 
ἄνθρωπόν τινα περὶ αὑτοῦ ταῦτα εἰρηκέναι νομίζετε, xai 
οὐχὶ τὸν Θεὸν λόγον τὸν ἐνανθρωπήσαντα, ἀλλὰ φανερόν 
lero, ὅτι ὁ εἰπὼν, ε ὁ πατήρ μου μείζων pov ἐστὶν, » αὐτὸς 
εἶπεν, ἐ ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν. » ᾿Αλλ᾽ ἐν μὲν τῷ εἰπεῖν, 
«ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν, » τὴν ἰσότητα, ἣν αὐτὸς ἔχει 
πρὸς τὸν πατέρα κατὰ τὴν θείαν φύσιν δηλοῖ. Ἐν δὲ τῷ 
λέγειν τὸν ἀὐτὸν, « ὁ πατήρ μου μείζων μον ἐστὶν.» τὸν δε 
ὑμᾶς οἰχονομεχῶς γενομένην ἐλάττωσιν δηλοῖ. Ἕχάτερον 
δὲ, val ἡ ἰσότης καὶ ἡ ἐλάττωσι;, περὲ ἑνὸς καὶ τοῦ αὖ“ 
τοῦ χυρίου καὶ Θεοῦ ὁμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοντέστιν τοῦ 
Θεοῦ λόγον τοῦ σαρκωθέντος, λέγεται. 


Καὶ 'Δρειανοὲ ply πονηρᾷ διανοίᾳ dx τῶν ταπεινῶν 
ῥυμάτων ὁμοούσιον εἶναι τῷ πατρὶ τὸν υἱὸν ἀρνοῦνται, 
καὶ διὰ τοῦτο ἐλάττονα αὐτὸν εἶναι διαδεθαιοῦνται' ὑμεῖς 
δὲ μὴ θέλοντες περὶ τοῦ σαρχωθέντο; Θεοῦ λόγον τὰ τα- 
κερὰ δέξασθαι, ἄλλο πρόσωπον τῇ τριάδι εἰσάγετε χατὰ 
Viv Θεοδώρου καὶ Νεστορίου δυσσέβειαν. ᾿Αλλ᾽ ἡμεῖς καὶ 


Parnor. LXIX 


Pater major me est (Joan. xiv, 29), ne. cogitetis ibi 
hominem quempiam, non autem Deum hominem 
factum eo modo de se fuisse locutum. Evidentissi- 
mum quippe est eumdem ipsum qui dixit, Pater ma- 
jor me est, dixisse pariter, Ego et Pater unum sumus 
(Ibidem, x, 20). Quo enim loco ait, Ego et Pater 
unum sumus, vequalitatem divine Nature, quam cum 
Patre habet, designat : quo autem illud, Pater major 
me est, profert, minorationem suam propter nos, sua 
dispensatione , factam ostendit. Utrumque scilicet, 
equalitas atque minoratio, de uno atque eodem Do- 
mino nostro Jesu Christo, hoc est de incarnato Dei 
Verbo, dictum est. 

Atque Ariani, quidem erronea opinatione ex ejus- 
modi loquendi demissis modis Filium Patri consub- 
stantialem esse inflciantur, aiuntque propterea esse 
ipsum Patre minorem: vos autem fateri renuentes, 
humilia h»c dicta de inearnato Dei Verbo esse intel- 
ligenda, novam invehitis in Trinitate. personam, 


10 


LEES 





299 


λόγου τοῦ σαρχωθέντος, τοῦ ξυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ 
λέγοντες, οὗτε σύγχυσω, οὔτε διαίρεσιν τῶν φύσεων 
εἰσώγομεν, ἐξ ὧν τὴν μέαν σύνθετον ὑπόστασιν τοῦ κυ- 
piov x«l Θεοῦ ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁμολογοῦμεν, οὔτε δὲ 
φέταρτον πρόσωπον ἐπεισάγομεν τῇ ἁγίᾳ τριάδι. 


Ὅτι δὲ περὶ τοῦ μονογενοῦς Θεοῦ λόγου σαρχωθέντος ἡ 


καθὰ προείρηται «τὸ ἡλάττωσας αὑτὸν βραχύ τι παρ᾽ αγ" 
γέλους » γέγραπται, καὶ οἱ ἄγιοι πατέρες καὶ διδάσχαλοι 
τῆς ἐκκλησίας, od τὰς ἁγίας γραφὰς ἑρμηνεύσαντες, idi- 
ϑαξαν ἡμᾶς. Καὶ ὁ ἐν ἁγίοις μὲν Κύρὑλος ἐν τῇ πρὸς τὴν 
Βασιίδα ἐπιστολῇ οὕτως εἶπεν" € Πῶς οὖν ἡλάττωται 
παρὰ τοὺς ἀγγέλους ὃ παρ' αὐτῶν προσχυνοὕμενος ; ἀλλὰ 
ἔστι σαφὴς ἡ πρόφασις. Καθείχετο [F. κατείχετο] γὰρ ἐν 
φοῖς τῆς ἀνθρωπότητος μέτροις" καὶ τὸ ἀποθνήσχειν πεφν - 
xc σῶμα λαθὼν, ἴδιόν τε αὐτὸ ποιησάμενος, ἐν αὐτῷ 
πέπονθεν ἑκὼν, καὶ ταῖς ἀνωτάτω δόξαις στεφανοῦται διὰ τὸ 
πάθος, ὡς B αὐτοῦ καταργήσας τὸν θάνατον, καὶ ἄπρακχ- 
: €ov ἀποψήνας τὴν φθοράν" ἅτε δὴ καὶ ὑπάρχων ἀγθαρσία 
'χαὶ ζωή. Ὅτε ἂν οὖν Ἰησοῦν ὀνομάξῃ, χαὶ ἡῥλαττῶσῇαι 
λέγοι παρὰ τοὺς ἀγγέλους αὐτὸν, οὐκ ἄνθρωπην ἀνὰ μέρος 
sugli ἰδικῶς, ἀλλ᾽ αὑτὸν νοοῦμεν τὸν μονογενῆ παραχῳ- 
ροῦντα τὸ προὔχειν οἰχονομιχῶς τοῖς ἁγίοις ἀγγέλοις, 
ὅτι χατὰ ἀλήθειαν γέγονεν ἄνθρωπος ὃ τῆς ἐχείγων 
ὑπεροχῆς ἡττώμενος " τὰ δὲ τῆς ὑπεροχῆς τοῖς ἁγίρις 
ἀγγῆλοις, ὅτι xxl Plo σαρχὸς καὶ τοῦ τεθνάναι χρείττους 
εἰσὶν, γεγονότος ἕν τούτοις τοῦ υἱοῦ διὰ τὴν ἐχούσιον χέ- 
vet), "AX! ὁ βραχὺ παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττωμένος διὰ τὸ 
ck ἀνθρωπότητος μέτρον ἐν ὑπεροχῇ θεότητος ὧν πρρσ- 
πυνεῖται παρ᾽ αὐτῶν, καὶ ἐνίδρυται θῴχοις οὺς περιιστᾷ- 
ew ἐκεῖνοι δοξολογοῦντες ἀεὶ, xol τῶν δυνάμεων αὐτὸν 
ὀγομάδοντες κόριον. ν "Oct δὲ xai ἡ χένωσι; αὐτοῦ τοῦ 
Θεοῦ λόγον σαρκωθέντος ἐστίν, ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις κύριλλο; 
δὲ τοῖς πρὸς τὰς ἀντιῤῥήσεις Θεοδωρίτου γραφεῖσιν, ἀς 
ἐποιήσατο ὁ αὐτὸς Θεοδώριτος κατὰ τοῦ τετάρτου αὐτοῦ 
περμλαίου οὕτως λέγει" « Ὅτι μὲν σμιχρὰ τῷ ix τοῦ Θεοῦ 
φύντι λόγῳ πάντα ἐστὲ τὰ ἀνθρώπινα φαίην ἂν ὄχνου 
ἄϊχα ποντός. Ἑητῶ M ch χένωσιν τίνος ἂν γενέσθαι 
wapécot καὶ τίς ὁ τοῦτο παθὼν ἐχουσίως. Εἰ μὲν γὰρ, ὡς 
αὐτοί φασιν, ἡ τοῦ δούλον μορφὴ, ἤτοι τὸ ix σπέρματος 
AKSIÀ, πῶς d τίνα πεκένωται τρόπον εἰ προσελήγθη παρὰ 
Θεοῦ; Εἰ δὲ αὐτὸς à. ἐν μορφῇ x«l ἰσότητι τοῦ Θεοῦ xal 
ποερὸς ὑπάρχων λόγος, ἑαυτὸν κενῶσαι λέγεται, πῶς δὴ 
φάλω ἥ τίνα τρόπον κεχένωται, εἰ καραιτοῖτο τὴν κένω- 
€; κένωσις δὲ τῷ Θεῷ λόγῳ παθεῖν οὐχ εἰδότι τὴν τρο- 
eiu, τὸ δράσαι τι καὶ εἰπεῖν τῶν ἀνθρωπίνων διὰ τὴν 
«pc σάρκα σύνοδον οἰκονομικήν. ν Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἐν 
ἁγίοις Ἰεύριλλοσ dv τῷ αὐτῷ βιθλίῳ κατὰ Νεστοριανῶν 
φὕτω λήγει «" hp! οὖν ὁ θεσπέσως Παῦλος πεφαινάχιχε (sic) 
τοὺς ἐγιπαμένους διὰ τῆς πίστεως ἐναργέστατα λέγων 
περὶ τοῦ μογογενοῦς, ὅτι πλούσιος ὧν ἐπτώχευσεν δι’ 
ὑμᾶς ; μὰ γένοινο᾽ ἀληθεύει γὰρ πάντως τῆς ἁληθείας ὃ 
κάρυξ, AX γὰρ τίς ὁ πλούσιός ἐστιν, χαὶ τίνα τρόπον 
ἐπτώχευσεν; βασανιζέτω καὶ νῦν à λύγος ἡμῖν. El μὲν 
qp. καβὰ καὶ φρονεῖν καὶ λόγειν αὐτοῖ τεϑαρσήχασιν, ἄν- 
ϑρωσος ἀνελήφθη παρὰ τοῦ Θεοῦ, πῶς ἐπτώχευσεν ὁ 
ἀικλορθεὶς καὶ τοῖς ὑπὲρ φύσω ἀξιώμασιν ἐχλελαμπρυσ- 
pime ; Δεδόξασται γὰρ, ἢ εἰ μὴ τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς, δια- 


VICILIES PAPA. "s 
᾿ τὰ ὑψηλὰ, καὶ τὰ ταπεινᾷ περὶ ἑνὸς, καὶ τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ A Theodori Nestoriique prohantes impietajem : nos vero 


E ad 


humiles, haud secus ajque sublimes sententias de ung 
eodemque Deo Verbo incargato, ac Domino nosteo Jesu 
Christo exponentes, confusionem qivitionemque pari- 
ter vitamus naturarym,ex quibus unicam Doi scDemini 
nostri Jesu Christi oonstitei subsistentiam confitemur, 
neque quartam inducirgus personam sanctae Tripitau. 

Verum sancti quoque Pajres, atque Ecclesise do- 
ctores, sacras exponentes litteras, eng loeum : mi- 
nuisti eum paulo minus ab angelis : juxta ea quae su- 
perius disputata sunt de unigenito Dgo Verbo incar- 
nato dictum esse docuerunt. Sanctus enim Cyrillus 
in epistola ad Dasilidem hjgc habet: « Qnogpslo ig- 
tur angelis est minoratus, qui ab ipsia adoratgr? Sed 
evidens est hzc causa. Sedet eniin. ip hymapitaus 


B conditione, et corpore mortali quod &syumpaerat, 


sibique fecerat proprium : in eo volens passus ea, ef 
suprema gloria propter passiouen copogatur, quod 
per ipsam aboleverit mortem, et &uystuleri&. qprru- 
ptionem, existeng ipse vila et incorrupuo. Quanda 
itaque Jesum nominat, et ipsum angelis esse minore 
tum dicit, non ibi hominem seorsim et singuJariter 
acceptum jntejligimus, sed ipsum Filium Dei unige- 
nitum secundum dispengationem sancUs amgelis di- 
, gnitate cedentem, quia secundum veritatem Yactus 
est homo, qui ab eorum emjnentia est upipagatus. 
Sublimitas enim sanctorum angelorum es( €yira 
earmem esse mortique minime subjici, qua ipse 
voluntaria exinanitjone &uscepit; et qui pakmm ab 
angelis minuitur, propior bumanjtatis ecicek cqodi- 
tiauem, in sublimitate Deitatis existepa ab ipsi ade- 
ratur, e£ in ihronis sedet, circa quos «fant apgeli, 
glorificantes semper, ipsumque Domigypi virtuiogp 
incessanter proclamantes. 1 De eadem rursus sus 
exinanitione ad incarnatum Deum Verbum pertinente 
constat ex eodem Cyrillo, in libro adversus confgta- 
tiones Theodoreti, quas ipse feci. contra quartum 
ejus capitulum. « Quod parva, inquit, sibl qunpio be 
mane Verbo ex Deo nato absque mora quin hzeream 
dixero. Quxso autem cujusdam esse putetur exina- 
nitio, et «vis hanc voluntarie tulerit. Itaque, gi, quem- 
admoduro alii dicunt, forma servi, ulj quod. est ex 
semine David; quomodo yel quo[Svpp. pacto], quaso, 
exinanitum est, si 4 Deo assumptum sk. Sj antem 


D ipsum Verbum, quod in forma et :qualitate Dej Patris 


existit, se ipsum exinanivisse dicifyr; quomodo, vcl 
quo pacto exinanitum est, si refutavit exinanilionem ? 
Exipanitio autem Deo Verbo versionem pad nescio 
est lacere ae dicere quiddam bumanup propteg dis- 
pensativum ad carnem conventum. » Iterum sanctus 
Cyrillus in eodem libro contra Nestorianos bac ha- 
bet: « Nunquid igitur divinus Paulus fide sanctilüca- 
tos seduxit, perspicue de Unigenito dicogs: Cum es 
set dives, egenus propter nos effectus est? Absit. 
Vera namque omnino loquitur Verithtis prego. Quis 
enim est dives, et quomodo facjus est egengs ? Si qui- 
dem, quemadmodum sentüre ac projoqui ausi supt 
quidam, hoino assumptus est a Deo, quomodo pau 
per factus est derogabitur * is qui ages est, digoi 


* Desogabitur oxpangendum clamant textus recu et gyntaxis. EpiT. 





591 


ΌΘΤΙΝΙΑΝΝΙ ἹΜΏ. EPISTOLA. 


βἐδληται παρ᾽ αὐτῶν dj ἀνάληψις ὡς κατακομίσασα A talibus super naturam efiulgens: nam glarifeatus est; 


πρὸς τὸ μεῖον, xai πρός γε τὸ δυσχλεέστερον τὸ τῆς ἀν- 
θρωπότητος, μέτρον. ᾿Δλλ᾽ ὧδε φρονεῖν ἀπηχές. Οὐχοῦν 
οὐχ ἐπτώχευσεν ὁ ἀναληφθείς" λείπεται τοίνυν simeiv, ὅτι 
γέγονεν ἐν πτωχείᾳ τῇ καθ᾽ ἡμᾶς ὃ πλούσιος ὡς Θεός. » 


Ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Ῥρηγόριος ὃ θεολόγος ἐν τῷ 
λόγῳ τῷ περὶ τῶν θεοφανίων οὕτω λέγει" « Προελθὼν δὲ 
Θ:ὸς μετὰ τῆς προσλήψεως,, ἕν ἐχ δύο τῶν ἐναντίων 
gapxic καὶ πνεύματος, ὧν τὸ μὲν ἐθέωσε, τὸ δὲ ἐθεώθη. 
'Q τῆς καινῆς μίξεως, ὦ τῆς παραδόξου κράσεως. Ὁ ὧν 
γίνεται, καὶ ὁ ἄχτιστος χτίζεται, καὶ ὃ ἀχώρητος χωρεῖ- 
και διὰ μέσως ψυχῆς νοερᾶς μεσιτευούσης ϑεότητι xol 
σαρκὸς παχύτητι, xal d πλουτίζων πτωχεύει" πτὠχεύει 
γὰρ τὴν ἐμὴν κάθαρσιν, ἵν᾽ ἐγὼ πλουτήσω τὴν αὐτοῦ 
διότητα, καὶ ὁ pac κενοῦται" κενοῦται γὰρ τῆς ἑαυτοῦ 
δόξης iml μιχρὰν, ἵν᾽ ἐγὼ τῆς ἐκείνου μεταλάδω πληρώ- 
σέως.» 


᾿Αλλὰ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος ἑρμηνεύων τὰ τοῦ 
ἀποστόλου ῥυτὰ λέγοντος, « ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάέρχων 
ἐκένωσεν ἑαυτὸν, μόρφὴν δούλου λαθὼν, ν» οὕτως λέγει" 
€ TÉ τούτου λευχύτερον καὶ ἀποδεικτικώτερον γένοιτο ἄν; 
οὐ γὰρ ἐξ ἐλαττόνων βελτίων γέγονεν, ἀλλὰ μᾶλλον Θεὸς 
ὙΠΆΡΧΟΝ; τοῦ δούλου μορφὴν ἔλαδεν, καὶ ἔν τῷ λαθεῖν 
οὖχ ἐδελτιώθη, ἀλλ᾽ ἐταπείνωσεν ἑαυτόν.» Καὲ μετ᾽ ὀλέγον" 
€ Τί δὲ τοῦτό ἐστιν, ἢ τὸν ἐν μορφῇ Θεοῦ ὄντα, καὶ εὖ- 
γηενοῦς πατρὸς υἱὸν ταπεινῶσαι ἑαυτὸν, καὲ δοῦλον ἀνϑ' 
ὁμῶν καὶ ὑπὲρ ἡμῶν γενέσθαι;» Καὶ μετ᾽ ὀλίγον" € Ὃ γὰρ 
λόγος σὰρξ ἐγένετο, καὶ λέγεται ὅτι ὁ τοιοῦτος ἄνθρωπος 
ἐξ οὐρανοῦ, xal ἐπουράνιος, διὰ τὸ ἐξ οὐρανοῦ καταθε- 
θηχέναε τὸν λόγον. » 
“᾿Αλλὰ xal ὁ ἐν ἁγίοις Ῥρηγόριος ὁ ἐπίσκοπος Νύσσης 
κατὰ Εὐνομίου ἐν τῷ τρίτῳ λόγῳ οὕτως λέγει" € Ταῦτα 
mpl τὸν ἐσταυρωμένον ἡμεῖς πεπιστεύχαμεν᾽ καὶ διὰ 
τοῦτο ὑπερυψοῦντες κατὰ τὸ ἡμέτερον τῆς δυνάμεως 
βέτρον οὐχ ἀπολήγομεν, ὅτι ὁ μηδενὶ χωρητὸς διὰ τὴν 
ἄφραστον αὐτοῦ καὶ à ἀπρόσιτον μεγαλειότητα, πλὴν ἑαυτῷ 
καὶ τῷ πατρὶ; xal τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ, οὗτος xxl πρὸς 
κοινωνίαν τῆς ἀσθενείας ἡμῶν χατελθεῖν ἠδυνήθη" ot δὲ 


vel si hoc nequaquam verum est, 3h eie assumptioni 
quod [ F. [eg., obtirectatum est ah. eis assun)ptioni 
quasi] eum ad ignobiliorem atque minoreu dedaxerit 
humanitatis mensuram, id porro absurdum, ess cogie 
tare. Non igitur egenus factus est assumpiua ; salir 
quum est ergo ut dicamus in paupertale nostra faetum 
esse eum qui, tanquam Deus, dives qrat. » 

Similiter S. Gregorius Theologus in sermope de 
Christi Natali hzec hahet : « Progressus autem: Deus 
cum bumanitgte, unum ex duobus ínter se contrari, 
carne nimirum 6j spiritu, quorum alterum deificavit, 
alterum deificatum est. Ὁ novam mixtionem! o ad- 
mirandam temperationem! Qui est, $t; qui ereatug 
non est, creatur; qui nullo loco contineri potest, per 
interventum anim: spiritualis inter divinitatem et 
carnis crassitiem medius continetur. Qui locupletes 
alios ditat, pauperjate affückwr: carnis enim nec 
paupertatem sumit, ut ego divinitatis illius divitias 
6onsequar. Et qui plenus est , exinanitur : sua enim 
gloria ad breve tempus exinanitur, u$ 660 plenitudinis 
fpsius particeps efficiar. » 

Sed sanctus etiam Athanasius exponens ea Apo- 
stoli verba : Qui cum in forma δεῖ esset, exinanisit 
semelipsum , formam servi accipieys : hxc scribit : 
« Quid hoc clarius aut probatius esae poterit ? Men 
enim ex deteriore molior factus est, eed potius, eum 
Deus esset, servi apeciern assumpsil ; Reque in assu- 
mepdo melioratus est, sed humiliavit semetipsum. » 
Kt post pauca: « Quid hoc est autem, quam euin, 
qui in forma Dei esset nobilisque Patris Filius, 
humiliasse semetipsum, et servum pro nobis facium 
esse. » Rursusque post pauca : 
factum egt, dicMurque propterea hio homo de coelo 
eclestig, quia Verbum ipsum de eolo descendit. » 

Senectus pariter Gregorius Nysssnys in tertio ad- 
versus Eunomiug libro déseeri in hunc. modum : 
« Hec ipsi de Crucifixo credidimus : itaque juxta 
proprie viriutis mensuram ipsum extollere non ceg- 
Samus : quod scilicet ob ineffabilem, inaccessibilem- 
que magnificentiam suam indivisus a Patre etiam, et 
ἃ Spiritu sancto ad nostre infirmitatis communio- 
nem advenire potuerit : illi autem , id argumentum 


«αὐτὴν ἀπόδειξιν τῆς κατὰ τὴν φύσιν ἀλλοτριότητος τοῦ [) esse nàtura extraneitatis Filii a Patre constituunt : 


υἱοῦ πρὸς τὸν πατέρα ποιοῦνται, τὸ διὰ σαρκὸς καὶ 
σταυροῦ φανερωθῆναι τὸν κύριον" ὡς τῆς μὲν τοῦ πατρὸς 
φύσεως χαθαρῶς ἐν ἀπαθείχ διαμενούσης, καὶ μηδενὶ 
τρόπῳ τὴν πρὸς τὸ πάθος χοινωνίαν ἀναδέξασθαι δυνα- 
μένης, τοῦ δὲ υἱοῦ διὰ τὸ πρὸς τὸ ταπεινώτερον παρηλ- 
)άχϑαι τὴν φύσιν, πρὸς σαρχὸς τε xal θανάτου πεῖραν 
οὐχ ἀδυνατοῦντος ἐλθεῖν.» Καὶ μεθ᾽ ἕτερα" € Διὰ τοῦτο γὰρ 
καὶ τσὰ χυρίου τῆς δόξης ὃ σταυρὸς λέγεται, xol πᾶσα 
Ἰλῶσσα ἕξομολογεῖται, ὅτι χύριος Ἰησοῦς Χριστὸς ek 
δόξαν Θεοῦ πατρός. Ἐὲ δὲ χρὴ καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ τὸν 
αὐτὸν διελεῖν τρόπον, σκεψόμεθα τί τὸ ἀποθνῆσκον, καὶ τί 
τὸ καταλύον τὸν θάνατον, καὶ τί τὸ ἀναχαινούμενον, x«i 
τί τὸ χινούμενον" κενοῦται μὲν γὰρ ἡ θεότης, ἵνα χωρητὴ 
τῇ ἀνθρωπίνῃ γένηται φύσει' ἀνακαινοῦται δὲ τὸ ἀνθρώ- 
αἰνὸν διά τῆς πρὸς τὸ θεῖον ἀναχράσεως θεῖον γινόμενον." 

Καὶ ταῦτᾳ μὲν ἐκ τῆς διδασκαλίας τῶν ἁγίων πατέρων 


4᾿ 
κων σα 


apparuisse nimirum aientes Dominum per carnem et 
crucem, ita ut paterna natura in impassibilitate pro- 
manente, nullaque ratione passionis communionem 
suscipere potenti, Filius, transformatus in humilio- 
rem naturam, per carnem et mortem minime incapax 
passionis advenerit. » Et post alia, subdit : « Idcirco 
enim, et Domini glorize crux dicitur, et omnis lingua 


-Bominum Jesum Christum in. gloria Dei Patris esse 


confitetur. Namque si czetera etiam oodemi modo di- 
videre oporteat, quis sit ille qui mortuus est prospi- 
ciemus, quis qui mortem dissolverit : οἱ quid reno- 
vatum , quid autem ezinanitum. Exinanitur quippe 
divinitas, ut humapitatis suscipiendse eapax fiat ; hu- 
manitas autem propter commixtionem divinitatis 
divina effecta renovatur. » 

Atque hiec nos quidem ex sanctorum Patrum do- 


PLI 


« Verbum enjm caro , 





505 "^ VIGILIUS PAPA. : | δρᾶ 
τεθείκαμεν, ἵνα ταῦτα κατανοοῦντες γνοίητε ὡς τὰ πορ᾽ Α ctrina proposuimus, ut ea percipientes intelligatis, 


ὑμῶν προτεϑειμένα,, xal 'Aptuxvol, καὶ Νεστοριανοὲ χατὰ 
τοῦ κυρίου καὶ Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγονσιν ἀσε- 
θῶς. Ol μὲν γὰρ ᾿Δρειανοὶ σπουδάζοντες τὸν υἱὸν χτίσμα, 
xal ἀλλότριον τῆς πατρικῆς οὐσίας ἀποδεῖξαι, χαὶ τὸ 
πάθος, καὶ τὰ ἄλλα τὰ ταπεινὰ τῇ θεότητι αὐτοῦ μόνῃ ἐπά- 
γουσιν, οἱ δὲ Νεστοριανοὶ δύο υἱοὺς εἰσάγειν βουλόμενοι, 


᾿'κεχωρισμένως λέγουσι τὸν Θεὸν λόγον, καὶ χεχωρισμένως 


τὸν Χριστὸν ψιλὸν ἄνθρωπον, χαὶ μόνῳ τῷ ἀνθρώπῳ τὰ 
ταπεινὰ ἀπονέμονσιν. ᾿Αλλ᾽ οὐχ οὕτως οἱ ἅγιοι πατέρες 
διδάσχουσιν" οὐδὲ γὰρ διὰ τὰ ταπεινὰ τροπὴν λέγουσιν 
τῆς τοῦ υἱοῦ θεότητος, οὐδὲ διὰ τὰ ὑψηλὰ διαιροῦσι τὴν 
ἀνθρωπότητα τῆς θεότητος, ἀλλὰ τοῦ ἑνὸς xxl τοῦ αὐτοῦ 
μονογενοῦς Θεοῦ λόγον σεσαρκωμένον xxl ἐνανθρωπή- 
σαντος, xal τὰ ὑψηλὰ, καὶ τὰ ταπεινὰ εἶναι παραδι- 
δόασιν. 


Ἐπειδὴ δὲ καὶ τοῦτο τοῖς ὑμετέροις ἐντεθείκατε κεφα- 
λαίοις ἐκ τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς, ὅτι χαλῶς εἶπεν δύο φύ- 
σεις, μίαν ἐξουσίαν, ἕν πρόσωπον, καὶ ἐν τούτῳ τὸν 
φονηρίαν τοῦ γράψαντος τὸν ἐπιστολὴν διελέγξωμεν. 'O 
γὰρ μὴ ὁμολογῶν,, ὅτι αὐτὸς ὁ Θεὸς λόγος σαρχωθεὶς ix 
τῆς παρθένον ἐνηνθρώπυσεν, τίνος τὰς δύο φύσεις λέγει; 
᾿Αλλὰ πρόδηλον, ὅτι ἀντὲ προσώπων τὰς δύο φύσεις )αμ- 
δάνει, κατὰ Νεστόριον καὶ Θεόδωρον, obc ἐπαινεῖ ἡ ἀσε- 
€àc αὐτὴ ἐπιστολή. El γὰρ xal ἕν πρόσωπον, xal ἕνα 
vUv δοχεῖ λέγειν ἡ ἐπιστολή, τοῦτο καὶ Θεόδωρος χαὶ 
Νεστόριο; καὶ λέγουσιν, τὸν Χριστὸν ἄνθρωπον μόνον 
λέγοντες ἐπέχειν τὸ πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου, ἔχειν 
τὴν ἀξίαν καὶ τὴν τιμὴν τοῦ Θεοῦ λόγου, καὶ τὴν χάριν 


ea que constituta a vobis sunt, ea ipsa ab Arianis 
atque Nestorianis adversus Dominum nostrum Jesum 
Christum impie sustineri. Ariani scilieet Filium 
creaturam esse atque extraneum a paterna subetan- 
tia demonstrare conati, passionem ejus cazteraque 
humilia soli tribuunt divinitati; Nestoriani contra, 
qui duos invehere filios nituntur, separatim Deum 
Verbum, separatimque purum hominem profitentur, 
queque ad bumilitatem pertinent passionis solo 
homini adjudicanda esse decernunt. Verum non hzc 
a sanctis Patribus docemur : neque enim ex his quz 
demisse dicta sunt divinitatis Filii conversionem ad- 
mittunt, quemadmodum neque ex sublimibus divini- 
tatem dividunt ab humanitate, sed de uno eodeainque 


B Deo Verbo incarnato homineque facto tam sublimia 


quam humilia dicta esse tradiderunt. 

Cum autem in vestris iisdem capitibus hoc adje- 
ceritis etiam , ex eadem haustam epistola , recte ibi 
duas naturas , unicam autem personam, unicam po- 
testatem dici, cires. idipsum quoque illius scripteris 
impietatem opere pretium erit detegere. Qui enim 
non confitetur Deum Verbum incarnatum ex Maria 
Virgine, et hominem factum esse, cujusnam dicit 
duas esse naturas? Sed patet ipsum duas naturas 
loco personam admittere, Nestorii Theodorique sem- 
$U, quos summis laudibus exsecrabilis ea extollit 
epistola. Si enim unicam personam unicumque Fi- 
lium indicare videtur epistola, hac loquendi ratione 
usi sunt Nestorius etiam et Theodorus, aientes Cbri- 


τῆς υἱοθεσίας, καὶ εἰς τόπον αὐτοῦ προσκυνεῖσθαι, καὶ C stum purum hominem superbabere Dei Verbi perso- 


διὰ τοῦτο ὑποχρίνονται λέγειν ἕνα υἱὸν xal ἕν πρόσωπον 
τοῦ λόγου xxl τοῦ Χριστοῦ, κοινωνοῦντος μόνῳ τῷ ὀνό- 
ματι τῆς υἱότωτος " τοῦτο δὲ δείχνυται φανερῶς ix τοῦ 
λέγειν τὴν ἐπιστολὴν τῶν δύο φύσεων μίαν ἐξουσίαν, ὡς 
x«l ὑμεῖς ἐγράψατε. Μία γὰρ ἐξουσία οὐχ ἐπὶ διαφόρων 
φύσεων, ἀλλ᾽ ἐπὶ διαφόρων λέγεται προσώπων, ὅπερ ἐπὶ 
τῆς ἁγίας τριάδος ὁμολογοῦμεν. Ὅθεν χαὲ οἱ ἅγιοι πατέ- 
psc ἀνεθεμάτισαν τοὺς λέγοντας χατὰ δύναμιν, ἢ ἀξίαν, 
ἢ αὐθεντίαν, ἦ σχέσιν, 3 τιμὴν ἡνῶσθαι τῷ λόγῳ τὸν 
ἄνθρωπον, x«l μὴ ὁμολογοῦντας χκαθ' ὑπόστασιν τῶν δύο 
φύσεων τὴν ἕνωσιν γεγεννῆσθαι. Ὅπως δὲ x«l τοῦτο ὁρ- 
θῶς εἰρημένον τοῖς ἁγίοις πατράσι περὲ διαφορᾶς τῶν 
δύο φύσεων, οἱ τὰ Νεστορίου δοξάζοντε;, ὧν τῆς ἀπιστίας 
ἀρχηγός ἐστι Θεόδωρος, ἀσεδῶς ἐχλαμθάνουσι, τὰς φύ- 


σιν ἕνωσιν πρεσδεύοντες, ἔν πρόσωπον ὑποχρίνονται 
λέγειν, αὐτὸς ὁ ἀσεδὴς Θεόδωρος δείχνυσιν ἐν τῷ τετάρτῳ 
λόγῳ τῶν κατὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ αἱρετιχοῦ γράφων οὕτως" 
« ὐτάρχως δὴ τὸξδιάφορον τῶν φύσεων ἡμῖν ὑποδείχνυσι 
διὰ τούτων" εἴ γε τὸ μὲν ἐχπλήττεται, ὡς 9 ὑπερθολὴν 
φιλανθρωπίας ἑλόμενον, μνήμην τε καὶ ἐπίσκεψιν ποιή- 
σασθαι τοῦ οὕτως εὐτελοῦς" τὸν δὲ μακαριστὸν ἡγεῖται 
ὡς τοιούτων ἠξιωμένων (Sic). ᾿Αλλὰ γὰρ οὕτω μὲν τήν τε 
διαίρεσιν τῶν φύσεων ποιεῖται, καὶ μὴν xal τὴν διαφορὰν 
τῆς τε τοῦ λαθδόντος φύσεως καὶ τῆς τοῦ ληφθέντος ἡμῖν 
ὑποδείχνυσιν ἡ θεία γραφή" φροντίζουσα δὲ τοῦ καὶ τὴν 
ἕνωσιν ἡμῖν ὑποδειχνύναι, ἢ τῷ ληφθέντι προσγέγονεν, 
λέγει πολλάχις καθ᾽ ἕνωσιν τὰ ἑκάτερα τῶν φύσεων ἰδια-- 
ζόντως πρὸς ὄντα, ὡς &y τὴν πρὸς τὸν λαθόντα ἕνωσιν 


nam, habereque Dei Verbi bonorem atque dignitatem, 
gratiamque adoptionis preterea , atque ejus loco 
adorari; quamobrem se unicum Filium unicamque 
Christi personam dicere simulant, solo convenieutes 
filiationis nomine, quod manifeste ex sententiarum 
modo , quod in epistola adhibetur, colligitur, quo 
dicitur duplicis nature unicam esse potestatem, 
quemadmodum pariter vos ipei scripsistis. Unica 
nempe potestas non de diversis naturis, sed 
de diversis personis dicitur, quod etiam in 
sancta Trinitate agnoscimus atque confitemur. 
Quamobrem SS. Patres anathema dixerunt iis 
qui affirmarent hominem Deo Verbo unitum esse 
secundum potentiam vel potestatem, vel habitun, 


, σεις ἀντὲ προσώπων λέγοντες, xal προσώπων κατὰ σχέ- D vel dignitatem; neque unionem factam esee in dupli- 


cis nature unica subsistentia faterentur. Quemadamo- 
dum quod pariter recte dictum a sanctis Patribus est 
de duplicis naturx discrimine, id Nestorii sectàtores, 
Theodoro infidelitatis duce , sibi assumunt, naturas 
loco personarum nominantes, et personarum habitua- 
lem unionem venerantes, ut unam simulent personam 
se dicere. Impius ipse id ostendit Theodorus, in 
quarto adversus Apollinarium hzreticum sermone 
hoc scribens : « Satis profecto nobis naturarum di- 
scrimen ostenditur, per hec qus proposita sunt, si- 
quidem hoe concluditur, tanquam per benignitats 
superabuudantiam institutum esse ut sic sumpti ho- 
minis memoria et visitatio fleret, beatissimum porro 
existimatur, veluti talium causa dignationum (Sic). d 








905 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


τοῦ ληφθέντος ὑμῖν παραδηλώσεμιν, ὃ ὅσα τε τούτῳ ix τῆς À ipsum autem naturarum distinctionem ostendit, quod 


πρὸς εχεῖνον γέγονεν συναφείας. Y Αποδείξαντες τοίνυν τὸν 
| ϑυσσεθῆ Θεόδωρον τὰς φύσεις ἀντὶ προσώπων λέγοντα, 
ἔτι μείζονα προαγάγωμεν αὐτοῦ βλασφημίαν διελέγχου- 
σαν αὐτὸν, ποίαν λέγει τὸν ἕνωσιν πρὸς χατάχρισιν τῶν 
ἐχδοιούντων αὐτόν. Ἐν γὰρ τῷ κερὲ ἐνανθρωπήσεως ὁγ- 
δόῳ λόγω οὕτω λέγει" € Πρόδηλον δὲ ὡς τὸ τῆς ἑνώσεως 
ἐφαρμόζει᾽ διὰ γὰρ ταύτης συναχθεῖσαι αἱ φύσεις, ἕν 
πρόσωπον κατὰ τὴν ἕνωσιν ἀπετέλεσαν" ὥς τε ὅπερ ὃ 
χύριος ἐπί τε τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναικὸς φησιν, ὥς τε 
οὐχέτι εἰσὶν δύο, ἀλλὰ σὰρξ μία, εἴποιμεν ἄν xoi ἡμεῖς 
εἰκότως κατὰ τὸν τῷῶς ἐνώσεως λόγον, ὥς τε οὐχέτι εἰσὲν 
δύο πρόσωπα, ἀλλ’ ἕν, δηλονότι τῶν φύσεων διαχεχρι- 
μένων. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖ οὐ λυμαίνεται τῷ ἀριθμῷ τῆς 
δνάδος τὸ μίαν λέγεσθαι τὴν σάρχα (πρόδηλον γὰρ καθὸ 


quidem sumentis sumptique natura discrimen divina 
ipsa nobis ostendit Scriptura. Indicare quippe eam 
unitatem volens qux ad id quod sumptum est perti- 
net, elicit per unitatem sive unionem utrasque naturag 
sibi fecisse proprias ; ita ut, teque ejus qui erat atque 
sumpsit ác ejus qui sumptus est nobis ostenderit unita- 
tem, 4υῖ8 ex facta cum ipso conjunctione processit. » 

Cum itaque demonstratum luculenter sit impium 
Theodorum nature nomen pro persona usurpasse, 
deteriorem adhuc ejus blasphemiam proferemus in 
medium, qua docet, quid ipse unitatis nomine intel- 
ligat , ut plenius condemnentur ejus patrocinatores. 
In octavo igitur sermone de Incarnatione hac scri- 
bit : « Constat autem quid unitate importetur : per 


μία λέγεται), οὕτως κἀνταῦθα οὐ λυμαίνεται τὴν τῶν B hanc enim coalescentes nature unicam personam 


φύσεων διαφορὰν τοῦ προσώπου ἡ ἕνωσις. Ὅταν μὲν 
q&p τὰς φύσεις διακρίνωμεν, τελείαν τὴν φύσιν τοῦ Θεοῦ 
λόγον φαμὲν, xai τέλειον τὸ πρόσωπον᾽ οὐδὲ γὰρ ἀπρόσ- 
ero» ἐστιν ὑπόστασιν εἰπεῖν" τελείαν δὲ xai τὴν τοῦ 
ἀνθρώπου φύσιν, καὶ τὸ πρόσωπον ὁμοίως. Ὅταν μέν τοι 
ἐπὶ τὴν συνάφειαν εἴδωμεν, ἐν πρόσωπον τότε φαμέν. » 
Ταῦτα ἡμεῖς, εἰ καὶ φρικτόν ἐστι λέγειν χριστιανοῖς, 
ὅμως δαὶ τὴν μανίαν τῶν ἐχδιχούντων Θεόδωρον xxl τὴν 
ἀσεθδῆ ἐχείνην ἐπιστολὸν, προαγαγεῖν ἠναγχάσθημεν, Dao 
τὸν Θεὸν ἡμῖν παραχαλοῦντες γενέσθαι" Ov ὧν πάντων 
ἀποδέδειχται, ὅτι πάσης τῆς Θεοδώρου ἀσεθδείας μεστή 
lavo) ἡ κατάρατος ἐκείνη ἐπιστολή. 


unitate perficiunt; ità ut, quemadmodum de masculo 
et femina Dominus inquit eos non jam duos, sed unam 
carnem esse; similiter etiam , unitatis rationes non 
jam du» , sed unica sit persona , constante seniper - 
distinctione naturarum. Quemadmodum enim ibi nu- 
meri non tollitur duplicitas , quod una caro dicatur, 
liquet enim quemadmodum una dicatur, eodem pari- 
ter modo minime nature aufertur | Leg. aufert] discri- 
inen unitas ipsa personze. Cum porro naturas discet- 
nimus, perfectam Dei Verbi naturam profitemur, per- 
fectamque personam (non enim hypostasis dici absque 
persona potest), perfectam pariter humanam naturam 
persouamque similiter. Cum autem in harum copula- 


tionem sive conjunctionem animum intendimus, unicam tunc esse personam przdicamus. » Hz: nos, quan- 
quam dictu Christianis horribilia , producere in medium coacti sumus ex Theodori impieque epistole 
patronorum insania, propitium nobis Deum fieri postulantes : quibus tamen demonstratum est universa 
Theodoriana impietate exsecrabilem eam epistolam esse refertam. 


Kal ταῦτα μὲν ἅπαντα ἀπεχρινάμεθα πρὸς τἀτῷ ὑμετέρῳ C, Et hec quidem omnia respondimus ad ea qux in 


κεφαλαιογραφίῳ (Sic) περιεχόμενα, δ ὧν ἐσπουδάσατε 
τὴν ἀσεδῇ ἐχείνην ἐπιστολὴν ἐχδιχῆσαι, xol διὰ ταύτην 
τὴν Θεοδώρου x«i Νεστορίον καχοδοξίαν ἀνανεώσασθαι, 
ὧν τὴν ἀσέδειαν ἡ αὐτὴ ἐπιστολὴ ἑπαινεῖ. Ἐπειδὴ δὲ 
πολλὰ τῆς μνημονευθείσης ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Μάριν τὸν 
αἱρετιχὸν γεγραμμένης παραλελοίπατε, καὶ οὐχ ἐτολμή- 
σατε ταῦτα τοῖς ὑμετέροις κεφαλαίοις ἐνθεῖναι, ἕνα μὴ 
xal ix τούτων τὴν ἐξ ὑμῶν ἐχδιχουμένην ἀσέθδειαν ὁ παρ' 
ὑμῖν τῶν Χριστιανῶν μάθῃ λαὸς, ἀναγκαῖον ἐνομέσαμεν 
εἶναι χυὶ ταῦτα διὰ βραχέων φανερῶσαι. Περιέχεται γὰρ 
τοῖς παρ᾽ ὑμῶν παραλελειμμένοις ῥήμασε τῆς ἀσεθοῦς 
ἐκιστολῆς, « ὅτε Κύριλλος τὰς ἀκοὰς πάντων τῶν ἐπισχό- 
T0) τῶν ἐν τῇ xar Ἔφεσον συνόδῳ συνελθόντων, τῷ 
φαρμάχῳ τῷ πηροῦντι τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν σοφῶν xxt- 


vestro capitulorum libro continebantur , quibus im- 
piam prefatam epistolam vindicare nitebamini , pra- 
vasque propterea Theodori Nestoriique instaurare 
sententias, quorum praefata epistola commendat im- 
pietatem. Quoniam vero permulta in memorata im- 
pia epistola ad Marim bzreticum scripta preteriistis, 
neque ausi estis ea vestris capitibus inserere, ne forte 
ex iis etiam Chrístiagus populus, quanta a vobis pro- 
pugnaretur impietas intelligeret , necessarium esse 
judicavimus , hec quoque paucis ostendere. In ea 
enim epistole parle, qus pretermissa a vobis est, 
habetur * : « Cyrillum aures omnium episcoporum ἐπ « 
Ephesum convenientium veneno obcxcanti omnium 
oculos obtinuisse sapientium; invenisse autem mo- 


ἔσχεν, εὗρεν δὲ ἀφορμὴν ix τοῦ κατὰ Νεστορίου μίσονς, T) dum ex odio in Nestorium przconcepto : atque nulla 


xal ὅτι καθεῖλε τῆς ἐπισχοπῆς Νεστύριον ἡ ἐν Ἐφέσῳ σύν- 
οδος, χρίσεως καὶ ζητήσεως μὴ γενομένης.» Καὶ πάλιν ἐν 
τῇ αὐτῇ ἐπιστολῇ περιέχεται « ὅτι τὰ δώδεκα χεφάλαια 
τὰ παρὰ κυρῶλου γραφέντα, ἐναντία ὄντα τῆς ὀρθῆς πί- 
Cte, προέθηχαν ol. ἐν Ἐφέσῳ συναχθέντες ἐπίσχοποι, 
xal ἐδεθαίωσαν, καὶ συνήνεσαν αὐτοῖς, ὡς τῇ ὀρθῇ πί- 
στει συνάδουσιν᾽ xal ὅτι Νεστόριος ἐπειδὴ ἐμισεῖτο ἐν 
τῇ ἰδία πόλει, xal παρὰ τῶν πρώτων αὐτῆς, ὑποστρέψαι 
ἐχεῖ οὐχ ἠδυνήθη. » καὶ διὰ πάντων ὁ γράψας τὴν αὐτὴν 
&ci6à ἐπιστολήν, οὐ μόνον τοὺς αἱρετικοὺς ἐχδιχεῖ χαὲ 


instituta disquisitione et judicio Nestorium ab eadem 
Ephesina synodo sede sua fuisse deturbatum. » 
Pariter in eadem epistola habetur : « Duodecim ea 
capitula ab Cyrillo conscripta, quanquan cum recta 
fide pugnarent, ab Ephesinz synodi episcopis propo- 
sita fuisse atque confirmata , illisque eos tanquam 
vere fidei consonantibus consensisse; atque Nesto- 
rium, propterea quod odio haberetur ab civitate sua, 
primariüsque civibus ejus , illuc minime potuisse re- 
verti. » Atque hoc modo nefarie illius epistolse scri- 


* Exstat in actis conc. Constantinop. m, Coll. 5, apud. Labb. m ἐς, ον 


1 ὸ "» . "- - t 
σ᾿ ν “ 





e 


VícILIUS PAPA. - 


308 


ἀπ νέν, MR ταὶ τοὺς ὀῤδοδόξους λέγει, Περὶ yàp τοῦ À ptor, noh modo hireticós tuetur sc Ἰληδαΐ, sed cathb« 


viti too ἐραβϑούλου τοῦ Ἐδέσης ἔπισκόπου, ἀνδρὸς ἔν 
ἐπισαόλοις Ἐτισήμοῦ, οὗ τὸ μνῆμα θαύματα ποιεῖ μέχρι 
vii δήρεῤβον, ὀὕτως φησίν ἐν τῇ αὐτῇ ἀσεθδεῖ ἐπιστολή" 
BRE CU E E ἥμετέῤῥάς πόλεως, ὃν οὐδὲ αὐτὸς 
ΝΣ, Ἡῤουᾶσει τὰς πἰστεὼς 69 μόνον τοὺς δυξώντας 
αϑύδ διδάξει ἀλλὰ XXL Τούς $45 πάλαι πρὸς τὸν χύριον 
ἀδτελθδυτὰς ἂν δ V9RV'8 Yee ploz Θεόδωρος ὁ XMpvE τῆς 
ἀληθεῖς, Val διδαθυκλὸς dr Ἐαλησίας, ὃς οὗ μόνον ἐν 
ed δέκεῖα Pbz VUE αἱρετοὺς ἔζολάφισεν διὰ τῆς σἱχεῖ χὸ 
πἰδτεῶν, Δα καὶ ἀετὰ θάνάτον ὅπλα πνευματιιἃ τοῖς 


ibi ιβιδλίοὶς £t τῆς ἐχχλησίάς τέχνοις zat sees, . 


dé 3B V δὴ dE th durs αὐτοῦ λαλήσασα γινώσδει, val 
ἐς τῶν GA ἀδτοῦ ὀυγὺβαφέντων ἔκίστευσε' τοῦτον icol 
py ὁ ἀνα Viu» ἔκ ἐχχλησίὰς φανε ρῶς ἀναθεμὰτῖ- 


ἸἸοῦβ etlam fiorirhare non veretur. ΘῈ 5eato namque 
Rabulà Etfessenortirn episcopo, ezImEs pietatis ἈΠ 
stite, cujus 4d $épulcerum ad hie tsque tempora 
nilralifia patrantur, hüc módo i ímpla ifla sva epi- 
gtóla ΘΙ : & Tyrannus nostre civithtls , qneih tu 
ettám tpsé iion ignoras, qui ocdasiorte fidet, hof) so- 
Nfm tit οὐ viveftés gersequittir, sed étiam eos qui 
duit ἀἃ Donfitiuth &Dferdtit. Quorüm itfius est bea- 
tü& Theodorus prasticalor Veritatiz, εἰ doctor Eccle- 
Sie, quí noh sofeü virens liereticos per propriam 
fidem percussit; sed Etiam post. iiíoórtem arma spiri- 
talia tn Íibrrs aufs dereliuuit Ecclesie ΗΒ, Sicut et 
(ud revérentis, eutn eU eollócuta cógnovit, et his qux» 
$áb éo scripta $uiit prebuit fidem. Hunc ausus est, 


c9. 9 RRRCRODUV MBA y Ett τῇ αὐτῷ re Dit ἐπιστολῇ mor B dui omnià audet, 4b Ecclesia anathematizare. » 


ὕθρο x0 t» agite Κυρθθσὸ" « "Ort ἡ καρδίᾳ τὸν Αἰγὺ- 
TS ἐμπλάχϑθη, MAL χωρὶς σχύλδεως τῇ ὀρθῇ πίστει 
σοθήνεσε. M&l Ort ἀτάκτως γὰτὰ τῶν ξώντων xoi τῶν 
τιλευϊτη iUo» δρῥήσαντες, ἦν αἱσχύνη εἰσὶν ὑπὲῤ τῶν 
ἐδέων ἀἰεολυγούμενοι πταισμάτων, χἀὶ ἐναντία τῇ πρώτῃ 
αὐνῶν διδασκαλίά διδάσκοντες, καὶ Oct χρὴ ὁμολογεῖν 
εἰς τὸν φοὸν; Χαὶ εἰς τὸν ἐνοιχοῦντά ἔν αὐτῷ.» καὶ ταῦτά 
μὲν ἐγκείμενα τῇ μνημονευθείση ἐπιστολῇ φανερὰ ὑμῖν 
ἐσπυνϑάσαμεν καταστῆσαι, ἵνα κἂν οὕκως ὀψέ ποτε τᾶ 
ὀρα ἐλ ιενόμενόι ἀναχορήδήϊε ταὐτῆς τῆς sixxobotlac. 


τοσδοη δὲ doc ἡ τῆς pondo Ἐκιστολῆς ἀσέδειά, 
δτιθὸδὲ duae ἐτόχξεήσατε κάντα, ὡς εἴρηται, τὰ Κεριε- 
χόραφὰ αὐτῇ τοῖς καρ’ ὑμῶν πεμφθεῖσιν χεφαλαίοις ἐνθεῖ- 
νι) di ποῦ τα ἔξ αὐὐῶν διγότραυ μένῃ ἔννοίά ἑρμηνεύειν 
ἐπειράθγειι. τίς γὰ} χριδτιανοῖς δύνάτάι συναριθυξϊσῦαι 
μὴ λέγων ἀσεθῆ τὴν ἐπιστολὴν, ἐν ἧἦ τοιαῦται καὶ τοσ- 
eot Ἡξριέχονται βλασφημίαι; 'Ü γὰρ τὴν ἐπιστολὴν 
ἐχδινιῶν Hity τὸν puo Κύριίλλον αἰ ῥετικὸν χαλοῦσαν, καὶ 
τὴν δ Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον ἐκθάλλουσαν, φὰνερῶς 
Νεστόριον x«l τὴν αὐτοῦ ἀσέδειαν δέχεται, ὃν ἡ αὐτὴ 
ἐπιστολὴ λέγει δίχα χρίσεως καὶ ξητήσεως καταδικα- 
σϑῆνάι, καὶ Ub διὰ τὰ δόγματα, ἀλλὰ διὰ τὸ μῖσος τῶν 
πολιτῶν εἰς τὴν ἐλδί(ησίαν ᾿κὴ ὑποστρέψαι" καὶ οὐ μόνον 
εἰς τούτο ἁμαρτάνει ὁ τὴν ἀσεδῇ ἐπιστολὴν ἐχδιχῶν, 
A od Κεχεστῖνον τὸν Tá&n&y καταδιχάζει, τὸν εἰπόντα 


περὶ Κυρῶᾶλου, ὅτι ἡ πίστις Κυρῦλου, ἡμετέρα πίστις b 


ἐσεῖν" καὶ ὃ τὰ δώδεκα γεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρίλλου, 
ἐνονδία τῇ 093 πίστει Χέγων ὑκάρχειν, οὐ μόνον αὐτὸν 
τὸ 8 Air Ἀύριλλθν, Καὶ τὸν ἐν μακαρία τῇ μνήμη 
κὐλιστιενον, καὶ τὴν πρώτην ἐν Ἐφέσω σύνοδον χάτὰἀχρίνει; 
ἀλλὰ καὶ τὴν ἐν Χαλκῆδδνι δόνοδον χαταδιχάξει, τὴν πα- 
τέρα kat διδάσναλον ἴδιον kÓtO0ov ἐπιγραψαμένην : 
δπθτε καὶ λέοντα τὸν ἐν ἁγίοις κάπαν Ῥώμης ὁμοίως xa- 
ταδικάδες, ὃς πρὸς τῆν ἐν Χαλχηδόνι δύνοδον γράφων, 
εἰν Mp ἐὸν δώδελὰ ἀεφαλαΐων τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλον' 
€ Οἵ ὅῥοι οἱ προένεχϑέντες χατὰ Νεστορίου παρὰ Ku- 
ρϑλυν τοῦ τῆς ἁγίας μνήμης ἐν βεδαίῳ μενέτωσαν.» 


Πάσης δὲ ἀσεθείας πεπληρωμίμη ἡ μυσαρὰ ἐπιστολὴ, 
ἕν μόνον τῶν ἀληθῶν ἀποχρύψαι οὐχ ἴσχυσεν, ὅτι ἀπὸ 
ὀρθοδόξων χακὲ ὀιγίων ἀνθρώχων Θεύδωρος ἀπ᾽ ἐκχλησίας 

* l'hrasis omnino vitiosa, quz , si Gr:eci Vextus 
atque antecedentium ratio habeatur sic corrigenda 


Rorsusqüe in &ancti. Cyrilli contumellam , haec fpsa 
in δἰ ΘΕ ΑΒΗ ed epistola continentur : « Cor Egypti 
einótllitum est , et Bine vexationé , rect? fldei àssen- 
titüs est; et Inorditate contra vivos et mortuos frruen- 
τοὶ in confusione sunt, satisfacientes pro delictis suis 
et cuntraria priori $uz doctrine docentés, et quod 
oporteàt eohfiteri in templum àtque inbabfthnteth ín 
eb. » Atque hiec dQuiderh in memaratà eplstófa Sfiarsin 
iniricatà, thániféste vobis ob ocultos ponere CUrihtí su- 
mus, αἱ, etsi 5ero, quandoque tamen, récta cogitantes 
ab pravis ἐδ opinationibus, erróribusque discedatis. 


(Tanta porro scelerat& iliius epistole eX fuipletàs, 


ut neque vos ipsi ausi silis, ut dicitur, universa quie 
fps compléctitut, 1h capitibus quie misistis, pro- 
Bónere , quantam nonnáthá getvereà exfilicátionó 
interpretati tentaveritis. Ovis entrh Christianis erit 
annürmierátdts, qui éain impiám mor dicàt, quie tot 
tantasque continet blasphemias? Quisquis ehim ejus 
epistole defensionem suseipit in qua S. Cyrillus hze- 
retieus appellatur, primaque Ephesima rejicitur sy- 
nodus, híc manifeste stat à Nestorii partibus, ejusque 
adhseret Mupietati, quem ipsa epistola inquisitkone 
judicioque 9:5 damnatum fuisse fatetur quidem, sed 
non dogmatom causa , verum civium odio ad Eccie- 
siam non esse reversum ἡ : atque non peccati reus est 
modo ob hanc causam, qui ejus epistole tuetur par- 
tes, verum quia Colesnum quoque papein conde- 
mnat, de Cyrillo dicentem , Cyrilli fidem nostram 
fidem esse. Ac pariter, qui duodecim ea sancti Cyrilli 
capita cuni recta fide pugnare contendit, is non san- 
ctm Cyrillum modo atque beatz memori: Ceelesti- 
num , primamque Ephesinam synodum damnat , sed 
&Adversis quoque sanctum Chalcedonense eoncilium 
judicium fert quod Cyrillum scriptis Patrem esse sibi 
atque doctorem declaravit; atque insuper adversus 
sanctum Leonem Romanorum pontificum , qui ad 
Chaicedonensem concilium scribens de d&odechn 
saneti Cyrilli eapitibus hzé habet : « Definitiones 
adversus Nestorium &b eanctte recordationis Cyrillo 
proposite in tuto perstiterunt [Grac. persistant]. » 

Quanquam vero omuis plena sit iniquitatis exse- 
crabilis ea epistola, unam tamen minime celare po- 
tit veritatem, Theodoro scilicet post mortem etiam 


"est : ..... dhem ipsa epistat. siNE inguls./ Sud. damn, 


[uisse ΡΙΟΙΤ, nec dogm. causa, verum..... bITe 


δύ9 


JUSTINIANI 1MP; EPISTOLA. 


exl μετὰ θάνατον ἀνεθεματίσδη Q5 rte ϑεόϑωῤον δι- A ἃ plis ortiodozisqué homihibus fuisae 'dietggi. 8η8- 


'&oxaXoy τῆς ἔχχλησίας, val HWipuk& τῆς ἀχηθείάς καλεῖ 
ἡ αὑτὴ ἀσεδὰς ἐπιστολὴ, τὸν ὑπὲρ κᾶντὰς τοὺς Ülprci- 


«ng βλασφήμήδαντα. Οοὗὕτονυς τῶν βλαὀφημιίῶν pipe 


ἐλάχιστον δε ἑτέραξ ὑμῖν Ἐπὶ δτόχῆς Ἐπ᾿ ἀὐτῶὺ Duty τῶν 
ἑημάτων ἤδη ἐφωνερώσαμεν δἰ δείξαύνες, kàd VK si &yna 
πατέρες, κύριλλὸς, xal Πρόκλοξ, hi Ῥαδθϑυυκας “τὰ 
Θεοδώρου, xal τῶν ἀσεδῶν αὐτοῦ λδγῶν ἐὴ ραϑαν, vetus 
χρίναντες αὐτὸν μετὰ τῆς κὐτῆς Καιδείας. τὸ rti ἡ θ ρ΄ δὲ 
Θεοδώρου βλασφυμίαι εἰσιν, Fe [Force] οὐϑὲ ὑμεῖς ἐξτλ- 
μήσατε ταύτας ἐκδιλῆδαι; ἐἰ dal τὸν ἐλθέαενον αὐτὰς kx0t- 
χῆτε" φανεροῦ ὄντος Oct οὐδεῖς tà καχὰ καϊθκχρίνων, 369 
ἐχθέμεγον αὐτὰ ἐχδιχεῖ, πχήν εἰ μὴ ἐκεῦϑον τὸν μέτ νοοθῥ!- 
τα, el τῆς ἰδίας ἀποστάντα πλάνης, καὶ ταῦτα erus 
χάσοντα. "Teig δὲ ἄλλαις ὕδρεθι ταῖς ἐν τῇ αὑτῇ ἐπίότῦ- 


thema , et-ab Reclesia rejectum esse, quém Theodo» 
rem omniem qui líactenés exsütere bsreticorum 
Idaspheinum, impis ila epistole Ecclesi magistrum 
vocat prsscenefnque veritatis, edjus blagpbemiarum, 
exiguam parter allera jam vobis epistola exposui- 
mus: verbis namque δ. Gyrilli, Procli ae Rabuli, 
quid ipsi éóntra Theodorum scripserint, ostendimus, 
atque quemadmedum eum, impiamque ejus doctri- 
nam; atque i»niquitàtem cendemmaverint. Ejusmodi 
auteni sunt Theodori blasphemic, ut neque vos ipsi, 
qui Thebderum eas. ptoponentem tuemini, illas pro- 
pugnare &usi sis; cum iamen constet a nemine, 
qui hbpieidtem judicio sug proecripserit, defendi 
posse ejusdem impietatis patronum, nisi is fortaese als 


Àü χατᾷ τοῦ t» ἁγίοις κυρἴλου βηθείσαίς πρϑσχειξαι gy errore recesserit primum, ftue resipuerit, atque illa 


x&xetvyo, ὅτι ky&lo y Üyrüc αὐτὸς ἐν ἁγίο'ς Εὐριλλὺς Eris, 
xal ὅτε μεταμεληθεὶς ἐναντία τῇ πρώτῃ αὐτοῦ διδασίας 
Ma Ξξέϑετο" ἐξ ὧν ὁ τὴν ἐπιστολὴν ἔκείνην γράψας Sti- 
χνυτάι πάσῆς ἀνίας μεστός. toU γὰρ ὁ ky ἁγίοις Κύριλα 
λος ἐναντία τῇ κρώτῃ οὑτοῦ διδασκαλία ἐξέθετο, ἢ μὲτὲ- 
νόήσεν; ἣ πῶς ἡ ἐν Χαλκηδόνι ἁγία σύνόδος καίϑρα 
τοῦτον. ἔπεγράφἔτο, εἰ μετεμελήθη, xol τῇ ἐξπιστοπῇ 
περιέχεται; Ὃ γὰρ μετανοῶν οὗ Ἱτοῖς διδασκάλυοιξ bodie 
ριϑμεῖται, ἀλλ᾽ ὡς ἀπὸ πλάνης ϑποότρέψας ϑιντέος 


eondemnaverit, qui» diirh inipie doenisset. Ad cele 
ras autóm eobtemolids adversus sahetam Cyrillum oa 
ih epistbla jact&tas adjieMur etiam, turpiter egisse 
γε) adeo üt eorum possitens qua docuisset 
pridem advelsam illis doctrinam :propasuerit. Exinde 
vero epistoke ascripter insínissimus esse proditum 
Quo namque loei deetrintum eastruxit Cyrillos ew 
sna priore pugbantem ? quo posnituit? vel quomodo 
fleri potait ut a sancta Ghaleodenetel synodo adnetis 
Pátribas anmümeraretur, εἰ, quemadmodum narrat 
épistelz, prioris eun sue doetriam posnituiaset ? Qui 


enim 4b errore.revertitur δὰ ssliitatem non iter doetores ascribitur, sed veluti ab errere cohvereus. 


τος δὲ τοῦτο αὐτῆς ὁ γράψας τὴν ἐπκιστοχὴν Btedie- 
σὰτο λέγων" € Ὅτι δεῖ ὁμολυγεῖν εἴς τὸν viv, “αὶ εἰς τὸν 
ἐνοικοῦντα ἐν νῷ ναῷ. 9 'Ex τούτων δὲ Gdos for» εἰς τὴν 
ἀσέβειαν τῆς rure, καὶ τοὺς ἐκδεχοῦντάς αϑνὴν, 
πᾶσα ἢ ὀρθὴ πίστυς ἀνατβξτεϊε, Ἥ γὰρ $0999 iude 
vía ἔνα opt) Ἰησοῦν XoskrÜs μονϑμενῆ υἱὸν τοῦ Gub 
ὀόπουγεξ, καὶ οὐχὶ vig τὸν ναῦν καὶ εἰς τὸν ϑνοάθθηα ἕν 
τῷ dat πιστεϑεῶ ἢ δμολογεῖν ϑιϑάσχει. “ὅθεν χαὶ HE 
τοῦ ἀψίου ἀξιουβένοις βαπτίσματος πταῤαϑίϑοται ὁροδό- 
tU) tcl. πιστεύξο εἷς ἔνα πατόρα πὰαντοκράτορά, xut εἷς 
folc xd ovo) Ἰησοῦν Κριστὸν τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ, 
καὶ dfe τὸ ἅγιον ἀνεῦμα,) σὺ μὴν εἰς δύο υἱοὺς, ἡ 390 
Χριστοὺς, Ükep ἡ ποοὸς Μάριν τὸν Βέῤσην ἐπι ἐσλὴ δηλοῖ, 
χέγουσα χρῆναι ὁμολογεῖν εἰς ἐὸν ναὸν vod εἰς τὸν ἔνοι- 
Veoyta ἐν τῷ νῷ, val ix τούτου τέταρτον πρόσωπον τῇ 
jte Ῥριᾶδι ἐπεύγοσδα. 


Ἐχ τουέων τοίνυν ἀπτάντον δέϑειχται, ὅτι ἀλλόξῥιός 
ἐστι τῆς ὀρθοδόξον πίστεως ὁ τὸν προειρημένην ἀσέθη 
ἐπιστολὴν ἐπαισῶν, ἢ inBixDy. Ἐπειδὺ δὲ λέγετε", ὡς ὁ ὃν 


Hoc deaique modo epistolam Bactiptor eouelindit ς 
« Conflteri ae éredore oportet in teinplum, ét ewn 
qui ih temple inhabitat, » Quo ex loeo, quantum ed 
impietateln apistole sp&etat ejusque -pgtronée, ani 
versa subvertitur rocta fides. GCatbolice quippe Ec- 


C .elesia unieum Deminum Jesi Christum Filitim Dei 


unigenitus coaliteiur, neque unpiate docet .eredeu- 
dui esse in terapium, ejusque inhallitetorem, aot 
hec eonfiteri oportere, qübmadmodum ed sancti 
bepuematis gratiam adu isais. Gredit, ut confiteantur 
et credant in unum Deum Patrem eranipotentem, ét 
in unum Dominum Jesum Christum Filium Dei uni- 
genitum, et in Spiritum sanelum, non in duos Filios, 
vel in duos Christos, orout epistola nd Marim Per- 
sam diserte etatuit'esse aredeudlum, temoli atque in 
ipso inbabitanüs fide preposita, quo fit ut quarta 
sancte Trinitatis persoum constatar. 
Demonswetam est iaque his ómmibts, pesíate 
exsecrabilis epistelte patrones atque leudhtores ab 
Orthedoxa fide omnino alienos eie Judientos. C:tc- 


ἁγίοις Κύριλλος Bek τοῦτο πκρὰ τῶν ἀνατολικῶν ἐδέχθη, D rum, quie sanctum Cyrillem idcireo αὖ Orientalibus 


ὅτι τὰ Dex κεφάλαια ἡρμήσυσεν, οὐ θαυμάζομεν ὑμᾶς, 
ὅτι χαὶ ἐν τοῖς περφθεῖσι καρ᾽ ὑμῶν κεφαλαίοις οὕτως 
ἠπατήθητε, οἱ καὶ αὐτὰ τὰ ἐν τῇ xut! Ἔφεσον πρώτῃ 
συνόδῳ γεγραμμένα ἠγνοηκότες. Sed γὰρ καὶ ὁ ἐν ὀεγύσες 
Κελεστῦνος, καὶ ἡ ἐν Ἑφύσῳ πρώτη σύνοδος, καὶ ὃ ἔν 
ἁγέοες Αδὼν, sud ἡ ἐν Χαλκηδόνι ἁγία σύνοδος αὐτὰ καθ᾽ 
αὐτὰ τὰ κεφάλαια τοῦ ἐν ἀνγίοις κυρῶλου καὶ ἐδέξαντο, 
καὶ ἐδεθκίωσαν, καὲ οὐδεμίαν τούτων ἑρμηνείαν ἐζήτησαν" 
ἡ γὰρ ἑρμηνείκ οὐ διὰ τοὺς ὀρθοδόξους ἐγένετο, ἀλλὰ διὰ 
τὸὺς φἰρετιξούς., οἱ Νεστόριον ἐχδοιοῦντες, τοῖς μνημο- 
ϑευθεῖσι πεφαλίκοις ἀντέλεγον. Ὡς γὰρ ὑμεῖς λέγετε, οὔτε 


esso reeepérh dicitis, proptérea quod swa illa ca- 
pita intemprotatus sit, minime miramur vos fn vestris 
8d nos aflasis eapitibus similiter esse deceptos, cuim 
videlieet acta duoque prioris phesit syvodi igno- 


pare videamiri, Namque sanctus Gerlestines, e-prima 


Ephesína synodus, €t 9. Loo, et ipsum quoque 8. 
Chalcedonense coneilium, ea S. Ὁ cipitula ex- 
ceperuut, suoque sedfragio confirmaveront, nullani- 
que eorum expositionem wqtam quesivere, Expti- 
catio enim $dhibita est pon catitolicorum gratia, sed 
propter hereticos, qui Nestorii partibus addicti me« 


--—- 


δὲ1 


. VIGILIUS PAPA. 


513 


τὰ ἅγια εὐαγγέλια,» οὔτε ὁ ἀπόστολος, οὔτε αἱ λοεκαὶ A Inorata capita oppugnabant. Ut enim vos ipsi fate- 


θεῖκι γραφαὶ δεκταί εἰσιν, εἰ μὴ ὅτι οἱ ἅγιφι πατέρες ταύ- 
τας ἡρμήνευσαν. Ἐρνθριᾷν δὲ ὀφοίλετε λέγοντες, ὅτι οἱ 
ἀνατολικοὲ οἱ Νεστόριον ἐχδιχοῦντες ἐδέξαντο τὸν ἐν ἁγίοις 
κύρελλον τὰ ἴδια χεφάλαια ἑρμηνεύοντα. Ἔχ τοῦ ἐναντίον 
ἡὰρ ἡ ἀποστολικὴ καθέδρα Ῥώμης, καὶ κύριλλος ὁ ἐν 
ἁγίοις τοὺς ἀνατολιχοὺς ἐπισχόπους καταχρίναντοις Νεστό- 
ριον, x«l τὴν αὐτοῦ ἀσέδειαν, εἰς κοινωνίαν ἐδέξαντο ὡς 
χοὲ ὃ ἐν ἁγίοις πάπας Ῥώμης Ἑύστος γράφων μετὰ τῆς 
ἐδίας συνόδον πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις Κύρελλον, καὶ τοὺς xa- 
μάτους ἐπαινῶν τοὺς αὐτοῦ τοὺς ὑπὲρ τῆς ἑνώσεως 
γενομένους μεταξὺ ἄλλων οὕτως εἶπεν « Ἑπανῆλθον πρὸς 
ἡμᾶς, οἱ ἀδελφοὶ, πρὸς ἡμᾶς φημι, οὗ τὴν νόσον χοινῇ 
σπουδῇ ἀποδιώξαντε; τῆς τῶν ψυχῶν ἐφροντίσαμεν 
θεραπείας. » καὶ πάλιν" € Εὐφραίνου, ἀδελφὲ ἀγαπητὲ, 
καὶ πρὸς ἡμᾶς ixi συναχθέντων τῶν ἀδελφῶν νοιάτὴς 
ἀγαλλιῶ. Ἐξήτει ἡ ἐχχλησία cóc ἀπέλαδεν. El γὰρ μηδένα 
τῶν μιχρῶν ἀπολέσθαι θέλομεν, πόσῳ μᾶλλον δεῖ χαίρειν 
ὑμᾶς ἐπὶ τῇ ὑγιείᾳ τῶν ἡγουμένων ; ᾿Ανέγνομεν [leg. ἀνέ- 
Ἴνωμεν)] πόσην χαρὰ) παρέσχεν ἕν πρόδατον ἀνακομισθὲν, 
xad τοῦτο ἐννοεῖν ὀφείλομεν, πόσον ἔπαινον ἔχει τοσούτους 
«οιμένας συγχαλέσασθαι. Ἐν ἑχάστῳ ἀγέλαε θεωροῦνται, 
οὐχ ἑνὸς ἐνταῦθα τὸ πρᾶγμα ζητεῖται, ὁσάκις πράττε- 
ται περὲ τῆς ὑγιείας τῶν πολλῶν. ? καὶ πάλιν" € Χαέρω" 
μὲν ἐπὶ τῷ καλεῖσθαι τὸν τῆς ᾿Αντιοχέων ἐχχλησίας ἱερέα 


, παρὰ τῆς σῆς ἁγιωσύνης ἤδη νῦν εὐλαδέστατον ἄνδρα 


οὖ *-en ul 


παὶ κύριον" xod εἰχότως χαλεῖται κύριος, ἐπειδὴ τὸν χοινὸν 
χύριον ἐπέγνω, ὃς τὸ τῆς σαρχώσεως αὐτοῦ μυστήριον 
ὀρθοδόξῳ φωνῇ μεθ᾽ ἡμῶν ὁμολογεῖ.» Καὶ πάλεν" « Εὐχταΐ 
εἰσι διὰ παντὸς αἱ θλίψεις τῷ τὴν πίστιν κηρύσσοντι. 
Καὶ γὰρ τούτοις μετὰ μαχαρισμοῦ πλούσιος μισθὸς ἐν 
τοῖς οὐρανοῖς ἡτοίμασται, οἷς ὑπὲρ τῆς διχαιοσύνης 
ὕδρεις, διωγμοὺς, καὶ πᾶν xax» προστέτακται ὑπομέ- 
wt. Ὑπέμεινας τὸ ψεῦδος, ἵνα νιχῆσαι ποιήσῃς τὴν 
ἀλήθειαν. Kal διὰ τοῦτο νῦν κατεπανίστασθαι χρὴ τοῦ’ 
ψεύδους, ἐπειδὴ μηδεὶς ἀπώλετο τῇ ἀληθεία.» Kod πάλιν" 
€ Ταῦτα πρὸς τὴν σὴν εὐλάθειαν ἡ μετ᾽ ἐμοῦ ἁγία ἀδελ- 
φότης ἀντέγραψεν ἀποδεχομένη τοὺς σοὺς ἐν ἅπασι, καὶ 
βιθαιοῦσα χαμάτονς, ot τινες βαρεῖς, ἢ πιχροὶ οὐ γεγό- 
vac) , ἐπειδὴ ὑπὲρ ἐχείνον κατεδλήθησαν, οὗ τινος τὸ 
ἐλαφρὸν φορτίον, xal τὸν χρηστὸν ζυγὸν βαστάζομεν. » 
Καὶ ταῦτα μὲν 0 ἐν ἁγίοις Ξύστος πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις 
Κύριλλον περὶ τῶν ἀνατολικῶν ἔγραψεν. Ἐπειδὴ δὲ 
ἀσυνέτως καὶ τοῦτο εἰρήκατε, ὅτι βλάπτει τὴν ὑπόληψιν 
τῆς ἁγίας ἐν Χαλκηδόνι συνόδου ἡ κατάχρισις τῆς ἀσε- 
ὀοῦς πρὸς Μάριν ἐπιστολῆς, ἐρωτῶμεν ὑμᾶς, ποίῳ λόγῳ 
τοῦτο ὑπεμείνατε γράφειν. Μὴ ἄρα νομίξετε τὴν ἔχθεσιν 
τῆς ἁγίας ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, ὅμοιόν τι τῆς ἀσεβοῦς 
περιέχειν ἐπιστολῶς ; ᾿Αλλὰ μὴ γένοιτο χριστιανὸν τοῦτο 
εἰπεῖν. Κατανοήσατε γὰρ, ὅτι πάντα τὰ ἐν τῇ ἀσεβεῖ 


: ἀκιίνῃ ἐπιστολῇ, καὶ τοῖς Θεοδώρον συγγράμμασι περιε- 


χόμενα, ἐναντία εἰσὶ τῷ ὅρῳ τῆς κατὰ Χαλχηδόνα συνό- 
δου τῷ περὲ τῆς πίστεως δεδομένῳ. Θεόδωρος γὰρ, καὶ ἡ 
ἐπιστολὴ ἄλλον λέγουσιν εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, xal ἄλλον 
τὸν Χριστόν. Ἡ δὲ ἁγία κατὰ Χαλκηδόνα σύνοδος ἕνα 
λέγει τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Θεὸν λόγον 
σαρχωθέντα, καὶ ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσαντα. Ἡ ἐπιστολὴ, 
χαὲ Θεόδωρος οὐχ ὁμολογοῦσι τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι 
£x τῆς ἁγίας ἐνδόξου Θεοτόκου, xoi ἀεὲ παρθένου Μαρίας, 
καὶ τεχθῆναι ἐξ αὐτῆς, καὶ διὰ τοῦτο ἀργοῦνται Θεοτόχογ 


mini, neque sancta Evangelia, neque Apostolus, Θὲ 
relique divin: litterz: perciperentur satis, nisi essent 
& sanctis Patribus interpretate. Ceterum in vos ipsos 
argumenta confusionis congeritis, aientes tunc ab 
Orientis Nestorii propugnatoribus receptum esse Cy- 
rillum, cum sua capitula exposuisset. Contra nam- 
que apostolica Romana sedes, atque Cyrillus in suarg 
communionem admiserunt episcopos qui in Nesto- 
rium sententiam dixerant, ejusque impietatem con- 
demnaverant. Itaque sanctus ipse Romanus pont fex 
Xystus, cum concilio suo ad S. Cyrillum scribens, 
laboresque ab eo pro Ecclesie unitate susceptos lau- 
dans inter cetera hzec habet : « Ad nos reversi sunt 
fratres, ad nos, inquam, qui morbum communi studio 
persequentes animarum curavimus sanitatem. » Et 
post pauca : « Exsulta, frater charissime, et ad nos 
recollectis fratribus victor exsulta. Qu:zerebat Eecle- 
sia quos recepit. Nam si neminem perire volumus de 
pusillis, quanto magis gaudere nos oportet sanitate 
rectorum. Legimus quantam gaudii una ovis repor- 
tata prestiterit, οἱ idcirco intelligendum est quid 
laudis habeat tot revocasse pastores. Greges aspi- 
cjuntur in singulis, nec unius hic causa tractatur, 
quoties agitur de sanitate multorum. » Et rursus: 
« Gaudeo, inquit, Antiochenz Ecclesi sacerdotem 
vocari jam a sanctitate tua venerabilem viram, el 
domnum ; et merito vocatur domnus qui communem 
Dominum recognovit, qui incarnationis mysterium, 
vocecatholica, nobiscum confitetur. » Etiterum : « Vo- 
tivi, 3it, sunt semper molestie fidem predicantium; 
hisnamque cum beatitudine copiosa merces paratar in 
ccelo, quibus propter justitiam maledictiones, persecw 
tiones, et omne malum precipitur sustinere. Passus e$ 
falsitatem, ut victricem faceres veritate, et ideo nunc 
insultandum est falsitati, quia nullus perire potuit ve- 
ritati. » Ac denique. « Hxc, inquit, ad venerationem 
tuam fraternitas mecum sancta scribit, probans tuos 
in omnibus, et confirmans labores, qui tameu graves 
aut amari esse non potuerunt, quia huic impensi 
sunt, cujus onus leve, et jugum $uave portamus. » 

Hac ad S. Cyrillum de Orientalibus S. Xystus; 
sed cum stulte admodum protuleritis pariter, ea epi- 
stole qux ad Marim Persam inscribitur damnatione 
kedi sancti Chalcedonensis concilii definitionem , 
quarimus qua tandem ratione commoti id scribere 
sustinueritis? Non itaque putetis, sancte Chalcedo- 
nensis synodi doctrinam quidpiam eorum qux» in im- 
pia epistola continentur simile complecti; id enim 
dicere Christianum non est. Quinimo scitote ea om- 
nia quz in eadem epistola, Theodorique libris ha- 
bentur, cum sancte fidei definitione, ἃ Chalcedo- 
nensi concilio tradita, omnino pugnare. Epistola 
enim ac Theodorus alium esse Deum Verbum, 
alium Christum statuunt; saucta autem Chalcedo- 
nensis synodus, unicum agnoscit Dominum nostrum 
Jesum Chnstum Deum Verbum incarnatum, ac 
absque sui mitatione hominem factum. Epistola 
atque Theodocus Dei Verbum ex sancta atque glo- 
riosa Deipara, ac semper virgine Maria carnem as- 

ν᾿ 





715 JUSTINIANI IMP, EPISTOLA. διά 


(Evo τὸν ἁγίαν παρθένον Μαρίαν' οἱ δὲ ἅγιοι πατέρες οἱ A, sumpsisse, ac ex ipsa natum esse non confitentur, 
iv Χαλχηδόνε συνελθόντες συνοδικῶς, Θεοτόχον εἶναι τὴν quare etiam sanctissimam Virginem Mariam infician- 
ἁγίαν παρθένον Μαρίαν ὡμολόγησαν. Θεόδωρος ὁ ἀσεδὴς, — tur Deiparam esse: sancti vero Patres in Chalcedo- 
καὶ ἡ ἀνώνυμος ἐπιστολὴ δύο πρόσωπα λέγοντες κατὰ — nensi concilio eongregati sanctissimam Mariam Dei- 
σχετικὰν ἕνωσιν ἕν πρόσωπον ἀναπλάττουσιν. Ἡ σύνοδος — param confessi sunt. Impius Theodorus atque auo- 
δὲ τῶν δύο φύσεων τὰν καθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωσιν λέγουσα, — nyma epistola duas admittentes personas, unicam 
fv κηρύττει πρόσωπον, ἧτοι μίαν ὑπόστασιν Χριστοῦ τοῦ tamen personam per habitualem unionem profiteri 
povoytyoUs Θεοῦ λόγον. Πάλιν ἡ ἀσεδὰς ἐχείνη ἐπιστολὴ — e simulant : synodus autem duplici naturz hyposta- 
«αταδικάζει τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον, xal τὸν ἐν ticam esse unionem affirmans ; Unicam personam 
ἁγίοις Κὐρῶλον, xal ἀσεθᾷ τὰ αὐτοῦ κεφάλαια ὀνομάζει. — predicat, sive potius unicam subsistentiam Christi 
Νεστόριον δὲ xal Θεόδωρον ἐχδιχεῖ καὶ. ἐπαινεῖ" ὁ δὲ iv — unigeniti Filii Dei. Rursus ea epistola priorem Epho- 
Σαλχηδόνι σύνοδος διὰ πάντων ἀχολουθεῖ τῇ αὐτῇ πρώτη — sinam synodum, ac sanctum Cyrillum damnat, cujus 
ἐν Ἐφέσῳ συνόδῳ͵, x«l πατέρα xal διδάσκαλον Κύριλλον — etiam capitula impia vocat: Nestorium autem et 
ἐπιγράφεται, καὶ τὴν συνοδικὴν αὐτοῦ ἐπιστολήν, ἐν ἡ τὰ Theodorum vindicat ac laudat : Chalcedonensis vero 
δώδεκα κεφάλαια ὑποτέταχται, βεβαιοῖ, Νεστόριον δὲ τὸν — Synodus in omnibus Ephesinam priorem synodum 
ἀσεθῆ χαταχρίνει, xxl πρὸς τούτοις τὸ Ἰουδαϊκὸν σύμθο- pj Sequitur, Cyrillum Patris doctorisque titulis ornat, 
λον τὸ ὑπὸ Θεοδώρον συμπεπλασμένον, τὸ xal ἐν τῇ xav' — synodicamque illius epistolam, cui duodecim ea sub- 
Ἔφεσον πρώτῃ συνόδῳ καταχριθέν, καὶ ἐν αὐτῇ τῇ ἐν nexa sunt capitula, confirmat, Nestorium damnat ; 
Χαλχηδόνε συνύδῳ μετὰ ταῦτα προχομισθὲν μετὰ τοῦ — atque ad hzc Judaicum symbolum a Theodoro con- 
γράψαντος αὐτὰ παραπλησίως καταδιχάζει. sarcinatum, quod olim etiam in prima Ephesina syn- 
odo damnatum fuerat, et post ea qux superius recensuimus ín eadem sancta Chalcedonensi synodo 
rolatum fuerat, similiter exsecratur, atque cum auctore suo anathematizat. 

Ταῦτα δὲ ἐν τοῖς ὁρισθεῖσιν ἡ ἁγία ἐν Χαλχηδόνι σύνο- Hzc itaque definitionibus sancte Chalcedonensis 
δος ἐξέθετο, οὐ καινίζουσά τι περὶ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν, — Synodi constituta sunt, nec obscurum quidpiam pro- 
& διὰ πάντων ἀκολουθοῦσα τῇ ὁμολογίᾳ τῆς πίστεως, — locuta est circa fidem synodus, verum ubique et in 
ἦν ὁ κύριος διὰ τῶν ἁγίων ἀποστόλων ἐδωρήσατο, καὶ οἱ — omnibus eam sectata est confessionem fidei, a Domino 
ἅγιοι ἀπόστολοι ἐκήρυξαν, καὶ οἱ τριακόσιοι δέχα καὶ ὀατὼ — benigne concessam per apostolos suos, quam sancti 
ἅγιοι πατέρες παραδεδώχασι τῇ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ, xxl — ipsi preedicarunt apostoli, quam sancti trecenti octo 
οἱ ἑκατὸν πεντήκοντα πατέρες ἐδεδαίωσαν, σαφηνίσαντες — decim Patres Dei Ecclesie tradiderunt, quam cen- 
περὲ τῆς θεύτητος τοῦ ἁγίου πνεύματος. Ταύτῃ δὲ καὶ οἱ — tum et quinquaginta Patres itidem de Spiritus sancti 
i» Ἐφέσῳ τὸ πρώην συναχθέντες ἅγιοι πατέρες ἠχολού- — divinitate dogmata declarantes confirmaverunt. Hanc 
. Farc. Ἡ δὲ ἐν Χαλχηδόνε ἁγία σύνοδος xal ἀνεθεμάτισε C secuti sunt sancti Patres Ephesum convenientes pri 

τοὺς ἕτερον σύμθδολον ἢ ἔχθεσιν πίστεως παραδιδόντας, — mum; hanc ainplexa est sancta Chalcedonis synodys, 
καρὰ τὸ ὑπὸ τῶν τριακοσίων δέχα xal ὀχτὼ ἁγίων mrarí- — que anathemate feriit, quicunque aliud symbolum 


09 παροαιδοθέν. traderet, sive fidei expositionem, preter eam qux ἃ 
: sanctis trecentis et octodecim Patribus tradita est. 
Οὕτως τοίνυν τῆς ἀληθείας ἐχούσας, ὀψὲ γοῦν χατα- Quz cum ita se habeant, sero tandem cognoscite, 


νοήσατε, τίς ὀρθῶς τὴν ἁγίαν ἐν Χαλκηδόνι σύνοδον ἐκ- — uter rectius sanctam Chalcedonensem tueatur Syno- 
oui ; Πότερον ὁ δεικνύων ὅτι τοῖς εἰρημένοις ἁγίος — dum, isne qui eam prefatos SS. Patres tideliter se- 
πατράσιν ἀχολουθήσασα πάντα ὀρθῶς ἐξέθετο, ἢ ὁ τοὺς — cutam, recte universa definiisse contendit, an is qui 
ἀσεδεῖς τῶν αἱρετιχῶν λόγους προσάπτειν σπουδάξων οἱ tribuere nititur impios loquendi modos hzxretico- 
αὐτῇ; Τοὺς γὰρ καθαρᾷ συνειδήσει, καὶ ὀρθῷ σχοπῷ — rum? Fieri namque minime potest ut qui puras 
δεχομένους τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον, καὶ τοὺς — primo Ephesine synodi sanctiones, catholicasque 
ἁγίους πατέρας Κελεστῖνον,, Κύριλλον, xal Λέοντα, xxi voces admittunt, quique SS. PP. Ceelestinum, Cyril- 
τὸν ὅρον τῆς ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, ἀδύνατόν ἐστον — lum, Leonem ac Chalcedonensis synodi deflnitio- 
δέχεσθαι μετὰ τούτων καὶ τὴν πρὸς Μάριν μυσαρὰν — nem recipiunt, ii scelestam quoque ad Μαγίιη epi- 
ἐπιστολὸν τὴν κατὰ πάντα τούτοις ἐναντιουμένην. Τίς yep — stolam, eum iis quce percensuimus, omnino pugnan- 
τοὺς διδασκάλους τῆς ἐχχλησίας, καὶ τοὺς τὰ ἐναντία δι- D tem admittant. Quis enim Ecclesise magistros atque 
δάσχοντας, ἦ τοὺς ὀρθοδόξους, xal τοὺς αἱρετικοὺς, à — COnlraria docentes vel orthodoxos simul atque h:ere- 
τοὺς χαταδικάσαντας, xxl τοὺς χαταχριθέντας ὁμοῦ δύνα- — ticos, vel condemnatos una cum condemnantibus 
ται δέξασθκι; Ἵνα δὲ τελειότερον τὰ διὰ Ἴδαν xol Θεος V&leat amplecti? Ceterum, ut plenius ea quz a Theo- 
δώριτον κεκινημένα γνῶτε, ἀναγκαῖον ἐνομίσαμεν καὶ — Qoreto et Iba turbata sunt intelligatis, bxc alia quo- 


ταῦτα ὑμῖν φανερῶσαι. que vobis exponere opere pretium existimavimus, 
Γινώσκετε τοίνυν ὅτι κατὰ διαφόρους καιροὺς διὰ τὴν Noveritis itaque , quod cum diversis tempor ibus 


ἀσέβειαν Θεοδώρον xxi Νεστορίου τὴν τῇ αὐτῇ ἐπιστολῇ accusatus esset lbas apud piissime recordationis 
Ξεριεχομένην, καὶ διὰ τὰς ὕδρεις τὰς κατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις — Tegem Theodosium, ob Nestorianam Theodorianam- 
Κυρᾶλον xal τῶν αὐτοῦ χεφαλαίων λεχθείσας, xavuyo- — que impietatem in sua ca epistola contentam, ἃς 
βηθέντος "Ix παρὰ Θεοδοσίῳ τῷ τῆς εὐσεθοῦς λήξεως ! propter contumelias in sanctum Cyrillum ejusque 
βασϑεῖ, x«l παρὰ Πρόχλῳ τῷ ἐν ἁγίοις ἀρχιεπισχόπῳ — Capitula prolatas, et apud Proclum sanctum Con- 
Ὁ Vel λέξεως, Πρόκλος κωνσταντιν. ᾿Αρχίεπ. s cr IE - 


ab ViíGlLIUS PAPÀ. 


EXAMINED, gab Hüp& ϑιάφόροις ᾿Αντιοχεῖας A stantinopóleos Archiópiscópum, Stque aptid efthpIe- 


ἀρ έριι χόποις,, rOSUVaÉE παρὰ τοῦ ἀὐτοῦ βασιλέως, 
καὶ Ῥλίχυιαὐοῦ μετὰ Πρόχλον τοῦ ἐν ἁγίοις ἀρχιεπισκόπου 
κὠνσταντινουπόλεως yrvouityou , ἀϊτενεμήθη fi χινουμένὴ 
$09 καζὰ τοῦ κῦτοῦ Ἴδα, ort ἐκιδλόπῷ Ὑύρου;, Xkl 
Εὐόταδιο ἐπιο κόπῳ Βηρυτοῦ, Wap' οἷς περὶ τὶ πίστεως 
χα ἡγοβήθη ὃ αὐϊθς Ἴδας, καὶ περὶ ὕδῥτων κατὰ toU ἕν 
ἀφσις κυρῶλλόυ ψγεένόὀβξἔνων. Ἐχεῖγὸς δὲ ἀπόλογούψενός 
&kesptskvo, ῥβδὲν ὅδριστὸν μετὰ τὴν νῶσιν τὴῤ γενομὲν 
vt PANES τῶν "Ασχγόλιχῶν, καὶ τοῦ ἔν ἀγῖοις Κυβθλου 
civ, ὃ γράψαι κατ᾿ αὐτοῦ. Ἢ δὲ μυδαρὰ αὐτὴ ἔπιε: 
στολὴ ἡ itf ifa παρὰ τῶν κατηγόρων ἀὐτοῦ XE 
ὅτι Mick τὴν fbi γέγραπτάι. 


5» Wr XEM ELO ἢ ; 1$ p at o, à ; * 
Aétxyutat τοίνυν Ἴδας (x τῆς οἰκείας χαταδέσεως τὴν 


res Antiochbe àrchiepiscopos, novisiüne aute ab 
eodem rege, ác Flàviaho, qui P?ottu. fà Constanti- 
nopolitanà sede successor Bufféctas fuit, judicio ad- 
veisus eamdem Tfam Terenito Phivtias Tj11, et Eusta- 
thiüs Beryti episcopi elect] Suit : ἃ quibus de fide 
güà reprehénsus Tbas, dei(ué injurffs Th sànetum Cy- 
rilfum Jactáti, com kibl defénsionté daretur lócus, 
régàvit quidpiafn àb $e fh. sanctum Cyrfllüm contus 
rnelios& dictum Vel sériptum tse, post récghceifia- 
tióném inter Orientales &ànctüqtie Cyrifiuh. sam 
constitutam ; τσ crimínosa eà efstolà 3b acco- 
gatoribus producta patàm bh post retoneiliattonem, 
cohecriptam fusé demonstratum est. 

125 igitur, ex suamet eadein déposftione memora- 


μϑημονευλεῖσὰν ἐπιστολὴν ἀπαρνούμενος " ὅθεν δὲ mpoti- δ (am epistolam. omnfno repudiasse cognóscitur : 


ρημένοι ἐπίσχοπόι δρῶντες τὴν ἀσέβειαν τῆς ἐπιστολῆς; 
εἰ χαὶ δας οὗχ ὡμολόγησεν ταὐτὴν ἰδίαν εἶναι, δμὼς 
ψῆφον ἔξήνεγχαν, διὰ πάντων ἐναντίαν τῇ ἀσεδεῖᾳ τῇ ἐν 
τῇ xvn ἐπιστολῇ περιεχομένη. Διετύπωσὰδν γὰρ ὥς τε 
Ἴδαν ἀναθεματίσαι μὲν Νεστῦριον, καὶ τὰ ἀσεθῇ αὐτοῦ 
δόγματα, καὶ τοὺς ἐχδιχοῦντας αὑτὸν, Grip ἡ ἀσεβὴς 
Micros ἐξεδίκει" δέξασθαι δὲ ἐπίσης τῶν τριαχοσΐων 
δελχυχτὼ deytort πατέρων, καὶ τὴν ἐν Ἔφἔσῳ πρώτην σύν- 
σδον, ὡς ἀπὸ γίου πνεύματος συνὰχθεῖσαν, καθ᾽ ὁμοιῦ- 
τῆτὰ τῶν τρίἀκοσίων διχαόχτὼ ἃ γίων Κατέρων, ἣν τινὰ 
ἐν Ἐφέσῳ δύνοδον pet' κὐνοῦ τοῦ ἐν 'κγζοις Κυρῶλου “καὶ 
τῶν δώδεκά ἀὐτοῦ κεφαλαίων ἐνυδρίξει ἡ κὑτὴ ἀσεδὴξ 
ἐπιστολῇ. 


quatiobrem prelaudati episcopi impietatem δρ δι 
considerantes, etiamsi füas eam ab se éditarh esse 
nnirhe conflteretur, par per ómnia suffragium pro- 
tulere adversus impietatem quam epistola compltecte- 
baàtdv. Censuéruht quippe ab δὰ anathtématizari 
Nestorium cam impifs dógmatfbus suis; vate fh Ttfiqua 
epistólà éolligpebantur, excipi autem trecentorum 
atque octodecim Y'atrurü fidet opot'fere, piiUremque 
Ephesihàm sytódtth ce Τὴ Spirito raftetó congregá- 
tar, eotfein riodo àtique &&m quie ex treceiitis isdem 
atdue óctodecih Nhticis Patres comitit, quam 
Ejhesiiimn synótiüm, unà eum sancto Cyrillo, duede- 
cimque capitulis efus δὰ fnpfa. epistola contmmeliis 
lacessebat. 


τὰ τοΐνυν apt τῶν δικαστῶν χεχριμένα μὴ πχιῤώσας 5 "Cum porro ab Tha mitme perfieerentur ea. que 


"Ἴδας τῆς Ἐπισχοπῆς χἀθηρέθη, Yol μετὰ ταῦτα συὺ- 
ὀχθὴ ᾧ ἐν Χαλχηδόνι ἀγίὰ σύνοδός, t» $ οὐδὲ ἐχλΥ δὴ 
ἰόας, οὐδὲ ὡς ἐπίσκοπος παραγέγονεν, Νόννου ἤδη τὶς 
tüóroy αὐτοῦ κειρυτονηδέντος, τοῦ καὶ κληθέντος ἔν τῇ 
ἁγίᾳ $$ 'χάλχηδόνι ὀυνόδῳ. ᾿Αλλὰ μέτὰ τὸν ὅρον τὴν ep 
τῆς πιστεως διδοῤένον εἰσελθὼν ὁ μνημονευθεῖς "Io, 
ἤτηδὲν Τὴν Ἐερὶ τοῦ ὕπύόθεσιν ζητηδῆνας, θυ Ὧν Ἐξ 
ἐπισχολῆς κατηρέθη, Καὶ προεκόμισεν τὴν προειρηβόνην 
Ψήφον Φωτίου ναὶ Εὐσταθίου" ἧς ἀναγ σθέϊοης, vie 
ϑόνεες καὶ οἱ τούξου κατήγοροι κροκκδῥιίδαν τὰ ἐν Τύρῳ 
πειτριγμένα, ἕν οἷς περιείχετο ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολή" 
ἧς δραγνωσθεῖσνς, tie Ὕδας, ὥς εἰ δικολογήδοι teen 
toic) vile, διὰ τῆν ἀσέβειαν «τῆς κατεδέλάξετο, Toxo- 
Par τὴν τῶν κεπραγμένων ἀνάγνωσιν, οὕτως sivi 
1 Κελεύδοτε ἀναγνᾶναι τὰ γράμματά τῶν poly Ἐ86- 
δῆς, ἴα ἕξ 'χυτῶν ἀάθητε ὅτι ἀλλδτοιός εἰμι τῶν ἐπάχ- 
δόντων 350,5 καὶ ἀνχγνωὀθέντων oio καταὐσήσαντες δὲ 
δικίδοἶοι δὴν ϑῆφσν ψωτίόυ xal Εὐσταθίου, fal τὴν 
χατὰ "IÜk γενόῤένη ᾿'κατηγοῤβῖίαν. ἀπῥησαν αὐτὸν v 
παῤὰ δωτῖον λάὶ Εὐσταϑίου χεκριμένα Ἰληρῶσαι, vi 

ἐξασθάι τὸν Opov, ὃν ἡ αὐτὴ ἀγίχ σύνοδος ἐξεφῶνησεν, 
xal ὑπογράψαι ἐν αὐτῷ, δι οὗ καὶ τὴν πρώτην ἐν Ἐφέσῳ 
ὀύνοδον, kai τὸν ἐν ἁγίοις κὐρῶλον, καὶ τὴν αὐτοῦ δι- 
δασχαλίαν ἐδέξατο" ἅπερ ἅπαντα, ὡς εἰρήχαμεν, ἡ μυ- 
σαρὰ ἐχείνη ἐνυδρίξει ἐπιστολή" Di ὧν ἀποδεΐχνυται 
πάντα ταῦτα τὴν ἁγίαν ἐν Χαλχηδόνι σύνοδον ἐπὶ χατα- 
χρίσεις καὶ ἀνατροπῇ τῆς ἀσεδοῦς ἐχείνης ἐπιττολῆς Ἴδαν 
ἡπαῤασγευάσαι ποιῆσαι. Θαυμάζομεν τοίνυν ὑμᾶς, ὅτι 
αὴν μυσαρὰν ἐχείνην ἐπιστολὴν ἐχδιχεῖτε, ἣν οὐδὲ αὐτὸς 


füerant ab judicibus constituta, ipse ab episcopata 
dejectüs 'ést, atque ínterea saneta Chalcedonerisis 
synódus coaeta, ad wuam meque vocatus est ibas, 
neque ut episcopus interfuit, Nonno jam in ejus lo- 
cum jer manuum impositionem subrogato, qui etiam 
Ad sáinctám eamátem Ghaleedenis synodom advoca- 
tis ferat, Peffeetis autem fis que circa fidem coa- 
stituenda fttersmt, adveniens ibas postelavit, de sub- 
etitutione eiii farcta cause agitari, qua ab episéopata 
dejfcfebatur, prefatumque Photii Eustathiique sut- 
frogium in. fredium qrotulit$& quod cum logeretor, 
advenientes pariter accusatores ejus, aeta. Tyri pré. 
düxerunt, in quibus etiam impia e& epistole contine 
datur. Maec legi similiter cteptà, cognoscens Ibas ob 


D vjus impietatem eondemnandum 96 omnino fore, δὶ 


puam esse fateretur, actórum interpellans lectionem, 
"sic toentus est : Clericorum Edessenoruim litteras legi 
jubéte, ut, quam alienus ab fis sim, quorum insimu 
Tor, eoghoscatih. Cum hic pariter lecta esent, con- 
sidtktantes episéopi Photii Eusththilque sufirsgium, 


atque institeiam adversus Iam accusationem, eón- : 


Blituere rursus ab ipso impleri eportere quie Photius 
s$que Eustathius judie&vérent, &e suscipi delinitio- 
tiem quai ipsa sancta synodus conclamavit, ipsique 
subscnbi, qua quidem définitione, et primam Ephe- 
sinaih symodum , et sanctum Cyrilium ecoviplexa 
faerat, ejusque doetrinam, q&e omnia, Wt animad- 
vertiuus, in nefaria ea épistola ludibriis contemne- 


bantur. Hc xutem menifeste docemur, sanctám iusar 


0^1 

"Mur, ὃ ἐν Τυρῷ, ἢ dal μετά ταῦτὰ D 
Χαλχηδδνὰ δυνῦδῳ ἐτόλμησεν ἰδίαν εἰπεῖν, ἦ ἐχδιχῆσαε, 
ἀλλὰ χαὶ τοῖς γράμμασι τῶν χληρικῶν Ἐδέσης, x&i τῇ 
ψήφῳ φωτίου χαὶ Ἑὐσταδίου ἐχρήσατο πρὸς τὸ ἀποφυ- 
tt τὴν κερὶ τῆς SEINE ξπιστολῆς κατ᾽ αὐτοῦ γενορίνην 
xxtn'jd pé. 


JUSTINIÁNI IMP. EPISTOLA. 
τῇ kyik κατὰ A Chalesunensem synodum dispósuiske, ot δὰ omita 


né 


ab Tba flerent, δ impis sepius fhenrorstse epistole 
eversionem atque vorrdemmatioriem. Miramur igitur 
vos adhuc inique ei epiétole patrocinari, Quam neque 
IBas ipse, vel Tyri, vel post ea, que ibi scta sunt, 
in saneta Chaleedonensi synodó 8nam ausüs est ap- 
pellare, neque sustinere, quin potius cleri Edésseni 


litterfs, '"Photiqué, 4tipué Eüstathil sofffagió usus ést', ut lnstitutam adversum ise ob impiam iliam epistolam 


décliriàret hcctisátionem. 

Πρὸς δὲ τοῖς ἄλλοις ἄπαδι τοῖς κἀχῶς πὰρ ὑμῶν ἑρμὴ- 
νεὐδεῖσι, καὶ τὴν Εὐνομίου διαλάλιὰν τὴν περὶ "16a γενδ» 
μὰ πρὸς ψευδῆ ἔννοιαν μετηγᾶνγετε, διαδεδαιούβμενόι 
τὴν διαλάλιᾶν Ἑὐνομίου ὑπὲρ τῆς ἀσεθοῦς ἐπιστολῆς 
γεγενῆσθαι. λέγεται γὰρ Ἐεριέχενν τὴν ἀὐτὴν διαλαλίαν, 
ὅτι ἐν τοῖς ἀνωτέροις τῆς ἐπιστολῆς ὑθρίσαε Ἴθας τὸν 
ἐν ἁγίοις Κύριλλον, ἐν τοῖς τελευταίοις ἑαυτὸν ξκανωρθώ- 
σατο" ὁπότε δῆλόν ἰστι τὴν Ἑὐνομίου διαλαλίὰν, οὐ περὶ 
τῆς ἀσεθοῦς ἐχείνης ἐπιστολῆς, ἀλλὰ περὶ τῆς καταθέσεως 
Ἴδα τῆς ἐν Τύρῳ γενομένης παρὰ ϑωτίῳ καὶ Εὐσταθίῳ 
εἰρῆσθαι. Ἐν γὰρ Vds παρ' αὐτοῖς πεπραγυένοις φανερῶς 
Ἴδας ὡμολόγησεν, ὡς καὶ ἀνωτέρω εἰρήκαμεν, πρὸ τούτον 
tl» μετὰ τῶν δλλων ἀνατολικῶν ἐπισχόπων ὑδρίσαι τὸν 
ἐν ὑγίους κύβιλλον, ὅτε εταξὺ χὐτῶν διχόνοια fv. μετὰ 
δὲ τὴν δνωΐσιν τῆν μεταξὺ αὐτῶν γενομένην, μηδὲν $65i- 
στιχὰν οὐτὲῖν χατὰ τοῦ ἕν ἁγίοις KupDXov ἕξ ἧς ὀμὸλο- 
γας εὑρίσκων Ἑὐήόμιος "[θαν πρῶτον μὲν ὑβρίσαντὰ ἐὸν 
ἐν ἀγίοις Κύρϑλον, μετὰ ταῦτα δὲ ἀπολογούμενον, χὰὶ 
λέγοντα ὅτι μετὰ τὴν ἔνωδιν οὐδὲν ὑδριστιχὸν χατὰ τοῦ 
ἐν ἀγέίοις εἴχε Κυρῦλου, τήν μνημονευθεῖσαν ἐποίησεν 
λιάλαλεὰν. Ὅτι δὲ ἡ προειρημένη ἀσεδὴς ἐπιστολὴ, ἡ 
ἐεγομένη Ἴδα, πάδης ἀσεδείας, ἑαὶ τῶν κατὰ Κυρίλλὸν 
ὕθρεων &r' ἀρχής ἕως τέλους πεπλήρωται, οὐδενὶ ἂμ: 
ριδάλλεται QU) οὐδὲ ἔχει λόγον τὸ πιστεῦσαι ὅτι Εὐνο- 
αἷς τὰ πρῶτα piv διέδαλε τῆς ἐπιστολῆς, ὡς καχὰ, τὰ 
τἐλευταξα δὲ χείρονα ὄντα ἐπήνεσεν. Οὐδεὶς γὰρ εὐφρο- 
νῶν ἀποδέχεται τὸν ἐπὲ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ ἀράγματος, 
ἡμρῦ τὸν αὐτὸν ἐπαινοῦντα χαὶ ψέγιντα. ἘΠ τις τοίνυὐ 
τὴν Ἐὐνοκκίου διαλαλιὰν τολμήσει λέγειν μὴ τῇ δα κατα- 
Mort τῇ P9 Τύρῳ γενομένη, ἀλλὰ τῷ ὕφει συνάδειν τῆς 
ανηχὐνευθείσῃς ἀσεθδοῦς ἐπιστολῆς, τὴν τῆς ἀλυηθεΐάς 
ἀϊαλουθίαν οὐ φυλάττει, ἀλλ᾽ ὡς αἰρετέσὸς ὕδρὼ τοῖς γα- 
τράσιν κροσάκτεῶ σκϑυδᾶζει. 


verum ad impie memorato epistol».... 


Ad ectera porro. omnia pessime a vobi exposita 
adjetistis etiam, ut Eunomii divulgatiohem "de 108 
faetatn mendaci intelliyentia perverteretis, aítfirman- 
tes eam Eunbmfi divulgatiónem super impia ea epi- 
stola institutam esse. Fertur ehim hc in ip£a conti- 
neri : quod cum in riore epistole parté lbas sanctuit 
Gyrillam injuriis próscidisket, cirea. finem tamen 86 
ipsum corriendo emendaverit: cum t&men mani- 
festum sit Eunoiii eam deelamatibnem minime ad 
impiam eam epistolam pertinere, sed de subroga- 
tione, que Tyri Ibx facta fuerat per Photium et 
Eustathi&m ih ea sermónein ihstitui. Ih actis erfím 
apud ipsos mariifeste fássus est lbás, quemadmodum 
etiám supefius indicaviuus, se ante heec cüni rellquia 
Orientis episcopis sanctum Cyrillum) injuriis affe- 
cisse, cum scilielt ipsormn ejisque disfar esset ses 
tentia : post autem, wniorre inter ipsos perfecta, nihil 
otnhino alb se injariosum in sunétum Cyrillum ftisse 
proistum:; es qua fb confessione, Eünómius fbam 
primum in satictum Cyrillum - injurizs eongerentem 
reperietrs, post atitem resipistentem, aiebtdmque abii 
86 hihil onini, posl constitutam trriotem, ddversus 
sárictuti Cyrillmit füisse prolatum, iíémoratitth per« 
fecit declarationem. Nemini porro dübiutfi esse pu» 
tést, indleatàin inrpiáfii epistolarh Tbie tribütain, ab 
initio 4d extremutn ΟΝ inipritate, atque ifi Sari« 
εἴπ "Cyrilli: eUttumelin seatére , ueQüe caume 
quidpiam est, ut credutur, Eunorhiatm priores epi- 
stole pattés, tanquam pravas traduxisse, reliquas 
veto, qute pejores sunt, laudibus efferte voluissU, 
Nenio enfm eofrdatgs probat eum qui unius ejue- 
demwpue ac shfülis rel simul laudator sit, idemtiae 
vituperator. Quisquis igitar Ewromii declartiatignem 
non δὰ Ibx subrogaiionem Tyri factam spectare, 


petiihreité , quisquis, inquam, id dicere audet, is minime veritati 


obssquitur, verus, Veléti héerétites Phtribüs injuriam síferre iititir. — 
καὶ vlc κοθέο δὲ ἐθαυμάσακεν ὅξι γράψαι ὑκεμείνατε, V) — Atque id etiain mirati sumus, quod seribere verilj 


τὰ Δεψάλατα ρὲν τοῦ ἕν ἁγίοις Ἑυρίλλου exorti εἶναι" 
τὸν δὲ ἀσγθῆ ἐπιὸ τυλὴν, ὡς τοῦ ἁγίου κοεύβατός μεσά- 
ζοντος ἀποδεχθεῖσαν ἐπηνέσατε᾽ καὶ φανερόν ἐστιν ὅτι 
ταῦτα τὰ ῥήματα o0» ἐξ ἀγίου πνεύματος, ἀλλ᾽ ἐξ ivsp- 
γείας τοῦ πονηροῦ πνεύματός hpomykytet* ὅτι τοὺς μὲν 
πατέρας καὶ διδασκάλους τῆς ἐχκχλησίας σκοτεινοὺς ἐκὰ- 
δέσανε, τὴν. δὲ κακοδοξίαν τῆς ἑἐκιστολῆ; μετὰ βλασφη- 
μίας ἑπηνέσατε' ὅθεν γαλῶς ἁρμόζει καὶ ὑμῖν, καὶ τοῖς 

ς τοῖς τὰ NRpERANTIR S ὑμῖν περὶ τῶν ἁγίων πατέρων 
φρονοῦσι, τὸ παρὰ τοῦ ἁγίου Πέτρον τοῦ ἀποστόλου 
ῥηθὲν περὲ τῶν χσκῶς νοούντων τὰς ἐπιστολὰς τοῦ ἁγίου 
Παύλον « ὅτι ταῦτα οἱ ἀμαθεῖς xai ἀστήρικτοι στρεδλώ- 
σουσιν [ἡ στρεδλοῦσιν), ὡς xal τὰς λοιπὰς γραφὰς, πρὸς 
τὴν ἰδέαν αὐτῶν ἀπώλειαν, » Οὕτω τοίνυν καὶ ὑμῖν κακῶς 


minime sitis. Sàreti Cyrilli eapita obscura espe eam» 
que impíat epistolam, tanquam Spiritu sanoto sf 
flante, elarescentem isudaveritis. Mwnifestam est. sl 
quidem verba hzc non Spiritus sancti vírtuto, wed 
maligni spiritus impetu a vobis esse prolata : cam 
Patres Ecelesimeque magistros obseüritatis redargue- 


P PE ^ art 


riis, epistole autem illius malitiam blesphemiesque : 


laudibus extuleritis : quamobrem recte convemit Yo« — 


bis c:eterisque omnibus similia de sanctis &cclesi$ 
Patribus sentientibus, illud a Petro apostolo de iis 
dictum, qui Epistolas sancti Pauli perverse intellige- 
bant : quod has indocti atque instabiles depravant, «t 
el cateras Scripturas, ad suam ipsorum perditionem 
(11 Petr. μι, 16), Sie itaque vobis etiam prave intel 


δὲ9 VIGILIUS PAPA. 990 
νοοῦσι σκοτεινὰ εἶναι δοχεῖ τὰ παρὰ τῶν τῆς ἐχχλησίας À ligentibus ea qux ab Ecclesiz magistris tradita sunt, 


διδασχάλων, καὶ τῶν θείων γραφῶν ἐκτεθειμένα. Kad τοῦτα 
μὲν τὰ περὶ Ἴδα, καὶ τῆς ἀσεθοῦς ἐκείνης ἐπιστολῆς 
οὕτω παραχολουθήσαντα ἕν τισι βιδλίοις εὑρίσκονται. 
Εἰδέναι δὲ ὑμᾶς χρὴ ὅτι τὰ πεπραγμένα, ἐν οἷς ἡ 
ἀσεδὴς ἐχείνη ἐπιστολὴ περιέχεται, οὐχ ὑποτέταχται 
τοῖς αὐθεντικοῖς, οἷς οἱ ἐπίσχοποι ὑπέγραψαν, ὧν καὶ τὰ 
ἰσότυπα αὐθεντικὰ, ἔν τε τῇ ἁγιωτάτῃ ἐκχλησίᾳ Ρώμης, 
xal ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει, καὶ ἐν τῷ θείῳ ἡμῶν πα- 
λατίῳ παραδεδώχασιν. Ἐπεὶ τοίνυν δείκνυται πανταχόθεν 
πάσης ἀσεβείας πεπληρωμένη ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολή, 
καὶ ἐναντία οὖσα τοῖς ὁρισθεῖσιν ὑπὸ τῆς ἁγίας ἐν Χαλ- 
χηδόνι συνόδου, οἱ ταύτην λέγοντες δεδέχθαι ὑπὸ τῆς 
ἁγίας ἐν Χαλκηδόνι συνόδον,, οὗ μόνον τὴν οἰκείαν xaxo- 
δοξίαν σπουδάζουσιν ἐχδικεῖν, ἀλλὰ καὶ ὕδριν τῇ αὐτῇ 


atque ex divinis litteris hausta obscura esse viden- 
tur. Atque hzc quidem de Iba atque impia illa epi- 
stola in aliquibus libris perscrutata reperiuntur. 
Namque operzx pretium est ut sciatis acta ea in 
quibus impia illa continetur epistola, minime €om- 
plecti in authenticis iis quibua episcopi subscripse- 
runt, quorum authentica exemplaria in sanctissima 
Romana Ecclesia et in Constantinopolitica, atque 
etiam in sacro nostro palatio servata sunt. (Quoniam 
igitur undique manifestum est impiam eam episto- 
lam omni iniquitate refertam esse, sanctisque sacrae 
Chalcedonensis synodi definitionibus adversari, reli- 
quum est ut qui dixerint ipsam in sancta Chalcedo- 
nensi synodo contineri, ii non modo propriam tutari 


ἁγίᾳ συνόδῳ προσάπτειν. Τὰ γὰρ δεχθέντα καὶ βεθαιω- B malitiam omui conatu eniti censeantur; verum insi- 


θέντα παρὰ τῆς μνημονευθείσης ἁγίας συνόδου, ὀνομαστὲ 
ἐν τῷ παρ᾽ αὐτῆς δεδομένῳ περὲ τῆς πίστεως ὅρῳ περι- 
ἐχεται. 


Εινώσχειν δὲ ὑμᾶς βουλόμεθα, ὅτι καὶ Θεοδώριτος, 
ἐπειδὴ κατὰ τῶν δώδεχα κεφαλαέων τοῦ ἐν ἁγίοις Kupü- 
λου ἔγραψε, Νεστόριον, xal τὴν αὐτοῦ κακοδοξίαν ἐχδι- 
χῶν, μετὰ τὸν ὅρον τῆς ἐν Χαλκηδόνι ἁγίας συνόδου 
συνωθήθη, πρῶτον μὲν ἀναθεματίσαι Νεστόριον xal τὴν 
ἀσέξειαν τὴν αὐτοῦ, καὶ ὁμολογῆσαι θεοτόχον τὴν ἁγίαν 
ἔνδοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν, καὶ οὕτως ἐδέχθη. Ὅθεν 
χαὶ Ἴδας καὶ Θεοδώρετος οὐχ ὡς διδάσκαλοι καὶ πατέ- 
psc, ἀλλ᾽ ὡς μετανοοῦντες, xal ἀναθεματίζξοντες τὴν χαχο- 
δοξίαν, ὑπὲρ ὃς κατηγορήθησαν, καὶ δεξάμενοι τὸν ὄρον 


gneum quoque sancto concilio faciant injuriam. Quz- 
cunque enim approbata atque confirmata a memo- 
rata sancta synodo sunt, ea omnia nominatüm in 
fidei definitione ab ipsa tradita continentur. 
Volumus autem vobis simul constare, Theodoritun 
quoque, postquam adversus duodecim sancti Cyrilli 
capita calamum  perstrinxisset, Nestoriun ejusque 
pravitatem defendentem, post sanctz» synodi defini- 
tionem id habuisse in mandatis, primo quidem ut 
anathematizaret Nestorium, sanctamque et gloriosam 
semper virginem Mariam Deiparam confiteretur, el 
idipsum exsecutus est. Quare [bas pariter atque 
Theodoritus, non veluti magistri aut Patres, sed ut 
poenitentes, et perniciosas sententias detestantes de 


τῆς ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, xal ὑπογράψαντες ἐν αὐτῷ, (, Quibus fuerant accusati, atque delinitionem Chalce- 


ἐδέχθησαν. Ἐπειδὴ ἔθος ἐστὶν ἐν τῇ χαθολιχῇ ἐχχλησίᾳ 
ἅπαντας τοὺς αἱρετιχοὺς τῆς οἰκείας πλάνης ἀναχωροῦν- 
τας, καὶ πρὸς τὴν ὀρθόδοξον ἐπανιόντας πίστιν, δεχθῆναι 
εἰς χοινωνίαν, οὐ μὴν ὡς διδασχάλους τοῖς πατράσι 
συναριθμεῖσθαι. Ὅθεν xal τοὺς ἄλλους ἀνατολιχοὺς ἐπι- 
σχόπους, οἵ τινες Νεστόριον ἐχδικοῦντες ἀντεῖπον τῇ 
πρώτη ἐν Ἐφέσῳ συνόδῳ, x«l τῷ ἐν ἁγίοις κυρέλλῳ, 
ἐπειδὴ μετὰ ταῦτα Νεστόριον καὶ τὴν χαχοδοξίαν ἀνε- 
ϑεμάτισαν τὴν αὐτοῦ, ἐδέξατο ὁ κατὰ ᾿ΡῬώμην ἀποστολι- 
κὸς θρόνος, καὶ ὁ ἐν ἁγίοις κύρι(λος, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἡ 
ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχχλησία δέχεται αὐτούς. 


Καὶ τοῦτο δὲ ὑμᾶς εἰδέναι βουλόμεθα, ὅτε οὐ μόνον 


donensis synodi amplexi, ipsique subscribentes, in 
ea recepli sunt; cum in Ecclesia catholica sit in 


"more positum hereticos qui proprium exsecrentur 


errorem ad orthodoxamque fidem revertantur, suscipi 
in communionem, non autem veluti magistros Patri- 
bus connumerari. Itaque alios etiam Orientales epi- 
$copos, quorum quidam a Nestorii partibus stantes, 
priori Ephesine synodo sanctoque Cyrillo contradi- 
xerant, cum postea anathema dixissent Nestorio, 
perverseque ipsius sententi:, apostolica Romana 
sedes sanctusque Cyrillus in communionem recepe- 
runt, atque propterea ab sancta Dei Ecclesia susce- 
pti intelliguntur. 

Id autem a vobis etiam animadverti cupimus, non 


Ἴδας x«l Θεοδώριτος διὰ τὸ ἀντειπεῖν τοῖς δώδεχα D Ibam tantum et Theodoritum ob oppugnata duode- 


χεφαλαίοις τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλου ἐξεόλήθησαν τῆς ἐπι- 


. σχοπῆς, ἀλλὰ καὶ Δόμνος ὁ ᾿Αντιοχείας ἀρχιεπίσχοπος 


διὰ τοῦτο κατεδιχάσθη, ὡς γράψας ὀφείλειν μόνον σιωπη- 
θῆναι τὰ αὐτὰ δώδεχα κχεφάλαια᾽ ἦν τινα χκατάχρισιν 
κατὰ Δύμνου γενομένην, xxi μετὰ θάνατον αὑτοῦ ἡ ἐν 
Χολχηδόνι σύνοδος ἐδέξατό τε καὶ ἐδεδαίωσεν. Ὅτι δὲ 
τοῦτο ἀληθές ἐστι, καὶ αὐτὸς Θεοδώριτος πρὸς Ἰωάννην 
τὸν Γερμανικίας ἐπίσχοπον μαρτυρεῖ γράφων οὕτως" « Τί 
δήποτε xal προφανῶς ψεύδονται, καί φασι μηδεμίαν γε- 
ἡενῆσθαι περὶ δόγμα καινοτομίαν; διὰ ποίους φόνους 
καὶ γοητείας ἐξηλάθην ἐγώ; ὁ δεῖνα τίνας μοιχείας ἐτόλ- 
μησε; ποίους ὁ δεῖνα διώρυξς τάφους ; δῆλόν ἐστι xal τοῖς 
βαρδάροις" παραχαλῶ (sic) à; δογμάτων χάριν κἀμὲ xai 
τοὺς ἄλλους ἐξήλασαν. Καὶ γὰρ τὸν χύριον Δόμνον, ὡς τὰ 


cim ea sancti Cyrilli capita fuisse ab episcopatu de- 
jectos, verum Domnum quoque Antiochensem archi- 
episcopum condemnalionis subiisse judicium, pro- 
pterea quod scripsisset, expedire ut duodecim ea 
capita silentio premerentur; quod judicium in Dom- 
num institutum, synodus Chalcedonensis, eo quoque 
e vivis sublato, probavit atque confirmavit. Hxc 
porro verissima esse, atque ita quemadmodum a 
nobis exposita sunt, se habere ipsemet Theodoritus 
testatur in epistola ad Joannem Germanici» episco- 
pum hzc scribens : « Quid enim profani mentiuntur ac 
dicunt, nullam circa dogmata novam factam esse 
sectionem, propter quas c:edes igitur, sive przestigia 
expulsus ego sum? , quasnam, moechiag ; perpetravit 











$21 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


023 


κεφάλαια μὴ δεξάμενον χαθεῖλον οἱ βῇτιστοι πανεύφημα À quispiam ? quxnam quis sepulera pervertit? sed no- 


ταῦτα καλέσαντες, x«l ἐμμένειν τούτοις ὁμολογήσαντες. 
Ἐγὼ γὰρ αὐτῶν τὰς καταθέσεις ἀνέγνων, ἐμὲ δὲ ὡς τῆς 
κἱρέσεως ἔξαρχον ἀπεχόρυξαν. "Ex τούτων τοίνυν δείχνν- 
ται, ὅτε διὰ τὰ χεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις κυρίλλου τὰ κατὰ 
Νεστορίου προτεθέντα, xxi Δόμνος, xal αὐτὸς Θεοδώρι- 
τος, καὶ "Ἴόας, xal ἄλλοι τινὲς ἐξεθλήθησαν᾽ x«l Θεο- 
δώριτον μὲν, καὶ Ἴδαν μεταμεληθέντας, καὶ δεξαμένους 
τὰ μνημονευθέντα χεφάλαια, xal τὰ ἄλλα, 90 ἃ ἐξεθλή- 
θησαν, ἡ ἁγία σύνοδος ἡ ἐν Χαλχηδόνι ἐδέξατο. Οἱ ἄλλοι 
δὲ oi μιὰ μεταμεληθέντες οὐχ ἐδέχθησαν" ἡ δὲ Δόμνον 
κατάχρισις καὶ μετὰ θάνατον αὐτοῦ ἐδεθαμώθη. 


tum ipsis quoque Barbaris est atque perspicuum, me 
esterosque dogmatum causa fuisse dejectos. Enim 
vero dominum etiam Domnum, tanquam capitula 
non admit4entem expulerunt, ea omni laude digna, 
optimi illi vocantes, seque in his permansuros profli- 
tentes. Me autem qui ipsorum constitutiones lege- 
rem, ut hereseos principem divulgarunt. » Ex 
quibus aperte colligitur ob sancti Cyrilli capita 
adversus Nestorium proposita, et Domnum , et Theo- 
doretum ipsum, et Ibam, et nonnullos preterea de- 
turbatos sedibus suis fuisse, ac Theodoretum quidem 
et lbam resipiscentes, atque memorata capitula 


probantes, acreliqua omnia quorum causa suis pulsi sedibus fuerant, a sancta Chalcedonensi synodo 
fuisae receptos : minime vero eos qui non resipuerant : Domni vero condemnationem etiam post mor- 


tem ejus fuisse confirmatam. 


Ἐπειδὴ δὲ ἐγράψατε, ὅτι τὰς Θεοδώρου βλασφημίας Β — Cum autem scripseritis pariter exsecrari a vobis 


τὰς παρ᾽ ἁμῶν πεμφθείσας ὑμῖν ἀναθεματίζετε, εἴ τινος 
ἄν ὦσιν, αὐτὸν δὲ Θεόδωρον ἀμφεδάλετε ἀναθεματίσαι διὰ 
τὸ ἤδη προτελεντῆσαι αὐτὸν ἐν τῇ κοινωνίᾳ, ὡς λέγεται, 
τῶν ἐχχλησιῶν, γινώσκετε [F. supp. ὅτι] οἱ λέγοντες μὴ 
ἐξὸν εἶναι Θεόδωρον ἀναθεματίζξεσθαι, ἀλλὰ τοῖς ἐπισχόπκοις 
σνναριθμεῖσθαι, ἐπειδὴ ἐν τῇ κοινωνία, χαθὼς εἰρήκατε, 
τῆς ἐκχλησίας ἐτελεύτησεν, ὀφείλουσιν xal Ἰούδαν τοῖς 
ἀποστόλοις συναριθμεῖν τὸν ὡς ἐνόμισεν λαθόντα τὸν 
νώσκοντα τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων Θεὸν, xal μετὰ 
τῶν ἄλλων μαθητῶν χοινωνίαν δεξάμενον ἀπ᾽ αὑτοῦ" ὅσον 
γὰρ κεν εἰς τοὺς ταῦτα λέγοντας, μέμψεώς εἶσιν ἄξιοι 
xal οὗ ἀπόστολοι οἱ μετὰ τὸν αὐτοῦ θάνατον ψῆφον χατ᾽ 
αὑτοῦ προαγάγοντες, χκαταχρίναντες αὐτὸν, xal εἰς τόπον 
αὐτοῦ ἄλλον ἀντεισαγαγόντες.᾿ Καὶ πάλιν ἐπειδὴ ἐν τοῖς 
ἁγίοις εὐαγγελίοις τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεταξὺ τῶν ἄλλων 
ἀποστόλων ἀναγινώσχεται, μὴ ἄρα ix τούτου ἦ ὡς ἀπό- 
στολος δέχεται, à τῆς καταχρίσεως τοῦ ἀναθέματος 
ὥφειλεν ἐλευθερωθῆναι. κατανοεῖτε τοίνυν ὅτι ἐχεῖνος 
τελευτᾷ ἐν τῇ χοινωνίᾳ τῶν ἐχχλυησιῶν, ὁ τὴν ὀρθόδοξον 
πίστιν μέχρι πέρατος τῆς οἰχείας ζωῆς φυλάξας. 


Kol γὰρ εἰ καὶ Μανιχαΐος, 1 ᾿Δρειανὸς, ἢ Νεστοριανὸς, 
ἢ Εὐτυχιανιστὴς, 3 ἄλλος οἷος οὖν αἱρετιχὸς, ἡ Ἑλληνιχῇ 
μανίᾳ χρατούμενος λάθῃ χοινωνῶν τῇ ἐκχλησία, καὶ οὕτω 
τελευτήσῃ, xai μετὰ θάνατον ἢ ix τῶν συγγραμμάτων 
κὐτοῦ, ἢ καθ᾽ ἕτερον τρόπον olpsttxog εἶναι φανῇ, ὅμως 
εὐχ ἐχ τούτου ἡ ὀρθόδοξος βλάπτεται πίστις, ἢ ἐκεῖνος 
ἔλευθεροῦται τῆς καταχρίσεως, εἰ ἐν [In Cod. à] τῇ εἰ- 
Düvo τῶν ἐχχλησιῶν λέγεται τελευτῆσαι" χαὶ γενικῶς 


eas Theodori blasphemias, quas ad vos ipsi transmi- 
simus, cujuscunque ille sint : Theodoro porro ana- 
theina dicere dubitetis, quod jam ipse sit in Eccle- 
siarum, ut dicitur, communione przumortuus : scitote 
eum qui dixerit minime Theodorum anathematizari 
lieere, sed episcopis esse adnumerandum, ob eam 


. causam, quod, ut asseruistis, in Ecclesie commu- 


nione decesserit, eum pariter et Judam posse in 
apostolorum numerum asciscere, qui latens, et notug 
solum perscrutanti humana secreta Deo, fuit ab ipso 
cum ceteris discipulis ad communionem admissus ; 


. nam juxta id quod sentire hzc aientes videntur, 


digni reprehensione sunt apostoli quoque, qui post 
mortem ejus, suffragio adversus ipsum lato, euin 


C condemnaverunt aliumque in locum ejus substitue- 


runt. Preterea, cum nomen ipsius in sanctis Evan- 
geliis legatur inter czeteros apostolos, non tamen id- 
circo , vel ut apostolus recipitur, vel exinde anathe- 
matis judicio potuit liberari. Sic igitur habete, eum 
in Ecclesiarum communione decedere, qui fidem 
catholicam ad mortem usque illibatam custodierit. 
Enimvero, si Manicheus quispiam, vel Arianus, 
sive Nestorianus, vel Eutychianus, aut alius cujus- 
cunque generis haereticus vel Grecorum insania 
captus, Ecclesie comnmunicans vixerit, atque hoc 
modo decesserit, post mortem autem vel ex scriptis 
ejus, vel alia quavis ratione hzereticus fuisse depre- 
hendatur, nihil tamen catholica fides detrimenti 
capit, neque ipse propterea a condemnatione libera- 


οὐδένα τῶν αἱρετικῶν θάνατος ἐκ τῆς περὲ τῆς καχοδοξίας D tur, quod in Ecclesiarum pace dicatur decessisse ; ae 


κὐτοῦ καταχρίσεως ἐλευθεροῖ" μᾶλλον μὲν οὖν διὰ τοῦτο 
δαταδιχκάζει, ὅτι ζῶν οὐ μετεμελήθη. 


Ὅτι δὲ ol αἱρετικοὶ οἱ ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν μὴ μεταμελη- 
θέντες, xxl μετὰ θάνατον κατεχρίθησαν, ἐκ πολλῶν δεί- 
πννται" καὶ Εὐνόμιος γὰρ, καὶ ᾿Απολινάριος, καὶ Βόνωσος, 
"Kl ἐν τοῖς ἀρχαιοτέροις χρόνοις Οὐαλεντῖνος, Βασιλεέ- 
δης, Μαρχίων, xal κήρινθος, καὶ ἄλλοε πολλοὶ ἐν τῇ 
οἰκεία ζωῇ μὴ ἀναθεματισθέντες, μετὰ θάνατον χατεχρί- 
θησαν, χαὶ ὑπὸ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας ἀναθεματίξονται, 
ἐπκειδὰ ἐν τῇ οἰκεία πλάνῃ ἐτελεύτησαν ὥσπερ, οἱ ἐν τῇ 
ἰδίᾳ ζωῇ ἀδίκως καταχριθέντες, μετὰ θάνατον ὑπὸ τῆς 


revera nequaquam interitus bs»reticos ἃ condemna- 
tionis judicio, quod perversa eorum commerita est 
opinatio, liberat, quinimo potius vel ob hoc ipsum, 
quod viventes non resipuerint, justius condemnantur. 

Multis autem id ipsum confirmari potest exemplis, 
hereticos videlicet, qui dum viverent, ad sanitatem 
reversi non sunt, post mortem fuisse condemnatos. 
Eunomius enim, et Apollinarius, et Bbnosus, ac su- 
perioribus temporibus Valentinus, Basilides, Marcion, 
et Cerinthus, aliique permulti, qui anathematibus 
dum viverent, subjecti non fuerant, post mortem 
damnati sunt, atque ab Ecclesia catholiea anatheina- 
tizantur, orooterea quod in suis erroribus vita functi 


. -— 


325 YIGILIUR PAPA. 534 
ακθολικᾶς ἐκκλησίας ἀνεχλύθησαγ, ταυτέστιν Ἰωάννος À sunt, quemadmodum φορμίξα ii qui myjuste dauinz- 


καὶ ὁλαυιανὰς, οὗ ἐν ἁγίοις ἀρχιπίαχοποι Κοιυγσταντινον- 
πόλεως" χατὰ γὰρ τὴν ὑμετέραν ἔνναιορι χρὰ τοὺς α΄ρε- 
φιχοὺς ὃν τῇ οἰκείᾳ πλάνη τελευτήσαντας ἐλευθεροῦ θαι, 
κοὺς δὲ ὀρθοδόδους τοὺς ἀδίχως καταχρώέντρς, μὴ ἀνα- 
καλεῖσθαι μετὰ τὸν θχνατον᾽ ὅπερ πῴσης ἀσεθδεΐας πεπλή- 
pora. 


Ὅτι δὲ ἐκχλησιαστικά ἐστι παράδοσις τοὺς αἱρετιχοὺς 
καὶ μετὰ θάπατον καταδικάζξεσθαι, καὶ ἀναθεματίζεσθαι, 
φανερὸν μὲν ix τούτων ἐποιήσαμεν" πλὴν ὅμως voi ἐκ 
τῶν ϑιατάδεων τῶν ἁγίων ἀποστόλων τοῦτο δεΐανυται" 
λέγοντες γὰρ προσήχειν ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῶν τελεύτον- 
τῶν ἐλεημοσύνας παρέχεσθαι, οὕτως ἐπάγουαι" € Ταῦτα 


puis passi fuerant judiciup, Flavianus videlicei 
3tque Joannes, sancti Constaptnopoleos archiepi- 
scopi, post mortem supt ab ipsa catbolica Ecclesia 
restitusi. Yestro porro judicio bzreticos qui propriis 
inherentes erroribus decesserint, dampalione libe- 
rati opus est: catbolicos autem, injust9 judicatos 
mipime post mortem revocari ad Ecclesie pacem, 
quod quanta plenun) sit iniquitate, vix dici potest. 
Quibus exemplis perspicue ostendimus, beclesia 
esse traditione sancitum bsreticog Rost moptem 
quoque judicari posse, atque apathematihus cande- 
mnari. Ceterum ulterius adhuc idipsum ex sancto- 
uu apostolorum : CogMilUionihus depaaasitatur 
validius; qWo namque loci constitunn uides esae 


δὲ περὶ τῶν εὐσεδῶν λέγομεν" περὶ δὲ τῶν ἀσεδῶν, ἐὰν τὰ B pro mortuorum requie eleemosynarum obiauones, 


τοῦ χόσμον δῷ πένησιν, οὐδὲν ὀνήσει αὐτόν’ ᾧ γὰρ 
περιόντι ἐναντίον ἦν τὸ θεῖον, δῆλον ὅτι καὸ μετασ-- 
ψάντε. » Ὁκότε τοίνυν οἱ ἀπόστολοι περὶ τῶν εὐσε- 
δῶν οὕτω διετύπωσαν, τίς εἴποι χρῆναι μετὰ θάνοιτον 
τοὺς αἱρετικοὺς, 3) αὐτὸν μάλιστα Θεόδωρον τῆς κατα- 
χρίσεως τοῦ ἀναθέματος ἐλευθεροῦσθαι, ὃν τινα οἱ ἅγιοι 
πατέρες ὡς χείρονο Ἰουδαίων, καὲ Ἑλλήνων, xxl Zodo- 
μιτῶν, καὶ πάντων τῶν αἱρετιχῶν βλασφημήσαντα, τού- 
τοις συνηρίθμησαν, καὶ μετὰ τῆς αὐτοῦ ἀσεθείας χατέ- 
&poiy ; 


sic prosequuntur « Id autem de piis howinibys dici- 
mus: de hupiis enüug etiamsi upivecga inypdi μεν: 


: stantia pro ipsis pauperibus djetoibueteiur, nop eis 


quidquam proderit: cui enim superstii diviga ad- 
versabantur, cerium eet etiam ajnoto nog ease pro- 
futura. 1. Apostolis igitur hoc 1odo circa pios, qui 
decesserint hominea, defipienübus, quis stauere au- 
deat, hareticos post mortem, potissinyum yero Theo 
dorum ipsum, a condemoatione liberos 6588 opoxtete, 
quem sancti Patres, veluii Judgis. Gracie atque So- 


domitis deterius blasphemantem, ipsis connumerarunt, atque una cum impietate sua condamija veruAit ἢ 


᾿ "Ort δὲ καὶ μετὰ θάνατον τοὺς αἱρετικοὺς, ὡς mpoti- 
fcopty ἀναθεματίξεσθαι δεῖ, xal ὁ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος 
ἐπίσχοπος ἐκ τῆς τῶν ᾿Αφρῶν χώρας οὕτω λέγει ἐν τῇ 
ἐπιστολῇ τῇ πρὸς Βονιγάτιον γεγραμμένῃ" « Ὁπότε xày 
ἀληθή ἦ δυνατὸν δειχθῆναι τὰ map! αὐτῶν ἀντιτεθέντα - 
κεχιλιαν ἢ, καὶ ὑμῖν, καὶ ἀποθανόντα &v αὐτὸν ἀναθεμα- 
εἰξομεν" ἀλλ᾽ ὅμως τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐχχλησίαν, ἥ τις οὐ 
ταῖς ἐν φιλονείχοις δόξαις μεταδάλλεται, ἀλλὰ ταῖς θείαις 
μαρτυρίαις βεθαιοῦται,, δι' οἷον δήποτε ἄνθρωπον χατα- 
λεΐπειν οὐκ ὀφείλομεν. γ᾽ 

Καὶ ταῦτα μὲν ὃ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος. Ὅμως οὐ 
μόνον τοὺς εἰς πίστιν ἁμαρτάνοντας μετὰ θάνατον οἱ 
ἅγιοι πατέρες ἀγαθεματίξονσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐπισκό- 
πους, τοὺς ἐν τῇ τελενταίᾳ αὐτῶν βουλήσει, ἢ ἐξ ἀδια- 
βίτου αἱρετικοῖς συγγενέσιν, ἢ ἐξωτεχοῖς καταλιμπάνον- 
cec. Τὸς γὰρ ἐν ᾿λφρικῇ συνόδου͵ ὀγδοηχοστὸς πρῶτος 
«ᾳνὼν οὕτω λέγει * € Πάλιν ὡρίσθη, εἴ τις ἐπίτκοπος x)n- 
ρωόμους ἐξωτιχοὺς τῆς ἰδίας συγγενείας, ἡ αἱρετιχοὺς, 
εἄν ἰδίους συγγενεῖς. ἡ Ἕλληνας προτιμήσει τῆς ἐχκλη- 
σίας, καὶ μετὰ θάνατον ἀναθεματιζέσθω, καὶ τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ μεταξὺ τῶν τοῦ Θεοῦ ἑερέων μὴ ἀναγινωσχέσθω, 
xol οὐδὲ ὀξαιρεῖται τῆς καταχρίσεως, εἰ ἀδιάθετος τελευ- 
τάχει" ἀκειδὴ ἐχρῆν αὐτὸν ἐπέσχαπον γενόμενον μηδαμῶς 
ἀναθαλέσθαι τὴν τῆς ἰδίας οὐσίας διοίζησιν, ἁρμηδίαν 
τῷ οἰκείῳ ὑπαγγέλματι. » Εἰ τοίνυν, καθὼς ὁ ἐκκλησιαστι- 
xà; ὥριαε κανὼν, ὑπὲρ ἰδίας ai ἐπίσχοποι περιουσίας μὴ 
ὀρθῶς διοιχηθείσης, xal μετὰ θάνατον ἀναθεματίζονται, 
To μέλ ἀναθεματίζεσθαι ὥφειλον οἱ εἰς αὐτὸν τὸν 
Gb! ἁμαρτάγοντες, τῆς ἁγίας γραφῷς λεγοηύσας, € Ἐὰν 
ἀνῶρώπης εἰς ἄνθρωπον Ἀμάρτῃ, καὶ προσεύξονται περὶ 
φὶτοῦ" εἰ δὲ εἰς Θεόν τις ἁμάρτῃ, τίς πρασεύξηται περὲ 


» 


Ceterum μῳτρίϊορβ Rost ἱμοτίρι quoque, uf qupe- 
rius constituimus, esse damnaudos, saneigs etin 
Augustinus Africana cujusdam wrbi& episcopus in 
epistola ad Bonifacium diserte tradit : « Quamvia, it- 
- quit, et si vera essent qua ab eis objecta sunt Geci- 
liano et nobis possent aliquando wionstari, ipsum 
jam mortuum anathematizaremus ; sed tamen Eccle- 
siam Ghristi, qux uon litigiosis opinionibus GSugitur, 
sed divinis attestationibus comprobatur, propler 
quemlibet horginem relinquere minime debemus. » 

Hxc Augustinus. Similiter autem non modo per- 
mulos, qui adversus fidem | emraverant, mortuos 
anathematizayit Ecclesia οἱ sancti Patres, sed epi 
scopos etium qui vel ia ultima sua voluntate, vel ab 
intestato hereticis consanguineis, vel eliam. exira- 
neis sua bona reliqnibsent. Octuagesunu& enim pri- 
mus Áfricanz synodi canog hzec habei : « Itein con- 
stitutum est, ut si quis episcopus bzeredes extraneos 
ἃ consanguiifate sua, vel hzreticos etiam consam 
: guineos, aut paganos Eeclesiz preetulerit, etiau post 
mortem ei dicatur anathema, et nomen ejus inter 
sacerdotes Dei non computetur; nec excusatenis 
illi locus sit, quod intestatus decesserit : quia utique 
debuit factus episcopus, rei sux ordinationem con- 
gruam sue professioni nequaquam in alind tempus 
dilerre. » Si itaque, quemadmodum ecclesiastico 
eo cagone definitum est, post umortem quegue ana- 
themate feriunt episcopi ab divitias ipsas haud re- 
cte distribulas, quanto justius. excommanicationi 
gubjiciendi erunt qui in Deum ipsum peccaverunt, 
dicente Scriptura : Si hemp in hominem peccauerii, 
erit qui pro ipso oret; si autem iu. Deum defiquerit, 
quis oralit oro eg ? 


880 JURSEUANE MB. EPIATOLA. Ὁ 
Απηδείξαντες δὲ ὅτε ἐν τοῖς, τρῳφβοῦσι χράνηις Δ Cum autem ostepderimus fuisse; pasategitis (οἱ μα- 


ὡρίσθη πφρὰ τῶν ἁγίων πατέρων χρῖναι χρὲ μετὰ θάνα- 
ἐὸν ἀυκθεματίζεαθκι τοὺς εἴτε sic πίατρ;, εἴχε εἰς τανό- 
νας ἁμαρτάσανεμα, ἀναγκρξρον εἶνκι συνείδαμεν xel τὰ ἐν 
τοῖς ἁμετέροις χρίαοις γενόμφιοι πᾶσι Quia καταστῆσαι 
πρὶς ἀναίρεαιι πάσης ἀφορμῆς τῶν. τοὺς πραφανεῖς αἷρε- 
τιχοὺς, xxl τὸν ταύτων ἀσέδειρ» ἐκδιχρύμτων. Δαυρόντιον 
ψὸρ, καὶ Διάσχοραν, τοὺς ἐν δεαφάροις χράνοις τὴν τοῦ 
ἀπαστομυοῦ θρόνου ἱξρωσώχην ὑφαρπόσαντας, εἰ xad μὴ 
τὶς πίστι daniel, ἀλλ᾽ οὖγ ἐπριδὰ κατὰ περιδρομὲν 
ἐσπούδασρὰ; τῆς ἐπιακοπῆς ἐρλριίαθαι,, μετὰ θάγατῳι ὁ 
ἐπηστρλιτὴς Gpivos γατέγρρμ» xpi. ἀνεθεμόξιαιν, 


τῆλυς a sanctis licclesis Batribus lege sanciium, nost 
morem euam, eos qui vel contra fidem, vel adeer: 
$us Kcclesize canones erraverint, anathematizari opos- 
iere : netessarium pariter esse prospicimus ea quo- 
que qu nostra hac wtate faeta. snnt omnibus ma- 
nifesta conspijugre, u& omnis tollatur contradictio, 
qux. 3 profanorum hireticorum, ipsorumque uupie- 
talis patrocipatoribug posei& excitari. Laurenüum 
Mamque et Dioscorum, qui diverais temporibus apo- 
&tolici throni sanctitatem suhripuerant, quanquam 
nihil ip fide peccassept, qh idipsugo tamen, quod per 
ambage? cpiacopapum auscipere eggati fuqgani, vita 


jam factos apostolica judicavit sodes, atque candemnavit. 
Enudà δὲ ταὶ τοῦτρ ταῖς ὑμετέροις wen: Bo Yerum cum ip. vestris litteris id etiam. adjeoesitis : 


γράμμασιν, Gn ἐάν sg τὰν αἱρεαιάρχεν ἀναθεμακίφῃ . 
sal εἴπῃ καταχρίνων, χαὶ τοὺς τὰ ὄμρια φρογοῦμτας αὐτῷ, 
συμπεριλαμθβάψει πάντας τοὺς ὅτε δήποτε ταῦτα φρανό- 
παντος" xal διὰ τοῦτρ ἐπειδὺ [ξαῦλον τὸν Σεμοσατέα, καὶ 
otov, καὶ Βόνωσον, καὶ Νεστόριον ἀναθεματίζξετε, οὐχ 
ὀφείλετε xal Θεύδωρον τὸν τὰ ὅμοια ἐχείνοις φρονήσαντα 
ὑνομαστὲ ἀναθεματίσαι. Γινώσχετε ὅτι πρῶτον μὲν 
ἐκεῖνοι δίχα ὀνόματος ἀναθεματίζξονται ol κατὰ πλάνην 
ἀχολουθήσαντες τοῖς αἱρεσιάρχαις, οὐ μὴν οἱ ἄλλρως 
ἀπατήσαντες. Τοὺς γὰρ ἀρχηγοὺς τῶν αἱρέσεων καὶ ὀνο- 
μαστὲ ἡ ἐχχλησία τοῦ Θροῦ ἀγρβεματίζει. Θρόδρωρος δὲ ρὰ 
μόνον διδάσκαλος ἦν τῆς Νεστορίου ξυσφεδείας, ἀλλὰ καὶ 
πολλοὺς διὰ τῶν ἀσεδῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων ἠπάτησεν. 
Ὥσπερ γὰρ οἱ ὀρθοὶ τῆς ἐκκλησίας διδάσκαλοι διὰ τῶν 
οἰχείων ἐχθέσεων γνωρίξονται, xal ἐπαινοῦντρμε, ηὔξω χαὲ 


ἐχ τοῦ ἐναντίου πάντες οἱ τῆς καχοδοξίας ἀρχηγοὲ διὰ 


την ἰδίων ἀσεθῶν φυγγρκμμάτων ἐλέγχονται, ταὶ dua- 
θεματίζονται. ἱθαοτε τοίγυν Θεόδωρος xal αἱρεαιάρχῃς 
wéyovt , καὶ ἀναριθμύτους βλασφημίας ἐν τοῖς οἰκείοις 
βιδλίοις ἐξόμεσεν, οὐδεμίαν ἔχετε δικαίαν ἀφορμὲν πρὸς 
τὸ καροιτήσαρθιε τὸν κατ΄. αὐτοῦ ἀναθεματισμόν. — C 


Περὲ δὲ τῆς ἐχθέφεως τῆς πίστεως, ἣν τοῖς ὑμετέροις 
Ἰράμμαισιν ἐνεθήχαςε, εἰ καὶ πολλὰ εἴχομεν μέμψασθαι, 
ἀλλ᾽, οὖν ὅκως διὰ τὴν ὑμετέραν ἄγνοιαν καὶ ἁπλότητα 
τοῦτο παραλείετειν τέως δεῖν ἐνομίσαμεν, ἕν τισι γὰρ 
ἀνασφαλῶς ἐγράψατε. Ἔν τισι ῥήματα τεϑείκατε, μηδὲ 
ταῖς θείαις γραφαῖς, μηδὲ τοῖς leg πατράσιν ἐγνωσ- 
μένα" ἂν ἄλλοις δὲ τοὺς διδασχάλους τῆς ἐχχλησίας τόγε 


δὲ quis haeredum, anathemalizaveci&, e£ in ipsum 
sententiam fereps, oguet quaque σῷ ipso. seulientes, 
adjunxerit, eum los omnes coimplectj, qui quavis 
rationg id ipsum qnod dampatup. prohaverins : 48- 
que cum Paulum Samosatensem, et Photium, οἱ 
Nestorium, et Banosum. congdepjnaveritis, minime 
opus esse ut Theodorum quoque eadem cum ipsis 
sentientem nominatim condemnetis : seitote primo 
quidem, illos suppresso nomine anathematizari, qui 
hxresum auctores sunt in errore secuti, ezeteros au- 


tem, minipe deceperypt. Aj vero hxresum duces et 
magistros Ec(l]cgia, nomigatm gnathernatizat. Theo- 


dorus porro non modo Nestorii magister exstitit, ve- 
rum etiam impis scriptis suis permoltos induxit in 


(j errore, Etenim. quemadmodum recti Ecclesiz do- 


ctores ex propriis doctrinis agnoscuntur atque pro- 
piter ipsas commenilanjus, ifa econiza, perveysarum 
sentemtiarum auctores ex propriis ipsorum liéjeris 
sedarguuntur atqne anathemalizantur. Gum. igitur 
Theodorus et hxresiarches exstiterij et innumeras 
prope blasphemias in suis libris protulerit, aihil va- 
his supezest causce cur anathema in ipsum dicere 
detrectetis. 

Circa fidei yeso expositionem, quam vestris litte- 
yis inseruistia, etsi mula sint de quibus nobis vo- 
biscum esset copquerendum, pibilo tamen minus id 
touum, ignorantim eimplieitatique oondonari opor- 
tere oxistimavinyis. Alicubi namque versato seripci- 
Blis, alicnbi verbis usi esiis, neque in sacris littesip, 
nene a sanetis Ecclesia Patribus oatuan: adhibHie ; 


εἰς ὑμᾶς ἧκον κατεδιλάσατε. Ἰερὸς τούτοις δὲ xot τινα εἰς [) 2libi Ecclesie doctores ipsos, juxta quod vobis visui 


τὸν ὀρθόδοξον συντείνοντα πίστιν παρελείψατε. Ὧωθεν 
χρὴ ὑμᾶς κατὰ τὴν παραίνεσιν τῶν ἁγίων πατέρων à 
γοώσκοντας λαλρῦν, 5$ ἀγνοοῦντας σιωπᾶν, ταὲ ἀπὸ τῶν 
ἐπισταμένων διδάσχεσθαι. 


Ἐπειδὴ δὲ ὑγράψατε ἡμῖν, πῶς ὀφείλομεν τοῖς AP 
γυπτίοις ἀποκρίνασθαι; θαυμάξομεν ὑμᾶς, ὅςι τὴν ἀσεθῇ 
ἐπιστρλὴν ἀκείνων χαὸ Θεόδωρον, xol Νεατόβιον, χρὶ τὰν 
κακοδοξίαν τὰν αὐτῶν ἐχδιχοῦντες, ἡμῖν παραινεῖν ἐπι- 
χείρριτα, τί ὀφείλομεν ἄλλον ἐναντίοις τῶς ἐχχληαίας 
ἀποχρίνασθαι. El γάρ τις τοῖς παρ᾽ ὑμῶν γραφεῖσι συγῖν 
νἐσει, (sic) οὐδὲν ἕτερον παραινέσει τοῖς ᾿Αιγυπτίοις, ἧ 
θιόδωρον xxl Νεστήριον τοὺς αἱρετιχοὺς δέξασθω», καὶ 


est, condempastis, atque adhuc quemdam ad ortho- 
doxam fidem omnino pertinentem silentio praterii- 
Biis. Quapropter oportet vos, juxta sanctorum Pa- 
trum admonitionem, vel scieptes loqui, ve] sà igaari 
estis, tacere, at«ue ab doctis et scientibus eru- 


. dam vere cup scripseritis, queniadmoden Agy- ' 


ptis Pespondere debeamus, miramgr quidem, vos 
sciliset qui impiam eam epistolam, "Theodorum, Ne- 
Storium, perversasque eorum sententias defenderitis, 
nunc commonege nog instituisse, quid sit a nolis, 
alis Ecclesie hostibug regpendendam. Siquidep si 
ea que scripta a vobis sunt quis eonsideraverit, 
nilil aliud Agyotios hortabitur, quam ut Nestorkum 
o 


GILDAS SAPIENS. NOTITIA. — 


828 


πάντας τοὺς ἁγίους πατέρας καταδικάσαι, τοὺς xxvx- À Theodorumque?hsreticos suscipiant, universosque 


κρίναντας ἐχείνονς τε xal τὴν αὐτῶν ἀπιστίαν, καὶ πρὸς 
τούτοις ἐξ ἑτέρας πλάνης εἰς ἄλλην ἐμπεσεῖν, ὁπότε ἡμῖν 
ἐγράψατε ἀποχρίνασθαι τοῖς ἐναντίοις τῆς ἐχχλησίας, 
καλὴν καὶ ὀρθόδοξον εἶναι τὸν μνσαρὰν ixsivny ἐπιστολήν. 

Σπουδάσατε τοίνυν πρῶτον μὲν ὑμᾶς αὐτοὺς διορθώ- 
σασθαι, καὶ οὕτως ἄλλους διδάξαι. EU τις γὰρ à Θεόδω- 
pov , ἦ τὴν λεγομένην Ἴδα ἐπιστολὴν, ἢ τὰ Θεοδωρέτον 
συγγράμματα τὰ κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως ἐχτεθέντα ix- 
διχεῖ, τοῖς αἱρετικοῖς ἑαυτὸν συναριθμῶν, ἀλλότριον 
ἑαυτὸν ποιεῖ τῆς γαθολιχῆς ἐκκλησίας, ἧς χεφαλή ἐστιν 
ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ χύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς 
ὃ Χριστὸς, οὗ τινος ὑμᾶς αὐτοὺς χωρίξετε, τὴν ἀσεβῆ 
ἐπιστολὴν xxl Θεόδωρον ἐχδικοῦντες “ καὶ διὰ τοῦτο 
προσῆχόν ἐστιν ὑμᾷς τῆς ἀσιεθδείας τῆς ἐπιστολῆς, xal 


sanctos Patres*rejiciant, qui ipsos eorumque infide- 
litatem condeumnaverunt : atque adeo ex uno in aliam 
incidant errorein ; cum ad nos scribentes ut hosti- 
bus Ecclesiz? responderemus abominabilem eam epi- 
stolam orthodoxam appellare non dubitaveritis. 
Nitimini itaque primum vosmetipsos corrigere, 
post autem czteros docere : si quis enim vel Tbeo- 
dorum, vel dictam [bx epistolam, vel Theodoreti 
scripta adversus tam fidem proposita defendit, 
hereticis is annunieratur, et ab Ecclesia catholica 
alienus efficitur, cujus eaput est Unigenitus Dei Fi- 
lius, Deus et Dominus noster Jesus Christus, ab cu- 
jus Ecclesia impia ea epistola separatur, et Theodori 
patrocinatores. Itaque expedit vobis ab impie illius 


τοῦ ἐχδικεῖν Θεόδωρον τὸν οὕτω προφανῆ αἱρετικὸν ἀπο- B epistole, Theodorique defensione cessare. Si enim 


σχέσθαι. El γὰρ ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος κωλύει, 
τοῦτο μὲν ix τοῦ ἰδίου ὀνόματος, τοῦτο δὲ ἐκ τῶν λοιπῶν 
ἀποστόλων καλεῖσθαί τινα, καὶ ἐπιτιμᾷ τοῖς λέγουσιν, 
ἐγὼ μὲν..... 

Οὐχ ὀλέγα ἔλλείπουσι. 


Paulus apostolus prohibet aliquid suo, aliquid czete- 
rorum apostolorum nomine vocari, eosque objurgat, 
qui dicebant : « Ego sum Pauli, ego autem Cepha, 
etc. » 

Pauca desiderantur. 





ANNO DOMINI DLYI. 





GILDAS SAPIENS. » 





NOTITIA (ex Gallandio ). 


1. Gildas cognomento Sapiens natus perhibetur C runt ... sed inter onsiaionem et ipsius opusculi seri. 


anno Christi 495. Eo namquo anno se fuisse in lucem 
editum prodit ipsemet auctor his verbis (a) : Ex eo 
tempore ... usque ad unnum obsessionis Badonici mon- 
tis ... quique quadragesimus quartus, ut novi, oritur 
[al. orditur] unnus, mense jam primo emenso, qui 
jam et mec. nativitatis est. Quo ex loco Vossius ar- 
guit (^) ortum Gildam eo ipso anno quem modo in- 
nuimus. Saxones enim, inquit, anno 449, teste Be- 
da (c), in Britanniam advenere, quos Britanni ad 
Badonicum montem contriverunt : adeoque annus 
À4 a primo Saxonum adventu assurgit ad annum 492, 
qui Gilda nativitatis fuerit, ut ipsemet asserit. Aliaen 
tamen a Vossiana interpretationem verborum Gildze 
profert Joannes Smithus in notis ad suam ecclesia- 
sticze Historie Bed: proclaram editionem (d). Exi- 
stimat enim vir eruditus annorum numerum a Gilda 
editum scribendi potius tempus, quam Saxonum ad- 
ventum spectare : scripsisse scilicet Gildam anno a 
pugna Badonica ἀξ anno ipsi imprimis notabili, cui 
et natalitius fuit. In eamdem Smithi sententiam prei- 
verat Mabillonius his verbis (e) : « Quatuor et qua- 
draginta anni quos Gildas memorat inter adventum 
Saxonum et obsidionem Badonicam non intepcesse- 


Voss. de Histor. Lat. lib. x, cap. 21, p. 245. 
c) Bed. Hist. eccl. lib. 1, cap. 15. 
d) Smith. ad Bed. Hist. eccl. lib. r, cap. 16, p. 
55, edit. Cantabr. 4729. 


e 


; Gild. part. í Hist., cap. 26, infra col. 000. 


pionem. Nam loquitur de annis quorum extremus, 
dum hzc scriberet, adhuc in fluxu erat : quadragesi- 
mus quartus, inquit, orditur annus, mense jam un 
elapso. » H»c vir doctissimus. Verum, meo quidem 
judicio, interpretatio ejusmodi ab ipsius Gildze mente 
aliena esse videtur; eo imprimis nomine quod au 
ctor Badonicus etiam dictus fuerit, a prelio adversus 
Saxones apud Badonicum montem a Britannis conr 
misso; hujusmodi nimirum cognomentum sortitus, 
quod eo ipso anno Badonice obsessionis in. lucem 
editus fuerit. 

Il. De Gilde gestis complura litterarum monuv- 
mentis tradidit monachus Ruyensis anonymus in 
Vita ejusdem Gilde, quam primus Joannes a Bosco 


p Lugduni anno 1605 (f), deinde Bollandus (4), postre- 


mo integriorem edidit Mabillonius (A). Ex ea itaque 
discimus gente Britannum fuisse scriptorem nostrum, 
et Hilduti discipulum; a quo cum liberalibus litteris, 
tum divinarum Scripturarum studio primum excultus, 
deinde sacris ordinibus initiatus, monasticam vitam 
Sectatus fuerit, multis virtutum insignibus in Ban- 
chorensi nobili ccenobio clarus. Floruit quo tempore 
quinque reguli Britanni terris diversis rerum potie- 

e Mabill. Act, SS. Ord. Ben. sxc. 1, tom. I, 
j (n Bosc. Bibl. Floriac., pag. 426. 


) Bolland. Act. SS. Jan. tom, 11, p. 958 
1 Mabillon. 1. c, 





GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE LIBER OUERULUS. 


930 


bantur, Constantinus videlicet, Aurelius Conanus, A ex quo tres conficti feruntur. Qua de re pluribus Bol- 


Vortiporius, Guneglassus et Maglocunus. (Quos otnnes 
ob scelera et rempublicam male administratam, ipse 
in transmarina Britannia extra periculum constitutus 
acerbe exagitat (a). « Porro unum ex iis, inquit Ga- 
leus (b), ad sanam mentem auctor noster revocasse 
comperitur : nam in quodam cbronico Cambrico legi 
de Constantino quem Gildas increpuit : Conversio 
Constantini ad Dominum. » 

HI. Ut fide ac sanctimonia praestans, ita summe 
eruditionis vir, a fratribus religiosis rogatus qui ad 
eum e Britanniis venerant, post decem annos ez quo 
inde recessit, scripsit epistolarem libellum. Verba sunt 
monachi Ruyensis, qui Gilde Vitam contexuit (c). 
Sic autem ejusmodi opus inscribitur : De excidio Bri- 


landus (k), Mabillonius (() et Fabricius (m), ut Ca- 
veum (n) aliosque omittamus. 

IV. Prodiit primum Gildz libellus Londini anno 
1595, cura Polydori Virgilii; cujus tamen exemplar, 
inquit Lelandus (o), mancum, luxatum ac mutilum 
exstat; usque adeo ut si jam vite restitueretur, vix 
fetum agnosceret parens. Gravem hujus editi Virgi- 
liani censuram attexuit Joannes Josselinus ad suam 
Gild:x editionem anno 1568 Londini pariter evulga- 
tam. Priorem Polydori exhibent utraque Orthodoxo- 
grapha Basiliensia, et Bibliothecz: Patrum Parisien- 
sis, Coloniensis et Lugdunensis. Josselini posteriorem 
secutus est Commelinus in Collectione Britannico- 
rum scriptorum. « Hie tamen dux editiones, inquit 


tannie liber querulus, tres in partes divisus : [. Histo- B Galeus (p), sive Polydori Virgilii, sive Jeannis Josse- 


ría, IIl. Epistola, 111. Increpatio in clerum. In Histo- 
ria multa paucis concludit. Exinde fusius procedit 
cum ad reges, tum ad sacerdotes ejus temporis in- 
crepandos. Hoc autem opusculum post annum 543 
scripsisse Gildam ex eo colligitur quod narrat de 
Constantino Damnoniz tyranno (d); qui duum pue- 
rorum regiorum totidemque nutritorum latera inter 
sacrosancta altaria ense hastaque pro dentibus lace- 
ravit: idem enim anno 543 contigisse tradit Mat- 
theus West-Monasteriensis. Si vero Usserium au- 
dias (e), scriptum edidit Gildas anno 564, diemque 
supremum clausit anno 570. Aliter tamen Mabillo- 
nius, qui Gildam jam octogenarium anno 565 e vivis 
excessisse opinatur (f). Mabillonium assectantur Hi- 


lini, adeo inter se discordabant, ut omnem fidem 
auctori suo detraherent, et Gildam in Gilda adhuc 
quzreres. Quare consultissimum habui eum denuo 
cudere, scripto codice usus quem priorum editorum 
neuter inspexerat, quique purus esset a feda et ab- 
surda interpolatione qux alia exemplaria infamarat. 
Nec uni $oli in emaculando Gilda innisus sum libro : 
aliunde etiam ad hanc rem suppetias accersivi. » 
Hzc ille: qui partem 1 opusculi Gildz, sive Histo- 
riam, ad vetustum ms. codicem Cantabrigensem ; re- 
liquas vero duas, Epistolam scilicet et Increpationem 
in clerum, ad codicem Cottonianum exegit. Hanc 
igitur editionem quam ignorarunt Historiw litteraricz 
Gallice auctores modo laudati (4), omnium sane 


siori» litterarie& Gallice auctores (g). Porro Gild:e C optimam et accuralissimam, anno 1691 Oxonis in 


ejusque opelle meminere prz czeteris Beda (h) et 
Aleuinus, qui Gildam Brettonum sapientissimum vo- 
cat (i). Ceterum, ut observat Smithus (j), « liber 
Gildz De Excidio Britanni: satis hodie notus. Gildas 
auctor fere ignoratur, nimia scilicet distinctione. 
Hinc tot cognomina, Albanius, Sapiens, Badonicus, 
Historicus; cum revera unus est idemque Gildas » : 
a) Gild. part. n, Epist. 


b) Gal. ad xv Script. Hist. Brit. prefat., p. 9. 
c) Anon. Vit. Gild., num. 19 


) Gild. part. x, Epist., δ 9. 


e) Usser. Britann. eccl. antiqq., pag. 552, edit. 2 — 8e 


Londin. 4687. 
f) Mabill. 1. c., p. 138, not. a. 
) Hist. littér. de la Franc. tom. III, p. 280. 
) . Hist. eccl., lib. 1, cap. 22. 
i) Alcuin. epist. 28 Opp., p. 1535, 


lucem emissam studio Thom: Galei in limine operis 
sic inscrip : Historie Britannice, Sazonice, Anglo- 
Danice Scriptores xv, ex vetustis codd. mss. editi, 
typis excudendam tradidimus ; nonnullis huc et illue 
observationibus auctam, quas cl. editoris notis sepa- 
raüm intextas eruditorum arbitrio dimittimus. 


ἢ Smith. ad Bed. Hist. eccl. lib. 1, cap. 22. 
k) Bolland. l. c., pagg. 953 seqq. 


ἢ Mabill. l. c., pagg. 129 seq. 
(m) Fabric. Bibl. med. Latin. tom. III, pagg. 174 . 


n) Cav. Hist. litt., tom. I, p. 539. 
o) Leland. in Assert. Arth., pag. 52. 

p) Gal. praefat. ad xv Script. Hist. Brit., p. δι 
la) Hist. litt. de 1a France, 1. c., p. 283. 





————— —————— ——————————M 


GILDJE SAPIENTIS 
"^ DE EXCIDIO BRITANNLE 
LIBER QUERULUS. 





PRJEFATIO AUCTORIS, 


In hoc libro 
amando (vili 


: Editi, hac epistola. 
PATROL. LXIX. 


; quidquid deflendo potius quam de- Ὁ secutus, ne quis me affectu cunctos gpernentis, om-' 
licet stylo, tamen benigno)fuero pro-  nibusve melioris (quippe qui conimune bonorum 


11 





ib 


GILDJE SAPIENTIS DE EXCIPIO RRITANBLA 


dispendium malorumque cumulum laerymosis quere- A animo revolvere ' et (ut mihi renum scrmtotor est 


lis defleam), sed condolentis patrie ineommoditati- 
bus miseriisque ejus, ac remediis condelectantis, edi- 
eturum putet, quia vero * non tam fortissimorum mi- 
litum enuntiare trucis belli pericula mihi statutum 
est, quam desidiosorum. Silui (fateor) cum immenso 
dolore mentis P et animi compunctione cordisque 
. eontritjoae, et attonito sensu sspius h:ec omnia in 


ἃ Deest edit. vox viro, e& merito quidem, ut vide- 
tur : aut forte legendum vere. 

b Ed., cordis dolore. Reliqua desiderantur usque 
ad st mihi. ᾿ 

* Ed., una cum vilibus me meritis inhibentibus, ne 
qualemcunque admonitiunculam scriberem. 1n impres- 
sis sequuntur ista : « Legebam unibilominus, admi- 
randum legislatorem ob unius verbi dubitationem, 
terram desiderabilem uon introiisse; filios sacerdotis 
alienum admovendo altari ignem, cito exitu periisse ; 


Dominus) spatio bilustri temporis, vel eo amplius 


pretereuntis : imperitia, sicat ej nune, una cum 


charissimis ὁ mei amicis imperentibus, ut qualemn- 
cunque gentis Britannicz historiolam sive admonui- 
tiunculam scriberem. In zelo igitur domus Domini, 
sacra legis seu eogitatnum rationibus, vel fratrum 
religiesis precibus coactus, nunc persolvo debitum, 


mini, et judicium timebam. Landaham gratiam , sed 
redditionem unicuique secundum opera sua verebar. 
Oves unius ovilis dissimiles cernens, merito beatissi- 
mum dicebam Petrum ob Christi integram confessio. 
pem, at Judam infelicissimum propter cupiditatis amo- 
rem ; Stephanum gloriosum ob martyrii palmam, sed 
Nicolaum miserum propter immund: hxreseos notam. 
Legebam certe : Frant illis omnia communia (Act. 
1v, 02); sed et quod dictum est : Quare convenit to- 
bis tentare Spiritum Dei (Act. v, 5)? Videbam e re- 


popuum verborum Dei pr:evaricatoren sexcentorum p gione quantuin securitatis bomiuibus nostri tempo- 
mill ἱ 


illium (duobus exceptis veracibus), et quidem Deo 
charissimum (quippe cui iter levissime stratum pro- 
fundi glarea, maris Rubri, cibus ccelestis panis, potus 
novus ex rupe viator, acies invicta manuum sola in- 
tensa erectio fuerit) bestiis, ferro, igni per AÁrabix 
deserta sparsim cecidisse; post ingressum ignot:xe ac 
$i Jordanis portz: urbisque adversa mcenia, solis tu- 
barum clangoribus jussu Dei subruta; palliolum au- 
rique parum de anathemate presumptum multos 
stravisse ; Gabaonitarum irritum foedus, calliditate 
licet extortum, nonnullis intulisse exitium ; ob pee- 
cata hominum, querulas sanctorum prophetarum vo- 
ces, et maxime Jeremi:x ruinam civitatis sux quadru- 
plici plangentis alphabeto. Videbamque etiam nostro 
tempore, ut ille defleverat, solam sedisse urbem 
viduam, antea populis plenam, gentium. dominam, prin- 
cipem provinciarum sub tributo fuisse (actam |id est 
Ecclesiam | (Thren. 1, 4 ) ; obscuratum aurum, colo- 
remque optimum  mutalum — (Thren. 1v, 1) [quod est 


ris, ac si non esset quod timeretur, increverat. Hzc 
igitur et multo plura, qu:e brevitatis caysa omittenda 
decrevimus, cum qualicunque cordis compunctione 
altonita mente szpius volvens : Si, inquam, peculiari 
ex omnibus nationibus populo, semini regali genti- 
que sanct: [ad quam dixerat, Primogenitus mens 

srael (Exod. 1v, ;2)] ejusque sacerdotibus, prophe- 
tis, regibus per tot s:ecula, Apostolo ministro, men- 
brisque illius primitivas Bcclesig Dominus non pe- 
percit, cuin a recto tramite deviarint ; quid tali hujus 
atramento :etatis facturus est, cui preter illa nefanda 
immaniaque peccata qux communiter cum omnibus 
mundi sceleratis agit, accidit eliam illud veluti inge- 
nitum quid et indelebile insipientize pondus, et levita- 
tis ineluctabile? Quid (mihimet aio)? Tibine miser ve- 
luti conspicuo ac summo doctori talis cura commit- 
titur, ut obstes ictibus tam violenti torrentis, et con- 
tra hunc inolitorum scelerum funem per tot aano- 
rum spatia interrupte lateque protractum, serves de- 


verbi Dci splendorem |; Filios Sion (id est sanci:e ma- C positum tibi creditum ἢ Et : 'Taceas ; alioquin hoc ost 


tris Ecclesie) inclytos et amictos auro primo, amplexa- 
tos fuisse stercora (Ibid., 2). Et quod illi intolerabili 
ter ui pote pr:ecipuo, miht quoque licct abjecto, ut- 
cunque ad cumulum doloris crescebat, dum ita eos- 
dein statu prospero viventes egregios luxerat, ut di- 
ceret : Candidiores Nazargi ejus nive, rubicundiores 
ebore aniiquo, sapphiro pulchriores (Ibid., 1). Ista 
ego et multa alia velut speculum quoddam viti nos- 
tre in Scripturis veteribus intuens, convertebar 
etiam ad novas, et ibi legebam clarius, qua mihi for. 
sitan antea obscura fuerant, cessante umbra ac ve- 
ritate firmius illucescente. Legebam, inquam, Do- 
minum dixisse : Non veni rmisi ad oves perditas do- 
mus Israel (Matth, xv, 24) ; et ecoptrario : Filii au- 
tem regni ejicientur in tenebras exteriores : ibi erit 
; fletus et stridor dentium (Mauh. vin, 12) ; et iterum : 
Non est bonum tollere panem filiorum et mittere 
canibus (Matth. xv, 26); itemque : Ve vobis, scribe 
εἰ Pharisaei hypocrito (Matth. xxut, 55 et. seq.). Au- 
diebam : Multi ab oriente et occidente venient, et re- 
cumbent cum Abraham , Isaac et Jacob in regno 
celorum (Matth. vin, 11); et e diverso : Et tunc 
dicam eis : Discedite α me, operarii iuiquilatis 
(Matth. vni, 25). Legebam : Beatae steriles, et ubera 
uS non lactaverunt (Luc. xxm, 29) ; et econtrario : 
Due purate erant, intraverunt. cum eo qd nuptias. 
Postea venerunt et reliqua virgines, dicentes : Domine, 
Domine, aperi nobis (Matth. xxv, 10-12). Quibus re- 
Sponsum fuerat : Non movi vos. Audiebam sane : 
$ crediderit et. baptizatus fuerit, salvus erit ; wi 
autem. non crediderit, condemnabitur (Marc.xvi, 16). 
Legebam Apostoli voce (Rom. x1, 17), oleastri ra- 
mum bonz olive insertum [fuisse ; sed a societate 
radicis pinguedinis ejusdem, si mon fimuisset, sed 
alta saperet, excidendum. Sciebam misericordiam Do- 


dixisse pedi, Speculare; et manui, Fatere. Habet Bri- 
tannia rectores , habet speculatores. Quid tu nugan- 
do mutire disponis? Habet, inquam, habet si non 
ultra, non citra numerum. Sed quia inclinati tanto 
ponaere sunt pressi, ideirco spatium respirandi non 
abent. Prxoccupabant igitur se mutuo talibus objec- 
tionibus, vel nulto his mordacioribus, ve'uti conde- 
bitores sensus mei. Hi non parvo, ut dixi, tempore 
[cum legerim 4empue esse tacendi et. loquendi (Eccle. 
Iit, 71 et in quadam ac si angusta timoris porticu 
luctabantur. Obtinuit vicitque tandem aliquando 
creditor : Si non es, inquiens, talis audacize ut inter 
veridicas rationalis secund:e a nuntiis derivationis 
creaturas, ut. non pertimescas libertatis aurez:e de- 
centi nota inuri; affectum saltem intelligibilis asinz 
eatenus elinguis non refugito Spiritu Dei aiflatse, no- 
lentis se vehiculum fore tiarati magi devoturi popu- 
lum Dei, qu:e in angusto maceriz vinearum resolu- 
tum ejus attrivit pedem, ob id licet verbera hostili- 
ter senserit, cuique angelum celestem ensem vacuum 
vagiua habentem, atque contrarium (quem ille cru- 
da stoliditate c:ecatus non viderat) digito quodammeo- 
do, quanquam ingrato ac furibundo, et innoxia ejus 
latera contra jus fasque cewdenti, demonstravit. In 
zelo igitur, etc. » — Haud equidem existimarim, ab 
alia quam ab ipsius Gilde manu scripta fuisse qux 
hucusque relata sunt. Retractaverit nimirum auctor 
opusculum suum, ut accidere solet, et qua» nunc sup- 
osita sive interpolata putantur adjecerit ; ac proinde 
ujusmodi codicem auctum et a Cantabrigiensi diver- 
sum nacti Polydorus, Virgilius et Josselinys, genuipa 
hze additamenta bona fide evulgarint.' 
.Deesso videtar verbum Raus, comsuesi, aw 
quid simiJe. | 





Fs *? Jt? τ "K 


583 ᾿ἈΑΒΕΒΝ QUERULUS. PARS I. HISTORIA. 204 
mulie tempore antea exactum, vile quidem stylo *, A 9. De diversis hzxresibus, 10. De tyrannis, 11. De 


sed fidele(ut puto) et amicale quibusque egregiis Chri- 
siiani$ ; graye vero et importabile aposiatis insipien- 
bus, Quorum priores (i fallor) enm lacrymis forte 
que ex Dei charitate profluunt , alii cum tristitia 
(sed que de indignatione et pusillanimitate depre- 
bens» eonscientiee extorquetur) illud exoipient. Igi- 
tur ^, Deo. volente, pauca, 4. De situ, ἃ. De contu- 
UA3cia, 3. Be subjectione, 4. De rebellione, 5. De 
secunda subjectione ac daro ^ famulatu, 6. De reli- 
gione, 7. De persecutione, 8. De sanctis martyribus, 


^ Deest hzee vox edit. 

b Edit., Sed ant promissum. 

* Edit., Item de subjectione ac. diro. 
4 Edit., vastatricibus. 

* Hxc desunt edit. 


f Edit, Itmgye vastatiene. 


duabus gentibus victricibus 4, de prima vastatione 9, 
12. De defensione, 19. De secunda vastatione f, 14. 
De secunda ultione, 15. De tertia vastatione, 16. De 
fame, 17. De epistolis €, 18. De wietoria, 19. De ece- 
leribus, 20. De nuntiatis subito hostibus, 91. De fa- 
mosa peste, 22. De consilio, 25. De sayiore multo 
primis hoste, 94. De urbium subversione, 25. De 
reliquiis, 36. De postrema pace , " qux» postrema vi- 
cioria temporibqs nostris Dei nutu douata eet, dicore 
curabo 1. 

5 Edit., epistolis ad Agitium. — At vero in Bibl. PP. 
Paris. ann. 1644 tom. V, pag. 961, owittuntur YOces 


ad y ce ut profert ms. codex Cantabr. 
h Al. Patric, victoria, quv.—Bibl. PP. Paris. l. c. 


pace qua temp. n. 
i Kdit., conamur. 





PARS PRIMA. 
HISTORIA ἡ GILDJE. 





Capvt viU. De situ Britonsim, — Britannia in- 
sula in extremo ferme orbis limite circium ! occiden- 
temque versus, divipa, ut dicitur, statera terre totius 
ponderatrice librata; ab Africo boreali propensius 
tensa axi, octingentorum in longo millium, ducento- 


pemque δ quorum à emlmipa minaci proceritate : 
porrecta in edita ! forti compage paagebantur * mo- 
litionibus ! pen eprobabiliter instructis decorata : 
campis 7 late pansis, collibusque ameno situ locatis 
prepollenti culture aptis, montibusque ? alterpandis 


rum in lato spatium (exceptis diversorum pretixieri- C animalium pastibus magne ? convenieptibug (diver- 


bus promontorium [promontoriorum] tractibus, que 
arcuatis Oceani sinibus ambiuntur) tenens : cojus 
diffusione *, et nt dicam, intransmeabili undique cir- 
culo, absque meridian:e freto plagse quo ad Galliam 
Belgicam navigatur, vallata duum * ostiis nobilium 
Thamesis ae βαθείης fluminum veluti breehiis, per 
qui eidem elim transmarinz delicie ratibus veho- 
bantur, alioromque minorum meliorata : bis donis, 
bisque quaternis ἃ eivitatibus se nonnullis castellis e, 


murorum f, turrium serratarum , portarum, domo- 


^ Edit., Epistola. — Bibl. PP. Paris. |. e. hujusmodi 
refert P e ig : Gildas Sapiens De Excidio et con- 
questu Britannic, sive acris Correptio in totius Britan- 
nicc nebililatis ordinem εἰ plebem. 

b Edit, diffusiore. 

€ Edit., duorum. 

4 Qualernis fuge, Fragm., apud Joan. a Bosco. 

* Castellis decoratur. Ita Fragm. supradictum. 

! Murorum qu ac twrrium, serratarum porta- 
rum. ta Fragm. — Bibl. PP. Paris., serratarum omit- 
ut. 

5 Deest que Jossel.; domorum eiiam, Fragm. 

bh Edit., quarum. 

! [ta Jossel. et Fragm. ἴῃ me. vero Cantab. cor- 
eupte legitur paotelesitata. 

| In editum, Fragm. 

k Cornuntur, Fragm. 

Δ Munitionibus, Jossel: Locus autem | integer hoc 
modo legitur in Fragm., non improbabiliter est ador- 
naa instructis musitienibus. 

τὰ Campis quoque [ulget, Fragm. 

» Deest que Jossel. ; montibus etiam, Fragm. 

? Optime, Fragm.— Bibl. PP. Paris., muzime. 

P Quorum diversorum, Jossel. Parenthesi inclusa 
sie leguntur in Fragm., qui diversorum colorum flori- 
bus gratà redduniur. humanis visibus. Qus vero se- 
quuntur usque ad finem capius hoc modo : veluti 


porum P colorum flores humanis gressibus pulsati, 
non indeeentem quondam 4 seu picturam eisdem 
imprimebant 1), electa yeluti sponsa monilibus diver- 
i8 ornata : fontibus lucidis, crebris undis niveas vel- 
uti glareas pellentibus , pernitidisque rivis leni 
mureoure serpentibus, quorumque " in ripis accuban- 
tibus suavis saporis pignus preetendentibus, et lacu- 
bua frigidum aque torrentem viva exundantibug ir- 
zigua. 

Cap. n. De contumacia. — Hxc erecta cervieg et 


electa &ponsa diverais ornate mouilibus. Fontibus (uci- 
dis crebrisque gaudet ; ez quibus rivuli leni murmure 
serpenles , suave pignus soporis tribuunt viatoribus 
[essis. Dyorum etiam ostiis nobilium fluminum, Tame- 
εἰς videlicet ac Sabrina, veluti brachiis meliorata, I" 
qua eidem liritaunic olim transmarina delicie ratibus 
vehebantur ; aliorumque (luminum minorum in[usione 


D irrigatur. 


4 Edit. deest yox quondam,—Dibl. PP. Paris., non 
indecentem cEku picturam eisdem imprimebant. Recte. 
* AL, imprimebat. ] 
9 Edit., tpsorumque. — Mox Bibl. PP. Paris., sua- 
n: soporibus. Forte soporis legendum, ut superius in 
ragm. 


* [ta edit. Oxon. ex ms. codiceCantabr. ut equidem 
puto. Al. circum. Nisi mendum suspiceris sive ip co- 
dice sive in edito Anglico, proba censenda fuerit 
leclio circium. Est enim circius, ut ex lexicographis 
erudimur, ventus violentissimus, qui spirat inter oc- 
cidentem :estivum et septentrionem : 810 dictus a cir- 
cus, ob turbinem ejus ac vertiginem, qua omnia tur- 
bat ac circumvertit. Post hzec animadverti ms. codi- 
οἶδ leetionem Circium probam esse retinendamque. 
Infra enim auctor cap. 14 meminit Scotorum a Gin- 
CIONE, Pictorum ab Aquilone. Miror editoremÜxonien- 
sem hunc locum prateriisse. 


πῶς Ἐς 


- το ————Ó—M ÁN ui ^s 


555 GILDA SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 356 
mente, ex quo inhabitata est, nunc Deo, interdum A bella) potioris famc vicibus firmassent, non acies 


eivibus, nonnunquam etiam transmarinis regibus, et 
subjectis interdum * ingrata consurgit. Quid enim 
deformius , quidque iniquius potest humanis ausibus 
vel esse vel intromitti negotium, quam Deo timorem, 
bonis civibus charitatem, in altiore dignitate compo- 
sitis ^» absque fidei detrimento debitum denegare ho- 
norem, et frangere divino sensui humanoque fidem, 
et abjecto coli et terre metu, propriis adinventio- 
nibus aliquem ex libidinibus * regi? Igitur non omit- 
tens priscos illos communesque cum omnibus genti- 
bus errores, quibus ante adventum Christi in carne 
omne humanum genus obligabatur astrictum, nec 
enumerans patrix portenta ipsa diabolica, pene nu- 
mero vincentia /Egyptiaca 4 (quorum nonnulla, li- 


flammz quodammodo rigidi tenoris * ad Occidentem 
czruleo Oceani torrente vel cohiberi potuit !, vel ex- 
stingui : sed transfretans insulx parendi leges nullo 
obsistente advexit, imbellemque populum sed inflde- 
lem , non tam ferro et igni * machinisque, ut alias 
gentes, quam solis minis vel judiciorum concussio- 
nibus, in superficie tamen vultus, presso im altum 
cordis dolore , sui obedientiam proferentem edietis 
gubjugavit. 


Car. tv. De rebellione. — Quibus statim Romam, 
ob inopiam cespitis, ut aiunt !, repedantibus et nibil 
de rebellione suspicantibus, rectores sibi relictos ad 
enuntianda plenius vel confirmanda Romani regni moli 
mina lexna trucidavit dolosa. Quibus ita gestis » cum 


neamentis adhuc deformibus intra vel extra deserta B (ii cenatui nuntiarentur, et propero exercitu vulpecu. 


monia solito more rigentia, torvis vultibus intue-' 
mur), neque nominatim inclamitans montes ipsos 
aut colles vel fluvios olim exitiales, nunc vero hums- 
nis usibus utiles, quibus divinus honor a cxco tunc 
populo cumulabatur ; et tacens vetustos immanium 
tyrannorum annos qui in aliis longe positis regioni- 
bus vulgati sunt (ita ut Porphyrius rabidus canis 
orientalis adversus Ecclesiam *, dementis su» ac 
vanitatis stylo hoc etjam annecteret : Britannia est , 
inquiens, fertilis provincia tyrannorum) , illa tamen 
proferre conabor in- medium quz temporibus impe- 
ratorum Romanorum et passa est, et aliis intulit civi- 
bus longe positis ^ mala; quantum tamen potuero, 
non tam ex scripturis patrise scriptorumve monumen 


lis (ut fingebat) subdolis ? ulcisci festinaret : non mili- 
taris in mari classis parata fortiter dimicare pro pa- 
tria, neque quadratum agmen, nec dextrum cornu 
aliusve belli apparatus in littore ^, sed terga pro 
scutis fugantibus dabantur P, et colla gladiis (gelido 
per ossa tremore currente) manusque vinclendze mu- - 
liebriter protenduntur : ita ut in proverbium et de- 
risum longe lateque efferatur, quod non Britanni 
sunt 3 in bello fortes, nec in pace fideles. 


Cap. v. De secunda subjectione et duro famulatu. — 
Itaque multis Romani 4 perfidorum czsis, nonnullis 
ad servitutem (ne terra penitus in solitudinem redi- 
geretur) mancipalibus reservatis, patria vini oleique 


tis ( quippe quz, vel si qua fuerint, aut ignibus ho- p) experte 7, Italiam petunt, suorumque quosdam prz- 


Stium exusta, aut civium exsilii classe longius de- 
portata, non compareant ) quam transmarina rela- 
tione; qux crebris irrupta intercapedinibus, non 8a- 
tis claret. 

Ca». ut. De subjectione. — Etenim reges Romani 1 
cum orbis imperium obtinuissent, subjugatisque fini- 
timis quibusque regionibus vel insulis Orientem ver- 
sus, prima Parthorum pace Indorumque confinium 
(qua peracta, in omn] pene terra tum cessavere 


2 Deest edit. vox interdum. 

b Edit., positis. 

6 Edit., et lib. — Exec vero lectio editorum for- 
tasse alteri ms. codicis praeferenda. Mox ubi legitur, 
Igitur non omittens, sive in ms. sive in editis, de- 
lenda videtur particula negans ex contextu. Sic enim 
deinceps, nec enwmerans.... nec nominatim inclami- 
fans.... et tacens.... illa tamen proferre conabor, etc., 
ut proinde pateat superius rescribendum esse Igitur 
omittens. 

ἃ Edit., πρὶ LL μέγ vincentia. 

.* Edit., rabidus orientalis adversus Ecclesiam ca- 
98. . ^ 

f Editi omittunt est. 

δ Edit., et long. pos. 

à Edit., exsulum, quod magis placet. 

4 Edit., Romanorum. 

1 Edit., cohiberi vel potuit. 

k Deest conjunctio edit. , et statim tnachinis pre- 
ferunt. 

1 Ut agebant, eosselin. : male, — Bibl. PP. Paris., 
ut aiebant. 

m Hic incipit cap. 4 in ms. Cantabr. 

Ὁ Al., vulpeculas... subdolas.— Bibl. PP. Paris., ut 


positos relinquentes, indigenarum dorsis mastigias, 
cervicibus jugum , solo nomen Romans servitutis 
hxrere facturos, ac non tam militari manu quam 
flagellis * callidam gentem maceraturos; et si res sic 
postulavisset, ensem (ut dicitur) vagina vacuum lateri 
ejus populi * accommodaturos ; ita ut non Britannia, 
sed Romana * insula censeretur, et quidquid babere 
potuisset z»is, argenti vel auri, imagine Csesari (F. 
Caesaris] notaretur, 


prospero exercitu vulpeculas subdolas, omissis ut fv 
gebat. Czeterum magis placet lectio ms. propero. 

ο Edit., neque d. c. aliive.... conseruntur. — Bibl. 
PP. Paris. habet conspiciuntur, sed male omitGt nec 
sive neque. 

P Edit., scuto... dantur. Et pue post pro efferatur 
habent efferretur. — Bibl. PP. Paris., effertur ; el 


D paulo ante Ita pro ita wt. Lectionem vero editorum 


dantur meliorem esse altera ms. dabantur , suadet 
sequens verbum protenduntur. 

q Edit., Romani multis. : 

r Edit., experte relicta. Et mox , suorum... relin- 
quentes prapositos. 

. Edit., flagris. — Bibl. PP. Paris. paulo ante, solo 
nomine Romane servitutis honorem facturos. Et mox, 
callidam gentem mercaturos.... ita 'ut non Britannia, 
sed Romana censeretur. Pessime omnia. 

* Deest edit. vox populi. 

v Edit., Romania. 


! In Bibl. PP. Paris. 1, c. pag. 563 margini addita 
lectio terroris conspicitur. 

* Bibl. PP. Paris. absolute : Britanni nen sunl: 
fortasse rectius. 








031 


LIBER QUERULUS. PARS I. HISTORIA. 


τ - 


. -? .wJ 


998 


Cap. v1*. De religione. — Interea glaciali frigore A Legionum urbis cives, et cxteres k utriusque sexus 


rigenti insule, et veluti longiore terrarum secessu 
soli visibili non proximz, verus ille sol, non de fir- 
. mamento temporali hb, sed de summa etiam celorum 
arce tempora cuncta excedente, universo orbi pre- 
fulgidum * sui coruscum ostendens ; tempore (ut sci- 
mus) summo Tiberii Cwsaris (quo absque ullo impe- 
dimento ejus propagabatur religio , comminata, se- 
natu nolente, a principe morte delatoribus militum 
ejusdem ) radios suos primum indulget, id est sua 
precepta Christus. 


Cap. vit. De. persecutione, — Que licet ab incolis 
tepide suscepta sunt, apud quosdam tamen integre, 
et alios minus, usque ad persecutionem Diocletiani 
tyranni novennem : in qua subverse per totum mun- 
dum sunt ecclesiz, et cunc sacer: Scripturz que 
inveniri potuerunt, in plateis exusta, et electi sacer- 
dotes gregis Domini cum innocentibus ovibus truci- 
dati : ita ut ne vestigium quidem (si fleri potuisset) 
in nonnullis provinciis * Christianz religionis appa- 
reret. Permansere ὁ tunc quante fuge , quantz stra- 
ges, quante diversarum mortium pene, quanta re- 
ligionis * apostatarum ruine, quante gloriosissimo- 
rum martyrum corone, quanti persecutorum rabidi 
furores , quante econtrario sanctorum patientie 
fuere, ecclesiastica historia narrat : ita ut. agmine 
. denso certatim, relictis post tergum mundialibus te- 
nebris, ad amena celorum regna, quasi ad propriam 
sedem, tota festinaret Ecclesia. 


diversis in locis summa magnanimitate in acie Christi 
perstantes dico. Quorum prior postquam charitatis 
gratia confessorem alium ! persecutoribus insecta- 


tum, et jam jamque comprehendendum [imitans et in 


hoc Christum animam pro ovibus ponentem (Joan. x, 
15)], domo primum, ac mutatis dein mutuo vestibus, 
occuluit, et discrimini * se fratris in supradicti vesti- 
mentis libenter persequendum dedit : ita Deo placens? 
inter sacram confessionem cruoremque coram im- 
piis, Romana tum stigmata cum horribili phanta- 
smate " przeferentibus signorum P miraculis mirabi- 
liter adornatus est, ut oratione ferventi, illi Israeliti- 
c: arenti vie minusque trit» (stante diu arca, prope 
glareas testamenti in medio Jordanis canali ) simile 


B iter ignotum, trans nobilis fluvii 4 alveum, cum mille 


viris sicco ingrediens pede (suspensis utrinque modo 
preruptorum fluvialibus montium gurgitibus), ape- 
riret, et priorem carnificem tanta prodigia videntem 
in agnum ex lupo mutaret, et una secum triumpha: 
lem martyrii palmam sistere " vehementius, et ex- 
cipere fortius faceret. C:wteri vero sic diversis cru- 
ciatibus torti sunt, et inaudita membrorum discer- 
ptione lacerati sunt *, ut absque eunctamine gloriost 
in egregiis Hierusalem veluti portis martyrii sui tro- 
pea defigerent. Nam qui superfuerant , silvis ac de- 
sertis abditisque speluncis se occultavere, exspectan. 
tes a justo rectore omnium Deo carnificibus sever 
quandoque judicia, sibi vero animarum tutamina. 
* Igitar bilustro supradicti turbinis necdum ad inte- 


Car. vi. De sanctis martyribus, — Magnificavit (? grum adimpleto ", emarcescentibusque nece suorum 


igitur misericordiam suam Deus nobiscum f , volens 
omnes homines salvos fieri (I Tim. n, 4), et vocans 
non minus peccatores quam eos qui putant se esse 
justos €& (Matth. xx, 145; Marc. n, 17; Luc. v, 52), qui 
gratuito munere supradicto, ut cognoscimus b, per- 
secutionis tempore, ne ! crassa atre noctis caligine 
Britannia obfuscaretur, clarissimas lampades sancto- 
rum martyrum nobis accendit, quorum nunc corpo- 
rum sepulture et passionum loca, si non lugubri 
divortione ! barbarorum, quamplurima'ob scelera 
nostra civibus adimerentur, non minimum intuen- 
tium mentibus ardorem diving charitatis incuterent. 
Sanctum Albanum Verolamiensem, Aaron et Julium 


ἃ Hic incipit caput v in ms. cod. 

b Edit. omittunt sol, habentque firmamento solum 
temp. 
* Edit., provincie locis. 

ἃ Deest apud Polidor. Virgil. vox permansere.—Sic 
et Bibl. PP. Paris. et forte quidem absque ullo dispen- 
dio : αν enim interjectis occurrit verbum fuere. 

* Edit. deest. vox religionis. Et mox gloriosorum. 
— Bibl. PP. Paris., gloriose. ] 

f Edit., Nobiscum Deus.— Id est, Emmanuel, quod 
est interpretatum Nobiscum Deus. Matth. 7, 26. 

5 Edit., qui se putant justos. 

b Edit., conjicimus. 

1 Edit., ne penitus. 

] Edit., divortio. 

k Edit., ceterosque. 

1 Deest edit. vox alium. 
Mil, et se discrimini in fratris supradicti. Pla- 
us. 


auctorum nefariis edictis Y, letis luminibus omnes 
Christi tirones, quasi post hiemalem ac prolixam 
noctem, temperiem lucemque serenam aurz coele- 
stis excipiunt ; renovant ecclesias ad solum usque 
destructas ; basilicas sanctorum martyrum fundant, 
construunt , perficiunt ; ac velut victricia signa pro- 
palant ; dies festos celebrant ; sacramenta * mundo 
corde oreque conficiunt ; omnes exsultant filii , gre- 
mio ac si matris Ecclesix confoti. 
Ca». 1x. De diversis haeresibus. — Mansit namque 
hc scripti capitis membrorumque 7 consonantia 
suavis, donec Ariana perfidia, atrox seu * anguis, 
transmarina nobis evomens venena, fratres in unum 


2 Deest placens edit. —Habet tamen Bibl. PP. Paris. 
- 9 Edit., phantasia. 

P Edit., placens signorum, excepta Bibl. PP. Paris., 

"ubi supra suo loco recte habet. 

4 Edit., trans Thamesis. 

r Edit., sitire. Magis placet. 

5 Deest edit. vox sunt. 

t Hic incipit cap. vit in ms. Cantabr. 

Ὁ Edit., expleto. 

Y Edit., decretis. 

x Edit., sacra. 

Y Deest que edit. 


! Bib. PP. Paris., prefulgidum sui lumen ostendens 
Christus, suos radios, 1d est sua pracepta indulget tem- 
pore, ut scimus, summo Tiberii Casaris, quo absque 
ullo impedimento, ejus propagatur religio, indicta, se- 
natu nolente, a principe morte delatoribus militum ejus- 
dem. Inversa omnia. 

* Malim equiden ceu. 


GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


mente, ex quo inhabitata est, nunc Deo, interdum A bella ) potioris famz vicibus firmassent, non acies 


eivibus, nonnunquam eliam transmarinis regibus, et 
subjectis interdum ἃ ingrata consurgit. Quid enim 
deformius, quidque iniquius potest humanis ausibus 
vel esse vel intromitti negotium, quam Deo timorem, 
bonis civibus charitatem , in altiore dignitate compo- 
sitis ^ absque fidei detrimento debitum denegare ho- 
norem, et frangere divino sensui humanoque fidem, 
et abjecto coli et terrx: metu, propriis adinventio- 
nibus aliquem ex libidinibus * regi? Igitur non omit- 
tens priscos illos communesque cum omnibus genti- 
bus errores, quibus ante adventum Christi in carne 
omne humanum genus obligabatur astrictum, nec 
enumerans patrie portenta ipsa diabolica, pene nu- 
mero vincentia /Egyptiaca 4 (quorum nonnulla, li- 


flammz quodammodo rigidi tenoris * ad Occidentem 
ceruleo Oceani torrente vel cobiberi potuit J, vel ex- 
stingui : sed transfretans insule parendi leges nullo 
obsistente advexit, imbellemque populum sed infide- 
lem , non tam ferro et igni * machinisque, ut alias 
gentes, quam solis minis vel judiciorum concussio- 
nibus, in superficie tamen vultus, presso in altum 
cordis dolore , sui obedientiam proferentem edictis 
subjugavit. 


Car. tv. De rebellione. — Quibus statim Romam, 
ob inopiam cespitis, ut aiunt !, repedantibus et nihil 
de rebellione suspicantibus, rectores sibi relictos ad 
enuntianda plenius vel confirmanda Romani regni moli 
mina lexna trucidavit dolosa. Quibus ita gestis ^ cum 


neamentis adhuc deformibus intra vel extra deserta B t.i. cenatui nuntiarentur, et properoexercitu vulpecu 


menia solito more rigentia, torvis vultibus intue- 


mur), neque nominatim inclamitans montes ipsos 
aut colles vel fluvios olim exitiales, nunc vero huma- 
nis usibus utiles, quibus divinus honor a c:xeco tunc 
populo cumulabatur; et tacens vetustos immanium 
tyrannorum annos qui in aliis longe positis regioni- 
bus vulgati sunt (ita ut Porphyrius rabidus canis 
orientalis adversus Ecclesiam *, dementis sus ac 
vanitatis stylo hoc etiam annecteret : Britannia est f, 
inquiens, fertilis provincia tyrannorum ) , illa tamen 
proferre conabor in- medium qux temporibus impe- 
ratorum Romanorum et passa est, et aliis intulit civis 
bus longe positis » mala; quantum tamen potuero, 
non tam ex scripturis patri: scriptorumve monumen 
tis (quippe que, vel si qua fuerint, aut ignibus ho- 
stilum exusta, aut civium exsilii ^ classe longius de- 
portata, non compareant ) quam transmarina rela- 
tione; quz crebris irrupta intercapedinibus, non sa- 
116 claret. 

Ca». nt. De subjectione. — Etenim reges Romani 1 
cum orbis imperium obtinuissent, subjugatisque fini- 
timis quibusque regionibus vel insulis Orientem ver- 
Bus, prima Parthorum pace Indorumque confünium 
(qua peracta, in omni pene terra tum cessavere 


2 Deest edit. vox interdum. 

b Edit., positis. 

* Edit., et lib. — Hxc vero lectio editorum for- 
tasse alteri ms. codicis preferenda. Mox ubi legitur, 
Igitur non omittens, sive in ms. sive in editis, de- 
lenda videtur particula negans ex contextu. Sic enim 
deinceps, nec enumerans.... nec nominatim inclami- 
tans.... el tacens.... illa tamen proferre conabor, etc., 
ut proinde pateat superius rescribendum esse Igitur 
omtitens. 

4 Edit., 5 yptiaca vincentia. 

ἐν Edit., ra us orientalis adversus Ecclesiam ca 
nis. "MA 

f Editi omittunt est. 

δ Edit., et long. pos. 

À Edit., exsulum, quod magis placet. 

ἃ Edit., Romanorum. 

j Edit., cohiberi vel potuit. 

k Deest conjunctio edit. , et statim machinis pre- 
ferunt. 

1 Ut agebant, «osselin. : male. — Bibl. PP. Paris., 
ut aiebant. 

m Hic incipit cap. 4 in ms. Cantabr. 

5 Àl., vulpeculas... subdolas.— Bibl. PP. Paris., ut 


lis (ut fipgebat) subdolis 5 ulcisci festinaret : non mili- 
taris in mari classis parata fortiter dimicare pro pa- 
tria, neque quadratum agmen, nec dextrum cornu 
aliusve belli apparatus in littore ^, sed terga pro 
scutis fugantibus dabantur P, et colla gladiis (gelide 
per ossa tremore currente) manusque vinclends mu- - 
liebriter protenduntur : ita ut in proverbium et de- 
risum longe lateque efferatur, quod non Britanni 
sunt * in bello fortes, nec in pace fideles. 


Ca». v. De secunda subjectione et duro famulatu. — 
Itaque multis Romani 4 perfidorum caesis, nonnullis 
ad servitutem (ne terra penitus in solitudinem redi- 
geretur) mancipalibus reservatis, patria vini oleique 


p experte 7, Italiam petunt, suorumque quosdam prz- 


positos relinquentes, indigenarum dorsis mastigias, 
cervicibus jugum , solo nomen Romans servitutis 
hzxrere facturos, ac non tam militari manu quam 
flagellis * callidam gentem maceraturos; et si res sic 
postulavisset, engem (ut dicitur) vagina vacuum lateri 
ejus populi * accommodaturos ; ita ut non Britannia, 
sed Romana * insula censeretur, et quidquid habere 
potuisset zesis, argenti vel auri, imagine Caesari (F. 
Caseris] notaretur. 


prospero exercitu vul exbdolas, omissis «f fin- 
gebat. Cxeterum magis placet lectio ms. propero. 

ο Edit., neque d. c. aliive.... conseruxtur. — Bibl. 
PP. Paris. habet conspiciuntur, sed male omitUt nec 
sive neque. 

P Edit., scuto... dantur. Et paulo post pro efferatur 
babent efferretur. — Bibl. PP. Paris., effertur ; εἰ 


D paulo ante Ita pro ita st. Lectionem vero editorum 


dantur meliorem esse altera ms. dabantesr , suadet 
gequens verbum prolenduntur, 

q Edit., Romani multis. : 

r Edit., erperte relicta. Et mox , euorum ... relin- 
quentes prapositos. 

* Edit., flagris. — Bibl. PP. Paris. paulo ante, solo 
nomine Romane servitutis honorem facturos. Et mox, 
callidam gentem mercaturos.... ita'wi non Britannia, 
sed Romana censeretur. Pessime omnia. 

* Deest edit. vox populi. 

" Edit., ftomania. 


! In Bibl. PP. Paris. 1. c. pag. $05 margini addita 
lectio terroris conspicitur. 

* Bibl. PP. Paris. absolute : Britanni meon sunl; 
fortasse rectius. 





oA 


054 


LIBER QUERULUS. PARS I. HISTORIA. 


"--— 9 - 


998 


Car. v1*. De religione. — Interea glaciali frigore A Legionum urbis cives, et cteteres k. utriusque sexus 


rigenti insule, et veluti longiore terrarum secessu 
soli visibili non proximz, verus ille sol, non de fir- 
mamento temporali b, sed de summa etiam ccelorum 
arce tempora cuncta excedente , universo orbi prz- 
fulgidum * sui coruscum ostendens; tempore (ut sci- 
mus) summo Tiberii C:esaris (quo absque ullo impe- 
dimento ejus propagabatur religio , comminata, se- 
natu nolente, a principe morte delatoribus militum 
ejusdem ) radios suos primum indulget, id est sua 
prxcepta Christus. 


Cap. vi. De persecutione. — Que licet ab incolis 
tepide suscepta sunt, apud quosdam tamen integre, 
et alios minus, usque ad persecutionem Diocletiani 
tyranni novennem : in qua subverse per totum mun- 
dum sunt ecclesie, et cunctis sacre Scripture que 
inveniri potuerunt, in plateis exustzm, et electi sacer- 
dotes gregis Domini cum innocentibus ovibus truci- 
dati : ita ut ne vestigium quidem (si fleri potuisset) 
,in nonnullis provinciis 6 Christianz religionis appa- 
reret. Permansere ἃ tunc quante fogz , quantz stra- 
ges, quante diversarum mortium pene, quanta re- 
ligionis * apostatarum ruins, quant: gloriosissimo- 
rum martyrum corone, quanti persecutorum rabidi 
furores , quante econtrario sanctorum patienti 
fuere , ecclesiastica historia narrat : ita ut agmine 
. denso certatim, relictis post tergum mundialibus te- 
nebris, ad amena ccelorum regna, quasi ad propriam 
sedem, tota festinaret Ecclesia. 


Ca». vi. De sanctis martyribus; — Magnificavit ( 


igitur misericordiam suam Deus nobiscum f , volens 
omnes homines salvos fieri (I Tim. n, 4), et vocans 
non minus peccatores quam eos qui putant se esse 
justos € (Matth. 1x, 15; Marc. n, 17; Luc. v, 52), qui 
gratuito munere supradicto, ut cognoscimus b, per- 
secutionis tempore, ne ! crassa atre noctis caligine 
Britannia obfuscaretur, clarissimas lampades sancto- 
rum martyrum nobis accendit, quorum nunc corpo- 
rum sepulture et passionum loca, si non lugubri 
divortione 1 barbarorum, quamplurima'ob scelera 
nostra civibus adimerentor, non minimum intuen- 
tium mentibus ardorem divinz charitatis incuterent. 
Sanctum Albanum Verolamiensem, Aaron et Julium 


ἃ Hic incipit caput v in ms. cod. 
b Edit. omittunt sol, habentque firmamento solum 


p. 

* Edit., provincie locis. 

ἃ Deest apud Polidor. Virgil. vox permansere.—Sic 
et Bibl. PP. Paris. et forte quidem absque ullo dispen- 
dio : usce enim interjectis occurrit verbum fuere. 

* Edit. deest. vox religionis. Et mox gloriosorum. 
— Bibl. PP. Paris., gloriose. ] 

f Edit., Nobiscum Deus.— Id est, Emmanuel, quod 
est interpretatum Nobiscum Deus. Matth. 1, 

5 Edit., qui se putant justos. 

b Edit., conjicimus. 

1 Edit., ne penitus. 

| Edit., divortio. 

k Edit., ceterosque. 

1 Deest edit. vox alium. 
nin ite et se discrimini in fratris supradicti. Pla- 


diversis in locis summa magnanimitate in acie Christi 
perstantes dico. Quorum prior postquam charitatis 
gratia confessorem alium ! persecutoribus insecta- 


tum, et jam jamque comprehendendum [imitans et in 


hoc Christum animam pro ovibus ponentem (Joan. x, 
15)], domo primurm, ac mutatis dein mutuo vestibus, 
occuluit, et discrimini * se fratris in supradicti vesti- 
mentis libenter persequendum dedit : ita Deo placens? 
inter sacram confessionem cruoremque coram im- 
piis, Romana tum stigmata cum horribili phanta- 
$mate " przferentibus signorum P miraculis mirabi- 
liter adornatus est, ut oratione ferventi, illi Israeliti- 
c: arenti vix minusque tritze (stante diu arca, prope 
glareas testamenti in medio Jordanis canali) simile 


B iter ignotum, trans nobilis fluvii 4 alveum, cum mille 


viris sicco ingrediens pede (suspensis utrinque modo 
preruptorum fluvislibus montium gurgitibus), ape- 
riret, et priorem carnificem tanta prodigia videntem 
in agnum ex lupo mutaret, et una secum triumpha: 
lem martyrii palmam sistere " vehementius, et ex- 
cipere fortius faceret. Cowteri vero sic diversis cru- 
ciatibus torti sunt, et inaudita membrorum discer- 
ptione lacerati sunt *, ut absque cunctamine gloriosi 
in egregiis Hierusalem veluti portis martyrii sui tro- 
pea defigerent. Nam qui superfuerant, silvis ac de- 
serti3 abditisque speluncis se occultavere, exspectan. 
tes a justo rectore omnium Deo carnificibus severs 
quandoque judicia, sibi vero animarum tutamina. 
1 Igitur bilustro supradicti turbinis necdum ad inte- 
grum adimpleto ", emarcescentibusque nece suoruin 
auctorum nefariis edictis *, 1:5 18 luminibus omnes 
Chrísti tirones, quasi post hiemalem ae prolixam 
noctem, temperiem lucemque serenam aur: coele- 
stis excipiunt ; renovant ecclesias ad solum usque 
destructas ; basilieas sanctorum martyrum fundant, 
construunt , perficiunt ; ac velut victricia signa pro- 
palant ; dies festos celebrant ; sacramenta * mundo 
corde oreque conficiunt ; omnes exsultant fllii , gre- 
mio ac si matris Ecclesix confoti. 
Car. Ix. De diversis haeresibus. — Mansit namque 
hxc scripti capitis membrorumque 7 consonantia 
suavis, donec Ariana perfidia, atrox seu * anguis, 
transmarina nobis evomens venena, fratres in unum 


Ὁ Deest placens edit.—Habet tamen Bibl. PP. Paris. 
-  Edit., phantasia. 

P Edit., placens signorum, excepta Bibl. PP. Paris., 
"ubi supra suo loco recte habet. 

4 Edit., trans Thamesis. 

τ Edit., sitire. Magis placet. 

* Deest edit. vox sunt. 

* Hic incipit cap. vi in ms. Cantabr. 

Ὁ Edit., expleto. 

Y Edit., decretis. 

X Edit., sacra. 

Y Deest que edit. 

! Bibi. PP. Paris., prefulgidum sui lumen ostendens 
Christus, suos radios, 1d est sua precepta indulget tem- 
pore, ul scimus, summo Tiberii Cesaris, quo absque 
ullo impedimento, ejus propagaltur religio, indicta, se- 
natu nolente, a principe morte delatoribus militum ejus- 
dem. Inversa omnia. 

* Malim equideni ceu. 


299 


GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


340 


habitantes ex.tiabile ἃ faceret sejungi ; ac sic quasi A destinatur legio preteriti mali immemor, sufficientee 


via facta trans Oceanum omnes omnino bestie ferz 
mortiferum cujuslibet hzreseos virus horrido ore 
vibrantes, lethalia dentium vulnera patrixe novi sem- 
per aliquid audire volenti, et nihil certe stabiliter ob- 
tinenti, infigebant. 

Car. x b. De tyrannis. — Itemque tandem tyran- 
norum virgultis crescentibus, et in immanem silvam 
jam jamque erumpentibus, insula nomen Romanum, 
nec tamen mores * legemque tenens, quin potius ab- 
jiciens, germen sux plantationis amarissimze ad Gal- 
lias, magna comitante satellitum caterva , insuper 
etiam imperatoris ἃ insignibus, qux nec decenter 
usquam gessit nec legitime *, sed ritu tyrannico et 
tumultuante iniiatum milite Maximum mittit. Qui, 


armis instructa. Qu:e ratibus trans Oceanum in pa- 
triam advecta, et cominus cum gravibus hostibus 
congressa, magnamque ex eis multitudinem sternens, 
et omnes e finibus depulit, et subjectos cives tam 
atroci dilaceratione ex imminenti captivitate libera- 
vit. Quos jussit construere inter duo maria trans 
insulam murum, ut esset arcendis hostibus turba * 


instructus terrori, civibusque tutamini. Qui vulgo 


irrationabili absque rectore factus, non tani lapidibus 
quam cespitibus, non profuit. 

Car. xm. De secunda vattetiene, — [18 legione 
cum triumpho magno et gatidio demum tepetente P, 
illi priores inimici, a6 quasi 4 arobrones Iupi pro- 
fanda fame tabidi, siccis faucibus in ovile transilien- 


callida primum arte potius quam virtute, finitimos Bj tes, non coniparente pastore, alis remornm remigum- 


quosque pagos vel provincias contra Romanum sta- 
tum, per f retia perjurii mendaciique sui facinoroso 
regno annectens, et unam alarum ad Hispanias, alte- 
ram ad ltaliam extendens, et thronum iniquissimi 
imperii apud Treveros statuens, tanta insania in do- 
minos debacchatus est, ut duos imperatores legiti- 
mos, unuin Roma, alium religiosissiia vita pelleret. 
Nec mora : tam fertilibus 6 vallatus audaciis, apud 
Aquileiam urbem capite nefando czxditur, qui deco- 
rala totius orbis capita regni quodammodo cervici- 
bus ^ dejecerat. 

Ca». xi. De duabus gentibus victricibus, et de prima 
vastalione. — Exin Britannia omni armato milite 
militaribusque ! copiis, rectoribus linquitur 1 imma- 
Dibus, ingenti juventute spoliata (qux:e comitata ve- 
stigiis supradicti tyranni domum nusquam ultra re- 
diit) , et omnis belli usus ignara penitus *, duabus 
primum gentibus transmarinis veheuienter scvis, 
Scotorum a circione, Pictorum ab aquiloue calca- 
bilis multos stupet gemitque per annos !. 

Cap. xi. De defensione. — τὰ Gens igitur Britonum, 
Scotorum Pictorumque non ferens, ob quorum ^? in- 
festationem ac dirissimam oppressionem, legatos Ro- 
mam cum epistolis mittit, militarem manum ad se 
vindicandam lacrymosis postulationibus poscens, et 
subjectionem sui Romano imperio continue tota animi 
virtute, si hostis longius arceretur, vovens. Cui mox 

* Edit., ezitiabiliter. 

b vim in ms. 

e Edit., morem. 

4 Edit., imperatoriis. 

* Edit., non leg. 

! Deest per edit. 

δ Edit., feralibus. 

à Deest cervicibus edit. Ubi etiam regno pro regni. 

! Deest que edit. 

j Edit., licet. 

Edit., usu penitus ignara. 

1 Deest per edit. 

7? Il:ec desunt edit. usque ad ferens. In ms. autem 
Boc est caput rx. 

^^ Edit., ob quartm, habito nimirum respectu ad 
superiora, a duabus primum gentibus : qux: quidem 

reepositio a deest sive in ms. Cantahr. «ive in edito 

Xon., ubi ex contextu forte legendum ob eorum. 

» Edit., a turba. 


P Edit., Illa domum cum triumpho magno et gaudio 
repedante, — Αἱ Bibl. PP. Paris., Legione autem do- 


que brachiis, ac velis vento sinualtis * vecti, tenninos 
rmupunt, ceduhtque omnia, et quieque omnia ma- 
loram ceu segetem metuünt, caleant, transetitt. 
Cap. xit ". [terum ide eadem vastatione.— Itemque 
mittuntur queruli legati, Scissis (ut dicitur) vestibus, 
opertisque eablone capitibas, impetrantes ἃ Romanis 
auxilia, ac veluti tithidi peli patrum fidelissimis ' alis 
suüccumbented, ne penitus misera patria deleretor, 
nomenque Romanum ? quod verbis tantüm apud eos 
auribus tesultabat, vel exterarum gentiuth opprobrio 
obrosum vilesceret. At illi, qnantum hümahi? nature 
possibile est, commoti tante historia tragaedize, vo- 
latus ceu aquilarum, equitum in terra , nautarum iu 
mari, cur$us accelerantes, inopinatos primum, tan- 


(C dem terribiles inimicorum ungues cervicibus infigunt 


mucronum Y, casibusque foliorum tempore certo ad 
simulandam istam * peragunt stragem ; ac fit, si 
montanus torrens crebris tempestatum rivulis auctus, 
&onorosoque meatu alveos exundans, ac sulcato dorso 
fronteque acra, erectis, ut aiunt, ad nebulas undis 
(luminum quibus pupilli persepe licet palpebrarum 
convolutibus Υ innovati, adjunctis sibi minutissima- 
rum rotarum tautonibus veluti fuscantur * ) mira- 
biliter spumans ; ast uno objecías sibi evincit gurgite 
moles : ita :emulorum agmina auxiliatores ** egregii 
(si qua tamen evadere potuerant) propere trans ma- 
ria fugaverunt, quia anniversarias avide przedas nullo 


mum... repetente. 
q Edit., ac si. Mox, ovile, prepositione én omissa. 


D — Bibl. PP. Paris., ovile circumeilientes. 


* Edit., juvatis. — Bibl. PP. Paris., velis venterim 
plenis. 

* [n ms. x. Initio hujus cap. pro Itemque legitur 
Iterumque in Bibl. PP. Paris., quod magis placet. 
Mox vero ihid. sabufone scribitur, emendatis quam 
in edit. Oxon. sablone. 

t Edit., fidissimis. — Bibl. PP. Paris. leQlt matrim 
loco patrum fid. edit. Oxon., fortasse melius. 

" Edit, Homanorum. 

* Edil., cervicibus infingunt matronuit untjues. 

í x Edit., assimulandam iisdem. FA ΠΣ, ac δὲ pro ac 
t, εἰ. 

y Edit., convolatibus. 

* Edit., adjunctissimarum rolarem vriv&lis fwét. — 
Bibl. PP. Paris. post voces afveos exundans , oninia 
omittit qux sequuntur, usque δὰ. μη obfectus. 

δὲ Edit. (excepta Paris.), auxiliares. Et mox, pro* 


propere. 


541 


LIBER QUERULUS. PARS 1. HISTORIA, 


542 


obsistente trans mas:3 exaggerabant. lgitur * Ro- A nodorum ! telà quibus miserrimt cives dé muris 


mani patría reversi, denuntiàhtes nequaquam se tam 
laboriosís expeditionibus posse frequentius vexari, 
et ob imbelles erraticosque latrunculos , Romana 
stigmata, tantum talemque exercitum, terra ac mari 
fatigari : sed ut insula ^ polius, consuescendo armis 
ac viriliter dimicando, terram, substantiolam, con- 
jages, liberos et (quod his majus est) libertatem vi- 
tamque totis viribus vindicaret, et gentibus nequa- 
quam se fortioribus ( nisi segnitia et torpore dissol- 
verentur *) ut inermes vinclis vinciendas nullo 
modo, sed instructas peltis, ensibus, hastis, et ad 
c:edem promptas protenderet manus, suadentes (quia 
et hoc putabant aliquid derelinquendo populo com- 
modi accrescere) murum, non utalterum, sumptu 


tracti solo allidebantur. Hoc scilicet eis immature 
mortis supplicium, qui (411 fanere raptebantur ; fra- 
trum quo pignorum Ὁ suorum miserandas imminen- 
tes pcenas cito exitu devitabant. Quid plura loquar *? 
Relictis civitatibus mutoque celso, iteruth quibus * 
fugs : iterum dispersiones solito desperabiliores. 
Item ab hoste insectationes : item strages acceleran- 
tur crudeliores : et sicut agni ἃ lanionibus, ita ἀδ- 
flendi cives ab inimicis discerpuntur, ut commemo- 
ratio eorum ferarum assimilaretur agrestium, 

Car. xvi. De fame. — Nam laniunt seipsos mutiuo, 
nec pro exigui victus brevi sustentaculo miserrimo- 
rum civium latrocinandor; et augebantur extranez 4 
clades domesticis motibus : quo et hujusmodi * tam 


publico privatoque adjunctis secum miserabilibus B crebris direptionibus vaeuaretut omnis regio tolius 


indigenis solito structurz more, tramite a mari usque 
ad mare inter urbes qux ibidem forte ob metum ho- 
stium collocat» fuerant, directo librant, fortia formi- 
doloso populo monita tradunt, exemplaria instituen- 
dorum armorum relinquunt, in littore quoque Oceani 
ad meridianam plagam, qua 4 naves eorum habeban- 
tur, et inde barbarie * ferx besti:x timebantur, tur- 
res per intervalla ad prospectum maris collocant, 
valedicunt f tanquam ultra non reversuri. 

Cap. xv t. De tertia vastatione. — ltaque illis ad 
Sua remeantibus, emergunt certatim de curicis h, qui- 
bus sunt trans Tithicam vallem vecti 3 (quasi in alto 
Titane incalescenteque caumate de altissimis fora- 
minum cavernulis fusci vermiculorum cenei ) ) tetri 


cibi bacnlo, excepto venatoriz artis solatio. 


Car. xvit. De epistolis.— lgitur rursum misere re- 
liqui: mittentes epistolas * ad Agitium Romanz po- 
testatis virum ( hoc modo loquentes ) inquiunt * : 
Agitio ter consuli gemitus Britannorum. Et post pauca 
ἃ Joquentes : Repellunt nos barbari ad mare, repellit 
nos * mare ad barbaros : inter hac oriuntur * duo ge- 
nera funerum, aut jugulamur , aut mergimur. Nec pro 
eis quidquam adjutorii habent. Interea famis dira δ 
famosissima vagis ac nutabundis hxret, quz multog 
eorum cruentis compellit Σ praedonibus sine dilatione 
victas dare manus, ut pauxillum ad refocillandam 
animam cibi caperent : alios vero nusquam * ; quin 
potius de ipsis montibus, speluncis ac saltibus, dumis 


Scotorum Pictorumque greges, moribus ex parte (ἡ consertie continue rebellabant. 


dissidentes, et una eademque sanguinis fundeudi avi- 
ditate concordes, farciferosque magis vultus pilis, 
quam corporum pudenda pudendisque proxina vesti- 
bus tegentes : cognitaque condebitorum reversione 
et reditus denegatione, solito confidentius k* omnem 
aquilonalem extremamque terrx partem pro indige- 
nis muro tenus capessunt. Statuitur ad lec in edito 
arcis acies ad pugnam, inhabilis ad fugaimn, tremen- 
übus przecordiis inepta, qux diebus ac noctibus stu- 
pido sedili marcebat. Interea non cessant uncinata 


* Hic incipit cap. x! in ms. Cantabr. 

b fyeest edit. vox insula.— Bibl. PP. Phris., sed ut 
potius sola. Et paulo ante, Romana signa pro Ἦ. sti3- 
mata : fortasse rectius. 

c Edit., dissolverefur ; ubi et omittitur sequens par- 
ticula uf. 

4 Edit. , quo. Paulo ante Bibl. PP. Parjs., directo 
edificant. 

ε Edit., quia et inde barbarica. 

f Edit., et valedicunt. Deest coniunctio etiam in 
Bibl. PP. Paris. 

ὃ Ms., xin. 

à Edit., curucis. Bibl. PP. Puris., curruchis. 

| Edit, Styticam.... evecti.—Bibl. PP. Paris.'Scy- 
ticam.... evecti. 

! Edit., caverniculis... cunei. 

k Edit., confidentiores. 

| Edit., nudorum. 

0 Edit,, quo fratrum pignorumque 

Ὁ Deest edit. vox loquar. 

* Edit., illis. 

P Edit., Nam et ipsos mutuo nec perexigui victus 
brevi eustentaculo. miserrimorum civium latrocinando 


͵ 


Cap. xvin. De victoria. — Et tum primum inimicis 
per multos annos in terra ^* agentibus, strages dabant, 
non con(ldentes ^5 in bomine, sed in Deo, secundum 
illud exemplum ** Philonis : Necesse est adesse divinam 
ubi humanum cessat auzilium. Quievit parumper inimi- 
corum audacia, nec tamen nostrorum malitia. Reces- 
serunt hostes a civibus, nec cives a suis sceleribus. 

Cap. xix. De sceleribus. — Moris namque cobtinui 
erat gonti (sicut et nunc est), ut infirma esset ad re 
tondenda hostium tela et fortis et invicta dd ad civica 


temperabant. 

ᾳ Edit, externe. 

r Edit., quod hujusm. 

* Edit., mittentes epistolas reliquie. — Bibl. PP 
Paris., Igitur rursum misere mittentes epistolas reli- 
quie ad Áetium Rom. Ms. codex Cantabr. corrupte, 
Agitio : neque enim in Fastis consularibus comperi- 


tur uspiam hujus nominis consul. Rescribendum igi- 


tur Aetio. Fuit autem is Aetius m, sive ter cofisul, 
ut ait Gildas, qui ann. 446 consulatum gessit cum 
Q. Aurelio Symmacho. Vide Baronium ad ann. 446, 
8 2, ubi hunc Gild:» locum exscribit. 

* Deest edit. vox inquiunt. 

v Edit., querentes. 

Y Utrobique deest nos edit. 

X Deest edit. vox oriuntttr. 

Y Edit., compulit. . 

* Edit., nunquam. 

δα Edit., praedas in. 

bb Edit., fidentes. 

ct Deest edit. vox exemplum. 

4d Edit., fortis esset, reliquis orisele. 


545 


GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


HE 


bella, et ad onera peccatorum sustentanda * : infirma A exemplo esse omni plebi debuerint, ebrietate quarm- 


est ^ (ut inquam) ad exsequenda pacis ac veritatis 
insignia, fortis * ad scelera et mendacia. 4 Revertun- 
tur ergo impudentes grassatores ad hibernas domos *, 
post non multum temporis reversuri. Picti in ex- 
trema parte insulze tunc primum et deinceps requie- 
verunt, przdas et contritiones nonnunquam facien- 
tes. In talibus itaque induciis desolato populo s:zeva 
cicatrix obducitur, alia virulentiore tactus ! pullu- 
lante. Quiescente autem vastatione δ, tantis abun- 
dantiarum copiis insula affluebat, ut nulla haberi à 
tales retro «tas memiuisset, cum quibus omnimodis 
et luxuria crescit. Crevit etenim germine prxepollenti, 
ita ut eodem tempore diceretur : Omnino talis audi- 
(ur fornicatio, qualis nec inter gentes (1 Cor. v., 1). 


plurimi, quasi vino madidi torpebant resoluti, et 
animositatum tumore, jurgiorum contentione, invi- 
dim capacibus * ungulis, indiscreto boni malique 
judicio carpebantur; ita ut perspicue, sicut et nunc 
est, effundi videretur contemplio super principes, et 
seduci vanis eorum et errore * , in invio et non in vie 
(Psal. cvi, 40). 

Ca». xx. De nuntiatis subito hostibus. — Υ Interea 
volente Deo purgare familiam suam, et tanta malo- 
rum labe infectam auditu tantum tribulationis emen- 
dare, non ignoti rumoris penniger ceu volatus arre- 
etas omnium penetrat aures, jam jamque adventus 
veterum hostium volentium penitus totam * delere 
et inhabitare solito more a fine usque ad terminum 


Non solutn vero hoc vitium, sed fuerunt i omnia qux B regionem. Nequaquam tamen ob hoc proficiunt, sed 


human: nature accedere solent, et przcipue (quod 
et nunc quoque in ea totius boni evertit statum ) 
odium veritatis fuit cum assertoribus suis k, amor men- 
dacii cum suis fabricatoribus, susceptio mali pro bono, 
veneratio nequilix: pro benignitate, cupido tenebra- 
ruin pro sole, exceptio Satane pro angelo lucis ( II 
Cor. x1, 14). Ungebantur reges et ! non per Deum, 
sed qui czeteris crudeliores exstarent ; et paulo post 
ab uuctoribus non pro veri examinatione trucidabaa- 
tur, aliis electis trucioribus. Si quis vero eorum mi- 
tior, et veritate aliquatenus propior videretur, ia 
hunc Britannis quasi " subversorem omnium odia 
telaque sine respectu torquebantur 5, et omnia qua 
displicuerant Deo, placuerantque *, wquali salta 


comparati jumentis insipientibus, strictis (ut dicitur) 
morsibus rationis frenum obfirmantes, per latam di- 
versorum vitiorum, mortique ** proclive ducentem 
(relicto salutari, licet arcto, itinere) , discurrebant 
viam. 

Ca». xxi. De famosa peste. — Dum ergo (ut Salo- 
mon ait) sereus. durus non emendatur verbis; flagel- 
latur stultus, et non sentit (Prov. xxix, 19) : pestifera 
namque lues feraliter insipienti populo incubuit ^, 
quiz in brevi tempore ** tantam ejus multitudinem, 
remoto mucrone, sternit, quantam ne possent vivi 
humare. Sed ne hac quidem emendantur 44, ut illud 
Isaie prophet: in eo quoque populo ** impletum di- 
centis : Et vocavit Deus populum! ! ad planctum, et ad 


lance pendebantur, si non gratiora fuissent displicem- (? calvitium, et ad cingulum succi : ecce coeperunt 8f vitu- 


tia : ita ut merito patriz illud exemplum P prophe- 
ticum, quod veterano 4 illi populo denuntiatum est, 
potuerit aptari : Filii, inquiens, sine lege dereliquistis 
Dominum , et ad iram * provocastis sanctum Israel. 
Quid adhuc percunctemini * apponentes. iniquitatem ἢ 
Omne caput languidum et omne cor maerens : a planta 
pedis usque ad verticem, non est in eo sanitas (Isa. 1, 
4-6). Sicque agebantur * cuncta qua saluti contra- 
ria fuerint, ac si nihil largiretur mundo medicinz a 
veroomnium medico". Ét non solum hac Y szculares 
viri, sed et ipse grex Domini ejusque pastores, qui 


^ Edit., peccatorum onera sustinenda. 

b Edit. omittunt. 

€ Edit., et fortis. 

4 Hic incipit cap. xrv in ms. Cant. 

* Hyberni domum, post non longum. Joss. et Beda 

lib. 1, cap. 14. 

f Edit, obducitur famis... tacite... Rectius fortasse. 
6 Edit, vastitate. 

* Edit., habere. 

2 Edit., et fuerunt. 

] Edit., accidere. 

k Desunt edit. fuit et suis. Statim vero, amorque. 
1 Deest et edit. 

9 Edit., quasi Britannica. 

? Edit., contorquebantur. 
9 Edit., displicuerint, Deoque placuerint. 

P Deest exemplum edit. 

4 Edit., veteri. 

* Edit., Deum... iracundiam. 

* Edit., percutiemini. Bene. 

* Edit., agebant. 





los occidere et jugulure arietes; ecce manducare et bi- 
bere et dicere : Manducemus οἱ bibamus, cras. enim 
moriemur (Isa. xxu, 12, 15). Appropinquabat siqui- 
dem tempus quo ejus iniquitates, ut ÁAmorrhzeorum, 
complerentur. 

Ca». xxu. De consilio. — lnitur namque consilium: 
quid optimum, quidve saluberrimum ad repellendas 
tam crebras et tam feralegs hh supradictarun gentium 
irruptiones pr:edasque, decerni potius 1! deberet. 

Cap. xxu. De saviore multo primis hoste. — Tum 
omnes consiliarii una 11 cum superbo tyranno Gur- 


Ὁ Edit., mundo medicina a vero omnium medico lar- 
giretur. 

Y Edit., hec. 

X Desunt edit. et seduci vanis eorum et errore. — 
Bibl. PP. Paris., super principes, qui eos facerent er- 
rare in invio, et non in via. 

Hic incipit caput xv in ms. Cant. 

* Deest totam edit. 

δὰ Edit., ad mortem. 

bb Edit., incumbit. 

cc Deest tempore edit. 

dd Edit., emendatur. 

** Deest populo edit. 

f! Deest populum edit. 

88 Deest caperunt edit. | 

hh Edit., refellendas tam ferales et (am crebras, 

ii Deest potius edit. 

J] Edit., uno. 


! An rapacibus ? 








345 


LIBER QUERULUS. PARS I. HISTORIA, 


$46 


thrigerno Britannorum duce * c:ecantur, et ^ adinve- A agrosque populans, qui * non quievit accensns, donec 


nientes tale prxsidium, imo excidium patrie, ut 
ferocissimi illi nefandi nominis Saxones; Deo homi- 
pibusque invisi, quasi in caulas lupi, in insulam ad 
retrudendas * aquilonales gentes intromitterentur. 
Quo utique nihil ei usquam perniciosius, nihil ama- 
rius factum est. O altissimam sensus caliginem, o 
desperabilem crudamque mentis hebetudinem! Quos 
propensius morte, cum abessent, tremebant, sponte 


(ut ita dicam) sub unius tecti culmine invitabant :. 


Siulti sunt 4 principes (ut dictum est ) Thafneos 5, 
dantes Pharaonis consilium insipienti! (Isa. xix, 11). 
Tum erumpens grex catulorum de cubili lezenz bar- 
bari: tribus (ut lingua ejus exprimitur) Cyulis, nostra 
lingua 5 longis navibus, secundis velis, secundo bh 


cuncta pene exurens insule superficiem rubra 
occidentalem trucique Oceanum lingua delamberet. 
In hoc ergo impetu Assyrio, olim ut in Judeam t 
comparando, completur quoque in nobis secundum 
historiam, ut dicitur ἃ : Incenderunt igni sanctuarium 
iuum , ín terra polluerunt. tabernaculum nominis tui 
(Psal. xxm, 7). Et iterum dicit " : Deus, venerunt 
gentes in hereditatem tuam, polluerunt templum san- 
ctum tuum (Psal. xxvm, 1), etc. Ita ut cuncti? co- 
lumnz x crebris arietibus, omnesque coloni cum 
prepositis ecclesi , cum sacerdotibus ac populo, 
mucronibus undique micantibus ac flammis crepitan- 


. tibus, simul solo sternerentur, et miserabili visu, in 


medio platearum , una turrium edito cardine evulsa- 


omine auguriisque ; quibus vaticinabatur certo apud B rum », murorumque celsorum saxa, sacra altaria, 


eum przsagio, quod ter centum annis terram t cui 
proras librarat 1 , insideret : centum vero quinqua- 
ginta, hoc est demidio ἃ temporis s:pius quoque ! 
vastaret. Evectus primo in orientali parte insule, 
jubente tyranno, terribiles infixit ungues, quasi pro 
patria pugnaturus, sed eam certius impugnaturus. 
Cui supradicta genitrix (primo comperiens agmini α 
fuisse prosperatum) item mittit satellitum canumque 
prolixiorem catastam *, qu: ratibus advecta aduna- 
tur cum manipularibus spuriis. Inde germen iniqui- 
tatis, radix amaritudinis, virulenta plantatio nostris 
condigna meritis, ín nostro cespite, ferocibus palmi- 
tibus pampinisque pullulabat ». Igitur intromissi in 
insulam barbari, veluti militibus, et magna (ut men- 
tiebantur) pro bonis discrimina hospitibus ^ subituris, 
ihpetrant sibi annonas dari. Qu: multo tempore 
impertitze clauserunt (ut dicitur) canis famem. Item 
queruntur P non affluenter sibi epimenia contribui, 
occasiones de industria colorantes; et nisi 4 profusior, 
eis munificentia cumularetur, testantur se cuncta in- 
sule rupto foedere depopulaturos. Nec mora , minas 
effectibus prosequuntur. 

Car. xxiv. De urbium subversione. — Confovebatur 
namque ultionis justz» precedentium scelerum causa, 
de mari usque ad mare ignis orientalis τ sacrilego- 
rum manu exaggeratus, et finitimas quasque civitates 


* Hzc, Gurthrigerno Britannorum duce, desunt edit. 
b Conjunctio et deest edit. v 
* Edit., retundendas. 
4 Deest. sunt edit. 
* Edit., Taneos. 
f Edit. , insipiens. 
5 Deest lingua edit. 
! Deest secundo edit. 
i Edit., patriam. 
| Edit., librabat. 
k Edit,, dimidio. 
! Deest quoque edit. 
Ὁ Edit., comperiens primo agmini. 
Ὁ Edit., pullulat. 
* Edit., Discrimina pro bonis hospitibus. 
P Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), queruntur. 
4 Edit., ni. 
" Edit., orientali. 
: E "i ue " 
it, Judam. — Addit facto pro c 
Bibl. PP. Paris. nb oidiiis ed 
* Kdit., quod propheta deplorans ait. 


cadaverum frusta, crustis ac gelantibus * purpurei 
cruoris tecta, velut in quodam horrendo torculari 
mixta viderentur, et nulla esset omnimodis praeter 
horribiles 88 domorum ruinas, bestiarum volucrum- 
que ventres in medio sepultura, salva sanctarum 
animarum reverentia; si tamen muliz invents» sint 
que arduis coi per id b^ temporis a sanctis angelis 
vehebantur **. [ta enim degeneraverat vinea illa olim 
bona in amaritudinem versa dd, uti raro secundum 
prophetam videretur post tergum vindemiatorum 
(Mich. vn, 1) aut messorum racemus vel ipsa. 

Car. xxv. De reliquiis. — Itaque nonnulli misera- 
rum reliquiarum in montibus deprehensi acervatim 
jugulabantur : alii fame confecti accedentes, manus 


QC hostibus dabant in vum servituri ** : si tamen non 


continuo trucidarentur ; quod altissim:xe gratiz sta- 
bat in loco ff : alii transmarinas petebant regiones 
cum ululatu magno, seu celeusmatis* vice, hoc modo 


. sub velorum sinibus cantantes : Dedisti nos tanquam 


oves escarum, etin. gentibus dispersisti nos, Deus 6€ 
(Psal. xuin, 12): alii a» montanis collibus, minaeibus 
proruptis vallati et densissimis saltibus marinisque 
rupibus, vitam suspecta semper mente credentes, in 
patria licet trepidi perstabant. !! Tempore igitur in- 
terveniente, aliquanto cum recessissent domum cru- 
delissimi predones , roborat» a Domino 1] reliquise 


Yv Deest in 
x Edit., colonie. 
y Edit., edito... avulsarum,— Bibl. PP. Paris., una 


D turrium cardine avulso. 


z Edit., sigillantibus. — Bibl. PP. Paris. , crustis 


' purp., intermediis omissis. 


aa Deest horribiles edit. 

bb Pro»positionem omittunt edit. — Paulo anteBibl. 
PP. Paris., que ad ardua coli : clarius. 

ee Edit., veherentur. 

dd Deest versa edit. . 

c* Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), servaturi. 

11 Deest przpositio edit. 

δὲ Deest Deus edit. . 

bb Prepositionem omittunt edit., et mox vallatis 
habent pro vallati. 

11 Hic incipit caput xviu in ms. Cant. 

jj Edit., a Deo. 


* Bibl. PP. Paris., catervam. 
P * Rescribendum ceu celeusmatis cum Bibl. PP. 
aris. 





- 


wn 


GILD/£ SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


549 


(quibus confugiaht undfdite diversis in locis ^ miser- A blici privatique πὶ, sacerdotes ecclesiastici summ ^ 


rimi cives, tam avide quam apes álvearii procella 
imtninente), simul deprecantes eum toto corde, et 
(ut dicitur) ixnumeris onerantes &therü votis, ne dd 
fnterneclonem ita usquequaque 5 delerentur, duce 
Ambrosio Axreliano viro modesto (qui solus fuit co- 
ynes fidelis, fortis, veraxque * forte Romanz gentis, 
qui 4 tante tempestatis collisione , occisis ín eadem 
parentibus purpura nimitum indutis *, superfnerat, 
vujus πῆς temporibus nostris soboles magnopere 
ἀγα bonitate degeneravit) vires capessunt, victores 
provocantes àd prelium, queis victoria, Deó an- 
nuente *, ex vóto cessit. 

CA». xxvi. De postrema pace : qute postrema ticto- 
ria temporibus nostris Dei πιὰ donata est. — Et ex 


ordinem servarunt. At illis decedentibus, cum succes- 
Bisset :etas tempestatis illius nescia, et przesentis tan- 
tum serenitatis experta, ita cuncta veritatis ac ju- 
stili: moderamina concussa ac subversa sunt, ut 
eorum ?, non dicam vestigium, sed ne monimentum 
quidem in supradictis propemodum ordinibus appa- 
reat, exceptis paucis, et valde paucis, qui ob amis- 
sionem tante multitudinis, qux quotidie prona fuit P 
ad tartára, tám brevis numeri 4 habentur, ut eos 
quodammodo venerabilis mater Ecclesia ut * in suo 
sinu recumbentes non videat, quos solos veros * 
habet. Quorum ne quis me egregiam vitam homini- 
bus * admirabilem, Deoque amabilem carpere putet 
(quibus nostra infirmitas sacris ἃ orationibus, ut non 


eo tempore nunc cives, nunc hostes vincebant, ut B penitus collabatur, quasi columnis quibusdam ac ful- 


fn ista gente experiretar Dominus solito more przx- 
sentem Israelem utrum diligat eumDominus f , annon : 
usque àd anhum obsessionis Badonici montis , qui 
prepe Sabrínum ostium habetur £, novissims»que 
ferie de furciferis non minime stragis, quique qua- 
dragesirius quartus (tt novi) oritur ^ annus , mense 
jam primo ὁ etenso, qui jam ! et faex nativitatis 
est. Sed ne nunc quidem, ut anteà, civitates inhabi- 
tantur k, sed desert?e dirutzeqde háctenus squalent, 
tessántibus licet externis bellis, &ed non tamen ! cí- 
vilibus. H:esit enim t$m desperati insulz excidii, in- 
speràtique mentio auxilii memorie eorum, qui utrius- 
que firacáli testes exstitere ; et ob hoc reges, pu- 


* Edit., De diversis locis. 

* Edil., internecionem usque. 

* Hzc, fuil comes fidefii, fortis veraxque, desmnt ed. 

ὦ Deest qui edit. 

* Edit., Domino ann, ...— 

! Deest. Dominus edit. ἘΠ᾿ recte quidem. Utquid 
erith experiretur Dominus, utrüm ipsemet diligeret 
Israeiem ? At. Dominas experiebatur, utrum 
diligeret uu (Dominum scilicet). 

em qui prope Sabrinum ostium habetur, desunt 
i 


b Bdit., orditur. 
i Edit., «no. 

| Deest jam edit. —— 

k Edit., civitates patrie inh. 
! Deest tamen edi. 

€ Edit., privati. 

Ὁ Edit., suum quique. 


cris saluberrimis sustentàátur ), dixi * sí qua liberius 
de his, imo lugubrius, cumulo malorum compulsus, 
qui serviunt non solum ventri, sed diabolo potius 
quam Christo, qui est benedictus super omnia Deus in 
secula * (Rom. 1x, 5), non tam disceptavero quam 
dellevero. Quippe quid * celabuni cives quod non 
solum norunt*, sed exprobrant in circuitu δ na- 
tiones? 


Historiam Gilde Cormac sic perlege scriptam 
Doctoris digitis, sensu cultuque redactam. 
Hoc tenues superat, multos cárpitque Supérbos *, 


^ Edit., earum. Recte, veritatis nompe ac s 
stitio. 

P Edit., ruit. Melius. 

q Edit. (excepta Bibl. PP. Paris. yy winerko. 

* Deest ut edit. 

» Edit., veros filios. 

ὁ Edit., omnibus. 

* Edit., in sacris. 

Y Deest dixi edit. , 

X Edit., in secula Deus. 

J Enimvero, Era 

x Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), hostroruh. 


a8 Cercuitu, ms..: male. 


* Bibl. PP. Paris., indutus : quod magis placet. 
* Hic desinit codex Cant. ms. Qu:e vero sequuntur, 
exacta sunt ad codicem Cottonianum. 





PARS SECUNDA. 
EPISTOLA GILDJE. 





i 


CaeuT PRIMUM. Íncrepatio in Constantinum. — ἃ. Ὁ jurantes; voventes, οἱ continuo propemodum mien- 


Reges habet Britannia ^,sed tyrannos; judices habet, 
sed impios, $3epe priedantes οἱ concutientes, sed in- 
nocentes ; vindicantes οἱ patrocinantes, sed reos et 
letrohes ; qnamplurimas conjuges habentes , sed 
scortantes ν et adulterantes ; crebro jnrantes, sed per- 


* Enimvero habet Britannia reges, Fragín. 

b Scorta, Joss. Scorta et adulteras, Fragm. 

€ ΑἹ, regionem. 

4 Eos autem qui ad meniám sedent lolfones, 


tientes ; belligerantes , sed civilia et injusta bella 
agentes; per patriam * quidem fures magnopere in- 
sectantes, et eos qui secum ad mensam sedent, la- 
trones 4 non solum amantes, sed et muherantes *; 
eleemosynas largiter dantes, sed e regione immen- 


De Deest vero latrones Joss. — Sic et Bibi. Pr. 
arig. 


* Etkáth mun., Fragni. 


519 


. LIBER BUERULUB. PARS H. EPISTOLA. 


350 


sum montem scelerum exaggerantes; in sede arbitra- A solve secundum prophetém vmcu.a toll. fi, lili Sion 


turi ^ sedentes, sed raro recti judicii regulam quz- 
rentes ; innoxios humilesque despicientes ; sanguina- 
rios, superbos, parricidas, commanipulares 5^ et adul- 
teros Dei inimicos, si sors (ut dicilur) tulerit, (qui 9 
cum ipso nomine certatim ἃ delendi erant) ad sidera 
prout possunt, efferentes; vinctos plures in carceri- 
bus habentes, quos dolo sui potius quam ferito pro- 
terunt *, calenis onerantes : inter altaria jurando ! 
demorantes, et hzc eadem ac si lutulenta paulo post 
$31a € despicientes. Cujus tam nefandi piaculi non 
ignarus est immund:z lexnx Damnoniz * tyrannicus 
catulus Constantinus. 

2. Hoc anno post horribile juramenti sacramen- 
tum, quo se devinxit nequaquam dolos civibus (Deo 


(15a. 1n, 2). Redi, rogo, e longinquis fice peccatorum 
recessibus ad piiseimur patrem, qui despiclenti por- 
córum sordidos cibos ac pertimescenti dir famis 
mortem et revertenti sibi, letus occidere consuevit 
vitulum filio saginatum, et proferre primam errant 
stolam et regium annulum (Luc. xv, 12); et tunc spei 
coelestis ac si saporem pregustans, senties quam 
suavis est. Dominus (Psal. xx€nt, 9). Nam si hxc 
contempseris , scias te inextricabilibus tenebro- 
sisque ignium torrentibus jani jamque rotandum 
urendumque. 

Car. n. Tnerepatio in Aurelium. —À. Quid tu quo- 
que, üt propheta ait. (Psal. xvi, 12), catule leonine, 
Aureli Conane ^, agis ? Nonne €odem quo supradi- 


primum jureque jurando, sanctorum demum choris B ctus, si non exiliabiliore, párricidiorum, forhicatio- 


et genitrice comitantibus fretis) facturum, in duarum 
venerandis matum sinibus, Ecclesi» carnalisque 
$ub sarcti abbatis amphibalo, latera regiorum te- 
nerrima puerorum, vel precordia crudeliter duum 
totidemque rutritorum (quorum brachia nequaquam 
armis, 4:5 nullus pene hominum fortius hoc eis tem- 
pore tractabat, sed Deo altarique protenta, in die ju- 
dicii ad tux civitatis portas, Christe, veneranda pa- 
entixe ac fidei sux vexilla suspendent) inter ipsa, ut 
dixi, sacrosancta altaria nefando ense hastaque pro 
dentibus laceravit, ita ut sacrificii coelestis sedem 
purpurea ac si coagulati cruoris pallia attingerent. Et 
hoc ne post laudanda quidem merita egit. Nam mul- 
tis ante annis crebris alternatisque fetoribus adulte- 


nüm adulteriorumque coeno, velut quibusdam marinis 
irrüentibus tibi voraris feraliter undis? Nonne pacem 
patrie mortiferum ceu serpentem odiens, civiliaqua 
bella et crebras injuste przdas sitiens, aninxe tux 
celestis porta pacis ac refrigerii przcludis? Relictus, 
quiso, jam $olus ac si arbur in medio campo are- 
Scens, recordare patrum fratrumque tuorum phanta- 
siam, juvenilem immaturamque morlem. Num cen- 
tennis tu ob religiosa merita, vel co:evus Mathusale 
exceptus pene omni prole servabe'is ἡ Nequaquam. 
Sed nisi citius, ut Psalmista ail (Psal. vir, 15), con- 
versus fueris ad Dominum, ensem in le vibrabit i 
brevi éuum Rex ille qui per prophetani : ἔσο, Inquit, 
occidam, et ego vivere [aciam; percutiam, el ego. sa- 


riorum victus, legitima uxore contra Christi Magis- (1 nabo; et non est qui de manu mea possit eruere (Deut. 


trique gentium interdictum repulsa dicentium: Quod 
Deus conjunzit, homo non separet. (Matth. xix, 6; 
Marc. x, 9); et: Viri, diligite uxores vestras (Colos. 1m, 
19). Amarissimum enim quoddam de vite Sodomo- 
ruin in cordis sui infructuosa bono semini gleba, sur- 
culamen incredulitalis et insipientie plantaverat, 
quod vulgatis domesticisque impietatibus velut qui 
busdam venenatis imbribus irrigatum, et ad Dei of- 
lensam avidius se erigens parricidii sacrilegiique cri- 
men produxit in medium. Sed nec adhuc priorum re- 
tibus malorum expeditus, priscis recentia auget 
malis. 

$. Age jam quasi presentem arguo, quem adhuc 
superesse non nescio. Quid stupes anim: carnifex 


xxxi, 39). Quamobrem excutere de felidó pülvere tuo 
(1sa. Li, 2), et convertere ad eum loto corde qui 
creavil te ut, cum ezarserit in brevi ira ejus, beatiá 
sis sperans in euni (Psal. ii, 12): sin alias, :eterhze td 
manebunt poen» conterendum $tieva continue et ne- 
quaquam absumendum tartarl fauce. 

Car. m. Increpatio ἐπ Vortiporium. — Quid tà 
quoque pardo similis moribus , et nequiliis discolof, 
canescente jam capite, in throno dolis pleno, et al 
imis verüce tenus diversis parricidiis et'adulteriis 
constuprato, boni regis, nequam filli, üt Ezechie 
Manasses, Demetarum tyranne Vortiporl stupidà 
riges? Quid te tara violenti peccatorum gurgites, 
quos ui vinum optimum sorbes, imo tu ab eis vora- 


propriz ? Quid tibi flammas inferni voluntarie accen- Ὁ ris, appropinquante sensim vitze limite non satiant? 


dis nunquam defecturas ? Quid inimicorum vice pro- 
priis te confodis sponte ensibus, hastis? Ánne ipsa 
quidem virulenta scelerum ac si pocula pectus tuum 
satiare quiverunt? Respice, qu:so, et veni ad Chri- 


stum, siquidem laboras et immenso pondere curva-. 


ris; et ipse te, dt dixit (Matth. xi, 28), requiescere 
faciet. Veni ad eum qui non vult peccatoris mortem, 
ted ut. converlatur et vivat. (Ezech. xxxui, 11). Dia- 


* Arbitrem, Fragm. 

* Deest in Fragm. commanipulares et. 

* Hos qui, Fragm. 

7 Deest certatim in Fragm. 

ὁ Dolose polius quam merito poterunt (forte prote- 
funt), Fragm. 


Quid quasi culminis malorum omnium stupro pro- 
pria tua amota conjuge, ejusdemque honesta morte 
impudentis filie quodam ineluctabili pondere ihise- 
ram animam oneras? Ne consumas, qux$o, dierurü 
quod reliquum est in Dei offensani : quía μπὲ tem- 
pus acceplabile et dies salutis (1I Cor. vr, 2) vultibus 
poenitentium lucet, (ἢ duo bene opeturi pótes, me 
Fiat fuga tua hieme vel sabbató (Matth. 3xiv, $0). DI- 


f Intrando, Fragm. 
: pus aulo post, Fra 


dil. (excepta Bibi. E». αν δ), Casitk 
! Bibl. PP. Paris., Düttbtlip. 





6 


GILDAB. 2APIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


332 


werte, secundum Psalimistam, a malo et (ac bonum ; A minum regue cervici sponte, ut ita dicam, inelucta - 


inquire pacem bonam el sequere eam (Psal. xxxm, 
15-18); quia oculi. Domini super te bona agentem, 
et aures ejus erunt in. preces tuas, et non perdet de 
terra viventium memoriam tuam, Claimabis et exau- 
diet te; et ex omnibus tribulationibus tuis eruet te. 
Cor siquideu contritum. et Inimiliatum (Psal. v, 19) 
timore ejus nusquam Christus spcrnit. Alioquin ver- 
mus tortionis tue non morietur, et ignis ustionis tu» 
non exstinguetur (Isa. L.xvi, 24; Marc. 1x, 44). 

Cap. vi. Increpatio in Cuneglassum. — Ut quid in 
* pequitiz tux volverig vetusta fzece, et tu ab adole- 
scentiz annis urse multorum sessor aurigaque currus 
receptaculi ursi, Dei contemptor fortisque ejus de- 
pressor, Cunmeglasse, Romana lingua lanio fulve? 


biles celsorum ceu montium innectís moles? Quid te 
non ei regum omnium regi, quem cunctis pene 
Britannie ducibus tam regno fecit, quam status linea- 
mento editiorem, exhibes czeteris moribus meliorem, 
sed versa vice deteriorem? quorum indubitatam 
squanimiter conviciorum auscultato parumper asti- 
pulationem, omissis domesticis levioribusque (si 
tamen aliqua sunt levia) propalata * solum longe 
lateque per auras admissa testaturam. Nonne ia 
primis adolescentis tux» annis avunculum regem 
cum fortissimis propemodum militibus, quorum vul- 
tus non catulorum leonis in acie magnopere dispares 
videbantur, acerrime ense, hasta, igni oppressisti? 
parum cogitans propheticum dictum : Viri, inquiens, 


Quare tantum certamen tam hominibus quam Deo B sanguinum et doli non dimidiabunt dies suos (Psal. 


prestas, bominibus civibus scilicet armis exitiali- 
bus *, Deo intinitis sceleribus? Quid preter innume- 
'yabiles casus, propria uxore pulsa, furciferam ger- 
manam ejus perpetuam Deo viduitatis castimoniam 
promittentem (ut poeta ait), summam ceu teneritu- 
dinem coelicolarum (tota animi veneratione vel po- 
tius hebetudine) nympharum, contra interdictum 
Apostoli (Gal. v, 31) denegantis posse adulterog re- 
gni ccelestis esse municipes , suscipis? Quid gemitus 
atque suspiria sanctorum, propter te corporaliter 
merentium 5, vice immanis lexnc dentium ossa tua 
quandoque fractura crebris instigas injuriis ? Desine, 
qusso , ut propheta ait, ab ira , et derelinque exitia- 
lem ac temetipsum maceraturum (quem ccelo ac 


Liv, 24). Quid pro hoc solo retributionis a justo ju- 
dice sperares, etsi non talia sequerentur 408 secuta 
sunt, itidem dicente per prophetam : Ve tibi qui 
predaris, nonne et ipse pradaberis? et qui occidis, 
nonne el ipse occideris? et cum desineris predari, tun 
cades (1sa. xxxim, 1). Nonne postquam tibi ex voto 
violenti regni pbantasia cessit cupiditate inlectus 9 
ad viam revertendi rectam, diebusque ac noctibus id 
temporis, conscientia forte peccaminum remordente, 
de deifico timore monachorumque decretis, sub 
dente primum multa ruminans, deinde popularis 
aurm cognitione * proferens, monachum sine ullo 
infidelitatis, ut aiebas, respectu, coram oinnipotente 
Deo, angelicis vultibus humanisque (ruptis, ut puta- 


terre, hoc est, Deo gregique ejus spiras) furorem C, batur, capacissimis illis quibus precipitanter involvi 


(Psal. xxxvi, 6) : fac eoa potius mutatis pro te orare 
moribus, quibus suppetit supra muudum alligandi 
cum in mundo reos alligaverint, et solvendi cum 
poenitentes solverint potestas, Noli, ut ait Apostolus, 
superbe sapere , vel sperare in incerto divitiarum, sed 
in Deo qui praestat tibi multa abunde (I Tim. v1, 471), 
ut per emendationem morum thesaurizes tibi funda- 
mentum bonum. in. futurum, et. habeas veram vitam, 
perennem profecto, non deciduam. Alioquin scies, et 
videbis etiam quam malum et amarum est reliquisse te 
Dominum Deum tuum, et non esse timorem ejus apud 
te (Jer. n, 19); et in futuro, tetro ignium glebo 
vlernorum te exuri, nec tamen ullo modo mori. 
Siquidem tam sceleratorum sint perpetim * immor- 
tales igni animx, quam sanctorum lztitiz. 

Cap. vit. Increpatio in Maglocunum. — 1. Quid tu 
etiam insularis draco, multorum tyrannorum depul- 
Sor tam regno quam etiam vita, supradictorum no- 
vissime in 4 stylo, prime in malo, major multis po- 
tentia simulque malitia, largior in dando, profusior 
in peccato, robuste armis, sed anim:e fortior exci- 
diis, Maglocune, in tam vetusto scelerum atramento, 
veluti madidus (Jer. xxm, 9) vino de Sodomitana 
vite expresso stolide volutaris ἢ Quare tantas pecca- 


* Edit., specialibus. 

b Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), versantium. 
* Edit., perpeti. 

4 Deest praepositio ἐπ, edit. 

* Kdit., injectus, 


solent pingnes tauri moduli tui retibus : omnis regni, 
auri argentique, et quod majus est, propriz volunta- 
tis distensionibus ruptis) perpetuo vovisti, et rete ac 
si stridulo canum lapsu aerem valide secantem , ssx- 
vosque rapidi harpagones accipitris sinuosis flexibus 
vitantem, ad sanctorum tibi magnopere fidas spelun- 
cas refrigeriaque salubriter rapuisti ex corvo colum- 
bam? O quanta Ecclesie niatri letitia (si non te 
cunctorum mortalium hostis de sinu quodammodo 
ejus lugubriter abstraxisset) foret! O quam profusus 
spei ccelestis fomes desperatorum cordibus, te in bo- 
nis permanente, inardesceret! O qualia quantaque 
animam tuo»m regni Christi premia in die judicii 
manerent, sí non lupus callidus ille agnum ex lupo 


p faetum te, ab ovili dominico non vehementer invi- . 


tum, facturus lupum ex agno sibi similem rapuisset ! 
O quantam exsultationem pio omnium Patri Deo 
sanctorum tua salus servanda prowstaret, si non te 
cunctorum perditorum infaustus pater, veluti magna- 
rum aquila alarum unguiumque daz:mon, infelici filio- 
rum suorum agmini contra jus fasque rapuisset! Ne 
multa, tantum gaudii ac suavitatis tum ccelo terrz- 
que tua ad bonam frugem conversio, quantum nunc 
mororis ac luctus ministravit ad horribilem, more 


! [ta rescripsimus, Bibl. PP. Paris. editioni inhz- 
rentes, altera lectione Oxon. palata rejecta. 

* bibl. PP., Paris., cognitioni. Et mox, fracfis ut 
putab. 





359 


LIBER QUERULUS. PARS II. EPISTOLA. 


molossi (Prov. xxvi, 14; 11 Petr. n, 25) segri, vomi- A somno, sic qui enarrat stulto sapwntiam. 1n fine enim 


tum nefanda reversio. Qua peracta, exhibentur mem- 
bra arma iniquitatis peccato (Rom. vi, 15) ac diabolo, 
qux oportuerat salvo sensu avide exhiberi arma justi- 
tie Deo. 

2. Arrecto aurium auscultantur captu, non Dei 
laudes canora Christi tironum voce suaviter modu- 
lante, pneumaque ecclesiastice melodie, sed proprie 
(qua nihil sunt) furciferorum referto mendaciis si- 
mulque spumanti ffegmate, proximos quosque truci 
daturo praconum ore, ritu bacchantium, concrepan- 
te; ita ut vas, Dei quondam ministerio preparatum, 
vertatur in Zabuli organum, quodque honore celesti 
putabatur dignum, merito rejiciatur in tartari ba- 
rathrum. Nec tamen tantis malorum offendiculis 


narrationis dicet : Quid primum dixeras (Eccli. xxm, 
8, 9)? Lava a malitia cor tusm (sicut dictum est), 
Hierusalem, ut salvus sis (Jer. 1v, 14). Ne contemnas, 
quaso, ineffabilem misericordiam Dei, boc modo per 
prophetam a peccatis impios provocantis : Repente 
loquar ad gentem et ad regnum, ut. evellam, et. dissi- 
pem, et destruam, et disperdam (Jer. xvin, 7). Pecca- 
torem hoc vehementer ad poenitentiam hortatur : Et 
si penitentiam egerit gens illa a peccato suo, peniten- 
tiam et ego agam super male quod locutus sum ut fa- 
cerem ei (Ibid., 8). Et iterum : Quis dabit eis tale 
cor, ui audiant me et custodianj precepta mea, et bene 
sit eis omnibus diebus vite sum (Deut. v, 29)? ltem- 
que in cantico Deuteronomii : Populus, inquit, absque 


tuus hebetatus insipientie cumulo sensus, velut B consilio et prudentia. Utinam saperent et intelligerent, 


quodam obice tardatur, sed fervidus, ac si pullus 
amoena queque imperagrata putans, per extensos 
scelerum campos irrevocabili furore raptatur, au- 
gendo priscis nova piaculis. Spernuntur namque 
prima, post monachi votum irritum, illicite licet, 
tamen proprie conjugis presumptive nupti»; alia 
viri viventis, non externi, sed fratris filii adamata. 
Ob quod dura cervix illa multis jam peccaminum 
fascibus onerata, bino parricidiali ausu, occidendo 
supradictum  uxoremque tuam aliquandiu a te habi- 
tam, velut summo sacrilegii tui culmine, de imis ad 
inferiora curvatur. Dehinc illam cujus dudum collu- 
dio ac suggestione tant» sunt peccatorum subite 
moles publico et (ut fallaces parasitorum linguz tuo- 
rum conclamant, summis tamen labiis, non ex in- 
timo cordis) legitimo, ut pote viduatam, thoro; ut 
nostre vero 5, sceleratissimo adscivisi connubio. 
Cujus igitur sancti viscera tali stimulata historia 
non statim in fletus singultusque prorumpant? Quis 
Sacerdos cujus cor rectum Deo patet, non statim 
hec audiens magno cum ululatu illud propheticum 
dicat : Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis 
fontem lacrymarum, et plorabo in die et nocte inter- 
fectos populi mei (Jer. 1x)? Heu! si quidem parum 
auribus captasti propheticam objurgationem ita di- 
centem : Ve vobis, viri impli : dereliquistis legem 
Dei altissimi; et si nati fueritis, in maledictionem 
erit pars vestra. Omnia que de terra sunt, in terram 
ibunt : sic impii a maledictione in maledictionem 
(Eccli. xp, 141-45) (subauditur, ibunt *) si non re- 
vertantur ad Dominum, exaudita saltem tali admo- 
nitione : Fili, peccasti, ne adjicias ultra; sed et de 
pristinis tuis. deprecare (Eccli. xxi, 1). Et iterum : 
Non tardes converti ad Dominum, neque differas de 
die in diem (Eccli. v, 8, 9). Subito enim venit ira 
ejus; quia, ut Scriptura ait : Rege audiente verbum 
iniquum, omnes qui sub. illo sunt, scelesti sunt (Prov. 
Xx, 12). Nimirum rez, ut propheta dixit, justus 
suscitat regionem (Ibid., 4). Sed monita tibi profecto 
Don desunt, cum babueris preceptorum pene totius 
Britannis magistrum elegantem. 
$. Caveto igitur ne tibi, quod a Salomone nota- 
tur, accidat. Quasi qui excitat dormientem de gravi 


* Hec, ut nosire vero, desunt edit. 


.. 
΄“Φ΄ δου" δ᾽ δι. e" oT» o- 


ac novissima providerent. (Quomodo persequatur unus 
tmille, et duo fugent decem millia (Deut. xxxn, 28, 50)? 
Et iterum in Evangelio Dominus : Venite ad me, 
omnes qui laboratis et onerati estis, et ego vos requie- 
scere [aciam. Tollite jugum meum super vos, et discite 
ἃ me, quia milis sum et humilis corde : et invenictia 
requiem animabus vestris (Matth. x1, 28, 29). Num 
δὶ hzec surdis auribus audias, prophetas contemnas, 
Christum despicias, nosque (licet vilissimse qualitatis 
simus) nullius momenti ducas propheticum illud 
sincera animi pietate servantes [utcunque si non ego 
implevero fortitudinem in spiritu et virtute Domini, 
ut enuntiem domui Jacob et domui lsrael scelera 
eorum (Isa. Lvni, 1)] ne simus canes muti non valen- 


( tes latrare. (15a. υνι, 10). Et illud Salomonis ita di- 


centis : Qui dicit impium justum esse, maledictus erii 
populis et odibilis gentibus : nam qui arguunt, me- 
lora sperabunt (Prov. xxiv, 24, 25). Et iterum : 
Non reverearis populum in casum suum , nec retineas 
verbum in tempore salutis (Eccli. 1v, 91). Itemque : 
Erue eos qui ducuntur ad mortem; et redimere eos qui 
interficiuntur, ne parcas (Prov. xxiv, 11); quia non 
proderunt, ut idem propheta ait, divitie in die ira : 
justitia a morte liberat (Prov. x1, 4). Si justus quidem 
viz salvus sit, impius et peccator ubi parebit (1 Petr. 
IV, 18; Prov. xi, 21)? lile profecto te tenebrosus 
tartari torrens ferali rotatu undisque ac si acerrimis 
involvet semper cruciaturus et nunquam consumptu- 
TUS; Cui tunc erit sera inutilisque poen: oculata co- 
gnitio ac mali poenitudo, a quo in hoc tempore ac- 
cepto et die salutis ad rectum vitz iter differtur 
conversio (11 Cor. v1, 2). ! 

4. Hic sane vel antea concludenda erat (uti ne 
amplius os nostrum loqueretur opera hominum) tam 
flebilis hzc querulaque malorum svi hujus historia. 
Sed ne formidolosos nos aut lassos putent, quominus 
illud Isaianum infatigabiliter cayeamus, Ve, in- 
quiens, qui dicit bonum malum el malum bonum, po- 
nentes tenebras in lucem et lucem in tenebras, amarum 
in dulce et dulce in amarum (Isa. v, 20) : qui viden- 
tes non vident, et audientes non audiunt (Matth. xni, 
15); quorum cor crassa obtegitur quadam vitiorum 
nube: libet quid quantumque minarum [his supra- 


' Sic Bibl. PP. Paris. Deest ibunt in edit. Oxon 


τι 


GILBA& BAPIENTIS DE EXCIDIO BBITANSILE 


456 


dictis ' laseivientibus satellitum Pharaonis (quibus A lator ad corrigeudos iniquos abunde snflceret; ta- 


ejus periturus mari provocatur exercitus strenue Ru- 
bre) eorumque similibus quinque equis] minarum 
prophetica inclamitept strietim edicere oracula, 
quibus veluti pulchre tegmine opusculi nostri moli- 
men (ita ut ne certatim irruituris invidorum imbri- 
bus exstet penetrabile) fidissime contegatur. Respon- 
deant itaque pro pobis sancti vates nunc ut ante (qui 
o& quodammodo Dei orgamumque Spiritus sancti 
mortalibus probibeetes 1aala, bonis faventes exsti- 
tere) contumacibus superbisque hujus tatis prinei- 
pibus, na dicant nos propria adinventone et loquaci 
tantum temeritate tajes minas eis tantosque terrores 
ipcutere. Nulli namque sapientium dubium est, in 
quantis gravigra sunt peccata hujus temporis quam 
primi, Apostolo dicente : Legem quis transgrediens, 
duekus mediis vel tribus iestibus morietur : quanto 
pulatis deteriora mereri eupplicia, qui Filium Dei con- 
cukcawrit (Hebr. x, 283)? 

5. En primus oeeurrit nobis Samwel jussu Dei 
legitimi regni stabilitor, Deo antequam nasceretur 
dedicatus, a Den usque Barsabee omni populo 
lsroel veridicus propheta signis indubitanter admi- 
randi nofus, ex cujus ore Spiritus sanctus cunetis 
mundi potestatibus intonuit, denuntiando primo regi 
apud Hehbrzos duntaxat Sauli pro eo quod quxdam 
de mandatis Domini non compleverat, dicens : Stulte 
egisti, nec custodisii mandata Domini Dei tui quo 
precepit tihi. Quod εἰ non focisses, jam mmc pararet 
Ijeus regnum tuum super lsrael. Sed nequaquam re- 


men ut in ore multorum testium omne comprobet::r 
Britannie malum, transeamus ad cxtera. 

6. Quid David numerando populum evenit, di- 
cente ad prophetam Gad? Hc dicit Dominus : Trium 
tibi optio datur. Elige unum quod volueris ex his, ut 
faciam tibi. Aut septem annis veniet tibi fames : aut 
tribus mensibus fugies adversarios tuos, et illi te per- 
sequentur : aut certe tribus diebus erit. pestilentia $m 
terra tua (11 Reg. xxiv, 12, 15). Nam arctatus tali 
conditione, et volens magis incidere in manus mise- 
ricordis Dei quam hominum , septuaginta milliorum 
populi sui strage humiliatur, et ni pro contribulibus 
apostolicze charitatis affectu, ut illos plaga non tau- 
geret, mori optasset, dicendo, Ego sum qui peccavi, 


B ego pastor inique egi : isti qui oves sunt, quid pecca- 


runt? Vertatur, obsecro, manus tua contra me (Ibid., 
47); inconsideratam eordis elationem propria morte 
piaret. Nam quid Scriptura in consequentibus de 
fllio ejus narrat? Fecit, inquiens, Salomon quod non 
placuerat coram Domino, et non adimplevit ul sequere- 
tur Dominum sicut pater ejus. Dizit Dominus ad eum : 
Quia habuisti hoc apud te, et non custodisti pactum 
meum et pracepta mea .qu& mandavi tibi, disrumpens 
scindam regnum tuum , οἱ dabo illud servo tuv 
(111 Reg. xi, 6, 41). Quid duobus sacrilegis (eque 
ut isti sunt) Israel regibus Hierobozx et Baas:xe aeci- 
dit audite, quibus sententia Domini dirigitur peg 
prophetam ita dicentis : Propter quod magnificavi te 
principem super Israel, quia exacerbaverunt me in 


guum uum ultra consurget (1 Reg. xm, 15, 14). C vanis eorum (111 Heg. xiv, 7). Ecce ego. suscito post 


Quid ergo simile hujus teropoeris sceleribus, adulte- 
rjumpe vel parricidium fecit? Nullo modo. Sed 
jussionis ex parte mutationem; quia, ut bene quidam 
nostrum ait : Non agitur de qualitate peccati, sed de 
irensgressione mandati. Itemque illam objecta, velut 
putabat, purgantem, et apologias, ut generi humano 
moris est, sagaciter hoc modo annectentem, imo 
audivi vocem Domini, et ambulavi in. via per quam 
, misit me (I Reg. xv, 90), tali animadversione mulcta- 
yii : Nunquid yult, inquit, Dominus holocausta aut 
ticimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Me- 
Bor est enim obedientia quam victime, et audire magis 
quam offerre edipem arietum. Quoniam sicut peccatum 
ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatrice 


Baasam. et post domum ejus, et tradam domum ejus 
sicut domum Hieroboe Nabath. Qui mortuus [uerit de 
suis in civitate, comedent eum canes, et mortuum cor- 
pus illius ἐπ campo comedent volatilia coli (III Reg. 
xvi, 5, 4). Quid illi quoque scelerato regi Israel isto- 
rum commanipulari (cujus colludio et uxoris dolo 
Naboth innocens propter paternam vineam oppres- 
sus est) sancto ore illius Helix atque ignifero Do- 
mini alloquio instructi, minatur ita dicente? Occi- 
disti, insuper et possedisti. Et post hec addes : Hac 
dicit Dominus : In loco hoc in quo linxerunt cauei 
sanguinem Naboth, lambent quoque tuum sanguinem 
(111 Reg. xx1, 19). Quod ita factum fuisse certissuna 
ratione constat. Sed ne forte secundum supradictum 


molle acquiescere. Pro eo ergo quod abjecisti sermo- p) Achab spiritus mendaz loquens vana in ore propheta- 


nem Domini, abjecit et te, ne sis rex (Ibid., 22, 95). 
Et post pauca : Scidit, inquit, Deus regnum Israel a 
ie hodie, et dedit illud proximo tuo meliori te. Porro 
irismphator in. Ierael non parcet, et ponitudine non 
flecielur : neque enim homo est ut agat paenitentiam 
(Jbid., 88, $9) (cabauditur, super duris malorum 
precordiis). Notandum ergo est, quod dixit scelus 
sdelolatrie esse, nolle Deo acquiescere. Non ergo sibi 
scelerati isti, dum non gentium diis perspicue litant, 
subplaudant : siquidem conculcantes porcorum more 
pretiosissimas Christi margaritas, idololatre sunt. 
Sed licet hoc unum exemplum ac si invictus astipu- 


rum (111 Reg. xxn, 22) vestrorum seducat vos, ne 
sermones Mich: propbete audiatis, Ecce permisil 
Deus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum 
tuorum qui hic sunt; et Dominus locutus est coníra tt 
malum (Ibid., 25). Nam et nunc certum est, aliquos 
esse doclores contrario spiritu repletos, et magis 
pravam voluptatem quam veritatem asserentes, quo- 
rum, verba super oleum molliuntur, et ipsa sunt jacula 
(Psal. iv, £2); qui dicunt, paz pax, et non. erit in 
peccatis permanentibus paz (Jer. vi, 14; viu, 11), ut 
alibi propheta dicit : Non est gaudere impiis, dicii 
Dominus (Isa. xyvus, 229; 1vu, 2f). 


! Bapc et sequentia. parepthesi cenelusa omittuntur in Bibl. PP. Paris. 


$51 


LIBER QUERULUES. PARS H. EPISTOLA. 


$58 


1. Azarias quoque filius Obed ad se revertenu de A Manus, inquiens, uestre sanguine plena eunt. Simul- 


ezxede decies centenum millium exercitus ZEthiopum 
locutug dicens : Dominus vobiscum est, dum estis 
Cun ipso ; et si exquisieritis eum, invenietur a vobis : 
et &i derefiqueritis eun, derelinquet vos (11. Par. 
xv, 2). Nam si Josaphat ferens presidium iniquo 
regi ita ab Jehu propheta Ananie filio increpatur, 
dicente : Si peccatorem tu adjwsas, aui quem. Domi- 
uus odif, tu diligis? propterea ira. Domini est auper 
te (11 Par. xyx, 9, : quid illis qui propriis scelerum 
suorum crinicglis compediuntur, flet? Quorum nes 
ReceasQ eat (si in acie dominica volumus dimieare) 
peocat3 odissa, nan apimas, dicente Psalmista : Qui 
diligiós Dominum, edite malum. ( Pool. xci, 10). 
Quid ad supradieti Josaphat filium currus ei anriga 


que ostendens quomodo placaretur, ait ; Lauwini, 
tmundi estote, auferte malum cogitationum vestrarum 
ab aculis meis : quiescite agere perverse. Discite bene- 
[acere, quaerite judicium, subvenito opptesso, judicate 
pupillo (Ibid., 16, 17). Quasi placoris vicissitudinem 
adjungens, ait : Si fuerint peccata vestra ut coccinum, 
quasi niz dealbabuniur : et si (uerint rubra quasi wer- 
wiculus, velut [ana alba erunt. Si volueritis et audieri- 
tis me, bona terr& manducabitis. Quod εἰ molueritis ei 
me prevocaverilis ad iracundiam, gladius devorabit 
ves ([bid., 13, 20). Accipite veracem publicumque 
astipulatorem, boni malique vestri retributionem abe- 
que ullo adulationis fuco, pen ut parasitorum vene- 
raía vestrorum venena ia aures sibilant ora, testan- 


Israel propheta Elias, Joram scilicet parricidam , qui B tem : Principes tui indoles, soci. [urum, omnes dili- 


egregios fratres suos, nt pro ipsis regnaret , spurius 
trucidavit, effatus est3 Sic dicit, inquit, Dominus 
Deus patris twi David : Eo quod non apmbulaveris in 
vía Josaphat patris tui et in. viis Ago regis Juda, et 
ambulasti in viis regum Israel, et stuprose * ut gessit 
demus Achab, et fraires t10s filios Josaphet meliores 
ta in(erfecisti; ecce Dominus percutiet plaga magna 
te et filios tuos (11 Par. xx1, 18, 14). Et post pauca : 
Et tu eris in magna valetudine, in languore ventris 
tui, donec exeat venter tuus cum ipsa infirmitate de die 
ex die (Ibid., 15). Et ad Joam regem Israel, ut vos, 
derelinqnentem Dominum, quid Zacharias filius Joia- 
ἐξ vatis minatus sit, ^ttendite; qui surgens populo 
dixit : Hec dicit Dominus : Quid prateritis precepta 
Domini, et non prosperamini? Quia dereliquistis Do- 
minum, et derelinquet vos (1I Par. xzrv, 20). Quid de 
auctore prophetarum Isaia dicam, qui proocumium 
propbetix sme vel visionem ita exorsus est, dicenst 
Audite, coli, auribus et percipe terra, quaniam Domi- 
uvs locutus est : Filios enutrivi et exallavi ; ipsi autem 
spreuerunt me, Cognovii bos possessorem suum, el 
asinus presepe domini διῇ : Israel autem me nan co- 
gnovit, et populus meus non intellexit (1a. 1, 2, 4). 
Et post pauca minas meritas tante insipientia 
aptans : Derelinquetur, inquit, fiia Sion ut taberna- 
culum in vinea, el sicut tugurium in cucumerario, sicul 
civitas qua vastatur (Ibid. , 8). Et principes speoiali- 
ler conveniens ait : Audite verbum Dowini, principes 
Sodomorum, percipite legem. Domini, populus (ο- 
morrha (Ibid., 10). 

8. Notandum $a2ne, quod iniqui reges principes 
Sodomorum vocentur. Probihens namque Dominus 
&acrificia et dona sibi a talibus offerri (et noe inhian- 
tes suscipimus que Deo ab omni natiope sunt non 
placita, eademque egenis et pene nihil habentibus 
distribui in permiciem nostram non sinimus) cum 
latis divitiis oneratis sordibus peceajerum intentis 
àit : Ne offeratis ultra sacrificium frustra : incensum 
abominatio est miki (1bid., 18). temque denuntiat : 
Et cum axtenderitis manus vestras, avertam oculoa 
INCOS ἃ vobis; et cum multiplicaveritis orationem, non 
exaudiam (Ibid., 15). ΕΔ hoc quare faeit, ostendit : 


! Sic Bibl. PP. Paris. At edit. Oxon. et atupore sc : nullo gegsu. 


guní munera, aeolantur reiributiones : pupillo non 
judicant, causa vidua non ingreditur ad eos. Propter 
hec ait Dominus exercituum fortis Israel : Heu! con- 
$olabor super hostibus meis, et vindicabor de inimicis 
qis : — el cogterentur scelerati ei peccatores simul, 
eí emnes qui dereliquerunt. Dominum cousumentur 
(Ibid., 93, 24, 28). E infra : Oculi sublimes hominis 
kumiliabuntur, αἱ incurvabitur altitudo virorum (Isa. 
n, 11). Et iternm : Ve impio in malum : reiributio 
enim uuanuum ejus fiet ei (Ioa. m, 11). Et post pauca : 
Ve qui consurgitis mane ad ebrietatem sectandam, εἰ 
ad polandum usque ad vesperam ui vino estuetis. Ci- 
hara, et lyra, et tympanum, ei Libia, et vinum in con- 
wtiis vesiris : ἐξ epus Domini non respicitis, et opera 


C manuum ejus non consideratis. Propterea captivus 


ductus esi populus meus, quia non habuit. acientiam, el 
upbiles ejus interierunt fame, εἰ multiludo ejus. sit 
ezaruit. Propterea dilatavit infernus animam suam, et 
aperuié 0s suum. absque ullo termino : et. descendent 
fortes ejus, ei populus. ejus, et sublimes gloriosique 
ejus ad eum (Isa. v, 11, 14). Et infra: Ve qui po- 
lentes esiis ad bibendum vinum, et viri fortes ad mi- 
ecendam | ebrietatem : gui. justificatis impium pro mu- 
neribus, ei jusiitiam just aufertis ah eo. Propter hoc 
sicut devorat stipulam lingua. ignis, et calor lamme 
exurit : sic radix eorum quasi favilla erit, εἰ germen 
eorum ui pulvis ascendet. Abjecerunt. enim legem Do-. 
mini exercituum, et. eloquium. Sancti Israel. despexe- 
runt. In omnibus his nan. est aversus furer Domini, 


D sed ad&uc manus ejus extenta (Ibid., 22-25). 


9. Et post aliquanta de die judicii et peccatorum 
ineffabili metu disceptans ait : Ululute quia prope est 
dies Domini (si tunc prope erat, quid uunc putabi- 
tur?), quia vastitas a. Deo veniet. Propter hoc omnes 
manus dissolventur, et omne cor hominis tabeecet οἱ 
conteretur : torsienes ei dolores tenebunt ; quasi partu« 
riens dolebunt. Unusquisque ad proximum suum. stu- 
pebit : facies combusta vultus illorum. Ecce dies Do- 
mini veniet crudelis, εἰ indignationis plenus et ire 
furorisque, ad ponendam terram in. solitudinem , el 
peccaiores ejus conterendos de ca. Quoniam stelle 
celi et eplender catum non. expandeni (umen suum ὃ 


GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


400 


obtenebrabitur sol in ortu suo, et luna. non splendebit A cognoverunt, et non est judicum 1n gressibus eorum. 


"n fempore suo. Et visitabo super orbis mala, et contra 
impios iniquitatem ipsorum, et quiescere faciam super- 
biam infidelium, el arrogantiam fortium hwumiliabo 
(Isa. xm, 6, 11). Et iterum : Ecce Dominus dissipa- 
bit terram, et nudabit eam , et affliget faciem ejus, et 
disperdet habitatores ejus. Et erit sicut. populus sic 
sacerdos, et sicut servus sic dominus ejus , sic ancilla 
sic domina ejus, sicut emens sic ille qui vendit, sicut 
fenerator sic ille qui mutuum accipit, sicut qui repetit 
sic qui debet. Dissipatione dissipabitur terra, et dire- 
ptione predabitur : Dominus enim locutus est verbum 
hoc. Luxit et defluxit terra, defluxit orbis, infirmata 
est ab habitatoribus suis : quia transgressi sunt leges, 
mutaverunt jus, dissipaverunt fedus sempiternum. 


Semite eorum incurvata sunt eis : omnis qui calcat $n 
eis, ignorat pacem. Propter hoc elongatum est judi- 
cium a. vobis, et non. apprehendet vos justitia (Ibid., 
6, 9). Et post pauca : Et conversum est retrorsum 
judicium, et justitia longe stetit : quia corruit in platea 
veritas, et quitas non potuit ingredi. Et facta est ve- 
ritas in oblivione : et gui recessit a malo, prede patuit. 
Et vidit Dominus, et non placuit in oculis ejus, quia 
nom est judicium (Ibid., 14, 15). Hucusque [5215 
prophete pauca de inultis dixisse sufficiat. 
40. Nunc vero illum, qui priusquam formaretaor 
in utero prescitus, et priusquam exiret de vulva 
sanctificatus, et in cunctis gentibus propbeta positus 
est, Jeremiam scilicet, quid de populo insipiente ri- 


Propter hoc maledictio vorabit terram (Isa. xxiv, p gidisque regibus pronuntiaverit, parumper attenden- 


1, 6). Et infra : Ingemiscent omnes qui letantur cor- 
de, cessabit gaudium iympanorum , quiescet. sonitus 
latantum, conticescet dulcedo cithare , cum cantico 
non bibent vinum, amara erit potio bibentibus illam. 
Attrita est civitas vanitatis, clausa est omnis domus 
nullo introeunte. Clamor erit super vino in plateis, 
deserta est omnis lelitia, translatum est gaudium ter- 
re, relicta est in urbe solitudo, et calamitas opprimet 
portas : quia hec erunt in. medio terre, et in. medio 
populorum (Ibid., 1, 45). Et post pauca : Pravari- 
cantes pravaricati sunt, et pravaricalione (ransgres- 
sorum pravaricati sunt. Formido, et fovea, et laqueus 
super te qui habitator es terre. Et erit : Qui fugerit a 
voce formidinis, cadet in foveam ; et qui se explicaverit 


tes audite, hoc níodo leniter verba initiantem. Εἰ 
factum est verbum Domini ad me, dicens : Vade et 
clama in auribus Hierusalem, et dices : Audite verbum 
Domini domus Jacob, et omnes cognationes domus 
Jsrael : Hcc. dicit Dominus: Quid invenervnt in. me 
patres vestri iniquitatis, qui elongati sunt a me, et am- 
bulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt; et non 
dixerunt :. Ubi esi qui ascendere nos fecit de terra 
4E gypti (Jer. n, 1, 2, 4, 5, 6)? Et post pauca : A se- 
culo confregisti jugum meum , rupisti vincula mea, 
dixisti : Non serviam. Ego plantavi te vineam electam, 
omne semen verum : quomodo ergo conversa es in pra- 
vum vinea aliena? Si laveris te nitro, et multiplicaveris 
tibi herbam borith, maculata es iniquitate tua coram 


de fovea, tenebitur laqueo : quia cataracte de excelsis (, me, dicit Dominus (Ibid., 20-22). Et infra : Quid vvl- 


aperte erunt, et concutientur (undamenta terre. Con- 
fractioue confringetur terra, commotione commovebi- 
tur, agitatione agitabitur sicut. ebrius, et auferetur 
quasi tabernaculum unius noctis; et gravabit eam ini- 
quitas sua, et corruet, et non adjiciet ut resurgat. Et 
erit : In die illa visitabit Dominus super militiam celi 
in excelso, et super reges terra qui sunt super terram, 
€t congregabuntur in. congregationem unius fascis in 
lacum, et claudentur ibi in carcerem, et post multos 
dies visitabuntur. Et erubescet (una, οἱ con[undetur 
&ol, cum regnaverit Dominus exercituum in monte Sion 
et in. Hierusalem, et in conspectu senum suorum fuerit 
glorificatus (Ibid., 16, 25). Et post aliquanta ratio- 
nem reddens, quamobrem talia minaretur , ita ait : 


tis mecum judicio contendere ἢ Omnes me dereliquistis, 
dicit Dominus. Frustra percussi filios vestros : disci- 
plinam non receperunt. Audite verbum Domini : Nwun- 
quid solitudo factus sum Israel, aut terra serotina? 
Nunquid obliviscetur. virgo ornamenti sui, aut sponsa 
fascie pectoralis suce? Populus vero meus oblitus est 
mei diebus innumeris (Ibid., 29-53). Quia stultus est 
populus meus, me non cognovit: filii insipientes sunt 
et vecordes : sapientes sunt ut faciant mala, bene ax- 
tem facere nescierunt (Jer. 1v, 22). Tum propheta ex 
Bua persona loquitur dicens : Domine, oculi tai respi- 
ciunt fidem : percussisti eos, et non doluerunt : attri- 
visti eos, et noluerunt accipere disciplinam (Jer. v, 5). 
ltemque Dominus : Annuntiate hoc domui Jacob, el 


Ecce non est abbreviata manus. Domini, ut salvare p auditum facite in. Juda dicentes : Audi, popule stulte, 


nequeat; neque aggravata est auris ejus, uL non exau- 
diat. Sed iniquitates vestre diviserunt inter vos etl 
Deum vestrum, et peccata vestra absconderunt faciem 
ejus a vobis ne exaudiret. Manus enim vestre pollute 
sunt sanguine, et. digiti vestri iniquitate : labia vestra 
locuta. sunt. mendacium, et lingua vestra. iniquitatem 
fatur. Non est qui vocet justitiam, neque est qui judi- 
cet vere : sed confidunt in nihil, et loquuntur vanitates, 
et conceperunt. dolorem, et pepererunt iniquitatem 
(Isa. 11x, 1, 4). Et infra : Opera eorum inutilia, et 
opus iniquitatis in. manibus eorum. Pedes eorum in 
malum currunt, et. festinant ut effundant sanguinem 
innocentem. Cogitationes eorum cogitationes inutiles : 
vastitas εἰ coniritio in viis eorum, et viam pacis non 


qui non habes cor; qui habentes oculos non. videtis, 
et aures, eL non auditis. Me ergo non timebitis, ait Do- 
minus, et a (acie mea non dolebitis? qui posui arenam 
terminum - mari, preceptum. sempiternum «quod. non 
prateribit : et commovebuntur, et non poterunt: intu- 
mescent fluctus ejus, et non transibunt illud. Populo 
autem huic factum est cor incredulum et exasperans, 
recesserunt et abierunt : et non dizerunt in corde suo: 
Metuamus Dominum Deum nostrum (Ibid., 20-24). Et 
iterum : Quia inventi sunt in. populo meo impii insi- 
diantes quasi aucupes , laqueos ponentes et pedicas ad 
capiendos viros. Sicut decipula plena avibus, sic domus 
eorum plene dolo : ideo magnificati sunt et ditati : in- 
crassati sunt. et impinguati, et praeterierunt. sermones 








S51 J UBER QUERULUS. PARS Ii. EPISTOLA. 503 


meos pessime : Causmm pupitti won direzerunt, et judi- A Quare venerunt mala hec? Propter multitudinem inb- 


cium pauperum non judicaverunt. Nunquid super. his 
non visitabo, dicit Dominus? eut super gentem. hujas- 
modi non ulciscetur anima moa (Jerem. v, 20-29)? 
' 48, Sed absit ut vobis eveniat quod sequitar : Lo- 
quere ad eos omnia verba hec, et non audient te: et 
vocabis eos, et non respondejunt tibi. Et dices ad eos: 
Hec est gens qua non audivit vocem Domini Dei sui, 
nec recepit disciplinam : periit fides, et ablata est de 
ore eorum (Jer. vin, 27, 28). Et post. atiquanta : Nun- 
quid qui cadit, non resurget; οἱ qui. aversus cst, mon 
revertetur ? Quare ergo avereus est. populua iste in. Je- 
rusalem averstone contentiosa? Apprehenderunt men- 
dacium, et noluerunt. reverti. Attendi et. auscultavi : 
ssmo quod bonum est loquitur. Nullus eet. qui agal 


quitatis tug. Si mutare potest /Ethiops. pellem euam, 
aut pardus varietates suas , et voe poteritis benefacere, 
cum didiceritis malum (Jer. xw, 32, 25) : (subaudi- 
tur) quia non vultis. Et infra: Hec dicit. Dominus 
populo huic, qui dilexit movere pedes suos, et non quie 
vit, et Domino non placu : nunc recordabitur  ini- 
quitatum eorum, et visitabit peccata eorum. Εἰ dixit 
Dominus ad me: Noli orare pro populo isto in bonum. 
Cum jejunaverint, non exaudiam. preces eorum : et e$ 
obtulerint holocausta et vielimas, nom suscipiam sa 
(Jer. xiv, 10-19). Et iterum : Et dixit Dominus ad 
me : Si steterit Moyses et. Samuel coram me, non est 
anima moa ad populim istum. Ejice illos a [acie mea, 
et egrediantur (Jer. xv, 1). Et post pauca : Quis mi- 


penitentiam. auper peccato suo, dicens : Quid. feci? p serebitur tui, Jerusalem? aut quis. contristabitur pro 


Omnes conversi sunt ad cursum. suum, quasi equus 
impetu vadens ad prelium. Milvws in celo cognovit 
tempus suum : tiriar et hirundo et ciconia custodierunt 
tempee adventus sui : populus autem meus non cogno- 
eit judicium Dei (Jer. vui, 4-7). Et tam vehementi 
sacrilegiorum cscitate et ineffabili ebrietate propheta 
conterritus, et deflens eos qui so ipsos non deflebant, 
(αἱ et nunc infelices tyranni agunt) optat sibi auelio- 
nem fletuum a Domino concedi, hoe modo dicens : 
Super contritione filie populi mei contritus sewn : εἴμ" 
por obtinuit me. Nunquid reeina non ect in Gelaad, 
evt medicus non est ibi? Quare ergo non obducta est 
citatriz fle populi mei (Ibid., 91, 32)? Quis dabit 
capiti meo aquam et oculis meis foutem lacrymarum, 


te? ant quis ibit ad rogandum pro pace tua? Tu reli- 
quisti me, dicit Dominns, et. retrorsum abüisti : et ex- 
tendam manum moam euyer to, et interficiam te (Ibid., 
5, 6). Et post aliquanta : Hac dicit Dominus : Ecce 
ego fingo contra ves cogitationem : revertatur. unus- 
quisque a via sua mala, et dirigite vias vestras et stu- 
dia vestra. Qui dixerunt : Desperamus : post cogitatio- 
nes nosiras ibimus, et unusquisque pravitatem. cordis 
sui mali faciemus. Ideo hae dicit Dominus : Interró- 
gete gentes : Quis audivit talia horribilia, que fecit 
nimis virge Israel? Nunquid deficiet de petra agri mis 
Libani, aut velli poseunt aqua erumpentes frigide de- 
fluentes ? Quia oblitus est me populus meus (Jer. xvm, 
11-15). Et post aliquanta, optione proposita Jequi- 


et plorabe die ac nocie interfectos filie populi mei? c; tat dicens: Hec dicit Dominus : Facite judicium et 


Quis dabit mihi in eolitudine diversorium viatorum, et 
derelinquam populum meum, et recedam. ab eis? quia 
ontnes adnalteri sunt, cetus pretwricatorum. Ei esten 

derunt. linguam suem. quasi. órcum. mondacii et non 
veritatis; conferta sunt in. terra, quia de malo ad 
malum egressi aunt, εἰ me non cognoverunt, dicit Do- 
minus (Jer. 1x, 1-5). Et iterum : Et dizit Dominus: 
Quia dereliquerunt legem. meam quam dedi eis, et non 
audierint vocem meam, et non. ambulaverunt in ea, et 
abierunt post pravitatem cordie sui; idcirco hec dicit 
Domixus exercituum. Deus Israel : Ecce ergo. cibabo 
populum istum absynthio, et potum dabo eis aquam 
fellis. (Jer. 1x, 15-15). Et post pauca (quod etiam 
crebrius stylo propheta adjenxit dicens ex pervona 
Dei) : Tx ergo noli orare pro populo hoc, et ne assu- 
mas pro eis laudem et orationem: quia non. exaudiam 
in tempore. clamoris eorum ad me, et afflictionis eo- 
fum (Jer. x1, 14). 

12. Quid ergo nunc infausti duces facient? [lli 
pauci invenientes viam angustam, amota spatiosa, 
prohibiti a Deo ne preces pro vobis fundant perseve- 
rantibus in malis, et tantopere incitantibus; queis 
econtrario ex corde ad Deum repedantibus, Deo no- 
lente animam hominis interire, sed retractante, ne 
penitus pereat qui abjectus est, vindictata nom po- 
twissent. inducere: quia nec Jonas, et quidem eum 
multum concupiverit Ninivitis propheta. Sed omissis 
interim nostris, audiamus potius quid prophetica tuba 
Persultet : Quod si dixeris, inquiens, in corde 3wo : 

l'ArRoL. l.XIN. 


justitiam, et liberate vi oppressum de mans calumnia- 
loris : et advenam, εἰ pupilfum, et vidwim nolile con- 
tristare, neque opprimatis inique : et sanguinem inno- 
centem ne effundatis. Si enim facientes feceritis ver- 
bum istud, ingredientur per portas domus hujus reges 
sedentes de geuere David super thronum ejus. Quod si 
non audieritis verba hec, in. memetipso juravi, dicit 
Dominus, quia in solitudinem erit domus hec (Jer. 
xu, 2-5). Et iterum (de rege enim scolesto loque- 
batur) : Vivo ego, dicit Dominus : quia si fuerit Jecho- 
nias annulus in manu dextera mea, inde evellam eum : 
et dabo ἐπ manu querentium animam ejus. ( Ibid., 
24, 25). 

43. Sanctus quoque Habacuc proclamat dicens : 


p Ve qui edificant civitatem in sanguine, et pre parant 


civitatem in iniquitatibus, dicentes : Nonne heec sunt a 
Domino omnipotente? Et defecerunt populi mutti in 
igne, εἰ gentes multz minorate sunt (Habac. n, 13, 
15). Et ita. pre^betiam querulus incipit : Usquequo 
clamabo, et non exaudies? vociferabor ad te? Ut quid 
mihi dedisti labores et dolores inspicere, miseriam et 
impietatem contra me? Et factum est judicium, et judex 
accepit. Propter hoc dissipata est ler, et non perduce 
tur ad finem judicium (Habac. 1, 2-4). Sed οἱ beatus 
Osee propheta, attendite quid loquatur de prineipibus 
dicens : Pro eo quod transgressi sunt. paetum. meum, 
et adversus legem meam tulerunt, et exclamabant : 
Cognovimus te, quia. adeersum sis Israel. Bonum wt 
iniquum persecti. stunt. Sibi regnaverunt, et won. pet 
12 


ΟἹ 4. SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


564 


84: Lennerunt principatum, nec me. agnoverunt (Ose. A non poteri eximere eos in die irm Domini. Etin igne 


vim, 1-5). Sed et sanctum Amos prophetem boe 
medo misantem audite: In (ribus impietalibue filio- 
rum Juda, et in. quatuor won aseriam eos: propter 
quod repulerunt legem Domini, et precepta non custo- 
dieruni ; oed. seduszerunt eos vana eorum ΕἸ emittam 
ignem super Judam , et comedet. (undamenia Jerusa- 


lem. lH c dicit Deminus : 1n tribus impietatibus lsrael, 


et in quatkor non averiam eos : propter quod tradide- 
. ψακί pre pecunia justum, et pauperem pro ceiciamenis 
qua calciant super pulverem terre : εἰ colaphis cegde- 
bant capiia paxperum, εἰ viam. humilium. declinaee- 
runi (Amos u, 4-7). Et post pauca : Quaerite Domi- 
wum, ei viveris : ut non. reluceat. sicul. ignis. domua 
Jeseph,.et comedat eam, nec erit qui exatinguat. (Amos 


zeli ejus consumelur. omnis lerra, quando consumma- 
tionem εἰ solitudinem. faciet. Dominss super omnes 
commorantes in terram (Sophon. 1, 14-18). Convenite 
et conjungimini gens. indisciplinala, priusquam efficia- 
mini sicut flos precteriens, priusquam veniat super vos 
ira Domini (Sophon. n, 1, 2). Et quid Aggxus san- 
ctus propheta dicat, altendite : Ilee dicit Dominus : 
Semel ego movebo colum el terram, et mare et aridam : 
el averiam regnum, et exterminabo vir(utem regnorum 
gentium, et averiam quadrigas et ascensores (Agg. v, 
22, 23). Nunc quoque quid Zacharias füius Ad ὁ 
propbeta electus dixerit, intuemini, boc modo pro- 
pbetiam suam exordiens : Rerertimini ad me, et re- 
vertar ad voa, dicit Dominus: ei nolite tales essc sicut 


v, 6). Qui Amos probibitus ne prophetaret in lerael, p patres sestri, quibus imputaverunt prophete priores 


absque adulationis tempore respoudens : Non eram, 
inquit, ego propáeta, nec filius prophete : sed erum 
pastor caprarius vellicans sycomoros. Et suscepi me 
Dominus ab ovibus, et dixit Dominus ad me : Vade εἰ 
prophetisa in plebem meam Jerael. Et nunc audi ver- 
bum Domini (regem namque alloquebatur) : Τὰ di- 
cis : Noli prophelare in Israel, et non cengreges turbas 
in deum: Jacob. Propter quod hac dicii. Dominus : 
User tua i civitae nuretricabitar, el βἢϊ tui ei fih 
tue gladie cadent, el terra tya. [uniculo metietur : el 
tw in terra iaunda morieris; Jarael. autem. captivus 
ducetur a terra sua (Amos vii, 14-17). Et infra : Audite. 
itaque hat, qui contribulatis immane pauperem, et do- 
uinationem exercetis ín inopes super terram ,. qui di- 


citis: Quando transibit mensis ut aequiramus, et. sab- C, 


bata «4 aperiamus thesauros (Amos vini, 4, 5) ? EX post 
pauca : Jurat.Dominus contra. superbiam Jacob, εἰ 
obliviscetur in contemplione opera vesira; eL in his non 
coniurbebitur terra, et lugebit omnis qui commorabi- 
tur in ea, et asceudet. sicut. flumen consummatio? Et 
convertam dies (estos vestros in luctum, el injiciam in. 
omnem lumbum cilicium, et in omne caput decalvatio- 
nem : εἰ ponam eum sicut. luctum dilecti, et eos qui 
cum eo sunt, sicul diem mororis (Ibid., 1, 8, 10). Et 
iterum : Gladio morientur emnes peccatores . populi 
mei, qui dicunt : Non appropinquabunt neque venient 
super nos mala (Amos 1x, 10). 

14. Sed et sanctus Michzeas vates, attendite quid 
sit effatus : Audi, inquiens, tribus. Et quid exornubit 


dicentes : lac dicit Dominus omnipotens (Zach. 1, 5, 
4). Et infra : E! dizit ad me angelus : Quid tu vides? 
Εἰ dizi : Falcem ego video volantem longitudinis cu- 
bitorum viginti : maledictio que procedit. super (aciem 
totius terra ; quoniam omnis fur ez ea usque ad. mor- 
tem punietur. Et projiciam eun, dicit Dominus omni- 
potens ; et intrabil in demum [uroris εἰ in domum jura- 
liexis iu nemine meo mendacium (Zach. v, 2-4). San-, 
eius quoque Malachias propheta dicit : Ecce dics 
Domini veniet succensa quasi caminus: et erunt omues. 
superbi et omnes (acientes iniquitatem ut stipula : et. 
inflammabiü eos dies adveuiens, dicit Dominus exerci- 
Dn, qua non relinquet ex. eig radicem el. germen 
(Mat. ιν, 1). 

15. Sanctus quoque Job, attendite, quid de prin-. 
cipio imoiorum et line disceptaverit, dicens : Propter 
quid impii vivunt , εἰ senperunt inhionesie ? ΕἸ semen, 
eorum secundum desiderium eorum, et filii eorum anie 
conspectum eorum, Et domus eorum (ruciuose sunt, et 
timor nunquam nec plaga Domini est super eos. Vacca. 
eorum non abortivit, et pre gnans eorum periulit par- 
lum , et non erravit , sed permanet sicut oves eterna. 
Et pueri eorum gaudent, et psalterium sumentes ct ci- 
tharam fnierunt in bonis vitam suam, in requiem in[e-. 
rorum derwierunt (Job xxi, 7-15). Numquid Deus, 
facta impiorum non respicit? Non ergo , sed lucerna 
impiorum exstinguelur : el. superveniet. eis eversio , et 
dolores tauquam parturientis eos ab ira tenebunt. Et 
erunt sicut palea a vento, et sicut pulvis quem abstulit 


civilatem ? Nunquid ignis? Et domus iniquorum .the- D turbo. Deficiant filiis ejus bona, videant oculi ejus oc- 


saurizans in. thesauros iniquos, εἰ cum injuria injusti- 
tiam. Si justificabitur in statera iniquus, el in sacello. 
pondera dolosa, ex quibus divitias in impietate reple- 
verunt (Mich. vi, 10-12). Sed et Sophonias propheta 
clarus, quas minas exoggeral, audite : Prope est, 
inquil, dies Domini magnus, prope et veloz valde. Yox 
diei Domini amara constituta est el. potens, dies ire 
dies ille, dies tribulationis et necessitatis, diea uubis et 
webula, dies tmba εἰ clangoris, dies miserig et exter- 
minationis, dies tenebrarum et caliginis super civitates 
firmas et super angulos excelsos. Et contribulubo ho- 
mines, et ibunt sicut cci, quia Domino peccaverunt : 
et effundam sanguinem. sicut. pulverem, et carnes. eo- 
rum sicut finium boum ; et argentum eorum. et. aurum 


cisionem suam , nec a Domino resolvetur. (Ibid. , 37, 
18, 20). Et post aliquanta de iisdem : Qui gregem, 
inquit, cum pastore rapuerunt, et jumentum orphano- 
rium abduxerunt, et bovem vidug pignoraverunt, et de- 
clinaverunt impolentes a via necessitatis. Agrum ante. 
tempus non suum demessi sunt : pauperes. potentium 
vineas sine mercede et sine cibo operati suat : nudos 
multos dormire (ecerunl sine vestimentis : tegmen ani- 
ine eorus abstulerunt. (Job xxiv, 2-4, 6, 7). Et post 
pauca : cum ergo sciret opera eorum, tradidit eos in 
tenebras : Maledicatur ergo pars ejus a terra : pariant 
planationes ejus aride. Retribuatur ergo illi sicut 
egit : contribuletur omnis iniquus. sicut. lignum | sine 
sanitate. In iracundia enim surgens impoleutem ev ΤΠ. 





308 


) e 
LMBER QUERULUS. PARS ἢ. EPISTOLA. - S60 


Propterea emm non credet de vita sua : cum infirmare A non morietur. Omnia delicta ejus quecunque fecit, non 


ceperil, non speret sanitatem, sed cadet in languorem. 
Multos enim Igsit superbia ejus ; εἰ marcidus factus est. 
sicut malva in. esiu , velut apica cun de stipula eua 
decidit (Job xxv, 18, 20, 22, 24). Εἰ infea : Quod si 
multi fuerint filii ejus, in occisionem erunt. Quod si 
collegerit μέ terram argeuigm , εἰ similiter ut lutum 
preparaecrit aurum , lc omnia justi. consequentur 
(Job xxvu, 14-17). Quid praterea beatus Esdras, 
propheta ille bibliotheca legis, minatus sit attendite, 
hoc modo disceptans : H«c dicit Dominus Deus : Nou 
parcet dexlera mea super peccaloree , nec cessabit. 
rhomplaa super effundentem. sanguinem. innocuum. 
euper terram. Ezibit ignis. ab ira mea , et devorabit 
[undamenta lerra, et peccatores quasi stramen incen- 


erunt : in eua. justitia quem (ecit, vita vivet. Nunquid 

voluntate volo mortem injusti, dicit Dominus, quam ut 

auriat oe & via mala οἱ vivat? cum cutem 86 conser» 

terit. justus a justitia sua, et. fecerit iniquitatem aecun- 

dum omnes iniquitates quas focit iniquus, omnes justitia - 
quas fecit, non erunt in memoria. In delicto suo quo. 
excidit, οἱ in peccatie suis quibus peccavit, morietur 

(Kaech. xvin, 20-24). Εἰ post aliquanta : Et scieut 

omnes gentes, quia propier peccata exa captiwi duci 

sunt domus Israel, co quod reliquerunt me. Et-averti 

faciam meam ab eis, et tradidi eos in manus inimicorum 

ejus, et omnes gladio ceciderunt. Secundum immundi- 

tias euas et secundum iniquitates suas feci illis, et eerti 

[aciem meam ab eis (Esech. xxsix, 25, 24). 


eum. Ve eis qui peccant , et non. observant mandata Ὁ 47. Hxc de sanctorum prophetarum minis dixisse 


mea, dicit Dominus : non parcam illis. Discedite, filii 
apostata, et nolite coMaminare sanctificationem meam. 
Novit Deus qui peccant in. eum; propterea tradet eos 
in mortefa et in oocisionem. Jam enim venerunt super 
orbem terrarum mala multa (IV Esdr. xv, 21-37). 
Inmmissus est gladius velut ignis; et quis csi qui recu- 
tief em? Nunquid recutiet aliquis. leonem esurientem 
in silva? aut nunquid ezstinguet ignem , cum. stramen 
incensum fuerit? Dominus Deus mitet mala; ei quis 
est qui recutiet ea? Et exibit ignis ex iracundia ejus ; 
et quis exstinguet eum? Coruscabit ; et quis non time- 
bit? tonabit; et quis non horrebit? Deus cuncta mina- 
bitur; et quis non terrebltur ? Α facie ejus tremet terra, 
et (undamenta matris fl'uctuantur in profundo (IV Esdr. 
xvi, 5.12). 

16. Ezechiel quoque propheta egregius, quatuorque 
evangelicorum animalium mirandue inspector, quid 
de sceleratis edixerit, attendite; cui primum Doimninus 
miserabililer plagam lsrael deflenti ait : Iniquitas 
domus Israel et Juda invaluit nimis , quia impleta eet 
terra iniquitate et immunditia (Ezech. ix, 9). Ecce ego 
sum : non parcet oculus. meus , neque  miserebor 
(Ezech. v, 8, 14). Et infra : Quoniam terra plena po- 
pulis, ei civitas plena iniquitate est : et avertam impe- 
tum virtutis eorum, et polluentur sancta eorur.. Exo- 
᾿ ratio veniel, el qu&ret pacem , et πον erit (Ezech. vn, 
25-25). Et post aliquanta : Factus est, inquit, sermo 
Domini ad me, dicens : Fili hominis, terra qua yec- 
caverit seihi ut. delinquat delictum , extendam manum 


sufficiat : pauca tantam de Sapientia Salomoni, qure 
adhortationem vel denuntiationem exprimant regi- 
bus, non minus quam minas, huic opusculo inserere 
necessarium duxi, ne dicant me gravia et importa- 
biliz in bumeros .hominum verborum opera velle 
imponere , digito autem meo ea , id est consolatorio 
affatu, nolle movere (Matth. xxu, 4). Audiamus ita« 
que quid propbeta dixit : Diligite, mquit, justitiam 
qui judicatis terram (Sap. t, 1). Hoe unum testimo- 
nium, si toto corde servaretur, abunde ad corrigen- 
dos patrio duces suíficcret. Nam si dilexissent justi-, 
tiam , diligerent utique fontem quodammodo et 
originem totius justitie , Deum. Servite Domino in 
bonitate, et in simplicitate cordis querite eum (Ibid.). 


C Heu! quis victurus est, ut quidam ante nos ait, 


quando jsta a civibus perficiantur, si tamen usquam 
perfici possunt ? Quoniam invenitur ab.his qui non 
tentant illum : apparet autem. es qui fidem habent in 
eum (Ibid., 2). Nam isl sine respectu tentant Deum, 
cujus precepta contumaci despectione contemnuat, 
nec fidem servant illi, cujus oraculis blandis vel ali-, 
quantulum severis dorsum versant et non fÍaciem., 
Perversa enim cogitationes separant α Deo (Ibid., 5).. 
Et hoc in tyrannis postri temporis perspicue depre-, 
benditur. Sed quid nostra mediocritas buic tam aperto 
sensui miscetur? Loquatur namque pro nobis, ut, 
diximus , qui solus verax est , Spiritus scilicet san- 
cius , de quo nunc dicitur : Spiritus autem sonctus, 
disciplina effugiet fictum (Ibid., 5). Et iterum : Quo- 


iR eam, et conteram ejus firmamentum panis, el emit- D niam Spiritus Dei replevit.orbem terrarum | (lbid., '1). 


Lam in eam (amem, et tollam de ea. hominem et pecora, 
Et ai sint tres viri isti in. medio ejus, Noe, Daniel et 
Job, non liberabunt eam : sed ipsi in sua justitia salvi 
erunt, dicit Dominus. Quod si etiam bestias malas in- 
ducam super terram et puniam illam, et erii in exter- 
minium ; et non eril qui iter [qciat a (acie bestiarum. 
Et tres viri ἐμὴ in medio ejus, vivo ego dicit Dominus, 
εἰ flii et βίδα ejus misercbuntur : sed ipel soli sali 
erunt, terra autem erit in interitum (Ezech. xiv, 12-16), 
Et iterum : Filius nan accipiet injustitiam patris, ne- 
qué pater accipiet injustiliaom Alii. Justitia jusié super 
ipsum erit. Et iniquus si avertat ee ab omnibus iniqui- 
lolibus quas fecit, et custodiat omnia mandata mea, et 
faciat justitiam et misericordiam multam, vita vivet el 


Et infra, finem malorum bonorumquo oeulato judi- 
cio prztendens , ait : Quomodo spes. impii tanquam 
lanugo est que a vento tollitur, et tanquam fumus qui 
α vento diffusus est, et lanquam apuma gracilis qug a 
procella dispergitur , et. tanquam. memoria. hespitis 
wnius diei pratereuntia. Justi autem in perpetuum wi- 
vent : et apud Deum est merces. illorum , εἰ cogitatio 
eorum apud Altissimum. 1deo accipient regnum deco- 
ría, εἰ diadema speciei de manu. Domini. Quoniam 
dexiera sua proteget eos, et brachio sancto suo defen- 
det illos (Sap. v, 15, 41). Dissimiles enim qualitatq 
sunt valde justi οἱ impii : nimirum , ut dixit Domi: 
nus : Eos qui honorant , inquiens , me, konarabo ; et 
qui me spermint, erunt. ignobiles (I Reg. i, 50). Sed 





e 
ΟΡ. SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANIBUE 


wanseamus ad cetera. Audite, inquit, omnes reges ot A non habemus In nobis iliud apostolicum, ut dicamus : 


intelligite ; discite judices finium terre : prabete aures 
vos qui continetis multitudinem , et placetis vobis in 
turbis nationum. Quoniam data est a Deo potestas vo- 
bis et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra, 
etcegitationes scrutabitur. Quoniam cum essetis ministri 
regni iliius, non recte judicastis , neque custodistis le- 
yem justitim , neque secundum voluntatem ejus ambu- 
lestis. Horrende et celeriter apparebii vobis; quoniam 
judicium dwissimum his qui presunt fiet. Exiguo 
euim conceditur misericordia : potentes autem potenter 
terwenta patientur. Non enim personas subirahet qui 
est omnium dominator ; nec reverobitur magnitudinem 
cujusquam, quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et 
equaliter cura est illi pre omnibus. Fortioribus auiem 


Optabam enim anathema esse & Chris'o pro fratribus 
meis (Hom. 11, 5) ; tamen illad propheticum 1040 
corde poesinius dicere : Heu! quia anima perit. EA 
iterum : Scrutemur vias nostras, et queranmus, ei re- 
vertamur ad Dominum (Thren. wy, 40, 41). Scd et illud 
Apostoli : Cupinus wuwumqufmque vestrum in visceribus 
Christi esse. (Philip. 1, 8). Cum enin libenter hoc in 
loco , ac si marinis ftuetibus jactatus , et in eptato 
evectus portu remis (si non tantos talesque maliize 
episcoporum vel exterornm sacerdotum, aut clerico- 
rum in nostro quoque ordine erigi adversus Deum 
vidissem monies, quos me secundum legem ceu testes 
primum duris verborum cantibus , dein popalum, si 
tamen sanctionibus inhsret, non ut eorporaliter intev. 


fortior instat cruciatio. Ad vos ergo, reges, hi sunt ser- p ficiantur, sed mortui vitiis vivant Deo, ne personarum 


mones mei , ut discatis sapientiam , && non decidatis. 
Qui enim custodierint justa, justificabuntur ; et qui di- 
diceriut sancta, eanctificabusgur (Sap. v1, 2-11). 

48. Hactenus cum regibus patrie non minus pro- 
pbetarum oraculis quam nostris sermonibus disce- 
'ptavimus, volentes eos scire qux propheta dixerat : 
Quasi, inquiens, a facie colubri fuge peccata. Si acces- 
seris ad illa, suscipient te dentes leonis : dentes corum 
interficicntes animas hominum (Eccli. xxs, 2, 5). Et 
iterum : Quam magna misericordia Domini, et propi- 
tiatio ejus convertentibus ad se (Eccli. xvn, 28)! Et si 





arguar exceptionis, totis necesse est viribus lapidare), 
verecundia (interveniente quiescerem. Sed mihi 
queso, ut jam in superioribus dixi , ab his veniam 
impertiri, qnorum vitam non solum lando, verum 
étiam cunctis mundi opibus przfero , cujusque me, 
Si leri possit, ante mortem eese aliquandiu partici- 
pem opto οἱ sitio , nostris jam nanc obrvallatis san- 
ctorum duobus elypeis Interibus invictis derso adver- 
sitalis menia , stabilito capite, pro galea adjutorio 
Domini fidissime contecto, crebro veracium velaiu 
vel alitent conviciorum cautes. 





PARS TERTIA. 
GILD/E INCREPATIO IN CLERUM. 


[-- E OE HR agora. 


ὌΔΡΟΥ PantUM. Incropatio in clerum.— Sacerdotes C dicam, licet inepta noh tam milil quam talia agenti- 


habet Britannia, sed insipientes ; quamplarimos mi- 
mistros, sed imprudentes ; clericos, sed raptores sub- 
dolos ; pastores, ut dicuntur, sed occisioni animarum 
lupos paratos; quippe non commoda plebi providen- 
&es, sed proprii plenitudinem ventris qusrentes : 
ecclesia domus habentes , sed turpis lucri gratia eas 
adeuntes; populos docentes, sed przebendo pessima 
exempla , vitia malosque mores; raro sacrificantes, 
et nunquam puro corde inter altaria stantes; plebem 
ob peecata non cerripientes , nimirum eadem agen- 
tes; przcepta Christi spernentes, et suas libidines 


modis ommbus iinplere curantes ; sedem Petri apostoli ' 


immundis pedibus usurpantes, sed merito cupiditatis 
in δυάδι traditoris pestilentem cathedram decidentes ; 


bus) humiliantes ; ecclesiasticos post h»c gradus 
propensius quam regna celorum ambientes, et ty- 
rannico ritu acceptos defendentes , nee tamen legi- 
timis moribus illustrantes ; ad prxcepta sanctorum 
(si aliquando duntaxat audierint qu:e ab illis smpis- 
sime audienda erant) oscitantes ac stupidos, et ad 
ludicra et ineptas secularium hominum fabulas , ac 
$i iter vke qux: mortis pandunt, strenuos et intentos ; 
pinguedinis gratia taurorum more raucos, et ad illi- 
cita infeliciter promptos ; vultus arroganter in akon 
habentes , et sensus conscientia remordente ad ima 
vel tartarum demersos : uno sane perdito denario 
moestos, οἱ ad unum inquisitum Letos : in apostolicis 
sanctionibus ob inscitiam vel peccatorum pondus 


veritatem pro inimico odientes , et mendaciis ae si D (ora etiam scientium obturantes) hebetes ac matos, 


eharissimis fratribus faventes; justos inopes immanes 
quaai angues torvis vultibus conspicantes, et scele- 
ratos divites abeque ullo verecundiw respectu sicut 
ecelestes ángelos venerantes; egenis eleemosynam 
. esse dandam summis e labiis prxedicantes , sed ipsi 
vel obolem on dantes; nefanda populi scelera ta- 
centes, et suas injurias quasi Christo irrogatss am- 
plificantes ; religiosam forte matrem seu sorores domo 
pellentes, δὲ externas veluti secretiori ministerio fa- 
mjliares indecenter levantes , vel potius (ut vera 


et in flexibus mnndialinm negotiorum mendacibus 
doctissimos : quorum de scelerata conversatione 
multos sacerdotio irruentes , potius vel illud pene 
omni pecunia redimentes, quam tractos, et in eodem 
veteri infaustoque intolerabiliam piacalorum coeno 
post sacerdotalem episcopatus vel presbyterii sedem 
(qui nec itidem usquam sederunt) ut pote indigne 
porcorum more volatantes, rapto tantum sacerdotali 
nomine, nec tamen tenore vel apostolica dignitate 
accepta ; sed qui nondum ad integram fidem sunt vel 





: 
LIBER QGUERULUS. PARS Ill. INCREPATIO IN CLERUM. 


510 


malorum penitentia idonei , quomodo ad quemlibet A libus, ut dixit Apostolus (Tit. 1, 12) , bestiis ventris 


ecdesiasticum (ut non dicam summum) convenien- 
tes , οἱ adepti gradum quem nonnisi sancli atque 
perfecti et apostolorum imitatores, et (ut magistri 
gentium verbis loquar) irreprebensibiles legitime et 
absque magno sacrilegii crimine suscipiunt? 

Cap. n. De cadem re. — Quid enim tam impium 
taroque scelestum est, quam ad similitudinem Simo- 
nis Magi (Act. vin, 18) , non intervenientibus licet 
interea promiscuis criminibus, episcopatus officium 
presbyterii terreno pretio , quod sanctitato rectisque 


moribus decentius acquiritur, quempiam velle mee- . 


cari? Sed in eo ieti propensius vel desperatius errant, 
quo non ab apostolis vel apostolorum successoribus, 
sed a tyrannis et a patre eorum diabolo facata et 


przstolaris? Blisne corrigeris, qui aeipsos non modo 
ad bona non incitant, sed secundum prophete ex- 
probrationem : Laboraa! ut iuique agant (Jer. 1x, 9)? 
Talibusne oculis illustraberis, qui lxec tantum avide 
gpeculantur, qux: preclive vitiis, id est tartari portis 
ducant? Vel certe secundum Salvatoris dictum 
(Matth. xv, 14), si non istos rapacissimos ut Arabie 
Jupos, ac δὶ Loth ad montem igneum Sodomarom 
imbrem fugeritis, czeci educti ἃ cxcis iu inferni fo- 
veam cadets. Sed forsitan aliquis dicat non ita omnes 
episcopi vel presbyteri ut superius comprehensi, quia 
non schismatis , non superbix , non immunditix in- 
famia maculantur, mali sunt : quod nec vehementer 
et nos diffilemur. Sed licet sciamus eos castos esse 


nunquam profutura emunt sacerdotia : quin potius B et bouos, breviter tamen respondebimus : Quid pro* 


velut culmen tectumque malorum omnium quoddam, 
quo non facile eis improperentur a quoquam admissa 
prisca vel nova, et cupiditatis gukeque desideria, ut 
pote propositi multorum facilius rapiant, scelestze 
vitz structure superponunt. Nam si talis profecto 
coemptionis conditio ab iinpudentibus istis , non di- 
cam apostolo Petro , sed cuilibet sancto sacerdoti 
pioque regi ingesta fuisset, eadem responsa accepis- 
sent qua» ab apostolo auctor eorumdem Magus Si- 
mon, dicente Petro : Pecunia tua tecum sit in perdi- 


. tionem (Ibid., 90). Sed forte, heu!. qui ambitores ἰδίοβ 


ordinant , imo potius humiliant , atque pro benedi- 
ctione maledicunt , dum ex peccaloribus non poni- 
Ventes, quod rectius fuerat, sed sacrilegos et despe- 
ratos faciunt, et. Judam quodammodo in Petri 
cathedra Domini traditorem , ac Nicolaum in loco 
Stephani martyris statuunt immundz hzreseos adin- 
 ventorem, eodem modo sacerdotio asciti sunt ; et idco 
non niagpopere detestantur in, filiis , quinimo venc- 
rantur, quod similiter ut patribus subinde venisse 
certissimum est. Etenim eos, si in parochiam, resi- 
&tentibus sibi et tam pretiosum quxstum deneganti- 
bus severe comessoribus, hujusmodi margaritam 
invenire non possint ; prsemissis ante sollicite nuntiis, 
transnavigare maria, terrasque spatiosas transmeare 
hon tam piget quam delectat; ut omnino talis spc- 
ces inzequiparabilisque pulchritudo, et, ut verius di- 
cam , diabolica illusio, vel venditis omnibus copiis 
comparetur. Dein cum magno apparatu magnaque 
phantasia vel potius insania repedantes ad patriam, 
.€X erecio erectiorem incessum pingunt, et dudum 
summitales montium conspicanies, nunc recte ad 
zihera vel ad summa nubium vellera, luminum se- 
midormitantes acies Bibrant , ac sese nova quedam 
. plasmata, imo diabolica organa , ut quondam Nova- 
tus Roma dominice mulctator margarits porcus 
niger, patrise ingerunt, violenter manus non tam ve- 
nerabilibus aris quam flammis inferni ultricibus, 
dignas in tali scbema * positi sacrosanotis Christi 
sacrificiis extensuri. 
. Car. m. De eadem ro : ubi proposita exempla de 
Henoch, Noe, Abraham, Melchisedech, Moysis, Pki- 
Qees et Jesu Nave. — Quid, tu infelix popule, a ta- 


* Forte schemate. 


fuit Heli sacerdoti (1 Reg. n, 11, 12; in, 13) quod se- 
lus non violaverit precepta Domini, rapiendo in fu- 
scinulis, antequam adeps Domino offerretur, ex ollis 
carnes , dum eadem mortis ira qua filii sunt muleta- 
tur. (1 Reg. ww, 1)? Quis rogo eorum ob invidiam 
melioris hoetize ccelestisque igne in cceloe evecta, ut 
Abel, occisus (Gen. 1v, 8); qui etiam mediocris verbi 
aspermautur convicium ? Quis perosws est. consilium 
malignantium , εἰ cum impiis non sedit (Psalm. xxv, 
5), ita ut de eo veridice quasi de Henoch diceretur : 
Ambularü Henoch cum Deo, et nou inveniebatur (Gen. 
v, 92), in mundi scilicet vanitate omnis poet idola 
proclive id temporis claudicare, relicto Deo, incipien- 
tis? Quis eorum salutari in arca. (hoc est nunc Ec- 


C clesia), nullum Deo adversantem , ut Noe diluvii 
tempore (Gen. vii, 7), non admisit; ut perspicue 


monstraretur. nonnisi innoxios vel poenitentes egpe 
gios in dominica domo esse debere? Quis victoribe, 
&olum , et in tricentario numero (hoc eat Trinitatis 
sacramento) liberato justo (Gey. xiv, 18), regu 
quinque victriciumque turmarum exercitum | ferales 
vincentibus, et nequaquam aliena cupientibus, sacri- 
&icium offerens , ut Melchisedech , benedixit 1 Quis 
sponte proprium in altari capite cx:dendum, ut Abra- 
bam, Deo jubente , obtulit filium (Gen. xxu, 1) ;. ut 
simile quoddam huic impleret Chris raandatam di- 
centis oculum dextrum scapndalizantem evelli debere 
(Matth. v, 29) ; et prophet: przecavoeref, se maledi- 
ctum esse gladium. et sanguinem prohibentem (Jer. 


D x,.via, 10)? Quis memoriam malefaeti de corde radi- 


citus, ut Joseph (Gon. 1, 15), evulsit2 Quis in monte 
cum Domino locutus , et. nequaquam concrepantibus 
tubis exinde perterritus (Exod. xix, 16), duas.tabu- 


. las cornutaroque faciem aepectu incredulis inhabilem 
. et horrendam tropico sensu, ut Moyses (Exod. xxxiv, 


29), advexit? Quis eorum pro peccatis populi ezo- 
rans imo de pectore clamavit, ut ipse, Domine, in- 
quiens , peccavit populus iste peccalpm grando; quod 
si dimittis , dimitte; alioquin dele we de libro tno 
(Exod. xxxu,51,53)? Quis zelo Dei accensus mirabili 
ad ultionem fornicationis sine dilatione sanando pee- 
niteptie medicamine stupri affectum , ne ira populo 
inardesceret, sicut Phinees sacerdos. (Num. xxv, 71 


511 GILD/E SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNL.£ 


271 


Psalm. cv, 51) , ut per hoc in zvo reputaretur illl A miatus nos, neque oppressisti, neque tulisti de msanu 


justitia, strenue consurrexit? Quis vero eorum vel in 


' exstirpationem usque ad internecionem de terra pro- 


missionis septem gentium morali intelligentia, vel ad 
constabilitionem spiritualis lerae] pro eis (Jos. xxiv, 
11) Jesum Nave imitatus est? 

* Cap. τν. Proponuntur Jesus et Phinees (seu potius 


Eleazarus), Jephte, Jedeon, Samsom et Sumuel. — : 


Quis eorum populo Dei finales terminos trans Jorda- 


" pem, ut sciretur quid cuique tribui conveniat, sicut 
'" supradicti, Phinees ἃ scilicet et Jesus (Jos. xix, 51), 
' sagaciter divisere, ostendit? Quis ut adversariorum 
' plebi Dei immunem prosternere gentium millia, uni- 


cam filiam qui propria voluptas intelligitur, imitans 
'et in hoc Apostolum dicentem : Non querens quod 


' ficium votiv:e p'acationis, ut Jephte, mactavit? Quis 
eorum ad conturbanda , fuganda sternendaque super- 
"barum gentium castra mysteriis Trinitatis, ut supra 


᾿ diximus, cum lagenas viris tenentibus (Judic. vn, 6, 


10, 20) egregias in manibus sonantesque tubas (id est 
propheticos et apostolicos sensus , ut dixit Dominus 
prophetze : Exalta quasi tuba vocem tuam (Isa. Lv, 
1]; et Psalmista de apostolis : In omnem terram exiit 
eonus corum | Psalm.xvis,5]) et lagenas splendidis:smo 
ighis lumine noctu coruscantes ( quie accipiuntur in 
. sanctorum corporibus bonis operibus annexis, et 
eancti Spiritus igni ardentibus,ut Apostolus: Habentes, 


alicujus quippiam (Ibid., δ). 

Car. v. Recensentur exempla Elie, Elisei et Isaia. 
— Quis eorum igne coelesti. centum superbos exu- 
rens , quinquaginta humiles servans (IV Reg. τ, 10, 
11, 15), et absque adulationis foco non Deum per 
prophetas, sed idolum Aecaron, consulenti mortem 
imminentem iniquo regi annuntians (Jbid., 16), om- 
nes prophetas simulaeri Baal (qui interpretati acci- 
piuntur sensus hunuani invidke , avaritie , ut jam 


' diximus, semper intenti) mecrone corusco, hoc est 


verbo Dei, ut Elias egregius vates, prostravit (111 Reg. 
xvni, 40), et zelo Dei commotus iniquorum terra 
imbres adimens setherales , àc si fortissimo penuriz 
clustello tribu& annis sexque mensibus obseratos 


' mihi utile est, sed quod multis, ut salvi Rant. (I Cor. B (111 Beg. xvn, 1) , fame, siti moribundos In deserto 
' x, 55), obviantem victoribus cum tympanis et choris 
^ (Judice. x1, 51), id est carnalibus desideriis, in sacri- 


conquestus est : Domine, inquiens, prophetas tuos 
occideruni, et altaria tua suffoderunt ; etegorelictus sum 


᾿ &9lts, et querunt animam meam (111 Reg. xix, 10)? 


Quis eorüm charissimum discipulum terrenis extra 
solitum ponderibus oneratum (IV Reg. v, 95) , que 
ante ea a se magnopere licet rogato ut acciperet de- 
specta fuissent (Ibid., 10), etsi non perpetua lepra, 
ut Elisceus , saltim expulsione mulctavit (JV Reg. v, 
27)? Et quis ex ilis puero in vitz desperatione 
testuanti, atque improviso super bellieo hostium ap- 
paratu civitatem in qua erant obsidientium tremefa- 
cto (1V Reg. vi, 15), inter nos (ut ille) anim: visus 
ferventi ezoratione ad Deum facta (ita ut intueri po- 
terit [Ibid., 11] auxiliarium ccelestis exercitus arma« 


inquit[/1 Cor. ,1v,T], thesaurum istum in vasis fictilibus) C, tofum curruum ceu equitum ignito vultu fulgentium 


post idololatrie luci (quod moraliter interpretatum, 
condens: et fuscre cupiditatis) succisionemsilvz(Judic. 
vi, 25), et evidentia figmenta Judaici velleris imbris 
ceelestis experti. (Ibid., $7), et geritilis, rore sancti 
Spiritus madefacti, fide non dubia, ut Gedeon, pro- 
cessit. (Judic. vn, 1) * Quis eorum mori exoptans 
mundo et vivere Christo (Philip. 1, 25), luxuriosos 
gentium convivas laudantes deos suos (Judic. xvi, 2» 
$5) (id est sensus extollentes divitias, ut Apostolus : 
Εἰ avaritia, inquit [GColoss.m,5], qua? est simulacrorum 
servitus) concussis duabus virtute brachiorum columnis 
(que intelliguntar in voluptatibus nequam anime 
carnisque , quibus domus human» omnis nequitio 
quodammodo pangitur ac fulcimentatur) tam innu- 


montem plenum) patefecit, et credere (Ibid., 16) 
quin fortior esset δὰ salvandum quam inimici ad 
pugnandum ? Et quis eorum corporis tactu (/V Reg. 
Iv, 94), mortui scilicet mundo, viventis autem Deo, 
alii diverso funere occubanti, procul dubio mortuo 
Deo, vitiis vero viventi, quasi supra dictus, proficiet ; 
ita ut statim prosiliens Christo grates pro sanitate 
agat cunctorum pene mortalium ore desperata? 
Cujus eorum earbone ignito de altari forcipe cheru- 
bin advecto (ut peccata sua delerentur bumilitate 
confessionis) labia, ut Isai, mundata sunt (/sa. v1, 
6, 7), et eflicaci oratione sibi adjuncta pii regis Eze- 
chi (IV Reg. xix, 4, 14; Isa. xxxvn, 1, 15), sup- . 
plantatione centum octoginta quinque míllia exerci- 


merabiles, ut Samson (Judic. xvi, 29,50), prostravit? p tus Assyriorum , nullo apparente vulneris vestigio, ' 


Quis orationjbus holocaustoque lactantis agni metum 
depellens (1/eg.vu,9), insperatas tonitruorum voees 
nubiumque inibres concitans (1 Heg. xi, 17), absque 
"adulatione regem constituens (1 Reg. x, 1, 25), eum- 
dem Deo non placentem abjiciens uncto pro illo me- 
liore in regno (1 Reg. xm, 14; xv, 28; xvi, 45) , ut 
Samuel, valedictarus popalo astabit hoc modo dieens : 
Ecce presto sum ; loquimini coram Domino et Christo 
eps, utrum bovem. cujsquam.— tulerim, an asinum; 
si quempiam calumniatus ewm, si oppressi aliquem, si 
dle manu cujusquam munus accepi. (I1 Reg. xu, 2, δ). 
Cui a populo responsum est dicente : Non es calum- 


Memoria lapsus auctor. Rescribe Elcazarus. 


sngeli manu, ut supradicti, prostrata sunt (IV Reg. 
xix, 65; Jea. xxvn, 56)? Quis eorum ob praecepta 
Dei et minas coelitus datas (Jer. 1, 17), veritatemque : 
vel non audientibus preferendam, squalores psxedores- . 


: que earcerum (Jer. xx, 2; xxxn, 2; xxxvn, 15; 


xxxvin, 6), et momentaneas mortes (Jer. xxvi, δ, 
14), ut beatus Jeremías, excepit? Et ne multa : Quis 
eorum , ut Magister gentium dixit (Hebr. x1, 57, 98), 
errare in. montibus, et in speluncis et in cavernis, 
lapidari, secari, totius mortis: genere pro nomine 
Domini attentari, sicut sancti prophet» , perpessus 
est? 





515 LIBER QUERULUS. PARS III. INCREPATIO IN CLERUM. 51} 
Car. vi. Deinde ex Novo Testamento Jacobus pri- A dispersiones ossium , discerptionesque membrorám, 


mus, Petrus et Paulus. — Sed quid iimmersmur in . 
. exemplis veteribus , ac δὶ non essent in novo ulia ? 


Audiant itaque nos qui abeque ullo labore angustum 
hoc iter Christians religionis , praento tantum sa- 


cerdotali nomine, intrare se putant, carpentes paueos 


flores, veluti summos, de extento sanciorum Novi 
Testamenti tironum ameenoque preto. Quis vestrum, 
qui torpetis potius quam sedetis legitime in sacerdo- 
tali sede, ejectus de concilio impiorum, post diver- 
sarum plagas virgarum (Act. xvi, 25), ut saneti apo- 
stoli, quod dignus habitus est (Act. v, 41) pro Christo 
vero Deo contumeliam pati, toto eorde Trin:tati gra- 
tias egit? Quis ob testimonium vero Deo feren- 
dum fallonis vecte crebro percussus, ut Jacobus, 
primus in Novo duntaxat episcopus Testamento, 
corporaliter interiit ? Quis gladio vestrum ab iniquo 
principe, ut Jacobus Joannis frater (Ad. xn, 9), 
tapite czesus ect? Quis ut protominieter martyrque 
cvangelicas, hoc solum «criminis habens, quod viderit 
Deum, quem perfidi videre nequiverunt, nefandis 
manibus lapidatus est (Act. vi1, 57) ? Quis inversis pe- 
dibus crucis afüxus pro reverentia Christi patibulo, 
ut clavicularius ille ceelorum regni idoneus, extre- 
mum balitum fudit? Quis ex vobis gladii icta veridi- 
cantis pro confessione Christi post vincula, carceres, 
naufragia, amaram virgarum credem, post fluminum, 
latronum, gentium, Judeorum, pseudoapostolorum 
continua pericula, post famis, jejunii, vigiliarum la- 
bores, poet perpetem sollicitudinem omniam Eccle- 


siarum , post sestura pro sceandalizantibus, post infir- C 
 mitatem pro infirmis , post admirabilem predicando 


Christi Evangelium orbis pene circuítum , ut Vas 
electionis magisterque gentium electus, capite ple- 
xus est? 

Car. vit. Exemplum sancti Ignatii martyris. — Quis 
vestrum, ut sanctus martyr Ignatius Antiochiz urbis 
episcopus, post admirabiles in Christo actus, ob testi- 
monium ejus leonum melis Romo confractus est ? 
cujus verba eura ad passionem duceretur audientes 
(si aliquando vultus vestri rubore suffusi sunt) , non 
solum in comparatione ejus vos non putabitis sacer- 
dotes , sed ne mediocres quidem Christianos esse. 
Ait enim in. epistola quam ad Romanam Ecclesiam 
misit : « À Syria usque Romam cum bestiis terra 
marique depugao die ac nocte, connexus et colliga- 
tus decem leopardis, militibus dico ad custodiam 
datis, qui et beneficiis nostris sseviores fiunt. Sed ego 
eorum nequitiis magis erudior, nec tamen in hoc 
justifieatus sam. Ὁ salwtares bestias qui praparan- 
tur mihi, quando vemientf quando emittentur ? 
quando eis frui licebit carnibus meis? quas ego 
exopto acrieres parari, et invitabo ad devorationem 
mei, οἱ deprecabor ne forte (ut in nonnulis fecerunt) 
timeant atiingere corpus meum; quinimo, etsi cun- 
ciabuntur, ego vim faciam, ego me ingeram. Date, 
Quaes0, veniam : ego novi quid ezpedist mihi. Nunc 
incipie esse Christi. discipulus : facessat invidia , vel 
bamani affectus, vel noquitise spiritaalis, ut in Jesum 
Christum adipisci merear ignes, cruces, bestias, 


86 totius corporis poen: , et omnia in me ununi βῦρ- 
plicia disboli arte qu:esita compleantur, dummodo 
Jesum Christum merear adipisci. » Quid ad h»c 
dormitantibus anim» oculis aspicitis? Quid talia sur- 
dis sensuum auribus auscultatis? Discutite qusso te- 
nebrosam atramque cordis vestri caliginem tempotis, 
wt veritatis et humilitatis przfolgidum lumen videre 
possitis. Christianus non mediocris sed perfectus, 
sacerdos non vilis sed summus, martyr non segnis sed 
procipeus «dicit : Nunc incipio esse Christi discipulus. 


: Et vos ac si. Lucifer ille de colo projestus (Isa. xiv, 


12), verbis non potestate erigimini; et quodammodo 
sub dente ruminatis et gestibus protenditis, qua 
antea auctor vester depinxerat : Jn caium, inquiens, 


p conscendam , et ero. similis Altissimo (Ibid., 15). Et 


iterum : Ego fodi et bibi aquam , et exsiccavi vestigio 
pedum meorum omnes rivos aggerum (Isa. xxxvn, 25). 
Molto rectius oportebat vos imitari iHum et audite, 
qui toties bonitatis et humilitatis vere invictum 
exemplar est, dicentem per prophetam : Ego autem 
sum vermis et non homo, opprobrium hominum et ab- 
jectio plebis. ( Psalm. xxi, 7 ). O mirabile quoddam 
dixisse eum opprobrium hominum, cum omnis mundi 
' opprobria deleverit; et iterum in Evangelio : Non 
possum ego a me ipso [acere quidquam. (Joan. v, 90); 
cum ipse coxvus Patri ac Spiritui sancto commufiis 
ejusdemque sabstantké ccelum et terram cum otnni 
eorum insstimabili ornamento fecerit, non alterins, 
sed prepria potestate ; et vos arroganter verba exal- 
tasse, propheta dicente : Quid stiperbit terrà et cinia 
(Eccli. x, 9)? 

Car. vii. Exemplum sancti Polycarpi : ubi et loca 
sacrarum Scripturarum in medium adducta. — Sed ad 
propositum revertar. Quis, inquam, ex vobis, ut 
Smyrnensis Ecclesie pastor egregius Polycarpus 
Christi testis, mensam humane hospitibus ad ignem 
eum avide trahentibus apposuit, et objectus flammis 
pro Christi charitato dixit : Qui dedit mihi ignis ferre 
supplicium, dabit ut sine clavorum confixione flammas 
immobiliter per[eram. Unum adhuc, preter magnam 
verbis volans sanctorum silvam , exempli gratia po- 
nam Basilium, scilicet Czesariensem episcopum, qui, 
'cum ab iniquo principe mipx hujusmodi intentaren- 
tur, quod nisi iu. crastinum Ariano cono ut (το δ. 


p macularetur, esset omnino moriturus, dixisse fertur : 


Ego sane ero crus qui hodie sum ; tu te wtinam non 
mutares! Et iterum : Utinam haberem aliquid digni 
wetneris, quod afferrem huic qui maturius Basilium de 
nodo follis hujus absolveret ! Quis ex vobis apostolici 
sermonis regulam , qux ab omnibus semper sanctis 
sacerJotibus quibusque temporibus exstantibus, hu- 
manam suggestionem proxcipitanter ad nequitiam, 
festinantem recutientibus, servata est, in concus- 
sione tyrannorum indirupte custodit, hoc modo 
dicens : Obedire oportet magis eo quam hominibus 
(Act. in, 29)? Igitur confugientes solito more ad Do- 
mini misericordiam sanctorumque prophetarum ejes 
voces , ut illi pro nobis oraculorum suorum jaeula, 
linperfectis pastoribus, ut antea tyrannis, queis cos» 


$15 


ΘΉΒΑΣ SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNI.E 


576 


puncü sanentur, librent ; videamus quod Dominus A Judicinn. Omnes enim mense replete sunt vosmitu 


per prophetas ad desides et inhonestos sacerdotes, 
ei non bene populum tam exempla quam verba do- 
centes, misarum loquatur. Nam et Heli ille sacerdos 
in Silo pro eo quod non digno Dei zelo severe in 
filios contempentes Deum vultus fuerat, sed molliter 
et clementet w pote paterno affectu admonwerat, 
tali animadversione damnatur, dicente ad eum pro- 
pheta : Manifeste ostendi me ad domum patris tui, 
cum essent in. Egypto servientes Pharaoni ; ot elegi 
domum patrie tui ex omnibus tribubus Israel mihi in 
sacerdotio (1 Reg. τι, 27, 38). Et post pauca : Quare 
respezisti in. incensum meum et in eacrifichum meum 
improbo oculo ? et honorificasti Alios tos plus quam 
me, ut benediceres eos a primordio in. omnibus sacri- 


sordium, ia ut. non esset ultra locus. Propterea amdlite 
verbum. Domini , viri iliusores, qui dominamini sper 
populum menm qui est. in. Jerusalem. Dixistis eniin 2 
Percusceimue [odus cum morte, et cum inferno fecimems 
pactum. Flageltum inundans cum transierlt, non semet 
super nos, quia posuimus mendacium spem nostram, e$ 
mendacio protect sumus (Isa. xxvi, 7, 8, 14, 45) 


Et post aliquaata : Et euboertet grando spem mende- 
cii et protectionem aque inundabunt. Et delebitur fes- 
dus vestrum cum morte, et pactum vestrum cum infermo 
uon stabit ; flagellum inundans cum transierit, eritis ei 
in conculcationem ; quandocunque pertransierit, tollet 
ves (Ibid., 11-19). Et iterum : Et dizit Dominus : Eo 
quod appropinquat populus iste ore suo, et labtis glori- 


fictis coram me? Et nunc hac dicit Dominus : Quo- D ficel me, cor eutem eorum longe est a me; ideo ecce 


miam qui honorificant me, honorabo eos ; et qui pro 
nihilo habent me , ad nihilum redigentur.. Et hoc tibi 
signum sit, quod veniet super duos filios tuos Ophmi et 
Phinees ; in uno die morientur ambo in gladio virorum 
(Ibd., 29, 51, 54). Si hzc itaque patiuntur, qui 
verbis tantum subjectos , e$ non condigna ultione 
emendant; quid ipeis flet qui ad mala hortantur 
peccando et trahunt? Quid illi quoque perspicuum 
est vero vati, post expletionem signi ab eodem prz- 
dicti, et restitutiobem arid:t manus impio regi, misso 
ἃ Jud:ea prophetare in Bethel, prohibitoque ne quid 
ibidem cibi gustaret, ac decepto ab alio (ut diceba- 
tur) propheta, ut parum quid panis et aqu: sumeret, 
obtigit, dieente ad eum suo hospite : Hec dicit Do- 


ego addam , ut admirationem [eciam populo Ieic νεῖ - 
raculo grandi et stupendo. Peribit enim sapientia a 
sapientibus ejus, et intellectus prudentium cjus abscon- 
detur. Ves qui profundi estis corde, ut a Domino abs- 
condalis consilium; quorum sunt in tenebris opera, et 
dicunt : Quis videt nos? ot quis novit nos? l'erversa 
enim kac vestra cogitatio (1sa. xxxx, 15-16). Et post 
aliquanta : Hec dicit Dominus : Colum sedes mes, et 
terra scabellum pedum meorum est. Que ista est domus 
quam edificabitis mihi? et quis erit locus quietis mee? 
Ümnia hec manus mea fecit, et [acta sunt universa 
ista, dicit Dominus. Ad quem autem aspiciam, nisi ad 
panperculum et contritum apiritu ef trementem sermo- 
nes meos? Qui immolant bovem , quasi. qui interficiat 


sinus Deus : Quia inobediens fuisti ori Domini, et non C, virum; qui mactat pecus, quasi qui excerebret canem ; qui 


custodisti mandatum quod praecepit Dominus Deus ta, 
et reversus es, ei comedisti panem, et bibisti aquam in 
hoc loco in quo mandaveram tibi ne manducares panem 
uec biberes aquam, non ponetur corpus tuum in sepul- 
cro patrum tuorum. Et (actum est, inquit, postquam 
mandscavit panem. et bibit aquam, stravil sibi asinam 
suam et abiit : et. invenit. eum leo in via, εἰ occidit 
eum (111 Reg. xim, 21-24). 

Car. ux. Ez ]Jsaia. — lsaiam quoque sanctum 
prophetam de sacerdotibus hoc modo loquentem au- 
dite : Va impio in malum; retributio enim manuum 
ejus fet ei. Populum meum exactores sui spoliaverunt, 
et mulieres dominata sunt ejus. Popule meus, qui bea- 
tum te dicunt, ipsi te decipiunt, et viam gressuum tuo- 


offert oblalionem, quasi qui sanguinem suillum offerat; 
qui recordatur thuris , quas qui benedicat idolo. Hec 
omnia elegerunt in viis suis, et in abominationibus suis 
anima eorum delectata est. (Isa. vxvi, 1-5). 

Cap. x. Ex Jeremia. — Jerezmias quoque virge 
prophetaque qoid . insipientibus loquatur pastoribus, 
auendite : /lec dicit Dominus : Quid invenerunt patre: 
vestri in me iniquitalio , quia elongaveruni a me, et 
ambulaverunt post vanitatem , et vani facti sunt. (Jer. 
"; 5)? Et paulo pest : Et ingressi contaminastis ler- 
ram meam , εἰ hereditatem moam poenisNs in abomi- 
nationem. Sacerdotes non dixerunt : Ubi est Dominus? 
et tenentes legem nescierunt me, el puetores prevari- 
cati sunt in me. Propterea adhuc jadieio contendam 


rum dissipaut. Stat ad judicandum. Dominus , et stat D vobiscum, eit Dominus, et cum Aliis vestris disceptabe 


'«d judicandos populos. Dominus ad judicium veniet 
eum senibus populi sui εἰ principibus ejus. Vos depasti 
estis vineam meam : rapina pauperis ia domo vestra. 
Quare. atteritis populum meum , εἰ facies pauperum 
aommolitis, dicit Dominus exercituum (Isa. s, 13-15)? 
Et item : Ye qui condunt leges iniquas , et scribentes 
injustitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pau- 
peres, el vim (acerent causa humilium populi mei, ut 
essent vidue preda eorum, et pupillos diriperent. Quid 
(acietis in die visitationis et calamitatis de longe ve- 
nientis (Isa. x, 1-5)? Et infra : Verum hi quoque pr& 
vino nescierunt , pre ebrietate erraverunt , sacerdotes 
nescierunt pre ebrietate, absorpti sunt a vino, errave- 
gunt in. ebrietate , nescierunt videntem , iqnoraverunt 


(Ibid., 7, 9). Kem post aliquanta : Stupor et mirabi- 
liu facta sunt in terra. Prophete predicabant mende- 
cium, et sacerdotes applaudebani manibus suis, et pe- 
pulus meus dilexit talia. Quid igitur fiet in noviesimis 
ejus (Jer. v, 50, 5)? Cui lognar et contestabor, ut au- 
dial? Ecce incircumcisem aures eorum , et audire non 
possunt. Ecce verbum Domini factum est illis in oppro- 
brium, et non. suscipiuat illud (Jer. v1, 10) : quia ez- 
lendam mauum meam. super habitantes terram , dici 
Dominus. À minore quippe usque ad majorem oune 
avaritie student , ot a prepheta usque ad sacerdotem 
cuncti (aciuni dolum. Et curabant contritionem filia 
populi mei cum ignominia, dicentes : Paz, pax ; et non 
erat pax. Con(usi sunt, quia abomiuationem fecerunt ; 


571 


LIBER QUERULUs. PARS ill. INCREPATIO IN CLERUM. 


518 


quin potius confusione non sunt confusi, et erubescere A meum Ierael. Et in prophetis Jerusalem vidi similita- 


nescierunt. Quamobrem cadent inter ruentes ; in tem- - 
pore visitationis eorum &orruent , dicit Dominus (Jer. 
vi, 1945). Et iterum : Omnes isti principes declinan- 
tium ambulantes: (raudulenter, es et [errum ; universi 
corrupti sunt, De[ecit tufflatorium in igne; frustra con- 
flavit conflator ; malitig autem eorum non sunt con- 
sumptas, Argentum reprobum vocate eos, quia Dominus 
projecit illos (1bid., 28-90). Et post pauca : Ege sum, 
ego sim ; ego vidi, dicit Dominus. 16 ad locum meum 
in Silo, ubi habitavit nomen meum a principio; et vi- 
dete que. (fecerim εἰ propter malitiam populi Israel. 
Et nunc quia fecistis omnia opera hec, dicit Dominus; 
et locutus sum ad vos mane consurgens et loquens, ei 
non audistis; εἰ vocati vos, et mon respondiatis : Fa- 


dinem adulterantium , et iter mendacii ; et confortave- 
ΤΉΝ manus pessimorum, Μὲ non. converteretur unus- 
quisque a malitia eua; (acti sunt mihi omnes ut Sodoma, 
et habitatores ejus quasi Gomorrha. Propterea hoc dicit. 
Dominus ad prophetas : Ecce ego cibabo eos absinthio, 
et potabo eos felle; a prophetis enim Jerusalem egressa 
est pollutio super omnem lerram. Boe dicit Dominus 
exercituum : Nolite audire verba prophetarum , qui 

prophetant vobis et decipiunt vos; visionem enim cordis 
sut loquuntur, non de ore Domini. Dicunt enim his qui 
me blasphemant : Locutus est Dominuo : Pax erit 
vobis. Et omnibus qui ambulant in pravitate cordis ssi, 
dixerunt ; Non veniet super vos malum. Quis enim 
adfuit in consilio Domini, et vidit εἰ audivit sermonem 


ciam domui huic in qua invocatum est nomen meum, εἰ p, ejus? Quis consideravit verbum illius et audivit? Ecce 


in qua vos habetis fiduciam, et loco quem dedi vobis et 
patribus vestris , sicut feci Silo; et projiciam voa a 
facie mea (Jer. vn, 11, 15). Et iterum : Filii mei ezie- 
runi a me, ei non subsistunt; ei non est qui extendat 
wltra tentorium meum , et erigat pelles meas. Quia 
stulte egeruni pastores, et Dominum non. quasierunt ; 
propierea non intellexerunt, et grex eorum dispersus 
est (Jer. x, 20, 21). Et post aliquanta Quid est quod 
dilectus meus in domo mea [ecit scelera mulia? Nua- 
quid carnes sancte au[erent a te malitias tuas, in qui- 
bus gloriata es? Olivam uberem, pulchram, (ructiferam, 
speciosam vocavit Dominus nomen. iuum; ad vocem 
loquela, grandis exarsit ignis in ea, el combusta sunt 
[ruteta ejus (Jer. x1, 15, 16). EX iterum : Venite, con- 
gregamini omnes bestia terrw, properate ad devoran- 
dum. Pastores multi demoliti sunt vineam meam, de- 
derunt pcrtionem meam  desiderabilem in. desertum 
solitudinis (Jer. xu, 9, 10). Itemque loquitur : Hec 
dicit Dominus populo huic , qui dilexit movere pedes 
8x08 εἴ non quievit, et Domino non placuit. Nunc re- 
cordabitur iniquitatum eorum, et visitabit peccata illo- 
rum. (Jer. xiv, 10). Prophete dicun eis : 
bitis gladium, et. fames non erit in vobis, sed pacem 
veram dabit Dominus vobis in loco isto. Et dixit Do- 
minus ad me : Falso prophete vaticinantur in nomine 
9*9; nOR Nisi eos, εἰ non precepi eis ; visionem men- 
dacem, et divinationem, εἰ (raudulentiam, ei seductio- 
aem cordis sui prophetant vobis. Ideo hac dicit Domi- 
nus : In gladio et (ame consumentur prophete illi. Et 
populi quibus prophetaverunt , projecli erunt in tiis 
Jerusalem pra: (ame et gladio; et non erit qui sepeliat 
(lbid., 15-16). Et iterum : Ve pastoribus qui disper- 
dunt ei dilacerant gregem pascua mea, dicit Dominus 
Ideo hec dicit. Dominus. Deus. Israel ad pastores. qui 
pescunt populum meum : 
meum, εἰ ejecistis 608, et non visitastis illos. Ecce ege 


tisitabo super vos malitiam studiorum vesirorum, dicit. 


Dominus (Jer. xxix, 1, 2). Propheta namque et sacer- 
, dos polixti sunt; etin domo mea inveni malum corum, 
dicit Dominus. Et idcirco via eorum erit quasi I«bricum 
in tenebris; impellentur enim, et corruent in ea; affe- 
ram enim super eos mala , annum visitationis corum, 
dicit Dominus. Et in prophetis Samarie vidi (atwita- 
icm; εἰ prophetabant in. Baal , εἰ decipicbant populum 


Non vide- ὁ 


Vos dispersistis gregem. 


accipiam ea : 


turbo dominice indignationis egreditur, et tempestas 
erumpens super capul impiorum veniet. Non revertetur 
[uror Domini usque dum faciat, et usque dum complest 
cogitationem cerdis sui. In novissimis diebus intelli- 
getis consilium ejus. (Ibid., 11-90). 

Cap. xi. Ez Joel, Osee, Amos. — Parum namque 
cogitatis vel facitis , quod sanctus quoque Joel mo- 
nens inertes sacerdotes, ac deflens detrimentum po- 
puli pro iniquitatibus eorum edixit : Ezperg'scimini 
qui estie ebrii a vino vestro, et plorate et lamentamini 
omnes qui bibitis vinum in ebrietatem, quia ablata est 
ab ore vestro jucunditas et gaudium (Joel. 1, 5). Lu- 
gele, sacerdotes, qui deservitis altari, quia miseri (acti 
sunt campi. Lugeat terra, quia. miserum factum est 


C, frimnentum , et. siccatum. est. vinym, diminutum. es 


oleum, arxerunt agricole. Lugeie possessiones pro 
tritico et hordeo, quia periit vindemia ex agro, viliis 
are[acta est , ficus diminutg sunt : granata, ei palma, 
et malum, et omnia ligna agri are[acta sunt, quoniam 
con(uderunt gaudium. filii hominum. (Ibid., 9, 12). 
Qux omnia spiritualiter intelligenda erunt vobis, ne 
tam pestilenti fame verbi Dei animse vestir: aresce- 
rent. Et iterum: Flete, sacerdotes qui deservitis Domi- 
no, dicentes : Parce, Domine, populo tuo,etne deshe- 
reditatem tuam in opprobrium, et ne dominentur eorum — 
gentes , uti ne dicant gentes ; Ubi est. Deus. eorum 

Joel. u, 17)? Sed hzc vos nequaquam auditis, sed 
ommia quibus propensius divini furoris indignatio 
inardescat, admittitis. Quid etjam sanctius Osee pro- 


p pheta sacerdotibus vestri moduli dixerit, signanter 


attendite : Avdite hec, sacerdotes, et intendat domus 
Israel et domus regis , infigite auribus vestris : que- 
miam ad vos est judicium, quia laguews facti estis 
speculationi et velut. reticultm extensum super. ]tabu- 
rium quod indagatores venatienis confizerunt ( Ote. 
v, 1). Vobis etiam ἃ Domino alienatio hujuscemodi 
intendatur per prophetam Ames dicentem : Odio 
babui εἰ repuli dies [estos vestros, εἰ non. accipiem 
odorem in solemnibus conventionibus vestris : quia et 
si obtuleritis holocuustomata et hostias vestrae, won 
(et. salutare. declarationis vestra; won 
aspiciam.) Transfer a. me sonum cantionum tuarum, 
et psalmum organorum tuorum mos audiam (Amos v, 
91, 25). Famis enim cvangelici cibi culina ipsa vestrae 


519 


CILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


580 


anime viscera ezcomedens grassatur in vobis, sicut A leo rugientes : judices sicut ἱκρὶ Arabie non relingne- 


- supra dietus propheta przedixit : Ecce, inquiens, dies 
veniunt, dicit Doininus : et emittam famem in terra, 
won famem panis neque sitim aque, sed famem in au- 
diendo verbim Dei. Et movebuntur aque a Mari usque 
ad mare, εἰ ab Aquilone usque ad. Orientem percur- 
rent, quaerentes verbum Domini, et non invenient 
(Amos vni, 11,12). 

Car. xn. Ex Michea. — Auribus quoque percipite 
sanctum Michzam, ac si ccelestem quamdam tubam 
adversus subdolos populi principes concisius perso- 
- nantem. Aedite nunc, inquiens, principes domus Ja- 
cob. Nonne vobis est, ut cognoscatis judicium odien- 
tibus bona, et querentibus maligna, rapientibus pelles 
eurum ab eis, et carnes eorum ab ossibus eorum? Quem. 


bant ín mane : prophete ejus spiritum portantes viri 
contemptores : sacerdotes ejus pro[anabant sancta, et 
impie agebaht in lege. Dominus autem justas in medio 
ejus, εἰ non faciet injustum : mane, mane dabit justi- 
tiam suam (Sophon. 1n, 5). Sed et beatum Zachariam 
monentem vos in vérbo Dei audile : Hac enim dct 
Dominus omnipotens : Judicium justum judicete ,. et 
misericordiam et miserationem facite, wnusquisque ad 
[ratrem suam : et viduam et orphanum et advenam et 
pauperem per potentiam nolite nocere : et malitiam 
unusquisque fratris sui non reminiscatur in corde sxo. 

Et contumaces. fuerunt. ne. observarent , et. dederunt 
dorsum stultitie, et aures suas degravaverunt ut non 

audirent ? et cor suum statuerunt insuadibile, ne amdi- 


admodum comederunt carnes plebis mec, εἰ pelles p rent legem meam, et cerba que misit Dominus omni- 


eorum ab eis excoriaverunt, ossa eorum conffegerunt, 
et laniaverunt: quasi carnes in olla. Succlamabunt ad 
Deum, et non exaudiet eos, et avertet. [aciem suam 
αὖ εἰς in illo tempore, propter quod malitiose gesse- 
runt in. adinventionibus suis super ipsos. Hac dicit 
Dominus super prophetas qui seducunt populum meum, 
qti mordent dentibus suis, et praedicant in eum pa- 
' cem, el. non est data in os eorum : excitari in eum 
bellum. Propterea noz erit vobis ex visione, et tenebra 
vobis erunt. ex divinatione: : et occidet sol super pro- 
'phetas, εἰ contenebrescet super. eos dies. Et con[un- 
dentur videntes somnia, et deridebuntur divini, et ob- 
trectabunt adversus omnes. ipsi : quoniam non erit 
qui exaudiat eos. Si won. ego implevero [ortitudinem 


| potens in spiritu suo in manibus prophetarum prio- 


rum : et. facta est ira magna a. Domino omnipotente 
(Zach. vu, 5-12). Et iterum : Quoniam qui loqueban- 
tur, locuti sunt molestias, et divini visa falsa et som- 
nia falsa loquebantur, et cane consolabantur : propter 
hoc aridi facti sunt sicut oves, et afflicti tnt quoniam 
mon erat. sanitas. Super pastores exacerbata est ira- 
cundia mea, el super agnos visitabo (Zach. x, 2, 3). 
Et post pauca : Vox lameniantium pastorum, quia 
misera (acta est magnitudo eorum. Voz rugientium 
leonum, quoniam miser factus est decursus Jordanis. 
IH ec dicit Dominus omnipotens : Qui possidebant, in- 
terficiebant , et non pornituit eos; et qui vendebant 
eas, dicebant : Benedictus Dominus, quia ditati su- 


in spiritu Domini et judicio et potes'ate, ut annuntiem (; tnus : et pastores earum nihil passi sunt in eis. Propter 


domui Jacob impietates suas et. Israel peccata sua, 
Audite hoc i'aque duces domus Jacob. et residui do- 
mus. Israel, qui abominamini judicium et omnia recta 
pervertitis, gui edificatis Sion in sanguine, ei Jeru- 
salem in. iniqui:atibus. Duces ejus cum muneribus judi- 
cabant, et sacerdotes ejus cum. mercede respordebant, 
et propheta ejus c«m pecunia. divinabant, et in Do- 
mino requiescebant, dicentes : Nonne Dominus in no- 
bis est? Non venient super nos mala. deo propter tos 
Sion sicut ager. arabitur, et. Jerusalem sicut. specula 
pomarii erit, eL mons domus sicut saltus silvie (Mich. 
iit, 1, 12). Et post alituanta : [feu me, quia factus sum 

| sicut qui colligit stipulam in messe, et sicul racemus in 
vindemia, cum non sit botru& ad manducandum pri- 
mitiva. Hcu ie, anima quia periit terrenis operibus : 
semper reverentia exoritur feverens a. terra : et qui 
corrigat inter homines non est. Omnes. in sanguinem 
judicio contendunt, et unusquisque proximum suum 
tribulatione tribulat, in malum manus suas preparat 
(Mich. vu, 4, 5). 

Car. xut. Ex Sophonia, Zacharia, Malachia. — 
Quid Spphonias etiam propheta egregius de vestris 
olim comessoribus disceptaverit, attendite : de Jc- 
rusalem namque loquebatur, qux spiritua iter Ecclesia 
vel anima intelligitur. O, inquiens, que erat. splen- 

dida et liberata civitas, confidens columba, non obau- 
diit vocem nec percepit disciplinam : in Domino non 
confisa est, εἰ ad Deum suum non accessit (Sophon. 
μι, 1, 2). Et id quare, ostendit : l'rincipes ejus sicut 


quod non parcam jam super inhabitantes terram, dicit 
Dominus (Zach. x1, 5, 6). Quid praeterea sauctus Ma- 
lachias propheta vobis denuntiaverit audite : Vos, 
inquiens, sacerdotes qui spernitis nomen meum , et 
dixistis ;' In quo spernumus nomen tuum? Offerendo 
ad altare meum panes pollutos, οἱ dixistis ; In. quo 
polluimus eos? In eo quod dixistis : Mensa Domini 
pro nihilo est. Et que superposita sunt. sprecistis : 
quoniam si adducatis caecum ad victimam, nonne ma- 
lum? Si admoveatis claudum aut languidum , nonne 
malum? Offer itaque illud proposito tuo, si suscipiet 
illud, si accipiet personam tuam, dicit Dominus om- 
nipotens. Et nunc exorate faciem Dei vestri, et depre- 
camini eum : in manibus vestris facta sunt hac, si ac- 
cipiam ex vobis personas vestras (Mal. 1, 6, 9). Et ite- 
rum : Ft intulis:is de rapina claudum et languidum, 
et intulistis munus. Nunquid suscipiam illud de manu 
vestra, dicit Dominus? Maledictus dolosus qui habet 
in grege suo masculum, et votum faciens immolat de- 
bile Domino, quia Rex magnus ego sum, dicit Domi- 
nus exercituum, et nomen meum horribile in gentibus 
(Ibid., 15, 14,. Et nunc ad vos mandatum hoc, o sa- 
cerdotes. Si nolueritis audire et ponere. super cor, ut 
detis glorium nomini meo, ait Do:xinus exercituum : 
millam in vos egestatem, et maledicam benedictionibus 
vestris, quoniam non posuistis super cor. Ecce ego pre- 


- iciam vobis brachium , et dispergam super vultum 


vestrum. stercus. solemnitatum. vestrarum. (Mal. n, 
1, 5). 


LIBER QUERULUS. PARS III. INCREPATIO IN CLERUM. 


Car. xiv. Pursus ex: Maolachia. — Sed interea ut A qua principes in metlio cjus sicut leones rugientes, va- 


avidius organa nequitie prxparetis ad bona, quid de 
sancto sacerdote dicat (si quantulumcunque adhuc 
interni auditus in. vobis remanet), auscultate : Pac- 
inm meum, inquiens, feit cum eo (de Levi namque 
vel Moyse secundum historiam loquebatur) vite et 
᾿ pacis : dedi ei timorem, et timuit me : a facie nomi- 


nis mei pavebat. Lex veritatis fuit in ore ejus, et ini- — 


quitas non. est inventa in. labiis ejus : in pace et in 
mquitate ambulavit mecum ; et multos avertit ab ini- 
quitate. Labia euim sacerdotis custodient scientiam, et 
legem requirent ex ore ejus : quia angelus Domini exer- 
citum est (Mal. 1,5, 7). Nanc item mutavit sensum, et 
malos increpare non desinit : Vos, inquiens, récessistis 
de wa, et descandalizatis plurimos in lege : et irritum 


fecistis pactum cum Levi, dicit Dominus exercituum. 8 


Propter quod et ego dedi vos contemptibiles et hntmiles 
in omstibas populis, sicut non servastis vias meas, et 
eecepistis faciem in lege. Nunquid non pater wnus 
. emniwm nostrum ? nunquid non Deus unus creavit 
nos? quare ergo despicit unusquisque fratrem. suum 
(Jbid., 8, 10)? Et iterum : Ecce veniet Dominus exer- 
cituum ; el quis poterit cogitare diem adventus ejus? 
et quis stabit ad videndum eum? Ipse enim egredietur 
quasi ignis ardens, et quasi poa lavantium : et sedebit 
conflane el emundans argentum ,. et. purgabit filios 
Levi, et colabit eos quasi aurum εἰ quasi argentum 
(Mal. m, 1, 5). Et post pauca: Invaluerunt super me 
verba vestra, dicit. Dominus : et dixistis : Vanus est 
qui servit Deo : el quod emolumentum, quia custodivi- 


mus precepta ejus, εἰ quia ambulavimus coram Do- ( 


wwino exercituum tristes? Ergo nunc beatos. dicemus 
errogantes : siquidem edificati sunt facientes iniquita- 
*enm : tentaserunt Deum, et salvi facti sunt (15id.,15,16). 

Ca». xv. Es Exechiele. — Quid vero Ezechiel 
propheta dixerit, attendite : Ve, inquiens, super va 
veniet, et nuntius super nuntium erit : οἱ quarctur vi- 
sio a propheta, ei lez peribit a sacerdote, et consilium 
'de senioribus (Ezech. vn, 96). Et iterum: Hoc dicit 
Domihus : Eo quod sermones vestri sunt mendaces, et 
divinationes vesira vane ; ptopter hoc ecce ego ad vos, 
dicit Dominus : Fxtendam manum meam super pro- 
phetas qui sidenl mendacia, et eos qui loquuntur vana : 
ín disciplina populi mei non erunt, et in scriptura do- 
^ mus Israel non scribentur, et in terram Israel non in- 
trabunt * et scietis, quia ego Dominus. Propterea po- 
᾿ pultm meum seduxerunt, dicentes : ας Domini; et 
non est paz. Domini. Hic struit parietem ; et ipsi un- 
gunt eum, et cadet (Ezech. xin, 8, 10). Εἰ post ali- 
quanta : Ve his qui concinnant cervicalia subtus om- 
nem cubitum manus, εἰ faciunt velamina super omne 
caput univerem etalis αὐ subvertendas animas. - Ani- 
masque sabvereg sunt. populi mei, et animas posside- 
bant, et contaminabant me ad populum meum propter 
manm plenam hordei et propter. fragméntum panis, 
. ad oceidendas animas quas non. oportebat mori, et ad 
liberandas animas quas uon oportebat vivere, dum lo- 
quimini pepalo exeudienti vana eloquia (I&id., 18, 19): 
E infra : Fili kominis dic : Tu es terra que non com- 
. plinitur, neque pluvia facta est super te in die ira ; in 


s 


pientes rapinas, animas devorantes in potentia, οἱ pre- 
tia accipientes : et vidue tue multiplicata sunt in mo- 
dio tui, et sacerdotes ejus despexerunt legem meam, 
et polluerunt. sancta mea. Inter sanctum et pollutum 
non distinguebant, et inter medium immundi et mundi 
non dividebant : et a sabbatis meis obvelabant oculos 
8uos, et polluebant in medio eorum (Ezech. xxn, 94, 
96). Et iterum : Et quarebam ez eis virum recte con- 
versantem, et stantem ante [aciem omnino in tempore 
ire, ne in fine delerem eam : et non inveni. Et effadi 
in eam animum meum in igne ir& med dd consumen- 
dum eos : vias eorum in caput eorum dedi, dicit Do- 
minus (Ibid., 50, 51). Et post aliquanta : Et factus 
est sermo Domini ad me dicens : Fili hominis, loquere 
filiis populi mei, et dices ad eos : Terra in quam ego 
gladium superinducam, et acceperit populus terre ho- 
minem unum ex ipsis, et dederit eum sibi in specula- 
torem ; et viderit gladium venientem super terram, et 


- tuba cecinerit, et significaverit populo : et audierit qui 


audit, vocem tube, et non observaverit ; et venerit 
gladius, εἰ comprehenderit eum: sanguis ejus super 
caput ejus erit; quia cum vocem tube audierit, non 
observavit : sanguis ejus in ipso erit: et hic quia cwu- 
stodivit animam suam, liberavit. Et speculator si vide- 
rit gladiwin. venientem, et non significavit tuwba; et 
populus non observaverit ; et veniens gladius acceperit 
ex eis animam ; et ipsa propter iniquitatem euam ca- 
pta est, sanguinem de manu speculatoris requiram. Et 
tu, fili hominis, epeculatorem te dedi domui Israel, et 
audies ex ore meo verbum, cum dicam peccatori : Morte 
morieris ; et non loqueris ut. avertat se a via sua im- 
pius, et ipse impius in iniquitate sua morietur, sangui- 
nem autem ejus de manu tua requiram. Tu vero si pre- 
dixeris implo viam ejus, ut avertat se ab ea, et non se 
averterit a via sua : hic ín sua impietate morietur, et tu 
animam tvam eripuisti (Ezech. xxxur, 2-9). 


* Cab. Xvi. Ex Evangelio Matthei. —- Sed sufficiant 


hzc pauca de pluribus prophetarum testimoniis, 
queis retunditur superbia vel ignavia sacerdotum 
contumacium, ne putent nos propria potius adinven- 
tione quam legis sanctorum vel auctoritate eis talia 
denuntiare, Videamus igitur quid evangelica tuba 
mundo personans inordinatis sacerdotibus eloquatur : 
non ehim de illis, ut jam diximus, qui apostolieam 
sedem legitime obtinent, quique bene norunt largiri 
spiritualia conservis suis in tempore cibaria (si qui 
tamen maulii inprzsentiarum sunt), sed de pastoribus 
imperitis, qui derelinquunt oves et pascunt vana, 
et non habent verba pastoris periti, nobis sermo est. 
Evidens ergo indicium est, non esse eurh legitimum 
pastorem, sed mediocrem quidem Christianum, qui 
hzec non tam nostra (qui valde exigui sumus), quam 
Veteris Novique Testamenti decreta recusarit vel in- 
ficiatus fuerit, sicut benc quidam nostrorum ait : 
« Optabiliter cupimus ut hostes Ecclesi* sint nostri 
quoque absque ulio foedere hostes, et amici ac de- 
fensores nostri non solum 'federati, sed etiam pa 
tres ac dominl habeantur. » Conveniant namque 
singuli vero examine conscientiam suam, et ita de- 


GILD/E£ SAPIENT.S DE EXCIDIO BRITANNLE 


prehendent an secundum rectam rationem sac Tdo- ἃ Domine, Doming, intrabi in regnum cmlorum : sedi 


tali cathedr» insideant. Videamus, inquam, quid 
Salvator mundi factorque dicat: Vos estis, inquit, 
sal terra. Quod si sal evanuerit, in quo salietur ? ad 
nihilum valet ultra, nisi ut projiciatur (oras, et concul- 
cetur ab hominibus (Matth, v, 45). Hoc unum testi- 
monium ad coníutandos impudentes quosque abunde 
suffücere posset. Sed ut evidentioribus adhuc astipu- 
lationibus, quantis semetipsos intolerabilibus sce- 
lerum fascibus falsi hi sacerdotes opprimant , verbis 
Christi comprobetur, aliqua adnectenda sunt. Sequi- 
tur enim : Vos estis lux mundi. Non potest civilas 
absconii supra montem posita. Neque accendunt. [u- 
cernam, et ponunt eam sub modio, sed super candela- 
brum, ut luceat omnibus qui in domo sunt (Ibid., 14), 
Quis ergo sacerdotum hujus temporis ita ignorantize 
cxcitate possessus, ui lux clarissimz lucermz, in 
aliqua domo cunctis noctu residentibus scientice si- 
mul et bonorum operum lampade lucet ? Quis ita 
universis Ecclesie filiis, tutum, publicum conspi- 
cuumque refugium, u£ sit civibus firmissima forte 
edili montis civitas vertice constituta, habetur ? Sed 
οἱ quod sequitur : Sic [uceat lux vestra coram homi- 
mibus, wt videant opera vesira bona, et magnificent 
Patrem vestrum, qui in celis. est (Ibid., 16) : quis 
eorum uno sallem dije potest implere ? Quin potius 
densissima quxdam eorum nebula, atraque pecca- 
minum omni Insuke ita incumbit nox, ut omnes pe- 
ne a via recta avertat, ac per invios impeditosque 
scelerum calles errare faciat, quorum non modo Pa- 
ter ccelestis non laudatur per opera, sed etiam into- 
lerabiliter blasphematur. Velim quidem hzc Scriptu- 
r2 sacra teslimonia buic epistole inserta vel inseren- 
da, sicut noatra imediocritas posset, omnia utcunque 
historice vel morali sensu interpretari. Sed ne in 
immensum modum opusculum hoc his qui non tam 
nostra quam Dei despiciunt, fastidiuot, avertuht, 
proteletur, simpliciter et absque ulla verborum cir- 
cuitione congesta vel congerenda sunt. Et post pau- 
€a : Qui enim solverit unum de mandatis istis minimis, 
et docuerit aic homincs, minimus vocabitur in regno 
€elorum (Math. v, 19). Et iterum : Nolite judicare, 
st non. judicemini ; in quo enim judicio judicaverilis, 
judicabitur de vobis (Matth. vn, 1, 2). Quis, rogo, 
vestrum respiciel id quod sequitur Ὁ Quid auiem vi- 
des, inquit, festucam in oculo fratris tui, et trabem in 
, eculo iuo non consideras ? Aut. quomodo dicia fratri 
, 4u0, Sine ejiciam festucam de oculo tuo, gt ecce trabs 
in oculo tuo est (Ibid., 5, 4). Vel quod sequitur : 
Nolite dare sanctum canibus, neque miseritis marga- 
ritas vestras anle porcos : ne forte conculcent eas pe- 
dibus suis, et conversi disrumpant vos (Ibid., 6) : 
quod sepissime vobis evenit. Et populum monens 
ne a dolosis doctoribus, ut estis vos, seduceretur, 
dixit : Attendite vobis a (alsis prophetis qui veniunt ad 
90s in vestitu ovium, intrinsecus uulem sunt lupi ra- 
paces : a. [ructibus eorum cognoscetis eos. Nunquid 
"colligunt de spinis uvas, aut de tribulis. ficus? Sic 
^ emnis arbor bona bonos (ructus (acit, εἰ mala malos 
. (lBbid., 45-17). Et infra: Non omnis qni dicit miki, 


qui facit voluntatem Patris mei qui in calie oot, ipaa 
intrabit in regnum colorum (Ibid., 21). 

ς: Cap. xvii. Iterum ez. Evangelio Motthai. — Quid 
sane vobis flet qui, ut propheta dizit (Isa. 31x, 137, 
labiis tantum et non corde Deo creditis? Qualiter 
autem impletis quod sequitur : Ecce, inquit, ego mis 

io vos sicut oves. in. medio Iuporum (Matth. x, 16), 

qui versa vice ut lupi in gregem ovium proceditis ? 

vel quod ait : Es(pte prudentes sicut serpentes, et oim- 

plices sicut columbae (1bid.)? Prudentes quidesn estis 

ut aliquem ore exitiabili mordeatis, non ut caput 

vestrum quod est Christos, objectu quodammodo 

corperis defendatis, quem iotis operum malorum 

conatibus conculcatis. Nec enim simplicitatem eo- 


p lumbarum habetis, quin potius corvioo aasissileti 


nigrori, ac semel de arca, id eet Ecclesia, evolitaa- 
tes, inventis carpalium voluptaum fetoribus, nus- 
quam ad eam puro corde revolostis. Sed videamus 
et cetera. Nolite, ait, timere eos qui occidunt corpus, 
animam autem non possunt occidere ; eed potius timele 
eum, qui potest et animam et corpus perdere in gehen- 
sem (Ibid., 18). Quidnam horum feceritis, recogitate. 
Quem vero.vastrum sequens testimonium non in 
profundo cordis arcano valneret, quod de pravis 
antistitibus Salvator ad apostolos loquitur ? Sinite 
illos : ceci sunt duces caecorum : cecus autom si caeco 
ducatum prastat, ambo in foveam cadent (Matth. xv, 
14). Egent saue populi quibus proestis, vel petius 
quos decepistis, audire. Attendile verba Domini ad 
apostolos et ad turbas loquentis, que et vos, ut 
audio, in. medium crebro proferre non pudet. Super 
cathedram Moysi sederunt Scribe ot Pharisei. Omnia 
ergo quecunque dixerint vobis, servate et (facite : se- 
cundum vero opera eorum nolite facere : dicun4 enim, 
et ipsi nen faciunt. (Matth. xxm, ἃ, 5). Periculosa 
cerie ac supervacua sacerdotibus doctrina est, que 
pravis operibus obfuscatur. Ve vobis, hypocritee, qui 
claudifis regnum celorum amie homines ; vos autem 
. non intratis, nec introeuntes sinitis intrare (Ibid., 13). 
Non solum enim pra tantis malorum criminibus 
qua geritis, in futuro, sed etiam pro bis qui vestro 
quotidie exemplo pereunt, po»nali po»na plectemini : 
quorum sanguis in die judicii de vestris manibus re- 
quiretur. Sed quid mali quod servi parabola prseten- 
derit inspicite, dicentis in corde suo: Meram facit 
dominus meus venire. Qui pro hoc forsitan inceyperet 
percutere conservos. suos, manducans ei bibens cum 
ebriis. Veniet ergo, inquit, dominus servi illius in die 
qua mon sperat, et hora q:sa ignorat ; et dividet eum 
(8 sanctis scilicet sacerdotibus) partemque ejus ponet 
cun hypocritis (cum eis eerte, qui sub sacerdotali 
tegmine multum obumbraat nequitio) : iljic, inquiems, 
erit fletus ei siridor dentium (Matth. xxiv, 48 - B1); 
quibus in hac vita non crebro evenit eb quotidianas 
Eoclesio matris ruinas füliorum, vel desideria regni 
coelorum. 
Cap. xvnt. Ex Pauli Epistola ed Homanos. — Sed 
videamus quid Chrisü verus discipulus, megister 
gentium, Paulus, qui omni ecclesiastico dectori 


LIBER QUERULUS. PARS tit. INCREPATIO £X CLERUM. 


imitandus cst ( sicut et ego Christi [I Cor. xi, 1]), in A 8is (Bom. xni, 18, $4). Etiterom ad.Oorintbios in. ὑ 


tal megotio preloquater in prima Ppistela dicens - 
Quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum magni- 
ficaverumt, aut gratias egorunt : sed. evanuerunt in co- 
gitntionibus suis ; et ebcacatum est insipiens cor eo- 
vum : dicentes se eese sapientes, stulti facti sunt (Rom. 
1, 90, 83). Licet hoc gebtibus dici videatur, intue- 
mini tamen quia competenter istius xvi sacerdotibus 
cum populis coaptabitor. Εἰ post pauca : Qwi. com- 
wataverunt, inquit, veritatem Dei in. mendacium: eà 
colnerunt, ei servieruM crenture potius quam Creatori, 
qui est benedicius. in smcula. Propterea. tradidit illos 
Deus in passiones. ignominia (Ibid., 25, 26). Et ite- 
rum: Et sicut non probaverunt. Deum habere in no- 

tia, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut (a- 
ciam qua Wem eonvenimM, repletos-omni iniquitate, 
snalitie, impudicifia, [ornicafione, avariie, nequitia, 
plenos. invidia, homicide. (scilicet animarum-papwli) 
contentione, dolo, meliqniiate ? .susurrones, detracte- 
res, Deo odibiles, contumeliosos, euperbos, elatos, in- 
seniores malorum, parentibus inobedientes, insensatos, 
sncoupositos, eine mieericordia, sine affectione. Qui 
cum jusütiam Dei cognovisset , non. intellezerunt, 
quoniam qui talia agunt, digni sum& morte (Ibid., 27- 
δὲ). Quisnam supredictorum bis omnibus in veri- 
tate caruit ? si enim esset, forte caperetur subjecto 
sensa, in quo sit: Non solum. qui faciunt ea, sed 
etiam qui consentiunt facientibus (Jbid., 98) ; nallo 
scilicet hoc nalo eorum exstante immeni. Et infra : 
Τὰ atem secundum duritiam tuam, et cor impernitens, 
thesaurizas tibi iram in die ire, et revelationis jneti 
judicii Dei, qui reddet unicuique. secundum opera sua 
(Rom. n, 5, 6). Et iterum : Non est enim acceptio 
persenarum. apud Deum. Quicunque ewm sine tege 
peccaverunt, sine lege peribunt : et quicunque in lega 
peccaverunt, per legem judicabuntur. Non enim audi- 
tores legis justi sunt apud Deum, sed favtores legis 
justificabuntur. (Ibid., 41- 15). Quid ergo sexeritatis 
ingruit his quí non solum implenda non faciunt, αἱ 
prohibita non declinant, sed etiam ipsam verberum 
Dei lectionem vel tenuiter auribes ingestam pro 
szeviesimo angue refogiunt ? 

' Cap. xix. Jtem, ex eadem Epistola et ex duabus Epi- 
stolis ad Corinthios. — Sed transeamus ad sequentia. 
Quid ergo, inquit, dicemus ? Permanemus in peccato, 
«t gratia abundet? absit. Qui enim mortui sumtus pec- 
cato, quomodo iterum vivemus in illo (Hom. vi, 5, 2)? 
Et post aliquanta : Quis nos, ait, separabit a charitet 
Christi ? tribulatio, ax angustia, an pereecutio , an (a- 
tnes, an nuditas, an periculum, an giadins (Rom. vin, 
$5) ἢ Quem vestrum, quzso, talis intimo corde occu- 
pabit affectus, qui non modo pro pietate non labora- 
tis, sed etiam ut inique agatis et Christum offendatis, 
multa patimini ? Vel quod sequitur : Noz precessit, 
dies autem. appropinquavit. Abjiciamus ergo opera te- 
Sebrarum, εἰ induamur. arma lucis. Sicut in die, ho- 
neste ambulemus : non in. comessalidnibus et obrieta- 
tibus, non in cubilibus et impadicitiis, non in. cont.n- 
tione εἰ amulatione : sed induimini Dominum Jesum 
Christum, et carnis curam ne [eceritis in concupiscen- 


prima Epistola : Ut sepiens, inquit, architectus fun- 
damentum posuit : alter supererdificat. Ünnsquieque an- 
tem videat , quomodo superadificet. Fundamentum 
enim aliud nemo potest ponere, preter id quod cst Je- 
sus Christus. δὲ quis. autem. superedificet. super hoc 
eurum et argentum, lapides pretiosos, ligna, fenum, 
stiptíom : unumquodque. opus manifestum. erit. Dies 
cnim Domini doolarabit illud, quia in igne revelabitur : 
et uniuscujusque opus quele sit, iqnis probabit. Si cu- 
jue opus manserit, omnia per ignem judicabuntur. Qui 
superadéfcanerit, mercedem. accipiet, Sá cujus. opas 
arserit, detrimentum patietur (1 Cor. m, 10, 15). Ne- 
scitis quia templum Dekestis, et Sprite Dei habitat in 
vobis? Si quis autem templum Bui. wolaverit, disperdes 


B Mum. Deus (IHbid., 16, 17). Et iterum : Si-quis videlim- 


apud vos sapiens esse in hoc aenculo, stultus fiat; εἰς 
sepians. Sapientia enim kujus mandi, stultitia eet epud 
Deum (Bbid., 18, 19). Et post aliquante : Non bone 
gleriatio vestra. Nescitio quia. modicum fermentum to- 
iem maesam corrumpit? Expurgate. igitur. τοῖς for- 
mentum, ut sitis nova conspersio (1 Cos. v, 6, 7). Que- 
modo exzpurgabiter vetus fermentum, id est peeca . 
tum; quod s diebes in dies cunctis conatibus esmu- 
Intur? Et iterum : Scripsi robis in Epistola : Necom- 
misceamini [ornicariis. Non. wtique fornicariie hujus 
mendi, aut. avaris, aut rapacibus , eut idolis servienti- 
bus : alioquin debuesatis de hoc mundo exire. Nunc 
antem scripsi vebie non commisceri : οἱ quis nomina- 

tur freter, et est (ornicator, aut avarus, ew idolis ser- 
tiens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapaz ; cum hg- 
jusmodi nec cibum. quidem sumere (Ibid., 9; 44). Sed 
latro nequaquam pro furto vel latrocinio fórem alium 
damnat, quem potius optat, tuetur, amat, ut pote καὶ 
sceleris consortesp. ltem in Epistola ad Corintbios: 
secunda : Ideo, inquit, habentes hanc administrotio- 

nem. juxta quod m'sericordiam consecuti sumas , non 
defeiamus : sed abjiciamus occulta dedecoris, non am- 
bulanteo ἔν astutia, neque. adulteranjes verbum. Doi 
(44 Cor. 1v, 4, 2). [π΄ subeequeatibus autem iia de 
malis doctoribus dieit : Nem ejusmodi pscudoapostell 
sunt: opensrii subdoli , tranafiymrantes se in apostolos 
Christi. Et non miri -ipse enim Satanas transfiqurat 
se in angelum [ncis. Non est magnum igilur, si minis- 
tri ejus tranefigurentur nt angeli justitio, quorum fnis 


D erit secundum opera eorim (11 Cor. xi, 15, 43). 


. Ca». xx. Ex Epistolis, ad Ephesios, ad Thessaloni- 
éenses ], et ad Colossenses. — Attendite quequo quid 
ad Ephesios-dieat. An nescitis vos pro hoe in: aliquo 
reos teneri? Hoc, inquiens, dico εἰ testificor in Be- 
mino, ut jam non ambuletis sicut. gentes ambu.ant in. 
vanitate sensus sui, tenebris obscuratum habentes intel- 
lectum ; alienati a vita Dei, per ignorantiam que est in 
illis propter cecitatem cordis eorum ; qui desperanies 
semetipsos tradiderunt. impadicitime in operationem 
omnis immunditie et avaritie (Ephes. 1v, 47, 69). Et 
quis vestram sponte expleverit id quód sequitur ? 
Propterea nolite feri imprudentes, sed. intelligentes 
qug sit voluntas Dei : et nolite inebriari vino in quo 
est luxuria, sed. replemini Spiritu sancto (Kphes. v. 


987 


GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO DRITANNLE 


$58 


47, 18). Sed et quod ad Thessalonicenses dicit : Ne- A coronabitur, nisi legitime certaverit (11 Tim, n, ἃ, Ὁ. 


que euim fuimus apud vos aliquando in sermone adau- 
eationie, sicut. scitis : neque in occasione avaritia : 
mec quaerentes ab hominibus gloriari, neque a vobis, 
meque ab aliis; cum possinats honori egse, sicut caeteri 
apostoli Christi. Sed facti sumus. sicut parvuli in me- 
dio vestrum, vel tauquam si nutriz foreat. parvulos 
suos. 1ta desiderantes vos, cupide volebamus vobis tra- 
dere non solum Evangelium, scd etiam animas moetras 


(1 Thess. n, 5, 8). Si hunc vos Apostoli retinetis in 


omnibus affectum, ejus quoque cathedr: legitime in- 


sidere noscatis. Vel eiiam quod sequitur : Scitis, in- . 
quit, que precepta dederim vobis. H«c est voluntas . 


Dei sancüficatio vestra : ut abstineatis vos a (ornica- 
tione, ut aciat unusquisque vestrum vae suum possidere 


H:ec quidem bonorum adbhortatio. Quod vero item 
comprehendit, malorum hominum (ut vos quibus- 
que intelligentibus apparetis ) denuntiatlie est. Si 


. quis, inquit, aliter docet, εἰ non acquicscil sermonibua 


sanis Domini nostri Jesu Christi, et. ei que secundum 
pietatem est doctrine, superbus est, nihil. sciens, sed 
languescens erga questiones el pugnas verborum : ex 
quibus oriuntur invidie, conteationes, blasphemia, 
suspiciones male, conflictationes hominum mene cor - 
ruptorum, qui verilate privati aun, esietimantes qua- 
stum esso pietatem (I Tim. vi, 5, 59. Sed quid sparsim 
positis amplius utentes vestimoniis , sensuum ac di- 
versorum undis ia despecta ingenii nostri cymbula 
fluctuabimur ? Recurrere tandem aliquando usque ad 


in honore et sancificatione, non in passione desiderii, ἢ, lectiones illas (quxe ad hoe non solum ut recitentur, 


sicul el gentes qua: ignorant Deum. Et ne quis euper- 
grediatur neque circumvenial in negotio (fratrem suum, 
quoniam vindex est Dominus de his omnibus. Non 
enim vocavit nos Deus in, immunditiam, sed in eanctifi- 
cationem. ltaque qui hac spernit, non hominem aper- 


nit, sed Deum (1 Thess. 1v, 2, 8). Quis etiam vestrum. 


cireumspecte cauteque custodivit id quod sequitur? 
Mortificate ergo membra vestra quo sunt super terram, 
fornicationem , immunditiam, libidinem, et concupi- 
scentiam malam : propter que venit ira Dei in filios dif- 
fidentia (Colos. m, 5, 6). Videtis enim pro queis pec- 
eatis. ira Dei potissimum consurgat. 

Ca». xxi. Ex Epistolis ad Timotheum ot ad Titum. 
— Audite itaque quid de vobis prophetico spiritu 


sed etiam astipulentur benedictioni qua initiantur 
sacerdotum vel ministrorum manus, eosque perpe- 
tuo doceant, uti ne a mandatis quie fideliter conti- 
nentur in eis, sacerdotali dignitate degenerantes re- 
cedant, ex omni pene sacrarum litterarum textu me- 
rito excerptae sunt) neeessarium duximus, ut aper- 
tius cunctis pateat cterna supplicia mansura eos, et 
non esse sacerdotes vel Dei ministros , qui earum 
doctrinas atque mandata opere secundum vires suas 
non adimpleverint. 

Cap. xxi. Ez epistola I Petri. — Audiamus ergo 
quid princeps apostolorum beatus Petrus de tali ne- 
gotio signaverit : Benedictus, inquiens, Deus et Pater 
J)omini nostri Jesu Christi, qui per magnam misericor- 





sagctus idem apostolus vestrisque consimilibus pra- (C diem suam regeneravit nos in spem vite eterne, per 
dixerit, ad Timotheum aperte scribens : Hoc ewim — resurrectionem a mortuis Domini nostri Jesu. Christi, 


scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora pe- 
riculosa. Erunt. enim homines semetipsos amantes, cw 
pidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus. inobedien- 
les, ingrati, scelesti, sine affectione, incontinentes im- 
mites, siue benignitate, proditores , protervi, tumidi, 
voluptatum amaiores magis quam Dei, habentes qui- 


dem speciem pietatis, virtutem autem. ejus abnegantes.. 


Kt hos devita (11 Tim. ut, 4, 5). (Sicul et propheta 


dicit : Odiw ecclesiam malignorum, et cum impiis nom 
sedebo [| Psal. xxv, δ] ). Et post aliquanta (quod nos-. 


tro tempore videmus pullulare) ait : Semper discen- 
(es, et nunquam ad. scientiam veritatis pereenientes.. 


in hereditatem incorruptibilem , immarcescibilem, in- 
contaminatam, conservatam in colis in vos, qui in vir- 
tute Dei custodimini (I Petr. 1, 5, 5). Quare enim in- 
sipienler a vobis violatur talis hxreditas, que non 
sicut terrena, decidua; sed immarcescibilis atque 
eterna est? Et post aliquanta : Propter quod succincti 
estote lumbos mentis vestre, sobrii, per[ecie sperantes 
in eam que offertur vobig gratiam in revelatione Jesu 
Christi (Ibid., 15). Rimamini namque pectoris vestri 
profunda, an sobrii sitis, οἱ perfecte sacerdotalem 
gratiam examinandam in Domini revelatione conser- 
vetis. Et iterum dicit : Quasi filii. benedictionis non 


Quemadmodum. enim Joannes εἰ Mambres restiterunt — configurantes vos illis prioribus ignoranti vestre de- 
Moysi; ita et. isti. resistunt veritati, homines corrupti D sideriis : sed secundum eum qui vos vocavit sanctos ^, 
mente, reprobi circa. fidem ; sad ultra non proficient: εἰ pos. sancti in omni conversatione. estote. Propter 
insipientia enim corum mani(esta erit omnibus, sicu& — quod. scriptum est ; Sancii estote, quia ego sum san- 
et illorum fuit (1I Tim. m, 7, 9). Etenim evidenter — ctus (1bid., 14, 16). Quis rogo vestrum ita sanctita- 
ostendit, qualiter.se exhibeant olficio sacerdotes, fta — tem toto animi ardore sectatus est, ut hoc quantum 
ad Tita seribens : Te ipsum prebe esemplum bono- — ig se est, festinaret implere? Sed videamus quid in 
rum operum, in. doctrina , in integritate, in. gravitate, — ejus secunda lectione contineatur. Charissimi, inquit, 
werbum  aasum. habens, irreprehensibile; ut is quieo — animas vestras castificate ad obediendum fidei per spi- 
Gdverao esi, vereatur , nullum malum habens dicere da — ritum im charitate, in (raternitate, ex corde vero. inti- 
nebis (Tit. u, 7, 8). Et iterum ad Timotheum : La- — cem diligentes perseveranter, quasi renati non. ex se- 
bora, igquit, sicut bonus miles Christi Jesu. Nemo mi- — mine corruptibili, sed incorrupiibili verbo Dei υἱοὶ et 
litans Deo, implicat se negotiis sacularibus, ut placeat — permanentis in. ternum (Ibjd., 22, 25). Hxc quidem 
δὲ cui se probavit. Nam ei qui contendit in agone, non ab Apostolo manésja, et ip die vestra ordinationis 


* Vulg., sanctum, E4. paulo ante, filii.obedientie. Sic ct Grac. 


989 


LIBER QUERULUS. PARS ΜΙ. INCREPATIO IN CLERUM. 


$90 


lecta, ut ea indirupte custodirelis; sed nequaquam A irreprehensibilem esse (Ibid., 2). In hoc namque ser- 


ἃ vobis in judicio impleta, sed nec multum cogitata 
vel intellecta sunt. Et infra : Deponentes igitur om- 
mem malitiam, et omnem dolum, et simulationem, et 
invidiam, et detractiones, sicut modo geniti infantes, 
rationabiles, et sine dolo lac concupiscite, ul eo cresca- 
tia in salutem : quoniam dulcis est Dominus (I Petr. 
1, 3, 5). Recogitate an ας quoque surd:s auribus a 
vobis audita crebrius, conculcentur. Et iterum : Ves 
autem genus elecium, regale sacerdotium, gens sancta, 
poptlus in adoptionem, ut virtutes annuntielis ejus qui 
de tenebris vos vocavit in illud tam adinirabile lumen 
suum (Jbid., 9). Non solum per vos virtutes Dei non 
annuntiantur vel meliorantur, sed etiam pravissimis3 
vestris apud incredulos quosque despiciuntur exem- 
plis. 

Car. xxui.. Ex. Actibus apos:olorum et. rursus ex 
Epistola 1 ad Timotheum. — Audistis forte in codera 
die quod in lectione Áctus apostolorum lectum est, 
Petro in. medio discipulorum surgente, qui dixit : 
Viri fratres, oportet scripturam impleri quam predixit 
Spiritus sanctus per o8 David de Juda (Act. 1, 15, 10). 
Et paulo post : Hic itaque acquisivit agrum de mercede 
in quitatis (Ibid., 18). Hoc securo vel potius hebeti 
corde, quasi non de vobis lectum fuisset, audistis. 
Quis, quaeso, vestrum non qu:erit agrum de mercede 
iniquitatis? Judas namque loculos compilabat : vos 
Ecclesie donaria filiorumque animas ejus vastatis. 
Ille adiit Jud:&os ut Deum venderet : vos tyrannos et 
patrem vestrum diabolum ut Christum despiciatis. 
Ille triginta argenteis venalem habuit omnium Sal- 
vatorem : vos vel uno obolo. Quid plurá? Fertur vo« 
bis in medium Matthie ie confosionem vestram 
exemplum, sanctorum quoque apostolorum electioné 
vel judicio Christi, non propria voluntate sortiti : ad 
quod czci effecti non videtis quam longe a meritis 
ejus distetis, dum in amorem et effectum Jude tradi. 
toris sponte corruistis. Apparet ergo eum qui vos sa- 
cerdotes sciens ex corde dicit, non esse verum Chri- 
stiapum. Sane quod sentio, proferam. Posset quidem 
lenior fleri inerepatio : sed quid prodest vulnus manu 
tantum palpare, unguentove ungere, quod tumere 
jam vel fetore sibi horrescens cauterio et publico, 
ignis medicamine eget; si tamen ullo modo sanari 
possit, gro nequaquam medelam quzrente, et ab 


mone lacrymis magis quam verbis opus est; ac si 
dixisset Apostolus eum esae omnibus irreprehensibi- 
liorem debere. Unius uxoris virum (Ibid.). Quid ita 
apud nos quoque contemnitur, quasi non audiretur, 
vel idem dicere et virum uxorum? Sobrium, pruden- 
tem (Ibid.). Quis etiam ex vobis hoc aliquando inesse 
sibi saltem optavit? Hospitalem (lbid.). ld si forte 
casu evenerit, popularis aurze polius quam przcepti 
gratia factum, non prodest, Domino Salvatore ita di- 
cente : Amen dico vobis, receperunt mercedem suam 
(Matth. vi, 2). Ornatun, non. vinolentum, non. per-" 
cussorem, sed modestum, non litigiosum, non cupidum 
(1 Tim. m, 2, 5). O feralis immutatio! Ὁ horrenda 
przceptorum coelestium conculcatio ! Nonne infatiga- 


D biliter ad hzc expugnanda, vel potius obruenda ac- 


tuum verborumque arma corripitis, pro queis conser- 
vandis atque firmandis, si necesse fuisset, et pocna 
ultro subeunda, et vita ponenda erat? Scd videamus 
et sequentia : Domum, inquit, suam bene regentem, 
filios habentem subditos cum omni castitate (I Tim. 
im, 4) Ergo imperfecta. est patrum castitas, si eidem 
non et filiorum accumuletur. Sed quid erit, ubi nec 
pater nec filius mali genitoris exemplo pravatus 
conspicitur castus? Si quis autem domui sug preesse 


nescit, quomodo Ecclesie Dei diligentiam adhibebii 


(Ibid., 5)? Hec sunt verba qux indubitatis eflectibus 
approbautur. Diaconos similiter pudicos, non bilin- 
gues, non vino multum deditos, non turpe lucrum tec- 
tantes, habentes mysterium fidei in conscientia pura. 


C Hi autem probentur primum, et sic ministrent, nullum 


crimen habentes (Bbid., 8, 10). His. nimirum horre- 
scens diu immoravi : unum veridice possum dicere, 
quin hzc omnia In contrarios actus mutentur; ita ut 
clerici (quod non absque dolore cordis fateor) im- 
pudici, bilingues, ebrii, turpis lucri cupidi, habentes 
fidem et (ut verius dicam) infidelitatem in conscien- 
tia impura, non probati in bono, sed in malo opere 
przsciti ministrantes, et innumera crimina habentes. 
sacro ministerio adsciscaptur, 

Cap. xxv. Iterum ex Matthaei Evangelio. — Au- 
distis etiam illo die (quo multo dignius multoque 
rectius erat, ut ad carcerem vel catastam poenalem 
quam ad sacerdotium traheremini) Domino scisci- 
tanti, quem se esse putarent discipuli, Petrum re- 


hoc medico lóngius recedente? O inimici Dei, et non D spondisese : Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. χγι, 


sacerdotes, veterani malorum et non pontifices , tra- 
ditores et non sanctorum apostolorum successores, 
et non Christi ministri. Auscultastis quidem secund:e 
lectionis apostoli Pauli verborum senum (sed in nullo 
modo monita virtutemque servastis, et simulaerorum 
modo qu: non vident neque audiunt, eodem die al- 
tari astiistis) tunc et quotidie vobis intonantis : 
Fratres, inquit, fidelis sermo est, et omni acceptione 
dignus (1 Tim. wn, 1). Ille dixit fidelem οἱ dignum: 
vos uL infidelem et indignum sprevistis. Si quis epi- 
scopatum cupit, bonum opus desiderat (Ibid.) Vos epi- 
scopatum magnopere avaritix gratia, non spiritualis 
profeetus obtenta cupitis, οἱ bonum opus illi condi- 
gnum nequaquam habetis. Oportet ergo lwjusmodi 


16); eique Dominum pro tali confessione dixisse :- 
Beatus es, Simon Bar-Jona, quia caro. et sanguis non 
revelasil tibi, sed Pater meus qui is celis est (Ibid., 
11). Ergo Petrus a Deo Patre doctus recte Christum 
confitetur : vos autem moniti a patre vestro diabolo 
inique Salvatorem malis actibus denegatis. Vero sa- 
cerdoti dicitur : Tu es Petrus, et super. hanc petram 
edificabo Ecclesiam meam (Ibid., 48). Vos quidem" 
assumilamini viro stul'o, qui edificavit domum suam 
super arenam (Mati. vii, 26). Notandum vero est, 
quod insipientibus in aedificanda domo arenarum pen- 
dul» mobilitati Dominus non cooperetur, secundum 
illud : Fecerunt sibi reges, sed non per me (Ose. vin, 
4). ltidemque quod sequitur eadem sonat dicendo : 


sot | PELAGIUS PAPA 1. 


Et porta inferi. non prevalebunt (Matth. xvi, 18): A solum. conscientia supplaudat, cum eorem queis 


ejusque peccata intelliguntur. De vesua quid exitia- 
bili structura pronuntiatur? Venerunt flumina, et ffa- 
verunt venti, et impegerunt in domum illam, el ceci- 
dil : et (uit. ruina ejus magna (Matth. vni, 27). Petro 
ejusque successoribus dicit Dominus : Et tibi dabo 
claves regni celorum (Matth. xvi, 19) : Vobis vero : 
Non ποοὶ vos : discedite a me, operarii iniquitatis 
(Matth. vn, 25; Luc. xiu, 27); ut separati sinistre 
partis cum bzdis, eatis in ignem seternum. Itemque 
omni sancto sacerdoti promittitur : ΕΓ quecunque 
solveris super terram, erunt soluta et in colis : et que- 
cunque ligaveris super terram, erunt ligata et in celis 
(Matih. xvi, 49). Sed quomodo vos aliquid solvetis 
ut sit solutum et iu colis, a «elo ob scelera adem- 


praoest (si qui propter ejus imperitiam vel desidiam 
' seu adulationem perierint) in die judicii de ejusdem 
manibus, veluti interfectoris , animse exquiramtur. 
Quia nec dulcior mors qux infertur a bono quoque 
homine, quam malo. Alioquin non dixisset Aposto- 
lus, velut paternum legatum suis successoribus dere- 
linquens : Mundus ego sum ab omnium sanguine. Non 
enim subterfugi quo minus annuntiarem vobis omne weg- 
sterium Dei (Act. xx, 26, 2T). Multo namque uses 2c 
frequentia ^ peccatorum inebriati, et incessanter ir- 


ruentibus vobis scelerum cumulatorum ac si undis 
quassati, unam veluti post naufragium (in qua ad 
vivorum terram evadatis) poenitenti tabulam toto 
animi nisu exquirite, ut avertatur furor Domini ἃ 


pü, et immanium peccatorum funibus compediti, ut B vobis misericorditer dicentis : Nolo mortem peccato- 


Salomon quoque ait : Criniculis peccatorum suorum 
unusquisque constringitur (Pros. v, 22)? Quaque ra- 
tione aliquid in terra ligabitis quod supra mundum 
etiam ligetur propter ^ vosmetipsos, qui ita ligati ini- 
quitatibus in hoc mundo teneminl, ut in colis ne- 
quaquam ascendatis, sed in infausta tartari ergastula, 
non conversi in hac vita ad Dominum, decidaus ? 
Nec sibi quisquam sacerdotum de corporis mundi 

* [ta recte, ut videtur, Bibl. PP. Paris. Neque enim 


placet lectio edit. Oxon., supra modum etiam ligetur 
prater vosmetipeos. did 


ri, sed ut converiatur et vivat (Esech. xxxm, 11). 
Ipse omnipotens Deus totius consolationis et miseri- 
cordia (1I Cor. 1, 5) paucissimos bonos pastores com 
servet ab omni malo, et municipes faciat, subaeto 
commoni hoste, civitatis Jerusalem colestis , hoc 
est sanctorum omnium congregationis, Pater et Fi- 
lius et Spiritus sanctus : cui sit honor et gloria in 
sz:cula seculorum. Amen. 


b Bic iterum sequimur Dibl. PP. Paris., rejecta le- 
ctione Oxon., Multumque nam usu. 





ARNO DOMINI DLY-DLX. 


PELAGIUS PAPA I. 





NOTITIA (ex Libro Pontificali). 


Pelagius * natione Romanus, ex patre Joanne Vi- C vere (a). Et multitudo religiosorum, sapientimm et 


cariano, sedit annos undecim, *' menses decem, dies 
ectodecim 5. Et dum non essent episcopi qul eum 
ordinarent , inventi sunt duo episcopi, Joannes de 
Perusio, et Donus de Ferentino, et Andreas presby- 
ter de Ostia; et ordinaverunt eum pontificem. Tunc 
enim non eraut in clero, qui eum possent promo- 


nobilium, subduxerant se a communione ejus, diceg- 
tes, quia in morte Vigilii papse se immiscuit, ut taa- 
tis poenis aflligeretur. Eodem tempore Narses et Pe- 
lagius papa, consilio inito, data litania a sancto Pan- 
cratio (b) cum hymnis et canticis spiritalibus, vene- 
runt ad sanctam Petrum apostolum, Qui Pelagius 


^ Anno Christi redemptoris 555, qui est vigesi- D gentes imaginibus, et nunc wsque hactenus a nobis ve- 


mus nonus imperii Jusuniani , ejusdem Justiniani 
hnperatoris promotione, in locum Vigilii subrogatus 
est Pelagius archidiaconus, qui ob imminentem ja- 
cturam catholic fidei, vel ignominiam Chalcedonen- 
sis concilii evitandam, quintam synodum approbavit. 
Quare cum Occidentales episcopi majore scissura di- 
viderentur, per litteras aliquoties a se frustra moni- 
' fos per Narsetem compelli curavit. 

' Hujus temporibus Franci, cum plurimas regiones 
Itali: depopulati fuissent, a Justiniano debellati, at- 
que Romano imperio * subacti leguntur apud y p 

iam. Hadrianus papa in epistola ad Carolum Ma- 


gnum de imaginibus, de Pelagio htec scribit : Multo 


amplius vero ejus sanctissimi successores domnus Pe- 

lagius et domnus Joannes, mire itudinis eccle- 

siam Apostolorum a solo edificantes, Ristorias diversas 

lam in musivo quam in variis coloribus cum sacris pin- 
* Hoc falsis:imum. 


nerantur. Hanc ecclesiam Pelagius incepit, Joannes 
vero successor ejus perfecit, atque titulo Sanctorum 
Philippi et rie eamdem consecravit, juxta versum 
quem teste Baronio antiqua mon ta Vaticana 
basilic: a Manlio collecta habent : xix 
Pelagius cepit, complevit papa Joannes. 
Sav. Bmivs. 


giosorum. j 
(b) Idem cod., ad Sanctum Pancratium. 


' Alii annos 10, menses 10, dies 18 , alii annos 6 
tantuin ei tribuunt, 


595 


tenens Evangelia et crucem Dommi super caput 
suum, in ambonem ascendit. Et sic satisfecit cuncto 
populo et plebi (a), quia nullum malum peregisset 
coptra Vigilium. 

ltem adjecit Pelagius papa, et dixit: Peto ut pe- 
titionem meam confirmetis, ut si quis ille est qui 
promovendus est in sancta Ecclesia, ab ostiario us- 
que ad gradum episcopatus, neque per aurum, neque 
per aliquas promissiones proficiat (vos enim omnes 
scitis quia hoc simoniacum est) : sed si quis ille est 
doctus in opere Dei, bonam vitam habens, non per 
dationem, sed per bonam conversationem, jubemus 


3 Ex antiquis Vatican: basilicte monumentis, qu:e 
Manlius collegit, epitaphium Pelagio papse inscriptum 
hoc recitatur : 

Terrenum corpus claudant hec forte sepulcra 

Nil sancti meritis derogatura viri. 
Vivit in arce poli calesti luce beotue, 
Vivit et hic cunctis per pia facta locis. 
Surgere judicio certus, dextramque tenentem 
Angelica partem se rapiente manu. 

Virtutum numeret titulos Ecclesia Dei, 

. .— Quos ventura ut secula ferre queant. 

Rector apostolice fidei, veneranda retexzit 

Dogmata, que clare constituere Patres. 
Eloquio curans errorum schismate lapsos, 

Ut veram teneant corda placata fidem. 
Sacravit multos divina lege ministros, 


PELAGII PAPJE 1 EPISTOLAE. 


$94 


ἃ eum (δ) usque δὰ primum gradum venire. Eodem 
tempore ecclesi» rebus (c) przlecit (d) Valentinum 
notarium suum timentem Deum, et restitui lecit οἱ» 
nia vasa aurea et argentea, et pallia per omnes ec- 
clesias. Eodem tempore initiata est basilica aposto- 
lorum Philippi et Jacobi. Qu: dum initiaretur fabri- 
cari, mortuus est *, et sepultus in basilica beati Petri 
apostoli sexto nonas Martias (e). Hic fecit ordina- 
tiones duas per. mensem Decembrium, presbyteros 
viginti sex, diacones novem, episcopos per diversa 
loca numero quadraginta novem. Et cessavit episco- 
patus menses tres (f) dies viginti quinque. 


Nil pretio faciens immaculata manus, 
M Sets redimens, miseris succurrere promptus 
auperibus, nunquam parta negare sibi. 
— Tristia participaus, lati moderator oplmus 
Alterius gemitus credidit esse suos. 
Additur codem loco : Hic requiescit Pelagius papa, 
D qui sedit annos quatuor, menses decem, dies decem et 
octo. M quario nonas Marlii. Hxc ex Baron. 
anno 559. A 


(a) In eodem et plebi deest. 

b) In eodem, jubemus eum deest. 

c) In eodem cod., ecclesie rebus deest. 
(d) Idem cod., posuit. 

e) In eodem, sexto nonas Martias deest. 
(f) Idem, duos 





PELAGII PAPE I 
EPISTOLAE. 


EROR NH IEEE ctc et ISI opidi, 


EPISTOLA PRIMA (olim 1l.) 
] AD NARSETEM ἡ. 
Hortatur 
clesie perturbatores corrigendos. 
Pelagius , Nare» patricio et duci in Italia ". 
. Quali nos de glorke vestra: studiis judicio gratule- 
mur , non solum vestram, sed multorum ac pene om- 
nium eredimus habere notitiam; et idcireo nunc de 
his.qu:e vobis presentibus ibi lieri stupemus, fiducia- 
liter apud gloriam vesuram duximus conquerendum. 
Thracius siquidem atque Maximilianus nomina tan- 
tum episcoporum habentes, et ecclesiasticam ibi 
unitatem perturbare dicuntur , et omnes ecclesiasti- 
cas res suis usibus applicare : intantum ot contre 


ut legatis auxilium prestet ad episcopos Ec- 


C affectu gloriam vestram, petimus ut. prefatis, qui a 
nostra sede directi sunt, in omnibus prabeatis auxi - 
lium; nec putetis alieujus esse peceati, si bujusmoti 
homines comprimuntur. Hoc enim et divinze et hu- 
man:e [al. mundanze] leges statuerunt, ut ab Eccle- 
sie unitate divisi , et ejus pacem iuiquissime pertur- 
bantes, a &zeularibus etiam potestatibus compriman- 
tur. Nec quidquam majus est, unde Deo sacrificium 
possitis ollerre, quam si id ordinetis , ut hi qui in 
suam et aliorum perniciem debacchantur , compe- 
tenti debeant vigore compesci. 

EPISTOLA M (Olim III). 
/— AD EUMDEM. 
Mouet ui schismaticos coerceat. 


unum eorum, id est Maximilianum, usque ad nos per D — Non vos hominum vaniloquia retardent, dicentium 


tam longum iter, necessitate compellente, quidam 
infatigabiliter venientes, preces offerrent. 

Ob quam causam Petrum presbyterum sedis no- 
str, sed et Projectum notarium ad eadem loca duxi- 
mus destinandos, nt ea qux canonicis slatotis a prxe- 
dictis pseudoepiscopis compererint commissa , vel 
digna debeant ibi ultione compescere, vel eosdem ad 
uos usque perdecere. Et ideo salutantes paterno 


Duplex usurpata est hujus nominis declinatio, ut 
lectori facile patebit. Eprr. 
! Ausel., lib. xiu, cap. 46; Polyc., ibid, 


PATROL. LXIX. 


quia persecutionem Ecclesia faciat, dum vel ea qux 
committuntur reprimit, vel animarum salutem requi- 
rit *. Errant hujusmodi rumoris fabulatores. Non 
persequitur, nisi qui ad malum cogit. Qui vero ma 
lum vel factum jam punit , vel prohibet ne fiat; non 
persequitur iste, sed diligit. Nam si , ut illi putant, 
nemo nec reprimendus ἃ malo , nec retrahendus a 
malo ad bonum est, humanas et divinas leges necessa 


* Polyc., lib. vit, tit. 5. Ans., lib. xu, c. 45. Ivo. 


P. x, 6. 95 


13 





590 


PELAGI ΡΑΡΕῚ 


$05 


est evacuari , quxe et malis poenam, et bonis przmia A aut aliud altare erexerit, seu schisma fecerit; iste 


justitia suadente constituunt. Malum autem schisma 
esse, et per exteras etiam potestates hujusmodi ho- 
mines debere opprimi, et canonic:e Scripturae aucto- 
ritas , et paternarum regularum nos veritas docet '. 
Quisquis ergo ab apostolicis divisus est sedibus, in 
schismate eum esse non dubium est, et contra uni- 
versalem Ecclesiam altare conatur erigere. Sed quid 
de talibus insertus Chalcedonensi synodo canon sta- 
tuat, gloria vestra consideret, ubi post alia eic dicit : 
Qui ἃ communione seipsum suspendit , et collectam 
facit, et altare constituit ; et noluerit vocanti episcopo 
consentire, et neluerit eidem acquiescere, neque obe- 
dire primo et secundum vocanti, hunc omaino dam- 
Dari, nec unquam vel orationem mereri, nec recipere 


eum posse honorem.Si enim permanserit turbas faciens p 


et seditiones Ecclesia, per exteram potestatem tan- 


quam seditiosum comprimi. Et beatus. Augustinus —- 


de talibus dicit (Enchir. c. 72) : Multa etiam. cu n 
invitis benigua quadam asperitate plectendis agenda 
sunt, quorum potius utilitati conselendum esi quam 
voluntati. Nam in corripiendo filio, quantumvis as- 
pere, nunquam paternus amor amittitur : flt tamen, 
quod nollet , ut doleat, qui etiam invitus videtur do- 
lore sanandus. Ecce videtis quemadmodum tanti 
testimonio Patris non persequatur coercendo talia , 
sed diligat emendando tales eemper Ecclesia. Facite 
ergo etiam vos, quod scientes intentionem Christia- 
nitatis vestr:&. frequenter hortamur ; et date operam 
ut talia fieri ultra non liceat , sed etiam (qaod vobis 
facillimum esse non dubito) bi qui talia prassumpse- 
runt , ad piissimum principem sub digna custodia di- 
rigantur. Recolere enim debet celsitudo vestra, quid 
per vos Deus fecerit tempore illo quo, Istriam et Ve- 
netiss tyranno Totila possidente, Francis etiam cuncta 
vasumntibus , non ante tamen Mediolanensem episco- 
pum ferí permisistis, nisi clementissimum principem 
exinde retulissetis : et quid fieri debuisset, ejus ite- 
rum scriptis recognovissetis , et inter ubique ferven- 
tes hostes , Ravennam tamen et is qui ordinabatur, 
et i$ qui ordinaterus eret, providentia culminis ve- 
stiá deduefi sunt. De Liguribes , atque Veneticis, et 


istriis episcopis quid dieam ? quos idonea est excel- 


lentia vestra et ratione et potestate reprimere, et 
dimittitis eos in centemptum apostolicarum sedium 
de sua rusticitate gloriari : cum, si quid eos de judi- 
cio universalis syoodi, quod Constantinopoli per pri- 
mam nuper elapsam indictionem actum est, forte 
movebat , ad sedem apostolicam (quomodo semper 
factum est) electi aliquibus de suis, qui dare et ac- 
cipere ralionem possent, dirigere debuerunt ; et non 
clausis oculis corpus Cbristi Dei nostri, hoc est eanc- 
tam Ecclesiam lacerare. Nolite ergo dubitare hujus- 
modi homines principali vel judiciali auctoritate 
comprimere: quia regule Patrum hoc specialiter 
constituerunt , ut. si qua ecclesiastici officii persona 
cui subjectus est restiterit, vel seorsum collegerit, 


* 44, q. 9. δὲ quis presb. Actio ὁ in ep. archiman- 
dritarum ad ipsum concil. Antioch., canon 5. 


excommunicetur atque damnetur. Quod si forte et hoc 
contempserit , et permanserit divisiones et schisma 
faciendo, per potestates publicas opprimatur. Ecce, 
domine, quod animus vester forte timidus est, ne 
persequi videaris , de Patrum vobis auctoritate hzc 
breviter dirigenda curavit [L. curavi] : cum mille alia 
exempla et constitutiones sint quibus evidenter agno- 
scitur, ut facientes scissuras in saneta Ecclesia , non 
eolum exsiliis, sed etiam proscriptione rerum el dura 
custodia per publicas potestates debeant coerceri. 


EPISTOLA Ill (olim IV). 
AD NARSEN PATRICIUM. 
Ut schismaticos , a quibus [uerat injuste communione 
interdictus ,  feprimat, 

Pelagius Nares patricio * 

Relegentes litteras excellentix vestre , de injuria 
quidem quam vobis iniquorum homigum prsesumptio 
ingessit, valde doluimus. Sed quia scimus occulto 
Dei judicio animam vestram, etsi per aliorum iniqui- 
tatem et superbiam, et a contaminalione schismatis 
custoditam; egimus ombipetemi Deo gratias, qoi 
etiam de malis hominum actibus bona operari con- 
suevit. Nec enim sine illius providentia factum esse 
credendum est, ut insensati et perversi homines ad 
hoc usque prosilirenat , ut suam divisionem catholi- 
cam esse credentes Ecclesiam, a sua vos pollutiope 
prohiberent, Sic enim per misericordiam Dei etiam 
nescientibus illis hoc factum est, ut a schismaticorum 


(, factione eruli , catholice , quam diligitis, servari vos 
' contigisset Ecclesi». Quamvis igitar vestra per illo- 


rum scelus utilitas facta sit, nolite tamen impunitsm 
presumptionem iniquorum hominurm grassari permit- 
tere. Si enim hocquod in vestram gloriam przsump- 
serunt, non fuerit vindicta compressum, qaod in 
minoribus non valeant puniri, ambigi ultra non de- 
bet. Exercete igitur in talibus debitam sucteritatem, 
et ne eis amplius 1alia committendi spiritus orescat, 
vestris coercitionibas reprumsntur. Ad hec siquidem 
Dei nuta etiam contra vos talia presumpserunt, ut 
alia vobis corrigentibus, ab eodem scelere alios pos- 
eitis, Deo propitiante, munire. Quales autem siat qui 
Ecclesiam fugiunt, Eufrasii vos scelera (qux: amplius 
oeculta Deus esse noluit) evidenter infermaut : qui in 
homicidio quidem nec hominis necessitudineun , nec 
fratris charitatem , nec sacerdotii reverentiam cogi- 
tavit. Incestuoso autem adulterio etiam ipsius vin- 
dict: abstulit modum : quia, si adulterium panias, 
non remanet ín quo vindicetur incestus. Si incestaoso 
ingeras poenam, inultam erimen adulterii remanebit. 
Ecce de quo collegio sunt , qui quantum ad super- 
biam suam , injuriam vobis inferre moliti sont; et 
quantum ad providentiam Dei, impollutos vos Eccle- 
size servaverunt. Aoferte tales ab ista provincia , uti- 
mini eblata vobis ἃ Deo opprimendi períidos ecca- 
sione. Quod tunc plenius fleri poterit, si auctores 


* Ansel., lib. xu, cap. 47. Polyc., ibid. 


391 


EPISTOLA. 


598 


scelerum δ clementissimum principem dirigantur, A estj in schismate , et in eo maledictus, nec hoboreu 


et maxime Ecclesie Aquileiensi invasor, qui et [forte 





episcopi poterit retinere nec meritum. 





AD EPISTOLAS 1I οἱ ΠῚ (olim ΠῚ et IV) PELAGII 1 
AD NARSETEM 
ANIMADVERSIO CRITICA. 





Quemadmodum v. cl. Antoniss Pagi in Critica Ba- 
fonti epistolam 10 Pelagii 1 ad Childebertum ex du- 
plici fragmento duarum plane diversarum epistolarum 
consertam esee. animadvertit ; ita plane et hoc. idem 
uliis ejusdem Pelagii epistolis accidisse non dubito. 
Geming ad Narsetem epistola , illa nempe quae num. 
5 et altera que mum. 5 apud Labbeum leguntur, tnam 
eamdemque continuatam epistolam exhibent in [rag- 


mento quod Holstenius vulgavit, legiturque in Collec- 
tione Veneto-Labbeana tom. V1, et Valeriano patricio 
inscribitur : quod sane fragmentum pr'mo quidem to- 
tam epistolam quintam ad Narsetem reddit, cui unica 
serie succentyriaja est. eyistola S. Nec sane geminc 


B illo epistole argunentum habent. diversum , ne ai- 


tera ab aliera sejungi commode possent. 





EPISTOLA IV (olim V). 
AD NARSEN PATRICIUM. 
Monet ut Aquileiensem et Mediolanensem eviscovos ad 
principem sub custodia dirigat. 

Pelagius, Narsc patricio !. 

Istud est quod a vobis poposcimus, et nunc iterum 
postulamus , ut Paulinum Aquileiensem pseudoepi- 
scopum, et illum Mediolanensem episcopum ad cle- 
mentissimum principem sub digoa custodia dirigatis; 
ut et iste qui episcopus esse nullatenus potest, quia 
contra omnem canonicam consuetudinem factus est, 
alios ultra non perdat; et ille qui contra morem 
antiquum eum ordüiare przsumpsit, canonum vin- 
dictze subjaceat. Nec licuit alicui aliquando, nec líice- 
bit particularem synodum congregare : sed quoties 
aliqua de universali synodo aliquibus dubitatio nasci- 
tur , ad recipiendam de eo quod non intelligunt, ra- 
tionem , aut sponte ii qui salutem anime su deside- 
rant, ad apostolicam sedem pro recipienda ralione 
conveniant , aut si forte (sicut de talibus scriptum 
est (Prov. xvni) , Peccator cum venerit in profundum 
malorum , contemnit) ita obstinati el contumaces 
exstiterint, ut doceri non velint; eos ab eisdem apo- 
&tolicis sedibus aut atrebi ad salutem quoquomodo 
hecesse est, aut (ne aliorum perditio esse possint) 
Peeuudum canones per seculares comprimi potes- 
lates, 


EPISTOLA Y (élim Y1). 
AD EPISCOPOS TUSCLE. 
Ipsos ob schisma reprehendit, 


Dilectissimis fratribus Gaudentio, Maximiliano, 
Gerontio , Justo , Terentio , Vitali et Laurentio per 
Tusciam Annonariam, Pelagius. 

Directàm a vobis relationem , defensore Ecclesie 
nostre Jordane deferente , suscipientes , satis mirati 
3uinus ita vosapostolicze auctoritatis oblitos, ut divisio- 
hem vestram ab universali Ecclesia meo etiam volue- 
ritis (quod absit) consensu firmari; et quos decuit 
popularem ignorantiam sacerdotali doctripa compri- 
Inere , in contumeliam sedis apostolice, plebis velle 
$equi judicium. Nec ista dicentes, injuriam nostram 


! Ansel., lib. xa, c. 4. Polyc. lib. 1, tit, 15. 


dolemus , quibus donante Domino propesitum est in 
mansueiudine supportapies omnis freterm pacis 
vinculo custodire : sed (sicut diximus) divisionem 
vestram a generali Ecclesia, quam tolerabiliter ferre 
Bon potero, vehementer stupeo. Cum enim beolissi- 
mus Auguetinus dominica s&eotenti& memor, qua 
fundamentum Ecclesi» in apostolicis sedibus cello- 
cavit , in schismate osce dicat, quicunque se a prte- 
sulis earumdem sedium auctoritate vel communione 


C suspenderit; nee aliam manifestet esse. Ecclesiam, 


nisi que in poatiücibus apostolicarum sedium est 
Bolidata radicibus : quemodo vog ab universi orbis 
comuunione separntos 6060 nen creditis , si mel in- 
ter sacra mysteria secundum consuetudinem nominis 
memoriam reticetis, in quo, lieet indigne, aposto- 
licae sedis per suecessionem episcopatus prossenti 
tempore videtis consistere firmitatem? 

Sed ne apud vos forte, vel apud greges qui vehbis 
commissi sunt, de fide nestra aliqua peseit remenere 


Buspicio , bec dilectionem vestram certissime noto 


desidero, me illam, donante Domino, custodire (idein 
quam sacra apostolorum doctrina censtituit, quari 
Nicane synodi firmavit auctoritas , quam Constanti- 
nopolitane, Epbesine prim, et Chalcedonensis, 
sanctarum eynodorum explanavere sententie, nec 
quidquam de preíatarum syaodorum delinitionibus 
vel imminuisse me aliquid, vel 3uxisse, aut in alique 
permutasse ; sed omnia, Deo propitio, quee ab illis de 
fidei puritate copseripta sunt, inviolabiliter eusio- 
dire : anathematis nihilominus judicio subdene, quis- 
quis ad suprascriptorum quatuor synodorum fideni 
vel ad beatissimi Leonis presulis apostoliem sedis 
Tomum , qui in Chalcedonensi est synodo conürma- 
tus, aliqua ex parte vel infirmandum quoquoinodo, 
vel in dubium (quod absit) deducendum aliquando 
consenserit. Hac igitur dilectio vestra fidei nostrae 
professione munita, ignorantiam hominum (sicut sa- 
cerdetes decet) in spiritu mansuetudinis edocere 
festinet, et a prava intentione modis omnibus revo- 
care atque unilaU Ecclesie reddere. Quod si quis 
forte eliam post hzc aliquem sibi superesse credit 
scrupulum ; ab insano tumultu desinens, ad nos ma- 


δ99 


PELAGII PAPAE TI 100 


gis venire festinet : ut ex his qux: dubitat , rationa- A trecentorum decem et octo, Constantinopolitano 


bili satisfactione percepta , letus , Deo propitio, co- 
gnita veritate , universali reformetur Ecclesix. Nos 
enim (secundum apostolicam sententiam) parati 
sumus ad salis(actionem omni poscenli nos rationem 
de ea que in nobis esi fide (1 Petr. m) : quia in nullo 
nog a sanctis Patribus, custodiente nos divina gratia, 
cognovimus deviasse. Dominus vos incolumes custo- 
diat, fratres charissimi. Dat. xv calend. Mart., anno 
15 post consulatum Basilii viri clarissimi. 


EPISTOLA VI (olim VII). 
AD UNIVERSUM POPULUM DEI. 
De fide catholica. 


Pelagius episcopus universo populo Dei. 

Vas electionis beatissimus Paulus apostolus , cum 
de Judzis in Christo necdum credentibus loqueretur, 
zelum eos Dei habere professus est, sed ne ex hoc 
»ine culpa esse crederentur, consequenter adjecit : 
Sed non secundum scientiam (Rom. x): ut eos ne- 
cessarie per doctrinam a Deo sibi creditam ostende- 
ret emendandos. Quod testimonium nostro etiam 
tempori convenire charitas vestra non ambigit : 
quia etsi zelum Dei in quorumdam mentibus esse de- 
prehendimus , in hoc tamen quod suspicionibus qui- 
busdam sine notitia veritatis se concusserunt atque 
concutiunt, et quod se a visceribus unice matris Ec- 
clesiz nefaria animositate discerpunt, sine scientia 
608 6686 non dubium est. Et possemus [possumus] 
sqquidem totius causx rationem ad sedandos rumores 
hominum, divina nobis cooperante misericordia , 
fiducialiter explicare; nihilque contra fidem Patrum C 
contraque quatuor synodorum firmitatem ullatenus 
esse tentandum |tentatum], lucidissimis approbatio- 
nibus demonstrare ; magisque id actum, ut memora- 
tarum synodorum firmitas contra omnes inimicos im- 
mobili soliditate consisteret. Sed quia hoc his qui 
laete potius quam solido cibo nutriendi sunt (1 cor. 
vi) necessarium esse non duximus, ut (sicut memo- 
ratus Doctor gentium dicit) iater perfectos loquenda 
sit sapientia : hocinterim quod etiam parvulis abunde 
sufficiat, ad notitiam omnium deferendum esse per- 
speximus. Id autem est, ut fidem meam annexa sub- 
ter professione definiam , in qua, Deo propitio , et 
recte. me apostolorum doctrinz et Patrum inhzxrere 
vestigiis evidenter appareat, ut per vos, qui zelum 


centum quinquaginta , Éphesino primo ducentorum, 
sed et de Chbalcedonensi sexcentorum triginta, ita me 
protegente divina misericordia sensisse, et usque ad 
terminum vitz: mez sentire toto animo et tota virtute 
profiteor, ut eas in sanct:e fidei defensione et damna- 
tionibus hx»resum atque hzreticorum , ut pote sancto 
firmatas Spiritu, omnimoda devotione custodiam : 
quarum firmilatem, quia universalis Ecclesi: firmitas 
est, ita me tueri ac defendere profiteor , sicut eas de- 
cessores meos defendisse non dubium est : in quibus 
illum (S. Leo) maxime et sequi et imitari desidero, 
quem Chalcedonensissynodi auctorem novimus exsti- 
lisse; qui suo congruens nomini,ejus se membrum qui 

de tribuJuda leoexstitit, vivacissima fidei sollicitudine 
evidenter ostendit. Similem igitur suprascriptis sy- 

nodis reverentiam me semper exhibiturum esse con- 

fido, et quicunque ab iisdem quatuor conciliis abso- 

luti sunt, me esse orthodoxos habiturum, nec un- 

quam in vita mea, Deo nos in omnibus protegente, 

aliquid de sancte et verz predicationis eorum auc- 

toritate minuere. 

Sed et canones, quos sedes apostolica suscepit, se- 
quor et veneror, et Deo adjuvante defendo, neque 
vel de hac professione reticere aut discedere ali- 
quando promitto. Epistolas etiam beat recordatio- 
nis pap:e Celestini , Sixti et prx omnibus beati Leo- 
nis, nec non etiam successurum ejus, H.larii, Simpli- 
cii, Felicis , Gelasii , Anastasii, Symmachi, Hormis- 
dx», Joannis, Felicis, Bonifacii , Joaunis alterius, et 
Agapeti, pro defensione fidei catholic, et pro firmi- 
tate suprascriptarum quatuor synodorum , et contra 
h:reticos , tam ad principes quam ad episcopos, vel 
quoslibet alios per Orientem et Illyricum atque Dar- 
daniam, aliasque provincias diversis temporibus 
missas, inviolabiliter, adjuvante Christo Domino 
nosiro , me custodire profiteor , et omnes quos ipsi 
damnaverunt habere damnatos; et quos ipsi recepc- 
runt, przcipue venerabiles episcopos Theodorituim 
et Ibain, me inter orthodoxos venerari. 

H:c est igitur fides mea et spes mea, qux in me 
dono misericordix Dei est : pro qua maxime paratos 
nos esse debere, beatus Petrus ad respondendum 
omni poscenti nos rationem (1 Petr. m). Cum bac 
professione me vivere opto, cum ipsa ante tribunal 
Christi assistere : per hanc a peccatis meis absolvi 


Dei etiam cum scientia possidetis, czeteris innotescat, D me credo, et ad dexteram glori divina misericordia 


quos operante Domini nostri gratia, non sine vestra 
mercede ab irrationabili divisionis sux malo confi- 
dimus liberandos. v 

De sanctis vero quatuor conciliis, id est Niczeno 


deportandum. Quicunque autem aliud senserit , cre- 
diderit , pre dicaverit, hunc anathematizat sancta et 
universalis Ecclesia Dei. Deus vos incolumes custo- 
diat, fllii dilectissimi. Arnen. 


—— MM PIMOR ERR ER ini Pee o a σα EE C EE 
ADMONITIO JACOBI SIRMONDI, S. J. 
DE ORDINE SEQUENTIUM EPISTOLARUM 





Quo nunc ordine a nobis digeste sunt, hunc ipsum 
ezhibent codices antiqui , Pithoanus et Lirinensis, at- 
que Arelatensis adeo ille unde primum descripte et ad 
laronium cardinalem missa, in lucem vrodierunt. Sed 





summo viro , ut ordinem interpolaret, fecit corrupta in 
antigrapho quod acceperat ejus episiolee subscriptio , 
ubi anno 15 scriptum fuerat pro anno 16 Basilii ; quod 
mendum voterum eorumdem librorum ope sustulimus. 





401 


EPISTOLA Vli (olim VIII). 
AD SAPAUDUM EPISCOPUM ARELATENSEM. 
Salutatoria priusquam α Sapaudo litteras acciperet. 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Que nobiscum omnipotentis Dei gratia fuerit ope- 
rata, ad charitatem tuam credimus fuisse perlatum ; 
pro qua re ad nos destinari convenerat, ut visitatione 
communi magno invicem gaudio frueremur. Nos ta- 
men fratern:z* memores charitatis, presentium porti- 
torum oecasione reperta, officium fratern:x saluta- 
tionis impendimus, optantes ut alterna in timore Do- 
mini charitate viventes, mutuo frequenter refovea- 
iur alloquio. Deus te incolumem custodiat, fratei 
charissime. Data 1v nonarum Juliarum, anno 49 post 
consulatum Basilii viri clarissimi (An. Christi 5506). 


EPISTOLA VIII (olim IX). 
AD EUMDEM. 


Modeste laudes rejicit quibus illum. Sapaudus in. lit- 
leris suis ornarut. 


Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Fraternitatis vestrz grata nobis colloquia Felice 
viro honesto deferente suscepimus ; quibus recensi- 
tis, communi Domino ac Deo nostro insufficientes 
gratias egimus, quia dilectionis tux incolumitatem, 
qua nobis est desiderabilis, eorum testificatione co- 
gnovimus. Ea autem qu: in nostris laudibus facundia 
oris vestri disseruit, quanquam vos congruentem vo- 
bis rem fecisse manifestum sit, nos tamen nihil no- 
strum ex omnibus quas dicta sunt agnoscentes, vere- 
cundiam magis incurrimus, illud doctissimi viri ad 
animum producentes, qui dixit : Sicut vera laus or- 
mat, εἰς falsa castigat. Multum enim vitze nostra ac 
morum verba charitatis vestrz: mensuras excedunt. 
Optamus tamen ut sanctorum omnium precibus et 
vestris orationibus faciat nos Deus tales existere, 
quales vos esse ex bona voluntate pinxistis. Atque 
ide» salutantes debito charitatis affectu, indicamus 
50s, inventa ante boc parvum tempus occasione quo- 
rumdam de provincia vestra Romam venientium, 
tanto ainoris vestri fervore fuisse succensos, ut im- 
patienter ferremus bujusmodi opportunitatem silen- 
tio przterire. Scribentes namque gloriosissimo com- 
muni filio Childeberto regi, etiam ad charitatem 
tuam litteras, quales sub brevitate temporis potui- 
inus dictare, transmisimus. Quxdam autem nobis, 
sicut scripsistis, proprio ore litterarum vestrarum in 
compendio portitor intimavit, quee nos non mediocri- 
ter permoverunt, admirantes nimirum qua ralione 
tau nova res fuerit usurpata; et necesse habemus 
solliciti esse, ut si quis venerit, non facile nobis, tan- 
quam ignaris, subripere aliquid videatur. Melius ta- 
men fraternitas tua faciet, 9ὲ cognoscens illos quos 
suspicamini ad nos esse venturos, etiam vos perso- 
nam instructam ex omni parte dirigatis, qux eis pos- 
sit obsistere : quia cum epistola vestra nibil de causa 
contineat, si hic qui nobis modo ex voluntate vestra 
verbo sogges:it, tunc apud noe nequeat inveniri, vi- 
debin:ur nos accusatoris officium suscepisse. Quod si 
ἃ (ua charitate rersona dirigitur, nostruni est, et pro 


EPISTOLAE. 
A affectu quem vobis impendimus, et pro rei geste no- 


402 


vitate, salva xequitate, competentenr illi. quem  dile- 
clio tua miserit, praebere favorem. Deus te incolu- 
mem custodiat, frater charissime. Data declino sexto 
calendas Octobris, anno 415 post consulatum Basilii 
viri clarissimi. 


EPISTOLA IX (olim X). 
AD CHILDEBERTUM REGEM. 


Anathema dicit iis qui de fide aliter sentiunt quam in 
epistolis Leonis ei in concilio Chalcedonensi conti- 
netur. Heliquias sanctorum sitit per. Hominem- 
bonum subdiaconem. ; 


Domino filio gloriosissimo atque przcellentissimo 
Childeberto regi Pelagius episcopus. 


B Rulinus vir magnificus, legatus excellenti: vestra, 


nobis dixit quod et in provinciis Galliarum quidam 
semina scandalorum sparserunt, dicendo quid contra 
fidem catholicam, quod Dominus non patiatur, ad- 
missum. Et quamvis a transitu div: memorke Theo- 
dorx August nullas de fide quaestiones Ecclesia. Dei 
in partibus Orientis Deo miserante formidet, sed qux- 
dam capitula extra fidem fuerint agitata, de quibos 
longum est ut epistolari possint complecti sermone : 
hoc breviter, secundum admonitionem praefati ma- 
gnifici viri Rufini, ad sanandum animum vestrum, vel 
oinnium fratrum et coepiscoporum nostrotum in Gal- 
li: regionibus consistentium, faciendum esse pro 

speximus : dicentes anatbematizare nos, et alienos ab 
eternz vitz» przmiis judicare, quicunque ab illa fide 
quam beat:? recordátionis papa Leo in suis epistolis 
predicavit, et quam Chalcedonense concilium, se- 
quens eumdem przsulem, edita definitione suscepit, 
in una syllaba, aut in uno verbo, vel in sensu, erra- 
vit aliquando, aut declinavit vel declinaverit ali- 
quando. Quibus se ita habentibus, non attendat celsi- 
tudo vestra, nec fratres nostri episcopi, fabalas eoruu 
hominum qui scandalis delectantur : quoniam hsc 
ipsa ita contigerunt, ut cum pater vester clementis- 
simus imperator omnes h:ereses, qux: Constantino- 
poli episcopos suos et ecclesias, cum magnis rediti- 
bus et vasorum diversitate, usque ad tempora impe- 
rii ejus habuerunt, everterit, et sublatis basilicis eo- 
rum atque reditibus, omnibusque aliis rebus, catho- 
licis tradiderit. Hi ergo qui in ipsis erroribus remau- 
serunt, conglobati sunt in unum, et agunt vehementer, 
qualiter Ecclesiam catholicam scindant atque per- 
turbent. Nam et huc in Italiam, quandiu nos in Con- 
stantinopoli fuimus, de nomine nostro ehartas mitte - 
bant, dicendo quasi nos dixerimus fidem catholicam 
fuisse corruptam. Nunc vero etiam contra nos afle- 
runt huc chartas tacitis nominibus, ut nesciatur quis 
eas misit. Sed sic faciunt Christiani qui in Constan- 
tinopoli sunt, dum eos constet non esse Christianos. 
Maxime tamen Nestorian:z hzresis homines, pro ee 
quod Nestorius duas naturas in Christo separatas qui- 
dem et divisas astruxerit, fraudulenter moliuntur ἃ - 
cere non longe ab intellectu esse Chalcedonensis sv- 
nodi et pape. Leonis, dum Nestorium, pro eo «quod 
divisas duas naturas assereret, ipso doguiate beati 


408 


insinuanda esse excellentis vestre curavimus, ut 
ille avdor fidel vestrz, et unitatis amor, non alicujus 
perversi hominis fabulas, aut chartas superfiuas per- 
mittst sttendi : quia et hic simplices aliquos episco- 
pos, et nescientes prima elementa fidei, sollicitave- 
runt, ut nec rationem ipsam intelligant, nec discer- 
nant quantum sit bonum ἃ flde catholica non errare; 
sed si qua sunt alia quibus crimen ab hzreticis pati- 
tur sancta Ecclesia refutare. Quis enim patiatur ut 
Nestorii vel sectatorum ejus blasphemias, pro eo 
«uod duas naturas in Christo separatas, id est divi- 
sas esse astruxerit, catholic» fidei existimet concor - 
dare? Ut autem nos diutribulationes Constantinopoli 
pateremur, illa res fecit quam breviter superius teti- 


eimus : quoniam vivente Augusta, quidquid in eccle- D 


siasticis causis movebatur, suspectum habuimus. Nam 
pater vester clementissimus imperator, et beati pape 
Leonis dogma, et Cbalcodonensis synodi fldem nullo 
modo unquam patitar violari. Reliquias vero tam 
beatorum apostolerum quam sanctorum martyrum, 
jam quidem per servos Dei monasterii Lirinensis di- 
reximus. Sed et nunc quas legati vestri poposcerunt, 
[08 misisse signamus, deputantes Hominembonum 
sabdiaconum ex clero Ecclesi: nos(r?, a quo usque 
ad fratrem ei coepiscopum nostrum Sapauduui ju- 
bhente Domino deferantur. Data m idus Decembres, 
anno 15 post consulatum Dasilii viri clarissimi, per 
lufipam legatum (Anno Christi 556). 


Subecripti, 

Pelagius misericordia Dei episcopus Eceleske ca- 
tholicz? urbis Rome, exemplari epistolae nostrse sub- 
scripsi. 

ORLERYATIO P. ANTONII PAG ᾿ 
ad annum Christi 596, n. 71, 8. 


Epistola Pelagii ad Chikdebertum regem m id. De- 
cemb, anni 556 scripta, ex duabus aliis, quarum 
altera ad Childebertum, altera ad Justinianum a Vi- 
gilio data fuerat, consarcinata est. Hxc duarum epi- 
stolarum, ad Childebertum scilicet et adJustinianum, 
consarcinatio, nemini huc usque observata, qu: ta- 
men non videtur in dubium revocanda. Finis enim et 
initium epistole qux ad Childebertum regem scripta 
supponitur, spectat ad Gallias et ad Francorum re- 
gem, qui, ut liquet ex alia Pelagii epistola, Hufinum, 
Romam ad Pelagium papam miserat : qui postulavit 
a Donde vel Childeberto significaret se per omnia 


onis scriptis assentiri, vel propriis verbis con- ἢ 


fessionem sue fldei ad eumdem destinaret. ld. con- 
Stat ex alia Pelagii ad Childebertum regem epistola, 
in qua pontifex ait : Veniens Rufinus vir magnificus, 
legatus excellentie vestre, confidenter a nobis, ut de- 
cuit, postulavit quatenus tobis aut beatce recordationis 
pepa Leonis tomum a nobis per amnia conservari sigui- 
ficare debuissemus, aut propriis verbis nostre con[es- 
sionem fidei destinare. Hujusmodi petitionis ratio haec 
fuit quod semina scandalorum in provinciis Gallia- 
rum a quibusdam spargebantur, quasi quid eontra 
fidem catholicam in quinta synodo general peractum 
esset. (uore Pelagiuslitteris hoc anno ad Childeber- 
tum tertio idus Decembres missis, illam petitionem 
Lopes et anathema dixit iis qui de fide aliter sen- 
tiebant quam in epistolis sancti Leonis et in concilio 
Chalceconensi continebatur. Artifex epistole de qua 
agitur refert priorem ejus partem ad Childebertum, 
ab initio usque ad hxc verba : Quoniam hec ípsaita 


PELAGII PAPAE i 
pape Leonis constat esse damnatum. xc breviter A contigerunt, sicot! et posteriorem ab his verbis : Re- 


nd 


liquias vero tam beatorum apostolorum auam. sancto 
rum martyrum, jam quidem per servos Da. monasteri 
Lirinensis direximus, et cxtera usque in flnem. 
Reliqua omnia in epistola ad Cbildebertum con- 
tenta desumpsit consarcinator ex up ch lueris a 
Vigilio papa ai Justinianum imp. datis. Nam hzc 
verba verbi gratia nonnisi ad imperatorem Constan- 
tinopolitanum seripta sunt : Hac ipsa ita contigerun&, 
μὲ oum pater vester clementissimus imperator omnes 
hareses qu& Constantinopoli episcopos suos et eccle- 
sias, cum magnis redditibus et vasorum diversitate wus- 
e ad tempora imperü ejua habuerunt, everterit et, sub— 
tis baailicia eorum atque redditibus, omnibusque alitis 
robus catholicis, tradiderit. Certum est autem Justinuem 
Seniorem h:wreticorum basilicas orthodoxis tradi- 
disse, οἱ Justinianum ejus filium adoptivum fuisse ; 
cum contra Clodoveus Magnus Chikleberti pater, nee 
appellatus est im r, praesertim a popnticibus 
Romanis , neque aliquis Francorum rex h:ereticorum 
ecclesias Constaptinopoli evertere potuit. Ad hzec 
auctor illius epistola infra ostendit imperatorem 
uem alloquitur alíum non esse quam Justinianum : 
t autem nos diu tribulationes Constantinopoli patere- 
mur, illa res fecit quam breviter Wd tetigimus " 
iam vivente Augusta (nempe Theodora, quam 
am in eadem epistola nominarat) quidquid in eccle- 
siasticia causis movebatur, suspectum habuimus. Nam 
pater vester clementissimus imperator, et. beati. pape» 
Leonis dogma, εἰ Chalcedonensis synodi fidem nullo 
modo unquam patitur violari. Ubi loco patitur. legen- 
dum passus est. Mitto alia in ea epistola memorata 
qu: dici non potuere ab alio pontifice Romano quam 
a Vigilio post suum ConstanUnopoli in Siciliam re- 
ditum. Denique inter partes tres, quibus epistola 
illa consuta, nulla connexio est, ut legenti patet. 


EPISTOLA X (olim ΧΙ). 
ΑΒ SAPAUDUM EPISCOPUM ARELATENSEM. 


Commendat illi reditum | Heminisboni subdiacomi, et- 
que ut Placido patri suo suggerat de cemparandis 
Romamque mittendis vestibus que in. pauperes ero- 
gentur. 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelsgius. 

Quia legati flií nostri gloriosissimi regis Childe- 
berti, beatorum apostolorum Petri et Pauli, et alio- 
fum sanctorum martyrum reliquias peposcerunt, ne- 
cesse habuimus Hominembomum subdiaconum de 
clero nostro dirigere, qui eas usque ad fraternitatem 
tuam tum reverentia deportaret. Et ideo salutantes 
hortamer ut qussita occasione, sive navi, sive ter- 
retio, eum talibus personis de quibus nulla pericuN 
possit esse suspicio, ad nos eum juvante Domino re- 
mittatis. Ea autem 40:5 pro honore charitatis tu: a 
nobis sepradieti legati poposcisse noscuntur, parati 
sumus Deo juvante concedere. Sed nisi litteras tuas 
per te acceperimus, sicut etiam decessores nostri 
postulantibus tuis decessoribus pr»stiterunt, super- 
flaum judicavimus ultro transmittere. Sed mox ad 
nos, juvante Domino, unum de clero tuo cum litteris 
direxeris, si Dominus voluerit, et si vixerimus, pro- 
mittimus nos esse facturos. Preterea hortamur, viro 
magniticentissimo filio nostro, patricio Placido geni- - 
tori tuo dicas, ut quod de pensionibus possessionum 
Ecclesi» nostrz» colleetum est, aut per suuni homi- 
nein, aut per harum nobis dignetur dirigere portito- 
rein : quia Italie praedia ita desolata.sunt, ut ad. τὸν 

Φ 


4c5 


EPISTOLAE. 


406 


cuperationeum eorum nemo sufficiat. EL si. possibile A tatem morum exhibeas clariorem. Seriptum est 


est, ut nobis de ipsis solidis saga tomentacia, quie 
pauperibus erogari possint, et tunicas albas, aut cu- 
cullas, vel colobia, aut si qux alix species in provin- 
cia fiunt, quz pauperibus, ut diximus, erogari de- 
beant, nobis exinde facite comparari, et opportuni- 
tate navis inventa dirigite, ut maximas fraternitati 
tux:e gratias referamus, dum in hujusmodi sollicitudi- 
netu nostram providentia charitatis tux relevari con- 
tigerit. Hortamur etiam ut Anastasium fratrem Pauli 
defensoris Ecclesixz ad nos faciatis occurrere. Deus 
te incolumem custodiat, frater charissime. Data xix 
calendas Januarias, anno 15 post consulatum Basilii 
viri clarissimi. 

EPISTOLA XI (oiim XM). 

AD SAPAUDUM ARELATENSEM. 


Vices illi suas in Gallia delegat, palliique usum 
impertitur. 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Majorem nostrorüm, operante Dei misericordia, 
eupientes inhzrere vestiyiis, et eorum actus divino 
jvamine in omnibus imitari, charitati luze per uni- 
versam Galliam sanctz sedis apostolice, cui divina 
gratia przsidemus, vices injungimus. Hoc enim anti- 
quitatis memoria docet, hoc etiam Romana testantur 
scrinia a sanctis Patribus et decessoribus nostris tuis 
decessoribus esse concessum : ut illius stabilis petre 
sempiterna soliditas, supra quam Dominus Salvator 
noster propriam fundavit Ecclesiam a solis ortu 
usque ad occasum, primatus sui apicem successorum 
suorum auctoritate, tam per se quam per vicarios suos, 
firmiter obtineret. Nos autem, sicut dicit beatus Apo- 
siolus, non in immensum gloriamur, sed secundum 
mensuram regule qua mensus est nobis Deus mensu- 
rai pertingendi usque ad vos. Nec enim quasi non 
pertingentes superexcedimus nos. Sic ergo participata 
sollicitudine sanctam Dei universalem Ecclesiam no- 
stri per Dei gratiam rexere majores. Hinc est quod et 
nos fraternitali tuxe hujusmodi euras injungimus, ut 
sedis nostrze vicarius institutus, ad instar nostrum in 
Galliarum partibus primi sacerdotis locum obtineas, 

.eL quidquid ad gubernationem vel dispensationem 
ecclesiastici status gerendum est, servatis Patrum re- 
gulis et sedis apostolic:» constitutis, divini judicii 
consideratione dispenses ; talemque te in custodiendis 
canonibus sancta conversatione demonstres, qualem 
t;nti loci decet esse vicarium : memor sententix 

. beati Pauli apostoli, qua Timotheum discipulum sol- 

licite magister informat dicens : Testor coram Deo et 

Christo Jesu, et electis angelis ejus, ut hac custodias 

sine pra; judicio, nil faciens in aliam partem declinande 

(1 Tim. xv). Ut erogetur, charissime frater, aucto- 

ritas pontificis, et pastoris mansuetudo, per nos tibi 
locum vicarii, sicut et decessoribus tuis, noveris gra- 

ü» largitate concessum. Quia licet apud Deum nón 

sil acceptio personarum, tuam tamen charitatem 
eliam carnali generatione constat esse praeclaram. Et 
ideo convenit ut quanto in te Dominus inultiplicia bo- 
ua largitus est, tanto iu sacerdotalibus actibus probi- 


enim : Cui cemmendaverunt multum , plus pefent ab 
€o (Luc. xir). Usum quoque pallii tibi alacriter affec- 
Hioseque concedimus, pariter etiam pallium dirigentes, 
ut in tanti loci fastigio constitutus, przeclaro quoque 
habitu decoreris scituris omnibus ecclesiastici Gra- 
dus hominibus, nullam haberi licentiam, sine for- 
mata tu» cbaritatis, ex quacunque Galliarum parte 
longiores petere regiones; ne prohibita pressumentes 
ipsi se proprio videantur privare officio. Hxc igitur 
per Flavianum di»sconum οἱ Nestorium subdiaconum 
Ecclesie tux, per quos epistolas tuas accepimus, 
scribenda esse curavimus. In quorum etiam conver- 
satione laudabile tu: charitatis agnovimus institutum. 
Deus te incolumem custodiat, frater charissime. Data 
ur nonas Februarii, anno 16 post consulatum Dasi- 
lii viri clarissimi. 

EPISTOLA ΧΕ (olim XIII) 

ΑΒ CHILDEBERTUM REGEM. 


Significat se vices suas et pallii usum Sapaudo con- 
cessisse, quem regi commendat. 
Domino filio merito gloriosissimo atque przcellen- 
tissimo Childeberto regi Pelagius. 


Excellent vestre litteras, post illas quas legati 
vestri detulerunt, etiam per eos quos frater et coepi- 
scopus noster Sapaudus ad nos direxit, reverenter 
accepimus, et salutis vestre, que nobis semper 
optanda est, cognoscentes indicia, gratias divine 
pietati retulimus, exorantes clementiam ejus ut vos 


(; largillua pietate sua servet incolumes. Litteras au- 


tem nostras prefato consacerdoti nostro Sapaudo se- 
condum petitionem vestram direximus, usum pallii 
pariter concedentes : quia iu scrinio ecclesiastico 
hujuscemodi exempla reperimus, quibus ostenditur 
Arelatensibus episcopis a sancte recordationis deces- 
soribus poetris hxc fuisse collata. Propterea salu- 


. tantes cultu regalibus infulis debito, postulamus ut ita 


eum atque Ecelesiam ejus gratia excellentixv vestre 
tueatur ac foveat, ne quem per vices nostras augeri 
propitiante Deo postulastis, in aliqua parte cuiquam 


.Gallicanorum sacerdotum , vel cujuslibet ordinis 


ecclesiastici person:x, quod non oportet, contempti- 
bilis habeatur ; et in eo auctoritati sanctze sedis apo- 
stolica, et genio vestro, qui pro eo suffragatores 


D acceditis, quod absit, videatur in aliquo derogari. 


Perincolumem excellentiam vestram Deus noster 
eustodiat, domine fili gloriosissime atque przcellen- 
Ape : 

EPISTOLA XIII (olim XIV). 


AD CHILDEBERTUM REGEM. 


De Sapaudo Arelatensi, qui contra sedis sue privile- 


gium alterius episcopi judicium subire jussus. fec- 

rat. ! 

Domino filio gloriosissimo atque prsecellentissimo 
Childeberto regi Pelagius. 

Cum 'celsitudini vestrze multa dona misericordia 
divina contulerit, pro amore tamen quem Ecclesi 
ejus sinceriter exhibetis ( Nicol. 11. epist, 8, ad Mic. 





401 


PELAGII PAPE I 


imper. Grecorum), fecit vos multis regnantibus cla- A nostro magniflcentissimo viro patricio Placido, geni- 


riores : quoniau inter alias regni vestri curas pro 
tranquillitate sanctze. Ecclesi: preecipuam sollicitudi- 
nem vos certum est exbibere. Qux cum ita sint, mi- 
ramur quia quantum nobis presentium portitorum 
suggestio patefecit, passi estis subripi vobis Sapau- 
dum fratrem et coepiscopum nostrum, Arelatensis 
civitatis antistitem, cujus Ecclesia in regionibus 
Gallicanis primatus privilegio et sedis apostolicze vici- 
bus decoratur, ad petitionem episcopi ab ipso ordi- 
pati, in judicium sequentis civitatis episcopi, quod 
mulla ecclesiastica lege vel ratione conceditur, judi- 
candum juberetis occurrere; ut ipso de conculcato 
loci sai przjudicio conquerente, illum qui usurpavit 
necesse sit de illicita presumptione culpari (Hincma- 


tori tuo, ex nostra persona volumus couunendari - 
ut in sua continentia recognoscant quantum apud 
charitatem tuam eis commendatio nostra profuerit. 
Sed et illud ad commemorationem ἔπ fraternitatis 
adducimus, ut sicut jampridem scripsimus, vestes 
qui pauperibus erogentur, id est cucullas, et tuni- 
cas, atque saga, de eo quod pro pensionibus eccle- 
siasticarum possessionum nobis domnus fllius noster 
Placidus directurus erat, comparari faciatis, et ad 
portum Romanum, Deo propitiante, dirige; quatenus 
sollicitudinem nostram ex parte aliqua relevetis : 
quia tanta egestas et nuditas in civitate ista est, ut 
sine dolore et angustia cordis nostri homines quos 
honesto loco natos idoneos noveramus, non possi- 


rus, ep. 0, c. 15). Pro quibus, Christianitatis vestrze Β Imus aspicere. Deus te incolumem custodiat, frater 


confidentia freti, paterno studio postulamus ut si 
quid tale factum est , congrua satisfactione celeriter 
ampuletur, nec ullum sui exemplum in perturbatione 
Ecclesiarum quas vobis Deus credidit, relinquere 
concedatur. Et hujusmodi causis sollicitam vos in 
reliquo decet exhibere cautelam, ne quid contra 
ecclesiasticas regulas petentibus concedatis: quia, 
quod bene cognitum est religios:e menti vestra, non 
aliter Deo nostro recte potest regalis devotio famu- 
lari, nisi providentia ejus ecclesiasticorum ordinum 
servetur integritas. Incolumitatem excellenti:x vestra 
Deus noster custodiat, domine fili gloriosissime 
atque pr:xecellentissime. 


EPISTOLA XIV (olim XV). 
D SAPAUDUM ARELATENSEM. 

De epistola sua, quam de fide catholica ad regem ante 
scripsit. Commendat Romanos qui hostium metu eo 
con[ugerunt ; iterumque de vestibus in urbem  mit- 
tendis. 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Tanta nobis est circa peràonam tux fraternitatis 
affectio, ut nullas occasiones transire silentio patia- 
mur. Denique veniente illuc Petro urbis negotiatore, 
presentia curavimus ad fraternitatem tuam scripta 
dirigere, desiderantes ut de incolumitate quoque vi- 
cissim datis opportunitatibus agnoscamus. Atque ideo 
salutantes fraterno charitatis amore, indicamus pro- 
pitiante Domino circa nos omnia prospere geri. Et 
"hortamur ut, si epistola quam per diaconum atque 


charissime. Data idibus Aprilis, anno 16 post consu- 
latum Basilii viri clarissimi. 


EPISTOLA XV (alim XVI). 
AD CHILDEBERTUM REGEM. 

Mittit. confessionem — fidei. sue, monetque ut caveat 
ne qua in Galliis per hereticos excitari discidia 
sinat. : 

Domino filio gloriosissimo atque prxcellentissimo 
Cbhildeberto regi Pelagius episcopus. 

Humani generis Salvator ac Dominus discipulos 
suos docens, ait: Non est voluntas Patris vestri, 
qui in colis est, ut unus. saltem pereat de pusillis 
(Matth. xvii) : de quibus nec scandalizari quemquam 
sine magni asserit comparatione supplicii. Cum igi- 


C tur etiam de pusillis ista forma przecepti sit, quanto 


nobis studio ac labore satagendum est ut pro aufe- 
rendo suspicionis scandalo obsequium confessionis 
nostrz: regibus ministremus ; quibus nos etiam subdi- 
tog esse sanct: Scripture pr:xcipiunt? Veniens: et- 
enim Rufinus vir magnificus, legatus excellentiz 
vestre, confidenter a nobis, ut decuit, postulavit, 
quatenus vobia aut beat: recordationis pape Leonis 
tomum a nobis per omnia conservari significare de- 
buisseinus, aut propriis verbis nogtrz:& confessionem 
fidei destinare. Et primam quidem petitionis ejus 
partem, quia facilior fuit, mox ut dixit, implevimus , 
meque in omnibus predicti presalis tomum pro 
catholic:e (idei assertione conscriptum, Deo propi- 
tio, custodire, manus nostrse ad vos professione sig- 


subdiaconum fraternitatis tus ad excellentissimum p navimus. Ut autem nullius deinceps , quod absit, su- 


filium nostrum Childebertum regem direximus, in 
qua de institutis beatissimorum Patrum nostrorum 
fidem catholicam nostro per Dei gratiam sermone 
deprompsimus, tam ipsi gloriosissimo regi quam 
charitati tux vel aliis fratribus coepiscopis nostris 
placuit, rescripta tux charitatis celerius agnosca- 
mus, Preterea commendamus specialiter dilectioni 
tue Romanos qui hostlitaüs metu confugerunt, ut 
solatium fraternitatis tux, et continentiam qualem 
peregrinatio eorum poscit inveniant; quos eliam filio 


spicionis resideret occasio, etiam illam aliam partem 
quam memoratus vir illustris Rufinus admonuit, 
facere mutavi ; scilicet propriis verbis, confessionem 
fldei quam tenemus, exponens. Definitiones quoque 
de eadem catholica fide que in quatuor sanctis con- 
ciliis statute sunt, sed οἱ memorati pontificis, quas 
universalis semper tenuit ac tenet Ecclesia, nos 


cum Dei auxilio tenere atque defendere, przxenti ad 


excellentiam vestram colloquio intimandum necessa- 
rio judicavi. 


Quum E pg —— ————————————————— 
FIDES PAP/E PELAGII. 


Credo igitur in unum Deum, Patrem, et Filium, 
εἰ Spiritum sanctum : Patrem scilicet omnipolen- 


tem, sempiternum, ingenitum ; Filium vero ex ejus- 
dem Patris substantia vel natura genitum ante omne 


409 


omnipotente omnipotentem , xqualem, consempiter- 
num et consubstantialem genitori. Spiritum quoque 
sanctum omnipotentem, utrique, Patri scilicet ac 
Filio z:equalem, consempiternum atque consubstantia- 
lem; qui ex Patre intemporaliter procedens, Patris 
est Filiique Spiritas. Hoc est tres personas, sive tres 
subsistentiss unius essentie sive naturx, unius vir- 
tutis, unius operationis, unius beatitudinis atque 
ubius potestatis ; ut trina sit unitas, et una sit Trini- 
tas, juxta vocis dominice veritatem, dicentis: Ite; 
docete omnes gentes, baptizantes eos in. nomine 
Patris, εἰ Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvi). 
ἴω nomie, inquit, non nominibus, ut et unum 
Deum per indistinctum  divin:e essentie nomen 
ostenderet, et personarum discretionem 
demonstratam proprietatibus edoceret : quia dum 
tribus unum deitatis nomen est , :equalitas osten- 
ditur personarum ; et rursus squalitas personarum 
nibil extraneum, nihil accedens in eis permittit in- 
telligi : ita ut et unusquisque eorum verus perfe- 


ctusque sit Deus ; videlicet ex plenitudine divinitatis ' 


nihil minus in singulis, nihil amplius intelligatur in 
tribus. Ex hac autem sancta, et beatissima, atque 
consubstantiali Trinitate, credo atque confiteor unam 
personam, id est, Filium Dei pro salute humani ge- 
neris novissimis temporibus descendisse de colo, 
nec patriam sedem, nec mundi gubernacula relin- 
quentem ; ei sancto Spiritu superveniente in beata 
Virgine Maria, atque obumbrante ei virtute Altissimi, 


EPISTOLJE. 
omnino vel temporis, vel cujusquam initium, de A subsistentiam adunatas credimus esse naturas, ut 


40 


utriusque proprietate servata, meutra converteretur 
in alteram. Ac propterea, sicut szepe diximus, unum 
eumdemque Christum esse verum Filium Dei, et 
eumdem ipsam verum filium hominis confitemur, 
consubstantialem Patri secundum deitatem, consub- 
stantialem nobis eumdem secundum humanitatem ; 
per omnia nobis similem absque peccato ; passibilem 
carne, eumdem ipsum impassibilem deitate. Quein 
sub Pontio Pilato sponte pro salute nostra passum 
esse carne confitemur, crucifixum carne, mortuum 
carne, resurrexisse tertia die glorificata et jncorru- 
ptibili eadem carne, et conversatum post resurre- 
ctionem cum discipulis suis, ac multis modis evi- 
denter eis ostendisse sui corporis veritatem ; et qua- 


suis B dragesimo die videntibus eisdem discipulis ascendisse 


in celos; sedere etiam ad dexteram Patris. Quem 
credo et confiteor, secundum testiflcationem angelo- 
rum, sicut ascendit in coelos, ita venturum judicare 
vivos et mortuos. Omnes enim homines ab Adam 
usque ad consummationem szculi natos et mortuos, 
cum ipso Adam ejusque uxore, qui non ex aliis pa- 
rentibus nati sunt, sed alter de terra, altera autem 
de costa viri, creati sunt, tunc resurrecturos esse 
confiteor, et astare ante tribunal Christi, ut recipiat 
unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bo- 
na, sive mala; et justos quidem per largissimam 
gratiam Dei, ut pote vasa misericordie in gloriam 
prrparata, sternz vite preemiis donaturum, in 80- 
eietate videlicet angelorum, absque ullo jam lapsus 


eumdem Verbum ac Filium Det in utero ejusdem C sui metu sine fine victuros; iniquos autem arbitrio 


sancte Virginis Marix» clementer ingressum, et de 
carne ejus sibi unisse carnem anima rationali et in- 
tellectuali animatam : nec ante creatam esse carnem, 
et postea scpervenisse Filium Dei ; sed, sicut scri- 
ptum est, sapientia ediftcante sibi domum (Prov. 1x), 
mox carnem in utero Virginis, mox Verbi Dei car- 
nem faciam, exindeque sine ulla permutatione aut 
conversione Verbi carnisque nature, Yerbum ac 
Filium Dei factum hominem unum in utraque natura, 
divina scilicet et humana, Christum Jesum Deum 
verum, eumdemque verum hominem processisse, id 
est natum esse, servata integritate matern:e virgini- 
tatis : quia sie eum virgo permanens genuit, quem- 
admodum virgo concepit. Propter quod eamdem 


voluntatis proprie vasa ire apta in interitum per- 
manentes, qui viam Domini aut non agnoverunt, aut 
cognitam diversis capti prevaricationibus relique- 
runt, in poenis :terni atque inexstinguibilis ignis, 
ut sine fine ardeant, justissimo judicio traditurum. 
Hzc est igitur fides mea et spes mea, (28 in me 
dono misericordie Dei est : pro qua maxime paratos 
esse debere beatus Petrus apostolus precipit (11 Petr. 
m) ad respondendum omni poscenti nos rationem. 
Nunc convenit excellentiam vestram pro fervore 
ejusdem fidei, quam vos in corde habere gaudemus, 
peculiarem curam per universas Gallic vestrze regio- 
nes impendere, ne illic scandala seminantes, sicut 
in partibus istis facere conabantur, frontis sux pro- 


beatam virginem Mariam Dei Genitricem verissime D cacitate impellente discurrant, et alios fratres et co- 


confitemur ; peperit enim incarnatum Dei Verbum. 
Est ergo unus atque idem Jesus Christus verus Fi- 
lius Dei, et idem ipse verus filins hominis perfectus 
in deitate, et idem ipse perfectus in humanitate ; 
ut pote totus in suis, ct idem ipse totus in nostris ; 
sic per secuBbdam nativitatem sumens ex homine 
matre quod non erat, ut non desisteret esse quod 
per primam, qua ex Patre natus est, erat. Propter 
quod eum ex duabus et.in duabus, manentibus indi- 
visis inconfusisque credimus csse naturis. Indivisis 
quidem, quia et post assumptionem nature nostrx 
unus Christus Filius Dei permansit et permanet: 
incenfusis autem, quia sic in unam personam atque 


episcopos nostros, vel creditas eis plebes, ad dissen- 
siones exagitent : quia dum rect» fidei non sint, 
dolore oppressionis δῦ, ut se ad nutrienda scandala 
catholicis familiares efficiant, etiam rectam fidem se 
simulant vindicare, maxime apud eos qui fraudeg 
ipsorum et dolos ignorant. Sed Deus, qui gloriam 
vestram contra inimicos pacis ecclesiastica miseri- 
corditer hoc tempore pro»paravit, prestet vos ita 
sollicitos et circumspectos existere, ut non prxva- 
leant intra sata sancte Ecclesix in illis partibus lo- 
liorum suorum semina maligna jactare. Perincolu- 
mem excellentiam vestram Deus noster custodiat, 
domine [lli gloriosissime atque prxcellenüssime. 


[Ae 


ul PELAGH PAPA 1 413 








EJUSDEM PELAGII. PAP 1 EPISTOLAE, 


SEU POTIUS FRAGMENTA LUCA HOLSTENI!! STUDIO PRIMUM ER TENEBRIS VINDICATA. 


elagius Joanni Patricio caburtario, inter catera. — A Idem Pelagius Viatori εἰ Puncratio iliustribus, inter 


Pudenda, ita ut dicam, rapina in divisione est non 
consecratus, sed exsecratus episcopus. Si enim 
ipsum nomen consecrationis rationabili ac vivaci 
intellectu discutimus, is qui cum universali detrectat 
consecrari Ecclesia, consecratus dici vel esse nulla 
ratione poterit. Consecrare enim est simul sacrare. 
Sed ab Eeclesiz visceribus divisus, et ab apostolicis 
sedibus separatus exsecrat ipse potius, et non con- 
secrat. dure ergo exsecratus tantum, non consecratus 
poterit dici, quem simul sacrare in unitate conjun- 
ctis membris non agnoscit Ecclesia. Videamus ta- 
men utrum vel ipsarum consuetudinem partium in 
sua ordinatione conservaverint. Nempe is mos anti- 
quus fuit, ut quia pro longinquitate vel difficultate 


cetera. 

Α schismaticorum sacrificiis, potius autem sscrile- 
giis abstinere debetis, Schisma siquidem ipsum, quod 
Graecum nomen est , scissuram sonat. Sed im unitate 
scissura esse non potest. Non ergo unitati comumu- 
nicant qui scbismaticis communicant. Partes sibi 
ipsi fecerunt, et ab eo quod unum est, ut apostoli 
Judi jam verbis loquar, semetipsos segregentes , spi- 
ritum non habent (Jud.,9). Quibus omnibus iltud effi- 
citur, ut quia iu unitates unum non sunt, ut quia in 
parte esse voluerunt, ut quia Spiritum non babent 
corporis Christi, sacrificium habere non possint. Nom» 
autem nobis nunc illa quxstio est, utrum tolerare 
malos, sed utrum debeamus schismaticis sociari. Si 


itineris ab apostolico onerosum illis fuerat ordinari, B etiam ipsi, licet in suo sensu abupdantes, intra ma- 


ipsi se invicem Mediolanensis et Aquileiensis ordi- 
uare episcopi debuissent : ita tamen ut in ea civitate 
i qua erat ordinandus episcopus, alterius civitatis 
pontifex occurrere debuisset ; ut et ordinandi electio 
a presenti ordinatore, ex consensu universalis cui 
prciendus erat Ecclesix, melius ac facilius potuis- 
set agnosci; et in sua qui ad episcopatum prove- 
hendus erat, nec tamen ordinatori suo subdendus 
(fuerat, ordinaretur Ecclesia. Noli catholicam semper 
mentem aliqua schismaticorun communione polluere. 
Unum Cbristi corpus, unam constat esse Ecclesiam. 
Divisum ab unitate altare veritatem Christi corpori 
non potest congregare ; toleranda sunt in compage 
corporis positorum etiam illa nonnunquam vilia qua 


terna tamen positi viscera quxrerent veritatem , 3 
nobis repellendi non erant, donec apud eos ratiopa 
duce rei veritas elaruisset. Sed quia se ab universali 
Ecclesia diviserunt, sicut beatus Augustinus ait, om- 
nis catholicus securus eam partem detestatur , cui 
Ecclesiam universalem apoetolicis sedibus roboratam 
non communicare cognoscit. Nec enim levigat eri- 
men eorum, magis vero auget, quod eos diu ress- 
tisse dixistis, ne apostolicis communicantes sedibus 
in sua communione reciperent. In hoc enim dum et 
ili culpandi sunt, qui communicare talibus volue- 
runt, multo magis tamen illi exsecrandi sunt, qui nou 
solum in sacerdotibus communionem apostolicaron 
sedium, verum etiam in ipsis laieis spreverunt. Fed 


pro unitate interdum parcentes resecare non possu- C nec illud eis prodest quod eos in eisdem litteris vel 


mus. Quia et evangelicum agricolam (Joan. xv, 2), 
minus aflerentem fructum palmitem, si tamen ἰδ 
vite maneat, purgare posse noster Salvator edocuit : 
abscissum autem a vite palimitem nisi igni ad com- 
burendum aptum esse non posse, ejusdem ccelestis 
magistri veritate didicimus (Ibid.). Noli ergo eorum 
qui igni apti sunt, non consecrationi, sed exsecra- 
tionibus consentire. Nec existimes illos vel esse vel 
dici Ecclesiam posse. Etenim cum, sicut diximus, 
Ecclesia una sit, cui in Canticis canticorum dicitur : 
Una est columba mea (Cant. v1) ; nullam aliam esse 
constat nisi qux in apostolica est radice fundata : a 
quibus ipsam fidem in universo propagatam orbe 
non polesl dubitari. Quod vobis licet notissimum 


ignorantia rationis, vel simplieitate intellectue sui ἃ 
DOstra se communione suspendisse perbibetis. ldip- 
sum enim magis est, propter quod sehismatici suni : 
quia non eos diversasentiendi judicium, sed quaedam 
apud se delata, sibi tamen incogmita metuentes , et 
contra apostolicam sedem temere credentes, pessima 
divisit opinio. Quod scbisma specialitez esse beatus 
denuntiat Áugustinus dicens de talibus : Qui adver- 
&um auctoritatem illarum Ecclesiavum que apostelicas 
sedes et epistolas accipere meruerunt, temere cre- 
dit, immanissimum schismatis crimen a se propul- 
sare non poterit. Ad summam, aut illos Ecclesiam 
esse creditis, et cum dux Ecclesi esso non pos- 
sint, nos, quod absit, schismaticos judicabitis ; aut 


omnino sit, beati tamen Augustini testimonio compro- D 8i veram in apostolicis sedibus esse constat Eecle- . 


bemus. Audite quid in quodam opere suo przeclaris- 
simus doctor dicat Ecclesiz ; ait enim : Quod δὲ nul- 
lo modo recte dici potest Ecclesia in qua schisma est ; 
restat ut quoniam Ecclesia nulla esse non potest, ea 
sit quam in. sedis apostolice per;successiones, episco- 
porum radice constitutam, nullorum hominum malitia, 
etiamsi nola excludi ron. possit, sed pro ratione tem- 
poris toleranda. judicetur, ullo modo valeat. exstin- 
guere. 


siam, et illos ab unitate divisos cognoscile, et com- 
munionis quzstionem esse sublatam, quam veram 
nisi in unitate constat esse non posse. Noli ergo, 
quasi nulla schismaticorum atque Ecclesiz differentia 
sit, velle indifferenter utrorumque sacrificiis sociari. 
Non est Christi corpus, quod schismatàcus conficit, 
si veritate duce dirigimur. Nec enim divisum esse 
Christum poterit quisquam sine Apostoli reprobatione 
confingere. Unam , ut s:epe dictuin est, que. Christi 





Aus 


EPISTOLAE. 


A 


corpus est, constat esse Ecclesiam, qux in duo velin A fit temen quod nollet, «t doleat, qus etiam invitus wi- 


plura dividi non potest (1 Cor. 1, 15). Simul enim eum 
ab ea quisque recesserit, essedesistit Ecclesia. Unum 
Mierusalem templum est : idolis necesse est ut immo- 
let qui semetipsum diviserit. 
Idem Pelagins Valeriano patricio , inter cetera. 
lstad est quod a vobis poposcimus, et nunc iterum 


postulamus, ut Paulinum Aquileiensem pseudoepi- . 


scopum, et illum Mediolanensem episcopum ad cle- 
mentissimum principem sub digna custodia dirigatis, 
et iste qui episcopus esse nullatenus potest, quia 
contra omnem canonicam consuetudinem factus est, 
alios ultra non perdat, et ille qui contra morem an- 
tiquum eum ordinare praesumpsit, debite canonibus 
vindict:zxe subjaceat. Sed nec licuit aliquando nec liee- 
bit particularem synodum ad dijudicandum genera- 
lem &ynodum congregari. Sed (Ivo, p. iv, cap. 259) 
quotiens aliqua de universali synodo aliquibus dubi- 
tatio nascitur, ad recipiendam de eo quod non intel- 
ligunt rationem, aut sponte hi qui salutem animo suas 
desiderantad apostolicas sedes pro recipienda ratione 
conveniant, aut si forte, sicut de talibus dictum est, 
peccator cum venerit in profundum malorum, contem- 
nit (Prov. xvii, ὅ), ita obstinati et contumaces exsti- 
terint, ut doceri non velint , eos ab eisdem aposto- 
licis sedibus aut attrahi ad salutem quoquomodo ne- 
cesse e&t, aut ne aliorum perditio esse possint 
secundum canones per seculares opprimi potestates. 
Nec in hac parte vos hominum vaniloquia retardent 
dicentium, quia persecutionem Ecclesia faciat, dum 
vel ea qux: committuntur reprimit, vel anirlarum sa- 
lutem requirit. Errant hujusmodi rumoris fabulatores 
(Ivo par. x, cap. 95). Non persequitur nisi qui ad 
malum cogit. Qui vero malum vel factum jam punit, 
vel prohibet ne fiat, non persequitur iste, sed diligit. 
Nam si, ut illi putant, nemo nec reprimendus a malo 
ad bonum est, humanas et divinas leges necesse est 
evacuari; quz et malis poenam et bonis prxmia jus- 
titia suadente constituunt. Malum autem schisma 
esse, et per exteras etiam potestates hujusmodi ho- 
mines debore opprimi, et canonice Scriptur: aucto- 
ritas, e£ paternarum regularum nos veritas docet. 
Quisquis ergo ab apostolicis divisus est sedibus, in 
schismate eum esse non dubium est, et contra uni- 
versalem Ecclesiam altare conatur erigere. Sed quid 
de talitsus insertus Chalcedonensi synodo canon sta- 
(aat (Act. δ, canon. ant. 5), gloria vestra consideret, 
ubi post alia sic dicit : Qui a communione seipsum 
suspendit, et eollectam facit, et aitare constituit, et 
poluerit vocanti episcopo consentire, et noluerit 
eidem scquiescere, neque obedire primo et se- 
cundo vocanti, hunc omnino damnari, nec un- 
quam vel orationem mereri, nec recipere eum posse 
honorem. Si enim permanserit turbas et seditiones 
Ecclesie, per exteram potestatem tanquam seditio- 
$um comprimi. Et beatus Augnstinus de talibus dicit : 
Multa. etiam cum. invitis benigna quadam. asperitate 
Plectendis agenda sunt ; quorum potius utilitati consu- 
lendum est quam voluntati. Nam in corripiendo filio 
Quantumvis aspere, nunquam paternus amor amittitur, 


detur dolore sanandus.. Ecce videtis quemadmodum 
tanti testimonio Patris non persequatur coercendo 
talia, sed diligat emendando tales semper Ecclesia. 
Facite ergo etiam vos, quod scientes intentionem 
Christianitatis vestrze frequenter hortamur; et date 
operam ut talia fieri ultra non liceat, sed etiam, 
quod vobis non facillimum esse non dubito, hi qui 
talia presumpserunt ad piissimum principem sub 
digna custodia dirigantur. Becolere enim debet cel- 
situdo vestra quid per vos Deus fecerit tempore illo 
quo, Istriam et Venetias tyranno Totila possidente, 
Francis etiam cuncta vastantibus, non ante tamen 
Mediolanensem episcopum fleri permisistis, nisi ad 


.clementissimum principem exinde retulissetis; et 
B quid fier debuisset, ejus iterum scriptis recognovis- 


setis, et inter ubique ferventes hostes, Ravennam 
tamen, et is qui ordinabatur et is qui ordinaturus 
erat, providentia culminis vestri deducti sunt. 


Pelagius Cethego patricio. 


Quod de ordinando Ecclesie Catanensi episcopo 
salubris electione judicii fleri desiderastis, agnovi- 
mus , confestim sequenti die eum juxta morem dis- 
cutientes, tertio quo venit die episcopum consecrare 
curavimus. Simili quidem modo et de Syracusanz 
urbis antistiteoptaveramus in ipso initio gloriz ve- 
str: desideriis obedire, nisi nos multiplex ratio ipsius 
non paucis temporibus ordinationem differre sacer- 
dotii coegisset; ob hoc quod vel personz qualitas, et 
sicut vos melius nostis, vel superstes uxor, aut lilii 
per quos ecclesiastica solet periclitari substantia , 
nostros animos diutius ab ejus ordinatione suspen- 
derent. Et quantum ad cautelam humanam pertinet, 
integro pene anno distulimus; opinantes quod melius 
Syracusanorum provenire electio potuisset. Sed quia 
in voluntatis su:e proposito irrevocabiliter perstite- 
runt, et nullus est alius in eadem repertus Ecclesia, 
nisi longioribus adbuc temporum diff»rretur spatiis, 
ne paulo amplius insanirent, sicut fllii nostri magni- 
fici viri prsetoris testificatione didicimus, inter hujus- 
modi ambiguitates illad co..sultius judicavimus fa- 
ciéndum, «ut congrua providentia, causam propter 
quam principalis constitutio habentes filios et uxores 
ad episcopatus prohibet ordinem promovere, salva dig 
positione concilii muniremus. Qua de re summo stu- 


D dio ab eodem priusquam a nobis eum contingeret 


ordinari, hujusmodi exegimus cautionem, per quam 
et saam fateretur quantula esset przesentis temporis 
habita rerum deseriptione substantiam, et nibil un. 
quam per se, aut per lilios, aut per uxorem, sive pet 
quamlibet propinquam, aut domesticam, vel extra. 
neam forte personam, de rebus usurparet Ecclesi» ; 
et universa sui episcopatus qu:esita tempore Ecclesi: 
dominio sociaret; nihil ultra id quod modo descrip- 
tum est, filiis suis vel heredibus relicturus. 


Pelagius Eleutherio episcopo (C. Deusd., ἰ. m, c. 10.) 

Maximus diaconus Ecclesix dilectionis tu» nobis 
suggessit, in fundo qui appellatur Pancellus, orato- 
rium se pro sua devotione fundasse , quod in honore 
beate Cantiane martvris desiderat consecrare. Et 


41: 


PELACGH PAPJET 


46 


ideo, frater charissime, si in tua dioecesi memorata A Pelagius Joann comiti £T via post etetera. (15., 
c. . 


constructio jure consistit, et nullum corpus ibidem 
constat humatum, percepta prius donatione legitima 
vel possessione illa et illa, przstantes liberos a fisca- 
libus titulis solidos tot, gestisque municipalibus alle- 
gatis, predictum oratorium absque missis publicis 
solemniter consecrabis ; ita tamen ut in eodem loco 
nec futuris temporibus baptisterium construatur, nec 
presbyterum constituas cardinalem : sed quotiens 
missas ibi fleri forte maluerit, a dilectione tua pres- 
byterum noverit postulandum, quatenus nihil tale a 
quolibet alio sacerdote ullatenus pr:sumatur. 


Pelagius Asterio episcopo. (1b., c. 10.) 


Vindimius abbas petitorii nobis insinualione sug- 
gessit, quod habetur in subditis, juxta muros civi- 
latis Salernitan:x intra monasterium suum oratorium 
se pro sua devotione fundasse, quod in honore bea- 
torum martyrum Chrysanthi et Darix desiderat con- 
secrari. Et ideo, si nullum corpus fbidem constat hu- 
matum, przdictum monasterium absque missis con- 
secrabis; ita tamen ut si fundator przedictus missas 
ibidem fleri forte maluerit, a dilectione tua presby- 
terum noverit postulandum. ' 


Pelagius Viventio Neapolitano, Gemino Puteolano, et 
ἐπε απεῖο Misenati episcopis, post cetera. (Ib., c. 


12.) 

Et ideo charitati vestr:». prosentium decretorum 
tenore mandamus , ut exsequente Constantino sedis 
nostre defensore, clerum vel cives Ecclesie Pari- 


Gloria igitur vestra secundum bonitatis consuetum 
morem, filio nostro Luminoso presbytero solatia in 
prefato itinere, quibus tute ad destinatum locum 
pervenire valeat, subministret. Sed et commendsre 
eum dignemini illic hominibus vestris, ut etiam ibi 
vestris fullus auxiliis, injuncti sibi negotii facilius 
possit terminum recipere. 


Pelagius Anilano comiti, post pauca. (lbid., c. 115.) 


Petrum filium nostrum apostolice sedis presbyte- 
rum ad corrigenda ea qux in qusstionem veniunt 
duximus dirigendum ; faciliorem omnium causarum 
futurum esse judicantes exitum, si illum ab aposto- 
lica contigisset publice sede transmitti, qui et rei 
merito, et pro charitatis vinculo potestatis publiez 
juvaretur auxiliis. Sic enin et canonum et legum 
Statuta nos admonent ut et doceantur humiles et su- 
perborum spiritus comprimantur, Quia nonnunquam 
mentibus desperatis et doctrina sine potestate con- 
temnitur, et dominantis vim habere creditur potestas 
sine ratione doctrinz. Huic autem, ut possint ea qua 
jussa sunt facilius Domino adjuvante compleri , Pro- 
jectum notarium sedis nostrz adjungendum essecre- 
didimus, ut participato consilio, qux rattonabilia sunt 
exsequi non morentur. Salutantes igitur paternze eha- 
ritatis alloquio, ut predictis in omnibus qu: vel ad 
ecclesiasticam unitatem, vel ad correptionem exces- 
suum pertinent, feratis auxilium postulamus. 


siensis, et e diverso Ecclesie Vulturninz, vel Vici ( Pelagius. Elpidio Cotanensi episcopo, inter. certera. 


, Feniculensis ad vestrum faciatis convenire judicium, 
et ex scripto sententiam coram partibus deferatis ; 
antedicto sedis nostrxe defensore modis omnibus exse- 
quente, ut quz statuta fuerint effectui mancipentur. 


l'elagius Benegesto ers , post pauca. (Ibid., c. 
) 


Propter quod experientize tux prxsenti auctoritate 
mandamus, ut quibus in causis quzlibet ecclesiastici 
oflicii persona loco pelitoris existit quemdam laicum 
pulsatura, apud provincim judicem suas proponere 
non desinat actiones. In his vero negotiis in quibus 
ecclesiastici officii persona pulsatur, totius summoto 
pulsationis obstaculo ad episcopi vel episcoporum 
in loco ubi quzstio vertitur constitutorum occurrat 


Ib., c. 110.) 


Sicut unumquemque clericorum tuorum ecclesias- 
ticis utilitatibus vel dispositionibus dilectionis tux 
pro eadem Ecclesia usque ad justitix legumque ratio- 
nem procedentibus fideliter obedire prospexeris, ita 
dilectionis tux effectu continuas secundum fidem di- 
ligentiamque suam uniuscujusque merita prose- 
quendo. 

Pelagius Laurentio episcopo Centumcellensi. 

Principali devotissimorum militum, qui illic in ei- 
vitate Centumcellensi consistunt, relatione ad nos 
directa sacram insinuant se clementissimi principis 
impetrasse, qux? eis presbyterum, diaconum, et sub- 
diaconum fieri debere praecepit. ldeo hortamur di- 


indiferenter examen, nullis cause dictionem frus- T) lectionem tuam ut personas ipsas videas, et diligen- 


wationibus declinando : quatenus omne negotii me- 
ritum de sola veritate sua, solisque legibus discep- 
tatum, cleri proveniente sententia terminetur. Anni- 
, lente quoque exsecutione tua, ut qux statui contige- 

rint, effectui mancipentur: nulla ad nosde cujusquam 
ecclesiastici pulsati contumacia deinceps querimonia 
reditura, per quam non solum contumaces excessus, 
Verum tua quoque negligentia sit plectenda 


ter inquiras, ne aliquid contra canones commisissent; 
et si eos inculpabiles repereris , et vite ipsorum lau- 
dabile testimonium videris, veniente mediana septi- 
mana Paschz, si Dominus voluerit, et si vixerimus, 
unumquemque per oflicia qux prazdiximus promovere 
non differas. Caveat sibi presbyter ille nunquam se 
sine nostri et tui nominis recitatione sacra mysteria 
celebrare ; 


e17 


ΕΡΙΒΊΤΘΙ, 


448 


πως τυ — D (m LP τοὺς τ ρος 0 τὸς πο EA 
FRAGMENTA EPISTOLARUM PELAGH I. 
(Ex Collectione Deusdedit.) 


Pelagius Melleo subdiacono , inter cetera ". 


Notariorum sedis nostre insinualione didicjrous, 
nullius indictionis a tempore quo tibi primum Eccle- 
si:* patrimonium constat esse commissum, usque hac - 
tenus ratiocinia sunt decissa, et ea sint necessario 
dispungenda, ut quid ecclesiasticis utilitatibus debea- 
tur, vel quid a quoquam usurpatum sit, fidei inspec- 
tione eognoscere valeamus; et tu, vel h:eredes tui in 
futuro tempore securitate plenaria communiti. nullas 
possitis inqnuietudines sustinere. 


Pelagius M auro episcopo Pronestino, inter catera. 


Didicimus de patrimonio Hilviade annis quidem 
de prima, secunda et tertia indictionibus, Ampliato 
quondam presbytero et Stephano diacono vices pon- 
tificis in urbe R. agentibus, quod exegisti fide media 
persolvisse. De quarta vero indictione secundum or- 
dinafionem filii nostri viri religiosi Narsx sacri pala- 
tii filiis nostris Dulcitio, Felici atque Spanni presby- 
teris, quod exactum fuerat, intulisse. Supervenienti- 
bus vero nobis et per Dei gratiam ordinatis intulisti 
de eodem quarta indictione. kt infra. Ideoque sup- 
picante dilectione tua ex omnibus suprascriptis prze- 
teritis v1 indictionibus fraternitatem tuam hac secu- 
ritate credidimus muniendam, ut nulla ebaritati tux in 
posterum a quolibet calumnia moveatur. 


Pelagius Narse patricio Anagnosticon, inter cetera. 


Bene noverit excellentia vestra nos habentibus 
duntaxat hominibus, et nullam nec necessitatem pa- 


rentibus res dare pauperum nulla ratione przsumere : C 


quia neque hoc vobis placere novimus, neque hoc 
nostro esse officio conveniens judicamus. 


Pelagius Bociio prefecto pretorio Africm. inter 
cetera. 

Romana, cui Deo auctore przsidemus, Ecclesia, 
post continuam 25 el eo amplius annorum vas- 
lationem bellicam jin ltalie regionibus acciden- 
lem, et pene adhuc minime discedentem non aliunde 
nisi de peregrinis insulis aut locis clero pauperibus- 
que, etsi non sufficiens, vel exiguum tamen stipen- 
dium con sequitur. 


Pelagius Juliano episcopo Cingulano. 
Constat dilectionem tuam intulisse rationibus Ec- 
clesie ex przstatione massarum, sive fundorum per 


Picenum ultra 14 positorum, quod curz commissum 
est, de indictione vir, filio nostro Anastasio argenta- 


A tavi die ni cal. Augusti post. consulatum Basilii viri 


clarissimi. 
Pelagius Dulcitio de[ensori , post quedam. 

Przxterea rationes nobis nescio quas Grecorum 
more fucatas de vi indictionis pensionibus direxisti, 
suggerens te per 50 solidos, et pro aliis 60, a dia- 
cono Varino, et nescio quo alio casas recollegisse, Et 
cum tibi cotidie hinc et inde accrescant predia , tu 
nobis de pensionibus angustias generas. Non tibi 
sufficit, quod te a notariis et aliis diversis officiis..... 
vix te liberare potuimus, etc. . 


Pelagius Vito de[ensori, inter cetera, 


Ideoque presenti tibi jussione mandamus, ut curam 
ipsis patrimonii peragere non omitlas; sciens quod 


p 2053 te jam, et reliquam vi indiclionem , et ouines 


singularum deinceps indictionum a vit exigemus pen- 
siones ut secundum morem et emittas in scrinio 
cautionem, et brevem ejusdem patrimonii possis 
accipere. 

Pelagius Melleo subdiacono (Ito part. vim , cap. 55). 


Dulcitia, Ecclesizx nostrze famula, Tarpeiana massa 
consistens , hujusmodi querelam suam nostris sensi- 
bus intimavit, dicens, quod posteaquam eam, marito 
8uo defuncto, contigit viduari, Celerinus quidam no- 
mine, ex ancilla (ut perbibetur) Ecclesise procrea- 
tus , diversis blanditiis atque suasionibus przfatze 
mulieris animos inclinando in suo curasset afficere 
consortio, ex qua etiam filium procreasset. Nunc au- 
tem post conjunclionis eux. non parvum tempus, 
quippe jam nato et educato filio , nullis (ut perhibe- 
tur) rationabilibus causis exstantibus , eamdem mu- 
lierem deseruisse, atque in eam prosiluisse contu- 
maciam, ut ad declinandam servitutem debitam, cu- 
rialis sibi nomen audeat usurpare; qui et primam in 
Ecclesie possessione genitam ex colonis Ecclesi:e 
habuisse memoretur uxorem, ex cujus peculio quem- 
dam agellum dicitur haetenus detinere : sed et alia 
non pauca in suo fertur habuisse peculio. Quapropter 
experientia tua, przesentis jussionis vigore suscepto, 
eodem desento (Sic) Clarentio causz totius veritatem 
diligente agnoscens , qux de memorati persona seu 
rebus ecclesiastica requirit utilitas , exsequatur; et 
si eum de ecclesiz ancilla genitum, vel alio modo 
legitimo juri Ecclesie constat Ecclesiz obnoxium re- 
perire cum omnibus rebus suis in massam Ecclesize 
festinet revocare; et ei prafatam mulierem, quam 
sibi ipse ascivit, in consortium sociare, nullatenus 


no, et arcario Ecclesiz nostrz auri solidos 500. No- — habituro de czetero eam relinquendi licentiam. 


ἢ Asserunt Ballerini in dissert. przev, ad tom. ΠῚ Oper. S. Leonis Magni, pag. cccvi. 


δι 


AD EPISTOLAS PELAGII PAPJE 1 APPENDIX. 


x) 


APPENDIX AD EPISTOLAS PELAGII PAPE I. 





EPISTOLA XVI (olim I) ". 
Patrem εἰ Filium unum esse Deum probat. 


Pelagius episcopus Vigilio episcopo salutem. 

Gaudeo fidei devotione, quod religiosum studium 
et divinum officium dignanter impendis is Leo ep. 
35), et maxime quod fidei inimicos semularis, apo- 
stolicze sedis quaerens exempla. Didici sane tam per 
fatorem litterarum tuarum, quam et per litteras tuas, 
quod sint quidam penes vos qui dicentes garriunt, 
qualiter Pater οἱ Filius unus potest esee Deus (Itha« 
cius ad. Vari c. 3), cum prster Patrem alius 
non sit Deus qui dicatur ingenitus atque invisibilis. 
Hi sane, si scirent. donum Dei, et ver: fidei regulas 
intelligerent, nequaquam talia mussitarent. Sed quia 
non habentes mundum cor, quo videre secreta Dei 
et intelligere mysteria valeant divina , mundanda 
sunt prius corda eorum per ponitentiam, ut intelli- 
gere postmodum οἱ capere lumen veritas possint : 
quibus tamen, ad eorum ac multorum illuminatio- 
nem, corrigendo talium errorem, apostolica aucto- 
ritate respendendum est íta : Quomodo vos Patrem 
et Filium unum proliteri non vultis? Eos enim nos 
unum et verum Deum a prophetis et apostolis osten- 
dimus prxdicatum, ἃ quibus etiam Spiritum sanctum 
credimus non esee discretum, Isaia propheta dicente: 
Ego sum Deus, et non est alius preter me (1sa. xin). 
Et: Per memctipsum juro quia exivit ex ore meo ve- 
fites, et sermo meus non avertitur [revertetur], quia 
mihi inclinabitur omne , et omnis lingua jurabit 
pe Dominum, dicens : Justitia et gloria ad eum veniet. 

t ut hoc in testimonio Patrem simol et Filium 
cognoscas fuisse, Paulnm audi dicentem : Ut in no- 
mine (inquit) Jesu omne genu flectatur coelestium, ter- 
restrium εἰ infernorum; et omnis lingua confiteatur 
quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris 
omuibus (Philip. n). Quod si iste Filius minor est 
Patre suo, ergo minorata est gloria Patris in Filio. 
Et ubi est quod in Salomone Scriptura loquitur di- 
cens : Sicut ctiam in conspectu eorum (inquit) magni- 

es in nobis, ita in conspectu nostro magni 
eris in illis, ut cognoscant te sicut et nos cognovimus, 
quoniam won est Deus prater te, Domine (Eccli. 
xixvi)? Diligenter attende, et agnosce Filium esse, 
qui megnuilicabitur in. judicjo, dum venerit vivos et 
mortuos judicare. ; 


ltem 1saias : Audite, domus Jacob, et residuum do- 
mus Israel, qui egredimini ex utero meo, et erudimini 
& puero usque a& senectutem. Ab initio ego sum, et 
guousque senescatis , ego sum. Ego vos feci, et ego sus- 
lineo, F.go remittam, et ego suej dne dicit Dominus 
(Isai. xvi). ELiterum : Ego sum Dominus Deus, et pra- 
ter me non est alius Deus, annuntians novissima prius- 
lant, et statim consummata sunt (Ibidem). 

tem alibi : Audi me, Jacob et Israel, quem ego feci. 
Ego sum Dominus Deus tuus, et non est altus prater 
me. Item alibi : Ego sum Dominus Deus tuus, primus, 
et ego novissimus, et in ea que superventura sunt in 


A Deum super omnia benedictum insinuat? Oworuem 


patres (inquit) ex quibus Christus secundum carnem, 
qui est super omnia Deus benedictus in szcula (Rom. 
ix). ltem Isaias dicit : Dominus Deus Israel qui libe- 
ravit eum. de Egypto. Ego sum primus, et ego post 
hec, et prater me non est Deus, sicut ego sum, qui 
stet et vocet et prieparet mihi, ex quo hominem feci in 
seculo (Isai. xin). Item alibi : In te est Deus, et ne- 
scicbamus : Deus, et non es! alius Deus preter te. Ts 
enim. es. Deus, ei nesciobamus Deus. Israel salvator 
1sai. xv). Unus Deus non sunt Pater et Filius? 
uis est hic Deus in quo esse dicitor Deus, praeter 
quem allum Deum non esse propheta szpenumere 
singulari protestatur? Εἰ Jeremias : Hic Deus noster, 
ait, et non applicabitur alter ad eum, qui invenit om- 
nem scientie viam εἰ dedit eam Jacob puero suo, et 
Israel dilecto suo. Post hac in terris visus est, et inter 
homines conversatus est. (Baruch m). Et in Salomone 
(Eccli. xxxvi) : Miserere nobis, Deus omnium , et 
ostende nobis lumen miseralionis, et immitte timorem 
tuum super gentes qui non exquisierunt te, ut cogno- 
scant quia non est alius Deus miei tu (Deut. 1v). iem 
ibi: Domine Deus. lsrael, non est tib similis in calo 
sursum, neque in terra deorsum (111 Reg. vui). Εἰ 
psalm, xvir : Quoniam quis Deus preter. Dominum, 
aut dris Deus prater Deum nostrum? Et in Genesi : 
Et pluit Dominus a Domino ignem et sul(ur super So- 
domam et Gomorrham, et cvettit civitates illas (Gen. 
Aix). Si solus Pater Deus est, qui pluit ignem et sul- 
für a Domino, ut supradictas civitates everteret, 
V prend responde, Et in Deuteronomio : Dominus soles 
ucebat eos, el non fuit cum illis Deus alienus (Deut. 
n). Et Paulus apostolus : Verus Deus, qui Jure 
circumcisionem ex fide, et preputium per fidem (Fiom. 
Hi). Et ad Corinthios : Deus erat in Ghristo, mundum 
reconcilians sibi. Et iterum : Non est Deus nisi unus 


- (4 Cor. v). Et ad Galatas : Mediator autem unius not 


est; Deus autem unug est (Gal. 1i). Εἰ unitatem Pa- 
tris et Filii et Spiritus sancti monstraus, Ephesiis 


C, scribens ita confirmat : Sufferenies invicem in chari- 


tate, solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. 
Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in una 
spe vocationis vestre. Unus Dominus, una fides, unum 
baptisma, unus. Deus (Ephes. v). Si enim praedicti 
h:zeretici unitatem fidei volueriat simplici corde reci- 
pere, ex hoc jam testimonio in uno spiritu ponam 
simul Patris et Filii unitatem condiscere. Pairem 
igitur (ut ipse se dicunt invenisse in divinis litteris) 
genitum proprie positum nec legere possunt penitus, 
nec probare. quia idipsum fides exigit Christia- 
na, absque ulla dubitatiene ingenitus creditur qui 
tamen, secundum seriem Scripturarum, in Filio a se 
genito visus esse monstratur. Apostolus vero Paulus 
missionem Filii Dei in Spiritu sancto longe ante con- 
spiciens (Ejusdem Ithacii c. 5), Romanz Ecclesise 
scribens, haec testalus est, dicens : Quod enim a γαῖ 
sibile erat legi, in quo infirmabatur per carnem, Deus 
Filium suum misit in similitudinem carnis peccati, et 
de peccato damnavit peccatum in carne, ut justitia legis 


nowssimo, ego sum (Isa. xy). ltem alibi : Ego eum D impleretur (Rom. vin). Cernisne, quoniam Filius non 


Deus qui te croati, qui te adjuvi, et communivi dextera 
mea (Psal. x18. Et unitatem Patris et Filii assignans, 
loquitur diceus : Ego lestis vester , dicit Dominus 
Beus, et puer meus, tu quem ego elegi ; ut sciatis et 
credatis quia ego swn.  Ánte me non [fuit alius. Deus, 
et post me non erit (Isa. xum). Unum heretice elige 
e duobus : Aut fatere Patrem οἱ Filium unum 
Deum, aut si solum Patrem Deum esse contendis, 
ergo tibi Dominus Jesus Christus Dei Filius non erit 
Deus, quia scriptum est : Ante me non fuit alius Deus, 
et post me non erit (Isa. xxxiv). Si secundum te ita 
est, cur Apostolus (alia praedicat, et eumdem Filium, 


' Impostoris audaciam multa arguunt. 


secundum deitatem a Patre missus est, sed secundum 
carnem, quam clementer ei pie pro nobis assumere 
non dedignatus est? Naim quod semetipsum, exinani- 
ta majestatis sux potentia, idem se Filius miseril, 
Apostolus contestatur, dicens : Semetipsum exinani- 
vit, formam servi accipiens. Humiliavit. semetipsum, 
factus obediens usque ad mortem, mortem autem crx- 
cis (Philip. u). Et Isaias : Non legatus, neque ange- 
lus, sed ipse Dominus veniet, et saleabit eos (Isa. 
xxin). ltem ibi : Palam apparuit non querentibus 
me (Isai. Lxv). Et in Jeremia : Dereliqui domum 
meam, dimisi luereditatem meam, et veni, εἰ (actus 





421 


M. AURELIUS .CASSIODORUS. PROLEGOMENA. 


i23 . 


sum illis in opprobrium (Jer. xn). Et im Michza : Ecce A non habait. Scimus enim quen.am nuila pere cotiorum 


BNW"RS veniet, el commovebuniur montes sub. eo 
(Mt ich. 1). Et in Zacharia : Gaude et exsulta, filia Sion, 
1a ecce ego venio, et commorabor in medio tui, dicit 
jomirnas (Zach. m). Et Apostotus ad Timotheum : 
Fidelis sermo et omni acceptione dignus, quia Jesus 
Christus venit in hunc mundum peccatores. salvos. f- 
cere (1 Tim. 1). Et Malachias : Ecce subito veniet in 
templum suum Dominus vos quaritis, et angelus 
lestasnenti quem vos vultis (Malach. m). Et in Evan- 
gelio : Non veni vecare justos, sed peccatores in pa- 
nilentiam (Mauh. ix; Marc. w). Item : Quid nobis, 
et quid tibi, Jesu Fili Dei? venisti ante tempus perdere 
nos (Marc. 1)? klem ibi: Venit Filius. hominis que- 
rere, e£ selvum facere quod. perierat. (Luc. xix). Ibi 
Hem : Ego veni, ut vitam habeant, et abundantius 
babeant (Joan. x). Item ibi : Nemo ascendit in cotum, 
nisi qui descendit de colo Filius hominis, qui est in calo 
(Joan. ni). Nunquid in his tantis ac talibus testimoniis, 
quibus se Filius Dei a semetipso venisse, dum [F. leg. 
non loco dum] manifestum est eum qui carnem no- 
stram diguanter assumpsit, voluntarie e£ non ab alio 
missum, advenisse? Nam qui in Patre manens, ubique 
petentia sua consistit, qui ia Patre mitteretur, omnino 


5 Mendax consulum adnotatio. 


^ Nota * consularis in fine addita hanc epistolam 
de fide suspectam reddit. ORm vetera qu:eque mona- 
(Δ signata ubique reperiantur post Basilii cougu- 
latam toties repetitum, plane significatur nullum 
alium interea consulem esse creatam. Apud Cassio- 


dorum reperitur consulatus Basilii vicies repetitus. 





- 


ἃς terree a conspectu Patris excipitur, ubi secundum 
eos a patre Filius mitteretur. Interiin vero det ope- 
ram (quam fieri potest) tua dilectio (S. Leo, ep. 32), 
οἱ omnibus Ecclesie filiis innotescat, quid contra 
impium sensum evangelicam doctrinam et apostoli- 
cam prediceinus : quia licet plene, qux semper fuig- 
set atque esset catholicorum sententia, scripserimus, 
tamen nunc quoque ad confirmandas omnium mentes 
non parum exzhortationis addimus. Memor enim sum 
me sub illius nomine Ecclesim prasidere, cujus a 
Domino Jesu Christo est glorificata confessio (Matth, 
xvi), et cujus fides omnes quidem hereses destruit, 
sed maxime impietalem prosenüs erroris expugnat. 
Et intelligo aliter niihi non licere quam ut omnes 
conatus meos ei caus, in qua universalis Ecclesize 
salus infestatur, impendam. Ne autem aliqua negli» 
gentix occasione scripta nostra ad vog non potuerint 
pervenire, exemplaria eorumdem nunc mittenda cre- 
dimus, ut nulo modo fidei quam defendimus, przedi- 
catio vestrze doctrinze notitize subtrabatur. Data quinta 
sie Maii, Joanne et Narsete * viris clarissimis con- 
sulibus '. 


Quod si Narsetis vel aliorum consulatus post Basilii 
consulatum fastis interpositus faisset, certe non ah 
illo ultimo consulatu Basilii tot anni post ejus consu- 
latum inscripti reperirentur, sed post consulatum 
Narsetis et Joannis. Sgv. Breivs. 


() Plura poterat ex Baronio mutuari Binius, sed veri 
tas est ut in Mercateris su: imposturas incorreret. 





ANNO DOMINI DL. 





MAGNUS AURELIUS 


CASSIODORUS 





SENATOR, 


VIVARXENSIS ABBAS. 


[EE Y 


epistola. yelicatoria. 


IrLosTaISSIMO YIRO uiCHAEL) LE TELLIER FRANGLA CANCELLABIO, 


Cum publicandi libri omnes ad te, tanquam ad sortís sue arbitrum , communi lege referam. 
fur , vir illustrissime , unus omnium suo quasi jure securus, absque venie prefalione in sinum 
Ium comvolat Cassiodorus Senator, qui dudum in. anímum tuum totus penetravit , illapsus. 
fransfususque est. Hunc quippe decursi honorum gradus , inculpati mores , vite genus, gratia 
principis ac vulgi studium ita similem tui effecerunt, ut qui Cassiodorum laudaverit, Telle- 
rium laudare videatur. Is primum ab Odoacre rege comitiva privatarum ac sacfís largitioni- 
, Uus; tim a. Theodorico variis provinciis, dein pratorio profectus , eidemque ab epistolis, se- 

tretis et mandatis ; patriciatus demum et consulatus honorem promeruit. Quid horum omn um 
tuf sub Ludovico Justo non explevit, aut sub. Ludovico Magno non pretergressus est Telle- 
fius? Uterque porro non fragili felicitate provectus, fortunz ludo ad apicem fascium re - 





45 M. AURELIES CASSIODORUS. 4a 


pentinis successiDus evo.avit : sed , ut crescere virtutes solent, ad fastigium preconii con- 
scendit gradibus dignitatum (Var. lib. 1, epist. δ). In Cassiodoro incorrupta fides, animus 
recti tenacissimus , prudentia singularis viguere : in Tellerio summa hec omnia. In ambobus 
virtus in dies honoratior , fama non arte quesita , non varía , sed semper et ubique sibi con- 
stans. Et quidem ea equitale commissa sibi munera gessit Cassiodorus , ut quisquam de illo 
contraria submurmurare nescierit , sed derogare cupientes vicerit integritas actionis (Var. 
lib. 1x, epist. 98). Idem vero de Tellerio dictum puta , cui nunquam dentem infigere ausa est 
invidia etiam morosior. Illius labore actam est , contestante Athalarico , ne laboraret impe- 
rium ; et cum novitas regni mulla posceret ordinari , esset solus ad diversa sufficiens , hunc 
dictatio publica, hunc consilia regis poscerent (Ibid., epist. 25). Hic apertus esset de Tellerio 
dicendi locus, si funestissima illa Gallie tempora, quibus incumbentem regno perniciem pru- 
dentia e£ consiliis suis. strenue. amolitus est, in. memoriam revocare jam liceret. Denique δὶ 
Cassiodorus Theodorici ore laudatus est, uti summa temporum laus (Ibid. epist. 24); Telle- 
rius a rege Christianissimo tantonobiliorareportavit elogia, quanto Ludovicus Magnus Theo- 
doricum antecellit. Ἐς Ὁ 

Imus in compendia laudum tuarum , vir prestantissime , non ut ez Cassiodori comparatione 
illustrior evadas , sed ut. ille ex te fiat ornatior. Diceret alius te Cassiodoro justiorem, prw- 
dentiorem , sapientiorem , ac prastantiorem esse : mihi satis fuerit te dicere nostri temporis, 
id est Ludovici Magni Cassiodorum. Hunc modum exigit modestia. tua, sí tamen is. modus 
est regi maximo usque adeo placuisse. De una hac virtute cum Cassipdoro, ne tibi inferior 
existimetur , tu ipse ultro contenderes. Et vero hoc praecipuum est ornamentum viriutum tua- 
rum, vir integerrime, que in aliis (fuerint. humana, morales , politice : in te sunt (ut verbo 
dicam) penitus Christiane. Patere ul ita de te sentiat. ac praedicet aula, populus , propria 
familia. Hanc primum aggressus es coercere intra modestia leges : quod plerisque haud minus 
arduum ait Tacitus , quam provinciam regere. Deinde tu ipse in. publico pompam fugere, os- 
tentationem , plausum : quo nihil efficacius ad promerendam augendamque famam. Insuper ad 
auctorem εἰ ducem ut minister , illustria facta tua referre didicisti ; procul ab aemulatione ad- 
versus collegas, procul a contentione adversus alios. Inde procedit illa in omnes comitas , hu- 
manitas sine supercilio gravis , sine fastu venerabilis : ut Tellerii animus , non secus atque do- 
mus , universis patere videatur. Hinc factum est , ut que aliis fere e&inulos excitat dignitas 
summa , omnium animos , studia et plausus amplius ad te converterit. Εἰ certe quis invidie 
locus ubi modestie ac beneficentie totum impenditur? Imo majora sibi de se fecit optari , 
qui intra modestit terminos magna cohibuit (Var. lib. 1, epist. ^). Electionem tuam a rege 
tam sapienter factam moz prosecuta est omnium ordinum acclamatéo. Tu solus tibi ipsi quasi 
vim inferebas ad obsequium principis, cum tibi tantum non deprecanti summus cancellarii ho- 
nos delatus est. Hic erit, inquiebas , supremus titulus honoris brevi morituro ab optimo 
principe appositus. Imo cero hec erit meritorum amplissima seges , qua virentem senec(íam tn 
juris publici utilitatem exerceat , qu& non tuam , sed summi per te officii augeat dignitatem. 
Nihil enim  Tellerio (si ita loqui fas est) addit honor iste, nisi novum Ludovici Magni 
suffragium, nisi supremam modestie corenam. Nimirum, ut Cassiodorus , ita semper fuisti 
moderatus in prosperis (Lib. 1x, epist. 95), ut nullounquam rerum feliciter procedente cursu, 
nullo popularis aure afflatu elata sit grandis anima tut equulitas εἰ constantia. 

Agnoscis, opinor , vir illustrissime, in Cassiodoro imaginem (ui ; quinetiam te dissimwuante 
agnoscunt omnes. Unum est tamen, ut alia praeteream , in quo Cossiodorum vicisti. Ejus φαΐ. 
dem genus , Theodorico teste, in utroque orbe preclarum fuit ; et gemino senatui decenter 
aptatum, tanquam duobus luminibus oculatum , purissima claritate radiavit (Var. lib. 1, 
epist. δ). At Cassiodoro ipai defuit prolis gloria, que traducem parentis prudentiam cateras- 
que virtutes cum sanguine transmitteret ad posteros. Tu vero, vir clarisstme , gemino sena- 
tui geminam prolem in utroque orbe suppeditas, alteram saero , politico alteram. Hi gemin 
sunt oculi , quorum alter divina speculatur et sacra regit ; alter humana circumspicit ac diri- 
git. Hi sunt quos non sera, sed preoccupata manet glorie vir(utumque tuarum hereditas, non 
prarepta parenti , «ed amplificata 

Sed vicissim unum est in. quo Cassiodorum te feliciorem (que tua pielas est) ac superiorem 
existimas , vir prestantissime , quod. ille in. vivario suo tandem impetraveru secessum a pu- 


7" PROLEGOMENA. us 


blicis curis: quod (u ipse in Cavilleo rure pratendebas. At quando alio Deus te vocat, sequere 
modo, ac vite regno , vive tuis, vive omnibus. Hactenus, ut ille, ornasti consciéntim inte» 
gritate palatia (Var. lib. im, epist. 28) : nunc justitie tribunalia equitatis tue luce illustra 
et repurga. Quod superest, ordinem nostrum , congregationem, inquam, nostram , ut soles, πὲ 
toties prebacimus , amare ac fovere perge. Ille ipse Cassiodorus, qui tibi hujus facti auctor et 
exemplum , idem per me in. integrum  restituius. sub auspiciis tuis, vir illustrissime, erit grati 


animi erga (e nostri perpetuum monumentum. Ita meo, ita omnium nos(rum nomine voteo. 
Tibi addictissimus et obsequentissimus servus. 


Fn. ΤΟΝ ΕΒ GanEgTIUS , congregationis Sancti Mauri monachus. 
Rothomagi e monasterio Sancti Andoen, cal. Januar. an. 1679. 








PIUEFATIO 


ds 


j ΠῚ "YN NOVAM CASSIODORI OPERUM EDITIONEM. 





Habes hic, benevole lector, operum omnium Ma- A 


gni Aurelii Cassiodori Senatoris novam editionem , 
quam quidem dum aggredimur, nova cur dicatur, a 
nobis necesse est paucis edisseri. 19 Nullus ante nos 
singulas celeberrimi scriptoris lucubrationes quae 
hactenus reperiri potuerunt, in unum corpus rede- 
gerat, quas perquisitis sumra cum diligentia codici- 
bus manuscriptis, et reseratis eruditorum scriniis 
coe mM: 2» Plura, qux desiderabantur in editis 
operibus ex antiquioribus manuscriptis probat: fidei 
restituimus : integras nonnunquam paginas dedimus, 
biulea supplevimus, mendosa foedeque corrupta ubi- 
que operum vel amanuensium inscitia, vel preli vitio 


emendavimus. Auxilio potissimum fuere manuscri- 
ptus codex S. Áudoeni, sed in quo desiderantur libri 
v, v1 et vit, et antiquissimz membranz S. Remigii 
Rhemensis ; in quibus tamen preter quatuor priores 
libros, czeteri desunt. Habuimus etiam e bibliotheca 


. nostrà horum librórum editionem a Mariangelo Ac- 


curtio anno 1555 evulgatam, quam vir clarissimus et 
doctissimus Claudius Grulartus supremi Normanniz 
senatus olim princeps cum exemplari celeberrimi 
Cujacii Biturigibus contulerat. Verum cujus no&e 
fuerit is Cujacii codex divinare non possumus, eum 
ea tantum 1n libri nostri fronte invenerimus verba, 
Grularti manu sic exarata : Contuli Biturigibus, no- 


Sic emendavimus , ut interdum , neglecto prorsus B nis Novembris 1575, cum exemplari clarissimi viri D. 


contextu impresso, solis codicibus nostris manuscri- 
ptis adh:erere necessum fuerit. In toto tamen opere 
margines oneravimus diversis quibusdam textibus *, 
qui licet dubii, probi censeri possent ab :xquo lecto- 
re. Tertio denique nova dicitur przsens 'editio, cui 
de novo quxdam opera nunquam edita adjecimus. 
Quod attinet ad librorum seu tractatuum seriem, 
Tu hic, lector, vides, totum opus digessimus in 
tomos, quorum primus omnia complectitur qu:xe 
Senator noster politicus et historicus exaravit ; alter 
ea continet qux auctor in sacram Scripturam edidit, 
οἱ libros de Divinarum et humanarum litterarum 
Institutionibus , ac tandem eum quem de Anima li- 
brum inscripsit. i 
Sed ne lectorem: lateant qu:e sui juris jam esse 


volumus, de singulis pauca proloquemur. Inchoamus C przses infulatus, et Jureti scriptus hzeres. 


ab opere Ansigni Variarum, quod duodecim libris 
absolvitur. Congeries est varii generis epistolarum 
uas sub. regibus Gothis Theodorico , Athalarico , 
heodaha£o, Υ 6, et eorum nomine frequens 
scribebat; et quas ipse, dum munere praffecti przeto-- 
rio snb illis regibus fungeretur, suo nomine dirige- 
bat. Ibi etiam vari: habentur formule dignitatum sub 
illa Gothosrrum monarchia concedendarum. Hoc scri- 
bendi genere famam sibi conciliavit apud omnes Au- 
Telius nos£er; licet querantur nonnulli styli barba- 
nem rerum dignitatem et regii nominis majesta- 
tem noB assequi. Reclamant alii, nec denegant Cas- 
Siodoro suos scribendi lepores; neque difitebitur 
vel ipse rigidus aristarchus nullibi reperiri tantum 
Ingenii acumen, tot pondera rationum, tantam sen- 
tentiarum gravitatem, tam multiplicem variz erudi- 
üonis copiam, ac refertissimum utriusque sapienti 
jen, quam apud clarissimum Senatorem nostrum. 
enim licet eam non exhibeat styli venustatem et 
elegantiam, que cum imperii Romani majestate vi- 
£ebat. sub Augusto, ea tamen pollet in :etate rudi, 
et sub regibus barbaris, quam Jure mireris, et cui 
melioris not: Ren pieree merito suffragantur. 
Singulas horum librorum editiones, quotquot nacti 
$umug, percurrimus, easque omnes cum pluribus va- 
"ie senectutis codicibus et contulimus, et ex iis 


Cujacii. At quidquid tandem fuerit illud Cujacii exem- 
plar, plurimas sane et optimas tum castigationeg, 
tum observationes suppeditavit nobis Grularti liber, 
quas quidem qui legerit, quantum editionis nostre 
textus et notas illustraverint facile es perspiciet. 
Eas porro animadversiones an Cujacii exemplari, an 
Grularti potissimum ingenio et curis debeamus, cum 
nobis hactenus non constiterit, singulas sub utrius- 
que noininé suis quibusque locis attexendas esse 
censuimus. Nobis denique imprimis adfuit doctissi- 
mus vir Franciscus Juretus, cujus notationes et di- 
versas ad fidem plurium manuscriptorum codicum 
in Variarum libros lectiones, ipsius Jureti manu con- 
scriptas humanissime transmisit ad nos vir perillus- 
tris D. Bouhierius in supremo Burgundie senatu 

Jam vero eas omnes quotquot ab eruditis viris ha- 
buimus in hos libros observationes in fine cujusque 
epistole subjunximus, ut uno velutí conspectu om- 
nia cernere possit lector eruditus. Ibi ergo ea iterum 
videbit, que jam publici juris fecerant Fornerius et 
Brosszus ; non sine emendatione aliqua, iig enim 
adjunximus Jureti notas varia eruditione conspi- . 
cuas, quibus Senatoris nostri verba et sententias non 
tantum illustrat , sed castigat etiam ipsas Fornerit 
animadversiones, pluresque ab eo cum jurisconsul- 
torum, tum aliorum auctorum vitiose allatas aueto- 
ritates vel corrigit, vel restituit. 

Quidam male feriati ad singulas Cassiodori episto- 
las Summaria seu syropses pramisere, sed tam pin- 
gui Minerva et perfünctorio conatu, ut plures sint 
qui opinentur illos vel eas non legisse, vel sensum 
earum assecutos non esse. Nobis intentior cura fuit, 
ut minus aberraremus a scopo, editis lemmatibus 
aliis, que lectorum censure libenter subjicimus. 

Ne quid deesset huic editioni Variarum, qux difff- 
cilia, subobscura, nec cuiquam facile pervia putavi- 
mus, explanare nobis curé fuit. Exhibemus item no- 
titiam dignitatum, locorum, fluminum, et id genus 
plurium, qux notatu dignissima eo in opere inveniri 

ossunt. Verum ne nimia foret hujus voluminis mo- 
es, separatim curret tantillum hoc opus nostrum, 


" Variantes íllas lectiones ipso textui adjunctas uncipisque distincias jn ac nosta editione, lector benevole, reperies. Em, 


PaTrROL. LXIX. 


Vo. 64 : 1b 








M. AURÉLIUS CASSIODORUS. 


4*8 


postquam hoie nostre edition! manum urtimam ad- A rize illius scriptoris oscitantia peccatum foisse plurimi 


moverimus. ἡ i] 
Variarum libros proxime sequitur Historia, que 
Ideo Tripartita dicta est, quod eam ex tribus Grecis 
auctoribus, Socrate scilicet, Sozomeno, et Tbeodo- 
reto in uno corpore duodecim libris collegisset Cas - 
Moore : Quos 05, ia Bs rond piss E m 
itt., cap. 11, ín. ὁ. Hist. J) * ptp 
Scholasticum ΑΝ condenies e D necessarium 
duximus eorum dicta deflorata in. unius styli tractu, 
Domino juvante, perducere, et. de tribus auctoribus 
unas facere. dictionem. Et ne quempiam res indistin- 
eta turbaret, per universum textum operis tilulos se ap- 
ponis dicit. Nec alium eo in opere scopum sibi 
uisse testatur, quam ne historia h:ec ab iis auctori- 
bus mirabiliter, ut ait (Lib. Div. Litt., cap. 17), con- 
scripta, monachis suis Vivariensibus deesset : Ne, 
« inquit, insultet se habere [acunda Gracia necessarium, 
quod vobis judicet esse subtractum. 
. Scimus B. Rhenanum in Epiphanii versionem 
$cerbe et. contumeliose invehi ( In epistola praefixa 
eperibus Eusebil), eique Grxci ac Latini sermonis 
imperitiam objicere, cojus oscitantiam et typogra- 
phorum menda pertesus, non sine supercilio monet 
plura se castigasse, delevisse, supplevisse. Se 
quen parum justa sint illius in interpretem convicia 
tebitur omnis qui nostram hanc editionem ad fi- 
dem manuseriptorum sincere reductam cum asciti- 
tiis Rhenani contulerit. Mirabitur fortasse eum nihil 
ut plurimum emendasse quam verba quedam, que 
eum ba:barismos et solecismos esse judicaret, fa- 
stidie quodam delicatissimo bilem ipsi et stomachum 
mirum in modum commoverant. Non diflitemur Epi- 
hanii versionem pure Latinitatis parum, barbariei 
othiez» plurimum habere : sed non ita fede aber- 
ravit, ut ob barbaricas nznias, et incultum sermo- 
Bem iota periret operis facies; sicut eamdem ob 
€ausam ceteros Gothorum scriptores de medio tol- 
lendos nemo jure dixerit. Qaapropter litteratis om- 
nibus, quibus semper antiquior fuit auctorum quam 
interpolatorum lectio, gratum fore putavimus, $i 
totum quale est Cassiodori Senatoris et Epiphanii 
opus in pristinam integritatem restitueremus ; maxi- 
meo cum a doctissimi Valesii versione paucissimis in 
locis sensu discrepet, nec eum infeliciter deg does 
nostro suis in observationibus non semel usum fuisse 
videamus. 

Huie itaque editioni reformande suppetias tulit 
antiquus codex monasterii B. Marix: de Lyra qua- 
dringentorum plus minusve annorum optima mana 
exaratus. Nec minus profuit alter ms. S. Theodorici 
prope Rhemos, qui sexcentorum circiter annorum 
characterem przfert. Dissimulare non possumus in 
his manuscriptis codicibus eos inveniri loquendi tro- 
pos, quos barbarismos et solcecismos vocavit Rhena- 
nus ; $ed benignius condonandi sunt Latino interpreti 


apud Gothos, et Gothis scribenti, qui forsitan ut Gr:e- 


,9àm phrasim melius redderet, verbum e verbo ex- 
primi debere arbitratus est. 


suspicentur. He tamen serio diutíusque perpensa ma- 
nuscripti nostri et veteris editionis lectionem textui 
nostro inseruimus; ad quod non utriusque tantum 
auctoritas nos induxit, sed graviores profecto ratio- 
nes. 1» Quod sex hebdomadarum ante Pascha jeju- 
nium Socratis tempore Rom [fuisse observatum 
egregie probaverint doctissimi quamplures. 2» Toti- 
dem omadis a Romanis jejonatum luculenter 
docet Caseiodorus. noster in explicatione tituli psalmi 
XL, ubi alt : (Quadraginta diebus S. Moyses ab escis 
corpereis temperavit... Eodem modo Elias... Ipse quo- 
que Dominus totidem diebus ac noctibus jejunarvit, ut 
nobis formam beate purificationis ostenderet. Quadra- 
gesime quineliam ipsius docemur exemplo. Prwmitti- 
tar tempus abstinentia, ut dilutis sordibus peccatorum, 
ad Resurrectionem Domini puris mentibus accedamus. 
Non ita sane de quadraginta dierum jejunio loquere- 
tur Cassiodorus, si Socratis tempore tribus tantum 
hebdomadis, exceptis sabbato et dominica, id est si 
quindecim tantum diebus ante Pascha Romani jeju- 
nassent; vixerat enim cum plurimis qui Socratis 
tetate Romz floruerant, a quibus non indubitanter 
acceperat qualis tum apud Romanos foret quadrage- 
simalis jejunii observatio. 59 Certo certius constat eo 
in Tripartitze capite agnoscendum aliquod scriptoris 
erratum, quod nec ipsi diffitentur heterodoxi; nam 
post superius allata verba, : Romani tres ante Pascha 
septimanas prater sabbatum et dominicam sub conti- 
nualione jejunant, ista deiude leguntur : Rome sab- 
bata universa jejunant, et a fortiori Quadragesimze 
fompors Quis ergo sciat an etiam sez, non tres hebdo- 
madas ibi olim a Cassiodoro scriptum fuerit, quod sit 
postea antiquariorum vel dolo, vel incuria mutatum. 
Sciinus equidem doctissimum Quenellium implica- 
üssim: difficultatis nodum solvisse (Dissert. de sabb. 
jejunio) cum in Socratem hominem Grecum longe 
ab urbe Roma dissitum, et falsis rumusculis dece- 
ptum, errorem omnem refundit, quem ἃ Cassiodoro 
exscriptum ait, non malitiosi animi vitio, sed exposi- 
toris officio, cujus cum ibi munus obeat, omnia So- 
cratis verba bona fide reddere debuit. Huic praestan- 
tissimx observationi, qua Senator noster ab omni 
labe purgatur, libenter acquievissemus, nisi tantillus 
nos adhuc retineret scrupulus. Non enim expositoris 
solummodo, sed , ut ipse ait, defloratoris provinciam 
suscipit, id est, ex tribus auctoribus alia ab uno, alia 
ab altero, vel assumendo, vel rejiciendo, continuatam 
scribit historiam. Id certe iis qua» ex eo supra retuli- 
mus verbis aperte significatur, et adhuc planius ex 
eadem Tripartit:e prefatione : Nos autem, inquit, eo- 
rum relectis operibus, et unumquemque cauta mente ire 
ctantles, cognovimus non equaliter omnes de unoque 
re luculenter ac. subtiliter explanasse : sed modo 
unc, modo alterum aliam partem melius expedisse. 
Et ideo judicavimus de singulis dictoribus deflorata 
colligere. Si ergo ea tantum quz meliora censebat 
collegit, nihil quod falsum esse putaverit, scripsisse 
dicendus est. 


Utilissima sane foret Rhenani opera, si quomodo D . Fateor equidem multa scltu dignissima ibi apud 


Epiphanii Latinitatem, ita librariorum vitia castiga- 
visset; constat enim multa in hos libros irrepsisse 
menda, qux fucum faciunt lectoribus, difficultates- 
que non modicas ingerunt. Plura conamur manuscri- 
eiiis codicum auxilio emendare : fatendum tamen 

bus prxcipue in locis nos diu multumque hzsisse, 
qued operz pretium est lectori semel explicare. Pri- 
sus occurrit tot eruditorum disputationibus celeber- 
rimus ki sides locus lib. rx, e $8, ubi hsc le- 
gimus : Homani enim tres ante Pascha septimanas 
preter sabbatum et dominicam sub continuatione jeju- 
*&nt. Manuscriptus autem codex Lyrensis et vetus 
editio qux ex aliis codicibus mss. prodiit, non tres, 

δὲν hebdomadas habent. Verum an ea lectio a 
808 admittenda esset hactenus addubitavimus, cum 
$ümm: eruditionis viri nullum ibi in Tripartita 
Ipendum arguant ; sed vel Socratis errore, vel histo- 


* Banc Notitiam nullibi reperimus. Epit. 


Socratem haberi, qua monachos suos docere volue 
rit Cassiodorus. Αἱ id sane absque veritatis dispendio 
aliter przstare poterat, vel scilicet prastermisso 
crate, ut alibi sepius, a Sozomeno, qui de iisdet 
rebus agit, nec tamen de Romanis loquitur, verba 
mutuando; vel saltem si Socratis verbis uti vellet, 
ea paucissima, qux de Romano jejunio loquuntur, 
Silere poterat ; quod et eum alibi fecisse, vel ex eo 
solo, quem inox afferemus Sozomeni loco, constabit. 
Qus cum ita sint, non temere forsan quis eorum 
subscriberet opinioni, qui corruptum fuisse Tripar- 
tit» locum suspicabuntur. Nostras tamen conjecturas 
eruditi lectoris judicio lubentissime permittimus; 
Sicque eam lectionem, qu:e tres hebdomadas — habet, 
in marginem rejecimus, non ut respuatur a quoquam; 
sed ut eam quisquis veriorem probaverit sponte am- 
plectatur. 


469 


rum in cap. 59 ejusdem libri, ubi sic ex Sozomeno 
habetur: ]& qua Ecciesia, Δ est Romana, neque 

iscopus, neque alter quisquam coram populo docet ; 
$4 faleum esse plerique doctissimi contendunt, neque 
certe quomodo verum esse possit videmus. Sed qui 
fleri potuerit ut ea qux prxcedunt et subsequuntur 
proetermiserit Senator, et illa tantam exscripserit, 

u:e falsa esse constantissime noverat? Sic enim post 
Cassiodori verba mox citata prosequitur Sozomenes : 
Sed apud Alexandrinos solus civitatis Alexandrine 
episcopus concionatur, quam consuetudinem , cum. an 
tea non fuisset, introductam | esse (erunt, ex quo Ardus 

esbuter de. doctrina fidel disserens nove dogmata 
$nvexit. Hxc omnia, non tamen. plura omittit Gassio- 
dords. Cui ergo probabile videbitur Italum talis, 
ábbatem monachis suis seribentem ea qux» Rom feri 
falso putabantur, ex auctore Gr»co retulisse; ea 
Yero que Alexandri» gerebantur, licet vera et notata 
dignissima, consulto tacuisse? 


PROLEGOMENA. 
Eadem profitemur dé aRió Tripsrtite loco, niml- A potisciwmuth 


449. 
ΡΟ 6, quibus fn consignandis con- 

solum fastis a Lee ir i in usque ad Diocletianum 
suctor adiresit : sed easdem censure severioris nota 
ἤδη θὰ tamto vito, et Victorio iuri deberet, qui- 
bus forte, ut ait Bucherius (Gonrment. in. Victor. Gan., 
cep. 15), ἐρ ρον θὰ ρει istam immanis riche 

ea tempora consulum ferrago peperit. Aliam i 

causam indicat ( In Notis ad Euseb., pag. 

6 tantillam deflexerit au- 


tam merosi eavillateres Onuphries et Scaliger negare 
non possunt istud Senatoris Chronicon plurium votis 


Batisfecisse, qui res ecclesiasticas et imperii Komani 


$ forsan felicius divinsverit, qui mendem aliquod P litteris commignarmnt : imo vere eo etiam snis utrum- 


librarii oscitantia in Tripartitam subrepsisse augura- 
bitur. Enimvero S. Theodorici codex pro verbo docet 
legit dicit; qux quidem lectio alium omnino ác ve- 
rissimum sensum efficit. Ibi enim de cantico Allelvia 
ágit Cassiodorus in hunc modem : Apud Remanos in 
tthoquoque anno semel psallunt Alleluia primo die Pa- 
sthe, ila ut Romani pro. juramento habeant, ut hunc 
hymnum audire mereantgr. Valesii. versio habet : ut 
hunc hymtuim audire. ef canere. ipsis. contingat. His 
continuo subiungit ἘΠΡΑΤΗ͂ΙΑ. In qua ge pam 
iscopus, neque alter quis coram populo dicit, 
supple iftud ^p imum Alleluia paschale. Nec aliam 
fuisse Cassiodori mentem inde probabitur, quod si 
de concionibus, vel catechesibus Romanis egisset, 
nusquam quod ibi de Alezandrinis a Sozomeno dice- 
batur silentio przetermisisset fraudulento. Neque vero 
negaverim in Grzca Sozoemeni historia legi διδάσκει: 
Sed quis asserere audeat corruptum ton fuisse Greci 
auctoris textum? Sciunt omnes quam in Grecis de- 
scribendis facilis sit imperitorum librariorum lapsus; 
aliqnem forsan deprehendent aliquando veritatis et 
antiquitatis amatores, si in melioris notzté manuscri- 
tos codices Grzcos inciderint, vel certe illud emen- 
tex variis Tripartite mss. codicibus, quos ex 
δε biblothecis, ubt deliteseunt, habere non po- 
imus. 

Tripartitam suam cum colligeret Cassiodorus, prze- 
fer auctorum nomina nullum aut libram, aut locum 
unde verba mutuaretur, ullibi aperuit. Quamobrem 
nec injucunda, ut puto, nec inutilis erit lectori opera 
nostra, qua cujusque scriptoris librum, caput et pa- 
ginam juxta Christophorsoni et Valesii editiones, ubi 
δὰ habentur qux in Tripartita (noetra descripta sunt, 
in marginibus indicavimus. Quoties tamen eadem 
sunt apud utrumque capita, iis citatis, Valesianz 
tantum editionis paginam, et locorum indicem litte- 
ram indigitavimus. Czeterum ue illa editione ita 
usi sumus, ut in difficilioribus et in aliis vel librario- 


que in operibus nec e e Acer usum Lue: 
sepe sepius cernimus i ipse suggillator 
Onuphrius fatetur vel VÀ in sibi ín muitis Cassiodo- 
rum preluxisse? Quid tandem quod Scaliger ipse, 
licet ejusdem cum Panuino stomachi, munitus agno- 
scit (In Notis ad Ewuseb., Pep. 9 et segq.) Senatorem 
nostrum ita studuisse Eusebio et Hieronymo, ut ne 
verbis quidem ab iis dissensisse videatur? At certe 
non hos tantum, quamvis optimos, vix duces habuit ; 
secutus est etiam Titum Livium, Aufidium Bassum, 
Paschalem, id est, ut ait Bucherius (Comment. in 
Victor. Can., cap. 15), Paschalem Victorii canonem ; 
nec iis aut aliis pr:etermissis, qui tum pre ceteris in 
Instruenda temporum ratione eminebant, quidquam 
fixum esse voluit. 

Libentius igitur Baronio, Bucherio et Jureto assen- 
tior, qui re maturius expensa, non auctori, sed scri- 
barum imperitise parachronismos eensentimputandos. 
Neque vero iis reluctanter subscribent eruditi, quibus 
dubium nusquam esse potest, quam facile isth:ec 
chronologke menda, quie s:pius in describendis con- 
sulum nominibus posita sunt, vel typographiz, vel 
amanuensium vitio subrepant. Hxc itaque, ut quan- 
tum nobis licuit, emendarentur, novam Cassiodori 
nostri Chronicorum editionem ad veterum omnium 
amussim delineavimus : precipue tamen Onuphrio 
οἱ Cuspiniano adh:simus, qui manuseriptos se codi- 
ces vidisse testantur. Átque omnes eorum lectiones, 
quotiescunque variaverunt, sic in marginibus nostris 
adnotavimus, ut nihil quod in omnibus aliis editioni- 
bus invenitur, in nostra possit ab erudito lectore de- 
siderari. Adjecimus etiam ad hxc Chronica Compu- 
tum Paschale, de quo sub finem vitre Cassiodori δ. 
hatoris pauca disseremus. | 

Historiam Gothorum in: duodeeim libros partitam 
ediderat Cassiodorus, ut constabit ex dicendis in ejus 
vita; sed quo fato perierit nullus dixerit, nemo non 
luxerit. Tantum hunc omnium m«rorem utcunque 


rum interpunctionibus, vel orthographorum imperi- B levare potest hujus bistorie quasi synopsis, et com- 


tia depravatis Tripartite locis emendationi nostre 
lucem non modicam attulermt; ac tandem ubi ἃ no- 
stris codicibus mss. et editis precipue dissiderent, ad 
textus nostri oras aliquando notavimus. Plures ibidem 
CS addidimus zr Christiane annos, consulibus 
in Tripartita notatis juxta Cassiodori Chronicon re- 
spondentes, quos ab anno Christi 514, quo Senato- 
rem consulem factam fuisse constat, ascen. 
dendo, noh incertis forsan calculis à nobis numera- 
tos x*equus lector advertet *. 
Tertium in hoc tomo locum dedimus Senatoris 
hostri Chronico, quod jubente Theodorico rege com- 
osuit. Incredibili prorsus iracundia et stomacho in 
oc Cassiodori opus exarsit Onuphrius Panuinus, 
ejusque iram non repressit Josephus Scaliger, neque 
minori fastu in Senatoris Chronica invectus est. Ea 


* Que hic in marginibus se notaturum adinonet Ga- 
retius, nos in textum intra parentheses revocavimus, 


pendiosa reductio, quam Jornandes seu Jordanus 
UR om Ravennas, ex eo collectam, posteritati re- 
liquit. Ne ergo aliquid Cassiodori operum diligentiam 
nostram fegeret, tomum huac elaudet illa Senatoris 
historix: brevis et exquisita collectio, quse de Geta- 
rum, sive Gothorum origine et rebus gestis ad Ca- 
stalium inscribitur. Jara vero ut proba, et omnium 
emaculatior redderetur nostra Chronici hojus editio, 
ἃ Bonaventura Vuleanio apud Batavos excusis usi 
suraus, in quibus totum opus capitibus perlucide di- 
ptinguitur, et accuratissimze capitum sSynopses exhi- 
bentur. His cum aliis editionibus collatis varias Ju- 
reti lectiones et animadversiones, ipsasque B. Vul- 
canii notas adfeciwus, ut eorum eruditione plamor - 
flat obscura Jornandis elocutio. 

Alter tomus ea complectitur qux ad 5. Scripturas, 


excepta indicatione auctorum, quam in fine loco- 


rum citatorum, signature instar exscripsimus, Epit. 


ες. 


"rEppaneoe 


rito et ordine przit illustrein Psalmos Commentarium, 
seu Psalterii Expositio. Egregium hoc Cassiodori 
Senatoris opus nullibi editum scimus, nisi primum 
Basilee, tum Luteti» cum characteribus Gothicis, 
et frequenüiori litterarum abbreviatione : unde cum 
minus hominum nostri temporis usibus esset accom- 
modatum, et vix. ac ne vix quidem in majoribus bi- 
bliothecis reperiri posset, ingens suj apud eruditos 
relinquebat desiderium. Quapropter ne doctis piisque 
viris deesset tam luculenta tantoque studio a 0- 
doro elaborata Psalmorum expositio, eam in publicum 
rursus emittendi difficilem provinciam suscepi, quae 
postea labori nostro in edendis omnibus auctoris 


Dpto primam occasionem dedit. Quoniam autem. 
r 


libris prius editis ob Gothicos characteres, vitiosas 
Interpunctiones, creberrimas abbreviationes, et innu- 
mera alia menda uti non poterant librarii nostri, 
exemplar Basileense minus aberrans propria manu 
integrum exscripsi, et ad fidem quatuor codicum 
manuscriptorum melioris not: contuli et emendavi. 
Quorum tres primi totum Commentarium exbibent ; 
quartus vero una tantum parte mutilus centum prio- 
res psalmos non excedit. Primum 6 bibliotheca S. 
Germani δὰ Lutetiam suppeditavit R, P. D. Lucas 
Dacherius, quem codicem ante nongentos vel circiter 
aunos exaratum esse diflitebitur nemo. Secundum, 
quem ante quingentos annos scriptum esse conjicere 
licet, debemus mogpasterio Sanctissimz Trinitatis 
Fiscanensis. Tertium ejusdem fere ztatis commoda- 
vit monasterium B. Marie de Lyra, quem sponte 


" Concessum servat nostra regalis abbatia S. Audoeni 


Rothomagensis. Quartus paris etiam senectutis est 
monasterii Deccensis. Quibus omnibus serio consul- 
tis, qux fede mendis scatebant plusquam sexcentis 
in locis sedulo correximus *. | NS 
. Indicavimus etiam textus et loca S. Scripture qux 
vel perperam citantur, vel degunt in duabus superio- 
ribus editionibus; non tamen sine labore et tzdio 
defectu Concordantiarum pro Versione LXX. Inter- 
retum, qua ut sibi familiari et fere sola usus est 
assiodorus, cujus citationes ad formam editionis 
Vulgate reducere mihi cordi fuit. Retegendus eliam 
fuit et eliminandus error rss. codicum, in. quibus 
plerumque scribarum oscitantia unus propheta pro 
alio, Jeremias pro Isaia vel Daniele laudantur, qui- 
bus citandis supersedere satius duxerant, qui edilio- 
nibus Basileensi et Parisiensi operam dederunt. Quara 
autem Psalmorum versionem in suis Commentariis 
secutus fuerit noster Cassiodorus Senator, mauife- 
stuin est antiquiori Romanz adhzsisse; sed quam 
teste l'abro Stapulensi ad priorum editionum, qux 
tum cireumfercbantur, et. Hebraici textus primige- 
niam puritatem c tulerat, ut ex 16 cap. sus pre- 
fationis colligere licet, ejusque commentatione in 
ἐπε ΧΗ, 6; Liv, 5, etc. Hinc oritur, ut versuum 
'salterii distinctio non eadem sit semper apud Cas- 
siodorum quie in Vulgata editione reperitur. 

Alios prsterea SS. Patrum textus indigitavimus, 
quos Senator laudavit, quidean, sed tacito libri. no- 
mine, nec indicatis capitibus tam in mss. codicibus 
quam in editis, unde nobis non semel necesse fuerit 
integros Patrum revolvere tractatus et libros, ut de- 
tecto fonte vel unius a Cassiodoro citatz auctoritatis 
Jocus designaretur. -: : 

Opinantor quidam recentiores hos Cassiodori Com- 
mentarios meram εν ARLGUDHMO UD epitomen, 
quos celeberrimus ille doctor stylo prolixiori concin- 
navit : sed. gratis omuino id, ellingitur. Nam 19 illa 
psalmorum versio. quam sequjtur Caseiodorus, plu- 
Fumum distat ab ea cui juguer Augustinus adhzsit, 
uti ante nos adnotavit Faber Stapulensis : Áugustinus, 
inquit, Psalterium vetus, quod minus cateris castigatum 
est, Cassiodorus Romanam secutus. est. psalmodiam. 
4^ Nullis impensis nullique studio defuit Cassiodorus 
ut Commentarius iste prodiret in publicum suis nu- 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
vel ad sacrum eorum studium pertinent , quibus me- A 


.« 


meris absolutissimus : brem accitis undequa- 
que, et adhibitis Hebraice lingua peritissimis, ut ipse 
suggerit (In pref. in Psal., cap. 16), cum eorum wo- 
lumine contulit, quidquid ipse in Psalmos scribebat. 
Quibus omnibus facile supersedisset simplex Augu- 
stini abbreviator. 5" Id certe apertius suis verbis Se- 
nator ipse declarat cum ait (Prefat. in Psal., circa 
initium) : Tale est de ejus. sensu, scilicet Augustini, 
aliquid subripere, quaíz Herculi clavam de mauu tol- 
lere. Et post pauca : Quedam vero noviter inventa 
post tam mirabi. istrum sola Domini prazsump- 
lione subjeci, qui parvulis confidentiam, caecis vi- 
sum, etc. ] : 

&^ Denique evidentissimum est, non soli atuduisse 
Augustino in his Commentariis doctissimum abba- 
tem , sed aliorum sanctorum Patrum placita affaüm 
congesaisse, ut Cypriani , Origenis, A ; Hila- 
rii, Ambrosii, Hieronymi, Leonis, Chrysostomi, Cy- 
rilli, Didymi, Facundi, Primasii, Sedulii, etc. Quorum 
omnium non secus ac Augustini operibus et auctori- 


B tato usus est; quod etiam fatetur noster venerabilis 


Beda: In Ezpositione Psalmorum, quam egregiam 
fecit, Cassiodorus diligenter intuitus est quid Ambro- 
&ius, quid Hilarius, quid Augustinus, quid Cyrillus, 
quid Joannes, quid ceteri Patres dixerunt. " 

Neque tamen negabimus Senatori nostro familia- 
rem fuisse doctrinam Augustini, in quam etiam in 
aliis suis lucubrationibus szpius collimavit; sed seli- 
gendo qui magis arriderent, non eligendo cui im- 
pensius et unice adhaeret. Id ipse de suo in 
mos Conimentario, de quo nunc quastio est, sponte 
et gratanter profltetur, eum ait (Lib. Div. Lit, 
cap. 4) : Ab eo, ut fieri solet , mutuans Ixmen de ἐπ- 
mine, cliqua de ipso, scilicet Psalterio, Domino (ar- 
giente conscripsi. Nec aliam $ane ob rationem Augu- 
stini vestigiis lam sedulo institit, nisi quia tutissimam 
eum semper viam aperuisse constantissime noverat, 
qui, ut ipse monet (In Pref. Comm. in Psal.), totu 
erihodoxus, tolus catholicus invenitur. 

Jam vero non desunt aliqui, quibus suffragatur 
eminentissimus cardinalis Baronius, qui putent Cas- 
siodorum suam in Psalavos Expositionem non suapié 
sponte, sed jubente summo pontifice aggressum 
fuisse. Ipsum ut testem accersunt, dum sic loquitur 
(In Pre[. in Psal.) : Quocirca, Pater apostolice, qui 
celestes litteras sanctis moribus reddidisti, prastanie 
Deo, tua invitatione provocatus abyssos divinas ingre- 
diar : qui clemens errata corrigis, nec severus imputas, 
quod emendas. Gravior prolecto erit conjectura, si 
quis id, uon a nemine prius notatum legimus, no- 
biscum advertat nullum a Cassiodoro ubique operum 
suorum tali lemmate, Pater apostolice , compellari 
prater S. Leonem; indicium enim est ad summo- 
rum pontificum aliquem orationem suam converüisse. 

Responderi tamen potest tali alloquio in S. Hiero- 
nymum paulo ante cilàtum, intendisse, idque vel ex 
eo evincelur, quod verba tua imitatione, non 
autem invitatione provocalus, in editis, et iu ipso 
Baronio legantur, quibus solum innueret se Psalmo- 


D rum Explanationem Hieronymi exemplo tractandam 


suscepisse. Verumenimvero non alieno impulsu, sed 
$ua se sponte huic operi manum admovisse non ob- 
scure significat Senator, cum statim ab initío prologi 
sic prelatur : Cum Paealterii coelestis mella. gustas- : 
sem, etc., ubi eorum dulcedine suaviter inductum se 
fuisse ostendit, ut uberiores latentis spiritus sub ve- 
lamine litterz delicias, quas feliciter przegustaverat, 
monachis suis aperiret. Quis étiam credat quod vir 
mira humanitate politissimus, et in aule fastigio 
jugiter versatus, summum ponüficem non antea 

utatum , imo de quo ne minimum quidem prius et 
postea verbum habet, strictim et ex abrupto, ut di- 
cunt, compellaverit? Age vero Agapetum papam 
hunc esse volunt. Sed qui fleri possit ut tam inepte 
Senator allocutus sit eum, qui jam a multis annis e 
vivis excesserat cum tractatum in Psalmos inchoavit! 


* Nos tamen plusquam ducentis jn Jocis Garetianam editionem ereendavimus, Epir. 





A95 


PROLECOMENA. 


454 


Nihil tamen lectorum judicio.hic detractum volumus, A lis congregatiopis nostr secretarius , qui edita cum 


ut sua cuique sententia maneat. 

Huic Commentario in Psalmos, qui genuinus est 
Cassiodori fetus, proxime subjecimus alium in Can- 
tica canticorum, quem ejus nomine consignatum 
legimus in codicibus nostris mss. et in editione Ger- 
manica, quam, uno excepto R. P. Philippo Labbxeo 
S. J., secuti sunt quicunque librorum Cassiodori 
elenchum tradidere. Quibus forsitan fucum fecerunt 
hzc ultima Commentarii in Psalmos verba : Nunc 
Salomonis dicta videamus, que proprios expositores 
habere noscuntur. His tamen verbis aliter imbutus 
cardinalis Baronius, aliter etiam sensit, videljcet 
abbatem nostrum Vivariensem in Purabolas Salomo- 
"is scripsisse, sed effato tam singulari, ut nullus 
preter ipsum sic divinasse videatur. 

At hos Commentarios Cassiodori partum suppositi- 
tium esse plura demonstrant. 1" In hoc enim super 
Cantica opusculo citatur Gregorius Magnus, et prz- 
sertim super Evangelia, cul operi manum non admo- 


vit, nisi jam pontificales δὰ infulas evocatus, quod Bp 


contigit anno Christi 592, quo jam 17 ad minus 
effluxerant anni a morte Cassiodori, quem anno 57$ 
superstitem non fuisse communior est auctorum 
sententia. 2* Hic Commentarius in sacrum Epithala- 
mium ἃ Cassiodori stylo et scribendi charactere 
multum abhorret. Ὁ" Tractatum hunc se conscripsisse 
nusquam meminit Senator noster, et altum de illo 
silentium in pr:fatione in librum de Orthographia, 
ubi libros omnes recenset quos monachus ediderat. 
Tandem familiare est Cassiodoro nostro S. Scripturae 
"iis proferre juxta versionem LXX, secus huic 
etitio. 
Cur tamen prodeat bic in publicum tam illustri 
parente destitutus, sola movit legentium utilitas et 
gnítas libri, que tanta est, ut inter opera Isidori 
Hispalensis locum obtineat; sed tam pressus et cone 
tractus, ut bujus, quem integrum danrus, solum vi- 
deatur epitome. Consulendum etiam fuit huic Com- 
mentarió, ne forsan periret deficiente editione Ger- 
manie, qu: rara est et unica. Eam sicut et alia 
plura ex immensa domesticaque librorum supelle- 
ctili humanissime nobis co avit vir clarissimus 
Emericus Bigotius eruditione sua satis apud doctos 
celebratus, et rei litterarixe bono deditissimus. 
Tertio loco dedimos libros 4e Divinis et humanis 
Litteris seu Lectionibus, quibus ut necessariis przlu- 
diis et prolegomenis Vivariensis abbas monachos 
8008 ad sacr: Scripture stadium instruebat. Putant 
aliqui librum de Divinis Litteris ἃ Cassiodoro pri- 
mum in éuos divisum, eo quod in editis omnibus 
t eaput 25 hzc addita sint : Explicit liber primus. 
ncipit liber secundus. Sed errorem depellont omnes 
codices mss., apad quos nulla talis distinctio reperi- 
tur. ulli mirum esse debet quod in ultimis editio- 
mibus ea verba nondum fuerint expuncta; hi enim 
libri, licet toties impressi, suos tamen nzevos et 
hiatus yaaximos non amisere, ut in capp. 12, 15 
et 28, advertere licuit. Ad eos corrigendos et resar- 


vetustissimo ms. bibliothece Thuan:x contulit, et 
varias lectiones ad nos transmisit. Alios discrepan- 
tes textus vir officiosissimus Petrus Pelhester Rotho- 
magensis metropolis bibliotbecarius mobis concessit 
ex ms. bibliotbecze Regie, quem oetingentorum ad 
minus annorum esse character indicat, qui tamen 
desinit in fine libri de Arithmetica, et numero 1467 
consignatur: . 

Przfationem huicce libro restituimus, qu: inter 
opera Alcuini post tractatum de Virtutibus et Vitiis 
reperitur, quamque germanum esse Cassiodori prz- 
ludium sic evincimus. 1* Ita incipit h»c prwfatio : 
Superior liber, Domine prestante, completus, Institu- 
tionem Divinarum continet Lectionum. Hic titulis $5 
noscitur comprehensus. Àt nuuquam Alcuinus, sed 
solus Cassiodorus librum de Divinis Litteris sive 
Lectionibus 55 titulis comprehensum edidit; et ideo 
ab eo superior liber dicitur, quod ad posteriorem, 

uem de humanis litteris composuit, referri debeat. 

' Hujus praefationis auctor de septem artibus, quas 
lbi recenset, se acturum pollicetur : verum Alcuinus 
de tribus tantum disseruit, nusquam vltra progres- 
$us ; solus Senator noster septenarium altüigit οἱ con- ὁ 
summavit. $^ Ea verba : Dicendum de arte gramma- 
tica, que in bac praefatione leguntur, usque ad illa 
qux hoc titulo inscribuntur, caput 2 de arte rhetorica, 
tam in excusis quam jn mss. Cassiodori nomine 
pronotatis reperiuntur. lllud autem caput 2 de rhe- 
torica habent quideni nostre membranz, sed invergo 
tantisper ordine. n 

Certum est librum de Grammatica incompletum 
esse, sed ejus defectum nullus nostrorum eodicum 
supplere potuit, nec ipse Thuanus, qui longius excur- 
rit : abunde tamen lacugam explebit Commentarius 
in Donatum, de quo mox dicturi sumus. 

Qui hos septem tractatus publici juris fecere sic 
lectorem pr:monent initio libri de Rhetorica : Quod 
sequitur de Rhetorica restituimus, adjuti hoc compendio 
& studioso quodam artium diligenter collecto. Quibus 
verbis, quantum assequi licet, nobis innuunt, vel sibl 


defuisse Cassiodori operis codices, vel multilos tan» 


tum naàctos esse, quorum inopia sic jejuni , ad bre» 
viariam seu synopsim aliqujus collectoria recurrge 
rint, ut liber ille de Rhetorica a Cassiodori primige- 
nio fetu non prorsus abhorrere videretur. Nobig, 
lector, fortuna blandior arrisit, retectis illis mss. eo- 
dicibus de quibus supra, qui sincerum et integrum 
Cassiodori opus exhibent, et nos tibi; sed pristinas 
editiones Voip uni ut fatentur, commentarium 
pou studiosi cujusdam sapiunt quam textum aue 
ctoris. 
' Si quis in editionibus consulat librum de Diale- 
etica, offendet non poa mira eonfusione inversa, 
presertim ubi de deflnitionibus et de interpretatione 
agitur. Nos omnia restituimus in suum quemque 1o- 
cum juxta mss. codicum fidem, quibus unice adh;e- 
simus. 
Circa librum de Arithmetica sufficiat adnotasse 


Ciendos usi sumus antiquioribus membranis quingen- D quod in editis istud monitum legitur initio 3 divisig- 


torum ad minus annorum, quas suppeditarunt tum 
bibliotheca nostra S. Audoeni, tum monasterium de 
Noa in confinio Ebroicensium et Conchensium. Nec 
minus feliciter nacti sumus castigationes plurimas, 
was ex. aliis mss. codicibus exscripserat doctissimus 
uretus, et plura subjunximus ab eo in hunc Cassio- 
dori librum observata. — — 
|: Liber de Hwumanis Litteris tractatibus septem, sed 
compendiose satis absolvitur. De Grammatica, Rhe- 
lerica, Dialectica, Arithmetica, Musica, Geometria, et 
Astronomia. Editus fuit cum libro de Divinis Litteris ; 
sed librariorum inscitia sic depravatus, mutilus et 
hiulcus, ut eum vix agnoscas, si cum isto quem tibi, 
; damus, conferre volueris. Auxilio fuit codex 
S3. Germani Pratensis, cujus statem ad Hinemari 
is tempora referunt. Nec minores suppetias 
talit B. P. domnus Simon — reverendi admo- 
dum P*atris D. Vincestii Marao 


S. s 
4 


e superiorie genera&« 


nis : Hec ὅ divisio adjecta est, que in ms. desidera- 
batur : sed unde aut quomodo desumpta sit penitus 
tacetur, neque nos divinare possumus. Unum tan- 
ium scimus, quod ea qua ibi edita sunt, omnino 
differant ab iis qux in mss. nostris reperiuntur. 
Quapropter veritati cautum volentes, bis omnibus 
rejectis, nostris tantum membranis verbatim et ad 
litteram. institimus. In hoc codice S.: Germani alius 
Arithmeltic libellus subjicitur, sic inscriptus : Bre- 
tiarum. Arithmetite. Sed quia synopsis est seu bre- 
vis collectio quorundam capitum libri primi de 
Arithimetica Severini Boetii, eam ideo przterire 
consultius visum est, cum inter opera Doctii facillime 
possit inveniri. is 

Plurima qux ad elementa geometrie pertinent ín 
Cassiodori nostri libris hactenus editis deerant, licet 
ea in suis in Psalmos Commentariis aliquando citet, 
vel ad ila lectorem remittat, ut in expositiona 


A35 


. M. AURELIUS CASSIODORUS. 


psalmi xcvi, ubl de puncto, linea, circulo, trigono, A rum, locis , qui in eodem Commentario passim 1ege- 


quadrangulo, etc., loquens, sic ait : Quorum noti- 
tiam pleniorem in libris Geometrice discipline, dili- 
gens lector, invenies. Qux tamen nullus in editis repe- 
Fiet, sed in solo continentur ms. Sangermanensi. 
jtaque quamvis ex Euclidis Elementis videantur 
excerpta, ea tamen hic dedimus, cum certissimum 
sit de iis scripsisse Cassiodorum, et sub ejus nomine 
in tam vetusto codice proferantur. 

Aurelius noster dum libros recenset quos m mo- 
nachus ediderat, duos a se super Donatum Commen- 
tarios prodiisse perhibet, quorum initio libri de 
Grammatica sic memínit : Cujus, scilicet Donati, ge- 
mina commenta reliquimus. Hactenus nobis incom- 
pertum an edita fuerint, Unicum damus in Donatum 

assiodori Commentarium, quem PTpeu avt vetu- 
Stissimus codex ms. bibliothece S. Michaelis in 
Monte seu in Periculo Maris; ex cujus titulo, nimia 
senectute pene consumpto, hsec tantum eruere li- 
cuit. In prima linea : Incipit Commentarium S..... 
secunda linea : CII. de Oratione et de VIII..... Et in 
tertia linea : tibus Orationis. Que ui iae si placeat 
conjectura, reddunt hoc integrum lemma : Incipit 
Commentarium Senatoris, quod proprium etiam Cas- 
siodoro nomen, clarissimi de Oratione , et octo parti- 
bus Orationis. Nec forte aberramus a vero, tum quia 
certo scimus Cassiodorum in Donatum libros scri- 
psisse, tum per sibi jugiter cohzrent, qux hic et 
qu:e in libro de Grammatica leguntur; ita ut quz in 
isto desiderantur sub finem, ex illo possint abundan- 
ter suppleri. 

Omnes editiones libri de Orthographia Cassiodori 

toris, sed eam maxime qux Antuerpiz prodiit 
opera Ludovici Carionis serio contulimus cum illo 
codice Montano, de quo mox prefaü sumus, οἱ 
quem unicum babuimus ín hac materia. 

Meminit Cassiodorus abr Don se alium 

Sacerdotis de schematibus, Domino prastanta, 
collegisse, hancque ait compilationem 98 tropos con- 
tinere, quos de libro cujusdam auctoris eui Sacerdos 


riebantur. 

Licet Cassiodorus librum de Anima scripserit an- 
tequam monasticen profiteretur, placuit tamen illum 
proxime subjungere tractatibus illis quos senex edi- 
dit , rati nullum ei locum aptius convenire , si solitum 
philosophicorum ordinem species, ubi tractatus de 
Animastica cxteris quos enumerayimus pon male 
cohaeret. N&vos autem abstersimus ope mss. codi- 
cum nostri scilicet S. Audoeni Rothomagensis, et 
abbatiam de Noa; quibus omnibus insigniter preluxit 
Juretus suis in Cassiodori opera animadversionibus 
et marginalibus notis. . 

Plura scripserat Cassiodorus, sed diligentixe nostre 
omniumque votis excidere. Si immensa illa librorum 
supellex, quam in Vivariensi suo cocnobio mona- 
chorum studiis profuturam allegerat, hactenus exsta- 
ret, nón dubium quin major et numerosior foret ista 
collectio. Cernere forsan liceret librum de Divisioni- 
bus ; alium de Titulis, qui alias Memoriale sacrarum 
Scripturarum inscribitur; breves Commentarios ὧι 
Epistolas apostolorum, eorum Acta, et Joannis Ápe- 
calypsin ; tractatum de Etgmologiis, et alios quosdam, 
de quibus in ejus Vita pauca disseremus. Unus nobis 
obvius fuit Hincmarus Rhemensis, qui iodori 
scholia in Epistolam ad Romanos se legisse testatur 

Lib. de Predestin., c. 25). Nec alios scimus, quibus 

i in gacras litteras tractatus innotuerint. 

Non semel foraitan offendes in alios libros, quibus 
celeberrimum Cassiodori nomen illusit vano men- 
dacii fuco, ut in bxc duo volumina, qux Cantabrigie 
in bibliotheca Corporis Christi asservantur , primum 
de ecclesiasticis Officiis, alterum sic inscriptum : 
Seutentig Cassiodori ex S. Cypriano. In bibliotheca 
Oxoniensi, et apud quemdam privatum Anglum due 
visuntur exemplaria, Cassiodori nomine sic ΕΣ 
tata : Scintillarium Scripturarum; et apud. Petrum 
de Natalibus, qui Cassiodori lucubrationes recen- 


sens, librum de Trinitate inter genuinos ejus ἔδιδε 
annumerat. Sed de his omnibus altum apud omnes 


nomen excerpserat. [n excusis duo circumferuntur C scriptores cozvos et supperes silentium; mec is 


libri de schematibus et tropis sub nomine Cassiodori, 
fidemque venerabili Bed inscripti tomo 1 hujus 
vm Inde in oinnes Cassiodori editiones, excepta 
ivelliana, manavit error, ut sub utriusque noroing 
prodireat cum hoc titulo : Magni Aurelii Cassiodori 
4le schematibus εἰ tropis collectio ex Sacerdote, id esi 
ex Beda À ica tero. Sed quam immani chronologie 
tendo τοὶ ipsi rudes agnoscant, quibus certum 
4*am Cassiodoro ducentis fere annis posteriorem 
fuisse. Tutior foerit conjectura, si Bedz potius Cas- 
siodorum preluxisse quis opinetur, ut et lsidoro 
Hispalensi, inter cnjus opera liber idem de Schema- 
tibus recensetur, nisi quod iste p e seu figuras 8 
ecriptoribus profanis, Beda vero a Seriptura sacra e£ 
ἃ SS. Patribus mutuatur. 
Habent veteres membranz cenobii Floriacensig 
eumdem tractatum quem legimus apud Bedam, eum- 
ue Cassiodoro tribuunt hoc titulo : Incipit liber 
qssiodori de Figuris seu modis locutionum, que a 
Gracis schemata vel tropi dicuntur, missus a 
tum levitam. Hinc tamen non constat genuinam esse 
rolem Cassiodori Senatoris. 1* Hunc quippe librum 
ad suos Vivarienses monachos, non ad alium nomi- 
natim et peculiariter intentum direxisse, certum est. 
2» Bis in eo citatur Gregorius Magnus, qu post Cas- 
siodori nostri tempora scribebat. 9" Reluciatur ipse 
Benator, qui perhibet se 98 schemata seu tropos 
complexum esse, quorum vix mediam partem attin- 
git codex Floriacensis, Bed: lucubrationibus assu- 
tns. Eo igitur libro inter opera Bed: relicto, melius 
nobis visum est, et ad mentem Senatoris nostri aptiue 
fiec eadem schemata, qux in Commentario ipsius in 
Psalmos passim obvia cernuntur, in unum corpus 
i ere juxta seriem alphabeti, Ἔρρύειμς ad singu- 
guras uno aut pluribus exemplis, quod in gra- 
tiam lectoris non ad 98 tantum tropos, sed ad 120 
et ultra protendimus, additis quibusdam rhetorico- 


suffragatur Cassiodorus Senator, qui nullibi horum 
librorum, ne operum quidem suorum catalogum 
lexens, mentionem habuit. Nec minus aberrami a 
vero qui vitas sanctorum Paphauti, Spiridienis et 
exterorum, quas in primam partem endarii sui 
congessit Lipomanus, a Cassiodoro primum conseri- 
ptas putant, quie primis Historie Tripartite scripto- 
ribus jure debentur. lmprobabilior videtur opimio 
Gesneri in Bibliotheca sua, ubi sexdecim libros de 
Jie rustica, quos vano rumore innuit reperiri in. bi- 
bliotheca monasterii S. Michaelis de Mente, Cassio- 
doro nostro tribuit; magis enim ascribendi sunt Ca- 
Jumelle, qui ea de re totidem libros scripsit, ipso 
feste Cassiodoro Senatore (Lib. Div. Litt., cap. 28). 
In codice 144 et 1469 bibliothece Vaiicapw alius 
invenitur liber cui titulus hic appingitur : Cessiodori 
se divinarum Scripturarum libris Etymologie; $ed ab 
illo lemmate dissentit contextus, «ui totes est de 
Divinis Litteris. 


Galer- 8 Major controversia oriri potest de libro de Amici- 


lia, quem in editis quibusdam exemplaribass, nec 
paucioribus manuscriptis Cassiodoro nostro ascribi- 
tur; verum totius libri stylus ipsi nen favet, sed ine 
gigniter Bernardo aut Petro Blesensi. Praterea liber 
hic de Amicitia vulgate editionis Scripture sacre 
textus adhibet, quibus nunquani usus eet. Cassiodo- 
rus. Senator noster: nullibi operum suorum hujus 
libri meminit. Hunc librum Petro Blesensi ta 

vero parenti eatis aegeruit ultima cjus operum editi 
non ita pridem repetita. 

. inve tomus Cassiodori operum clauditur sue 
indice locupletis&imo , quibus Senatoris mostri viri 
certe presiantissimi, necdum tamen satis cogniti, 
yitam cum dissertatione de ejus vita monastica prz- 
misi, adjutus opera nostri Nicolai Nourriti, qui in iis 
concinnandie gtudiorum meorum socius fuit et 
particeps. 








MAGNI AURELII 


PROLEGOMENA. 


. 


CASSIOD 


SENATORIS 


V I T A. 





PARS PBIMA, 


Pr&rATIO. — Ea sunt Magni Aurelii Cassiodori A iis ornamentis decorata fuerit Cassiodori familia qui- 


Senatoris merita, ee laudes quibus illum scriptores 
passim exornant, ut ad historiam tanti viri mandan- 
dam litteris facile qüidem animum cujuslibet indu- 
xissent, nisi a tali consilio rei bene gerend:z diffi 
cultas plerosque deterruisset. Etenim pauci aliquot 
in exaranda Senatoris spectalissimi vita stylum exer- 
cuere : eminentissimus vero card. Baronius, Ánto- 
nius Yepezius, et Cuspinianus, quos prolixius czeteris 
scripsisse de illo novimus, compendioso tamen, ut 
ita dicam, tractu tam ingens et arduum iter viden- 
tur confecisse. Αἱ ego, qui omnia Cassiodori nostri 
opera prelo subjicienda nova editione suscipio, ope- 
re pretium fore sum arbitratus, si paulo diligentius 
in ejus vite actus fronti hujus libri prefigendos in- 
quirerem. Quapropter labori audacius commisisse 
me si videbor, dabit veniam lectoris benignitas, apud 
quem profiteor adduxisse me nihil in banc vitz lu- 
cubrationem quod ex celeberrimi scriptoris nostri 
libris non hauserim, aut ejus non sit auctoritate fir- 
matum. 

81. De Cassiodori nominibus. Cassiodori nomen 
ad plures etsi pertineret, proprium tamen fuisse fa- 
milie illius eujus historiam in lucem hic edimus, 
manifeste colligitur ex Theodorico rege: Quod voca- 
bulum, inquit, etsi per alios videatur currere, pro- 
chi ra constat esse familie (Var. lib. 1, epi- 
&tola 4). 

Utrum autem vir prestantissimus Senatoris cogno- 
mine uti proprio sit appellatus adeo non constat, ut 
quibusdam visum fuerit additum illi per ἀντωνομασίαν; 
alii et quidem melius inditum illi censuerunt quo se- 
cerneretur a ceteris quos Cassiodoros appellatos 
fnisse legimus. Quas enim prztorii prefecturam ge- 
rens scripsit litteras, Senatoris unico nomine subsi- 
gnare solitus est; imo consulatum suum hac eaque 
$0la appellatione voluit designari : cujus etiam voca- 
buli praeclaro titulo utuntur jurisperiti, dum suis 
Scriptis, aut pronuntiatis bujus clarissimi viri accer- 
sunt auctoritatem. 

Nullus est fere auctor, nullus manuscriptus codex, 
qui MacNt prxnomine Cassiodorum non insigniant; 

uanquam non inficior Senatorem nostrum tum 

esnero in Bibliotheca sua, tum recentioribus qui- 
busdam non Magnum quidem, sed Marcum vocitari; 
licet nulla prorsus exstet apud eos appellationis hujus 
Dove ratio. Forsitan Cassiodoro Marci prenomen, 
non secus ac Ciceroni tribuendum ideo censuerint, 
quod sicut hujus, sic et illius nomini M przmittere- 
tur. Utut sit, non dubitanter ego pronuntiaverim in- 
numeros pene melioris note scriptores honorifico 
Magni Cassiodorum exornasse titulo, ut amplis ejus 
opibus, amplo generi, amplis dignitatibus, pietati, 
Mecum ipsius quoque nominis amplitudo respon- 

ret, 


ὁ Il. De Cassiodori (amilia. Extra dubium est quin 


hus clarissima generis nobilitas commendatur; atque 
id sane ex optimis arguitur gloriz titulis qpos illi 
Theodoricus rex tribuit; nam, sive antiquitatem spe- 


. etes : antiqua proles, inquit (Var. lib. 1, ep. 4); sive 


B 


quam sibi pepererat nominis famam atque existima- 
tionem attendas : laudata prosapies ; sive prxcelsts, 
ad quos evecla est, honores contempleris : cum to- 
gatis clari; sive fortitudinem animi atque virtutem 
suspicias: inter viros fortes eximii; sive denique exi- 
mias corporis dotes admireris : quando et valetudine 
membrorum, εἰ corporis proceritate floruerunt. His 
adde quod spectatissima bxc familia nominis splen- 
dorem in utrumque orbem intulerit : Genus, verba 
sunt ejusdem Theodorici (Ibidem), in utroque orbe 
praeclarum. Et quos ex hac gente senatores ad sui 
ornamentum in curiam admisit Roma tum antiqua, 
tum nova, ii sane omnibus officiorum generibus 
utramque sibi devinxere : Quod, genus, gemino se- 
natui decenter aptatum, ait iterum Theodoricus (Ibi- 
dem), tanquam. duobus luminibus oculatum purissima 
clarttate radiavit. Familia denique nulla tantum glo- 
rix in Oriente simul et Occidente consecuta est, quan- 
tum gens hzc nobilissima : (Quee enim se aliquavis 
nobilitas ultra distendit quam hac, * ng in uiroque 
orbe clara esse promeruit (Ibidem)? His denique ac- 
cessere proventus amplissimi non proprie modo 
dignitati provehend:e, sed etiam cogendis exercitibus 
pares simul et alendis. 

8 ΠΙ. Cassiodori avus et pater. Atque ut propius 
ad ipsos Cassiodori parentes accedamus, Theodori- 
cum adire placet (Var. lib. 1, ep. 4), a quo rem to- 
tam mutuabimur. Et primum quidem Jllustratus Ào- 
uore cinctus est avus ejus. Hic a Vandalorum incur- 
sione Siciliam, Brutiosque armorum de[ensione libera- 
vit; debuitque virtutibus ejus Respublica, quod illas 
provincias tam. vicinas Gensericus non invasit, quem 
postea truculentum Roma sustinuit; ideoque in egre- 
gi» virtulis premium concessit, ut merito primatum 


C fn illis provinciis haberet, quas a tam sevo et repen- 


tino hoste de(enderat. 

Nec minorem sibi laudem preclare gestis peperit 
sub Valentiniane imperatore Cassiodori pater; sic 
enim Theodoricus (Ibidem) : Candidati pater (id est 
Cassiodori) sub Valentiniano principe gessit tribuni et 
tiotarü laudabiliter dignitatem, honor qui tunc daba- 
iur egregiis. Ea necessitudo eum junxit Aetio qua 
solent sociari quos et amor in patriam sgingularis, et 
8ua supra vulgares animas virtus evehit : Ut se pares 
animi solent semper eligere, patricio Aetio pro juvanda. 
republica magna (uit charitate sociatus. Ea fuit illius 
in rebus tum forensibus, tum bellicis fortitudo, ea 
prudentia, ut imperator eum tunc propter sapientiam 
sui , et gloriosos in republica labores in omni consilii 
parle sequeretur. Quinetiam tantam apud Valenti- 
njanum virtutis et sapientie opinionem sustinebas, 


459 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


440 


ut eum inter legatos ad Attilam Rom: imminentem A Italix factas divisiones. Nec forsan ipsus Cassidiori 


missos precipuum elegerit. Quis autem fuerit tanx 
pe in afflictissimis ac fere perditis rebus ad 
erocissimum victorem legationis exitus, a Theodo- 
rico ipso accipe (Ibidem). « Ad Attilam, inquit, po- 
tentem armorum legationis est officio non irrite 
destinatus ; vidit intrepidus, quem timebat imperium: 
facies illas terribilés et minaces fretus veritate de- 
spexit; nec dubitavit ejus altercationibus obviare, 
qui furore nescio quo raptatus, mundi dominatum 
videbatur expetere. Invenit regem superbum, sed 
reliquit placatum; et calumniosas ejus allegationes 
tanta veritate destruxit, ut voluisset gratiam qua- 
rere, cui expediebat pacem cum regno ditissimo non 
liabere. Erigebat constantia sua partes timentes, nec 
imbelles sunt crediti, qu legatis talibus videbantur 
armari. Pacem retulit desperatam ; cujus legatio quid 
profecerit datur intelligi, qux tantum est gratanter 
excepta quantum et videbatur optata .» 

Neque hic dissimulandum quanta fuerit Cassiodori 
paternis in laudibus moderatio, cum sancti Leonis 
papa opera pacem ab Attila impetratam in Chronico 
testetur. Cum quo, inquit, a Valentiniano imperatore 
papa Leo directus pacem fecit. Tamen ex Theodorici 
verbis satis intelligitur, quod in hujus legationis 
obeundo munere multam navaverit operam Cassio- 
dori pater : quem sane non minori laude dignum ego 
dixérim, quod remunerationis loco ab aula ad Bru- 
tios, ab improbo labore ad honestui otium, ad si- 
lentium a strepitu secessum ab imperatore postula- 
verit. Íncredibilem sane dolorem Valentiniano attulit 
inexspectata petitio : viri tamen de se ac de repu- 
blica perbelle meriti precibus non flecti non potuit. 
Sed ille (verba sunt Theodorici) potius nativa mode- 
ratione dilissimus, dignitatem suscipiens otiosam, in 
remunerationis locum expetiit amanissima Brutiorum. 
e illi non potuit optatam quietem, qui eum red- 
diderat αὖ immani hoste securum : tristis ab obsequio 
40 reliquit, quem sibi necessarium [uisse cognovit 


(1 


dori, et Heliodorus ejus consanguineus. Probam no- 
bilissimam virginem, Romx quondam ornamentum, 
sanguine sibi ἀν πεν fuisse gloriatur Cassiodo- 
rus; nam in lib. de Divinis Litteris (cap. 25) paren- 
tem suam Probam appellat. Galle soror illa fuit, 
ideo et Symmacbi filia : unde Patricio illi celeber- 
rimo affinitate conjunctum Cassiodorum facile in- 
telligas. 

Longum esset genus omne recensere : satis itaque 
fuerit, si Heliodorum Prob:e adjiciamus, qui sicut af- 
fines ejus non pauci antiqux Rom: senatum virtuti- 
bus illustrarunt, sic nov: Rom: rempublicam recte 
factorum meritis exornavit. Heliodorus, ut Theodo- 
rici verbis utar (Var. lib. 1, ep. 4), qui inilla, scilicet 
Orientis, republica nobis videntibus pre[ecturam bis 
novenis annis gessit eximie, eorum consanguinitati pro- 
batur adjungi. Hic summus vir generis claritate nulli 
secundüs, postquam amplissima Reipublice munia 
feliciter obiisset, 
que in dispari conditione omnium in se animos 8Π10- 
remque pariter convertit. Vixit et in provincia honore 
judicis et securitate privati; cunctis vel nobilitate po- 
lior, omnium ad se animos attrahebat, ut qui libertatis 
b non poterant subdi, viderentur magis continuis 

eneficiis suaviter obligari (Ibidem). Verum ut homi- 
nis excellentissimi felicitati nulla deessent ornamen- 
ta, opibus erat copiosissimis cumulatus, quibus ad 
munificentiam utebatur, non abutebatur ad iniquam 
dominationem : Tanta quinetiam patrimonii sui tber- 
tate gloriatus est, ut inter reliqua bona equinis gregi- 
bus principes vinceret, et donando sepius, invidiam 
nominis non haberet (Ibidem). 

ἃ V. Seyllacium patria Cassiodori. His exortus est 
clarissinis parentibus Cassidiorus Scyllacii, φὰς urbs 
Brutiorum tum erat primaria; quamvis contra sentiat 
scriptor non ignobilis, haud satis animo reputans di- 


versas a Romanis, diversis temporibus provinciarum 


B pis tam exquisitis, 


id.). 
81V. Proba, Galla et Symmachus affines Cassio- : 


verba perpendebat, ubi tam eleganti calamo patrize 
situm amceniasimum pingit, ut ejus hic verba si sub- 
jecero (Epist. 15, lib. xn), pergratum leetori fore 
confidam. « Scyllacium prima urbium Brutiorum, pa- 
triotica nos probatur affectione contingere : civitas 
Supra sinum Adriaticum constituta in modum Bo- 
trionis pendet in collibus; non quod difflcili ascen- 
sione turgescat, sed ut voluptuose campos virentes, 
et czerula maris terga respiciat. Hxc nascentem so- 
lem ab ipsis cunabulis intuetur, ubi ventura dies non 
spia auroram ; sed mox ut oriri coeperit, lampa- 

em suam vibrans fülgor ostendit. Gaudentem respi- 
cit Phoebum, propria illic luminis claritate resplen- 
det, ut ipsa magis solis putetur esse patria, Rhodi 
opinione superata. Fruitur luce perspicua; aeris quo- 
que temperie donata, apricas hiemes, refrigeratas 
sentit :xstates; et sine aliquo m«erore transigitur, 
ubi infesta tempora non timentur, etc. » 

VI. Ravennam non esse patriam Cassiodori. Ver- 
uibus situs opportunitatem, et 
alia Scyllacii commoda belle admodum commendat, 
prorsus nihil addendum superesset, nisi tenerentur 
aliena opinione scriptores aliquot, qui Cassiodorum, 

uasi Ravenna oriundum, Ravennatem appellant. 
ed ab ea facile deducentur, si modo eum alibi etiam 
non eémel in scriptis (Var. lib. 1, ep. 5; lib. xn, ep. 
5 et12) Brutios et Lncaniam, ut natale solum patriam- 
que suam celebrasse animadverterint. 
8$ VIl. An Cassiodorus anno 419 vel 480 natus. Op- 
tandum sane foret, ut quam accuratam Cassiodorus 
urbis sua: describend: rationem habuit, eamdem tem- 
poris quo natus est, designandi adhibuisset. Nodi 
profecto difficultatum solverentur, quibus implican- 
tur scriptores pene omnes qui de eo memoriz prodi 
derunt ; quorum nonnulli, ut Augustinus Florentinus, 
et R. P. Angelus a Nuce in suo Chronico Cassinensi, 
ortum ejus ad annum Christi 480 referunt : Moritur, 
inquiunt, anno 575, etat. suc 95; et Bucelinus: San. 
cto fine quievit sub an. Christi 015, etat. 95. Quibus- 
dam, ut Sixto Senensi in Bibliotheca (in qua ex ejus 
obitus tempore nativitas arguitur), placet ortum 
sumpsisse an. 479. Moritur, inquit, an. 97 etat. sue, 
an. Christi 976. Darius vero, vel cardinalis Sirletus 
in Brutiorum Historia: Obiit annum agens 96, 4 
Christo nato 5'15. His, licet eruditorum, consentire 
non possum opinionibus, quas cum Cassiodori epi- 
stolis pugnare sentio. Ibi enim laudatur a Theodo- 
rico, quod in ipso regni sui exordio, anno videlicet 
495, Mlum habuerit sibi devotissimum, et Siculos 
quietis et jugi tunc temporis impatientes, suas ad 
p victrici Cassiodori persuasione transire com 
erit. « In ipso quippe, inquit (Var. lib. 1, ep. 5), im- 
perii nostri devotus exordio, cum adhuc fluctuantibus 
rebus provinciarum corda vagarentur, ^t negligi no. 
vum dominum novitas ipsa pateretur, Siculorum su- 
spicantium mentes ab obstinatione prxcipiti deviasti: 
culpam removens illis, nobis necessitatem subtrahens 
ultionis. Egit salubris persuasio, quod vehemens po- 


rivatus vitam egit reliquam; at- D terat emendare districtio. Lucratus es damna pro- 


vincie, quz meruit sub devotione nescire: ubi sub 
procinctu Martio civilia jura custodiens, publica pri- 
vataque commoda inavarus arbiter zstimabas ; οἱ 
proprio censu neglecto, sine invidia lucri morum di- 
vitias retulisti : excludens, vel querelis auditum, vel 
derogationibus locum ; et unde vix solet reportari pa- 
tienti: silentium , voces tibi militaverunt lau- 
dantium. » Αἱ 15 aut 14 annorum adolescentem tot 
preclare factis. potuisse probare virtutem quis cre- 
dat ? Qu:c tamen laus Cassiodoro tribuenda foret, si 
jam citat starent. opiniones. Adde quod eodem an- 
no, videlicet 495, Theodorico erat a secretis, cujus 
nomine, ut adnotat Baronius (Ad an. 495), litteras 
quibus pacem efflagitabat, ad Anastasium imperato- 
rem scripsit (Var. lib. 1, ep. 1). An Igitur vix primos 
adolescentix annos assecutum Cassiodorum reputa- 
bimus, cum ad id muneris est a Theodorieo prove- 


vus? Denique ex ep. 4 lib. 1 Var. intelligimus sub 


ν 
[LÀ 
-- . — ἐξά: ὦ 





-— αν -- 


Md 


PROLEGOMENA. 


43 


Odoacre Theodorici anteeessore, hoc est ante an. A non perturbationem rerum ad procllvem vitiorum 


495, glorie non parum sibi comparasse Cassiodorum, 
quem constat comitivie privatarum, et sacrarum lar- 
gitionum id temporis gessisse dignitates. Αἱ his 15 
annorum adolescentem imparem esse nemo est qui 
eat inficias; cujus tum ztatis erat Cassiodorus, si su- 
ra memoratis auctoribus assentiamur. Quid quod 
uius ad àn. Christi 493 iis senatoribus eum an- 
numerat, quorum consilio et opera in rebus politicis 
moderandis initio regni Theodoricus utebatur? Id- 
cirob adolesceniti& annos tunc excessisse Cassiodo- 
roüm fateamur necesse est. 

$ VIII. Quo anno Cassiodorus natus. Quod vero 
spectat ad annum quo natus est, certi nihil astruxere 
reliqui auctores qui de eo scripserunt. Trithemius 
quidem, Claruit, inquil, annos habens plusquam 95, 
anno Domini 515. Verum quid constans aut stabile 
colligas ex hac particula pixsquam ? Baronius et qui- 
dam alii rem taciti pretermiserunt, quod nihil de ea 
definiri posse judicarent. Hactenus adducte contra 
primam opinionem rationes, nec non et ea quz di- 
centur in serie hujus historix videntur efficere vige- 
simum tertium circiter aut vigesimum quartum :eta- 
iis annum attigisse Cassiodorum initio regnantis 
Theodorici, anno videlicet 495. Cum eum presertim 
res magnas in prinio ztatis flore sub Odoacre pa- 
trasse constiterit, testeturque Theodoricus illum ad- 
huc juvenem in aulam suam, exstincto Odoacre sta- 
tim ingressum, imposita dignitatum onera laudabi- 
liter administrasse. Unde liceat inferre Cassiodorum 
natum esse Scyllacii anno Domini 469 aut 470. 

8 IX. Cassiodori educatio, ac dignitates quas prius 
gessit sub Odoacre.In ejus tractabilis pueriti institu- 
tione cura omnis éxhibita, qu:e decet egregiz nobili- 
tatis adolescentes. Ad militarem disciplinam, qua 
grandior ztas rite informata est, accessere ornamen- 
ta litterarum; qux incultam illius turbatissimi tem- 
poris, et aliene dominationis barbariem etsi redole- 
rent, in illis tamen jroeremum eum fecit, qui spem 
omnem przriperet. Nec multo post tam prxclara in- 

enii et eruditionis dedit argumenta, ut nobilem ado- 
escentem intra juventutis annos tantum facultatis et 
prudentie adeptum cum cerneret Odoacer Erulorum 
rex, totius [181 dominatum gerens, iis affecerit 
honoribus qui precipui tum babebantur in imperio, 
Ac primo quidem comitivz privatarum (Var. lib. 1, 
ep. 4) ornavit dignitate, qua veluti parenti publico ae 
legitimo presuli decreta erat custodia: ne quis se 
proximorum commixtione polluezet, ne quis sepul- 
crorum jura violaret; atque ut caduca bona et Topo 
sitivae pecunias dá mn vrariis applicarentur (Var. 
lib. vi, form. 8). Magnum certe onus ex ephebis vix 
excedenti Cassiodoro imponebatur. Imprudenti:x ta- 
men non erat culpandus Odoacer, qui rerum maxi- 
mi momenuti judicem creabat eum quem ztas ab hu- 
jusmodi tractandis negotiis removere videbatur. Ipsi 
enim timendum nusquam fuit, ne in ferendis senten- 
tiis anàmi levitate peccaret preses adolescentior, cum 
juvenilibus annis senilis jam maturitas prxponderas- 


C 


viam eum rapuisse meridiana luce elarius innotuit. 
Sapiens admodum dignitatis prioris administratio 
gradum ad majores juveni nostro fecit. Itaque comi- 
tem sacrarum largitionum instituit eum Odoacer 
Var. lib. 1, ep. 4) : quo munere donis regiis largien- 
is, monetz:e cudende, omni negotiatorum commer- 
cio promovendo, officiis ac diguitatibus confirman- 
dis, et c:et., przeficiebatur (Lib. γι, form. 1). Ut digni- 
tatum, ita virtutum splendore et merito crevit 
Senator; eaque fuit ejus in hoc gerendo munere 
squitas animi, ea moderatio, ut sux laudis proco- 
nem habuerit ipsum Theodoricum, cujus hzc prz- 
clara verba sunt (Ibidem) : Qui mox deinde sacrarum 
largitionum munere suscepto, crevit tantum conversa- 
lionis laude, quantum profecerat dignitate. Quid pro- 
vinciis redditam disciplinam? Quid diverso hominum 
generi momenta justitie in[usa referamus? Vixit enim 
tanta continentia , u£ aequitatem et instrueret monitis, 
et doceret exemplis. 
$ X. Quid egerit Cassiodorus post superatum a 
Theodorico Odoucrem. Nec tamen hic stetit laudabi- 
lis adolescentix virtus, publicis muneribus jam con- 
secrata. Sub finem enim regnantis Odoacris eam 
prudentix laudem in rebus agendis est consecuta, ut 
politicorum sapientissimis z:eternum admiranda juxta 
et predicandz sapienti€ causam sufficiat zequissi- 
mam. Anno quippe Domini 490 ingressus in ltaliam 
Theodoricus movit contra Odoacrem eo successu, ut 
victum profligatumque adegerit iu urbem Ravennam 
ad perfugium secedere. Castris ad urbem locatis, 
post tertium obsessionis annum pactis conditionibus 
supplicem suscenit regem ; et ei quam sibi parari ab 
illo suspicabatur necem intulit. 
Quid consilii tum cepisse Cassiodorum putas in 
tam dissimili utriusque principis fortuna? Cum, in- 
uam, cerneret imperio potiri Theodoricum quo 
doacrem spoliaverat, in hac fluctuanti rerum sorte, 
quas in partes se converteret anceps Cassiodorus, jn 
rutiorum tandem se plagas recipit. Ibi divino acci- 
disse consilio cum intellexisset , ut principatus Italie 
cederet Theodorico, privati commodi posthabita ra- 
Lione, rebellantes Siculorum animos coercuit, atque 
tum eloquenti», tum armorum viribus novi regis 


* 


parere eoegit imperio ; sicque se in aulam ipsius in- - 


sinuavit, oblata provincia, qux sine bellorum in- 
commodis, aut ullo sumptu ditioni principis accessit. 
« In ipso quippe imperii nostri devotus exordio , in- 
iL Theodoricus (Var. lib. 1, ep. 5), cum adhuc 
uctuantibus rebus provinciarum corda vagarentur, 
et negligi novum dominum novitas ipsa pateretur, 
Siculorum suspicantium mentes ab obstinatione prze- 
cipiti deviasti, » elc. 

δ XI. Fit Theodorico ab epistolis Cassiodorus. Ex- 
pletis honorifice partibus qux ipsi ab Odoacre rege 
credite fuerant, cum strenue quoque se probasset 
Theodorico, ab illius gratia ad hujus amicitiam, ab 
illius palatio ad hujus aulam voto processit obsequio. 
His itaque, pergit Theodoricus (Lib. 1, ep. 4), sub 


set. Et re quidem ipsa tam rite perfunctum fuisse D pracedenti rege gymnasiis exercitatus , emeritis laudi- 


tanto munere Cassiodorum ait Theodoricus, ut sin- 
gulis probaretur sagax Odoacris prudentia, qua fe- 
rendo illi oneri parem judiéaverat eum, qui quidem 
in vitia juventntis, tam alto positus gradu, non modo 
non corruit precipiti lapsu, sed etiam earum qus vel 
ipsis senibus invidiam facerent, virtutum splendore 
claruit. « Primas enim, ut scitis (ita Theodoricus 
[Lib. », ep. 4} administrationis introitns comitiv:e pri- 
vatarum mole fundatus est : ubi non tirociniorum in- 
firmitate titubans, novitatis vitio, vel innocenter er- 
ravit ; sed abstinentie firmato vestigio, imitando 
vixit exemplo. » Quid modo necesse est, novis ra- 
tionibus fatigemus lectoris ingenium, quibus planum 
liat quam eximi:e Cassiodori adolescentiam virtutes 
nobilitaverint? Probationum omnium instar erit cita- 
ium principis fide dignissimi -testimonium , quo non 
claritatem generis, non luxuriantis :(atis turbulen- 
tam animam, non morum corruptelam pauorum, 


bus ad palatia nostra enit. Excepit eum rex cum 
eo honore qui splendori generis et rarz virtuti de- 
bebatur, admiratusque in juvene cum ingenii doti- 
bus tot adjuncta decora virtutum, ab epistolis illum 
esse sibi voluit. Hujus quidem muneris prima rudi- 
menta posuit senator facundissimus , in litteris illis 
elegantissimis quas ad Anastasium imperatorem di- 
rexit rex, ut pacem quam petebat ab eo facilius 
impetraret; cujus: tum amicitiam stabiliendo regno 
Suo Oppo tenuem om judicabat. — ' 
$ XII. Principum Arianorum gratia religionem Cas- 
siodori non labe[actavit. Verum quod principum Aria- 
norum gratiam amoremque sit promeritus Cassiodo- 
rus, nemini veniat in suspicionem fides ejus atque 
religio, quam ab omni erroris fuco liberam, solida 
testatur pietas, exhibita Ecclesim przclara oflicia 
significant, addictissimui semper erga summos pon- 


 Wfces et episcopos commendat obsequium; quam - 


δι 


*- ^ 


MS 


qioscunqae funditus destruit hzreticos, finmissime 
astruunt. Deinde illud de Odoacre memori:x prodi- 
tum est (Baron. an. 476), Nullum factum ab eonego- 
tium rebus sacris, quantumlibet Arianus. esset. Enno- 
dius vero diaconus : Multa petentibus episcopis ortho- 
doxis eumdem principem | indulsisse commemorat. 
Referunt etiam nonnulli (Dar. an. 495) "Theodoricum 
Romane Ecclesie auctoritatem. reveritum esse, qui 
nulli fuit illius sedis episcopo impedimento quin. ple- 
nissima auctoritate cuncta que essent. jurium sedis 
apostolice exerceret. Quinctiam regni principia non 
solum orthodoxorum vexatione non foedavit, sed 
etiam omnibus 605 prosecutus est officiis; eousque 
ut iratum eum experiretur quisquis regii favoris am- 
bitu ad partes tzansiret Arianas ; cujus rei exemplum, 
Zonara et Cedreno referentibus, habemus luculentis- 
simum. Aulicus quidam Theodorico gratissinus a 
recta fide ad Arianam sectam defecerat, quo altius 
in regis animum illaberetur. Factum Theodoricus 
ubi rescivit, jussit eum capite truncari, hzec preclara 
verba adjiciens : Si Deo fidem sinceram non servasti, 
quomodo mihi, qui homo sum, conscientiam sanam 
prestabis? Nemo itaque culpz tribuendum ducat, 
ἬΝ regibus et quidem Arianis acceptissimus fuerit 

assiodorus, cum ad procurandum Ecclesixe bonum 
auctoritate et gratia qua pollebat apud illos, religiose 
non minus quam prudenter uteretur. 

XIII. Proficitur Brutiis et Lucanis. Porro Theo- 
doricus sive non immemor officii maximi, quod stre- 
nue prastiterat regie majestati Cassiodorus, cum 
scilicet ejus opera Sicilia Gothorum adjuncta est im- 
perio; sive ut Brutiorum et Lucanorum ancipites 
animos arctius sibi devinciret; destitui se aliquandiu 
tanti viri solatio et przsentia sibi admodum neces- 
sariis passus est, ut. illi eas provincias administran- 
das committeret. Quod ipse de Cassiodoro disserens , 
luculenter docet Theodoricus (Var. lib. 1, ep. 3). 
. δ Sed non eo preconiorum fine contenti, Brutiorum 

et Lucanis tibi dedimus mores regendos : ne bonum 
quod peregrina provincia meruisset, genitalis soli 
fortuna nesciret. » Per annuum prafecturz spatium 
Scyllagi vivaria et stagnantes lacus exquisito artis 
Jabore excavatis montis visceribus effodit. Quod opus 
egregium velut sub aspectum ponit ea in epistola 
qn in pretoriana sede collocatus ad Maximum 

ucanie et Brutiorum cancellarium scripsit. « Feci- 
mus, inquit (Ep. 15, lib. xi), claustra Neptunia. Ad 
pedem siquidem Moscii montis, saxorum visceribus 
excavatis, fluenta Nerei gurgitis decenter immisinius, 
ubi agmen piscium sub libera captivitate ludentium, 
et delectatione reficit animos, et admiratione mulcet 
obtutus. » Id loci monasterio postmodum :dificando 
videbatur jam destinare, quasi secessum ad coelestia 
contemplanda tum meditaretur, cum latissimus ipsi 
ad amplissimos honores pateret aditus. 

Quantum vero boni illis regionibus sua contulerit 
2ucloritas atque presentia, non ambitioso quidem 
fastu, E simplici verborum ductu testatur ipse (Lib. 
Ai, ep. 
privatus αὐ avis atavisque pro[ui, vivacius. nisus sum 
meis fascibus adjuvare. Pauca profecto, et exigua 
hzc esse videbuntur, si cum majoribus, qux pro 
1uenda justitia et prudenter suscepit, et strenue per- 
fecit in przfectura, componántur. Quid porro? Non 
elatus ambitione, non amore victus, vel odio in fe- 
renda sententia dellexit unquam ab zquitate. Verum- 
enimvero integritatem animi non patri charitas, 
non jura propinquitatis, aut alia quzvis human: ra- 
tionis persuasio violavit. Denique tam probum se 
prosutit judicem, ut a Theodorico eximias hasce lau- 
468 sit consecutus : A£ tu. consuetudinem. devotionis 
impendens, eo nos obligasti munere, quo tibi putamus 
mnia reddidisse : inde amplificando debitum, unde 
credi poterat. absolutum. Egisii te per cuncta judicem 
tetius. erroris experlem, nec. invidia quemquam depri- 
$165, nec gratia blandiente sublimans. ()uod cum ubi- 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
denique scripts.eius omnia, quibus et Arianos ct alios A cesse est aut. gratiam parentela 


B sententiis totum impenderet; à 


C 


qu6 οἷ! arduum, tamen fit in patria gloriosum : ubi ne- 


444 
petet aet. odium 


longa contentiones exasperent ( Lib. 1, ep. $). 

6 XIV. (uid revocaus Cassiodorus apud 
cum egerit. Expleto annuo magistratu, Cassiodoram 
apud se revocat Theodoticus, ut si qu» littere ad 
reges el principes, aut primarios regni administros 
essent scribend:»; si panegyrico sermone oxcipiendi 
reges aut reginz in curiam ad principem adeuntes ; 
denique in gravissimis quibuslibet negotiis ejus ope- 
ra, consilio et eloquentia uteretur; ut etiam amicoa 
cum eo non minus utili quam grato colloquio mis- 
cere interdum sermones posset. Quam regis familias 
ritatem commendans Athalaricus : Egisti, inquit 
(Lib. ix, ep. 24 ), rerum Domino judicem familiarem, 
et. internum procerem. Quis credat Theodoricum ar- 
morum pons du litterarum φόνου ἢ clariorem, re- 

us nuper adepti regni componendis impeditum, 
erudita Cassiodori facundia tam mirabiliter affectum 
fuisse, ut si quid otii publicis curis posset interci- 
pere, quarendis ab eo sapientum politicorumque 
ab eo scisci- 
tari occulta naturo miracula, philosophie arcana, 
siderum cursus, maris abyssos, meatus alveosque 
fontium ? Fidem tamen si quis mihi derogandam pu- 
tet, testem locupletissimum Athalaricum amdiat in 
hzc verba disserentem ( Ltb. 1x, ep. 24) : Cum esset 
publica cura  vacuatus Theodoricus , sententias pru- 
dentum a tuis, scilicet Cassiodori, fabulis exigebat, 
ut factis propriis se equaret antiquis, stellarum cursus, 
maris sinus, fontium miracula rimator acutissimus in- 
quirebat; wt rerum naturis diligentius perscrutatis, 
idam purpuratus videretur esse philosophus. His 
rsitan Athalarici verbis scriptores nonnulli, inter 
os Cuspinianus, adducti sunt ut assererent Cassio- 
oro magistro litteris studuisse Theodoricum, nulla 
tamen assertionis allata probatione. lllud ergo pru- 
dens lector expendat, utrum Theodoricus rex zxtatem 
pene omnem in re militari, neglecta scientiarum cura 
cum posuisset, Gassiodorum discipulus audierit. ld 
quidem vel ullum hominem sibi facile persuadere 
posse vix crediderim. 

ὃ XV. Quo ordine Cassiodorus dignitates administre- 
verit. Etsi magnis rebus tam ingentem, tam serium 
animum afferebat, ut majoribus intentus esse nen 
posse videretur, tamen capacissimze mentis przsstan- 
Gam toties regi consultissimo asseruerat, ut eum 
altiora moliri posse non iniquus xstimator Theodo- 
ricus putaverit. Quare ex. przfectura Brutiorum εἰ 
Lucaniz redeuntem ad amplissimos honores gradatim 
promovit; vix tamen temporis rationem seriemque 
annorum quibus dignitates gessit, vix ipsum quo- 
que honorum ordinem rite quis possit explicare. Si 
quid nihilominus certi investigari queat, ab ejus 
scriptis totum re us. 

δ XVI. Cassiodorus fit quastor. Post Lueanie Bru- 
tiorumque ici ue qu:estor factus est; hinc est 

od pro E suscepta dignitate laudatur ab 

thalarico (Var. lib. 1x, ep. 24) : Denique ez te pro- 
bare possumus eximium principis. inslitutum, quem 


enserunt me judicem suum, et. quibus D primaevum recipiens ad qucstoris officium, moz reperi 


conscientia praeditum, et legum eruditione maturum. 
Et post pauca : Quoties ille te grandavis proceribus 
imputavit, dum non sufficerent ad. primordia iua, quos 
tanta longevitas etatis insiruxerat? Cassiodorus ipse 
in priori prefatione Variarum, inter primaria qua 
ante magisterii pretorianeque sedis prafecluram 
suscepit munera, quzestoris reponit ofücium : cujus 
recipus partes erant, ut regie lingue vor essel 
Lib. ví, form. 5). Àd hunc honorem provebebatur 
nemo quem sua eruditio et negotiorum capax animus 
non commendarent, ut recte docet Theodoricus 
(Lib. v, ep. 4) : « Omnes quos ad quasturs culmen 
evehimus, doctissimos :stimamus, quales legum in- 
terpretes, et. consilii nostri decet esse parücipes: 
dignitas, qu: nec divitiis, nec solis natalibus inveni 
tur; sed tantum eam doctrina cum conjuncta polest 

ge ise prudentia, etc. » e 
js animi dotibus, et virtutum ornsmentis insiru- 





445 


ctissimum Cassiodorum huic admovit officio; cujus 
onus pre dignitate eum sustineret, regis prudentiam 
in honoribus impertiendis singularem unusquisque 
laudavit. Quo propius ad regiam majestatem, sux 
iura dignitatis eustollente gradu, Senator accedebat, 
e0 magis crescebat singularis in eum principis amor, 
uem ipsi acceptissimum reddebat animus a viliis 
alienus. Hinc Athalaricus (Var. lib. ix, ep. 24): Vi- 
debaris, inquit, equissimo ΝΊΝΟΝ loriose dilectione 
sociatus, quia erasa a vitiis probabili sequestratione 
divisus. Itaque ia quiestore suo rex mirabatur vacuam 
omni cupiditate menlis integritatem, et sermonum 
cjus lepores am«enissimos avidus excipiebat : Te in 
dictationibus amoenum, prosequitur Athalaricus, te ad 
justitiam rigidum, te habuit a. cupiditatibus alienum. 
itigantium actiones querelasque illius judicio per- 
immisit dirimendas. « Interpellantium te ponderibus 
sapientissimus arbiter onerabat ; tantumque de animi 
tul cognita disceptaüone presumpsit, ut jn beneficii 
jocum, tuum prestaret zstuantibus sine aliqua 
cunctatione judicium ( Jbideim). ν Sordidum venalis 
animi quistum exosus Senator, parandi opes officio- 
rum taxalüone viam iniquam nusquam tentavit, vir- 
tutis honestatem perituris bonis longe anteponens : 
« Beneficia ipsius, seilicet Theodorici, nulla abomi- 
nabili taxatione vendebas, uí honor libi ad opinio- 
nis divitias proficeret, dum minime pretio subjaceret. 
Erat plane, quod in te predicaret eximium animum 
ad promerenda beneficia patulum, et contra vitia 
cupidilatis obstructum (Ibidem). » Hec. sane zquo 
ARimo qui perpendet, haud dubium quin eam ipsi 
laudis commendationem asserat, quam in obeundo 
questoris apud regem et subditos esL promeritus. 

ἢ XVH. Magisterü dignitatem obit Cassiodorus. Huc 
pertinet quod, velut in grati animi testiicationem, 
quaestorem inlegritate notissimum honore magisterii 
affecit Theodoricus, testante Athalarieo ( Lib. 1x, ep. 
21). Veniamus ad snagisteriam dignitatem, quam non 
pecunia largitate, sed morum nosceris suffragio con- 


PROLEGOMENA. 


440 


A virtutis meritum habuerit, nemo mirabitur, qui hzc 
Athalarici verba expenderit (Ibidem): Non enim 
proprios fines 8ub teulla dignitas. custodivit, quando 
couscientig tue constat creditum, quod a multis. pro- 
ceribus (uit sincerissime peragendum. 

8 XVII. Fit pre[ectus pratorio Catsiedorus.Exinde 
ad praetorii prfecturam, culmen honoris altissimum, 
eveetus est : iD quo constitutum non aura vanitatis 
afllavit, qu:e vel nobiliores animos solet perstringere: 
Nullo qutppe, ut plerisque moris est, elatus [avore [or- 
tuna in cothurnum se magna potestatis erexit; majora 
sibi de se (ecit optari, dum intra modestia terminos 
magna cohibuit ( Lib. 1, ep. 4). Hec zxquabilitas at- 
que moderatio*qua indignum se tantis muneribus 
sentiebat, haud retardabat mentis devotionem in 
ora principis, el commodis subditoram procuran- 

is. Qui propensa bonitate in provincialium animos 
influebat suaviter, militibusque verendum se przsta- 
bat : Fuit itaque, ut scitis, militibus verendus, provin- 
cialibus mitis (Lib. 1, ep. 4). Justitizt adeo tenax fuit, 
ut cum quis lite contenderet, arbitrum cause illum 
optaret; et quamvis tributa imponendi munus, po- 
pus exosum, tractaret, ea singulis tanta aequitate 

ispensabat, ut nemo gravari se taxatione querere« 
tur, nemo solvere detrectaret. Hanc :quitatem egre- 
gie laudat Theodoricus (Var. lib. wv, ep. 3) : Cuncta 
provide gubernatione disponens, ostendisti quam leve 
sit. stipendia sub judicis ἄν Mari dependere; nullus 
enim gravanter obtulii, quod sub cquitate persolvit. 
Qua, qusso, putas solerlia proditum eum qui sic 
novit stipendia juraque prineipis cum devoto popu- 
lorum obsequio iras qucd) ut neque illius, neque 
horum odium eontraheret ; quinimo gratanter face- 
rent subditi, quod juste exigi a principe non ignora- 
rent ἢ Junzit bene, verba sunt Theodorici (Lib. 1, ep. 
4), cum universorum gaudiis nostra compendia : erarío 
munificus, et juste solventibus gratiosus. 

Adeo beneficus in omnes fuit Cassiodorus, ut dandi 
quam aecipiendi longe avidior, judicum damnaret 


secutus. Àd eum qui bujus muneris fungebatur oflicio, (* avaritiam qui muneribus clientum dignitatem inqui- 


palatii disciplina, causarun pondus, aliena judicia, 
veredorum cura, eic., pertinebat : per eum senato- 
res regi presentabantur, legatorum adventus prz- 
nuntiabatur; denique inter prxtorianas cohortes, et 
urbano jet milites habebat primatum. Porro 
cum ad culmen &olis virtutum gradibus elatas 
fuerit Cassiodorus, ea tunc (loruit integritate justitis, 
que probum et prudentem virum decet. Principis 
jura subditorumque partes sic defendebat, ut omnes 
quibuscum res ipsi era£, sibi demereretur. Grande 
boc munus operosi negotii, cui vix par esset yir ca- 
paciseim: mentis, eminens Senatoris non gravabat 
ingenium ; eum enim ia magialeria dignitate consti- 
tutum praecipuis etiam quzsturee officiis vacare Theo- 
dorieus voluit. Que loco positus, inquit Athalaricus 
(Lib. xx, ep. 24), semper questoribus ad[uisti; et cum 
rerum tum gravitas, tum eunplitudo eloquentiam non 
vulgarem exigerent, causa credebaiur ejus ingenio 
(Ibidesn). Nunquid felicem przdicabis eum cujus con- 
silium et industriam adeo sibi wecessaria rex judica- 
bat, ut ab eo exigere teneretur, quod se noverat mi- 
Aime commisisse (Ibidem)? Nunquid eam gratiam 
singularem cepsebis, quod vacantibus aliis, summam 
rerum solus auiageret? Quadam gratia prejudiciali 
vacabat aljos laborare, ut 1e sententie su. copiosa 
laude compleret (Ibidem). Age vero hanc felicitatem, 
bupe favorem principis quam funesti casus, quam 
Mdeata invidi» tela excepissent, nisi priecavisset sa- 
pientissuni viri rerum. politicarum péritissima saga- 
citas 1 1d enim sua prudentia et zquitate est assecu- 
(us, ut. me vel levi.abtreetatorum morsu lzederetur ; 
quinimo inviti laudareut adversarii ejus probitatem. 

* Nescivif de te quisquam submurmurare contraria, 
cum tamen de principali gratia sustineres invidiam : 
derogare ig peine vicit integritas actionis; adversa- 
Tii tui sspe locuti sunt coaeti, quod animus non ha- 
bebet (Lib. 1x, ep. 24). » Caeterum quod maximis 
Wegollis majorem semper animum, majus semper 


D 


nant : dandi avidus, accipiendi fastidiosus. Nunquam 
vir summus crimioum eontagione maentem ilkesam 
ad virtutis amorem non convertit : detestator criminis, 
amator equitatis. Quis igitur mirabitur quod reete 
factorum ejus in obeunda praefectura memoria prin- 
cipis animum mirifice oblectaret? Oblectat igitur, in- 

uit rex (Lib, 1, ep. 5), nos actus pre(ecturg? recolere. 

t vero quam gratum erat Theodorico mente repe- 
tere prx:eclaram subditi sui modestiam, justitiam, &- 
dem * /Equitate cuncta moderatus, gratiam nostram in 
se non reddidit otiosam, Sane de prefecto praetorio a 
se constituto verissime posse prxwdicare erat illi sua- 
vissimum, quod sensit inc respublica ex. illo coetu 
Romuleo inuocentie virum; qui licet se moderando 
gloriosum [ecerit , hoc tamen majus contulit, quod 
bonc "rad exemplum sequentibus dereliquit ( Lib. 
1, €p. . 

ὃ XIX. Quid egerit Theodorico Romam petente. Fi- 
nem non faciam, si referre sigillatim voluero quam 
sollicite provinciis et urbibus prepositus consuleret, 
tum in jure civium tuendo, tum in componendis ple- 
beiorum hominum dissidiis. At prcetermitti se non 
ques providentiseimi profecti solers diligentia, 

rbeimn ad regium Theodorici ingressum ornari 1n- 
struique curavit. Ravennz rex sedem imperii collo- 
taverat, unde Romam, quam sibi vectigalem fecerat, 
peteret uecesse fuit, ut seditiones turbasque compri- 
4neret, qux» per antipapam Laurentium adversus le- 
gitimum papam Symmachum oomnmote, clerum et 
senatum agebant in partes, Urbemque lacerabant. 
Quamvis enim ad canonicam Symmachi electionem 
regia pariter accessisset auctoritas, ea tamen nova- 
fum rerum auctores non cohibuerat. Votis igitur Ro- 
manorum orthodoxorum rex cum acquiesceret, 
mam venire cogitavit, ut ortam presens sedaret 
*exzpestatem, et optatam Christians reipublice tran- 
quillitatem restitueret. Ubi primum intellexit praefe- 
etus pretorio Caseiodorus regi in animo esse ut Ro- 





441 


mam proficisceretur; ad Constantinianum, quem A 


experientissimum virum appellat, et ad Maximianum 
suum in Urbe vicarium protinus litteras mittit, quibus 
mandat ut dent operam ne quid desit ad solemnem 
ingressus regii pompam, vias publicas procurent, si 
opus erit, instaurari, pontes refici, mensas dignis 
rege cibis instrui. In quam rem, inquit (Var. lib. xi, 

. 48, 19), scribens ad Maximianum, illum sedis 
nosire militem nos direxisse cognosce , ti tibi off- 
cioque tuo debeat imminere, quatenus nobis omnia pa- 
rata renuntiet: quia committi non potest casui, quod 
nostro periculo constat ascribi. 


Nec ego quidem diffilear non liquere, an regnante 
Theodorico, aut successoribus ejus, qui et ipsi quo- 
que Cassiodoro przfecto pretorio Romam petiere, 
scripta fuerit hxec epistola. Hic tamen factum illud 

rzclarum Senatoris memoravimus, eo quod nullibi 

e Maximiano, nisi in litteris. Theodorici nomine 
missis sermo fiat; ex quibus sane, quo in numero 
esset apud regem Cassiodorum populumque Roma- 
num, quidve sustinere posset, intelligi potest. Quod 
$i cui forsan adhuc dubia videtur hxc epocha, fatea- 
tur certe necesse est nihil Cassiodoro nostro circa 

rincipis, quisquis ille tandem fuerit, ingressum in 
Urbeni sollicitius reperiri, ne dicam excogitari po- 
tuisse. 

Ravenna itaque rex cum proceribus, quos inter 
Cassiodorus primarius eminebat, Romam progreditur, 

uo ingenti civium gaudio et plausu receptus, diesi- 
. dentes Romanorum animos , exitialis clero et senatui 
schismatis peste rescissa, composuit. Nunc vero apud 
.8e quisque reputet, quam juste Cassiodorus, cujus 
tantum pondus in regis animum fuit, in partem lau- 
dis venire debeat, quam assecutus est Theodoricus, 
cum auctoritate sua imam schismatis luem re- 
ressit, οἱ sua orthodoxorum bona, juxta canones 
omani concilii reddidit; fuit enim in hoc negotio 
consiliorum factorumque principis adjutor potissimus 
et particeps Cassiodorus. | 

& XX. Ad patricii dignitatem evehitur. Vix functas 
erat prwetorii prefectura, cum eum ad patricii digni- 
"tatem Theodoricus extulit, quam quidem ut conse- 
queretur, rara illius, tum in regem, tum in rem 
: Micam merita suo quodam jure poscebant. His igttur 
tot. amplissimis laudibus incitati, ait Theodoricus 
(Lib. 1, ep. 5), patriciatus tibi apicem justa remunera- 
: tione conferimus ; ut quod aliis est pramium, tibi sit 
retributio meritorum. Petens vero a senatu ut electum 
regio calculo patricium assensu mutuo confirmaret : 
Meministis, inquit (Lib. 1, ep. ἃ), et adhuc recentium 
rerum memoria ministratur, qua moderatione prato- 
riano culmine locatus. insederit. (Juam excelsus apex 
hujus honoris faerit, ex form. 2 lib. vr compertum 
habemus, cum banc dignitatem, quam constat uno 
conaulatus fastigio fuisse inferiorem, capere reges 
honorifleum ducerent. Prefectorios, et aliarum digni- 
latum viros praecedit, verba sunt Theodorici (Lib. vi, 
form. 2), uni tantum cedens (ulgori, quem interdum 
etidm a nobis constat. assumi. Non annui duratione 
honoris, sed perpetuo dignitas hxc splendore patri- 
cium eingebal : Ornatus individuus, cingulum fidele, 
quod nescit ante deserere,quam de mundo contingat ho- 
mines exire (Ibidem). 

In eximias Cassiodori laudes prorupisse egregiis 
illius factis cum se provocatum significavisset Theo- 
doricus, eum ut xquitatem virtutemque , quam sin- 
gularem prabuit in ante concessis muneribus, in 
patricia dignitate pariter exbibeat, adhortatur. His 
8ane monitis sollicitandus non erat ad virtutis gloriam 
. Cassiodori animus, quam adeo coluit in aula princi- 
pum, ut proceribus et viris eandore morum conspi- 
cuis eximium se semper prabuerit integritatis exem- 
plum : qualem commemorat Theodoricus, dum pa- 
iricii intemeratam fidem commendat (Lib. 1, ep. 26): 
Magnifici viri Cassiodori Patricii pura nobis fide, et 
integritate comperti,etc. Cujus rei tot adhuc argumenta 
quam ccrtissima in hujus vite serie proferemus, ut 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
nemini venire possit in dubium laudata viri να 
prestantissimi probitas. ^ * - 


448 


$ XXI. Quo anno factus consul Cassiodorus. Φ 60 


anno consulatum gesserit, non convenit inter scri- 
ptores. Ad annum 515 referunt nonnulli, ut Cuspinia- 
nus in Gommentario in Chronicon Cassiodori; nee 
enim rationem haberi volo errati 
editionem qux consulatum ejus in anno 512 collo- 
cat; bis siquidem numeratus reperitur annus 451. 


quod irrepsit in 


At verosimilius in anno 514 ponunt aliorum Chroni- 
ca, ut Marcellini, Onufrii, Bucherii, quibus consentit 
card. Baronius. Hanc opinionum diversitatem induxit 
librariorum incuria, qui in transcribendo Cassiodori 
Chronico Dexecrati et Volusiani consulatum, qui 
contigit anno 503, prztermisere. 

Quod vero in anno 514 sit collocandus Cassiodori 
consulatus, probari etiam potest observatione a me 
facta, qu:e in citatis auctoribus non occurrit ; videli- 
cet quod juxta Cassiodorum ep. 2 lib. n Var., Felix 
a Theodorico consulatum adeptus sit indictione rv, 
qui in annum 511 incidit; atque ipse in Chrenieo 
suo consulatus duos inter Felicis et sni ipsius consu- 
latum recenseat : ex qua supputatione fit ut consula- 
tus ejus sit ad annum 514 referendus. 

XII. Sub Cassiodori consulatu antipape Leauren- 
tii schisma exstinguitur. Nunc illud quid attinet com- 
memorare amplissimi hujus honoris quam praeclara 
fuerint ornamenta, quam alta munera? Ea nosse qui 
voluerit, discat ex form. 1 lib. v1 Var. Sat erit ad- 
notasse quod renascentis schismatis flammas exstin- 
gui suo sub consulatu ingenti animi gaudio viderit 
Cassiodorus. Qua occasione ollm venerit in Urbem 
Theodoricus, supra diximus, videlicet ut ortas ex 
schismate dissensiones compesceret. Post regis dis- 
cessum, Laurentii factiosz;e partes novam, horriferi 
Bore:e alicujus instar, commovere tempestatem, qua 
ad obitum usque Symmachi, qui hoc anno contigit, 
miserum in modum perturbata est Ecclesiz tranquil- 
litas. Sublato e vivis Symmacho, ptoborum tandem 


C hominum consensione et diligentia factum est, ut 


dissidentes partes convenirent, et factam Hormisdz 
pape electionem eommuni suffragio firmarent. Quam- 
obrem reliquie schismatis omnino diseolut» sunt, 
ut verbis moderatissimis in Chronico testatur ipse 
Cassiodorus. Me etiam consule, in vestrorum, scilicet 


- Theodorici, (aude temporum, adsnato clero, vel popule 


Rom., Ecclesie rediit optata concordia. (uam utinam 
fusius explicassent caeteri scriptores! Clarius profecto 
innotesceret quantum operte pro. suz dignitatis par- 
tibus, et officiosissima erga matrem Ecclesiam pie- 
tate prestiterit magnanimus consul, ut discordes 
animos ad pacem revocaret, et juxta canones et 
Ecclesise decreta summi ificis electio haberetur : 
quanquam propensa in Ecclesi» utilitatem et Rei- 
ublicze salutem nostri consulis voluntas et sollicita 
iligentia illud non patitur in dubium adduci. 

8 XXIII, Cassiodori absentiam quam impaotienter tu- 
lerit Theodoricus. Dum cousulatum gereret Senator, 
vel ea circiter tempora Romam ut peteret, aut alio 
proficisceretur, gravissimum procul dubio, quod ut- 
gebat, negotium postulavit. Quapropter abesse ali- 
quandiu a regio palatio necesee fuit : sed Theodori- 
eus eum absentem ferre diu non uit, eujus ex 
consilio summa regni negotia Medcbant. cujus eru- 
ditis sermonibus animum pascere sibi utilissimum 
existimabat. Itaque litteras mittit quibus eum obnixe 
rogat in aulam quantocius revertatur. Gratissimum 
hoc litterarum regis commereium quanto honori sibi 
esse duxerit, hine collige, quod inter illas quas regis 
nomine ad diversos scripsk, hanc ejus repos 
epistolam (Var. lib. v, ep. 28), quse brevissima qui- 
dem est, sed compendioso sermone laudes omnes 
quibus affici potest subditus a principe complectitur. 
In his ejus a se merito requiri przsentiam dicit, cui 
factam su: dignitati et gloriz accessionem maximam 
debere se profitetur. Convenit enim. etiant-te requiri, 
qui nostra (ecisti. eximie tempora prewaicari. Morum 
ejus splendore $ua ornari palatia non dubitanter 








M9 


PROLEGOMENA. 


affirmat : Ornasti conscientig integritate palatia. Ac- A ret iniquius, et illius mandatis privata commoda 


ceptum illi referre pacis gratissimum otium populos 
fatetur ; Dedisti populis altam quietem. Fide plenum 
fuisse, et zequitatis adeo amantem in ferendas sen- 
tentias eum asserit, ut damni nibil susciperent, qui- 
bus judicia decerneret : Presentati tribunalibus judi- 
cem te aine aliquo damni terrore viderunt. Hoc studio- 
sius apud ómnes commendari probat, quod neglectis 
propnis utilitaübus, sui copiam prompto animo sin- 
gulis faceret : Pretiosior factus cunctis, quia nullo 
premio vendebaris. Laborem nullum, aut officium 
principis causa non suscepisse gratanter commemo- 
rat, seque idcirco laudes Ipsi publicas, et grati animi 


p neret : cujus rei argumenta clarissima eum 
sub Theodorici successoribus praestitisse videbimus. Et 
quia noverat. maximo bono regi fore, si magisterii 
officium iniret, illud non minori significatione l:etitiz 
quam altiores dignitates suscepit, parique semper 
gessit :equitate ac prudentia. Eo in munere coelesti 
nutu potius quamTheodorici jussu fuisse constitutum, 
felix rerum significavit eventus; junioris etenim 


Athalarici incredibile est quantum consilio et opera 


]uverit regni primordia, quibus motus intempestivi po- 
terant a seditiosis excitari ob infirmam regis :etatem. 
8 XXVII. Quomodo primordia regni Athalarici juve- 


testes rependisse : Magnitudinem tuam glorioso nobis rit. Scilicet Theodoricus decesserat nulla relicta prole 
servitio comprobatam palatio teste laudavimus.(Quanto- — mascula przter Athalaricum octennem, quem Áma- 
cius festinet in aulam summis omnium votis exspe- — lasuntha filia susceperat ex Eutarico Cilica, qui ante 
ctatus, adhortatur : Tende gradus, accelera festinus — socerum ejus fato functus est. Regni gubernacula 
adventum. Ecquid, amabo vos, huic laudum cumulo — pro filio cepit Amalasuntha, cui administrando impar 
potest accedere? Merita profecto cujusquam alterius — procul dubio fuisset, nisi manum, ut ita dicam, her- 
excederet; Magni Cassiodori virtutes vix ex:zquat, culeosque humeros oneri tanto Magnus Cassiodorus 
quarum excellens magnitudo ex ante gestis jam co- B supposuisset. In hac nova rerum facie, a fide et ofli- 
Dita uherem absque ullo lmedendz veritatis metu, cio nunquam deflexit; imo facultatibus, litteris et 
f dationis materiam suppeditat. : ., armis juvit regni. primordia (Var. lib. 1x, ep. 25), 
€ XXIV. Litteras, panegyricos et chronicon scribit, — ut. Athalaricus ipse gratanter gloriatur. Nec con- 
Cassiodorus itaque cum in aula regis suis se virtuti- tentus unicam provinciam, ut olim Siciliam, in of- 
bus secerneret ἃ procerum reliquis, litteras ejus no- — ficio. cohibere, majora Senator eximius przestitit, 
mine scripsit, babuitque ad reges et reginas sermo- — cum videlicet gentem Gothorum omnem Athalarico 
nes panegyricos : Dixisti ad commendationem univer- — subdidit; Mane ita factum est, ut optata publicze pa- 
sitalis frequenter reginis et regibus laudes (Prima — cis felicitas laborem ejus ac prudentiam exciperet, 
pre[. in Var. lib.). Regis etiam jussu Chronicon a et, ut cum Athalarico loquar: ipsius (abore actum 
prima mortalium origine compendioso stylo deduxit — est, ne laboraret imperium (Ibidem). —— 
ad sua tempora, hoc est ad consulatum Justini im- felix profecto Athalaricus, qui regni administrum 
peratoris et Eutarici Cilice, quo τ Christian an- — sub ipso nactus est exordio, in quém ztas tenera, in 
nus 519 numerabatur. Nullum hie habemus de hoc quem novitas tuto recumberet; qui et dignita- 
Chronico prolixius disserendi locum, de quo quam — tem regiam asserere, et negotiorum pondus ferre 
diversimode sentiant auctores fuse in nostra prefa- — posset. Nam cum novitas regni multa posceret ordi- 
tione diximus. nari, erat solus Cassiodorus ad universa sufficiens. 
8 XXV. Gothorum. historiam. componit. Gothorum — Quare si dicendum in publico, nullus paratior, nullus 
Historiam in libros duodecim distributam sub eodem — eloquio instructior aderat. In negotiis instantibus 
rege Cassiodorus edidit, ut in priori preefatione Va- (? consilio si opus erat, rebus obscuris lucem splendore 
riarum ipse monet; οἱ Áthalaricus rex ad senatum ingenii 80! novus affundebat; res dubias et ambiguas 


scribens, hujus historiz formam quamdam generalem 
exhibet, duin'ita x nad (Lib. 1x, ΩΝ Iste reges 
Gothorum longa oblivione celatos latibulo vetustatis 
eduxit ; iste Amalos cum generis sui claritate restituit, 
evidenter ostendens in. decimam septimam progeniem, 
stirpem nos habere regalem. Originem Gotlicam histo- 
riam fecit esse Romanam : colligens quasi. in unam 
coronam germen. floridum, quod per librorum campos 
passim fuerat dispersum. Ardens movet desiderium 
hujus operis jactura, hominibus -historie amantibus 
Inagnopere dolenda, ex quo pr:elara sane antiquita- 
tis monumenta eruere liceret. Quanquam modum 
aliquem ponit desiderio nostro Jornandes, sive Jor- 
danus Ravennz presul, qui totius historie Epitomen 
posteritati commisit; sic autem de ea ad Castellium 
preloquitur : Suades ut nostris verbis duodecim Sena- 
toris volumina de origine actuque. Getarum, ab olim 
usque mime per generationes descendente, in uno et hoc 
parvo lébello coarctem : dura satis imperia, eic. Si hzec 
ulüma Jornandis verba scientibus quam operosum 
Sit res gestas scribere, probare eant quantum 
laboris i& historia concinnanda posuerit Cassiodorus: 
omnes »ane mirari non desinent, virum publicis 
regni. distentam otis, tam ardua opera non 
MEC modo, strenuo labore co ἮΝ 

$ XXVI. Magisterii dignitatem — iterum suscipit 
Cassiodorus. Ad magisterii munus iterum vocatus est 
ἃ Theodorico anno Domini 526, qui regni viteque 
Pre us fuit ; "7 ew 3 imus 
quidem eum istrum (Lib. rx, ep. 25). Mirum pro- 
cul dubio videri. poterat, quod post tot tamque ampia 
munera in regis utilitatem et gloriam laudabiliter 
administrata, ad magisterii paries, quas egregie jam 
impleverat, quasque meritis inferiores potuissel salva 
modestia despicere, rursum sustinendas Theodoricus 
inusitato more Cassiodorum invitaret. Verum emi- 
ποι σία erat animi Senator, quam ut de rege senti- 


nullo negotio OEdipus novus explicabat; nusquam 
desperandus erat exitus rei quam quis ejus arbitrio 
susceperat. /psum denique, inquit Atbhalaricus (Ibi- 
dem), diciatio publica, $psum consilia nostra posce- 
bant. Eximia profecto sapientia viru ornatissimuri 
ad res politicas moderandas, rei militaris scientissi- 
mum virum δὰ bella gerenda, denique qualem exi- 
gebant consecuta sunt Amalasunthe et Atibalarici 
gravissimis negotiis implicata regni initia. Nam dum 
cure littorum regias cogitationes 1ncesserent, subito a 
litterarum | penetralibus ejectus, par. suis majoribus 
ducatum prestitit intrepidus 
tam multiplici virtutum laude mirabilem Ca 
rum non mirabitur? Audens dico eum regui Gotho- 
rum sub Athalarico maximum exstitisse ornamentum, 
ui nimirum sub Theodorico summa laus temporum 


[uit a IX, » 24). " . 
$ XXVIIL Fit iterum quaestor. Annuo magisterii vix 
perfunctus munere fuerat, cum quistoris officium 
ilerum obire cogitur ; M Theodorici beneficio ἽΝ 
acceptum gesserat ea fide et integritate, quam debi- 
tis et rex et subditi laudibus palam extulerant. Sed 
hanc dignitatem rursum excellentiore modo admini- 
strandi amplam fecit occasionem initium regni Atha- 
larici : ἐμ ΤΡ nobis, Ww ipse rex, vel potius 
Amalasuntha (Lib. 1x, ep. 25) , questoris. officium, et 
mercedes justissima devolvens cautela, ab auctore 
noetro didicerat, libenter heredis utilitatibus exhibebat. 
Hic non stetit quiestoris studium erga regem et reme 
publicam : Verum his majus aliquid adjiciens, more et 
lo parentum, Gothorum armat exercitus, et bono 
instituto melior, quod a parentibus accepit harreditaria 
largitate custodit (Lib. 1, ep. 4). Proprio censu Go- 
thorum copias alit prevertendis motibus destinatas, 
qui fluctuantis regni principio concitari sepe sub 
puero rege consueverunt. Deputatos Gothos propriis 
pavit expensis, ut nec proviacialts percelleret, nec fiscum 


pedes 





ἄδι 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


nostrum expensarum oneribus ingravaret (Lib. 1x, A molliant hebetentque animi vigorem. Reginz itaque 


ep. 35). 

Ea uit ejus animi nobilitas, ea de singulis bene me- 
rendi voluntas, ut non modo in cives, verumetiam 
in regem beneflcus exstiterit ; et alieni commodi adeo 
providus, ut arma ejus nulla possessorum damna sen- 
serint. Quam ergo juste laudatur apud senatum ab 
Athalarico, dum provinciarum custodem appellat ! 
Fuit nimirum provinciarum verissimus custos. Et certe 
quis unquam regix majestatis assertor magis religio- 
sus et fortis, magis bonorum viteque sux prodigus, 
quem nec vacillantis regni principia sub infante rege, 
nec dubia rerum facies, aut incerta vicissitudo a 
proposito potuit unquam deterrere? JEris regii fidis- 
Simus fuit conservator; aris proprii provisor vel 
parcissíinus, vel nullus; generoso namque preeditus 
animo, posthabitis his aliisque rationibus quibus ad 
res suas procurandas duci poterat, ad altiora n 
tur; ut cujus fides nullis limitibus tenebatur, pulli 
ipse rebus parceret pro regis obsequio. 

XXIX. Quid dimissis militibus in quastura egerit. 

At ubi ab armis discessum est, curam omnein atque 
ingenium in eo posuit, ut sua singulis pro sequitate 
jura tribueret : quod Athalaricus ita testatur (Var. 
lib. 1x, ep. 25), ut belli cura resoluta est, ingenium 
suum lequim potius ductor exercuit. Belli enim confu- 
sione dissoluta, corrupta pene omnia, ac dissipatas 
leges, imo judicum, quos avaritia invaserat, reperit 
venalia judicia. Quid vero? Hzc damna reparare, 
hanc pestem eliminare studuit ea prudentize οἱ justi- 
ti2 laude, ut ejus judicio s&equius nihil possent optare 
litigantium turbx : Signans sine litigantium damne, 

d ante sine protio constabat esse laceratum (Ibidem). 
uos in hoc secutus sit Cassiodorus si scire velis, 
audi eumdem Athbalarieum (Ibidem) : Talem Metelli 
ἐπ Asia, talem Catonis in Hispania legimus fuisse du- 
catum, qui plus de sua disciplina, quam per arma 

dati sunt. Nec eos imitando tantum assecutus est, 

sed longe multuinque superavit : quandoquidem tam 


preclarum eximie illius virtutis Atbalaricus dedit ἢ 


testimonium, ut asseverare non dubitet eum (J bidem), 
dum nesciret. aliena querere, novisse tantum. propria 
largus offerre. Hinc, inquit, cunctis ita (uit benevolus, 
κί suarum rerum non dominus, sed distributer egre- 
gius videretur. Nunquam tamen rerum feliciter pro- 
cedente curse, nec popularis aurz afflatu elata est 
ejus animi moderatio; etenim solidis Christianz hu- 
militatis fundamentis firmiter innixus, fuit semper 
moderatus in prosperis, Verum quo prsceptore has 
roborum morum leges didicerat, quas seni pru- 
ntia respuere solet ? Nullo certe nisi Christo Do- 
mino, quem ín sacria codicibus docentem audierat. 
Hosigitur mores lectto divina solidavit (Lib. 1x, ep. 25). 
Ex his fontibus illas virtutes hausit quas in z:eternum 
poer omnium exemplam traduxit; et hoc ec- 
esti Doctore novit humilitate Christi in amplissimis 
honoribus mores modestissimos conformare. Hinc 
viriutum. omnium. e&mitar manifesta cognitio; hinc 
sapientia veritatis sapore conditur : sic ad omnia red- 
ditur humilis, 
His tam Christienz pietatis virtutibus animum 
dum exerceret Cassiodorus, muneris alterius partes 
sustinere cogebatur, quo ut nuper sub Theodorico, 
sic sub Athalarico ilius mandato et nomine varias 
ad pontileem, ad episcopos, ad clerum, senatum 
Ar μαὶ αὶ Romanum, δὰ imperatorem, ad regeut 
andalorum, permultosque alios litteras scribebat 
pietate singulari, οἱ exquisitis sententiis mirabiles, 
quas videre est libris vii et ix Variarum. 
X. Cassiodorus spes. unica Amalasunthee do- 
lenti remotam a stadiis Athalaricum. Octavom, ut. vi- 
dimus, annum agebat Athalaricas cum ad guberna- 
cula imperii Gothici accessisset, quem Amalasuntha 
mater in iis omnibus disciplinis et artibus qu:e Chri- 
stianum et maximum regem decent, erudiendum tra- 
diderat. At Gothi, gens ferox, se regi scientiis dedito 
parere velle superbe negaverunt: pulantes armorum 
gloriam cum studio litterarum stare non posse, quae 


imbuit doctrina colestis (Ibidem). D illudere, nec fidem. aliqua 


voluntati consilioque saluberrimo tam prefracte tan- 
taque ferocilate obstitere, ut. eorum furori cedere 
tandem coacta fuerit. Idcirco Athalarici molis et 
fluxa [25 exstinctis virtutum et optimarum artium 
seminibus ad vitia facile deflexit, ac pessimum regis 
exemplum cito secuta est subditorum pene omnium 
miseranda corruptio. 

Depravata omnia nec sine lacrymis, nec sine acer- 
bissimo animi sensu videre poterat Amalasuntba, pia 
imprimis regina; ipsique et bonis omnibus incredi- 
bilem dolorem inurebat misera tum regi:x, tum regni 
facies. Summum tamen merorem minuebat spes 
unica in Cassiodori probitate posita; noverat enim 
quantum regis adolescentiam consiliis et opera, euris 
et opibus fovisset ; quot quxster factus iniquas resci- 
disset leges; quot improbissime eversas juste refixis- 
set. Unde vitiosas omnes et corruptas consuetudines 
brevi ab eo emendandas confidebat, quem tum a Deo 
donatum putabat ut pristinum reipublice splendorem 
restitueret. 

ὃ XXXI. Creatur iterum prefectus praetorio. Éam 
sane ob causam cuncti quibus chara eraf patriz glo- 
ria, per Senatorem integerrimum pra prefectu- 
ram administrari optabant ardentissime; idque ab 
Athalarico ner postulaverant, quorum precibus 
annuens rex illum przetorio praefecit indictione xu, 
id est anno Domini 5354. Hzc Atbalaricus non sine 
preclara Cassiodori commendatione insinuat, dum 
ait (Var. lib. ix, ep. 25) : Diutius quidem differendo 
pro te cunctorum vota lassavimus, ul benevolentiam in 
te proburemus generalitatis, et cunctis desideratior ad- 
venires. Pari laude subditum rex afficit, dum sena- 
tum admonet qua ductus ratione praefectum praetorio 
illum fecerat, videlieet ut omnium votis expetitus 
corruptelas omnes et pravos usus facilius corrigeret. 
Huic ergo pre[ecture pratoriaue regendam tribuimus 
dignitatem, ut querelas omnes infidelium nundina- 
tione collectas, Deo prastante, sua. integritate compo- 
nat, faciatque iam nimium desideratus, ul cunctis pos- 
sit esse beneficus (Lib. 1x, ep. 25). 

Docet przeterea rex eum a se praefectum ea mente 
ut provincias judicibus iniquis oppressas sublevaret : 
ut probatum judicem sine metu provincim suscipiant, 
quas hactenus improborum cognovimus actione fatiga- 
(as (Lib. ix, ep. 24). Atque ut qui sordido semper 
quistu abstinuit, avariliz damna resarciat : Solttus 
es quidem jusia non vendere; sed nunc oportet ge dent 
sius (“εὶς per injuriam subvenire ( Ibidem). Quid plura? 
ut qui anfeactis, inquit. (Ibidem), fascibus mirabilis 
continentie exempla. prebuit, incorruptibili morum 
ejus integritate abusus omnes et fraudulenta studia 
exslirpentur et funditus tollantur. Invigilet incorrupti- 
bilis sensus adversus mele consueias manus (Ibidem), 
eic. Hinc eum in prxtoriana sede, tanquam in spe- 
cula a se collocatum pronuntiat; ut nulla sagacem 
ejus prudentiam effugiat malitia, quam vel punire, 
Mn € non possit : Lemen (e immisimus rebus 
celatis, quando nec prudente tue quisquam poterit 
oblatione tentare (Lib. τε, 
ep. ?À). Nullo tamen exemplo eum induci oportere 
predicat ad δά quie magna sunt Pp . Quam 
putas ob causam? Ipsum audi Athalaricum ; miram 
Sane rei insolite profert rationem : Aliorum tibi 
exempla non ponimus, vetera moribus tuis, et omnium 
90ta comptes&i (Ibidem). Summi viri laudem absolu- 
tissimam nec brevius, nec inelius quis compleeti po» 
test, quam his paucioribus, sed luculentissimis ver- 
bis : Vetera moribus tuis, et omnium vota complesti. 

ἢ XXXI. Quid, eur, et quomodo scripserit ad sum. 
pontif. Joannem 11. Mirum profecto quam constans 
semper fuerit summis in laudibus Christiana Caesio- 
dori humilitas ; nam ubi primum prafectus prztorio 
€reatus est, statim ad summum pontifieem Joan- 
nem ΕΠ supplices litteras seripsit, quibus ut filios ob 
secrat, Deum pro se enixias oret quatenus commis- 
sam sibi provinciam ac reipublice passes sustiert 
pro dignitate valeat, Precor, inquit (Var. lib. ΧΙ, ep, 





ἐδ 


9), μὲ vivacius oretis, ut quid : 
abhorreat animus; υἱ ingenium celesti lumine illu- 
stratum a vero nunquam discedat; ut talem denique 
judicem se przstet, qualem catholica postulat Eccle- 
sia. Sed hxc mclius describi non possunt, quam ejus$ 
verbis aeri mansuro incidendis (Ibidem), ut mihi filio 
vestro intelligentie sensus aperiat, wt que vere sunt 
utilia sequar, que vitanda refugiam. Vigor ille ratio- 
nabilis anima nobis consilium prastel, [acies veritatis 
albescat : ne mentem nostram innubilet caligo corpo- 
rea; sequamur quod intus est, ne foris a nobis simus ; 
instruat quod de vera sapientia sapit, illuminet quod 
colesti claritate resplendet : talem denique judicem 
&uscipiat publicus actus, qualem filium catholica mittat 
Ecclesia. 

Et quia se non tantum summi pontificis filium, sed 
etiam discipulum profitetur, rogat hoc nomine, ut si 
quid in obeundo munere peccaverit, admoneatur a 
magistro, ut citius possit emendare. Certum sibi esse, 
ait, a recio aberrare non posse, si ipsum habeat om- 
nium suarum actionum monitorem. Monete me quce 
sunt gerenda, bene agere vel correptus exopto : quia 
errat difficilius ovis qug voces desiderat audire pasto- 
ris; nec facile efficitur vitiosus, cwi admonitor insistit 
assiduus. Sum quidem judex palatinus; sed vester non 
desinam esse discipulus. Additque : Tunc ista recte 
gerimus, si a vestris regulis minime discedamus (Ibi- 
dem). Denique minaciter quidem, sed pergrate ur- 
get, ut precibus ejus et consiliis adjuvetur, quie $i 
deesse senserit, imputandum illi fore quidquid in 

r:efectura a recto fecerit alienum. Sed cum me a vo- 

is desiderem et moneri consiliis, et adjuvari orationi- 
bus, jam vobis applicandum est, si quid in me fuerit 
aliter quam optabatur inventum (Ibidem). Hzc sibi a 
summo pontifice ideo deberi asserit, quod in Petri 
cathedra sedeat, cujus admiratus splendorem et po- 
testatem, quanti eum fecerit his verbis significat 
(Ibidem) : Sedes illa toto orbe mirabilis proprios tegat 
affectione cultores, que licet generalis mundo sit pra- 
δία, vobis etiain cognoscituglocaliter attributa. Inde 
eum orbi Christiano prxesse dicit (Jbidem) jure et 
auctoritate pontificia : Vos enim speculatores Chri- 
stiano populo prasidetis; vos Patris nomine universa 
diligitis. Securitas ergo plebis ad vestram respicit 
famam, cui divinitus est commissa custodia. Christia- 
nissimam epistolam his claudit verbis (Ibidem), qui- 
bus zternum testatur summam in apostolos obser- 
vantiam, dum eos sibi semper optat patronos: Te- 
nemus aliquid sanctorum apostolorum proprium..... 
nihil ergo timemus talibus patronis, si oratio non desit 
antistitis. Attendat nunc, obsecro, quisquis h:zec lege- 
rii, an vel levissima violate fidei, aut religionis 
suspicio cadere possit in sapientissimum rerum civi- 
lium administratorem , quandoquidem tam Christia- 
n: pietatis insigne cum judicis officio mirum in mo- 
dum in ipso enituisse cernimus. 

XXXIII. Quomodo ad episcopos encyclicam  epi- 
stolam. scripserit. In eumdem plane sensura encycli- 
cam ad episcopos, gu spirituales Patres appellat; 
direxit epistolam ( 
clissimam exorent Trinitatem, ut in prafecturze suze 
administratione judex semper sit incorruptus et inte- 
gerrimus. Vos spirituales parentes, qui Auctorem re- 
rum illuminata mente conspicilis, pro me sancte Tri- 
nitati sedulo supplicate : dignitatem conscientic donet, 
qui tribunalia conferre dignatus est; faciat inoffen- 
sum judicem, ne damnet errantem. Impetrent, ut. in 
judiciis suis judicantem Deum semper aspiciat, amet, 
et sequatur. Sit nobis prosperrime presens, ut infau- 
. δία vitia reddaniur absentia : amorem suum tribuat, ut 
peccandi ambitum miseratus excludat (Ibidem). Deinde 
plenissiunam pietatis adjungit petitionem, qu:e evi- 
ücnüssinie demon:trat quauta in iudietis ab Ecclesia 

ejuniis aliisque severioris peenitenti:x exercitiis po- 

$ita sit ipsi spes atque fiducia. Quapropter anima 
teri parentes, affectuosa petitione vos deprecor, ut indi- 
clo jejunio Domino suppliceiis, qui vilam principum 
wostrorum. [lorenti regno protendat, hostes reipublice 


PROLEGOMENA. 
id est alienum a recto A defensor immimnat, donet quee tempora, et ad lax- 


ar. lib. xt, ep. 5), qua petit san- D 





á5a 


dem sui nominis copiosa (Ibidem). 

Integra describenda foret.epistola, si vellem inti- 
Pos pietatis ac sanctitatis sensus aperire quibus 
M. Cassiodori animus afficiebatur; sed quoniam eam 
$uo loco perlegere est unicuique pervium, unum illud 
adjiciendum puto, quo prz:esules orando monet, pa- 
ternz charitatis affectu populum sic diligant, ut a 
tegni tamen legibus non discedant, aut indulgentia 
mollior aliis pr:beat occasionem errandi. Jta tamen, 
verba Cassiodori ipsissima sunt (Lib. x1, ep. $), ne 
quod accidit per nimiam pietalem, dum miseri£. subve- 
nire queritis, locum legibus auferatis; nam si. aliquid 
offendit forte districtum, talia date cinctis monita, ut 
judicia reddere possitis feriata. Nec quisquam igitur 
erit, ut arbitror, adeo morosüs censor, qui Cassio- 
dori officiosam fidem in obsequio priricipi$ corrupti 
et Ariani damnandam putet, cum religionis aut con- 
scientie integrilatem, quandiu illi fidus adh:sit, 
WILEY lesisse reperiatur; 

XXIV. Quomodo Senatori rescripseritsummtus pon- 
tifex. Quas et summus pontifex, et episcopi litteras 
Cassiodoro rescripserint, non occurrit. Hx, si qu» 
Sunt, haud dubium quin in ipsius laudes longius excur- 
rant. Iterum tamen ad Joannem Il direxit litteras, ut 
eum ad mysteria catholice religionis omnibus expli- 
canda induceret. Id conjicere licet ex ea quz exstat 
apud Baronium (An. Chr. 554) Joannis pape epi- 
$tola Cassiodoro, et nonnullis senatoribus suadenti- 
bus rogantibusque scripta, qua fidem orthodoxam 
circa sanctissimam Trinitatem fusius exponit. 

$ XXXV. Littere Cassiodori ad senatum, ejusque ad 
caeteros magistratus edicta. Priusquam ad Joannem 
papam et episcopos scriberet, M. Senator misit ad 
senatum litteras grati animi significatione plenas, 
quod a patribus fuisset in przetorio przefectum postu- 
latus : beneficiorum tum maxime se memorem pra- . 
bens apud eos qui de ipso bene meruerant. Sed et 
justitie amantissimum se probat litteris sigillatim 
scriptis (Var. lib. n, ep. 4) ad provinciarum magi- 
stratus et judices; atque edicto per provincias pro- 
mulgando, eos serio admonet, ut ad rectam virtutis 
regulam actus suos solliciti componant. Studete, 
cuncti, actibus bonis, transigite semper innoxii (Lib. x1, 
ep. δ). Additque, ne ducti cupiditate pecuuix iniqua 
lucra causis injustis quxerant : Quid litibus honesta 
con(unditis? Si quaeritis lucra, vitate potius dumnosa 
litigia (Ibidem). Cuncta se ad xequitatis leges expen- 
surum iisdem litteris profitetur : Omnia vobis justa, 
omnia moderata promittite; nam nundinatio a me 
[eda nescietur; cujus preclaram reddit rationem, 
non enim mea verba more vestium suspensa venduntur. 
Nullam passuros damni jurium a pr:etorianis polli- 
cetur ; etenim ne falsa officii atque opere impense 
specie pecuniam injuste exigant, a se provisum est. 

on vos quisquam militum pro sua voluntate concu- 
tiet ; non exactor adjeclitiis gravabit incommodis ; non 
solum nostras, sed et officii innqxias custodivimus 
manus. Subdit cur ea non verbis tantum, sed suo 

olissimum firmaverit exemplo. Ostendimus, Deo 
juvante, continentiam, ut eam sine pudore imperare 
possimus. Preterea tot votis expetitam promotionem 
suam publice fore incrementum rei, non privatarum 


. facultatum imminutionem, et sine pecuniz largitione, 


non empto alterius patrocinio, non venali eloquentia, 
sed proprio cuique ore causam agere liberum foro 
promittit. Ordinatio nostra utilitatem publicam tan- 
tummodo respicict, non furta privata.... auctor causa 
non redempla, sed propria ingua utetur. Nemo a no- 
bis quam venerat. minus locupletior redibit. Deuique, 
eos obtestatur ut ad recta consilia propositumque 
servand:z justitim cousensione animorum accedant, 
patrem ui se potius, quam judiceun przstet : Vos ad 
omnia gesia estote devoti, ut me provinciarum. patrem 
faciatis esse quam judicem. Alterum ad jadices pro- 
vinciales edictum protulit, tam praeclaris illustratum 
sententiis, et piis adeo documentis plenum, ut illud 
ab Ecclesix prosule, non a palatii praefecto dictatum 








- oc - 


456 


M. AURELIUS CASSIODORUS, 


esse erederes. Singula bic describere longum esset : A singulas rerum species ad sequahilem ponderis cen- 


id tamen pretermittere non possumus, quo &ub se 
constitutos judices sic alloquitur (Li. xi, ep. 9) : Ju- 
dicium quasi jurisdicium cognoscite vocitatum; prasu-. 
lem agere non decet, quod alter accuset. Quid timeat 
reus, cum viderit crimen in fascibus constitutum? 

6 XXXVI. Quid scripserit Senator ad Joannem εἰ 
Ambrosium. Caeterum singulis magistratibus scribens 
Senator, eos adhortatur ad :quitatis observationem 
ea vi verborum, eo mentis vigore, ut mirari satis quis 
non possit ardens justitie studium, quam quidem 
unam spirare, cui uni se totum a puero mancipasse 
videbatur. Et vero nullus ab iis quos cancellarios 
suos creaverat, promptiorem in expediendis mnandatis 
voluntatem, et in referendis ad se supplicum petitio- 
nibus fidem magis incorruptam exigebat : nullus 
districtius prohibebat, ne pecunie aut munerum 
largiione manus inficerent ; nullus przcipiebat solli- 
citius commissum officium sic obirent, ut cunctis 
no posset summa tum cancellariorum, tum pre- 
ecti pretorio :xquitas. Elucet hoc perspicue in ejus 
epistola ad Joannem (Var. lib. x1, ep. 6): Per te no- 
síris auribus desiderium  supplicis innotescat : jussa 
nostra sine s(udio venalitatis expedias. Omniaque sic 

eras, ut nostram possis commendare justitiam, etc. 
Ouid vero in officio prestandum Joanni nominatim 
designat, precipitque ut expendat diligenter, quam 
debeat monitis suis esse intentus, ne cuiquam displi- 
ceat, aut improbetur evectus ab eo ad publici hujus 
honoris gradum. Eodem pene exemplo scribit (Lib. 
XI, ep. 9) ad Ambrosium vices suas ΠΟΙ) agentem, 
ut in procuranda populorum quiete labori non par- 
cat : adjiciens non eum latere, quantum ofliciat 
justitize legibus judicum negligentia ; detque operam, 
ut suo splendori justitia restituatur. Labor vester pro- 
curet mihi omnium mm Scitis que turpia negle- 
(Ihi paces scopulus vitandus est, ubi alter offendit 

idem). 
,8 XXXVII. Edicta et sollicitudo Senatoris, ne tri- 


suram exigit; sancitque sensu verborum cuique sta- 
tim obvio, sub auimadversione gravissimzx poen, ne 
quis. pretium a se constitutum minuere, vel augere 
uam audeat. 
tero edicto cavet ne S inem publici pretii men- 
suram excedant in hospitibus excipiendis caupones : 
Recipiatur hospes ad pretia definita, iniquitatem mom 
patiatur avaram, qui invitatur ad gratiam. Hojus de- 
creti violatores lisdem subjicit poenis quas pro prio- 
ris conservatione decernit; et ne cui ullus querela- 
rum relinqueretur locus, pratorianum militem ad 
publica diversoria et hospitia destinavit, quo cum 
rimarii cives et episcopi annone pretium statuerent. 
ic enim ipse: Quam miles noster in rem directus 
pretia cum civibus atque episcopis locorum habita ra- 
tione censuerit. Nec omittenda ratio quam subjicit : 
Sufficere enim debent omnibus honesta lucra de civibus, 
ne obsessa potius videantur itinera esse latronum. 
Idcirco justiti» amantissimum fuisse fateamur ne- 
cesse est, quam rebus in singulis administrari serva- 
rique voluisse testantur ab eo sancit» leges, edicta, 
decreta; et quamvis totus esset ad humanitatem 
compositus, zelo tamen :quitatis incitatus ad seve- 
ritatem aliquando flexit animum. Verum cum ardore 
justitixe vir prudens tam zquabili temperamento pa- 
ternum in subditos amorem sociavit, ut res que 
difficultatis aliquid paterentur, suo ipse judicio ex- 
penderet, aut ad solos episcopos, qui Patres spiri- 
tuales sunt, remitteret. 
$ XXXIX. Rome fame laboranti succurrit Cassio- 
dorus. Admiranda sui erga cives amoris argumenta 
tum maxime p cum summa annon: difficul- 
tate Roma laboraret: quod ubi primum intellexit, 
omnem operam sollicitus impendit ut Urbis inopiam 
sublevaret, nihil non molitus ut quam celeriter pu- 
blico malo mederetur, etiam suscepto longo et arduo 
itinere, ut ipse ad Ambrosium suas in Urbe vices 
gerentem scribens testatur (Var. lib. x1, ep. 5) : Ideo 


buta populos gravarent. Videbantur tributa contra (ἡ enim peregrinationis incommoda, ideo tot angusta co- 


[ura vquitatis impune delinquendi exactoribus pre- 
ere occasionem : quae res animum praefecti vehe- 
menter movit ad hanc licentiam procul amandandam. 
Scriptis itaque litteris judices provinciarum admo- 
net, ut in hac parte contra peccantes severius agant; 
jubetque ut possessor nihil aliud, nisi quod publice 
debetur exsolvat. Suis diligentissime przscribit vecti- 
galia queque persolvi temporibus : ne fraudulenta 
venalique exspectatione pondus abominabilis nundi- 
nationis imponeretur magis quam hujusmodi onera 
sublevarentur. Absit a nostris temporibus detestabilis 
et. fugienda versutia. Sicut fiscalia onera nulla occa- 
sione volumus aggravari, ita constitutis temporibus, 
prefinitas illationes pracipimus, Deo "juvante, com- 
pleri (Lib. x1, ep. 1). Impia hzec lucra luculentissima 
ratione proscribit (Ibidem): De equitate potius quam 
de rapacitate proficitur. Quid enim (0 aureum dictum !) 
acquiri putatur, ubi bona conscientia perditur? Aut in 
qua parte possit homo proficere, si innocentiam proba- 
tus [uerit amisisse? Nolite sine premio credere, qua 
videntur ad bonam conscientiam pertinere. Atque ut 
animos addat judicibus quos tam acriter monet esse 
recti observatores, remuneratorem beneficum fore 
se pollicetur illius quem in munere implendo fuisse 
noverit justitix€ tenaciorem : Remuneratorem illi esse 
Piden] quem se aliqua honestate iractasse cognovero 


bidem). 

$ XXXVIII. Eadem sollicitudo Cassiodori in rebus 
etiam minoris: momenti. Age vero, videamus quam 
erecta mens Senatoris fuerit ad amorem justitize, qui 
eo processit, ut publicum commodum in rebus mino- 
ris etiam momenti procuraret. Quapropter edictis 
duobus precepit (Var. lib. x1, ep. 11) ut annonz im- 
poneretur moderata pretii taxatio; veritus ne paupe- 
riores po sagi immani redemptorum avaritia. 
Priori edicto providit justo ut pretio res venunda- 
reutur; et ne in alienum sensum verba edicti detor- 
«uerentur, tollit omnem dubitationis ambagem, dum 


gitationis intravimus, ut-populus ille antiquis delecta- 
tionibus assuetus beatissimis regnantium temporibus, 
explosis necessitatibus per(ruatur. Et ex δὰ ratione 

am adducit, V Les constat quam paterna charitate 
ame confectos, Ürbisrerum domin: incolas fovoret. 
Ait enim (Ibidem) : Procul sit ut aliquo illius civitatis 
esuriente, satiemur ; illorum, quod. absit, indigentia 
nostra penuria est. Quid plura? Lati, inquit, esse non 
possümus, nisi et illos gaudentes communiter audia 
mus. Quis unquam illorum quibus sua erga rempu- 
blicam charitas Patris populi gloriosissimum nomen 
comparavit incredibilis amoris sensus verbis arden- 
tioribus explicavit? Atque ut maxima civium om: 


nium egestati pro votis occurreret, tantam frumenU 
vim in Urbem transvehi curavit providus profectus, 


ut felix rerum copia miserorum ditaret inopiam. 
Atque ideo, ut mandat Ambrosio (Ibidem), tania vi- 
vacitate incorrupta species (rumenti congregetur, wt 
panis inde coctus. non horrori, sed deliciis videatur 
esse propositus. Et quia a militibus vectoribusque 
emolumenti aliquid citra praestitutum pretium ex 
asportato frumento fraudulenter percipi posse, ple- 
bemque damni aliquid inde passuram esse previde- 
bat, precepit ut praefecti vices gerens in Urbe id 
mali pro sua auctoritate quam diligentissime przever- 
teret. Quidquid enim, inquit (Ibidem), ibi male presa- 
mitur, in mei animi (&sione grassatur. Additque pro 
summa in populum Romanum benevolentia : In no- 
bis facilius consentimus excedi, quam. Romanorum 


utilitates patiamur imminui.. Negat tamen se rebus 


Romanorum ideo consulere, ut popularis aurse favo- 
rem captet; sed ut propensum in suos voluntatis 
S(udium possit officiosa amoris significatione demon- 
strare. Non ut favorem, verba ipsius sunt (Ibidem), 
plausumque popularem, sed ut, juvante Deo, meum 
in illis compleam dilectionis arbitrium. 

Et re quidem ipsa quam longe abesset ab humanae 
existimationis ambitu, qux: sequuntur verba satis aa- 





δι, 


nuunt, quibus noa $a providentia quidem, bri 
borum hominum precibus et lacrymis effectum dicit, 
ne diutius acribus famis incommodis Itoma preme- 
retur. lta enim ille ad Joannem lf papam scribens 
(Lib. x1, ep. 2) : Ecclesiasticis siquidem jejuniis fames 
est exclusa popularis, decoris lacrymis tristitia (mda 
discessit; et per sanctos viros acceleratum est , ne tra - 
heretur diutius quod gravabat. 

8 XL. Qwo anno mortuus sit Athalaricus, eique 
successerit T heodahatus, et quanta tunc Cassiodori con- 
siantia. Cum przfecturam tam praeclare Cassiodorus 
administraret, ex Atbalarici obitu ingentem animi 
dolorem suscepit. Primo enim tatis flore cum an- 
num ageret decimum sextuni, regni autem octavum, 
priter omnium opinionem interiit rex adolgscentior. 
Non pepercit florent principis ztati, non reverila 
est regiam dignitatem prz:ematurz mortis dura con- 
ditio. Inversam quidem tertio vidit tunc Cassiodorus 
regni faciem ; nulla tamen rerum mutatio firmissi- 
mam grandis animze constantiam, imo nec fortunam 
labefactavit. 

Athalarico Theodahatus ab Amalasuntha conso- 
brina suffectus est fn regnum circa medium vel finem 
anni 534. Cujus rei facilis ex Cassiodori epistolis 
probatio eruitur (Var. lib. x , epist. 6 et T). Patri- 
cium siquidem indictione xg, qux in annum $25 iu- 
cidit, quaestorem instituit Theodahatus; cnno vero 
superiore , hoc est 594 , ab Athalarico Cassiodorus 
praetorio prepositus est indictione x11, qua idvirco 
Athalaricus ipse decessit. 

8 XLI. Quid egerit Cassiodorus initio regni Theo- 
dahati. Non ignarus novus princeps quantum opera 
et consilio antecessores juvisset Senator , apud se 
constituit przs:antissimum virum rebus moderandis 
adhibere, ratus non discessurum ab obsequio et offi- 
ciis quibus Theodoricum Athalaricumque demerue- 
rat. Quapropter ubi primum suscepit regni admini- 
strationem, prster adeptas quas gerebat dignitates, 
illum in litteris ad imperatorem Justinianum, a1 
senatum , diversosque alios mittendis adjutorem ha- 
bere voluit ; quo in munere Amalasunthz reginz no- 
mine scripsit ad euindem imperatorem et senatores, 
ut suffragio suo atque auctoritate Theodahati regis 
electionem ab ea faetam dignarentur. Quinetiam 
Gudelin: Theodah ti uxori ad Justinianum et Theo- 
doram Augustam, litteras rupti foederis ipsum impe- 
ratorem inter et Theodabatum conciliatrices scri- 
benti variis temporibus manum commodavit. Theo- 
dahatus enim illatz:: necis Amalasunthze, cujus bene« 
ficio regnigubernaculum tenebat, jure in suspicionem 
venerat. Hinc est quod graviter offendit apud Justi- 
uianum imperatorem, qui pr:ecipuo semper honore 
prosecutus est reginam, quam noverat eximiis supra 
sexum dotibus exornatam. Quid causz ad id flagitii 
Theodahatum impulerit, non est in promptu. Forte 
àut socie regni impatiens , aut. memor injurive qua 
eum paule ante affecerat Amalasuntha quam imperio 
preticeret, impias sanguine regio nianus contaminare 
Don formidavit. τι] sit propter exstinctam misera- 
bilicasu reginam, cnjus observantiam in se maximam 
&epenumero comprobarat Cassiodorus, non est du- 
bium quin tristitia fuerit perculsus incredibili ; 
coactus tamen est tandem dolori modum imponere, 
cui nullum jam suppetere remedium cognoscebat. 

XLII. Cassiodori tertium profecti praetorio mo- 
deratio in exigendis tributis. Itaque Theodabatus re- 
rum dominus tertium pr:-torio prefecit Senatorem ; 
Sed an uno vel pluribus annis hanc sub eo rege digni- 
tatem gesserit, satis non liquet. Nimirum rem obscu- 
ram faciunt diverse auctorum opiniones, quos inter 
de Agapiti pontificatus et legationis ejus ad Justinia- 
nüm tempore non convenit. Attamen ut negotium e 
Cassiodori scriptis pro more nostro totum coulicia- 
mus, epistola 59 libri n, et epistola 2 libri xi, indi- 
Cüene xni date, eum anno 535 prxtorio praefuisse 
aperte nobis indicant. 

asunthz reginzx interitus Gothos ad seditiosos 
tumultus, atque imperatorem ad ultionem tanti sce- 


ParBoL. LXIX. . 


PROLEGOMENA. 
sed pro- A leris bello repetendam provocabat. Armorum insue- 


C 


458 


tus Theodahatus, imminentem pradliorum molem ex- 
pavescens, ad pacem quibuscunque potueral modis, 
at frustra, Justinianum sollicitaverat. Itaque eo anno 
invadebat Dalmatiam Mundus, Belizarius Siciliain : 
quibus ut rex obsisteret , primum jussit tributa ad 
belli expensas subditi penderent; difüicillimamque 
cogend:e a barbaris, et principi suo infensis gentibus 
Ἤν provinciam commisit Senatori. Durum qui- 
em mandatum illud visum est viro amantissimo po- 
ulorum, nec non et Theodahati observantissimo. 
mpositum tamen onus ea industria tulit , ut maxi- 
main omnibus moverit admirationem , nullius offen- 
sionem subierit : ea felicitate ut Deo pro insperato 
Suceessu, quam maximas poluit gratias egerit. Sic 
enim exorditur secundam libri xu epistolam : Gra- 
tias Divinitali re[ero, quia et provinciales fecerunt que 
monui, el. ego complevi omnia qua promisi. Tum et 
suam et suorum in exigendis veciigalibus commen- 
dat integritatem , dum populos reperisse affectuosos 
judices: se vero nullum coegisse dare quod non debuis- 
set. offerre ; se priscorum terrores fecisse ignorari ; a 
se non publicis , non privatis quemquam affictum esse 
commeinorat. Addit excusationem nullaui esse posse 
judici ab officio declinanti ; nil vile , ni cupidum ju- 
dicem decere ; a judice tribunalia conscendi, ut morum 
gradibus evehatur ; claras reddi maculas judicis, si 
tpse, ad quem mulli respiciunt , aliqua reprehensione 
sordescat. Postmodum 608 quibus imperata tributa 
fuerant, non asperis, non minacibus, non contume- 
liosis , sed lenibus , sed officiosis , ei servand:x erga 
omnes xquitatis prznuntiis verbis compellat : J^os- 
sessor mihi pecunias publicas libeus offerat; ego illi in 
conventu oy d tributa persolvam. 
$ XLIII. Conatur Rome scholas sacras erigere. 
Qua cura utilitatibus principis et subditorum Cassio- 
dorus servierit, modo vidimus : verum ut conditis 
rebus conditorem ipsum longe prasstare con(itebatur, 
sic Ecclesi» Dei commoda negotiis reliquis semper 
anteponenda judicabat. Locupletissimum hujus rei 
testimonium habemus. Metuebat Senator ne varice 
Gothici regni vicissitudines, et ltalix bella scientias 
divinas ecclesiasticasque Roma tandem expellereut, 
quibus populorum vel ab ipso pacis et litterarum 
nomine abborrentium comes barbaries succederet. 
Quare nullum non lapidem movit cum Agapito papa, 
ut exponendis Scripturis sacris scholx institueren- 
tur. Át consilia, quo capiuntur salubrius, eo diffici- 
lius αἵ plurimum perfici tum maxime sens't. ld enim 
quominus fieret Italici tumultus impedimento fuere, 
ut ipse in przfatione libri de Divinis Litteris asserit. 
Nisus sum cum beatissimo Agapito urbis Rome pon- 
tifice, ut, sicut apud Alezandriam multo tempore siesnd 
traditur institutum, nunc eiiam in Nisibi civuate Syro- 
rum llebreis sedulo feriur exponi; collatis expensis 
in urbe Romana pro[essos doctores schola potius acci- 
perent. Christiang, unde anima susciperet aeternam 
&alutem , ei casio atque purissimo eloquio  fide- 
lium lingua comeretur. Sed cum propter bella ferven- 


D tia, et. turbulenta nimis in lialico regno certamina, 


desiderium meum nullatenus valuisset impleri, quoniam 
non habet locum res pacis temporibus inquieiis, ad hoc 
divina charitate probor esse compulsus ut, eic. Quo 
potuit altius gloriam sponss Christi Ecclesiz piissi- 
mus filius efferre, quam ut sacrz:? adolescentum edu- 
cationi consuleret, quo scientiarum omnium insi- 
gniti luminibus, utilissimum aliquando matri praesta- 
rent obsequium? Verum etsi tam rectum, tam àan- 
etum desiderium, bellis passim grassantibus, impleri 
tune non potuit, potuit tamen tandem aliquando in 
monasterio Vivariensi , ubi sacras a Cassiodoro ab. 
bate scholas apertas fuisse videbimus. 

ὃ XLIV. Quando Constantinopolim petierit Agapitus, 
cui vasa sacra Cassiodorus restituenda curavit. Com- 
ponendis imperii et Ecclesiz rebus cum laudabiliter 
vacaret Senator, totus erat in avertendo suis a fini- 
bus bello Theodabatus. Imbellis iste princeps paeem 
ab imperatore diu flagitaveral : sed irritos conata 


15 











4&9 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


animadvertenz , Agapitum summum pontificem ad- A quo Romános premebat. In anno 937 nonnulli repo» 


duxit, ut Constantinopolim peteret , conveniretque 
Justinianum , quo saltem Christi Vicarii precibus 
concederet, quod rea ipse arte nulla consequi po- 
tuerat. Scriptores quidam sesion papam profectum 
esse ipso initio regni Theodabhati. Αἱ id falsum qui- 
dem : quoniam regem cum imperatore plures lega- 
torum voce sermones habuisse ante Agapiti disces- 
sum Cassiodori litterz: Procopiusquetestantar. Quid- 
quid sit, Senatorem tunc temporis prefecturam prz- 
torianam administrasse constat: qui si Theodahatum 
a consilio mittendi Constantinopolim Agapitum 
removere minus potuit, sanctissimo certe legato 
omuia pietatis persolvit officia. 

Regis evim voluntati parere coactus Agapitus, 
jtineri priusquam se committeret, pecunias obeundze 
legationi necessarias conficere incassum cogitavit, 
adeo erat exhaustum Romanz Ecclesi: :erarium ! 
Quapropter sacram supellectilem fisco cum obligas- 
set, M. Cassiodorus , quem tantz ignominix labes, 
Eccleske boni specie inusta vehementer commovit, 

ro sui auctoritate officii zelo religionis accensus, il- 
ΝᾺ erario regio vasasancta, ut templo Divi Petri re-ti- 
tgerentur, a rege alioqui pecuniz avidissimo tandein 
impetravit. Hauc iu rem ad Thomasum et Petrum 
regim pecunie prapositos litteras protinus dedit, 
quibus sacram supellectilem et obligationis chiro- 
graphum reddi precepit (Var. lib. xu, ep. 20). 
Quapropter nostra preceptione commoniti, et regia 
iwssione securi, sanc!orum vasa cum obligatione chiro- 
graphi auctoribus Sancti Petri apostoli sine aliqua di- 
latione re[undite. Quo iu facto longe majori existima- 
tione diguus habitus est, quod laudeim sibi promeri- 
tam regi tribui totam voluerit. Nam iisdem litteris 
significat Theodahatum  exhibuisse se Christian: 
pictatis. Alarizo longe observantiorem , quod hic 
zeverendorum sanctorum vasa. diripere noluit , qui 
tanta. se Urbis vastatione ditaverat : ille autem  reli- 
gioso proposito reddidit vasa, qua jure pignoris pro- 
jyria videbantur effecta. Memorandum sane prz c:ete- 
ris hoc pietatis exemplum protulit Cassiodorus, qui 
dignitatis honorem gratiamque qua valebat plurimum 
apud príncipem , in optimos usus transferre cousue- 
verat. Cum enim nec utilius nec prxclarius pro sui 
ποι εἶθ augenda gloria, quam in Ecclesize commoda 
auctoritatem, qua Deo concedente potlebat, impen- 
disset , ea tamen animi moderatione se continuit, ut 
non modo non tanti boni auctorem, sed ne partici- 
pem rg se voluerit repuiari. 

$ XLV. Pietas Cassiodori erga sanctimoniales quas- 
dam. Argumentum pietatis eximic iterum edidit in 
juvandis monialibus, qu:& tributum unde solverent 
non habebant, ob damnum agris illatum intempestiva 
exundantium aquarum eluvie. Justiuianum depre- 
eantur religiose feminx, ut apud Theodahatum velit 
auctoritatem interponere. Earum preces audit impe- 
rator, ad regem supplices litteras eum in finem 
mittit, quibus permotus rex protinus ad Senatorem 
scribit (Lib. x, ep. 26), ut pro oflicii munere rem 
expendat , sanctimontalesque, si quid injusti patian- 
tur, ab imponito tributi onere prorsus eximat. 
Potentibus adeo stimulis opus non erat, ut pietate 
notissimus Cassiodorus ad iunatam inunificentiam in 
sacras virgines exhibendam instigaretur. Nam quo 
magis sanctitatis propositum in illis venerabatur, eo 
magis in eas largas fuit et beneficus. Et certe nemo 
non facile intelliget, quam singulari charitate monia- 
libus subvenerit prxfectus noster, si modo memine- 
rit paterni ejus amoris in sublevandis Romanis 
annon» diffcultate pene deficientibus; si noverit 
etiam qua sollicitudine Ligurum, Mediolanensium, 
Venetorum fame oppressorum inopic, invecta fru- 
menti copia uberrima, tempestivam opem tulerit. 

& XLVI. Quo onno [ames Liguriam vicinasque 
provincias vexaverit. Pistrahuntur varias in secias 
auctores dum definiunt quo potissimum tempore 
JEnmiliam provinciam egestas afflizerit. Si Baronio 
credimus , eodem anno, hoc est 555, Mediolarenses, 


nunt, asseruntque tunc tantum Datio Mediolanensi 
episcopo bac de causa scripsisse Cassiodorum. Sed 
ut ingenue dicam quod sentio, Baronio assentiri 
minime possum, dum famen banc Athalarico impe- 
raute grassatam esse contendit, cum eam Theodahato 
rege, Cassiodoro autem przfecto prxtorio contigisse 
videamus. Nam ad Senatorem nostrum, hae jam 
ornatum dignitate, misit epistolam Theodahatus, qux 
in lib. x vigesima septima occurrit ; qua Ticino etDer- 
tona in Liguriam, et aliunde Venetias jubebat fru- 
menta deportari. Cui quidem epistole titulus hic, 
Honorio prefecto , legitur profixus in impressis 
codicibus; sed mendum irrepsisse colligitur ex 

uibusdam editis , in quibus ad marginem : 
Senatori prefecto pretorio. Deinde erratum hoc 
manifeste indicant mss. cod. quos vidi; babent enim, 
Senatori pre[ecio pretorio. Adde quod Romse tune 
prefectus fuerit Honorius, ut ex ep. 30 lib. x constat, 
ad quem proinde cura provinciarum dissitarum , 
qualis tunc erat Liguria, non spectabat. Denique in 
eumdem sensum quo Cassiodorus ad Datium episco- 

um Mediolanensem scribit Theodabatus, aut certe 
Juxta ipsius Theodahati mandatum, quod habet prior 
pars epistoke regie, scripsit Senator, distrabendum 
Scilicet ex Ticinensibus et Dertonensibus horreis 
frumentum, ut inopiz:e Mediolanensium succurrere- 
tur; prospexit quoque Venetis, sicut erat a rege im- 
peratum, ut legere estep. 26 et 27 lib. xi. 

XLVII. Quomodo provincias (ame laborantes sub- 
levaverit. Verum quid diutius h:eremus in designando 
penurie tempore , cum potius necesse sit intelliga- 
mus quantum sollicitus przfectus laboraverit ut eorum 
occurrerel calamitati, quibus Dei puuientis manus 
gravior imminebat ? Ubi enim quanta Vencti fame 
et inopia premerentur ab Augustino accepit, iis 
statim sie consultum esse voluit, ut ne minimum 

uidem pati possent ingravescentis anbonz: damnuem. 
on solum autem maximam rei frumentarix copiam 


C iis suppeditari curavit, sed summa etiam jussit beni- 


gnitate omnia illis tributa relaxari. Crudele siquidem, 
ut ipse ail (Var. lib. xu, ep. 26), sibi visum est aliquid 
a petentibus postulare , et illud sperare quo previncia 
noscitur indigere. Lucentissimam humanitatis suz 
hanc continuo subjungit rationem : A (alibus enim 
solas lacrymas exigit, qui quod non invenitur imponit. 

Noverat vigilantissimus Senator Datium tam ar- 
denti charitatis zelo fervere erga commissas sibi 
oves, ut earum rebus consulere nemo possel dile- 
ctione majori. Quamobrem ad eum scripsit, ut collecta 
ex civitatibus Ticino et Dertona frumenta ipse dis- 
tribuere curaret egentibus. Epistolam hoc przeclaro 
auspicatus est exordio (Lib. xu, ep. 27) : Minus pro- 
dest bonum | jubere, nisi hoc per viros sanctissimos ve- 
limus efficere. Tum, quod rem nostram maxime spe- 
ciat, orat ne per fraudem quidquam ,eratur. Egenti- 
bus visum est, non divitibus subvenire. Ideo pretorianos 
milites duos ad hoc curavimus destinare, qui sanctitatis 
vestra ordinationibus obsecuti, nihil ex se faciant. 
Denique non ignarus qua sint veneratione colendi 
presules, excusatum se rogat, quod tanti viri 
videatur uli liberius : Quaprepter sanctitas vestra 
fniserationis officia nen putet injuriam : quia totum 
vobis dignum est, ubi pietas invenitur. 

Nec contentus admirabili vigilantia providisse la- 
borantibus tot provinciis, edictum ad Ligures direxit 
(Lib. xu, ep. 28) , quos fames vehementior urgebat, 
recreatque amena consolatione, qua principis laudat 
poen : quippe qui subditorum egestatem tam 

rga ubertate compensaret , ut penurix: incommeda 
persensisse non viderentur. Excurrit longius in regis 
commendationem, quem cum Josepho patriarcha 
conferre non dubitat; imo lumaniorem X 
conatur demonstrare, quod ille AEgyptios qui 
egestatis difficilis tempore adjuvisset, rex vero fru- 
menti copiam, adjecta etiam condonalione tributi, 
suppeditaret. Pace tanti patris dixerim, quanto pra- 
stantius est. libertate salva. (rumentum vendere , et 


M1 


PROLEGOMENA. 


wa 


propter mdulgentiam tribula relaxare! Addit sane cu- ἃ locatur M. Senator, ut indicant epist. 16 et 23 lib, 


mulum commendationis, dum plura suis omnibus 
subditis quam Josephum fratribus largitum fuisse 
Theodahatum confidentius asseverat. Plus iste, Theo- 
dahatus, generaliter contulit tributariis , quam ille, 
Josephus, solis visus est prasitisse germanis. Eam 
tamen indulgentiam a principe, se postulante, dona- 
tam Senator modeste connnemorat. Inde factum 
puto quod ey. 98 lib. x legimus concessisse Theo- 
dahatum Cassiodoro, ut propter annon:e charitatem 
rerum venalium pretium justa moderatione tempe- 
raret. Hanc ille priucipis largitatem in plebis coni- 
modum convertit ea liberalitate, ut tributa penitus 
relaxaret; eo humilitatis sensu , ut quam sibi pro- 
priam facti hujus laudem detrahebat , in atium 
derivaret. . 

ἢ XLVIII. Quomodo imminenti penurie providerit. 
Nec regnantem modo abigebat penuriam, sed et im- 
minentem sagaci providentia preveniebat. Hac de 
causa futuram agrorum sterilitatem ex aeris incle- 
mentia temporumque difficultate conjiciens, ad Am- 
brosium scripsit, ut uberem frumenti copiam anno 
superiori collectam, anni sequentis egestati pro- 
futuram conderet in horreis (Ep. 25, lib. xit). Atque 
ideo , inquit , de veteribus frugibus prudentia tua futu- 
ram vincat inopiam : quia tanta [uit anni praterii 
feliz ubertas , ut etiam venturis mensibus provisa su[- 
ficiant. Hanc epistolam si quis legerit ex integro, 
mirari non desinet indefessam Senatoris sollicitudi- 
nei Circa popu, quos eodem dilectionis affectu 
quo pater liberos amplexabatur. Etenim et cibos 
esurientibus, et indigentibus pecunias sufficiebat 
ut Liguribus, quibus auri libras centum distribui 
jussit. (Lib. xs, ep. 15). Devote Ligurim nmeces- 
sitatibus consulentes , centum libras auri. per illum 
atque illum pietate solita. destinarunt | gloriosissimi 
domini ; ut judicio vestro quibus est causa notis- 
5ima, tanta. unusquisque hujus muneris participa- 
tione Letetur , quanta. necessitate gravatus esse cogno- 


scuur. 
XLIX. In bonorum Ecclesie raptores animadvertit. 
Vere paterna prreditum fuisse pietate Cassiodorum 
fatearis oportet, quam ut amoris tenerítudo laudabi- 
lem reddidit, sic pusillanimitas non infecit damnabili 
criminum indulgentia. Id aperte probat lex illa, sive 
edictum contra bonorum Ecclesie raptores promul- 
pun quo severius inillos jubet animadverti, eorum 
ortunas físco adjudicari, ipsos offlciis omnibus exui. 
Rationem addit (Lib. xn, ep. 15) memoria dignam 
et zeli singularis in tutandis Ecclesi? bonis testem : 
Ultra ommes crudelitates. est, divitem velle fieri de 
eziguitate mendici : Ecclesi: facultates non auro 
emptas, sed pia fidelium largitate veluti mendico, 
ultro coneessas demonstrans. Tum preeclare subjicit : 
(wi potest 4alibus esurientibus subvenire, si non pascit, 
exstingui. 
ἃ L. Qut» Cassiodori dignitates sub. Vitige, qui 
occiso Theodahato successit. Αἱ his Cbristian:z pieta- 
us operibus misericordem virum non avertebat tem- 


xi, iudictione 1 huic anno correspondente notalz, 
Nec tamen eum tunc a majoribus questur:e curis va» 
care rex voluit, ut ex przel. Variar., quam tuuc scri- 
bebat, argnitur; ubi de negotiorum quibus opprime- 
batur pondere sic loquitur : Addimus eti«m quod [re- 
quenter quasture vicibus ingravato, etc. 

8 Ll. Quam recte pratorii pre[ecturam sub Vitige 
qüministraverit. Hanc. przíecti protorio dignitatem 

riusquam monasticum di eire institutuia , 
immenais pene laboribus conflictatus ulmum tenuit. 
Copiis siquidem ingentibus, quas Delizarii viribus 
opponeret, Vitigis rex totam premebat Italiam ; unde 
mecesse habuit Senator pr:eter reliqua officii onera, 
sollicitius intendere, ne quid damui a militibus iufer- 
retur, tributa non gravate solverentur, tot copiis 
alendis pecunias absque provinciarum vexatione co- 
geret, denique leges, qux» vulgo silent inter arma, 
curaret, ut res ei tempora ferebant, observari. Tot 
curis pressus, tam ponderosa rerum mole gravatus, 
abjectus nescio quis uon defecisset animus ; at vero 
coustantem solidumque mentis vigorem tenuit inter 
srdua tot et molesta negotia erectus, et ad magna 
conipositus Cassiodorss. Hoc quippe supremo auno 
quo praefectura fungebatur, more sideris lucidissimi, 
cujus claritas eo splendidior emicat, quo propius 
vergit ad occasum, puriores virtutis sparsisse vide- 
tur radios vir probitate conspicuus. 

81,1. Brutios et Lucaniam a militum vexatione defef. 
dit. Interea Brutios etLucaniam Vitigis exercitus depo- 
pulabatar Quibus auditis, iis statinr incredibilis prsefe- 
cti prudentia tanta xquitate providit, ut nec milites in- 
digerent, nec incolz gravarentur, his tributorum parte 
remissa, illorum süyendiis procuratis. Quatenus nec 
possessor dispendia, nec exercitus laborans sustinere pos- 
sit inopiam (Lib. x, ep. 5). Ad hxc, si quid peccarint 
milites, prz'fectos eorum jubet dainnum injuriamque 
illatam reparare, castrensisque disciplinze observan- 
tissimi ut sint, imprimis przecipit (Jbidem) : Custodiant 
disciplinam, unde robustius armatur. exercitus. Monet 
quoque magistratus cives intra officii limites coer- 
ceant, rusticosque obstinate. mentis homines a tu-. 
multu et seditione cohibeant : Ut, dum belligerat 
Gothorum exercitus, sit in pace Romanus (Ibidem). 

$ Llll. Quomodo regni tranquillitati consuluerit. Sic 
erat acerba temporum conditio, ut a rege ad Deliza- 
rium Itali facile descivisseut, nisi futura prospexisset, 
rebellionemque populorum avertisset oculatissima 
M. Cassiodori vigilantia. Quare scribens ad judices 
et magistratus (Jó6idem) : Coniinete, inquit, possesso- 
rum intemperatos motus, ament quieta, quos nullus ad 
incerta praecipitat, Et ne forle vitiorum licentior gras- 
saretur lues, sit judicibus vigor ex legibus, ita ille 
po (Jbidem). subsellia non desinant jura ma - 
is moribus íntonare ; scilicet noverat vir eximius tu- 
tam tranquillamque pacem trahi, cum onines suo 
continentur in officio, inproborumque motus et co- 
natus prohibentur. Addit ergo (Ibidem) : Omnia pa- 
cata. vos redditis, sí duces scelerum comprimatis. At- 


porum iniquitas, non bellorum exitialis furor, quo Ὁ que ut animos ad hzc inflammet ardentius, adjic.t 


pene tota concutiebatur Italia ; siquidem bellicosissi- 
mus Belizarius acerrime urgebat Theodahatum, quem 
conjuratione facta impio ferro sustulerunt Gothi : 
causati ignaviam ejus, et in propellendis hostium 
viribus imbecillitatem ; cujus in locum Vitigem, cly- 
Deis more militari sublatum subrogaverunt, ut colli- 
Plur ex ep. 31 lib. x Var. 

Probatam antecessoribus Cassiodori fidem iisdem 
eliam honoribus affecit Vitigis rex ; illum enim a 
Theodabato pretorio przfectum anno 557 cum in- 
Vehissel, eam dignitatem reliquo anni tempore non 
ntum administrare voluit, sed et per ipsum litteras 
3d subditos scripsit, quibus militum suffragio electum 
86 regem significabat, et ad imperatorem, ut ab illo 
pacem peteret ; et ad przesules, ut eorum se oratio- 
ins commendaret; aliis de causis ad alios non- 

$8. 


la pratoriana sede anno 558 a Vitige iterom col- 


lieri posse ut provinciarum administrationem medi 
conditionis ingenia sustineant, dum pacata vigent 
tempora : sed inter bellorum tumultus, ad id munus 
operosissimum, vix su e ingenii non vulgaris et 
probate peritizte viros. At memorandum sane illud 
est quod subjungit, et virtutis Cassiodoro dignae ar 
gumentum, nempe quod vir alioqui dignitatis et au. 
ctoritatis notissimz suos mitius cxeteris usquam tra» 
ctari nolit. Mili enim, inquit (Ibidem), propria cura 
dilapsa est, postquam generalem cepi cogitare custo- 
diam : opto meis bene, sed quod possit esse commune : 
quia magne injustitie genus est, aliud sibi judicem 
velle quam potest generalitas sustinere. 

$ LIV. Quomodo judices sub se constitutos justitiae 
leges servare voluerit. Longum esset pluribus hic Casg- 
siodori x:quitatem verbis prosequi, quam etiam non 
modo a Brotiis et Lucanis judicibus, verum etiam 
ab iis omnibus quos officii alicujus beneficio aflicie- 


ὅδε 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


Ac 


bat, voluit diligenter exerceri. At nefas esse duxi ea A severiores ad ponam, ut αὐ Redemptorem. omnium 


silere 45 uni ex cancellariis suis scripsit in hxc 
verba (Lib. xn, ep. 4) : Persona tua sit re[ugium op- 
presso, infirmo defensio, presidium aliqua calamitate 
concluso ; sic ením nostros proprie cancellos agitis, si 
liesorum. impia claustra solvitis. Eum deinde monet 
(Ibidem) persuasione pot.us concionatoris ecclesia- 
stici quam auetoritate judicis przetoriani ; ne avaritize 
sineret se contagione usquam afflari : Keginam illam 
procacium vitiorum avaritiam fuge, cui cuncta crimi- 
na detestabili devotione [amulantur ; que dum pectus 
hominis ingressa fuerit , gregatim quoque malefidas 
cohortes admittit. Ferri non potest recepta, quia nescit 
esse solitaria. Agmen habet blandissimum, arma susci- 
pil ez talentis , et per dulcedinem superat quos amara . 
deceptione captivat. Eodem mentis ardore singulos 
reir administros seimnper adhortabatur, in ea co- 
enda fidem sic przestarent incorruptam, ut nemo ἃ 
Gassiodoro destinatos ad exercenda judicia magi- 
&(ratus improbaret. Fteddite, ita ad illos Senator 
(Lib. xn, ep. 6), hanc vicissitudinem judicio meo, ut 

i vos nullo proprio suffragio gravari (feci, studeatis 
3n. vobis mea [facta laudari. Et quantum boni, sublato 
semel omnis injurix metu, servataque semper zequi- 
tate, conferrent et sibi, et reipublice, aureis demon- 
strat verbis (Ibidem) : Publicis utilitatibus servite fixi, 
quoniam vos nulla privata mala concutieut. Hunc sxe- 
pus iterare se sermonem dicit (Lib. xy, ep. 2), quia 
t*c nos annuo sermone convenit loqui, quod bonarum 
rerum nullu satietas cst. 

8 LV. Moderatio Cassiodori in tributorum exactione, 
ei munificentia in pralorianorum suorum remune- 
ratione. Temporum necessitali tribuendum puto, 
quod et fisco inferendam, et indictam alendis regiis 
exercitibus pecuniam paulo acrius aliquando przece- 
perit exigi deflnito tempore. Ea tamen anim! beni- 
gnitate temperavit jussionem, ut et acceptior fleret 
populis, et imperatum sibi vectigal singuli lubentius 
exaolverent. Legenda hanc in rem lib. xii epist. 16, 


D 


ubi nion obscure demonstrat necessitate compulsum (; 


fuisse se ad repetenda vectigalia; ca lege, ut nec 
exactionis anteverteretur tempus, nec ad iniquum 
Aributum quisquam cogeretur. Et sane auam longe 
aberat ab inferendo cuiquam damno, qui datas sibi 
occasiones subveniendi provinciis animo propenso 
nunquam non arripiebat ; testes Drutii, testis Lu- 
cania, quibus dimidium censui remisit : testis urbs 
fRhegium, erga quam eodem indulgentia: beneficio 
usum esse virum inunificentissimum comperimus. 
Quinetiam co usque progressa est pr:efecli nostri 
liberalitas, ut etiam privata quorumdam przedia ac 
possessiones calamitate afllictas, relaxata penitus in- 
dictione tributi, studuerit restaurare (Var. lib. xn, 
ep. 1). Cumque accepisset uberiores solito fruges 
Istriensem agruni protulisse , quo fructus facilius col- 
(Derent ΠΟΙ τ, pecuniam ad illos destinasse legiinus 
(Lib. xu, ep. 12). 

Quid tandem ? Quam ampla przmia militibus suis, 
aliisque prztorii administris contulerit, facile prorsus 
advertet qui epistolas 56 et 57 libri unlecimi perpen- 
derit. Nullam ibi certam primiscrinio pecuni: sum- 
mam constituit; sed eum tantumdem mercedis jubet 
percipere, ut et din laboribus per(ruatur, et posteri 
ejus exemplum libere famulationis accipiant , cum eum 
pro sua fide bene habitum esse cognoscunt. Quid vide- 
licet aliud a munificeutissimo prefecto exspectares, 
qui natus solum ad tribuenda larga manu singulis | 
beneficia videbatur, qui :equissimum dicebat, wu la- 
boris sui pretia recipiant , qui publicis utilitatibus ob- 
secundant ? 

δ LVI. Vinctis carceribusque inclusis libertatem dat. 
Supererat ut quam pius, quam benignus esset, vel. 
ipsi rei comprobarent. [ἃ feliciter quidam experti 
sunt carceribus vinculisque detenti, quos pio mise- 
rationis sensu permotus jussit solvi. Scelerum ultio- 
nem, inquiebat (Lib. xi, ep. 40), omni quidem tem- 
pore urgere debet judicum integritas; sed [estis so- 
lemnioribus remissiores ad veniam esse convenit. quam 


remissionis itinere pervenire possimus. Deinde tama 


preclaro ornatoque sermons cultu indulgentiam 
ipsam per apostrophen alloquitur, ut mentem subeat 
singula hic ejus verba recensere. Sed ne nos zequo 
prolixiores legentibus forte videamur, sententias ali- 
quot ex longiori orationis ductu proferemus. Macte, 
inquit (Ibidem), indulgentia, que solvis, et pressdes; 
quis tuo non egeat munere, cum sit peccare com- 
mune? Remittendo aliis, nobis parcimus. Deinde so- 
lutos viuculis reos compellat, ut concessum faciti- 
tate judicis vite beneficium, in peccandi licentiam 
non trausferrent; quin potius perditos mores, per- 
versamque vit: conditionem deponerent, 45 eos 
carceri et neci addixerant, debitam sceleribus datu- 
ros poenam, nisi ipsa supervenisset indulgentia : 
Odisse debetis, quod vos tradidit neci (Ibidem). Post- 
inodum hoc effato sermonem concludit, quod non 
modo rei vinculis constringerentur, verum etiam 
quod patiatur omnis homo periculosos nexus (Ibidem), 
quibus nos convenit eximi; ut sicul vineli naturz, 
nos coelestis gratix libertate gauderemus : Claustra 
reos dimittant, nos vincula improba cogitationis ab- 
solvant (Ibidem). 

S LVII. Scribit libros Variarum. lllud denique nobis 
przcipue consideranduin est, quod curis gravioribus 
cuin teneretur; nec ei horarum momenta prasstareu- 
tur : sed, ut ipse ait (In prima praefat. Variarum), 
dum alter eum frequentia invidiose interpellationis 
exaggeral, alter miseriarum mole castigat , alter fu- 
riosa contentionum seditione circumdat : dum ipsas 
quoque noctes inezplicabilis cura circumvolat , ne desit 
alimonia civitatibus; uno verbo dum pretorianz 
prefecture immenso onere gravaretur, rogatur ab 
amicis ut varias litteras publici juris faceret, quas 
sub imperio, vel ex mandato regum scripserat, quo- 
rum favore et beneficio ad amplissimas regni digni 
tates fuerat evectus. Absque ulla familiarium 0 
sione ingentes illas curas, illam gravem negotiorum, 
quibus oneratus tunc erat, molem jure Cassiodorus 
excusasset : pro sua tamen erga omues animi bene- 
volentia, libros duodecim epistolarum edidit, quos 
titulo Variurum inscripsit, propter diversa qu in 
eis continentur rerum argumenta. Quinque prioribus 
libris litteras et edicta complexus est qux: sub Theo- 
dorico; octavo, nono et decimo ea qu» sub Atha- 
larico, Theodabato, et Vitige scripsit; sextus et 
septimus dignitatum continent formulas qui sub 
Gothorum imperio vigebant; undecimus denique et 
duodecimus collectas babent epistolas et decrela quz 
ipse cum prwtiorio preesset ad plurea destinavit. 

ec alium secutus est ordinem in colligendis litteris, 
quam ut eas simul componeret quas sub singulis 
regibus scripserat; non secus ac in unum eas con- 
gessit, quas prefectus pretorio misit ad diversos, 
omissa temporis ratione quo singulx scriplze fuerant. 
lJ constat ex hoc argumento, quod unum ad pro- 
bationem rei sufficiet. Siquidem epistolzx 20 libri xu 
ad Thomacem et Petrum directe in eum finem ut 
vasa sacra redderentur qux ab Agapito papa fisco 
fuerant adJlicta, prxposita reperitur sextadecima 
ejusdem lib. xit, data sub indictione 1r, ho: est an. 
538, cum ad Thomacem et Petrum scripserit anno 
ad summum 536. 

$ LV. Scribit librum de Anima. Hanc Variarum 
collectionem vix absolverat, cum iterum postulan- 
tibus amicis, librum scripsit de Anima et virtutibus 
ejus; in quo tam reconditos pietatis sensus aperit, 
in ultimo praesertim capitulo, et in libri conclusione, . 
ut eum a viro altissime contemplationi tantum de- 
dito compositum potius diceres quam a praefecto 
prietorio tot curis diurnis ac nocturnis impedito, ul 
ne momento quidem sibi a publico labore vacare 
posset. Scio eum in extremo libri hujus capite, at- 
que etiam in Commentario in Psalmos opinari justo- 
rum animas in sinum beatx :eternitatis prius non 
esse admittendas, vel in zeternxe calamitatis abyssum 
impios demergendos, quam extremi discussione ju- 





445 


PROLEGOMENA. 


406 


dicii factorum omniurh fructum capiamus. Verum A Anno igitur 538 vel 5359, deposita przfectur:e digni- 


nemo nescit qu:e sint bac de re sanctorum Patrum 
opiniones, que quidem crimine facile purgabunt 
Cassiodorum. 

$ LIX. Quantum pietas Cassiedori eluceat in. fine 
lieri de Anima. Hic lectorem sisto, illamque etiam 
atque etiam obsecro ultimas bujus libri paginas 
evolvat attentius, ut expressa passim humilitatis 
cterarumque virtutum insignia perspiciat ; obser- 
velque quam fuerit sejunctus a terrenis M. Cassio- 
dorus, quam expeditus a vanis cupiditatibus, qualis 
false honorum imaginis contemptor. Et sane mirari 
desinet quod vir przstantissimus, ad culmen digni. 
atum earum evectus qux: amplissim:xe omniam cen- 
eentur, cujus adeo felix fuit fortmnz conditio, ut 
eam rerum temporumque mutabilitas non atügerit, 
quem amaverunt et coluerunt reges quatuor; qui- 
bus regnaBtibus, tam libera et plena fuerat potitus 
auctoritate, ut famam sibi gloriz singularem claris- 
simosque titulos comparasset ; non mirabitur, in- 
quam, quod his omnibus ege tige honorum gra- 
dibus, spretisque divitiis ab aula secesserit, ut in- 
tra claustri ambitum, solitudinis et tranquillitatis 
amore, se cohiberet, uni Deo ac colitibus vaca- 
turus. 

& LX. Quomodo, et quando seculo renuntiaverit. 





B quo patrie 


tate, seculoque valere jusso, Magnus Aurelius Cas- 
siodorus in urbem Scyllacium vite quietioris desi- 
derio contendit; juxta quam constructum a se mo- 
nasterium veluti tutissimum salutis portum ingressus 
est. Ingentem tanti viri jacturam xgre admodum tulit 
Gothorum gens, eorumque regno, cujus decus et 
ornamentum  exstiterat, ardentissimum fecit sui de- 
siderium; nec multo post ejus discessum subsecuta 
est regni jam deficientis ruina. Contra vero mona- 
stie» professioni magna facta est honoris et splen- 
doris accessio in clarissimi hujus viri susceptione ; 
cujus vita in instituto ecenobiali tantum fuit conspi- 
cua monasticis virtutibus, quantum ornamentis pro- 
bitatis inter proceres claruerat gloriosa. 

Ad annum «etatis 69 vel 70 processerat quando in 
monasterium se recepit, eo animi vigore et robore 
prostans, ut injustus liabeatur quisquis eum seculi 
tempestatibus sabduxisse caput, et imperii oneribus 
humeros eo potissimum tempore subtraxisse dicat 
amulam manum amplius commodare 
fessus non valeret. Etenim in altera bujus historix 
parte quam multos labores, quam duros constanti 
animo pertulerit in professione monastica, ubi ad 
annum 93 et amplius vitam produxit, Deo juvante, 
demonstrabimus. | 





PARS ALTERA. 


ἢ I. Status Cassiodori. cum seculo renuntiaret. 
llactenus tam claris in 3ula regum et pietatis, et 
dignitatum collacentem decoribus, suspeximus Ma- 
gnum Cassiodorum; ut absolutissimum, quoJ admi- 
rari magis quam imitari vel sapientissimi quique viri 
possint, prudentix: czeterarumque virtutum exemplar 
eum vocare non dubitem ; quandoquidem nec bumi- 
litatem Christianam cum purpur:e fulgoribus erubuit 
insuet:e societatis vineulo colligare; tec minori de- 
votione sacris Evangelii oraculis, quam justiti:e hu- 
man:e legibus obtemperavit. lutueri eum nunc lubet 
abdicantem se honoribus seculi, οἱ aulam coenobio, 
contubernio monachorum societatem principum ser- 
vorumque frequentiam, divitias paupertate commercio 
felicissimo commutantem. 

δ M. Status regni Gothici et monastices, Cassio. 
doro illud desereute, et hanc amplectente. Gothorum 
imperium, quod virtutum suarum diu munimine 
suffülserat Cassiodorus, certissimam ad ruinam tan- 
dem inclinabatur, ardebatque bellorum ignibus Italia 
fere jam consumpta, quos imperator Justinianus 
Mass rex passim accenderant. Interim solatium 
haud exiguum afllictis temporibus cepit imperium 
ex instauratione monasticz discipline, quam pene 
collapsam in Occidente D. Benedictus pristino splen- 
dori restituere, et sanctissimis legibus communire 
satagebat. Principem hanc orbis regionem bellicus 
furor depredabatur, funestoque languentes populos 
involvebat incendio; at grassantes impune flammas 
nemo non conlilebat brevi exstinguendas a novo 
legislatore Benedicto, qui constitutus in monte, ut 
alter Moyses, supplices manus ad colos tendebat, 
largissimam grati: copiam impetraturus. Ea erat 
Italorum calamitas, ut undique armorum audirctur 
fragor, ubique fames, ubique mors dominaretur : at 
celesti myst:e Benedicto terrenus aderat angelorum 
chorus, hoc eSt, pia monachorum turba, sanclis- 
suni magistri verbis et exemplis erudita, quorum ad 
Deum fus» preces assiduz infelicem patriam haud 


dubium erat, quin auxiliis sublevarent opportunis-- 


Simis. Hiec ita cum essent, non temere posset quis 
hic aflirmare contemptui. seculi fastidiumque Cas- 
Siodoro concitatum fuisse tum ex contemplatione 
regis adversis succumbentis casibus, et Gothici regni 
tot ubique tumultibus bellorum insouantis; tum ex 
fana D. Benedicti , et discipulorum ejus, quorum in- 


credibiles triumphos stupentes omnium intuebantur 
animi, plaudentia omnium ora loquebantur. 


8 Ill. Rejicitur Centuriatorum opinio de causa se- 
cessus Casstodori. Nam quod ex inaudita regum Ita- 
lorum crudelitate innocentissimos quosque viros fu- 
rori mactantium suo, in claustris latitandi ansam 


C arripuerit Cassiodorus, et fortun:x: mobilitatis testis 


oculatus e summo illo dignitatis fastigio se ad mo- 
nastic:e conditionis humilitatem demiserit , ne et ipse 
quoque inconstantissimz: rerum humanarum domina 
Judibrio foret, ficta est profecto et temeraria Cem- 
turiatorum fabula. Scilicet cum prxeclarissimum, et 
posteris eonsignandum hujus nobilissimi viri factum 
retermitti silentio non posse animadverterent, il- 
ud tam frigide memoraverunt homines invidi, ut 
opibus, potentia, et, quod majus est, virtutibus 
conspicuum Senatorem , propterea quod iniqux for- 
tunz diffideret, amplissima munera, facultates am- 
plissimas abjecisse dixerint. Nec mirum quod quibus 
monasticee vitx institutum nauseam facil, ii fasti- 
dioso verborum ambitu dignum Cassiodoro secessum 
renuntient. 


$ IV. Rejicitur sententia Trithemii de causa. ejus- 
dem secessus. Sed et eum Trithemius lih. 11 de Viris 
Illustribus ordinis S. Benedicti, cap. 7, refert con- 


D silium ad asylum sacre religionis ex aul: periculis 


confugiendi tandem inüsse, quod nimirum claris- 
simo Severino Boetio necem Theodoricus intulisset. 
Verum Trithemii, viri alioqui doctissimi, et de or- 
dine nostro meritissimi sententiis nullüs,. opinor, 
subscribet ; presertim cum ab utriusque obitu Theo.- 
dorici videlicet et Boetii, multis decoratum honori- 
bus ab Athalarico, Theodahato, Vitige, maximorum- 
que oneratum regni negotiorum mole Cassiodorum 
uisse nemo est qui nesciat. 


$ V. Vera causa Cassiodori secessus. laque simi- 
lius vero nobis videtur tantum virum fluxas opes, di- 
gnitales fluxas despexisse, ut per religiosam hunuili- 
tatem summo rerum Moderatori se manciparet. 
Sciebat enim vir sapientissimus prxestantissimis qui- 
busque imperiis longe prxstantiorem esse Christia- 
nam servitutem; eamque omnibus seculi dignitati- 
bus, divitiis inundi, et carnis deliciis cur preetulerit 
non obscuram, ut puto, reddit rationein, cum in. fi- 
ne libri de Auima Christum huinilis discipulus humi- 


Ae? 


M. AURELIUS CASSIOPORUS, 


lem Magistrum sic alloquitur : Tibi utilius est servire A to transfogze pepererit, indieare voluisse doctissimos 


quam regna mundi capessere. 

ἃ VL. Cassiodorum non prope Rawnnam sed prope 
Scyllacium | secessisse. Jam vero quod loci, dum e 
procellosis undis sseculi letus emergeret, velut ad 

rium tutissimum  appulerit, non satis constat. 

onnulli auctores, ut Trithemius, Barrius, Rubeus, 
Ugellus, Cuspinianus, eum in conobio prope Ra- 
vennam cousiructo, monasticas vestes induisse vo- 
lunt : alii vero quos sequimur, in Brutiorum regio- 
ue juxta Scyllacium, natale solum, suum, in quo re- 
ligiosam vitam egit, monasterium aulificatum a Cas- 
siodoro fuisse xquiori judicio censent. Gemina suain 
£anc opinionem ratione firmat Baronius (Ad an. Ch. 
562). Altera est, quia coenobjum Castelliense, quod 
Dvp 'Seyllacium situm fuisse ex epistolis duabus 
regorii Magni colligere est, Cassiodorus ipse 
suum appetat Altera, quod incredibile sit virum au- 
lici beHicique strepitus jam dudum impatientem, 
tranquilla sancte solitudinis otia toto pectoris :estu 
jam tandem anbelantem, seces:um sibi apud Raven- 
nam, insolitis armorum quassatam motibus, de- 

e. 

VII. Idem uberius demonstratur, et quis sit fluvius 

P. . At certe Baronio Pelena qua parte Italix 
$uas aquas volveret, haud innotuit, cujus tamen 
fsenta monasterio Vivarieosi admodum vicina Se- 
nator noster asserit, adeo ut amnis arte moderatus 
&n hortos cum necessarius judicaretur, facile influeret 
(Divin. Litt., cap. 29). Sed et scriptor Italus brevi 
editmrus sacram Brutiorum historiam, ut ad nos 
Scyllacio rescriptum est, qui quidem h:zec oculis per- 
lustravit loca, dicit, luce clarius patere fluvium Pele- 
Ran eum esse quem hodie Scyllacii amnem voeant, 
ei vicinum monasterio Wivariensi agrum labentibus 
leniter aquis irrigare. Unde coenobium ad quod e tu- 
midis seculi fluctibus Cassiodorus feliciter enaviga- 
vit, non procul Scyllacio distare nova certaque pro- 
batione confici potest; cum et illud Pelenx undis 


“ AÁrnaldum Geron 


viros : aut certe tempus quo amplissimis fulgebat 
honoribus, scribebatque regum nomine litterae ele- 
gantes, atque sermones babebat, eloquenti:ze tum sa- 
erm, tum profane testes, ab eis fuisse designatum, 
non incertus, non ambiguus interpres divinaverim. 


$1X.Cassiodorus monasterium exeiruzit patrio im sole 
prope Scyllacium. Igitur patrio in solo prope Seylla- 
cium ibi coenobium exstruxit M. Cassiodorus, ubi 


olim cum Lueanis et Brutiis esset propositus, uno 
circiter ab urbe milliari versus Scyllaceum sinum, ad 
Moscii montis radices, vivaria jusserat effodi (Lib. 
1u Var., vé 15). Illud enim terrzx spatium quod a 
civitate ad mare protenditur, totum toris pos- 
sessionibus annumeratum fuisse laudatus auctor Ita- 
lus tradit. Quin etiam illic hodie cernitur predium 
alias Sehilitano, nunc Scallati nuncupatum, subja- 
cens monasterio Vivariensi, cujus in fundo situm est; 
quare monachis censum annuum incole persolvere. 
quondam tenebantur, ut colligitur ex epistola D. Gre- 
gorii ad Joannem episcopum Scyllaceum, «qua tri- 
gesima tertia est lib. vu Hegistr., indict. 1. Ibidem 
pesuxeos villa, Castellesi appellata, visitur, quam 
assiodorus olim, nunc tenet clarus nobilitate civis 
Seyllacii, ex antiqua oriundus Gerondx familia, quz. 
Normannum, Rogerio comiti 
quondam imprimis charum, auctorem agnoscit. 

6 X. Pradia, reditus, et situs monasterii α Cassie- 
doro exstructi. Cassiodorum et hoc et aliis quz ipsi 
hiereditario jure obtigerant, coenobium Vivariense do- 
nasse przmdiis probabile omnino est. Ánnuos certe 
reditus superbissimis, teste Fabro, :edificiis respon- 
disse copiosissimes non dubitanter affirmaverim. 
Situm vero gratissimuin exhibebant montis marisque 
vicinia, et Pelen:x aqnis irrigua planities. At ingenium 
s0li Vivariensis tam docto, tam accurato exaravit ca- 
lamo Cassiodorus ipse cap. 99 lib. de Div. Litt., ut 
illud quale sit, non legere magis quam ipsis oculis 
eernere liceat. re ne jam actum agere videar, 


pervium fuisse vel ipse commemoret (Divin. Lit. (? sufficiat bic ex innumerabili laudum eopia ea com- 


cap. 23). His adde quod mons vulgo Moscio dictus 
et Castellesi, cujus ad radices vivaria effoderat, cujus 
in verlice monachis ad eremiticam vitam a ccenobi- 
tica transire or Dpeedepirt cellas destinarat Cassiodo- 
rus, declivi facilitate ad urbem Scyllaciumn deprimi- 
tur. Et sane geographis tum antiquis, tum hodiernis 
planus est ubique, et palustris, nee montibus cir- 
cumvallatus ager Ravennatensis ; cum.tamen conter- 
minum, imo iuclusum septis monasterii sui fuisse 
montem Moscio, seu Castellesi Senator asseveret. 
Denique contra Ugellum, Augustinum Florentinum, 
el alios quosdam probat citatus auctor Italus ad coe- 
nobium Classense, D. ÀApollinari sacrum, tertio mil- 
liari procul Ravenna exstructum, nusquam se contu- 
lisse monasticze disciplinze candidatum Cassiodorum ; 
quod feri non possit ut in monasterio, quod anno 
tantum 545 excitatum, eujus basilicam anno 549 
consecratam, in quo monachos anno 595 in canoni - 
corum loco subrogatos novimus, monasticz militi 
nomen anno 538 vel 539 claustri novus incola 
dederit. | 

$ Vill. Cur dictus sit Cassiodorus apud. Romam 
p C:terum in dissolvendis nodis quibus his- 

rias implicuere scriptores quamplurimi, dissentien- 
tes ἃ nobis, si quid et temporis et laboris posuimus, 
lector benignus excusabit, dicam * an pergratum sibi 
fecisse nos xquus fatebitur; quippe qui lucem non 
modicam attu'erimus iis qu: tum apud Paulum 
Diaconum de gestis Longobardorum, tum apud. abba- 
tem Uspergensem in Chronico ad annum 527 sat ob- 
scuris verborum ambagibus leguntur : Cassiodorus; 
inquiunt, aptid Romam tam seculari quam divina 
acientia claruit. Quas quidem voces nolii sic intelli- 
gas, quasi Hom: monachum egerit, aut monasterium 
condiderit, quod, sicuti ex dictis liquet, erexit juxta 
Scyllacium ; sed aut quantum glori non Roin: so- 
tuin, verum etiam in 1{84}18 tota divitiarum contem- 
ptus seceasusque in solitudinem piissimo ac fortissi- 


memorare, quibus tanta ait fuisse loci felicis commo- 
da, tantamque ubertatem, ut aliis, etiam perfectiori- 
bus ascetis posset non immerito invidiam facere; 
suos enim, postquam Vivariensia loca descripsit, sic 
alloquitur monachos : Fa fü, inquit (Lib. Divin. 
Litt., cap. 29), «t monasterium vestrum potiusquara- 
tur ab aliis,quam vos extranea (oca desiderare possitis. 

$ Xl. Monasterium | Cassiodori cur Vivariense, et 
Costelliense appellatum. An. cenobium quod subter 
montem, et cellule quas supra eumdem eremitis con- 
didit Cassiodorus, unicum vel duplex monasterium 
censeri queant, non immerilo forsan addubites. Nam 
utrique sententie favere Senator ipse videtur, dum 
modo bis utitur verbis : Monasterium  Vivariense : 
Monastesium | vestrum. : in. Monasterio Vivariensi; 
modo istis : Monasteria sancta. Abbatem de proprio 
claustro loquentem hic sequimur. Ác primo quidem 
anicum fuisse probant situs intra eosdem muros, pre- 
eum canobitas inter et anachoretas communio, cc- 
nobitis facilis ad montem aditus ,, transitusque ad vi- 
tam eremiticam. Duplex autem fuisse eorum a se 
invicem distantia, victus, colloquii et abbatum diver- 
sitas clare demonstraut. lgitur si monasterii vocabu- 
lum in arctiori sensu accipias, Vivariensia loca dis- 
tingues; si vero in ampliori, confundes, quemadmo- 
dum alias de Benedictinorum, nunc autem de 
Montisserrati et Camaldulensium Hispanorum solitu- 
dinibus dici potest. Hac ego de causa Cassiodori tem- 
poribus binotnine fuisse ejus monasterium reor, adeo 
ut que pars Vivariensis dicebatur, ceenobitarum se 
des esset; qux Castelliensis, ereinitarum. 

$ ΧΗ. Quinam a. fundatione usque ad hec tempora 
monasterium V ivariense incoluerint, Nec ingratum bic 
fore arbitror curioso lectori, quod ab auctore 
Italo nuper accepimus, Cassiodori scilicet monaste- 
rium ab ipso exordio, multisque post annis Benedic- 
tinos incoluisse ; his successisse S. Basilii discipulos, 
quos inde tandem aut bellorum injuria, aut viQist- 


me ρῶς — — — «- “Ὁ oz 


189 PROLEGOMENA, 410 
tado temporum, aut exitialis toti Colabrie Mauroram A paupertatem faclo magis quam voce commonstranet 


Saracenoremve ineursiones expulere. Attamen ex- 
stat etiamnum antiquissima illa demus, D. Gregorii 
Thaumaturgi et illustri nobilis titulo, e& sacris cine- 
vibus dives: sed miseram heu! rerum humanarum 
experta sortem, nec stabilem et inoffensum cur- 
sum diu retinere, nec semper indeficienti splendore 
clarere consueverunt. 

Xlll. An Cassiodorus monasticam professionem 
emiserit in. menasterie a. se constructo. Monachum 
fuisse Cassiodorum in eo quod cdilcaverat monaste- 
rio unanimi tot auctorum tum veterum, tum recen- 
tiorum, nec catbolicorun modo, sed et heterodoxo- 
rum, nempe Cuspiniani Centuriatorumque consensu 
receptum est, uL inirari satis non possim quosdam 
hujus zevi criticos ea de re litem adliuc movere velle, 
maxime cum Senatcr ipse suis in operibus passim de 
humili monachi eonditione glorietur. Ait. enim in 
prefatione psalmi cxxx : Utinam boves simus, qui 
agrum Domini sulcis regularibus exaremus ! Et in libro 


viaui ; comitas in alloquio, οἱ obvia in omnes volun- 
las; fortitudo, qua severiorem nunquam paliebatur 
remitti disciplinam ; cunctze denique virtutes conten- 
debant inter se pia quadam lite, quzemam prius, 
qu:enam Musae cus Cassiodori pectus exornavisset. 

δ XVII. Mazima Cassiodori circa. divinum officit 
eollicitudo. Ineredibilis erat abbatis Cassiodori circa 
divinum cultum sollicitudo, sedulitas, aseiduitas. 
Nimirum ut niliil supremo rerum opifice nobilius esse 
probe judicabat vir religiosissimus : ita nihil ipsi 
onere Dei charius, nihil antiquius fuit. Eumdem ac 
D. Benedictus in Hegula divini oflicii tam  diurgis 
quai nocturnis horis ordinem, eadem tempora con- 
slituerdt, ut'intelligitur ex ejus verbis in psalmum 
cxvini, versu, Septies in die, etc. Et si, inquit, ad lit- 
teram velimus advertere , seplem illas significat vices, . 
Quibus se monachorum pia devotio consolatur, id cst,. 
matulinos | id est laudes], tertiam, sextam, nonam, lu-. 
cernariam |id est. vesperas] mocturnos [id est vigilias. 


de Divinis Litteris (Cap. 25) de Dionysio Exiguo lo- D nocturnas]. Priinam vero recitari solitam apud 608. 


quens, Nobiscum, inquit, orare consueverat, eic. Ex 
quibus non monachi modo gestasse habitum, sed et 
regularis instituti prasscriptas leges observasse Cas- 
siodorus arguitur. Hane ipse recte vivendi discipli- 
nam in praefatione libri de Ortbographia conversionis 
su& tempus vocat. Quamobrem in veteribus manu- 
scriptis Commentarii in Psalmos, et in Historia Tri- 
partita Conversus, et Servus Dei cognominatur. 

& XIV. An Cassiodorus regulam S. Benedicti aw- 
plexus sit. Alumnis $uis clarissimum et pietate et 
scientia virum accensuerat hactenus Benedictina fa- 


. milia; donec filio charissimo nil tale suspicantem 


matrem, nescio an eat consulto, orbare ausu: est car- 
dinalis Baronius, scriptor slioqui consultissimus. 
Utrum ei proles erepta reddenda sit brevi disserta- 
lione expendimus; quam, ne tanl viri recte facto- 
rum intermitteretur series, in calcem hujus historie 
censuimus rejiciendam. 

&$ XV. Cassiodorus reguleris observantie tenacissi- 
etus. Qua micuerit sanctitate Cassiodorus, nemo, ut 
opinor, facilius demonstrare queat, quam si primum 
ostenderit quantum fuerit regularis discipline tenax 
et religiosus cultor. Primus ad eam gradus est inti- 
axe studium solitudinis : eam porro sic colu& Sena- 
Lor, ut statim atque se a turba strepituque aulicorum 
in otium contulit, ab omni prorsus mortalium con- 
sortio vixerit remotissimus. ld facilius ut assequere- 
áur cum monasterium: consirueret, cavit. imprimis 
ne ulla sibi aut suis esset cum reliquis hominibus 
communionis societatisque necessitas. Quamobrem 
hortos omni genere cum olerum, tum arborum con- 
seri jussit; vivaria, qux» pisce plurimo nunquam non 
abundarent, eíffodi ; molendina exsdilicari, ut testa- 
tur capite 29 lib. de Div. Litteris : Habetis horios irri- 
quos, eL piscosi amnis Pelene fluenta. vicina, qui in- 
fluit vobis arie moderatus, ubicunque necessarius. ju- 
diratur, εἰ hortis vestris sufficiens, et molendinis. 
Denique sagaci adeo providentia ea omnia quibus 


in choro testatur in profatione Psalterii : Ipsi, scili- 
cet psalmi, nobis primam diei horam dedicant. Com- 
pletorios denique sic designat : Jpsi noctis adventu, 
ne mens. vostra lenebretur. efficiunt. Hec erat ultima 
diei hora, quam a D. Benedicto in Occidente primum 
iustitutam luisse eminentiss. cardin. Dona (Cap. 10 
de Div. Psal.), pluresque alii, quorum adducit aucte- 
ritatem, adnotarunt. Parum quidem non erat quod 
tam prweclaro canonicas boras digessisset ordine ; 
sed excilandi adhuc erant monachi ut summa cum 
festinatione statutis temporibus ad oratorium occur- 
rerent : id non verbis solum et exemplis egregie prae- 
sitit Cassiodorus verum etiam ab eo cum aquatilia, 
tum solaria hcrologia procurata sunt, ut milites Christ 
eertissimis signis admoniti ad opus exercendum divi- 
num, quasi tubis clangeniibus evocarentur (Lib. Divin. 
Litt., cap. 20). Huic abbatis sui vigilantiz:: responde- 
summus monachorum fervor ; eos enim audivis- 
$es diu nocluque pari contentione mentis et. oris Vi- 
ctori Christo lzctum pseana decantare; eos angelici 
reverentie 3mula modestia divin: astare Majestati 
conspexisses : Silenti nocte humana vox prorumpit 
it musicam, verbisque arte modulatis ad illum redire 
[acit, a quo pro salute humani generis divinum venit 
eloquium... Sit. una voz psallentium, et cum angelis 
Dei, quos. audire non. possumus, laudum verba ni- 
scemus ἐμ o in Psalter.). 
$ XVIII. Exercitia regularia Cassiodori et Vivarien- 
sium. Orationi, quam esse vitiorum expultricem, in- 
dagatricem virtutum, severioris disciplinze conserva- 
tricem, piarum cogitationum seminarium fertilissi- 
mum, contra d:emonum furentium impetus propugna- 
culum apprime noverat abbas eximius, eo studio 
cum Vivariensibus suis vacabat, ut quempiam ab ea: 
neque utilitatis sive domesticz, sive publice ratio, 
neque negotiorum incumbentium necessitas eximeret. 
Jam quidquid vacui temporis dabatur orationis, et 
officii divini penso perfunctis, id totum aut lectioni, 


vita caenobitica indiget, ipsis monasterii muris inclu- D aut exscribendis antiquariorum more seu S. Scripta- 


sit, ut nihil ibi ad commodam monachorum habitalio- 
nem potuerit in Led desiderari, nec ulli unquam 
exwa claustra Vivariensia vagandi vel minima data 
sil occasio. í 

ἃ XVI. Cassiodorum abbatem fuisse Vivariensis mo- 
nasterii. Quis primus coenobio Vivariensi prefuerit 
arebimandrita certo non scimus ; illud unum scimus 
et ex przefatione libri de Orthographia, et ex commues 
Di scriptoram fere omnium consensione munus ab- 
batis aliquando gessisse Cassiodorum. E4 vero tali 
honore dignior quis Vivariensium nnquam esse potuit? 
Àut qu: virtus abbati necessaria in anima Cassiodori, 
velut in solio regina, non dominabatur ? Prudentia in 
eo singularis eminebat, qua sicut ltaliam ante, sic 
postea eoenobium rexit; ardentissimum 18 eo eral 
perfectionis studium : totum quippe viti& spatium 
sic transegit, ut seipso melior fleret in dies et san- 
ctjor, discipulisque ad continentiam, humilitatem, 


τῷ, seu Patrum libris, horologiis sua cuilibet exer- 
citio spatia tribuentibus, impigri cousecrabant ; ea. 
propter suas etiam ge clepsydras et horologia con- 
Struxisse tegtatur, cum ait : Sed nec horarum modu- 
los passi sumus vos ullatenus ignorare, qui ad magnas. 
utilitates humani generis noscuntur inventi. Quapro- 
pier horologium vobis unum, quod solis claritas in- 
dicel, praparasse cognoscor; alterum vero aquatile, 
quod die noctuque horarum jugiter indicat quantita- 
lem. 
$ XIX. Quibus laboribus suos monachos exerceret 
Cassiodorus. Eain vim, id momentum in scientiis po- 
situm esse ad tuenda bonisque omnibus cumulanda 
monasteria existimabat vir eruditissimus, ut nullum 
non discipulorum ad litterarum studium, propositis 
jis quxe solent ex illo percipi commodis, admotus vel- 
uti calearibus instigaret. Si qui forte tarditatem in- 
genii prtendebant, monebat radicum | amarissimae 


An 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


GM 


rum fructus fore suavissimos; quod asperum et ina- A prestante Domino, in Ecelesim pace. susceptus, inter 


meenum putabant, sic esse dulce, sie jucundum,nibil 
ut dulcius, nihil ut jucundius votis quidem conceptis 
expeti posset. Tunc, inquiebat (Lib. Div. Litt., cap. 
93), salutaris assiduitas eruditos efficiet, quos in prima 
fronte profunditas lectionis exterruit. Quos autem na- 
tura linxerat hebetiores quam ut ea qu:s vulgo in- 
docto arcana sunt, et suspensos animos tenent, pos- 
sent unquam perserutari ; rudia saltem in obtusis in- 
geniis sic exprimi curabat litterarum lineamenta, ttt 
aliqua scientie mediocritate suffulta (Ibidem), rusti- 
cano postmodum operi juberet incumbere : Quia nec 
ipsum esse a monachis alienum eensebat hortos colere, 
agros exercere, et pomorum fecunditate gratulari (Ibi- 
dem). Quid vero eum caus impelleret ad amandan- 
dam procul ἃ ecnobitis otiositatem, aperit ipse hae 
preclara sententia : Peccato profecto tolleretur [ocus, 
δὶ otiosum 1 s non haberet mens inquieta morta- 
lium (Lib. Div. Liu., cap. 16). Et alibi : Nolite amare 
EN quam Domino cognogcitis odiosam ( Ibid., 
cap. 52). 

1 XX. Cassiodorus monachos suos philosophiam do- 
cet, et litteras humaniores. Οὐ recensuimus hactenus 
ea sunt, ut nullo dicendi genere, Tulliano licet, digne 
satis exprimi queant. Αἱ quie supersunt, humatre 
Toentis captum ita superant, ut vix mihi ipsi fidern 
habeam de Cassiodort tum :etate, tum dignitate.Quis 
enim sibi inducat animum senem monachis pueris lit- 
terario in ludo eoHusisse? Abbatem tanta fama cele- 
brem, scientias humaniores publice docendas susce- 
pisse? Virum multis assidue occupationibus obrutum, 
quo facilior ad litteras fratribus sterneretue via, in 
Donatum Commentarios, libros de Orthographia, 
Grammatiea, Rhetorica. Dialectiea emisisse in lucem, 
sociumque sibi in tradendis philosophix preceptis 
Dionysium Exiguum aseivisse? Incredibilia sane nobis 
hxc viderentur, nisi quantum suo in monasterio Mu- 
sis Teghnum semper esse voluerit vir de re litteraria 
meritissimus , nisi quanto pretiosiorem negotiis reli- 


quis discipulorum profectum vir splendoris monastici ( 


studiosissimus semper habuerit, nosceremus. 

XXI. Quid Dionysius Exiguus Cassiodori socius 
in monasterio Vivariensi egerit. Quoniam autem de 
Dionysio Exiguo, quem tutus necessitudinis abbati 
monachisque Vivariensibus junxerat nexus, fieri a 
nobis mentio coopit, quali virtutis doctrinzeque Juce 
micuerit, non erit hic abs re commemorare. Et quia 
Cassiodoro quicum plures annos vixit amicissime, 
notissimus fuit; viri clarissimi, qui fulgore scientizx 
catbolieam Ecclesiam mirum in modum illustravit, 
veram et veluti spirantem iconem abbatis nostri scri- 
ptis expressam lectoris oculis objiciemus. Fuit, ait 
Cassiodorus (Lib. Div. Litt. cap. 45), nostri tempori- 
bus Dionys:us monachus, Scytha natione : sed moribus 
omnino fomanuus, in utraque lingua valde doctissi- 
mus: reddens actionibus suis quam in libris Domini 
legerat equitatem. Scripturas divinas tanta curiositate 
discusserat atque iutellexerat, ut undecunque interro- 
gatus fuisset, paratum haberet competens sine aliqua 


Dei famulos credendus est habere. consortium. Hiastye 
hoc de amico suo testimonium vocibus claudit mo- 
destia et humilitate plenis:imis: Pudei me de con- 
sorie dicere, quod in me nequeo reperire. 

$ XXII. Cassiodorus S. Scripturarum studiis smos 
exercet. Αἱ redeamus, si placet, ad lyceum Cassio- 
dori, quod ipsias et Dionysii preeceptionibus, velut 
Himpidissimis gemini fontis aquis irriguum, quin 
magno Castelliensis domus, et totius orbis bono ver- 
naret, revocari in dubium a nemine posse arbitror. 
Non alia de causa humaniores litteras Senator doce- 
bai Vivarienses, quam vot iis exercitationibus prz- 
culti, et quihusdam, ut ita dixerim, sublati gradibus 
adsacra theologie adyta tandem pertingerent. Ve- 
rumtomen, inquiebat (Lib. Div. Litt. cap. 28), nec 
sanctissimi Patres. illud decreverunt, ut secularium 
litterarum siudia. respuantur : quia non exinde mini- 
mum ad sacras Seripturas intelligendas sensus. noster 
instruitur. Hinc factum est, ut quanto caducis zelerna, 
coelestia terrenis antecellunt, tanto diligemtiorem 
operam divinis Seripturis, quam levioribus studiis 
impendi voluerit. Scholas sacras aperturum se olim, 
publicis dum adhuc implicaretur negotiis, promise- 
rat, quemadmodum in altera bujus historize parte 
prefati sumus. Fidem jam liberat saam in ceenobio, 
quam tum Rom: effervescentibus undique bellis non 

tuerat. Cavit ergo imprimis ne ascetis Vivariensibué 

ac in parte ullatenus defuisse aliquando videatur ; 

atque ut laboribus suis majori responderent assidui- 
tate et diligentia, monet eorum ope, si modo ad re- 
rum divinarum notitiam euras omnes, orania studia 
eontulerint, discutiendas ignorantix tenebraa; virta- 
tem, ad cujus templum per :dem sapientis iter est, 
pesterorum animis ingenerandam; glori», qua ex 
sapientia tanquam ex uberrimo fonte profluit, omniom 
mentibus inserendam cupiditatem. 

$ XXIII. Sacre Scripture studio incumbendi me- 
thodum suos docet Cassiodorus. Non ignorabat Cas- 
siodorus quidquid peceatur a tironibns in sacrarum 
litterarum studio, peccari ut plurimum ordinis per- 
turbatione; dum qui prius libri legi debuerant, ii po- 
sterius ; qui posterius, ii prius pervolvuntar. Quare 
discipulis precipit (Pref. in lib. de Div. Litt.), wt 
moderentur sapienter desideria sua, per. ordinem que 
sunt legenda discentes. Quam quidem methodum quo 
servarent religiosius, librumde Divinis Litteris edidit. 
Ad hoc, ait, divina charitate probor esse compulsus, wt 
ad vicem magistri introductorios vobis libros, Domine 
pra&siante, conficerem ; per quos, sicut. estimo, Scri- 
pturarum divinarum series, et. secularium — litterarum 
compendiosa notitia Domini munere panderentur. Ad- 
dit (Jbidem) ascendendum quoque ad sacram Scriptu- 
ram per expositiones probabiles Patrum. Unde non 
tantum divin: auctoritatis codices, quos ibidem no- 
vem in partes distinxit, proposuit pervolutan.los ; 
verum etiam qui essent. opera sanctorum doctorum 
explanandis idonea indicavit. Et ne qua h:ereticee 
contagionis labes fidei puram integritatem inticeret, 


dilatione responsum. Qui mecum dialecticam legit, et Ὦ quibus in locis a vero deviaverint auctores, designa- 


in exemplo gloriosi magisterii plurimos annos vitam 
suam, Domino prasiante, transegit... Fuit in illo 
eum sapientia magna simplicitas, cum doctrina liumili- 
ias, cum facundia loquendi parcitas ; ut in nullo se vel 
extremis. famulis ante[erret, cum dignus esset regum 
sine dubitatione colloquiis.... Qui petitus a. Stephano 
episcopo Salonitano ex Gracis exemplaribus canones 
ecclesiasticos moribus suis pares, ut erat planus atque 
disertus, magna eloquentim suc luce. composuit, quos 
hodie usu celeberrimo Ecclesia Homana complectitur... 
Ália quoque multa ex Greco transiulit in Latinum, que 
utilitati possunt ecclesiastice convenire... Fundebai 
lacrymas motus compunctione, cum audiebat verba 
garrula (etitie... Sed ut bona mentis infucata laude 
referamus, erat totus catholicus, totus paternis regulis 
perseveranter adjunctus; et quidquid possunt legentes 
per diversos querere, in illius. scientia cognoscebatur 
fulgere... Sed ille jam seculi perversitate. derelicta, 


vit; sic autem ab errorum Origenis scopulis eos aver- 
tit. ( Lib. Div. Litt. cap. 1) : Quapropter in operibus 
ejusdem Origenis, quantum transiens invenire prava- 
Iui loca que contra regulas Patrum ἀχρήστων repudia- 
lione signavi, μὲ decipere non prarvaleat, qui tali signo 
in pravis sensibus cavendus esse monstratur. Nec ob 
aliam quoque causam tanta quanta potuit diligentia 
perlectam epistolam ad Romanos, qux: tum omnium 
versabatur manibus, ei catholicos doctores in partes 
agebat, quod a Gelasio papa scripta vulgo crederetur, 
nefariis Pelagian:e pravitatis purgavit opinionibus. 

$ XXIV. Preclaram instruit bibliothecam Cassiodo- 
rus. Libros quibus opus esse ad planiorem Scripta- 
rarum intelligentiam noverat, quosve aliis studiorum 
generibus, qu:e contemplationi deditos viros non de- 
decerent, subsidio fore arbitrabatur, incredibili pror. 
sus magniflcentia providit abbas noster, pie prodigus 
in procyrandis necessariis, in emendis superfluis pie 





475 


PROLEGOMENA. 


414 


rCuUs. Nec eum sane unquam aut certioribus, au£ A manus non effugerit ργαλυς liber, habere eos Cau- 


allustrioribus suum tam in discipulos, tum in Musas 
amorem declarasse indiciis puto, quam dum biblio- 
thecam ingenti advectorum non ex Italia modo, sed 
et ex ipsis etiam remotissimis provinciis voluminum 
ditaret supellectile, sacris przsertim codicibus, sàn- 
ctorum Patrum operibus, interpretum Scripturz 
explanationibus, orthographorum lucubrationibus 
adornaret; vel ipso, quo proprium cuilibet auctori 
assignabat locum, ordine mirabilem decoraret. Ve- 
rum, ut quas summatim attigi Senatoris in compa- 
randis libris curas, persequar jam singillatim : ubi 
primum. rescivit factas a divo Hieronymo divinarum 
litterarum expositiones, misit mora nulla in diversa 
terrarum loca, qui et perquirerent diligentius, et 
citius afferrent : Quos. continuo de diversis partibus 
wbique direximus inquirendos, suscepturos nos esse 
divina miseratione confidimus (Lib. Div. Litt.,cap. 8). 
Petri quoque Tripolitanz provincix abbatis in Epi- 
stolas D. Pauli commentarios ex Africa in Italiain ut 
comportárentur, effecit : Qui vobis inter alios codices 
divina jraria suffragante de Africa parte mittendus 
est (Ibidem). Ut intellexit regionum variarum lustra- 
toribus, sedulis licet, non incidisse in manus libro- 
rum quorumdam Scripture sacrx interpretationes a 
bellatore presbytero, ut occurreret inopi tantz, 
nec: non et homilias Origenis in Esdram Latinitate 
donatas ad se transmitteret suoplex impetravit. Quin 
etiam Epiphanium quemdam virum doctissimum sibi- 
ue amicissimum, opus quod sermone Graeco in 
antica canticorum D. Epiphanius contexuerat, Ro- 
manam in linguam, et ad bibliothecoe supplementum, 
et ad discipulorum usumn transferret, exoravit. 
$ XXV. Tabernaculi et templi Salomonis figura a 
Cassiodoro depicta. Annumerandam preclarissimis 
Cassiodoran: bibliothecz? ornamentis censeo elegan- 
tem templi tabernaculique Salomonis iconem, que 
depicta subtiliter , ut ipse ait, lineamentis propriis in 
pandecte L«tino corporis grandioris competenter apta- 


dentium Mutiani Latinum ; quem si sellicita intentione 
legant, hujus scientie scilicet Musica, eis atria pate- 
[ncienda pollicetur (Ibidem). 

8 XXVII. Cassiodorus suisdemonstrat quantumin S. 
Scripture studio prosit oratio. Quis jam Vivarienses 
fortunatos admodum non reputaverit, qui tam sancto 
abbati parebant, tam eruditum magistrum audiebant, 
tam Taciles sibi, ob immensam pene librorum copiam, 
ad scientias omnes, maximeque ad divinorum noti- 
tiam aditus patere gaudebant? Quis Cassiodoram i 
sum non fatebitur discipulis olim merito suos in 
colligendis undequaque voluminibus labores posuisse 
ob oculos his verbis (lib. de Divin. Lit., cap. 55) : 
Eia nunc, charissimi fratres , festinate in Scripturis 
sanclis proficere , quando me cognoscitis pro doctrine 
vestre copia adjulorio dominice gratie tanta vobis 
et talia congregasse? Qux quidem voces mirum est 
quantum monachos ad sectandam magistram illam 
ac reginam disciplinarum theologiam, penetrandosve 
abstrusos Scripturarum sensus incenderint. Sibi ta- 
men ac fratribus suis periturum oleum, perituram 
operam vir humillimus existimabat, nisi quod nature 
viribus nimium erat et impervium, id orationis ope 
a Deo scientiarum Domino consequerentur. Hinc eos 
sic hortatur in ipso libri de Divinis Litteris limine : 
Oremus ut nobis aperiantur illa qug clausa sunt, et a 
legendi studio nullatenus abscedamus. Asserit alibi 
(Lib. Div. Litt., cap. 98) perfectam sapientiam non 
tam studio quam actibus bonis et orationibus assiduis 
obtineri, retineri obtentam. 

Quoniam autem exempla efficacius esse solent ad 
qualibet incitamentum, proponebat iis Davidem 
(Prof. Divin. Litter.), qui licet divine legis medita- 
tioni nunquam non intentus, nibilominus his ccelum 
continuis pulsabat clamoribus : Da mihi intellectum 
ut discam mandata tua (Psal. cxvn, 75). Dicebat 
hominem quemdam imbecilliori RErehuunm ingenio, 
prece creberrima reclusisse sibi dilficillimi Scripturze 


D 


verat. Nondum perierat δι temporibus opus illud (c textus intelligentiam. Referebat alium, vel ipsorum 


mirabile, quod a se visum, et sibi utile fuisse suis in 
libris de templo tabernaculoque Salomonis ultro con- 
fitetur (Lib. 1 de Tabernac.,c. 12) : arbitrabatur ni- 
mirum venerabilis doctor nihil figuris illis perfectius, 
nihil accuratius excogitari posse. H«c, inquit (Lib. 
de Templo Salom., c. 16), ut in pictura Cassiodori 
reperimus distincta , breviter adnotare curavimus : ita 
eum ab antiquis Judeis didicisse |forte add. credimus], 
neque virum tam eruditum voluisse in exemplum legendi 
proponere, quod non prius ipse verum esse cogno- 
visset. 

ᾷ XXVI. An Cassiodorus bibliothecas Rome et 
Ravenne habuerit. Quemadmolum non in otio tan- 
tum Vivariensi, sed et aulicos inter strepitus scientias 
excoluerat Cassiodorus : ita quin et Romz et Raven- 
ῃ, dum Gothicum regnum firmissimis fulciret prze- 
sidiis , bibliothecam instruxerit, non ambigo. Roma- 
ni mentionem ipse facit in tractatu de Musica. In 
biblio£heca, inquit, Rome nos habuisse, etc. De Ra- 
vennate pariter dubitaturum neminem reor, nisi 
forte voluerit temere omnino asserere, hac in urbe, 
id est in ipsa Gothorum regum sede, unde Theodo- 
rici, Athalarici et successorum zate, vel uno fere 
momento abesse Cassiodoro non licuit, musarum 
alumnum charissimum, nec non acerrimum fautorem 
musas tam longo temporis spatio neglexisse. Egres- 
sus tandem e Vitigis aula Senator. et in claustris 
jam absconditus , Roma Ravennaque intactos a bar- 
baris codices invexit, quibus Vivariensem bibliothe- 
cam locupletaret. Hinc monachos mouet, librum 
quemdam cujus auctor Albinus, cui titulus de Musi- 
ca, Roma in conobium deferant, si modo gentili 
incursione non sublatum (Lib. de Musica, in fine) 
repererint. At subsistamus hic paulisper , si placet, 
et singularem abbatis in subministrandis monasterio 
necessariis libris diligentiam intenti contemplemur. 
Qvid enim ibi a Vivariensibus potuisset desiderari? 
cum allatis modo verbis subdat, si forsan hostiles 


alphabeti elementorum imperitum, frequenti ora- 
tione codicem traditum, ut facillime perlegeret, ob- 
tinuisse. Quapropter, inquiebat (In pref. lib. Div. 
i oremus ut nobis aperiantur illa Jis clausa sunt. 
6$ XXVIII. Docet S. Scriptura intelligentiam et la- 
bore simul, et oratione comparari. Monebat tamen 
a cenobitis ante divinum numen procumbentibus sic 
fundi preces non oportere, ut qux postulassent, otio- 
sis sibi annuenda crederent ; sapientie candidatis 
nulli operze parcendum ; paucos admodum sine la- 
bore et velut dorinientes pretiosissimo illo thesauro 
ro arcanis et inscrutabilibus mentis divin: consi- 
iis locupletatos fuisse : eos, si tantum munus decus- 
satis, ut. ajunt brachiis ccelitus accepturos se confi- 
derent, temeritatis οἱ inerti:€ poenas daturos magis 
quam vanis et. audacioribus votis fruituros : Legite, 
precor assidue, verba ipsius sunt (Praefat. Div. Lit.); 
recurrite diligenter, mater est. enim intelligenti fre- 
quens et inienta meditatio. Et ut Παῖς altius discipulo- 


D rum infigat animis, prz:claram banc D. Hieronymi 


proin sententiam (Lib. Div. Litt. cap. 32) : Ama 
ctionem Scriplurarum, et carnis vitia non amabis. 
Eo denique in opere nihil penitus pretermittendum 
sic corum inculcat auribus, ut nihil antiquius , nihil 
magis ipsi cordi esse videatur. Ita cnim monachos 
suos iterum alloquitur (Lib. de Divin. Lit, cap. 
28) : Quapropter toto nisu, toto labore, totis desideriis 
exquiramus, ut ad tale tantumque munus, Domino lar- 
gienle pervenire mereamur. 
XXIX. Quantum Vivarienses magistro Cassiodoro 
in S. Scriptura scientia profecerint. Neque vero sua 
Cassiodorum spes fefellit; messuit enim tandem 
quod seminaverat : agnovit exsultans eum in 
scientiis progressum fecisse monachos suos , ut illos 
divinarum et humanarum litterarum cognitione pollere 
fateatur ; qu:eque ipse leviter ducto se inchoasse pe- 
nicillo diceret, ut peritiore manu perficerent , roga- 
verit his magistri humilitatis non minus quam dis- 





415 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


415 


cipulorum eruditionis indicibus verbis : Unde supplico A ut eos et tunc cogtaneorum applausus, et ventawris 


κί quod nos legendo parum, explicare minus potuimus, 
vos copiosa lectione saginati, tam de istis codicibus 
quos dereliquimus, quam quos potueritis feliciter inve- 
nire, per[ectius in Christi nomine compleatis (Lib. Div. 
Lit(. cap. 15). Attamen veritus ne spiritus illis for- 
Sitan inmuaitteret altiores tanta rerum divinarum 
perceptio, docet qux» absconduntur superbis , ea par- 
vulis revelari. Nec in solis litleris positam esse pru- 
dentium, sed per[ectam sapientiam dare Deum unicui- 
que prout vult (Litt. Div. Litt., cap. 28). 

& XXX. Quantum Cassiodorus Vivariensibus et toti 
Ecclesie pro[uerit. Sic noverat abbas doctriua san- 
ctitateque prz caeteris eximius pari pietatis et scien- 
tie conobitas exercere cultura. Sic etiam abbatis 
sui curis labore suo respondebant Vivarienses; sic 
vere glorie, ad quam sua eos jam natura ferebat , 
viam hortatore atque impulsore Cassiodoro tam con- 
cito decurrebant gradu, ut in iis ad immortalitatem no- 
minis, ad felicitatis :eternitatem cuncta conspirarent. 
Neque id mirum quidem. Ecquis enim potentiores ad 
integritatem morum et optimas artes Vivariensibus 
subdidisset stimulos, quam is qui frequenter apud eos 
de utilitate, de gloria divinarum Scripturarum intel- 
ligentie comite perorabat? Hoc enim nobis est salu- 
tare, proficuum, gloriosum, perpetuum, quod nulla 
mors, nulla mobilitas , nulla possit separare oblivio ; 
sed illa suavitate patrie cum Domino faciet elerna 
exsultatione gaudere (Lib. de Divin. Litt. , cap. 28). 
' Ecquis illustrius prxluxisset discipulis, quam is cujus 
virtus excelso loco sita, satis ipsa perse in omnium 
incurrebat oculos; cujus scientia singularis non clau- 
sis invidioso modio, sed e candelabro spectabilibus 
omnes qui erant tum in domno Castelliensi, tum in 
Ecclesia universa radiis illustraba! ? Accenderat siqui- 
dem solem hunc splendidissimum Deus; ut et pullulan- 
tia in orbe universo vitiorum monstra, et renascentia 
semper in communem Christianorum omnium perni- 
ciem hzreticorum, veluti tot hydrarum capita, pura 
luce detegeret, igneque conasuineret actuosissimo. 

xxxi. Cassiodorus suorum quosdam in describen- 
dis SS. codicibus occupari jubet eosque juvat. Sed 
non singula hic narrari possunt; jam jamque vocat 
n0s ad se, nec de laudibus suis silere diutius patitur 
antiquariorum labor, quos jussit describendis sacris 
codicibus occupari ; ut manu hominibus predicarent, 
digitis linguas aperirent, et contra daemonis subreptio- 
nes calamo atramentoque pugnarent. Fructum inde 
profecturum demonstrans addit (Lib. Divin. Litt., 
cap. 90) : Scriptiones eorum toto orbe disseminandas, 
et in locis sanctissimis legendas tam ingenti utilitate, 
gorum ut laborem recto si susciperent animo, merces 
viz ulla posset cquare. Neque vicissitudinem illum de 
fot bonis non posse percipere, si tamen non cupiditatis 
ambitu, sed recto studio talia noscatur efficere. Ut au- 
fem antiquariis id genus operx posset ex voto succe- 
fere, voluit ut qui divinis et humanis ingenium ap- 
prime excoluerant litteris , ii scribentium opera dili- 
genter expenderent castigarentque, si quid forte vitii 
nolentibua excidisset : 
Litt., cap. 15), doctisque faciendum est, quod simplici 
et minus erudite congregationi noscitur esse preparan- 
dum. Istud quippe genus emendationis, ut arbitror, 
valde pulcherrimum est, et doctissimorum hominum 
megotium gloriosum. Divinz auctoritatis locutiones 
dictionesve Hebrzas rebus aut personis convenientes 
quibus lingu:x sux servanda est decora sinceritas, aut 
majoris perspicuitatis, aut cujuslibet rei alterius ob- 
tentu nolebat immutari : Corrumpi siquidem nequeunt 
f inspirante Domino dicta noscuntur. (Ibidem). 

nde facile quis intelligat, qua veneratione, quo 
sensu Anus Sacras paginas tractandas esse duxerit 
Cassiodorus; qu: ut suo fulgore niteant, non humano 
desiderio carpende swubjaceant, par esse toto ca- 
pite 15 libri de Divinis Litteris demonstrat. Atque 
ut opera sua Juvaret discipulos, commentarios scri- 
psit in Donatum Grammaucum, ac librum de Ortho- 
qgraphia, quorum ope sic emendati prodirent codices, 


"temporibus ketitia posterorum, et semper reipublica: 


Christianze compendium comitaretur. 

8 XXXIII. Alios exscribendis Patrum operibus wa- 
care pr&cipit. 1n exscribendis etiam Patrum operibus 
totos esse voluit nonnullos monachos , quibas viam 
qua faustos ad exitus res brevi perveniret indigitavit. 
Sermones ct homilias sanctorum attentiori studio 
precipit perlegi, non secus ac conira h:ereticos dis- 
serlationes, in quibus si quid ad elucidanda obscoara 
divinz Scripturze loca congruum occurreret, rogabat 
ut sacris voluminibus attexere nondubitarent : Θέρος 
et nos, inquit, in libris Regum fecisse cognoscimeur. 
Deinde quam fructuosus, quam glorio-us futurus sit 
eorum labor verbis ostendit pulcherrimis (Lib. Dic. 
Litt., cap. 15) : Considerate igitur qualis vobis causa 
commissa sit, utilitas Christianorum, thesaurus Eccde- 
sic, lumen animarum. Quamobrem monet, in id ope- 
ris curiosam studeant conferre sedulitatem : ne qua 
remaneat in veritate mendositas , in. puritate falsitas, 
in integritate perversitas litterarum. 

8 XXXIII. Cassiodori cura in libris mss. S. Seri- 
pture cooperiendis. Hoc unum supererat oculatissimze 
abbatis nostri providenti:, ut codices mss. quo diu- 
tius servarentur intacti, compingendos et cooperien- 
dos curaret ornatu quo poterat comptiori: His etiam 
addidimus in libris cooperiendis doctos artifices, ut sa- 
crarum litterarum pulchritudinem facies decora vesti- 
ret (lib. Div. Litt., cap. 50). Cujus in societatem la- 
boris ut ipse quoque veniret, tegumentorum formas 
solerti confecit industria : Quibus multiplices species 
facturarum in uno codice depictas decenter expresse- 
rat, ut qualem mallet studiosus tegumeuti formam ipse 
posset eligere. 

ὃ XXXIV. Cassiodorus lucernas mirabiles concinnat. 
Non absque piaculo sane hic taceremus lucernas illas 
non admiratione solum, sed :ternis etiam laudibus di- 
gnissimas, quas fratrum multam in noctem labores 
producentium vigiliis stupendo artiflcio concinnave- 
rat : Paravimus etiam nocturnis vigiliis mechanicas 
lucernas, conservatrices  illuminantium flammarum 
ipsas sibi nutrientes incendium , que humano ministe- 
rio cessante, prolixe custodiant uberrimi luminis abun- 
dantissimam claritatem: ubi olei pinguedo non defi- 
cit, quamvis flammis ardentibus jugiter torreatur (Lib. 
Div. Litt. cap. 50). 

δ XXXV. Cassiodori prudentia in operibus wunicui- 
que suorum indicendis. Frustra moraremur hicin ejus 
qua Vivariense coenobium regebatur, prudentize ejus, 
quo res quilibet apte disponebantur, ordinis con- 
templatione. Possumus admirari indefessam, qua 
singulis pro cujusque industria et viribus pensum in- 
dicebat abbas sapientissimus, prudentiam eloqui 
non possumus. Nullus resolvebatur otio; fractus la- 
bore deficiebat nullus, nullius, cum se ad abbatis - 
exemplum componerel, non fervebat opus; nullus 
cum abbatis precepta sequeretur , rem celeriter fe- 
cde non expediebat. 

XXXVI. Qua jejunia a Cassiodoro , et Visarien- 


paucis, inquit. (Lib. Div. D sibus observata. Non dubium quin arctissima obser- 


valione jejunia viguerint apud Vivarienses , discipli- 
nz monasticze custodes acerrimos ; illaque haud in- 
fimum in regula locum tenuisse certissimum est ex 
ipso Cassiodoro, ubi de psalinodia : Ipsi , videlicet 
psalmi, nobis nona jejunia resolvunt (In praefat. 
Comm. in Psal.). Quo quidem in loco de jejuniis, 

ux vocant regularia, verba facit. Nam ea qu: statis 

iebus przscribit Ecclesia, et religiosa devotione sus- 
cipiebant Castellienses , et sancta scrupulositate ad 
vesperam usque ex veteri Christianorum consuetu- 
dine producebant. 

Jam quid opus demonstrare apud eos fuisse in 
more positam familiarem tunc omnibus monachis 
perpetuam a carnibus abstinentiam? Consulite, si 
placet, supremas capitis 28 de Divinis Litteris pagi- 
nas, ubi agitur de hortis agrisque colendis ; monen- 
turque monachi, /Emiliani et Columellxlibros legant 
de educandis columbis, et cicuratispecudibus : que, 








411 


PROLEGOMENA. 


418 


inquit Cassiodorus (Lib. Div. Litt., cap. 28), egrotis Α vere, ei mundi vitia non amare ; vitam prasentem con- 


praparanter. Hinc facillime, ut epinor, arguetis sa- 
nis et bene babentibus usu carnium prorsus fuisse 
interdictum. 

Insuper a piscium comestione abstinuisse , vel 
certe iis rebus vesci non ita consuevisse, aliquis nec 
iucongrue forsan ex subjecta ibidem sententia col- 
ligi posse putaverit; ait enim Senator (Ibidem) : 
Quale est languentes columbarum (etibus enutrire , aut 
piscibus alere. Hanc tamen lectoris judicio permitti- 


mus conjecturam , ut ad sollicitudinis quam infirmis - 


monachis solebat abbas impendere, commendationem 
animos orationemque convertamus. 

VII. Pietas Cassiodori erga fratres infirmos. 
Fratwibus his valetudinarium curz:e esse voluit. (Lib. 
Div. Litt., cap. 91), qui medicam probe callerent ar- 
tem, tantaque erga infirmos charitate moverentur, ut 
ipsis nulluin &tudii, nullum pietatis officium deesset. 
(Omnibus vgrotantium necessitatibus sic bos medicos 
voluit subvenire, ut iis non facilis modo tolerabilis- 
que, sed et dulcis ac jucundus morbus ipse mira mo- 
nacborum sedulitate redderetur. Atque ut zegris s0- 
latiaomnia e monasterio suo et non aliunde suppe- 
ditarentur, statuerat a fratribus infirmorum cure 
deputatis non presceribenda tantum, verum etiam 
conlicienda medicamenta ; adeoque naturam virtutes- 
que herbarum ab eis addiscendas. Vetabat tamen vir 
piissimus, a terrenis ad ceelestia discipulorum animos 
Semper erigere solitus : ne ponerent in herbis spem, 
dul in. humanis consiliis sospitatem. Nam quamvis me- 
dicina legatur a Domino constituta, ipse tumen sanos 
e[ficit, qui vitam sine fine concedit (Lib. Divin. Lüt., 
«ap. 51). Fovendis quoque zgris corporibus exzdifi- 
caverat balnea : ubi fontium perspicuitas decenter illa- 
bebatur, que et potui. gratissima: cognoscebatur et la- 
vacris (Lib. Div. Litt., cap. 29). 

δ XXXVIII. Pietas Cassiodori erga hospites et pere- 

0s. Qualiter autem pietatis et humanitatis olliciis 
hospites et peregrinos exciperet vel id unum indicio 
est, quod eos ante omnia suscipi pracepisset (Lib. 
Divin. Litt., cap. 51). Quibus sanandorum | intirmo- 
yum fratrum, iis etiam hospitum curam ideo deman- 
darat (Ibid., cap. 52), ut si qui forte pra asperitate 
ilineris, aut quavis xgritudine deficerent, remediis 
statim recrearentur certissimis. Quae ut alaeriori of- 
ferrent animo, ea, dum peregrinis praparantur , fieri 
qelestia dictitabat (Ibid., cap. 28). 

ἢ XXXIX. Jubel suos contemplationi ei piis lectio- 
gibus vacare. Quamvis sanctissima essent, quibus 
$ub sancto magistro Vivarienses distinebantur mini- 
steria, quo tamen magis ac magis in via virtulis pro- 
cederent, eos ita labore manuum exercebat, ut jube- 
ret certis etiam horissacro vacare otio, in conspectu 
Domini cor in orationibus effundere, mentis arcana 
Deo cuneta perspicienti aperire, pios libros, Regulam 

τ βγη), nec non et Collationes Cassiani , aliaque 
1d genus volumina frequenti manu versare, quibus ad 
pecto rationis normam mores componerent, pravos 
animi cobiberent affectus, οἱ ad summum tandem 


C 


temnere, et (uture beatitudinis gaudia semper ezqui- 
rere : ad posiremum ipsius iin hn fieri, cujus ima- 
ginem conditio humana suscepit. Verum plures mira- 
turos non temere suspicor eo candore morum eluxisse, 
eo flagrasse fervore mentis Vivarienses non paucos, 
ut ex ceenobitice militize castris ad singularem ana- 
choretarum pugnam contra spiritSnlia nequitie, vel- 
uli emeriti transierint. Quorum vota cum antea 
prospexisset Cassiodorus, cellas ad eremitarum se- 
cessum in Castelli montisculmine jusserat edificari : 
« Habetis, inquit (Lib. Div. Litt., cap. 29), montis 
Castelli secreta suavia, ut velut anachorite, prz- 
stante Domino, feliciter esse possetis. Quapropter 
aptum erit vobis eligere exercitatis, jamque proba- 
tissimis illud habitaculum, si prius in corde vestro 
xu d rne ascensus. » . 

ὃ XLI. Quos Cassiodorus monacíms libros ediderit. 
Quam vitte rationem cum cenobitis ut monasterii 
fundator, ut abbas, ut magister instituerit Cassiodo- 
rus hactenus expendimus ; nunc vero a conversionis 
exordio, quid privatus egerit, quam fauste, quam 
diligenter animum contulerit ad sacrarum studia lit- 
terarum, consideremus. Primum quidem Psalinogra- 
pus commentario suscepit illustrandum; deinde 
ibros edidit de Diviuis et humanis Litteris ; tum alia 
opera, qux in prefatione libri de Orthographia, hoc 
enumeral ordine : Post commenta Psalterii, wbi, 
prestante Domino, conversionis mea tempore primum 
studium laboris impendi. 3» Deinde post institutiones, 

dmodum diving et humawe debeant. intelligi 
ctiones duobus libris, ut opinor, sufficienter impleti, 
ubi plus utilitatis invenies quam decoris. 5» Post expo- 
silionem Epistole que scribitur ad Romanos , unde 
Pelagiano hereseos. pravitates amovi, duod etiam. in 
reliquo commentario (acere sequentes admomui. 4» Post 
codicem in quo artes Donati cum commentis suia, et 
librum de Etymologiis, et alium librum Sacerdotis de 
Sckematibus, Domino prestante, collegi ; ut instructi 
simplices fraires, ubi simile fuerit, similia dicta sine 
confusione percipiant. 5o Post (librum quoque titxlo- 
rum, quem de divina Scriptura collectum, Memorialem 
volui nuncupari; μὲ breviter euncta percurrant, qui 
legere prolixa fastidiunt. 69. Post complexiones in 
Epistolis apostolorum, et Actibus apostolorum, et 
Apocalypsi, quasi brevissimas explanationes decursae. 
1. Ad amantissimos orthographos discutiendos. anno 
etatis mee 95, Domino adjuvante, perveni. 

8 XLII. Quo ordine libros suos composuerit Cassio- 
dorus. Luculenta profecto hzc verba sunt et perspi^ 
cua: an tamen, quem modo recensuimus, ordinem 
in operum editione sit secutus Cassiodorus, dubitandi 
ansam vel illud unum przbet, quod in prioribus li- 
bris eorum faciat mentionem, quos longo post tem- 
poris tractu scripsisse se commemorat. Et certe in 
rper: Commentarii in Psalmos librum de Divinis 

itteris citat in hec verba : De cujus eloquentiee mo- 


dis multi Patres latius proliziusque dixerunt, quorum 
momina im libris introductoriis commemoransa per- 


perfectionis apicem citius ascenderent. Cassianum D speximus. Meminit etiam libri de Geometria in versi- 


presbyterum, inquit. (Lib. Div. Litt., cap. 29), qui 
conscripsit de institutione fidelium monachorum sedulo 
legite, et libenter audite. Hic noxios motus animorum 
ita competenter insinual, wu excessus suos hominem 
pene videre faciat, et vitare cumpellat, quos antea con- 
fusione caliginis ignorabat. Et quia sagacem virum 
hon latebant errores, in quos olim agens de libero 
arbitrio Cassianus impegerat, monebat serio, ut quia 
beato Prospero jureculpatus est, sub Victoriause emen- 
dationis cautela legeretur. 

ἃ XL. Quidam sub Cassiodoro a vita cenobitica ad 
eremiticam iransibant. Jam quis negaverit Castellen- 
sium et florenissimam fuisse solitudinem , et vitam 

rope divinam? Nunquid vivis eorum mores adum- 
μος coloribus videtur Cassiodorus, dum proecla- 
rum monastices sic prosecutus est encomium (Com- 
ment. in Psal. cim, v. 17) : Colesiüis in. terra vita, et 
(nilatio fidelium angelorum, spiritualiter sn carne vi- 


eulum illum psalmi xcvi; « Zlluxerunt fulgura : » 
Quorum notitiam, inquit, pleniorem in libris de Geo- 
metrica disciplina, diligens lector, invenies. Et re qui- 
dem ipsa, quod eo loci adducit e Geometria, totum 
in libro quem de hac disciplina composuit, reperitur 
juxta editionem nostram, in qua ad fidem manuscri- 
ptorum restituimus ea quz in aliis desiderabantur. 
Tandem in libro de Divinis Litteris, cap. 15, libri de 
Orthographia titulum profert : Kt extrinsecus huic li- 
bro μι de Orthographia dedi. Et cap. 50: In 
libro sequestrato aique composito qui inscribitur de 
Orthographia. Quibus equidem citationibus adducimur 
ut dicamus Cassiodorum , cum ordinem notat quo 
$ua opera emisit in lucem, ad id temporis referri 
voluisse quo singulis copit manum admovere, qux 
procul dubio nondum erant absoluta, cum ad alia se 
accingeret : unde recte dici Psalterii Commen- 
tarios eum inchoasse 800 ipso religionis ingresa. 


479 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


480 


uos tandem extrema in :etate perfecerit. Hinc in iis A rum etiam novi feederis libros in amplo memoriz 


libros citandi nata occasio, quos longo interjecto 
spatio Senator edidit : aut. saltem fatendum est in- 
stitutam ab eo prefationem, vel potius prolegomena 
in Psalterium post completum opus Commentarii, et 
eum interim de Divinis Litteris scripsisse librum, 
quem adeo in eadem przfatione quominus laudaret 
nihil in causa fuit. Quod spectat ad librum de Geo- 
metria non immerito forte asserere possumus, tum 
absolutum fuisse, cum est interpretatus psalmum 
xcvi. idem judicium esto de libro Orthographiz, 
quem in Divin. Litt. cap. 15 et 50 memoratum ab 
eo fuisse diximus. Nisi forte malis Cassiodorum dum 
sua relegeret opera, prioribus libris tales posteriorum 
citationes inseruisse juvand:e lectorum memori: gra- 
tia. Cui quidem conjecturze suffragari videtur auctor 
noster iis in locis ubi de operibus suis ipse lo- 
quitur. 

8 XLIII. Quantus senis Cassiodori labor in S. Scri- 
ptura libris elucidandis, exscribendis et mendositate 
purgandis. Utcunque se res habeat, assiduum Cassio- 
dori laborem in Scripturis sacris elucidandis, exscri- 
bendis, mendositate purgandis, digne quis explicet? 
Fatetur ipse se in Psalterio, et in Prophetis , et Epi- 
astolisapostolorum maximumstudium laboris impendisse. 
Si quxras qua ratione, quoniam, inquit, mihi visi 
suni profundiorem abyssum commovere, et quasi arcem 
totius diving Scriptura , atque altitudinem gloriosam 
continere. De brevissimis explanationibus Actuum 
apostolorum et Apocalvpseos a se editis agit in prz- 
faione libri de Orthographia, non secus ac de Me- 
moriali Seripturz sacre, quod, ut conjicio, compen- 
diosa Scripture fuit complexio, ut uno velut intuitu, 
tota pene oculis subjiceretur. Libris Paralipomenon 
novos prefxit titulos, veteribus amissis : Quoniam 
Bitulos antiquos non reperi, ita ille cap. 2 de Divinis 
Litteris, novos ad similitudinem  precedentium (locis 
singulis, ut estimo, competenter impressi. Nec laboris 
diflicultas, nec frigus statis grandeva» remittebat 
ardens studium sacrorum codicum; aut obstabat 
quominus sub ultima senectute sanctos libros facta 
collatione cum manuscriptis vetustioribus, incorrup- 
t» integritati restitueret in bibliotheca asservandos. 
Quos en verba sunt ipsius Cassiodori (Pref. lib. 
Divin. Litt.), cunctos novem codices, in tot enim vo- 
lumina sacra Biblia partitus erat, auctoritatis divine, 
uf senez potui, sub collatione priscorum codicum, ami- 
cis ante me legentibus, sedula lectione transivi. Et ne 
quis mediocrem putet in his lucubrationibus ab ab- 
hate nostro collocatam operam, audiat qu:e ibidem 
non superbe, sed sincere subjungit. Ubi, inquit, mul- 
tum me laborasse. Domino juvante, profiteor ; quatenus 
nec eloquio modificato deessem, nec libros sacros teme- 
raftia ΠΣ lacerarem. 

S XLIV.CassiodorusS.Scriptura textusinSS.Patrum 
libris minio marginali notat. Age vero tantis laboribus, 
tantis sudoribus nusquam frangebatur effeti senis invi- 
cius animus. Rursus in gratiam fratrum suorum curam 
omnem et diligentiam exhibuit in perquirendis san- 
Clorum Patrum operibus ; nam ut adductas in variis 
eorum libris sacr: Scripture auctoritates discipulis 
suis designaret, singulas minio marginali notavit. Hzec 
ipse testatur cum ait (Lib. Div. Litt., cap. 26) : Quan- 
tum. aut senez, aut. longa peregrinatione fatigatus re- 
legere pravalui, quibusdam codicibus Patrum presentes 
nolas minio designalas, quc sunt. indices codicum, 
singulis quibusque locis, ut arbitror, competenter im- 
pressi. Quam probe in Scripturis versauis fuerit im- 
mortali memoria dignus Cassiodorus, vel eo solo pro- 
babis argumento, quod ea ztate qua deücientis me- 
moris resolvitur tenacitas, omnes sacrarum pagina- 
rum textus, qui singulis Patrum occurrebant in li- 
bris, suis feliciter assignaret locis, dum ei a monachis 
legerentur. Ego quidem meditatum in lege Domini 
die ac nocte dixerim Cassiodorum; jureque vocave- 
Tiin arcam non sensus expertem, qualem Veteris Te- 
stamenti fuisse novimus ; sed animalam, sed altissi- 
Dke ralionis compotem, qux non prisci tantum, ve- 


sinu reconditos complecteretur. 

δ XLV. Quantum quatuor prima concilia generalia 
veneratus sit. Cum uwntversalia sanctaque concilia fidei 
nostre salutaria sacramenta solidasse, et in eis agnosci 
vere religionis arcanum probe sciret Cassiodorus, 
quatuor primorum reverentiam, Patrum exempla 
imitatus, tanta laude concelebrabat, ut sancte aucto- 
ritati merito mu comparandam ( Lib. Div. Litt., 
cap. 11). Dolebat quidem attollere nonnunquam ca- 
put ex orci tenebris impatientes quietis homines, qus 
putarent esse laudabile, si quid contra antiquos sape- 
rent, et aliquid novi unde perire videantur, invenirent. 
At gaudebat synodos pr:efatas tanta fidei nostre In- 
mina praestitisse, ut in nullum perversitatis scopulum, 
si tamen Domino protegente custodimur, cecatis men- 
tibus incidere debeamus. Hinc ne quis monachis er- 
randi pateret locus, atque ut majoris apud ipsos pon- 
deris esset Chalcedonensium Patrum auctoritas, illius 
synodi codicem ἐγκύκλιον, id. est totius orbis Epistola- 
rium, aut epistolas contirmationis concilii Chalcedo- 
nensis, e Greca lingua in Latinam ab Epiphanio 
translatum bibliothecze inseruit. Bic si Baronio cre- 
dimus (Baron. ad an. 556) per Encyclicum codicem, 
tomum illum intelligebat Epistelarum, procurante 
Leone imperatore a quamplurimis ejus temporis epi- 
scopis pro defensione Chalcedonensis concilii con- 
scriptarum. 

$ XLVI. Quid de quinto concilio ecumenico sense- 
rit. Neque hie przetermittendam putavimus quod de 
abbate nostro. Annalium scriptor. adnolat. Eum ait 
non secus ac Occidentales episcopos, et postea Gre- 
gorium Magnum de quinta cecumenica synodo pror- 
8115 Lacuisse. Neque enim, inquit Baronius (Ibidem), 
ullum movere debet, si Cassiodorus recensens cecu- 
menicas synodos de quinta nullam habuerit mentio- 
nem, quod in ea non de flde, sed de personis sit 
actam. Quanti hoc argumentum sit momenti docti 
viri perpenderint. Ego sane firmius quid ex Cassiodori 
scriptis excerpi posse censeo. Abbas quippe noster 
discipulos docet (Lib. de Div. Litt., cap. 4) Origenem 
eloquentissimas nimis in. Octateuchum edidisse homi- 
lias ; a1 declinandos ejus errores, quem, inquit, muí- 
torum quidem Patrum sententia designat hereticum... 
et present tempore a Vigilio beatissimo papa denuo 
constat esse damnatum. Aut igitur ea Patrum auctori- 
tas eadem est cum anathemate quo quintum concilium 
Origenem ejusque sectatores perculit, aut diversa. 
Si primum, gratis effictum est a Baronio Cassiodori 
de quinto concilio silentium. Si secundum , validius 
arguere sic potuisset. Si Cassiodoro probaretur 
quinta synodus, ad fugiendum Origenem non ob ali-- 
quorum tantum Patrum opiniouem, sed magis ob 
acumenici illias concilii decreta monachos fuisset 
adhortatus. Cum itaque id, ut supponitur, non pr:e- 
stterit, ab eo sicut et ab Occidentalibus quintam 
synodum nec receptam, nec rejeclam, sed prudenti 
Silentio pr:ttermissam fatearis necesse est. 

Verum non temeraria forte conjectura niteretur, 


D qui contenderet Cassiodorum per multorum Patrum 


auctoritatem, quintum concilium intellexisse; hisque 
verbis usum esse ex industria, quod eam synodum 
nondum recepissent Occidentales, quam tamen scie- 
bat a Vigilio papa jam approbatam. 

. Sed ut relinquamus tandem hzc omnia, quorunt 
judicium esto apud criticos ; suspicienda certe summa 
Cassiodori in Romanam sedem et suinmos pontifices 
observantia, suspiciendum studium, quo omnino ca- 
veri volebat eos quos providu damnerat Ecclesia; su- 
Spiciendus, aut potius imitandus singularis ejus cul- 
tus erga sanctorum Patrum placita. 

4 LViI. Assiduitas Cassiodori in pervolutandis 
SS. Patrum operibus. Sane quam assiduus in pervo- 
lutandis SS. Patrum operibus abbas noster fuerit, 
haud xgre perspecturos arbitror eos qui tum Com- 
mentarium in Psalmos, tum librum de Divinis Litteris 
legerint accuratius; quique quam prudenter digno- 
verit ubi aut amplectend:e aut refugiend:zx forent 





481 PROLEGOMENA. . 





aliorum opiniones, intenta mentis acie maturoque A Chalcedonio e Geruatio convertit orationem ad fra- 


judicio perpenderint. Ex his purissimis fontibus 
san:e illius orthodoxz:eque doctrin:ze fluenta scaturie- 
bant latissima, quibus Cassiodorus el sitientes Eccle- 
size campos irrigabat uberius, et protervos hxretico- 
rum greges δι. prifocabat. Hinc eum non turpi 
aliqua paranymphi mendacis adulatione, non cxco 
aliquo Benedictini in fratrem suum amore, sed veri- 
tatis unius justiti:eque studio impulsus Beda Venera- 
bilis sacros inter doctores reponere non dubitavit 
(Comment. in Ezram, tom. 1V, pag. 919). 

8 XLVIH. De Tripartitu Cassiodori Historia, et 
libro de Orthographia. Donatas ab Epiphanio amico 
lingua Latina Grzecas- Socratis, Sozomeni, ac Theo- 
doreti historias, in unum opus, veluti continuatam 
histori:x seriem in libros 12 divisam, collegit patien- 
tissimus laboris archimandrita, cum jam inchoasset 
in Psalmos oinnes Commentarium, necdum tamen 
aggre: sus fuisset librum de Divinis Litteris : ubi ca- 
pite 17 sic babet : Post historiam Eusebii apud τῷ - 
c08, Socrates, Sozomenus ac Theodoretus, sequentia 
conscripserunt, quos a viro disertissimo Epiphanio in 
uno corpore duodecim libris fecimus, Deo juvante, 
transferri. Ceterum bunc librum, quamvis vel iu 
ejus tantum partibus ordinate disponendis plurimum 
desudaveriL : cur tamen omiserit in recensione eo- 
rum quos monachus scripserat, non est in promptu; 
tribuendum id humilitati non immerito forte conje- 
cero, qus vetuit quominus opus illud, quod aliorum 
pousenun industria translatum in idioma Latinum 

uerat, suis annumeraret. 

Quo propius ad occasum accedebat magnum Ec- 
clesix lumen, eo àplendidiores virtutum longe late- 
que spargebat radios. Quare rogatus a nonnullis 


monachorum suorum ut Urthographizs leges cerias- . 


que regulas przscriberet, non érubuit, stupendo et 


humilitatis οἱ charitatis exemplo, senex annorum 935. 


ad id operis manum admovere. 
ὃ XLIX. Abbatiali dignitate se abdicat Cassiodorus, 


et quid postea egerit. Neque minoribus, ut reor, hu- G 


milem se tum probavit indiciis vir sanctissimus, cum 
:tate provecliori jam pene attritus, dignitatem suam 
abbatialem Chalcedonio et Geruntio commisit, quo- 
rum alter eremitas, qui in montem Castelli secesse- 
rant, alter ccnobitas regeret. Pastorali cura exone- 
ratus senex, jugi celestium rerum contemplatione 
animum liberius suaviusque reficiebat; a terrenis 
namque omnibus secretus ac liber divinis el :xternis 
lotum 56 dedit; celoque jam maturus emeritus 
Christi miles futurz beatitudinis in quietissimze con- 
templationis otio gaudia przegustabat. Sed antequam 
ad optata praemia convolaret, summ:e tandem, quam 
unice coluerat ultima in fratres suos charitatis in- 
dicia patefecit; dum eos a quibus brevi abscessurum 
se pravidebat, supremis duxit adhortationibus com- 
monefaciendos. Ac primum quidem ad abbates sibi 
subrogatos plenissimum tenerrimi amoris sermonem 
habuit : illos obtestatus, ea prudentie laude, eo 


ΠῚ studio creditas sibi oves pascant, ut βίθγηβ D 


eatitudinis pr:emia valeant tandem adipisci. Ultima 
h:ec effata ab ipsius ore, si placet, excipiamus ( Lib. 
Div. Lit. cap. 52): Vos autem sanctissimos viros 
abbates Chalcedonium ei Geruniium. deprecor, ut. sic 
cuncta disponatis, quatenus gregem vobis creditum, 
prestante Domino, ad beatitudinis dona perducere de- 
beatis. Postmodum rogat: Peregrinum ante. omnia 
suscipiant, eleemosynam dent, nudum vestiant, esu- 
rienti unen frangant : quoniam iile vere dicendus est 
consolator, qui miseros consolatur. Tum monet, ne 
monasterii villici adjeclarum pensionum pondere gra- 
ventur, sed bonis moribus. erudiantur : illis ordo con- 
versattouis purissimus imponatur, (requenter ad mo- 
nasteria. süncia. conveniant, ut erubescant corum se 
dici, €t non de eorum institulione cognosci. Tantum 
eral in religioso viro charitatis studium! Tanta de 
salute aliorum sollicitudo ' 

- Postrema Cassiodori ad. fratres suos verba, A: 


tres, qua illos ad pacem et concordiam, ad Scri- 
ptur:e sancte meditationem, ad regule observatio- 
nem, eimollituris vel ferrea pectora vocibus adhor- 
tatur. Denique petit ut nihil sibi in vicem beneficio- 
rum quibus cumulavit eos, dum possessiones, praedia, 
bona omnia, suos labores, seque ipsum totum con- 
secravit, rependant : sed pro me, inquit (Lib. Div. 
Litt., cap. 95), tantum Domino supplicare dignemini. 
Atque sub finem libri de Orthographia : Valete, fra- 
tres, alque in orationibus vestris mei memores esse 
dignemini, quatenus sicut vos αὖ imperitorum numero 
tequestratos esse volui : ita nos virtus divina non pautia- 
lur cum nequissimis panali societate conjungt. 

8 Ll. Cassiodorus anno 962 edit Paschalis Computi 
Rationem. Opinantur nonnulli, in quibus Baronius et 
Bucelinus, Cassiodorum post absolutum de Ortho- 
graphia tractatum, alium scripsisse ad indictionem, 
epaclas, el ea omnia qu:e paschalis computi ratio- 
nem spectant, facilius indicanda perutilem. Et qui- 
dein mihi verisimile videlur eum id operis ad mona- 
chorum suorum informationem pro anno 562 edi- 
disse. Hoc Computum inter opera Cassiodori 
reponunt editiones Parisienses et Genevenses; et 
certe cui alteri tribui possit non videmus, cum ante 
hunc annum Dionysius Exiguus, cui uni ascribendum 
videbatur, e vivis jam dudum excessisset. 

8 LII. Quo etatis sum et Christi anno mortuus ait 
Cassiodorus. Ultinium hoc suum opusculum Cassiodo- 
rus anno zlatis 94 aut 95 publici juris fecit : quot 
vero annos superstes vixerit non constat. Varias 
variorum auctorum de illios morte sententias in 
prima parte retulimus $ 7 et 8; eas hic vitandi fasti- 
dii, et prolixitatis causa non repetimus. Quasdam 
addere modo sufficiat quas ibi omisimus : nimirum 
anno :etatis fere centesimo mortem cum vita com- 
mutasse scribit Baronius (Ad an. Chr. 562): imo 
non ante centesimum annum vitam clausit, si Baconi 
fldes (Histor. vit& et mortis, p. 554). Nec male for- 
san putaverit aliquis doctissimum cancellarium allu- 
sisse ad hxc Cassiodori verba, de seipso loquentis 
in conclusione psalmi centesimi : Pudet enim dicere 
peccatis obnoxium, centenarii numeri fecunditate pro- 
vectum, etc. 

Neque clarius patet quo Christi anno extremum 
clauserit diem Senator. Augustinus Florentinus, 
Sixtus Senensis, Barrius, aut cardinalis Sirletus, 
Trithemius, Joannes Ferrerius, Gesnerus, Possevi- 
nus, Caferrius, Bucelinus, Stengelius, Angelus a 
Nuce, et plures alii, eum obiisse sentiunt anno 575. 
Baronius vero et nonnulli quidain nihil ea de re certi 
pronuntiant ; aflirmant tantum eum adhuc anno 562 
vixisse. Neque nos quoque credimus aut mensem, 
aut annum mortis illius definiri posse. 

δ 1111. Cassiodorum sancto fine quievisse. Quin vero 
sancto fine quieverit Magnus Aurelius Cassiodorus 
Senator, ut ore Daronii, Ugelli, et Bucelini loquar, 
nemo, ut puto, diflitebitur; cum id, vel tacentibus 
nobis, clamet tum in vitam monasticam, tum in se- 
dem Romanam, tum in Écclesiam universam amor 
et veneratio : ad quarum utilitatem consiliis in om- 
nibus, et factis tanquam ad dignissimum catholico 
viro scopum semper collimabat : clamet in sacros 
codices, velut in totidem sancti flaminis internuntios 
observantia singularis ; clamet sana fides, que cun- 
ctis ejus in operibus candore lucet integerrimo ; 
clamet spes firmissima, qua ut semper diflidebat sibi, 
sic in Deo semper con(idebat; clamet ferventissima 
in Deum et proximum charitas; clament denique 
misericordia in pauperes, profunda in verbis et scri- 
ptis humilitas; spontanexw ille afflietationes corpo- 
ris, in quibus omnem monachis triumphum esse ἔτ. 
quens asserebat (Comment. ín psal. cu v. 17). 
Tandem si Petro de Natalibus credimus (Cul. 980 
edit. 1519), Sepultus in miraculis vivit. Quod si tamen 
huic scriptori fidem dare quis recusat, ea quam Cas- 
s$iodorus in terris duxit vila, non levibus certe nos 
inducit argumentis, ut in coelis illum inter beatos 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


agere credamus ; adeoque Alcuinum rectissime illi, A dus, 27 Martii) , postea in menologio Benedictine 


dum ejus auctoritatem citat ( Lib. v contra Felic. 
Urgel.), Sancti appellationem tribuisse; et nomen 
ipsius jam pridem in Witfordi martyrologio (Bollan- 


25 Septemb.) non immerito scriptum fuisse con- 
teamur. 





DE M. AURELII CASSIODORI 


VITA MONASTICA 
DISSERTATIO. 


Nemini profecto displicere debet genuinus ille pie- 
talis ardor, epinsita monachorum animis in ordinem 
suum pia propensio, qua provehendis iliius utilitati- 
bus et glorie certatim incumbunt : si tunc tamen 
non immodice ferveant studia partium, si facessat 
ambitus, si exsulet cupiditas, el praecipue quz scri- 
bentium summa sit religio, si nullus veritati fucus 
accedat, Verum plerosque videas usque eo difficiles 
et morosos, ut nihil auctoribus qui sodalitio alicui, 
aut religioni nomen dedere concedendum velint , 
dum domestica proponunt; quamvis auctoritas suo 

ondere gravis, et ratio suis librata momentis, qux 
In causx Subsidium veniunt, secus eis suadeant. So- 
luin scriptoris nomen, aut operis titulis eis nauseam 

arit, et eo terrentur, velut offendiculo veritatis. 
OU ne Benedictinum me in Benedictina con- 
troversia versantem damnet nescio quis, sciat. velim 
dissertaüonis hujus scopum non esse ut quid novum 
accenseam ordini meo, qui pene ad invidiam locuples 
et felix, nihil alienum aut supposititium, nihil furto 
abreptum , aut precario concessum ambit. Litandum 
esse veritati, non cupiditati conscientia docet. Secu- 
rus igitur et plagii suspicione liber thesim nobilissi- 
mam propono circa monachatum Magni Aurelii Cas- 
siodori Senatoris : num scilicet Benedictinam regu- 
lam, qu: tum florebat, sit amplexus ; vel aliud quod- 
dam, puta, Basilii, aut Equitii, aut alterius secutus sit 
institutum. Benedictinum fuisse constans fuit vete- 
rum assertio. Primus omnium dissensit ab aliis emi- 
nentissimus cardinalis Baronius, et qui post ipsum 
purpure forsan fulgore perstricti, veritatis lucem 
aspicere minus potuerunt. Non dubium quin aliqua 
utrinque militare sibi argumenta putent doctissimi 
pugiles. Nos hic nostra primum subjiciemus, deinde 
audiemus Darenium, et sinceritati non minus quam 
veritati, ut decet religiosos v.ros, cautum volentes, 
non ea prxitermittemus qux ejus opinioni utcunque 
suffragari videbuntur. Libratis eum in modum, ac 
serio perpensis hinc inde rationum momentis, nihil 
hic a nobis de quxstione tam diflicili deflniendum 
esse putavimus, ut ipsi pronuntient cordati el :equio- 
res viri, an citra injuriam deseri possit Baronius, et 
citra invidiam Benedictinum dogma defendi; ac ei 
tandem , quam meliorem judicaverit, celeberrimi 
problematis parti adh:ereat lector eruditus. 


ARGUMENTUM PRIMUM. 


Ut argumentum hoc, quod liti dirimendze primum 
occurrit, volis succedat, quzdam sunt przmittenda, 
ex quibus velut a conglobatis, ut inquiunt, lector 
persuasum habeat quod intendimus. 

. Primo. Concedunt omnes, nec ipsi diflitentur hete- 
rodoxi, Cassiodorum auke s:eeularis curas et digni- 
tates pertesum monastícen professum esse, et cu- 
cullum induisse ex allatis in ejus Vita parte νι, ὃ 15. 

undo. Hane seculi fugam, οἱ monastic pre- 
fessionis encaenium contigisse anno 538 aut sequenti, 
ut in ejusdem vitz parte prima, $ 60, a nobis serio 
notatum. 

Tertio, Vixisse Cassiodorum ad annum 575, ut habet 
communis chronologia, quam sequuntur Honorius 
Augustodunensis, Augustinus Florentinus, et alii quos 
sub finem vitze auctoris citatos a nobis invenies. 

Quarto. Nec minus certum est B. Benedictum 
anno 529 Cassinum migrasse, et in illius montis ver- 


üce suam sedem fixisse, ét ibidem cdelo maturtinà 
obiisse apao 545, ex nobiliori epocha. 

Quinto. Ea fuit saneiissimi patriarchze vite fama, 
ea miraculorum gloria, is r genius et character, 
ea demum in cjus discipulis observantie regularis 
disciplina, ut sibi nomen apnd omnes celeberrimum 
fecerit; nec in Italia solum, cui toti multus inelaruifg 
sed in Sicilia, Galliis, Hispauiis czeterisque nobiliori- 
bus Europ: partibus, dum in terris degeret, miran- 
dum se przbuit aut Stupendum. 

Sexto. Regulam suam, ipse dum adhoc viveret 
legislator, Monuigaverat eamque Siculis per Placi- 
dun, per Maurum petentibus Gallis observandam 
tradiderat. 

Septimo. Notandus famosissimus ille locus epi- 
stole abbatis monasterii de Fundis ad Simplicinm 
Cassinatem (Chron. Cassin. pag. 555), qui tertius a 
B. Benedicto ecnobium rexi: ejusque discipulus fuit t 
unde colligunt omnes qui soli student veritati quod 
circa annum quiogentesimum et adc mnm Regula 
sancti Benedicti non solum omnibus ltali:e provinciis 
innotuerat, sed etiam singulis earum monasteriis 
imperabat: Hino (actum est, inquit abbas Fundanus, 
ut jam omnia monasteria Campanie, Valerie, Tuscia, 
Ligurim, et aliarum provinciarum. IHtolim, certam et 
rectam regulam vivendi quam sanctissimus et. Deo ac- 
ceptissimus Benedictus magister tuus instituit, servaré 
decreverint, ut juxta illam viventes, nec ad dexteram, 
ec ad sinistram declinare praesumant. Hujus auctori 
talem epistole nemo jure vocaverit in dubium, quam 

rubavit doctissimus Lucas Holstenius bibliotheese 

alicanz praefectus, visia prius et serio discussis ve- 
tustissimis Mus:ei Cassinensis membranis (Chron. 
Cassin. pag. 556), in quibus exstat illud venerandum 
antiquitalis monimentum: quam etiam commendant, 
el acerrime propugnant Hugo Menardus, Hx»ftenus 
in suis Disquisitionibus monasticis, Angelus a Nucé 
ia suo Monast. Cassinensi, et quidam alii; 

Octavo. Juverit etiam advertisse, riusquam re- 
gula hzc Benedictina publici juris fieret, singulos 
abbates peculiares ad libitum suis monasteriis le. 
fixisse, ut. monet Cassianus lustit. 2, cap. 9: Tot 
propemodum typos εἰ regulas vidimus usurpatas quot 
etiam monasteria cellasque conspezimus. Cui consentit 
citatus abbas de Fundis: experientia compertum est 


D multorum rectorum mores varias vivendi formas in mo- 


nasteriis peperisse. 

Vice coronidis atteximus Vivariense coenobium ἃ 
Cassiodoro constructum fuisse prope Seylacium in 
Calabria, et regno Neapolitano, in quo suum etiam 
Cassinense monasterium erexerat D. enedictus ; cu- 
jus vita prope d.vina omnibus Italis notissima Sena - 
torem nostrum sive apud Gothos fulgentem, sive 
apud Vivarienses absconditum, latere non potuit. 

Ex his omnibus sincere premissis, et firmiter 
stante Fundani abbatis sententia, colligere liquet 
notissimum fuisse Cassiodoro S. Benedictum, audi- 
visse vitam ejus sanclissimam et miracula, nec non 
οἱ discipulorum pietatem atque sanctimoniam ; ma« 
xime cum triginta et amplius annis celeberrimi legis- 
latoris :etateni excesserit; non ignorasse quo ambitu, . 


, quo mentis ardore, et quibus studiis Regula illius 


passim efllagitata ad alias nationes transvolarit; nec 
fleri potuisse quin ea jam a tot monasteriis accepta 
iu Senatoris manus devenerit, eamque leger:t, Quam 





415 


PROLEGOMENA. 


" 


488 


igitur aliam vivendi regulam sibi, et suis monacbis A Bened. cam prxíat. Cassiodori in Psalmos, et cum 


delegisset vir quidem Christiane .probus, sed hacte- 
nus claustri neophytus, et qui prima jaciebat mona- 
Slice perfectionis fundamenta, nisi Benedictinam, 
quam ceteris omnibus excellentiorem et prastantio- 
rem esse tota fatebatur Italia, quamque omnes in 
monastica disciplina exercitatiores ultro amplexa- 
bantur? Num ergo aliis omnibus ad S. Benedicti Re- 
gulam currentibus, inquit ejus synchronus abbas 
Fundanus, ipsis etiam abbatibus in novam hanc Ec- 
clesiz regularis matricem velut iterato introeuntibus 
οἱ renascentibus, Cassiodorus solus h:sisset in vete- 
rum coenobiorum ruderibus, ex disjectis et undequa- 
que dispersis aliorum maceriis novam sibi molem 
exeitaturus ? Num aliis omnibus peculiares suas leges 
deserentibus, et Benedictinas amplectentibus , dere- 
lictam ab aliis viam aggressus fujsset vir prudentissi- 
mus : aut novam sibi paravissel vir modestissimus ἢ 
Equidem non dubitaverim quin succensus ille can- 
didee pietatis studio, monastic:e perfectionis aman- 
tissimus, et fratrum profectui imprimis deditus , eara 
sibi οἱ ceenobitis suis proposuerit proficiendi metho- 
dum et normam, qu» caleris jam pr»valebat; nec 
quispiam nisi plane divinans asserere queat, quod 
exauctoratis omnium Italie monasteriorum peculia- 
ribus legibus in gratiam Benedictinz, sola eam re - 
spuant domus Vivariensis, nulli adhuc reguke ad- 
icta. 

Verum urgeamus acrius, si placet, majoremque, 
si fas est, huic argumento lucem afferamus. Cassio- 
doro monasticen professuro necessarium fuit tum 
abbatem, tum monachos eligere, sub quibus prima 
saltem tirocinia poneret vitze claustralis. Nec enim 
homo hujus disciplinz imperitus a magisterio studiuin 
aggrederetur humilitatis et obedienti:se; superiorem 
ageret nondum novitius, et aliis verbo prxluceret 
nondum prima artis elementa doctus; nec minus a 
prudentia Senatoris quam ἃ monachorum moribus 
fuisset alienum, e solis s:ecularibus novam statim 
institui congregationem, non permixtis saltem duo- 
bus aut tribus senioribus mystis, quorum exemplo et 
usu recens ille Vivariensium cetus erudiretur. Quem 
igitur abbatem, quos monachos accerseret, nisi Be- 
nediclinos statim obvios, probatos, et ab exteris 
etiam undequaque quzsitos? Stat igitur, Baronii pace 
dixerim, Cassiodorum, sicut czeteros Italie coenobiar- 
Chas, Benedicto nomen dedisse; nec aliam Vivarien- 
ses monachos regulam amplexos quam  Benedi- 
ctinam. 


ARGUMENTUM Il. 


Desumitur illud ex eadem Reguke Benedictinz 
praxi, seu pari vivendi forma Vivariensibus ac mona- 
chis Benedictinis familiari, ex qua non obscure col- 
ligere licet eos diversis legibus non vixisse. Quod ut 
demonstretur, illud imprimis occurrit, quod Regul 
primo cap. S. Benedictus duo tantum probans mo- 
nachorum genera, cceenobitarum et anachoretarum , 

imum instituendo pra;eipit, alterum exercitatis, et 
jam emerit militi: veteranis consulit. At Magistri 
vestigiis sedulus inhzrens Cassiodorus, secretiores 
cellas in ambitu montis Castelli, qui muro mona- 
sterii cingebatur, distinxit; ut quibus impulsus Dei et 
consensus abbatis faveret, liceret bene instructis 
fraterna ex acie ad singularem pugnam eremi de- 
scendere. Pramissis enim in capp. 29 et 22 libri 
Divin. Litt. iis qu:e fortissimum coenobitarum dispo- 
nunt genus, sie pro eremitis edicit : Habetis montis 
Castelli secreta. suavia, ubi velut anachorit?, pra- 
stante Domino, feliciter esse possitis, etc. Quapropter 
aptum erit vobis eligere exercitatis jamque probatissi- 
mis, illud habitaculum, si prius in corde vestro prepa- 
raíus fuerit ascensus: quod sensu verboque tenus 
Denedictinum est effatum. 

2. Quoad horas prandii et coena», quoad regula- 
ria, et alia severiora ab Ecclesia indicta jejunia, con- 
gentit pariter cum Apnd nostro Senator, ut per- 
spicuum est ex collatione cap. 99 et 41. Regul 


C 


D 


jis quce diximus in ejus vitx:e part. π, ἃ 56. 

Par apud utrumque cura infirmorum, et de 
balneis in eorum subsidium construendis, pene ver- 
bis cohsxrent : Balneorum wsus, inquit. Benedictus 
cap. 96 Reg., infirmis, quoties expedit, offeratur. 
Balnea quoque, inquit alter cap. 29 lib. de Div. Litt., 
congruenter (στὶς preparata corporibus jussimus edi- 

cari; nec minor utriusque providentia, quin potius 
idem statutum D. Benedicti cap. 56 Reg. et Cassio- 
dori cap. 21 citati libri, ne a servitoribus negligan- 
tur :egrotantes. 

4. LJem apud eos hospilalitatis eultus. 

9. Mirabilem bibliothecam instruxerat Cassiodo- 
rus, ut monachi juxta D. Benedicti preceptum 
rar ibn omnes singulos codices de biblietheca (Reg. 
S. Bened. cap. 60; Cass. lib. Div. Litt., cap. 28 et 32; 
net: S. Bened. cap. 48; Cass. lib. Div. Litt., cap. 8). 

. Et quod mireris monitum patris de caudela ju- 
giter ardente, sic integrum voluit filius obediens, ut 
perpetuz lampadis usum Vivariensibus adinvenerit 
ex τ 90 libri Diviu. litterarum (Rey. cap. ed 

7. Nec silait Baronius ad annum 562 Cassiodorum 
sic suis cavisse ab omni secularium conturbernio, 
ut quidquid ad vitx el pietatis commoda auxilio 
foret, ipso contineretur monastcrio, et salva reli- 
gione silentii, et otio" contemplationis, cunctorum 
necessitatibus fratrum fleret satis. Quod exquisite 
Y deg digestum Benedictinze debet Regul» cap. 
66, qu:e jubet monasterium sic coustruatur ut omnta 
Jecessaria, id est aqua, molendinum, hortus, pistri- 
num, vel artes diversa intra monasterium exerceantur, 
uí non sit necessitas monachis vagandi foras, quid 
omnino non expedil animabus eorum. Nec prztereu::- 
dum ita religiose Cassiodorum huic mandato legisla- 
toris obtemperasse, ut libros qui de medicina et re 
domestica, et alendarum avium, maxime columba- 
Tüm cura disserunt propter inlirmos, quibus sol.s 
sunt usui, a suis voluerit esse legendos. 

Verum híc forsan oppones non aliis sub legibus 
uam iis quarum modo mentio facta est, ut pluri- 
mum cateros vixisse monachos, ut proinde ceria 
non sit ex allatis ratio concludendi pro Benedictino 
Cassiodori monachatu. Damus id quidem lubentissin e 
Cassiodorum nonnulla ex praefatis statutis D. Bene- 
dicto cum omnibus monachis communia servasse ; 
neque vero inde solummodo colligimug eum Benc- 
dictinis ascribi oportere : verum cum et communibus 
et propriis sancti legislatoris placitis Senatorem p 
ruisse ostenderimus, ipsum a tota Regula ne vel la- 
tum quidem unguem deflexisse inferendum merito 
censemus. Ádde quod ea qux» communia diximus 
eodem sensu iisdemque pene ac Benedictus verbis 
Sibi tribuerit Cassiodorus, ut amplius patebit ex 
argumento sequenti. 


ARGUMENTUM ill. 


Non solum ex iis quee Cassiodorus jam monachus 
egit nobis asserere lieet ipsum Benedicto vel viventi, 
vel proxime defuncto nomen dedisse; sed qu: ubi- 
que operum suorum ad Vivarienses passim scripsit, 
id certo demonstrant ; videtur enim succincta sparsim 
in Benedictinam Regulam comrmeentaria exarasse, 
quibus tacito legislatoris nomine ejus loquendi tro- 
fer usurpat. Pauca delibabimus ex multis, quibue 
eetori citra tzedium fiat satis. 

Primum occurrit officii, seu operis divini dispo 
sitio, diu noctuque peragendi, quam adamussim Be- 
nediclinam, seu ad sexdecim integra Regul: capita 
Senatorem concinnasse, probant ea quie seripsit in 

r:?fatione Commentarii sui in Psalmos, et aliis in 
ocis, ut etiam ostendimus in cjus vite parte u, $17. 

2. Horx canonice dicuntur opus divinum, ut a 
Benedicto Reg. cap. 45, sic a Gassiodoro lib. Divin. 
Litt. cap. 50, etc. 

9. Eadem apud utrumque nomenclatura ea pars 
officii quam nos matutinos dicimus, vigilie nocturne 
nominatur (Reg. cap. 45; Cassiod. in psal. Lxxvi) ; 


481. 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


488 


et ut ad eas tempestivus et facilis esset. accessus, A non enim difliteri possunt eruditi regalam hane Mpso 


tinniensium horologiorum, et jugis luminis usu in- 
geniose providit Cassiodorus : [ec ergo procurata 
sunt, inquil cap. 30 lib. Divin. Litl., ut milites Chri- 
sli ceriissimis siguis admoniti, ad opus exercendum 
divinum quasi tubis clangentibus evocentur. 

4. Convenit inter eruditos nullum in Occidente 
late Benedicto superiorem in serie horarum cano- 
nicarum completorüi meminisse, et illius usum et 
formam Occidentalibus monachis przscripsisse, cu- 
jus ritum sanctissimo Patri debet etiam Romana 

ecclesia, ut probe scribunt Bellarminus, Francoli- 
nus, Hugo Menardus, cardinalis Bona, et alii ab eo 
citati cap. 10 de Divina Psalmodia. Igitur haud du- 
bium quin Benedictinam Regulam secutus sit Sena- 
tor, dum in prologo sui in Psalmos Commentarii, et 
in psalmo cxviu, et niaxime in conclusione psal. xc, 
completorios post omnes aciu$ diei, noctis adventu 
jussit decantari. 

5. Similis utriusque in manuum laboribus mona- 


chis, ne otio torperent, prescribendis, similis in B 


distribuendis unicuique secundum vires suas operi- 
bus cura et sollicitudo. Similibus ambo verbis ini- 
micam animarum otiositatem et desidiam a claustris 
rocul amandare contendunt (Reg. cap. 48; Cass. 
ib. Div. Litt. cap. 50. Reg. cap. 48; Cass. lib. Div. 
Litt. cap. 52). 

6. Uterque pari veneratione Cassiani scripta co- 
luit, suisque legenda proposuit. Sedeant omnes, inquit 
Benedictus Reg. cap. 42, et legat unus. collationes 
Patrum, scriptas scilicet a Cassiano. Cassianum pres- 
byterum, ait Cassiodorus lib. Div. Litt., cap. 29, 
sedulo legite, ei libenter audite : id est forean audite, 
dum sedentibus aliis, ut procipit Benedictus, Cas- 
giani collationes unus coram legeret. 

7. Cassiodorus Vivarienses obedientia prz czeteris 
virtutibus exerceri jussit, cujus ut religiosior esset 
observantia, eam ipsis pene verbis commendavit, 
quibus S. Benedictus ea, veluti tessera quadam, disci- 
yg insi τὰ voluit (Reg. cap. 5; Cass. lib. Div. 

ilt. cap. 92). 

8. Nec minus persuadent Benedictinum Vivarien- 
sium institutum tot peculiares Benedicto loquendi 
formule, quibus sic studuit Cassiodorus ad suos 
scribens, ut pene in verba Magistri jurasse videatur : 
exemplo sit quod variis in locis lib. Divin. Litt. tra- 
tres 8uos vocet milites Christi, usu Reguls familiari 
(Cass. lib. Div. Litt., cap. 50). Item, fitque illa scala 
Jacob, etc.; sed gradus iste humilitatis da pre[(at. 
psal. cxix), elc. Unde scalam illam Jacob pro parte 
aliqua (Lib. Div. Litt., cap. 52), eic., magne remu- 
. Rerationis est praemium sine aliquo murmure praceptis 
salutaribus obedire (In psul. Lxx, v. 15). ltem : Que 
vilius comparari possunt (In psal. cxxxvi, v. 11); 
Item, ἰδέα cogitationes, dum sunt parvule percutiuntur 
in petram (Prolog. Rej. cap. 7, d 95). Ex quibus et 
aliis passim obviis facilis est conjectura nullatenus 
Benedicti Regulam sic Cassiodoro ad manum fuisse, 
nisi ex illius usu et diutina lectione quam in cougre- 
gatione szpius iterandam pracipit illa cap. 66. 

Idem nec inepte quidem probari potest ex hac Se- 
natoris sententia, sic ad suos scribentis cap. 52 lib. 
Div. Litt., Tam regulas Patrum quam proprii prece- 
ptoris jussa servate. Per regulas quippe Patrum Be- 
nedictinam intelligi opinantur nec pauci, nec ignobi- 
les viri, ratí SS. legislatorem Benedictum modestix 
causa suum nomen genuino fetui suppressisse, et 
Patrum nomine, quorum placitis multus adh:esit, 
posteritati nuncupasse. Vide Hugonem Menardum 
lib. de Orig. ordinis sancti Benedicti, Hzftenuim | in 
Disquisit. monast., et plures alios ideo ita senlientes; 
quia, ut recte notat S. Benedictus abbas Anianx 
in przefatione Concordix€ regularum, certum est B. 
Benedictum suam a ceteris regulam. assumpsisse. Et 
ut in vita S. Martini de Vertano legitur : Quam regu- 
lam, S. Benedicti, priorum Patrum decretis institulam 
a transalpinis regionibus ferunt ab ipso delatam. 
Superflui esset laboris plura in hauc rem congerere; 


c divini dispositione constat 


etiam vivente legislatore sic inscriptam, et a cogeta- 
neis auctoribus eo sub titulo laudatain; eam enira 
Gregorius inter magnos B. Benedicti discipulos 
maximus simpliciter et absolute vocat Regulam eno- 
nachorum in lib. i1 Dialogorum. Sic etiam in anti- 
quissimis chartis, pontificum decretis, diplomatibus 
regum, et conciliis citatur (a), ubi Lex Monachorem, 
Regula sancta, Regula Patrum, Norma Patrum, nihil 
aliud sunt, nisi ipsa Regula Benedicti, quam ex me- 
lioribus et exquisitis Patrum sententiis confectas 
advertens Cassiodorus, non male Regwas Patrum 
more ceterorum appellavit. 

Quod si pertinacius quidam reluctentur, et malint 
Senatorem ad omnes indiscriminatim et universim 
regulas antiquorum Patrum memoratis verbis inten- 
disse, quem obsidem dabunt sue fiJei, ut isth:ec citra 
tanti viri injuriam posse asseri quis tuto credat ? 
Nutaret certe, ne dicam peaitus obrueretur Cassiodori 
prudentia sub tanta pr::ceptorum mole, si constaret 
virum discretione prz:cipuum tot importabilia onera 
suorum humeris alligasse, puta regulas Antonii, Pa- 
comii, Macharii, Oresii, Basilii, Cassiani, et id genus 
plurium; quas quidem monachis indigitare utilissi- 
mum est, ad eas cogere nocivum ; secus autem de 
Regula, quam ipse specialiter profiteris, a cujus im- 
periis totus pendeat monachus necesse est. 

Sed ut longius facessant, et funditus ruant adver- 
$ariorum responsa, vel unum adhuc urgere liceat, 
quo citra scrupulum quilibet facile credat Cassiodo- 
rum per Regulas Patrum nullum alium Regularum 
codicem insinuasse, quam Benedictinum. Certum est 
quam toties suis commendavit observantiz: regularis 
perfectionem eam esse, cujus usum vigere voluit in 
suo monasterio Vivariensi ; certis enim legibus, certis 
usibus non vagis, non temere, aut perfunctorie con- 
ceptis stare debet familia regularis. Sed ex ejusdem 
Senaloris scriptis, diclatis, et a nobis superius re- 
censitis, maximeque ex Mol redis totiusque officii 

ivariensis monasterii 
usus alios non fuisse quam quos prxscribit Regula 
S. Benedicti. Ad illas igitur observantias Benedictinze 
Regulze a se pridem propositas, ad illam, inquam, 
praxim cuique notam, in Italia universa receptam, 
suos hortatur Cassiodorus; quam ideo Regulas Pa- 
trum appellat, quod alio tunc temporis non vocare- 
tur nomine, scireique a legislatore compendiose in 
sua Regula redactum quidquid in immen3ia variaque 
veterum Patrum supellectili sparsum jacebat. 


ARGUMENTUM IV. 


Eruitur illud ex auctoritate scriptorum qui asse- 
runt Cassiodorum S. Benc.icti discipulum, et regu- 
lam ejus professum, quos antequam proferamus in 
medium, notandum haud sine admiratione altum 
apud veteres de viro in szeulo et in claustro vita et 
scriptis clarissimo silentium. Jurgantur pene poste- 
rioris ::vi auctores cuu Procopio, Jornande Raven- 
nate, et ipso etiam Isidoro Hispalensi, qui aut vix, 


D 2ut jejune nimis de Cassiodoro, et ejus vivendi .ra- 


Lione prolocuti sunt; quamvis ab ejus operibus non 
pauca mutuati fuerint. Verum vix ullus nobis videtur 
conquerendi locus, si de Benedictino Cassiodori mo- 
nachatu, quem unicum inquirimus, sit sermo; non 
desunt enim qui sententie nostre aperte suffra- 
gentur, et tandiu synchronum testem citabunus, 
quandiu integra stabit et invicta superius allata ab- 
batis Fundani auctoritas. Secuudus testis accedet 
Gabriel Vuarri lib. m de Situ et antiquitate Calabria, 
circa finem : Si tamen is, inquit Paulus /Emilius San- 
torius in. Historia monasterii Carbonensis, pag. 14, 
libri auctor (uerit, licet nomine ejus in lucem prodierit; 
nam multi, et [ortasse non insulse Guillelmi cardinalis 
Sirleti prestantis doctrina, el exacta studiorum disci- 


(a) In Chron. S. Wandregisili. Concil. Rothomag. 
sub Ansberto. Beda in Vita S. Wilíridi. In diplo. 
mate Tneodorici in gratiam S. Mauri monasteri. 


. tesübus, et veritatem e fecundo bi 





PROLEGOMENA. 


plina celebris ingenio ascribunt. Is, inquam, auctor, A 


quisquis tandem ille sit, qui antiquitates, seu res Ca- 
labrize et. Scylacii, ubi situm Vivariense cenobium 
apprime noverat, sic de Senatore loquitur: Fuit 
assiodorus in sccularibus disciplinis omnium suo 
scculo facile eruditissimus ; sed, seculi honoribus con- 
lemptis, divi Benedicti monachus (actus, divinarum 
Scripiurarum scientia atque etiam sanctitate effulsit. 
Non aliter doctissimus Spenceus lib. m suarum 
Digressionum, pag. 545, ubi de cancellariis erudite 
disserit. Similia profert Hieronymus Faber 1 parte 
Historiz urbis Ravennat., pag. 4570, in qua przter 
alia commemorat Cassiodorum glorie sxcularis 
fastidio nuntium mundo remisisse, et in schola S. 
dicti altius meruisse; exstructo suis sumptibus 
et magnificentius aucto Vivariensi monasterio. Non 
absimilia legimus apud Hieronymum Platum lib. Ἰ, 
cap. $2, de Bono Statu religionis. Et apud Sanderum 
in sua Bibliotheca ms. Belgica, vetas codex S. 
Amandi in Flandria, ab ipso Sandero lectus, ut ipse 
testatur, hzc habet in titulo : Magni Aurelii Cassio- 
dori Senatoris, et postea monachi Benedictini, liber de 
Ánima, et de ejus Divinarum Lüterarum institutione 
liber primus tantum, 


stribus ord, S. Benedi 
Ligno vitz, cap. 5; Antonius Yepezius abbas Valliso- 
letanus tom. I Chron.; Stengelius, Bucelinus in Meno- 
logio et in Annalib. Benedictinis, et alii quos citant. 


At forte suspecta fuerit Baronianis domesticorum 
scriptorum auctoritas : imo vero iis ut pote oculatis 


liothecarum 
nostrarum sinu eruentibus major adhibenda fldes 


et alii quamplu- 

Timt, eum hoc nomine Benedictinum fuisse signilica- 

Vérunt, vel quod nullus eorum :»vo prxter Benedicti 

discipulo monachi gloriaretur appellatione, vel 
di 


Ur ex Gregorio Magno lib. i Dialog. δὰ . AT et 18 
€t alibi. D. Lanfranco in Decretis pro ordine S. Be- 
nedicti, cap. 1, sect, 4. imprimis autem ex D. An- 
Selmo vs lib. de Simi itudinibus, qui inscribi- 

: De Contentione inter monachos Nutritos et Con- 
YÉTSOS, apud quos omnes, et alios non paucos, idem 
est Conversus, qui monachus Benedictinus. Stet igi- 


Yerit eminentiss, cardinali ius. 
Videamus, dcn: uade 


PaTRor. LXIX., 


B de Di 


itu p asueeorenem Quis igitur, 


400 
- ARGUMENTUM BARONII, 


Et alia. quadam contra. Bensdictinum Cassiodori τι. 
nachatum objicienda expenduntur, 


Certum est ex superioribus momentis nulla vete- 
rum auctoritate ex albo Benedictinorum expunctum 
ἃ Baronio Cassiodorum. Quibus ergo putas argu- 
mentis fretus doctissimus annalista ν tot a nobis 
hactenus allatis auctoritatibus, tot adductis rationi- 
bus contradixit? Nullo sane, 
aiunt, negativo. Illius vim, si 
tum non minuemus, sed eam 
augebimus in gratiam eminentissimi : cardinalis ; et ᾿ 


ibus opinioni $Ux utcunque 
ante omnia juvat eum ora 


PODES oquentem audire; sic igitur ille, ad ann, 


cum agens ipse de monachis a se collectis in Comment. 
ivinis 2, nec ullam quidem, 
cum in eo argumento versatur, S. Benedicti vel re- 


Sed ut argumentum negativum vim obtinet non« 
nunquam, si suis libretur momentis, placet rationi 
Baronii nihil luminis denegare, et investigare quid 
tandem illud sit, quo previo deflectere potuerit a 
via communi et aliorum Consensu. Si Cassiodorus, 
inquit, S. Benedicti Regulam vovisset, illius procul 
dubio meminisset in citatis Supra capp. 29 et 32, 
Illud benevole concedendum, si tunc nulla potuit 
Suppetere excusatio silentii; puta quod cum ea scri- 
beret, po usitatissima esset Vivariensibus illius Re. 
gulze observatio : ut proinde nulla fuerit ratio Sena. 
tori ad illius praxim adhortandi; sed illud unicum 
sibi superesse censuit, ut exem lo S. patriarchzm 
emendicalis ex aliorum Patrum ectione subsidiis, 
Suos instigaret ad perfectionis Erandellcs culmen. 
Non dubium eerte quin Benedictina egula legere- 
tur quam frequentissime, ut illa przscribit, in quo- 
tidianis monachorum Synaxibus, omnium manibus 
tereretur, et ab ipsis eiiam ordinis incunabulis, ut 
ferunt vetustissimze nostr» membran: , memoriter 
amabo, post hec Cassio- 
ΤῸ locus, aut quz» necessitas ad lectionem illius 
Regule monachos invitandi, cogendi, trahendi? Si- 
luit, inquam, Benedictum, qui praum et coram 
jugiter audiebatur in ccmnobio Vivar; 
solum cconobiticz pakestrze magistros et Patres in- 
digitavit, ne quid opis et adminiculi deesset iis quo- 
rum profectui nunquam non sedulus invigilabat. 
videtur ipsi Ba- 
ronio ejus argumentatio, δὲ in ipsum retorquenda, 
qui consentit Senatorem monachum fuisse, οἱ cc- 
Dobitas certe regule sese subdidisse, priusquam in 
Benedictinam omnes convenirent. [ta enim ille : Si 
Cassiodorus fuisset monachus S. Benedicti, ejus 
meminisset , aut. saltem Regulze quam promulgavit ; 
et quidem capp. illis 29 et 59. non meminit : 
igitur, etc. Sic retorquemus : Si Cassiodorus fuisset 
monachus, eo loci meminisset regule cui se addixo- 
Tat, et quam Vivarienses sequebantur. Sed non me- 

i itur non fuit monachus. Atqui ipsam mo. 


minit. lg 
16 














' 4*9 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


492 


* "nasticen profédstir ésto seribit Baronius. Igitur non A Icgislatorís sui legibus jam addictiseimis alios. no- 


w qaeiquaqué eertu fides argumenti negativi; et eam 
utrobique werieltari :equus censeat annalista. Non 
facilis quidem doctissimo cardinali bujus nodi solu- 
iio ; vel enlm respondebit, nihil curz et necessitatis 
fuisse Cassiodoro capitibus illis ullius regule memi- 
misse, et sic convenimus : vel ibi sat superque suis 
Ínsinuasse quam. ipse regulam sectaretur. At hoc si 
lta esset, disertis verbis exprimere debuisset Baro- 
gius, qu? illa Vivariensium norma; et ex ejus ob- 
$crvatione non abnutivo quidem argumento, sed po- 
sitivo conflcere Benedicinum non obtinuisse ut 
conimmunem et usualem, si dicere fas est, Cassiodo- 
fensis monasterii canonem. Non minus enim lusigset 
gyllogismo suo negativo, et dialeetico cavillo, quam 
qui probaturus sanctum Bonaventuram Benedicti- 
num non fuisse, hoc solum nobis objiceret enthy- 
Ínema : Nullà apud eum Regulx S. Benedicti men- 
tio, ubi tamen éommoda citatio videretur. lgitur 
Certum illam amplexum non esse. Sed rem aeu te- 
tigisset hoc meliori effato : Regula Francisci alia est 
a Regula Benedicti : primam servavit Bonaventura ; 
hon igitur alteram. Sic certe indicare debuit Baro- 
pius quam regulam Cassiodorus sequeretur, siquidem 
2 constet, quod de illa disseruerit citatis capitibus 
Z9 aut 32. Sed non potuit : unde recurrit primum 
allate responsionis membrum , nihil scilicet eo loci 
Senatoreimn movisse, ut de S. Benedicti Regula no- 
finatim ageret, quod iterum paucis demonstra- 
mus. 
lliud unum videtur intendisse Cassiodorus toto in 
libro de Divinis Litteris, ut ad studium sacre Sceri- 
pturz ecenobitas suos instrueret. Hinc ostendit qui- 
us potissimum libris legendis et addiscendis 1m- 
ensius incumberent. Deinde circa medium capitis 
provide monet, ut si quibus grave fuerit aut in- 
vium penitus stadium illud Scripture sacrz, hortis 
excolendis, sereudis arboribus, aut alendis piscibus 
gese dedant, non inutili quidem opera, sed fratribus, 
hospitibus et ipfirmis profutura. His porro monitis 
sbsolvitur caput 28. Toto vero capite 29 primum de 
eultatibus monasterii Vivariensis non parce disse- 
rit, et quie ad necessaria et commoda vit: multus 
contulerit, prudens recenset. Tum suos hortatur ut 
caducis et terrenis omnibus valere jussis, coelestia 
éerio meditentur. Eaque ut animo prosequantur ala- 
criori ducem indigitat Cassianum, quem pari enco- 
mio extulerat etiam S. Benedictus. Tertio legislato- 
fis ejusdem insistens vestigiis, ejus licet suppresso 
Domine, cellarum mentionem facit, quas exstrui jus- 
Serat iis quibus post exhaustos couobitice vitse 
labores sacrum jam eremi otium arrideret. Verum 
qoid iis in omnibus necesse habuit Cassiodorus com- 
Tendare sancti Benedicti Regulam, iis presertim 
monachis, quos, pace Daronii dixerim, saltem hic 
supponimus Benedictinos; quippe ne res ipsa qui- 
dem quam prosequebatur illud exigebat, aut ipse 
mouachorum fervor, quibus nihil tum erat antiquius 
uam Regule, omnium votis expetit», omnium lin- 


uis celebratz, "peres striclius inh:erere ? Quis D 


enim dixerit quod quoties superior aut abbas verba 
ficit ad suos de studiis, de labore, vel aliis regula- 
fibus exerciliis, toties regulam eis familiarem , usu- 
ue notissimam in memoriam cogatur revocare? 
easi vero tot. abbates sanctissimi, quos in D. Be- 
Yiedicli ordine meruisse certissime constat, inter 
Benedietinos censendi non sint, quia in aliqua ad 
js parenesí nullam" de Benedicto ejusque Regula 
lecere mentionem. Fateor equidem, si cenobium re- 
ularis observanti:e patiatur aliquid detrimenti, nul- 
um tunc aut impendentibus aut grassantibus n 
Inalis presentius fore remedium, quam ipsius Re- 
gui» memoriam, in cujus verba publico sacramento 
&it juratum, Sed rebus integris, et dum illibatus, ut 
in Senatoris nostri monasterio, perseverat disci- 
plin: vigor, supervacanea profecto est, ne dicam 
molesta, iterata fere singulis momentis ad reguke 
Observationem adhortatio. Certe cum Vivariensibus 


nastíce perfectionis duces preponerét Cassiodoru:, 
eorumque sensa depromeret; dum reeondites tam 
in sacris litteris quam in Patribus orthodoxis di- 
vins sapientie fontes reseraret, licet ihi eorum. re- 
gulam siluerit, jure tamen merito et illis, e& officio 
8.10 facere plusquam satis sibi videbatur. 

Iniquius objicitur a Baronio caput 52, nec enim pre- 
bat cur in eo plura quam in superiori eapite 29 de S. 
Benedicto ejusque institutis verba facere debuerit Cas- 
siodorus; et quz de priori capite 29 diximus, illus 
In posteriori silentium facile apud omnes excusarent. 
Neque tamen S. Benedicti Regulam ibi ἃ Senatore 
pratermissam statim concessero, cum nec levis sit, 
nec improbabilis superior conjectura, qua eumeü 
opinari liceat Cassiodorum sui preceptoris Bene- 
dicti non obscure meminisse, ve] primis illius capitis 
verbis, cum ait : Tam regulas Patrum, quam ges 

es- 


| ptoris proprii jussa servate. Non enim audi 


set ig qui grammatice magis quam rationi serviens 
regularum nomine non unam, sed pores intel- 
ligi contenderet; nam Baronius ipse, dum ' disputat 
de nica Regula, non semel eam regularum voeibus 
appellat. 

Áddimus denique quod unicum Baronians opi 
nionis fundamentam eam funditus evertat; illod 
enim quod unice nobis opponit, si verum est de Re- 
guia Benedictina Cassiodori in lib. de Div. Litt. 
Bilentium, clamat illam fuisse regulam coenobii Yi- 
variensis. Quod hac ratiocinatione demonstramus : 
Notiseima est Senatoris. sollicitudo tn eonquirendis 
et undique comparandis libris, quibus fere ad mira- 
culum crevit celeberrima "Vivarii bibliotheca : non 
minus perspicuum quot votis, quot modis sagageret, 
ut nihil suis deesset opis humans, quo assidga pie- 
rum codicum lectione Deo sublimius inh:ererent. 
Tertio supponimus ex przmissis ut indubitatum Re- 
gulam S. Benedicti suo merito, sua fama es celebri- 
tate Senatori commendatissimam fuisse. Qui igitur 
fleri posset ut vir suorum salulis cupidissimus, dum 
extera vestigat longius, ambit sollicitius, emit im- 
ps pietatis et perfectionis monasticze subsidia, 

anc unam Regulam neglexerit omnibus nureris 
absolutam, probatissimam singulis, vicinam tandem, 
ipsique notissimam ? Hanc siluit; esto, sed quam 
ivarii parietes altius personabant ! 


SECUNDA OBJECTIO. 
Hanc et eas qux sequuntur a viro doctissimo mul- 


tisque titulis a nobis colendo propositas objecliones 


subjicimus in gratiam cardinalis Baronii, ad quas 
forsan non advertit. Objicit igitur Cassiodorum S. 
Benedicti discipulum non fuisse, sed Cassiani, qued 
ejus scripta Vivariensibus suis sedulo comunenda- 
verit. 

Respondemus : 1" Aptam omnino non videri hanc 
consecutionem : Probavit Senator, eb. commendavit 
suis monachis scripta Cassiani; igitur regulam ejus, 
si jum evulgavit, amplexi sunt. 

* Pari quis luderet. enthymemate : Non. mines 
hortatur idem Cassiodorus eosdem monachos inde- 
fesso labore vacent lectioni Patrum, puta Jlieronymi, 
Augustini, Basilii et ceterorum, el magis de illis 
quam de Cassiano perlegendis sic edixit : 3 
sedulo legite, constanter legite : igitur Vivarienges 


Thonachi regulas SS. Hieronymi,. Basilü, e&c., so- 


SN et speciali votorum nuncupalione professi 
sunt. 

9" Nonne parem de Cassiano legendo privatim οἱ 
eoram, ac in publicis conventus synaxibus 
fixit S. Benedletus? quis tamen jure dixerit Benedi- 
etinos sub Collatoris regula meruisse? 

4» Si quid diligentis in laudando Cassiano posuit 
Cassiodorus, indicium illud est mentis paria sentien- 
ti$ cum sapientissimo legislatore Benedicio, qui Cas- 
sianum impense coluit, eique legendo suos addixit, 
dum jubet capite 12. sux Regul, ut. Sedeant omnes 
in unum; et legat unus collationes Patrum; et capite 





PROLBGOMENA. 


P4 


175: Nec nen et. collationes. Pairum. Quem sequitur À cap. 29) : Nam ti vos in monasterté VivaHensi, sicut 


abbas noster, dum monet libro de Divinis Litteris 
eapite 49 : Cassianum presbyterum, qui conscripeit de 
instientione fidelium monachorum, sedulo legite, et 
lienter audite. 

Tandem respondemus scopum Senatoris eo loei 
spon esse scripta Cassiani proponere, ut propriam 
aliquam xwivendi normam ; sed quedam menda do- 
etrin:e illius discipulis suis detegere, ne offenderent 
jneauU, presertim in inateria de auxiliis et gratia 
Pei, collatione 15, quam sanctus Prosper et alii m- 
vietissimum victrieis gratixe defensorem Augustinum 
secuti, reprehensione dignam judicaverunt. Sic enim 
ait Cassiodorus (Lib. Div. Litt., cap. 29) : Cassianum, 
qui conscripsit de institutione fidelium monachorum, 
sedulo legite, et libenter audite; qui tamen de libero 
arbitrio a beato Prospero jure culpatus est. Unde mo- 
temus, ut talibus rebus excedentem sub cautela legere 
debeatis, eic. Nec hic tantum se censorem exhibuit ; 
sed quoties sese dedit occasio, aliorum etiam aucto- 
rum n:?vos aut scopulos toto de Divinis Litteris libro 
Buis tanta diligentia studuit indicare, ut si non uni- 
eus, saltem przecipuus bujus libri scopus esse videa- 
tur. Sed quid, amabo vos, in Regula S. Benedicti 
male sanum, aut minus orthodoxum, quod animad- 
versione' Senatoris indigeret, ut tanquam rea citari, 
et coram eo judice sisti debuisset? Quid in opere 
quod toties prima sedes probavit, quod tot ponti- 

es, tot sancti, et Ecclesia universa, summis extu- 
lere laudibus, inveniri posset, cui censorix severita- 
tis nota inureretur a Cassiodoro ?* Contra vero, cum 
nihil in eo codice contineatur nisi laudabile, nisi 
sanctissimum, nisi divinum ; quid mirum si ubi Cassia- 
num arguebat Cassiodorus, deS. Benedicto tacuerit ? 

Urget tamen, et nihil remittit vir doctissimus; ait 
enim : Qui Benedictinus esse potuit Cassiodorus, cum 
duos abbates preter Benedictin:ze Regul;e Institutum 
monasterio suo przfecerit, imitatus videlicet Africa- 
hos, qui, sicut in Fulgentii Vita legitur, sua duobus 


credere dignum est, divina gratia itffragante, cono- 
biorum consuetudo competenter etüdiat, et aliquid 
sublimius defectos animos optare contingat, hnbetis 
montis Castelli secreta suavia, wt velut. anachoreta,, 
prestante Domino, feliciter esse possitis, elc. Accedit, 
quod duodecim Sublacensibus conobiis duodecitn 
abbates proposuerit quondam D. Benedictus, cum 
inter ea tamen minus interesset spatii quam inter 
Cassiodorana; quandoquidem illorum tria sil4 jn 
ejasdem montis cacumine unius fontis S. legislatoris 
precibus impetrati, c*terarumque reram comrmu- 
Bíone gaudebant. An igitur Vivariense institutum 
pugnet cum regula nostra viderit vir eruditissimus; 
maxime cum hactenus satis, ut arbitror, ostenderi- 
mus nihil esse cause cur per regulas Patrum Re. 
lam D. Benedicti Cassiodotum indicare voluisse dif- 
flteamur. At unicum forsan, inquies, Senatoris tem- 
poribus coenobium fuit, tum quia iisdem ibi cuncta 
Cingebantur muris, tum quia vocem hanc, monaste- - 
rium, suis ipse in scriptis usurpat. Esto, usurpel : at 
nonne hac etiam, monastería, utitut aliquando? De- 
inde quis novit an non plura illa Sublacensium cce- 
Bobia idem quoque caperet mürorum ambitus? 
Denique si latius monasterii nomen accipias, uni- 
cum; sí arctius, duplex fuisse apud Castellienses 
affirinabimus, contendemusque niliil obstare quomi- 
nus duobus abbatibus subdita duplex domus Benedi- 
clin pariter Regul:e totam sese mancipaverit. 


TERTIA OBJECTIDO. 


Objicit iterum : Profanis et hünlanioribus litteris 
ex Cassiodori imperio vacabant Vivarienses mona- 
chi, ut satis patet ex libro de Divinis Litteris, quod 
tamen in ipso Benedictini ordinis exordio non Tezi- 
mus usitatum ; et proinde aui regulx sux transiliisse 
leges, aut Benedictinum non fuisse Cassiodorum 


' fatearis necesse est. 


Αἱ quomodo primo Benedictinorum zvo ea stadia 


abbatibus aliquando ccnobia subdidere ? Unde Sena- (; non viguisse probabit vir doclissipus, cum illius 


torem, dum ad servandas Patrum. regulas adhortatur 
&uos (Lib. de Div. Litt., cap. 52), non de Benedicti 
quidem Regula, sed de mixta quadam alia, quam ex 
variis ipsorum ordinis monastici legislatorum regulis 
excerpserit, loqui censendum est. 

Negamus claustris Vivariensibus duos abbates prz- 
fuisse, donec Chalcedonium et Geruntium suoccesso- 
res sibi senior Cassiodorus subrogaverit. Nec sane 
iu tum fecerit alienum a Regula Benedictina video. 

t enim duos abbates, sic duo monasteria, unum 
cenobitarum, anachoretarum alterum, apud Viva- 
rienses fuisse Danus ane apertius Senator ipse 
dicit quam ut ab ullo in dubium adduci queat. Nam 
primo subjacentia Castelliensi monti cconobitarum 
claustra sic describit capite 29 de Divinis Litteris : 
Invitat siquidem vos locus Vivariensis monasterii, etc. 
Deinde vero, si quibus forte anachoretiez vite cu- 
pido mentem subierit, ejusmodi secessibus Castelli 
monlis secreta suavia assignasse se testatur. Hxc ita 
cun essent, et cum oenobits atque anachorete 
vivendi ratione minus conveniant, eorum curam non 
uni, sed duobus demandandam esse vir prudentissi- 
mus existimavit. Neque id quidem parum valet ad 
demonstrandum Benedietinum Cassiodori monacha- 
tum, cum, ut jam monuimus, de gemino illo mona- 
thorum genere, vel in ipso primo Regulz su: capite 
saneliesimus legislator verba faciat; nec idem infre- 
quens olim fuerit, aut etiamnum sit in quibusdam 
Bostrorum monasteriis. Unde colligas Cassiodorum 
haud Africanos longo intervallo a Vivariensibus 
teplis dissitos sectatum fuisse, sed finitimos Euro- 
px:0$; nec transmarima, sed domestica Benedictino- 
ram non in Italia modo, verum etiam in aliis regio- 
Dibus jam notissimorum exempla qu:esivisse. Quod 
vel ex ipso supra laudáto capite 20 discimus, ubi 
propogütis ad imitationem vicinis monachis (quos 
2lios fiaiese a Benedictinis nemo dixerit), eremitic:e 
Wit studio sic iucendit discipulos (Lib. Div. Litt., 


s:eculi annales ad nos usque minime pervenisse non 
ignoret? 

Deinde neutiquam concedendum, qui in ipso 
ordine prz ceteris crevit, et vi ninpd adolevit scien- 
tiarum humaniorum usum, ad illius etiam cunas pri- 
mordia sua non referre. Verumenimvero quis credi- 
derit, cam ad S. Benedictum e latebris Sublaceusibus 
vix emergentem conflueret nobilissima . Romanorum 
pubes, eum tot adolescentes et tot pueros quos in 
monasteria sua deinceps admittendos curavit, in 
$umma politiorum litterarum ignoratione versari 
voluisse? Nisi forte dixeris, quod tamen incredibile 
est, sapientissimum legislatorem suis saerse Scri- 
pturz studio sese totos darent tam accurate preece- 
pisse, ut vel ipsas horas, vel ipsum modum «quo 
sacr: lectioni vacarent prascripserit : iisdem tamen 
aditum ad eas preclusisse, dum hos a primis stodio- 
rum elementis avocasset. Existimaverim equidem de 
S. Benedicto, omnium justorum spiritu pleno, eam 
melius judicaturum, qui dixerit sanctissimum illum 
virum primis de litteris ea statuisse, que de iis ab 
antiquis Patribus decreta fuisse commemorat Cassio- 
dorus noster, dum ait (Lib. Diw. Liu., : : 
Sanctissimi Patres, quibus forte et ipsum S. i- 
ctum annumeratum voluit, decreverumt ne secuía- 
rium lilerarum studia. respuantur : ims non ezinde 
minimum ad sacras Scripturas intelligendas sensus 
noster instruitur, 

Respondemus 2v quod dum prioribws et decanis 
educandos pueros committeret S. Benedictas, hos 
vellet sub iis praeceptoribus non pietatis modo, sed 
etiam scientiarum tirocinia ponere, Nam, £este Me- 
nardo , cap. 75 Concord. Reg., lsidorus Hiepalensis 
in Regula sua (que quidem, ut ait idem auctor in 
praefatione 'Concordantie, non multam differt ἃ Be- 
nedictina) jubel virum. sanctum, sapientem, aique 
eate gravem, parvulos studiis. litterarum. informare, 
Αι, inquies, quis in primo Benedictinorum coetu tot 


495 i 


eximiis dotipus y fait 
Obvius statim adest celebris ille Gordianus litteris 
Grxcis apprime eruditus, qui vitam et acta martyrii 
S. Placidi testis oculatus exaravit tanta sermonis 
elegantia, ut ipsi Justiniano imperatori admirationi 
esset, quod nec ipse diffitetur Baronius. Ejus itidem 
collega fuit Faustus monachus a septimo :etatis 
anno S. Benedicti discipulus; is Vitam sancti Mauri 
arte politissima conscripsit, quam vehementer ap- 

robavit ac laudavit summus pontifex Bonifacius IV. 

x quo iterum, quod magis ad rem nostram pertinet, 
conolud ends est non aliunde singularem illam scien- 
tiam hausisse Faustum, quam ex uberrimis mona- 
steriorum fontibus quos vel ab ineunte pueritia te- 
neris adhuc labris delibaverat. 

Respondemus 49 quosdam ex hujusmodi pueris 
monachos in clerum a B. Benedicto primisque ordi- 
nis nostri abbatibus cooptatos fuisse, et ad sublimia 
diaconatus ac presbyteratus decora provectos, qui- 
bus idcirco deesse non debuit litteratura illa omnis 
quam dignitates tant:e jure suo postulant. At nullibi 
nisi in suis ccenobiis prima illius doctrinze elementa 
edoceri potuerunt. 

His omnibus responsis coronidis vice attexamus, 
si lubet, Bonifacii IV pontilicis maximi auctoritatem; 
pulchre enim omnino asseverat quidquid sanctissi- 
mus patriarcha Benedictus expressis verbis non pro- 
hibuit, illud officioso silentio permisisse. Sed si nulla 
. S. Benedicti lege sancitur litterarum studium, nulla 

uoque proscribitur; imo Regulz: Benedictinz decre- 
tis non ebscure congruere videtur. Cassiodorus itaque 
non modo non deflexit ἃ Benedictinis statutis, dum 
suas Vivarii aperuit scholas, sed et illum ad eorum 
se normam religiosius composuisse nori indubitanter 
aflirmaverim. 
OBJECTIO QUARTA. 

Objicit tandem verisimillimum esse iisdem legibus 
monachum vixisse Cassiodorum quihus Dionysium 
Exiguum, quem opinatur Benedictine Regule non 
paruisse. 

Facilis esset responsio, nee probatione forsan 
destituta, si diceretur hactenus esse controversum 
de monachatu Dionysii, quem non inflmz notz» scri- 
ptores nobis concedunt : qua stante sententia rueret 
objeetio. Verum quamvis non przvaleret opinio qua 
magnum Exiguum Benedictinis accenset, non ideo 
statim periret illa qux: Senatorem inter eos annume- 
rat, et objectioni fleret satis hoc modo. 


4. Consentiunt omnes Dionysium alibi monasticam - 


vitam professum esse quam Vivarii, nec ibi obiisse, 
sed Rom:e ; indeque abhatem Romanum dictum esse. 
Sod ut erat laudatissima fama viri in omnium scien- 
tiarum genere versatissimi, voluisse Senatorem, pro 
suorum studiis impigre sollicitum, ut ad se diverteret 
jure hospitii et necessitudinis, ac Vivariensi schol 
magister prxesset ad tempus. Hinc est quod eum 
collegam et consortem nominat, quem nimirum ca- 
thedrz studiorum et curarum socium asciverat : Qui 
mecum, inquit (Lib. Div. Litt., cap. 95), dialecticam 


legit; et post pauca : Pudet me de consorte dicere. D 


Non. insolens erat apud monachos illa pro litteris 
confeederatio, qua instructiores scientie viros vel 
ad se evocabant abbates, vel fortuito adventantes 
: rogabant subeisterent tantisper; ut illa doctrinx 
2 singularis et varie eruditionis fluenta in monasteria 
uberius derivarent. Quod si ad doctrine cumulum 
accederet virtus eximia, tunc non solum rccipieban- 
tur benevole, sed, ut monet S. Benedictus cap. 61 
Reg., ad emittenda stabilitatis vota invitabantur. His 
Benedietine Regul» consiliis eruditus Senator Dio- 
nysium ad se accersivit, curavitque fratrum studiis 
profieiendum; sed tale litterarum commercium , 
schole przfectura, et quasi peregrina doctrinz:« com- 
municatio in advenis hujusmodi, atque hospitibus 
magistris, qualis apud Vivarienses erat Dionysius, 
non eamdem regula? professionem exigunt. 

2. Respondetur planius (stante hypothesi de statu 
dubio monacbatus Dionysii Exigui) Alis illuin vixisse 


Dc nrc 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
48 Isidorus requirit instructus fait? A legibus quam Vivarienses, nihiiue Cassiodorum, in 


ejus laudes alias abunde profusum, in eo notasse quod 
communem monasterii ejus vitam saperet, quam 
synaxes ad oraudum, quibus religiosius intererat : 
obiscum, inquit (Lib. Div. Litt., cap. 25), orare 
consueverat. Imo dum ejus vivendi imodum et mores 
rosequitur Senator, plura recenset ab instituto 
Vivariensium prorsus abhorrebant; sic enim de Dio- 
nysio loquitur : Castus nimium cum alienas quotidie 
videret uxores; conviviis gratanter inlererat : parvo 
quidem cibo, sed lamen escis communibus utebatur ; non 
nabatur secularium conversationibus interesse,elc. 
À quibus omnibus quantum abfuerit tum Cassiodorus, 
tum Vivarienses certo certius produnt ejus ad mona- 
chos suos parzneses, et ea qux de illorum solitu- 
dine et secessu, silentio et abstinentiis in Cassiodori 
Vita fusius prosecuti sumus. 
Hinc iterum ruit secunda objectio superius diluta, 
asserens Cassiodorum instituta Cassiani vel vovisse, 
vel observasse. Nam si par fuit et idem observantie 


B regularis typus Exiguo et Senatori, non solum a 


Vivariensium usibus discrepavit uterque, quod de 
posteriore vix unus admiserit; sed neuter cum Cas- 
$iano consensit. Nihil enim apud Cassianum frequen- 
tius quam strictioris abstinenti: studium, silentii per- 
petua religio, intimi secessus, rarissimum cum viris 
secularibus colloquium, cum feminis nullum. Quod 
quantum fuerit ἃ Dionysii moribus alienum, cum Vi- 
variensium schol prxesset, evidentius patet ex su- 
perioribus verbis Cassiodori. ) 

Nullus inter objecta vel objicienda recensuerit nu- 
peri cujusdam scriptoris opinionem, ne dicam som- 
nium, asserentis Encomiastici Augustiniani pag. 164, 
Cassiodorum inter Eremitas sancti Augustini solita- 
rium delituisse. S. Aurelius, iuquit, sive Magnus 
Aurelius Cassiodorus urbis Romx Senator, etc. Ad 
singula pene δῦ: fabulx» verba cespitavit. 1* Putat 
illud Senatoris nomen honorarium esse, et quoddam 
ejus "Widg rr insigne, nescius proprium illius fuisse 
vocabulum. 2* Ipsum ad fasces consulares assumptum 
fuisse dicit anno 510, cum constet apud eruditos ex 
ipsis consulum fastis , ejus consulatum quatuor annis 
posteriorem fuisse. 9" Impingit gravius eum Heliodo- 
rum Cassiodoro socium asciscit Orientalis peregrina- 
tionis, et collegam przfecturxz Constantinopolitanz 
Ἢ octodecim annos; qui tamen Senator nusquam 

onstantinopoli egit. 4^ Vívariense coenobium muris 
Ravennatensibus conjungit, quod in Scylacensi Cala- 
brix tractu Geographia constituit. 5^ Cum Cassiodo- 
rum Eremitis suis ascribit, Possevinum, Sixtum Se- 
nensem, et, quod mireris, ipsum Trithemium testes 
citare non veretur, quasi illiussubscripserint opinioni, 
de qua altam apud duos priores silentium, et poste- 
rior Benedictinis Cassiodorum non semel nominat: 
attribuit. Plures viri alienis in messibus, vel meli 
in spatiis imaginariis, ut aiunt, abunde luxuriantis, 
errores prosequi per otium lectoris nobis licere non 
credidimus. 


CONCLUSIO. 


Expensis ad trulinam superioribus momentis, et 
diligenter examinatis Baronii aliorumque argumen- 
lis, jam sit lectori liberum definire in quam partem 
ipse propendeat, an Benedictinam, an Cesaris Baro- 
nii. Ieddat quse sunt Czesaris Czesari, 40 sunt Bene- 
dicti Benedicto, et qu:xe sunt Dei Deo. Venerabundus 
igitur et pronus amplexetur eminentissimam doctis- 
simi cardinalis purpuram; fateatur virum esse om- 
nium suffragiis dignissimum, et pro tot impensis 
laboribus ad Ecclesie decus et utilitatem immortali- 
latis laurea coronandum. Verum ex adverso non mi- 
noris obsequii vices veritati repensurus perpendat, 
an juste invideantur Cassiodoro natales Benedictini, 
quibus, ut vidimus, suffragantur Senatoris sub extre- 
mam D. Benedicti xtatem, et post ejus obitum vita 
et monachatus; ipsa Benedictin:e regule celebritas, 
et ad eam amplectendam omnium concursus, Cassio- 
doro non ignotus; exemplum omnium abbatum et 
ccnobiorum ]talis, eam ovo Cassiodori profiten- 








᾿ 497 


NS. 


PROLEGOMENA. 


495 


tium . par Vivariensium et Cassinensium vivendi ra- A ctina Cassiodori professione ad zttatem usque Baronii; 
tio; familiares apud Senatorem Benedicti Regule — tandem ad objecta qu: sincere fideliterque retulimus, 


textus, et haud absimiles apud utrumque scribendi 
* formule; consensus auctorum unanimis de Benedi- 


nec levis nec contemnenda responsio. 








AUCTORUM TESTIMONIA 
DE MAGNO AURELIO 


CASSIODORO SENATORE. 


Sanctus Beda sto Venerabilis dictus, lib. π in 
Ezram, cap. 7. — Cassiodorus quondam Senator, 
Fepente Ecclesie doctor, qui dum in Expositione 
. Psalmorum, quam egregiam fecit, diligenter intuitus 
est quid Ambrosius, quid Hilarius, quid Augustinus, 
quid Cyrillus, quid Joannes, quid czeteri fratres dixe- 
runt , edoctum se procul dubio a senioribus Judzeo- 
rum, id est confitentium et laudantium probavit. 

Paulus Warne[ridus Diaconus, lib. 1 de Gestis Lon- 
gobardorum, cap. 25. — Hujus, id est Justiniani, 
temporibus Cassiodorus apud urbem Romam tam 
seculari quam divina scientia claruit, qui inter cx- 
tera quae nobiliter scripsit, Psalmorum przcipue 
occulta potentissime reseravit. Hic primitus consul, 
deinde senator, ad postremum vero monachus ex- 
stitit. 

Hincmarus archiepiscopus Rhemensis, de diversa. et 
multiplici Anime Ratione, cap. 2. — Cassiodorus, vir 
acerrimi ingenii et insignis eruditionis, in libro quem 
de Anima conscripsit , magistros sanctze Ecclesi in 
hac re sicut et in aliis se sequi ostendit. Píura ite- 
yum. citat ex Commentariis Cassiodori in. Psalmos, 
cap. 95 et δῷ de Predestinatione. : 

Sigebertus Gemblacensis de Scriptoribus ecclesia- 
sticis. — Cassiodorus consul et senator, postea mo- 
Bachus et abbas, fecit tractatus super ]1mos, et 


bium construxit, et in &xculari divinaque litteratura 
clarus effulsit, Psalmos exposuit, libros Institutio- 
num et Chronica fecit, et Tripartitam Historiam 
ordinavit. 

Petrus de Natalibus, pag. 380 edit. 1549. — Cassio- 
dorus confessor ex senatore monachus, quondam 
Theodorici regis Italix: cancellarius, natione Apulus, 
floruit tempore Childeberti regis Francorum. Hic vite 
sanctitate admodum effulgens, divina et humana litte- 
ratura pollens, nonnulla perutilia Ecclesie Dei di- 
gessit. Scripsit nempe librum de Trinitate, de Anima, 
de Amicitia, familiarium epistolagim. De Orthogra- 

hia, super Psalterio 150 tractatus super ὯΙ, psalmos. 
ipsit eliam Historiam Tripartitam, et Justiniani ἡ 
primi temporibus humanitatis debitum solvit. Sepul- 
tus in miraculis vivit. 

Joannes Trithemius , libro u de Viris illustr. ord. 
S. Benedicti, cap. 5. — Cassiodorus Theodorici regis 
Italie quondam cancellarius, ac deinde urbis Ra- 
vennz senator, vir in secularibus Scripturis erudi- 
tissimus, philosophus et rhetor insignis, cum S. Pa- 
tris nostri famam et religionem audisset, divino 
amore iuspiratus seculum contemnens, in uno ccno- 
biorum ejus monachus effectus est, in quo omnipo- 
tenti Deo ex toto corde servire cupiens, ad studium 
sacrarum Scripturarum totum se contulit. In quibus 


totum operis corpus per tria membra, per psalmos C tum seribendo adeo profecit, ut suo tempore vix 


scilicet quinquagenos divisit. Seripsit duos libros 
Institutionum , qualiter divine et humane lectiones 
debeant intelligi, et librum de Etymologiis, et alium 
librum Sacerdotis de Schematibus collegit. Scripsit 
librum Titulorum, quem 'de divina Scriptura colle- 
ctum, voluit nuncupari Memoriale ; ut breviter percur- 
rant qui fastidiunt prolixa perlegere. Fecit Comple- 
Xiones in Epistolis apostolorum, et in Actibus apo- 
stolorum, et in Apocalypsi, qux sunt brevissima ex- 
plamatione decurse. Digessit etiam Catalogum con- 
sulum Romanorum. Epiphanium Seholasticum, qui 
tres Theodoreti, Socratis et Sozomeni historias de 
Greco in Latinum transtulit, in unam Tripartitam 
historiam redegit. Novissime anno scilicet zetatis suae 
95, precatu fratrum suorum scripsit de Orthographia, 
cujus regulas de duodecim nominatissimis gramma- 
Ucis collegit, de Anima librum unum. 

Robertss de Monte, inter opera Guiberti, pag. 748. — 

0, inquit, magis assentior Cassiodoro Senatori et 


haberet :qualem, in quo tanta utriusque litteraturz 
abundaret scientia. Testantur hoc multa preclara 
que scripsit opuscula: de quibus ego ad presens 
tantum reperi subjecta. In Psalterium totum opus . 
egregium 150 tractatus; de Ratione Anim: librum 
unum; Tripartitam Historiam nostram fecit libris 
duodecim ; in Cantica canticorum librum unum; de 
Institutione divinarum lectionum libros tres; Memo- 
riale divinarum Scripturarum librum unum; in Epi- 
stolas Pauli breves complexiones libros quatuor- 
decim ; in Actus apostolorum librum unum; in Ápo- 
calypsim librum unum; Catalogum Romanorum 
consulum librum unum; de Grammatica, de Dia- 
lectica, de Rhetorica, de Philosophia, de Mathema- 
tica, de Geometria, de Astronomia, de Musica; 
Epistolarum ad diversos libros viginti octo ; Etymo- 
logiaruni librum unum; de Tropis et Schematibus 
librum unum. Alia quoque multa edidit, quz ad no- 
tiam meam non venerunt. Hic post aliquot con- 


Inonacho viro undecunque doctissimo , qui antiqui- D versionis suz annos abbas electus est, et monasterio 


tate temporis, ne dicam multiplici rerum scientia, ut 
pote consul , et apocrisiarius Theodorici regis Gotho- 
Tum, Bedam przcedere non dubitandus est. 
onorius Augustodunensis de Scriptor. ecclesiast. — 
Cassiodorus ex senatoribus Ravennas praefectus, arte 
puisse hus, professione monachus, exposuit magni- 
Psalterium, et multa alia scripsit. 
Helinandus et Vincentius Bellovacensis lib. xxi 
peculi histor., quos citat et sequitur S. Antoninus in u 
parte Histor., tit. 14, c. 14. — Floruit Cassiodorus 
[ns senator, postea monachus, qui Theodorici regis 
alix fuit cancellarius, et ex parie ejus multas fecit 
9pistolas ad diversas personas de negotiis curiali- 
Us... [dem super Psalmos coramentatus 150 tracta- 
fecit. Librum quoque de Ratione Anim» elegan- 
lér composuit, et librum de Orthographia. 
Jordanus in. Chronico. — Cassiodorus consul fuit, 


qu postea Conversus et monachus effectus, cano- .- 


multo tempore utiliter prefuit. Cum esset annorum 
nonaginta trium, rogatu fratrum scripsit de Ortho- 

raphia elegantissimum librum, cujus regulas de duo- 

ecim nominatissimis collegit. Claruit autem circa 
annum Domini sexcentesimum. Plura vide apud 
eumdem lib. 1 de Viris illustr. ord. S. Benedicti, 
cap. 6, et lib. m, cap. 7, et lib. deScriptor. eccles., 
pag. 244. 

Trithemium sequuntur qui scriptorum ecceleeiasti- 
corum Catalogos edidere , et bibliothecarii fere 
omnes iisdem pene verbis, ut Joannes Ferrerius, 
Gesnerus, Sixtus Senensis, Bellarminus, Possevinus, 
Philip. Labb:eus, Vossius et alii. — ' 

Ex epistola Joan. Cochlei ad clariss. virum et Deo 
dignum martyrem Thomam Morum, data m idus No- 
vemb. anni 1528. — Inveni in bibliotheca D. Stephani 
Chronicon Cassiodori, libellum quidem parvulum, 
$ed Romana nobilitate insignem, eruditisque omni- 


N 


499 


quidem ae pietatis sum certissima in suis 
Psalterium Commentariis testimonia : probi- 
tatis autem et prudentis, justitimque ejus integrita- 
tem, ac omnimodum dignitatum fulgorem ex duo- 
decim libris Epistolarum ejus plane cognoscet quis- 
quis feliz eorum librorum possessor est..... Auctor 
iste inter omnes doctores ecciesiasticos dignitatum 
sscularium honore summa cum integritate, religio- 
neque et pietate prxefulsit. Quamvis enim reges ejus 
essent Ariani, ipse tamen fidelissime perpetuo tenore 
catholic; Ecclesix€ partes defendit, wt probant di- 
versi ejus in re theologica tractatus, et propria ejus 
verba, qua in prafectura ad ppm Joannem Il scri- 
psit tib. xi epist. 5. Et quod adhuc mirabilius est 
magisque pium ac religiosum, relicto tandem seculo 
eum omnibus honoribus dignitatibusque imperii, mo- 
nasticam vitam ita suscepit, ut monasterium Yiva- 
riense tion longe a Ravenna situm amplissimis censi- 
bus dohaverit, variis a:dificiis ornaverit, ac locuple- 
tissima instruxerit bibliotheca. ld quod latius cogno- 
scet, digniusque mirabitur qui introductorios ejus 
ad fratres Vivarienses legerit libros. 

Gabriel Barrius, vel potius eminent. cardinalis Sir- 
letus, Vaticana bibliothece prapositus, de Situ et an- 
tiquitate Calabrig lib. wi, circa inem. — In hac. urba 
Scylaceo, sive Sylacio fuit Cassiodorus vir et doctri- 
na et sanctitate perspicuus..... Fuitin secularibus 
disciplinis omnium suo seculo facile eruditissimus , 
Sed s»culi honoribus contemptis, D. Benedicti mo- 
nachus factus divinarum Scripturarum scientia atque 
etiam sanctitate effulsit. .... ripsit epistolarum li- 
bros, etc. Claruit temporibus Justini usque ad im- 
perii Justini junioris finem. Obiit annum agens 96, 
à Chrislo nato 575. Functus est autem Rom: magnis 
ac summis honoribus ac magistratibus; nam fuit 
senator, et quzstor, et consul, et magister oflicii, et 
prepositus officiorum Theodorici et Athalarici re- 
gum, et tolius Italie praefectus. 


Eminent. cardinalis Baronius, anno Christi 562. — (* anno 514 solus consulatum gessit, et 


Sed ratio temporis a nobis exigit ut doctissimum 
illum et »que sanctissimum virum, decus Romana 
nobilitatis, preefecturis innumeris diutius illustratum, 
conveniamus Aurelium Cassiodorum, non otiosum 
illum quidem licct feriatum, degentem in monasterio 
Pe exstruxit: ubi velut in portu residens post naues 
fagia regum Gothorum, quorum regna praefectura 
pratoriana curarat, Deo et litteris vacans, reliquum 
vite tempus ad obitum usque semper aliquem lerti- 
lissimi y ie partum edens, effetam licet annis, fe- 
cundam frugibus senectutem ducebat. Scribebat hoc 
anno paschalem computum, etc. Et infra. Sic igitur 
qui vegetiorem statem in optima regni gubernatione 
utiliter honorificeque consumpsit, nec in decrepita 
senectute labores ad res divinas conversos vel mini- 
; muni intermittens, in suo inonasterio tandem sancto 
fine quievit; ad monasterii curam duobus przfectis 
abbatibus viris sanctissimis, Chalcedonio scilicet at- 
qe Geruntio, quorum alter Vivariensibus coenobitis, 
s MER INA alter pra»easet, ibidem junctis anacho- 


ve oc 
i 


| M. AURELIUS CASSIODORUS. PROLEGOMENA. 
bus merito desiderabilem..... Habet auctor iste eru- À Gabriel Bucelinus in. suo Menol 


ed 
vii calend. Octob. — Magnus Aurelius Cassiodorus 
nobilissimo ortus genere, eruditione rerum gerunda- 
rum dexteritate supra fldem et omne preconiam erx- 
celiuit. Primum comitiva rerum privatarum, dein 
largitionum sacrarum insignitus est; insuper 
cturis Sicitize, utriusque Brutiorum atque Lucani po- 
Utus : patriciatuspostea sublime conscendens, palatin:z 
item quzsturee munere functus, crevitin magistrum of- 
ficiorum, mox przfecti pr:etorio grandi honore auctus, 
verticem denique dignitatum Urbis consulatum me- 
ruit. Yerum admirabilis patriarch:x nostri recens de- 
functi gloriosissima memoria, et recentissimis disci- 
ulorum exemplis solidissima nostrorum virtute et 
elicitate illectus, susdeque habenda censuit, dum- 
modo ad eam quoque dignitatem perveniret. Condiio 
proin sumptibus propriis Vivariensi sive Caetellensi 
cenobio , dum nostris in illud accitis familiarius ute- 
retur, solidioraque religionis bona penitus agnosce- 
ret, paulo post periturorum fastidio, saternorum 
desiderio cucullum et ipse indutus, et monachum 
professus, inter prima et precipua ordinis decora 
primxvo sanctissimi instituti flore ad miraculum 
effloruit. Et TUARIA in szculo majestate οἱ gloria, 
tanta in cenobio animi demissione exsplenduit. Eum 
Baronius doctissimum que ac sanctissimum, eic. 
Plura ibidem habet, et al. Benediciin. parte 1, 
ad an. Chr. 545, ubi preterea citat Antonium de 
Yepez, Petrum Opomerum, Possevinum Carolum Sten. 
gelium, etc. 

Eminent. cardinalis Bona in. libro de Divina Psaal- 
modia, in notitia auctorum et librorum. — Cassiodorus 
Senator, et regi Theodorico ab epistolis, postea mo- 
nachus, vir gravis et solide doctus, cujus sacra 
et profanz lucubrationes plenz sunt Jucunditatis οἱ 
grati. 

Bollandus in Actis sanctorum17 Martji. — Cassiodo- 
rus Senator Theodorico et Athalarico Ostrogothorum 
regibus in ltalia charissimus, et scriptis inclyüus, 
2 adhuc vi- 
vebat nonagenario major in suo prope Scylitasnam 
urbem in Calabria monasterio, quod exstruxerat, et 
referta optimis libris bibliotheca ditaverat: qui san- 
ctum diceret, et ecclesiastico cultu hac die pfopone- 
ret venerandum primus repertus Witfordus in &u9 
Martyrologio. 

Praeclara paucioribus licet verbis de Magni Aurelii 
Cassiodori tum sanctitate, tum doctrina habent Δ. 
cuinus lib. v, contra Felicem Urgelit. ; Áymoinus de 
Gestis Francorum cap. 9; Jonas Aurelianensis epist. 
lib. 1 de Cultu imagin.; Otho Frising. Chronic. lib. 
v, cap. 4; Ordericus Vitalis lib. 11 Eccles. Histor.; 
Augustinus Florentinus in Chron. Camald. lib. v, 
^ 5; Espenceus lib. uu suarum Digressiou. , pag. 
$45 ; Mauclerus de Monarchia Eccles. et szeul. part. 
Iv, lib. ix, cap. 2 et 5; Baconus iu Histor. vitze etl 
mortis, par. 94; Ugellus toin. IX, fol. 586; Rubeus 
in Histor. Raven. pag. 1310, et alii scriptores hiate- 
rici Italie et Ravenna. 





Py. up err D———— 





—— AQ — MÀ Ó—À —DP— - 


B. AURELII CASSIODORI 
J. VARIARUM — ; 


LIBRI DUODECIM. 







dien -- 





PRAEFATIO. 
1 Cum disertorum mibi gratiam, sut communibus A vise sunt immensum onus Apipongre, dum ad ipsam, 


fabulis, aut gratuitis beneficiis, nullis tamen veris 
meritis collegissem, dicta mea, qu» in honoribus 
sepe positus pro explicamda negotiorum qualitate 
profoderam, in unum corpus redigere suadebant : ut 
ventura posteritas, et laborum meorum molestias, 
qua$ pro qgeneralitatis commodo sustinebam, et 
sinceris [ed., sineerse] eonscientie inemptam * [sus., 
ineptam] dignosceret actionem. Dicebam dilectionem 
ipsorum mihi petius fore contrariam : ut quod mihi 
modo propter desideria supplicantium putabatur 
acceptum, poetea legentibus videretur insipidum. 
Addebam, debere illes Flacci ^ dicta recolere, qui 
monet «uid periculi vox precipitata possit incurrere. 

Respondendi celeritatem cunctos videtis exigere, 


bonoris graiia, maluerubí pene amnia pertinere, 
Quod enim spelium possis publico labori &ubriperg, 
quando in unum pectes confiit, quidquid utiliteg 
generalitatis exposcit ? ! 

Addimus etiam, quod frequenter quosture vicibus 
ingravato otii tempus adimit crebra .cegitatio, et vel-- 
ut mediocribus fascibus ingudanti, 9 illa tibi de aliig 
bonoribus principes videntur imponere, qus» proprii 
judices nequeunt explicare. Mac autem facis nulla 
vendendo, sed exemplo proprii genitoris, a speran- 
tibus accipis solos labores ; aic. petenübus preetande 
gratis, sub condinentie munere cuneta merearis, 
Regum quinetiam gloriosa colloquia pro magna die, 
parte in bonum publicum 1e occupare noverunt ; u£ 


et creditis me imp«nitenda proferre. Dictio semper B fastidium sit otiosis exspectare, quie tu continuo la- 


agrestis est, qux aut sensibus electis per moram non 
comittr, aut verborum minime proprietatibus expli- 
catur. Loqui nobis communiter datum est: solus 
ornatus est, qui discernit indoctos. Nonus annus ad 
scribendum relaxatur auctoribus, mibi nec horarum 
momenta przstantur : mox ut copero, clamoribus 
imminetur, et festinatione nimia ingeritur, ne cautius 
ccpta peragantur. Alter nos frequentia invidiose 
interpellationis exaggerat; alter miseriarum mole 
castiga? ; alii furiosa intentionum [ed., contentionum] 
seditione circumdant. Inter hzc cur requiritis dicta- 
tionis eloquium, ubi vix copiam possumus habere 
sermonum? Ipsas quoque noctes inexplicabilis cura 
cireum volat, ne desint alimonia civitatibus, qux su- 


bore cognosceris sustinere. Verum hoc magis tibi 
2d suffragium laudis potest profioere, si inter tanta 
et talia valueris legenda preferre; deinde quod 
rudes viros, et ad rempublicam conscia facundia 
pr:eparatos, labor tuus sine aliqua offensigne poterit 
edocere, et usum quem tu inter altereantium peri- 
cula jaetatus exerces, illos qui sunt in tranquillitate 
positi, contingit felicius adipisci. Proinde, quod salva 
fide, qua frueris, dissimulare non poteris, tanta re- 
gum beneficia si pateris ignorari , frustra maluisti 
benigna festinatione concedi. Doli, qusesumus, in 
obscurum silentii revocare, qui te dicente meruerunt 
illustres dignitates accipere. Tu enim illos aseumpseisti 
vera laude describere, et quodammodo historico co- 


pra omnia populi plus requirunt, studentes ventri, ( lore depingere. Quos si celebrandos posteris tradas, 


nonauribus$. Hinc est quod cogimur animo per cunctas 
ire provincias, οἱ injuncta semper inquirere : quia 
non sufficit agenda militibus imperare, nisi πο ju- 
dicis assiduitas videatur exigere. Nolite, queso, 
noxie nos amare. Declinanda est suasio. quie plus 
habet periculi quam decoris. Sed illi me potius tali 
disceptatione fatigabant. Prafectum te prztoriano 
sedis omnes noverunt : cui [mss. Aud. et Remig., 
quod] dignitati occupationes public:ze velut pedisequze 
Semper assistunt. Àb hac enim exercituales flagi- 
tantur expensze; ab hac victus qu:xritur sine tempo- 
ris consideratione populorum; huie etiam vel solum 
grave judiciorum pendus adjectum est. Cui ideo leges 
* [nemptam dicit ea forma qua redemptam lau- 

. dem, in malam partem scilicet, infra lib. v, epist. 
40. Et redemptam sententiam timere lib. vt, form. 9. 
* Flacci, id est Quinti. Horatii Venusini, qui dicit : 
Et semel. emissum volat. irrevocabile verbum. Yec ex 


* -- 


abstulisti, consuetudine majorum, morientibus decen- 
ter interitum. Deinde mores pravos corrigis aucto- 
ritate rectoris [mss., regis], excedentis audaciam 
frangis, timorem legibus reddis; et adhuc dubitas 
edere, quod tantis utilitatibus probas posse cone 
gruere? Celas etiam, ut ita dixerim, speculum mentis 


E TREES 


tux, ubi te omnis 8528 ventura possit inspicere. Con- 


tingit enim dissimilem filium plerumque generari : 
* oratio dispar moribus vix potest inveniri, Est ergo 
ista valde certior arbitrii proles; nam quod de arcano 
pectoris gignitur, auctoris sui posteritas veracius 
sstimatur. Dixisti etiam ad eommendaliomem uni- 
versitatis frequenter reginis ac regibus laudes. Duo- 
ms. Rhemensi. 

e Vide Sidonium Apollin. lib. vu, epist. DN 


Ambrosium lib. 1 Oflic., cap. 18, et, Cassiod. 
lib. v, epist. 22. 





503 


M. AURELII CASSIODORI t04 


decim libris Gothorui, historiam * defloratis prospe- Α gustatione suspensis, aliter a litterarum sapore jeju- 


ritatibus condidisti. Cum tibi ip illis fuerit secundus 
eventus, quid ambigis, et hzc publico dare, qui jàm 
cognosceris dicendi tirocinia posuisse? 

'Victus sum, fateor, in verecundiam meam; nec 
obsistere tantis prudentibus [ed., precibus] potui, cum 
me viderem ex affectione culpari. Nunc ignoscite le- 
gentes, et si qua est incauta presumptio, suadenti- 
bus potius imputate; quia mea judicia cum illo vi- 
dentur facere, qui me decreverit accusare. Et ideo 
quod in quxsture, magisterii ac preefecturz dignita - 
tibus a me dictatum in diversis publicis actibus potui 
iveperire, bissena librorum ordinatione composui ; ut 
«UAnquam diversitate causarum legentis itentio 
concitetur, efficacius tamen rapiatur animus, cum 


nis, persuasionis causa loquendum est; ut interdum 
genus sit peritis vitare quod doctis placeat. Proinde 
majorum pulchra definitio est, Sic apte dicere, ut 
audientibus possis concepta vota suadere. Neque 
enim tria genera dicendi incassum prudens deünivit 
antiquitas. Humile, quod communione ipsa serpere 
videatur. Medium, quod nec magnitudine tumescit, 
nec parvitate tenuatur ; sed inter utrumque positum, 
propria venustate ditatum, suis finibus continetur. 
Tertium genus, quod ad summum apicem disputatio- 
nis exquisitis sensibus elevatur, videlicet, ut varietas 
personarum congruum sorüretur eloquium, et licet 
2b uno pectore proflueret, diversis tamen alveis ezna- 
paret : quando nullus eloquentis obtinet nomen, nisi 


tendit ad terminum. Illud autem sustinere alios passi p qui trina ista virtute succinctus, causis emergentibus, 


non 8umus, quod nos frequenter incurrimus in hono- 
vibus dandis impolitas et przcipites dictiones ; qux sic 
poscuntur ad subitum, at vix vel scribi posse videan- 
tur. Cunctarum itaque dignitatum sexto et septimo 
libris formulas comprehendi, ut et mihi, quamvis gero 
prospicerem , et sequentibus in angusto tempore 
subvenirem. Ita, quz dixi de preteritis convenient 
et faturis [mss., Itaque dixi de preteritis, convenien- 
ter et futuris] : quia non de personis, sed de ipsis 
locis, quxe apta videbantur explicui. Librorum vero 
titulum, operis indicem, causarum preconem, totius 
oralionis brevissimam vocem, "VARIARUM nomine 
prenotavi : quia necesse nobis fuit stylum non unum 
sumere, qui personas varias suscepimus admonere. 
Aliter enim multa lectione satiatis, aliter mediocri 


viriliter est paratus. Huc accedit quod modo regibus, 
modo potestatibus aulicis, modo loqui videamur hu- 
millimis : quibus alia contingit sub festinatione pro- 
fandere, alia vero licuit cogitata proferre; ut merito 
Variarum dicatur, quod tanta diversitate conficitur. 
Sed utinam sicut ista regulis accepisse probamur 
antiquis, ita eadem promises resignent merita di- 
ctionis. Quapropter Humile de nobis verecunde pro- 
mittimus, Mediocre non improbe pollicemur, Sum- 
mum vere, quod propter nobilitatem sui est in edito 
[mss., in edictione; alii, editione] constitutum, nos 
attigisse nonu credimus. Verumtamen sileant prze- 
sumptiones illicite, qui legendi sumus. Incongrue 
namque nostras de nobis disputationes ingerimus, qui 
vestra potius judicja sustinemus. 


* Hoc etiam testatur Jornandes in procemio Chronici ; et ipse Cassiodorus infra, lib. xii, epist. 20. 





LIBER PRIMUS. 





ε $ EPISTOLA PRIMA. 
ANASTABIO TMPRRATORI * THEODORICUS REX. 


Rogat pacem certis de causis intermissam ; laudat im- 
peratorem, et ad illum mittit legatos, qui contentio- 
nes dirimant, et concordiam sue deinceps firmitati 
restituant. 


Oportet nos, clementissime imperator, pacem quz- 
rere, qui causas jiracundiz cognoseimur non babere: 
quando ille moribus obnoxius jam tenetur, qui ad 
justa deprehenditur imparatus. Omni quippe regno 
desiderabilis debet esse tranquillitas, in qua et populi 
proficiunt, et utilitas gentium custoditur. Hzc est 
enim bonarum artium decora niater ; hzc mortalium 
genus reparabili successione multiplicans, facultates 
protendit, mores excolit, et tantarum rerum ignarus 
agnoscitur, qui eam minime qu:siisse sentitur. Et 


* Baronius putat hanc epistolam fuisse scriptam 
anno Christi 105. Consule. eum tom. VI Anual. 
pag. 416 editionis Antuerp. 

heodoricus rex]. Hic primus se regem dixit, cum 
Odoacer ante eum se imperatorem Romanum dice- 
ret, et ante Odoacrem ustalis. Theodorici regis 
Gothorum formam et habitum eleganter describit 


C ideo, piissime principum, potenti» vestre convenit 


et honori, ut concordiam vestram quzerere debeamus, 
cujus adhuc amore proficimus. Vos enim estis regno- 
rum omnium pulcherrimum decus, vos totius orbis 
salutare praesidium, quod ceteri dominantes jure 
suscipiunt [a/si, suspiciunt], quia [ed. Niv. et Accurs., 
quasi] in vobis singulare aliquid inesse cognoscunt; 
et nos maxime, qui divino auxilio in republica vestra 
didicimus, quemadmodum Romanis squabiliter im- 
perare.possimus. Regnum nostrum imitatio vestra 
est, forma boni propositi, unici exemplar imperii; 
qui quantum vos sequimur, tantum geutes alias an- 
teimus. Hortamini me frequenter, ut diligam senatum, 
leges principum gratanter amplectar, ut cuncta Italie 
membra componam. Quomodo potestis ab augusta 
pace dividere, quem non optatis ἃ vestris moribus 


Sidonius Apollinaris lib. 1, epist. 2. Quomodo autem 
invaseritltaliam, vide Aimoin. de Gestis Francorum 
lib. 1. Theodoricus Odoacrem interemit Albino V. C. 
cons., anno Christi 495, imperii Anastasii secundo. 
Hzc epistola videtur aliquot post annis scripta. 
GuiLLELNUs FonNERiUs. | 


δι . ww TEM ux » 3 cR Mds vu SIEM 8- .. - - i 


-24AT 





505 


VARNARUM LIBER 1. 506 
- discrepare? Additur etiam veneranda Romans urbis A guinea regnantem discernit, dominum conspicuum 


affectio, a qua segregari nequeunt, qui se nominis 


unitate junxerunt. Proinde illum et illum * legationis 
officio ad serenissimam pietatem vestram credidimus 
destinandos ; ut sinceritas pacis, {025 causis emer- 


gentibus cognoscitur fuisse vitiata, detersis conten- 
tionibus, in sua deinceps firmitate restituta perma- 
neat: quia pati vos non credimus inter utrasque 
respublicas,quarum semper unum corpus sub antiquis 
principibus fuisse declaratur, aliquid discordisz per- 
manere; quas non solum oportet inter se otiosa di- 
lectione conjungi, verum etiam decet mutuis viribus 
adjuvari. Romani regni unum velle, una semper opi- 
nio sit. Quidquid et nos possumus, vestris preconiis 
applicetur. Quapropter salutationis honorificentiam 


facit; et prestat humano generi ne de aspectu prin- 
cipis possit errari. Mirum est substantiam illam 
morte confectam, cruorem de se post spatia tam 
longi temporis exsudare, qui solet vivis cerporibus 
vulnere sauciatis & vix effluere. Nam cum sex pene 
mensibus marin: deliciz a vitali fuerint vigore sepa- 
rate, sagacibus naribus nesciunt esse gravissima ; 
scilicet ne sanguis ílle nebilis aliquid spiraret horro- 
ris. Hie cum infecta semel subetantia perseverat, et 
nescit ante subtrahi, quam vestis possit absumi. Quod 
si conchyliorum qualitas non mutatur, si torcularis 
illius una vindemia est, culpa nimirum artificis erit, 
cui se copia nulla subtraxit. In illis autem rubicundis 


. fontibus cum albentis comas serici doctus moderator 


praferentes, prona mente deposcimus, ne suspenda- D intinxerit, habere debet corporis purissimam castita- 


tis a nobis mansuetudinis vestre gloriosissimam cha- 
ritatem, quam ego sperare debui, etiamsi aliis non 
videretur posse concedi. Cetera vero per latores 
presentium pietati vestrz: verbo suggerenda commi- 
8imus , ut nec epistolaris sermo redderetur extensior, 
nec aliquid pro utilitatibus nostris pretermisisse vi- 
deremur. 
EPISTOLA 1]. 
THEONIO ! VIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 

Redarguit illum. negligentim circa purpuram, quam 

singulis annis ad aulam regiam mittere solebat, et 

originem ac modum conficiende purpure describit. 

Comitis Stephani insinuatione comperimus, sacre 
vestis operam (ms. Remig., superiora], quam nos vo- 


Wem, quia talium rerum secreta refugere dicuntur 


immunda. Hxc si omnia constiterint, si in nulla 
parte pretermissa videatur esse solemnitas, miramur 
tua te pericula minime cogitasse, dum sacrilegus sit 
reatus negligentize [alii , dum sacrilegii sit reatus ne- 
gligenter] in tali veste peccare. Quid enim agunt 
tot artifices, tot nautarum caterve, tot familiz rusti- 
corum? Tu quoque comitiva subvectus tantis jubes, 
tanta te istius nominis presumptione defendis, ut 
cum regale opus crederis agere, in multis videaris 
tanquam tuis civibus imperare. Hoc ergo remissio 
tua negligit, quod te et in provincià subvexerat, et 
ad conspectum principis honorabilem venire faciebat? 
Quod si te facultatis tuze adhuc cura non deserit, si 


luimus necessaria festinatione compleri, disrupto C salutis proprie tangit affectus, intra illum diem im- 


magis labore pendere : cui cursum [ed., usum] sub- 
trahendo $olemnem, abominandam potius inferre 
cognosceris tarditatem. Credimus enim aliquem pro- 
venisse neglectum, ut aut crines illi lactei, carneo 
[Juretus, forte aheneo] poculo bis terque satiati, 
pulcherrima minus ebrietate robuerint; aut lanx non 
hauserint adorandi [ ms. Aud., adornandi] muricis 
pretiosissimam qualitatem 5. Quapropter si perscru- 
tator Hydruntini maris infusa [aiii, intusa, vel intrusa] 
conehylia solemniter condidisset apto tempore, 
acervus ille Neptunius, generator florentis semper 
purpurz e, ornator solii, aquarum copia resolutus 
imbrem aulicum flammeo liquore laxaret. Color ni- 
mio lepore vernans, obscuritas rubens, nigredo san- 


minente tibi barum portitore, cum blatta 4, quam 
nostro cubiculo dare annis singulis consuevisti, ve- 
nire festina : quia jam non compulsorem ad te mit- 
timus, sed ultorem, si aliqua credideris ludificatione 
tardandum. Verum talis tantaque res, quam facili 
legitur inventa compendio ? Cum fame canis avida 
in Tyrio * littore projecta conchylia impressis man- 
dibulis contudisset, illa naturaliter humorem sangui- 
neum defluentia, ora ejus mirabili colore tinxerunt. 
Et ut est mos hominibus, occasiones repentinas ad 
artes ducere, talia exempla meditantes, fecerunt 


. principibus decus nobile f de re quie substantiam 


noscitur habere mediocrem. Eoa Tyros est Hydron $ 
Italica, aulicum, profecto vestiarium, non antiqua 


a Baronius existimat hos legatos fuisse Faustum Ὁ dri operibus continenti conjuncta. Tyrus, inquit 


et lren;um. Vide tom. Vl Annal., ann. Chr. 495, 
417 ) 


b Continetur hic purpure principalis et muricis 
descriptio et usus. Qua de re vide Plin. lib. x, cap. 
$5. Virgil. lib. iv Eclog. et 1v /Eneid. PerARus Bnos- 
s&us J. C. 

e Florentissemper unica dictione, ut Lucretius 
lib. 1, pag. 52, semperflorentis Homeri. — 

4 Hujus rei meminit Achilles Statius lib. u de 
Amor. Leuc. ; et Cedrenus, et Pollucis Onomastic. 
lib. x. Blatta *est vermis lucifuga, quia lucem videre 
non potest, unde per noctem ambulat, a colore nun- 
cupata, quz comprehensa manum tingit; unde et 
blatteum dicimus, et inde blatta vestis est talis colo- 
Tis. Hxc ex ms. Rhemensi. 

* Tyrus urbs fuit Phoenices olim celeberrima, una 
ex iis qux Tripolim efficiunt ; olim insula, sed Alexan- 


:et Marium Viclor. in Genes. lib. wu, pag. 


ΟΝ πα. 


Plinius (Lib. v Nat. Hist., cap. 19), quondam insula 
prealto mari septingents passibus divisa, Bunc 
vero Alexandri etiam oppugnantis operibus conti- 
nens, olim partu clara, urbibus genitis Lepti, Uca, 
et illa Romani imperii xemula, terrarum orbis avida 
Carthagine, etiam Gadibus extra orbem conditis. 
Nunc omnis ejus nobilitas conchylio atque et pur- 

ura constat : et hoc est quod auctor declarat. 


ROSS. 

f [n hanc rem vide Arnobium lib. i, d δ17; 

s Hydron, qui civitas est in Ítalia, apud quam 
conchylia reperiuntur, sicut et apud Tyrum. Hec 
ms. S. Rem. Vide Ammianum Marcellin. lib. xiv, 
pag. 24. 

Alii, Theodonio viro senatori; ali, Theodonio 

comiti vestis ; alii, Theoni. 


- ^ 





507 


M. AURELII CABSIODORI 


508 


custodiens, sed jugMer novella transmittens. Vide 4 nec invidia queinpiam depriraens 5, n$6 gratia blan- 


ergo, si quis te patiatur. minus implere, quod nos 
tam necessarie cognoscis expetere. 


EPISTOLA 1]. 
CASSIODORO VIRO ILLUSTRI ATQUE PATRICIO THÉODORI- 
CUS REX. 


Summis laudibus illum extollit, et illi confert patricia 
(us apicem, cum jam fwiseet rector Lucania et Brn- 
tiorum, ac pre(eciurem pretorieam gessisset. 
Quamvis proprie frustur honore, quod est natura 

laudabile, nee desint probate conscientim fasces, 

cum generat [Gr. Cujas, gerat] animo dignitates (om- 
nia siquidem bona suis sunt juncta eum fructibus, 
nec credi potest virtus 4885 sequestratur a premio), 
tamen judicii nostri culmen excelsum est : quoniam 


diente sublimans. Quod cum ubique sit arduum, ta- 
mon fit in patria gloriosum : ubi necossQ 65t, uf Δι, 
graüiam parentela provocet, aut odium longa cos - 
tentiones exasperent. Oblectat igitur nos actus pre— 
fectum reeolere, totius ltalim notissimum [Nis., 
novissimum] bonum, ubi euacta provida ordinatione 
disponens, ostendis [$ quam leve sit stipendia sub. 


. judicis integritate dependere. Nullus graviter obtulit, 


quod sub squitate pétaolvit : quia quidquid ex or- 
dine tribuitur, dispendium non putatur. Fruere nunc 
bonis twis, et utilitatem propriam, quam respectu 
publico contempsisti, recipe duplicatam. liec est 
enim vites gloriosa commoditas, dominos esse testes, 
cives babere laudantes. His igilur tot. amplissimis. 


quí a nobis provehitur, precipuus et plenus meritis py laudibus incitati, patriciatus tibi apicem justa remuo- 


[mss., precipuis plenus meritis] zestimatur. Nam si 
equabilis credendus est, quem justus elegerit ; si 
temperantia przditus, quem moderatus ascivit, om- 
nium profecto capax potest esse meritorum, qui ju- 
dicem cunctarum meruit habere virtutum. Quid enim 
majus quxritur *, quam ibi invenisse laudum teeti- 
monia; ubi gratificatio non potest esse suspecta ? Re- 
gnantis quippe sententia judicium de solis actibus 
sumit, nec blandiri dignatur animus domini [ed. Niv. 
et Gamon., domenii] potestate munitus. Repetantur 
certe qux te nostris sensibus infuderunt ; ut tui labo- 
ris fructum capias, cum nostris animis singula sua- 
viter inhzsisse cognoscas. In ipso quippe imperii 
nostri devotus exordio, cum adhuc fluctuantibus re- 


bus provinciarum corda vagarentur, et negligi rudem (? 


[ Nivel., nomen] dominum novitas ipsa pateretur, 
Sicelorum suspicantium mentes ab obstinatione prze- 
cipiti deviasti, culpam removens illis, nobis necessi- 
talem subtrahens ultionis. Egit salubris persuasio, 
quod vehemens poterat emendare districtio. Lucra- 
tus es damna provincke, qux meruit sub devotione 
nescire : ubi sub procinctu Martio civilia jura eusto- 
diens, publica privataque eommoda inavarus arbiter 
sstimabas; et proprio censu neglecto, sine invidia 
lucri, morum divitias retulisti : excludens vel quere- 
Iis auditum [ed. Accursy, aditum], vel derogationibus 
locum ; et unde vix solet reportari patientize silen- 
tium, voces tibi militaverunt laudantium. Nevimus 
enim, testante Tullio (In Bruto), Siculorum nataram, 
quam sit facilis ad querelas, ut solita. consuetudine 
possint judices etiam de suspicionibus accusare. Sed 
non eo proconiorum íine contenti, Brutiorum et 
Lucani» tjbi dedimaes mores regendos, ne bonum 
quod peregrina provincia meruisset, genitalis sol 
fortuna nesciret. At tu. consuetudinem devotionis 
impendens, €o nos obligasti munere, quo tibi pula- 
mus omnia reddidisse : inde amplificando [ed. , appli- 
cando] debitum, unde credi poterat absolutum. 
Egisti per cuncta judicem totius erroris expertem, 


ἃ Laudari omnes appetunt, quod reprehensibile 
non est, nisi flnem recti in laudibus collocent, ut te- 
.stauur Ovid. 1. de Arte amandi. Juven., satyr. 10; 
Persius salyr. 1. Bic praeclarum ἃ principe laudari 
jonuit.anctor. Bnoss. 


neratione eonferimus; ut quod aliis est premium, 
tibi sit retributio meritorum. Macte, summe vir, fe- 


licitate laudabili, qui ad hanc vocem dominantis 


animos impulisti, ut bonorum tuorum potius fatea- 
mur esse, quod cedimus. Sint bo divina perpetua 
[ed., divino perpetrata auspicio], ut. cum hac pro 
remuneratione tribuimus, ad meliora iterum mis 
meritis exigamur. 


EPISTOLA IV. 
SENATUI URDIS ROMA THEODORICUS REX. 


Significat se Cassiodorum ad patriciatus apicem pro 
meritorum  remuneralione, et post. administratas 
regie inferiores dignitates evexisse. Summe laudat 
assiodorum, ejus patrem, avum, Heliodorum, to- 
tamque ejus familiam. 

Opiamus quidem, Patres Conscripti, coronam 
vestram diversorum fascium flore depingi. Optamus 
ut libertatis genius gratam videat turbam senatus. 
Conventus eiquidem talium est dignitas imperantium; 
et quidquid in vobis festiva gratulatione respicitur, 
nostris vere laudibus applicatur. lllud tamen maxime 
desideranter appetimus, ut collegium vestrum ornent 
lumina diguitatum : quando decenter augmenta pa- 
trie reddunt, qui aulica potestate creverunt. Hos 
viros nostra perscrutatur intentio; iis morum the- 
gauris gaudemus inventis, in quibus velut figuratis 
honorum vultibus, clementia nostre serenitatis ex- 
primitur. Hinc est quod Cassiodoro illustri et maghi- 
fico viro, precipua in republica claritate notissimo, 
patriciatus dedimus pro remuneratione suggestum : 
ut per honorem magni nominis declerentur merita 
servientis. Qui non fragili felicitate provectus, -for- 
tan: ludo ad apicem fascium repentinis successioni- 
bus evolavit ; &cd, ut crescere virtutes solent, ad 
fastigium  pr:econii eonsoendit gradibus dignitatum. 
Primus enum, ut scitis, administrationis in&roitas - 
comitiv:e priva&arum znole fundatus est: ubi mon 
ürociniorum infrmitete titubans movitatis vitio vel 
innocenter erravit, sed abstinentís firmato vestigio, 


b H:e sunt veri judicis partes; etenim vel amore 
vel odio, vel pecunia ges qa Exstat judicis 
com severa castigatio apud Ovid. lib. 1 Amor. 

R O68. 


- -. τ 


— 





Lad 


590 


VARIARUM LIBER 1. 


μι “. 


519 


imitando vixit exemple. Qui mox deinde sacrarum A cedentes fama concelebrat. Quod vocabnlum etsi 


largitionum hoaore suscepto, crevit tantum conver- 
saüomis laude, quantum profecerat dignitate. Quid 
provinciis redditam diseiplinam, quid diverso generi 
hominum momenta [olii, monimenta] justitixe infasa 
referamus? Vixit onim tanta continentia, ut squita- 
tem et instituoret monitis, et doceret exemplis. Fa- 
cils enüm recti per&uasor est innocens judex, sub 
cujus proedicabili conversatione pudet mores proba- 
biles nen habere. Quis enim vereatur scelus, eujus in 
souggestugreuii complicem videt? Incassum personam 
flctse severitatis induit [alii, inducit], cum avarus pe- 
cun&e smbitum dissuadet, cum legibus parendum 
censet injestus. Non habet distributionis gremium 
[Jer., distrietionis genium] cui auctoritatem libera 


per alios videatur currere, proprium tamen ejus con- . 
stat esse familie. Antiqua proles, laudata prosapies, 

cum togatis clari, inter viros fortes eximii, quapde - 
et valetudine membrorum, et corporis proceritote 
floruerunt. Pater enim hujus candidati sub Valenti- 
niano principe gessit tribuni et notarii ^ landabiliter 
dignitatem : honor.qui tunc. dabatur egregiis, dum 
ad imperiale secretum tales constet eligi, in quibus 
reprohensionis vitium nequeat inveniri. Sed ut se 
pares animi solent semper eligere [Grul. et Cujac., 
diligere], patricio Aelio pro juvanda repub. magna 
fuit charitate sociatus ; quem tunc rerum dominus b 
propter sapientiam sui et gloriosos in repub. labores, 
in omni consilii parte sequebatur. Ad Attilam igitur 


conscientia non ministrat : quoniam excessus tunc B armorum potentem cum supradicti filio Carpiliene 


sunt in formidine, cum creduntur judicibus displi- 
cere. Hie itaque sub precedenti rege gymnasiis exer- 
citatus, emeritis laudibus ad palatia nostra pervenit. 
Meministis enim, et adhuc vobis recentium rerum 
memoria ministratur, qua moderatione pretoriano 
culmini locatus insederit, et evectus in excelsum, 
inde magis despexerit vitia prospectorum [alii, pros- 
perorum]. Nullo quippe, ut plerisque moris est, ela- 
tus favore fortunz, in cotharnum se magne petesata- 
tis erexit; sed équitate cumceta moderatus, gratiam 
nostram in se non reddidit odiosam. Majora sibi de 
$e fecit optari, dum intra modestiz terminos magna 
cohibuit. Hic est enin probatz conscientix gratisei- 
mus fructus, ut quamvis summa potuerit adipisci, 


legationis est officio non irrite destinates. Vidit in- 
trepidus quem timebat imperium ; facies illas terribi- 
les et minaces, fretus veritate [ ed. Niv. et Gam., 
auetoritate], despexit; nec dubitavit ejus alterca- 
tionibus obviare, qui furore nescio quo raptatus, 
mundi dominatum videbatur expetere. Invenit regem 
superbum, sed reliquit placatum; et calumniosas 
ejus allegationes tanta veritate destruxit, ut voluis- 
get gratiam quxrere, cui expediebat ( paeem eum 
regno ditissimo mon habere. Erigebat constantia 588 
partes timentes ; nec imbelles sunt crediti, qui lega- 
tis talibus videbantur armari. Pacem retulit despera- 
tam. Cujus legatio quid profecerit, datar intelligi, 
qu: tantum est gratanter excepta, quantum et vide- 


judicetur tamen ab omnibus plus mereri. Junxit bene ( batur optata. Mox honore illustrates, mox reddituum 


cum universorum gaudiis nostra compendia, czerario 
muniíicus et juste solventibus gratiosus. Sensit tunc 
respublieg ex illo cetu Romuleo innocentix virum; 
qui licet se moderando gloriosum fecerit, hoc tamen 
zmajus contulit, quod bon: actionis exemplum se- 
quentibus dereliquit. Pudet enim eum peccare, qui 
laudatis videtur potuisse succedere. Fuit itaque, 
ut scitis, militibus verendus, provincialibus mitis, 
dandi avidus, accipiendi fastidiosus, detestator cri- 
minis, amator :quitatis. Quidnam fuit illi diflicile 
eustodire, qui se a rebus alienis decreverat abstinere? 
Est enim invicti animi signum, famze diligere com- 
modum, et lucra potius odisse causarum. Verum hzc 
inillo jure mirentur, qui patris atque avi mores 


dona :xquus arbiter offerebat. Sed ille potius nativa 
moderatione ditissimus , dignitatem suscipiens otio- 
sam, in remunerationis focum expetiit amcenissima 
Brutiorum. Negare illi non potuit optatam quietem, 
qui eum reddiderat ab immani hoste. securum ; uí- 
stis ab obsequio sno reliquit, quem sibi necegseriuum 
fuisse cognovit. Avus enim Cassiodorus illustratus 
honore cinctus, qui ejas generi non poterat abnegari, 
ἃ Vamdalorum incursione Siciliam Brutiosque ar- 
morum defensione liberavit; et merito primatum 
in illis provinciis haberet, quas a tam szvo et repen- 
tino hoste defendit. Debuit itaque virtotibws ejus 
respub. quod illas provincias tam vicinas Gensericus 
non invasit, quem postea truculentum Roma sosti- 


nobilissimos nescierunt. Cassiodoros siquidem prz- D noit. Hi autem et in partibes Orientis parentum laude 


" 4 Hc officia duo sepe conjungi solent in consti- 
tutionibus imperatorum, ut videre est in 1. 4 Codice 
de advoc. divers. jud.; in 1. 4 Digestis de mand. 
princip», l. neque. 61 Codiee de decurion. ; in 1. 4 
^. Theod., qui a . apud Sidonium Apollinarem 
libro v, epistol. 9. . Marcell. libro xxv1 laudat 
Procopium quemdam tribunum ac notarium. (n 
uadam novella imper. Valentiniani de Testamentis, 

vsarius nominatur vir spectabilis tribunus ac no- 
tarius. BRoss. 

b Imperatores hoc titulo honestantur sspe in li- 
bris veterum, ut apud Plinium in epistolis in 1. 5 D. 
de his que in testam. del. Sidonius in Panegyrico 
Major. : 

Mea Galia rerum 
Jgnoratgr adbuc dominis 


Aliquando etiam rerum domini pro principibus wsur- 
pantur. Solemus itidem alios quam imperatores do- 
minos vocarc. Sueton. tamen in Augusto narrat 
Augustum domini appellationem maxime exhorruisse 
ut maledicmm ae opprobrium, dominumque sese 
posthac appellari non passum fuisse. ldem factita- . 
runt Tiberius et Severus. Hinc Tertullianus : Dicam 
plane imperatorem dominum, sed more communi ; ' 
et alibi : Domini vocem potestatis summ nomen 
esse arguit. Jure civili domini appellatione continen- 
tur, qui habent proprietatem , l. recte D. de verb. 
signific. Verumtamen domini vox proprie non nisi in 
servos. Reperio autem Augusti zvo et infra a liberis 
peres appellatos dominos, et a fratribus blandienti- 
us fratres. Obvios quosve dominos etiam appella- 
bant, ut. in Seneca videre est : Quampdo obyios, si 
noinen non suceurrit, dominos salutanius. .Bnoss. 








δι 


. videntibus prefecturam big novenis annis gessit exi- 
. mie, eorum consanguinitati probabatur adjungi. 
Genus in utroque orbe prx:eclarum, quod gemino se- 
: patui decenter aptatum, tanquam duobus luminibus 
- Oculatum, purissima claritate radiavit. Quo enim se 
quaevis nobilitas ultra distendit, quam hxc, qus» in 
. Utroque orbe clara esse promeruit? Vixit et ipse in 
provincia honore judicis, et securitate privati : cun- 
ctis illis nobilitate potior, omnium ad se animos at- 
trahebat; ut qui libertatis jure non poterant subdi, 
viderentur magis continuis beneficiis suaviter obli- 
gari. Tanta quin etiam patrimonii sui ubertate glo- 
riatus est, ut inter reliqua bona equinis gregibus 
principes vinceret, et donando sepius invidiam no- 


M, AURELII CASSIODORI 
viguerant. Heliodorus enim, qui in illa repub. nobis A 


EPISTOLA VI. 

AGAPITO PRJFECTO URBIS ὁ THEODORICUS REX. 
Scribit Roma mittat peritissimos marmorarios Rasen- 
nam ad basilicam Herculis perficiendam. 

Decet principem cura qus ad rempublicam spe- 
ctat augendam; et vere dignum eet regem «edificiis 
palata decorare. Absit enim ut ornatui cedamus 
veterum, qui impares non sumus beatitudine siculo- 
rum. Quapropter in Ravennate urbe basilicse Hercu- 
lis amplum opus aggressi, cujus nomini antiquitas 
congrue tribuit, quidquid in aula preedicabili admi- 
ratione fundavit, magnitudini tu» studiosissime de- 
legamus; ut secundum brevem * subter annexum, 
de Urbe nobis& marmorarios peritissimos destinetis, 
qui eximie divisa conjungant, et venis colladentibus 


minis [ nominis deest in ms. , οἱ D. Juret. legit, ho- p illigata naturalem faciem laudabiliter mentiantur 


minis] non haberet. Hinc est quod candidatus noster 
Gothorum semper armat exercitus; et bono instituto 
melior, quod a parentibus accepit, hzreditaria largi- 
tate custodit. Qux ideo per ordinem nostra dignatio 
percucurrit, ut unusquisque intelligat, et parentum 
suorum apud nos laudes posse reparare, qui vivere 
proeclaris elegerit institutis. Et ideo, Patres Con- 
scripti, quia vobis est commodus honor bonorum, et 
judicium nostrum vester comitatur assensus, prospero 
auspicio suscipiatur ejus provectus, qui sibi fecit 
gratiam patere cunctorum. Est enim potius vicissitudo 
quam premium ; ut qui nos probabili actione eolue- 
runi, reciproco favore gratulentur. 


EPISTOLA Y. 


FLOBIANO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 


Jubet ut statuta comitis Anne de Mazene fundo ser- 
ventur. 


In immensum trahi non decet finita litigia. Quze 
enim .dabitur discordantibus pax, si nec legitimis 
seutentiis acquiescant? Unus enim inter procellas 
humanas portus instructus est; quem si homines 
fervida voluntate pretereunt, in undosis jurgiis 
semper errabupt. Et ideo spectabilitati tux prssen- 
bus affamur oraculis, quatenus, si ita res se habet, 
uta presentibus suspicatur [ms. Remig. eted., sup- 
plicatur], et in comitis Ann: judicio Mazenis fundi 
controversia statutis legitimis est. decisa, nec aliqua 


probatur appellatione suspensa, qui» sunt decreta D 


. serventur. Quia sicut nolumus oppressis negare ju- 
dicium, ita irrationabilibus querelis non prxbemus 
assensum. Cogi enim debet ut sit quietus, qui suo 
vitio renuit esse pacificus. Nam et medendi peritus 
invitum frequenter sanat sgrotum, dum voluntas 
recta in gravibus passionibus non est, sed potius 
illud appetitur quod a salutis judice gravare posse 
sentitur. 


^ Infra, lib. iv, epist. 21 : Infra. scriptis brevibus 
deüinita; et lib. n, epist. 59 : Pecunia quz tibi data 
est, missis brevibus indicabis. Lib. 11 Cod. Theod. de 
excus. artif. : Artifices artiuni brevi subdito compre- 
hensarum. D. Hieronymus epist. ad Florentium, bre- 
vem subditum eodem planc sensu usurpavit. Breves, 


[ed., metiantur]. De arte veniat, quod vincat.natu- 
ram : discolorea crusta marmorum gratissima pi- 
ciurarum varietate texantur. Quia illud est semper 
in preüum, quod ad decorem fuerit exquisitum. 7 
His sumptus subventionesque przstabis : ne quem- 
quam nostrum gravet imperium, quod ad utilitatem 
volumus respicere singulorum. 


ὅν δ EPISTOLA VII. 


FELICI VIRO CLARISSIMO (66. et DD. Grul. et Cujac., 
COMITI| THEODORICUS REX. 


Jlium jubet. restitere Plutiani- pupilli bona, que a 
Neoterio ejus fratre non tam comparaverat quam 
subripuerat, et illum reprehendit quod successionem 
inter aequales aqualem non divisisset. 

Venantli tutoris Plutiani aditione cognovimus , in 
ea te, qua non decuerat, actione versatum; ut cum, 
quem sumptu proprio juvare debuisses , dispendio 
proprietatis affligeres. Afünitatem quippe tuam so- 
latia (mss., sola etiam| debuerant impensa testari. 
Quale ergo videtur sanguine conjunctis, quod crimi- 
nosum probaretur extraneis? Atque ideo presenti 
jussione censemus, ut quidquid a Neoterio prodiga 
voluntate lascivo, te non tam comparasse quam sub- 
ripuisse cognoscis , incorporanda [ ms. Aud. et ed. 
Nivel., incomparanda] militi nostro sine aliqua dila- 
tione restituas : ne nes hujusmodi factum cogsas 
legibus vindicare, qui nunc videmur omnia mansue- 
tudine temperasse. Perire enim pupillo non patimur, 
qu: parentibus sub nostra laude dederamus. Gravis 
simum est enim per calumniam subtrahi , quod col 
latum est munificentia principali. Reliqua vero, qus» 
te pro jugalis tu:e asseris portione contempto justitize 
tramite divisisse (si tamen appellanda divislo est, 
quam $ub unius celebratam constat arbitrio) , sic 
ad nostrum comitatum festines occurrere ; ut inter 
Υ08 ea qua justitiz conveniunt ordinemus. Iniquum 
est enim, ut de una substantia, quibus competit 
vqua successio, alii abundanter affluant, alii pauper- 
tatis incommodis ingemiscant. 


l. 15 Cod. Theod. de indul. tribut. lib. ult. Cod. 
de jur. fisc. Symmach. lib. 1, epist. 54. FonNER. 


! Ms. Aud., Agapito viro illustri pontifici ; ms. Rhem., 
Agapito viro Senatori. DD. Grulard et Cujas, Agayito 
viro illustri prefecto urbis. » 


Po end 


"ub 
EPISTOLA VIB. 
AMABILI EXSECUTORI THEODORICUS REX. 


Proa'cipit ut bona Plutiani pupilli a fratre ejus Neoterio 
male vendita curet. Venantio Plutiani tutori. eine 
dilatione restitui. Quod si intercesserit (rater, cau 
sam vult ad tribunal suum vocari. 

Cordi nobis est cunctos in commune protegere, 
$ed eos maxime quos sibi novimus defuisse. Sic enim 
eequitatis libra servabitur, si auxilium largiamur im- 
paribus , et metum nostrum pro parvulis , insolenti- 
bus opponamus. Fortuna minor principem quzrit, 
quia in vituperationem nostram corruunt, quibus se 
publica vota subducunt. Venantii itaque tutoris Plu- 
tiani lacrymabili suggestione comperimus, Neoterium 
fratrem suum, affectum germanitatis oblitum, bona 


parvuli hostili furore lacerasse. Quod nos pro rerum B 


susrum acerbitate commovit : ne largitas nostra, 
quam velut titulum volumus stare pietatis, usurpata 
presumptionibus videatur illicitis; et quia dubium 
non est in repetitione minoris maxime submoveri 
dispendia tarditatis, ideo devotio tua, nostra jussione 
firmata , si nihil est quod rationabiliter a pulsato 
possit opponi, postulatas res przdicto tutori faciat 
sine dilatione restitui. Aut si quid est quod pro suis 
partibus intentio retentoris [D. Grul. et Cujac., reten- 
tatoris] objiciat, legali positione precedente, ad 
nostrum venire deproperet comitatum; ut allegatio- 
nibus cognitis , pro consuetudine nostro judicemus 
sequitatis. 
EPISTOLA IX. 
£UOSTORGIO VIRO VENERABILI MEDIOLANENSI EPISCOPO 
THEODORICUS REX. 

Dicit se episcopum Augustanae. civitatis falsis crimini- 
bus a clericis accusatum. honori pristino restituisse, 
et remittit αὐ Eustorgium clericos illos , ut eos 
debita pena coerceat. 

Tuta est conditio subjectorum , ubi vivitur sub 
vquitate regnantium ; nec dubio debet rumore [mss., 
ratio more] trahi, a quo debent non mutanda constitui, 
Fidem siquidem rerum a ralione colligimus , qua 
nunquam desiderantibus absconditur, si suis vestigiis 
perquiratur. Atque ideo, quod beatitudini vestre 
gratissimum esse confidimus, przsenti tenore decla- 
ramus, Áugustane civitatis episcopum, proditionis 
patrie falsis criminationibus accusatum ; qui a nobis 


VARIARUM LIBER I. 
A creditur, etiam tacitus ab excessibus excusatur. 


014 


Manifesta proinde crimina in talibus vix capiunt 
fidem. Quidquid autem ex invidia dicitur, veritas non 
putatur. Volumus enim impugnatores ejus legitima 
pena percellere; sed quoniam et ipsi clericatus 
nomine fungebantur, ad sanctitatis vestre: judicium 
cuncta transmisimus ordinanda, cujus est :quitatem 
moribus talibus imponere, quem novimus traditionem 
ecclesiasticam custodire. 


& EPISTOLA X. 
BOETIO VIRO ILLUSTRI ATQUE PATRICIO THEODORICUS REY. 
Scribit domesticos protectores equitum et peditum, qui 
aule regie jugiter excubant, conquestos esse ab ar- 
cario pre[ectorum se pro emolumentis solemnibus 
integri ponderis solidos non percipere, et in numero 
gravia dispendia sustinere. Ubi tractat de arithme- 
tica, de denario numero, de solido, de senario, uncia 
et libra, que prohibet quominus ullatenus immi- 
nuantur. 
Licet universis populis generalis sit impendenda 
justitia, que sic nominis sui obtinet dignitatem, si 
azequabili moderatione per potiores currat et humiles ; 
confidentius tamen illam expetunt, qui a palatii mili- 
tia non recedunt. Otioso enim gratuite prastatur 
aliquid munificentia principali ; consuetudo autem 
quodam debito redditur fideliter obsequenti. Dome- 
stici patres [D. Grul. et Cujac., protectores] equitum 
et peditum,qui nostr: auke videntur jugiter excubare 
(quod ex magnis fieri doloribus (Juret., laboribus] 
$0let), adunata nobis supplicatione conquesti sunt, 
ab illo areario przfectorum ^, pro emolumentis so- 


C lemnibus, nec integri ponderis solidos percipere, et 


in numero gravia se dispendia sustinere. Quapropter 
prudentia vestra lectionibus erudita dogmaticis sce- 
lestam falsitatem a consortio veritatis ejiciat, ne cui 
sit appetibile aliquid de illa integritate subducere. 
Hiec enim que appellatur arithmetica, inter ambigua 
mundi certissima ratione consistit; quam cum c«o- 
lestibus :xequaliter novimus, evidens ordo, pulchra 
dispositio, cognitio simplex, immobilis scientia, que 
et superna continet , et terrena custodit. Quid est 
enim quod aut mensuram non habeat , aut pondus 
excedat? Omnia complectitur, cuncta moderatur ; 
et universa hinc pulchritudinem capiunt, quia sub 
modo [ed., modio] ipsius esse noscuntur. Juvat inspi- 
cere quemadmodum denarius numerus , more coeli, 


honori pristino restitutus , 108 habeat episcopatus T) et in se revolvitur, et nunquam deficiens invenitur. 


omne quod habuit. Nihil enim in tali honore teme- 
raria cogitatione presumendum est, ubi si proposito 


^ Fuerunt Varie arce, ut arca theatralis , cujus 
meminit Julianus nov. 65; arca quxstoria et arca 
praefecti pretorio 1. 9 et ult. Cod. Theod. de 
indulg. deb. 1. ven. Cod. de cur. pub. 1. 6 Cod. 
de exact. trib. Inde arcarius prefectorum. Fuit et 
pontificialis arcarius , qui arcam pontitleum olim cu- 
rabat, cujus mentio habetur in antiquo quodam mo- 
numento. C. Calphurnius, V. C. et Septimia Ámmias 
conjux comparaverunt sibi memorias duas et Cal- 
dens Ammiano equ. Rom. filio suo, et libertis 
rtabusque posterisque eorum armarium distegum, 
cum taberna et hortulo. Si quis hoc armarium ven- 
dere voluerit , tunc inferet arcx pontificum H. S. L. 
M. I. N. Foit testatur Symmachus 


Crescit nova conditione, per se redeundo, addita sibi 
semper ipsa caleulatio; ut cum denarius non videa- 


in epistolis 1. 15 Cod. de suscept. Hinc arcarius 
Servus, cui arce in qua domini pecunia condita est, 
procuratio commissa est, idem qui actor aut dispen- 
sator. Scevola de fideicommissariis libertatibus, 
Stichus arcarius probante domino nomina fecit. Ex 
arca solvunt, qui pecuniam domo depromunt , ad 
discrimen ejus solutionis, qu:ze fit ex mensa argenta- 
riorum, l. 1 Cod. de iis qux» ex pub. rat. 1. 4 
Cod. de canon. largit. lib. ult. Cod. de suscep. 
Árcam prefecti preüorio cp&msta» sive mensam 
vocant; et ideo non male Sidonius arcariis deputat 
pondera, qux simul ac mensure susceptoribus 


Qnesibus tribuuntur, l. penult. Cod. de defens. civit, 


O88. 


$is 


M. AURELII CASSIODORI 


546 


ἐᾶν exced?, ex modicis prevalent majora cemplecti. À dare, et scelestas irminntiones efficere. Providete 


Hoc ss»pé repetitem inflexis manualibus digitis et 
erectis , redditur senmer extensum; et quanto ad 
principium suum supputatio reducitur, tanto amplius 
indubitanter augetur [mss. ef ed., redditnr]. Quantl- 
tate numerabili arena maris, gutt:xe pluviaram, etellse 
Jucidxe concluduntur. Auctori quippe suo omnis 
creatura sub numero est; et quidquid ad existentiam 
pervenit, a tali non potest conditione dimoveri. Rt 
quoniam delectat nos secretiora hujus disciplinze 
eum scientibus loqui, pecunie ips: quamvis usu ce- 
leberrimo viles esse videantur, animadvertendum est 
quanta tamen a veteribus ratione collecte sunt. Sex 
enim millia denariorum selidum esse voluerunt; 
scilicet ut radiantis metalli formata rotunditas zta- 


itaque, el ut arbiter arcae habeat justas consuetudines 
8uas *; et quod benemeritis impendimus, incorrupto 
Baunere consequantur. 
EPISTOLA XI. 
SERYATO DUCI RHETIARUM THEODORICUS ΔΕΧ. 


Imperat ut mancipia a. Breonibus militibus ablata, 
Maniario curet sine mora ulla restitui. 


Decet te honorem quem geris nomine, moribus 
exhibefe; ut per provinciam cui prwsides nullam 
fleri violentiam patiaris; sed totum cogatur ad ju- 
stum, unde nostrum floret imperium. Quapropter 
Maniarii [mss., Moniarii] supplicatione commoti, 
presentibus te affamur oraculis ; ut sl rereta manci- 
pia ejus Breones irrationabiliter cofneveris abetu- 


tem mundi ", quasi $ol aureus convenienter include- p lisse, qui militaribus officiis assueti 4, eivilitatem 


fet. Senarium vero, quem non immerito perfectam b 
docta antiquitas definivit, uncie, qui mensur:xe primus 
gradus est, appellatione signavit; quam duodecies 


similitudine mensium computatam, in librze plenitu- 


P" . 


dinem ad anni curricula collegerunt. O inventa pru- 
dentium! O provisa majorum ! Exquisita res est, 4085 
et usui humano necessaria distingueret, et tot arcana 
Dature figuraliter contineret. Merito ergo dicitur 
libra, quz: tanta rerum est consideratione trutinata. 
'Talia igitur secreta violare, sic certissima velle con- 
fundere, noune veritatis ipsius videtur esse crudelis 
ἃς foeda laceratio ? Exerceantur negotiatores [mss. 
el Accur., negotiationes] in mercibus ; emantur late, 
qux vendantur angustius; constet populis pondus ac 


premere dicuntur armati; et ob hoe justilize parere 
despiciunt, quoniam ad belia Martia semper inteo- 
dunt, dum nescio quo pacto assidue dimicantibus, 
difficile est morum custodire mensuram. Quapropter 
omni protervia remota, qux de prsumptione potest 
virtutis assumi, postulata facies sine intermissione 
restitui : ne per dilationis incommoda, eorum videa- 
tur supplex odisse victoriam. 


EPISTOLA XII. 
EUGENITI YIRO ILLUSTRI MAGISTRO OFFICIORUM THEODO- 
RICUS R£X. 
Confert illi post administratam laudabiliter iiresturaw, 
magisteriam dignitatem, el hortatur eum ad meliora 
promerenda. 


mensura probabilis , quia cuncta turbantur, si inte- Q — Pompa meritorum est regale judicium, quia nesci- 


gritas cum fraudibus misceatur. Mutilari certe non 
debet, quod laborantibus datur; sed a quo fidelis 
actus exigitur, compensatio imminuta prestetur. Da 
Certe solldum, ct aufer inde si pr»vales ; trade libram, 
et aliquid inde , si potes , imminue. Cuncta *ta no- 
Binibus ipsis constat esse provisum, aut integra 
tribuis, aut non ipsa qus dicuntur exsolvis. Non 
potestis omnino , non potestis nomina integritatum 


* Ergo Cassiodorus existimat mundum sex anno- 
rum millibus duraturum. Lactant. lib. vn de Divino 
Przm., deridens Chald:os : Sciant, inquit, philoso- 
phi, qui ab exordio mundi seculorum millia enume- 
Fant, nondum sextum millesimum annum esse 
eonclusum : quo nuinero expleto , consummationem 
fleri necesse est, et humanarum rerum stàtum in 
melius reformari. Idem in Divinar. Instit. Epitome : 
Nondum set millia completa sunt, quo numero con- 
Bummato tum demum malum omne tolletur, ut regnet 
s0la justitia. Qu:xe sententia rabbi Eliz exstat in libro 
Sanhedrin, in cap. Helech , et lib. Havoda Zaza, in 
cap. Lipbne edehen. Sex millia annorum erit mundus, 
et iterum destruetur.- Duo millia inanitatis, id est, ut 
theologis placet , ante legem duo millia legis , duo 
millia dierum Messix. Galatinus lib. 1v, cap. 20. 
Isidorus sub finem libri vr Etymolog., cum de disere- 
tione temporum ot sex mundi ztatibus ageret, dispu- 
tationem his tandem conclusit verbis : Residuum 
sexte xtatis tempus soli Deo est cognitum. Cui 
perlubenter assettior. FoRSNER. 

* Senarium perfectum. Quia 1, 2, 5, faciant 6. 
Vide Sever. Boetii Arithmeticanm, et Jordani de 
$cnarii numeri vi ac religione. Macrob. lib. 1 in 
Somn. Scip. Sic €y centenarium numerum multis 
laudibus extulit Ju'ian. epistola ad Serapionem. 


D pertinet nov. 45; l. Francie a Carolo 


mus ista, nisi dignis iaspendere. Et quanquam pote- 
stati nostr», Deo favente, subjaceat omne quod vo- 
Jumus , voluntatem famen nostram de ratione meti- 
mur; ut illud magis xstimemur elegisse, quod 
cunctos dignum est approbare. Hinc est quod te lit- 
terati dogmatis studia landabiliter exsequentem, pri- 
dem ad qussturs culmen elegimus, ut honesti laboris 
tui fieret premium dignitas litterarum. Quid enim 


Origen. Adamantius in Evangelium Joannis tomo 
XXVIII : Qui naturas, inquit, numerorum investiga- 
runt, primum quidem senarium definierunt perfectum, 
cum ex suis ipsius constet partibus et compositione 
duplali , ab unitate unius et duorum, quod est tria : 
numerus primus , et in quem exiit duplicatio; dico 
autem duo, multiplicatus enim duo in tria facit ipsum 
sex. FoRNER. 

c [nf., lib. nt, epist. 25, et lib. vi, epist. 9. Huc 
agno pro- 
mulgata lib. ni, tit. 12 de teloneis : Placet nobis ut 
antiqua et justa telonea a negotiatoribus exigantur; 
et lib. 1v, tit. 24 de injustis occasionibus et consue- 
tudinibus noviter institutis, sicut sunt tfibuta; ct til. 
02 de teloneis et cispaticis : Teueant id, ut ubi an- 
tíiqua consuetudo fuit, exigantur, et übi nova fuerint 
inventa, destruantur. Congruit l. un. de auro coron. 
Cod. lib. x. Nihil. Cod. Theod. de extraord. sine 
sord. mund. FonNza. 

4 Coercitio et astrictio morum usurpanda est in 
exercitu ; propterea tría sunt sine quibus non robur 
in exercitu, non ordo: continentia, modéstia et abs- 
tinentia : continentia in cibo et venere, à quibus 
languor ac mollities; modestia in verbis, véstiDus et 
factis ; abstinentia, ne provinciales infestet, nec pas- 
sim rapiat, Dnoss. : 





517 


VARIARUM LIBER E. 


tip 


sc vocationis officio ^, si pute impendatur, ornatius, À namentum est ordinum ezterotum. Atque ideo Eu- 


quod 3 peregrinum negotium ad suas molestias tra- 
hit, ut laboribus subveniat alienis? In hoc campo 
exercitatus cursu meritorum, ad palmam nostri judi- 
cii pervenisti. Nee tamen beniguitas nostra uta re- 
muneratione contenta , lionorem geminat, augmenta 
procurat; et eo studio dona reparat, quasi debeat 
omne quod prestat. Sume igitur magisterie infulas 
dignitatis, usurus omnibus privilegiis qux» tuos ha- 

buisse constiterit decessores. Atque ideo tanto judi- 
— οἷο ketare suscepto, qui pro labore honoris tui, bo- 
norem alterum accipere meruisti. Quid enim de 
priore senserimus przmio, secund: dignitatis decla- 
ramus augmento. Nati sunt, fasces ex fascibus, et 
naturam rcünentes fetus arborei pullulaverunt ite- 


genitem illustrem virum litteratt dogmatis difitiione 
fulgentem, magisterii honore subveximus ; ut gereret 
nomine quam possidebat meritis dignitatem. Quis 
enim tot ejus offleiosos labores ignoret, 10 quos 
non vilitate mentis exercuit, sed patrocinii honore 
servavit? Dedimus itaque personam tantis honoribus 
parem, ut alterutro decore fulgentes, mutua se gra- 
Ga qualitatis ormarent. Hic est, qui nostro pridem 
lateri veridicus quxstor adh:esit, quem livoris nebula 
nulla fasceavit, nec malevolentix studio nocendi artes 
fellitis sensibus exquisivit; sincero pectoris arcano 
puritati nostre paruit, et ad pietatem jussionum in- 
nocentiam süam prabuit. Animus enim dolosas non 
arbitrium sequitur imperantis, sed suas potlus expli- 


fum decenter abscisi. Verum te hxc remuneratie B eat voluntates. Habetis certe evidens nostrum in hac 


$atietate non expleat, nec det laboribus tuis ferias 
nostri laus inventa judicii. Desiderabilior quinimo 
sit honestas, cum pervenit ad prx:smium ; et tunc flat 
gratius labores anxios fuisse perpessum, eum te 
fructum eorum intelligis invenisse. Honores ergo 
quós sumís ex chartis, redde de meritis. Nosti enim 
bene, quo nobis studio placeatur, qui ab ipsius con- 
silii penetralibus venis. Meministi , quoties apud nos 

faudati sint innocentes, quoties bonis actibus reddi- 
" dimus vicem. Ore tuo judicia nostra loquebamar : 
exemplis talibus incitare. Esto innocentis templum 5, 
temperantiz sacrarium, ara justiti:, Absit a judiela- 
riis mentibus aliquid profanum. Pio principi sub 
quodanm sacerdotio serviatur. | 


EPISTOLA XIII, 
BENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 


Significal se ad magisterii munus Eugenitem subvezis- 
se, qui maximis laudibus exornatur, quod quastoris 


officium bene exercuerit. 


Dignitas, Patres Conscripti, dum ad incogaitum 
venit, donum est; cum ad expertum, compeneatio 
meritorum ; quorum alter debitor judicii, alter obno- 
xius est favori. Hos enim zsstimatione subvehimaus, 
alios gratia promovemus, et ad omnes indalgentize 
vias nostra se relaxat humanitas. Sed amoris vestri 
intuitu commonemur, quolies in vestrum coetum 
ducitur, qui de gloriosis virtutibus vstimatur. Quid- 
quid enim humani generis floris est, habere curiam 
decet 6; qus sicut arx decus est urbium, ita Illa or- 


. ^ Hoe est advorati officium, ot seeundum juris 
erdinem suscepti sui causam peroret : nunquid pote- 
rit vita ejus, si turpis est, obesse causx suseepti ? Per- 
8onà enim advocati nec obesse, nec prodesse pote- 
rit, mquit Augustinus. Qualis enim fuerit causa, sic 
et respondebitur ei. Bnoss. 

* Sic dixit Iib. vi, form. 5, quoddam esse sacerdo- 
tium recte agere przfecturam prx:etorianam. Et form. 
49 ejusdem libri. Simili exemplo Ulpianus in lib. 1 de 
Justitia et jure vocat jurisconsultos sacerdotes justi- 
t»; et ut Symmachus lib. x, ep. 54, et lib. vi, ep. 58. 

URETUS. 

* Hoc exenrplo dixit Ennodius In Panegyrico Theo- 
dorici : « Coronam curie innumero flore velasti, 
mulum de honoribus tetigit desperatio, quem juve- 
Punt deprecantem bona consciontit ; » quibus con- 


parte judicium ; ut post illius apicis culmen, ad al- 
teram conscendetet dignitatem; nec passi sumus 
otiosum, quem merita non sinebant esse privatum : 
sereni solis consuetudinibus sstimandus, qui licet 
gusceptum diem peragat, alterum tamen eadem gra- 
tia claritatis illuminat. Hunc ergo, P. C., tot meritis 
absolute relucentem favor vester excipiat. Debetis 
enim bene gerentibus, ut eos laudis vestrx comitetur 
assensus. Nam si equorum cursus hominum claméri- 
bus incitatur, et insonantinm manibus agitur, ut a 
mutis animalibus velocitas appetatur, quantum inde 
homines stimulari posse credimus, quos ad laudis 
aviditatem natos singulariter invenimus! 


EPISTOLA XIV. 
FAUSTO PROFECTO PROETORIO THEODORIQUS. REX. 


Precipit ut genus Tertiarum quod. Cathallensibus im- 
perabatur, annis singulis persolvatur. 


Libentes omnibus modis prebemus assensum, 
quoties ἃ vox est justa poscentium : quia nec decet 


. esse difficile beneficium, quod largitate non patitur 


detrimentum. Et ideo precelsa magnifteentia tua, 
quod a Cathaliensibus inferebatur, genus tertiarum 
faciat annis singulis in tributaria summa persolvi; 
nec post super hac parte patiantur sapplices aliquam 
qu:estionem. Quid enim interest quo nomine posses- 
sor inferat, dummodo sine imminntiono quod debe- 
tur, exsolvat ? Ita et illis Suspeetum Tertiarum nomen 
auferimus, et a nostra mansuetadine importunitates 


p competentium submovemus. 


Bentit Nazarius : « Sensisti, Roma, te tandem arcem 
omnium gentium, et terrarum esse reginam, cum ex 
emnibus provincils pria viros curie tu: pigno- 
Taveris, ut senatus dignitas nop tam nomine quam 
re esset illustrior, cum totius orbis flore constaret. » 
ΠΙυὰ autem non omittam, Heliogabalum adeo sena- 
tam eontenipsisse, ut maneipia togata senatores ap- 
pellaret, teste Lampridio. B&oss. 
d Nota hic juste petentibus nihil esse recusandum. 

Idem Plaut. in Amphitr. : 

Justám rem et facilem csse oratam a vobis vole. 

Nam juste a justis justus sum iri datus. 

ROSS. 


* Ms. Aud., Gr. et C. Quid enim dignius esl ád off. 
δὲ per eum impendntur ornatus, qui, etc; 








Uu 
EPISTOLA XV. 


FESTO VIAO iLLUSTRI ATQUE PATRICIO THEODORICUS 
REX. 


—. Illi commendat tuitionem domus patricii. Agnelli ad 
Africam descendentis. 

Gratum nobis est, quoties de magnitudinis tu» 
meritis zstimatio talis procedit, ut et infirmorum 
auxilium, et absentium credaris esse tuitio. Nam 
ideo et senator [ms., senatus| prior esse meruisti, 
ut te sequentibus pro justitiae contemplatione pre- 
stares. Unde fit ut bona nobis de te crescat opinio, 
gloriose actionis exemplo. Nulli enim propria res a 
discedente committitur, nisi de cujus bona conscien- 
tia judicatur. Idcirco przsenti jussione decernimus, 
uL domus patricii Agnelli ad Africam descendentis, 


M. AURELII CASSIODORI 
A supplicum damna, ita nobis eorum fructuosa debent 


esse compendia. 


EPISTOLA XVII. 


UNIVERSIS GOTHIS ET ROMANIS DERTO((E CONSISTENTIBUS 
THEODORICUS REX. 


Pracipit castrum circa eos positum, dum pace [ruun- 


tur, communiant, ac domos sibi in eo construant. 

Publice utilitatis ratione commoniti (qux nos 
cura semper libenter oneravit), castrum juxta vos 
positum precipimus communiri : ἃ quia res przelio- 
rum bene disponitur, quoties in pace tractatur. Mu- 
nitio quippe tunc efficitur przvalida, si diutina fuerit 
excogitatione roborata. Omnia subita probantur in- 
cauta, et male constructio loci tune quaritur, quan- 
do jam pericula formidantur. Adde quod animus ipse 


qui regnum petens alterius, nostris est utilitatibus p non potest esse in audaciam pronus, qui diversa 


gerviturus, salvis legibus tua tuitione valletur : ne 
violentos cujusquam impetus subtracta domini defen- 
$ione pauatur. Pervie sunt enim semper injuriis 
facultates absentium ; et quodammodo videtur occa- 
sio homines in delictum trahere, qux non potest 
animum pervadentis de resultatione terrere. Ideo- 
que celsitudo vestra, quam votum pium est habere 
vicinam, erigat humiles, eripiat opprimendos; et, 
quod potestatibus rarum est, proficias cunctis, qui 
universis celsior inveniris. 


EPISTOLA XVI. 
JULIANO COMITI PATRIMONII TREODORICUS REX. 


Jubet discutiat causam. Apulorum. conductorum [ru- 
menti , qui conquesti fuerant frumenta sibi inimico- 
rum subreptionibus concremata; et imperat (si ita 
res se habet) ut de reliquis prime indictionis habita 
tmoderatione detrahat. 

Illud amplius nostris utilitatibus applicamus, quod 
misericordi humanitate concedimus. Regnantis enim 
facultas tunc fit ditior, cum remittit; et acquirit no- 
biles thesauros fam:e, neglecta vilitate pecunix. 
Ilinc est quod consuetudinis nostrzx: humanitate com- 
moniti, opem fessis, manum porrigimus oneratis; ut 
pietatis nostr»? remedio surgant, qui fortunz su: 
acerbitate corruerant. Dudum siquidem conductores 
Apuli deplorata nobis aditione conquesti sunt, fru- 
postulantes ne cogantur ad integram prestationem, 
quibus commerciorum sunt commoda diminuta. 


fuerit cura sollicitus. Hanc merito expeditionem no- 
minavere majores, quia mens devota przliüs non 
debet aliis cogitationibus occupari. Quapropter am- 
plectenda res est, quie generalitatis consideratione 
precipitur : nec moram fas est incurrere jussionem, 
que devotos maxime noscitur adjuvare. Et idco 
presenti auctoritate decernimus, ut domos vobis in 
predicto castello alacriter construatis, reddentes 
animo nostro vicissitudinem rerum; ut sicut nog 
vestris utilitatibus profutura censemus , ità tempora 
nostra ornare vos pulcherrimis fabricis sentiamus. 
Tune enim accidit ut et sumptus competentes no- 
stris jam penatibus congregare velitis, et habitatio 
vobis non sit ingrata, quam propria potest commen- 


C dare constructio. Quale est, rogo, in laribus propriis 


esse, cum durissimas mansiones hostis cogitur sus- 
tinere? Ille imbribus pateat, vos tecta. defendant; 
illum inedia consumat, vos copia provisa reficiat. Sic 
vobis tutissime constitutis hostis vester ante even- 
tum certaminis fata patietur perditoris. Constat enim 
tempore necessitatis illum probari fortissimum vi- 
rum, qui se per multa non distrahit. Nam quis eum 
providentiam habuisse putet, si tunc conperit fabricis 
operam dare, aut penum condere; cum oporteat 
bella tractare? 


EPISTOLA XVIII. 
DOMITIANO ET UVILi THEODORICUS REX. 


Illis respondet quod debeant restitui predia a pre- 
sumploribus occupata , nisi aut contractus, aul 


Quod nos pro ingenita humanitate considerandum ἢ praescriptio triginta annorum obviet; et quod fratris 


esse judicamus, ut quorum non possumus accusare 
desidiam [Accurs., desideria], relevandam potius 
wstimemus fortunam. Inde enim constitutas pensio- 
ncs inferri volumus, unde constat subjectos com- 
moda consecutos. Et ideo hanc causam sublimitatem 
tuam jubemus diligenter inquirere, ut quantum eos 
minus vendidisse constiterit, de reliquis prima indi- 
ctionis habita moderatione detrabatis : ita tamen ut 
nulla fraus nostris beneficiis inferatur, ne aliqua ne- 
gligentia reddaris obnoxius, qui semper nobis pro- 
vida intentione placuisti. 11 Quia sicut nos tangunt 


& Constat ex hoc loco munienda esse castra tem- 


pore pacis, etenim necessaria sunt in longis obsidio- - 


percussor sit in exsilium deportandus. 


Oportet vos colere et observare justitiam , qui 
sequitatem populis dicere suscepistis : quando non 
licet delinquere, qui alios creditur sub zquitatis 
regula continere, ne flat exemplum pravum, qui 
electus ad laudabile [ms., habile] cognoscitur insti- 
tutum. Et ideo ad interrogationem vestram curavi- 
mus przbere responsum : ne per dubitationem pos- 
sitis errare, nisi (quod absit) velitis excedere. Si 
Romanum predium (ex quo, Deo propitio fontium 
[ed. , sonti] fluenta transmisimus , ubi primum Italie 


nibus castra vallo et fossis probe munita, ut ex Pro« 
copio lib, πὶ de Bello Gothorum liquet, Baoss. 1 








494 


VARIARUM LIBER 1. 


nos suscepit imperium) sine delegatoris cujusquam A minima videatur, principem de spectaculis loqui : 


pyctacio [ed. Niv. et Gam., petitione], presumptor 
barbarus occupavit, eum priori domino submota di- 
latione restituat. Quod si ante designatum tempus 
rem videtur ingressus; quoniam prescriptio probatur 
obviare tricennii, petitionem jubemus quiescere 
pulsatoris, Illa enim reduci in medium nolumus, 
qu: nostris temporibus presumpta damnamus : 
quia locus calumniandi non relinquitur, cum longi 
temporis obscuritas preteritur. De percussore tan- 
tummodo, non etiam peremptore fratris, quanquam 
omnium communi lege damnetur, solumque sit par- 
ricidium, quod totius tragoediam reatus exsuperet : 
tamen humanitas nostra, quz sibi etiam in sceleratis 
locum pietatis inquirit, presenti auctoritate definit, 


tamen pro amore reipub. Romanz non pigebit has 
quoque cogitationes intrare : quia undecunque pre- 
stare possumus, dignum nostris sensibus destimamus; 
presertim cum beatitudo sit temporum, Letitia popu- 
lorum. Illud enim, propitiante Deo, labores nostrog 
asserit, quod se otiosam generalitas esse cognoscit. 
Partis itaque Prasini insinuata petitione, comnperi- 
mus (quoniam hoc introductum est, ut populi de co- 
lore vocitentur) seditiones turbulentas a quibusdam 
&celestissimis incitari, et causam lzetiti:e publice ad 
furoris certamina prorupisse. Quod utique gaudii 
decoram non potest habere qualitatem, si [ms. Aud., 
ubi] pacem non meruerit possidere communem. Et 
ideo dignum est clementiam nostram has quoque 


ut hujusmodi portenta provincie flnibus abigantur *. p partes aspicere, ut ubique possit morum probitas 


Nam quibus fuit exosa societas parentum 5, civium 
non merentur habere consortium , ne puri corporis 
jucunda serenitas nebulosis maculis polluatur. 


EPISTOLA XIX. 


SATURNINO ET VERBUSIO VIRIS ILLUSTRIBUS SENATORIBUS 
THEODORICUS REX. 


Precipit ut quicunque Gothorum fiscum detrectaverit 
implere, king ad. redhibitionis iari compel- 
aut. 
Fisci volumus legale custodire compendium : quia 
nostra clementia rebus propriis videtur esse con- 
tenta. Et sicut nullum gravare cupimus, ita debita 
nobis perdere non debemus. Indigentiam juste fugi- 
mus, quz: suadet excessus : dum perniciosa res eet 
in imperante tenuitas. Modus ubique laudandus est *. 
Nam cur aut vituperabilis negligentia in propriis 
defluat, aut aliena cupiditas turpis abradat? Et ideo 
vobis praesenti jussione precipimus, ut Adrian: civi- 
fatis curialium insinuatione suscepta, quicunque 
Gothorum fiscum detrectat implere, eum ad xquita- 
tem redhibitionis arctetis : ne tenuis de proprio co« 
gatur exsolvere, quod constat idoneos indebite deti- 
nere, Hac scilicet ratione servata, ut si quis contu- 
macie vitio maluerit nostra jussa tardare, cum 
mulcta reddat, qu: debuit etiam non compulsus 
offerre; quatenus protervo spiritu indecenter erecta, 
impunita justis szeculis non relinquatur audacia. 


19 EPISTOLA XX. 


ALBINO ET ALBIENO VIRIS ILLUSTRIBUS ATQUE PATRICIIS 
THEODORICUS REX. 


lilos commonet ut in spectaculis patrocinium partis 

Prasini assumant , et ut de Hellandio et Thodoron, 

i letitia publice aptior fuerit astimatus, ab illis 

^rasini pantomimus, con[usione populi sublata, con- 
stituatur. : 


Licet inter gloriosas reipublice curas et regalium 
Solicitudinum salutiferos fluctus [ed., fructus] pars 


4 
* Cicero in Verrem : « Scelus in ultimas terras de- 
portandum. » FonN. 
P Gradus amicitize. Cicero de Offlc. 1. Fonw. 
* « Ratio jubet, ne quid nimis, sed omnia cum mo- 
lersmine fiant. » Cicero de Oratore et de Senectute, 
lib. y Oftic. Colum. lib. n. Baoss. 
. * Populi jam his temporibus ecpere in qualibet 
avitate in factiones colorum Veneti scilicet et Prasini 
ividi. Colorum quidam nomina et fullonia, quorum 


PaTROL. LXIX. 


elucere. Non enim inania verborum. popularium 
cogitamus, sed pernicioss semen seditionis excludi- 
mus. Quapropter illustris magnitudo vestra preesenti 
jussione commonita , patrocinium partis Prasini, 
quod gloriossw recordationis pater vester [ed., 
noster] impendit, dignanter assumat. Putari enim 
non debet injuria, populos regere ac gubernare Ro- 
manos. Nam si bonorum [Gr. et Cuj., honorum] 
emnium causa pensetur , pro eorum utilitate delecti 
sunt, qui honores gloriosissimos accipere meruerunt. 
Convocatis ergo spectatoribus, de Hellandio et Tho- 
doron [ed., Theodoro], qui ltitiee public: aptior 
fuerit z::stimatus, populi confusione sublata 4, consti- 
tuatur a vobis Prasini pantomimus : quatenus sum- 


C ptum, quem pro spectaeulo civitatis impendimus, 


electis contulisse videamur. Hanc partem musice 
discipline Mutam nominavere majores, scilicet qua 
ore clauso manibus loquitur, et quibusJam gesticula- 
tionibus facit intelligi, quod vix narrante lingua aut 
scripture textu possit agnosci. 


EPISTOLA XXI. 


MAXIMIANO VIRO ILLUSTRI ET ANDREE VIRO SENATORÍ 
THEODORICUS REI. 


Decernit ut discutiant, num pecunia [abricis Urbis de- 
putata, tota (uerit absque fraude in eas expensa. 


Provocandi sumus affectuosis civium studiis ad 
augmenta civitatis : quia nemo potest diligere quod 
babitatores intelligit non amare. Unicuique patria 
sua charior est, dum supra omnia salvum fore que- 


D ritur, ubi ab ipsis cunabulis commoratur. Quapropter 


votis paribus invitemur ad dona; quatenus quod 
sponte tribuimus, duplicata gratia conferamus. Et 
ideo nulli grave sit, Romanis fabricis deputatze pecu- 
nie reddere rationem, cuni pura conscientia deside- 
ret se probari : quando fructum laboris sui capit, 
dum ad nos prospera de se pervenire cognoscit. Quo- 


gratia inter spectatores et pecunias erogare, et (0Γ- 
ora diris cruciatibds aífligere non dubitant, per co» 
ores dissidentes, ait Procopius lib. 1 de Bello Per- 
sico : seditionem Constantinopoli hinc natam descri- 
bens, cujus meminit Justinianus sub finem novel. 17, 
jubetque auctores seditionis, qui aufugerant, con- 
quiri, et in urbem ut puniantur, adduci. Hujusce 
autem formule meminit infra hujus lib. epist. δῦ. 
FORNER. 
11 


.g- - 





025 


M. AURELII CASSIODORI | - Mi 


circa praesenti decernimus jussione, Roman: civita- A — Fésti et Symmachi contra patricium Paulinum diri. 


tis fabricas vos debere discutere, si labor operis con- 
cordat expensis, vel si apud aliquem constet resi- 
dere pecuniam, qus non sit fabricis expensa, 
deputat: rei reddat erogandam. Quibus rationibus 
evidenter expressis, ad nos instructionem flJelissi- 
mam destinate; ut judicio nostro respondere videa- 
mini, qui estis ad indaginem veritatis electi. Nullum 
enim de largitate nostra fraudari velle credimus, 
quando in tali negotio et de propriis facultatibus 
eum impendere posse judicamus. Aves ipse per aera 
vagantes proprios nidos amant; erratiles fer» ad 
cubilia dumosa festinant; voluptuosi pisces campos 
liqmidos transeuntes, cavernas suas studiosa indaga- 
tione perquirunt ; cunctaque animalia ibi se norunt 


mant. 


Decet regalis apicis curam, generalitatis custodire 
concordiam : quoniam ad laudem regnantis trabitur, 
si ab omuibus pax ametur. Quid est enim quod nos 
melius predicet , quam quietus populus, cóncors se- 
natus, totaque respub. morum nostrorum honestate 
veslita? Hinc est quod przsenti jussione decerui- 
mus ut magnifici viri atque patricii Festus alque 
Symmachus, contra illustrem et patricium Paulinum 
in judicio vestro, quas se habere dicunt exerant 
actiones, Quibus pro legum ratione susceptis, el, si 
juris ordo patitur, definitis; tunc patricius Paulinus, 
quidquid adversum supra memoratos magnificos vi- 
ros se habere causatur, pari sorte depromat. M 


Pefegere, ubi longissima cupiunt state constare. B tardari volumus in ejus quoque parte senteutiim, 


Quid jam de Roma debeamus dicere, quam fas est ab 
ipsis liberis plus amari? 


EPISTOLA XXII. 
MARCELLO VIRO SENATORI ADVOCATO FISCI THEODORI- 
CUS REX. 
Ilium en advocato privato creat aavocatum fisci. 


Solida laus est regie largitatis, quoties conve- 
niuat indulta judiciis; nec sibi audet casns ascri- 
bere, quod bons dispositionis librat examen : quia 
ubi aptanter officia meritis, nil debetur incertis. Non 
enim de rudibus sententiam ferimus, sed de proba- 
tissimis judicamus. Polisti siquidem forensi cote 
nultifarie pr:ie.icatus ingenium; nutristi. facundiam 


exercitatione causarum ; expertus es quam suaves ( 


fides afferat fructus, ut etiam ipsa conciliet corda 
regnantium. Hc in te speculator virtutum noster 
sensus inspexit. His apud nos suffragiis placere me- 
ruisti, u* digzus existeres ad publicas causas, qui 
gessisti hactenus sub integritate privatas. Sume igi- 
tur fisci nostri tuenda negotia, in utendis officii tui 
privilegiis decessorum exempla secuturus. lta ergo 
per medium justiti: tramiteni moderatus incede; ut 
nec calumnia innocentes graves, nec justis petitioni- 
bus retentatores exoneres [Jur., exhonores]. Illa 13 
enim vera lucra judicamus, que integritate suffra- 
gante pereipimus, Non ergo quoties superes, sed 
quemadmodum vincas, inquirainus. /Equitatem nobis 
placiturus intende : non quxras de potestate nostra, 


dum velimus omnia inter eos esse decisa; nibilqut 
aliud relinqui, nisi quod debetur affectui. Videle 
ergo tanti judicii arbitros vos electos ; videte exspe- 
ctationem nostram, :equabilem flagitare justilian : 
relaturi gratie uberrimum fructum, si prasens disce 
ptatio, quos diguos credidit, non impares probel 
esse. Debet enim de talibus viris esse cura przci 
pua, qui dare possunt minoribus evidenter exempla. 
Nam qui inter pares summos viros litem negligit à»- 
solvendam [ed., abolendam], boc imilari reliqua 
sine dubitatione permittit. 


EPISTOLA XXIV. 


UNIVERSIS GOTHIS THEODORICUS REX. 

Indicat se per Nandium Saionem illos admonenudot 

curasse, ut ad expeditionem Gallicanem vin calen- 

dar. Juliar., rebus omnibus necessariis. sufficienter 

instructi, properent, et seniores junioribus ezemplt 
sint. 

Innotescenda sunt magis Gothis quam suadendà 
certamina, quia bellicosze stirpi est gaudium) com 
probari. Laborem quippe non refugit, qui vituli 
gloriam concupiscit. Et ideo, juvante Deo, quo a 
ctore omnia prosperantur, pro communi uuilitate 
exercitum ad Gallias constituimus destinare; υἱ sl" 
μὰ] et vos provectus occasionem habere possilis, & 
nos qux prestitimus, meritis contulisse videamur 
Latet enim sub otio laudabilis fortitudo; et dum se 
probandi non habet spatium, occulta est lux toía 
meritorum. Atque ideo per Nandium Saionen! Do 


sed potius de jure victorias : quando laudabilius a Ὁ) strum admonendum curavimus , ut ad expeditionem, 


parte fisci perditur, cum justitia non babetur. Nam 
si dominus vincat, oppressionis invidia est ; xequitas 
vero creditur, si supplicem superare contingat. Non 
ergo parvo periculo causas dicimus, quando tunc 
fama nostra proficit, cum se commoditas iniusta sub- 
ducit. Quapropter fit interdum causa mala fisci, ut 
bonus princeps esse videatur. Majori quippe compen- 
dio perdimus, quam si nobis indebite victoria suffra- 
getur. e 


EPISTOLA XXIII. 


CELIANO ,Gr. el Cuj., FELICIANO] ET AGAPITO VIRIS 
ILLUSTRIBUS ET PATRICIIS THEODORICUS REX. 


Hi judices eliguntur. ui litem. vatriciorum virorum 


in Dei nomine, more solito, armis, equis, rebusque 
omnibus necessariis sufficienter instructi, oclavo die 
cal. Juliarum proxime veniente, modis ommibUs 
Deo favente, moveatis; quatenus et parentum Ye 
strorum in vobis ostendatis inesse virtutem, et n? 
stram peragatis feliciter jussionem. Producile JU** 
nes vestros in Martiam disciplinam. Sub vobis 
videant, quod posteris referre contendant. Nam 
quod in juventute non discitur, in matura eai 
nescitur. Accipitres ipsi, quorum victus semper e 
praeda est, fetus suos novitate marcentes nidis I 
turbant, ne molli otio consuescant; alis verberi 
inmorantes, cogunj pullos teneros ad volatu; : 
tales debeant existere, de quibus possil pietas n 








595 


VARIARUM LIBER I. 


lerna prasumere. Vos autem, quos et natura erigit, À nui, quibus alia convenit a nostra smpius largitate 


. et amor opinionis exacuit, studete tales filios relin^ 
quere, quales vos patres vestros constat habuisse. 


EPISTOLA XXV. 

BABINIANO YIRO SENATORI TEEODORICUS BEX. 
Jubet portum. Lucini et portus junctos reparari, eorum- 
que diligentiorem inposterum curam haberi. 

Nil prodest initia rei solidare, si valebit prx»sum- 
pfio ordinata destruere. Illa sant enim robusta, illa 
diuturna, quo prudentia ineipit et cura eustedit. 
Atque ideo major [ed., non minor] ia conservandis 
rebus quam in inveniendis adhibenda cautela est : 
quia de initiis przdicatio debetur invento, de custo- 
ditis autem acquirítur laudata perfectio. Dudum si- 
quidem propter Roman: rmcnia civitatis, ubi stu- 


prestari. Sed sicut quz semel annuimus rescindi ip 
perpetuum non merentur, sic qui largitatem nostram 
moderatis precibus impetrarunt, nostrorum terminos 
prestitorum immodica non debent presumptione 
transcendere. Unde quia religiosi studii reverentia 
commonemur, ut quze dudum Ecclesie viri venera- 
bilis Versille antistitis pr:estitimus, valere in perpe- 
tuum censeamus ; nunc quoque illustrem maguificen- 
tiam tuam duximus admonendam, quatenus superip- 
dictorum enera titulorum [id est, extraordinariorum 
tributorum], prefata Ecclesia in ea summa non sen- 
tiat, qux usque a magpilici viri Cassiodori patricii, 
pura nobis fide et integritate comperti , temporibus 
est soluta. Ea vero qux a tempore beneficii ad Ec- 


dium nobis semper impendere infatigabilis ambitus B clesiam vestram ab aliquibus est translata possessio 


erit, portum Lucini deputatis redditibus reparari 
jussio nostra constituit; ut viginti quinque millia te- 
gularum annua illatione prestentur; simul etiam 
portubus junctis, qui ad illa loca antiquitus [mss., 
antiquitate] pertinebant, et nunc diversorum usur- 
patione suggeruntur invasi. Cuncta ergo ad statutam 
prestationem facies sine dilatione revocari : quia 


licet nostra jussa pro sua reverentia in nullo vio- : 


landa sint, ea tamen custodiri volumus maxime, 
qui Urbis faciem videntur ornare. Quis enim dubi- 
tet, fabricarum miracula hac provisione servata, et 
pendenti saxo formatas [mss., tornatas] cameras te- 
gularum tegmine custoditas? Ut antiqui principes 
nobis merito debeant suas laudes, quorum fabricis 


dedimus longissimam juventutem ἃ ; ut pristina no- C 


, vitate reluceant, qux jam fuerant veternosa sene- 
etnte fuscata. 


EPISTOLA XXVI. 
ZAUSTO PREEFECTO PRATORIO THEODORICUS REX. 


Statuit ut qum dudum Ecclesim Versille antistitis 
prastifit, valeant in perpetuum, et. extraordinaria 
tributa, que a temporibus Cassiodori sunt soluta, 
nom sentut : veull tamen ea que Ecclesie postea 
collata sunt bona , oneri solutionis subjaceant. 


Nefas est apud eos fidem beneficii prioris immui- 


& JFtatem :edificiis tribui non est novem, etenim 
Mamertinus in Panegyrico Juliani dixit urbium me- 
nia renovata ab imperatore induisse juventutem ; 
pari quoque ratione, ornamenta urbium ac decora 
marmorum senium temporis sentire dicimus, ut vi- 
dere est in 1. 16 C. Theod. de oper. publ. /Kdes 
eliam dicuntur :tatis senio concuti in l. 15, eod. 
tit. Et Ovid. : 


Canescunt turpi tecta relicta situ 


14$ Ennodius Ticinensis epist. ad Boetium : « /Kdifi- 
cia ejus sub negligentia consenescunt ; » et alio loco, 


Abjwrant priscam, te priesule, tecta senectam. 


Sic etiam 2etas chirographi dicitur in 1. 1 C. Theod. 
δὶ eert. pet., et tatem fluemque libri apud Gellium, 
et statem vino accedere apud Plin. lib. xxui, cap. 1. 
Memini quoque legibus ztatem tribui, easque ab 
optimis auctoribus dici consenescere, languere, mori 
et occidi. Constantinus in 1. 25 C. Theod. de appell., 
ubet consenescere legem qux vetabat a prefecti 
Orbis sententia provocare. Áminianus Marcellinus 
lib. xi, de legibus sumptuariis loquens, Scnescen- 


[mss. Gr. et Cuj., professio], commune cum univer- 
sis possessionibus [Gr. et Cuj., possessoribus] onus 
solutionis agnoscat, et illius subjaceat functioni , 
cujus nacta est jura dominii. Alioqui grata nobis 
augmenta eorum esse non possunt, qui fisci damuo 
profieiunt. Sufficiat possessori compendium pensio- 
nis. Tributa sunt purpure, non lacern». Lucrum 
eum invidia periculum est; quanto melius omnia 
IDoderata gerere, qnx nullus audeat accusare! 


EPISTOLA XXVII. 
SPECIOSO THEODORICUS REX. 


Indicat populum partis Prasini, dum ad curiam veni. 
rent, insidias a Theodorico patricio et Importuno 
consule pertulisse », ita αἱ unus occisus (uerit; ju- 
betque predictos viros illustres moneat, ut instructai 
personas ad judicium Coliani et Agapiti mittant, 

. qui hanc causam legibus dirimant. 

Si exterarum gentium mores sub lege modera- 
mur; si juri Romano servit quidquid sociatur Hali ; 
quanto magis decet ipsam civilitatis sedem legum 
reverentiam plus babere, ut per moderationis exem- 
plum luceat gratia. dignitatum? Ubi enim queratur 
modestus animus, si feedent. violenta patricios! Po- 
puli itaque nobis partis Prasini petitione suggeritur, 
dum ad nostrum disponerent comitatum venire, re- 


tes, ait, paulatim reparavit Sylla dictator. Sic et 
Claudianus his verbis; 
Pri:camque resumunt 
Canitiem leges, emendanturque vetusus, 
Acceduntque nova. 

Aulus Gellius : « Passus est enim leges istas de tam 
immodico supplicio, situ atque senio emori. » Eodem 
modo Cicero legum interitum, et hellum civile aq 
domesticum, et totum Urbis atque imperii occasum 
appropinquare dixit. Eodem sensu stas vinorum, 
operum, silvarum et arborum, pro annis el diutur- 
nitate legitur. Quod Aggenus Urbicus in Commenta- 
riis ad Julium Frontinum ad arbores transtulit : 
Alter econtrario, inquit, similiter quzreret ex sini- 
litudine fere culture comparationem acciptens, id 
est, si silva, cujus sit xetatis pars cxsurz, et setas 
arborum ut solent relinqui, quas antemtissas voeant, 
et silvarum quoque :etates sint pares; si vineze, simi- 
les erunt in eomparalioue, an ordines :eque distantes, 
an pari constitutione, et an simile genus vitium. 
Hzc ille. Boss. - 

b Hxc epistola fuit scripta anno Christi 509; Im- 
portunus enim hoc anno erat consul. 





697 M. AURELII CASSIODORI 538 
media consueta poscentes, se truculentas insidias ἃ A celerrimus prsestatur effectus. Et ideo, velut neces- 


patricio Theodorico (ms. Rem., Theodoro] et Impor- 
tuno viro illustri consule pertulisse, ita ut unus 
eorum defleatur exstinctus. Quod nos, si ita est, pro 
facti sui acerbitate commovit, ut innoxiam plebem 
furor persequeretur armatus, quam fovere civicus 
debuisset affectus. Sed quia conditio minorum re- 
gnantis aequabiliter implorat auxilium, supra memo- 
ratos illustres admoneri presenti jussione censemus, 
ut ad Coeliani atque Agapiti illustrium virorum ad:e- 
que judicium instructas destinare non differant, te 
instante, personas; quatenus legibus examinata co- 
gnitio, eorum sententia terminetur. Sed ne forsitan 
magniticos viros loquacitas popularis offenderit, 
presumptionis hujus babenda discretio est. Teneatur 
ad culpam quisquis transeunti reverentissimo sena- 
tori injuriam protervus inflixit, si male optavit, cum 
bene loqui debuit. Mores autem graves in spectacu- 
lis quis requirat? Ad Circum nesciunt convenire Ca- 
tones. Quidquid illic gaudenti populo dicitur, injuria 
non putatur. Locus est qui defendit excessum. Quo- 
rum garrulitas ei patienter accipitur, ipsos quoque 
principes ornare monstratur. Respondeant nobis 
certe qui talibus studiis occupantur, si tranquillos 
eptant adversarios suos ; certe volunt eos esse victo- 
res, quando ad injurias tunc prosiliunt, cum se supe- 
ratos turpiter erubescunt. Unde ergo irasci volunt, 
quod sine dubio se optasse cognoscunt? 


EPISTOLA XXVIII. 
UNIVÉRSIS GOTHIS ET ROMANIS THEODORICUS REI. 


Hac epistola sancit , ut si quis cujuslibet generis saxa C 


in agris suis jacentia muris profutura. habuerit , li- 

bens ad instaurationem urbium impendat. 

Digna est constructio civitatis, in qua se commen- 
dat cura regalis : quia laus est temporum 15 repa- 
ratio urbium vetastarum : in quibus et ornatus pacis 
acquiritur, et bellorum necessitas preecavetur. Ideo- 
que przsenti jussione profatura sancimus, ut si quis 
cujuslibet generis saxa, in agris suis jacentia [ms. 
Aud., jacentibus], muris habuerit profutura, libens 
animo sine aliqua dilatione concedat. Qui tunc ve- 
rius possidebit, cum hzc civitatis suze utilitati indul- 
serit. Quid enim est gratius quam videre crescere 

Npublicum decus, ubi omnium utilitas in generalitate 
concluditur? Et licet praestentur vilia, ad auctores 


8uos magua sunt commoditate reditura. Datur enim ἢ 


plerumque, quod majori utilitate recipitur. Et fre- 
quenter homo lucra sua complectitur, cum necessa- 
yio pro temporis qualitate largitur. 


EPISTOLA XXIX. 


UNIVERSIS LUCRISTANIS SUPER SONTIUM CONSTITUTIS THEO- 
DORICUS REX. 

Jubet ut terrarum. spatia qua veredis antea. licuerani 
mutationibus suis, a possessore vindicata curent re- 
stitui. : 

Non dubium est ad utilitatem reipub. cursus cu- 
stodiam pertinere, per quem nostris ordinationibus 


^ Multa in hanc sententiam lib. viu C. Theod., tit. 
b constituuntur. Fon. | 
υ Mutationes infr. lib. 1v, epist. 47, postas vulgó 


sarie rei, major adhibenda cautela est, ut qui ad 
continuos excursus constituti sunt, turpi macie non 
tabescant : ne jejuna tenuitas laboribus preventa 
succumbat, et incipiat iter üeri morosum, quod ad 
eeleritatem constat esse inventum *. Quapropter de- 
votio vestra, presenti jussione commonita, terrarum 
spatia quz veredis. (Vide infra, Hb. v, ep. 5) antea 
licuerant mutationibus suis 5, a possessore vindicata 
restituat ; ut nec illis parvo spatio inducantur [ms. 
indicantur] damna, et istis recuperata sufficiant. 


EPISTOLA XXX. 
SENATUI URBIS ROMA THEODORICUS REX 


Queritur apud. illos quod servilis furor armatus tem. 
pore spectaculorum persecutus sit innozios, et sancit, 
ut si cujuspiam senatoris (amulus in. ingenui cade 
fuerit. versatus , eum tradat herus legibus punien- 
dum. (Quod si reum judicibus sistere distulerit, no- 
verit se decem librarum auri dispendio mulctandum. 


Animum nostrum, Patres Conscripti, reipub. curis 
calentem, et diversarum gentium consilia perscru- 
tantem, pulsavit smpius querela populorum, orta 
quidem ex causis levibus, sed graves eructavit ex- 
cessus. Deplorat enim pro spectaculorum voluptate 
ad discriminis se ultima pervenisse; ut legum ratione 
calcata, desperate persequeretur innoxios servilis 
furor armatus; et quod illis humanitas nostra Izeti- 
ti» causa prostitit, in tristitiam audacia plectenda 
convertit. Quod nos clementi nostre solita provi- 
sione comprimimus, ne paulatim sinendo, graviorem 
vindicare cogamur offensam. Benigni quippe princi 
pis est non tam delicta velle punire, quam tollere : 
ne aut acriter vindicando, zstimetur nimius; aut 
leviter agendo, putetur improvidu$. Atque ideo pra- 
senti definitione sancimus, ut si cujuspiam senatoris 
famulus in ingenui czde fuerit fortasse versatus, eum 
tradat legibus impetitum ; ut faeti qualitate discussa, 
proferatur jure valitura sententia. Si vero tanti faci- 
noris reum mala fide dominus judiciis presentare 
distulerit, noverit se decem librarum auri dispendio 
vulnerandum, et nostre ingratitudinis [id est indi- 
gnationis], quod multo gravius est, pericula subitu- 
rum. Sed ut honestatem omnium par libra compo- 
neret, et civilitatis [mas. et ed. Accurs., civitatis] 
gratia reductis moribus conveniret, ad populum quo- 
que przcepta nostra direximus , quz vobis reserari 
libenter amplectimur; ut alterutra jussione pensata 
resarciatur civibus scissa concordia. Proinde nullum 
a spectaculorum gaudio removemus, sed seditionis 
semina radicitus amputamus. Intersit igitur inter 
splendorem vestrum moresque mediocres : refugite 
tales familiares, qui sint injuriarum ministri : qui 
honori vestro nitantur ascribere, quod delinquunut, 
et dum levitates suas asserere (mss., exerere) cu- 
piunt, vestram reverentiam implicare contendunt. 
Vos enim, quos semper gravitas decet, nolite teucu- 
Jenter insequi inania verba populorum. Si quid est 


vocant. Ammian. Marcellin. lib. xx1 : « Mature de- 
cessit, vectusque mutatione celere cursus publici 
transitus Alpibus Juliis, etc. » FoRNER. : 


*o--—- 


^ 


΄ 
- 


, 
L] 
* 
949 B 


VARIARUM LIBER I. . 


- forte, quod penam mereatur admissum, in prefecti A quadam harmonia eitharze concavum theatrum per 


Urbis notitiam deferatur; ut culpa legibus, non per 
prosumptam coerceatur injuriam. Quid enim discre- 
pat a peccante, qui se per excessum nititur vindi- 
care ? Imponitenda est ultio de cive, qua de legibus 
venit ; et excellenter videtur de pulsato triumphasse, 
qui victor pronuntiatur ἃ judice. lnter ipsos quoque 
adversarios, ut scitis, non erant prius armata certa- 
mina, sed pugnis se quamlibet fervida lacessebat in- 
tentio; unde et pogna nomen accepit *. Postea Be- 
lus ^ ferreum glalium primus produxit, a quo et 
bellum placuit nominari. Consilium atrox, crudele 
presidium, ferina concertatio. Nam et si datum illi 
est prius inermem facile vincere, tamen crimini ap- 
plicaudum est, quod inde posteritas potuit interire. 


Non permittatis ergo a famulis vestris fieri in civibus ΒΕ 


quod adhuc debet in hostibus accusari. 


16 EPISTOLA XXXI. 
POPULO ROMANO THEODORICUS REX. 

Edicit wt si quis ex populo atroces. injurias in quem- 
piam senatorum protulerit, noverit se a praefecto 
Urbis pro qualitate facti plectendum; et pracipit ut 
pantomimi profinitis locis artes suas exerceant. 


Spectacula voluptatum, ketitiam volumus esse po- 
pulorum; nec erigere debet motus irarum, quod ad 
remissionem animi constat inventum. Ideo enim tot 
expensarum onus subimus, ut conventus vester non 
sit seditionis strepitus, sed pacis ornatus. Mores pe- 
regrinos abjicite; Romana sit vox plebis, quam de- 
lectet audiri. Convicia nec gaudium pariunt; nec de 
ketitia procreantur. Hoc fuit certe, quod culpabatis 
in exteros. Nolite modo vitia turbulenta contrahere, 
quae videtis alios abjecisse. Atque ideo edictali pro- 
grammate definimus (Vide lib. seq., epist. 24, 25), 
ut si atroces injurias in quempiam senatorum vox 
injusta presumpserit, noverit se a prx»fecto Urbis 
legibus audiendum; ut pro facti qualitate discussa, 
excipiat promulgatam jure sententiam. Verum ut 
omne semen discordizx fanditus amputetur, praffinitis 
locis pantomimos artes suas exercere precipimus; 
quod vos poterit instruere ad prxfectum Urbis data 
preceptio. Tantum est, ut animis compositis peragatis 
ketitiam civitatis. Nihil est enim, quod studiosius vos 
servare cupimus quam vestrorum [ed. Niv., virorum] 
veterum disciplinam ; ut quod ab antiquis laudabile 
semper habuistis, sub nobis potius augeatis. Soletis 


vos resonat, ut tonos possit quilibet credere (subaudi, 
potius] quam clamores. Nunquid inter ista rixz de- 
cent, aut inflammata contentio? Abjicite fürores, 
leti, iram gaudentes excludite. Taliter enim animi 
aliorum temperari possunt, cum vestri favores [ed. 
Niv., fautores] suaviter audiuntur. 


EPISTOLA XXXII. 


AGAPITO ἃ VITRO ILLUSTRI PRAFECTO URBIS THEODORI« 
. CUS REX. 


Illum monet se scripsisse ad senatum et ad populum, 
jubetque ut si a quoquam irrogata fuerit injuria se- 
natori, confestim ille legum severiiate plectatur ; si 
vero senalor agiles join ingenuum ne(aria cede ve- 
caverit, statim mulctam excipiat. Decernit praterea 
ut Helladius habeat equalitatem menstrui cum ca- 
teris pantomimis. 

Eximie Urbis praesulem, pacis convenit esse οὐ" 
Btodem. Nam a quo melius moderatio debet sperari, 
quam cui potuit Roma committi? lila enim 1inater 
omnium dignitatum viros sibi gaudet presidere vir- 
tutum. Et ideo honori tuo debes animos exzequare, 
ut quod nostris adeptus es beneficiis, tuis meritis 
invenisse credaris. Circumspicere te decet, ne qua 
in spectaculis seditionum causa nascatur, quia tuum 
preconium est populus quietus. Sit insultandi con- 
suetudo moderata, ut nec libertati pereat honesta 
licentia, nec desit moribus disciplina. Quocirca sicut 
nostris oraculis et amplissimum ordinem docuimus, 
et plebem decrevimus admoneri, hoc tuam quoque 
magnitudinem observare censemus; ut si a quoquam 
irrogata fuerit injuria senatori, confestim loquax 
temeritas legum severitate plectatur. Si vero sena- 
tor, civilitatis immemor, quemquam ingenuum ne- 
faria fecerit cede vexari, protinus relatione trans- 
missa perennitatis nostrz&. muletam perculsus exci- 
piat. Meminerint enim cuncti sic spectaculorum 
studia partesque dividere, ut in patria debeant esse 
concordes ; nec ad hoc voluptatum sibi exhiberi cer- 
tamina, ut exinde hostilis ira fervescat. Verum, ne 
posthac ulla possit iterum furiosa contentio prove- 
nire, Helladius de medio, voluptatem populis prze- 
staturus, introeat : habiturus s2qualitatem menstrui 
cum ceteris partium pantomimis *Niv et Gam., Gr. 
εἰ Cuj., Prasini pantominus]. Illud etiain, quod cre- 
bras inter eos seditiones exagitat, presenti jussiona 


enim aera ipsa mellifluis implere clamoribus 5, et D deflnimus, ut amatores Helladii, quem de medio sal- 


Uno sono dicere, quod ipsas quoque bellaas delectet 
audire; profertis voces organo dulciores; et ita sub 


& À pugno nempe. Caius pignus quoque a pugno 
appellatum scribit, A m res que pignori dantur, 
manu capiuntur, 1. plebs de verb. signif. donatio 
seu δῶρον, a doro, id est palmo, quia munera oblata 
manu caperentur, ut Vitruvius Pollio lib. ut, c. 5; 
Plin. lib, xxxv, c. 14 : quo allusum a Paulo videri 
possit in 1. 25, senatus, de mort, caus. don. FonNER. 

» Quod Cassiodorus patri, Isidorus tribuit filio lib. 
xvii, c. 1, gi inns Primus bella intujit Ninus Assy- 
riorum rex. Suidas ἄρης proprie ὁ σίδηρος, σημαίνει 
δὲ x«l τὸν πόλεμον : quoniam in bello non verbis, sed 
facto opes est : ἐν τῷ πολέμῳ γὰρ οὗ λόγον ἀλλ᾽ ἔργον 
χρεῖαι Rt Homerus, ἐν γὰρ χεοσὶ «(oc πολέμον, ἐπέων 


tare precepimus , sine utriusque partis studio, spe- 
ctandi eis, ubi delegerint, libera sit facultas. Si vero 


δ' ἑνὶ βουλῇ. Eustathius in Homeric. illud Iliad. z, 

ἄλκεος ἄρης : Ὁ σίδηρος ἄρης. Vide Varronem et 
festum in dict. duellum. Fonw£a. E 

4 Acclamatio et plausus erat ex arte, et Quiritium 
compositze modulateque voces. Hunc autem modu- 
latum clamorem concentum appellat Plinius in Pane- 

rico. Et populus quidem Romanus dilectum prin- 
cipem servat, quantogue paulo ante concentu for- 
mosum alium, hunc foftissimum personat. Baoss. 

4d Eidem rescripta est epistola sexta hujus |? 
Procipue autem Theodoricus seditiones in ludis 
citari solitas compesci a przfecto Urb. voluit. F 
Bpectat epist, 4& hujus lib. FORNER. 


$$! 


M. AURELII. CASSIUDORI 


554 


eorutu inbrica voluntas in unius coloris favorem mi- A solis reflexus australia signa discurrens, nature or: 


graverit, studia sua populus tam in eirco quam thea- 

io habeat pro parte quam diligit; ut is qui presum- 

pserit vetita, ipse judicetur quzsiisse discordiam. 
EPISTOLA XXXI. 


AGAPITO VITRO ILLUSTRI PR.EFECTO URBIS THEODO- 
RICUÉ REX. 


Presenti ordinatione decernit ut pantomimo ab Albino 
et Albieno electo solitum menstruum partis Prasini 
sine imminulione fribual. 

Nescit serenitatis nostrze semel prolatum titubare 
judicium ; nec quod provida dispositione constituit, 
cujusquam occasionis subreptione mutare [alii, mu- 
tavit]. Dudum siquidem ad Albinum atque Albienum 
patricios viros praecepta nos dedisse retinemus, ut 


dinem modiflcat [ed., ordine modificatus], tumultuo- 
$as procellas aeris permistione resuscitat ; quod ab 
ipsis quoque mensibus datur intelligi, quando ex nu- 
mero imbrium futurorum competenter nomina ? sus- 
ceperunt. Qus ergo talis mora, ut in tantis tran- 
quillitatibus velocia neédum fuerint destinata ravigia, 
cum stellarum non mergentium lucidum sidus tendi 
carbasa festinanter invitet, et aeris sereni fides pro- 
perantium nequeat vota terrere? Aut forte incum- 
bente Austro, remigiisque juvantibus meatus naviuui 
echeneis ^ morsus inter undas liquidas alligavit; aut 
Indici maris concha simili potentia labiis suis navium 
dorsa fixerunt; quarum quietus tactus plus dicitur 
retinere quam exagitata possint elementa compel- 


pantomimum Prasini partis eligerent, qui praestantius p Jere (mss, et Ac., complere]. Stat pigra ratis tumen- 


spectaculis conveniret. Quod nobis factum sua rela- 
tione reserarunt. Et ideo nunc preesenti auctoritate 
decernimus, ut quem a supra memoratis magnificis 
viris electum esse constiterit, ei solitum menstruum 
partis Prasini sine imminutioue tribuatis; ut quod 
17 nostra provisio confusionis [mss., compulsionis] 
tollendz causa constituit, non flat seditionis occasio, 
sed quietis. 
EPISTOLA XXXIV. 
FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS RE X, 


Jubel ut per singula loca maritima commoneat ne quis- 
quam praesumat peregrinas naves ante frumentis 
onerere euam provincie awod necessarium fuerit 
retinuerint, 


Copia frumentorum provincie debet primum pro- 
desse cui nascitur : quia justius est ut incolis propria 
fecunditas serviat, quam peregrinis commerciis stu- 
diose cupiditatis exhauriat. Alienis siquidem parti- 
bus debet impendi quod superest, et tunc de exteris 
cogitandum, cum se ratio propriz necessitatis exple- 
verit. Átque ideo illustris niagnificentia tua per loca 
singula, qui curam videntur habere littorum, faciat 
commoateri, ut non ante quispiam peregrinas naves 
frumentis oneret ad aliena littora transituras, quam 
expensP publice ad optatam possint copiam per- 
venire. 

EPISTOLA XXXV. 
FAUSTO PRJEFECTO PRJETORIO THEODORICUS REX. 


Significat se nonnihil commoveri quod frumenta pu- 
lica, que de Calabro atque. Apul. littoribus per 


cancellarium «statis tempore consueverant. depor- B 


tari, autumno adjecta nondum fuissent; et precipit 
ut hoc celerrima curet emendatione corrigi. 


Cum siccitas przsentis anni, quz localiter certis 
solet deszevire temporibus, terrenis visceribus nimio 
calore duratis, abortivos messium fetus non tam 
edidit, quam imperfecta ubertate projecit, majori 
nunc studio quserenda sunt qua etiam in abundantia 
expeti consueverant. Et ideo frumenta publica quse 
de Calabro atque Apulo littoribus per cancellarium 
vestrum zstatis lempore consueverant destinari, nec 
nutumio venisse modis omnibus permovemur : cum 


4 Ut September, quasi septimus imber; October, 
November, ex Varrone, cui ab imbribus menses 
istos dictos placet. Fonx, 


tibus alata velis, et cursum non habet, cui ventus 
arridet ; sine anchoris figitur, siue rudentibus alliga- 
tur; et tam parva animalia plus resistuat quam tot 
auxilia prosperitatis $mpellunt. ἃ cum subjecta 
unda precipitet cursum, supra maris tergum navi 
gium stare constat infixum; miroque modo natantia 
inconcusse retinentur, dum innumeris motibus unda 
rapiatur. Sed ut dicamus aliam piscis uaturam, forte 
naulz predictarum navium torpedinis tactu segnis 
sime torpuerunt: a qua tantum infigentiam dextre 
pregravantur, ut per hastam qua fuerit vulnerata, 
ità manum percutientis inficjat, quatenus vivae sub- 
8Stanti:* pars sine sensu aliquo immobilis obstapescat. 
Credo talia incurrerunt, qui se movere noun poseuut. 


C Sed echeneis illis umpedimentosa venalitas est; con- 


charum morsus, insalata cupiditas; torpedo, frau 
dulenta simulatio. Ipsi enim studio pravo faciuut 
moras, ut occasiones incurrere videantur adversas. 
Quod magnitudo tua, cui specialiter convenit cogr 
tare de talibus, celerrima faciat emendatione recor- 
rigi : ne inopia non tam a sterilitate temporis quam 
ἃ negligentia matre nata esse videatur, 


EPISTOLA XXXV. 


THERIOLO VIRO SENATOR] THEODORICUS REX. 
Jubet illum in Pedonensi ciritate Benedicti locum 
suscipere, et ejusdem: filios civili. tuitione vatlarc. 

Utilitas personarum bonarum debet successione 
renovari, ne defectu servientium patiatur aliquod 
res suspensa dispendium. Et ideo locum te jubemus 
quondam Benedicti in Pedonensi civitate ex nostra 
auctoritate suscipere, ut omnia vigilanti ordinatione 
procurams, nostre grati: merearis augmenta. Debes 
enin advertere quam vicissitudinem reddere studea- 
qus vivis, qui mortuorum fidem non possumus obli- 
visci. lllud etiam pietatis nostre consuetudine conr 
monemur, ut quoniam devotorum nobis memoria, 
probata non deficit, antefati Denedicti quondam fiios, 
qui sincera nobis cognoscitur devotione paruisse, 
civili facias tuitione vallari; quatenus defensionis 
przsentis commodo sublevati, securitatem sibi gau- 


δ Echeneis, Latine remora. Παρὰ τὸ ἔχειν τὴν ναῦνο 
Plin. lib. ur, cap. 4; D. στα]. et Cujac, 


553 


VARIARUM LIBER .. 


$51 


deant paterna servitia contulisse. Prosit ergo generi, A sione prestamus; ut nec legibus te subtrahat, nec 


quod potuit unius devotione pr:estari: quia majora 
nos decet tribuere, quam videamur a servientibus 
accepisse. Hic | Niv., H:ec] qualitas xequitas non est, 
sed pars nostra justissime pensat, cum reddendo 
plus fuerit onerata. 


EPISTOLA XXXVII. 
CRISPIANO THEODORICUS REX, 


Illum ab exsilio revocat, si revera in adulterio. depre- 
hensum occiderit, ei jubet ut pecunia Aznello fide- 
jessori Crispiani a vicario 1& urbis vel cjus officio 
extorta restituatur ; illique Gandacis tuitionem contra 
quoslibet impetus praestat. 


Quamvis homicidii facinus prímus detestetur auw- 
ditus, et cruentam manum oculi refagiant judican- 


iterum contra jura publica laborare permittat. 


EPISTOLA XXXVIII. 


coioNi [alii, ὍΟΙΝΟΝΙ, alii, BAIONI] YIRO SENATOR 
THEODORICUS REX. 


Precipit ut bona Viriliani nepotis, qu& non. modo 
non ampliandi, sed etiam minuendi studio detinebat, 
quamprimum restituat. 

Non est beneficimm, quod prestatur invitis: nec 
cuiquam videtur utile, quod adversa voluntate con- 
ceditur. Unde spectabilitas tua Viriliani [ed., Hilarii] 
adolescentis nepotis tui cognoscat nos querelis gra- 
vibus expetitos, quod res patris ejus, non melio- 
randi causa, sed deteriorandi voto detineas. Qua- 
propter quidquid ex jure memorato te retentare 


tmm; quia proclivior ad misericordiam via bomis D cognoscis, sine aliqua dilatione restitue, ut res pa- 


mentibus semper patet, tamen justiti:e. considera- 
tione librandum est, qua cuique fiat injuria mefarimm 
Bcelus, quod nova infelicitate fortune commissum 
est : Luuc erit detestatio cunctorum, si se servet in- 
noxium. Quis enim ferat hominem ad leges trahere, 
gui matrimonii nisus est jura violare? Feris insitum 
est copulani suam extrema concertiatione defendere : 
dum omnibus est animantibus inimicum, quod na- 
turali lege damnatur. Videmus tauros feminas suas 
cornuali concertatione defendere; arietes pro suis 
ovibus capitaliter inszvire; equos adjunctas sibi fe- 
minas colaphis ac morsibus vindicare. Ita pro copu- 
latis sibi animas ponunt, qui verecundia non mo- 
ventur. Homo autem quemadmodum patiatur adul- 


tcrium inultum relinquere 5, quod ad xternum suum QC 


dedecus cognoscitur omisisse [ed. Niv. et Gam., com- 
misisse]? Et ideo si oblat:e petitionis minime sis ve- 
ritate fraudabilis [ed., veritate fraudaris], et genialis 
thori maculam deprehensi adulterii sanguine diluisti, 
nec sub protextu cruent:e. mentis causam pudoris 
intendis, ab exsilio quod tibi constat inflictum, te 
przcipimus alienum : quoniam pro amore pudicitiz 
porrigere ferrum maritis, non est leges calcare, sed 
condere. Ita tamen, ut si legitimus exstiterit acousa- 
tor, de facti tui qualitate te noveris audiendum ; ut 
$i innoxios peremisti, crimen publica districtione 
resecetur. Si male initos complexus adulterorum 
morte divisisti, :stimetur potius vindicta quam 
culpa. Si quis autem tibi eatumniantium damna ge- 


rentum propria voluntate disponat : quia et nobis 
congrua videtur esse persona, qui assumpta domini 
libertate proficiat. Pullos suos audaces aquil:e tandiu 
procurato cibo nutriunt, donec paulatim a molli 
pluma recedentes, adulta xtate pennescant : quibus 
ut constiterit firmus volatus, novellos ungues in prae- 
dam teneram consuescunt ; nec indigent alieno la- 
bore vivere, quos potest captio propria satiare. Sie 
juvenes nostri, qui ad exercitum probantur idonei, 
indignum est ut ad vitam suam disponendam dicantur 
infirmi; et putentur domum suam non regere, qui 
creduntur bella posse tractare. Gothis zetatem  legi- 
timam virtus facit; et qui valet hostem «confodere, 
ab omni se jam debet vitio vindicare. 


EPISTOLA XXXIX. 

FESTO VIRO ILLUSTRI] PATRICIO THEODGRICUS REX. 
Scribit Filagrium rogasse ut ad lares proprios reverte- 

retur, filiosque fratris sui Romam studiorum causa 

srisisse, οἱ illum jubet eos sic in Urbe constituere, ut 
» εἷς non liceat inde ante discedere quam secunda de- 
cernat jussione. 

Rationabiles petitiones supplicum libenter amplecti- 
mur, qui etiatn non rogati justa cogitamus. Quid 
est enim dignius quod die noctuque assidua delibe- 
ratione volvamus, nisi ut rempub. nostram sicut 
arma protegunt, sequitas quoque inviolata custodiat? 
Spectabilis itaque Filagrius in Syracusana civitate 
consistens, palatii nostri longa observatione dilatua, 
reverti se ad lares proprios supplicavit, qui studío- 
rum causa fratris filios ad Romanam exhibuit civita- 


neravit, et Agnello, ut asseris, fidejussori tuo a vi- ἢ tem. Quos illustris magnificentia tua ex nostra con- 


cario vel ejus officio extortam constiterit fuisse pe- 
cuníam ; nostra jussione conventus (Aceurs. , convi- 
etus], seeundum leges ablata restituat. Nolumus enim 
ea in cujusquam prodam cadere, qux nostra visa est 
sentenlia liberare. Pari modo contra incivilium im- 
petus Candacis tibi tuitionem sub :quabili defen- 


. * Confer hunc locum cum 1. Marito. D. ad leg. 
Jul. de Adult. FonNEn. 

b Lib. n seq., epist. 11, iterata. jussione : quie 
majoris momenti est. Justinian. novell. 17 : Οὐ μὴν 
τὶ πράξεις ἐξ αὐτοῦ πρὶν ἄν εἰς ἡμᾶς μηνύσας, δευτέραν 
ὑπὲρ “τούτων ἐπιτροπὴν ἡμετέραν προσλαθο"ς. Et nov. 
104: Ὥστε δεντέραν ἡ "ὧν περὲ τούτου γίνεσθαι xD ευσιν. 
lterata. enim Pan de re postulatio, et concessio, 
obreptionis et erroris suspicionem amovet, Secun- 


( 


tinens jussione, in supradicta Urbe constituat; mec 
illis liceat ante discedere, nisi hoe secunda decerna- 
mus iterum jussione ὃ. lta enim et illis ingenii pro- 
vectus acquiritur, et nostr: utilitatis ratio cuetodi- 


: tur. Non ergo sibi impositum putet, quod debuit esse 


votivum. Nulli sit ingrata Roma qu: * dici non potest 


d preceptum prone rice et iterstam 
supplicationem vocat 1.2, 1. 5, de incorporatione, 
Cad. Theod. 19 tit. 9. FORNER. 

ς Roma communis pus esse definitur in 1. 33. D. 
ad munic., et 1]. 4. D. de exeus. tut. [Inde venuste 
Sidonius Apollinaris ait, in ea totius orbis civitate 
unica solos barbaros ac servos percgrinari. Ànnseus 
Seneca : -Àb hae civitate discede, ait, quse veluti 
communis patria dici potest; omnes urbes circumii : 


xs M. AURELII CASSIODORI 536 
aliena, Illa eloquentixe fecunda mater ; illa virtutum A aliter timiditas non tollitur, nisi cum rebus necessa- 


omnium latissimum templum : sentiatur plane quod 
clarum est. Non enim sine gratia creditur, cui habi- 
tatio tanta przstatur : quibus mora potest esse pro- 
ficu, dum interdum expedit patriam negligere, ut 
sapientiam quis possit acquirere. Ulysses Ithacus nisi 
hoc fecisset, in laribus [Ac., laboribus] propriis for- 
Bitan latuisset; cujus sapientiam hinc maxime Homeri 
nobile carmen asseruit, quod multas civitates et po- 
pulos circuivit : dum illi prudentiores sunt semper 
habiti, qui multórum hominum conversationibus 
probantur eruditi. Natura siquidem humana sicut 
duris laboribus instruitur, ita per otia torpentia 
. fataatur. 


EPISTOLA XL. . 
Assum. [ed Accurs., assi. D. Gr. etCuj., aS&UM.] YIRO 
ILLUSTRI COMITI THEODORICUS REX. 


Jubet ut arma necessaria Salonitanis militibus, ante- 
quam ad bellum proficiscantur , procuret, 


Ordinatio nostra non debet per moram impediri, 
ne quod salubriter constat esse dispositum, per tar- 
ditatis vitium incurrat obstaculum. Et ideo ante dis- 
tribuenda sunt arma quam possit flagitare necessi- 
tas; ut cum ea tempus exegerit, paratiores ad im- 
perata sufficiant. Ars enim bellandi, si non proeludi- 
tur, cum necessaria fuerit non habetur. Proinde il- 
lustris sublimitas tua Salonitanis militibus, ut cuique 
se expediendi facultas obtulerit, pro nostra jussione 
arma necessaria procurabit : quia fida reipub. salus 
est defensor armatus. Discat miles in otio quod per- 
ficere [ed., proficere] possit in bello. Animos subito 
ad arma non erigunt, nisi qui se ad ipsa idoneos, 
premissa exercitatione, confidunt. Gestiunt vituli 
certàmina, qua» impleant :etate robusta; catuli in nos 
vellis venationibus ludunt. Focos ipsos comprehendere 
virgultis teneris inchoamus ; Ceterum si robora pri- 
mis scintillis adhibeas, igniculum opprimis, quem 
fovere contendis. Sic animi hominum, nisi prius le- 
niter fuerint imbuti, ad hoc quod tendis, idonei ne- 
queunt reperiri. Primordia cuncta ρανίδα sunt; et 


nulla est ubi magnam partem eregrinz multitndinis 
Don invenias. Apud Dionem Mecenas Czesarem hor- 
| tatur ut omnibus Sociis civitatem Romanam donet, 
. quo hujus PICS facti fideliores redderentur, ut- 
! que Romam inco:entes eam solam vere urbem, suas 
; autem patrias agros et pagos esse arbitrarentur. Cum 


igitur communis patria Roma 811, non est obscura D 


ratio cur Ulpianus scribat in 1. 7. D. de interd. et 
releg. constitutum fuisse, eum cui patria interdictum 
erat, etiam Urbe abstinere debuisse, cujus quidem 
constitutionis auctor fuit Claudius, ut testatur Sue- 
tonius. in ejus Vita. Cicero contra Rullum : « Roma 
communis patria omnium nostrum. » Fuit olim Roma 
Communis patria Romanorum et ltalorum ex lege 
Julia, hodie est omnium qui ditioni Roman: subjecti 
sunt. Relegatus non potest Rom: morari, quia om- 
nium est patria, ut ait Callistratus in 1. relegatus. 
D. de interd. et releg novell. 78. Vide Cujac. ad l. 
unic. C. dc decur., Álciat. lib. n dispunct., cap. 21; 
Brisson. lib. nt Select., cap. 6; Dec. ad cap. Memi- 
Rtmus, num. 16; extra de appell. Felin. ad cap. fin. 
Col. pen. nu. 26; de foro compet. Rom. sing. 146. 

sule qux notavi ad epist, $ lib, xi, infra. Bhoss, 


riis novitas abrogatur. 


EPISTOLA XLI. 


AGAPITO VIRO ILLUSTRI PREFECTO URBIS THEODOBICUS 
REX. 


Precipit ut Faustum adultum, filium illustris Fausti, 
inter referendos curie annumeret. 

Precipua vestri ordinis cura cautiora nos facit 
proferre judicia; et admittendum reverendo etui, 
examinare cogit sollicitius honor senatus, quem non 
solum volumus numero augeri civium, sed ormari 
maxima luce meritorum. Recipiat [mss. et Ac., Reji- 
ciat] alius ordo forte mediocres ; senatus respuit exi- 
mie non probatos. Quapropter unde melius nobilitati 
collegam quizrimus, quam de veua nobilium 5, qui 
se promittat abhorrere moribus, quam refugit san- 
guine, vilitatem? Atque ideo illustris magnificentia 
tua Fausto adulto, filio illustris Fausti, decernat at 
tribui, qu; circa referendos curis priscus ordo de- 
signavit [alii, dictavit]. Hzc enim precipientes nibil 
imminuimus sacro ordini de solita auctoritate judi- 
cii : quando gloria major est dignitatis spectare sen- 
tentiam procerum, post regale judicium. Ornatus 
enim ipsorum est, si qu» solent illi deligere, nos 
jubemus; et si quod ab illis quotidie petitur, nos 
magnopere postulemus. 


EPISTOLA ΧΗ]. 


AMTEMIDORO VIRO ILLUSTRI PRAEFECTO URBIS THEODO- 
RICUS REX. 


C Illi confertur pre(ectura Urbis, et. summis laudibui 


exornatur. ' 


Remuneratio meritorum justum dominantis prodit 
imperium : apud quem perire nescit, quod quempiam 
laborasse contigerit. Nam si inopinata tribuimus, 
quemadmodum negare possumus qued debemus? [n 
tutum apud nos otnis reponit devotio, quod mere- 
tur; et duplicem fructum metit, qui nobis se in ali- 
quo paruisse cognoscit. Olim quidem quod esset di- 
gnitate pretiosius a nobis habere meruisti, ut regio 
lateri dignus adhzreres. Differri (6 pertulit noster 
affectus : apud amantem provectus tui causam tar- 


* Sic legunt Justus Lipsius tom. III, pag. 519, et 
D. “υκετῦϑ. 

b Hzec vox ssepius reperitur in auctoribus. Legimus 
enim vigere fraternam venam , et virorum bonorum 
fecundam venam esse. Sic Macrobius venam Latinx 
liuguz nuncupat ; et Cicero venam reipublice; Spar- 
tianus venam paterna disciplinze, Ennodius, vena 
linguarum : ita etiam venz aquarum dicuntur a Sem- 
pronio in l. si in meo, 21 ff. D. de aqua et aqua pluv. 
arc. Alber. de Ros. in l. forma, i salincg. C. de cen- 
sib. Coepola in I. inter publica, & peblica, de verb. 
signific. Paul. Castr. consil. 5. Venz putei ab Ul- 
piano in 1. fluminum 94, & etiam videamus. 19 D. de 
dam. iufect. metallorum, lapidicinarum et saxorum, 
in l. si ususfructus, 15, ὃ inde quesitum 5. D. de usu- 
fruct. 1. juncti. 5 C. de metallariis. Sic vena Japidea 
vel ferrea Bart. in J. venditor. ἃ εἰ constat. D. conum. 
prdior. Venx: quoque de arboribus dicuntur, ut 
testatur Plin. lib. xvi, cap. 58 : in quarumdam  ar- 
borum carnibus pulp ven:xque sunt. Dicimus etiam 
venas auri et argenti, ut ex Cicerone lib. m de Nat. 
deor. liquet. Nos zris, argenti, auri venas penitus 
abditas invenimus. Bnoss, 





551 


VARIARUM LIBER 1. 


598 


dius impetrasti, ut post βδοι amieitize [id est impe- A reipub. curas, quas emergentium rerum necessitate 


ratoris] genium ad honores ornatior pervenires. 
Cuncta siquidem, unde famam captat humanitas, in 
te congeminata [ed. Ác., congenita] sederunt, patria, 
genus, instituta preclara. Quorum si unum nobilita- 
tem complet , in te collecta plus facient, qui non mi- 
nus genitalis soli fortuna resplendes, quam gloria 
stemmatis et virtutis ornaris. Hinc est quod nune 
te per 9Q indictionem feliciter tertiam [id est, an. 
Chr. 310] ad prefecturz urban: * culmen erigimus: 
tribuentes tibi in ea civitate fasces 5, ubi perpetui 
sunt honores. Quod nos, qui munera nostra vere- 
cundjius zestimamus, certe fatebimur, multum te me- 
ruisse de nostro judicio, ut illi ccetui preesidere pos- 
Bis quem reverendum humano generi esse cognoscis. 


suscipimus, sermonis suavitate deliniret. Blandus 
alloquio, supplicantium fidelis patronus, accusare 
nesciens, commendare presumens. Qui tanta se animíi 
puritate clarificavit, ut cum apud nos meretur aulicas 
dignitates, spectaculorum ordinatione lLetissimam 
sibi militiam vindicaret; quatenus sub specie volu- 
ptatis liberze [mss., libenter. Quidam, libere] videretur 
velle servire. À laboribus quidem temperans, sed in 
nulla se nobis parte dissocians. Regalem quin etiam 
mensam conviva geniatus ornavit [ed., amavit] : ibi 
se nobis studens jungere, ubi certum est nos posse 
gaudere. Sed quid ultra de ejus moribus est dicendum, 
cui ad perfectam probationem sufficit quod amorem 
nostrum jugiter habere promeruit? Non est majus 


Nunquid hoc est palatia regere, et domos proprias B meritum, quam gratiam invenisse regnantium. Nam 


ordinare? Plerumque honor ex commendatis acqui- 
ritur; nec tale est cellam vinariam tuendam susci- 
pere, quale pretiosa diademata custodire. Illa, quie 
potiora credimus, ad conservandum melioribus da- 
mus ; et in quibus sustinere damna non patimur, fi- 
delioribus profecto mentibus applicamus. Roma si 
habet parem, :estima nos et aliis similia credidisse; 
si vero singulare bonum est, judicem te precipue 
rei facimus, quam augere semper optamus. 
EPISTOLA XLIII. 
SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 


Illi significat se Artemidoro fasces urbane praefecturae 
indulsisse , et magnopere eum. laudat, petitque. ut 
ipsius electionem suis confirmet suffragiis. 


quibus fas est de cunctis optimos quzrere, videntur 
semper meritos elegisse. Atque ideo labores ejus 
remuneratione pensantes, Artemidoro illustri viro 
urbans prefecture fasces indulsimus. Huic ergo, 
P. C., tot ac talibus meritis preelucenti, favete linguis, 
favete collegiis. Erit vestr:& quoque benevolentise 
laus, ut cum dignis charitatem impenditis, ad exem- 
plum caeteros incitetis. 


EPISTOLA XLIV. 
POPULO URBIS ROMJE THEODORICUS REX. 


Jllum certiorem facit se Artemidoro pra fecture urbana 
asces dedisse regendos, μὲ innoxii purissimum ha- 
erent testem, et errantes justissimum paterentur 

ultorem. 


Scitis, Patres Conscripti, nostrum esse genium C  Charitatem vestri procipuam nos habere ex ipsa 


(Niv., gremium, Ácc., gaudium, Juret., premium] 
eulmina dignitatum ; scitis vobis proflcere, quod no- 
bis contigerit in fascium bonore prestare. Quidquid 
enin ab unoquoque suscipitur, senatus est, qui me- 
retur. Quid enim de vobis vstimemus, agnoscitis : 
quando viris longo labore compertis, hoc certe in 
premium damus, ut vestri corporis mereantur esse 
participes. Hic est enim vir, qui genitalis soli relicta 
dulcedine, nobis maluit inh:rere. Et licet esset cla- 
rus in patria, nostram tamen elegit subire fortunam, 
superans grati: magnitudine vim natur: : qui prin- 
cipe Zenone, non tam benevolo quam affipe gaude- 
bat. Et quid in illa repub. gratia non potuit obtinere 
parentis, qu: sic facillime favet extraneis ? Sed hzc 


cura vos potestis agnoscere : pro quibus ita videmur 
esse solliciti, ut nihil admonitionis patiamur omitti. 
Cautela siquidem prodit affectum ; et qu» studiosiug 
diligimus, majori gratia custodimus. Hinc est quod 
viro illustri Artemidoro, diu nostris obsequiis erudito, . 
prefecture urbanz dedimus fasces regendos ; ut quia 
quorumdam illicitis seditionibus civilitas turbatur, 
haberent et innoxii purissimum testem, et errantes 
justissimum paterentur ultorem. (uod nos, qui de- 
lectamur insontibus, in cunctorum notitiam duximus 
perferendum, ne quis inopinata districtione solite 
presumat excedere. Quocirca talia nos przíato viro 
delegasse noveritis, ut si quispiam incivilis exstiterit, 
districtionem illico nostre jussionis incurrat. Et 


omnia nimius despexit affectus ; ut nos ipsi, pro qui- D quanquam prefecture urbane hanc potestatem de- 


bus hzec fecisse cognoscitur, merito stupere videamur 
in unius gratia tot désiderabilia fuisse contempta. 
Qui super banc eximiam fidem sdlatia nobis sua 
confabulationis adjecit; ut asperas nonnunquam 


* Vide supra epist. 52, et |. 4, D. ofi. pref. Urb. 
Fonx. 


» Olim nonnisi magistratus populi Romani, aut 
qui cum imperio in provinciis, fascibus usi; quod 
ab Augusto originem sumpsit, cujus honori senatus 
decrevit anno Urbis 725, uti consulari potestate sem- 
per esset, fascibus duodecim uteretur, eumque mo- 
Tem tenuerunt principes, ita tamen ut laurum fasci- 
bus non adderent, nisi in victoria. Postea per adula- 
tionem irrupit, ut omnium principum fasces semper 
laureati essent, eaque nota maxime distinctus a vulgo 


derint leges, nos tamen specialiter delegavipius, ut 
con(identius fleret, quod duplex permisisset aucto- 
ritas. Audebit ergo seditiosos, et a disciplina publica 
deviantes, nostra auctoritate percellere. Quiescat 


princeps. Talis autem erat fascium figura. Detractis 
ex betula arbore virgis ita includebatur securis, ut 
acies ferri in summitate emineret, reliqua pars cir- 
cumducto loco tegeretur : quod eo consilio a 1najo- 
ribus excogitatum fuit, ut testatur Plutarchus in 
Problematibus, ut ostenderent magistratuum iram 
in sumendo supplicio non debere esse prxcipitem, 
eosque fasces habere, sed tamen ligatos, quique sine 
justa causa non debeant dissolvi. Ponuntur aliquando 
fasces pro ipsis magistratibus. Virgil. lib. u Georg., 
Liv. lib. n; Plin. lib. «1, cap. 9). Baon 








589 


M, AURELII CASSIODORI 


5$n 


concertantium fervor animorum. Bona pacis, qu, A libus] considentem, auctorum libris invitantibus, 


Deo propitio, nostro labore meruis:is, cur seditioni- 
bus feedantur illicitis? Nunquam majori damno^peri- 
clitati sunt mores, quam cum gravitas Romana cul- 
patur. Reparet itaque honesta civitas moderationem 
suam. Pudor est degenerasse a prioribus, eo przser- 
im tempore cum talem principem cognoscitis vos 
habere qui premia benemeritis, ultionem tribuat in- 
quietis. 
91 EPISTOLA XLV. 


BOETIO VIRO ILLUSTRI PATRICIO THEODORICUS REX. 

Dicit se rogatung esse a. Burgundionum rege ut. horo- 
logia aquatile et solare ad ipsum transmitteret ; Boe- 
tiumque omnia mathesis miracula apprime callentem, 
ad hoc opus perficiendum invitat. 

Spernenda non sunt qui ἃ vieinis regibus prce- 
sumptionis gratia postulantur : dum plerumque res 
parv: plus przvalent prestare quam magu:e possunt 
obtinere divitiz. Frequenter enim quod arma ex- 
plere nequeunt, oblectamenta suavitatis imponunt. 
Sit ergo pro repub. et eum ludere videmur. Nam 
ideo voluptuosa quxrimus, ut per ipsa seria com- 
pleamus. Burgundionum itaque dominus a nobis 
maguopere postulavit ut horologium quod aquis sub 
modulo fluentibus temperatur, et quod solis immensi 
comprehensa illuminatione distinguitur, cum magi- 
&tris rerum ei transmittere deberemus: quatenus 
impetratis delectationibus perfruendo, quod nobis 
est quotidianum, illis videatur esse miraculum. Me- 
rito siquilem respicere cupiunt, quod legatorum suo- 


rum relationibus obstupescunt. Hoc te, multa erudi- C vera ratioue cogno 


tione saginatum, ita nosse didicimus, ut artes quas 
exercent vulgariter nescientes, in ipso disciplinarum 
fonte potaveris. Sic enim Atheniensium scholas lon- 
ge positus introisti ; sic palliatorum choris miscuisti 
togam, ut Grxcorum dogmata doctrinam feceris esse 
Romanam. Didicisti enim qua profunditate cum suis 
parlibus speculativa cogitetur; qua ratione activa 
cum sua divisioye discatur : deducens ad Romuleos 
senatores quidquid Cecropidz mundo fecerant singu- 
lare. Translationibus enim tuis Pythagoras musicus, 
Ptolemzus astronomus leguntur [tali. Nicomachus 
arithmeticus, geometricus Euclides audiuntur Auso- 
Hfis. Plato theologus, Aristoteles logicus Quirinali 
voce disceptant. Mechanicum etiam Archimedem 4 
Latialem Siculis reddidisti. Et quascunque discipli- 
nas vel artes facuuda |ed., fecunda] Gr:ecia per sin- 
gulos viros edidit, te uuo auctate, patrio sermone 
Roma suscepit. Quos tanta verborum luculentia red- 
didisti claros, tanta lingu:xe proprietate conspicuos, 
ut potuissent et illi opus tuum przferre, si utrumque 
didicissent. Tu artem predictam, ex disciplinis nobi- 
libus natam, per quadrifarias mathesis januas introi- 
sti. Tu illam in natur: penetralibus [Jur., penetrabi- 


* [s fuit Syracusanus, de quo Cic. lib. v Tuscul. 
quaest. , et Vitruvius lib. ix, cap. 5, de Architectura. 
'ujus incredibile nec unquam intermissum studium 
Plutarchus commemorat , 292 au seni sit admiui- 
Birauda resp. FoawEa. 


cordis lumine cognovisti, cui ardua nosse usus smi- 
racula, monstrare propositum est. Molitur ostende- 
re, quod obstupescant homines evenisse; miroque 
modo naturis conversis facti detrahit fidem, cum 
ostentet ex oculis visionem. Facit aquas ex imo sur- 
gentes, prxecipites cadere, ignem ponderibus currere, 
organa extraneis vocibus insonare, et peregrinis fla- 
tibus calamos complet, ut musica [ed., injuncta ; mss., 
minuta| possint arte cantare. Videmus per eam de- 
fensiones jam nutantium civitatum subito tali firmi- 
tate consurgere, ut machinamentorum auxiliis supe- 
rior reddatur, qui desperatus [ms. R., desperatis! 
viribus invenitur. Madentes fabrice in aqua marina 
siccantur; dura cum fuerint, ingeniosa dispositione 


B solvuntur. Metalla. mugiunt, Diomedis in zre grues 


buccinant, :eneus anguis insibilat, aves simulatze fri- 
tiniunt ^; et que propriam vocem nesciunt habere, 
dulcedinem [ed., ab ere dulcedinem] probantur emit 
tere cantilenze. Parva de illa referimus, cui ccelum 
imitari fas est. Hxc enim fecit secundum solem in 
Archimedis sphxra decurrere; hc alterum zodia- 
cum circulum humano consilio fabricavit. Hzec lunam 
defectu suo reparabilem artis illuminatione monstra- 
vit; parvamque machinam gravidam mundo , ccelum 
gestabile, compendium rerum, speculum nature ad 
speciem aetheris incomprehensibili mobilitate volu- 
tavit. Sic astra, quorum licet cursum BCIRIBUS, fal- 
lentibus tamen oculis, prodire non cernímus. Stans 
quidam in illis transitus est ; et quz velociter currere 
scis, se movere non respicis. Quale 
est hoc. homini etiam facere, quod vel intellexisse 
potest esse mirabile? Quare cum vos ornet talium 
rerum prxdicanda notitia, horologia nobis, publicis 
expensis, sine vestro dispendio destinate. Primum 
sit, ubi stylus diei index, per umbram exiguam horas 
consuevit ostendere. Radius itaque immobilis, et 
parvus, peragens quod tam miranda magnitudo solis 
discurrit; et fugam solis xquiparat, quod motum 
semper ignorat. Inviderent talibus, si astra: sentirent; 
et meatum suum fortasse deflecterent, ne tali ludi- 
brio subjacerent. Ubi est illud horarum de lumine 
venientium singulare miraculum, si bas et umbra 
demonstrat? Ubi prowdicabilis indefecta roratio, si 
hoc et metalla peragunt, qu: situ perpetuo conti- 
nentur? O artis inzstimabilis virtus, qu:e. dum se 
dicit ludere, natur: preevalet secreta vulgare ! Secun- 
dum sit *, ubi preter solis radios hora dignoscitur, 
noctes in partes dividens ; quod ut nihil deberet astris, 
rationem cceli ad aquarum potius fluenta. convertit : 
quorum motibus ostendit, quod ccelum volvitur ; et 
audaci priesumptione concepta, ars elementis confer!, 
quod originis conditio denegavit. Univers:e disciplinz 
cunctus prudentium labor naturc potentiam, ut tan- 


Juretas pro Latialem , putat legendum Latiarem. 

b Juret. putat pro fritiniunt, legendum fringultiunt, 
ut apud Apuleium pag. 240 : « Merul in remotis tes- 
quis fringultiunt. » 

* De horologio hydraulico scripsit Athenzus., 





6a 


YABIARUM LiBit V. 


644 


tum possint, nosse perquirit. Mechanisma solum est, A modis expetita : quando nón est abjectum, quod 


quod illam ex contrariis appetit imitari ; et si fas est 
dicere, in quibusdam etiam nititur velle superare. 
Hoc enim fecisse dignoscitur Dxedalum volare δ: hoc 
ferreum Cupidinem in Dian: templo sine aliqua alli- 
gatione pendere. Hoc hodie facit muta cantare, in- 
sensata vivere, immobilia moveri. Mechanicus, si fas 
est dicere, pene socius est naturx, occulta reserans, 
manifesta convertens, miraculis ludens : ita pulchre 
simulans, ut quod compositum non ambigitur, veritas 
wstimetur. Hxc, quia studiosius te legisse cognovi- 
mus, praedicta nobis horologia quantocius transmit- 
tere maturabis, ut te notum in illa parte mundi fa- 
cias, ubi aliter pervenire non poteras. Agnoscant per 
te exterze gentes, tales nos fabere nobiles, quales 


potest explere desiderium. Nam per quaslibet pretio- 
sas res ad illud tantum tenditur, ut eupientis animus 
expleatur. (Quapropter salutantes gratia consueta, 
per harum portitores illum et illum *, oblectamenta 
presentie [D. Jur. fegit pr»stantiv] vestre, horolo- 
gia cum suis dispositoribus eredidimus destinanda : 
unum, in quo humana solertia videtur colligi, quod 
totius coeli noscitur spatia. pervagari ; aliud, ubi solis 
meatus sine sole cognoscitur 4, et aquis guttantibus 
horarum spatia terminantur. Habetote in vestra pa- 
tria, quod aliquando vidistis in civitate Romana. 
Dignum est ut bonis nostris vestrà gYÁtia perfruatur, 
qus nobis etiam affinitate conjungitur *. Discat sub 
vobis Burgundia res sebtilissimas inspicere, et anti- 


leguntur auctores. Quoties non sunt. eredituri quod B quorum inventa laudare : per quos f fed., per vos] 


viderint, quoties hanc veritatem lusoria somnía pu- 
tabunt? Et quando fuerint ἃ stupore conversi, non 
audebunt se :xquales nobis dicere, apud quos sciunt 
sapientes talia cogitasse. 


EPISTOLA XLVI. 
GUNDIBABO b REGI BURGUNDIONUM THEODORICUS REX. 


Horologia solare, et aquatile a Boetio fabricata cum 
eorum dispositoribus ilfi mittit. 
Amplectenda sunt munera que probantur omni- 


2 Simile exemplum exstat apud D. Prosperum de 
Promiss. et Proedict. Dei, parte 1n, cap. 58; et apud 
Ruftinum Histor. ecclesiast. lib. vir, cap. 25; et apud 
Laonicum de Repub. Mahometi lib. πὶ de Rebus 
Turcicis. Jun. 

b Al., Gundibaldo; al. apud Adonem Viennen- 
sem. Is Gundibaldus paucis post temporibus victus 
est a Clodoveo Francorum rege, apud Greg. Turo- 
nen. lib. n, eap. 22. Huic Theod. mittit duo horo- 
logia, umnu totius motionis celestis, allerum hora- 
rum 46. FoRNER. 

e Nuntios stepe hoc nomine significat et lib. vr, 
epist. 8; lib. x, epist. 8. Nam ante chartx usum in 
dolatis ex ligno codicillis epistolarum eloquia scribe- 
bantur. Unde et portitores earum tahellarios voca- 
verunt, inquit Isidor. lib. vi, cap. 8, Etymol. ]. 7. C. 
Th. Si cert. petatur. de chirogr. portitores et bajuli 
pecunise, et gerulus litterarum, l. 25, omnes, et l. 51, 





propositum gcntile deponit; οἱ dum prudentiam re- 
gis sui respicit, jure facta sapientium concupiscit. 
Distinguat spatia diei actibus suis, horarum aptissime 
momenta constituat. Ordo vit:e eonfusus agitur, si 
talis discretio sub veritate nescitur. Belluarum quippe 
rius est € ex ventris esurie horas sentire, el non 
habere certum, quod constat humanis usibus con- 
tributum. 


quoniam. C. Th. de apper. 1. 1. C. Th. ne quid pu 
blic. I»tit. Portitores alioqui sunt telonarii, qui por- 
tum obsidentes , omnia sciscitarentur, ut ex 60 ve 
tigal acciperent. Non. Marcel. Donat. in Terent. 
Phormion. FogNER. uu . 

4 Loquitur de Wo NE quam Nasica censor pri- 

ns fecit Romanis teste Censorino de Divina Natura. 
UR. 

e Nam Gundibaldus duxerat filiam Theodorici. 
Gregor. Toron. lib. nr, cap. 9. FoRNER. 

f Plane hic restitui debet per quos, non autem pet 
vos. Ut scilicet ad vocem priecedentem. antiquorun 
relerat. Alia lectione per vos videtur lapsus per Pi- 
theum in sua preefatione ad libros Salviani de Provi- 
dentia Dei, qui interpretatur de Gundibaldo ree, et 
propositum gentis de fcedere et societate 1nilà cum 
Romanis Gothisque successoribus accipit. JunET. 

& Ammianus Marcellinus lib. xxiu, pag. 902. 


— aU RO RU terat 


LIBER SECUNDUS, 





993 EPISTOLA PRIMA. 
PISSIMO ANASTASIO IMPERATORI THEQDORICUS REX. 


Renuntiat Felicem Gallum pro meritis hoc anno con- 
sulem fuisse creatum. 


Admonet nos consuetudo solemnis dare Fastis no- 
men, ornatum proprium Rom:e, terrenam curiz cla- 
Fitatem; wu per annorum numerum decurrat gralia 


* Formula 4 lib. vi, anni per consules numeraban- 
tur. s 

Feliz a consule sumat annus auspicium.] Constat 
ex hoc loco consulum fuisse iachoare annum et 
andere, ut liquet ex 1. 1 C. Theod. ne quid publ. 
:lil.; Salviano lib. v1 de Providentia, multisque 
aliis. Sic novus annus dicebatur, primus annus im- 
perii alicujus imperatoris, ut ex Seneca colligere 
est. Quid aciom sit in ccelo ante, diem tertium idus 
Octobris, Asinio Marcello, Acillo Aviola coss. anno 
Dovo, initio seculi felicissimi, volo memorie trade- 


D dignitatum, et beneflciis principum aacretur memo- 


ria seculorum. Felix a consule sumat annus auspi- 
cium δ, portamque dierum tali nomine dicatus annus 
introeat, faveatque reliquxe parti fortuna principii. 
Quid enim vobis credi possit optatius quam ut alum- 
nos proprios ad ubera sua Roma recolligat, et in ve- 
nerando nominis cctu senatum anpumerel Gallica- 


re. Est et novus annus pars illa anni, quie novas 
fruges, novosque fruetus parit. Tibullus : 


Et quodcunque mihi pomum uovus educat annus, 


Sic :estatem novi anni dixisse videtur Gellius, quod 
testas novas fruges afferat. Ssepenumero etiam usnr- 
patur pro anni initio, ut novum ver. nova sas el 
szstatis initium. Ovidius 


Dic age, fri;oribus quare novus incipit annus. 
BRoss, 





v7 


M. AURELII CASSIODORI 


$44 


num *? Agnoscat curia Transalprui sanguinis decus, A preedicantur. Currat quinimo honorum gratia per pa- 


quz non semel coronam suam nobilitatis ejus flore 
vestivit. Novit inter reliquos fasces viros inde sumere 
consulares, qui longo stemmate ducto per trabeas, 
lege temporum originarius est honorum. Nam quis 
bonorum indolem nesciat esse Felicem, qui primis 
auspiciis hinc prodidit meritum, quod ad patriam 
visus est festinare virtutum. Bonum judicium est, 
secuta prosperitas : crevit cum libertate provectus; 
nec passi sumus eum inglorium relinquere, qui ad 
honorem reipub. meruit pervenire. Dignus plane 


, largitatibus nostris, qui in ipso pueritix flore tnatu- 


ris moribus lubsicam frenavit :etatem ; et, quod rarum 


᾿ eoDtinentie bonum est, patre privatus, gravitatis 


factus est filius : cupiditatem inimicam sapientis 


rentes, sub imperio boni principis omnium fortuna 
proficiat. Nam quis desperet augmentum, ubi est in 
amore donum, et prastare propositunt? Hujus ex- 
perimenta clementiz te retines approbasse |sess.,temes 
me approbasse], cum soli genitalis fortuna relicta, 
velut quodam postliminio in antiquam patriam com- 
measses.Excepit te noster affectus, implevit beneficfis 
manus, fecitque esse votum, quod nostrum expetiis- 
ges imperium. Sic enim decebat crescere, qui me- 
liora visus est elegisse. Mutatur enim fortuna cum 
dominis ; et in laude regnantis proficit, quod subje- 
ctus acquirit. At tu parem te huic indulgentiz prz- 
stitisti. Illustri enim honore ditatus, tanta te matu- 
ritate tractabas, ut annos leyes paltereris esse sub 


subjugavit, vitiorum blanda contempsit, superbis B pondere, quem non potuit in prima $iate vincere 


vana calcavit. [ta superatis excessibus ante dare vi- 
sus est de moribus consulatum. Nos autem qui bonis 
redimimur institutis, quos probitas inspecta conciliat, 
curules infulas ^ prestitimus candidato, ut virtutum 
desideria possimus provocare per munera : quia non 
deficit rei studium, quz pr:imium largius habet. At- 
que ideo vos, qui utriusque reipub. bonis indiscreta 
potestis gratia delectari, jungite favorem, adunate 


sententiam. Amborum judicio dignus est eligi, qui - 


tantis fascibus meretur augeri. 


EPISTOLA II. 


FELICI VIRO ILLUSTRI CONSULI ORDINARIO THEODORICUS 
REX. 


Confertur illi indictione 1v consulis dignitas , multis- 
que laudibus effertur. 


Ámamus benelicia nostra geminare, nec semel 
prestat largitas collata fastidium ; magisque nos 
provocant ad frequens premium, qui initia nostre 
gratiz;e suscipere meruerunt. Novis enim judicium 
impenditur, favor autem semel placitis exhibetur. 
Decorum est namque principis arbitria non h:erere, 
quia commendantur priora posterioribus donis, et 
firmatur omnis indubitata de repetitione sententia. 
Pridem tibi honorum tribuimus gradum, nunc fasti- 
gium concedimus dignitatum ; ut et anteriora tibi 
merito contulisse videamur, et in sequentibus con- 
stantiam tenere nostra benignitas :xstimetur. Non 
enim relinqui inglorios patimur, qui generis claritate. 


fortissima vis naturz. Paterna enim substantia loce- 
pletatus, 40:5 semper novos extollit hzredes, conser- 
vasti divitias, cum ad eas preter laboris studia per- 
venisses. Solet enim facile labi, quod sine difficultate 
potuit inveniri. Auxisti patrimonium vivacitatis [ Gr. 
et Cuj., vicinitatis ] instantia. Nam quod signum ma- 
gis bonz dispensationis [ed. Ac., dispositionis] 482- 
ratur, ubi testis est consulatus? lu tanta facultate 
meruisti, ad quod vix eversis patrimoniis pervenitur. 
Privata parcitas liberalitates publicas * enutrivit. 
Transiisti gloriam patris dispositione laudabili; et 
quod ille assumere non valuit, de ejus opibus efíe- 
cisti. Celsos currus nisi confidentia magna non ap. 
petit, dum generosi est animi optare quod summum 


C est. Audentes facit homines fiducia sui, quia se non 


patitur occulere, quem prwcipitat natura prodire. 
Rediit per te Transalpins famili consulatus, et 
arentes laurus viridi germine renovasti. Sacram 
Ürbei aspice tuis votis candidatam. Tende igitur ad 
laudum celsa vestigia; ut priores tuos, quos houore 
reparas, virtute transcendas. Sume igitur per indi- 
ctionem quartam [id est an. Chr. 511 ] consulatus in- 
signia, dignumque te tantorum desideriis presenti 
comproba largitate. Hic profecto locus est, ubi prz- 
conium meretur effusio; et virtutis genus est, pro- 
priam substantiam non amare, ubi tantum opinionis 
acquiritur, quantum facultatibus abrogatur. Respice 
te supra omnium humeros atque ora volitare ; ta- 


* D. Grul. et Cujas putant legendum, et in vene- Ὦ signa quibus distinguitur liber a servo, 1. jubemus. 


randi nominis cetum  annumeret Gallicanum. Mss., 
Et in. venerando. nominis coetu. annumeret. Gallica- 
num. 

b [nfula fascia est in modum diadematis, a quo 
dependent vitte ab utraque parte. Quidam infulas 
sacerdotum filamentum vocabant. Alii scribunt infu- 
las filamenta alba esse quibus templa ornabantur; 
et moris fuisse ut nubentes, priusquam mariti domum 
ingrederentur, infulis postes ornarent. Binc factum, 
ut ad omnem dignitatem referatur, quoniam quzelibet 
dignitas habuit insignia sua. Erat et infula corona 
imperialis. l. fin. in fine. C. de quad. przs. Hoc est 
diadema quod Valerius vocat nobilem magis quam 
felicem pannum, multis curis, sollicitudinibus, mise- 
riisque refertum. Sunt etiam infule consulares, et 

rzlecti pretorio, ut l. 1 C. de Consul. l. fin. $ 1. 

. de decur. Item infuke magistri officiorum, 1. 
8 in fin. G de primicer. ltem sunt infule quzdam 


C. de przp. sacr. cub. Sic honorum infuke in !. 1 C. 
de temporib. appel. Imperiales infuke in l. ult. C. 
de quadri. pr:escr. majoris administrationis infuls in 
l. 1 C. ut omnes judices. B&oss. 

* Paulo post effusionem nominat τὰς ὑπατείας, et 
missilia consulum intelligit, eL munera eorum sum- 
ptu eduntur populo, infra lib. vi, form. 1. 1. 56. 
Publicitus, D. de cond. et demonstr. Quod postea 
Leonis et Zenonis constitutionibus prohibitum, et ad 
aquieductuum instauralionem translatum est, 1. 9, 5, 
4, C. de Consul. lib. xu. Martianus quoque impera- 
tor spargi pecunias a consulibus vetuit, novel. 105. 
περὶ ὑπάτων. FonN. 

4 De erogationibus et sumptibus consulum in lu- 
dos et missilia loquitur auctor; qua de re vide Vo- 

iscum in Aureliani Vita; Dionem lib. Lvuir, ubi de 
alerio Asiatico loquitur. Baoss. 


δέδ 


VARIARUM LIBER H. 


546 


lemque te prebe, ut dignus genere, dignus Urbe, A ed., constantiam]. Et quanquam omnium gratiam in- 


dignus nostro judicio, dignus trabeis ;estimeris. 
EPISTOLA Iii. 
BENATUI URBIS ROMA THEODORICUS REX. 


Felix Gallus una cum patre plurimum commendatur, 
ejusque ad consulatum promotio senatui renuntiatur. 


Gaudete, Patres Conscripti, vobis rediisse stipen- 
dif dignitatum ; gaudete provincias longa :tate de- 
suetas viros vobis pendere consulares, et de tali au- 
&picio majora promittite. Solent enim initia porten- 
dere meliora, dum a parvis inchoant, qu: in sequene 
tibus magna se admiratione sublimant. Jacebat no- 
bilis origo sub Gallicano justitio 5, et honoribus suis 
privata, peregrinabatur in patria. Tandem pressos 
divina levaverunt, Romam recepere cum gloria, et 


discreta fuerit electione sectatus (quod de magnis 
raro eligi potest), tantum se ornavit patricii Paulini 
affectu, ut hinc daret mirabilis -conscientise signum, 
quod ad virum visus est festinare precipuum. Pre- 
stat enim decus amicitia desiderata potiorum, quam 
80cietas bonorum morum callet infundere, dum δῇο- 
ctione concordi parem sibi stodet esse, quem diligit. 
Huic ergo, P. C., avitis bonis cum suis meritis relu- 
centi, vestre gratie prostate fulgorem. Non impar 
ad curialium insignia venit, qui de speciosa stirpe 
descendit. Legit enim Roma frequenter fasces de 
m«enibus Gallicanis ^: ne aut in damno suo precipua 
contemneret, aut probata virtus inhonora esset [mss., 
inhonorasceret]. Impleatur igitur nobilis curia pro- 


avorum antiquas laurus ab ornata curie silva lege- B vincialibus bonis, cujus est proprium quodcunque 


runt. Nam quis possit negare generi munus, cujus 
habeatis velut in arce depositum ἢ In ore quippe ru- 
moris est, quondam Felicis adhuc vivere consula- 
tum : quia bona durare norunt post hominem ; et quod 
gloriose geritur, fine temporis non tenetur. Cujus ut 
antiquam prosapiam, satiati veterum copia, transea- 
mus; est adhuc in oculis omnium candidati nobilis- 
simus pater, qui prudentix€ facibus ita proluxit in 
curia, ut haberetur merito clarus inter tot lumina 
dignitatum. ':Litterarum quippe studiis dedicatus, 
perpetuam doctissimis disciplinis mancipavit z:etatem. 
Non primis, vt aiunt, labris eloquentiam consecutus, 
toto se Aonii fonte satiavit. Vehemens disputator in 
libris, amoenus declamator in fabulis, verborum no- 


videtur esse preecipuum. Ipse quoque annus, tempo- 
rum pater, quadrifaria se diversitate componit; nec 
desiderium caperet, si novitatis gratiam nou habe- 
ret. Favete ergo, P. C., augmento vestro, nostro 
judicio. Nam si candidatus ornabitur, jam vobis pro- 
ficit quod meretur. 


EPISTOLA IV. 


ECBICIO [ed. Niv. et Gam., BgNEDICTO] VIRO HONESTO 
THEODORICUS REX. 


Confert siliquatici vel monopolii, quos antea exercebat 
Antiochus, titulos, cum Saionis adminiculis. 


Delectamur vetustatis invento, et sequi regulas 
constitutas libenter amplectimur : quia locus subre- 
ptionibus non relinquitun quoties rationabiliter con- 


vellus sator, zquiparaverat prorsus meritis, quos (* stituta servantur. Et ideo supplicationum tuarum 


lectitarat auctores. Commendavit etiam studiorum 
bona per benignitatis insignia : sciens imperitiam 
magis inflari aura superbiz, quz levibus flabris ex- 
ponitur, quia virtutum radicibus non tenetur. Fuil 
quidam nostrorum temporum Cato, qui abstinendo 
vitiis, alios formaret exemplis. Rerum quoque natui- 
ralium causas subtilissime perscrutatus, Cecropii 
dogmatis Attico se melle saginavit. Digna plane scien- 
tia, in qua mens honestissima conquiescat ; qui 
animo semper aliquid salutare complectitur : cui 
95 accidere nulla possunt ingrata, dum sibi com- 
mendat ommia mundanarum rerum : sola cui labilis 
Fortuna non imperat. Cetera de ipso meminisse vos 
sufücit, quando bona explicare tanti viri non vacat 


occupatis [mas. et ed. Niv. , et Gam., otio patris]. p 


Nune ad candidatum ora convertite, ut paternaruni 
laudum in hunc recognoscatis esse vestigium, nec 
tam pater imaginem dedisse corporis, quam signa 
judicetur transfudisse virtutis. Vixit enim inter vos, 
ut scitis, non consuetudine peregrina, sed gravitate 
Romana. Ab ipsis quippe primordiis honoribus ag- 
&regatus, pueritiam suam (quod est certissims» pro» 
bitatis indicium) gloriosissimis viris :emula semper 
gravitate sociavit, ut post domesticz virtutis exempla 
sumeret de publica auctoritate sententiam [ms. R. et 


* Videtur respicere ad tempora quibus Maximus 
Otcupavit tyrannidem in Galliis. JunEr. 
δ Vetus cod., de mentibus Gall. ; forte legi debet de 


at can S .. 


tenore comperto, presenti auctoritate defininius, ut 
quidquid ad Antiochum, siliquatici vel monopolii 
titulos exerceritem, nostra jussione pertinuit, dd te 
ratione simili transferatur, contra omnium calum- 
niantium insidias, salva squitate, presenti auctori- 
tate munitum; habiturum etiam adniinicula Saionis, 
qu: pro vindicandis titulis antefatis nostra tibi so- 
lemniter auctoritas deputavit : ita tamen ut privatis 
minime negotiis misceatur defensio tua. Nam quod 
ad auxilium dedimus, contrarium nullo modo justi- 
ti sentiatur : quia rationabiliter aliena culpa te 
respicit, si quem tibi petis prodesse, per te sibi alter 
sentiat obfuisse. 
EPISTOLA V. 
FAUSTO PRAEFECTO PRATORIO THEODORICUS REX. 

Pracipit wt triginta militibus in. Augustanis clusuris 

constitutis, annonas easdem aug aliis. tribuuntur 

prostet. 

Cum nostra humanitas locum munificenticve videa- 
tur exquirere, et interdum personis minus necessariis, 
amore clementi?, sua desideria largiatur, quanto 
magis in utilitate reipub. delectamur expendere, ubi 
quidquid tribuitur, donantis utilitas duplicatur! Qua- 
propter illustrem magnificentiam tuam praesenti au- 
ctoritate precipimus, sexaginta militibus in Augusta- 


nemoribus Gallicanis, ut. figuratus sit sermo, velut 
initio hujus epist., ubi dixit. curiz silva. JuneT. 


--..?232 . 








547 


M. AURELII CASSIODORI 


518 


nis clusuris * jugiter constitutis annonas, sicut aliis A rem crescere civitatis : quia non est sapientiae pro- 


quoque deerete sunt, sine aliqua dubitatione prz- 
stare ; ut utilitas reipub. grato animo compleatur, 
quz: emolumentorum commoditatibus adjuvatur. 
Decet enim cogitare de militis transactione, qui pro 
generali quiete finalibus locis noscitur insudare, et 
quasi a quadam porta provincie gentiles introitus 
probatur excludere. In procinctu semper erit, qui 
barbaros prohibere contendit : quia solus metus co- 
hibet quos fides promissa non retinet. 


EPISTOLA VI *. 
AGAPITO VIRO ILLUSTRI PATRICIÓ THÉODORICUS REX. 
Legatus eligitur in Orientem mittendus. 


Deliberationis nostre consilium virorum pruden- 
tium requirit obsequium, ut utilitatis publice ratio 
sapientium ministerio compleatur. Et ideo illustris 
; agnitudo tua, Deo auxiliante, cognoscat legationem 
nos ad Orientem deliberasse transmittere : cui te 
idoneum judicantes, jussis preesentibus evocamus, ut 
et tibi de sstimatione nostra crescat ornatus, et 
nostris jussionibus per te procuretur effectus. Sed 
licet omnis legatio virum sapientem requirat, cui 
provinciarum utilitas totiusque regni status commit- 
titur vindicandus |e4. Ac., judicandus] ^; nunc tamen 
necesse est prudentissimum eligere, qui possit contra 
gubtilissimos disputare, et in conventu doctorum sic 
agere, ne susceptam causam (ot erudita possint in- 
genia superare. Magua ars est contra artifices loqui, 
et apud illos aliquid agere qui se putant omnia prz- 


videre. L:tare igitur tanto judicio, quando ante αὶ 


suscipis electionis donum quam tuum probare po- 
tuisses ingenium. 


EPISTOLA VII. 
SUN [ed. sus.E] vino coMITI THEODORICUS BEX. 


Pracipit ut in fabricam murorum colligat quadratos 
marmorum passim dirutos eL neglectos. 


Sine usu jacere non decet, quod potest ad deco- 


^ Sexaginta militibus in Augustanis clusuris v. ita : 
sex nillibus AÁugustanis clausuris, l. 2, c. de off. 
prao[. pret. clausuris et burgis, et 1. 4, c. deoff. mag. 
o[f.; 1. ult., c. de off. mil. jud.; et iuscriptio cpist. 19 
hujus lib. rn. Sane in Pandect. Florentin. carcere 
clusus est legend. 1. ccxvi. Verum, de verb. sign. 
Anton. Augustin. lib. 1, cap. 8, Emnentdation. Fons. 

» Baronius putat lianc epistolam fuisse scriptam an. 
Chr. 515, Vide eum hoc anno t. VI, y. 655, edit. Ant. 

29 * Muwa istorum verborum, judicare, indi- 
care, vindicare, commutatio est. Seneca lib. x 
Controversiarum, ult. D. August. epist. 164. Sed et 
in libris juris frequens, 1. m ad Syllan., 1. xvin, de- 
ferre. $ Veterani, D. de jur. fisc. 1. pen. ne de stat. 
defunct. 1. ult. D. ed exiib. Florent. ad viudicandos; 
al. judicandos, pro, indicandos conscios. Et Cod. 
Theodosiano, 1l. pen. de Fid. testam. lib. xi, tit. 39, 
l. 12, indicare nititur : leg. vindicare, est enim sen. 
tentia l. 14, Cogi., c. de petit. h&ered. FonNER. 

4 Eo pertinet l. 1, de tiug. iujunct.; 1. 7, D. de off. 
prf. Urb.; 1. 4 c. de op. publ.; 1. 4, 1. 5, c. deadif. 
priv.; 1. 2, $ si quis nemini; 1. ult. D. Ne quid in loco 
publ. Plinius lib. x, epist. ad Trajan. de loco Bali- 
nei Prusiensibus concedendo : tunc deformis ruinis 
consequeretur, ut fcedissima facies civitatis ornetur. 
Vide infra lib. nt, epist. 29. FonwEn. 

* Sinc personarum delectu : qui a D. Paulo 1 ad 


fatura contemnere. Et ideo illustris magnificentia tua 
marmorum quadratos qui passim diruti negliguntur, 
quibus hoc opus videtur injunctum, in fabrica- mo- 
rorum faeiat deputari; ui redeat ia decorem publi 
cum prisca constractio 2, et orment aliquid sara 
jacentía post ruinas. [τὰ tamen ut metalla ipsa de 
locis publicis corruisse, apud te manifesta ratiqne 
doceatur : quia sicnt nolumus ornatum Urbis cujus- 
quam presumptione temeraria violari, ita privati 
compendiis calumniam detestamur inferri. 


EPISTOLA VIII. 
SEVYEKRO VIRO VENERABILI EPISCOPO THEODORICUS BEI. 


Mille quingenti solidi per Montanarium mittuntur, ut 
illos provincialibus dispendium per exercitum passis 
distribuat. 


B (uis melius ad xquitatis jura deligitar quam qui 


sacerdotio decoratur, qui amore justitiz» personaliter 
nesciat judicare 9, et diligens cunctos in commune, 
locum non relinquat invidi»? Proinde aptam eonsi- 
derantes vestris meritis actionem, significamus nos 
per Montanarium sanctitati vestrae. mille quingentos 
$0lidos destinasse, quos provincialibus, prout quem- 
que presenti anmo, exercitu nostro transeunte, dis- 
pendium pcrtulisse cognoveris, habita lesionis :esti- 
matione, distribuas; ut nullus a nestra munificentia 
reddatur alienus /, quem sua damna gravaverunt 
Nolumus enim sab confusione largiri, quod decet sub 
ratione distribui : ne quod necessario nos transmi- 
siese constat afflictis, superfluo tribuatur ilkesis. 


EPISTOLA IX. 
FAUSTO PREFECTO PRAETORIO THEODORICUS REI. 


Decernit ut Sabinus auriga supra solidum menstruum, 
alterum, ne mendicare cogatur, accipiat. 


Inclinari precibus nostra novit humanitas, nec pro 
affectu pietatis fines potest justitie custodire. Beni 
gni quippe principis est, ad clementie commodum, 
transilire terminos xquitatum : quando sola est mi- 
sericordia £, eui omnes virtutes cedere honorabiliter 


Rom. προσ’ »ποληψία dicitur : ut lex non in singulos, 
sed generaliter in omnes personne concipitur, 1. 1, 
]. 7, jura. ; 1. 8, neque. D. de legib. Quintil. decl. 351. 
Phil. de Mundo : νόμος μὲν γὰρ ἡμῖν icoxlivxc Gto. 
Et Leo initio novel. 21, de lancis et legum sequali- 
tate pereleganter. Imperator Comnenus quatuor vi- 
ros judiciis profecit, quorum unus erat episcopus, ἃ 
quibus jusjuraudum exegit, vt non habita persona- 
rum ralione incorrupte judicarent, ἀπροσωπολήπτως 
τε val ἀδωροδοχήτως ποιεῖσθαι τὰς χρίσεις. Nicephorus 
Gregora lib. ix Hist. Rom. Philo Jud:eus περὶ τοῦ 
δικαστοῦ tertium judici pr:eceptum tradit, τὰ πρόγαπ- 
τὰ πρὸ τῶν χρινομένων ἐξετάζειν, καὶ πειρᾶσθαι πάντα 
τρόπον ἀγέλχειν αὐτὰ τῆς τῶν δικαξζομένων φαντασίας, εἰς 
ἄγνοιαν χαὶ )ήδην ur ὧν ἐπιστηυὴν εἴχε Tal 
μνήμην, οἰχείων, ψίλων, πολιτῶν, x«l πάλω ἀλλυτρίων, 
ἐχθρῶν, ξίνων, ἵνα μήτ᾽ εὔνοια μήτε μῖσος ἐπισκιάση 
τὴν γνῶσιν τῶν διχαίων : id est, ut in res prius 
quam in reos inquirat; easque a persona litigin- 
tium conetur abducere; veniatque in eorum quos 
norit oblivionem, necessariorum , amicorum, ei 
vium , rursus alienorum, inimicorum, exLerorutu, 
nc vel benevolentia, vel odio temere justi et zqui 
offenda;tur. FoRNER. 

f Vide Daronium Annal. tom. VI, ad annum Chri 
sti 509, sub. cap. 22. JuneT. 

€ Vide Senecam lib. de Clementia. Fonska 





549 


VARIARUM LIDER II. 


550 


non recusant. Dudum siquidem :sstimalis meritis, A insequitur 4. Error matris transit ad filiog; et novo 


Sebiue aurigre unum' solidum dari menstruum fece. 
ramus. Nanc autem (quoniam Histrio [in mss. leg: 
Ystrio. Acc., [storio] honesta nos supplieatione per- 
movit, asserens ut qui letiti:e publiez minister exi- 
stit, mendicitate tristissima non debeat ingravari) 
present jussione decernimus ut alterum solidum per 
mensem supra memoratus equorum moderator acci- 
piat, quod publicis debeat rationibus imputari. Gau- 
demus quoties expensarum pagins his (tulis one- 
rantur : quia magnum nobis est commodum, quando 
nonnulla pauperibus in qualibet conversatione lar- 
gimur. 


EPISTOLA X. 
BPECIOSO VIRO DEVOTO CONITIACO THEODORICUS REX. 


Contractus ab Agapila factus, dum [uit a marito sepa- 
rata, rescinditur, et quidquid bonorum alienum in 
dominium transtulerat, quamprimum restituatur, 
jubet Theodoricus. 


Propositum regale est, gravatis per injuriam sub- 
venire, ut coereitio pravi justitiam faciat plus amari, 
Nec dissimulari potest, salva communione qua vivi- 
iur, ut sollicitatores* publicos 97 habeat genialis 
lori reverenda societas ^, et illud humani generis 
procreabile sacramentum * scelerata temeritate pro- 
fanetur. Agapite igitur spectabilis feminze supplica- 
tione eommoti (qux ab universis [Jur., forte a per- 
versis] tentatum asserit suum secretum, ut etiam 
promitterent de nece inariti, a quo juste potius mere- 
rentur exstingui) presenti jussione decernimus, ut a 
tempore quo jugalem eopnlam animo vitiata dereli- 
quit, omni contractu, qui levitatis errore firmus esse 
Mon potest, legum ratione cassato, quidquid a reten- 
tatoribus constiterit possideri, sine ulla facias dila- 
tione restitui : ne scelerati ad illusionem  justitio 
fraudum suarum valeant compendia vindicare. Nimis 
enim absurdum est ut quos pcena meruiL consumere, 
etiam lucrum sibi valeant vindicare 


EPISTOLA XI. 
PROVINO VIBO ILLUSTRI PATRICIO THEODORICUS REX. 


Laudat conjugalem affectum , et Provino precipit ut 
casam Áreciretinam ipsi ab Agapita ratione post- 
posita collatam, Basilio ejus marito reddat. 


Inter cxtera humani generis pondera conjugalis 
affectus cura sibi priecipuam vindicavit. Non imme- 
rio, quia in honore esse meretur, unde reparatio 


infelicitatis eventu, fit dedecus proprium, scelus alie- 
num. Ideo enim jura vel divina vel publica nexum 
conjugii tanta cautela prx:cipiunt custodiri, ut crimen 
sit magnum conscienti:, alienos affectus in reveren- 
tiam non habere. Basilius siquidem vir spectabilis 
datis precibus intimavit , Agapitam conjugem suam 
de propriis penatibus a quibusdam vitio sollicitatio- 
nis abductam (dum sexus ille femineus ad mutabili- 
tatis vitia patet) ; quod etiam oblata nobis supra me- 
morate conjugis su» pelitione firmavit : adjiciens 


,eam, cum in sacrosancte ecclesix septa refugisset, 


ignorante marito, magnitudini tux casan Arecireti- 
nam ratione postposita contulisse. Unde nunc resipi- 
scens, deplorat ingestam sibimet gravissimam nudi- 


p tatem, factum suum ipsa condemnans; quippe ut 


pauper diviti , casto lubrica , prudenti viro donaret 
insipiens. Nunc abjicite lucra, qux: honestam non 
videntur commendare personam : quia illud vos po- 
tius decet acquirere , quod et famam vestram possit 
augere. Hinc etiam prius precepta dederamus , et 
nunc iterata jussione repetimus, ut suprascriptam 
rem sine aliqua dubitatione reddatis. Alienatio enim 
rerum solidum desiderat habere judicium *. Et certe 
in his versata rebus, firmum docetur perdidisse con- 
silium. Quid eniin facere potuit probum , qux nullis 
culpis exstantibus reliquit maritum? 


EPISTOLA XII. 


COMITI SILIQUATARIORUM, ET PORTUS CURAS AGENTI 
THEODORICUS REX. 


Pracipit ne sinat ad exteras provincias laridum trans- : 
mitli, sed in Italia ad usus proprios servetur. 

Si desideriis nostris commercia peregrina famu- 
lantur, si prolato auro acquiritur externa devotio ; 
quanto magis suis bonis abundare debet Italia, cum 
nullà in parendo probetur sentire detrimenta ! Et 
ideo speciem laridi nullatenus jubemus ad peregrina 
transmitti, sed in usus nostros propitia Diviuitate 
servetur : ne quod in nostris partibus conuficitur, 
noxia negligentia deesse videatur. Cavete itaque ne 
culpis quamvis parva probeatur occasio, scienles 
periculum gravissimum fore, si studeatis vel leviter 
injussa committere. In qualitate est, non in quanti- 
tale peccatum ; mensuram siquidem non quzrit in- 
juria. Imperium, si in. parvo contemnitur, in omni 


posteri£atis acquiritur. Omne facinus auctores solos D parte violatur f. 


, 


* Alienarum nuptiarum interpellatores, etsi effe- 
elu sceleris potiti non sint, propter voluntatem per- 
nicios:ze libidinis, extra ordinem puniuntur. L. 1, D. 
extr. criminibus. Paul. l. 5, tit. 4, sen. 12. Fonw. 

^ De tuendo conjugii pudore Plutareh. ἐν 72277. 
γαμιχοῖς. D. Basilius orat. 7 in Hexaemer. Uxor 
dignitatis nomen, l. 15, si is, c. de capitu.,l. 99, 
qu:& adulterum, c. ad l|. Juliam; de adult. 1. 49, 
item legato qux, de leg. 5, 1. 41. probrum, de verb. 
Sigu. 1. antep., c. de nat. lib. Afranius apud Non. 
Marcellum : Tuam majestatem, et nominis matronc 
similitudinem. FoRN. 

* D. Paul. μυστήριον ad Ephes. v. 

4}, 99, Sancimus, c. de pomis, 1. 21. Crimen 
paternum , D. eod. Bion apud Plutarch. περὲ 
βραδέως τιμωρ.. seque absurdum esse aiebat innocen- 


tem filium ob delictum patris ple-tere, ac si ob pa- 
ternum morbum filio bona valetudine utenti medici- 
nam prwscriberet. Excipitur l;:s:» majestatis erimen, 
l. 5, c. ad |. Jul. majest. , quam abrogatam nego ; 
etsi Budxo, Duareno, Balduino videatur secus : ve- 
rum singulare odium perduellionis communi juri, de 
quo tit. generali de poenis, d. l1. 92, derogovit, 
d. l. arg. I. 5, in toto, de ded jur. Fonw. 

* [d est προαίρεσιν : quasi dicat : nemo errans fa- 
cile rei sux: dominium transfert aut amittit, 1. ὅδ, 
si procurator, D. de acqui. rer. dom. |. 18, si ego, 
D. si cert. pet. ]. antepen. D. de jur. et fact. ignor. 
Error autem judicio et consensui adversatur, l. 15, si 
per errorem, D. de jurisd. Fonw. 

f Dignitates sunt individ. glo. in l. 7, D. conim. 
divid. Corn. Tac. L 1 de Tib, C. Imperial. $ pra- 








^ σαν--- — 


B51 M. AURELII CASSIODORI 
À humanitas. Ubi est illa natume vis, quxe amplexa 


EPISTOLA Xlil. 

FRUINARITH [ed., FRUINAIL ] ΒΔΙΟΝῚ THEODORICUS REX. 
Im i ut Misi irn pagi ὯΝ fier cui 
ebitor publicus in quadringentis solidis nis 

se nci trodideral. : repe 
Commovemur quidem pietatis studio querela sup- 
plicum , sed ea maxime qu: versatur in dispendiis 
innocentium ; ut quibus non fuerint in exigendo com- 
peridia, gravem subeant in reddendo jacturam. Quod 
nostri temporis 98 manifestum est non decere justi- 
tiam, ut alterius despeetus alterum gravet ^, et rea- 
tus sit. innoxiis de contemptibus alienis. Ulpianus 
siquidem flebili petitione suggessit, administrationis 
$u$ teippore debitorem publicum in quadringentis 
solidis Venantio postulanti fidejussionis se vinculo 


copuke destinatur ad posteros? Ferarum catuli 
sequuntur parentes; a cespite suo virgulta non 
discrepant; propago vitis propris servit origini, οἱ 
discrepat bomo a suo fusus initio? Quid dicamus illa 
beneficia qua vel extraneam possunt obligare 
personam ? Nutriuntur a parvulis, ipsis laboratur, 
ipsis diviti:te conquiruntur * ; et cum sibi unusquisque 
credat abundare quod possidet, cum a patribus adhuc 
quaeritur, pro altera potius ἰδίας peccatur. Proh 
dolor! Non merebimur [ed., morebimus ] eorum 


affectum , pro quibus subire non recusamus exitium 


[mss., exitum]? Maria ipsa szxvis tempestatibus exci- 
tata genitoris cura non refugit, ut peregrinis merci- 
bus acquirat quod proprim soboli derelinquat. Aves 


tradidisse. Quo sponsionem suam praesumptione B ipse, quarum vita semper in escis est, naturam 


truculentium rusticorum despiciente complere, sup- 
plicem memoratus solidorum numerus oneravit. 
Ideoque predictum Venantium, quem frequenter 
multorum scelerum pulsat invidia, notum solummodo 
querelis assiduis, in presenti negotio decernimus 
conveniri ; ut legaliter convictus, ea quz promisisse 
suggeritur, sine aliqua mora tergiversationis adim- 
pleat. Quia melius semper legum pondere pressa 
curatur audacia; et dum metus talibus imponitur 5, 
peccandi licentia non prebetur. — 


EPISTOLA XIV. 
SYMMACHO PATRICIO THEODORICUS REX. 
Em crimen cujusdam Romuli, qui in patrem suum 
artinum manus violentas injecisse dicebatur ; et in 
ilum, si modo reus [uerit , animadvertere pielatis 
esse genus indicat. 


Quis possit accusare jam reliqua, si pietatis nomi- 
na probantur esse crudelia? Negligitur levis reatus, 
cum tragedia criminis magna tonuerit [v. c. Forn., 
lenuerit]; nec aliquis nititur, quod parvum est vin- 
dicare, si delicta summa respiciantur evadere. 
Inimicum trucem ratio ipsa professionis ostendit, 
iratum plerumque poteris invenire collegam; inobe- 
dientem vero filium declinare pownas non permittit 


terea, De prohib. feud. alien. per Frider. c. in apibus 
1, q. 5, c. majoris, extr. de prb. Qui aurem homi- 
nis tetigit, totum hominis corpus affecisse injuria 
videtur, 1. 21, vulgaris, D. de furt. FonNER. 

ἃ Nemo innocens alieno debet odio laborare, 1l. 
99, Si quis suo, c. de inoff. test., quod in regulas 
juris ἃ Bonifacio conjectum est, c. Non debet, de 
reg. jur. 6. Fon. 

b Eadem sententia inculeatur ab auctoribus, 1. 
16, aut facta fi. 1. 28. Capitalium, 8 famosos, de 
pen. Ácerbitas plerumque ulciscendi maleficii bene 
atque caute vivendi disciplina est. Sext. C:ecilius 
apud Aul. Gell. lib. xx, eap. 1. Fon. 

ς Sünplicius apud Epictetum de causa, ortu, vi et 


effectu patrie qois apud Romanos usurpatz. 
le 


disserens, eamdem propemodum, quam hic Cassio- 
dorus expressit sentenUam his verbis : Οἱ δὲ παλαιοὲ 
τῶν 'Ρωμαίων νόμοι πρὸς τὴν τῆς φύσεως ὑπεροχὴν ἀπο- 
δλέψαντες, καὶ πρὸς τοὺς πόνους ous οἱ γονεῖς ὑπὲρ τῶν 
τέχνων πονοῦσιν, ἅμα καὶ τοὺς παῖϊα; παντοδαπῶς 
ὑποτάξαι βουλόμενοι, καὶ τῇ τῶν γονέων οἶμαι φυσικῇ 
φιλοστοργίᾳ θαῤῥήσαντες , καὶ πιπράσχειν εἰ βούλοιντο 
τοὺς καῖδας τοῖς γονεῦσιν gir ie » καί φονεύειν 


ἁτιμωρήτως, Quintil. declam. vet. Quedam animalia, 


A^-* ^ 4“... 


suam extranea sorde non maculant. Ciconia 4, re- 
deuntis anni jugiter nuntiatrix, ejiciens tristitiam 
hiemis, lxtitiam verni temporis introducens, magnam 
pietatis tradit exemplum. Nam cum parentes eorum 
pennas senio coquente laxaverint , nec ad proprios 
cibos quzrendos idonei potuerint inveniri, plumis suis 
genitorum membra frigida refoventes, escis corpora 
lassa reficiunt; et donec in pristinum vigorem ala 
grand:va redierit, pia vicissitudine juvenes reddunt, 
quod a parentibus parvuli susceperunt. Et ideo non 
immerito longa vita servantur, qui pietatis officia non 
relinquunt. Perdicibus etiam mos est ova perdita 
per alterius matris damna sarcire ; ut adoptione 
alien: sobolis * incommoda su: reparent orbitas ; 


C sed mox ut nati fiduciam habere ceperint ambulandi, 


ad campos exeunt cum nutrice; qui ut fueriut mater- 
na voce commonili !, ovorum suorum potius geni- 
tricem petunt, quamvis ab aliis, furtivis fetibus, 
educentur. Quid ergo homines facere debebunt, 
quando et hanc pietatem avibus inesse cognoscunt 5! 
Romulum itaque, qui facti sui acerbitate pollutus, 
nomen fcdat Romanum, ad vestrum facite venire 
judicium; et si eum patri suo Martino manus 
injecisse constiterit, protinus legitimam sentiat ultio- 


etc., p. 218 et seq. Adoptione alien. Sob. et post 
eligimus mores vestros. Euripideum illud ex Ere 
chtheo profertur a Stobzo , cap. 74, pr:estantiores 
oportet judicare naturales adoptivis, θετῶν δὲ παιδων 
τὸ χράτος, τὰ φύντα γὰρ χρείσσω νομίζειν τῶν δοχιμαστῶν 
χρεών. FonN. 

4 Aristot. OEconom. , νόμοι πελαργοιοὶ. Quintil. 


D qeclam. 587 aliique multi. Fonw. 


* Theoph. de adopt. ; Corn. Tacit. ; Aul. Gell. lib. 
v, C. 19; Timotheus episcopus, lib. 1 ad Eeclesiau 
cataolicam. Multi filios non habentes, quzerunt quibus 
substantiam propri:x facultatis addicant : id est qui- 
bus umbratile aliquod propinquitatis nomen inscri- 
bant, quos sibi quasi adoptatos imaginarii parentes 
filios aciant; et in locum eorum, qux non sunt, 
pignorum perfidia generante succedant, 1. pea. c. de 
adopt. Fons. 

. * Huc pertinet quod eleganter scribit Philastrius 
in preefat. libri de Hxeresibus. Junk. 

€ Sic ratlocinatur Tullius in Rosciana, et Lucian. 
epigram. : Οὐδέν ἐν ἀνθρώποισι χαλεπώτερον εὗρεν 
ἀνηρώπου χαθαρὰν ψευδομένου φιλίην. Οὐ γὰρ i9 ὡς 
ἐχθρὸν προφυλασσόμεθ᾽, ἀλλ᾽ ἀγαπῶντες ὡς φίλον, ἐν 
τούτω πλείονα βλαπτόμεθα. FORN. 





δῦ 


VARIARUM LIBER 11. 


955 


nem. Quia ideo elegimus mores vestros, quia, erude- A accendere. Nutriunt enim prz:miorum exempla vir 


libus parcere nop potestis : quando genus pietatis est 
in illos distringere qui contra naturx ordinem scele- 
ratis se docentur actionibus miscuisse. 


EPISTOLA XV. 
VENANTIO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Genfert illi comitivam domesticorum tum ob merita 
patris, qui laudatur plurimum , tum ob litterarum 
siudia, quibus se totum dederat ipse Venantius. 


Providentix nostr: ratio est, in tenera zetate me- 
rita futura tractare, et ex parentum virtutibus * 99 
prolis judicare successus : quia bona certa sunt, qux 
fidem ab exordio trahunt; dum origo nescit defi- 
cere, qu: consuevit radicitus pullulare. Fertur etiam 
eursu perenni fontium vena vitalis; et hanc conditio- 


"tutes, nec quisquam est qui non ad morum sumria 


nitatur ascendere, quando irremuneratum non relin- 
quitur quod conscientia teste laudatur. Hinc est quod 
illustrem Venantium , tam suis quam paternis merí- 
tis lucentem, comitivze domesticorum vacantis digni- 
tate subveximus ; ut natalium splendor insitus orna- 
tior collatis redderetur honoribus. Relinetis enim, 
P. C., patricium Liberium et in adversitate nostra 
fuisse laudabilem ; qui sic Odoacris integerrimis pa- 
rebat obsequiis, ut nostra: post fuerit dilectione [ed., 
electione] dignissimus, contra quos multa fecisse 
videbatur inimicus. Non enim ad nos vilissima trans- 
fuge conditione [mss., cognitione] migravit, nec 
proprii domini finxit odium, ut alterius sibi procura- 


nem sustinent euncta manantia, ut sapor, qui conces- B ret affectum. Exspectavit integer divina judicia, nec 


$us est origini (nisi per accidentia fuerit forte vitia- 
$us ), nesciat rivulis abnegari. Hinc est, quod te 
magnifici patris meritis xstimatum comitivze dome- 
sticorum vacantis honore provehimus ; ut qui es 
clarus stemmate , splendeas dignitate. Quis enim in 
te [ed. , vite], quamvis futura, tamen certa non 
teneat, dum gloriosi patris recolat ofliciosos labores? 
Qui prudentis ratione flammatus, sic fuit ad repen- 
tina sollicitus , quasi per moram crederetur instru- 
ctus. Prefecturam enim, sollicitudinum omnium 
nobilissimum pondus , quod vel solum fuisset expe- 
dire laudabile, juncta exercitus nostri cura disposuit ; 
ut nec provinciis ordinatio deesset, nec exercitui se 
provida sollicitudo subtraheret. Superavit cuncta 


passus est sibi regem quxrere, nisi rectorem primi- 
tus perdidisset. Unde sic factum est, ut ei libenter 
daremus premium, quia nostrum fideliter juvit ini- 
micum; qui casu patrocinante contrario tantum 
nobis reddebatur acceptus, quanto tunc cognosci 
*poterat indevotus. Flexo jam pene domino nullis est 
terroribus inclinatus : sustinuit immobilis ruinam 
principis sui ; nec novitas illum turbare potuit, quam 
[ed quem] etiam ferocitas gentilis expavit. Pruden- 
ter cst secutus communes casus; ut cum divina judi- 
cia fixe sustineret, humanam gratiam commendatior 
inveniret. Probavimus hominis fidem : tristis ad jura 
nostra transivit, qui superatus animum convertit, 
non autem ut vinceretur, effecit. Cui mox ut przfe- 


infatigabilis et expedita prudentia, traxit mores bar- (; cturz pretoriane concessimus dignitatem, credita 


baros ad quietem, in votum nostrum cuncta mode- 
Yatus est, ut sic accipientibus satisfaceret, πὸ dantes 
locum querimoniis inveniret. Verum ut de plurimis 
pauca sufficiant, probavit de se tanta, ut eligeretur 
ejus inexplorata posteritas. Inter hz:ec tamen generis 
ornamenta, quod maximum pulcherrime nobilitatis 
indicium est, nec tuorum indiges suffragiis merito- 
rum. Litterarum siquidem studia, qux cunctis hono- 
ribus suo sunt digna suffragio, sedulus perscrutator 
assequeris, addens claritati generis ingenium suaviter 
eloquentis. IncumDe ergo talibus studiis, ama qua in 
le remunerata cognoscis; ut nostra quoque judicia 
cum tuis provectibus tendas. Tantum enim a nobis 
exigis, quantum te bonis actibus imminere cognoscis. 


EPISTOLA XVI. 

SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 

, Electio Venantii αὐ comitivam domesticorum vacan- 
lem indicatur senatui, tum patricius Liberius Venan- 
tii pater multis laudibus effertur. 

StuJdii nostri est, Patres Conscripti, remuneratio- 
nem recto conferre proposito, et bonx indolis viros 
ad instituta meliora fructu impense benignitatis 


'* Parentum virtutibus xstimamur. Vide supra 
lib. u, ep. 8, et lib. ui, ep. 12. JunET. 

b Scitum est ex rerum communione inter socios 
discordias excitari, 1. 77, cum pater, ἢ dulcis- 
simis. de leg. 2. Theophil. $ quedam. De actionibus : 
Ideo esse comparata judicia divisoria, ut communio, 
ex qua lites oriri soleant, tolleretur, ἐπὲ τούτῳ γὰρ 
συγχρωτεῖτε τὰ δικαστήρια ταῦτα, ἐπὶ τὸ τὴν κοινότητα 


ῬΑΤΒΟΙ. LXIX., 


sibi tanta integritate disposuit, ut miraretur aliquis 
sic simpliciter devotum, quem tam calide [mss., cal- 
lide] noverat fuisse contrarium. Is igitur infatigabili 
cura, quod difficillimum virtutis est genus, sub gene- 
ralitatis gratia publica videtur procurasse coinpen- 
dia : censum non addendo, sed conservando proten- 
dens; dum illa quz» consueverant male dispergi, bene 
industria providente collegit. Sensimus auctas illa- 
tiones, vos addita tributa nescistis. Ita utrumque 
sub admiratione perfectum est, ut οἱ fiscus cresce- 
ret, et. privata utilitas nulla damna perferret. Juvat 
nos referre quemadmodum in tertiarum [Juret., 
thermarum, ] deputatione, Gothorum Romanorumque 
et possessiones junxerit et animos. Nam Ρ cum se 


D homines soleant de vicinitate collidere, istis przdio- 


rum communio causam noscitur przstitisse concor- 
di». Sic enim contigit ut utraque natio, dum com- 
muniter vivit, ad unum velle convenerit. En factum 
novum et omnino laudabile, grauia dominorum de 
cespitis divisione conjuncta est: amicitie populis 
per damna crevere; et ex parte agri defensor acqui- 
Bitus est, ut substantiz securitas integra servaretur. 


καταπαῦσαι xxl τὴν ἐντεῦθεν ἐγειρομένην φιλονεικίαν. ]. 
ult., e. comm. divid., lib. txxxiv, cum amplius, 
de reg. jur. 1. 2, quand. et quibus quart. pars deb. 
C. lib. x. Arist. tib. u, cap. 9, Politicon. Mamerti- 
nus in Panegyric. quem Maxiimniano dixit elegantis- 
sime : ubi obiter pro :mulationis stipulis, emendabis, 
stimulis. Plutarchus de Tuberonum familia in vita 
Marcel. FoRNER. " 
18 








b55 


M. AURELII CASSIODORI 


Uas lex illos et zequabilis disciplina complectitur. A [ed., providentia] vestra, pro integritatis suse propo- 


Necesse est enim, ut inter eos suavis crescat affectus, 
qui servant jugiter terminos constitutos. Debet enim 
Romana respublica et memorato Liberio tranquilli- 
tatem suam, qui nationibus tam preclaris tradidit 
studia charitatis. Perpendite, Patres Conscripti, si 
hanc sobolem irremuneratam relinquere debuimus, 
cujus auctorem tot eximia fecisse retinemus. Faveant 
3uperna dispositis; ut sjcut nos virtutes collatis be- 
neficiis invitamus, ita crevisse meritis honoratas 
conscientias approbemus. 


40 EPISTOLA XVII. 

WONORATIS POSSESGORIBUS, DEFENSORIBUS ET CUBIALI- 
BUS TRIDENTINAE CIVITATIS THEODORICUS REX. 
Declarat se exemisse Butilianum presbyterum α fisca- 
lis calculi solutione, et velat quominus id quod ei 

remisit ab aliis exigatur. 

Munificentiam nostram nulli volumus exstare 
damnosam : ne quod alteri tribuitur, alterius dispen- 
diis applicetur. Et ideo praesenti auctoritate cogno- 
Scite, pro sorte quam Butiliano presbytero nostra 
largitate contulimus , nullam [forte nullum] debere 
persolvere fiscalis calculi functionem ; sed in ea prae- 
statione quanti se solidi comprehendunt, de tertia- 
rum illationibus vobis noveritis esse relevandos. Nec 
Anferri a quoquam volumus, quod alteri nostra hu- 
manitate remisimus : ne, quod dictu nefas est, bene- 
meriti munus innocentis contingat esse dispendium. 


EPISTOLA XVIII. 
GUDILA EPISCOPO THEODORICUS REX. 


Remittitur ad. episcopi curiam causa inter Sarcenates 
msnicipes et Ecclesiam, quam quidem vult αὖ ipso 
dirimi, si a Sarcenatibus steterit aquitas; sin au- 
lem, jubet ad comitutum principis instructa persona 
destinetur , que adversariorum contentionibus finem 
tandem queat imponere : sí demum dubia causa vi- 
debitur , ait episcopum aute controversiam justitiam 
potius cognoscere debere, quam a judicio victum 
abscedere. 

Priscarum legum reverenda dictat auctoritas, ut 
3ascendo curialis nullo modo possit ab originis suz 
muniis discrepare; nec in aliud reip. offlcium trahi, 
qui tali prventus fuerit sorte nascendi. Quod si eos 
vel ad honores transire jura vetuerunt, quam vide- 
tur esse contrarium, curialem [mss. et ed. Ác., curio- 
nem]reipub. amissa turpiter libertate servire, et 
usque ad conditionem pervenisse postremam , quem 
vocavit antiquitas minorem Senatum (Vide infra 
lib. vi, for. 5; lib. 1x. ep. 7)? Noverit itaque reve- 
rentia vestra , Sarsenates [Brisson., Farcinates] mu- 
Dicipes collegas suos asseruisse, Ecclesiam vestram 
irrationabiliter sibi velle defendere. Unde prudentia 

) 

* Si preces veritate nitantur, mendax precator 
careat impetratis, 1. 5 D. in integ. restit. l. pen. 
l. ult, c. si contra jus, vel utilit. publ. 1. ult., c. de 
diver. rescrip. FORNER. 

5 Ejusdem argumenti epistola exstat apud Sido- 
nium Apollin. lib. vn, ep. 11; et Plinium lib. μὲ, 
ep. 14. Ex lucem sibi mutuo afferunt. Jun. 

« Ulpian. Cuin nulla domus tuta esse possit, nisi 
periculo capitis sui custodiam dominis tam ab do- 
mesticis quam ab extraneis przestare servi cogantur : 
ideo senatusconsulta introducta sunt de publica quae- 


sito, examinala veritate, discutiat qux veniunt in 
querelam; et si desideria petitorum ἃ veritate subsi- 
stunt, pro implendis muniis eos ad curiam suam 
remeare permittat. Si vero clero vestro crediüs in 
eis aliquid rationabiliter suffragari, ad nostrum co- 
mitatum instructam personam modis omnibus desti- 
nate, qui adversariorum debeat intentionibus [id est 
contentionibus] obviare. Quod si de negotii qualitate 
dubitatis, eonvenit sacerdotalibus institutis, ut ante 
controversiam justitiam magis ipse cognoscas, quam 
de judicio victus abscedas. Talem siquidem non 
oportet publice superari, quem amatorem sequitatis 
convenit inveniri. 
EPISTOLA XIX *. 


B muvgnstiS GorHiS, kT RONANIS, ET ΝΙ6 QUI PORTUSUS 


VEL CLUSTRIS [η186. CLAUSTBIS] PRASUNT TRBOBOBA4- 

CUS REX. 

Jubet ut famuli qui Stephanum sominum  trucidave- 
rant εἰ inhumatum projecerant, eziremo pleciantur 
supplicio. 

Cuucta quidem jure detestamur scelera, et omne 
quod iniquum est, clemens exsecratur auditus; sed 
ea maxime qux, humani sanguinis effusione polluta, 
nostram contra se incitavere censuram. Quis enim 
ferat in domesticis prxsidiis ^ locum fuisse periculis, 
et ibi inventum dulcis vite exitum, unde nasci de- 
buerat defensionis auxilium? Et ideo praesenti jus- 
sione mandamus ut in famulos qui Stephanum do- 
minum suum plectibili scelere trucidantés, inhuma- 


( tam quoque reverentiam ejus funeris abjecerunt 4, 


legum districtione resecetis; quatenus qui exemplis 
provocantur peseimis, poenis arceantur aspectis. 
Proh dolor! pietas in avibus invenitur, quae ab bu- 
mana conditione deseritur. Vultur ipse, cui vita est 
cadaver alienum, tante magnitudinis corpus nec 
exiguis alitibus probatur infestus [alii, infestum], sed 
magis accipitrem, vilam plumigerum avium perse- 
quentem, alis cxedit, ore dilaniat, totoque suo pon- 
dere periclitantibus nititur subvenire : et bomines 
parcere nequeunt, cujus se genus esse cognoscunt! 
Ille non vult exstinguere quo poterat vesci: servi 
maluerunt occidere qui eos superstes consueverai 
enutrire. Fjat ergo pastus pii vulturis, qui necem 
potuit crudeliter desiderare pastoris. Tali potius se- 
pulcro recipiatur, qui dominum reddidit insepul- 
tum. 


EPISTOLA XY. 
VUILIGIS [ed., UMILIGIS] 84JONI THEODORICUS REK. 


Decernit ut quas naves in urbe Ravenna. frumentis 


stione a familia necatorum habenda, 1. 4 de Sena- 
tusconsul. Syllan. Seneca lib. 1, cap. 16, matur. 
Quest. Plin. in Epistol. Fon. 

4 Porro veterum de sepulture cura leges et exem- 
pla commemorem? satis sit vel indice ostendisse tit. 
de relig. et sumpt. fun. 1. penul. de cond. inst. 
Lactant. lib. vi, cap. 12. Agathius de Bello Gotbice 
lib. n, sub finem. Val. Max. lib. vi, cap. 5, de seve- 
ritate. /Elian. lib. xiu Hist. var. de Alexand. Magno, 
et infra hujus lib. epistol. 32. FonN. 








- “- 


557 NAKIARUM LIBER Il. 558 


fiscalibus onerdtas. invenerit, ad. Ligurlam inopia A consortem beneficii, gloriam nostri temporis per«4 
[rugum laborantem , οἱ ὁπ qua tunc erat. 163, IrGR9-— mittat implere. 


suittat. 


Omnes decet gratamer impendere, quod publicas 
vident utilitates posee respicere : 3 quando necesse 
est hoc membra sentire, quod corporis summa sen- 
titur. Atque ideo presenti decennimus jussione, ut 
quantas in Ravennati urbe saleatorias potueris repe- 
rire, frumentis fiscalibus oneratas δὰ nos usque 
perducab.; quatenus alimonia publica tali provisione 
relevata, neoecsitatem inopite non debeat sustinere. 
Reddat Ravenna copiam LiguPit, quam ex ipsa con- 
suevit.accipere. N&m que presentiam nostram susti- 
wet, multorum debet solatia reperire. Trahit enim 
Observantium eatervas cemitatus noster ; ei dum ad 
beneficia praetsanda curritur, necessario populis co- 
pia postulatur. i 


EPISTOLA XXI. 
JOANNI APPARITORI THEODORICUS REX. 

Spei et Domitio paludes in Spoletino territorio ea rex 
concesserat conditione , w si eorum opera exsicca - 
retur illuvies, liberata rura ipsis proficerent ; sed 
cum Domitii vitio irritus foret labor inceptus, man- 
dat Joanni, ipsum conveniat, wt aul. ceptam rem 
perficiat, aut Spei propriam cedat portionem. 
Grave nimis est ut fructu laboris sui fraudetur in- 

dustrius; et cui debet pro sedulitate conferri pra 

mium, dispendium patiatur injustum ; in ea preser- 
tim re, qu» ad nestram respicit largitatem : ubi 
nihil debet licere negligentit, ne videamur minus 


profutura sanxisse. Dudum siquidem Spei et Domitio (5 


spectabilibus viris loca in Spoletino terrltorio, cce- 
nosis fluentibus inutiliter occupata , largitas nostra 
toncesserat: ubi aquarum vasta profunditas terrenam 
gratiam in nullos usus profuturam (ed. , profuturos) 
absorbuerat. Jacebat tellus naufraga, palustri torpore 
confusa, et sub utroque jactata dispendio, nec aqua- 
rum puros liquores meruerat, et decus terrenz soli- 
ditatis amiserat. Hoc nos, quibus cordi est iu melius 
cuncta mutare, supra memoratis talis conditione 
concessimus ; ut si eorum opera vel labore turpis de- 
siccaretur illuvies, ipsis liberata rura proficerent. 
Sed quantum actorum (mss., auctorum) Spei loquitur 
ingesta petitio, Domitii viri spectabilis vitio, dum 
immemor. jussionis tenaciter parcit expensis, ad ini- 


lium revocatus estlabor operantium, cum jam in p 


8011 faciem paulatim mollities siccata duresceret, 
celatamque longa voracitate tellurem sol insuetus 
afllaret. Quod nos nequaquam negligi posse patiemur, 
uLbene ca»pta invida destruantur ignavia. Proinde 
devotio tua praefatum Domitium moderata exsecu- 
lone conveniat, ut aut coepte rei sedulus operator 
immineat, aut. si hoc sibi sumptuosum esse credide- 
rit, propriam cedat supplicanti portionem. Oportet 
enim, ut si ipse opera postulata nequit ellicere, 


* Conveniunt qux a jureconsultis de cadaveribus 
damnatorum  sepeliendis disputantur lib. xrvin 
Pandect, tit. ult. Arianus in Epicietum lib. 1, cap. 9.: 
De cura sepultura hujusce lib. epist. 19. FoRNER. 


EPISTOLA XXII. 
. FESTO VIRO ILLUSTRI PATRICIO THEODORICUS REX. 


Pracipit ut Ecdicii filios ex Urbe ad patriam genitoris 
sepeliendi causa remeare jubeat. 


JEquum est ut commodet se regalis pietas * fati vul- 
pere sauciatis : quia erigi plus merentur, quos sortis 
ue adversa presserunt. Atque ideo magniflcentie 
tux presenti auctoritate declaramus, ut Ecdicii filios, 
quos in Urbe primitus residere censuimus, ad patriam 
cum genitoris sui funere, votivo quidem reditu, sed 
acerbo casu , remeare jubeatis: ne eorum desideriis 
abnegatis, vulnus geminetur afflictis*; et, quod nefas 
dictu est, qui dolorum nubila nostra semper sereni- 
tate detergimus, hunc miseris pias lacrymas denegare 
videamur. Insatiabilis quippe fletus est, qui humandis 
non sinitur corporibus interesse: dum semper se 
reum judicat, qui cineribus justa non przstat. Pria- 
tnus quanto pretio sepeliendum Hectorem redemit? 
Rogavit furentem, supplicavit armato, vitamque 
suam exponere maluit, ut cadaveri debita non nega- 
ret. Et quoniam in his personis mutua sunt oflicia 
pietatis, iniquum est filium genitori gratuito non im- 
pendere, quod patrem magouis talentis constitit effe- 
cisse. 


EPISTOLA XXIII. 
AMPELIO, DESPOTIO ET THEODULO VIRIS SENATORIBUS 
TIEODORICUS REX. 
Figwling a rege ipsis conceduntur, δἰ regia protectie 
contra improbos et dolesos promittitur. 
Decet nostri temporis disciplinam , ut qui publicis 
utilitatibus serviunt, superfluis oneribus non gra- 
-ventur. Nec dignum est ut. cujusquam liedat inviJia 
.nostris moribus ordinata. Quapropter figulinis Regia 
vohis auctoritate concessis operam navanter impen- 
dite; nec vereamini ad alias vos actiones posse tra- 
duci, a quibus injuncta przsentia vix credimus ex- 
plieari. Cessabit ergo circa vos improborum nefanda 
presumptio, et obscuris dolis effectum nostra tollit 
auctoritas. Incassum enim odit, cui se principalis 
clementia objecerit. 


EPISTOLA XXJV. 
SENATUI URBIS ROMJE THEODORICUS REX. 

Dicit se provincialium judicum relatione ad pre[ectum 
praxorio directa comperisse , sic prime vectigalium 
illationis tempus elapsum, ut nihil aut parum a se- 
naloriis domibus constet illatum; aique ideo tenues 
oppressos, quos decuerat sublevari. Quare 84, mo- 
nel senatum, sic omnia cquabiliter ordinet, μὲ 
quidquid unaquaque domus senatoria profitetur, de 
slinatis procuratoribus per provincias trina illatione 
persolvat. 


Constat. senatum populis vivendi regulam prsesti- 
tisse. Nam quod ornat nomen Romanum, a vobis le- 
gitur institutum. Ad hoc Patres in illo principio no- 


b Adversa fortuna utentibus non est calamitas no- 
vo dolore cumulanda. In eamdem sententiam 1. 6, 
de jure dot. 1. 14. Divus. de οἵ, presid. ΕΌΒΝΕΒ. 


559, 


M. AURELHI CASSIODORI 


minati, ut quasi filiorum per vos possit vita componi. A per mediocrium damna seatímus. Nuper ftaque pro- 


Vos enim devotionem provinciis, vos privatisjura de- 
crevistis , et ad omnes justiti:e partes subditos 
parere libenter docuistis. Et ideo.-non decet 
inde signum resultationis exire, unde exemplum po- 
tuit exsultationis [Gr. et Cuj. moderationis] effulgere. 
Quod nostra clementia, cui cordi est rerum omnium 
tenere mensuram, in vestram notitiam credidit per- 
ferendum : ne magis ignorantia nutriatur excessus, 
sub quorum conscientia error non potest esse perpe- 
tuus. Igitur provincialium [mss. et ed. Ac. provin- 
Cjarum] judicum relatione, ad magnificum virum 
przfectum przetorii directa, comperimus , sic prime 
transmissionis tempus exemptum, ut nihil aut parum 
a senatoriis domibus constet illatum : allegantes per 
hanc diflicultatem tenues deprimi, quos magis de- 
cuerat sublevari. Fiet enim ut exactorum nimietas, 
dum a potentibus contemnitur, in tenues conversa 
grassetur, et ille potius solvat aliena, qui est devo- 
tus ad propria : pr:eterea multoacerbiora jungentes, 
quod pro sua quisque voluntate aliquid exigentibus 
dignetur objicere. Qux» tamen omnia detrimenta cu- 
. rialibus dicuntur infligi; ut qui in usus publicos fue- 
rant nostra provisione reparati [Ed. Ac., reperti] con- 
tumacibus distrabantur injuriis. Atque ideo, P. C. , 
qui parem nobiscum reipub. debetis adnisum , sic 
aequabiliter ordinate, ut quidquid unaquaeque domus 
Senatoria profitetur, destinatis procurateribus per 
provincias trina illatione persolvat. Aut certe, quod 
in locum beneficii solebatis expetere, arcz vica- 
rianz sedis, si id diligitis, universa complete, ne ne- 
cesse sit curiali per multiplicem et ineflicacem con- 
ventionis laborem in exiguis vestris illationibus sua 
potius damna suscipere; eveniatque detestabilis ca- 
sus, ut qui fütictionem propriam vix poterat susti- 
nere devotus, alienis oneribus prematur infirmus. 
Quod nos, salva civilitate , dissimulare non possu- 
Inus ; ut sine acerbitate belli rebus suis exuantur op- 
pressi, et illi magis pereant qui reipub. parere festi- 
nant. Hoc etiam nos edictali progranimate in. cunc- 
torum noveritis provincialium notitiam pertulisse, ut 
libere prorumpat in publicum, qui se alien: functio- 
nis pondere novit oppressuni : relaturi a nobis jus- 
titi fructum, qui fessis novimus dare przesidium. 


EPISTOLA XXV. Sive EDICTUM THEODORICI 
REGIS. 

Conqueritur rex possessores sive curiales esse oppres- 
$05, 60 quod indiciam sibi summam non solvissent 
primates : deinde si quisquam hac de causa grava- 
tum 86 senserit, jubet ut ad regem querelas deferat. 
Quamvis sit querula vox doloris, nec secontineant 

imminuti, et lesus animus vociferatione pascatur, 

tamen liberior sermo promitur, qui [edit., si] nostra 
auctoritate laxatur. Detestamur enim miseros premi, 
commovemur et non querentium malis, velociusque 
δὰ nos pervenit quod dissimulatio patientis abscon- 
dit. Merito, quando cunctorum nos respiciunt Lesio- 
nes; duin illud pietati nostr perire credimus , quod 


vincialium judicum relatione comperimus domos ali- 
quas prepotentium suas non implere per ordinem 
functiones. Hinc fieri, ut dum illationis quantitas 
procurari queritur, a tenuibus summa potior exiga- 
tur. Superbia deinde conductorum canonicos solidos 
non ordine traditos, sed sub iniquo pondere immi- 
nentibus fuisse projectos, nec universam siliquam, 
quam reddere consueverant, solemniter intulisse. 
Proinde factum est ut curiales, quibus nos volumus 
esse prospectum, imminentium sollicitudine coacti, 
gravia damna sentirent, et, δὶ dici fas est, cum alie- 
nis debitis sub truculentis compulsoribus [ed. Nis. et 
Gen., compulsionibus) urgerentur, possessionum quo- 
que suarum amissione privati sunt. Quod scelus ut 
debeat amputari, ad reverentissimum quoque sena- 
tum praecepta transmisimus, et nunc edictali pro- 
grammate delinimus, ut quisquis possessorum sive 
curialium gravatum se senserit in aliena calculi func- 
tione, ad nostra serenitatis audientiam venire de- 
properet: sciturus, nobis priores excessus omnino 
displicuisse, cum viderit profutura succedere. Patuit 
ergo vobis arbitrium justi principis , quamvis mulüs 
semper declaretur indiciis. Nunc autem sub silentio 
patientiam doloris obducite, aut sub justitia iter 
vocis aperite. Jam in vobis erit hujus samma con- 
silii, quibus adjacet eligere, quod vobis prospiciüs 
expedire. 


EPISTOLA XXVI. 
FAUSTO PRAEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


C Vetat. quominus Apulie et Calabrie negotiatores gra- 


ventur imposterum , debitasque iis qui has principis 

jussiones infregerint, multas imponit. Tum sequitur 

edictum de aurariis. 

Nullius compendiis delectamur injustis, nec ad ani 
mum nostr?e pietatis perveniunt quze probitatis gra- 
tia deseruntur. Respublica siquidem jure semper 
equitatis augetur; et cum temperantia diligitur, ve- 
lociter profutura succedunt. Atque ideo illustrem 
magnificentiam tuam, negotiatorum Apuliz sive Ca- 
labrix supplicatione permoti, duximus instruendam; 
ut frumenta, qu: per supradictos negotiatores pu- 
blico comparantur, noniterum ab eisdem interpreti * 
nomine solidorum quantitas exigatur. Nam si coem- 
ptam speciem expensis publicis necessariam non 
habetis, ab officio vestro suscepta modiatio [ed. Niv. 
el Gam., moderatio] fideliter distrahatur: eventum 
rei ratio fiecalis habitura est, qux injuste videtur 
imposuisse quod respuit. Nimis enim iniquum est, ut 
ille patiatur dispendium, qui imperium fecit alie- 
num. Pari conditione censentes de sextario quoque, 
quem negotiator ejus provincix videtur inferre : ne 
quis audeat damnata semper pretia protervus exigere. 
Et ut validius retundamus excessus, poenam triginta 
librarum auri sedis vestrz 33 profectis imponimus, si 
quis contra hzc saluberrima constituta ausu teme- 
rario venire tentaverit. Officium vero decem libra- 
rum auri dispendio se noverit esse feriendum, si in- 


* Ea dictio exstat etiam in Cornelio Valenti de δι», οὐ ἃ a Pithzo, pag. 29. Jun. E 





564 


hibitos presumpserit exsequi jussioneg. In illa. quo- 
que parte fessis clementia nostra se porrigit, ut 
si pensionem hujus tituli Siliquatario przestat, mono- 
polium quoque negotiator exerceat. Si vero siliqua- 
tarius hunc titulum negotiatoribus judicat [ed., indi- 
cat] abrogandum, nullam ab eis exigat pensionem, 
quia salis absurdum est, ut affligatur damnis, qui 
commoda non habet actionis. In aurariis denique 
priscus ordo servetur, et ad eos tantum functio ipsa 
respiciat , quos huic titulo servire voluit antiquitatis 
auctoritas. Quapropter beneficia nostra erga negotia- 
tores, qui nostris titulis necessarii comprobantur, 
omnimodis facite custodiri : ne genus hominum, 
quod vivit lucris, ad necem possit pervenire dis- 


pendiis. 
EPISTOLA XXVII. 


UNIVERSIS JUDJEI3 GENUJE£ CONSISTENTIBUS THEODORICUS 
REX. : 
Permittit quidem illis synagogam reficere, non vero 
ampliare, dummodo tamen tricennalis non obstet 
praescriptio. | 


Sicut exorati justum cupimus prxbere consensum , 
ia per .nostra beneficia fraudes fleri legibus non 
amamus ; in ea parte precipue in qua divinse reve- 
rentiz:e credimus interesse. Ne ergo insultare videan- 
tar elati, Divinitatis gratia destituti ; quapropter te- 
gumen tantum vetustis parietibus superimponere sy- 
nagogo vestro, presenti vos auctoritate censemus, 
petitionibus vestris eatenus licentiam commodantes, 
quatenus constituta divalia permiserunt. Nec aliquid 
ornatus fas sit adjicere, vel in ampliandis sxdibus 
evagari. Et noveritis vos severitatem minime diffu- 
gere veteris sanctionis, si rebus non abstineatis illi- 
citis. In ipsis vero parietibus cooperiendis vel fin- 
gendis [Ed., reflciendis], tantum licentiam damus, si 
vobis tricennalis non potest obesse prescriptio. Quid 
appetitis, quz» refugere deberetis? Damus siquidem 
permissum, sed errantium votum laudabiliter im- 
probamus. * Religionem imperare non possumus, 
quia nemo cogitur ut credat invitus. 

EPISTOLA XXVIII: 


STEPHANO VIRO SENATORI, COMITI PRIMI ORDINIS ET EX- 
PRINCIPI NOSTRI OFFICII, THEODORICUS REX. 
Laudatiar. Stephanus, et confertur ei dignitas spectabi- 
litatis seu comitive primi ordinis, nec non et privi- 
legia quedam preclara. 
Tribuenda est justis laboribus compensatio prz- 


- ^* 


VARIARUM LIDER If. 


ὅσα 


A miorum, quia exprobrata militia creditur qus» irre 
munerata transitur. Atliletam populis palma desi- 
gnat esse vietorem. Sudores bellicos civica corona 
testatur. Exspectant eliam equos premia sua; et 
tanta justitice vis est, ut nec illis tardius detur labo- 
ris pretium, qui sentire non poterant denegatum. 
Quod si ita est, dignum est hoc homini reddere, qui 
per honesta cognoscitur obsequia placuisse. Per tot 
enim actionum lubricos casus fixum tenuisti militie 
probat: vestigium ; et quod raro in serviente prove- 
nit, permutatio judicum nunquam circa te variavit 
affectum. Nec erat in te alieni judicii quisquam invi- 
dus, cum etiam decessorum suorum ordinationibus 
redderetur adversus. Placere siquidem meruisti cun 
ctis, cum semper diligenda custodis, silentium in 

p secretis, in actionibus eflicaciam, in observationis 
labore frequentiam ; et quod rarum continentis: bo 
num crebra hominum vitia fecerunt, cum multis prz 
. beres officia, nulli tuam operam venditabas. Voca 
bulum principis nulla sorde maculasti, servans digni 
tatem nominis exercitatione virtutis. Hinc est quod 
gpectabilitatis honorem, quem militie sudore deter- 
sis justa deputavit antiquitas, prisenüi tibi auctori: 
tate conferimus; ut laboris tui tandem linitas excu. 
bias, remuneratione comitivie primi ordinis 5, jam 
securus intelligas. Et quia gratiam principis dignitas 
nuda non asserit, nec beneficium dici potest quod 
nulla utilitate sentitur : privilegia tibi quoque, qua 
tribui schol» tux exprincipibus divalia constituta 
voluerunt, simili munificentia condonamus. Nec quid- 
quam in his debes metuere, qux forsitan novella 
usurpatione tentantur. Áb omni ergo damno oneri- 
busque sordidis juste munivit antiquum. Sed quan- 
quam presenti remuneratione tibi digna solvamus, 
futuris tamen votis spem maximam ypollicemur. Sed 
quoniam angusta sunt beneficia, qu:e non etiam de 
futuris aliquid pollicentur, aderit providentia princi- 
palis; ut quos dignos favore nostro credimus, eos 
quoque majori honore cumulemus. Verum quia celari 
non decet regium bonum, impetrata pr:xesentia ad 
provincialis judicis facito notitiam pervenire, quate- 
nus spectabilitatem tuam decoratam nostro testimo- 
nio, universitatis corda cognoscant, tibique ut pote 
militie 9/4 munere persoluto, cultus competens pro 


nostrorum temporum laude servetur. 


y! 


* Religio Christiana imperari non potest. Lactan- D ἀρὰ Baronium tomo lll, ad annum Christi 224, 


tius : Defendenda religio est non occidendo,, sed mo- 
nendo; non szvitia , sed patientia; non scelere, sed 
fije, Ya enim malorum sunt , h::c bonorum. Et ne- 
cesse est bonum in religione versari, non malum. 
am si sanguine, si tormentis, si malo religionem de- 
fendere velis, jam non defendetur illa, sed polluetur 
et violabitur. Nihil tam voluntarium quam religio, in 
quà si animus sacrificantis aversus est, jam sublata, 
jam nulla est. Recta igitur ratio est , ut religionem 
Patientia vel morte defendas : in qua fides conse- 
crata, et ipsi Deo grata est, et religioni addit aucto- 
ritatem. Lib. v Instit., cap. 20. Beda Histor. Anglic. 
Jib. 1, cap. 96. Gregor. Nyssen. cap. 51 Cathec. Ter- 
tul. Apolog. cap. 25. Hilarius ad Constantium Auzts- 
tum. D, Ambrosius epist. 30 ad Valentin. Et preeclare 
ConetantinuA in veteribus actis Silvestri pap 1 


JunET. 
Justiniano imperatori Theodahadusiinf. lib. x, epist. 
26. Cum Divinitas diversas patiatur religiones esse, 
nos unam non audemus imponere. Retinemus enim 
legisse voluntarie sacrificandum esse Domino , non 
cujusquam cogentis imperio. Tertullianus ad Scapu- 
lam in fin. Non est (inquit) religionis cogere religio- 
nem : quee sponte suscipi debet, non vi. Clemens 
initio lib. x Recognit. ad Jacobum fratr. Dom. D. . 
Bernardus in Cantica, serm. 66. Fides suadenda 
(inquit), uon imponenda. l'onw. M 
Porro hujus rescripti ad Judieos Genuenses emissi 
inscriptione admonitus conjicio in 1. 8 de Judxis, ex 
Cod.Theodos. Fon. Et l. ult., cap. de Judeis. Gne. 
b Vide 1. ult., c. de Judaeis. . 


wv 


EPISTOLA XXIX ^. 

ADILA VIRO SENATORI, COMITI THEODORICUS REX. 

—— ut tueatur prrdia et homines Mediolanensis 
cclesid intra Siciliam constitutos ; vult tamen ut 

causis publicis et privatis contra eos propositis quam- 

primum respondeant. ; 

Quamvis nullos velimus gravamen aliquod susti- 
nere, quos videtur pietas nostra protegere (quia re- 
gnantis est gloria, subjectorum otiosa tranquillitas), 
tamen specialiter Ecclesias ab omni injuria reddi cu- 
pimus alienas; quibus dum :equabilia przstantur, 
misericordia Divinitatis acquiritur. Et ideo beatis- 
simi viri Eustorgii episcopi sancte Mediolanensis 
Ecclesi:? petitione permoti, presentibus te affatibus 
admonemus, ut prxdiis vel hominibus [ed. Niv. ét 
Ga., honoribus] illius Ecclesiz intra Siciliam constí- 
tutis, tuitionem studeas salva civilitate prestare ; 
hec a quoquam cujuslibet nationis homine contra fás 
patiaris opprimi, quos decet Divinitatis intuitu su- 
blevari: Ita tamen, ut causis publicis et privatis, quae 
contra eos rationabiliter. proponuntur, respondere 
non differant : quia sicut nolumus eos ab aliquo 
progravari; ita exceptos a tramite justiti:: non pa- 
timur inveniri. 


EPISTOLA XXX. 
FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REY. 


Eximitur ab illatione tributorum unus ex negotiatori- 
bus Mediolanensis Ecclesie , qui pauperum servitio 
deputandus erat ; qum gratia. Bavennati Ecclesie 
antea concessa fuerat. 

Non prajudicat juri publico personalis exceptio, 
quia beneficialem esse principem licet, nee intra re- 
4ulas constituti potest munificentia regalis àrctari, 
Jra levia coerceatur gravissimis institutis; impatiens 
ambitio jure refrenetur : clementia non habet legem; 
nec debet sub angustis terminis benigna sequi quam 
[ed., quem] decet sine fine laudari. Defensores itaque 
sacrosanct:e Mediolanensis Ecclesi: pro expensis pau- 
perum, qua sub lucri exaggeratione funduntur, 
unum sibi ex negotiatoribus urbis sute desiderant 
oportere praestari : qui emptoris functus officio, ex- 
oeptis negotiationis oneribus debeat implere quod 
suscipit. Hzc enim nos et Ravennati Ecclesi com- 
semorant, motos rationabili allegatione, tribuisse : 
quod pietatis exemplum , ad suum quoque commo- 


M. AURELIL €ASSIODORI 
A EPISTOLA XXXI. 


DROMONARIS THRODORICUS REX. 
.[neinuat se comili sacrarum largitionum precapisse ut 
in Hostiliensi loco dromonarii constituantur, quibus 
fiscalem pecuniam attribuit pro excursibus cum ve- 
redariis per alveum Padigmore solito faciendis. 


'' Publicis debent utilitatibus insudare qui nomen 


dedere militis. Quid enim agat homo, si professo 
desit obsequio , ut nec commoda privata reperiat, 
nec gloriam strenuitatis acquirat? Et ideo comiti sa- 
crarum largitionum nostra precepit auctoritas , ut 
jn Hostiliensi loco constitui debeatis ; quatenus 
fiscali humanitate recreati, excursus cum veredariis 
per alveum Padi more solito faciatis, ut diviso labore 
equis publicis debeat subveniri, quando cursus vester 
non atteritur ^, qui per vias liquidas expeditur. Non 
enim vobis nimio labore claudicare contingit, qui 
manibus ambulatis. Vehiculum vestrum non sentit 
injuriam, nec defectum patitur, quod unda poum 
eurrente portatur. 


EPISTOLA XXXII. 
BENATUI URBIS ROMJE THEODORICUS REY. 


Decernit ut ad paludem Decennonii , quam patricius 

us exsiccandam pestulabat , duo senatores mit- 

tantur , qui. spatium paludis fixis adnotatum Lermi- 
nis, juris ipsius Decii (aciant. 

Grata nobis est, Patres Conscripti, eirca utilitates 
publicas impensa devotio : quia dum civium lsuda- 
biles animos comprobamus , loeum justis beneficiis 
reperimus. Quid est enim tam senatorium , quam si 


C utilitatibus publicis impendat affectum, ut possit pro 


desse patri: , cui natus est? Vir itaque magnilicus 
atque patricius Decius, glorioso circa rempub. 
an»ore devinctus, ultro postulavit voto mirabili, quod 
vix potuisset sub consilie nostre pietatis imponi. 
Paludem Deeennonii, in hostis modum vicina vas- 
tantem, fovearum ore patefacto promisit absorbere : 
illam famosam sxculi vastitatem, quam sab diuter- 
nitate licenti&; quondam mare paludestre possedit 
[ms. Rem. et ed. Ac., consedit], cultisque locis ini- 
micum superfundens unda 3$ diluvium, terrenam 
gratiam silvestri pariter horrore confodit : nihil οἱ} 
nutriens , sub liquore spoliatum fructibus egt solum, 
postquam obnoxium ccpit esse paludibus. Et ideo 
miramur prisce confidentie virum , ut quod diu vir- 


dum supplicant transferendum. Ideo illustris et prz- D tus publica refugit , manus privata susceperit. Hunc 


celsa magnificentia tua (salva in aliis negotiationibus 
commoditate publica , quz» ab universo eorpore con- 
Suevit inferri) unus eis, quem sibi visi fuerint eligere, 
deputabit; qui ità commercium negotiationis exer- 
€eat , quatenus nec monopolii nec siliquatici 5, nec 
aurarie aliquid pensionis impendat, vel quodlibet gra- 
vamen ex permissa nundinatione sustineat. Cur enim 
illud tardemus annuere, unde nulla possumus damna 
sentire? 


* Citat hanc epistolam Baronius tom. VI Annal., ad 
an. Chr. 504, 

» Siliquatieum et monopolium erat mereatorum 
onera. Siliquaticum in nundinis exigitur ob vendido- 
hem proponendam, monopolium ab eo exigitur qui 


ergo audacem laborem aggressurum se laudabili 
perfectione pollicitus est; ut pereunte damnoso gur- 
gite, que fuerant amissa, ulterius non perirent. Unde 
nostre super hac parte serenitatis postulat jassiones, 
ut auctoritate publica subeat opus eximium , quod 
erit cunctis viantibus profuturum. Sed nos, P. C., 
quibus cordi est bonum desiderium juvare auxiliari- 
bus constitutis, przesentibus decretis annuimus, ut ad 
loca ipsa Decennonii duos ex vestro corpore diriga- 


-monopolium beneficio principis exercet , quo tamen 


"ti hodie non licet ex l. 1, c. de monop. Bnoss. 
* Juret. PM hoc esse quod vocatur ab aliis 
evectio navalis. 


565 


VARIARUM: LIBER Il. 


tis, quibus arbitrantibus, quantum spatii restagnatis ἃ dignum. praesulem te Romanis:arcibus exstifiase, qui 


(Ed. Ac., negatis] incursibus paludestris illuvies oc- 
cupavit, fixis terminis adnotetur; ut cum ad perfec 
tionem promissam pervenerit, liberatori suo reddita 
terra proficiat ; nec quisquam inde aliquid presumat 
attingere, quod tandiu invadentibus aquis non potuit 
vindicare. 
EPISTOLA XXXIII. 

DECIO VIRO TLEUSTRT, PATRICIO, THEODORICUS REX. 
Concedit Decio paludis Decennonii dominium; tum 

decernit, ut si quis hunc laberem una cum eo sub- 

eundum delegertt, habita operis &stimatione, habeat 

Juris proprii spatia pro parte quam susceperit. 

Justiti: ratio est, ut laudabile desiderium sequatur 
prosperitas jussionum ; et quod bona voluntate sus- 


generosis anuuis amicum /raudibus non paseus es 
velare seeretum : ne vos aut. delicta compliees face» 
rent, aut securitas ad majora potius incitaret. Atque 
ideo universa pecunia, qu» fuerat fabricis deputata 
Romanis, et nunc magnitudinis tue discussione * 
constitit abjuratam [mss., adjuratam ; alii, abdica- 
tam], cum nec reddita sue tempore, nec docetur ox« 
pensa, sime aliqua dilatione resumatur, et vobis or- 
dinantibus iterum Romanis menibus applicetur. Ne- 
fas est enim ut in alios usus transeant 4020 sibi sub- 
wacta non immerito Roma suspirat. Deberemus ita- 
que celatores deputatz? pecunize immodica poena per 
cellere, qui in tali causa nostram munificentiam 
fraudaverunt.Sed adfuit moderatriz, semper qu: no- 


cipitur, regalibus quoque ordinationibus impleatur. B bis est juncta, clementia, ne indecore facta plecta- 


Vobis itaque desideria justa poscentibus, presenti 
auctoritate concedimus, ut stagnis Decennonii palu- 
dibusque siecatis, sine fisco possideas in solum rura 
revocata; nee ullam metuas liberatis rebus exhibere 
eultnram, quas sub generalitatis testimonio absolvi- 
rus. Hioc etiam ad amplissimum senatum precepta 
wansmisimus, ut definito nune spatio ad tuum pul- 
ehre transeat. dominium, quod est a fcedis gurgiti- 
bus viadicatum. A&quum est enim ut. unicuique pro- 
ficiat labor suus *; et sicut expendendo cognoscit in- 
commode, ita rebus perfectis consequatur augmenta. 
lllud etiam, qui studio reipub. semper invigilamus, 
aspeximus; ut si quis hunc laborem juneta tecum 
secietate subire delegerit, habita operis zstimatione, 


mus graviter incitante justitia. Sufflciat nobis cupidi 
tatem non implesse, quod voluit. Nec major potest 
provenire vindicta , quando velut propria videtu 
perdere, qui se suppressa turpiter judicaverat [ed., 
vindicaverat] possidere. 


EPISTOLA XXXV. 
TANCILE VIRO SENATOR! THEODORICUS REX. 
Admonet ut. perquirat statuam neam de civitate Co- 
mensi furto ereplam, promittens centum aureos ΘΙ 
qui furta prodiderit. 

Acerbum nimis est nostris temporibus antiquorum 
facta decrescere, qui ornatum urbium quotidie desi- 
deramus augere. Quocirca presentibus te jussionibus 
admonemus, ut de Comensi civitate aeneam statuam, 


. habeat juris proprii spatia pro parte quam suscipit : Q quz periisse suggeritur, orani animositate perquiras: 


ut nee Bolus immensis oneribus pregraveris, et ani- 
mosius peragatur, quod sub collegii adjuvatione Ὁ 
sguseipitar. Ita fiet ut et, qux rebus maximis est ami- 
ca, molesta eareatur invidia. Quapropter gloriosis 
desideriis, gratanter (ed., navanter) insiste, ne opi- 
nioni tux grave sit in assumptis conatibus marcuis- 
8e. Intuere quippe omnium ora, atque oculos in te 
esse conversos ; respice serenitatis nostr: suspensa 
judicia ad effectum operis instituti. Quanta vales 
animositate festina, ut dignus tanta re emersisse ju- 


diceris , qui jam nunc omnium admiratione lau- 
daris. 


EPISTOLA XXXIV. 
ARTENIBORO PREEFBCTO UKBIS TREODORICUS REX, 


Biatuit μὲ pecunia. fabricis Romanis deputata, nec 
expensa, sed subtracta, resumatur, et omnibus re- 
ficiendis τ ah Celatores hujus pecunim ple- 
Pii quidem fatetur, ipsis tamen clementer in- 

get. 


Gaudemus in te. nostra floruisse judicia; letamur 


* Augmentum patrimonii non sine labore quzri- 
tur. L. si defonctus, c. arbit. tit. quemadmodum et 
cunia. L. quod si minor, s. Sczvola, D. de minor. 
neficia ecclesiastica. cap. super. de renunt. honoris 
sugmenta, L. conira poblicam, c. de re milit. sti- 
Nus longo sudore. L. iin. c. de omn. agr. des. 
ROSS. 
b Juret. legit adunatione. Ea vox frequens Cassio- 
doro, ut lib. iv, ep. 35 et 56, et lib. v, ep. 5, et lib. 
ui, ep. 1. Adunate sententias. 


spondens etiam centum aureos 3, si quis hac sacri- 
lega prodere furta maluerit; quatenus oromissio no- 
Ste serenitatis trepidos ad spem confessionis invi- 
tet, quod etiam ad te destinata edicta proloquuntur. 
Sed eum hzc tamen jussa promplgaveris, 81 adhue 
facinus secreta velaverint, pos diem venerabilem 
locorum artifices facias congregari : a quibus sub 
terrore perquire quo ministro fuerit perpetratum. Ab 
imperitis enim harum rerum statum facis eversio 
non fuisset, nisi eam tentasset movere loco magistra 
preesumptio. 


36 EPISTOLA XXXVI, 
ΒΑΕ EDICTUM THEODOBRICI REGIS, 

Promittd rez centum aureos et. criminis indulgentiam 
ei qui furtum. statue. ἀπο sponte relexerit. Tum 
minitatur mortem ei qui celaverit culpam, et alieno 
indicio detectus fuerit. 

Quamvis ad proditionem sceleris relaxata nimis 
poena sufficiat, nec parvum sit munus audacis sup- 
plicii declinasse terrorem, addimus tamen premium, 


« De cujus ratione prescribitur imperatoris Zeno- 
nis constitutio, lib. vir cod. de ratiocin. oper. pu- 
blic. Fonw. 

4 Furium indicanti premium proponitur, quod 
et jure fit. L. 16, solent, de pr»sc. verb.; l. 19, si 
Balsatoram, c. de fidejuss.; 1. 4, 1. δ, D. de cond. ob 
tur. caus. Et Athenis usitatum ex Saidz collectaneis 
in Diagora, Melio et Ammonio, in dictione ἐπικορώς 
Ec. manifestum est. FoRNER. 








501 


M. AURELII CASSIODORI 


quod habere innocentia $olet : non quia commissa A solutionis accedit: qui memoratis negotiatoribus no- 


placuerunt, sed delectat nos munificos esse in amore 
vindictz:. Quepropter presentis edicti unusquisque 
auctoritate cognoscat, centum se aureos largitate 
nostra promereri, si prodat qui statuam de Comensi 
cjvitate rapuerit; et de suo facto (quod maxime no- 
cens requirit) indulgentiam. se noverit habiturum. 
Damus in zneo compendio aureum munus ; et metal- 
la, qus invenire possumus pretiosiora, largimur : il- 
lud potius hac liberalitate redimentes, ne transeat 
in usum, quod constat esse prohibitum. Quis ergo 
tanta stultitie c:xecitate damnetur, ut dubitet erum- 
pere, quando et securitatem reperit, et premium 
confessionis acquirit? Si quis autem dissimulandum 
forte crediderit, eumque aliquo veritatis indicio sere- 


Ditas nostra detexerit, ultimo se noverit discrimine B 


* rapiendum. Indignum est enim ut qui respuunt in- 
dulgentiam nostram, deteclis postea suffragetur bu- 
manitas. 


EPISTOLA XXXVII. 

FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 
Concedit rez Spoletinis civibus ad exhibitionem ther- 
marutm supra consuetudinem, aliam millenam. 

Provectum [ed. , Proventum] regni nostri benigni- 
tas debet z:emulari, ut tantum humanitas relaxet do- 
na quantum respub. suscepit augmenta. Non enim 
aliter laudatum modum possumus custodire, nisi ad 
considerationem rerum nostrum debeamus excitare 
propositum. Inter tot enim quotidie, Deo propitiante, 
successus, tenacitalis esset vitium angusta largitate 
contentum. Atque ideo illustris magnificentia a 
pr:esenti auctoritate cognoscat, Spoletinis civibus ad 
exhibitionem thermarum [Accur., tertiarum] supra 
consuetudinem, aliam millenam esae deputandam. 
Cupimus enim libenter impendere qux ad salubrita- 
tem civium novimus pertinere : quia laudes sunt 
nostrorum temporum, celebrata gaudia populorum. 


EPISTOLA XXXVII. 


FAUSTO PRLEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Prohibet ne Sipontini negotiatores hostitm depopula- 
tione vastati, per juge biennium ob solutionem fisci, 
el ob ea que mutuo acceperant vexentur.. 

Opes nostras cupimus thesauro pietatis augeri : ex- 
secrantes commoda, qu: nobis vexatorum fuerint 


seuntur mutuasse pecuniam, celsitudo tua faciat ad- 
moneri ne in hoc biennii spatio quidquam de credita 
summa sestiment postulandum, quatenus sub in- 
duciis supradictis et datsm possint reparare pecu- 
niam, et aliquatenus debitorum valeat respirare sub- 
stantia. Quid enim proficit creditorem se urgere, 
quando incassum nititur nudatos exigere? Quibus 
magis prospicimus, si ad mutuata sustinendo perve- 
nire faciamus. 


EPISTOLA XXXIX. 
ALOISIO ARCHITECTO TEEODORICUS REX. 
Significat rex se cupere Aponum fontem, cujus varias 
virtutes graphice describit, refici. Quod ut prospere 
succedat, jubet antiquam illic edificiorum solidita- 
tem innovari, palatium quoque longa senectute quas- 
satum reparari. 

Si audita veterum m'racu!a ad laudem nostrze cle- 
mentie volumus continere (quoniam augmenta re- 
galis glori: sunt, cum sub nobis nulla decrescunt), 
quo studio convenit reparari quod et nostris oculis 
frequenter constat offerri ? Delectat enim salutiferi 
Áponi meminisse potentiam, ut intelligas quo des:- 
derio cupimus reficere, quod de memoria nostra ne- 
scit exire. Czeruleum fontem vidimus in formam dolii 
concavis hiatibus :stuantem, et fornacea anbelan- 
tium aquarum circumducto tereti labio (ms. Axd., 
tentilabio. Ed. Niv. et Gam., tentilatio], naturz pro- 
babili dispositione coronatas ; quz licet, more cali- 
d», nebulosos vapores exhalent, hanc tamen jucun- 
dam perspicuitatem aspectibus bumanis aperiunt, ut 
quivis hominum illam gratiam desideret contiugere, 
etiam cum non ignoret ardere. Ore plenissimo ^, in 
sph:xrz similitudine, supra terminos suos aquarum 


. dorsa turgescunt. Unde * latex tanta quiete defluit, 


tanta quasi stabilitate decurrit; ut eum non putes cre- 
scere, nisi quia inde aliquid rauco murmuresentis exire. 
37 Veniunt aqux» per algentes meatus tali fervore 
succense, ut post recurva spatia, 425 arte facta 
sunt longiora, calores sint maximos redditurz [ed., 
in calores maxime sunt rediture]. O magistri miran- 
dum semper ingenium, ut naturx furentis ardores 
ita ad utilitatem humani corporis temperaret, ut 
quod in origine dare poterat mortem, doctissime mo- 
deratum et delectationem tribueret et salutem ! Juvat 


calamitatibus aequisita. Molesta est illatio nostre D videre secretum, latices vapores igneos exhalantes, 


clementie, qua defletur, quia quidquid sub lzetitia 
»enditur, accipientis laudibus applicatur. Urbis ita- 
que Sipontin:e negotiatores hostium se aseerunt de- 
populatione vastatos. Et quia egentium levamina no- 
stras potius divitias zestimamus, illustria magnificen- 
tia tua per lioc. juge biennium nuncupatos nulla fa- 
ciat coemptione [ed. Ac., commotione] vexari. Sed 
quoniam lapsos nibil relevasse prolicit, si onus aliud 


* [. morte, quod ultimum supplicium, et animad- 
versio ultima definitur, 1. ult. de poen.; 1. ult. de se- 
pulc. viol.; 1. 51, omnes, c. de episc. et cler. Ultima 
poena, Suet. in Julio, ἐσχάτη τιμωρία, Harmenop. et 
uovell. 155. Novissima exempla, Cornel. Taciu lib, 
xiu Οἱ xv. Fonyin, 


“ς 


amicum undis indesinenter ardorem, et calorem ve- 
nire decursu rivi, unde usualiter solebat exstingui. 
Merito dicunt philosophi elementa sibi mutuis com- 
plexibus illigari, et mirabili conjungi foederatione, 
qua inter se contraria intelliguntur varietate pugnare. 
Ecce madentem substantiam vapores producere con- 
βίαι ignitos, qui mox ad thermarum :zedificia decora 
pervenerunt, illis a cautibus uada descendens, et 


* Us fontis. infr. lib. nr, epist. ult. Paulo post, 
caput fontis vocat : et Ulpian. 1. 4, D. de aqu. quot 
id. et s:estiv. FonN. 

e Perennitas aquar. Ulpian. 1. 1, $ quanquam, de 


aqu. quolid. et cstiv. Theophr. de rerum divis. τὰ 
ὕδωρ τὸ &ivvaov exposuit, Fonx, 


500 


VARIARUM LIBER 1I. 


510 


aera sua qualitaté succendit, et tactu Bt habilis, A graviter in longa :etate peccare. Quapropter antiqua 


cum recepta fuerit in lavacris : unde non tantum 
deliciosa voluptas acquiritur, quantum blanda medi- 
cina confertur. Scilicet sine tormento cura, sine 
horrore remedia, sanitas impunita, balnea contra 
diversos dolores corporis attributa *. Qux ideo Αρο- 
num Greca lingua beneficialis nominavit antiqui- 
tas b; ut causam tanti remedii sger cognosceret, 
cum de tali nomine dubium non haberet. Sed inter 
alia loci ipsius bona, illud quoque stupendum esse 
didicimus, quod una fluentorum natura diversis mi- 
nisteriis videatur accommoda. Nam protinus saxo 
suscipiente collisa inhalat prim:e cellulze sudatoriam 
qualitatem; deinde in solum mitigata descendens, 
minaci ardore deposito, suavi temperatione molle- 


illic :&edificiorum soliditas innovetur, ut sive in ther- 
mis, sive in cuniculis fuerit aliquid reparandum, te 
debeat imminente reconstrui. Virgulta quoque noxia 4 
importunitate nascentia, evulsis cespitibus auferan- 
tur : ne radicum quidam capilli paulatim turgentes, 
fabricarum visceribus inserantur, et more vipereo 
prolem sibi fecunditate contraria nutriant, unde se 
conipago casura disrumpat. Palatium quoque longa 
senectute quassatum reparatione assidua corrobora. 
Spatium quod inter :s»dem publicam, et caput igniti 
fontis interjacet, silvestri asperitate depurga. Rideat 
florenti gramine facies decora campestris, qux etiam 
ardentis aqu fertilitate letatur; miroque modo dum 
proxime salem generet sterilem, nutriat pariter et 


scií; mox in vicinum producta, cum aliqua dilatione n virores. Sed non his tantum beneficiis Antenorea 


torpuerit, multo blandius intepescit; postremo ipso 
quoque tepore derelicto, in piscinam Neronianam 
frigida tantum efficitur, quantum prius ferbuisse sen- 
titur. Non immerito auctoris sui partieipans nomen, 
collega est cum viriditate gemmarum ; ut ipsa quo- 
que vitrei elementi colore perspicua, quasdam tre- 
mentes undas quieta commoveat. Sed ut ipsum quo- 
que lavacrum mundius redderetur, stupenda quadam 
continentize disciplina, in undam, qua viri recrean- 
tur, si mulier descendat *, incenditur : propterea 
quod et ipsis altera exhibitio decora collata est; sci- 
licet, ne ardentium aquarum fecundissimum locum 
non crederent habuisse, unde plurima largiretur, si 
. uterque sexus uno munere communiter uteretur. 
Wc perennitas aquarum intelligendi prestat indi- 
cium, per igneas terr: venas occultis meatibus in- 
fluentem deintus, in auras erumpere excocti fontis 
irriguam puritatem. Nam si nature fuisset illud in- 
cendium, sine interitu substantie non fuisset amis» 
sum [ed. Ac. et For., admissum]. Sed aque materia 
sensibilis, sicut peregrinum contraxit ignem, sic ite- 
rum nativum facile recipit [ed. Ac., repetit| algorem. 
Prxstot et aliud adjutorii genus vis illa medicabilis ; 
nam juxta caput fontis scintillosi quemdam sibi mea- 
tum provida natura formavit. Hinc desuper sella 
composita, qua humanis necessitatibus in absidis 
speciem perforatur, sxgros suscipit interno humore 
delluentes : ubi dum íessi nimio languore conse- 
derint, vaporis illius delectatione recreati, et lassa 
viscera refleiunt, et humores noxia infusione larga- 
tos [ed. Niv. et Gam., laxatos], vitali ariditate con- 
Stringunt; ut quasi aliquo desiderabili eibo refecti, 
valentiores queant protinus inver&i. Sic medicabili 
sSubstantize venit a sulphure, quod calet; a salsedine, 
quod desiccat. . Talia posteris non tradere, hoc est 


δ Savaro ad Sidon. Apollin. lib. v, ep. 5, repo- 
nit ex fide veter. cod. dolos, et probat veteres sic 
locutos. ὅσα. - 

bSi verum amamus, nullum homini majus a Deo 
donum concedi potest secunda corporis valetudine : 
ex qua morum conditio quadamtenus temperatur, 
/Elianus de Socrate. Hinc ἄπονος, id est labore ca- 
rens, a Julio Polluce Onomasticoo lib. ἄνοσος zai 
ἀνόσητος exponitur. Fontem igitur Aponum morbo- 
rum expertem, quod sumsai beneficii ac felicitatis 


terra fecunda est ; infert et alia, quz: multo grandius 
ebstupescas. Corda illa (ut ita dixerim) montium, in 
vicem secretarii, negotia contentiosa distinguunt. Nam 
si quis forte pecus furatum pilis nativis solito more 
spoliare presumpserit, undis ardentibus frequenter ' 
immersum, necesse est ut antea decoquat quam 
emundare prevaleat. O vere secretarium jure reve- 
rendum, quando in his aquis non solum sensum, sed 
etiam verum constat esse judicium ; et quod humana 
nequit altercatione dissolvi, fontium datum est :xqui- 
tate definiri. Loquitur illic tacita natura, dum judi- 
cat, et sententiam quodammodo dicit, qux perfidiam 
negantis excludit. Sed quis ista conservare negligat, 
quamvis plurima tenacitate sordescat? Siquidem or- 


(C. nat regnum, quod fuerit singulariter toto orbe nomi- 


natum. Et ideo pecunia, qu: tibi data est, si opus 
non poterit implere susceptum, quantum adhuc ex- 
pendendum esse credideris, missis nobis brevibus, in- 
dicabis : quia non gravamur expendere, ut tanta videa- 
mur ruris amoena [ms. Rem., ruris monia] custodire. 


988 EPISTOLA XL. | 
BOETIO PATRICIO THEODORICUS REX. 

Dicit regem Francorum citharedum magnis precibus 
ezpetiisse. Rogat Boetium musice peritum, ut eum 
eligat. Multa de musice laude, tonis, modis, etc., 
disserit. 

Cum rex Francorum, convivii nostri fama pelle- 
etus, a nobis citharcedum magnis precibus expetiis- . 
set, sola ratione complendum esse promisimus, quod 
te eruditionis musicze peritum esse noveramus. Ad- 
jacet enim vobis doctum eligere, qui disciplinam 
ipsam in arduo collocatam potuistis attingere. Quid 
enim illa prestantius, qux coli machinam sonora 
dulcedine, et naturx convenientiam ubique dispersam 
virtutis sux gratia comprehendit? Quidquid enim in 


loco ponitur, significat Cassiodorus. Fogw. 

ὁ Unde Mart. 6 : Fontes Aponi rudes puellis, D. 
Grul. et Cujac. ] 

4 Arborum radices fabricis inferunt ruinam, ipf. 
lib. vu, form. 6; 1. 4, c. de aqueduct. ; 1. 1, c. 
interd. Harmenop. lib. τι, tit, ὁ, περὲ φντῶν : Ἡ τῶν 
φυτῶν καταφύτευσις οὐ τὰς τυχούσας ταῖς οἰχίαις 
ἐπιφέρει βλάδας, ῥιζοθολοῦντα yap φυτὰ, OLC. Locus 


huic similis ac fere geminus. Fon. 


. 8 
* 





511. 


M. AURELII CASSIODURI 


$42, 


conceptum, alicujns modificationis existit, ab harmo- A que Dirczeus, canendo cebordis, Thebanos muros dici- 


nix continentia non recedit. Per hanc competenter 
cogitamus, pulchre loquimur, convenienter move- 
mur; qux quoties ad aures nostras disciplinz su: 
lege pervenerit, imperat cantum, muta* animos : 
artifex auditus, et operosa delectatio. Hxc cum de 
Secreto naturz, tanquam sensuum regina, tropis suis 
ornata processerit , reliqux cogitationes exsiliunt, 
omniaque facit ejici, ut ipsam solummodo delectet 
audiri. Trisütiam noxiam jucundat, tumidos furores 
attenuat, cruentam szvitiam efficit blandam, cxcitat 
ignaviam soporantemque languorem [ms. Aud. et D., 
Gr. et Cuj., ignavia soporantem bumorem ; Ms. Hem., 
saporat languorem], vigilantibus reddit saluberri- 
mam quietem, viliatam [ms. Aud., humatam] turpi 


tur condidisse; ut cum homines labore marcidos ad 
studium perfectionis erigeret, saxa ipsa crederentur 
relictis rupibus advenisse, Museum etiam et artis 
Orphei filium, et naturz, Maronis prepotens lingua 
concelebrat : dicens apud inferos in summa beatitu- 
dine constitutum, quod per Elysios campos felices 
animas septem chordarum pulsibus amenabat, signi- 
ficans summo przmio perírui, cui disciplinz hujus 
conligerit suavitatibus epulari. Sed hxc omnia hu- 
mano studio per mannalem musicam videntur effe- 
cta. Naturalis autem rbythmus animatz voci eogno- 
scitur attributus : qui tunc pulchre melos custodit, 
δὶ apte taceat, congruenter loquatur, et per accen- 
Uis viam musicis pedibus composita voce gradiatur. 


amore ad honestum studium revocat castitatem, sa- B Inventa est quoque ad permovendos animos oralo- 


nat mentis tzdium bonis cogitationibus semper ad- 
versum, perniciosa odia convertit ad auriliatricem 
gratiam; et quod beatum genus curationis est, per 
dulcissimas voluptates expellit animi passiones. In- 
corpoream animam corporaliter mulcet, et solo au- 
ditu ad quod vult deducit : quam tenere non pravalet 
verbo tacito manibus clamat, sine ore loquitur, et 
per insensibilium obsequium prxvalet sensuum exer- 
cere dominatum. Hoc totum inter homines quinque 
tonis agitur, qui singuli provinciarum ubi reperti 
iunt nominibus vocitantur. Miseratio quippe divina 
localiter sparsit gratium, dum omnia sua valde fecit 
esse laudanda. Dorius pudicitiz largitor, et castitatis 
effector est. Phrygius pugnas excitat, et votum fu- 


rum fortis ac suavis oratio, ut criminosis irascantar 
judices, misereantur errantibus; et quidquid potest 
eloquens eflicere, ad hujus disciplinam non est do- 
bium pertinere gloriam. Poetis etiam, Terentano 
testante, duo primum metra principalia sunt altri- 
buta, id est, Heroicum et lambicum : unum quod 
erigeret, alterum quod placaret. Ex quibus ad oble- 
etandum animos audienüum diversa progenita sunt. 
F4 ut in organis toni, ita in bumana voce varias ani- 
mi affectiones gravida metra pepererunt. Sirenas ia 
BBiraculum cantasse curiosa ^ predit antiquitas; eti 
quamvis navigantes fluctus abduceret, earbasa ventus 
infjaret, eligebant suaviter decepti scopulos inour- 
rere, ne tantam paterentur dulcedinem praterire. 


roris inflammat, JEolius animi tempestates.-tranquil- (; Quibus solus Ithacus evnsit, qui nautis sollicitatorem 


lat, somnumque jam. placatis attribuit. Jastius intel- 
lectum obtusis acuit, et terreno desiderio gravatis 
colestium appetentiam bonerum operator indulget. 
Lydius contra nimias euras animoque t:edia repertus, 
remissione reparat, et oblectatione corroborat. Ha 
ad solutiones corruptibile szeculum flectens, hone- 
᾿ 3tum remedium turpe fecit esse commentum. Hic 
féro numerus quinarius trina divisione consistit. 
Omnis enim tonus habet summum, et imum; hc 
autem dicantur ad medium. Et quoniam sine se esse 
non possunt, qu: alterna sibi vicissitudine referun- 
tur, utiliter inventum est, artiflcialem musicam, id 
est aucterum operationibus diversis organis exquisi- 
tam, modis quindecim contineri. His rebus aliquid 


pretinus obstruxit auditum contra noxiam duleedi- 
nem. Cogitawit vir prmdentiseimus felieissimam sur- 
ditatem, et quam vincere intelligendo nom poterat, 
melius. pon advertendo superabat. Se vero solidi- 
tati asboris constrictis nexibus illigavit, ut et fs- 
mosos cantus liberis auribus probare potuisset, οἱ 
perieula dulcisonz vocis unda rapiente vinctus eva- 
deret. Verum ut et nos talia exemplo sapientis Mhaci 
tzangeamus, loquamur de illo lapso a coelo Psalterio, 
quod vir toto orbe cantabilis ita modulatum pro 
anim: sospitate coraposuit, ut his hymnis et mentis 
vulaera sanarentur, et Divinitatis singularis graua 
eonquiratur. En quod seeulum misetur et credat : 
pepulit Davidica lyra diabolum; sonus spiritibus im- 


. majus adjiciens humana solertia, terris quamdam ἢ peravit ; et canente cithara ter rex in libertatem 1e- 


harmoniam dectiseima inquisitione collegit, qua: dia- 
pason mominstur, ex omnibus scilicet congregata ; 
Ut virtntes, quas universum melos habere potuisset, 
hzc adunatio mirabilis contineret. Hine Orpheus mu- 
fis animalibus efficaciter imperavit, vagosque greges 
contemptis pascuis ad audiendi epulas potius invita- 
vit. Illo cantante amaverunt siccas Tritones terras; 
Galatea lusit im solidis; deseruerunt ursi amabiles 
gilvas ; leones domestica tandem canneta reliquerunt ; 
juxta preedonem suum przeda gaudebat. In unum con- 
ventum contraria vota collecta sunt, et fidem dicente 
Iyra, omnia sibi adversa erediderunt. Amphion quo- 


diit, quem intermus inimicus turpiter pessidebal. 
Nam licet hujus delectationis organa multa [fuerint 
exquisita, nihil tamen efficacius est inventum ad 
permovendos animos, quam concave 89 citbare 
blanda resuitatio. Higc etiam appellatam existima- 
mus chordam, quad facile corda moveat. Ubi tanta 
vocum collecta est suh diversitate concordia, ut 
vicina chorda pulsata alteram faciat sponte contre- 
miscere, quam nullum contigit attigisse. Tanta eaim 
vis est convenienti», ut rem insensualem sponte se 
movere faciat, quia ejus sociam constat agitatam. 
Hinc divers» veniunt sine lingua voces; hinc varié 


4 D. juret. putat legendum cariosa, vel cana, ut infra lib. m, ep. 95, cana dictat antiquijMe. 


E 


* 97. 





57S 


VARIARUM LIBER ἢ. 


51À 


sonis efficitur quidam suavissimus chorus, illa acuta A — manyis; tum suadet clementiam erga illos qui Italie 


nimia tensione, ista gravis aliqua làxitate, hxec me- 
dia tergo blandissime temperato; ut homines se ad 
tantam perducere non pravaleant unitatem, in quan- 
tam ad socialem convenientiam ratione carentia per- 
venerunt. Ibi enim quidquid excellenter, quidquid 
ponderatim, quidquid rauce, quidquid purissime, 
aliasque distantias sonat, quasi in unum ornatum 
constat esse collectum. Et ut diadema oculis varia 
luce gemmarum, sic cithara diversitate soni blandi- 
tur auditui. Musarum tela loquax, stamina verbosa, 
fila canentia, in quibus arguto plectro texitur, quod 
dulciter audiatur. Hanc igitur ad imitationem variz 
testudinis Mercurius dicitur invenisse, quam tanta 
utillima procurantem astronomi inter stellas requi- 


finibus exterriti celabantur ; tandem monet se binos 
legatas cum citharedo expetito in Galliam misisse, 


Gloriosa quidem vestrz virtutis affinitate ^ gratu- 
lamur, quod gentem Francorum prisca state resi- 
dem, feliciter in nova pr:elia eoncitastis, et Alaman- 
nicos populos, causis fortioribus inclinatos, victrici 
dextera subdidistis. Sed quoniam semper in aucto- 
ribus perfidixz» resecabilis videtur excessus (quia et 
primariorum plectibilis culpa omnium debet esse 
vindicta ), motus vestros in fessas reliquias tempe- 
rate : quia jure gratie merentur evadere, quos/ ad 
parentum vestrorum * defensionem respicitis confu- 
gisse. Estote illis remissi [mss., remissus], qui nostris 
finibus :celantur exterriti [Gr. Ομ). et Forn., exter- 


rendam esse putaverunt : persuadentes coelestem p ni]. Memorabilis triumphus est, Alamannum acerri- 


esse musicam, quando lyrz formam comprehendere 
potuerunt inter sidera collocatam. Harmonia vero 
cceli humano sermone idonee non potest explicari, 
quam ratio tantum animo dedit, sed auribus natura 
non prodidit. Dicunt enim debere credi, ut beatitudo 
coPlestis illius oblectationifus perfruatur, qux nec 
fine deflcit, nec aliqua intermissione marcescit. [a 
ipso quippe intellectu habitare referunt superna, 
ipsis deliciis ccelestia perfrui, et talibus contempla- 
tionibus inhxrentia beatis jugiter delectationibus 
contineri. Bene quidem arbitrati, si causam ccelestis 
beatitudinis non in sonis, sed in Creatore posuissent: 
ubi veraciter sine fine gaudium est, sine aliquo tzedio 
manens semper zeternitas; et inspectio sola Divini- 


mum sic expavisse, ut tibi eum cogas de vit: mu- 
nere supplicare. Sufficiat illum regem cum gentis 
8:5 superbia cecidisse; sufflciat innumerabilem na- 
tionem partim ferro, partim servitio subjugatam. 
Nam si cum reliquis confligis, adhuc cunctos supe- 


- rasse non crederis. In talibus causis accipe frequen- 


ter expertum. Illa :mihi feliciter bella provenerunt, 
qu:e moderato fine peracta sunt. Is enim vincit as- 
sidue, qui novit omnia temperare, dum jucunda pro- 
speritas illis potius blanditur, qui austeritate nimia 
non rigescunt. Cede itaque suaviter genio nostro, 
quod sibi gentilitas communi remittere consuevit 
exemplo. Sic enim fit, ut et meis petitionibus satis- 
fecisse videamini, nec sitis solliciti ex illa parte, 


tatis efficit, ut beatius esse nil possit. Hzec veraciter (Σ qnam ad nos cognoscitis pertinere. Quocirca salu- 


perennitatem przstat, hzc jucunditates accumulat : 
et sicut proter ipsam creatura non exstat, ita sine 
ipsa incommutabilem l»titiam habere non praevalet. 
Sed quoniam nobis facta est voluptuosa digressio 
(quia semper gratum est de doctrina collequi eum 
peritis), cithareedum, quem a nobis diximus postu 
latum, sapientia vestra eligat przsenti tempore me- 
liorem : facturus aliquid Orpbei, cum dulci sono 
gentili um fera corda domuerit. Et quantze nobis gra- 
tie fuerint acte , tantz; vobis ex nostra zquabili 
compensatione referentur : qui et imperio nostre 
paretis, et quod vos clarificare possit, efficitis. 


EPISTOLA XLI. 
LUDUIN * REGI FRANCORUM THEODORICUS REX. 


tantes honore et affectione, qua dignum est, illum . 
et illam legatos nostros ad excellentiam vestram 
consueta charitate direximus; per quos et sospitatis 
vestro indicium, et speratz:* petitionis consequamur 
effectum. Quxdam vero, qua ad nos pro vestris uti- 
litatibus pervenerunt, per harum portitores verbo 
vobís insinuanda comsaisimos; ut cautiores effecti, 
optata possitis vicloria constanter expleri. Vestra 
Siquidem salus, nostra gloria est; et toties regnum 
Maliz proficere judicamus, quoties de vobis keta co- 
gnoscimus. Cithareedum etiam arte sua doctum pa- 
viter destinavimus expetitum, qui ore manibusque 
eonsona voce eantando d, gloriam vestrse potestatis 
oblectet. Quem ideo fore credimus gratum, quia ad 


Gratu latur. Clodovzo de victoria reportata ex Ala- D vos eum judicastis magnopere dirigendum. 


1 Sic Luduin dicitur infra lib. nr, epist. 4, qui et 
Clodovzeus. Vide Baronium tom. VI Annal. ad an. 
Ch. 499, sub cap. 27, pag. 994. Qui putat hanc epi- 

stolam fuisse scriptam anno supra citato. Jun. 

H^ Luduin, id est Clodovzeo, quia Lndovicus diceba- 
tur, inquit Hermann. Contractus in. Chronico : et 
ait victoriam Alemanaerum, quam hic nuntiat Theo- 
doricus, circa annum Christi 908, Anastasiani vero 
imperi 18, conügisse, Felice et Secundino coss. 


lege Venantio Juniore et Celere coss.]. FogwER. 
Nam Theodoricus, ut regni sui vires stabiliret, 
Adelphedam sororem Francorum regi copulaverat. 
Matthxus Palmerius. FonRN. . 

c Nam Theodoricus sororem Clodovzi in matrt- 
monio habuit. Greg. Turon. Fonw. 

4 [nde loquacissima manus dict», et linguosi. di- 
giti. Infra lib. rv, epist. ultima. JunETUS. 


Orcum ues ApAMUm aU 


Nx 
* 


575 


M. AURELII CASSIODORI 


9 


LIBER TERTIUS. 


γ΄ προ 


AQ EPISTOLA PRIMA ». 
ALARICO REGI VISIGOTHORUM THEODORICUS REX. 


Monet, ne in multitudine parentum confidat, nec bel- 
lum regi Francorum indicat, donec legatos ad illum 
dirigat, qui litem inter eos motam dirimant; et hanc 
ob rem ei mittit legatos, qui etiam Gundibadum ct 
alios reges conveniant. 


Quamvis fortitudini vestrz& confidentiam tribuat 
parentum vestrorum innumerabilis multitudo, quam- 
vis Attilam potentem reminiscamini Visigothorum 
viribus inclinatum : tamen quia populorum ferocia 
corda longa pace mollescunt, cavete subito in aleam 
mittere quos constat tantis temporibus exercitia non 
habere. Terribilis est hominibus conflictus, si non 
sit assiduus; et nisi usu pramsumatur, concertandi 
subito fiducia non habetur. Absit ut vobis aliquid in- 
dignatio c:eca surripiat. Moderatio provida est, qua 
gentes servat. Furor autem instantia plerumque prz- 
cipitat, et tunc utile solum est ad arma concurrere, 
cum locum apud adversarium justitia non potest in- 
venire. Quapropter sustinete, donec ad Francorum 
regem legatos nostros dirigere debeamus, ut litem 
vestram amicorum debeant amputare judicia. Inter 
duos enim nobis aflinitate conjunctos non optamus 
aliquid tale fleri, unde unum minorem contingat for- 
sitan inveniri. Non vos parentum fusus sanguis in- 
flammat, non graviter urit occupata provincia, adhue 
de verbis parva contentio est : facillime transigitis, 
$i non per arma vestros animos irritetis. Objiciamus, 
quamvis cognato, cum nostris conjuratis eximias 
gentes. Justitia, qux reges efficit fortiores, cito con- 


vertit animos, qui contra se tales sentit armatos. Et Ó 


ideo salutationis honorificentiam przlocuti, legatos 
nostros illum et illum ad vos credimus esse dirigen- 
dos : qui vobis et mandata nostra suffcienter insi- 
nuent, et usque ad fratrem nostrum ^» Gundibadum, 
vel alios reges, cum vestra voluntate deproperent : 
ne videamini eorum immissione laborare, qui mali- 
gne gaudent alieno certamine. Avertant enim divina, 
ut supra vos iniquitas illa pr:valeat. Commune ma- 
lum, vestrum judicamus inimicum. Nam ille me jure 
sustinebit adversum, qui vobis nititur esse contrarius. 


EPISTOLA 1]. 

GUNDIBADO REGI BURGUNDIONUM THEODORICUS REX. 
Suadet Gundibado, legatis ad eum | missis, concordiam 
Alaricum inter et Clodoveum restituat. 

Grave malum est inter charas (alii, curas] regias- 
que personas, voluntates sibimet videre contrarias, 
et dissimulando spectare, ut de uno aliquid dolen- 
dum possit emergere. Non sine invidia nostra geri- 
tur, si nobis patientibus affinium clade dimicetur. 
Habetis omnes per me pignora magn: gratix : non 
est unus ab alio segregatus; si quid in 4&1 vobis de- 
linquitis, meo graviter dolore peccatis. Nostrum est, 


* Baronius refert hanc epistolam et tres sequentes 
δ annum Christi 507, tomo VI Annal, pag. 535, 
edit. Antuerp. 


b Visigothorum, qui Aquitaniam tunc obtinebant. 


A regios juvenes objecta ratione moderari : quia illad 


in nobis [alii, in vobis] vere sentiunt displicere, qui 
dum male cupiunt, audaciam κυ voluntatis retinere 
non possunt. Vereantur senes, quamvis sint florida 
vtate ferventes. Sciant nos adversarios esse conira: 
rietatibus suis, et illud velle persequi, ne ab utris- 
que possit excedi. Decet enim nos aspera verba di- 
cere, ne affines nostri ad extremum debeant perve- 
nire. Et ideo illum et illum legatos ad fraternitatein 
tuam credimus destinandos, ut, si filio nostro Ala- 
rico visum fuerit, ad regem Francorum cum conju- 
ratis nobis gentibus dirigere debeamus : quatenus 
causa que inter eos vertitur, amicis mediis rationa- 
biliter abscidatur. Convenit enim tales tantosque re- 
ges non inter se lamentabiles rixas quxrere, ut de 


B suis et nos possint casibus sauciare. Quapropter fra- 


ternitas vestra, adhibito mecum studio, eorum nita- 
tur reparare concordiam : quia nemo potest credere 
sine nostro voto illos ad hzc prelia pervenisse, nisi 
omnino clareat, ne ad conflictum veniant, nostra 
potius esse certamina. Aliqua vero a presentium ge- 
rulis litterarum sermone vobis commisimus intiman- 
da; ut sic prudentia vestra cuncta componat, quem- 
admodum consuevit, Deo juvante, perficere, unde 
solet diligentissime cogitare. —— 6. 


EPISTOLA lil. 
MERULORUM, GUARNORUM, THORINGORUM REGIRUS THEO- 
DORICUS REI. 


Hortatur ut mittant legatos una cum suis et Gundibadi 
ad Clodovgum; ut aut expeditionem in — Visigothos 
cohibeat, et leges gentium quaral : aut omnium passu- 
rum se incursus sciat. 


Superbiam Divinitaii semper exosam persequi de- 
bet generalitatis assensus. Nam qui vult. opinabilem 
gentem voluntaria iniquitate subvertere, non disponit 
c:eteris justa servare. Pessima consuetudo est despi- 
cere veritatem. Credit sibi omnia cedere, si elatum 
contigerit in abominabili certamine superare. Et 
ideo vos, quos conscientiz viriua erigit, et conside- 
ratio detestabilis prz:sumptionis accendit, legatos 
vestros, una cum meis et fratris nostri Gundibadi 
regis, ad Francorum regem Luduin [ed., Ludovi- 
cum] destinate; ut aut se de Visigothorum conflictu 
considerata :equitate suspendat, et leges gentium 
quxrat : aut omnium patiatur incursum, qui tanto- 
rum arbitrium judicat esse temnendum. Quid qu:erit 
ultra, cui offertur absoluta justitia? Dicam plane 
quod sentio : qui sine lege vult agere, cunctorum 
disponit regna quassare. Sed melius est, ut inter ini- 
tia perniciosa reprimatur assumptio; ut sine labore 
perficiatur omnium, quod certamen esse poterat sin- 
gulorum. Recolite namque Eurici [ed., llenrici] se- 
nioris affectum, quantis vos juvit semper muneribus, 
quoties a vobis proximarum gentium imminentia 


Clodovaus et Alaricus elegere arbitrum belli Theo- 
doricum : eujus arbitrio nolens parere Alaricus a 
Clodovzo victus est. Aimoin. Monach. lib. 1, cap. 
20. FoRNER. 





571 


ten [ed., tantum] agnoscitis vestris utilitatibus attri- 
butam. Nam si tanto regno aliquid prxevaluerit, vos 
aggredi sine dubitatione presumet. Quapropter 
excellentianí vestram epistolari sermone salutantes, 
per legatos nostros illum et illum przssentium porti- 
tores, verbo vobis aliqua dieenda commisimus ; ut 
VOS, qui nostrum sequimini, Deo juvante, dispositum, 
unus complectatur assensus ; et foris boc agatis, ne 
in vestris provinciis dimicare possitis. 
EPISTOLA IV. 
LUPUIN REGI FRANCORUM THEODORICUS REX. 


Hortatur ne bellum. adversus. Alaricum. paret, donec 
eorum coniroversia mediis amicis dirimatur; et mi- 
natur a se et αὐ amicis arma movenda in eum qui 


VARJIARUM LIBER 11. 
bella suspendit. Reddite filio ejus gratiam, quam ta- A 


$78 
&9 EPISTOLA Y. 
IMPORTUNOG VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS REX. 


Laudatur cum patre et. patruo. Importunus, et ei ob 
preclara merita patriciatus insignia conferuntur. 


Si te aut nobilitas sola decoraret, aut meritorum 
tantum laude polleres, conferendas forsitan dignitates 
dilatione probabili libraremus : ne magna vilescerent 
cum simul omnia funderentur.!Nunc autem cum te 
universa facto agmine comitentur, nec desit uni quod 
praedicatur in pluribus, convenit justitiz: nostre ut 
cum tu copiosa bona protuleris, uberrime te repleat 
munificentia principalis. Ncn enim crescendi vobis 
hic ordo, qui multis est : paulatim provehi, medio- 
cris probatur esse virtutis; dum morosius agnoscitur 


heec monita. contempserit. Quapropter ad ntrumque Β quod sub levitate przeparatur [ed. Ac., prxstatur |. 


legatos mittit. 

Adeo inter reges affinitatis jura, divina coalescere 
voluerunt, ut per eorum placabilem animum prove- 
riat quies optata populorum. [loc enim sacrum est, 
quod nulla permittitur commotione violari. Nam 
quibus obsidibus habeatur fldes, si non credatur 
affectibus ?* Sociantur proximitate domini, ut nationes 
divise simili debeant voluntate gloriari, et quasi per 
alveos quosdam concordi: adunata se possint gen- 
tium vota conjungere. Qux cum ita sint, miramur 
animos vestros sic causis mediocribus excitatos, ut 
cun filio nostro Alarico rege durissimum velitis sub- 
ire conflictum; ut multi, qui vos metaunt, de vestra 
concertatione letentur. Ambo estis summarum gen- 
tium reges, ambo etate florentes. Non leviter regna 
vestra quàssatis, si data partibus libertate confligitis. 
Virtus vestra patrie non flat inopinata calamitas, quia 
grandis invidia est regum, in causis levibus gravis 
ruina populorum. Dicam libere, dicam affectuose 
quod sentio : impatiens sensus est ad primam lega- 
tionem protinus arma commovere. À parentibus, 
quod qu:ritur, electis judicibus expetatur. Nam inter 
tales viros et illos [ms. R., illis] gratum est dare, 
quos medios volueritis eflicere. Quid de nobis vos 
ipsi :stimare poteritis, si nos intentiones vestras 
reliquisse cognoscitis? Absit ille conflictus, ubi unus 
ex vobis deleri poterit inclinatus. Abjicite ferrum, 
qui in meum pugnare vultis opprobrium. Jure patris 
vobis interminor et amantis. llle nos, et amicos 
: Dostros patietur adversos, qui talia monita (quod non 
' opinamur) crediderit esse temnenda. Quapropter ad 
' excellentiam vestram illum et illum legatos nostros 
magnopere credidimus dirigendos : per quos etiam 

d fratrem vestrum, filium nostrum, regem Alaricum 
scripta nostra direximus, ut nullatenus inter vos 
scandal& seminet aliena malignitas ; sed in pace per- 
severantes, qua sunt inter vos, mediis amicis, placa- 
biliter finire debeatis. Pes cos etiam et verbo vobis 
aliqua dicenda mandavimus ; ut gentes qux: sub  pa- 
rentibus vestris longa pace floruerunt, subita non de- 
beant concussione vastari. llli enim credere debetis, 
quem vestris utilitatibus arridere cognoscitis : quo- 
niam qui vult alium in przcipites casus mittere, eum 
certum est fideliter non monere. 


D 


Saltu quodam se tendit vestra prosperitas, solaque 
perfectio a vobis qu:eritur, cum vobiscum multa na- 
scantur. Elaboratz sunt enim longa zetate vestri ge- 
neris dignitates, συ notissimo quodam habitaculo 
lares in vestra posuere familia. Nam, ut prisca szcula 
transeamus, que affatim viros sunt visa perferre prz- 
cipuos, gemino radias patris ac patrui decore con- 
spicuus ; qui non solum ornamentum familize suz, sed 
ipsi decus senatui prestitere : modernis seculis mo- 
ribus ornabantur antiquis; bonitate preediti, constan- 
tia gloriosi, in amicitia proni, ad odia sumenda difti- 
ciles. lta, quod maximum felicitatis genus est, cum 
multe probarentur esse potentis, invidiam illos pet- 
sequentium contigit non habere. Pendebant quinimo 
circa &os anxia vota civitatis, crescens supra privatos 
publicus amor eorum. Senatus animum eorum se- 
quebatur, turba propositum. Et necesse erat Homam 
velle quod cuncti videbantur optare ; miroque prospe- 
ritatis eventu firmum circa eos custodiebat arbitrium 
voluntas vaga populorum; quod inter coeteras digni- 
tates munus judicamus esse praecipuum. Nam si pau- 
corum amor juste jam gloria est, tantze civitatis affectus 
quod potest habere prz::conium? Proinde sicut omnia 
ingrata videntur obscura, sic generaliter dilecta prx- 
clara sunt. Tot igitur parentum laude decoratus, tot 
etiam morum luce conspicuus, sume post consulares 
fasces emeritos, patriciatus insignia, tuarum munus 
plenarium dignitatum; et cani honoris infulis adul- 
tam cinge cxsariem, qui meritoruin laude statis pra- 
judicia superasti. Cur enim tardo evenirent premia 
cui tot generis suffragabantur exempla? Eligitur 
quippe in te nascendi laus, vivendi gloria; et cum 
multa trahas ab antiquis, meruisti placere de pro- 
priis. Ab ipso quippe vitz principio, quod inter adu- 
lantium greges rarum solet esse, nobilibus studuisti 
fidem virtutibus exhibere. Atque ideo instituti tui fir- 
ma vestigium, ut qui primevus gloriam consecutus 
es, florentibus annis gloriosis honoribus augearis. In- 
spice denique quanta tuorum laude precipua deco- 
reris. Culp: genus est non te fecisse quod summum 
est. De maturitate quippe tua multo debent venire 
meliora, qui in :«ate tencra te novimus fecisse prz- 
dicanda. Confidimus enim nec tui generis institutum, 
nee nostrum cirea te errare posse judie:um. 


LI 


EPISTOLA VI. 
SENATUI URBIS ROMAE THEOBORICUS REX. 

Multis laudibus senatum. Romanum aque ac Importw- 
num extollit, quem ad patriciatus dignitatem eveze- 
ral, senatuique plurimum commendat. 

Gratum quidem nobis est, Patres Conscripti, per- 
$onas novas ad honorum celsa producere [miss., per- 
ducere]. Delectat peregrini germiuis viros gremio li- 
bertatis inserere, ut variis frondescat senalus aula 
virtutibus. Ornat enim talis multitudo conventum, et 
letam reddit faciem publicam honorata frequentia. 
Sed multo nobis probatur acceptius, quoties dignita- 
tibus reddimus, qui de ipsa curix claritate nascuntur, 
quia non sunt de vobis examina nostra sollicita dum 
prejudicata bona transfunditis, qui merita cum luce 


prestatis. Ürigo ipsa jam gloria est, laus nobilitati y 


eonnascitur. Idem vobis est dignitatis quod vitze prin- 
cipium, Senatus enim honor amplissimus vobiscum 
gignitur, ad quem vix maturis ztatibus pervenitur. 
Hxc licet de vobis omnibus veraciter judicemus, ut 
ordinis genium complectatur gratia senatorum, ma- 
xime serenitatis nostrz:e luminibus Deciorum sanguis 
irradiat : qui tot annis continuis simul splendet clari- 
tate virtutis; et quamvis rara sit gloria, non agnosci- 
tur in tam longo stemmate variata. S:eculis suis pro- 
ducit nobilis vena primarios : neacit inde aliquid na- 
sci mediocre, tot probati quot geniti; et, quod diffi- 
cile provenit, electa frequentia. En pullulat ex uno 
germine quadrifarium decus, honor civium, gloria 
generis, augmentum senatus; qui quamvis fulgeant 


M. AURELII CASSIODORI | 
A 4&3 auxit patrimoniis, ornavit moribus; et quot edidit 


589 


familie juvenes, tot. reddidit curie consulares. Hee 
igitur rimator morum noster sensus inspexit, qui 
etiam bonum domesticze virtutis inquirit : ut inter 
privata laudatis publica debeat ornamenta largiri. 
Atque ideo, P. C., illustri et magnifico viro Importu- 
n0 patriciatus culmen indulsimus, ut vester coetus 
sicut pullulat sorle nascendi, ita: οἱ fascibus possit 
augeri. Impendite parenti gratiam, adunate senten- 
lias: vestra est. indoles, quam probamus. Habetis 
certe quod vobis ingeniosa laude tribuatis, si amore 
necessitudinum publicum faciatis egse judiciuin; et 
quod pro nature charitate dependitur, collatam πο. 
stris jussionibus xstimetur. 


EPISTOLA Vf. 


JANUARIO VIRO VENERABILI, EPISCOPO BALONITANO THEO- 
DORICUS REX. 


Jubet ut persolvat Jonnni pretium sexaginta. orcaram 
olei, quas ad implenda luminaria ab eo acceperat. 


, Omnes quidem justitiam colere et.observare pre- 
cipimus, sed eos maxime qui divinis honoribus eri- 
guntur ; ut supernz gratie fiant proximi, dum a tes- 
rena fueriut cupiditale longinqui. Joannes itaque 
flebili uos allegatione pulsavit, sanctitatem vestram 
A se sexaginta orcas olei ad implenda luminaria sus- 
cepisse : quarum pretium sibi postulat oportere re- 
stitui. Bonum quidem votum , δὶ tamen non ibi ali- 
quid misceatur adversum. Nam licet ubique deceat 
justitiam custodiri, in illis rebus maxime necessaria 
est qus divinis obtutibus offeruntur : ne putemus 


communione meritorum, invenies tamen quem possis C i&norare Deum, unde accipiat, si fraudatis oblatio- 


laudare de propriis. Bespicite certe juvenem per for- 
me gratiam mentis pulchritudine plus placentem. 
Refert facie sanguinis decus, proditur animi natura 
per vultum, et serenitate corporis nubila quoque 
mentis abstergit. Verum hzec nature bona litterarum 
decoravit insignibus : ut cote magistrarum artum 
detersis mentis penetralibus plus luceret ^. In libris 
- veterum Decios cognovit antiquos, nobilemque pro- 
geniem gloriose mortis beneficio viventem. Felicis- 
simus profecto studiorum labor, cui priscorum car- 


men contigit discere per parentes, et de avita laude - 


primordia teneri pectoris erudire. Libet referre quam 
magno tunc spectaculo totius schol: in eum conver- 
tebatur aspectus ; quem, cum audiret parentein, illa 
mox intendebat hseredem quixrens ; ut que auctorem 
cognoverat dicere, per hujus posset similitudines ap- 
probare. Nam sicut indigua posteritas laudes antiqui 
generis abnegat, ita przclara de patribus egregie di- 
eta [alii, dona] confirmat. Creditum est de his omne 
quod legitur, dum preconia veterum praesens docuit 
vena virtutum (in auditorii officina ingeniorum flam- 
ma recalente). Ilis quidem formabatur exemplis, sed 
domesticis felicius producebatur imperiis. Subtracto 
eniin solatio maritali, onus regendi mater gloriosa 
suscepit : quam nec ampla patrimonii cura, nec tot 
filiorum potuit turbare custodia. Aluit nutrimentis, 


* Ms. Aud., ut pole magnarum arlium diseríus, 
mentia veneiralibus plus placeret. 


nibus acquiescat. Et ideo, si veram querimoniam 
cogmoscitis supplicantis, consideratione justitize, quam 
sancta lege przdicatis, facite quee juste debentur sine 
tarditate restitui ; quatenus nullus ingemiscat, illaia 
sibi per vos fuisse dispendia, quos decet potius pre- 
stare juvamina. Quapropter studete ut, qui non sole 
tis pro magnis rebus excedere, non videamini (quod 
absit) in parvitate peccare. 


EPISTOLA VIII. 


VENANTIO VIRO SENATOBI, CORRECTORI LUCANLE ET 5Ἀ}- 
TIORUM, THEODORICUS REX. 


Monet ui tempora constituta exactionis binorum εἰ 
ternorum illi delegate compleat. 


Justi ratio persuadet ab unoquoque postulan, 


D quod ei constat jmjungi, et pecunias publicas instan- 


ier querere, ne debitorem neglectus debeat ingra- 
vare. Nam si remissio in admonitionibus veniat, cun- 
clos necesse est ul contemptus involvat. Et qnodam. 
modo nascitur de pietate crudelitas, si quem negligis 
admonere, postea cogaris exigere. Utilis est ergo 
cura pr:edicere, quando et occasio subtrahitur deli- 
ctis, et locus non datur illigitis. Quapropter illustris 
viri comitis sacrarum largitionum suggestione eon- 
perimus, pridem tibi, secundum morem veterem, 
exactionem binorum et ternorum 5 fuisse delegatam. 
Unde te presentibus commonemus affatibus, ut se- 


E b Dinorum e£ ternorum vide infra lib. vu, form. 20. 
ΟΝ. 


581 VARIARUM LIBER 1H. 02 
cundum canonicariz fidem tempora debeas constituta Α eteo usque prestare, quo se erectus stupeat attigisse? 


complere : ne quidquid dispendii assis publicus sus- 
Tinuerit, de proprio exsolvere tu cogaris, a quo meo 
tanie jussioni.est habita reverentia, nec fles eus 
promissionis impleta. 


EPISTOLA IX. 


TOSSESSORIBUS, DEFENSORIBUS ET CUKIALIBUS JESTUNIS 
CONSISSENTIBUS THEODOBIJGUS REX. 


Jubet et-columnas marmo lapides sine usu ἃ 
drip urbem sensus des handos phot 
Propositi quidem nostri est nova comstruere, sed 
amplius vetusta servare : quia non minorem laudem 
de inventig, quam de rebus possumus acquirere cu- 
stoditis. Proinde moderna sine priorum imminutione 
desideramus erigere. Quidquid enim per alienum 


. Beneficia siquidem sunt, qua regna sublimant ; et 


libertatis dominus jugiter potest crescere, si eibi sub- 
jectos studeat ampliare. Hoc mansuetudinis nostre 
glorioso proposito, quem gratia generalitatis patrio 
fovemus affectu, per indictionem quartam [id est anno 
511] przfecturc urbana infulas tibi eapiosa liberali- 
tate largimur, ut paternis honoribus euecesesio clara 
lhxtetur, et sub nobis possit proficere quidquid me- 
ruit ad nostra szcula pervenire. Circumspice itaque 
quam magnum sit primordiis tuis canam Romam 
potuisse committi ; ut in illo amplissimo eeetu judicis 
videaris eminere suggestu, ubi est arduum, vel ipsum 
obtinere collegium. Stude exgo ut a meritis tuis exi- 
gere possis quod nos prestitisee cognoscis. Avara 


venit incommodum, nostre justitie non probatur fuge, justa sequere, medesta dilige, iracunda con- 


acceptum. In municipio itaque vestro sine usu jacere 
comperimus columnas et lapides vetustatis invidia 
demolitos. Et quia indecore jacentia servare nil pro- 
ficit, ad ornatum debent surgere redivivum, antequam 
dolorem.monstrare ex memoria procedentium sxecu- 
lorum. Atque ideo preeseuti auctoritate decernimus, 
ut, si vera fides est suggerentium, hec aliquid publico 
nunc ornatei probatur accommodum, supra memo- 
vütas platomas, vel columnas ad Ravennatem civlta- 
tem contradat [ed. Niv. et^Gam. , contrahat | modis 
omnibas develiendas ; ut collapsis metallis obliterata 
facies reddatur iterum de arte pulcherrima ; et qux 
situ-fuerant obscura , antiqui nitoris possint recipere 
qualitatem. 


EPISTOLA X. 
FESTO VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS REX. 


Jubet ut marmora e domo Pinciana in. Ravennatem 
urbem per catabulenses deferantur. 


Decet prudentiam vestram in augendis fabricis re- 
galibus obtemperare dispositis, quia nobilissimi civis 
est patrie suz augmenta cogitare, maxime cum sit 
studii nostri illa decernere, quibus cunctos notum est 
sine snis dispendiis obedire. Atque ideo magnitudini 
tux presenti admonitione declaramus ut marmora 
qu:e de domo Pinciana [ed. Nsv. et Gam., Pinciniana] 
constat esge deposita, ad Ravennatem urbem per 
catabulenses * vestra -ordinatione dirigantur. Sub- 
veetum, vero direximus de presenti, ne aut mora no- 
stris ordinationibus provenirét, aut laborantes aliqua 
detrimenta sentirent. 


i EPISTOLA XI. 


ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PELEFECTO URBIS, THEODORICUÉ 
REX. 


Profectura urbana illi confertur , et preclara ad eam 
dignitatem laudabiliter exercendam monita 
! tur. 


Optamus cunctum diem plenum beneficiis nostris 
excurrere, optamus ubique prestita nostra radiare, 
quia in :evum vivit quod munificentia principalis in- 
dulserit. Quid enim tam regium quam fecisse felicem, 


ἃ Vide Cod. Theod. lib. xiv, tit. 5; et infra lib. 1v, 
ep. 47. Sic dictos accipe a catabulo, quod erat 
stabulum ju:nentorum public utilitati inservientium, 


temne. Quid erit suavius quam in illa turba eummo- 
rum nobile protulisse judicium, ubi tot patriciorum 
corda provocantur ad gratiam, ubi bonum factum 
celebretur ore sapientum ἢ Nubquam mejore laude 
virtus [Ac., virtutis] agitur, quam ei recte Romo tra- 
ctetur. Quas divitias zstimes aptiores quam in ocu- 
lis eenatus conscienli: pretiosam gerere puritalem, 
et ante ipsum libertatis gremium nullis vitiis esse 
capüivum ? Videmus, reliqui fasces qua gloria cen- 
seantur. Urbanus praesul dignitas est honorum. Non 
patitur claritas illa committere, quod possit nobilis 
turba nescire. Locatus in medium cunctorum ad se 
trahit aspectum , et totius vitxe judicium promulgat 
fama populorum. flzc te et animo concipere, et re- 
bus evidentibus explicare, credibile apud nos faciunt 
studia litterarum : ubi cognovisti omne quod deceat, 
et ad usum vitz gloriose animum, doctorum nimi- 
rum institutione, formasti. Fugiat ergo doctrina de- 
lictum. Indocilis est animi ad vitia trahi. JEdificatus 
libris locum non relinquit injuriis : vbi in teneris 
annis acquiritur, quod matura xtate servetur. Ad 
tramitem recti hortentur te tuorum facta seniorum, 
admoneat lectionis auctoritas, deinde judicii nostri 
electio gloriosa ; ut majora de nobis sumere possis, 
cum te ea qu: commisimus implere cognoveris. 


EPISTOLA XII. 
SENATUI URBIS ROMA THEODORICUS REX. 


Argolicum cum parentibus multis laudibus exornat, at 
approbatam a senatu ejus in profectum urbis eiectio- 
nem cupit. 


D  Amamus, Patres Conscripti, dignitates eximias de 


nostra benignitate nascentes. Publici enim decoris 
mater-est mens regentis ; et quale fuerit dominantis 
arbitrium, talem parit libertatis aspectum. Facilius 
est quippe, si dieere fas est, errare naturam, quam 


dissimilem sui princeps possit formare rempub. Hine , 


est quod cupimus, ut perpetuis honoribus fulgeatis 
quia quidquid de vobis fama loquitur, nostris insti- 
tutionibus applicatur. Nam cum omnia celsa merea- 


mini, nostram invidiam tangit, si quid vobis fortasse : 


ut indicat locus prisci auctoris de pontificibus Ror:an, 
in vita Marcelli pape apud Baronium in notis ad 


Martyrol. Roman. die 16 Jan. Jur. | 


$85 


illustrem Argolicum prxfecturz urban: dignitate pro- 
movemus ; ut et ille augeatur fascibus, et vobis tanti 
judicis minime subtrabatur ornatus. Scitis enim, sepe 
ex hac familia viros enituisse przecipuos. Recordamini 
provecti avum perfecti dogmatis honore ditatum, 
cujus innoxiam[ed., maximam] facundiam fora mirata 
sunt. Studuit vero, cum abundaret eloquio, sciens, 
dicendi peritum debere esse puritate conspicuum *. 
His meritis ad honorum celsa perductus , largitiones 
sacras fida protexit custodia, implens etiam doctrina, 
quam susceperat magisterii dignitatem P : ita in utro- 
que laudatus, ut in singulis crederetur esse przci- 
puus. Accedit etiam provecti nobilissimus pater, qui 
comitivee privatarum infulas nullius acerbitate ca- 
lumnie profanavit, qui affectans fam: commoda, 
pecunie neglexit augmenta ; et, quod rarum virtutis 
exemplum est, his egit se temporibus continentem, 
quibus crimen avaritia non habebat. Principis enim 
propositum facit, aut negligere judices, aut amare 
virtutes. Tot igitur originis documenta prxmittens 
[ed., promittens], credamus bona de nobili : quia lau- 
dabilis vena servat originem, et fideliter posteris tra- 
dit, qux in se gloriosa transmissione promeruit. 
Favete ergo, P. C., vestris dignitatibus consecrato, 
ut ad majora virtutum desideria concitetis quos no$ 
munerum [mss., nimirum] provocamus exemplis. 


EPISTOLA XIII. 

SUNHIVADO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Illum laudat, et jubet ut petat Samnium, jurgia Roma- 
norum cum Gothis compositurus. 

Laborum tuorum longa servitia, et explorat: fidei 
multa documenta hoc nobis judicium tradunt, ut qui 
tuos animos moderatus es, nunc 445 alienis moribus 
proferaris; et prestes [nis., Aud., pares] provincise 
disciplinam, qui privatus amasti continentiam. ls 
enim potest alios bene regere, qui &e studuit sub 
decore tractare. Samnitarum itaque supplicatione 
permoti, hoc remedio credimus laborantibus subve- 
niri, si spectabilitatem tuam juberemus ad finienda 
jurgia [alii, sumenda negotia] proficisci. Unde nunc 
enitere, ut tam bono judicio laudabili respondeas in- 
δι 010 : aptumque nostris pr:be mandatis, qui hac- 
tenus propria sponte placuisti. Intra itaque provim- 
ciam Samnii. Si quod negotium Romano cum Gothis 
est, aut Gotho emerserit aliquod cum Romanis, legum 
consideratione deflnies ; nec permittimus indiscreto 
jure vivere quos uno voto volumus vindicare. Cen- 
sebis ergo in conimune, qus sunt amica justitiz : 
quia nescit personas respicere, qui meram cogitat 
aequitatem. 


^ Eloquentia innocentia est. Apuleius Apol. 1; et 
lib. vin, ep. 12. Junxr. 

b Magisteria dignitas. De hac post lib. x, epist. 53. 
Magister officiorum , qui militibus praetorianis przfi- 
ciebatur, Zosimus lib. Histor. Cujacius in tres postre- 
mos Codicis libros. FogN. 

* Hic postea regnum Gothorum adeptus est : ad 
quem exstat Theodorici epist. 59, lib. seq. Fonw. 

4 Theodoricus Gallias Francorum oppressione libe- 
pavit, Venantio et Importuno coss., ut idem Cassio- 


M. AURELII CASSIODORI 
defuerit. Proinde, quod felicibus sanciatur auspiciis, A 


ESL 
EPISTOLA XIV. 


AURIGENI VIRO VENERABILI, EPISCOPO, THEODORICUS REI. 
Scribit Julianum conqueri uxorem suam, vel res & su5- 
ditis episcopi fuisse subtractas; et jubet, si modo res 
ita se habuerit, ut reus quamprimum plectatur. 
Quamvis judicio vestro credamus omnia facinora 
displicere, maxime a vobis confidimus exsecrandum 
(ms. Aud., obsecrandum | quod matrimonii genialis 
impugnat affectum. Quibus enim animis a conünen- 
tibus accipitur, quod etiam laicorum detestatione 
damnatur? Julianus itaque nobis laerymabili aditione 
conquestus est, uxorem suam, vel res a vestris ho- 
minibus injusta usurpatione pervasas. Unde si veram 
petitionem supplicantis agnoscitis, nec se ratienabi- 
liter pulsatus absolvit, in auctorem facti sine tarditate 


B 3liqua resecate. Malum enim cum perseverat , auge- 


tur, et remediabile bonum est in peccatam, accele- 
rata correctio. 


EPISTOLA XV. 

THEODAHADO * VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Commititur ejus judicio examinandus, qui Sonar judi- 
cium declinaverat. 

Injuria quidem nostra est lxsa justitia, quia viola- 
tiones earum rerum merito ad nos trahimus quai 
amamus. Unde illud maxime inultum esse non paii- 
mur, quod in contemptum nostra jussionis constat 
admissum. Qux enim przsumptio plectenda non au- 
deat, si sacrae jussionis reverenda contemnat ? Ideo- 
que illum , quem dudum ad viri illustris Sonze judi- 
cium decrevimus convenire, qui se inveterata [ed. 


C Ac., inventa] calliditate subtraxit, examini vestro 


committimus audiendum ; ut finem delis jurgio ple- 
ctibili machinatione dilato. Przstate itaque audientie 
curam, ut justitie vobis crescat opinio, quande pro 
remedio causantium committuntur vobis ambigui 
jurgiorum. , 


EPISTOLA XVI. 

GEMELLO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Mittitur in Gallias officio vicarii pri niei f[uncta- 
rus, et ei dantur plurima et utilia monita. 

Firmum est judicium cujus tenetur exemplum, nec 
locus ambiguitati relinquitur, ubi experimenta pro- 
babilia suffragantur. Exploravimus efficaciam tuam 
per diversos industrize gradus; sed non imparem me- 
ruisti gratiam, variis actionibus equaliter approba- 
tus. llinc est quod praesenti tempore in Gallias 4 no- 
bis, Deo auxiliante, subjugatas [ed., subjectas. Mi. 
R., substitutas], vicarium te praefectorum * nostra 
mittit auctoritas. Unde perpende qualia de te videa- 
mur habere judicia, quando ad illos populos mitteris 
corrigendos, quos nostris laudibus specialiter credi- 


dorus noster in Fastis consularibus scribit. FoRNER. 
e Vicarius est qui et in bistoria beati Apollinaris 
martyris judex atque vicarius prxfecturv nominatur, 
propterea quod, ut aiunt 1. 1, c. de off. vic. ; 1. 4, c. 
de proxim. sacr. scrin. lib. xi, imperatores pro 
prefecto dioceses sibi creditas temperant, et ideo 
vicariam prefecturam in inscriptione, 1l. 5 C. Theod. 
de sponsal., et 1. 3 C. Theod. de fam. lib. et viees 
refecti prtorio agere in inscripüone, 1. 4 (οὐ, 
heod, de usuris, dicitur. BRoss. 





585 


est de illis amplius esse sollicitum, unde sibi trium- 
phoruin venisse sentit augmentum. Age igitur man- 
data, si cupis in te proflcere nostra judicia : turbu- 
lenta non ames, avara declina, ut talem te judicem 
provincia fessa suscipiat, qualem Romanum principem 
iransmisisse cognoscat. Desiderat viros egregios 
coacta cladibus suis. Effice ut victam fuisse delectet. 
Nibil tale sentiat quale patiebatur cum Romant quz- 
reret. Abscedat omnis de calamitate tristitia. Sere- 
netur tandem nubilus vultus. Nunc illam gaudere 
convenit, cum ad sua vota pervenerit. 


EPISTOLA XVII. 
UNIVERSIS PROVINCIALIBUS GALLIARUM THEODORICUS REX. 
Denuntiat se Gemellum vicarium praefectorum ad re- 


gendam eorum provinciam misisse, et jubet. ut ejus Ὦ 


mandatie obediant. — 

Libenter parendum est Roman: consuetudini , cui 

estis post longa tempora restituti ; quia gratus ibi re- 
€ressus est ubi proveetum vestros constat habuisse 
mejores. Atque ideo in antiquam libertatem, Deo 
prosstante, revocati, vestimini moribus togatis [id est, 
Romanis]*; exuite barbariem, abjicte mentium cru- 
delitatem ; quia sub sequitate nostri temporia ? non 
vos decet vivere moribus alienis. Proinde de neces- 
sitatibus vestris innata nobis mansuetudine cogitan- 
tes ( quod feliciter dictum sit), spectabilem virum 
Gemellum, vicarium praefectorum, fide nobis et indu- 
tria comprobatum, &6 ad componendam provin- 
ciam credidimus dirigendum ; sperantes in nullo eum 
posse delinquere, qui nobis peccantes graviter intel- 
ligit displicere. Quapropter ordinationibus ejus ex 
nostris jussionibus obedite, quia eum credimus vobis 
profutura decernere. Recipite paulatim veridicos [ed., 
juridicos] mores. Non sit novitas molesta, quz proba 
est. Quid enim potest esse felicius quam homines de 
solis legibus confidere, et casus reliquos non timere ? 
Jura publica certissima sunt bumarce vit:e solatia, ine 
ficmorum auxilia, potentum frena. Amate unde et 
securitas venit, et conscientia proficit. Gentilitas enim 
vivit ad libitum : ubi magis reperit mortem propriam 
qui potest habere quod placeat. Vos jam securi o$- 
tentate divitias parentum. Bona longo situ recondita 
prodantur in lucem : quia tantum quis nobilior est 
quantum et moribus probis et luculenta facultate re- 
luxerit. Ideo enim vobis prefecturz vicarium direxi- 
mus, ut cum tanta dignitate et civilem videamur re- 
gulam destinasse, Fruamini, quod tantum audiebatis. 
Intelligite homines non tam corporea vi quam ratione 
preferri, et illos merito erescere qui possunt aliis ja- 
8ta prestare. 


^ ti mores barbaris DDR OMIDNT: Toga Romana 
luit 1, $2, sed etsi accepto, D. de jur. fisc. Plin. lib. 
Mida Audistine i εἰς: pro pier ute ped 
peregrini , barbari et ii quibus aqua et ign 
interdicitur. Paul. lib. 11, tit. 4. Cingulum Romanos 
cnxisse adnotatum a Macrobio est lib. v1, cap. 5 Sa- 
turnal, Et infra Cassiod. in formula przefect. urb.: 
Habits te togate dignitatis ornavimus ut indutus veste 
jura debeas affectare Romana. ἘΘΆΝΕΒ. 
.P Solemne esse principibus sui sxculi sectam, feli- 
Citatem, mores, leges, laudes denique celebrare, cre- 
PATROL. LXIX. 


VARIARUM LIBER ΠῚ. 
emus acquisitos. Chara est principi gloria ; et necesse A 


586 


EPISTOLA XVIII. 
GEMELLÓ VIRO $ENATORI THEODORICUS REY. 


Jubet ut. Magno, qui ab hostium. partibus ad. natale 
solum remeaverat, bona sine ulla mora restituantur. 


Merentur bona, qui nostram visi sunt elegisse 
clementiam ; ut eos veraciter judicasse, per augmenta 
propria possimus ostendere. (uod si talibus publica 
decet prospici largitate, quanto magis eos 'sua dig- 
num est possidere, quod commune munus probatur 
esse Justiti:e ? Spectabilis itaque Magnus, boetium 
conversatione damnata, quod natus est reminiscens, 
ad Romanum repatriavit imperium : cujus absentia 
contigisse dicitur, ut ejus potuisset perire substantia. 
Atque ideo presenti jussione sancimus quatenus tam 
jn agris quam maneiplis urbanis, aut rusticis, vel 
quidquid sibi competens quolibet modo nunc amis- 
sum poterit probare, sine aliqua tarditate recuperet, 
retinens ex nostra auctoritate dominii jus omne quod 
babuit; nec qu:xstionem eum de rebus sibi antiqua 
possessione competentibus volumus sustinere, cui 
propositi nostri est etiam nova prsestare. 


EPISTOLA XIX, sive COMMONITORIUM. 
DANIELI THEODORICUS REY. 
Illi marmorario peritiesimo conceditur facultas dispen- 
sandi arcas marmoreas in urbe Ravenna ad. sepe- 
lienda defunctorum corpora. — 


Decet ut palatio nostro servientibus justis commo- 
dis consulamus, quia fructuosus debet esse labor pu- 
blicus; ut quamvis obsequia nobis gratuita jure de- 
beantur, servitia tamen per moderata compendia 


( Provocemus. Et ideo artis tu:e peritia delectati, quam 


. in excavandis atque ornandis marmoribus diligenter 
exerces, presenti auetoritate concedimus, ut, te ra- 
tionabiliter ordinante, dispeusentur arc: qu:xe in Ra- 
vennati urbe ad recondenda funera distrahuntur, qua- 
rum beneficio cadavera in supernis humata sunt, lu- 
gentium non parva consolatio : quoniam animse tan- 
tum de mundi conversatione discedunt, corpora vero 
dulees quondam superstites non relinquunt. Hinc 
quibusdam veniunt ad pretium dolores, et miserabili 
sorte votorum crescit mercantibus de humana morte 
compendium. Ita tamen, ut non sit iniquitas sub hac 
occasione taxari,ne cogantur miseri inter acerba lu- 
ctuum gravia plorare dispendia facultatum ; et ne- 
fanda devotione constricti, aut urgeantur patrimonia 


p pro mortuis perdere, aut dilecta corpora viliseimis 


foveis potius dolentes abjicere. Sit modus in volun- 
tate poscentium, quando ipsa miseratio pro ementi- 
bus [ed., moderatio promerentibus] facit. Nam mi- 
nus debet kedi, cui amplius pro pietatis officio vide- 
tur imponi. 


bra in eorum constitutionibus mentio docet, sup. l t, 
epist. 6 : Saeculi beatitudo; lib. n, epist. 15 : Nostri 
temporis justitiam ; Justinian.: Secta nostrorum tem- 
porum non patitur, l. ult. c. de pact. Obtrectator nostro- 
rum temporum, l. un. c. Siquis imp. mal.; ad quam 
legem Grecus scholiastes Basilicon lib. Lx colligit 
eum - principia seculum criminatur, principi i 

maledicere videri, quo de instituto aliquando in Sele- 
clion. libris, quos propediem editos curabo edisse- 
ram. . FoRN&A. 


19 





N 


591 


EPISTOLA XX. 


GRIMODAR * SAJONI ET FERROCINCTO APPARITORI THEO- 
DORICUS REX. 


Decernit ut si Faustus ea que Castorius possidebat, vel 
titulis ingravavit, vel privata usurpatione detinuit, 
mos ei predium cum alio ejusdem pretii, illie cogen- 
tibus, a pervasore reddatur. 

Inter gloriosas reipub. curas, quas perpeti cogita- 
tione, Deo auxiliante, revolvimus, cordi nostro est 
levamen humilium ; ut contra potentiam superborum 
nostre pietatis erigamus obstaculum, nec liceat quid-: 
quam apud nos audacix, cujus est propositi, superba 


. ealcare. Castorii igitur flebili calamitate permoti, 


quem exitialis hactenus diversorum pressit invidia, 
eccasionem prebuit salutaribus constitutis; ut plus 
valeret nostr: pietatis auxilium, quam iniqua calli- 


ditas improborum. Atque ideo przsenti auctoritate B 


decernimus ut si prefectus vir magnificus Faustus ea 
ἀπ: Castorius possidebat, vel titulis. ingravavit, vel 
privata usurpatione detinuit, mox ei predium , cum 
alio ejusdem meriti ^, vobis imminentibus , a perva- 
sore reddatur; ut crudelibus damnis afflicto, pietatis 
nostre remedio consulamus. 4/7 Si quie autem in 
hac przesumptione medius [Juret., forte modicus] in- 
venitur, ut ad ea qux jussa sunt idoneus nequeat in- 
veniri, ad nos reducite vinculis illigatum., ut poena 
possit satisfleri, cujus facinoris facultas non suffcit 
ultioni. Tali igitur confusione jam iniquae mentis im- 
petus conquiescat, ne non tam Castorium quam 
nostrum votum persecutus esse videatur. Qued si 
posthac qualibet occasione szpe memoratum Cesto- 


rium notus ille artifex nocore tentaverit, quinqua- (ἃ 


ginta librarum amri mulcta pnetinus feriatur. Sitque 
major cruciatibus posna reepicere ilkesum, quem vi- 
dere desideravit afflictum. En faetum quod cunctas 
protinus temperet ac corrigat potestates , preetorii 
prefectus bacehari non est ia humilis kesione per- 
missus; et cui a nobis assurgitur , officiendi potestas 
miseris abrogatur. Hine omnes intelligant quo amore 
delectemur squitatis , ut et potentiam nostrorum 
judicum velimus imminuere, quatenus bona conscien- 
"iie possimus augere. 


KPISTOLA XXI. 
FAUSTO VIRO ILLUSTRI! THEODORICUS ΒΕΣ. 


Jl wensium inducim ad secessum ab. urbe 


Roma in provinciam utilitatis proprie causa conce- 
duntur. 


Humans consuetudinis mos est ut variata plus 
capiant (Ed. Ac. εἰ vet. cod. For. sapiant]; et quam- 
vis in usum babeantur eximia, fastidium prsstet 
omne quod satiat. Proinde sacris [id est Romanis] 


* Ms. Aud., Tranvila. Msg. R., Gruviala ; Cuj. et 
Forn., Trimule. 

b Jure civili raptores in triplum teneri nemo ne- 
scit. In pervasorem, qui in alienos agros irrumpit, 
actio in duplum redditur, ex Constantini ad Bassum 
constitulione, que exstat. apud Jul. Frontinum , de 
Limitib. agror. , et l. 4, c. fin reg. FonNEn. 

* Sic opinatissimam Rhodon vocat Florus lib. m, 
cap. 7, ut ex V. C. restituit Pighius ad Valer. Max. 
lib. 1v , cap. 8. Cujus tamen interpretationem dicit 


M. AURELII CASSIODORI 
À monibus jugiter immoranti dispenendo utilitatis peo- 


prie causa inducias übi postulas debere €oncedi ; 
non quod babitatio tam clara pertzedeat, sed «wod 
duleor fiat renovàta regressio, Atque ideo illustri 
magnitudini tuw secedendi ad proviaciam quatuor 
mensium inducias pietas nostra lergine ; ita μὲ ex- 
pletis eisdem , ad penates proprios redire festimes ; 
retis habitatio Romans, quam mulipliei volumes 

re conventu, subtraelis incolis, terrarum epi- 
natigsima ^ non rarescat. Hoc etiam ot vobis aptis- 
eimum judicamus, quando senator Bomenes alibi 
possit dolere tardatus. Ubi est illa gratia parestem, 
ubi tanta monium possit respici pulchritudo? Piaculi 
genus est, absentem sibi Romam diutius facere , qui 
In ea possunt constitutis laribus habitare. 


EPISTOLA XXIT. 
ARTEMIDORO VIRO JLLUSTRI THEODORICUS BEX. 
Vocat illum ad aulam et ad consortium suum. 


Congruit comitatum nostrum viris Βος decorare 
nobilibus, ut et illorum expleatur votum, et obee- 
quium nostrum ornent merita persoasram. Preinde 
magnitudinem tuam ad copapectes uostroe, quos tibi 
non ambigimus esse gratiseimos, his oraculis evoca- 
mus; ut qui longa nobiscum atate voreatug es, pre- 
sentim nostre dulcedine capiarie. Festinat enim ad 
principem, qui vel solum poteet widere propitium. 
Nam cui libet [Ed. Ac., licet] hahere nostra oolio- 
quia ^, munera credit esse divina. Quapropter non 
tardamus desiderium , cujus optamus sapectam. Ve- 
nire te gandentem credimms quem elecmitor δες 
pemus. 


EPISTOLA XXHI. 
£0L08800 VIRG ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS BEI. 
Hii committit Ῥαπποπῖα Sirmiensis, et eum 
ers hoc munus. bone obeundum monitis 
imbuit, 


Jnvat probatis ordinanda mandare, siquidem et de 
talibus judicium geudet eligentie, et eorum secura 
substantia est, que committitur approbatis. Nam ut 
eptamus esse qui [ms. Aud. quid] placeat, ita cura- 
τὸ ut qui placuerit, enitescat. Proinde prosperis 
initiatus auspiciis ad Birmiensem Pannoniam *, quon- 
dam sedem Gothorum, proficiscere, illustris cinguli 
dignitete precinctus , commissamque tibi provinciam 
armis protege, jure compone ; ut antiquos defenso- 
res recipere ἰδ possit, que se nostris parentibus 
feliciter paruisse cognoscit. Nosti qua te nobis con- 
versationis sinceritate commendes. Sola tibi placendi 
via est, si que gerimus imiteris. Zquitati fave €, in- 
nocentiam animi virtute defende ; ut inter nationum 


D. Juretus rejici dehere. 

4 Colloqui cum imperatore magnum quidpiam rex 
"Theodoricus censet, ut et mense adhiberi; qua de 
re infra pluribus , lib. v1, form. 9, et nos nonnihil 
lib. m, cap. 15, Select., attigimus. FoRNER. 

* Sirmiensis Pannonia quondam sedes Gothorum. 
Non pauca Cxsarum constitutiones in Codice exstaut 
date Sirmii, ut earum subscriptio indicat. FoaNER. 

! De Gothorum justitia vide Procop. de Belle (9. 
thorum. BRoss. 


, 


589 ü 


VARIARUM LIBER Hil. 


eonsuetudinem perversam, Gothorum possis demon- A vivere, quemadmedum parentes nestros, Domino 


strare justitiam ^ : qui sic semper fuerunt in laudis 
medio constituti, ut et Romanorum prudentiem ca- 
perent, et virtutem gentium possiderent. Remove 
eonsueltedipes abeminanter inoljas |alii, inoblitag. 
Alii, inditas] ^ : verbis ibl. potius, non armis causa 
traototur : non sit convicium negotium perdere, oum 
pro re abjurator aliena [alii, proprie abjurator alieni] 
furtum, non animam reddat : ne plus intentio civilis 
rapiat quam bella consumant. Scufa in hostes eri- 
gant, nan jn parentes. Et ne quem forte ad mortem 
videatur precipitare paupertas, redde pro talibus 
gloriosum plane damnum. Lecturus a nobis grati 
uberrimum fructum, si civile ibi potueris plantare 
propositum; et nostis vere judiciis digoum, si dis- 


pendium judex subeat, u£ vitam periturus acquirat. B 


Quapropter consuetudo nostra feris mentibus insera- 
tur, donec truculentus animus velle vivere consue- 
scat. 

EPISTOLA XXIV. 


WUYVEASIS I|AAPARIS, ET RQNANIS PER PANNQNIAM GONSTI- 
TUTIS THEQDORIGUS REX. 


Preacipit w Gologsao obediant, «t duellum ezsecrentur, 
Gothorum ezemplum seculi. | 

Institutum sugm providentia nostra non deserit, 
«yn subjectis aemper intenta, profutare disponit ; wt 
Ad majorem devotionem eoncitentur [ms Aud., ἀπ» 
positionem conferantur], qui aui euram nog babnisee 
cognoscunt, Hinc eat «und Ceolepseo viro illustri, 
nemine viribusque pwepotanti, gubernationem ve- 


gram, de[ensionemque commisimus; ut qui δι C 


hactenus mulia dedit experimenta virtulis, augeatur 
potius in futuris. Atque ideo parientram [id es) ohe» 
dientiam ; Ed. Ac., pytientjam] 5 vestram szpius ap- 
probatam, nunc quoque eodem presente mongtrate; 
quatenus in his qux pro regni nostri utilitate ratio- 
nabiliter agenda preeceperit, devotione probabili com- 
pleantur : quia fidem constantia probat, et ille inte- 
gritatem proprie asserit mentis, qui jugibus persistit 
Gbsequiis. ]llud praterea vos credimus adnionendog, 
Wt non in vos, sed in hostem sqvire cupias. Ros 
parva non vos ducat ad extrema discrimina. Acquie- 
scite justitis, qua mundus ketatur. Cur ad mono- 
machiam recurritis, qui venalem judicem non babe- 
tis? Deponite ferrum, qui non babetis inimicum. 


Pessime contra. parentes erigitis brachium, pro qui- D 


bus eenstat gloriose moriendum. Quid .opus est ho- 
mini ljngga, si causam mauus agat armata? Aut 
unde pax esse creditgm, ai snb civilitate pugnoturf 
lmitamini certe Gothos nostros, qui foris prelia, 
intus norunt exercere modestiam, Sic vos volumus 


* Gothorum tamen gentem perfüdam, at pudi- 
cam, ait Salvian. lib. vii de Providentia : inter quos 
zx scortatores, nulli impudici sint, nisi Roma»i. 

ORN. 

&48 " Consuetudines inolitas, infr. lib. vir, form. 92. 
bt supra lib. 1, epist. 10. Consuetudinis nomine in- 
tellige id qued solet pendi, videlieet tributum. So- 
lemnia vectigalia vocat, 1. 14, D. de munerib. ot ho- 


prestante, cernitis floruisse. 


EPISTOLA XXV. 
SIMEONI YIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS REX. 


llli committit per Dalmatiam  siliquatici titulum, et 
roa γ᾿ ferrarias venas inquirat; [errique utilitates 
ibit. 


Amamus peblicis aetionibus personas inserere mo- 
yum probitate conspicuas, ut per obsequia Sdelium 
nebis creseat otilitatis augmentum. Proinde sinceri- 
tatem animi tui per preclara [nu. A., sinceritate 
animi tui preselare, ete.] documenta nosceptes, ajli- 
quatici titulum quem fide dominicatus jure dedera- 
mus discusaione Indictionis primo, secunds, vel ter- 
tise (id est an. Chr. 508, 509, D10), per provinciam 
Dalmatiam ordinatio tibi nostra committit; ut quo- 
libet damnum fraudis vestigio publicum te fuerit ex- 
plorante repertum, procul dubio nostris erariis infe- 
patur: quia non fantem lucra querimus, quantum 
mores sabjettorum deprehendere festinarous. Pr»- 
terea ferrarias venas praedictse Dalmatie eunicula te 
ueritatis jubemus inquirere, ubi rigerem ferri parturit 
terrena mollities, et igue decoquitur, ut in duritiem 
&ransíeratur. Hine, auxiliante Deo, defensio patrise 
srepit ; hinc agrorum utilitas procuratur, et in usug 
bwmane vit» multiplici commoditate porrigitur. 
Auro ipsi imperat, et servire cogit locupletes paupe- 
ribus constanter armatis. Convenit itaque hanc spe- 
ciem diligenti indagatione rimari, per quam et nobis 
lmera generantur, et hostibus procurantur exitia. 
Esto ergo de antefata [ms. A., antefacta | discussione 
sollicitus, et in publicis utilitatibus temperatus; ut 
nostrum rationabile compendium crescendi tibi pos- 
sít proeurare augmentum. 


EPISTOLA XXVI. 

OSUNI VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS MEX. 
Jubet ut solatia Simeoni ad ea pro quibus in Ῥαππο- . 
niam missus fuit, necessaria non neget. 

Quamvis prudenti tu: sit utilitati publiez: depu- 
tatis ferre presidium, tamen admonitio nostra se 
eumulat, ut seenrius flat, ubi 86 reverentia nostre 
jusslonis accommodat. Simeonem itaque virum cla- 
rissimum, cujus fides olim nobis est cognita vel de- 
votio comprobata, ad ordinationem siliquatici, nec 
won ferrariarum, ad provinciam Dalmatiam nostra 
ordinatione direximus. Cui expetita solatia non ne- 
getis, ut sublimitas tua nobis commendatior fiat, cum 
actibus se publicis praebere festinat. 


EPISTOLA XXVII. 


JOANNI YTRO SENATORI, CONSULARI CAMPANLE, THEODORI- 
CUS REX. 


lllum varia jam perseculione jactatum. tuetur ἃ pea'- 


norib. Justinian. τὰς ὡρισμένας συνηθείας Nov. 19 
et 128. Fon. 

* Parientiam, ut infr. lib. vir, form. 27; 1. 1,c, 
qui pro sua jurisd. Parijentiam autem paulo post, 
et obsequia τ eodem usurpavit. Non nemo paren- 
tiam legit, d. !. un., ubi vulgo patientiam, ut hic meu- 
dose prius scriptum Jacobi Cujacii εὐστοχία resti- 
tuit üb. 1) cap. 6, Observat. Fouw. 


----- 


591 


M. AURELH CASSIODORI 


993 


fecto pratorio, nec non et hortatur wt officium con- A [6 ctiam, palatio teste, laudavimus. Tende gradus, 


sularitatis summa cum fide obeat. 

Propositum est pietatis regi locum injustis odiis 
amputare ei potestatis armat:e supercilium cohibere 
reverentia jussionum. Infesta est siquidem humilibus 
superioris offensa , cum ad laudem trahitur, si vin- 
dicta de mediocribus acquiratur. Proinde diu et varia 
persecutione jactatns, ad pietatis nostre remedia 
haud irrite convolasti: asserens eminentissimam 
prefeeturam tibimet esse terrori, ne privata in [6 
odia satiarentue [ed. sociarentur] per publicam di- 
sciplinam. Sed nos , qui donatas dignitates justitiz 
parere cupimus, non dolori, contra illicitas preesump- 
tiones nostra te tuitione vallamus, ut regie majestatis 
objectu ferventium furor animorum in suis cautibus 


elidatar, et de se magis sumat poenas protervia, dum p 


cohibetur innoxia. Tandiu enim judex dicitur, quaa- 
diu et justus putatur : quia nomen quod ab zquitate 
sumitur, per superbiam non tenetur. Restat nunc 
ut assumptum impleas consularitatis officium, et te 
&9 utilitatibus publicis, quas egisse tuos constiterit 
decessores, sedulus ac devotus impendas ; quantum- 
que a nobis protegeris, tantum modestie parere fe- 
stines. Nam si gaudio perfrueris, quod a Lxsione tua 
praefectos prxetorii remotos esse cognoscis, qui sub 
illo esse monstraris; quid te male agentem passurum 
esse cognoscis ? | 


EPISTOLA XXVIII. 


CASSIODORO VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS 
REX. 


accelera festinus adventum. Alacrem vehire convenit 
qui se a principe sustineri posse cognoscit. 


EPISTOLA XXIX. 


ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PRUEFECTO URBIS TNEOBORICUS 
AEX 


Scribit se Paulino patricio horrea vetustate destructa, 
wt ea regdificet, et in proprios usus convertat , con- 
cessisse. 

Quis nesciat nostrum esse commodum supplicantis 
ad quxstum, et illud bonis principibus crescere, 
quod benigna possunt largitate prestare? Hoc sunt 
enim regia dona, quod semina : sparsa, in segetem 
coalescunt; in unum coacta, depereunt, Optamus 
ergo munera multis collata dividere, ut possint ubi- 
que nostra beneficia pullulare. Atque ideo illustris οἱ 
magnifici viri patricii Paulini actorum [a/ii, aucto- 
rum, alii, ac eorum] supplicatione suscepta , que 
habentur in subditis horrea longi temporis vetustate 
destructa (quibus illud atque illud vocabulum prz- 
fixit antiquitas), sí nunc usui publico minime neces- 
saria esse monstrantur, nec aliqua ibidem est spe- 
cies, 485 ad fiscum pertinet congregata, przefato viro 
cum omnibus ad se pertinentibus absoluta liberali 
tate concedimus ; ut zdificandi et ad posteros trans 
mittendi assumpta licentia , suis utilitatibus profutura 
disponat : quia confert magnum reipub. munus, 
quisquis diruta maluerit suscipere reparanda, in ea 
presertim urbe, ubi cuncta dignum est constructa 
relucere, ne inter tot decora menium deformis ap- 
pareat ruina 5^ saxorum. In aliis quippe civitatibus 


Jilum multis laudibus ornatum ad comitatum. suum C minus nitentia sustinentur ; in ea vero nec mediocre 


evocat. 


Gratus est nobis eorum semper aspectus qui no- 
stris animis gloriosis actionibus insederunt, quoniam 
perpetuum obsidem dederunt amoris sui qui apud 
nos probati sunt studere virtuti. Proinde magnitu- 
dinem tuam, glorioso nobis servitio comprobatam, 
ad eomitatum jussis presentibus evocamus, ut et 
ornatus de te regalibus crescat obsequiis, et tu no- 
stris conspectibus augearis. Convenit enim etiam te 
requiri, qui nostra fecisti eximie tempora predicari. 
Ornasti de conscienti» integritate palatia; dedisti 
populis altam quietem. Hinc omnibus factus notior, 
quia multi te positum in potestate nesciunt ^; pre- 
scntati autem tribunalibus judicem sine aliquo damni 
terrore viderunt : pretiosior factus cunctis, quia nullo 
premio |ed. Ac. pretio] vendebaris. Quis talem non 
desideret videre, cui nos publice constat gratiam re- 
tulisse? Nam qui alterum reprimere conati sumus, 


4 E. et Cuj., quia qui noluitin potestate te positum, 


» Deformitas ruinam :edificiorum ac murorum si- 
gnificat, ut inf. lib. vn, form. 6, in comitiva forma- 
rum ostendimus. Virgil. xu /Eneid. accendere bel- 
lum, deformare domum, id est evertero, l. 25. Lexque 
tutores, c. de adm. tut., jubel tutorem deformatum 
pupilli xditicium reficere. Deformes ruinz, 1. 4, 1. 5, 
c. de edi. privat. Lamprid. Alexandro Severo, thea- 
trum Marcelli reficere voluit multis civitatibus, que 
post terramotus deformes erant, ad instaurationem 
operum et privaterum, et publicorum pecuniam ex 


aliquid patimur, quz mundi principaliter ore lae- 
datur. 


EPISTOLA XXX. 
ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PRJEFECTO URBIS, THEODOR 
CUS REX. 
J&bet ut Joannam in cloacarum Romanarum repara- 
tione adjuvet. 

Romans civitatis cura nostris sensibus semper 
invigilat. Quid est enim dignius quod tractare debea- 
mus, quam ejus reparationem erigere [ms. Aud. et 
Vet. Forn., eligere] quam ornatum constat nostre 
reipub. continere? Proinde illustris sublimitas tua 
spectabilem virum Joannem nos direxisse cognoscat, 
propter splendidas Roman: civitatis cloacas; 485 
tantum visentibus conferunt stuporem, ut aliorum 
civitatum possint miracula superare. Videas illie δι» 
vios, quasi montibus concavis clausos, per ingentia 
ligna * decurrere. Videas structis navibus per aquas 


vectigalibus dedit. ]. 4 et 1. 16, Quicunque, 6. de oper. 
Pu Adde quz infra in comitiva for. adnotavi, lib. vii, 
orm. 7. FonNER. 

* D. Juret. legit in V. C. ligna. Sic in :enigmate 
dd osii, cap. In ligno vehitur medio, qux ligna 
vehebaL. 

Per ingentia signa. Al. per ingentia Bgna. Suspicor 
legendum s/agna. arg. |. un. ut in fluminib. publ. na- 
vig. li., οἱ 1. 2. 8 si quis cloacam, ὃ ideo, Ne quid in 
loco publ. ; et Sallust. lib. 1v histor. apud Nomium : 
Monia oppidi stagnabant redundantibus cloacis ad- 
verso :esiu maris. Stagnum enim Varroni ac Festo 





ὯῸ5 


VARIARUM LIDER 1Π. : 


561 


capidas non minima sollicitudine navigari : ne prz- A direptioni est mollissimum plumbum, de ornatu moe 


cipitato torrenti marina possint naufragia sustinere. 

Hinc Roma singularis, quanta in te sit, potest colligi 

magnitudo. Qu: enim urbium audeat tuis culmini- 

bus contendere, quando nec ima tua possunt simili- 

tudinem reperire? Et ideo supradieto Joanni officii 

nostri solatia vos prebere censemus : quoniam ordi- 

nationes nostras publicas volumus implere personas ; 

privatas manus amoventes, qux audacius merguntur 
illicitis. 

EPISTOLA XXXI. 
SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 

Scribit se misisse Joannem ad inquirendum in eos qui 

formarum ad proprium usum derivaverant , 

et etiam in eos qui Eo es et plumbum ex. ornatu 


monium abstulerant, et ὦ ipei im his auxilio. sit, 
admonet. 


Quamvis universe reipub. nostre infatigabilem 
curam desideremus impendere, et, Deo favente, ad 
statum pristinum studeamus cuncta revocare, tamen 
Romanse civitatis sollicitiora nos augmenta constrin- 
gunt, ubi quidquid decoris impenditur, generalibus 
gaudiis exhibetur. Pervenit itaque ad nostram con- 
scientiam, suggestione multorum, qu: prava non 
potest dissimulare commissa, plura in prejudicio 
urbis Romanz detestabiles prssumptores assumere; 
ut cui nos summum desideramus adhibere etudium, 
dolum patiatur injustum. Quapropter ordipationes 
nostras ad vestram facimus notitiam pervenire, qui- 
bus amplius credimus civitatis vestr:e dispendia dis- 
plicere. Dicitur ergo, commodi cura prjvati, aquam 
formarum *, quam summo deceret studio communiri , 
ad aqu: molas exercendas, vel hortos irrigandos 
fuisse derivatam. Turpe hoc, et miserabile in illa 
urbe fleri, quod per agros vix deceret assumi. Et 
quia non possumus admissi qualitatem ultra jura 
corrigere (ne dum fabricis prodesse volumus, legum 
culmina destruamus), si hujus nefandissim: rei do- 
minus Tricennii prescriptione [ed., presumptione] 
munitur, accepto pretio competenti suum vendat er- 
rorem ; ut quod Lsionem publicis prestat fabricis, 
non praesumatur ulterius : ne quod nunc sub largi- 
tate corrigimus, postea severissime vindicemus. Si 
vero tale aliquid moderna przesumptione tentatum 
est, sine dubitatione tollatur. Unius enim desiderio 
pravo generalis debet utilitas anteferri, cui vel in 


nium referuntur esse sublata, quz auctores suos 
szculis eonsecrarunt. Js enim Jonos Thessaliz rex, 
plumbum Midas regnator Phrygie repererunt. ΕἸ 
quam miseram est, ut unde famam providentize alii 
susceperunt, nos opinionem negligentie incurrisse 
videamur? Templa etiam et loca publica, qu: pe- 
tentibus multis ad reparationem contulimus, subver- 
sioni potius fuisse mancipata. Et quoniam malarum 
rerum emendatio nos delectat, ne concessa videatur 
ex taciturnitate licentia, Joannem virum spectabi- 
lem electum nostra justitia ad h:ec qu: supra me- 
moravimus, direximus inquirenda; ut cuncta suo 
ordine discussa, nobis relationis obsequio luciden- 
tur; quatenus quid de singulis rebus, aut de przssume 


B ptoribus earum fieri oporteat, more nostre justitis 


censeamus. Adhibete nunc studia, prxstate solatia; 
ut inquisitionem , quam debueraüis petere, grata vi- 
deamini mente complere. 


EPISTOLA XXXII. 
GEMELLO ViAO SENATOR] THEODORICUS REX. 

Scribit se Arelatensibus, qui regis partibus faverant, 

et ob hoc obsidionem et penuriam  pertulerani , per. 

quartam indictionem tribula relaxasse. ὦ 

Constat apud nos fidelium non perire servitia, sed 
in tristibus impensa recipere in meliore fortuna. 
Arelatensibus itaque, qui nostris partibus perduran- 
tes gloriose obsidionis penuriam pertulerunt [Anne 
Christi 511], per indictionem quartam. fiscalia tributa 
nostra relaxat humanitas, ita ut futuro tempore ad 


C solitam redeant functionem ; quatenus et nos bene- 


meritis vicissitudinem reddidisse videamur, et ab il- 
lis, cum res poposcerit, solita devotio non negetur. 
Satientur in libertate qui pro nobis in angustiis esu- 
rire maluerunt. Sint keti qui tristitiam fideliter per- 
tulerunt. Non decet statim de tributis esse sollicitum, 
qui casum vix potuit declinare postremum. À quietis. 
ista, non obsessis inquirimus. Quid enim a domino: 
agri exigas b, quem eum non coluisse cognoscas ? 
Pretiosum vectigal jam nobis dederunt suz fidei. In- 
justum est uf viles pecunias exigamus ab illis qui 
gloriosas conscientias obtulerunt. 
EPISTOLA XXXI. 

ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PRAEFECTO URBIS, THEODORICUS - 

REX. i 


causis justis raro poterit obviari. Mancipia vero for- D Jujet μι Armentarius atque Superbus ejus filius isdem . 


marum servitio principum provisione deputata, in 
privatorum cognovimus transiisse dominium. JEs 
. Preterea, non minimum pondus, et quod facillimum 


dici placet, quod in eo aqua stet. Sed et infra lib. 

"u epist. 56, liquida (a decurrere. FonNER.— 
. Aud. et ed., signa. Ms. Rem., sagimina, for- 

le, signina, ut notavit D. Cujas. Vide ep. 58 lib. v. 

* mendo aquarum formam, ex 1l. 4, !. 6. Omnis,- 
de aquzduc. Cod. lib. xr, lib. 7, forma. 6, in formula 
comitivze formarum Urbis. Form:xe autem pro :zedifi- 
Cio ac structura, 1. 27, si. pendentes, ὶ si quid cloa- 
cam, D. de usufruct. formam aqozductus, Ulpian. 
Harmenop. lib. n, tit. 1, agens de zediíleiis ex aliena 
exstructis materia, τὰ εἴδη vocat, περὶ τῶν ἐξ ἀλλοτρίας 
ὕλης J pei yis εἴδων. FonN. 

* Ávidiores tributorum a principe inductorum ex- 


δ -πψῬ᾽. 


quibus referendi curie, privilegiis gaudeant. 
Gratum nobis est vota nostra [ed., vestra] circa - 
sacri ordinis augmenta proficere. Lzetamur tales viros 


actores D. Chrysostomus insectatur, qui ab agricolis 
ea quz ne terra quidem protulisset, flagitarent ; ecs- 
que in comparatione reg. et monach. communes re- 
gionis hostes vocat : χοινοί τινες πολέμεοι τῆς χώρας, 
ἅπερ οὐκ ἐξήνεγχεν ἡ γῆ, ταῦτα τοὺς γεωργοὺς εἰσποατο 
τόμενοι. Puteolanis semel αἷμ modiorum donata ἃ 
Symmachus lib. 1, epist. 59. Et Publicanos remissio- 
nem petentes tertia mercedis parte relevavit Jul. 
Cxsar, auctore Sueton. Huc pertinet]. 35, Sed addes, 
8 vis major, D. locati, et lib. 1v, epist. 7, infr., et qua 
a Bartolo in hane sententiam disgeruntur, in l. 41, - 
Cotein, $ ult. D. de püblic, vect, et commijss. Fousgn, 











radiare, ut laude conspiculs deferatur gratia dignitatis. 
Curia namque disciplinis veterum patet [ms. Aud., 
placet] ; nec ei judicari potest extraneus, qui bonarum 
artium est alumnus. Atque ideo illustris magnificentia 
lua in clarissinio Ármentario atque Superbo ejus filio 
éa faciat exhiberi quz circa referendos curix * cana 
dictat antiquitas. Hic est enim praefatus Armentarius 
qui et parentum bono, et suo nobis commendatur in- 
genio : exigens meritis quam sperat precibus digni- 
tatem. Nam quid dignius si et senatorio vestiatur ho- 
nore togata professio ? Ut in illa turba doctorum $1 
audeat liberam proferre sententiam, nec frenetur im- 
periti: terrore, quem hortantur ad vocem jura facun 

di». Gloriosa est denique scientia litterarum , quia 


M. AURELII CASSIODORI 
emergere [Ac., eligere], qui senatoría mereantur luce À 


pe 
EPISTOLA XXXV. 
ROMULO THKODORIQUS REX. 
Confirmat mom ipsi ejusque matri ez. regio edicto 
iberius per piclattum concesserat. 
Liberalitatem nostram firmam decet íenere ton- 
stantiam : quia inconcussum debet esse principis vo- 
(um, nec pro studio malignorum convelli, quod nos- 
tra noscitur przeceptione firmari. Atque ideo presenti 
jussione censemus ut quidquid ex nostra ordinatione 
patricium. Liberium tibi matrique tux per pictatius 
(id est, per tabellam vel scriptum) constiterit depu- 
tasse, in suo robort debeat permatere; nec a quo- 
quam mettias irritionabilem quaestionem, qui nostri 
beneflcli possides firmitatem. 


EPISTOLA XXIVI. 


quod primum est, in homine mores purgat; quod B — axicERNO VIRO TLLIS TRI, COMITI, TREODORICUS RET. 


secundum, verborum gratiam subministrat : ita utro- 
que beneficio mirabiliter ornat et tacitos et loquen- 
tés. Ducantur ergo ad penetralia libertatis laudati 
merito suo, ornati judicio nostro : habituri sine dubio 
gratissimum senatuta, quoruta ars est facere de ira- 
to benevolum, de suspecto placatum, de austero mi- 
tem, de adversante propitium. Quid ergo patribus 
imponere non possit, qui flectere animum judicantis 
evaluit 5? 
EPISTOLA XXXIV. 
MASSILIENSIBUS THEODORIQUS REX. 


Seribit te comitem Marabadum ud eos protegendos mi- 
$1346, οἱ pracipit ul ipsi libentibus animis obediant. 


Imperat admoneat Venantium ut instructam personam 
dd aulam mittat, que rationiP& Firinini ἀπ judi- 
ce8 a rege desiqualos valeat respondére, 

Pietatis nostre propositum est, miserandis fletibas 
sudientiam non negare, máxime cum moris nostri sit 
δά leges cuneta retnittere, ut et conquerens mereatet 
effectum, et pulsatus nullum se queratur sustinnissé 
przjudicium. Proinde Firminus [ed., Firmius] contr: 
mágriificun virum patricium Venantlum se dicit. hs. 
bere nefotium, δὲ frequenter ab eo ejds. propositio- 
nes fuisse contemptas. Et quia ia causis semper est 
$uspecta potentia, dum velle creditur quod posse ju- 
dicatur, antefatum servata reverentí$ 4 to prscipi- 
fitus admoneri ; ut sab sponsione legitima hastructaim 


: Proposití nostri est probátas. fortitudine et mode- ( Dettotiam ad comitatum nostrum dirigere se promit. 


rátiohe personas ad ordinationem vestram defensio- 
nemque dirigere, ut et provincialium ratio subleve- 
iur, et utilitas publica bonis proxsidentibus augeatur. 
Proindé eomiteti Marabadum, nobis xquitate com. 
pertum, ad Massiliensem civilátem credidimus dirí- 
gendum, ut quidquid ad securitatem vestram vel uti- 
litter yertinet, Deo juvanté, perficiat; memorqué 
grati nostre, eatám possit habere justitizi : mino- 
ribes solatium fer^t, insolentibus sévéritatem sum 
distrietionis obficiat, nulfum denique opprimi Íniqua 
pieteumptione patiatur ; sed omnes cogat ad justum, 
unde nostrum semper floret Imperium. Quapropter 
designato viro in his qut vobis pro publica utilitate 
prssceporti, Nberitibes animis obedite, ut fldes vestra, 


tat, qui apud delegatos motu nostro judices [ms. 
Aud., monitu ; Ac., motus vestro Judíclo] ejus inten- 
tionibus valeat prebere reponsum. Áctor (aiii, Àa- 
etor] hic poenam sux recepturus audacis, si contra 
magnificum virum habuerit falsitatis eventum. 


EPISTOLA XXXVII. 
PETRO EPISCOPO THEODORICUS BEX. 

Jubet ut partem facultatis. quam. detinebat, Germano 
restituat, ai legitimus filius sit Thomatis; quod si [a- 
cere renuát, causam vult ad aulam vocari. 

Si in alienis caugis beatitudinem vestram convenit 
adhiberi, ut per vos jurgantium strepitus conquie- 
8cat, quanto magis ad vos remitti debetquod vos spec- 
tat auctores ? Aque ideo sanctitas vestra a Germano 


qua jam prioribus monstratar exemplis, subsequen- py nos aditos flebili allegatione cognoscat, qui se filium 


tibus quoque deelaretur indicils : quia gratius est ob- 
sequium quod devotione perpeti custoditur. Nos au- 
tém reddete cogitamus locum vicissitudini, qui im- 
pensa servitia non possumus oblivisci. 


* In vet., eirca réverendos cur. Alii malunt referen- 
darios ; re[erehdos tamen legitur etiam lib. r, epist. 
4. Forte digamma JEolicum est, €ujusmodi et illa 
ln Etruecis Pandect. ventorum fi pro ventorur vi, 1. 
9, Si post, de perie. et comm. rei vend., profuerint 
pro ptsebuerint ; 1. 5, de vacat. et excus. mun., ad- 
visa pee affixa , 1. 52, librorum, 8. si quid igitur. De 
leg. 5, provects pro profectze ; 1. 35, ex facio, in fin., 
De hsered. instit. ; et ea que Donat. in Terentii An- 
dram adnotavit, Dafus, cerfus,' corfus, pro Davus, 
Sorvus, corvus. Quintil, lib. 1. cap. 15. [ta hic refc- 


legitimum aseerit quondam Thomatis :; dicens par- 
tem facultatis patris sui a vobis detineri, sibimet le- 
gibus competentem. 4 Qua petitio, si veritate 
fulcitur, et. genitoris ejus substantiam probat [alii, 


rendos pro reverendos eodem z£olutn more seri 
fuerit. Viderint qui in istis minutis oculatiores inge- 
niosarum regularum laudem eaeptant. Fons. 

Non sunt confundendi referendi curl sea senatus 
cum referendariis aule, quorum utrorumque formule 
exstant lib. vi, form. 16, 17. Juss. 


b Quanta sit eloquentiss vis. testantur Virgil. lib. 1 
ZEneid.; Lucanus ad Pisonem; Ovid. xim “} 
Val. Flac. lib. iv. BRoss. 


* Cicero in exordio orationis pro Quinctio. fumar. 


"ov. 
« 








691 


VARIARUM LIBER Hi. 


δθδ 


probatis] sibi jure competere, supplieani, eonside- ἃ — imiactum (wert, ad bellicas impensas aiquid con. 


rata justitia, quam monetis, sine observationis lon- 
gx dispendio, debita tribuantur : quoniam causarum 
vestrarum qualitas vobis debet judieibus terminari, 
à quo est spectanda magis quam imponenda justitia. 
Quod si hanc causáàm sub cequitate vestrum minime 
deflnit arbitrium, noveritis supplicis querelam ad 
nostram audientiam perducendam. Vos enim docetis 
voces pauperum non debere negligi, quas potest 
justitia comitari, 
EPISTOLA XXXVII. 
VUANRBIL TEROPORICUÓ Δεν. 
Presipit ut suiam .9ivlentian ab. exercitu fleri Ave- 
tione patiatur. 
Quamvis pietatis nost constet esse votum wt 


ferant. 

Quamvis sensum nostra pietatis turba multiplex 
cogitationis intraret, et diveraas regnj partes Con- 
sueta sedulitate respiceret, festine tamen remedia 
vestrg utilitatis aspeximus : quoniam apud conseien- 
tiam nostram Lesionis gehus est, profutura tardare, 
nec possumus sstimare jucundum, quod ingrata 
fuerit dilatione suspensum. Nam excrescentibus mor- 
bis lsio debacchari permittitur, cum 1nedicina dif- 
fertur. Vobis itaque hostili ferocitate vastalis pro 
qualitate Lesionis per indictionem quartam (id est 
anno Christi 511) relaxatam agnoscite tributariam 
functionem : quia non gratulamur exigere, quod 
tristis noscitur solutor offerre. Ita tamen ut de illis 


ubique civilia, ubique moderate persgantur, maxime B 40: constat intacta, exercituales juventur expense : 


támen bene geri (od. Niv. et Gam., egere| optamus 
in regionibus Gallicanis : ubi et recens vastatie non 
portat injuriam, et ipsa initia bene plantsre debent 
nostri nominis famam, Principis eiquideqa opinionem 
longe lateque disseminat subjecterum eustodita se- 
curias; et ubi exercitus dirigitur, men gravendi, 
Sed defendendi causa potius extiretur. Atque ideo 
present auctoritate delegamus, ut in Áveniono, in 
qua resides [ed. Nis. e$ Gem., quam regis], nalla 
fieri violeniia patiaris. Vivat noster exercitos civili- 
ter cum Romanig ; prosit εἰς destiesta defensio; nee 
aliquid illos a negtris sinAtis pati, quos eb hostili ni« 
εἰ | ione liberer; 

EPISTOLA XYYIX. 

FELICI YIRO ILLUSTRI, CONSULI 8, TREODÓRICUS REX. 

Jubet ut aurigis Modiolenensibus ille qua mos priscus 

indulserat lur. —. 


JEquitaás ralio persuadet ut exeroomübus beti- 
tiam publicam consmetudinem servers antiquam, 
prssertim Ἃ consule venientem, cujus constat esse 
propositi, ut debeat ex liberalitate laudari : ne videa- 
tur aliud dignitas promiWere, et alind senatorem 
velle complere. Quoeirea snb opinione mumifici, 
parcum men decet inveniri: quia. imembrat famam 
pablicam ἐδ vensule tenseitatis obscuritas. Quapro- 
petet illastris magnitudo (ma ἃ Mediotsnensibus aurigis 
n0$ aditos esse cognoscat, illa sibi vestris tempori- 
bus faisse swbtraeto, que mos priscws indulserat, 
Oum prestante jemwpore menifteentia sit pro lege. 
Proinde s1nullo mendacio asserta vitiantur [ms..Aud., 
juvantur], sublimitatem vestram sequi Oconwenit ve- 
twstatem, qute δῸΘ quodam privilegio, velut debita, 
que donantur exposcit. Nec licet negari, quod te 
cognoscis sub antiquitate largiri. —— 

EPISTOLA XL. 
UNIVERSIS PROYINCIALIBUS IN GALLAA CONSTITUTIS 
THEODORICUS BEX. 
Provincielibus Galle hostiléter vastatie, feebita v. 
deeionis velaxat tribata, «a »ἰλαρουῤρρ age Miis 


* Hioc epistola videtar scripta an. Ch. 611; Foi 
er δον dno erat — DE 

usus Facalus jn Vita Theodosii refert tam 
certa fuisse illius beneficia, ut tum accepta videren- 
Μὰ cum sponderet ; quia vota hominum non fatiga- 


- 


quia illos in totum devotio nen debet deserere quos 
pro se laborare cognoscit. Invalidus est siquidem 
jejunus defénsor, nec animus ministrat audaciam, cum 
virius corporeo fuerit robore destituta. 


EPISTOLA XLI. 
GEMELLO VIRO SENATORI TBEOBORICUS REX. 


Decernit ut triticum od bellicas impensas in casielie 
supra Druentiam constituta e Massiliensibus hormeis 
communi sumptu devehatur. 


Tolerabile fili omne qwod :quabili ordinatione 
dispomter, quia divisum onus sub communione, 
subjectos certum est non gravare. Pars enim extrema 
ad unumquemque redit, eum eumma wnivarsos im- 
cluserit. Tritioi itaque speciem, qwam eb exerci- 


€ tuales expenses , nostra providentia de [talia desti- 


névií, ne fatigata provincia hujesmodi prebitione 
Lederetar, ad castella supra Drwentiam eonstitota de 
Massiliensibus horteis constat esso portandam. Qua- 
propter jubemus ut stediem devehendi suprauicte 
speciei commuamiter subeatur; quatenus celeriter 
poeni fieri, quod universitatis studio videtur assumi. 


EPISTOLA XLII. 
VNIVERSIS PROVINCIALIBUS IN GALLIA CONSTITUTIS 
THEODORICUS REX. 


Renuntiat se misisse ex Italia bellicas expensas. nili- 
, ne Gallie nimis gravarentur. 


Non occurritur sub principe benigno b remedia po - 
stelaresubjectos, quoniamt$ Ssopplicationem prxcedik 
hramanitas, et miro modo posteriora fiunt vota quam 


D presta. Naper siquidem moti jwstitia, jnsserames 


wt pers aliqua iliesa provinciz Gothis nostris alimo- 
nia reperta prsstaret. Sed quia licet principem sem- 
per bumaniorá consepe (dum "varietatis non habet 
vitium, «wed pro beneficte faetit immutatum), et ut. 
nec nimia possessores illatione gravarentur, ex Ila- 
la destinavimus exercitaales expensas, ut ad defen- 
senem vestram directas exercitus nostris humeni- 
wibos aleretur, solumque auxilium : provincie. dé 
tam magna congregatione sentirent. Ducibus etie 


ret, nec adhiberet muneribus artem difficultatis , 
are gloriantur Arcadius et Honorius in 1. 2 C. 

"Theod: De infirm. his quz sub tyr., ubi profitetur 

pese ultro deferre beneficia inopinantibus. DROSs. 


M. AURELII CASSIODORI 


e00 


ac prepositis suffüciontem transmisimos pecunie Α nostra promissione [ed., provisione] recreati, future 


quantitatem ; ut eorum pri bends *, qux» non potue- 
runt convehi, ibi debuissent sine alicujus dispendio 
comparari : quia delectui nostro nec illa voluimus 
imponere quz vos potuistis (ut arbitramur) offerre. 


EPISTOLA XLII. 
UNICIS SPATARIO TREODORICUS REX. - 


Jubet ut, cum exercitus Gallias intraverit , mancipia 
ad alios deficientia prioribus dominis restituantur. 


Delectamur jure Romano vivere quos armis cupi- 
mus vindicare; nec minor nobis cura est rerum mo- 
ralium quam potest esse bellorum. Quid enim profi- 
cit barbaros removisse confusos, nisi vivatur ex le- 
gibus ? Quapropter cum, Deo propitio, Gallias exer- 
citus noster intraverit, si qua mancipia servitium 
declinantia b, ad alios se quam quibus videbantur 
[ed. Niv. et Gam., debebantu?] competere contule- 
runt, prioribus dominis jubemus sine aliqua dubie- 
tate restitui : quia confundi non decent jura, impe- 
rante justitia; nec potest abjecto favere servitio lí- 
bertatis defensor. Aliorum forte regum pr«elia capta- 
rum civitatum aut praedas appetunt, aut ruinas : nobis 
propositum est, Deo juvante, sic vincere, ut subjecti 
se doleant nostrum dominium tardius acquisiisge. 

EPISTOLA XLIVY. : 


UNIVERSIS POSSESSORIBUS ARELATENSIBUS THEODO- 
RICUS REX. 


Scribit se certam pecunie summam δὲ alimonias 
ipsis ad murorum Arelatensium turriumque vetusta- 
ΤῊ reparationem misisse. 


Quamvis primum sit kesos incolas refovere, et in 
hominibus magi$ signum pietatis ostendere, tamen 
utrumque humanitas nostra conjungit; ut et largita- 
tis remedio civibus consulamus, et ad cultum redu- 
cere antiqua moenia festinemus.. Sie enim flet, ut 
fortuna urbis, quz in civibus. erigitur, fabricarum 
quoque decore monstretur. Pro reparatione itaque 
murorum Arelatensium vel turrium vetustarum cer- 
tam pecuni» direximus quantitatem. Victualia quo- 
que, quxe vestras relevare videantur expensas, feci- 
mus preparari; ut vobis destinentur, cum tempus 
navigationis *,arriserit. Relevate nuuc animos, et de 


^ Prebend:ze, id est militaris annona. Ulpian. ejus 
meminit; qui przbenda exercitui conduxerunt, 19, 
inviti de tesüb. T. Livius lib. n belli secundi Punici, 


Gell. 1. xv, c. 4. Plaut. Persa, Adiles prebende lo- D 


caverunt, Caterum, tribuenda, quod more solito 
tribuerentur, ut et prebenda, dixit Symmachus lib. 
1, epist. 6 et 8. Eo nomine beneficia ecclesiastica si- 
g ntur, tit. de preebend. etdig., et tit. de concess. 

D et can. si quis dator, can. ex multis. 1, q. 


b Fugitivi servi, si se ad alios quam quibus debe- 
bantur competere, contulerint, prioribus dominis 
restitui jubet hic Theodoricus. Pra:terea requirendi 
fugitivos servos potestas dominis conceditur in 1. 

di, c. de ser. [ug. Quanta autem sit servo- 

ms SEDEM testantur Morus » quibus suspecta 
servorum ingenia, ilisque  ingenitas 

fraudes crediderunt. Hinc Terentius , " T 

Ne faceres quod vulgus servorum solet, dolis ut me de- 

[Inderes, 
Apud Salvianum de Providentia Dei, vitia ad servos 
relegata, eisque ascripta legimus, et animos serviles 
^. I 


copis spem tenentes, divino favore, habetote fidu- 
ciam : quia non minus est quod nostris verbis quam 
quod horreis continetur. 
EPISTOLA XLV. 
ARIGERNO VIRO ILLUSTRI, CONITI, THEODORICUS REX. 
Jlli ortam pro quadam domo inter de[ensores Ro- 

"€ Ecclesie et Julgos litem discutiendam com- 

mittit. 

Justiix nostre convenit ut de indultis beneficiis 
calumnias fleri non sinamus; et quidquid prava in- 
terpretatione tegitur, fugata mendacii nube 4 revele- 
mus. Defensores itaque saerosancte Romana Eccle- 
sie conquesti sunt, beat» recordationis quondam 
Simplicium domum in sacratissima Urbe positam ab 


B Eufrasio acolyto instrumentis factis solemniter com- 


parasse; quam per annorum longa curricula Eccle- 
siam Romanam quieto jure suggerunt possedisse , et 
in usus alienos transtulisse securitate dominii. Nunc 
autem existere Samarex [mss., amarse] superstitionis 
populum improba fronte duratum, qui synagogam 
ibidem "52, faisse iniquis conatibus mentiatur; eum ad 
humanos [Forn. et Grul., in hos] usus habitacula 
longe aliter formata doceantur, quam potest esse 
memorata constructio. Quapropter magnitudo tui, 
conscientke sux probata justitia, causam diligenti 
examinatione discutiat. Et si vera cognoverit, que 
veniunt in querelam , considerata sequitate definiat. 
Namsi humanis actibus sunt calumnis summovende, 
quanto magis credimus emendanda quz contumeliam 


(C Divinitatis tangere judicamus ἢ 


EPISTOLA XLVI. 
NDEODATO THEODORICUS REX. 


Mutal penam acerbissimam, qua ob raptum Valeriane 
puelle adulte, a Lucanie Brutiorumque correctore 
fuerat condemnatus, in exsilium sex mensium , pest 
quod patrie rebusque omnibus restituitur ; tum indicit 
penam trium librarum auri ejusmodi statuti violato- 
ribus ; tandem eos ab omni formidine liberat , qui 
crimini bona fide inter(uerant. 


Materia est glorie principalis delinquentis reatus, 
quia nisi culparum occasiones emergerent, locum 
pietas [Ac., pietatis] non haberet. Quid enim salu- 


jam per se malos dominorum nequitia fleri pejores. 
ic 1. 3, c. de liber. et eor. lib., dixit, recipere nequi- 
tiam servilis ingenii. Et Arnobius, petulantis amoris 
flammam servilibus obumbrare fallaciis. Sic etiam 
Tacitus, Suspecta, ait, majoribus nostris fuerunt in- 
enia servorum, etiam cum in agris aut domibus 
lisdem nascerentur, charitatemque dominorum satis 
acciperent. Vetus exstat proverbium, Tot nos habere 
hostes quot servos, ut est apud Senecam. Bnaoss. 

« Tempore hiemis navigatio periculosa : inde ma- 
ria claudi dicuntur. Vegetius lib. tv, cap. 5$; 1. 6, 
Civitas, c. de off. rect. prov. Cic. lib. n, epist. 6, ad 
Q. fr. Adhuc mare clausum fuisse scio, quosdam 
tamen venisse Ostia dicebant. Hinc lucem mutuatur 
Species ἃ Sezvola tractata 1. 123, Qui Roms, 

Callimachus, de verb. oblig. FonNER. 

4 Sic Valer. lib. m, Nube infamis castitatem ob- 
scurare, Paulinus epistol. ad Severum, Curarum ter- 
restrium nube circumdari. Virgil. lib. x 4neid., 
Belli nubem. Et Paulus Orosius, Belli nebulas in ma- 
gna malorum nubila coituras. BRoss. — - 


. é 42. “δον ὦ “4 


- - 5 -— sm. 


B^—-- 5... . 





eot 


VARIARUM LIBER Ill. 


bris ordinatio gerat, si morum probitas cuncta coni- A — ecclesie re(ugisset, penam capitis. exsilio in Vul- 


ponat? Arida siccitas madentis pluvi»e beneficium 
exeptat. Salutiferis medentium manibus nisi infirma 
valetudo non indiget. Sic dum imbecillitati succum- 
bitur, :onvenienter remedia tribuuntur. Quapropter 
casibus asperis prestandum est sub justiie laude 
moderamen; ut nec vindictam sinamus superare 
peccata, nec culpam insultare patiamur legibus im- 
punitam. Dads itaque precibus allegasti, viri spe- 
ctabilis Venantii, Lucanie et Brutiorum praesulis 
[Juret. , id est, correctoris], odiorum te acerbitate com- 
pressum, custodix longo situ laborantem, in cohfes- 
$ionem raptus adulte puelle Valerian:x fuisse com- 
pulsum ; ut gratius fuerit spem cite mortis expetere, 
quam tormentorum crudelia susünere. Inter supre- 


canias insulas, que describuntur, commulasse. 

ln partem * pietatis recidit mitigata districtie ; 
el sub benefieio punit [ed. Νέυ. et Gam., prestat], qui 
penam debltam moderatione considerata palpaverit. 
Jovinum curialem, quem corrector Lucani Brutio- 
rumque humani nobis suggerit sanguinis effusione 
pollutum 5, ob hoc quod mutus contentionis ardori- 
bus excitatus, rixam verborum usque ad nefarium 


college deduxit interitum : sed conscius facti sui . 


intra ecclesi: septa refugiens *, declinare se credidit 
proscriptam legibus ultionem, Vulcanie insule 4 
perpetua relegatione damnamus; ut et sancto templo 
reverentiam habuisse videamur, nec vindictam cri- 
minosus evadat in totum, qui innocenti non credidit 


mas enim anhelantis angustias, votum est potius D esse parcendum, Careat proinde patrio foco, eum 


perire quam vivere : quia detestabilis sensus poena- 
rum excludit dulcissim:e salutis affectum. Illud etiam, 
quod minime justitia pateretur, adjiciens, defensorum 
tibi patrocinia sepius postulanü fuisse subtracta, 
cum adversarii florentes ingenio etiam innocentem 
te possent legum laqueis obligare. Qux supplicatio 
cum efficaciter animum nóstre pietatis intraret, 


paulatimque ad misericordie jura deflecteret, occur- 


rit Brutiorum praesulis missa relatio, 4025 privatam 
allegationem tragcedix sux voce compressit : negan- 
do credi contra fidem publicam fallaciter supplicanti. 


Ideoque asperitatem pene nostra lenitate mollimus, 


statuentes ut ex die prolati oraculi, sex mensium 
patiaris exsilium. Ita ut nulli post constituta nostra 


sub qualibet interpretatione tibi liceat objicere C 


crimen infami: : quando fas est principi maculosas 
notas vitiat:e opinionis abstergere. Sed hoc exacto 
tempore patrie rebusque omnibus reformato [Alii, 
deformato|, jus tibi sit liberum omne quod primitus : 
quiá nulla te ingemiscere probri adustione censemus, 
quem temporali volumus exsilio detineri. Poenam 
trium librarum auri nihilominus comminantes, si quis 
aut obviando, aut aliter intelligendo, przsens nostrum 
violare tentaverit constitutum. Sed quoniam bac sta- 
tuta ad innocentes nolumus usque protendi, ne sua 
cuique minime videatur ignorantia profuisse, przesenti 
auctoritate eos a formidine liberamus , quos ut pote 


nescientes, in eadem causa quolibet loco vel tem-- 


pore interfuisse constiterit. Similis enim videtur 
absentis, qui conscientiam criminosi non habet. 


EPISTOLA XLVII. 
FAUSTO PRAFECTO PRAETORIO THEODORICUS REI. 
Scribit se Jovino collega occisori, eo quod intra septa 


ἃ Casu faeta cxedes indulgetur; consulte non fit 
gratia. Imo RE duy intelligitur, quia capite 
vindicatur. 1. 4, 1. 5, 1. 4, 1. 7,1. 8, Cod. Theod. de 
Indulgentiis criminum. FoRN. 

, b Preclare Lactant. lib. 1, et in Epitome Divin. 
Instit. Plat. lib. ix De Legib. Phil. de Legib 

libus. Porphyrius, περὲ τῆς ἀπὸ τῶν ἐμψυχῶν ἀποχες. 
Imperatores Gratian., Valent. et Theo., cum czteris 
reis vinetis crimina condonarent, exceperunt eum 
qui parrieidali furore raptus sanguine proprio manum 
tinxit, et qui cujusque hominis cede maculatus est. 
l. 6, Paschalis, üt. 99, de indulgentiis, C. Theod. 


ib. specia-- 


exitiabili vioturus incendio : ubi viscera terr non 
deficiunt, eum tot seculis jugiter consumantur. 
Flamma siquidem ista terrena, qui alicujus corporis 
imminutione nutritur, si non absumit, exstinguitur : 
ardet continue inter undas medias montis quantitas 
indefecta ; nec imminuit, quod resolvi posse sentitur ; 
seilicet quia nature inextricabilis potentia tantum 
crementi cautibus reponit, quantum illi vorax ignis 


ademerit. Nam quemadmodum saxa incolumia per- . 


manerent, si semper ignis adunata decoqueret? Po- 
tentia siquidem divina sic de contrariis rebus mira- 
culam facit esse perpetuum, ut palam consumpta 
occultissimis instauret augmentis, qux» vult tempori- 
bus stare diuturnis. Verum cum et alii montes moti- 
bus vaporatis exeestuent, nullus simili appellatione 
censetur estimandus : quia gravius succenditur, qui 
Vuleani nomine nuncupatur. Mittatur ergo reus capi- 
tis in locum predictum vivus. Careat quo utimur 
mundo, de quo alterum crudeli fugavit exitio : quan- 
do superstes recipit, quod eventu mortis inflixit : sa- 
lamandrz secuturus exemplum, qux plerumque degit 


in ignibus. Tanto enim naturali frigore constringitur, . 


ut flammis ardentibus temperetur. Subtile ac parvum 
animal, lubricis lumbricis associum, flavo colore 
vestitum. Vitam prxstat soli, qui mortalia cuncta 
consumit. Memorant autem zvi pristini servatores 
[ Juret., [orte scrutatores, vel observatores 7; hanc in- 
sulam ante 5j aliquot annos, undarum rupto terrore 
iguitus * erupisse, cum Hannibal apud Prusiam Bi- 
thyniz regem veneno secum ipse pugnavit, ne tantus 


dux ad Romanorum ludibria perveniret. Plus inde 


mirabile, ut mons tanta flammarum congregatione 


succensus , marinis fluctibus haberetur absconditus ;- 


lib. ix. FoRNER. 


« C. Theod. lib. ix, tit. 47, de his qui ad ecclesias . 


confugiunt ; lib. 1 C. Theod., tit. 19. Luithprandus 
lib. 1, c. 9; lib. 5, c. 4, c. 6, extr. de Immun. eccles. 
Sozomenus lib. vu, c. 7. Socrates lib. xm, c. b. 
FonNER. 


à Vulcani insule, Vulcania olla dicitur apud S.- 


Gregor. dialog. lib. iv, cap. 50. JungT. 

e D. Juret. forte imitus, ut adnotavit Lipsius apud 
Gellium lib. xxvir, cap. 10; et Apuleius pag. 165. 
Sic Cassiodori epist. lib. 1v, ait Vesuvium mon- 
tem exargurum mittere fluvios pulvereos. 


' "9 


605 


videbatur obruere. 


EPISTOLA XLVHI. 


UNIYEhsiS GOTHIS ET ROMANIS CIRCA VERUCAM CASTEL- 
LUM CONSISTENTIBUS THEODORICUS REX. 


Scribit se mandasse Leodifrido di ut eo impulsore 
in. Vereca castello, quod describitur, ipsi sibi domi- 
cilia construant. 

Leelitia debet esse cunctorum, provida jussio do- 
minantidth : quatido illad quod vos debuistis expe- 
tere, nos videtis díferre. Ouid est enim gratius quam 
htimanis rebus esutelam semper adhibere, qux aut 
sit necessarias, aut non gravat esse superfiuam? 
Et ideo Leodifrido sajoni nostro presehti delegavi- 
mus jussiene ut ejus instantia in Veruca castello vo- 
bis domiciHa construatis; quod & positione sui con- 
gruum nomen aecepit, Est enim in mediis campis 
tumulus saxeus in rdtanditato consurgems, qai pro- 
ceris lsteribus silvis erasus, tofus mons quasi una 
turris efücitut; éujus ima gtaciliora sunt quam oa- 
cateina, δὲ in. mollissimi fungi modo superius exten- 
ditat; eüm inferior! parie tenuetur. Agger eine [ed. 
Níiv. et Ga., sub] pugha, obsessio secura : ubi nec 
adversarius quidquam priesumat, nec inclosos aliquid 
expsvescat, Hunc Athesis, inter fluvios honorus, 
ar&ceni geryitis puritate prxeterfluit, casam prvestans 
manithihis et decoris : castrum pene in mundo sin- 
gelare, téhens clatstta provincie; quod ideo pro 
batur magis esse praecipuum, quia feris gentibus eóne 
siàt objectum. Hoc opinabile munimen, tnirábilem 
sbturitatem, cui desiderium non sit Habitare, quam 
vel etteenos delectat invisere? Et quanquam, Deo 
juvahte, nostris temporibus provinciam seeuram 
credamus, tàmen prudenti? nihilominüs est eavere, 
etiam qui$$ hon putantur emergere. Munitio ^ (tae- 
tanda est semper ín otio : quia tune male queritur, 
quando wuecessaria judicatur. Mergi, quibus nomen 
est e facto, cohabitatores piscium, aquatiles volue 
cres, futuras tempestates naturaliter prasvidentes, 
Sicca petunt, stagna derelinquunt. Delphini, fluctus 
pelagi metuehtes, vwadosis littoribus immorantur. 
Echiiti, qui sunt mella carnalis, costatilis teneritado, 
croce: delici diviti$ maris, dum futuras tempestates 
agnoveriht, loca mataré cupientes ( quia illis pro le- 
vitate Cofporis nandi nulla fiducia est) lapillos, quibus 
pares possint esse, completi, quadam anchoraram 
ponderatione librati, scopulos petunt, quos fluctibus 
vexandos esse non credant. Aves ipste adventu hiemis 
patrias mutant. Fere pro qualitate temporis cubilia 
querunt. Hominum sollicitudo non debet providere 
quod potest in adversitate requirere? Non est in 
mundo tnde [ed. Niv. Ga. Gr. et Cuj., undis. Ms. R., 
in mundo unum] humanz res mutabilitate quatiuntur; 
et ideo previdentia dicitur, ut que aunt futura trac- 
tentur. 


. * Munitie m otio flat. Senec. lib. n, epist. 18: In 
ἦρθα securitate animus ad dilficilia se praeparet, et 


contra injurias fortanz inter beneficia firsnetur. Mi- 
les in media. pace decurrit. οἱ 


M. AURELII CASSIODORT 
et ardor ibi indesinenter viveret, quem tanta unda A 


C Decernit ut Alemannorum boves itineris 


K sine ullo hosto, vallum . labores adeundos, ut ardentius perferamug, Feast. 


005 
EPISTOLA XLIX. 


HONORATIS POSSESSORIBUS, DEFENSORIBUS ÉT (URIALIBUS 
CATANENSIS CIVITATIS THEÓDORICUS REX. 


Permittit ut saris ex amphitheatro longa vetustate col- 
lapsis ad muros urbis reparandos utantur. 

Optabilis tobis est et grata devotio, qux bonam 
priecesserit jussionem; et merito acceptum redditur, 
δὶ id quod possumus imperarte, poscatur. Felicitas 
enim regnantis est, famulantes amare quod expedit : 
quando nobis labor cogitationis aufertur, dum sub- 
diti sibi profutura disponunt. Atque ideo suggestio- 
nis vestrze tenore €omperto, quam charitate civica 
in communiendis moenibus suscepistis, absolutam 
hujus rei vobis censemus esse licentiam : πος quid- 
quam de hac re vereamini, unde grati» hostre er- 
spectare premia mox debetis. Vestra enim munitio 
nostra est nihilominus fortitudo ; et quidquid vos ab 
incerto eripit, famam nostre defensionis extendit. 
Saxa ergo, qux suggeritis de amphitheatro longa 
vetustate collapsa, nec aliquid órnatui publico jam 
prodesse, nisi solas turpes ruinas ostendere, liceh- 
tiam vobis eorum in usus duntaxat publicos damus ; 
ut in murorum faeiem surgat, quod non potest pro- 
desse, si jaceat. Quocirca perficite confidenter quid- 
quid cautio ad munimen, quidquid ornatus expetit 
ad decorem : tantum nobis scituri gratum fore, quod 
facitis, quantum exinde gratia se vestre civitalis 
extulerit. 


EPISTOLA L. 
PROYIMGIALABUS NORIOM) TREOPORICUS REX. 
longinquitaie 

BG et labore (racti, Noricorum bovibus. comma- 

tentur. 

Grate suscipienda est ordinatio, qux dantem jo- 
vat, et accipientem pro temporís necessitate Letificat. 
Nam quis putare possit onus, ubi majus meretur in 
commutatione compendium? Et ideo przesentibus de- 
cernimus constitutis, ut Alemannorum boves, qui 
videntur pretiosiores propter corporis granditatem, 
sed itineris longinquitate defecti sunt, commutari 
vobiscum liceat, minores quidem membris, sed ido- 
neos ad labores; ut et illorum profectio sanioribus 
animalibus adjuvetur, et vestri agri armentis gran- 
dioribus instruantur. lta fit at illi acquirant viribus 
robustos, vos forma conspicuos; et quod raro solet 
emergere, in una mercatione utrique videamini de- 
siderata compendia percepisse. 


EPISTOLA Ll. 

FAUSTO PRAFEGTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 
Scribit Thomatem aurigam frequenter in. spectaculis 

victorem, cui justas annonas largitus Lapis men- 

strua largitate. esse solidandum ; ium, de apostaeuli 

et. Augusti imper. circo [uso loquitur. 

Quantum histrionibus fara constantia honestum. 
que votum, tanto pretiosior est, cum in eis probt- 


bilis monstratur affectus. Charum est enis homini 


jacit, et supervacuo labore lassatur, ut sufficere ne- 
cessario possit. Quem in ipsa re trepidare nolueris, 
ante rem exerceas. monet spontaneos 6800 








605 


VARIARUM LIBER ΠΙ. 


reperisse, ubi aliquid se laudabile non putaverat in- A temporum quadrifaria divisione funduntur; prasinus 


venite. Dudum siquidem Thomati aurige, ex Orien- 
tis partibüs 41dvenienti, annonas rationabiles consi- 
deratio nostra largita est, donec ejus artem proba- 
remus et animum. Sed quoniam ín hoc agone pri- 
matum noscitur obtinere, ejusque voluntas, patrlà 
derelicta , nostri sedes fovere delegit imperii, mens- 
trua eum duximus largitate solidandum : ne adbuc 
ambiguum redderemus, quem Italix dominatum ele- 
gisse cognovimus. Is enim frequenter victor per di- 
versorum ora volitavit, plus vectus favore quam cur- 
ribus. Suscepit partem populi protinus inclinatam , 
οἱ quos ipse fecerat tristes , laboravit iterum reddero 
letiores: modo agitatores artesuperans : modo equo- 
rum velocitate trànscendens ^. Frequentia palmarum 


virenti verno, venetus nubile hiemi, roseus setati 
flammes, albus pruinoso autumno dicatus est, ut 
quasi per duodecim signa digrediens annus integer 
signaretur. Sic faclum , nt natur: ministeria specta- 
culorum composita imaginatione luderentur. Biga 
quasi lunz , quadriga solis imitalone reperta est, 
Equi desultorii, per quos clreensium ministri missos 
denuntiant exituros, luciferi prcursorias velocitates 
imitantur. Sie accidit ut dum se colere astra puta- 
rent, religionem suam ludicra similitudine profana- 
rent. Alba linea * non longe ab ostiis in utrumque 
podium, quasi regula directa, producitur ; ut quadri- 
gis progredientibus, inde certamen oriretur : ne dum 
semper propere conantur elidere, spectandi volup- 


€um die faciebat maleflcum 5, inter quos magnum p (atem viderentur populis abrogare. Septem metis ! 


prseconium videtut esse ad talia crimina pervenBe, 
Neenpsse est enim δὰ perversitatem magicam referri, 
quando victoria equorum meritis non potest appli- 
Cari. Bpectacelum expellens gravissimos mores, in- 
vitans levissimas contentiones, evacuatio honestatis, 
ἴσα irrigwus jurgiorum, quod vetustas quidem habuit 
sacrum, $ed contentiosa posteritas fecit esse ludi- 
rium [ac. lobricam]. Primus enim hoc apud Elidem 
Ashe civitatem Anomaus fertur edidisse : quod 
postett Rotnulus in raptu Sabinarum, necdum funda- 
tis cedificiis, ruraliter ostentavit Italie. Sed mundi 
dothinus ad potentiam suam opus extollens, miran- 
detn etitm Romanis fabricam ín vallem Murciam te- 
tendit Augustus; ut immensa moles firmiter prz- 
cineta montibus contineret, ubi magnarum rerum 
indicia eíaudétentur. Bissena quippe ostia ad duo- 
Getim signa potuerunt. Hxc ab hermulis * funibus 
Quinisbis subit x:qualitate panduntur : docentes to- 
tum ilie, Εἰ putabatur, consilio geri, ubi Imago ca- 
pitis ὁ tognosctttit opetari. Colores autem in vicem 


. * Àarigs, vt celeriofes equos reddérent , magicis 
ártibus utebantur, ut colligere est ex Hieronyme, Hi- 
no: Arnobio lib. 1, et ex 1. 1£, cap. de malefic. 

RET. 

b Laudatur hie nobilis auris, quod modo agitato« 
res arte superaret, et modo equorum velocitate trans» 
cenderet : quo loco notandum est mirifice placuisse 
In spectaculis equorum celeritatem, adeo ut narret 
Capitolines Yerum imperatorem volucri equo Pra- 
Sino aureum simulacrum fecisse; quinetiam multi 
ex agitatoribus adversariorum equos dzemoniaecis im- 
précationibus impediebant, ut suos ad cursum facilius 
impellerent. Optime Arnobius de magorum artibus 
lequens ! Quis enim hos neseiet famil arium dirum- 
pere cbaritates, aut sine clavibus reserare quse clausa 
$unt, aut ora silentio vincire, aut in curriculis equos 
debilitare, ineitsre, tard1re. Ac Ammianus Marcelli- 
nus scribit Apronianum praefectum Urbis, capitali 
animadversione damnasse Hilarium aurigam convi- 
Cw 30 confesstti, visdum pubescentem filium sauth 
venefteo tradidisse docenti artiam nefariatum secreta 
legibus interdicta, ut nullo conscio adininiculis juva- 
reuse internis. Bnoss. 
eis Joseph. Scaliger. Lect. Ausonií, cap. 14. 


. A Lo lib. 1 de laudib. justitis, par. 15; et 

Isidoros Etymolog. lib. xvin , cap. de coloribus equo- 

ΤΗΝ; et cap. de deswitoribus; et cap. de obelisco. 

Mad Suetonium cap. 7; et Pliniem lib. 1x, epist. 6. 
Te 


P nd 


certamen omne peragitur, in similitudinem hebdo- 
madis reciprocz. Ipsae vero metz secundum zodiacos 
decanos ternas obtinent summitates, quas ad instar 
solis quadrigze celeres pervagantur. Rotz Orientis et 
Occidentis terminos designant. Euripus maris vitrei 
reddit imaginem, unde illuc delphini zequorei € aquas 
Ínterfluunt. Obeliscorum quoque prolixitates ad coeli 
áltitadinem sublevantur; sed potior soli, inferior 
lune dicatus est : ubi sacra priscorum Chaldaicis 
signis, quasi litteris indicantur. Spina infelicium cap- 
tivorum sortem designat : ubi duces Romanorum 
supra dorsa hostium ambulantes, laborum suorum 
gaudia perceperunt. Mappa P vero, quz signum dare 
videtur circensibus, tali casu fluxit in morem : cum 
Nero prandiuni protenderet,, et celerítatem , ut asso- 
Jet, avidus spectandi populus flagitaret, ille mappam, 
qua tergendis inanibus utebatur, jussit abjicl per 
fenestratn, ut lberiatem daret certaminis postu- 
Tati [ alii, postufandi ; alii, postulant 1. Hinc (taetumi 
est, ut ostensà mappa ! certa videatur esse pro- 


4 Plinius lib. xxsv, eap. 17; et Seneca lib. xix, 

ist. 109. JunzT. Albam lineam vocat auctor, quod 

artialls cretatam mappat norninat. Yide Cedrenam 
in Historie Compendio τ ibl enim confirrrantar et il- 
lustrantur que ab auctore de mappo origine dicantur. 
BRoss. : 

f! Vide Suetonium in Claudio cap 21; οἱ Isidorum 
Etym. lib. xvin, cap. 30; et cap. $1, de septem spa- 
tiis. JuneT. 

€ Alciatus Paren. lib. 9, cap. 4T. Jen. 

h Mappam vocat circensium speciaculom, qu» qut« 
dem vox legitur in Novellis Grscis : meminit Sueto- 
nius in Augusto , c. 45, ubi ps ieri de aurigatione, 
deque circo maximo, atqué adeo de equis certanti- 
bus et circensibus, et mappa, quam moegistratus olim 
mittebant, signi videlicet dandi gratia. Figurate etiam 
equorum agitatio circensis mappa yer synecdocheu 
vocata est, et ita non modo apud Justinianum, sed 
apud Juvenalem Satyr. 12 ine accipitur, cum ait, 
ludos circenses, qui et magni dicti sunt, et Megalen- 
ses, iutelligens, 


Interea Megalesiacse spectacula mapps; 


et apud Senecam cap. 50, de ira, lib. rr, quo loco ur- 
808 leonesque mappa QEOHRE Dnoss. Vide nov. de 
Consulibus. Ghot. οἱ Cur. 

i Ἰὰ etiam refert Tertull. lib. de Spectac., cap. de 
munere, Servius in lib. Zneid. Εἰ Isidor. lib. xvin, 
cap. 24 et cap. 4), Jus. 


60} 

missio : 
dicitur; circenses, quasi circuenses : propterea quod 
apud antiquitatem rudem, qu: necdum spectacula 
in ornatum deduxerat fabricarum, inter enses et flu- 
mina locis virentibus agerentur. Nec vacat quod vi- 
ginti quatuor missibus 5 conditio hujus certaminis 
expeditur, ut diei noctisque hors tali numero clau- 
derentur. Nec illud putetur irritum quod metarum 
circuitus ovorum erectionibus exprimatur : quando 
actus ipse, multis superstitionibus gravidus, ovi 
exemplo, geniturum se aliqua profitetur. Et ideo da- 
tur intelligi, volitantes atque inconstantissimos inde 
mores nasci, quos avium matribus aptaverunt. (- 
tera circi Romani longum est sermone decurrere, 
dum omnia videantur ad causas singulas pertinere. 


M. AURELII CASSIODORI 
circensium futurorum. Circus, ^ a circuitu A Quid isti facerent, si in Agyptiacis partibus possi- 


derent, ubi Nili fluminis superveniente diluvio, indicia 
finium vastissimus gurges abradit, et indiscreta terre 
Íacies redditur, ubi omnia limus tegere comprobatur? 
Quapropter nec tunc ad arma concurrere debuissent, 
si excitata lis nulla satisfactione superata discederet, 
Hoc enim per geometricas formas et gromaticam 
e disciplinam ita diligenter agnoscitur, quemadmo- 
dum litteris omnis sermo conclusus est. Geometriam 
quippe, ut est hominum genus nimis acutissimurms 
atque sollicitum, Chaldzei primum invenisse memo- 
rantur: qui rationem ipsius discipline generalitee 
colligentes, et in astronomicis rebus, et in musieis, et 
in mechanicis, et in architecticis, et in medicinam, 
et ad artem logisticam, vel quidquid potest formis 


Hoc tantum dicimus omnimodis stupendum, quod B g«qperalibus contineri, aptam esse docuerunt; ut sine 


ilic, supra cztera spectacula, fervor animorum in- 
consulta gravitate [Jur. forte pravitate] rapiatur (Vi- 
de Cypr. lib. de Spectac.). Transit prasinus, pars 
populi meret; precedit venetus, et potior turba ci- 
vitatis affligitur : nihil proflcientes, ferventer insul- 
fant; nihil patientes, graviter vulnerantur; et ad 
inanes contentiones sic descenditur, tanquam de 
statu periclitantis patrie laboretur. Quod merito 
creditur dicatum numeros: superstitioni, ubi ab ho- 
nestis moribus sic constat excidi. Hzec nos fovemus 
necessitate populorum imminentium, quibus votum 
est ad talia convenire, dum cogitationes serias dele- 
ctantur abjicere. Paucos enim $77 ratio capit, et ra- 
ros probabilis obiectat intentio, et ad illud potius turba 
ducitur, quod ad curarum remissionem constat in- 
ventum. Nam quidquid zestimat voluptuosum, hoc et 
ad beatitudinem temporum judicat applicandum. 
Quapropter largiamur expensas, non semper ex jue 
dicio demus. Expedit interdum desipere, ut populi 
possimus desiderata gaudia continere. 
EPISTOLA LII. 
CONSULARI VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Precipit μὲ eligat. agrimensorem, qui contentionem 
inter Leontium atque Paschasium pro casarum ter- 
minis ortam dirimat. 

Sicut invidiosa nimis interpellantium suggestione 
comperimus, inter Leontium atqué Paschasium spe- 
ctabiles viros finalis orta contentio est, ita ut ter- 
minos casarum suarum non legibus, sed viribus cre- 


ea nihil horum possit ad agnitionem verissimam per- 
venire. Hanc post /Egyptii, non dissimiliter animi 
fervore calentes, propter augmenta Nilotica, qua 
singulis annis votiva inundatione patiuntur, ad di- 
mensionem terre et recuperandas formas niam 
transtulerunt; ut fleret arte distinctum, quod liti- 
giosx confüsioni videbatur obnoxium. Quapropter 
agrimensorem peritissimum, cui ab arte nomen est, 
vestra nihilominus adhibeat magnitudo; ut jam om- 
nia, que manifesta ratione distincta sunt, per evi- 
dentia debeat documenta monstrare. Nam si hoc egit 
illa disciplina mirabilis, ut indeterminatos agros ra- 
tione certa distingueret, quanto magis iste monstrare 
debet omnia, qux jam probantur suis finibus termi- 


C nata? Augusti siquidem temporibus orbis Romanus 


agris divisus, censüque descriptus est; ut poasessio 
sua nulli haberetur incerta, quam pro tributorum 
susceperat quantitate solvenda. Hoc auctor Hyrum- 
metricus redegit ad dogma conscriptum; quatenus 
studiosus legendo possit agnoscere, quod deberet 
oculis absolute monstrare. Videant artis hujus pe- 
riti, quid de ipsis publica sentit auctoritas. Nam di- 
s$ciplin:x ille, toto orbe celebrate, non habent hune 
honorem. Arithmeticam dicis, auditoriis vacat. Geo- 
metria, cum tantum de celestibus disputat, tantum 
studiosis exponitur. Astronomia et musica discuntur 
ad scientiam solam ; agrimensori vero finium lis orta 
committitur, ut contentionum protervitas abscinda- 
tur. Judex est itaque artis sux, forum ipsius agri de- 


derent vindicandos. Unde miramur tanta animositate py serti sunt : 58 fanaticum credis, quem tortuosis 


fuisse litigatum, quod aut terminis testibus, aut jugis 
montium, aut fluminum ripis, aut arcaturis construc- 
tis aliisque siguis evidentibus constat esse definitum. 


᾿ * Circus locus erat publicus, ὁποῦ μάλιστα, ut est 
apud Herodianum lib. i Hist., τὸ πλῆθος συνιὸν ix- 
χλησίαζει, in quo populus ludos spectans considebat. 
Virgil. lib. v /Eneid. : 
.. Mediaque in valle theatri 
Circus erat. 

Fuerunt autem tres circi Roms. Circus maximus 
inter Palatium et Aventinum ; circus Flaminius, qui 
et Apollinaris, et circus Neronis in Vaticano. Bnoss. 

b Missus, us. Erat cursus septem curriculorum 
solemnis confectus ab agitatoribus in ludo circensi. 
Onuph. Panuin, — Missibus ex V. C. legendum | est, 


semitis ambulare conspexeris. Indicia siquidem re- 
rum inter silvas asperas et dumeta perquirit, non 
ambulat jure communi, via illi est sua lectio, osten- 


Sic Cassiodorus in Chronico sub Philippo 24 imp., 
AEmiliano etAÁquilino cons., Varro de Re rustiea hb. 
1, E 9. Jun. 

e Tam editiones quam manuscripti habent gram- 
maticam, sed error est ; legendum enim gromaticam, 
quo nomine inscripsit olim librum Hyginus, ut te- 
statur Volaterranus Urba. Comment. lib. x«i et lib. 
xxx. Est autem vox propria agrimensorum. Vide No- 
nium Marcellum in verbo Grumus et Gruma. JunET. 
Blanc lectionem emendavit etiam Vossius de Arte 
Gramun. pag. 9. 





δ09 


VARIARUM LIBER IV. 


Doc 


- -—--- 


610 


dit quod dicit, probat quod didicit, gressibus suis Α rum volitare spissitudinem conspexerint omnino 


concertantium jura discernit ; et more vastissimi flu- 
Toinis *, aliis spatia tollit, aliis rura concedit. Qua- 
propter auctoritate nostra suffulti, talem eligite, post 
quem partes erubescant impudenüi fronte litigare ; 
quatenus possessorum jura confusa esse non debeant, 
quibus est necessarium rebus propriis adhibere eul- 
turam. 


EPISTOLA Lil. 
'APRONIANO VÍRO ILLUSTRI, COMITI PBIVATARUM, THEO- 
DORICUS REX. 
 Precipit ut εἰ aquilegem, qui Romam ex Africa ve- 
nerat, compererit esse hujus artis perilissimum , 
inopiam ejus necessariis annonis relevet, eique jun- 
gat mechanicum , qui eum opera sua juvet. 
Magnitudinis vestrae relatione :comperimus, aqui- 
legium ^ Romam venisse de partibus Africanis, ubi 
ars ipsa pro locorum siccitate magno studio senrper 
excolitwr, qui aridis locis aquas possit dare venati- 
" les *; ut beneficio suo habitare faeiat loca nimia 
sterilitate siccata. Hoc nobis foisse gratum cognosce ; 
quatenus industria illa majorum libris exposita, no- 
stris temporibus venerit approbanda. Signis quippe 
virentium herbarum ac proceritate arborum vicini- 
tatem colligit decenter undarum. Terris enim, qui- 
bus dulcis humor non longe subest, ubertas quorum- 
dam germinum semper arridet; ut est juncus aqua- 
tiis, canna levis, rubus validus, salix lenta [mss. 
Gr. et Cuj., leta], populus virens, et reliqua arbo- 
rwn genera, qux tamen ultra naturam suam felici 
proceritate luxuriant. Sunt et alia hujus artis indi- 
cia, cum nocte adveniente lana sieca in terram po- 
nitur jam provisam, et rudi cacabo tecta relinquitur: 
tunc si aqu:e proximitas arriserit, mane humida re- 
peritur. Sole autem declarato intuentur etiam magi- 
stri loca solliciti, et ubi supra terram minutissima- 


* Et contra. flumina vice censitorum funguntur, 1l. 
90, ergo, alluvio, De acq. dom. FoRNER. 

» Legendum aquilegem. Vocantur enim aquileges 
a Seneca Natur. quest. lib. ni, cap. 15; a Plinio lib. 
X, epist. 58. Jun. 


muscarum, tune promittunt lzti facile quod quzeritue 
inveniri. Addunt etiam in column: speciem conspici 
quemdam tenuissimum fumum, qui quanta fuerit al- 
titudine porrectus ad summum, tanto in imum lati- 
ces latere cognoscunt ; ut hoc sit mirabile, quod per 
h:ec aliaque signa diversa mensura definita predici- 
tur, quanta profunditate qu:zesita monstretur. Przdi- 
cunt etiam sapores aquarum ?,ut nec aspera dispen- 
dioso labore debeat qu:ri, nec dulcis necessariaque 
inhonore contemni. Hanc scientiam sequentibus pul- 
chre tradiderunt apud Grzcos ille, apud Latinos Mar- 
cellus; qui non solum de subterraneis fluentis, sed 
de ipso quoque ore fontium sollicite tractaverunt. 
Dicunt enim. aquas qux ad orientem austrumque 
prorumpunt, dulces atque perspicuas esse, et pro 
sua levitate saluberrimas inveniri; in septentrionem 
vero atque occidentem quxcunque manant, probari 
quidem nimis frigidas, sed crassitudine sus gravi- 
tatis incommodas. Atque ideo, si viderit memorato 
illi sapientia vestra et codicum lectione, et usu re» 
rum qus sunt predicta constare, competentibus an- 
nonis de publico deputatis, peregrinationem ejus 
inopiamque relevabis : accepturus mercedes, cui ar- 
tis sux dona prastiterit. Nam quamvis Romana ci- 
vitas aquis abundet irriguis, sitque fontibus gaudens, 
et formarum inundatione ditissima, reperiuntur ta- 
men plurima suburbana qui hanc videantur desi- 
derare peritiam. Et merito continetur, qui vel pro 
parte necessariüs esse cognoscitur. Huic tamen me- 
chanicus omnino jungendus est, ut undas, quas iste 
reperit, ille levet; et arte subire faciat, quod ascen- 
dere non praevalet per naturam. Habeatur ergo et 
iste inter reliquarum artium magistros,'ne quid desi- 
derabile putetur fuisse, quod sub nobis non potuerit 
Romana civitas continere. 


* Jd est, aquas fluentes e vena perpetua. Jun. Alii, 
vernatiles. 

4 De sapore aqu: Victruvius lib. vm, cap. 1 : quo 
in lib., et Seneca lib. μι Natur. quzst. , multa de 
aquis, qux nunc prudens omitto, disputantur. FORNER. 





LIBER QUARTUS. 





59 EPISTOLA PRIMA. 


HERMINAFAIDO [mss. HERMAFRIDO] REGI THORINGORUM 
THEODORICUS REX. 


Dat illi in matrimonium neptem suam, que laudatur ; 
εἰ renuntiat se equos, quorum pulchritudo describi- 
iur, nec non et alia munera αὖ eo missa libenter 
accepisse. 

Desiderantes vos nostris aggregare parentibus, 
neptis [Ac. , neptem] charo pignori, propitia Deitate, 

S0ciamus; ut qui de regia stirpe descenditis, nunc 


* Uxoris dotes, doctrina, mores, forma, genus, 
dignitas; sed principem locum eruditioni tribuit. 
Solebant autem veteres puellas erudire : Livius lib. 
1π, de Virginia; Plin. lib. 1, epist. 17; Athen. lib. 
ΧΗΙ ; Lucian., περι τῶν ἐπὲ μίσθω σννόντων. Plutarch. 


D etiam longius claritate imperialis sanguinis fulgea: 


tis. Mitüimus ad vos ornatum aulicte domus, aug- 
menta generis, solatia fidelis consilii, dulcedinem 
suavissimam conjugalem; que et dominatum jure 
vobiseum impleat, et nationem vestram meliore in- 
stitutione componat, Habebit felix Thoringia, quod 
nutrivit ltalia litteris doctam *, moribus eruditam, 
decoram non solum genere, quantum et feminea 
dignitate; ut non minus patria vestra istius splendeat 


περὲ παιδῶν &yoyüc. Galieni imp. tempore puelle et 


vidux Plotini philosophi scholam disciplinz causa 
frequeniábant : cujus instituti meminerunt Julian. 
lib. 1v. Ubi pupil. educ., Gordian. lib. xv, si paterno, 
c. de neg. gest. Fon. 


e 


M. AURELII CASSIODORI 


612 


moribus quam euis triumphis. Quapropter salutantes A enim Herulis Gothorum, Deo juvamte, solatia. Nes 


vos gratia competenti, indicamus nos venientibus le- 
gatis yestris impretiabilis quidem rei, sed more gen- 
Übm suscepisse pretia destinata, equos argenteo ^ 
co]are vestitos, quales decuit esse nuptiales. Quorum 
pectora vel crura sphzeris carneis decenter ornan&ur; 
costa in qyamdag latitudinem porriguntur ; alvus in 
brevilate constringitur; caput cervinam reddit efli- 
giem, imitantes velocitatem cujus videntur hahere 
similitudinem. Hi sunt ayb pinguedine nimia man- 
&ueli, magna mole celerrimi, aspectibus jucundi, 
usibus gratiores; incedunt enim molliter, sessores 
suos jusanis festinationibus non fatigant ; quiescitur 
potius in ipsis quam laboretar ; et compositi delecta- 
bili moderatione, agilitate norupt continua perdu- 


arma tibi dedimus ; gentes autem olim virtutum pignora 
prastiterupt, Salutantas proinde gratia. competenti, 
reliqua per illum et ilium legatos nostros patrio &er- 
mone mandamus, qui vobis litteres nostgas evideptar 
exponant, et ad confirmandam gratiam que suat di- 
cenda subjungant. 
EPISTOLA lj. 
SENARIO * VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORIGUS REC. 


Ilii confertur dignitas cemitivgg patrimonii, e£ summo- 
pere laudatur. 


Ad ornatum palatii eredimus perünere aptas di- 
gnitatlibus personas eligere ; quia de cjarifate ser- 
vientum ereccit fama dominorum. Tales enim pro- 
vehere principem decet, ut quoties procerem soum 


rare. Verum. hune, quamvis nobilissimum gregem, Β Jyerit dignatus aspicere, ἰοἰΐβὰ se cognoscat recía 


helluasque morigeras, vel alia qux direxistis eximia, 
victa cognoscitis : quando omnia jure superat, qug 
fecus regie potestatis exornat, Destinavimus et nas 
quidem, qua prineipalis ordo poscebat ; eed. nihil 
majus persolvimus, quam quod vos tant» leming 
decori copulayimus, Adsint vestro divina conjugio, ut 
Sicut nos e9usa junxit affeclionis, ila et posteros no- 
8tyos obligat gratia parentalis. 
EPISTOLA II. 
REGI HERULORUM THEODORICUR REX. 


Adoptat eym in Alium per arma, e( dat. illi equos, en- 
seg, clypeos et reliqua bellorum instrumenta. 


Per arma ὃ fieri posse filium, grande inter gentes 
constat esse preconium : quia non est G() dignus 
adoptari, pisi qui fortissimus meretur agnosci. In 
sobole frequenter fallimur. Ignavi autem esse ne- 
sciunt, quos judicia pepererunt. Hi enim gratiam nop 
de natura, sed de solis meritis habent, quando vin- 
culo animi obligantur extranei); et tanta in hoc actu 
vis est, ut prius se veliot mori, quam aliquid aspe- 
Tum pauibys yuleantur infligi. Et idea more gentium, 
et conditione virili, filium te praesenti munere pro- 
creamus ; ut competenter per arma nascaris, qui bel- 
licosus esse dignosceris. Damus quidem tibi equos, 
enses, clypeos, et reliqua instrumenta bellorum; sed 
que sunt omnimodis fortiora, largimur tibi nostra 
judicia. Summus enim inter gentes esse crederis, qui 
Theodorici sententia comprobaris. Sume itaque ar- 
ma2, mihi tibique profutura. llle a te devotionem pe. 
t, qui to magis defensare disponit : probat tuum 
. animugo, et opus non habehit obsequium. Adoptat te 
talis, de eujus gente tu potius formideris. Nota sunt 


* Ut luteus eolor nuptiis dicatus fuit, sicut ex Ca- 
[διὸ et Apuleio eximi: doctrinz vir Turneb. probat, 
ib. xxvul, cap. 2, Adversar., ita et argenteus seu 
eandidus, ut ex hoc loco constat : Apuleio lib. vir de 
Asino; Valer. Mar. lib. it, cap. 4; Plutarch. in Pro- 
blem, Unde in luctu interdiopbatur, Paul. lib. 1 sent. 
tit. ult. Qui luget, inquit, abstinere debet a conviviis, 
ornamentis et alba veste. /Eschines oratione contra 
Ctesiph. exprobrat Demostheni, quod triduo post 
y unice obitum λευχὴν ἐσθῆτα λαβὼν sacrilicarit. 

ORN. 

5 Per arma infr. lib. vir, epist. 1 et 9. De qua re 
ne quidquam hic amplius adnotem, impedior doctis- 
«imi viri Pithei, sagacissimi rerum antiquarum per- 


judicia habuisse. Moribus enim debet esse conspicuus, 
qui datur imitandus. Facile est qualemeumque sib; 
deligere ; multis aytem electum vivere [ed., videre] 
decet. Cape igitur per indictionem quartam (An. Cá. 
511) illustris comitivas noatri patrimonii dignitatem, 
quam tibi nen immerito tribuit regejis auctoritas. 
Diu namque nostris ordinationibus geminum mutna- 
tus obsequium, et consilii particeps eras, et disposita 
laudabili assumptione complebas, Suhiiséi szpe ardus 
legationis oflicium ; restitisti regibus non impar ar 
Sgertor, coactus justitiam nostram e£ illia estendere 
qui rationem vix poteraot eruda obstiaatiope sentire. 
Non ta terruit contentionibus inflammata regalis au- 
etoritas : snhjugasti quimjmo audaciam weritali, et 
ebsecutus ordinatiopibus nosfris in topscientiam 
suam harbgros perculisti. Quid stadium (uum longa 
lueubratione sollicitum, et centinui laboris inculpa- 
hile referemus obsequium ? Usus es sub exceptionis 
nfficio eloquentia ingeBio : favebat ipso sui delectatus 
auditor, dum meliora faceres, cum [forte, quam] re- 
eitare ecepiseos. Pronuntiatio tua nestrum delectabat 
arbitrium ; quia tantum dictantium reficiebas ani- 
mum, quantum se laseare poterat cura oogitantium. 
Fuit quoque in te pars altera vitz: laudabilis, qued 
arcana nostra morüm'prohitate claudebas, multorum 
conscius, nec tamen , cum plura nosses, elatus. Col- 
legis gratia, superioribus humilitate placuisti. Sic 
omnium pro te factus est unus animus ex magna 
diversitate sociatus. Carpes certe probatue institu- 
tionis gratissimum fructum, quando provectus tuus 
it^ potuit omnes lxtos efficere, ut universi in 
te judicent sua. desideria profecispe, Tuare igitur 


serutatoris, diligentia : qui hunc ritufn lib. 1 Advers. 

exsecutus est. Sic investitura fiebat baculi et annuli 

traditione, cap. 4 de concess. preken. Sic manumissio 

apud Longobardos per nuam Paul. Diacon. lib. 1 

τ Gest. LongobarJ. Sed hzc alias fortasse fusius. 
ORN. 

5 Hune mox dicit sepe subiisse ardux legationis 
oflicium, et regibus restitjsee. Unde arbitror illum 
esse Senarium de quo in prisco carmine sew elogio 
quod exstat Veter. Epigram. lib. mr, pag. 108. Ad 
hunc etiam scribit epist. 7 hujus libri. Jus. 

4[u illo vetusto elogio Senarii dicitur : Aulies 
quippe comes rexi patrimonia clarus. Jun. 





615 


VARIARUM LIBER IV. 


διε 


hane virtutam amabilem preeclaramque constantiam; A est. enim 5, sub amoró principis eustedire mode- 


nosireeque domus auetoritate subnixus, tanto studio- 
sius gratiam qusre, quantum te locum beneficiis 
respicis invenisse. Tende itaque adhuc bonis actibus 
tuos ad potiora successus : sciens gratiam nostram 
in illo semper augeri ἃ qui se dignum adepto culmine 
desiderat inveniri. 


EPISTOLA IY. 
BENMATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REI. 


Benuntiat sc illustrem. virum Senarium ad comitivam 
patrimonii subvexisse, qui multis laudibus effertur. 


Gloriosum quidem nobis est, Patres conscripti, 
honores passim impendere ; sed laudabilius beneme- 
ritis digna prestare. Quidquid enim talibus tribui- 
mus, pro generali potius utilitate largimur. Cunctis 


siquidem proficit rect tenax provectus; nec locus B 


relinquitur injurie, cum ad bonos pervenit reguja 
discipline. Hoc itaque pr:xclaro desiderjo illustrem 
virum Senarium comitiv:e patrimonii dignitate sub- 
verimus, qui venalitatis obscura animi claritate re- 
fugiat, qui calummia nom lmt£etgr, nec patrimonii 
auctoritate suffulius, de nesiso aibi faciat terpore 
compendium; sed jus squabile possit tenere cum 
cxteris, unde nobis placere respicit servientes. H»c 
de illo fatura promittere, przteritorum facit tempo- 
rum fides. In ipso quippe adolescentiz flore palatia 
nostra meritis maturus intravit; et quod robustas 
quoque fatigat :etates, nullo deceptus novitatis er- 
rore, ad imperantis eonversus arbitrium, effeetum 
bonarum prestitit jussionum. Nunc ad colloquia 


stiam : quia faudia semper animos inquietant ; mo- 
dus etiam raro ΘῈ ketis rebus imponitur, qui magis ' 
in tristibus intervenit. Garrula res est kotitia *; nec 
enim prz gaudio potes$ apiri(us contineri. Verum 
jater hac stupenda meritorum, originis quoque si- 
pli claritate resplendet ; u& hareas qua parie sit 
ditior, cum oopiesius utraque pestideat, Hehent 
ergo sigillatim distributa preeeonium, juneta miracu- 
lum. Quapropter, P. C., assurgat prirasovis introeun- 
tibus cana libertas d. Nihil de genio vestro subtra- 
hitur, quando venientiam novitas henorabliliter in- 
vitatur. Parentes * publici de clementia nominati, 
duplex vos ratio benignitatis invitet : incipiens me- 
reatur gratiam, proveotus fhvorem. 


EPISTOLA Y. 
&NASIL] VIRQ DENOTO, COMITI, THEODORICUS REX, 

Pec ΤΟΥ Mose Id δον τὰ al 
victuales species in Gallias fame laborantes devehen- 
das, pretioque distribuendas. 

- Nullumdecet nostras gravanter suscipere jussiones, 
quie magis utilitates noscuntur extollere devoterum. 
Iu Gallicana igitur regione victualium cognovimus 
charitatem, ad quam negotiatio semper prompta festi- 
nat, ut empta largius angustiore pretio distrahantur. 
Sic evenit ut et venditoribus satisflat, et illís provisio 
nostra subveniat. Atque ideo devotio tua presenti 
auctoritate cognoscat omnes navicularios Campanis, 
Lucanis, sive Thuscix fidejussorihys idoneis se de- 


dignus, nunc ad exceptiones aptissimus, freqnenter ( bere committere, ut oum victualibus speciebus fan- 


etiam ín legationis honorem electus, eujus multiplex 
meritum incertum apud nos reddebat officium. Non 
enim unius locí vir debet dici, a quo multa videntur 
impleri. Sed hzc amplius commendabat humilitas 
[Ac., utilitas], qux tam clara quam rara est. Novum 


* Mss., tuis ad ponere voces suscipiens gratiam 
uostram, optans in illo, etc. 

b γνώμη perpulchra. Novum est, sub amore prin- 
cipis custodire modestiam, pro eo quod diceremus, 
arduum est eos qui apud principem plurimum pos- 
sunt, se moderate submisseque gerere. Novum, id 
est magnum, tit. de publ. judic. nova pena, pro 
atroci. Servius Honorat. u illud Virgil. Potllo, Et 
ipse faeit nova carmina , et in illud, Quis novus hic 
Rostris, etc. Galenus apud Hippocrat. νεανιχῶς, inter- 
pretatur γενναίως, Vel σφοδρῶς, vel ἰσχυρῶς, ld est, 
generose, valde, vehementer. Fonw. 


« Huic sententix suffragatur Symmach. lib. 1, epist. D 


$1. Qnippe letitia, inquit, loquax res est atque 
ostentatrix sui, adeó ut magn: parti hominum nulla 
ab hac cautio sit. Idem epist. seq. * In serenis fron- 
tibus animorum indicia perleguntur ; non enimse ca- 
pit exundantis letiti:: magnitudo, sed dedignata pe- 
ctorum latebras ita multa et candida foris prominet, 
ut intelligatur non ingentior esse quam verior. Apu- 
leius lib, ur Florid. Nam nunc Letitia facundix ob- 
strepit, et cogitatio voluptate impeditur, ac mens 
occupata delectatione mavult imprzsentiarum gau- 
ere quam predicare. Quid faciam? cupio gratus 
videri : sed prz» gaudio nondum mihi vacat gratias 
agere. Fonw. 
Quod autem hic dicitur garrulam esse l:ztitiam, 
congruit iis que leguntur ín Panegyrico Pacati: 


tum proficiscantur ad Gallias : habituri licentiam 
distrabendi , sicul inter emptorem venditoremque 
convenerit. Grande commodum f est, cum indigen - 
tbus pacisci : quando fames totum solet contem- 
nere δ, ut suam necessitatem possit expellere [mss., 


ait enim in eumdem hominem non posse eodem tem- 
pore gaudium et silentium convenire. Plinius quoque 
Scribit inesse gaudio vim cogendi. Manca est sine 
sermone hilaritas, et simulacrum moeroris est occul- 
tare quod gaudeas, et afflictionis mutatio vocem in 
letitia non habere, Pretermittendum non est quod 
M. Cato in oratione pro Rhodiensibus affirmat, ree 
secundas letitia transvorsum nos irudere a recte 
consulendo atque intelligendo. us vero Florid. 
lib. mr letitiam obstrepere ait faeundie, et eogita- 
tionem voluptote impedire. Quibus congruit vetus 
proverbium relatum a D. Hieronymo, nimirum elo- 
quentiam rem non esse tristem. Bnoss. 

4 [d est curia, seu senatus. JUR. 

ὁ ld eet senatores. Jun. ] 

f Hic pretia rerum variantur, |. 63, prelia, ad 
]. Faleid. commerciorum mater necessitas, l. ἡ 
contr. empt. Fonw. 

8 Famis tempore omnia charius venduntur: imo et 
liberi a parentibus digtrahuntur. Valentin. novell. 
44, Notum est, inquit, proxime obscenissimam fa- 
mem per totam Italiam desxvisse, coactosque bomi- 
nes filios et parentes vendere, ut discrimen instantis 
mortis effugerent. Paul. lib. v, tit. 1 sentent. ; l. 3$, 
De patrib. qui fi. distr. Annibale Cassitium oppidum 
obsidente, Strabo lib. v testatur, ὡς ὑπὸ )ιμοῦ διαχο- 
σίκ δραχμῶν πρατέντες μεδύμνον, imo murem ea in 
obsidione 20 nummis venisse, refertur a Plinio lib. 


* Hie locus non est Symmachi, sed. Nazarii in Panegvr. ut D. Juretus dicit se observasse ad. Symm. lib. 1, en. &l 





ς 4» 


eis 


M. AURELII CASSIODORI 


616 


explere]. Nam cum ambitioni suse serviat, propemo- A tium sublevare fortumas : quia quod aliena vi con- 


dum donare videtur, qui vendit rogatus. Ad satura- 
tos cum mercibus ire certamen est: suo autem pre- 
tium poscit arbitrio, qui victualia potest ferre jejunis. 


EPISTOLA VI. 
SYMMACHO VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS REX. 
Jubet ut filios Valeriani, quos pater studiorum causa 

Romam deduxerat, in ea detineat; nec liceat eis 

ante exire quam decrever.t.- 

Rationabiles petitiones supplicum libenter ample- 
ctimur, qui etiam non rogati justa cogitamus. Quid 
est enim dignius quod die noctuque assidua delibe- 
ratione volvamus, nisi ut rempub. nostram sicut 
arma protegunt δ, zquitas quoque inviolata custo- 
diat? Spectabilis itaque Valerianus in Syracusana 
Givitate consistens, reverti se ad lares proprios sup- 
plieavit, qui studiorum causa liberos P suos ad Ro- 
manam civitatem deduxit. Quos illustris magnificentia 
tua, ex nostra continens jussione, in supradicta urbe 
faciat commorari; nec illis liceat ante discedere, 
nisi hoc noster proloquatur affatus (ms. Aud., affe- 
ctus]. Ita enim et illis studiorum provectus acquiri- 
tur, et nostre jussionis reverentia custoditur. Non 
ergo sibi putet impositum, quod debuit esse votivum. 
Nulli sit ingrata Roma, qu:e dici non potest aliena. 
Illa eloquentiz fecunda mater, illa virtutum omnium 
latissimum templum. Sentiatur plane, quod charum 
est [ed. clarum]; non sine gratia esse creditur, cui 
habitatio tanta prestatur. 


Gg EPISTOLA VII. 


stat impositum, trahere non poseuraus ad delictum. 
Iniquum est enim ut hominis vitio deputetur quod 
ejus voluntate non regitur; et illud imputetur peri- 
clitanti, unde raro datur evadere. Atque ideo subli- 
mitas tua prosecutores frumentorum *, qui de Sicilia 
fuerant ad Gallias destinati, lacrymabili nos aditione 
pulsasse cognoscat, dum susceptum onus promovis- 
sent in pelagus, adversis flatibus fuisse susceptum : 
ubi fatiscente compage trabium, omnia vis undarum 
absorbuit; nec quidquam miseris de aquarum nimie- 
tate, nisi solas lacrymas restitisse. Unde illustris su- 
blimitas tua, presenti auctoritate commonita, mo- 
diationem tritici * quam sub hac sorte periisse pro- 
baverint, supradictis prosecutoribus sine aliqua faciat 
cunctatione reputari. Crudelitatis enim genus est, 
ultra naufragium velle deszvire *, et illos ad dispen- 
dia cogere, quibus inopem vitam probantur immania 
elementa [ms. Α. et ed. Niv. et Gam. , pericula]! 
EPISTOLA VII. 


MONORATIS POSSESGORIBUS ET CURIALIBUS FOROLIYENSI- 
BUS [ed., FOROJULIENSIBUS] THEODORICUS REX. 


Decernit ut accepto pretio, e patria sua trabes ad Al- 
suanum sine ulla mora devehant. 

Grave videri non debet, quod nostra ordinatione 
ceusetur : quia novimus azstimare, quod vos oportet 
implere. Α nobis quippe potestis rationabiliter eusto- 
diri, quibus profecistis non gravati. Proinde devo- 
tioni vestrx* presenti auctoritate decernimus, ut ac- 


SENARIO VIRO ILLUSTRI, COMITI PRIVATARUM, THEODO- (* cepto pretio competenti, de locis vestris ad Alsua- 


RICUS REI. 


Monet eos qui e Sicilia frumentum in Gallias devehe- 
bant, naufragium passos esse trislissimum; atque 
adeo jubet ut quod periit triticum iis reputetur. 
Propositum nostr pietatis est, injuste periclitan- 


virt, cap. 57. Val. Max. lib. vir, cap. 6. Vide epist. 
27 lib. 12, infra. FoRN. 

* Et Justin. procemio Instit. et 1. un., c. de relig. et 
sumpl. fun. Synesius ad Preonium ὑπὲρ τοῦ δώρου. 
Alhenis fuit Eleaticum gymnasium, ubi pari littera- 
rum et armorum cura studioque exercerentur, διδασ- 
καλεῖον, λόγων τε x«l ἅμα ὅπλων ὁμοτίμως ἐπεμελήθη- 
σαν. Fonn. 

b Fuere olim domicilia litterarum omnium optima- 
rum Athene, Rhodus, Roma, Berythus, Constanti- 
nopolis, Alexandria. Fonw. 

5 Sic etiam dicuntur prosecutores equorum in 1. r, 


€. de tract. ei stat. ; prosecutores publicarum functio- D vis divina, quam θεοῦ βίαν, ve 


num, ]. 9, c. de curs. publ.; prosecutores reorum 
in 1. solent. D. de custod. reor. Bnoss. 

4 Modiatio, modius. Epiphanius περὲ σταθμῶν. l. 
ult., c. de naufrag.; lib. x1, 1. 52, Cum navarcho- 
rum. De naviculariis lib. xiu C. Th., 1. 16, Cum non 
frumentum, c. de usur. Calculus modiationis d. 1. 
ult. : ubi obiter observa lacunam dispendii eo sensu 
dici ab Honorio et Theod. quo lacuna zrarii. Sym- 
macho lib. 1, epist. 19. Gellio, fam:e lacuna, lib. xi, 
C. 9. Ciceroni Verrina 4 μοδισμὸς longe aliud in le- 
gibus navalibus Justiniani. Fon. 

Modiationem tritici. Hic locus pertnee ad 1. super 
maufragiorum, 6, c. de naufrag. ; hzec enira vult ut si 
naviculariorum culpa navigandi opportunitate trans- 
8cta, ex annona publica aliquid tempestate maris 
deperierit, periculum ad omne naviculariorum corpus 
pertineat pro rata portione, non ad fiscum, non ad 
collatores, Sciendum tamen est quod naufragio pe- 


«ium trabes sine aliqua dilatione dbvehatis ; quatenus 
et nostra ordinatio sortiri possit effectum, et per- 
ceptis mercedibus nec vos videamini sustinere dis- 
pendium. 


riit, sine navicularii culpa, a fisco accepto ferri, nec 
navicularii periculo cedere. Quod autem ad hanc mo- 
diationis vocem attinet, reperitur s:epissime in jure, 
ut in supradicta lege, et in 1. 1, Cod. de aun. civil. 
et aliis multis. Male quidam modiationem pensita- 
tionem esse frumentum , cum potius sit mensura : 
perperam quoque alii modiationem ad xstimationem 
numerariam referunt in lege Rhodia. Bnoss. 

* Humana sententia : cui non absimile illud Ul- 
piani videtur, Si labes facta sit, omnemque fructum 
tulerit, damnum coloni non esse : iie supra damnum 
seminis amissi mercedes agri pone cogatur. Nam 

, ut apud Harmenopu- 
lum est, θεομηνίαν vocant, non debet conductori esse 
damnosa, si plusquam tolerabile est, Lesi fuerint 
fructus. L. 11, Ex conducto, H si vis; 1. 25, Si mer- 
ces, D. locat. et cond. Naulragiorum legibus hse 
quoque ascribitur, Naufragia ad publicanos perti- 
nento, l. 4 C. Theod. de nanfrag., lib. xim, tit. 8. 
Quod EEMUUS esse ex Hermogene et Fortuna- 
tiano liquet : ne ex calamitate miserorum fiscus 
luctuosum lucrum captet. D. 1. 4, 1. 2, 1. 5,1. 14, C. 
Justinianeo, de naufrag. intra anni spatium naufra- 
gus remedium ex indulgentia consequitur. Hoc addit 
l. pen. ut confestim, et levato velo ejusmodi caus 
cognoscantur. Fonw. 


f Noster Cassiod. infra hoc lib. ep. 19, de nautis, 
quos frequenter plus affligunt damna, quam solent 
nudare naufragia. Seneca lib. vit Contrevers. 1:0 
mE justiora judiciis! o meliores procelke patre, 
etc. Fosgw. 


617 


EPISTOLA I. —— 
oSUIN [ed., osuNI) vino 1LLUSTRI, COMITI, TEEODORICDS 
ἌΕΧ. 


Constituit ut οἱ qui Maurentio et Paula patris auzilio 
erbatis ltem i inf, eos ad curiam regiam 
miltat. | 
Innocentiz professio est nostram elegisse preesen- 

tiam : ubi nec violenti» locus datur, nee avaritie 
vitia formidantur. Maurentius atque Paula, patris 
auxilio nudati, multorum se injuriis testantur exponi : 
quorum adolescentia pervia videtur incommodis *, 
cum facile possit subripi vel juvenibus destitutis. Et 
ideo nostrum merentur presidium, a quibus se calli- 
ditas non abstinet improborum. Proinde sublimitas 
vestra tenorem presentis jussionis agnoscens, supra 
memoratos adultos, si quis jurgantium pulsare ma- 
luerit, ad nostrum comitatum noverit dirigendos : 
ubi et innoceutia perfugium, et Calumnifitores jus 
possunt invenire districtum. 


. EPISTOLA X. 


JOANNI VIRO SENATORI, CONSULABI CAMPANLE, THEODO- 
. RICUS AEX. 

Decernit st edictum promulget in eos qui sponte ad 
pignorandi se studia. contulerint; et jubet ut quis- 
quis, quod repetere debuisset, pignorandi gratia for- 
(assis invaserit, voce juris amittat. Quod εἰ quis 
solvendo non st, in eum vult fustibus animadverti. 
Foedum est inter jura publica privatis odiis licen- 

tiam dare, nec ad arbitrium proprium judicandus est 

inconsultus fervor animorum. Iniquum quippe nimis 
est quod delectat iratum. Furentes justa non sentiunt, 
quia dum commoti animo in vindictam ssviunt, re- 
rum temperantiam non requirunt. Hinc est quod le- 
gum reperta est sacra reverentia, ut nihil manu b, 
nihil proprio ageretur impulsu. Quid enim a bellica 
confusione pax tranquilla distabit, si per vim litigia 
terminentur [ms. A., per jura litigia non terminen- 
tur]? Provincialium igitur Campanis atque Samnii 
suggestione comperimus, nonnullos, negleeta tempo- 
rum disciplina, ad pignorandi * se studia transtulis- 
se, et quasi edicto misso, per vulgus licentiam cre- 


.^ Cireumscriptio adolescentum Laetoria lege pro- 
hibita, Cicer. m Offic. et de Nat. deor. Jul. Capitolin. 
in Antonio Philosopho, l. 2. C. Theod. De donat. lib. 
tit. 12. Insidix ftunt adolescentibus, 1..1, de Minori- 
bus. Fonn. 

b Nihil manu, χειρῶν νόμῳ, id est vi. Pompon. 1. 2, 
de orig. jur. : Omnia manu regis gubernabuntur. 
Florent., manu a regibus. Ms. liber, manuum legibus. 
Paulus, adversus extraneos homines, si quid manu 
tommiseriut. Quod genus dicendi qui minus perspe- 
Xerunt, ausi sunt integr:e Pandectarum Florentina- 
rum lectioni substituere, modo, manus ; modo, in 
alium; modo, malum. Et in Photii Nomocanone, tit. 
9, cap. 7 : Si episcopus adversus collegam συνεπί- 
σχοπον actionem habens non agat, sed cum illo tra- 
ctet, χειρὲ πράξει, id est manu et vi agat. Male Hen- 
ricus Agyleus, χειραπτάσει, conatus emendare, frus- 
tra, ut ex concilii Carthagin. can. 121, et Justiniani 
novel. 125, convincitur. Vis omnis legibus infesta, 
cum insuper babito magistratus imperio privati sibi 
jus ipsi dicunt. L. non est singulis, de reg. ju., ἀναρ- 
p δανειστῶν Vocat. Harmenop. lib. m Epitom., tit. 

» ἀνάρχως, Justinian. leg. Rustic., tit. 1, 1. 6. Fonw. 

* Pignorationes, et quas reprzssalias dicunt, φρο 
bet Theodoricus, et Zeno 1. un., nt nullus ex vicanis 


PATROL. LXIX. 


VARIARUM LIBER IV. 
A visse vitiorum. His multo acerbiora jungentes, alienis 


64$ 


debitis ad solutionein alios trahi, solamque causam 
*robabilem videri, si aliqua debitori potuit in civita- 
te conjungi. Ὁ iniquum persuasionis (lege pervasio- 
nis. JunxT.]errorem. Dividuntur causs germanis : 
filius obligationibus 4 paternis, si non sit hzres, exui- 
tur; uxor maritalibus debitis, nisi per successionis 
vineula, non tenetur ; et audacia solutionem trahit ex- 
traneos, cum absolvant jura conjunctos. Hoc hactenus 
fieri nostri ignorantia fortasse pertulerit, nunc necesse 
est remedium de legibus habeat, quod nostram po- 
tuit intrare notitiam. Proinde edictalis programma- 
tis tenore compertospectabilitas vestra ad cunctorum 
faciat notitiam pervenire, ut quisquis quod repetere 
debuisset, pignorandi studio fortassis invaserit, voce 


p [mss., vocem] juris amittat, nec liceat euiquam sua 


sponte, nisi obligatum forsitan, pignus auferre. Si 
vero alterum pro altero, quod nefas dictu est, pigno- 
rare maluerit, in duplum cui vim fecit direpta resti- 
tuat : quia scelera damna plus cobibent, et sola de- 
trimenta cogitant qui pudoris fecere jacturam. Quem 
vero ab hac redbibitione [aiii, redimitione] fedum 
patrocinium tenuitatis excusat, pro admissi qualitate 
facinoris in eum fustuario supplicio vindicetur. Non 
enim patimur impunitum quod nolumus esse permis- 
sum. 


EPISTOLA XI. 

SENARIO VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUR REX. 
Remittit ad eum causam inter. possessores Volienses 

atque curiales diligenti. examine discutiendam, nec 

non et finiendam. 

Spes est certa remedii, vota supplicum ad pru- 
dentis reniisisse judicium ; ut per ordinationis bene- 
ficium, confusionis abrogetur incertum. Proinde 
magnitudo tua, cujus ordinationi videtur subjacere 
provincia, inter possessores Volienses atque curia- 
les causam diligenti examinatione discutiat, quate- 
nus inter eos &opiatur querela , a vobis patefacta ju- 
gtitia. Non enim decet post audientiam vestram nego- 
tium trahi, a quo post alios judices debuisset audiri. 


ro alienis vicaneorum debitis teneatur; lib. xi C. 

ustinianus novell. 52et 151, et vim-omnem a repub. 
abesse jubet, τι non manu, sed actione experiatur. 
Idque juri nostro consentaneum est, l. exstat et ]. 
pen. quod met. caus., l. 9, negantes, c. de oblig. et 
act. 'ORK. 

4 AJ., alligationibus, etc. Scribit vero Sextus Em- 
pyricus lib. 1, cap. 14, in fin. Pyrrhon. hypothes. ,le- 
gem esse apud Romanos, ut qui paternis bonis re- 
nuntiat, non persolvat patris nomina. Apud Rhodios 
autem dissolvere 885 alienum paternum compellatur. 
Quamvis non omnis filius esthxeres, nec statim invi- 
tus obstringitur xri alieno ἃ patre conflato : a cujus 
hzreditate (quod hodie licet) abstinuerit, tot. tractatu 
de jur. del. 1. 12, cum a matre, C. de rei vindic. ; Ἰ. 
45, «eris ; 1. 24, si purs C. de donat., c. non. omnis, 
92, q. 2. Quare Alexander pontifex Rom. quod indi- 
stincte rescribit filium patris debita exsolvere teneri, 
c. 1 de solut., id non simpliciter de filio, sed s: cun- 
duin ea quz? szpius contingunt, de filio h:ereditatem 
tantum patris adeunte accipiendum est, arg. ]. 4, 5, 
6, delegib. Ut plurimum existit hxres patris, cujus 
hereditas tacita quadam natura liberis addicitur. L. 
41, in suis, de lib. et posthum. ; l. 7, cum ratio, D. de 

. damn. FonNER. 
20 


E 





ι 


i 


- 


99 
^ EPISTOLA XIL 


M. AURELJI CASGIODORI 


Α 


e 
EPIPTOLA XII. 


MARABADO VIRO ILLUSTRI, GOMiTI ET CENELLO YIRO SERABMO WNRO JLLUSCRL, COMITI FRIVATABUM, THEOBO- 


SEKATOBI, THRODGRICEUS REE. 
lilis oommitit causam. inter Archotamiam ot. /Ethe- 
rism aurium [m juzia leges audiendam, ut mediis 
sacrosanctis Evangeliis cum tribus honoratis jurispe- 
ritis sententiam. secundum prisci juris formam pro- 
ferant. 

Propositi nostri est ut provincias mebis, Bee suxi- 
lante, snbjeetas, sicut armis defendimus, ita logibus 
erdinemas : quia semper auget principes observata 
justitià; et quantmm probabili iastitutiene vivitar, 
tantum summis adhuc prevectibus aggregatur. Ar- 
ehotsmia itaque illustris. femina flebiliter ingemi- 
ecens, nepotis sui calamitatem tali conquestione de- 
ploravit (dum semper aviz cura? tenerior est suorum), 
asserens Atheriam nurum suam, marit posipoeita 
dilectione, cuidam se Liberio jugali federe &ociasse, 
et eara ornatior cupit novis thalamis apparere, stu- 
édmerit prioris viri faeultates evertere, allegans dita- 
tam filiorum spoliis, quibus magis decuit congregari. 
Jáeeque nos, qui desideria supplicum consuevimus 
remittere ad statuta divatium sanetionum, ut nec in- 
sínuationem supplicum renuamus, nec adversarii ne» 


 gotium credula facilitate damnemus : seblimitatis 


vestre judicio hanc eausem tegibus committimus ΔῸΣ 
diendam , ut omni jncivilitate submota, mediis eas« 
crosanctis Evangeliis, &um tribms honoratis, quos 
partium eonsensus elegeri4, qui legum posciat habere 
notitiam, quidquid prieci juris forma eeostituit inter 
GA eos, considerata disciplina nostri temporis, profe- 


RICUS REX. 

ΠΗ; insinuat ec decrevisse ut Colossoe ad Sirmiensem 
Pannoniam misso, jucta inem eciepem an- 
nonc prabeantur. 

Emelusnenfa deesse iaborsntébus παρ operéet, ul 
et bone spei aditus aperietur, et: desudantium quere- 
ja justa eompenssdione claudatur. Atque. ideo prow- 
dentiam wostrem, qua. omnes reipub. pertes sub ce- 
lesti favore eircumspicit, erdiuasse cognecoe, ut Co- 
loceso viro illuséri pro laberibos et. monitis ad Sir 
miensem Pannoniam destinafo, juxta consustedinem 
veterem victaalia »rabeantur, quateags dum memo- 
rato viro aecesssria fuerint preeparaja, locus iujusus 
presumpüonibus ebrogeumr, Diseplimun siquidem 
non potest servare jejusus exercitus, dum quod de- 
est semper przsumit armatgs. Habeat quod. emat *, 
ne cogatur cogitare quod auferat. Neesssitas mede- 
ramen non diligit, 4 nec pojest imperari multis quod 
nequeunt custodire paucissimi. 


EPISTOLA XIV. 
GESILE 5AJONI VCREODORSCUS BEX. 

Jubet ut cogat Gothos in Tuscia wtrague commoran- 
tes, debita vectigalia. exsolvere, et contumaces pu- 
niat. 

Magni peccati genus est alienis debitis alterum 
pragravare, ut quod potest exigi mon mereatur au- 
diri. Sua quemque damna * respiciant, et. is solvat 
tributum qui possessionis noscitur habere compen- 
dium. Atque ideo pr:senti tibi auctoritate delega- 


ratis. Quia non decet per vim eos aliquid agere qui ad C mus, ut Gothi per Picenum sive "Thuscias utrasque 


nostra meruerunt regimina pervenire. 


* Ea vis est στοργῆς φυσικῆς πρὸς τὰ τέκνα, ut pa- 
rentes malint liberis quam sibi bene esse : et amor 4 
natura hominibus insitus descendat magis quam as- 
cendat, I. 19, Institutus, D. quod met. caa. ; l. pen. 
$ de uno, D. de rit. nupt., propter propagationem 
gcilicet tuendam studio educandz prolis immorlalita- 
tem quamdam generis humani natura commenta vi- 
detur. Aristot. in OEconom. : Κατὰ τοῦτο γὰρ μόνον ἡ 
τῶν ἀνθρώκων κατάστασις οὖσα θνητὴ ix τῆς δισδοχῆς 
τοῦ ἀεὶ εἶναι τυγχάνει, καὶ αἱ τῶν γονέων εὐχαὲ εἰς τοῦτο 
πᾶσαι σωντείγονσι. Quod Theophil, tit. dé jure nat. 
adumbravif, Ἢ φύσις ὁρῶσα τὸ καθ᾿ ὅχαστον τῶν ζώων 
θανάτῳ δαπανώμενον, διὰ τοῦ γάμον, χαὶ τῆς ἐντεῦθεν 
παιδοποιίας, καὶ τῆς πρὸς τεχθέντα; στοργῆς τε, x«i ἀνα- 
τροφῆς, χαὶ διαδοχῆς τὴν devenus τούτρες ἐμηχανήσα- 


το. Val. Max. de censoria nota : Natura vobjs quem- D 


admodum nascendi, iia gignendi legem scribit, pa- 
rentesque vos alendo nepotum nutriendorum debito 
(si quis est pudor) alligaverunt. Fons. 

Sic locutus est Sidonius Apo linaris : Roscia te sa- 
lutat cura communis, qux 1n avi: amicarumque in- 
dulgentissuno sinu (quod raro contingit nepotibus 
aliis), et cum severitate nutritur, qug iamen tene- 
rum non infirmatur evum, sed inlirmatur ingenium. 
E4 alibi ; Filiam unicam parvam post obitum uxoris 
relictam solatio czlibatus alit tegeritudiae avita, ma- 
terna diligentia, paterna benignitate. B&oss. 

. P En cur tam multa annonz militari nostris legibus 
jure quodam singulari constituta sint, de quibus 
alias. Foy. 

Ad bellum gerendum iria sunt necessaria, ut pu- 
ta, apparatus pecunie, comuneatuum, armorum; est- 
que angona adeo necessaria, ui qui frumentum ne- 
cessariumque commeatum non praeparat, vincatur si- 
ne ferro, etin eo culpare hodierpam incuriam pos- 


residentes, te imminente cogantur exsolvere debitis 


sumus, cum fere mendieifas ad emper desperatio- 
nem voca armatos : nam, ut cum imperatore loquar, 
miles non timet vestitus, armatus, calceatus, ei 
satur, et habens aliquid $1 zonula. Bness. 

e Miserrima emnino castrensis fames quid designa- 
rit in £pendianis militibus Polybius, et Porphyrius, 
περὶ ἐμψύχων ἀποχῆς, lib. ui, quid. Numantinis; Val. 
Mar. fib. vii, cap. 6. Quid Romanis Livius lib. iv, el 
Amnian. Marceltig.; quid Hierosolymitanis Euseb. 
m, cap. 4, Eccles. Histor. ; Joseph. Antiqu. lib. m, 
cap. 4; idem de Dello Judaico lib. vi, cap. υἱβ.. et 
lib. vir, cap. 6. Vide lib. xu, epist. 5. Foss. 

ἃ Quanta sit neceasitalis vis ac potestas declarant 
auctores, nam, ut loquitur Horatius, 

Omnia rapit 
/Equa lege peoessilas, 
ortitur insignes, el 1ui8. 
Omne capax movet urna nomen. 

Preterea jdem anteambulatwicem foriense dicH esce 
necessitatem, fortunz: domiaatum et potentiam con- 
&Lituens, quod quidquid ei collibuerit, pulla vis tanta 
$i, ut ixopedire possit. Clavos edam trabales perele- 
gan fictione οἱ conceptione ibidem £ribuit necessi- 
tad, quibusomnia ligat, Ürmelque, et relineat. Baoss. 

e Nam Lribuü et vecügalis nomine, praedia ipsa et 
possessores oonvyeniuntar, l. 7, Luperatores, b. de 
publican. Demostheg. edvers. Tinocratem ait tributa 
Don à corporibus, sed a posseseoribus seu fundis de- 
beri, τὰς εἰσφορὰς τὰ κτήματα, οὐ τὰ δώματα ὀφείλειν. 
Τὰ γὰρ ἀπὸ τούτων εἰσφέρομεν. L. 115, C. ei propter 
publ. pens. et tit. sine seusu, vel neliqu. éund. comp. 
bon poss. Legeu de publicanis et vectigalibus nou 
adversus homines, sed adversus rem scriptam esse 
docet Quintil. declamat. 244, Salvian. lib. v de Pro- 
videntia. Fonx. 


091 


VARIARUM LIBER IV. 


622 


functiones. In ipsis enim initiis comprimendus ezeos- Α animis impleatur; quatenus et excessibus tollatur li- 


sus est, ne feda imitalie, quasi. turpis pcabies, pau- 
latim reliqnos comprehendat. Si quis ergo jussa no- 
stra agresti spiritu reeupinatus abjeceri, casas ejus 
appositis tialis figci nostri juribus vindicabis, ut qui 
jusie molut parva sobWero, rafiqnabiliter videaiur 
maxima perdidisse, Qui enim debent ad figeum cele- 
rius esse devoti, nisi qui c3pipnt cammoda donativi ἢ 


Quando amplius de noslra humanitate recipiunt quam 
stipendii jure prxetetur. Nam si. liberalitatis nosira 
causa tractetur, nos popius voluntaria tributa solvi- 
1808, qui foriunas omnium sublevamus. 


EPISTQLA XY. 
BENENATO VIRO SENATOR! THEODORICUS REX. 


Statuit ut viginti unum dromonarios robustos in locum 
defunctorum "eligat, viresque eorum probet. 


Illustris et magnifici viri comitis Patrimonii sugges- 
tione comperimus dromonarios* viginti ΘΚ etunum de 
constituto numero mortis incommodo fuisse subtra- 
ctos. Unde providentiam nostram, cujus est proprium 
quod casu subducitur reparare consilio, hoc statuis- 
e cognosce; ut supradictos dromonarios probare sine 
aliqua dubitatione festines, qui tamen ad hoc opus 
possint idonei reperiri. Remigum enim labor opero- 
sus valentes animo et viribus qusrit, ut. confidentia 
menlis procellis ohviare possis undosis. Quid enim 
audentius quam illud infidum ac vastissimum mare 
introre parva gayigio, quod eluetari faeit desperetio- 
nis sola presumptio? Quapropter jussis te nostris 
hane cautelam convenit adhibere, ut querelam de 
copgkegatis debilibus non facias, cum nos (Jwp., nec| 
robustissimos quiesiisse cognoscas. 


EPISTOLA XVI. 
SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REI. 

Renuntiat se Arigerno comiti, quem ob preclare gesta 

laudat, Romane urbis disciplinam commisisse, et ut 

δὲ pareant omnes jubet. ἐδὼ 

Utilitais publicjg cauca, quam neeter animos sem- 
per speetat, virum illusteem comitem Arigemum, ci- 
vem peae vestrum, dudum ad Galljas setimavimus 
dirigendum, ut ejos maturitate coneillí titubantiuni 
potuissent eorda frmari. Novitatem quippe sollici- 
tam prudentes convenit habere rectores, nt quemad- 
Iinodum fuerit vitze formatus ordo, sic currat institu- 
ta devotio. Hie rebus ad nostra vota compositis, et 


centia, ej quod qptamus maxime, locum nequeat 
invenire vindjcta. Si qua etiam per ejus absentiau 
culpa prowenerit, inter vos justiti consideratioue 
corrigite, ejeuk nobilitati veste conyenit agere, cui 
semper probilag plaeet : quoniam nos specialiter in- 
junxisse cognoscite, ut error, qui ab auctoribus suis 
minime fuerit emendatus, legum distriefione resece- 
tur. Pareatur ergo, P. C., viro multis temporibus 
jam probato, eujus necesse est preedicauda sequi, qui 
se hactenus sub yestra omnium laude tractavit, et in 
tanta frequeptia nullius reperit adversa judicia. 


EPISTOLA XVII. 

JD.E VIRO SUBLIMI, DUCI, THEODORICUS REX. 
Praciyit ut ecclesie Narbonensis possessiones qb gli- 
quibus pervasoribus occupatas, restituendas. curet. 

Definitam rem ab antiquo rege, quam tamep con- 
stat rationabiliter esse decretam, nulla volumus ajn- 
biguitate titubare : quia decet firmum esse quod cou- 
mendatur probabili jussioue. Cur epim prjora quas- 
emus, ubi nihil est quod corrigere debeamus? At 
que ideo przseutj tibi aucporitate precipimus ut pos 
sessiones Narbonepsis ecclesie, secundui praxcels 
recordatiouis Alarjej pr:cepta, a quibuslibe( perva- 
soribus oceupstze teneantur, eequitatis facias contem- 
platione restitui : quoniam versari [mss., adversari] 
Dolumus ig Ecclesie dispendio prasumpjiones illici- 
fa$, dum nostra deceat lempora sedare confusa. Esto 
contra talia omnino sollicitus, ut qui cs bello clarus, 
eivilitate quoque reddaris eximius. Sjc et amma tua, 
Deo juvante, corrpboras, si justitiam mediocribug 
servare contendas. Improbis enim potuisse resistere, 
non przvales excusare, quando omnes tibi libenter 
cedunt, quem gloriosum in bellorum certamine co- 
gnoverust. Jgnavus forte audacibus jubere nil possit: 
nemo plus priesumentibus imperat quam quem gua 
facta commendant. 


EPISTOLA XVBI. 
AyNUR YJRO SENATOR, GOMITI, THEODORICUS REX. 
Decernit ut diligenter inquirat num Laurentius presby- 
ter, effosais mortuorum sepulcris, thesauros $nmvene- 
rit. 
Consuetudo £s nostra clementi, probatz nobis 
fidei agenda committere, ut cum judices delegamus 


gloriam eivilitatis retuli£, et quod inter vos didicit 1) Pr9ediclos tractatu maturo, locum prava nequeat in- 


diligender ostendens, bellorum insignia reportavit. 
Quem desideratum, sicut patomus, ecetui vestro red- 
didimus, ut qui vobis longa ztate placuit, nunc gra- 
Hor fiat, eum eum adjecta bena eonimendant. Qua- 
propter diecipling se prati viri Romanus ordo re- 
Btituat, ut. quod quietis amore orzcipitur, devotis 


* Dromones navigia celerrima quasj cursoria a Ju- 
stiniano vocantur in 1. 4, C. dé off. praef. przet. aff., 
quos celones Latini appellant a celeritate, υἱ testatur 
Nonius. Milites, inquit, constituas qui possint ef Ip- 
sum trajectum servare, e£ omnia qu:zecunque in par- 
bus Hispanie vel Gallix, sive Francorum aguntur, 
viro spectabili duce denuntiare: in quo trajecto etiam 
dromones quantus provideris, ordinari facias. Isidor. 
19 Etymol. DBnRoss. ἢ 


venire subreptio. Dndum siquidem ad nos multorum 


' suggestione pervenit, Laureniium presbyterum effos- 


sis cineribus funestas divitias inter hominum cadave- 
ra perscrutatum, concussionemque mortuis intulisse, 
quem oportet viventibus quieta pradicare. Non abs- 
tinuisse perhibetur ^ taro crudeli contagio piis dica- 


Dromones erant navigia celerrima et expediti cur- 
&us, quorum meminit infra lib. v, epist. 16 et 17, qux 
alibi naves cursori vocantur, ut apnd Sidon. Apoll, 
lib. r, epist. 5. Inde igitur dromonarii dicli, qui erant 
remiges dromonuimn. Jun. 

b Nota sepultorum ossa eruere nefas fuisse testan- 
Ἢ veteres, et Horat. ode 16 Epod., Virg. 1v Δθηοἰα. 

ROSS. : 











695 


M. AURELII CASSIODORI 


tas consecrationibus manus, aurum exsecrabili que- A pauperum detestabili mente versetur, presenti au- 


pisse fertur affectu, quei suam decuisset egentibus 
dare substantiam, vel sub sequitate collectam. Quod 
te diligenti examinatione precipimus indagare, ut si 
veritati dicta perspexeris convenire, hominis ambi- 
tum eo tantam fine concludas, ne possit aurum sup- 
primere, quod eum non licuit invenire. Scelus enim 
quod nos pro sacerdotali bonore relinquimus impu- 
nitum *, majori pondere credimus vindicandum. 


GG EPISTOLA XIX. 
GEMELLO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 


Scribit se remisisse ad presens tempus solutionem si- 
liquatici in (rumentis, vino et oleo, ut copiam possit 
prestare provinciis. 

Decet principalem providentiam fessa refovere, ut 


ctoritate decernimus ut ea 402 retro principum con- 
stiterint humanitate deputata, supra memorata 60. 
cleela sine aliqua imminutione percipiat, manente pe- 
pa etiam pervasori, qui et veterum doma et ecclesie 
probatur violasse compendia. 
EPISTOLA XXI. 
GEMELLO VIRO SENATOR! THEODORICUS REX. 
Admonet ut sit ad injuncta sollicitus, necessitate 1em- 
poris id exigente. 
Quamvis eflicaciam tuam insistere credamus injun- 
ctis, et studiose defleciere qux nobis cognoveris dis- 
plicere, tamen sollicitum admonitio nostra non dese- 
rit, ut instructior reddaris, dum infra scriptis brevibus 
delinita susceperis. Proinde ordinatio nostra nulli vi- 


asperitatem casuum mitiget lenitas jussionum. Non B deri debet ingrata, cum necessitas temporis excuset 


enim sentitur incommodum, si quod per adversitatem 
constat oppressum, concessa prosperitas ostenderit 
sublevatum. Siliquatici namque przstationem, quam 
rebus omnibus nundinandis provida definivit antiqui- 
tas, in frumentis, vino et oleo dari presenti tempore 
non jubemus, ut hzc remissio solutionis copiam pos- 
sit prestare provinciis, et respirent aliquatenus fessi 
presentis salubritate decreti. Quis enim ad venden- 
dum non incitetur largius, cui solita dispendia sub- 
trahuntur? Portus nostros navis veniens non pave- 
scat, ut certum nautis possit esse refugium, si manus 
non incurrerint exigentium, quos frequenter plus af- 
fligunt damna quam solent nudare naufragia. Sit hoc 
forsitan sub quiete tolerandum, nunc autem, dum 
provincialibus prestaro cupimus, mercium dominis 
interim consulamus. 
EPISTOLA XX. 
GEBERICH VIRO SENATOR! THEODORICUS REX. 


Decernit wt unum jugum ecclesie Constantii episcopi 
, pietate principum collatum et ab ibus do- 
tentum, restituatur. 


Si desideramus locum beneficiis invenire, ut titu- 
los possimus nostrae pietatis erigere, quanto magis 
aliena beneficia intacta volumus defendi, qui propria 
cupimus sponte largiri, maxime quando et illud con- 
scientiz nostre reponitur, quod de fisco sub antiqua 
solemnitate przestatur! Proinde viri venerabilis epi- 
scopi Constantii supplicatione comperimus, sacro- 
sancte ecclesie ipsius unum jugum, veterum prin- 
cipum pietate collatum, et nunc. quorumdam usur- 


onera jussionis. Esto itaque ad injuucta sollicitus, 
quia licet sit semper adhibenda, maxime tamen utilis 
est in necessitate custodia. Parebis ergo commonitus, 
ut sic possis cum provincialibus agere quemadmodum 
nos eis respicis velle prestare, quatenus securus de 
nostra gratia consequaris, quidquid sollicitus de pra- 
vo studio habere contempseris. 


EPISTOLA XXII. 


ARGOLICO YVIRO ILLUSTRI, PRAEFECTO URBIS, THEODORI- 
CUS REX. 


Narrat se ab eo accepisse Basilium atque Pretexztatum 


magicarum artium | fuisse accusalos, et. decernit w 
quu senatoribus secum assumptis, adhibito quo- 
que Árigerno comite, hanc causam juris ordine cu- 
stodito examinet, et si reos compererint, legum di- 
atrictione pleciant. 


Intolerabilis excesaus est », qui supernae majestatis 
affectat injuriam, et oblitus pietatis, crudelia seciatar 
erroris. Quem enim speravit venis locum, qui reve- 
rendum contempsit auctorem? Abscedat ritus de 
medio jam profanus; conticescat posnale murmur * 
animarum. Versari non licet in magicis artibus tem- 
poribus Christianis (Vide Baron. αὐ an. Christi 504). 
Magnitudinis itaque tu: relatione comperimus Basi- 
lium atque Protextatum, artis sinistre jaidiu con- 
tagione pollutoe, in accusationeni tui examinis perso- 
narum intentione deductos. Super qua re nostram te 
asseris spectare d sententiam, ut confidentius fiat quod 
pietatis nostrse mandat auctoritas. Sed nos, qui ne- 
scimus ἃ legibus discrepare, quorum cordi est iu on 


patione violenta retineri. Sed quia nos uti nullum Ὁ) nibus moderatam tenere justitiam, prsesenti auctori- 


volumus fraudibus suis, praesertim cum in dispendio 


* Sic in legibus Wisigothorum lib. rv, tit. 6. Deo. 


pons vindicanda relinquimus, quam nostro rescin- 
enda judicio definimus. Jun. 

b Tota hzec epistola est de arte magica, et in magos 
dandos esse judices declarat, quoniam, inquit, versa- 
ri nou licet in magicis artibus temporibus Christianis. 
Cum autem magi apud Persas. potissimum deorum 
cultui vacare solereut, in tantam postea aucta est 
eorum vanitas, ut non solum observatiune $77 side- 
rum futura predicare, sed artibus quibusdam et ma- 
leficiis et scire se omnia, et facere posse profiteren- 
tur. BRoss. 

* Justinianus novell. 115, γοητείαν dixit, id est 
magicos susurros, interprete Juliano, qui fiunt ma- 
nibus accitis, 1. 6, C. de malefic. et mathem. Aure- 


tate decernimus ut quinque senatoribus *, id est ma- 


lios Prodentius lib. 1 contra Symmachi relationem, 


Murmure nam magico Lenues excíire Bguras, 
Atque sepulcrales scire incantare favillas. 

. Cedrenus de Apollonii Toe prostigiis pag. 95, 
γοητείαν ab ejulatü ad sepulcra deducit, nempe ἀπὸ 
τῶν γόων, xxi θρήνων τῶν περὲ τοὺς ταφοὺς τοῖς τὸ 
τοιαῦτα ἐπιτηδεύουσι γινομένων, infra lib. ix, ep. 18. 

OBRNER. 

4 Spectare pro exspectare : ut contra, exspectant, 
pro spectant, 1l. 5, C. de red. act. Paul. lib. 1, tit. 9; 
lib. v, tit. 6, Sentent. Fon. 

" * Theodoricus hoc loco jubet Argolieum przfe- 
ctum Urbi, quinque senatoribus adhibitis, de crimine 
Basilii atque Prztextaü cognosceré, qui artis sini- 


? 


VARIARUM LIBER 1V. 


020 


gnificis et patrielis viris, Symmacho, Decio, Volusiano A squalor vetustatis obnupserat, splendorem reparatio- 


atque Coliano, nec non illustri viro Maximiano, hanc 
causam legitima examinatione pensetis. Et per om- 
nia juris ordine custodito, si crimen quod intenditur 
fuerit comprobatum, ipsarum quoque legum distric- 
tione plectatur, ut rei abditi atque secreti per hoe 
vindictze genus a culpis talibus arceantur, quos ad 
leges trehere non potest incerta notitia. De qua re 
illustri viro comiti Árigerno pracepta direximus, ut 
omnium violenta defensione sunbmota, si se occulunt, 
ad judicium protrahat impetitos *, et vobiscum in 
hac causa residens, nec opprimi faciat innoxios, nec 
leges sinat evadere criminosos. 


EPISTOLA XXIII *, 
ARIGERNO VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODOBICUS REX. 
Pracipit ut. Basilium εἰ Preiextatum magice artis 
insimulatos .et fuga elapsos querat, εἰ repertos ad 
judicium quinquevirale ducat, quo causam curet dis- 
cuti et. finiri. 

Quamvis oporteat commissam tibi disciplinam Ro- 
mane civitatis in omnibus custodiri, tamen in eis ma- 
xime studiosior esse debes, qu:xe nostra tibi aucto- 
ritate delegata cognoscis ; ut circa te augeat gratiam 
custodita justitia, et augmenta sumas nostri judicii, 
qui nobis hactenus de integritate placuisti. Prafectug 
igitur Urbis sua nobis relatione declaravit, Basilium 
atque Pr:»textatum magicis artibus involutos, impeti 
accusatione multorum, quos elapsos intimat mentis 
alienatione custodum. Eos te przecipimus ubicunque 
repertos ad judicium quinquevirale ducere, quod in 
prosenti negotio nostra delegavit auctoritas, ubi te 
. residere ceusemus; ut violenta omnium defensione 
submota, hanc causam discuti facias legibus et finiri. 
Et si rei criminis, cujus impetuntur, fuerint appro- 
bati, sententiam subeant, quam juris definita sanxe- 
runt. Si vero innocentia eorum detestabili pulsatur 
invidia, opprimi eos nulla ratione patiaris : quia in 
omnibus causis, consideratione divina, illud fieri vo- 
lumus, quod opinionem nostrz pietatis accumulat. 


EPISTOLA XXIV. 
kLPIDIO [ulii, gESPIDI0] DIACONO THEODORICUS REX. 


Concedit facultatem edificandi quibusdam in locis Spe- 
letine civitatis jam vetustate confectis, modo publice 
usui non deserviant. 


In lucrum cedunt qux benemeritis conferuntur ; et 


de ipso munere magis acquiritur, cum optimis digna p 


prestantur. Petitionis tux proinde tenore comperi- 
mus, loca in Spoletina civitate, quz jam longo situ 
Φ 


8tr*, id est magice rei deferebantur. Valentinianus 
etiam, et Valens inl. 10 C. Theod. de maleficis, quia 
ex ordine senatorio maleflciorum invidia quidam 
Stringebantur, ideo illa negotia urbansx praefecturae 
discutienda remittere sese inquiunt : quod si quando 
ejusmodi T gen incideret, 4025 commode definiri a 
praefecto Urbi non posset, ad grad em recurrendum 
erat, ut liquet ex d. ]. 10, C. de maleficis. Lex autem 
uluma Cod. Theod. de jurisd. omn. judicum, nomi- 
natim cavet praefectum Urbi non posse cognoscere 
de causa criminali senatoris, nisi adhibuerit in con- 
silium quinque senatores non electos, sed sorte du- 
Clo8, ne de capite atque innocentia alterius judicio 
electi judicent ; et addit id jampridem statutum fuisse. 


nis expetere; ut rebus antiquitate confusis novitatis 
facies adulta reddatur ; et beneficio tuo rediviva con- 
surgant, quz annositate inclinata corruerant. Quod 
nos, respectu meritorum tuorum, et impensi longa 
sedulitate servitii, libenti animo duximus annuendum, 
ut et votis justa poscentium tribuatur effectus, et ci- 
vitati reparationis crescat ornatus. Atque ideo peti- 
tioni tue robur presenti humanitate largimur, ut 
portichm cum areola post Turasii thermas, si tamen 
publico * usui non deservit, absoluta liberalitate po- 
tiaris : quia in licentiam reparationis accipiuntur po- 
tius premia quam donantur. Hac igitur auctoritate 
suffultus, in supradictis locis :xdiflcandi sume fidu- 
ciam ; nec aliquam imposterum metuas qu:estionem, 


p cum te et civitatis tueatur utilitas, et principis reve- 


reuda voluntas. 


EPISTOLA XXV. 


ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PRAEFECTO URBIS THEODO- 
RICUS REX. 


Statuit ut Petrus genere clarus et senatori dignitatis 
candidatus, voti sui compos fiat secundum priscam 
consuetudinem. : 
Constat eum de $e presumere, qui ad sacri ordi- 

nis cupit fastigia pervenire. Merita enim suggerunt 

bonz appetenti» [ed., apparentiz] nisus, et in qua- 
litate desiderii potest mens honesta cognosci. Quis 
enim pakestrice artis iguarus in stadium luctaturus 
introeat ? Aut quis certamini misceatur, quod virtutis 
conscientia non suadet? In ipsis conatibus zgra lan- 


C guescunt, que meritorum prxsuuptionibus non ju- 


vantur. Preeoniorum ergo professio est, collegium 
desiderasse summorum ; bonumque de se judicium 
tradit, qui cels:ee gradus expetit dignitatis. His ergo 
desideriis pietas se nostra libenter indulget, qui etiam 
in spem erigimus vota marcentia ; ut dum provectus 
quisritur, probitatis studia plus amentur. Proinde il- 
lustris magnificentia tua Petrum, parentum luce con- 
spicuum, suaque gravitate jam senatorem, in album 
8acri ordinis secundum priscam consuetudinem curet 
referri; G8 ut et tanto ccetui proficiat numerus, et 
candidato de sacro ordine crescat ornatus. 


EPISTOLA XXVI. 
UNIVERSIS MASSILLE CONSTITUTIS THEODORICUS REX. 
Confirmat. immunitatem a principibus illorum regioni 
collatam, et promittit se eos ab omni gravamine 
liberaturum, relaxatque eis censum presentis anni. 


Libenti animo antiqua circa vos beneficia custodi- 


Sane l. 15, eod. C. Theod. de accus., ostendit etiam 
quinquevirali judicio finiri apud praefectum Urbi cri- 
men institutum adversus senatorem, velatque spe- 
ctatos judices sponte delectos adhiberi, sed tantum 
sorte ductos. BRoss. 

8 Impetitos, id est accusatos; nam epistola se- 
quenti ait, impeli accusatione. Et lib. v, epist. 95; 
et lib. xiv de accusat. C. Th. Jun. 

b Hancepistolam et przcedentem citat card. Baro- 
nius tom. VI Annal. ad an. Chr. 504. 

€ Cum hac tamen exceptione, Si publico usui non 
deservit ; addit et alteram, Ne vicino quoque ofticiat 
gdificatum opus. L. 2, D. ne quid in loco publico. 
FoRNER. 





δ: 


M. AURELII CÁd4tODORI 


028 


nus, cdm nóva ΜΠ ΔΩ͂ΡΌΝ veslri$. prdsitre cnpia- A dice male cominitss elaroerint, siné 4Π4υ4 üifatione 


tnus. Servaré quippe termínos t£norat hamanitas, et 
novellis decet blanditi beneflciis, post longa tempora 
restitutis. Proiride immunitatem vobis, quam regio- 
hem vestram constat principum privilegio consecu- 
tam, hac auctoritate lárgimur; nec vobis aliquid nov 
presumptionis patiemur imponl, quos 4b omn! vola- 
nits grávamine vindicari. Censum pf:eterea przesentis 
ΔΕ] ^ telaxat vobiá inunificentia princ palis, ut et 
illà possitis accipere 4845 vos non contigit postulas- 
ge. Ipsa est etiim perfectá pietas, qux antequam fle- 
and prétibis, nóvlt considerare fátigatos. 


EPISTOLA XXVII. 
TEZUTZAT SAJONI TERODORICUS REX. 


! [tli committit Petri feitionem, quam ab Amara sajoné, 
eo quod Petrum voluisset occidere, awfert; et jubet 
ut quidquid commodi a Petro acceperat Amara, in 
duplum restituat, atque de plaga inflicta ad judicium 
comitis Dude veniat audiendus. 

Detestabilis est quidem omnis injuria, et quidquid 
eontra leges admittitur justa exsecrationé damhatur; 
sed malorum omnium probatur extremam, inde de- 
trimenta suscipere, unde credebantür auxilia prove- 
nire, Exaggerat enini culpam ἴῃ contrarlum vérsa 
crudelitas , et majus reatui pondus est, ihopinata de- 
ceptio. Vlr spectabilis itaque Petrus ddmiránda nobis 
&orte conquestus est sajonis Aniarz tuitionem, quam 
ei contrá violentos indulsimus, in se potius fuisse 
grassatam; ita ut ictum gladii in se demersum aliqua- 
ténu$ postium retardaret objectio : subjecta est vul- 


' 


componat. Tuitlonem 5 vero postulanti contra incivl- 
les impetus ex nóstra jussidhe salva civilitaté pr:- 
8tabis, non exemplo atctísati; sed consideratione de- 
ceuter electi. 


EPISTOLA XXVII. 

DUDA VIRO SENATORI, COMITE, THEODORIGUS REX. 
Jilum constituit judicem cause sajonis Amara, qui 
vulneraverat Petrum. 

Consclentiam probamus, cui fedieanda coinmitti- 
mus : quía dighus est mter alios sequenda decernere, 
qui sibi modum visus est legitimo conversationis im- 
ponere. Petrus itaque vir spectabilis Amaram sajo- 
nem nostrum, qui contrario omine pro ejus tuitione 
directus δεῖ, educto gladio se asserit vulnerasse, de- 
fensoremque fecisse, quod vix inimicus potuisset au- 
dere. Hoc te et legitima volumus disceptatione co- 
gnoscere, et probabili sententia terminare ; qustenus 
mullus tentare adsus sit, quod nobis displicere co- 
gnoscit. 


EPISTOLA XXIX. 


ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PRAFECTO URBIS TNEOBO- 
RICUS REX. 
Fieprehendit eum quod mandata principis, proprie com- 

mode ducius, nondum expleverit ; atque decernit nt 

jussa sine mora facessat. 

Si loci vestri cogitaretur auctoritas, si reverentze 
cura Romanz *; ultro debueratis expetere, in qui- 
bus arguimini. Quid enim prxsenti tempore potuistis 


nerd manus, qua üt in totum truncáta non cade- C culmini urbano d tam proprium, quam senatus cre- 


Yet, januarum percussa robora praestiterunt : ubi las- 
$ato [Jur., laxato] impetu corusca ferri acies corporis 
extrema perstrinxit. Ὁ éxsecrabllem casum! Impu- 
gnavit hominem auxilium suum, ut solatii prosperi- 
tate subtracta crevit ex defensione necessitas. His 
mulio acerbiora subjungens, αἱ quasi lesio venitet 
dd pretium, ita scelus propriam enormi exactione 
taxatum est. Átque ideo juste in illos pietatis nostre 
|ra consurgit, qui benigna jussa [Jur. legit jura] im 
'"ruculentA mínisterla mutaverunt. Nam quz erant 
refugia supplicantibus, si et nostra beneficia vulne- 
rabunt? Proinde proseenti jussione censemus, ut quid- 
quid suprascriptus Amara commodi nomine de eausis 
memorati eupplicantis accepit, quasi oppugnator in- 


menta cogitare, quando fama przesulis proficit, quod 
ordo sacer acquirit ? Sed quantuur viri clarissimi Ár- 
mentarii testatur missa suggestio, in contrarium fede 
ambitu de mora qu:ritis commoda, cujus vos optare 
debuisse constat augmenta. Quid enim amplius esse 
possit incongruum , quam nostris jussionibus ex- 
peditis supplicantium vota suspendere, et post 
sacra preceptionis affatum, si dici fas est, adhue 
69 regium suspendisse judicium ? Sed nos, quibus 
cordi est post primam culpam non slatim desiderare 
Yíndietam;, ad àdmonitionem pótius jussá converti- 
mus : ne Sit nostra districtio nimia, quam lenis pa- 
lientia non przoedat. ldeoque prxsenti auctoritate 
decernimus, ut jussionibus nostris nulla dilationis 


yratus a te constrictas, in duplo ei cogátur exsolvere: Ὦ carliditas afferatur: quia non habet veni» locum, qui 


quia sub poena restitui dignum est, quod improba 
temeritate constat extortum. De plaga vero quam 
educto gladio temerarius przsumptor inflixit, ad ju- 
dicium comitis Dude szpe dictus sajo te compellente 
weniat audiendus; ut secundum edictorum seriem 


* Concedit Theodoricus Massiliensibus census im- 
munitatem : quando autem coeperit census, non salis 
constat; alii enim a Julio C:esare putant, alii ab 
Augusto, et melius meo judicio, ut testantur Florus 
ac Livius; idque accidisse sepüimo Augusti consulatu 
ex Dione discunus. Hujus autem, census duplex mo- 
dus : videntur euiia tributam et Ín capita contulisse, 
el in agros, lacus, pecudes, aliasque facultates : in 
capita, inquam, ut apud Àm. Marcellinum lib. xvi 
videre est; in agros, apud jurisconsultos tit, de cen- 


delinquit admonitus. 


9 EPISTOLA XXX. 
ALPINO VIRÓ ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS REX. 


lili conceditur curba porticus licentia, ut super cam 


$ibus. Bnoss. 

b Tuitionem, Nostrates, satvegarde, vocant, de 
qua infra quoque lib. vir, form. 59. Fokw. 

c Aliqui legunt, reverentia curie Romane. — 

d Prx:fecture urbaus dignitas omnes urbanós ma- 
gistratus superabat. L. 5, C. de off. przef. Urb. Sym- 
mach. lib. r, epist. 92. Urbanum prxsulem Yroster 
Cassiod. superioris lib. epist. 11 dignitatem honorum 
vocat : de euo infra quoque lib. vi, form. 4. Fogw. 


Pelican non o[ficiant aut decori. 

Decet quidem cunctos pairix sw augmenta ecogi- 
tare, sod 605 maxime quos respub. sibi summis ho- 
neribus obligavit : quia ratio rerum. eet, ut eot ne- 
cesse sit plus debere, qui visus est majora suscipere. 
Porrecta itaque supplicatione testatus es, curbo [ Niv. 
et Gam., curi:e] porticus qux? juxta domum Palmatam 
posita, forum in modum arez decenter includit, su- 
perimponendis fabricis licentiam condonari; ut et 
privatarum xdium habitatio pretendatur, e& astiquis 
moenibus novitatis crescat aspectus. lta fit ut quod 
per incuriam poterat labi, manentium videalur dili- 
gentia sustineri : quia facilis ee& dwdiflcioram ruina, 
incolarum subtraeta eustodia ; e& cite vetustatis de- 


VARIARUM LIBER IV. 
ἐξ novas (abricas consiruore, dummodo utilitati A 


650 


Joennem sub emissione chirographi fuifse depositas ; 

ei pracipit ut uxorem Joannis filiumque ejus Janua- 

tium conveniaL, οἱ nisi libere eae restitweriut, ipei 

Fins ad consularem Campani juxia leges au- 
iendi. 


Cum in omnibus causis velimus justitiam custodiri 
(quia regni decus est xquilatis affectus), in eis niaxi- 
me quz fisci nostri nomine proponuntur : ne quem - 
quam detestabilis calumnia in invidiam regnantis αἷ- 
fligat. Patimur eniin superari salva zquitate per le- 
ges, ut inter arma semper possimus esse victores. 
Nam quem licenter subjectus superat, non debellat 
adversus. Marini itaque relatione comperimus res 
Tuph:e apud Joannem quondam sub emissione chi- 
rographi fuisse depositas. Et quia nobis competere 
manifestum est quod ad proscriptum poterat perti- 


coctione ἃ resolvitur, quod hominurs przsentia non Ὦ nere *, ideo presenti auctoritate przecipimus, αἱ uxo- 


tuetur. Unde noe, qui Urbem pitore cupimus fabri- 
carum surgentium eompeni, faeultatem «eencedimus 
postulatam : ita tamen, si res petita eut utilitati pu- 
blic:e non oflicit aut decori. Quaprepter rebus spe- 
ralis securus innitere; ut dignus Reiwnenis fabrieis 
habitator appareas, perfectumuQue epus suum laudet 
auctorem. Nulla enim res est, per quam melius pos- 
SiL agnosci et prudenüs ingenium, et largitatis ef- 
fectus. 


EPISTOLA XXXI. 
JEMILIANO VIRO VENERABILI, EpiScopoÉ rugopoREUS MO. 


JHlum hortatur ut perficiat aqueductium quem. auctovi- 
tate regis susceperat reficiezdum. 

Ad finem debet perducere, qux» prudentum inten- 
tio visa est suscepisse : quia sicu& perfecta laudem 
pariunt, ita et vituperationem generant, qux in me- 
diis conatibus segra deseruntur. Defectus enim rerum 
aut consilium titubare, aut vires arguit defuisse. 
Quapropter sanctitas vestra a tali oblocutione refu- 
giens, qux in aquaductu reficiendo probabili cura ex 
nostra auctoritate suscepit, celeriter ad effoctuma fa- 
ciat pervenire. Nam quid aptius quam ut sitienti 
plebi provideat áquás sanctissimus ille sacerdos; et 
hurnana providentia satiet, quos etiam miraculis pa- 
' scere debuisset? Imitaris enim antiquissimum Moysen, 
qui [sraelitico populo longa ariditate siccato, de saxi 
sterilitate copiosos latices eduxit " : et ad implendum 
miraculum, inde fecit currere humidos Nquores, ubi 
erat sicca durities. Tu autem ei fontes irriguós saxo- 
rum constructione [ed. N$v. et Gam., constitutione] 
deducis, hoc labore tuo prastas populis, quod ille 
miraculis. — ; 


EPISTOLA XXXII. 
DUD.£ SAJONI TREODORICUS REX. 
Significat se accepisse res Tupha proscripti, apud 


ἃ Omnía tempus depascitur, zdificia quoque, Vi- 
truvius lib. 1, c. 8. Plin. 56, ear 6; 1. 15, si quan- 
do. 2 C. de oper. puhlic., 1. ὅδ, domus, de leg. 1. 
Paulinus in 10 Natali Felicis. FonNEn. 

b Psal. cxm : Qui convertit petram in stagna aqua- 
rum, et rupem in fontes aquarum. FonNER. 

€ Proscriptorum bona fisco applicantur. Authent. 
botia damnatorum. C. de bon. proscrip. BRoss. 


rém supradicti Joannis filiumque ejus Januarium mo- 
derata exsecutione convenias. Qui si intestata |ed., 
intentata] injuste se retinere cognoscunt, xquitatis 
consideratione restituant : minusve |id est, sin minus], 
competenti sponsione prxmissa, ad consularem Cam- 
panie veniant legibus audiendi; ut coram partibus 
positis, te inminente, quod forma continet sanctio- 
num divalium, censeatur. Ita tamen, ut nullo prxju- 
dicio, nulla injuria, nullo damno, innocentia przgra- 
vetur : ne aliens accusationis invidiam tuam facomte 
videaris offensam 4. 


“ὁ EPISTOLA ΧΧΧΗ͂Ι. 
ΒΝΙΨΕΆΘΙ18 JUDAEIS GENUA& CONSTITUTIS THEODORICUS REX. 
Confirmat privilegig qua eis leges indulserant. 

Custodta legum civilítatis est indicium, et revereu- 
tia priorura principum nostre quoque testatur devo- 
tionis exemplam. Quid enim melius quàm plebem sub 
preecepto degere velle justiti?, ut eonventus imulto- 
rum diseiplinabilium sit adematio * voluntatum? Hec 
enim popules ab agresti vita in humans eonversatio- 
nie regulam congregavit. IT:xe ratio a feritate divisit : 
ne arbitrio easuali vagarentur, duos regi consilio di- 
visa voluérunt. Oblata itaque supplicatione deposcl- 
tis privilegia vobis debere servári, qux» Judaicis in- 
stitwtis legum provida deerevit antiquitás : quod nos 
libenter annuimus, qui jura veterum ad nostram cu- 
pimus reverentiam custodiri. Atque ideo prwsenti 
aweloritate censemus, ut quaecunque legum statuta 
monmerunt, circá vos illibata serventur; quatenus 
quod ad civilitatis [mss., civitatis] usum constat esse 
repertum, perpeti devotione teneatur. 


EPISTOLA XXXIV. 


DUDAE& SAJONI TREODORICUS REX. 


Decernit ut loca adeat wbi thesauri latent, et, si inventi 
fuerint, fisco addicat publico. 


Prudentix* mos est in humanos usus terris abdita 


4 Ut judex male judicando, litem suam facere di- 

EHE Publias Mimus : Amici vitia si feras, facis tua. 
ORN. 

* Gellius lib. p, cap. 29, adunare messem, tractem 

a Grx*co, qui eodem sensu ἡνωμένον el. συνήμενον vo- 

cant, 1. 50, Rerum, D. de usueap. unita corpora ; 

Seneca lib. n, cap. 2, Nat. Quaest. FoRN..— 


ἑ 
| 





621 ᾿ M. AURELII CASSIODORI YS 632 
talenta revocare, commerciumque viventium non di- A beneficium leges sacratissime prsestiterunt, nihilque 


cere mortuorum : quia et nobis in fossa pereunt, et 
illis in nulla parte profutura linquuntur [alii, locan- 
tur]. Metallorum quippe ambitus solatia sunt homi- 
num. Nam divitis auri vena similis est reliqux terre, 
si Jjaceat : usu, crescit ad pretium, quando et apud 
vivos sepulta sunt, qux tenacium manibus includun- 


tur. Atque ideo moderata jussione decernimus, ut ad 


illum locum in quo latere plurima suggeruntur, sub 
publica testificatione convenias; et si. aurum, ut di- 
citur, vel argentum fuerit tua indagatione detectum, 
compendio publico fideliter vindicabis : ita tamen ut 
abstineatis manus a cineribus mortuorum, quia no- 
lumus lucra queri qua:& per funesta possunt scelera 
reperiri. /Edificia tegant cineres, columnz, vel mar- 


est quod jure contra referatur; patronum vestrum 
solemniter causa cognita in integrum restitui nostra 
quoque permittit auctoritas. Ita tamen ut omnia se- 
cundum justitiam legesque peragantur, quia sic 
supplicantibus consulere volumus, ut eorum adver- 
sarios per injustitiam non gravemus. 


71 EPISTOLA XXXVI. 
FAUSTO PRAEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 

Scar se provincialibus Alpium Coltiarum. assem 

publicum per m indictionem relaxasse, quorum sata 

transiens exercitus vastaverat. 

Providentissimi principis est graviter imminutis 
relinquere tributariam functionem, ut redivivis stu- 
diis ad implenda solemnia recreentur, qui pressi 


mora ornent sepulcra; talenta non teneant, qui vi- B damnorum acerbitate defecerant. Nam si fessis mi- 


vendi commercia reliquerunt. Aurum enim sepulcris 
juste detrahitur, ubi dominus non habetur : imo culp«e 
genus est, inutiliter abditis [Cor. Gam., abdita] re- 
linquere mortuorum, unde sc vita potest sustentare 
viventium. Non est enim cupiditas eripere, qua 
nullus se dominus ingemiscat amisisse ^. Primi enim 
dicuntur auruin Eacus, argentum Indus rex Scythiee 
reperisse, et humano usui summa laude tradidisse. 
Quod nos in contrarium negligere non debemus, ne 
sicut latentia cum laude sunt prodita, ita inventà 
eum vituperatione videantur esse neglecta. 


EPISTOLA XXXV. 
ACTORIBUS ALBINI THEODORICUS REX. 


Permittit ut bona Albini, si per &tatem liceat, eti 
C 


justitia et legibus in integrum restituantur, in qui 

per pravos contractus gravia passus erat dispendia. 

Consulto provida decrevit antiquitas, Minores con- 
tractus liberos non habere 5, ut et insidiantium la- 
quei ^ frustrarentur, et lapsis zetas lubrica subveni- 
ret. Obrueretur quippe innocentia, si relaxaretur auda- 
cia, essetque cunctis fallendi studium, si fraus 
subreptitium lucraretur effectum. Et ideo prisce 
eonsuetudinis supplicatione porrecta suggeritis pa- 
tronum vestrum in annis minoribus constitutum, in 
facultatibus suis potius aggregasse dispendia ; dum 
ignara pueritia contraria gerit, 4028 profutura puta- 
verit; οἱ nunc id tempus setatis agere, quo lapsis 
possimus per ignorantiam subvenire : allegantes, ut 
quod jura tribuerunt, nostra quoque beneficia lar- 
giantur. Atque ideo, si petitio vestra a veritate non 
deviat, et inira annorum spatia deget, quibus hoc 


' * A jure tractum. Thesaurus enim, favente Paulo, 
eat vetus qu:edam depositio pecunis, cujus non ex- 
stat niemoria, ut jam domiaum non habeat ; sic enim 
fit ejus qui invenit, quod non alterius sit : alioquin 
si quis aliquid vel lucri causa, vel metus, vel custo- 
die condiderit sub terra, non est thesaurus : cujus 
etiam furtum fit. L. 51, nunquam, D. de acqui. rer. 
dom. Sczvola lib. 1 responsor., a tutore pupilli do- 
mum mercatus ad ejus refectionem fabrum induxit. 
Is pecuniam invenit : queritur ad quem pertineat. 
Respondit Sczevola : Si non thesauri fuerunt, sed 
pecunia forte perdita, vel per errorem ab eo ad quein 
pertinebat non ablata : nihilominus ejus eam esse 
cujus fuerat. 1. 67, a tutore, D. de rei vindic. Fon. 

b Dion Chrys. , περὶ ἀπιστίας τοῖς νεωτέροις τοσούτων 
ἐτῶν νόμος οὐκ ἐᾷ συμθάλλειν, ὡς ἀπίστοις οὖσιν. Fon. 


nime relevetur onus, necessitate cernitur facere pro- 
stratus. Melius est enim prassentia damna contem- 
nere, quam exiguo quxstu perpetua commoda non 
habere. Atque ideo illustris magnificentia tua pro- 
vincialibus Alpium Cottiarum assem publicum per 
tertiam indictionem (id est, an. Chr. 510) nos rela- 
xasse cognoscat; quo& transiens noster exercitus 
more fluminis, dum irrigat, oppressit. Nam licet pro 
generali securitate frementi adunatione proruperit, 
prateriens tamen istorum culta vastavit. Radit enim 
semper fluvius alyeum suum; et licet molliter egre- 
diens vicina fecundet, illud tamen reddit sterile, quo 
collectus influxerit. Unde necesse fuit, civica vasta- 
tione dejectis porrigere dextram salutarem, nec in- 
grati dicant se periisse solos pro defensione cuncto- 
rum : misceantur potius lztitie, qui viam Italiz de- 
fensoribus prestiterunt. Tributa enim non debent 
tristes exigi, per quos tributarios feliciter acqaisivi. 
Dicat pro illis noster animus, quod regi non potest 
imputare subjectus. Emimus nostro dispendio pro- 
speritatem Gothorum : nos necessaria prebuimus, 
ut hostis vinceretur illzsus. 


EPISTOLA XXXVIL 
THEODAGUNDAE ILLUSTRI FEMINAE THEODORICUS REI. 


Notum facit Renatum co tum esse, cum judicium 
contra Inquilinam meruisset, noidum tamen adver- 
sarii cessare calumniam: εἰ jubet ut negotium jam 
finitum in sua. curet. firmitate permanere, εἰ modo 
inquilina jure non provocaverit. 


Decet prudenti: nostre curam subjectorum nego- 
tiis adhibere custodiam, quia nobis ordinantibus illa 


Hec narrat Ulpian. lib. x1 ad edictum, ubi ait 
infirmum esse hujusmodi ztatum consilium, multis 
captionibus suppositum, multum insidiis expositum ; 
ideo auxilium eis przetor edicto pollicitus est, et ad- 
versus captiones opitulationem. BRoss. 

c [nsidize pro dolo, 1. ult., C. de re milit. lib. xu; 
]. pen. fi. de jur. dot. 1. antepen., C. de dol. : ubi 

uod ante, indiciis, legebatur passim merito in insi - 
iis, docti viri mutant. Ideoque probanda est. pen., 
C. de dol. Joan. Fabri lectio, qui quod postea aliis 
placere video, non ex indiciis, sed insidiis legit : 
quod libri manuscripti confirmant, et consimiles ju- 
ris loci l. ult., C. de re milit. in tin. D. de jure dot. 
Rue insidix fortune, 1. ult., C. de necess. her. inst. 
ORN. 


655 VARIARUM LIBER IV. 
fleri debent qu» regiám possunt demonstrare pre- A 
gentiam. Sic enim credimus, quia memor natalium 
tuorum a te abjicias omne vitiosum, et illa sola dili- 
gere possis quz» et nos amare cognoscis. Proavorum 
forsitan oblitterentur exempla, si longi generis mi- 
Dnus facta recolantur; similes autem filii patrum prze- 
conia mox sequuntur. Renatus itaque flebili nobis 
aditione conquestus est, nobis delegantibus cognito- 
res judicatum se contra Inquilinam nomine post longa 
temporis intervalla meruisse; et excubiis damnisque 
confecto vestram tandem prospexisse justitiam : nec 
tamen litigatoris improbam cessare calumniam, dum 
redivivis litibus tenuitatem insequitur supplicantis ; 
ut non tam vincendi votum ἃ, quam adversarii vi- —lescere nolumus [mss. R. et A., quapropter, ete., 
deatur quasiisse detrimentum. Quapropter si nobis — volumus], ut illi nec initia concedamus. Quid enim 
jubentibus judicata cognoscitis, nec constat adver- p faciunt sordes animorum in splendore natalium ? Illud 
sarium provocasse legaliter, initum jure negotium te potius decet eligere, quod nos possit ornare. Amali 
in sua facias firmitate manere : ne longa quzstio 1: — sanguinis virum non decet vulgare desiderium : quia 
gantium non tam augeat patrimonia quam ever- genus suum conspicit esse purpuratum. Corrigamus 
tat ; et quoo (it ambitu Jucri, causa videatur esse dis- — itaque te per incitamenta przconii, in quo adhuc 
pend. non debemus esse districti. Domitius itaque vir spe- 
ctabilis data nobis supplicatione conquestus est, pos- 
sessiones juris sui, id est illam atque illam, ab homi- 
nibus vestris neglectis legibus fuisse pervasas, dum 
civiliter oportuerit recipi, si jure videatur exposci. 
Sed quia de vobis non patimur diutius obscura ja- 
ctari, qui generis claritate fulgetis, presenti aucto- 
ritate censemus, ut. imminente Duda sajone nostro 
si momenti tempora suffragantur 5, occupata nuper 
cum omnibus qux» direpta sunt, supplicanti faciatis - 
sine aliqua dilatione restitui. Et si quid partibus ve- 
stris de legibus creditis posse competere, instructam 
personam ad nostrum comitatum destinare vos con- 
venit; ut intentionibus partium sub :oquitate discus- 
sis, feratur sententia, quam juris dictat auctoritas. 
Generosos quippe viros omnia convenit sub mode- 
rata civilitate peragere : quia tantum potentibus lz- 
sionis crescit invidia, quantum premi posse creditur, 
qui fortuna inferior comprobatur. 


654 
ejus summa cum injuria fuerint occupata; et γνῷ» 
cipit ut, imminente Duda sajone, direpta emnia cu- 
ret sine aliqua mora restitui : si tamen. invasoribus 
prm favere crediderit, me Hadere personom mitti ad 
aulam imperat, quo. partibus utrinque auditis justa 
feratur sen tentia, í il ἢ 


Inter czeteras quibus humanum genus sollicitatue 
illecebras, precipue vitanda est alienarum rerum 
turpis ambitio : quia in immensum jactata 74 rapi- 
tur, si justitixze ponderibus non prematur. Avaritiam 
siquidem radicem esse omnium malorum Ὁ et lectio 
divina testatur, qu:e tali sorte punita [mss., potita] est, 
ut cum multa rapiat, semper egeat: quam propter 
vicinitatem generis nostri sic in animis vestris coa- 


EPISTOLA XXXVIII. 
FAUSTO PRAFECTO PRJETORIO THEODORICUS BEX. 


Significat Gravasianos atque Pontonates conquestos 
esse se a Januario et Probo iniquis oneribus ingra- 
vatos; decernitque ut nihil aliud solvant. quam quod 
Odoacris tempore consueverant. 


Cum omnes reipublice nostre partes zquabiliter 
desideremus augeri, crementa tamen fiscalium tribu- 
torum justissimo sunt pensanda judicio : quia ser- 
vientium imminutio est hujus illationis accessio ; 
quantumque pars illa proficit, tantum se bzxc a fir- 
mitate subducit. Sed a nobis, qui fisci utilitatem sta- 
bili volumus diuturnitate consistere, excludenda est 
dispendiosa semper enormitas ; ne augmento suo tu- 
mens summa deficiat, incipiatque magis deesse, quia 
immaniter visa est accrevisse. Proinde illustris ma- 
gnitudo tua Gravasianos atque Pontonates nobis sup- 
plicasse cognoscat, a Januario sed et Probo discua- 
soribus, iniquis se oneribus ingravatos; cum sterili- 


tas jejuna locorum nulla sibi augmenta fleri patiatur. 
Repugnante siquidem natura, qu:libet cedit indu- 
stria; nec prodest studium laboris impendere, quem 
ubertas loci non cognoscitur adjuvare. Ibi potest 
census addi, ubi cultura profecerit. Inde et varia tri- 
buta, quia non est agrorum una fecunditas. Atque 
ideo consuetudinem eis pristinam censemus esse re- 
vocandam; ut sicut Odoacris tempore tributa solve- 
runt, ita et nunc ab eis publicis utilitatibus servia- 
tur; et si quid amplius probatur adjectum, conside- 
raüone defectarum viriam submovemus. Nolumus 
enim tale aliquid indici, quod sit necesse removeri. 


EPISTOLA XXXIX. 
THEODAHADO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS BEX. 
Scribit Domitianum. expostulasse, quod possessiones 


ἃ Papinian. Videtur, inquit, bxredi succurri de- 

ere, cum animus litigantis et obtinendi votum 
hanc opinionem admittat, 1. 41, in ratione, ad 1. Fal- 
cid. Fomw. 

" Scelerun omnium mater appellatur. Claud. 3, 


EPISTOLA XL. 
ACTORIBUS PROBINI THEODORICUS REX, 
Monet se jamdiu precepisse, ut Basilio possessio Are- 


ciretina, quam ab uxore ej apita Probinus ewe- 
rat, γε εν; modo e d Basilius ipse M a 


emptorum rationibus quamprimum respondeat. 


D  Districtius aliqua jubere compellimur amore justi- 


tie, dum circa minores fortunas clementiora sunt 
nostri pectoris instituta. Trahit enim ad misericor- 
diam, qui potuit subdi; et hoc habet beneficium 
mediocritatis suze, ut probatione salva interim mo- 
veat ad dolorem : quia crudelitas [ed. Niv. et Ac., 
credulitas] sublevat humiles, premit invidia potiores. 
Datis itaque precibus allegatis Basilium virum spe- 
clabilem nostra dudum precepta meruisse, ut pos 
sessio Áreciretina, quam patronus vester a conjoge 


Stil. Petron. arbiter. Lucan. lib. m et vr. Proper. 
9, 7, 13. Tibull. 1. 10. Mart. lib. xr. Juven. Satyr. 
44. Ovid. 1. Fast. Horat. Satyr. 1 Serm. Baoss. 

e [nterdicta enim suot annalia, Anianus in tit. 6, 
lib. v, Sentent. Pau]. Foaw, 


655 


M. ÁAURELII CASSIODORI 


e6 


ejus Agaplta Juris Tuerat solemnitate mercatus, post- À nibil fleri volumus incivile, cujas quotidianus Iaboe 


posita dilatione cum doeumentis omnibus predieto 
conjugi redderetur, dum a suis penetralibus sollivi- 
tátam lacrymabili quzstione quereretur uxorem: 
addentes more nostre justitixsi postea fuisse prece- 
ptum, ut si patróni vestri de causz qualitate pr:esu- 
mereRt, ad nostrum comitatum ocius destinarent ; 
ut qu:* ratione conveniri poterant, velut a justitix 
fontibus emánarent. Quapropter si nullo mendacio 
vitiantur asserta, per oflicium nostre sedis Basilium 
decernimus admoneri; ut si nihil est quod pro suis 
partibus possit opponere, quominus in hac causa 
pulsetur, vestris intentionibus responsurus occurrat, 
ged ad comitatum venire, seu in competenti foro jur- 
pare maluerit : quia nullis necessitatem longinquita- 


lis imponimus, nisi qui suis hoc commodis expedire ἢ 


vognoscu:;t. In locum siquidem beneficii nostram 
presentiam damus ; et ideo non decet invitis imponi 
quod meretur optari. 


EPISTOLA XLI. 
JOANNI ARCHIATRO THEODORICUS REX. 


Declarat se abolere sententiam a. vicario urbis Roma 
contta eum arlificio Viviani promulgatum, et eum 
reddit patrie rebusque omnibus, commenitque eum 
imposterum tuitione Albini patricii. 

Propositum regale est pressis labe fortune pietatis 
remedio subvenire, et acerbos casus injure meliore 
Worte mutare. Data siquidem sapplicatione conque« 
reris, virum spectabilem Vivianum legum artificio, 
quo callet (Cor. Gam., calet], elatum, personam 
tuam objectis criminationibus insecutum; et 60 us- 
que perventum, ut indefensus contra juris ordinem 
vicarii urbis Rome sententia damnareris : nunc au- 
tem religiosis mentis affectu odia mundana damnasse, 
auctoriime suo tuum displicuisse periculum. Et ideo, 
$1 nullis tmiegnationibus enervantur asserta, lxsio- 
nem nün patimer miseris inh:erere, quam sui$ coá- 
stiterit machinatoribus displicere. Quapropter in abo- 
litum missa sententia, qux a vicario urbis Rome 
super hac parte noscitur promulgata, patrix te re- 
busque ómnibus * nostra reddit auctoritas; nec ullo 
tempore calumniam super hac parte formides. Sed 
Ae cujusquam forsitan pleetenda temeritas ^ in te 
impetus reparàre yossit audácfe, patricii Albini, 
salvis legibus, &witjo te deputata commuaiet ; quia 


* Remtentiam passi restitutió : lib. super., epist. 
46, exemplum fame restitut:e fuit. Antoninus, Resti- 
tuo te in integrum provincie tu»; et adjecit : Ut 
autein sciàs quid sit im. integrum restituere, hono- 
ribus, et ordini tuo, et c:eteris omnibus restitao, ]. 1. 
C. de sent. pass. et restit. Julianus imper. Zenonem 
medicum religionis causa exsulantem revocans, ita 
rescripsit, χάτιθε τοίνυν ἐπίτιμος, καὶ τὸ πρότερον ἔχων 
ἀξίωμα. Ammian. Marcell. lib. xxix. Illi vero exsilio 
et pecuniariis afflicti disperidiis paulo postea reddita 
sibi militia sunt revocati, dignitatibus integris et 
sp:endore. Fon. ; 

ν Gr. et Cuj., severitas. Jur., forte, scevitus. 

* Theodoricus rex sese parentem publicum esse 
asserit, et aliquoties principes dicuntur esse nati bono 
reipublicz, et imperatorem ad salutem publicám ge- 
uitum legunus; ideo Seméca tocat principes et reges 


D 


. Genethliaco. Paul. in 1. 5, 


est pro generali quiete tractare. 


EPISTOLA. ΧΗ. 
ARGOLICO PRAFECTO URBIS THEODORICUS REX. 
Jubel ut restituantur Marciano atque Maximo filiis 

Volusiani turris circi atque locus amphitheatri, qur 

sibi erepta, dum deflende morti patris vacarent, 

conquerebantur. 

Bebe priecipalis elemiepntia suseipit, quos pretas 
paterma destitait, quia sob parente publieo ^ genito- 
ris minime sentiri debet amissio. Ad nos siquidem 
jure recurrit mfantia destiuta, quibus eniversoram 
hominum proliciunt increments, Clarissimorum igitur 
adultorum Marciani atque Masimi nes querela pul- 
savit, eum pasebalibus diebus paterni luctus essent 
vulnere sauciati, et in ipso ketitie tempote soli coge- 
rentur tristitiam sustimere, utilitatem suam plo ne- 
glexisse contemptu, cuni vel firme setati Inter laery- 
mas ista cogitare, genus videretur ibssnie. Cessad 
enim lueri ambitus, cum vacater ad pitnctos; nee 
mens quodlibet aliud capit, cum eam qualitas pietatis 
impleverit. Hac crudeli subreptione captata turrem 
circi atque locum amphitheatri illustris recordationis 
patris eorum detestabili ambitu a vestris suggerunt 
fascibus expetitum. Quorum iusidiatorent noe hama- 
nítati$ ullus revocavit affectus, non similis terruit 
casus : gravavit infantiam, cui non subvenire, me- 
rito pudoris zestimatur esse Jactura. Sed nos, qui re- 
gulas veterum, qui servamus momenta pietatis, sa- 
lubri ordinatione censemus; ut si quondam patricios 
atque magnificus vir Volusianus patet supp-icum 
commemorata locà communi jure possedit, filis 
perire non debeant; priesertim cum germen senáto- 
rium 4 novis cupiamus beneficiis enutrire, non inter 
ipsa initia spem adult: xtatis aliqua lesione compri- 
mere. Atque ideo illustris magnificentia tuá, si quid 
tale factum esse meminit, illico noverit corrigendum: 
ne venerandum examen senatorii ordinis iniqua pr» 
sumptione temeretur. 


EPISTOLA XLHL 
SENATUI ORSCS BON.R THEODORICUS REX. 
Decernit nt inquirat in eos qui seditionem commoverant 
et Judeorum synagogam concremaverant ; in 


auctores paucos, quos potuerit inveníre, antmad- 
vertat. 


Urbis Roman: celebris oplnio suo conservanda 


tutores status publici. Ammianus Marcellinus scribit 
a salute principis, velut filo pendere statum rerum 
orbis, nihilque aliud esse imperium, nisi curam $23- 
lutis alienz, Neo. abs re. Christiani orabant pro ma- 

istratibus principibusque eliam paganis, ut refert 

ertullian. in Apolog. et Arnobius; quoniam salus 

rincipis privatorum quoque salus est. VideSenecam, 
lib. nu de Tranquill. vite. cap. S. Mamertinum in 
. off. pref. vigil., ait 
salutem reipéblice tueri nulli magis convenire , nec 
alium sufficere ei rei quam Cxsarem. Bnoss. 

4 Senatorum velut paternarum laudum hzredes 
eximio quodam nobilitatis honore censebantur, l. 6, 
l. 7, Senatoris; 1. 9, filius, D. de Senatoribus; ἰ. 59, 
exemplo, C. de decur. multa Bud. ; 1. ult. D. de Se- 
u:toribus : nonnihil etiam nos notavimus, 1l. 1, cap. 
12, select. FORNER. 


e 


vAMANRUR Lipkn fV. 


658 


est hihilémiritts inatitüto:; nee vitia peregrina tapit, A remque vestrum [uffi, nostruni] longa sblale pósses- 


qui semper se de morurti probitate jactavit. Levi- 
táteà quifpb editionum , et ambire proprié civitatis 
mcendium, hoóh est vélle Romanum. l1deoque in 
auctoribus facti legurn est servanda districlio : ne 
detestabilf& aspectus incendii 3d imitationem nefan- 
dam vulgi pectora coriprehendat. Viri illustris itaque 
comitis Arigetni suggestione comperimus, Jud:eorut 
querela se fuisse pulsatum, quod in dominorum czde 
prorüperit servilis audacia : in. quibus ctim fuisset 
pro districtione publica resecátum, statim plebis in- 
flammáta cbntentio synagogári temerarió duxerunt 
incendio concremandam, culpas hominum * fábrica- 
rum excidio windicantes : dum si quis Jud:eórum 
probaretur excedere, ipse debuisset injurix subjacere, 
non autem justum fuit 3d £edilionum fceda concurri, 
aut ad fabiricarum inceiidia festinari. Sed nos, quibus, 
Dco propitiante, cordi est perperam commissa diri- 
gere, ut cunctis possit placatis moribus convenire, 
presenti auctoritate decernimu$, ul causam supra 
memoratám legitima discussione noscatis, et iti an- 
ctoribus paucis, quos potueritis hujus incendii reos 
reperire, hàbita districtfone resecétis : quta nolumus 
aliquid detestabile fleri, αἡὐδὲ Romana gravitas de- 
beat aecusari. lllud pari ratione censemntes, ut si 
aliquid sibi centra Judzos rationabiliter. quispiam 
crediderit suffragari, ad vestrum judicium veniat 
áudiendüs; ut quem reatus involverit, cehsura con- 
demnel. Hóc enim nobis vehementer displicuisse co- 
£hosce, ut intentiones vanissim:e populorum üsque 
ad eversiones pervenerint fabricarum, 
pulchre volumus esse compositum. 


Jg EPISTOLA XLIV. 


ANTONIO VIRO VERERABILI, POLENSI EPISCOPO TERODO- 
RICUS REX. 


Scribit Stephawm conquestum casam si juris a sub- 
ditis Ecclesig , cui presidebat, (uisse occupatam, 
quam jubet ut. restituat supplicanti. Quod si quid 
occupatoribus suffragetur, vult instructam persónam 
mittt ud &&lam, ubi negofium finiatur. 


Invidiosa est eontra eum querelà, cui sunt reve- 
renti:e jura servanda * quía wescio quid admissum 
grave creditur, ubi contra tales silentium non tene- 
tur. Stephanus siquidem [flebili aditione conquestus 
est, casam sui juris ante decessorem préedecesso- 


* γγώμη eadem ab Honerie et et Areadio usurpáta : 
Sicut sacrificia templorum prohibemus, ita volumus 
publicorum operum ornamenta servari. ΑΘ me sibi 
aliqua auetóritate blandiantur, qui ea conantur ever- 
tere, etc. L. 5, Ὁ. de pagan. et sacrif. et templ. non 
esse in innocehtla xdiflcia, sed civium reos animaád- 
vertendum. Exetát Belisarii epistola ad Totilam, ne 
Romanos mriros dirueret : qua lecta statim ab ineepto 
monium excidio hostis abstiauit. Procopius lib. fu 
de Bello Gothíco. Interdum tamen reorum wdes solo 
àd:equantur, vel certe fisco vindicantur, veluti per- 
duellium, tyrannorum, false monete artificum, c*- 
terorumque, quorüm culpa gravior, aut contumacia 
in exemplum zedificiorum eversiote vindicantur : aut 

: Cum id. publicà utilitas videtar postulare, l. 24, D. 
de poen.; 1. 90, si is cum 480, D. comm. divid. ; I. 
ti qiiis nemine; 5. uS. D. ste quid in 1000 νὰ]. ; 


gam, ante hos fere novetti inetises ab hominibus Ec- 
clesie, vui presidetis, despécto εἰν! ταῖς ordine 
faisse pervasam. Quod si ta facturi 5 esse cógüvosci- 
ti$, eam justitiz consideratione momenti jure € restí- 
tnite supplicanti. Decet enim ἃ vobis corrigi, quod ἃ 
vestris familiaribus non debuisset adlhitti. Vertimiaà- 
ieh $i parlibus vestris fn causa possessiorlls tnomén- 
taria vel principali 4 justitiam adesse cognoscills, 
traetato prius diligehtet, ià$pectoque negotio (quia - 
sacerdotem * non decet protendere improbam litem), 
instructam legibus ad comitatum nostrum destinate 
personam : ubi qualitas negotii agnosci debeat et 
&niri. Quapropter sanctitatis vestr: animus mon gra- 
.vetur, nec se fallàcibus verbis doleat accusatum : 


B multo major est opinio purgata, quam si desinentibus 


querelis non fuerit impetita. 


EPISTOLA XLY. 


COMITIBUS, DEFENSORIBUS ET CURIALIBUS 
CIVITATIS, TUEODORICUS REK. 


Jubei ut praestent Herulis navem usque ad urbem Ra- 
bennam, et annonas pro diebus quinque. 

Ád comitatum supplices Herulos, auctore Deo, 
nostris venire jussimus constitutis, quibus navis est 
prebenda subvectio : ne in patria nostra adhuc pro- 
vincie su: laborare videantur inopia, Itaque pra- 
senti jussione commoniti, et navis eis usum usque ad 
Ravennatem urbem, et annonas dierum quinque sine 
aliqua dilatione prostate, nec aliquid eis necessarium 


TICINENSIS 


ubi totum C qeesse faciatis; quatenus provinciam se deseruisse 


jejunam de copi:x inventione cognoscant , sitque illis 
uberior peregrina terra quam patria. 


EPISTOLAÀ XLVI. 
MARABADO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX, 


Indicat Liberium suggessisse conjugem suam in judi- 
cio fuisse pregravatam. Quod si. ita est, permittit 
αἰ, aut ab electis arbitris cdusa dikcutiatur, ἀμ ad 
aulam judicande partes veniant. 

Convenit pietatem nostram petitiones &upplicut 
salubri ordinatione disponere : quia subjectórum 
*wními relevantur, quoties merenttum querel& Corni- 
ponitur. Vir spectabilis taque Liberius dolenda nobis 
Aditioné suggessit, conjugem suam ni vestro judicio 


D 
l. 11, fidei comm., ὃ quis illiciti, D. de leg. 5. Fonw. 


b Omnes in integrum restitutiones causa cognita a 
przetore promittebantur, ut Modest. scribit, scilicet 
ut justitiam earum examinet, an vere aint, etc. L. 3, 
D. de in integ. restit.; supra, epist. 40 hujus lib. 

ORNEB. 

e Supra, hujus lib. epist. 40. FonN. 

d Principali, id.est proprietatis, ut vocatur a.sancto 
Gregorio Magno lib. vr, indict. 3, cap. 45, 44, 100, 
101 : quod de jure dicit Symmach. lib. x, ep. 41. 
Vide lib. x, dé Judic. C. Jun. 

9 Sacerdotes improbe litigare non mode dedecet, 
sed vix etiam litigare, nisi per proeuratures, tui 
apocrisiarii nominantur. Novell. 125, ec fideJubere, 

ro aliis postulare, etc. C. 4, de fidejdss. ἐγγύας 
δοῦναι, Can. 20 Apostol. Synesii epist. 194. tus 
Aler lib. 1. Photius Nomocanone, tit. 8, ὃν δι Fou, 


M. 'AUBRELII GASSIODONI 


eontra juris ordinem pregravatam. Quod si ita est, A suam prodit quisquis secum multa portaverit, mec 


remotis przjudiciis, apud arbitros, quos partium con- 
sensus elegerit, te imminente , causa legibus audia- 
tur. Quod si illic finis negotii nequiverit inveniri, per 
instructas personas, si tamen ipsz venire non eligunt, 
nostro comitatui concurrendi liceutianr partibus non 
negamus : uli nec redemptio sit forte suspecta, nee 
insidiosa | Niv. et Gam., invidiosa] possit nocere ca- 
lumnia. ; 
EPISTOLA XLVII. 

GUPISAL [ed. copiscALCO] SAJONI THEODORICUS REX. 
Significat se accepisie a legatis suis veredos lbs rue 

Liori cursu fatigari; et quos in. utilitatem publicam 
jusserat custodiri, in usum. privatum assumi. Ideo 
decernit ut nullum Gothum vel Romanum exire Roma 
patiatur, nisi quem pra[ectus pretorió et magister 
officiorum dimiserint; ut qui unum equum invitis 
illis quibus hec cura mandata est, assumpserit, 
centum solidos mulcte nomine cogatur inferre; ut 
etiam nemo p centum librarum onera equo 
imponat. 

Assidua sollicitudine refovenda sunt qux continuis 
exercitiis subjacere noscuntur. Quemadmodum enim 
subjecti veredorum necessario sulliciant labori, si 
permittatur excedi ^? Incitamentum siquidem im- 
probe presumptionis est, neglecta custodia. Legato- 
rum itaque nostrorum suggestione comperimus cur- 
suales equos frequenti usurpatione fatigari ; et quos 
nos necessitatibus publicis cupimus custodiri, in 
usum cognovimus private voluntatis assumi. Atque 
ideo in urbe Roma ordinatione przfecti pretorio et 


cogitat de celeritate qui delicata se maluerit conver- 
satione tractare. Grues denique pelagus transiture, 
parvos lapillos uncis pedibus amplectuntur, ut nee 
eorum levitas nimio vento rapiatur, nec nativa cele- 
ritas iniquis ponderibus ingravetur. Boc imitari me- 
queunt qui se ad publicas necessitates electos esse 
cognoscunt. Et ideo quinquaginta solidorum mulctam 
jam non veredarius, sed catabulensis 4 incurrat, 
quisquis ultra centum libras parhippum * crediderit 
onerandum. His autem qui suprascriytarum dignitz- 
tum vicibus in Urhe praesunt, te observare przcipi- 
mius; quatenus excessus, qui ab illis detectus fuerit, 
exsecutione tua supradicta comdemnatione puniatur. 


Si quos autem intemperans culpa perculerit, colle- ' 
p ctam quantitatem per vices agentes mancipibes f mu- 


tationum volumus applicari ; ut cursualis tractus inde 
habeat remedium, unde hactenus sumpsit inconimo- 
dum. Mundanis siquidem rebus frequenter nascitur 
adversitate prosperitas; et homines cum laedere cu- 
piunt, beneficia frequenter impertiunt. Sed omnia sic 
efficaciter ac diligenter implebis, ut provocati bonis 
actibus devotioni tus majora committere debeamus. 
EPISTOLA XLVIII. 
EUSEBIO VIRO ILLUSTRI TEEODORICUS REX. 


Permittit wt per octo menses in Lucaniam | secedat, 
postea Romam rediturus. 


Post tumultuose Urbis sollicitudines tzediosas, et 
observationum molestias ingravantes, magnitudo tua 
provinciali desiderat amoenitate recreari, asserens 00 


magistri officiorum, quousque utilitas publiea suaserit, (, cupationum tibi causas presentibus einersisse tetnpo- 


te residere censemus; ut nullum Gothorum vel Ro- 
manorum exinde egredi patiaris, nisi quos predicta- 
rum dignitatum vices agentes forte dimiserint. Et 
quod nobis frequenter usurpatum esse suggeritur, si 
quis invitis his quibus hxc 45 cura mandata est, 
veredos ἢ prxsumere fortassis assumpserit, cujusli- 
bet nationis fuerit vel honoris, per unum equum cen- 
tum solidos mulcta nomine cogatur inferre; non 
quod tanti est unius sstimanda jumenti lesio, sed 
quia grandi damno reprimenda est importuna pre- 
sumptio. Nullum preterea sajonum discursus facere 
patiaris; sed ad causam quam directus fuerit, uno 
tantum itinere permittatur accedere vel redire. Qui- 
bus in superiorem mulctam cadat interdicta frequen- 
tia. Parhipporum quinetiam onera centum librarum 
nullus excedat. Expeditos enim properare mittenda- 
rios volumus *, non migrare censemus. lnertiam 


* Gr. et Cuj., que ad modum subvecti 
necessario sufficiat..... excedi. Vide ep. 5lib. v. 

b Véredidicuutur equi cursus velocissimi, qualibus 
antiqui utebantur in venatione. Martial. lib xiv : 


Stragula suecincti venator same veredi : 
N21n solet a nudo surgere ficus equo. 


Veredis etiam utuntur principum tabellarii, qui mu- 
tatis per stationes equis, quam velocissime quo insti- 
tuerunt perveniunt, qui inde etiam veredarii appel- 
Jati sunt, Jul. Firmicus lib. 11, Regum nuntios vere- 
dariosque reddent : in qua etiam significatione vocem 
eamdem usurpavit Procopii interpres lib. n Belli Per- 
sici, Hiuc Martialis : 


ribus, quibus expeditis rurali desideras suavitate 
gaudere. Et quia vera illa securitas est, 4125 nostris 
jussionibus datur, cum tempus tibi fuerit occupatio- 
nis emensum [Ac., emersum], octo mensiun inducias 
in Lucanizx dulces recessus δ nostra auctoritate coB- 
cedimus, ut ex illo tempore supputentur, cum te 
egredi ex Urbe divino favore contigerit. Quibus per- 
actis multorum desiderio ad Romanas sedes veuire 
festina, conventui nobilium, et digna tuis maioribus 
conversatione reddendus. 


EPISTOLA XLIX. 


UNIVERSIS PROVINCIALIBUS ET CAPILLATIS A, DEFENBORI- 
BUS ET CURIALIBUS IN SUAVIA CONSISTENTIBUS, TREO- 
BICUS REX. 


D Insinuat se rectorem εὖτε provincia creasse Fridi- 


um 
Districtio semper subtrabi non debet regis jussio- 


Psreius utaris moneo rapiente veredo, 
Prisce, nec in lepores tam violentus 688, 


ROSS. 

€ [d est, exactores tributorum, vel tinos milites. 

ἃ ]d est, stabularius. Vide epist. 10, lih. n. 

* Parhippum, infr. lib. seq., epist. b. Julian. ep. ad 
AZEtium, 1.14, qui contra, eodem tit. Cod. Theod. Fos. 

f Muncipibus, al. mancipes cursus publici, et man- 
cipes clabularii cursus, 1. 45 mancip., l. 25 ad pro- 
curationem, 1. 26 cursus, 1. 55 a nullo, l. 62 usurpa- 
tionem, C. Th. de cursu public., Ammian. Marcellin. 
lib. xx, et supra lib. 1, ep. 29. . 

5 Juret. legit secessus, ut dixit ad Symmach. lib. 1, 
ep. 39. Secedendi inducies, supra lib. im, ep. 24. 

h Capillati dicebatur gens quedam e Gothorum 


841 


VARIARUM LIBER IV. 


612 


nis, ut et audaces metus comprimat, et laceratos spes Α lore vastata, qu: lzetissima fuerant viriditate depieta, 


futura refoveat. Plerumque enim denuntiata commi- 
natio plus efficit quam pcena componit. Et ideo, Deo 
auspice, Fridibadum locis vestris preesse censuimus, 
qui abactores animalium legitima severitate [Ac., 
securitate] coerceat, homicidia resecet, furta con- 
demnet, quietosque vos a sceleratis ausibus reddat, 
quos nunc prasumptio iniqua dilacerat. Vivite com- 
positi, vivite bonis moribus instituti, nullum natio 
[Ac., ratio] ^, nullum promeritus honor excuset. Ne- 
cesse est vindict» subjaceat qui pravis moribus ob- 
secundat. 


EPISTOLA L. 
FAUSTO PRJFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Precipit ut mittat virum probate fidei ad Nolanum 
sive ad Neapolitanum territorium Vesuvii montis in- 
cendio vastatum, ut agris ibidem diligenter inspectis, 

uantum damni passus [ueri! possessor, tanto tri- 
ἐμιανὶα [ιπεῖϊοπὶβ onere sublevetur. Mire describitur 
V esuvii montis incendium. 


Campani Vesuvii montis bhostilitate vastati cle- 
menti» nostre supplices lacrymas profuderunt, ut 
agrorum fructibus enudati, subleventur onere tribu- 
tarie fanctionis ^. Quod fieri debere nostra merito 
pletas acquiescit. Sed quia nobis dubia est uniuscu- 
jusque indiscussa calamitas, magnitudinem vestram 
ad Nolanum sive Neapolitanum territorium probatz 
fidei virum precipimus destinare, 7G ubi necessitas 
ipsa domestica quadam lesione grassatur, ut agris 
ibidem diligenter inspectis, in quantum possessoris 


laboravit utilitas, sublevetur ; quatenus mensurat; Ὁ 


[Gam., mensurata) conferaturquantitas beneficii, dum 
modus integer cognoscitur lxsionis. Laborat enim 
huc uno malo terris deflorata provincia : qu:xe ne per- 
fecta beatitudine frueretur, hujus timoris frequenter 
acerbitate concutitur. Sed non in totom durus est 
eventus ille terribilis : prmittit signa gravia, ut to- 
lerabilius tustineantur adversa. Tantis enim molibus 
natura rixante montis illius hiatus inmurmurat, ut 
excitatus quidam spiritus grandisono fremitu vicina 
terrificet. Fuscantur enim aera loci illius exhalatione 
teterrima, et per totam pene Italiam cognoscitur, 
quendo illa indignatio commovetur. Volat per mare 
magnum cinis decoctus, et terrenis nubibus excitatis, 
transmarinas quoque provincias pulvereis guttis com- 
pluit. Et quid Campania pati possit agnoscitur, quan- 
do malum ejus in orbis alia parte sentitur. Videas 
illic quasi quosdam fluvios ire pulvereos, et arenam 
sterilem impetu fervente velut liquida fluenta decur- 
rere c, Stupeas subito usque ad arborum cacumina 
dorsa intumuisse camporum, et luctuoso subito ca- 


numero, eratque id nomen magnum et honorificum. 
Testatur Jornandes in Chronico eap. 11. Vide Sava- 
ronem ad Sidon. Apollin. lib. 1, ep. 2. Jus. 

^ Fornerius vult hic legi ratio ex uno v. c., sed 
non recte. Nationis enim nomine auctor intelligit 
Gothos illos qui speciali nomine dicebantur Capillati, 
de quibus in inscriptione hujus epistolz. Et illi vole- 
bant sibi plus c:eteris licere, ut arbitror, hic infra 
lib. v, ep. 29, quacunque gente sint editi. Jun. 

^ Be tributorum remissione et reliquorum condo- 
.Patione ob calamitatem non uno loco actun est, 


*- —— ——— rur e -- H -—— - 


Vomit fornax illa perpetua puniceas quidem, sed fer- 
tiles arenas, qux licet diuturna fuerint adustione sic- 
cat», in varios fetus suscepta germina mox produ- 
cunt, et magna quadam celeritate reparant qux paulo 
ante vastaverant. Quee est ista singularis exceptio, 
unum montem sic infremere, ut tot mundi partes 
probetur aerig permutatione terrere 4, et sic suam 
substantiam ubique dispergere, ut non videatur dam- . 
ὯΔ sentire *? Longe lateque pulveres rorat; vicinis 
autem quasdam moles eructat, et tot szculis mons 
habetur, qui erogationibus tantis expenditur. Quis 
credat tam ingentes glebas usque in plana deductas, 
de tam profundis híatibus ebulliisse, et spiritu quodam 
efflante montis ore eonsputas, quasi leves paleas fuisse 


B projectas? Alibi cacumina magna terrarum localiter 


videntur ardere; hujus incendia pene mundo datum 
est posse cognoscere. Quemadmodum ergo non cre- 
damus incolis, quod testimonio potest universitatis 
agnosci? Quapropter, ut dictum est, talem eligat ve- 
8tra prudentia, qui et remedia lzsis conferat, et lo- 
cum subreptionibus non relinquat. 


EPISTOLA LI. 
" SYMMACHO PATRICIO THEODORICUS REX. 

Illum laudat ob et et praclarissimas fabricas 
quas in Urbe ct suburbanis construendas curaverat, 
et petit. ut theatrum Pompeii ruinosum. sumptibus 
regis roboret. reparetque. Quod theatrum et que in 


eo aguntur describuntur. 

Cum privatis fabricis ita studueris, ut in laribus 
propriis quedam moenia fecisse videaris, dignum est 
ut Romam, quam domuum pulchritudine decorasti, 
in suis miraculis continere noscaris : fundator egre-. 
gius fabricarum, earumque comptor eximius, quia 
utrumque de prudentia venit, et apte disponere, et 
exstantia competenter ornare. Notum est eniin quan- 
ta laude in suburbanis suis Romam trakeris, ut quem 
illas fabricas intrare contigerit, aspectum suum extra 
urbem esse non sentiat, nisi cum 56 et agrorum amce- 
nitatibus interesse eognoscat. Antiquorum diligentis. 
simus imitator, modernorum nobilissimns institutor, 
mores tuos fabrice loquuntur: quia nemo in illis 
diligens agnoscitur, nisi qui et in suis sensibus orna- 
tissimus invenitur. Et ideo theatri fabricam magna se 
mole solventem, consilio vestro credimus esse robo- 
randam, ut quod ab auctoribus vestris in ornatum 
patriz constat esse concessum, non videatur sub me- 
lioribus posteris imminutum. Quid non solvas, o se- 
nectus, qu& tam robusta quassasti ἢ Montes facilius 
cedere putarentur, quam soliditas illa. quateretur : 


Czterum hic notanda sunt montis exarsuri signa, qui- 
bus non absimilia descripsit Plin. 1. vr, epist. 16. et 
40. Fonw. 

up. ]. ur, ep. $1, stagna decurrere. Fonw. 

4 Vide Baronium tom. VI Annal. ad annum Christi 
471, pag. 297, ubi reprehendit Bodinum ista riden- 
tem. JungT. 

9 Damna sentire, id est diminutionem. Paul. 1. 5, 
de damn. Inf. Gellius, damna lun: et aucta, pro di- 
minutione et augmento, l. xx, cap. 7. Fox. 


οἱ 


M. AURELII GASSIODORNI 


644 


quando et moles jpa sic tota de cantibus fuif, ut prt- A esse videantur. His levium pennarum acnmina idco 


ter artem additam, et ipsa quoque naturalis esse crg- 
deretur. Hiec pótuissemus forte negligere, si nog can 
tigiseet talia nop videre : caveas illas saxis penden- 
tibus apsidatas, iia junecturis absconditis in. formas 
puleherrimas oonyepisse, uf gryptas magis excelsi 
montis crederes, quam aliquid fabricatum) esse judj- 
cares. Fecerunt antiqui locum tantjs populis parem, 
ut haberent sipgularg spectaculum, qui mundj vide- 
bantur habere dominatum. Sed quia nobie gerjno pro- 
batur esse cum docto, libet repetere cur antiquitag 
rudis legatur bc menia condidisse. Cum agricultores 
ferialjs diebus sacra diversis numinibus per lucos vi- 
cosque celebrarent, Athenieyses primum agreste priu- 
cipium in urbanum spectaculum collegerunt ; thea- 


in fronte piaguntur, quoniam 47 earum sensus ce- 
leri cogitatjgne subvectus res altissinas intuetur. 
Pantomimo igitur 9 cui a multifaria imitatione nomen 
est, cum primum in scenam plausibus invitatus adve- 
nerit, assistunt consoni chori diversis orgapis erudi- 
ti : tunc illa sensuum manus oculis canorum carmen 
exponit, et per signa composita, quasi quibusdam lit- 
teris, edocet intuentis aspectum ; in illaque leguntur 
apices rerum, et nop scribendo facit quod scriptura 
declaravit. Idem corpus Herculem designat et Vene- 
rem, feminam prxsentat et marem, regem facit el 
militem, senem reddit et juvenem : ut iu. uno credas 
esse multos tam varia imitatione discretos. Miinus 
etiam, qui nunc tantummodo derisuj habetur, tanta 


trum Greco vocabulo visorium nomjnantes, quod B Philistionis cautela reperius est, ut ejus actus pone- 


eminus astantibus turba conveniens sine aliquo. im- 
pedimento videatur, Frons antem tbeatri scena di- 
citur, ab umbra luci densissima, ub. a pastoribus in- 
cboante verno diversis sonis carmina cantabaniyr. 
Ibi actus musicus et prudentissimi sxeuli dicta florue- 
runt. Sed paulatim factum est ut honestissim: disci- 
plinze improborum consortia fugientes, verecunda se 
exinde consideratione subiraherent. Tragedia ex vo- 
cis vastitatre ngminalur; qua concavis repercussioni- 
bus roborata, talem sonum videtur efficere, ut pene 
ab bomine non credatur exire. Erigilur autem in 
hircinos pedes, quia si quis inter pastores tali voce 
placuisset, capri munere donabatur. Comoedia a pa- 
gis dicta est. Comus enim pagus vocatur, ubi rustici 


retur in htteris, quatenus mundum curis edacibus 
$stuantem letissimis sententiis temperaret [Cuj. et 
Forn., repararet]. Quid acetabulorum tinnitus? Quid 
dulcissimi soni referam varia percuasiome modul»- 
men? Quod tanta gratia jucunditatis accipitur, ut in- 
ter reliquos sensus auditum sibi ad munus summum 
tunc homines zstiment fuisse collatum, ut zetas sub- 
sequens miscens lubrica (Jwr., ludicra] priscorum 
inventa traxit ad vitia, et quod bonests causa dele 
etationis repertum est, ad voluptates eorporeas pre- 
eipitatis mentibus impulerunt. Hos ritas Romani, sic- 
"ut exteras culturas, ad suam rempub. utiliter tza- 
hentes, :zdiflcium alta cogitatione conceptum ipagna- 
nimitate mirabili condiderunt. Unde non inuerito 


gestientes, humanos actus L:etissimis carminibus irri- C creditur Pompeius hinc potius Magnus fuisse vocita- 


debant. His sunt addit horcistarum loquacissimz 
mauus *, linguosi digiti, silentium clamosum, expo- 
sitio tacita, quam musa Polymnia reperisse narratur, 
ostendens homines posse et sine oris affatu suum vel- 
le declarare. Muss vero Eoa lingua quasi ὁυοῦσαι b 
dicuntur, quod invicem sicut virtutes necessari: sibi 


. * Vide lib. de Div. Litt. cap. 90, et D. Cyprianum 
lib. contra spectacula : Homo fractus omnibus mem- 
bris, et vir ultra muliebrem mollitiem dissolutus, cui 
δι. ars manibus verba expedire. Et ibid., In articulo 
50nus Írangens loqui digitus elaborat, ingratus artifici 
jui linguam dedit. Vide etiam supra lib. 1, epist. 20, 
CRET., 
.,^ Alüs placet musas appellatas ἀπὸ τοῦ μασένειν, 
id est a quarendo, quod per ipsas, sicut antiqui vo- 


luerunt, vis carminis et modulatio quzreretur. Cas- D Alexand. Sever. scribit nomen 


siodorus noster de Musica ex Clemente Alexandrino. 

^ymologici magni auctor, μοῦσάν τινές ψασι μύουσαν 
εἶναι αὐτὴν, ἡ γὰρ υουσινὴ οὐδὲν διαφέρει τῶν μυστη- 
βίων" ὡς δὲ ἄλλοι, parc τίς ἐστι, μῷ γὰρ xai μῶμαι, τὸ 
ζητῶ, elc. Vide totum locum. FonN. 

* 9. Augusünus lib. it de Doctr. Christ., cap. 95, 
refert saltante pantomimo moris fuisse ut przco prze- 
nuntiaret populo quid suis motibus vellet significari. 
Vide Claud. Paneg. Theod. de Spectaculis : Qui nu- 


tus d, Et ideo sive masculis pilis contineri, sive talis 
fabrica refectionis studio potuerit inirovari, expensas 
vobis de nostro eubiculo curavimus destinare, ut et 
vobis acquiratur tam boni operis fama, e& uostri 
temporibus videatur antiquitas decentius innovata. 


fu manibusque linguarum, etc. Vetus et incertus au. 
ctor in epigrammate de pantomimo : 
Tot lingna, quot menibra viro mirabilis ars est, 
Qui facit articulos ore silen!e fo quf. 
ὄσκετ. 

d Servius P. Danielis inillud Jib. 1 Eneid. : Α magno 
demissum nomen Iulo. Sicut Alexander (ait), sicut 
Pompeius. Greci enim omne magnificuh magnun 
vocant, ut. Mater magna, dii magni. Lampridius in 
3gni acceptum ab 
Alexandro post magna gesta, et a Poinpeio post ma- 
gnos triumphos, et fuisse rejectum ab Alexandro Se- 
vero imp. cum senatus Rom. ei offerret. De Porupeio 
&cite Ovidius lib. 1: 

Testor 
Magne, tuum nomen ; rerum est mensura toarpm 
Sed te qui vicit nomme major erat. 
Caligula Cn. Pompeio stirpis antiquzse magni nomen 
ademit, ait Suetonius. JunET. 





LIBER QUINTUS. 





78 EPISTOLA PRIMA. 
MkO] NANDALORUM THEODORICUS REX. 
Scribit se lubentissime excevissc arma ab eo missa, et 


per legatos suos in remunerationis lecum alia ei con- 
[ert dons. 


Cum piceis, tymbbribus eL pueros geuiali [aljus, 


$5 


VARBIARUM LIBER IV. 


646 


gentili] canilore luceptas, e$ spathas nobis etiam ar- A Proinde 79 requirite nos sepius per vias quas suigr 


ma dejecaples vestra fraiermitas desfinavip, ferro 
quam ayri pretio dijjores. &plendet illie. elaritas ex- 
polita, ut jntuentium facies fideli purjtate restituant, 
quarum margines in acutum fali :equalitate descen- 
dup, wt 202 jimis cemposite. sed igneis fornacibus 
credantur effuse. Harum media pulchris alyeis exca- 
vata, quibgsdam videntur crisparj posse vermiculis : 
ubi tanta yarjetatis umbra concludit [Cor., Gam., col 
ludit], αἱ intextum magis credas variis colgribns lu- 
cidum mefallum, Hoc vestra tolis diligenter emun- 
dat, boe vester splendidissimus pulvis ita inqustripse 
dejergil, uj speculum quoddam virorum faciat fer- 
ream lucem ; qui ideo patriz vestrae, natura largiente, 
concessus est, u£ hujus rei opinionem nobis faciat 


vester aperuit, quia semper prodest divijum regum 
acquisita concordja ; qui dum paryo munere Jepiun- 
tur, majore semper compensalione prospiciunt. Ali- 
qua vobis ejiam per legatos vestros yerho mandavi- 
mus, per quos, quze grataesse debeant, nos destinasse 
declaramus. 


EPISTOLA Ij. 
HONORATO VIRO ILLUSTRI, QUASTORI, THEQDQRICUS REX. 


Confert illi questoris officium, quo Decoratws ejus fra- 
ter, dum viveret, poliebatyr; et ambo maximopere 
laudantur. 

Usu quidem provenit benemeritos dona nostra sus- 
cipere; sed tu jure hzreditatis principis tibi beneficia 


singularem. Enses qui pnicbritadine sui puteutur esse B. vindicagti, Honorem fratrie adipisceris, quia sapientia 


Vulcani, qpi tanta elegantia fabrilia visus esf excole- 
Te, ui guod ejus manibus formabatur, pon opus mor- 
(αἰ μη, sed crederetur esse divinum, Proiude per 
illum et illi legatos nostros solventes debit: salu- 
tationis affeclum, arma vestra libenter nos accepisse 
declaramus, qux: bon» pacis studia transmiseruni : 
vicissitudines muneris pro expensarum vestrarusa 
consideratione tribuentes, qux tantgm vobis reddan- 
tur accepta, quantum nobis vestra fuere gratissima. 
Prestent divina concordiam, ut hxc inter nos grata 
mente facientes, gentium nostrarum velle jungamus, 
et invicem solliciti mntuis possimys ntilitatibus obli- 
gari. 
EPISTOLA iL. 
RAEBTIS YHEOBQORBIOUB RET. 
Notum facit se licenter accepisse per eorum (eqatos suc- 
cinum; quod snde oriatur deeceibj. 

Illo et illo legatis vestris venientibus, grande vos 
studium notitizt nostr» habuisse cognovinius, ut in 
Oceani littoribus constituti, cum nesua mente jun- 
garini : &uavis nobis admodzm es grata peliiio, ut ad 
vos perveniret fama nostra, ad quos nulla potuimus 
destinaee mandata. Amate jam cognitum, quem re- 
quisisis ambieuter ignotum. Nam inter tot gentes 
viam praesumere, non est sfiquid factle concupiisse. 
Et ideo salutatione vos affeetuosa requirentes, indi- 
camus gaccina, qux a vobis per harum portitores dí- 
recta sunt, grato animo fuisse suscepta : que ad vos 
Oceani unda descendens, hane levissimam substan- 
tiam, sicut et vestrorum relatio continebat, exportat ; 
$ed unde :*xeniat, incognitum vos habere dixerunt, 
quam amte omnes homines patria - vestra offerente 
$uccipils. Hee, quodam Cornelio seribente, legitur 
in interioribus insulis Oceani ex arboris succo de- 
fluens, unde et suecinum dicitur, paulatim solis ardo- 
re coalescere [Forn., cxlescere]. Fit enim sudatile 
metallum tenepitudo perspicua, mode Qreceo colere 
rubens, modo flammea claritate piaguescens ; ut cum 
in maris fuerit delapsa confinio, s&stu alternante pur- 
gata, vestris liltoribus tradatur exposita. Quod ideo 
judicavimus indicandum, ne omnino putetis notitiam 
nostram fugere, quod occultum creditis vos habere. 


quoque germanus es. Ab eisdem bonis non repelli- 
mus quem similem comprobamus. Eant nanc paren- 
tes ae liberi, et bonarum artiam studia incitamento 
similitudinis &emulentur. Novam in te fecimus legem, 
parentes ín administratione suceedere. lic provectus 
non adimitur, sed et metatur : quia licet persona 
subrogata sit, familiz: tamen non deticit, qued gratis- 
simus germanus acquiri. O vere vestris merijis electi, 
et auspicio nominis honorati! Presentiunt qu:edam 


parentes, positis in prole vocabulis *, et dt ventara- 


rum rerum cursus ex alio est in perio Divinitatis, co: 
gitatie przxeagantis instruitur; loqui datur quod nos 
sensisse nescimus ; sed post cagum reminisciimur quod 
igenerantes veracier dixeramus. Tali igitnr omine 


2 decoratus eyaluit : evaluit, inquam, ae se honoribus 


palatinis, judieio nostro laudatus, immiscuit, digni- 
tetem samens quam solemus dare prudentibus. lloc 
plane eupra cxeteros adipiscens, qued potuit emerge- 
re post electos. Sub genii nostri luce intrepidus qui- 
dem, eed reverenter as$obet, opportene tacitus, ne- 
eesaarie copiesus, eurarum nostrarum eximium leva 
amen; et cum potestatis nostrse gratia ditaretur, mo- 
ru: magis laude contentus, mediocribus se potius 
exsequabat. Vivit apud nos recordatio bonorum, quia 
fdes homiuis nescit cum mrorte delicere. Secreta 
wostra, quaei oblivisceretur, occaluit; jussa, quasi 
scriberet, per ordinem retinuit : sine avaritia serviens 
et gratiam nostram summa cupidiate perquirens. 
Divertimus qui ad benemeriü laudes, sed com- 


D pendio eermonis assumpti, cum illum referimus, te 


docenws. Fuit nimirum gratusquod apud nos et post 
fata esse non desinit. Tristes quixrimus quem nos 
amisisse dolemus. Sed acerbum casum mitigat, quod 
eivicaria virtute euecedis : quia nemo perdidisse se 
sentit quod in alterum invenisse cognoscit. Non ex- 
tranea secteris exempla, cui domestica suppetuut tap 
1868 praconia, Ta deooralus ex illo es, ille hono- 
ratüs ex te est. Adunent se merita quando se junxere 
sic nomiua. Nam de te justius credimus meliora, qui 
sequeris, quia semper est diligentior imitator prioris, 
quando te precedentis bona licet eligere et nova eu- 
mulare. Átque ideo ab indictione tertia quieturge 


* Forn. : Ümnes natura meritis electi. Presentiunt. qugdam parentes, posuss an. prole vocabulis, . 





647 


M. AURELII CASSIODORI 


te dignitate subvehimus (Anno Chr. 510 vel 595), fa- A titubantia non proferre. Hoc in Decorato certissimum 


cimusque nostri consilii claritate vivere Honoratum, 
ut esse nunc incipias quod ante vocabaris. Áge nunc 
inhzrendo justitie, ut qui inexperto honorem dedi- 
mus, meliora tibi probatissimo conferamus. 


EPISTOLA IV. 
BENATUI URBIS ROMJ£ THEODORICUS REX. 
Declarat se elegisse in questorem Honoratum fratrem 

Decoruti : qui ambo, posiquam praclara de questura 

dizit, lau r; et ut Honoratum colui ascribant 

suo petit. 

Certum est, Patres Gonscripti, prudentibus viris ve- 
strum florereconsilium ; sed et hoc probaturegregium, 
quod vobis permiscetur diguitas litterarum. Omnes 
enim quos ad qu:zsturz culmen evehimus *, doctissi- 


fuit, boc et ante nostra judicia vos probastis. Quis 
enim tempore suo eum quasi gubernatorem litium 
ignorare potuit, qui causarum scopulos transire 
contendit? Legibus profecto minus indiguit, qui ejus 
solatia non quxzsivit. Jam nonde morte festinata con- 
querimur, ex hujus fecunda pullulavit stirpe germs- 
nus. Nam qui prius fratris umbra tegebatur, illo na- 
turc lege subducto, famse suze comas per aperta dis- 
tendit. Bona siquidem germinis juste prxecox  [Fora. 
et Cor. Gam., predecessor] & intulit, qui nascendi 
ordine primus evaluit « : sed fetura nobilis fructum, 
quem in decessore perdidit, in successore servavit. 
Concordat huic famili: ramus ille ditissiuus qui Vir- 
giliano carmine semper enascitur : Hoc enim avulso, 


mos cstimamus : quales legum interpretes et consilii p non deficit alter aureus, etsimili frondescit virga me- 


nostri decet esse participes. Dignitas quze nec divitiis 
nec solis natalibus invenitur, sed tantum eam doctri- 
na cum conjuncta potest impetrare prudentia. Nam 
licet in honoribus aliis beneficia conferamus, hinc 
semper accipimus. Est nimirum curarum nostrarum 
felix portio : januam nostre cogitationis ingreditur; 
pectus, quo generales cura volvuntur, agnoscit. AEs- 
timate quid de illo debeat judicari, qui tanti parti- 
ceps sit secreti. Àb ipso legum peritia postulatur, il- 
luc vota confluunt supplicantium, et quod est. omni 
thesauro pretiosius, penes ipsum civilitatis nostra fa- 
ma reponitur. Qu:iestore justo innocentum conscien - 
tia fit secura, improborum tantum vota redduntur an- 
xia; et cum malis subripiendi spes tollitur, studium bo 


tao. Nutrivit quippe et hic advocatione facundiam: 
opinionem Romanz urbis cedens fratri, Spoletino- 
rum se maluit miscere negotiis : res tantum dura, 
quantum a vestra prudentia cognoscitur segregata. 
Inter bene moratos enim asseruisse justa facillimum 
fuit ; provincialibus autem, se vaga libertate tractan- 
tibus, nimis arduum. Videtur juris suasisse muode- 
stiam, ubi ipsi quoque judices improba plerunque cu- 
piditate rapiuntur; et quantum sibi inter mediocri- 
tatem videntur esse przcipui, tantum aniio non si- 
nunt suis voluntatibus obviari. Inter talia leges vindi- 
care difficile est; et magnx persuasionis vis ad pro- 
positum recti venalitatem revocare judicautis. Sumite 
ergo, P. C., libenter nostra judicia, et Honoratum 


nis moribus adhibetur. Unicuique propria jura custo- C Qqussture culmine provectum gremiur vestruin gra- 


dit, pecunie continens, ssquitatis profusus, nescius 
decipere, promptissimus subvenire : ingenio princi- 
pis servit, quod universa superat ; illius ore loqui co- 
gitur, cui nullus similis invenitur. Hunc locum vitiis 
vacuum, virtutibus plenum, qui sub nostra potuit ex- 
pedire presentia, nonne vobis dignus est esse colle- 
ga? Scitis enim qua glorietur stirpe provectus. Memi- 
nisti$ enim Decoratum advocationis laboribus insu- 
dantem 5, qua se unicuique bonorum probitate con- 
junxerit. Causis vestris fidelis orator adfuit, necessa- 
riis rebus assistens, judicantis portavit animum δὰ 
subsellia cofnitorum : cui merito frequens palma 
contigit, quia sapienter alleganda tractavit. Pudoris 
enim sustinere jacturam nesciunt, qui se prius judice 


corriguntur. Inferior gradu prestabat viris consulari- p 


bus se patronum, et cum honoribus vestris impar ha- 
beretur, patricius ei dictus est in celeberrima cogni- 
tione susceptus [id est cliens]. Nimis rarum est, P. C., 
solidum loqui, et cui multa necesse est dicere, 


* Quusestoris officium describitur, de quo etiam lib. 
-, form. 5; lib. vin, epist. 14 et 44. Fonw.— 
L. 9, moris, de poenis; 1. 1 in fin. de offic. pref. 
Urb. Plin. lib. 1, epist. 21 : Advocatio seu advocatia 
species qu:edam est seu fundi seu commoJi quam vul- 
go pensionem dicimus, in usib. feud., tit. de pace te- 
nend., Si quis advocatiam suam vel aliquod aliud 
beneficium. Ac Theodorus quidem Balsamon duo ad- 
Yocatorum genera constituit, unum eorum qui statio- 
nem in foro haberent et tesseras frumentarias ab im- 
eratore acciperent, alterum eorum qui tanquani li- 
ralem artem exerceremt, in officio advocationis 


- 


tanter excipiat. Dignus est enim a vobis diligi qui par 
tantis honoribus meruit reperiri. 


EPISTOLA V. 


MANNILAE 84JONI THEODORICUS REX. 
Docet quid in munere sajonis ab eo gerendum sit, sd 
non. 

Laudabile est in illa parte geminare custodiam 
quam constat reipub. neceseitatibus exquisitam. Per 
hanc enim "et legationum «utilitas, et ordinatio- 
num nostrarum celeritas explicatur. Hzee et aulicis 
potestatibus per varias jussiones ministrat effectum; 
heec crebris illationibus nostrum ditat srarium : οἱ 
pene quidquid in repub. geritur cursuali ministerio 
compleatur. Decet proinde semper esse paratum, 
quod utilitatibus publicis probatur accommodum : ne 
quod ad celeritatem repertum est, incongruam potius 
festinantibus inferat tarditatem. Atque ideo przfecti 
pretorio et magistri officiorum, ubi pro publica utili- 


versarentur, tit. 8 Nomocan. Photii , cap. 43. Fon- 
NEB. 

* Honoratiores sunt et chariores primogeniti. 
Philo Judzus in Agrippse oratione ad Caium, Plotar. 
chus in Vita 10 rhetorum. Hinc Procopius de Bello 
Persico, lib. 1, Cabadem natu majorem, statis gratia, 
lex vocabat. Idem de Bello Vandalico, lib. m, Gizeri- 
cus senex decedens testamentum condidit, in quo 
maudavit Vandalis ut per manus ejus regni suecesso- 
res illi propinquiori ex genere virilis prolis trade- 
rentur, et ex eis qui atate precederent. Fons. 


«- τ 


(49 


VARIARUM LIBER Y. ew 


650 


tate delegerint, ordinatione locatus, excedentium im- A quatenus si intracal. Septembrium diem, quod rztio- 


probam prxssumptionem tali te pr:ecipimus districtio- 
ne resecare, ut sive Gothus sit aut Romanus qui sine 
nostra vel eorum quorum interest evectione veredum 
presumit attingere, per unum equum centum statim 
solidos a te cogatur exsolvere, et de illis quoque pari 
severitate censemus, qui supra evectionum numerum 
cursuales equos usurpare przsumunt. Parhippis [ Vide 
lib. 1v, epist. 47| quin etiam non ultra quam cen- 
tum libras jubemus imponi. Nimis enim absurdum est 
ut a quo celeritas exigitur, magnis ponderibus oppri- 
matur. Avis [Gr. et Cuj., Navis] ipsa onere grava- 
ta pigrescit. Carin: quise labores mon sentiunt reple- 
t: gravius moventur. Quid quadrupes facere possit, 
qui pressus nimietate succunbit? Si quis autem ἃ 
modulo definito amplius fuerit habere repertus, dua- 
rum unciarum auri damno feriatur. Quam summam 
protinus exactam, sicut jam anterioribus edictis con- 
Pitutum est, per officium magisteri:xe dignitalis cur- 
sui proficere debere censemus; justum est enim ut 
cogatur illa vendere unde publicum equum male i10- 
&citur onerasse ; sit nuditatibus expeditus qui volun- 
tate noluit esse celerrimus. Preterea commonemus ut 
priepositorum commoda non przsumas, nec quidquid 
eos potestatis habere reverenda sanxit antiquitas, 
aliqua usurpatione degenies ὁ [Gr. et Cuj. et ed., dene- 
ges]. Nos enim per te geminare volumus custodiam, 
aon antiqux consuetudinis removere cautelam. 
EPISTOLA VI. 
STABULARIO COMITIACO TIIEODORICUS REX. 


Jubet utuniversas facultates T homatis, qui ob certa do- 
mus regie predia duodecim millia solidorum debe- 
bat, fisco applicet, reddendas ipsi, si modo intra 
culend. Sept. solverit ; sin minus, Joanni tradendas, 
qui pre atam summam illaturum se aerario promise- 
rat. 


Suscipienda precatio est quze publicis utilitatibus 
non repugnat, et amplectenda desideria privatorum 
que sic remediun qusrunt, ut nobis non videantur 
generare dispendium. Viri itaque clarissimi Joannis 
querela comperimus Thomatem domus nostr:xe certa 
predia suscepisse, id est illud atque illud, et nunc 
decem millia solidorum reliquatorem nostris utilita- 
tibus exstitisse, et per diversas ludificationes non im- 
plere debitam quantitatem : quod apud nos quoque 
procerum nostrorum suggestione perclaruit. Ideoque 
cusam tali credimus remedio muniendam, ut univer- 
sam substantiam supradicti Thomatis sub hac condi- 
lione fixis titulis ΡΟ juri publico debeas applicare : 


^ Aliqui sic legunt. Vox enim genius et geniatus 
crebra Cassiodoro : inde dictum puto degeniare pro 
DIE, diminuere. Degeniatus infra ep. 10, lib. 
Xil. JUR. 
ΟΡ Ut enim Athenis signata predia, oppignerata 
dicebantur, libera vero ἄστιχτα; Harpocrationi in 
dictione ὅρος, et in ἄστιντον χωρίον; Polluci lib. im 
omastici : ita aflixi fundo privato tituli principis 
panonceaux, Gallice) rem fisco vindicatam arguunt. 
I€ et epistola proxime sequenti, et infra lb. ix, 
epistola 18. Fonx. 
Pro intellectu hujus loci vide qux notavi ad lib. 
K, epist. 16; quibus libet ascribere h:ec Augus'ini 
Yerba de iis qui titulos potentiorum suis praediis afli- 


: PATROL. LXIX. 


«4. . 


nabiliter exponitur, a Thomate minime fuerit exso- 
lutum, pr:edicta substantia Joanni viro clarissimo 
contradatur, qui ejus debitum luere nostro promisit 
:rario. Quod si obligationem suam pr:edictus Thomae 
solvere intra prolinitum tempus fortasse potuerit, 
universa ei qui: sublata sunt illibata reddantur : ita 
ut nec fiscus noster sustinere 8] videatur incommo- 
da, et nos cognoscamur subjectis solitam przestitisse 
justitiam. Possemus enim adbuc ultra differre, si quid 
prodesset negligentissimum sustinere, quem per tam 
longum temporis spatium semper invenimus impara- 
tum. i 


EPISTOLA VII. 


p 7?9^*N VIRO CLARISSIMO, ARCARIO, TIHEODORICUS REX. 


lili tradit Thomatis bona, dummodo decem millia soli. 
dorum «rario pro eo solvat, nec ipse Thomas debito 
intra calend. Sept. satisfaciat. 

Decet eorum vota in tutum reddere, qui malunt 
utilitates publicas continere ; nec patimur de damno 
proprio esse sollicitos, qui nos a dispendiis fecere 
securos. Tua igitur suggestione comperimus, per 
illam indictionem patrimonii nostri pr:edia in Apulia 
provincia constituta, id est illud atque illud, honesto 
viro Thomati libellario titulo * (id est, contractu) com- 
misisse; sed eum male administrando suscepta, us- 
que ad decein millia solidorum de indiclionibus illa 
atque illa reliquatorem publicis rationibus exstitisse: 
qui a proceribus nostris frequenter admonitus, debita 
reddere detestabili calliditate neglexit. Et ne tibi 
aliqua imposterum quiestio nasceretur, publicis uti- 
litatibus debitam quantitatem, sub hac ratione satis- 
facere te velle testaris, si tibi predia supradicti de- 
bitoris loco pignoris contradantur. Hinc est quod 
desiderium taum justa ratione conceptum presenti 
jussione firmamus. Primum, ut nullam ex hac re no- 
mine publico metuas quxstionem; deinde sub hac 
conditione tibi universam substantiam, quam vel 
nunc tenet, vel primo tempore possidebat, cuui 1o- 
stris rationibus obnoxius esse jam ceperat, Thoma- 
tis debitoris addicimus, quam pridem nostro nomine 
fixis titulis fecimus vindicari. Hoc tantum humanita- 
tis intuitu relaxantes; ut usque ad cal. Septembrium 
spatium habeat reddendi debitam quantitatem ; mi- 
nusve (pro, sin rMüánus, ut ep. 22, lib. 1v), cum ad 
supradictam diem tu pecuniam viro illustri comiti 
patrimonii nostri, qux debetur, intuleris, facultas 


gunt. Ne domum, inquit, ipsius invadat aliquis po- 
tens, ponit ibi titulos potentis, titulos mendaces : 
ipse vult esse possessor, et frontem domus su: de 
titulo alieno muniri; ut cum titulus lectus fuerit, 
conterritus quis potentia nominis abstineat se ab 
invasione. Dnoss. 

€ Libellario nomine, lib. 1, tit. 5 : Quibus mod. 
feud. amitt. nomine libelli; et lib. i, tit. 55 : De 
prohibita feud. alien. per Frider. Àn quia brevi libello 
el seriptura contraheretur, ut perpetua, l. 1 versic. 
scriptura interveniente, C. de jur. emphyt. Leo, 
novell. 15 : περὲ τῶν διηνεχῶν ἐμφντεύσεων᾽ n posypu- 
φυμένης δηλονότι τῆς εἰσφορᾶς ἁπάσης ἐν τοῖς τῆς ἐχ' 
ϑόσεως χάρταις. FoRN.. 

21 


-* 
ὡϑ 





eetur. Quod triste non credimus esse perdenti, 
quando neo ex toto videtur amittere, quod te gene- 
rum [Cor. Gam., germanum] euum cognoscit acqui- 
rere. Nam quod poteras adipisci Jure successionis, 
conditiong a te possidetur emptoris. 


EPISTOLA VIII. 
ANASTASIO CONSULARI THEODORICUS REX. 


Decernit ut e Faventina civitate quadratos lapides ἢ α- 
vennam sine cujusquam damno devehendos curet. 


Convenit sublimitatem tuam nostris jussionibus 
obedientie tribuere sedulam firmitatem; quatenus 
ad effectum trahatur quod salubri ordinatione dispo- 
nitur. Moderate siquidem npvit iojuncta sibi complere 
prudentia, et sine ingratitudinis nx»vo * delegata ex- 


M. AURELII CASSIODORI 
ejus universa, éicut diximus, tuis compendiis appli- A 


EPISTOLA X. 
VERANO SAJONI THEODORICUS REX. 


Precipit ut α transeuntibus Gepidis, quos ad Gmtie 
custodiam mittebat, Venetias atque Liguriam nihi 
dumni pati sinat; ideoque omuia necessaria eis sup 
peditentur. 


Cum, Deo juvante, pro defensione generali felicis- 
simus producatur exercitus, providendum est ne, aut 
ipsi penuria inconsulta fatigentur, aut (quod dici ne- 
fas est) vastationem nostr: videantur provinciz 
sustinere. Primus enim prosperitatis gradas est suis 
non esse damuosum; ut pro quorum compendio la- 
boramus, eorum non videamur afllixisse fortunas, 
Et ideo devotioni tuxe przesenti auctoritate delegamus, 
ut multitudinem Gepidarum, quam fecimus ad Gal. 
lias custodi: causa properare, per Venetiam atque 


plicabili procurare consilio. Atque ideo ad Faventi- B Liguriam sub omni facias moderatione transire. Qui- 


nam civitatem civilem exsecutionem te prxcipimus 
destinare ; ut sine cujusquam concussione vel damno 
quadrati ^? ad Ravennatem urbem ex nostra jussione 
devehantur; quatenus et nostro desiderio gratule- 
mur impleto, et querulis vociferandi amputetur oc- 
casio. 


EPISTOLA ΙΧ, 

POSSESSORIBUS FELTRINIS THEODORICUS REX. 
Jubel ut construendis muris nove civitatis inu Triden- 
tina regione operam impendant. 

Necessitas publica multorum debet devotione com- 
pleri : quia non decet paucos suscipere quod con- 
stat plurimis expedire : ne regia jussa tepefacta len- 
tescant, duin res utilis delegatur infirmis. Ila Triden- 


tina igitur regione civitatem construi nostra prece- C 


pit auctoritas. Sed quia territorii parvitas magnitu- 
djnem operis sustinere non potest, hoc sollicitudo 
nostra prospexit, ut acceptis mercedibus compe- 
tenühus pedaturam murorum omnes in commume * 
subeatis, qui vicinitate jungimini; quatenus accom- 
modato solatio 4 securius impleatur, quod paucis 
mexplicabile fortasse cognoscitur. Hac conditione 
scilicet definita, ut nullus ab his oneribus excusetur, 
unde nec divina domus excipitur *, 


ἃ Eleganter, quamvis in quibusdam vitio scriptam, 
ut Cic. ad Attic. ingrati crimen dixit. Fonx. 

Eodem modo Sidonius Apollinaris nzvum crudeli- 
tatis ac suspicionis n:xvum dixit, et Honorius in 1]. 
16 C. Theod. de agent. in reb. nx vum excusationis, 
et Valentinianus novell. de 30 anffor. prasc, Sio et 
D. Ambrosius nzvum erroris. Bnoss. 

b Marmorum quadratos vocat, ut supra lib. ui, 
epist. 7, pro lapidibus scilicet. Hinc artilices qua- 
dratarii leguntur in lib. 11 de excusationibus artifi- 
cum, Cod. Theodos. pag. 418; οἱ in lib. 1 Cod. 
Justin. eod. tit. Vetusta historia quatuor Coronato- 
rum : Et ceperunt artifices quadratarii iucidere lapi- 
dem ad collyrium columnz. Jua. 

* À jure civili sumptum : quo vicini ac cives pro 
viribus in operis publici exstruclionem vel restaura- 
tionem conferunt. 1. 14, Omnes, C. de operibus 
publ.; 1. qui ex vico, D. ad imunicip. et de incol. 
$2 Et quidem instructe sublata etiam ecclesiastico- 
rum immunitate, l. 6, ad portus, C. de operibus publ. ; 
1, ad exstructionem, ἃ. de sacros. eccles.; novell. 
435. Foux. 

4 Supra lib. ni, epist. 26, pro mercede ac salario, 
l. 15, venditor, fin. D. commun. pred. ; l. 99, a tulo- 
ribus lin. de adin. tut. ; 


socius sive 
D 


l. 5, 1. 5, C. de advoc. div. - 


bus ne aliqua excedeudi priberetur occasio , per 
unamquamque hebdomadam sumptus eis tres solidos 
largitas nostra direxit; ut illis cum provincialibus 
nostris non rapiendi votum, sed commercii sit facul- 
tas T. lllud plane pro cunctorum quiete laborantibus 
indulgentia nostra concedit; ut si aut corum carpenta 
itinere longiore quassantür, aut animalia attrita lan- 
guescunt, te custode atque mediante, cum possesso 
ribus sine aliqua oppressione mutentur; ut qui da- 
turi sunt corpore aut qualitaie meliora, quamvis par- 
vis sanis animalibus acquiescant : quia incerta est 
vita eorum qui nimia fatigatione lassantur. Ita (it, ut 
nec illis desit subvectio necessaria, et nullus se lx- 
sum tali permutatione cognoscat. 


EPISTOLA XI. 
GEPIDIS AP GALLIAS DESTINATIG THEODORICOS REI. 


Proficiscentibus in Gallias Gepidis tres solidos in auro 
per hebdomadam concedit. 


Faeerat quidem disposiüonis noslro ut vobis iter 
agentibus € annonas juberemus expendi : sed ne spe- 
cies ipse aut corrupta, aut. diflicile preberentur, in 
auro vobis tres solidos per hebdomadam eligimus 
destipare; ut et mansiones vohis, prout herbarun 
copia suppetit, possitis eligere; et quod vobis est 


jud. ; 1. 92, cum navarchorum, C. Theod. de navicul. 
selatiis pro mercedula preestilis, ete. Aliter ac vulgo, 
pa παραμυθία solet accipi , ) femine , de adopt, 

. 6€, D. de jure dot. ; 1. 2, Cod. Theo., si petitionis 
zred. decess. Fon. 

e L. 7, ad instructiones, C. de sacrosanct. eceles. 
Harmenop. 1. 2, tit. 5. Fony. 

Hic intelligitur principis domus. Vide quz dixit 
D. Juretus ad Symmachum lib. v, epist. 64. 

f ld est frumenti, Ulpiano, emendi vendendique 
invicem jus, frag. tit. 19. Theopbil. 8 1, de inuili- 
bus slipulat. χομμέρπχιον γάρ ἐστιν ἡ τοῦ δύνασθαι zc 
πράσχειν Y) ἀγοράζειν ἐξουσία; l. 1, ὃ eam, D. quie res 
pign. Nam quod Paulus negotíandi causa dixit, 1. 13, 
senatus, de contrah. Re Ulpian. in eodem versans 
argumento, commercii el promercii noinine denotat, l. 
4l, Cztera, de leg. 1. Martianus et Alexander nego- 
tiandi quoque verbo in eamdem rem utuntur, 1. ult. , D. 
de dauin. inf. ; 1. 2, C. de zdif. privat. quod ipsum 
Graci interpretes πραγματείας χάριν, Οἱ i ἐμπορίαν, 
οἱ ixi τῷ πραγματεύσασθαι exposuerunt, lib. xix Da 
silicon. Fon. 

& L. 1, D. furti advers. uaut, caup. stab. ; 1. 5, C. 
de inetat. el epidem. Quo tamen in loco igieragens, 
vir doctus restituit. For. 


Tac 





655 


VARIARUM LIBER V. - 


* 


e5t 


aptum magis, emere debeatis. Nam et possessorem A ad cunctos possit quietis suavitas pervenife. Nam 


hic res occurrere facit, si vos necessaria comparare 
cognoscit. Movete feliciter, ite moderati. Tale sit 
iter vestrum, quale debet esse qui laborant pro salute 
cunctorum. 


EPISTOLA XII. 
THEODAHADO VIRO ILLUSTR! THEODORICUS REI. 


Jubet ut Palentiana mussa heredibus Argolici et Aman- 
diani erepla, restituatur : si lamen invasoribus quid 
faverit, precipit ut ad curiam veniant, jus suum de- 
fensuri. 


5i justitiam colere universos et amare precipimus, 
quanto magis eos qui nostra proximitate gloriantur, 
quos omnia decet sub laude gerere, ut regice poseint 
fulgorem consanguinitatis ostendere! Hxc est enim 
indubitata nobilitas, qux: moribus probatur ornata : 
quia pulchrum est commodum fame, (ceda neglexisse 
lucra pecunise. Argolici itaque viri illustris, et ἃ man- 
diani viri clarissimi hzredes supplici nobis aditione 
conquesti sunt, Palentianam massam, quam eis pro 
compensatione largitas nostra trausfuderat, ut casa 
Arbitanze amissionem hac commoditate solarentur, 
ab hominibus vestris, nullis causis exstantibus, in- 
decenter invasam; et inde crevisse culpandze subre- 
ptionis vitium, unde dari debuit gloriose modera- 
tionis exemplum. Quapropter si nullo mendacio as- 
serta vitianuur, Magnitudo vestra, qux sunt ablata 
restituat ; et si quid vobis creditis posse competere, 
ad comitatum nostrum instructam jure personam 
modis omnibus destinate, ut civiliter plantata [Cor. 
Gam., placata] causatio finem de legibus sortiatur. 
lbi enim quidquid geritur, invidi; tux potius appli- 
catur; et majora detrimenta fam: suscipis, dum 
talia non vitare contendis : hic autem conf(ligunt cau- 
585 juribus suis, et sine derogatione quilibet medio- 
cris addicitur, quando justitia teste superatur, 

83 EPISTOLA XIII. 
EUTROPIO ET ACRETIO THEODORICUS REX. 
Monet ut annonas constitutas exercitui pra&beani, ne 
ejus direptioni pateant provinciales. 

Studium vestrum reipub. grata mente debetis im- 
pendere, quia nos agnovistis benemerilis multa prz- 
stare. Nam pietatis intuitu vicissitudinem pollicemur, 
cum tamen pro vobis omnia jubeamus. Átque ideo 
prosenti jussione vos credimus admonendos, ut an- 
nonas constitutas exercitui prebere debeatis; quate- 
nus nec illi negligantur adverso voto, nec provincia- 
les perniciosa debeat gravare direptio. Commodiws 
enim sub expensarum lege tenetur exercitus, quaxa 
sí euncta fuerit vastare permissus. Ignorat modum 
servare praesumptio, nec potest sub modo redigi, cui 
licentia fuerit visa eoncedi. Quapropter consequatur 
exereitus alimoniam deputatam, ne qua pars pre- 
diclam possit sustinere violentiam [alii, molestiar]. 


EPISTOLA XIV. 
SEVERIANO VIRO JLLUSTRI THEODORICUS REX. 


Preficit eum tributis unicuique pro possessionum di- 
versitate imponendis, ei jubet ut perquirat num judi- 
(es ob (requentiorem per provincias discursum incolis 
illicita dispendia irrogaverint. 


Justi» ratio persuadet excedentes reprimere, ut 


quemadmodum :zquabilitas agitur, si vires medio- 
crium consurgere non sinantur ? Provincialium itaque 
nostrorum sepius querela comperimus, possessores 
idoneos Suavie non solum casarum suarum tributa- 
riam functlonem in tenuem relisisse [pro rejecissc. 
D. Gr. et Cu)., resilisse] fortunam, verum etiam scc- 
lerato commercio aliquid exinde suis passim appli- 
care compendiis, ut functio publica commoditas sit 
privata. Hoc quidem per plurimos desideravimus 
corrigi; sed hactenus in tuam laudem videtur po- 
tuisse differri; quatenus fides haberetur acceptior, 
quando post multos neglectus studium vestrum efli- 
cacissime comprobatis. Atque ldeo prudentia qua 
notus es, universum possessorem considerata justitia 


B te jubemus inspicere, et cequabilitatem tributi hac 


ralione moderari ; ut quz sub aliis facta est omnjum 
redemptione cassata, pro possessionum atque homi- 
num qualitate assis publicus imponatur. Sic enim et 
justitia perficitur, et vires nostrorum provincialium 
sublevantur. Eos autem quos sine jussione nostra 
censum imposuisse constiterit, et pro libito suo quo- 
rumdam onera in alios projecerunt, legum severitas 
insequatur; ut omnia illis detrimenta sarcjant, qui- 
bus incompetenter damna fecerunt. lllud quoque 
precipimus inquirendum, ut inter defensores, curia- 
les et possessores illatorum ratjo vesligetur; et 
quidquid ab octava indictione [id est, anno Chr. 515] 
nuper exempla super tributarium solidum se posses- 
sor probaverit intulisse, nec nostro rario constat 


C illatum, aut in expensis necessariis, qup in provincia 


factze sunt, justa ratione non claruerit erogatum, ini- 
qua presumpljo modis omnibus corrigatur. Hanc 
quoque partem non :stimes negligendam, ut si hoc 
quod tabularius a cubiculo nostro suscepit; rationa- 
biliter non docetur expensum, ab injusto retentatore 
reddatur, Quid enim tam absurdum, nisi ut liberali- 
tas nostra, quam universis proficere volumus, nunc 
a paucis furtivo compendio opprimatur? Judices 
quoque provincie vel curiales atque defensores tam 
de cursu quam de aliis rebus illicita dicuntur posses- 
Soribus irrogare dispendia. Quod te perquirere, et 
sub ratione legum emendare censemus. Antiqui bar- 
bari qui Romanis mulieribus elegerint nuptiali fos- 
dere sociari, quolibet titulo praedia quzesiverint, fis- 


D cum possessi cespitis persolvere, ac super indictitiis 


oneribus parerc cogantur. Judex vero Romanus 
propter expensas provincialium, qux gravare paupe- 
res suggeruntur, per annum in unumquodque muni- 
cipium semel accedat: cui non amplius quam tri- 
duanz przbeantur annonz, sieut legum cauta tri- 
buerunt. Majores enim nostri discursus judicum non 
oneri, sed compendio provincialibus esse voluerunt. 
Domestiei comitis Gothorum, nec non et vicedomini 
aliqua dicuntur provincialibus concinnatis [alii, con- 
tinuatis] terroribus abstulisse. Quibus justitia vestra 
[alii, instantia. nostra] in examinationem deductis, 
quidquid super hac parte inique gestum esse cogno- 
verit, amotis dilaionibus, legaliter ordinabit. His 
c720 ac talibus, qux ad utilitatem publicam vel pro- 


655 


per omnia volumus agere, qux nostr: mansuetudini 
non debeant displicere. lllud sane providentia nostra 
respexit, uL omnibus a te sollicita atque x quabili in- 
dagatione compertis polyptychis * jubeantur ascribi ; 
quatenus et testimonia fidei vestrz clareant, et nulla 
posthac, qux abrogari ^ volumus, semina fraudis 
iterentur. 


EPISTOLA XV. 


UNXIVERSIS  POSSESSORIBUS IN 8UAVIA CONSTITUTIS 
THEODORICUS REX. 


4 


Scribit se ad eos misisse Severinum cum edictis, ut 
oppressos tributorum pondere relevet. 


Licet cunctis laborantibus comitatus noster conce- 
dar, Deo auxiliante, justitiam, et hinc remedia sub- 
jectis ad reliquas regni partes, quasi a vivo fonte 
descendant, tainen frequenti aditione permoti, inge- 
niosa pietate reperimus et :»quitatem vobis concedere, 
el fatigationem longi itineris abrogare: quia dul- 
ciora sunt beneficia qux nullis difficultatibus obti- 
nentur. Misimus itaque illustrem et magnificum Se- 
verinum nostris institutionibus eruditum , ut hoc 
apud vos gereret quod nobis semper placuisse cogno- 
vit. Vidit enim quain honorabilis apud nos justus 8A 
habeatur, quemadmodum bonis actibus clementia 
nostro serenitatis arrideat. Exercet profecto quod 
nos gratanter zstimat accipere; nec potest amari 
rapacitas continenti principi nulla redemptione [Cuj. 
Gr. et For., ratione] placitura. Prosumenter ergo 
conveniat ad eum lxsorum tumultus ; speret reme- 
dium qualibet pressus injuria. Diflicultatem vobis 
querelx submovemus, dum in ipsis cunabulis scelera 
commissa resecantur; sine aliqua formidine alieni 
tributi sarcina gravatus exclamet, accepturus reme- 
dium quod de legibus habet. Sic enim confldimus, 
quia per eos quos instituta nostra componunt, inno- 
centibus detrimenta non veniant. Qualia vero pro 
quiete vestra vel x€qualitate tributorum disponenda 
censuimus oracula * nostra, qu:e dedimus ad supra- 
dictum virum illustrem Severinum, vulgata declara. 
bunt; ut unusquisque unde supplicare debeat, evi- 
denter agnoscat. 


* ]J est, libris censualibus et publicarum rationum, 
SinMoxpus. — Infra, hoc lib., epist. 56 et 59. Andr. 
Alciatus lib. 11, cap. 26, parerg. Greg. lib. vir, epist. 
40, et lib. xi, epist. 50. Fon. 

5 Ob eam olim causam tabulae tributorum publi- 
citus incidebautur. cent. 6, cap. δὲ et 40; cent. 1, 
cap. 72. Fon. 

€ Oracula, lib. 1 C. Theod. de rei vindic., et 1. 2, 
de episc. aud., et ]. 1, si per obrcpt.; et 1. 5, de hze- 
ret.; l. 13, de med. eod. Superba principum de se- 
ipsis oratio : ἅν et illa, ad orationem zternitatis 
nostre, |. 5 C. Theod. de fabric.; 1. ὦ, C. eod. Sed 
nec ferenda ista, nostris altaribu: suggestio offere- 
batur, |. ult. de relationibus. C. Theod. novel. Áu- 
then. de mulier. qu» se serv. Valentin. novell. r, de 
testam.; 1. 8, quicunque, C. Theod. numen nostrum; 
|. un., Cod. Theog. de imaginibus, quasi non. ror- 


M. AURELII CASSIODORI 
vinciales pertinent, sub omni ratione discussis, ea te A 


656 
EPISTOLA XVI. 


ABUNDANTIO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Pracipit ut per cunciam ltaliam. inquirat, ematgae 
ligna ad mille dromones construendos, et idoneum 
nautarum numerum classibus serviturum colligat. 


Quamvis utilia reipub. nostra semper consuetudine 
censeamus, et ob id omnibus possint esse gratissima 
qu» jubemus, quia cunctis profutura noscuntur : 
tractandum tamen est, ut principis desiderium nulli 
existere debeat onerosum. Nam si praeclare cogitata 
non bene agantur, ingrata sunt ; illud autem solum- 
modo perfectum dicitur, quod de voluntate simul et 
actione Jaudatur. Cum nostrum igitur animum fre- 
quens cura pulsaret, naves italiam non habere, uli 
tanta lignorum copia suffragator, ut aliis quoque 
provinciis expetita transmittat, Deo nobis inspirante, 
decrevimus mille interim dromones 4 fabricandos 
assumere, qui et fruinenta publica possint convehere, 
et adversis navibus, si necesse fuerit, obviare. Sed 
tante rei quem desideramus effectum, magnitudinis 
vestre sollicitudine credimus esse procurandum. 
Ideoque per cunctam Italiam directis artificibus apta 
operi ligoa perquire. Et sicubi cupressos aut pinos 
repereris in vicinitate littoris, dato competenti pretio 
dominis consulatur. Hzc enim tantum sunt quz ad 
taxationem vocentur. Cetera vilitate sui non indi- 
gent :estimari. Sed ne provisio nostra in mediis co- 
nalibus deserta languescat, nautarum te-jubeinus 
$ub hac moderatione jam nunc competentem nu- 
merum, Deitate juvante, procurare. Et si is qui 
nobis necessarius xstimnatur, servus fuerit alienus, 
aut conducat eum classibus serviturum, aut, si hoc 
ipse magis elegerit, accepto pretio rationabili, pu- 
blico cedat sui jura dominii. Si vero libertate gaudet 
electus, quinos solidos donativum, et annonam se 
noverit accipere competentem. Eo modo et illi tra. 
ciandi sunt qui a suis dominis exuuntur, quando li- 
bertatis genus est servire rectori. Frequenter enun 
laborum patientes existunt, quibus districti domini 
colla presserunt : ita tamen ut supradicti nautz ar- 
rharum [ed., curarum| nomine pro hominum quali- 
tate binos aut trinos solidos a nostra debeant sede 
percipere ; quatenus unusquisque cum fuerit admo- 
nitus, paratus debeat inveniri. Piscatores vero non 


tali hominum conditione ac lege, sed singulari divi- 
noque jure imperatores censeantur. Fons. 

ternitatem, altaria et numen principum notavit 
D. Juret. ad Symmachum. lib. iv, ep. 54. 

ἃ Dromones naves sunt, ut Ethicus Hister scribit 
lib. v. Harum ut ad rem frumentariam aptaruu meur- 
nit hic Cassiodorus, a quibus et dromonarii navicu- 
larii dicti. Eti Procopius lib. 11 de Bello Gothic; 
Isidor. lib. ix Etymol., cap. 4, dromones longas na- 
ves vocal : que, quoniam fugx cursuique opportu- 
niores SUnt, ἀπὸ τοῦ δρόμον dicte videntur, qua- 
cursuarix. Jul. Pollux Onomast. ad Coammod. imp., 
holcadas vocavit ; Fulgentius vero δρομάδων lembun ; 
sed et Moschopulo θωὴ ναῦς; usitata etium nautis 
Ligerim nostrum accolentibus voce, Toue ; παρὰ τὸ 
θεῖν. FonN. 


651 


VARIARUM LIBER V. - 


658 


jubemus in hac definitione concludi, quia dolenter A bem Ravennatem congregatio navium cuncta con- 


amittitur, qui ad procurandas delicias possidetur, 
quando et altera consuetudo est ventis &xevientibus 
occurrere, et littora piscosa sulcare. 


EPISTOLA XVII. 
ABUNDANTIO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REI. 


Jilum laudat οὐ subitam navium constructionem, et 
jubet ut ens Ravennam mittat, aliasque. curet fabri- 
candas; (um prohibet quominus nautis piscatores 
alveos Mincii, Ollii, celerorumque fluminum suis 
precludant sepibus. 


Alacriter incumbendum est inchoatis, cum jam vi- 
cinitas perfectionis arriserit : quando spes effectus 
t:edium laboris excludit, et magnum genus incita- 
menti, eredere desiderata compleri. Dudum igitur 
magnitudini vestre, ex Itali littoribus ofticia jussi- 
nws preparare nautarum; ut dromones, quos indu- 
stria fabricare valuisset, manus remigum provisa 
susciperet. Sed tu judicio nostro electionique re- 
spondens ostendisti, quam fuerit indubitata perfe- 
ctio, efficacissimis imperasse, quod qu:xeritur. Renun- 


tias illico completum * quod vix credi poterat in-, 


choatum; ut pene quanta velocitate navigari solet, 
eonstructio navium tanta sitceleritate completa. Nec 
solum verba narrata sunt : obtulisti oculis nostris 
Subito classeam silvam hominum, domos aquatiles, 
exercituales pedes, qui nullo labore deficiant, 
$cd inconcussos homines ad destinata perducaat : 
trireme vehiculum remorum tantum numerum pro- 
dens, sed hominum facies diligenter abscondens. Hoc 
primum instituisselegimus Argonautas. Quod et arma- 
Lis aptum, et congruum probaturesse commerciis ; ut 
qui peregrinas classes optabamus aspicere, nunc mit- 
tamus aliis provinciis 5j et ierrorem pariter et 
decorem. Ornasti rempub. iua institutione repa- 
ratam. Non habet quod nobis Greecus imputet aut Afer 
insultet. Illud apud nos invidi vigere respiciunt, unde 
ilii per magna pretia sua vota complebant. Nunc pre- 
diclis rebus armamenta procurate, vela przcipue alas 
navium facientia, linum volatile, quidam spiritus cur- 
rentium carinarum, prenuntia mercium, auxilia quieta 
nautarum : quorum beneficio conficiunt otiosi, quod a 
celerrimis avibus vix probatur impleri. Hoc Isis rati 
prima suspendit, cum per maria Apochran filium 
suum audaci femina pietate perquireret. Ita dum 
materna charitas suum desiderium festinat explere, 


veniat; quatenus res de vicino fine gaudentes, ad 
plenissimum perducantur effectum. Sed quoniam 
dromonum numerum, juvante Deo, cupimus am- 
pliari; si qua ligna fabricis eorum necessaria per 
utramque Padi ripam potuerint inveniri, nullo obsi- 
Stente jubemus abscidi, quia sine prazjudicio domi- 
norum operi tantum pr:senti volumus injuncta con- 
cedi. Mitta: Padus noster indigenas pelago naves; et 
abies, qux» fluentis amnicis nutrita surrexit, mari- 
narum superare cumulos discat undarum. Illud etiam 
magnopere credidimus auiputandum , quod vestra 
fleri suggestione comperimus : ne quis in fluminibus 
navigeris, diversis territoriis meantibus, id est in 
Mincio, Ollio, Ansere, Arno, Tiberi, audeat flumi- 


B num alveos piscandi studio turpissima sepe conclu- 


dere^; et qux» sunt presumpta, protinus auferantur. 
Pateat amnis in navium cursus; sufficiat humano 
desiderio consuetis artibus delicias quxrere , non 
artificio [Ac., commento] rustico libertatem fluminis 
impedire : ne, quod dici nefas est, utilitati publice 
voluptas privata obstitisse videatur. 


EPISTOLA XVIII. 


UVRLLE VIRO ILLUSTRI, COMITI PATRIMONIJ, THEODORICUS 
REX. 


Scribit se jussisse ut naute quererentur et Ravennam 
mitterentur ; tum pr&cipit ut si que ligna per ripam 
Padi fabricandis dromonibus apta etiam in pradiis 
regalibus inveniantur, abscindere ea liceat. 


Utilitas publica sicut ad conservationem respicil 
omnium, ita debet perfici studio ac labore cuncto- 
run:quia magne laudis occasio est, si in causa 
communi aliquid singulariter videatur impleri. Facit 
enim unde commendetur et reliquis, qui tamen et 
Sibi se profuisse cognoscit. Pridem igitur nos juseisse 
meministi, ut per domum nostram navigandi qui- 
rerentur artifices. Quos, Deo auxiliante, provisos ad 
Ravennatem urbem die iduum Juniarum precipimus 
incunctanter occurrere; ut adventus eoruin constru- 
etioni navium opportune videatur offerri : ne res di- 
vise generare sibi videantur aliquam tarditatem; et 
parum sit unam perficere, nisi contingat utramque 
procurare. Si qua etiam per ripam fluminis Padi 
Xgna fabricandis apta dromonibus in przdiis regali- 
bus potuerint inveniri, artificibus huic operi a :agni- 
fico viro Abundantio prefecto prxetorio deputatis ab- 


mundo visa est ignota reserare. Atque ideo, divino D scindendi sit permissa licentia. Volumus enim hoc 


hobis auxilio suffragante, cujus virtutis est hominum 
vola perficere, proxima die iduum Juniarum ad ur- 


* Tale est quod ait imperator Constant. lib. vn de 
operibus publicis. Codex Theodos. Monendi sunt 
judices, etc. Jun. 

b Libertatem flaminis impedire. Prodita sunt in 
lianc rem a pretoribus interdicta, ne impediatur na- 
vigatio : Ne quid in flumine publico ripave ejus 
facias; Ne quid' in flumine publico, neve in ripa 
ejus immittas, quo statio iterve navigio deterior sit, 
» 1, D. de fluminibus. Item, ut in flumine publico 
navigare liceat, lib. xrni, tit. 15 et 14, Pandect. Sed 
et veterum prxtorum de retandis fluminibus locandis 
edicla refert, et interpretatur Aulus Gell. lib. xr, ug 
17. Cui respondet institutum Ligeris alvei purgandi, 


exemplum a nostris prediis inchoare * ut nulli gra- 
vis sit jussio, qu:xe constringit et principem. 


quod Aurelianenses accol:e, balizer la Loire. Fon. 

- 8 Volumus hoc exemplum a nostris prediis in- 
choare, ut nulli dies sit jussio qux constringit et 
principem, 1l. 4, C. de legibus. Legem statuens, legi 
ge subjicere debet. Seneca de legum latoribus, epist. 
91. Ausonius ex Pitthaco : Pareto legi, quisquis le- 
em sanxeris. Quamvis princeps sit solutus legibus, 
. Princeps, D. delegibus. Dion. lib. Lit : AQ vvra: δὲ 
τῶν νόμων, inquit, τοῦτ᾽ ἔστιν, ἐλεύθεροι ἀπὸ πάσης 
ἀναγκαίας νομήσεώς εἰσι, καὶ οὐδενὲ τῶν γεγραμμένων 
ἐνέχονται. Quare Theodahadus rex infra lib. x, epist. 
16 : Cum possimus, inquit, omnia, sola nobis credi- 
mus licere laudanda. For. 


EPISTOLA XIX. 


GUDISANDO $AJONI THEODORICUS RE. 
. Jubet ut collecti naut Ravennam citius mittantur. 


Majord slbi facit credi quisquis efflcaciter injuncta 
peregerit : quia indubitanter illi aliquid cotnmittilur, 
qui optime édhiprobatur; et honestum suffragium 
esl 4 secundi judicii, documentum prioris. Atque 
ideo otdinatione magnificorum virorum Abundantii 
prefecti preetorio, atqué Uvilià comitis patrimonii 
ad illam provinciam te jubemus excurrere; ut tam 
de domo regia quam in locis aliis habitantes secun- 
dum priora prz:cepta provisos nautas ad urbem Ra- 
vennatem die iduum Juniarum, Deo auxiliante, festi- 
nare compellas; quatenus mulla tarditas tam prze- 
claris jussionibus afferatur. Cave ergo ne te venalitas 
maculet, aut neglectus turpis involvat; et tam magnze 
rei supra te ruentis pondere comprimaris, si tantis 
ac talibus rebus impar exstiteris. 


EPISTOLA XX. 
AYILFO 8AJONI TBEODORICUS BEI. 

Slatuit ut ad ripam Padi cum artificibus accedat ad 
ligna. dromonibus apta concidenda, absque tamen 
possessorum damno. Et jubet αἱ auferantur sepes 
a fluminibus Mincio, Ollio, Ansere, Tiberi et Árno, 
quo alvei tractus liber sit navium excursibus. 


$86 Per utramque ripam Padi reperiri ligna cont- 
perimus fabricandis apta dromonibus. ldeoque tibi 
presenti jussione delegamus, ut secundum ordina- 
tionem magnifícorum virorum Abunudantii praefecti 
prztorio atque Uvilize comitis patrimonii ad loca de- 


M. AUlii.L]. CASSIODORI 
À quani ultra prosurhere, sed inviolati alvei tr&etus 


66^ 


navium relinquatur excursibus ». Scimus eniHi reti- 
bus, non sepibus esse piscandum. Nam hitc quoque 
detestabilis aviditas proditur, ut sibi tantum festi- 
net includere, quantum ad multos poterat pervenire. 


EPISTOLA XXI. 
CAPUANÓ VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 


Mnltis laudibus ilh. evehit, ipsique decuriurum re- 
cturam confert; et qua sit hec dignitas exponit. 


Si te tironem nostra judicia delegissent, si ad exa 
minis trulinam venisses incognilus, desumaremus 
monendum, quali te prudentia, quo decore tracia- 
res; sed omnium crederis intelligentiam habere vir- 
tutufn, qui exerceri meruisti militia litterarum. Asti 
mas enim qua te debeas modestia continere, qui 
alieni negotii visus es vota peregisse. Nam si te ju- 
dicis suspicio sva [Jur. sczeva, id est sinistra et per 
versa] tetigisset, laudando justitiam leni ac ypene- 
trabili remedio ejus animum eortigobas : obtines: 
suavi persuasione quod superiori non poluisses im- 
ponere. Quis ergo dubitet illa te diligere, quse cos- 
$tet voce publica suasisse! Professa boua nen la- 
bentur ambigua ; nec cujusquau aequiescit ingenium, 
ubi quod ipse potuit emeritus prosequi, ab aliis tan- 
quam rudis videatur edoceri. Prolai documenti ἢ- 
dem fieri legitima voce poscebas : examinans, si re 
tinerent incorruptam scrinia veritatem. Jadex, nusc 
exhibe, quod te volebas apud alios obtinere *. Age, 
ne tua tibi objiciatur oratio, quia pondus est pudo 


Bignata cum artificibus incunctanter accedas ; et sive C ris gravissimi, propria voce convinci. Sume igitur, 


in domo regia, seu in privata reperta fuerint, sino 
aliqua facies tarditate procurari : quia nulli grave 
credimus prebere quod, Deo auxiliante, pro com- 
inuni utilitate prparatur. Verum ita volumus te in- 
joneta peragere, ut nihil ad l::dendum possessorem 
studiose videatur inquiri, sed tantum qua sunt ne- 
cessaria ulilitatis nostre causa presumantur. Non 
exquiratur aliquid a domino, quod postea publico 
non dicatur acceptum. Ligna silvestria jubemus czdi, 
non aliquid de alienis facultatibus violenter abscidi. 
Talia nobis prosunt qualia nostros gravare non pos- 
sunt. Qu: si causa praesens non exquireret, ille 80 
crederet non habere. In Mincio, Ollio, Ansere, Ti- 
beri et Arno fluminibus comperimus quosdam δορὶ» 


auctore Deo, recturam decuriarum , bumanorun 
aciuum verissimum testem, securitatem possiden, 
tium, publice fidei eplendidissimum templum. Unde 
tantum tibi laudis acquiritur, quantorum ἃ illic ot- 
litas incorrupta servatur, Vivat tibi perpettig ssee- 
lis decedentium voluntas; transeánt in posteros ju- 
dicia parentum ; scriniis tuis servetur omnium quies. 
Alii honeres habeant et terribile$ fasces : tibi vits 
humanae gratissimi videntur militare custodes ; ibi 
enim absolutiones sunt hominum, vincla causarum, 
catena litium, carcer furoris. De quo verius diceret 
vates Mantuanus : « Clauduntur liti$ ports, furor 
impius intus inclusus, fremit horridus ore cruento. » 
Decuriales igitur, habita meritorum :estimatione, 


bus cursum fluminis, quantum ad navigandi studium (4 deligito : quia non decet tantee urbis appellare, quod 


pertinet, incidisse. Quod te volumus ordinatione 
magnilici viri Abundantii prefecti pr:etorio modis 


vile est. Majoris etiam natu utere (cum fuerit ne- 
cesse) sententia, factus tot patribus senior, tantis 





omnibus amputare ; nec tale aliquid permittatis quem- — tacentibus vox senatus. Vide quid dignitatis accepe- 


et quasi irretirent, Haec ille lib. xi, eap. 47, Noct. 


" . ^l. non omnes, S a barbaris, D. de re milit. 
Attic. Fonw. 


. Yonne. 


b Retibus, non sepibus esse piscandum, flumina 
gps esse et jurisconsulti ἈΝ ἐν πο lib. xzui, 

. tit. ne quid in flumine publ.; 1. un. C. lib. x, 
tit. 9:0, de Alexandrinis Primatibus. Congruit huie 
loco quod Aul. quoque Gellius in veterum prweto- 
rum edictis, quid significet flumina retanda publice 
redempta habere, interpretatur purgare a retis, id 
est arboribus qux» aut ex ripis fluminum eminerent, 
aut in alveis corum exstarent ; appellata autem esse 
quasí a retibus, quod prxtereunteg naves impedirent, 


.. 40, judicem decuriz adire debere. 


e Notandum est collegium deeürialium in urbe 
Roma fuisse, qui S. C. acta, auctoritates senaius 
excipiebant, perscribebant, complebant, scrinia 
senatus servabant, viri seribendi dicendique periti, 
quibus praefuit rector, quem judicem auctor appellat, 

uoniam judicabat inter decuriales et alios; ideo 1.1, 
c. de Decurialibus, ail eum qui velit cum  decuriali 
agere de auferendo privilegio, et jure veteri conces- 
Bhoss. 

4 Alii, quoniam eorum. Cor. Gam. , quantum eorum. 





eet VARIARUM LIDEN V. 602 
ris, uf. inier tot eloquentes viros sis dicendi prima- A studium doccamus ésse caneeptam. His ergo, P. C., 


rius, quos etiam nobis profitemur esse réverendog. 
Assume ergo concedere qui jubemus, praestare quie 
credimus; ut illie aperias januas euriv, quos nostra 
electio aulam jusserit libertatis intrare, 


EPISTOLA XXIf. 


SENATUI URBIS AOMJI THEODORICUS REX. 


Indicat se elegisse in rectorem decuriarum Capuanum 
preclaris virtutibus esornatum. 

Licet caute semper eligendus sit qui vobis mitti- 
tur approbandus (quia ipse magis traditur examini, 
cujus sententia noscitur prolata pensari), illas tamen 
prudentibus viris sociari cupimus dignitates, quse Ro- 
manis arcibus [Gr. et Cuj., sartibus| quasi gemmz 


Capuanum bonis dotatum, a prxsenti indictione de- 
curiarum rectorem esge precipimus, majoris etiam 
natu auctoritate subvehimus; ut qui se morum cana 
maturitate tractavit, quod est amplissimum reveren- 
tke genus, in vestro ordine zlatis honore gratuletur. 
Augebit eloquentiam officio meliore ditatus : quo- 
niam multum facundlor est qui sententíam dictat, quatn 
ille qui supplicat. Libertas verba nutrit, metus au- 
tem copiam frequenter intercipit. Actus quoque ipse 
longe dissimilis; ut qui pridem assistebat etiam 116 - 
diocribus humilibusque fortunis, nunc introducat 
vestre curi» consulares. 


EPISTOLA XXIII. 
ABUNDANTIO PROFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


nobiles affguntur. Ubi enim dignius eloquens quam p τρί ut sagitlarüs ad comitem Julianum. deglinatis 


in civitate proflciat litterarum, ut ibi declaret meri- 
tum, ubi natrivit ingenium? Aptum est omne bonum 
locis suis; et laudabilia quxeque sordeseunt, nisi 
congrua sede potiantur. Requirit pugna validas ma- 
nus, desiderat navigium pectus animosum : sic scri- 
nia vestra fidele propositum, sio curia facunda diser- 
tum. Multa ergo deliberatione pensandus esse credi- 
tur, qui quotidie vestris sensibus offeratur. Capua- 
num igitur spectabilem virum :estimatio nostra re- 
spexiL, qui curie vesüre sententiam majoris natu 
auctoritate facundus ediceret, et senatus scrinia cone 
scienti: puritate servaret ; ut actus illos mundo cele- 
berrimos $/7 sua reddat integritate laudandos. Ma- 
gnum munus est, Patres Conscripti, ad integritatem 
deligi; nec mediocriter probatur conscientia cui est 
veritas commissa seeulorum. Nam si predieatur 
testis qui in praesenti negotio vera dixerit, qua laude 
censeri poterit qui cunctjs temporibus certa trans- 
mittit? Sed quamvis alumni vestri habeatis cuncta 
Botissima, juvat magis illa repetere qux omnium 
eonsepsus possit agnoscere. Adest semper electa 
quxdam sermonum gratia, blanditur auribus, men- 
tem trahit, utitur perspicuitate facundixe, qualem de 
pura conscientia decet emanare. Est enim quoddam 
speculum merum ageniis or2ti9; nee majus potest 
esse mentis testimonium , quam qualitas inspecta 
verbotum. Nam ut ejus propria describamus, patitur 
in singplicibus rebus lingux retinacula : his eo tamen 
torrentior (Alii, correctior| cum peroret; et hee illi 
ad gratiam datum est providente natnra, ut quem 
pr foribus hxsitantem videras, eloquentem in cer 
taminibus obstupescas. llla vero memoria, qux» ora- 
torurn thesaurus jure vocitatar, tanta in eam fitmi- 
tate consedit, ut semel audita scripto apud eum 
pules esse recondita. Magnum beneficium, oblivio- 
his nescire defeetum; et quxdam similitudo vere 
celestium est, tempore decursa semper habere prz- 
sentia. Qux nune ideo declaramus, ut; eognoscatis 
subjeotorum gratas nos habere virtutes ; et judicium 
nostrum non per casuale votum, sed per electionis 


* Ex jure quo ἀδέσποτα, καὶ ἀχληρονόμητα principis 
cedunt, ut. thesauri, ut vacánda rein bn 
reden) nen inveniunt, vel indignis relicta aut itespa- 


annonas et navigia pr&beat. 


Tatanem [Gr. et Cuj., Tanmem] sajonem nostrum 
cum sagittariis ad illustrem virum comitem Julianum 
estimavimus esse dirigendum, ut majus sumeret ro- 
bur duplicatus exercitus. Ostentent juvenes nostri 
bellis, quod in gymnasio didicere virtutis. Schola Mar- 
tia mittat examina, puguaturus ludo, qui se exercero 
consuevit in otio. Atque ideo illustrem magnitudiuem 
tuam eis annonas et navigia secundum eonsuetudinem 
prebere censemus ; quatenus (juvante Deo) quo di- 
reoti suBt, debeant pervenire. Vestre enim sollicitu: 
dini damus nostrarum efíücaciam juseionum : quia 
nullatenus destitni posse ereditur quod, Deo juyanta, 
tuis drdinationibus inchoatur, 


EPISTOLA XXIV. 


EPIPHANIO VIRO SENATORI, CONSULARI PROVISCLE DALMA- 
TI , THEODORICUS REX. 


Monet ut. bona. Joanne, que intestata et. nullis uff- 
nibus superatitibus decessisse perhibeba(ur, fisco te- 
gio applicet, dummodo tamen rem ita se habere coq 
pererit. 

Joanna Andrez quondam jugali suo successisse legis 
munere perhibetur; qux: intestata, nullis existentibug 
proximis, luce dicitur esse privata. Cujus substantia 
ἃ divereis nallo legitimo jure suffultis usnrpatidhe vo- 
luntaria suggeritur possideri. Et quia edduea bofia 


fisco. nostro competere ὃ legum catüta decreverutit, ἡ 


ideo te presentibus oraculis admoneuua, ut. bujys 
Pei veritate discussa, si revera, ut ad nos perlatam 


p 6t, nullus ei aut testamento hzres exstitit , aut pro- 


ximnitatis Jure successit, fisci nostri eam faciag qom- 
pendiis aggregari : quando innocenti nostra profos- 
sio est, justa compendia non negligere, aptid qucm 
calumnia nunquam locum potuit invenire. Rogari 
enim in talibus eausis non fraudari principem dectt, 
quià negligentiz vitium est preesumptiones relinquéra 
quas jura precipiunt amputare. Si quid autem contra 
repoteris, quietos dominos habere patieris, quia nia- 
gis illa nostra eunt patrimonia qui a subjeciis legiti- 
Ine possidentur. 


eibus auferuntur. Ulpian. fragm. lit. 17 et 18, I. untc., 
C, de cad. to!i.; Plinius Panegyrico ad Trajan. Bup. lib. 
*i, form. 9. Poan. 


Ὁ 
* 


^ 





- 


EPISTOLA XXV. 
BACAUDJE VIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 


Concedit illi in perpetuum Mediolanensis tribunatus 
curam. 

Fessos annos munificentia nostra corroborat, dum 
etatem occiduam penuriz non facit detrimenta sen- 
tire. Juvenum siquidem virtus prxesumptione laboris 
animatur: sola senum vita est quietis invenisse re- 
media, Atque ideo tua supplicatione permoti , desi- 
gnati tribunatus 3 curam in Mediolanensi urbe dili- 
genüissime peragendam, ad te decrevimus pertinere, ita 
ut, quod est in reipubl. militia novum, donec vixeris, 
nunquam tibi successorem tribuat cujusquam plec- 
tenda presumptio ; quatenus in exhibendis voluptati- 
bus officii hujus cura mansuetudinis nostrx beneficio 
jugiter perfruaris, habens in utroque, quod tuam 
consoletur :etatem, loci commodum et lztitiam volu- 
ptatum. 


8g EPISTOLA XXVI. 
UNMVERSIS GOTHIS PER PICENUM ET SAMNIUM CONSTITUTIS 
THEODORICUS REX. 


Precipit wt vix iduum Juniarum ad. aulam sine. ullo 
provincialium damno, regalia dona accepturi ve- 
niant. 


Quamvis munificentia nostra sit omnibus ubique 
gratissima, multo tamen acceptiora credimus quz 
mostri presentia conferuntur: quia majora de con- 
spectu principis populi sumunt, quam de largitate be- 
neficia consequuntur. Nam pene similis est mortuo, 
qui a suo dominante nescitur; nec eub aliquo honore 


vivit, quem regis sui notitia non defendit. Et ideo (; 


presenti jussione mandamus ut octavo iduum Junia- 
rum die, Deo auxiliante, ad presentiam nostram ve- 
nire debeatis, qui solemniter regalia dona suscipitis b 
si venire protinus festinatis. Illud tamen necessario 
commonentes , ut venientium nullus provenire possit 
excessus, nec possessorum segetes, aut prata vaste- 
lis ** sed sub omni continentia properantes, de cu- 


ἃ D. Juret. existimat bzec intelligenda esse de tribuno 
voluptatum, cojus mentio est infra lib. vr, for. 19, et 
lib. vr, for. 10. 

» Vide Luitprandum, lib. v1, cap. 5. Hec autem dona 


conferebantur calendis Januariis. Nicephor. lib. x, : 


eap. 25; Sozom. lib. v cap. 17; Ambro: serm. 14. 
URET. 

* Transitas militum sit innocens, neve fruges 1:8- 

dat. Itaque quod de jure servitutis haste recte illzesis 

Íructibus ferendx:» à Paulo scriptum est, 1. 7, qui 


s suspicantuf, qui extero exercitui commeare 
itionis suze regionem per aliquam permittunt. Unde 
Lysander Laconum dux apud Plutarchum videus Boeo- 
tos incertz fidei, cum per eorum agros transiret, sci- 
scitatus est utrum rectis an inclinatis hastis transiret. 
Sed ego putem jurisconsultum de privato jure, non 
imperatorio sensisse, l. 15; item qusritur, 8 exer- 
citu ; 1. 45, ex conduclo, versic. exercitus przteriens 
per lasciviam, D. lócat. Idem Justinianus novell. 150, 
περὶ παρόδου στρατιωτῶν constituerat : cujus auspiciis 
ἃς legibus Belisarius rexit exercitum. Nam cum mili- 
tum quidam in agros discurrentes, fructus attingerent, 
eos ignoniinia notatos convocans, sic est allocutus : 
Vim afferre, et ex alrenis pasci turpe semper ac pro- 
brosum videtur, quod injustum in ipao feratur. Auct. 


9M. AURELH CASSIODORI 
A stodita disciplina grata nobis esse vestra occursio 


D 


| * Fuit sub Justiniano quzstor premiorum Agathias lib. 
sella, D. de serv. rust. przd. , quidam tractum a re- . 


66 


possit : quia ideo exercituales gratanter subimus et- 
pensas, ut ab armatis custodiatur intacta civilitas. 


EPISTOLA XXVI. 
GUDUIM $4JONI THEODORICUS REX. 

Imperat millenarios provincie Piceni et Samnii com- 
moneat ut ad aulam tum donativum | accepturi, tum 
gestarum in bello rerum rationem reddituri citius 
properent. 


Consuetudine liberalitatis regi: commonemur δὶ 
Gothis nostris debeamus solemnia dona largiri 4. Εἰ 
ideo devotio tua millenarios provincix Piceni et Sam- 
nii sine aliqua dilatione commoneat, ut eos qui annis 
singulis nostrxe mansuetudinis prz:emia consequuntor, 
pro accipiendo donativo ad comitatum faciat incun- 
ctanter occurrere ; quatenus qui bene nobis meriti 
fuerint, majore munificentia gratulentur. Inculpa- 
biliter enim necesse est vivat qui suam praesentiam 
novit principibus offerendam. Bonos enim laus, malos 
querela comitatur. Decet etiam nos sub hac occasione 
singulorum facta perquirere *, ut nulli possit perire 

. quod fecit in acie f. Nam sisemper consuetudinarias res 

. exspectet exercitus, virtutem non potest amare negle- 
cius. Trepidus discat ad judicem venire, qui se non 
meminit audacter aliquid egisse ; ut melius possit ho- 
stibus violentus insurgere, qui nostra maluit imputa- 
tionis vuluera declinare. 


EPISTOLA XXVIII. 


CARINO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REY. 


Illum accersit ad comitatum suum , ut pote virum illa- 
strem sibique necessarium. 


Habent hoc gloriosum przejudicium bonarum merita 
personaruin, ut otio torpescere non sinantur qui probis 
actionibus innotescunt : οἱ ideo tam desiderio vestro 
satisfacientes, quam quod vos necessarios esse creüi- 
dimus, jussis przsentibus evocamus ; quatenus et viris 


nobilibus obsequia nostra decorentur, et quz utilia 


nobis credimus, per te expedire possimus, 


Procop. lib. rv de Bello Vandalico. Infr. S xu, ep. 5. 


4 Solemnia dona et annua munera , infra. epist. 42 
hujus lib. v. FonwER. 
.. * [dem tribuit Alexandro Mammez filio Lampri- 
dius. FonNER. 

f Regia munera h:c donativa, preter stipendia 
consueta, militibus in premium fortitudinis cedebant, 
nec temere , neque passim omnibus citra delictum. 
it de Bello Goth. In exercitu, inquit, nec ducis, nec 
prefecti munere fungebatur; nec miles quidem. 
Qusestor alioquin , et regix:e pecunix custos, haud ta- 
men earum quis militibus in stipendium pendeban- 
tur; nam alteri erat hzec. cura demandata ; sed que 
ex imperatoris zrario ad exercitum, his et in prz- 
mium mittebantur, qui insigne aliquod facinus in bello 
gessissent..Qua ex re non obscurus is erat, sed prxpo- 
tens factus, atque adeo ut arcanorum esset inter ceteros 
particeps, ita ut firmitatis tum plurimum et fidei prin- 
cipum dicta viderentur habere, cum illi placerent : 

uod hie Cassiodorus quoque subindicare videtur, 

um ait singulorum facta, etc., quasi esset in castris 
quidam explorator industrix ei fortitudiuis cujosque 
militum, cujus renuntiatio apud principem valeret 
ad militis strenui commendationem. Fonx. 


EPISTOLA XXIX. 
NEUDI VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Jubet ut non trahatur Ocerus cecus in servitutem, si 
probavisse se esse ingenuum reperiatur. 

Movit nos quidem Oceri fusa precatio, sed magis 
miserabiliorem reddidit virum luminis sui ademptus 
ornatus, quia necesse est ut amplius permoveat visa 
quam audita calamitas. Is enim perpetua nocte super- 
&tes ad remedia nostra mutuati luminis beneficio fe- 
stinavit; ut quem videre non poterat saltem clemen- 
tix: suavitate sentiret. &9 Clamat enim sibi Gudila, 
vel Oppane incognitam suo generi conditionem ser- 
vitutis imponi, cum pridem sub libertate nostros fue- 
rit secutus exercitus. Mirati sumus talem in famula- 
tum trahi, qui a vero domino debuisset expelli. No- 
vus ambitus est talem (Juret., cztecum] qu:erere, quem 
possis horrere; servumque dicere, cui debeas divina 
consideratione servire. Adjiciens etiam hujusmodi 
calumnias Pythiz comitis celebratz opinionis viri sibi 
examinatione submotas. Nunc autem infirmitatis suz 
mole compressum, manu vindicare non posse , qus 
patrona fortibus probatur assistere. Sed nos quorum 
est proprium inter pares ac dispares x»quabilem justi- 
tiam custodire, przsenti jussione decernimus, ut si in 
judicio supra memorati quondam Pythix se probavit 
ingenuum, calumniantes protinus amoveatis; nec au- 
deant ulterius necessitatibus alienis illudere , quos 
Semel convictos decuerat sua vota damnare. 


EPISTOLA XXX. 
GUDUI VIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 


Pracipit wt a Costula atque Daila Gothorum libertate 
gaudentibus onera servilia amoveantur. 

Quos duces eligimus, eis simul et zquitatis mo- 
menta jure delegamus : quia non tantum armis 
quantum judiciis nos effici cupimus clariores. Co- 
stula igitur atque Daila cum, Deo propitio, Gotho- 
rum nostrorum libertate ketentur, onera sibi servilia 
a vobis,causantur injungi, qua nec ipsos deceat per- 
peti, nec cuiquam irrationabiliter fas sit imponi. 
Quod $i ita gestum esse cognoscis, sine aliqua dila- 
tione facias amoveri: ne ad nos exinde ulterius que- 
rela revocetur, et incipiat gravis esse animo nostro 
in ducem revoluta causatio, quem magis oportet 
talia peragere qu:xe nos delectet audire. 


EPISTOLA XXXI 
DECORATO VIRO DEYOTO THEODORICUS REX. 


Decernit ut Marcus presbyter, Andreas et ul co- 
gantur ad pecuniam fisco solvendam, si debitoret 
j esse constiterit. 

Thomas vir clarissimus inter Apuliam Calabriam- 
que provincias de siliquatici titulo indictionum octa- 
v, non2, undecime, primz, secund:e et quinta de- 
cima, quas ad conductionem suam pertinuisse com- 


-— 2 


^ L. up. C. Theod. de emend. propinq. Matronas 
prostrate pudicitie, quibus accusator publicus de- 
esset, ut propinqui more majorum de comituni sen- 
tentia coercerent auctor fuit Tiberius. Suetonius in 
Jpsius Vita cap. ὅδ. FoRNER. 


VAIUARUM LIBER V. 


C 


D 


666 

Α memorat, nonnullos maximam pecunie quantitatem 
retinere [D. Grul. et Cuj., debere; alii , redhibere] 
conqueritur. Et quia utilitatem publicam diuturna 
non convenit ludificatione differri, ideo devotio tua 
presentia decreta suscipiens, Marcum presbyterum, 
Andream, et Simeoniuim, vel reliquos quos brevis 
subter annexus eloquitur, servata in omnibns civili- 
tate conveniat : ut si eos non per calumniam, sed 
manifestos revera fisco constiterit esse debitores, 
summam 40:5 rationabiliter postulatur, sine aliqua 
imminutione persolvant. Providendum est enitn ne 
spiritus contumacium personarum publicis rationibus 
aliquod videatur afferre dispendium. Qui vero minus 
intentata cognoscunt, ad judicium competens te im- 
minente conveniant; ut quod :equitati congruit , 

B utrarumque partium allegatione recognita, salvis le- 
gibus impleatur. 


EPISTOLA XXXII. 
BRANDILZE THEODOBRICUS REX. 


Admonet ut corrigat Proculam uxorem suam , que 
gravissime percussisse uxorem Patzenis dicebatur ᾿ 
$i tamen accusatam falso eam esse crediderit Bran- 
dila, vult ut ad aulam cum uxore veniat causam 
dicturus. 

Adiit nos innumeris vicibus Patzenis repetita con- 
questio : qui cum esset in expeditione felicissima 
constitutus, a Procula conjuge tua uxorem suam as- 
seruit trina fuisse cxede laceratam : ita ut solo bene- 
ficio desperationis evaderet, cum non plagis fessa, 
sed jam crederetur exstincta. Hanc nos, si tamen 
vera est, in femina quam maxime mirantes auda- 
ciam, transire non patimur impunitam. Atque ideo 
decretis te presentibus admonemus, ut si factum 
evidenter agnoscis, delatam querimoniam, pudori 
tuo consulens, maritali districtione * redarguas ; 
quatenus ex eadem causa ad nos querela justa non 
redeat; et legibus noveris resecari posse, quod te 
oportuerat domestica districtione corrigere. Quod si 
miendacium magis petitoris accusans causam dicere 
fortasse volueris, sümmoto dilationis obstaculo, ad 
comitatum nostrum cum supradicta conjuge tua in- 
eunctanter occurre, exceptura aut de iniqua pro- 
sumptione vindictam. aut de mulieris improbitate 
b victoriam. 


EPISTOLA XXXIII, 
WILITANCHO DUCI THEODORICUS REX. 


Jubet ut discutiat causam Brandile, qui Reginam uxo- 
rem Patzenis, dum in expeditione Gallicana versa- 
retur, in matrimonium duzerat; et si accusationem 
veram cognoverit, adulteros puniat. 


Gravis est Patzenis clementizx nostrz sensibus in- 
timata conquestio : qui se in expeditione Gallica 
constituto, in eum Brandilam prosiluiese testatur 
excessum, ut uxorem ejus Reginam proprio socian- 


b Feminis au scelera vires esse ait Fabius Quintil, 
declam. 92. L. ult. C. Theod. ad leg. Corn. de sicar.: 
mitior enim circa eas debet esse sententia, quas pro 
Ianue sexus minus ausuras esse confidimus, 

ORNER. 








601 


M. AURELII CASSIODORI 


6608 


dam duceret esse conjugio ; et in injuriam nostrorum À ignarus : obliviosus cum relinquitur, trepidus cum 


temporum adulterium simulata matrimonii fueritlege 
commissum *. Hec nos, si vera sunt, transire nequa- 
quam patimur impunita. Nam quando affectus tutos 
quis babeat, si tunc sceleri subjacebit, cum pro oin- 
pium salute 9 pugnaverit? Respieite, impudic, 
gementiun turturum castissimum genus; quod si ἃ 
copula sua fuerit casu intercedente divisum , per- 
petua se abstinentize lege constringit : gratiam con- 
junctionis non repetit, quam reliquit; fidem servat, 
dum laudem pudoris ignoret; et moribus studere de- 
prehenditur, quod nulla viduitatis conversatione glo- 
riatur. Mulierum se, proh dolor! vota continere 
nequeunt, quibus castitatem ratio persuadet, poena 
legis imponit, terror maritalis extorquet. Perierunt 


profecto niores, si nec illis comparari possunt, quie B 


ratione carentia temperantur. Et ideo sublimitas tua 
impetitos ad suum faciat examen occurrere ; et re- 
yum veritate discussa, sicut jura nostra precipiunt, 
in adulteros maritorum favore resecetur : quia de- 
fensorem reipub. redire noluerunt, qui scelerata prze- 
sumptione conjuncti sunt. Confundi sine dublo desi- 
deraverunt omnia, qui tentaverunt legibus inimica. 
Sed melius est paucorum damno 5 malorum corri- 
gatur intentio : quia omne matrimonium, quod absit, 
incertum relinquitur, sl in tanta reverentia sine ali- 
quo terrore peccetur. 


EPISTOLA XXXIV. 
&BUNDANTIO PRJBFECTO PRAETORIO THEODORICUS BEI. 


tenetur. Mutat verba, variat constituta; nec in una 
dicti sui qualitate contentus, diversis imaginibus 
immutatur. Merito chameleonti bestie cenfereudus, 
qus parvorum serpentum forme consimilis, aureo 
tantam eapite, et reliquis membris subalbentis pra- 
sini colore distiaguitur. H»c quoties humanos aspe- 
ctus incurrerit, dum ei fugiendi velocitas denegatur, 
nimia timiditate confusa, colores suos fhuliifaria 
qualitate commulat ; ut modo veneta, modo blattea, 
modo prasina, modo possit cyanea reperiri. Unde 
mirum est in una superficie tot diversa conspicere. 
Quam non immerito Pandis gewm:e dicimus esse 
eonsimilem, in qua unus se fulgor non potest. conti- 
nere : fluctuat aspectibus tremulis, duni lapis lenea- 
tur immobilis. Nain quod modo videris, inox aliud 
ibi, si amplius intuearis, advertis : sic mutatum cre- 
dis, quod hemínem eripuisse cognoscis. His permu- 
tationibus xestimatis mens Frontosi simillima reperi- 
tur, qua» dicti sui non habet fldem, qua tot varietates 
continet quot verba protulerit : Protei fabulis * jure 
s0ciandus, qui subito comprehensus, substantiz ει: 
formam omnimodis non babebat. Nam ut celaret 
hominem, aut leo frendebat, aut sibilabat anguis, 
aut in undas liquidas solvebatur. Et quia sic notus 
est, cum facies ad tuum tenire judiciuimn, primum 
agito, ne promittat : cave ne constituat ; quia levis. 
simi animi rnos est, polliceri facile quz» non disponit 
implere. Quidquid autem persolvere consideraia 
equitate potuerit, constrictus sine aliqua dilatione 


Sancit «t Frontosum absque mora adigat ad solutio- (, Jam reddat : quia post tot falsitates arguti» sur 
nem pecunie publice, quam decoxerat, δὲ quam — reputare potérit, quod se frequenter illusisse co- 


multoties redditurum se promiserat. 


Frontosum, sui nominis testem, frequenti nobis 
insinuatiohe soggestum est pecunie publice de- 
coxisse non mininiam quantitatem; quem a diversis 
judicibus fecimus juxta examinatione perquiri : ne 
forsitan, ut assolet, eum non veritas, sed infamaret 
[alii, infirmaret] invidia. Ille omnia confesaus, red- 
dere se posse constituit, si ei largm preeberentur in- 
ducite : quibus frequenter emensis, iuimenor pro- 
missionis sus ad constituta semper iniparatus oc- 
currit. Fugere siquidem nescius, sed sux sponasionis 


δ Qu:e fuerint olim adulterii μη paueis demon- 
strabo. Romuli lege, matrona ejus culpz rea, marito 
permissa cognatisque, ii, uti visum, mulctabant ac 
puniebant etiam morte : etenim jure ipso, mulier 
qui juxta sacratas Romuli leges nupta, ita in manu 
viri, ut. proles in patris. In eas qux sacris Baccha- 
nalibus incestu us», cognati maritique intra domos 
animadverterunt, aiunt Livius et Valerius. Vide Valer. 
Max. lib. vi, cap. 5. Plin. lib. xiv, cap. 15, Tertull. 
in Apolog. cap. 6. Prxterea adulter: domo exacta, 
et dote private, ut Plautus in. Amphitr. indicat, Va- 
ler. lib. vin, cap. 14. Quod si. mariti cognatique dis- 
sinmlabant, hoc est ( ut cum Livio loquar ) idoneus 
in privato supplicii exactor nemo erat: non raro pu- 
blico judicio persequebantur id crimen magistratus 
et presertim :diles. Postea secuta est lex Julia, 
quam tulit Augustus, qui adulteros morte aut fuga 
ponivit, ita ut eapitale crimen esset, ut ex Arnobio 
ib, 1v, et Salvian. lib. vi, constat. Quaii. adulterii 
poenain tribuit priscis Saxonibus Bonifacius archiepi- 
&copus epistola ad Ethelbaldum Anglorum regem. 


gnoscit. 


EPISTOLA XXXV. 
LUYIRIT COMIT] ET AMPELIO THEODORICUS REX. 


Monet se ex Hispania (rumentorum copiem, ad penn- 
riam Romanorum sublevandum devehi jussisse : eam 
tamen naucleros in Africam deporiasse εἰ veni- 

— disse; quibus ideo mille triginta octo solidorum 
mulctatm imponit. 

Cur pro interti temporis eventa Bomanas ede 
inopia facie castigala pulsaret, οἱ quamvis rara, ts- 
men (am pulchre civitati videretue esse faedissima ; 


In antiqua, inquit, Saxonia, ubi nulla Christi cogni- 


D tio, si virgo in materna domo, vel maritata sub con- 


juge sit adulterata, manu prora strangulatam cre- 
mant, aut cingulo tenus vestibus abscissis flagellaut 
eam caste matronz, et de villa in villam misse oc- 
currunt nove flagellantes, et cultellis pungunt, doncc 
interimant. Bgoss. 

5 Statuerunt veteres, auctore in Cluentiana Cicero- 
ne, ut si a multis esset flagitium rei militaris adiuis- 
sum, sorütione in quosdam animadverteretur : ul 
metus videlicet ad omnes, poema ad paucos perve- 
niret. Hinc decimandi ortus mos fuit, quod δεχατεύεν 
dicebant. Livius lib. n et lib. xxvni; Polybius lib. τι; 
Bueton. et Dion. in Augusto ; Xiphilin: in Galba; 
Capitolin. in Opilio Macrino; Tertul. ad Scapulaim : 
decimanda Carthago. Bene igitur cum paucorum sup- 
plicio reliqui sapiunt cives, exemplo alieni mali com- 
monefacti, |. 10, aut facta, D. de pan., Gel. lib. 
XVI, Cap. [4. FonNsR. 

c Vide Horatium lib. 11, salir. 9. juna. 


669 


VARIARUM LIBER V. 


. 610 


cquum judicavimus Hispanice triticeas illi copias A lantur, maxime €um pro servanda civilitate nec illis 


exhibere; ut antiquum vectigal sub nobis felicior 
Bonia reciperet. Jussis siquidem nostris viri specta- 
biifs Marciani laude digna servivit industria. Sed pa- 
rut diligenter impleta sunt, qux constat optime 
fuisse procurata. Hi enim, qui portanda 9] susce- 
perant, morarum txdia non ferentes, destinatum 
frumentum in Afric: partibus pro suo dicuntur vene 
didisse compendio. Quod quamvis inultum minime 
transire debuisset (ut amor proprii commodi tot 
populorum jejuna vota suspenderet), tamen quia 
nobis insitum est culpas remittere, quas possumus 
cauta ordinatione corrigere, Catellum et Servandum 
viros strenuos esse credidimus dirigendos; ut quia 
naticleri. ducentos octoginta solidos in triticum, et in 
naulis septingentos quinquaginta octo solidos acce- 
pisse perhibentur, si apud vos facti veritas innote- 
Scit, in summam ratione collecta, ab eis mille tri- 
giuta octo solidorum quantitas inferatur; ut qui 
vindictam remisimus, damna minime sentiamus. ἴῃ 
qua patte ita se sublimitas vestra diligenter impen- 
dat, ut et justitle et publicis utilitatibus satisfecisse 
videatur 4. 
EPISTOLA XXXVI. 
STARCEDIO VIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 

Illum ob membrorum debilitatem ab expeditione bellica 

eximit; et permittit ut. deinceps vitam remissam, 

8 (amen donativo, exigat. 

Continuatis laboribus attritum corpus debilitatem 
tibi causaris attullsse membrorum ; ut qui ante belli- 
cis fueras aptus insignibus, nunc vel ad otiosam vi- 
tam vix idoneus approberis : expetens ut ad expedi- 
tiones felicissimas non cogaris, a quibus non voto, 
sed necessitate subduceris. Atque ideo allegationibus 
tuis diutius perquisitis, et ad rerum tidem deductis, 
otiwi tibi nom ignobile [Gr. et Cuj. ignorabile] prz- 
senti Jussione largimur : quia non est ignavize culpa, 
quem excusat miseranda calamitas. Sed sicut tibi re- 
missam vitam concedimus, ita te donativo presenti 
auctoritate privamus : quia non est :equum ut, cum 
de tuo cognoscaris idoneus, rem laborantium acci- 
pere debeas otiosus. Fruere igitur secura vita, adver- 
sorum insidiis nostro munimine liberatus. Nec aliquis 
tibi imputabit desertoris opprobrium, quando illi 
quos contigerit a militia morbi causa suspendi, ex 


sunt neganda beaeücia justitie, qui adhue in fkle 
cognoscuntur errare. Átque ideo discant rerum bo- 
narum suavissimum saporem ; ut qui bumanam justi- 
tiam nituntur querere, sollieitius incipisut divina 
judicia cogitare. Proinde quoniaim nonnullorum vos 
frequenter causamini presumptione laceratos, et, 
que ad Synagogam vestram pertinent , perhibetis 
jura rescindi; opitulabitur vobis mansuetudinis no- 
strae postulata tuitio ; quatenus mullus ecclesiasticus, 
qu: Sysagogz vestri jure competunt , violentia in- 
tercedente pervadat, nec vestris se causis importuna 
acerbitate permisceat; sed ut religionis cultu , ita 
et actuum sint conversatione discreti : hae tamen 
moderatione principalis auxilii beneficium conceden- 


p (63, ut nec yos quod ad przfatz Ecclesic jus vel re- 


ligiosas personas c:xteras legibus pertinere constite- 
rit, inciviliter attrectare tentetis. Tricennalis autem 
humano generi patrona prz:escriptio ^, eo quo cunctis, 
vobis jure servabitur; nec conventionalia (ed. 
Ácc., commodalia) vos irrationabiliter. preecipiinus 
sustinere dispendia; ut hac pietatis nostre defen - 
sione muniti, petitio vestra ab illicitis se liberatam 
gratuletur incommodis, Concedünus quidem, cle- 
menti: ποδί consuetudine, qux: rogastis. Sed quid, - 
Judxe, supplicaus temporalem quietem queris, si 
&lernam requiem invenire non possis? 


EPISTOLA XXXVIiL. 
UNIVERSIS POSSRSEORIDUS THEODORICUS REX, 


Jubet ut arbores Signino alveo innascentes radicitut 
amputentur. 


Admonet nos formarum cura procipua, ut qup 
possunt noxie crescere, debeainug celerius amputare; 
quatenus et soliditas aqu:eductus, Deo auxiliante, in- 
corrupta servetur, et vobis leve sit opus, quod in te- 
neris arboribus adhibetur. Nam que nunc virgulta 
sunt, erunt, si negligautur, et robora. Ista enim quo 
m»do facili avulsione dirimuntur , postea vix secu- 
ribus icta succumbunt, Atque ideo sociata debetis 
properatione contendere, ut prxsenti diligentia futuri 
laboris evadatis incommoda. Hec est enim civilis 
[D. Grul. et Cuj. , curilis; Juret., forte, subtilis] ever- 
8io, sine oppugnatione dissidium , aries, ut ita dixe- 
rim, fabricarum. Quapropter omnem silvam qua pa- 
rietibus inimica consurgit , de Ravennate forma ju- 


prioribus factis habendi sunt jure reverendi. Nec p) bemus radicitus amputari ; ut Signini alvei reparata 


enim dignus est a quoquam redargui, qui nostro ju- 
dicio meretur absolvi 5. 


EPISTOLA XXXYII. 
JUDAEIS MEDIOLANENSIBUS THEODORICUS REX. 


Conservat jura eorum Synagoge olim concessa, dum- 
modo juribus Ecclesie non noceant. 


Libenter annuimus qus sine legum injuria postu- 


* Vide Symmacbum lib. x, ep. 50. Junxr. 

Ὁ Fas est maculosas notas vitiatz principis opinio- 
nis abstergere. Sic I. 4, C. ad S. C. Tertullian. ait 
maculas remitti imperiali beneficio , sed tamen prin- 
cipis inducens quos liberat , notat. ]. 9, €. de 
gener. abol. ; cui addo locum Suetonii in Claudio 
*ap. 18. BRoss. 

* Im legibus Wisigothorum lib. x , tit. 2 , ra 4, 


constructio talem nobis deducat liquorem, qualem 
potuit a fontibus suscipere puritatem. Tunc erit ex- 
hibitio decora thermarum, tunc piscinz vitreis fouti- 
bus fluctuabunt; tune erit qux diluat aqua , non in- 
quinet; post quam lavari continuo non sit necesse. 
Additur etiam quod si ad potandum unda suavis in- 
fluxerit, omnia nostro vietui redduntur accepta : 


scribitur tricennalem pr:scriptionem sic constanter 
inolevisse in negotiis actionum, ut jam non quasi ex 
instructione humana , sed veluti ex ipsa rerum pro- 
€6ssisse natura videatur. Et paulo post additur : Ne 
contra hunc numerum in quo verilas perfect: corn- 
pletur tatis , attentel commoveri vox cujuscunque 
pones Vide supra lib. m, ep. $1 , et lib. 1, ey. 
8. JuskT. 


en 


M. AURELII CASSIODORI 


quando humane vit:e nullus cibus gratus efficitur, ubi A fraudes noscatur esse corruptum ? Conductores domus 


. aquarum dulcium  perspicuitas non habetur. ΘᾺ 
Nam si lavari cupimus purissimis liquoribus , quanto 
magis satiari talibus festinamus ? Qu:e si nunc futura 
tractentur , nulli labor facit tz::dium, qui sumitur pro 
delectatione cunctorum. 


EPISTOLA XXXIX. 
AMPELIO ET LIVERLE THEODORICUS BEX. 

Mittit eos in. Hispaniam, wt reprimant auctoritate 
legum lum homicidas, Ium exigentes assem publicum, 
qui per gravamina ponderum possessorum patrimo- 
nia premebant ; tum. denique omnes ἐπ malis et fur- 
tivis actibus versatos. 

Decet provincias regno nostro, Deo auxiliante, 
subjectas, legibus et bonis moribus ordinari : quia 


regie, quacunque gente sint editi, ad liquidum veri- 
tate discussa , tantum decernimus solvere , quantum 
nostra predia constiterit pensitare. Et ne cuiquam 
labor suus videatur ingratus, salaria eis, pro qualitate 
locate rei, vestra volumus zquitate constitui. Non 
enim nostra, sed illorum rura (ed. Ac., jura] dicenda 
sunt, si pro voluntate conducentis modus eveniat 
pensionis. Trausmarinorum igitur canonem , ubi non 
parva fraus fieri utilitaübus publicis intimatur , vos 
auente jubemus exquirere, atque statutum numerum 
pro jurium qualitate definire : quia contra fraudes 
utile remedium est nosse quod inferatur. Monetarios 
autem , quos specialiter in usum publicum constat 
inventos, in privatorum didicimus transiisse compen- 


illa vita vere hominum est, qu: juris ordine contine- B dium. Qua presumptione sublata , pro virium quali- 


tur. Nam beiluarum ritus est sub casu vivere : quz 
dum rapiendi ambitu feruntur , improvisa temeritate 
succumbunt. Agrum suum denique a dumosis senti- 
bus doctus purgat agricola : quia laus excolentis est, 
siagreste solum dulcissimis fructibus amcenetur. Sic 
quies suavissima populi, et tranquilla dispositio re- 
gionum , preconium probatur esse regnantium. Mul- 
torum itaque querela comperimus, in provincia His- 
pani», quod summum inter mortales crimen est, 
vitas hominum vaga presumptione populari, et le- 
vium occasione causarum subire multos interitum. 
Sic mala pace quasi ludo corruunt, quanti vix potuis- 
sent cadere sub necessitate bellorum. Dehinc non 
polyptychis publicis , ut moris est, sed arbitrio com- 


tate functionibus publicis applicentur. Tolonei quin- 
etiam canonem nulla faciatis usurpatione confundi; 
sed modum rebus utillimum , quem prestare debeat, 
imponentes, commerciandi licentiam :equabili ratione 
revocate, ne se tendat in vagum ambitiosa enormitas 
exigentium. Actus przterea Laeti , cujus conscientia 
summa pulsatur invidia, sub consueta nobis censemus 
vquitate perquiri; ut nec fraus astutis machinationi- 
bus occulatur, nec innocentia falsis criminationibus 
ingravetur. Quoscunque vero in furtivis aclionibus 
reperitis fuisse versatos, pro fortunarum quantitate 
suppressa, reddant vestra xstimatione pecuniam. 
Quod si hzc per alios dispersa esse consLiterit, et 
illi nihilominus teueantur obnoxii , qui scientes pass: 


pulsorum suggeruntur provincialium subjacere for- C sunt in tali actione misceri. Complices enim ezstite- 


tunz.. Quod genus evideutis est preedz, pro illius vo- 
luntate dare qui ad suum commodum amplius festi- 
nat exigere. Cui rei nos regali providentia succurrere 
cupientes, sublimitatem vestram per universam His- 
paniam loco muneris credidimus destinandam; ut sub 
ordinationis vestrx* novitate , inveteratz possit con- 
suetudini nil licere. Verum ut more medicorum s2- 
vioribus morbis accelerata remedia tribuamus , indo 
curationis nostre flatinitium , ubi magis noscitur esse 
periculum. Homicidii scelus legum jubemus auctori- 
tate resecari; sed quantum vehementior pena est, 
tanto ejus rei debet inquisitio plus haberi: ne amore 
vindictx innocentes videantur vitx pericula susti- 
nere. Percant itaque soli nocentes in correctione mul. 


runt criminis, qui non detexerunt facta raptoris. 
Probendarum * tenor ascriptus, quem nostra diversis 
largitur humanitas , provincialibus suggeritur intole- 
rabilis causa esse damnorum , quando et in species 
exigitur , et impudenter ejus pretium postulatar. De- 
testabilis cupiditatis ista sunt documenta , competen- 
tia sibi distrahere , et ad exigendi impudentiam mox 
redire. Quod nimis improbum, nimis videtur absur- 
dum; ut et nostra constituta prselercaut, et tributario- 


rum, qui fovendi sunt , videantur afflixisse substai- 


tiam. Sint igitur prefixo modo contenti , sive ibidem 
positi, sive hinc nihilominus destinati : habeant libe- 
rum arbitrium , unum tantum de duobus expetere, 
dummodo geminata exactione fortunas alienas non 


torum, quando et hoc pietatis genus est, coercere in- D debeant ingravare. Exactorum quoque licentia fertur 


fantiam criminis, ne juvenescat augmentis. Exigentes 
vero assem publicum per gravamina ponderum pre- 
mere dicuntur patrimonia possessorum ; ut non tam 
exactio quam preda esse videatur. Sed ut totius 
fraudis abrogetur occasio, ad libram cubiculi nostri, 
qu: vobis ia presenti data est, universas functiones 
publicas jubemus inferri.Quid enim tam nefarium quam 
pr:sumptoribus liceat in ipsa etiam trutinze qualitate 
peccare ; ut quod est justitie proprie datum , hoc per 
* 


^ Prabendarum, al. prebendorum. L. 19, Inviti, de 
testib. Plaut. in Persa, przbenda zediles locaverunt. 
Àul. Gell. 93 Hb. xv, cap. 4; Symmach. lib. 1, 
epist. 19, eademque forma tribuenda dixit , ut prze- 
benda qux more solito tribuebantur, lib. 1, epist. 6 


amplius a provincialibus extorqueri, quam nostro 
cubiculo constat inferri. Quod diligenti examinatione 
discussum, ad hunc vos modum functiones publicas 
revocare decernimus, quem Álarici atque Eurici 
temporibus constat illatas. Paraveredorum ἢ itaque 
gubvectiones exigere eos, qui habent veredos ascrip- 
tos, provincialium querela comperimus, quod nullum 
penitus sinatis praesumere, quando per turpissimos 
quastus et possessor atteritur , οἱ commeanlium ce- 


et 98. FonN. 

b Paraveredorum meminit et inf. lib. x1, epist. 14, 
et 1. 9, 1. 22, C. de curs. publ. ; ]. 2, C. de prxepos. 
sacr. cub. Fonw. 





675 


VARIARUM LIBER VY. 


0714 


leritas impeditur. Villicorum quoque genus, quod ad A officium, missus ad summ: quidem periti? viros; 


damnosan tuitionem queruntur inventum , tam de 
privata possessione quam publica funditus volumus 
amoveri : quia non est defensio qux preestatur invitis, 
suspectum est quod patiuntur nolentes. Nam hoc est 
revera beneficium, si sine murmure feràtur acceptum. 
Servitia igitur qux Gothisin civitate positis superflue 


prostabantur, decernimus amoveri. Non enim decet : 


ab ingenuis famulatum quzrere, quos misimus pro 
libertate pugnare. 


EPISTOLA XL. 


CYPRIANO COMITI SACRARUM LARGITIONUM THEODORICUS 


REX. 


Illi confert sacrarum iargitionum | comitivam , multis - 
que laudibus eum exornat. 


sed nulla inter eos confusus es trepidatione, quia nihil 
tibi post nos potuit esse mirabile. Instructus enim 
trifariis linguis, non tibi Graecia quod novum osten- 
taret invenit; nec ipsa, qua nimium prrwvalet, te 
trauiscendit argutia. Accessit meritis tuis cunctis lau- 
dibus pretiosior fides, quam divina diligunt, morta- 
lia venerantur. Nam inter mundi fluctuantes procel- 
las unde se humana fragilitas contineret, si nostris 
actibus mentis infirmitas non abesset [Niv., mentis 
firmitas non adesset]? Hxc inter socios amicitiam 
servat, hxc dominis pura integritate famulatur , h:ec 
superne majestati reverentiam pix credulitatis im- 
pendit; et, si beneficium tant» rei latius qu:ras, 
incommutabilis fidei est omne quod bene vivitur. 


Quamvis ultra desideria supplicunt frequenter nos B Sume igitur per indictionem tertiam [Anno Chr. 


prestitisse benefleia gaudeamus, et, quod est diffici. 
limum , human: ambitionis interdum vota supere- 
mus: hec tamen libentius amplectimur, qux nos 
merito fecisse gloriamur. Diu quippe trutinandus est, 
cui traduntur examina ; talisque debet a principe de- 
ligi, qualis ab ipsa potest lege dictari. Gemmarum 
divites venx auri fulgore pretiantur; et gloriam pul- 
chritudinis capiunt, quia nulla degeneri vicinitate 
sordescunt. Sic bona merita splendidis dignitatibus 
sociata, alternis prxconis [Ga., alterius premis] 
adjuvantur ; et unius rei facies de addita venustate 
pulchrescit. Non enim de te aliquid redemptze laudi, 
aut loquaci famx credidimus, qui nobis spectantibus 
scpe placuisti. Interpellantium siquidem confusas 
querelas distincta nimis ac lucida relatione narrabas. 


910 vel 525] sacrarum largitionum * , Deo propitio, 
dignitatem. Utere congruis tuis . natalibus institutis. 
Meruisti hactenus, ut honorum fastigia crederemus : 
age nunc, ut tibi zratix nostra celsiora  uihilominus 
conferamus. 


EPISTOLA XLI. 
SENATUI URBIS ROM THEODORICUS REX. 


Indicat se Cyprianum | meritis propriis et natalium 
splendore [ulgentem ad sacrarum largitionum comi- 
(ivam evexisse. 


Licet candidatos vobis frequenter genuerit muni- 
ficentia principalis , et fecunda indulgentia ^ nostra 
vobis altera sit natura; habetis nunc profecto virum 
quem et nos elegisse deceat, et vos suscepisse con- 
veniat. Cui sicut fortunatum fuit a nobis eligi, ita 


Et qui proprios dolores exprimere non poterant, tuis : laudabile erit vestro cotui honorum lege sociari. 


commendati allegationibus obtinebant ; et ne favoris 
alicujus putaretur excessus , desideria supplicum ipsis 
presentibus intimabas. Ori tuo altercan'ium desideria 
convenerunt; et, quod difficillimum gratie genus 
est, alternz parti indiscreta laude placuisti : qux 
res ipsos oratores quoque postponit. Nam cum illis 
sit propositum diu tractata unius partis vota dicere; 


tibi semper necesse fuit repentinum negotium uWo- 
que latere declarare. Additur etiam regalis presen- 


tie gravissimum [Niv., gratissimum] pondus: sub 
quo te ita facile contigit expeditum, ut quod illi vix 
possunt artificiosis schematibus a judicibus obtinere, 
tu probareris a principe puris allegationibus impe- 
trare, Erat nimirum serenitatis nostra in bonum pu- 
blieum parata sententia : quia nullam tarditatem in 
cognoscendo negotio sustinebat. Mox enim a te nar- 
Tala causa conspecta est ; etcur tardaret negotii finis, 
cum tu. suggestionem lucida brevitate concluderes? 
Didieisti, ut credimus, judicare nostris serviendo ju- 
diciis. lta , quod efficacissimum discipulatus genus 
cst, agendo potius instructus es quam legendo. Tali- 
bus igitur ἰδίαι» edoctus, Eo: sumpsisti legationis 


. * Oflicium comitis sacrarum largitionum describit 
Claudianus in panegyr. Mallii. 


hinc saer: mandantur opes, orbisque tributa, 
l'ossessi quidq:iid fluviis evolvitur ouri ; 
Quidquid luce procul venas rimata sequaces, 
Abxlita patlenus fodit soler,ia Bessi. 


Hoc tamen curie felicius provenit, quod nobis et 
impolitus tiro militat : illa vero non recipit, nisi qui 
jam dignus honoribus potuerit inveniri. Convenien- 
ter ergo ordo vester zestimatur eximius , qui semper 
est de probatissimis congregatus. Non enim illic pro- 
fanis reseratur introitus, sed tales illuc permittuntur 
accedere , quales inde etiam cernuntur exire. Susci- 
pite itaque collegam quem palatia nostra longa exa- 
minatione probaverunt : qui regiis ita intrepidus mi- 
litavit affatibus, ut jussa nostra szepe nobis spectan- 
tibus atque laudantibus explicaret. Cognoscitis pro- 
fecto qux» loquimur. Quis enim vestrum a Cypriani 
devotione submotus est? Nam qui solatia ejus petiit , 
mox benefleia nostra suscepit. Obtinuit ille szpius 
invectationibus nostris, quod in consistoriis agi sole- 
bat antiquis. Si quando enim relevare libuit animum 
reipub. cura fatigatum, equina exercitia petebamus, 
ut ipsa varietate rerum soliditas se corporis vigorque 
recrearet : tunc nobis causas multiplices relator de- 
lectabilis ingerebat, eratque ejus infastidita sugges- 
tio, sub judicis animo txdioso. Ita dum causas prx- 
standi benignus artifex ingerebat, reficiebatur animus 


Hujus frequens mentio fit in Cod. Theod. et Justin. 
Bnoss. 

b Nam senatorum filii nascebantur senatores , lib. 
Si quis senatorium. Cod. Theod. lib. vi, üt. 2. 
JURET. 


" 4 
.- Ν T - «- ..-9 ^ 





015 


M. AURELH CASRIÓDORI 


beneficiorum avidiate auceenaus, His igitur adhesit A suspirat. Speetaculum tantam fabricis claram , sed 


obsequiis candidatus qui sic militavit animo nostro, 
ut nulla eum greavaret offensio. Irascebamur spe 
causis unprobis, nee tamen displicere potarat lingua 
relatoris : damnabamus interdum negotinm, cujus 
placebat assertor ; et impeium nostri animi frequen- 
ter sustinuit, qui gratie momenta possedit, Gloriatur 
etiam nou extrema luce natalium. Nam pater huic, 
sicut meininistis, OQpilio fuit, vir quidem  abjectis 
temporibus ad excubias iamen palatinas electus. Qui 
multo amplius crescere potuit , nisi fides sub aridis- 
sima remunerationis sterilitate jacuisset. 94& Quid 
enim conferre poterat tenuis donator? Qui si tamen 
non ditavit, innotuit ^: quia magn: abundantis 
laudis est , in penuria reipub. vel mediocria munera 


aetione deterrimum, in honore Scythice Dian: re- 
pertum, qu» sanguinis effusione gaudebat. O miserae 
deeeptionis errarem, illam desiderasse colere qux 
hominum morte placabatur! Primum aibi per lucos 
et silvas agrestium populorum nota [ed. Ac., vota] 
et venationibus dedita : hanc triplicem deam falsa 
imaginatione finxerunt, ipsam in eco Lunam, ipsam 
in silvis Dianam, ipsam apud inferos Proserpinam 
esse firmantes. Sed solum Erebi potentem non im- 
probe forsitan sstimarunt , quando tali falsitate de- 
cepti, in profundas vivi tenebras cum suis erroribus 
intraverunt. Hunc ludum crudelem, sasguinariam 
voluptatem , religionem impiam , humanam (ut ita 
dixerim) feritatem , Athenienses primum ad civitatis 


meruisse. Vicit ipse majores suos felicitate $xculo- D sux perduxere culturam, justitia permittente divina, 


rum; et, quod amplius eveclus est, nostris est tem- 
poribus applicandum. Talis quippe est ia. subjectis 
inensura provectuum, qualis fuerit et distantia doini- 
norum. Quapropter, P. C., predictum Cyprianum 
suis meritis et natalium splendore fulgentem , ad sa- 
erarum largiionum culmen evexinygs ; ut el vester 
augeatur numerus , et incitetur devotio servientium. 
AEstimate, reverendissimi Patres , quid de vestro Qr- 
dine ceuseremus : quando eos, quos vobis aggregan- 
dos credimus, multiplici allegatione prexdicamus. 


EPISTOLA XLII. 
MAXIMO VIRO ILLUSTRI , CONSULI, THEODORJIGUS REX. 

Feritas speclaculorum , amphitheatrum. Tiii, et ludi 

qui in eo edebantur describuntur ; hortaturque con- 

sulem ad premia pugnantibus munificentius lar- 

gienda. 

δὶ consularem muniücentiam provocant, qui per- 
uncia corporum élexibilitate luetantur ; si organo 
canentibus redditur vicissitudo prmiorum ; si venit 
ad pretium delectabilis cantilena : quo munere vo- 
nator explendus est, qui ut spectantibus placeat, 
suis mortibus elaborat. Voluptatem prostat sanguine 
suo b, et infelici sorte constrictus festinat populo 
plaeere , qui eum non oplat evadere. Actus delesta- 
bilis, certamen infelix, cum feris velie contendere, 
quae fortiores se non dubitat invenire. Sola est ergo 
in fallendo praesumptio, unicum in deceptione sela- 
tium. Qui si feram non mereator effugere, interdum 
nec sepulturam poterit invenire. Adhuc superstite 
homine perit eorpus, et antequam cadaver efliciatar, 
trucalenter absumitur. Captus esea θὲ hosti suo, et 
illum (preh dolor!) satiat quem se perimere posse 


E Innotuit active posuit pro notum fecit, ut S. Gre- 
orius. Magnus lib. vu Reg. , indict. 2 , cap, 415 et 
14. Sic supra dixit Cassiodorus itinotescenda lib. 1, 

ep. 24. Juswr. 

b Venatiogeiu et spectacula, in quibus homines 

cum feris decertabant, vocat ludum crudelem et san- 
uinariam voluptatem, quemaduiodum theatrales 
unctiones, spectaculorum editiones, et alia ejus ge- 
neris , voluptates appellari constat , quód confirmat 
Vopiscus in Aureliano : Sequentibus diebus dat» 
sunt populo voluptates ludorum scenicorumn, 95 
ludorum eircensium, venationum, gladiatorum, nau- 
machix. Et Tertullianus his verbis: Nam ct omnes 
iste profane spectaculorum sxculariu a vo'ustites 


ul ad illusionem spectaculi perveniret , quod false 
religionis ambitus invenisset. Hoc Titi potentia prin- 
cipalis divitiarum profuso flumine cogitavit xdificium 
fieri, unde caput urbium potuisset. Cum theatrum, 
quod est hemisphzerium, Grace dicatur, amphithea- 
trum quasi in unum junctà duo visoria, recte con- 
siat esse nominatum : ovi specie ejus arenam con- 
cludens [ed., Qui speciem cjus arena concludens], 
ut concurrentibus aptum daretur spatium ; et spec- 
tantes ouinia facilius viderent, duni quzedam prolixa 
rotunditas universa collegerat. ltur ergo ad talia, 
qua refugere deberet humanilas. Primus fragili ligno 
confisus currit ad ora belluarum, et illud quod cupit 
evadere, magno impetu videtur appetere. Pari in se 


C cursu festinat et prxedator et przda ; nec aliter tutus 


esse potest , nisi huie quem vilare cupil , occurrerit. 
Tunc in gere saltu corporis elevato quasi vestes le- 
vissi: eupinata membra jaciuntur, et quidam arcus 
corporeus supra belluam libratus, dum moras disce- 
dendi facit , sub ipso velocitas ferina discedit. Sic 
accidit ut ille magis possit mitior videri , qui proba- 
tur illudi : alter angulis in quadrifaria mundi distri- 
butione compositis, rotabili [Gr. et Cuj., roboralij 
facilitate przssumens , non discedendo fugit , non se 
lougius faciendo discedit , sequjtur insequentein, po- 
plitibus se reddens proximum, ut ora vitet ursorum : 
ille in tenuem regulam venire [alii, venire] suspen- 
sus invitat exiüabilenm feram, et nisi periclitatus 
fuerit, nil unde vivere possit acquirit ; aller se ges- 


D tabili muro cannarum conira sevissimum animal, 


ericii exemplo , receptatus includit, qui subito in 
tergus suum refugiens, ipira se collectus abscondi- 


ex rebus Dei constant. Sic Lactantius spectacula 
damnans , voluptatis voce sz:epenuinero utitur. L. 1, 
C. de Spect. L. 1, C. de expeus.-ludorum. Trebel- 
lius Pollio in Galienis duobus. Ne diutius , inquit, 
theatro et circo addicta resp. per voluptatum depe- 
riret illecebras. Salvianus de Providentia Dei ait 
nibil esse criminum vel flagitiorum quod non esset 
in spectaculis, ubi homines lacerarentur cum cir- 
cumspicientium veluptate. Hinc Prudentius contra 
Symmachum , cum ad abroganda spectacula Hono 
rium cohortatur. 


Tu mortes miserorum homiuum prohibelo litari 
Nullus iu orbe cadat, cujus sit poena TUAM: 
053. 





«n 


VARIARUM .LIBER V. 


618 


tur; et cum nusquam discesserit , ojus corpusculum A aliena regna transmitti; qu:& ne vobis redderentur 


non videtur. Nam sicut ille veniente contrario revo- 
lutus in sphxram naturalibus defensatur aculeis, sie 
iste consud)] crate precinctus, munilior redditur 
fragilitate cannarum ; alii tribus, ut ita dixerim, dia- 
positis, ostiolis (alii, hostiolis] paratam ja se rabiem 
provocare presumunt: in patenti area cancellosis 
se postibus occulentes , modo facies, modo terga 
monstrantes ; ut mirum sit evadere quos ita respicis 
per leonum ungues dentesque volitare: alter labenü 
rota feris offertur ; eadem alter erigiur, ut periculis 
auferatur. Sic hic machina ad infidi mupdi formata 
qualitatem, istos spe refovet, illos timore discruciat: 
omnibus tamen vioissirp, ut decipere possi!, arridet. 
Longum est per tot periculorum casus sermonibus 


infesta, nostra fecerunt absolute certamina. Ubi est, 
quod tanta lectione saginatus , alios solebas docere 
de moribus? Hoc si voluisses cum sorore nostra 
trac(are, utique yobis non potuisset. accidere : quia 
neo [ratrem permiserat Δ], nec maritum fecerat in 
rebus talibus inveniri. Atque ideo per illum οἱ illum - 
legatos nostros salutantes honorificentia competenti, 
petimus ut hane injustitiam deliberatio vestra per- 
traclej : ne parentum vestrorum animus evidentibus 
causis excitatus, eogitej aliquid tentare quod pacem 
videatur irrumpere, Graviter siquidem dolet injuria, 
qua contigeril insperata; et ei inde proveniat dolus, 
unde credebatur auxilium, Quzedam vero per barum 
portitores verbo vobis insinuanda commisimus; ul 


evagari. Sed apte jungendum est, quod ait de inferis B westimantes omnia, quid lieri in Ianta causa oporteat, 


Mantuanus : Quis scelerum cemprehendere formas ? 
quis omnia poenarum perourrere nomina pessit ? Sed 
vobis, quibus necesse est talia pepulis exhibere, lar- 
gilate manus fundite praemia, ut hzoe raiseris faciatis 
esse voliva. Aliequi violenta compulsio est, solemnia 
dona subtrahere , et mortes deliestabiles imperare. 
Et ideo quidquid in longam consuetudinem antiqua 
liberalitate pervenit, sine aliqua dilatione concedite 
supplicanti : quia hemicidii reatus est, illis esse to- 
macem, quos editio vestra invitavit ad mortem. Heu 
mundi errer delendus ! Si esset ullus :equitalis intui- 
tus, taniz divitis pro vita mortalium deboront dari, 
quanue in mortes hemisum videntur effundi. 


EPISTOLA XLIII. 

TRANSMUNDO REGI! WANDALORUM THEODORICUS REX. 
Laudat sororem suam, quam Transmundo in matri- 

monium dederat; et conqueritur quod ipse Gesalecum 

regno propler perfidiam expulsum benigne exceperit, 

aique in exterus plagas cum divitiis transmiserit. 

Quamvis a diversis regibus expetiti pro solidanda 
concordia aut neptes dedimus, aut filias, Deo nobis 
inspirante, conjunximus, nulli tamen xstimamus nos 
aliquid simile contulisse, quam quod germanam no- 
siram, generis Ámali singulare pre:conium, vestrum 
fecimus esse conjugium : feminam prudentix vestrz 
porem, qua non lantum reverenda regno, quantum 
mirabilis possit esse consilio. Sed stupeo vos his be- 
᾿ neficiis obligatos Gesalecum, qui nostris inimicis, 
dum a nobis foveretur, adjunctus est, in vestram de- 


previdentia vestra reponat: quia non est jeve pru» 
dentes viros in pacis eonsliluta peccare. 


EPISTOLA XLIV. 
TRANSMUNDO * REGI WANDALORUM THEODORICUS BEX. 


Scribit se excusationem ejus purgationemque ob Ge- 
laseci susceptionem libenti animo accepisse ; et re- 
esitiil munera ab eo sibi eblala. 


Ostendisti, prudentissime reguin, posl erroris evea- 
tum sapientibus subvenire posse consilium ; nec pere 
Gnacie vitium vos amare, quod brutis hominibus vi- 
detur accidere. Obligastis animum meum, fanta vos 
in melius celeritate mutando. Nam cum rex satisfa- 
oit, quelibet dura disselvit : quia sic est in principi 
bus hurilitag gloriosa, quemadaneduin in mediocribus 


C odiosa polest, esse jactaptia. Nuper vobis objecimusg 


Gesaleci quomdau regie dolosa meeditajione disceseum ; 
sed vos nobilitatis veelr: xaemores el bosoris, actus 
rei nobis sub veritate declarastis. Unde non fuit sic 
vituperabile, hominem [ed. Ac., homimum] pravis 
suspicionibus locum dedisse, quantum gloriosum est 
dominantem tam celerrime se potuisse purgare. Ille 
enim qui minus poterat cogi, animz non paseus est 
arcana violare. Cui laudi vicissitudinem, iu qua pos- 
sumus parte, reddentes, sinceram purgationem pura 
Ipente suscepimus; sed auri transmissi munera non 
tenemus ; ut et ipsi intelligatis, causam per justitiam 
fuisse motam, quam nulla potuit finire venalitas. Fe- 
cimus utrique regalia. Sic nos euperavimus tyranni- 
cam cupiditatem, sicut et vos vicisse constat errorem. 


finsionem sic fuisse susceptum, ut qui ad vos viribus D Redeant ad cubiculum vestrum munera, quorum 


destitutus, privatusque fortunis venerat, subita pe- 
cuni? ubertate completus, ad gentes exteras probe- 
tur transmissus; qui quamvis, Deo juvante, ledere 
nil possit, tamen animum vestre cogitationis aperuit. 
Quid exspectent extraneorum jura, si sic meretur 
aflinitas ? Nam &i causa misericordie susceptus est 
in regno vestro, ioneri debuit : si nostro propter 
excessus puleus est, non oportiuerat cum diviliis ad 


* Ex Nicephoro lib. συ Eccles. Hisior., cap. 11. 
lransmundus forma eximia et animo magno vir, ad 
Theodoricum Gothorum regem legatione imuissh, 
Amalasunthain ejus germanam in matrimonium pe- 
teus impetravit, et preterea. mille dedit armatos οἱ 
guinque hominum inillia, qux satellitum ordinein 


tantum oblatio videtur esse gralissima. Negligatur 
aurum, ubi electum est conseientie premium ; pa- 
tiatur aliquando repulsam, quod semper avaris regi- 
bus imperabat. Eat nune actus iste pet genies, 
eharum parentem non excusasse culpam , et Lesos 
animos respuisse pecuniam. Ita, quod per bella so- 
lebat quixri, amoris studio declaratum est potuisse 
contemni. Intelligant parentes tales fuisse qui eindio 


implerent. Hoc autem defuncto Hilderichus Honoricl 
ex Genserico prognati filius regnavit, vir mitis el 
non, ut hic Transmundus , Arianus ct Christianorum 
virorum: persecutor. Ad hunc Hildericum Athalaricug 
seribit infra lib. ix, epist. 1. ΕΟΒΝ 





t 


619 


M. AUREL!I CASSIODORI 


avaritite causas sibi nequiverint excitare. Omnia si- «4 animus in futuris, quando przeteritornm ccemmonetur 


quidem superavit affectus : turc capit petitio magis 
desinere, quando pulsatus objecta non passus est 
abnegare. Recipite igitur munera sensibus suscepta, 
non manibus. Suavius nobis fuit ista reddere quam 
multo grandia suscepisse. Estote nunc ad similia 
cauti, ad ventura solliciti : quia instructus redditur 


exenplis. Quapropter illo et illu legatis vestris re- 
deunübus plenissime reddimus salutationis aflec- 
tuin, optantes ut sospitatem vestram divina conee- 
dant, cujas nobis animos validissime cognoscimus 
esse socialos. : 





96 LIBER SEXTUS. 





I. FORMULA CONSULATUS. 

Priscorum judicio qualis sit consulatus, hinc om- 
nino datur intelligi, quando inter 1nundi dignitates 
eximias solus meruit habere palinatas vestes ἃ, quas 
felicitas dabat ; przemia vincentium, nomen annorum ; 
compensatio sola cui debebantur omnia. Statum 
reipubl. Roman: viri fortis dextera tuebatur, fortunas 
omnium, ac liberos hujus consilia vindicabant; et 
tot magnis debitis sola erat hujus retribuüo digui- 
tatis, reperta in libertatis ornatum, inventa ad gene- 
rale gaudium. Per illam nimirum status imperii ju- 
giter crevit, illam semper felix Roma suscepit, merito 
pridem [alii, quidem] genus habebatur imperii, me- 
rito supra omues cives poterat, qui ab hoste patriam 
vindicabat : utilitates publicas sub zquitaie dispo- 
nens, jus dicebat etiam capiti ; sed tuto illi conimissa 
est potestas necis, qui fuerat auctor salutis. Hinc est 
quod etiam fasces atque secures tantze potestati pra- 
cepte sunt illigari, ut cum tardius solverentur, iuo- 
ram deliberationis acciperent, si de czede aut nece 
hominis aliquid censuissent : ita ut cum omnia ejus 
traderentur arbitrio, ne insolesceret animo, consul 
dictus est a consulendo. Hinc tanta largitas proflue- 


* Ex his verbis apparet babuisse consules prztextas 
et palmatas vestes, qux Capitoline dicebantur; et 
cum imperatores cuipiam consulatum decreverant, 
ad eum tale aliquid datis litteris ascribebant : « Te 
manet Capitolia palmata; » quod ex Vopisco probo. 
Vide Lazium, cap. 4, lib. ix, Comment. Bnoss. — 
Vide Festum et Servium, Grul. et Cuj. Vide Mamer- 
tinum initio Panegyrici, pag. 174. JuneT. 

b L. un. De offic. consul., 1. 5, et 1. 20, Si rogatus, 
de manumiss. vindic. Sunt autem octo hic obiter ob- 
servanda, à Cassiodoro accuratius, quam usquam 
a quoquam notata consulatus argumenta : 4. lastis 
dare nomen ; 2. fasces et secures habere; 5. manu- 
aurati calcei; 7. sella curulis; 8. denique wissilia, 
que hoc versu significantur : ad has largitates ve- 
niati8, qui vos pares tantis expeusis esse cognoscitis. 
De quibus sup., lib. 1 epist. 2, egimus. Insignia 
consularitatis ac potestatis dicuntur initio lib. vi 
Cod. Theod. ΕΑΝ. 

Sic Ammian. Marcell., lib. xxii, Mamertino con- 
sule cal. Januariis Judos edente, manumittendis ex 
niore inductis per admissionum proximum. Claudia- 
nus in Eutropio, lib. 1 : 


Libertatemque daturus, 
Quam nondum meruit, scandit sublime tribunal. 


Sic in,lib. m Heracliani 
his φι sub tyran. Jun. 

. * Solebant illi qui consulatum inierant, manumis- 
siones expedire, servis imponere vindictam, eosque 
ad libertatem perducere. Ideoque factum puto ut 
Ulpianus lib. n de oflicio9'7 consulisyde manumissio- 
nius tractaverit, ofliciumque consulis esse dixerit, 


inittere; 4. vestis palmata; 5. victorialis scipio; ὃ. ἢ 


Cod. Theodos. de infir. 


bat, ut illa dextra qu» sanguinem copiose fuderat 
hostium , vite auxilium civibus manaret irriguum. 
Sic quos felices per bella fecerat, studio largitats 
explebat. In augmentum [alii, argumentum] etiam 
publicze glorise solvebat famulos jugo servili 5, qui 
libertatem tante dederat civitati. Sed nunc sumilis 
ista felicius, quando nos habemus labores consulum, 
et vos gaudia dignitatum. Palmatz siquidem vestrz 
nostre probantur esse victorie; et prosperrmus 
conditionis eventu *, vos in pace ingenuitatem ceditis 
fainulis, cum nos securitatem demus per bella Ro- 


"manis. Atque ideo per illam indictionem  consula- 


tus te decoramus insignibus 4. Pinge vastos humeros 
vario colore palmape, validam manum victoriali sci- 
pione nobilita, lares proprios etiam calceis auratis 
egredere, sellam curulem pro sua magnitudine mul- 
tis gradibus enisus ascende ; ut in otio subjectus me- 
rearis, quod nos per maximos labores assumimus 
imperantes. Rem victoriarum agitis, qui bella nesci- 
tis : nos, juvante Deo, regius, nos consulimus, et 
vestrum nomen annuni designat *. Vicistis felicitate 
principes, qui et honores summos geritis, et domina- 
tionis tzedia non habetis. Quapropter erige confiden- 


consilium prebere manumittere volentibus. De cir- 
censium editione, deque manumissionibus, qu» ἃ 
consulibus statim atque magistratum inierant expe- 
diebantur, ÀÁmmianus quadam memorie prodidit 
lib. xxui. Eodem pertinet Sidonii Apollinaris carmen 
in Panegyrico ad Anthemium, in fine, et Claudiani 
in 4 consulatu Honorii. Bnoss. 

4 [nsignia magistratus, παράσημα, qualia Justinia- 
nus, novell. 24, de Prxtore Pisidis, describit, δίφρον 
τε ἐξ ἀργύρον, xal πέλεχυν, καὶ ἑάῤδους, etc. Fonw. 

* Nominibus consulum Roman. anni numeraban- 
tur, infra, lib. 1x. ep. 929. Justinian. , novell. 105, 
ὄνομα τῷ χρόνῳ γενήσεται. Seneca, lib. nr, cap. 31, 
de Ira : Dedit duodecim fasces, sed non fecit ordina- 
rium consulem : a me numerari voluit annum, sed 
deest mihi sacerdotium. Pacatus panegyristes Theo- 
dosio Seniori : Consul quis creatur, habiturus est 
nomen annus. Apuleius, apologia 2, ad Claud. Maxi- 
mum proconsulem : Signa, qua impressa sunt reco- 
guoscat, consules legat, annos computet. In veleri 
lapide: - 


Ter vice qui sacra discinxit jurgia judex. 
Consul et eterno decoravit nomine fastos. 


Hinc edit» rationes cum die et coiisule, 1. 1, 1. 6, 
Si quis ex., $ Si initium, D. De edendo. Libellis accu- 
satorum dies et consules exprimebantur, 1. 5, De 
accus. Leges inter Cod. constitutiones sine die ct 
consule promulgate. Ut mihi non sit dubium quin 
Lactantius, lib. vi, consules his verbis intelligat : 
Qui ad gerendos, inquit, magistratus vitze sux ope- 
ram convertunt, ut fastos signent et annis imponaut 
nomen. FonN. 


1 





Um 


VARIARUM LIBER VI. 


tiam inentis tue : consules esse magaanimos decet. A tatem, ne aut nos parum dédiáse vidéamur, aut tu 


Opes privatas non cogites, qui gratiam publicam do- 
nando habere decrevisti. Hinc est enim, quod alios 
judices etiam pon rogantes evehimus; consules au- 
tem sperantes tantummodo promovermus ; ut soli ad 
;as largitates veniatis, qui vos pares tantis expensis 
ésse cognoscitis. Alioqui onera essent polius, non 
honores, si supra vires aliquid imponeremus invitis. 
Fruere igitur decenter optatis. Hic est ambitus qui 
probatur. Esto mundo clarus, tibi prosperrimus, tuis 
autem pesteris feliciter imitandus. 


Jl. FoRMULA " PATRICIATUS. 
:Si antiquitatis ordinem perscrutemur origine di- 
gnitatum, patriciorum [Gr. et Cuj., potitiorum] fa- 
inilia Jovi noscitur fuisse dicata, ut summi Dei (sicut 


potavere) cultura locum primarium possideret. Sed B 


«uia vos aliquid .hbabere decebat eximium, et nomea 
ipsum patribus magna se vicinitate jungebat, super- 
siitione derelicta, ad vestrum cetum felici condi- 
lione migravit, quia pontificalis laus conscientiz se- 
natui recte poterat convenire. Sic ex augurali familia 
reges quoque legis insti.utos, non injuria, quia de- 
cui a tali proposito venire, qui publica poterat jura 
tractare. Hinc est quod et. bonor ipse cinctus est, 
cum vacaret, nihil jurisdictionis habens, et judican- 
tis cingulum non deponens; in quo felicitas perpetua 
nascitur, dum successoris ambitio non timetur. Nam 
mox ut datus fuerit, in vit:e tempus reliquum homini 
8, cosvus : ornatus individuus, cingulum fidele, 
quod nescit ante deserere quam de mundo homines 


negligentius tractes, si te aliquid mediocre suscepisse 
putaveris. Quapropter ab illa indictione nostro ina- 
nere sublevatus, patriciatus culmen ascende , quod 
quidam Juridicorum * a patribus dictum esse volue- 
runt, facturus omnia quie tantam reverentiam decent. 
Nam quamvis magua contulerit nostra. clementia, 
habes adhuc quodexspeotes, si te probabiliter traetase 
contendas. 


ΗΙ FORMULA PRAEFECTI PRAETORIO, 

Si honoris alicujus est origo laudabilis, $i bonum 
initium sequentibus rebus pot:st dare pr:conium, 
tali auctore przfectura pretoriana gloriatur, qui et 
mundo prudentissimus, et Divinitati maxime proba- 
tur acceptus. Nam cum Pharao rex JEgyptius de pe- 
riculo futur: famis inauditis somniis urgeretur, nec 
visionem tantam humanum posset revelare consilium, 
Joseph vir beatus inventus esl, qui el futura veraciter 
prediceret, et periclitanti populo prudentissime sub- 
vepiret. Ipse primum hujus dignitatis infulas conse- 
cravit; 4 ipse carpentum reverendus ascendit : δὰ 
hoc glorie culmen evectus, ut per sapientiam con- 
ferret populis quod prestare non potuerat potentia . 
dominantis. Ab illo namque patriarcha et nunc pater 
appellatur imperii : ipsum hodieque resonat * vox 
prieconis, instrueus judiceni, ne se patiatur esse dis- 
similem. Merito, ut cui tanta potestas potuit dari, 
videretur semper subtiliter admoneri. Quzdam enim 
huie dignitati et nobiscum jura communia sunt. 
Exhibet enim sine praescriptione longinquos, magna 


contingat exire. Credo ad similitudinem pontificatus, C quantitate mulctat,errantes, fiscum pro sua delibera- 


vnde venerat, rem fuisse formatam ; qui sacerdotium 
non deponunt, nisi cum vit: munera derelinquunt. 
Additur quod leges tantam illis reverentiam detule- 
runt, uL in sacris positus, cum hoc fuerit honore 
pizecinctus, paterno: potestatis nexibus exuatur, nisi 
coutra specialiter a principe caveatur. Quod constat 
ralione probabili constitutum , ut qui amplissimum 
genium pretios:x libertatis acceperat, vilissimam con- 
ditionem cum subditis non haberet. Przfectorios et 
aliarum dignitatum viros pr:cedit, ^ uni tantum ce- 
dens fulgori, quem interdum etiam a nobis constat 
assumi. Proinde necessario laudatam .ntellige digni- 


* Patriciatus, summus honos, ut curia, sic patria 
potestate liberat. Hic, et 8 Filius familias, tit. Quib. 
vod. fus patr. pol, sclv., 1. ult. ; C. De decur., lib. x ; 
l. ult., De cersul., lib. xn. Cod., infra, lib. vm, epist. 
21, et lib. x, epist. 7. Fonx. — Vide Baronium, iu 
RO OMNE ad diem 29 Augusti, in Martyrol. Rom. 

URET. 


* Intelligit consulatum. Vide Symmachum, lib. 1v, 
ep. 8. JunEr. 


* Suidas, πατρίχιος, ὁ πατὴρ τοῦ κοινοῦ : Justin., d. 
$ Filius fam., d. 1. ult. C. De consulibus. FonN. 

4 Praefecti przetorio carpentis usi sunt, eaque as- 
cendere poterant, ut etiam prx*fecti Urbis, qui mos 
Sacerdotibus sacris antiquius concessus, ut ex Sue- 
tonio in Claudio, cap. 11 constat, matri carpentum, 
quo per circum duceretur ; e, iu. Caligula, cap. 15, 
natri circenses carpentumque lInstituil, quo in pompa 


traduceretur. Matronx quoque vulgo carpeniis ute- 


bantur ad sacra, sicut testatur Ovid. lib. 1 Fast. : 
ParROL. LXIX. 


tione distribuit, evectiones simili potestate largitur, 
vacantia bona proscribit, delicta provinciaruin judi- 
cum punit, { verbo sententiam dicit. Quid est, quod 
non habeat coiumissum, cujus est vel ipse sermo ju- 
dicium? Pene est ut leges possit condere, quande 
ejus reverentia potest negotia sine appellatione finire. 
Ingressus Palatium nostra consuetudine frequenter 
adoratur; et tale officium morem videtur solvere, 
quod alios potuit accusare. Potestate igitur nulla di- 
gnitas est z:equalis. Vice sacra ubique judicat. 98 
Nullus ei miles de fori sui auctoritate proscribit , 
excepto ofliciali magistri militum : credo, ut vel illis 


Nam prius Ausonias ma'res carpenta vehebant ; 
H:ec quoque ab Evandri dicta parente reor. 
sed postea hic mos in desuetudinem abiit. BRoss. 

* infra lib. xt, epist. 5, qua in judiciis tum publicis, 
tum privatis, adhibebatur. L. 2, De jur. immunit. ; 
l. pen., De integ. restit. ; 1. ult., C. De feriis. Quintil., 
lib. vr, c. 4; Euseb., lib. rv Eccl. hist., cap. 15. Aga- 

thias judicium abs Justiniano iustitutum describens, 

lib. 1v de bello Gothico, ait : Instruens judicem. Do. 

natus in Terentianam Phormienem, act. 4, scena 2; 

Demosthen. pro Ctesiphonte ; Lucianus in Bis accu- 

sato : qua de re alias forte pluribus. ΕΟΆΝ. 

! [nter jura et potestatis preffecti preetorio insignia, 

ne ex scripto sententiam ferat, l. 2, C. De seni. ex 

* brevic. rect. Qnod c:eteris judicibus non est permis. 
sum, qui ex tabella litigantibus sententiam edebant. 
Symmachus, lib. 1, epist. 27; l. δέ; ]. ult., C. De 
pred. dec.; |. ult., C. De princip. agent. in reb. ; 1, 
In sacris, C. De proz. sacr. scrin., 18. Sed oppor. 
tuniore aliquando loco nos id prosequemur. FoRNER 


22 


bella tractare. Curiales etiam verberat, qui appellati 
suat legibus minor senatus. In officio suo jus retinet 
singulare, et talibus tantisque noscitur jubere, quos 
etiam provinciarum non audednt judices in aliqua 
parte contemnere. Officium plane geniatum, eflicax, 
instezuctum, et tota animi firmitate prevalidum ; qui 
sic peragent jussa, ut nullis morentur dilationibus 
imperata. Militia perfunctis tribunorum et notario- 
rum honorem tribuit; et milites suos illis ex:equat, 
qui inter proceres mixti nostris conspectibus [Gr. et 
Cuj., jussionibus] obsecundant. * Gratanter imple- 
mus qu: iHe constituit; cujus reverentia et nos ita 
constringimur, ut sine dubitatione faciamus qu: illum 
decrevisse cognoscimus. Non immerito, quando pa- 


M. AURELII CASSIODORI 
aliquid antiquitas cederet, qui videbantur pro repub. A 


Ὧι 


IV. BORMULA PREFECTURE UBBANA. 

Cum de dignitate commissa laus sémper judieis 
vstimetur, et potior habendus est quam sint illi 
quibus praeesse cognoscitur, nemo amplius videtur 
erigi quam cui potuit Roma committi. Grande est 
quidem procerem esse, sed multo grandius de pro- 
ceribus judicare. 5 Senatus ille mirabili opinione 
gloriosus probatur babere praesulem, quem mundus 
suscipit jura condentem. Eoque fit ut illi υἱδπίατ in 
senatu potestate perfecia, qui apud (e trepidant di- 
cere proprias causas, Verum bxe quoque modestia 
cognoscitur esse przedicanda ; ut optent [ed., Nis. 
et Ga., oporteret] se legibus teneri, qux ab ipsis 
sciuntur posse constitui. Qux» res pro parte nobis 
absolute communis est : sed bac &ola ratione discre- 


latium sua provisione sustentat, servientibus nobis p ti, quod alteri subdi non possumus, qui judices noa 


procurat annonas, humanitates quoque judicibus 
ipsis facit, legatos gentium voraces explet ordinatio- 
nibus sujs, et licet ali: dignitates habeant titulos 
praefinitos, ab ista totum pene geritur, quidquid in 
imperio nostro xequabili moderatione tractatur. Hanc 
denique curarum omnium pulcherrimam molem 
. (quod prosperum nobis, utile reipublicze sit) ab illa 
indictione tuis humeris decenter imponimus; quam 
tu et ingenii virtute sustineas, et summa fide trac- 
tare contendas. Qux quantum diversis sollicitudini- 
bus constringitur, tanto magis laudes amplissimas 
dignitas δῷς triumphat. Et ideo tantum lumen glori:e 
fit actionibus vestris, ut et in palatio nostro fulgeat, 
et in provinciarum longinquitate reluceat. Par tibi 
sit cum potestate prudentia : conscientiz tux qua- 
drifaria virtus assideat. Tribunal tuum ideo tam 
excelsum factum esse noveris, ut locatus ibi nihil 
humile abjectumque cogitares. Considera quid debeas 
dicere, quod a tanlis excipitur. Monimenta publica 
talia contineant, qux se legisse nullus erubescat. 
Pixesul mirabilis partem non habet cum delictis, quia 
nisi aliquid egregium assidue fecerit, culpam vel 
otiosus incurrit. Nam si predictus auctor sauctisci- 
mus ille recolatur, quoddam sacerdotium est prxfcc- 
turz? prztorianz competenter agere dignitatem. 


ἃ Preefectis prztorio datam fuisse pleniorem licer- 
tiam ad disciplin:s publicze emendationem jurisconsul- 
tus, 1. 4, D. De off. pref. prat., auctor est. Tempo- 
re Constantii imperatoris omnes castrenses, ordina- 
rixeque pótestates, ut honorum omuiui apicem prisc:e 
reverentite more pr:efectos semper suspexere przeto- 
rianog, ut ÀAmmian. Marcellin., lib. xxi, tradit. Prze- 
fecture meritum ceteris dignitatibus antestare Va- 
lentinianus, Va!ens, et Gratianus, in. 4, C. De offi- 
cio vicarii deliniunt; et merito : etenim pr:efectura 
praetoriapa quidam principatus quondam imperii erat, 
attamen sine purpura. Et in eo discrinen principis 
ei prefecti statuebatur, quod sacram purpuram et 
imperatorias infulas non gestaret. Deinde przfectis 
pretorio rerum summa commissa fuit propter loci 
dignitatem, ut testantur imperatores Valentinianus, 
Theodosius et Arcadius, in 1. Quilibet, 40, C. De 
decur., lib. x. Patres imperii etiam vocantur, ut 
testatur auctor. Qui autem plura de auctoritate, iuu- 
nere et dignitate przfecti praetorio scire volucrit, 
consulat. Dion., lib. Lui, Suetonium in. Galba, cap. 
44, iu Tito, cap. 6. Bnoss. 


babemus. Respice tot doctos viros, et considera 
quale sit his aliquid dicere, nec erroris verecundiam 
formidare. De talibus disceptas, quos tibi cognescis 
esse potiores. Sic ergo locum tuum tracta, ut omnes 
te judicem honorat? congregationis agnoscant. Coa- 
sides supra omnes scilicel consulares : sententiam 
primus dicis; et in ila libertatis aula reverendus 
aspiceris, in qua commissos habere mundi primarios 
approbaris. Quis jam de obscuro vitio [Gr. et Caj. 
delent hoc nemen] cogitare possit, qui se inter mo- 
rum lumina tot esse cognoscit? Vis odium non reci- 
pere? Studium a te gratificationis exclude. Publicum 
amorem necesse est habeas, si secretius nil promittas. 
Erit nimirum magnum, et singulare przconium, si 


C judices non accipiant, ubi sunt, qui multum dare 


contendant. Ditioni * tux non solum Roma commissa 
est (quamvis in illa contineantur universa), verum 
etiam intra centesimuin potestatem (e protendere 
antiqua jura voluerunt , ne tantz civitatis judicem 
muralis agger includeret, cuin Roma omnia posside- 
ret. Tu etiam ex designatis lege provinciis, ab appel- 
latione cognoscis. Advocati tibi militant eruditi, 
quando in illa patria difficile non est oratores im- 
plere, ubi magistros eloquentie contingit semper 
audire. Carpento veheris per nobilem plebem, pu- 


b Epictetus eum ab Adriano imperatore interrogs- 
retur quid esset senatus : ornamentum, dixit, Urbis, 
splendor civium. Sic legati a Pyrrho interrogati quid 


p de Romanis sentirent, responderunt Urbem sibi tem- 


plum visam ; senatui vero regum consessum. Qui- 
dam eum vocarunt recti bonique prieceptorem ; alii 
mundi lumina. Probus apud Vopiscum ait. Romanos 
senatores mundi principes esse, tales semper fuisse, 
et in posterum futuros. Petronius in Satyrico vocat 
senatum recti bovique prieceptorem. Prudent., lib. 1 
in Symmachum, mundi lumina. Sic Ammianus Mar- 
cellinus , ubi de Constantio Romam ingresso ait : 
Cumque Urbi appropinquaret, ait, senatus oflicia re- 
verendasque patrie stirpis efligies ore sereno con- 
teinplans, non ut Cyneas ille Pyrrhi legatus, in unum 
coactam multitudinem regum, sed asylum mundi to- 
tius adesse zstimabat. Cicero senatum principem sa- 
lutis publiceque mentis àppellat. Vide Majorian. no- 
vell. 5, De ritu imperii sui ; Virgil., v1 παῖ. ; 1. 7À 
C. Theod., De decur. 9Quintil. declam. 329. Dnoss. 

e D. Jar?t. legit dicationi, ut ep. 7 lib. x1; et Ac., 
dict/oni. 


'O85 


VARIARUM LIDER VI. 


628 


blica te vota eomitantur, favores gratiseimi consona A do tenere bominum rentes, allicere voluntates, im- 


99 tecum vóte procedunt. Bene age, quia te ve- 
niente licet populis conticere. Habes copiose unde 
tibi gratiam tantz civitatis acquiras, si merces di- 
vers sub nulla venalitate vendantur, si exbibitio 
salubriter accensa 4hermarum rapinarum ardoribus 
non tepescat, si spectaculum, quod praebetur volu- 
ptati, non sit causa litigii. Suaviter enim cogit gra- 
ium esse populum, quisquis in certaminibus partium 
declinat injustum. Tanta est enim vis gloriose veri- 
tatis, u£ etiam in rebus scenicis quitas desideretur. 
Admonitionum igitur ordine decurso, per indictionem 
illam babitu te togat:e dignitatis ornamus, ut * in- 
dutus veste Romulea, jura debeas affectare Romana. 
Nam si isti ^. dignitati par fueris, nihil est quod a 
nobis minime consequaris. Ád omnia enim tali suf- 
fragio eris nihilominus dignus, si actionem tuam 
laudet senatus. Perfecta enim rei fides est, ubi con- 
sentanei testes probantur esse summates. 
V. FORMULA QUESTURE. 

Si tantum clare sunt dignitates quantum nostris 
alfatibus [Gr.. Ομ). et Gor. N., aspectibus] perífruum- 
tur,si prz:esentia frequens prodit dominantis affecturs, 
nullus ita judicum potest esse gloriosus quam ille qni 
est in cogitationum nostrarum participatione suscep- 
ius. Aliis enim pecuni:xe public:e committimus procu- 
rationem, aliis causas concedimus audiendas, aliis 
patrimonii (alii, matrimonii] nostri jura delegamus; 
quiesturam toto corde recipimus, quam nostrze lingux 
vocem. esse censemus. Hxc nostris cogitationibus ne- 


cessario familiariter applicatur, ut proprie dicere pos- C 


sit quod nos sentire cognoscit : arbitrium sux voluu- 
tatis deponit, et ita mentis nostre velle suscipit, ut 
a nobis magis putetur exiisse quod loquitur. Ὁ quam 
arduum est subjectum verba dominantis assumere, 
loqui posse quod nostrum credatur, et provec& in 
publicum decorem gloriosam facere felicitatem! Con- 
siderate quid ponderis habeatis pariter et decoris. 
* Si quid dubitamus, a quzstore requirimus, qui est 
4 thesaurus fanxe publice, armarium legum, paratus 
semper ad subitum ; et, ut ait Tullius, magister elo- 
queutiz, nihil przstabilius videtur quam posse dicen- 


^ Togam intelligit n Romani cives utebantur, 1. 
92, Sed etsi accepto, de jur. fis., quo allusum lib. 1u, 
epist. 17 : Vestimini moribus togatis : exuite barba- 


pellere quo velit, unde autem-velit deducere. Nain si 
oratoris egt proprium graviter et ornate dicere, ut 
possit animog judicum commovere, quanto facundior 
debet esse qui ore principis populos noscitur admo- 
nere, ut receta diligant, perversa contemnant, bonos 
sine fipe laudent, pessimos vehementer accusent ? (t 
pene feriaia sit districtio ubi praevalet eloquenti:e 
fortitudo. Sit imitator prudenüssimus aptiquorum, 
mores alienos corrigat, et suos debita integritate cu- 
stodiat. Talem denique oportet esse quxestorem, qua- 
lem portare priucipis decet imaginem. Nam 8i nos, 
ut assolet, causam gestis audirecontingat, quae aucto- 
ritas erit liogu:e, qux. sub oculis regale genium possit 
implere? Adesse debet scientia juris, cautela scermo- 
mis, ut nemo debeat reprehendere quod principe 
constiterit censuisse. Opus erit preterea firmitas 
animi, ut a justiti:ie tramite nullis muperibus, nullis 
terroribus auferatur. Nam pro zxquitate servanda et 
nobis patimur contradici, cuj. etiam oportet obediri. 
Sed vide ut tantum doctrine. deferas, quatenus pro- 
babiliter omnia perquisitus exponas. Alize quippe di- 
gnitates assessorum solatia quzrant, tua vero digbi- 
tas principi consilia subministrat. Atque ideo ypru- 
denti: vel eloquentizxe tu: fama provocati, quzesturam 
tibi, gloriam litterarum, civilitatis templum, genitri- 
cem omnium dignitatum, continenti$ douicilium, 
virtutum omnium sedem, per illam indictionem, Deo 
praestante, concedimus, ut sic agas quemadmodum te 
parem rebus predictis esse contendas. Ad te enim 
provincie sua vota transmittunt; a te senatus juris 
quzrit auxilium ; a te docti probantur expetere quod 
noverunt ; et necesse tibi estomnibus sufficere, quan- 
tos ἃ nobis contigerit legum remedia postulare. Sed 
cum hxc omnia feceris, nullis elationibus efferaris, 
nulla mordearis invidia, alienis calamitatibus non lx- 
teris, quia quod odiosum est principi non potest con- 
venire quxstori. Exerce potestatem principis condi- 
tione subjecti. Sic ore vero [alii, nostro] glorificatus 
eloquere, ut te tamen rationem credas nobis judicibus 
redditurum, ubi aut culpabilis vicissitudinem recipit, 
aut boni propositi gloriam laudatus acquirit. 
cu'ug dignatur ab ore 


Csesar in orbe loqui, licet et qusestore diserto : 
Polleat. 


riem. Notatur Antonius a Dione lib. 1, : ἐσθῆτι ἐκ τῶν D — Ulpianus etiam, in l. 4, De off. quastor., refert 


πατρίων ἔχρητο; Tertullianus, de Pallio; Salvian., 
lib. tv de Providentia; Claudian. in Rufinum : 


Barbariem revocat. 

Nec pudet Ausonios currus et jura regentem 
Sumere deformes ritus vestemque Getarum, 
Insignemque habitum Latii mutare togzeque. 


Toga advocatorum, 1l. 5, C. De advoc. divers. judic. 


Ὁ Prefecturx urbanz familia, qux bic dicitur, Ul- 
piano sunt stationarii, l. 1, De off. pref. Urb. Fons. 


* Àd quzestoris officium pertinet orationes impera- 
torum, et cxtera* senatui nota facere, quod constat 
ex Suetonio in August., cap. 65 ; in Nerone, cap. 15; 
et iu Tito, cap. 6; JElio Spargjano in. Adriano, sta- 
im in principio; Cornelio IPacho, lib. xv1; quod de- 
&iguare voluit Sidonius Apollinaris in panegyrico Ma- 


Jor. : 


candidatos solis principum libris in senatu iegendis 
vacasse. Daoss. 

d Qusstor sacri palatir petitionibus subscribebat, 
vel etiam responsa reddebat; et ut hoc loco omne 
ejus officium paucis exsequar, leges dictabat preces- 
que ac responsa subnotabat, ut constat ex Notitia 
Komani imperii et nov. 53 et 4114, 1. ult., C. De di- 
ters. rescr. Symmachus ad. 1300 Auson. : Quaestor. 
es, memini; consilii regalis particeps, scio; precum 
arbiter, legum conditor, recoguosco ; et alio loco: Te 
magis quxsturz honos, et condendarum sanetiopum 
usus exercuit. Procop. lib. 1 de Bello Persico : His 
de causis justiti:e et legum custos appellatur, et the- 
saurus fami pullicz, et armarium legum, ut jn nov. 
Valent. De homic. cas. fact. Deniqueis plane est quz- 
stor quem in aula cancellarium appellamus. Ad qu:xe- 
storem etiam pertinebant memoriales, hoc est leges, 
et rescripta excipiebant et implebant, id est perscri- - 
bebant aut perscribi curabant. Bnoss. 


65 
VI. PORMULA ΜΑΟΙΒΤΕΒΙ DIGNITATIS. 


. Reverendum honorem sumit quisquis magistri no- 
men acceperit, quia boc vocabulum semper de peritia 
veuit, et in nomine cognoscitur quid sit de moribus 
estimandum. .Ád eum nimirum palatii pertinet disci- 
plina ; ipse insolentium scholarum * mores procello- 
$08 moderationis sex terminis prospere disserenat. 
Tam multi ordines sine confusione aliqua componun- 
tur; et ipse sustinet onus omnium, quod habet turba 
discretum. Sic nominis sui gravitate perfunctus, ornat 
actibus principatum. Per eum senator veniens nostris 
prosentatur obtutibus ; admonet trepidum, componit 
loquentem, sua quinetiam verba solet inserere, ut nos 
deeenter omnia debeamus audire. Aspectus regi haud 
irritus, promisser collocutionis nostre, gloriosus do- 
nator aulici consistorii, quasi quidam lucifer; nam 
sicut ille venturum diem promittit, sic iste desideran- 
tibus vultus nostre serenitatis attribuit. Causarum 
preterea maximum pondus in ejus audientiz [Ac., 
audacix] finibus optima securitate reponimus, ut ejus 
curis fidelibus sublevati, utilitatibus publicis vivacius 
occupemur. ^ Veredorum quinetiam opportunam ve- 
locifatem, quorum status semper in cursu est, dili- 
genti» 588 districtione custodit, ut sollicitudines no- 
stras, quas consilio juvat, beneflcio celeritatis expe- 
diat. Per eum exteris gentibus ad laudem reipub. no- 
βίγ [Cor., Gam., nostra] ordinatur humanitas; et 
nolentes redeunt, quos merentes exceperit. Per eum 
quippe nobis legatorum, quamvis fesüinantium, pre- 
nuntiatur adventus : per eum nominis [Jur. legit nu- 


M. AURELII CASSIODORI 


À mus ejus presidiam quinobis przstat fidele solatiom. 


Hanc igitur dignitatem, tot titulis claram, tot insigrri- 
bus opulentam, per indictionem illam, gubernandam 
tibi, congrua gravitate, committimus, ut omnia quz 
gesserie, magister fecisse videaris : quia nihil mori- 
bus residuum relinquitur, si (quod absit) a tanta ma- 
turitate peccetur. 


VII. FORMULA COMITIY£ SACRARUM LARGITIONUM. 

Grata sunt omnino nomina 46:5 designant protings 
actiones , quando tota ambiguitas audiendi tollitur, 
ubi in vocabulo concluditur quid geratur. Donis enim 
presidere regalibus comitivam sacrarum largitionus 
indicia rerum verba testantur. Quod vere decoruim, 
verefuit omnimodis exquisitum, in donorum regalium 
parte sequestratam facere dignitatem, et alterius ho- 


B norem dicere, dum nos constet dona conferre. Actus 


innocens, pietatis officium, illud semper ingerere, 
unde se fama principis possit augere. Regalibus ma- 
gna profecto felicitas militare donis, et dignitatem 
habere de publica largitate. Alii judices obtemperant 
residuis virtutibus regnatoris ; hx»:c sola est qux tan- 
tummodo serviat ad momenta pietatis. Nibil enim 
per ipsam districtum geritur, nil severum forte cen- 
selur; sed tunc obsequitur, quando pro nobis vota 
funduntur. Supplicum per te fortunas erigimus, cal. 
Januariis affatim dona largimur, et Letitia publica 
militia tua. est. Verum hanc liberalitatem nosiram 
alio decoras obsequio, ut figura vultus nostri metsl- 
lis usualibusimprimatur, monetamque facis de nostris 
temporibus futura secula commonere. O magna in- 


minis] nostri destinatur evectio ; et isti principaliter C venta prudentum?! o laudabilia instituta majorum! at 


creditur, quod tam necessarium esse sentitur. His 
eliam laboribus xstimatis potestatem maximam huic 
decrevit antiquitas, ut nemo judicum per provincias 
fasces assumeret, nisi hoc et ipse fleri decrevisset. 
Subdidit ejus arbitrio aliena judicia, ut ad ipsum re- 
diret quod alter visus est prxstitisse. Molestias quidem 
non habet exigendx» pecunix, sed aperte bono frui- 
tur potestatis adept» [Grul. et Cuj., indemptz] : cre- 
do, ut ex diversis titulis defloraretur dignitas ad le- 
vamen principis instituta. Perzquatores etiam victua- 
lium rerum iu urbe regia propria voluntate consti- 
tuit, et tam necessariz rei judicem facit. Ipse enim 
gaudium populis, ipse nostris temporibus prestat 
ornatum, quando tales viros copix publicz praeficit, 
ut plebs querula seditionem nesciat habere satiata. 
Ofüicium vero ejus tanta genii prerogativa decoratur, 
ut militi: perfunctus muneribus, ornetur nomine 
principatus, miroque modo inter prztorianas cohgr- 
tes et urbanz praefectura milites videantur invenisse 
primatum, a quibus tibi humile solvebatur obsequium. 
Sic in favore magni honoris injustitia qu:xedam a legi- 
bus venit, dum alienis excubiis proponitur, qui alibi 
militasse declaratur. Adjutor etiam magistri nostris 
priesentatur obtutibus, ut vicaria sorte beneficii eliga- 


* Vide leges sub titulo De privilegiis scholarum. Ju- 
RETUS. 

Ὁ Evectiones dantur a principe, vel a przfecto prz- 
torio, vel magistro officiorum : ad eos refertur si quid 
uuuuüs legitime in usurpando cursu publico factum 


et imago principum subjectos videretur pascere per 
commercium, quorum consilia invigilare non desi- 
nunt pro salute cunctorum. Sed huic, ut ita dixerim, 
munerarix dignitati, praeconem largitatis nostrze, pu- 
blic:e felicitatis indicium, locum quoque primiceria- 
tus adjungimus, ut per te demus honores, per quem 
οἱ nostri pecunie conferimus largitates. Merito, 
quando et simili gratia utraque przestantur, et ab uao 
debuerunt judice geri qu: parili videntur laude con- 
jungi. Parum est autem quod provinciarum judices 
tu» subjaceant dignitati : ipsis quoque proceribus 
chartarum confirmas officium, dum perfectam non 
creditur nisi a te fuerit pro solemnitate completum. 
Vestis quoque sacra tibi antiquitus noscitur fuisse 


D commissa, ut quidquid ad splendorem regum perti- 


net, tuis non minus ordinationibus obediret. Curas 
quoque littorum adventitia lucri provisione commit- 
tis. Negotiatores, 101 quos humans vite constat 
necessarios, huic potestati manifestum est esse sub 
jectos. Nam quidquid ia vestibus, quidquid in sere, 
quidquid in argento, quidquid in gemmis ambitio hu- 
mana potest habere pretiosum, tuis ordinationibus 
obsecundat ; et ad judicium tuum confluunt qui de 
extremis mundi partibus advenere. Salis quoque com- 


sit. L. 5, C. De cursu publico : idcirco non mirum si 

evectiones dant; pr:eadibus autem dandarum evec- 

tionum facultas non est, ut nov. Major. De cursu pa- 

"d nisi publicarum functionum prosecutoribus. 
ROSS. 


089 


VARIARUM LiBER' VI. 


«93 


mercium inter vestes sericas et pretiosissimam mar« A :estimatione, diserevit, quia longe aliud debetur 


garitam non inepte tibi deputavit antiquitas, ut sa- 
pieritiam tuam evidenter ostenderet, cui talis species 
depntata serviret. Quapropter per illam indictionem 
comitivse sacrarum et primiceriatus tibi conferimus 
dignitates, ut multis laudibus decorari possis, qui ho- 
norum numerosilate przcingeris. Utere igitur solem- 
niter titulis tuis ; et si quid tibi de antiquo privilegio 
usus abstulit, plurima certe qux vindicare debeas de- 
reliquit, quando duarum dignitatum gloriosa quidem 
cura, sed et laboriosa custodia est, quze tibi copiosum 
fructum decoris afferunt, si probis moribus excolun- 
tur. 
VTII. FORMULA COMITIVE PRIVATARUM. 

Comitiva privatarum , sicut nominis ipsius sentitur 
insonare vocabulum, per rationalium [Cor. , Gam. , 
rationabilem] curam, quondam principum privatam 
fertur gubernasse substantram. Et quia judicis fasti- 
gium exercere non poterat inter homines extremis 
conditionibus inclinatos, alios quoque titulos provida 
deliberatione suscepit, me dignitas Latialis causam 
tantum videretur habere cum famulis : sed actibus 
urbanis tunc se felicius occupavit, postquam agre- 
stium causas decenter amisit. Quid enim prius face- 
rent inter servos jura publica, qui ^ personam legibus 
non habebant? Non ibi advocatus aderat, non se 
partes solemni actione pulsabant. Erat secretarium 
impolità [Gr., impolluta] seditione confusum; et 
appellabatur abusive judicium, ubi non allegabantur 
a partibus dicta prudentium. Utitur nunc dignitas 
liberorum causis, et legitiinus przesul veraciter ha- 
betur, quando de ingenuorum fortunis disceptare 
posse sentitur. Primum tibi contra nefarias libidines 
et humani generis improbos appetitus, quasi parenti 
publico, decreta custodia est,.ne quis se probrosa 
conimmixtione pollueret, dum vicino sanguini reve- 
rentiam non haberet. Gravitas enim publica proxi- 
|nitatis sanctitatem et conjunctionis gratiam, habita 


^ Servi personam non babent, ideoque a Theo- 
philo, initio tit. De stipul. serv., 'Anpózoro: nomi- 
Bantur; de quibus Dion, περὲ ἀπιστίας, et l. un., C. 
: per vim, vel alio modo. Dasil. δονλίαν vocat ἀτιμίαν. 

ORN. 

. b Sup., lib. iv, epist. 18. Constantius, 1. 5. et I. 4, 
iedes ac domum defunctorum vocat sepulcra, tit. 
Dc sepulcr. viol. C. Theod. Ea autem cognitio Pon- 
tificum olim fuit, 1. 2, vers. Cum pontificibus, eod. 
tit.; 1. 50, Hareditas, D. De petit. hered.; 1. ult., De 
mort. ἐπ.» hic sacram quietem vocat. Vide Sueton. 
5 Domitiano, c. 17; 1m, Tull. de legib., 10 epist. 

ORK. B 

* Vide infra, lih. xi, ep. 15. Hi sunt qui canonem 
publicum exigebant. Jun. 

4 In successionibus ab intestato fiscus novissimum 
locum occupat, et agnatis, cognatis, collegis, com- 
militonibus postporitur, tit. De lured. decurion., 
Cod. Inde 3rinenop.s cmterique Grzeci juris inter- 
pretes apte vacantia bona ἀδέσποτα xai ἀχληρονόμητα 
deliniunt. FoRN. : 

* Depositiva, vet.,.repositiva : mde recte, sed 
tamen prius arridet. magis, ex l. 31, Nunquam, D 

e acq. rer. dom. lbi a Paulo thesaurus definitur 
Velus quedam depositio pecunix, cujus non exstet 
memoria, ut jam dominum non habeat, et inventori 
conceditur. Hic vero fisco applicatur, proier juris 


. proximitaii nature quam corporali poseumus indul- 


gere licenti::. Contra hos eligeris unieus et.continens 
inquisitor, ut.dum talia probra persequeris, conse- 
quaris pr::conia castitatis. b Defunctorum quinetiam 
sacram- quietem zquabilia jura tux conscientisee com- 
miserunt, ne- quis. vestita marmoribus sepulcra 
nudaret, ne quis colomnarum decorem irreligiosa 
temeritate prxesumeret, ne quis cineres.alienos aut 
longinquitate temporis, aut voraci flamma. consum- 
ptos, scelerata perserutatione detegeret ,. ne corpus, 
quod semel reliquerat molestiae mundanas, humanas 
iterum pateretur insidias. . Nam etsi cadavera furta 
non sentiunt, ab omni pietate alienus esse digno- 
scitur, qui aliquid mortuis abrogasse monstratur. 


B Vide quz tibi commissa sunt, castitas viventium et 


securitas mortuorum. Habes quoque per provincias 
de perpetuario jure tributorum non minimam quan- 
titatem. 9 Cauonicarios dirigis, possessores adimones, 
et cum aliis judicibus non modica jura partiris, 
caduca bona non sinis esse vacantia. Ita quod usur 
patio potuit invadere, tu fiscum nostrum facis justis 
compendiis obtinere. Proximos defunctorum nobis 
4]egaliter anteponis, quia,in hoc casu principis 
persona. post omnes est: $ed hinc optamus non 
acquirere, duminodo siut. qui relicta. debeant possi- 
dere. * Depositivze quoque pecunie, qux longa vetu- 
State competentes dominos amiserunt, inquisitione 
tua nostris applicantur srariis, ut qui sua cunctos 
patimur possidere, aliena nobis debeant libenter 


(; offerre. Sine damno siquidem inventa perdit, qui 


propria non amittit. - Proinde (quod felicibus appli- 
cetur auspiciis) per indictionem illam σϑιμ εἶν pri- 
vatarum te honore decoramus, quam leges profectis 
quoque parem esse decreverunt; est enim et ipsa 
aulica potestas palatio nostro jure reverenda, quam 
tu facies ultra terminos &uos crescere, si susceptam. 
continenter egeris dignitatem, 


disciplinam, ὃ Thesauros, De rer. divis., Instit. I 
ὙΠ, in fin., D. De jure fisci, l. un., C. De thesauris. 
Sane Plato, initio lib. xi, de Legibus, thesauros tol- 
lendos esse negat. Porro securitatis causa in mong- 
mentis ac iig τες pecunie credebantur, ut hinc, 
et ex Eunuchi Terentiane prologo constat, quod 
tea velitum fuit : exstatque tilnlus lib. xiv, 
asilic. : Ne pecuniam cum mortuis. sepelire liceat, 
οὐχ ἔξεστι συντάπτειν τεθνεῶσι χρήματα. Sed el quod 
in d. 1. un. legitur, condita: ab ignotis dominis 
tempore vetustiore mobilia, seu monilia, hujus for- 
me descriptioni' consentaneum est; sic enim. el 
oetla : 


Auiiliumque vie veteres tellure reelusit..- 
T liesauros, iguotum argenti pondus et auri. 


et Homeri scholiastes, Iliad. ns, κειμήλια exposuit ἀργά 
xai ἀπόθετα χοήματα, opes abditas eL reconditas. Fons. 

Hic dieitur counes tliesaurorum,. sacrarum largi- 
Uouum, sacraruin. remunerationum, vel muneratio- 
num, l. 2, C. De commeatu.,l. Palutinos, C. De palat. 
sacr. larg.; |. 41, C. 'Theod.,. De appellat. ls etiam 
dicitur prxsidere donis imperialibus, el per eum 
erigi supplicum fortunas, et cal. Januariis affatim 
largit' ones lieri; quique largitionum dies uotatur iu 
]. Laudabile, C. De adp. div. jud., et a Niceybora. 
cap. 25, lib. x. Bross. 


gu? 


100 1X. roxuoLA courrive pPATRIMONI, 


- Aniiquie consuetudinis ratio persuadet chartis 
nostris illos imbuere qui longe positi transmissas 
accipiunt dignitates, ut quos non poteramus pre- 
sentes instruere, lectio probabilis commoneret. Sed 
te, queni ad patrimonii nostri curas regalis [Gr. , Cuj. 
et Forn. , legalis] defloravit electio, non tam desti- 
natis przcoptionibus instruimus, quam usu serenis- 
Sims collocationis erudimus. Confabulationes siqui- 
dem nostr erunt tibi instrumenta justiti», quando 
illud gratum nobis esse perspexeris, quod et divinis 
potest convenire mandatis. Patrimonium siquidem 
zosirum pro sublevandis privatorum fortunis tibi 
«redidimus, non premendis, Nam si tranquillita*is 
Aostré velis considerare rationem, quoddam regie 


M. AURELII GASSIQDORT 
Α laudare cognoscas? Alibi forte judices formidentur 


injusti, hie ubi remedium praesens petitur, redempta 
sententia non timetur. Querimonias possessorum 
sine venali protractione discinge [Gr. et Cuj., di- 
stringue. Nis. et Ga., distingue|. Omne siquidem 
justum eeleritatis commodo transit ad beneficium; 
eí quod debito redditur, tali gratia munus putatur. 
Possesaiones nostre, vel quia sunt immobiles, non 
egrediantur terminos constitutos, ne conditione con- 
traria quod non potest moveri, malis moribus con- 
tingat extendi. Trade etiam milüibus tuis quam 
sectari delegeris amimi eastitatem. Quomodo ille 
justus potest diei, sub quo non prohibeatur excedi* 
Utere igitur, auctore Deo, coneesso tibi feliciter 
privilegio dignitatis. Ineitet te ad bonorum deside- 


domus famulis przjudicium humilitatis imponis. Pro- B rium , sepissime quod videris, quia in his que 


prias quippe utilitates improbus dominus quoquo 
»o0do nititur vindicare; ceterum qui bons fam: 
siudere cognoscitur, suo semper judicio plus gravatur. 
Insolens libertatis genus est rüsticorum, qui adeo 
sibi putant Jicere voluntaria, quoniam ad nostram 
dicuntur pertinere substantiam. Esto igitur illis eura 
erecta potestate inoderatus. Temperamentum simul 
damus, eui posse concedimus. Considera, suscepta 
dignites quo debeat splendore tractari, per quam 
supra czeteros judices familiaritatem principis habere 
meruisü. Nam sieut sol ortus corporum eolores 
fugata nocte detegit, ita se morum tuorum qualitas, 
assidue viso principe, non celabit, Mens tua et oculis 
mostris patebit et auribus. In vultu et in voce cogno- 


-&cimus servientium mores. Si facies tranquilla, si C 


vox moderata suggesserit, eredimus esse probatissi- 
mas causas, Quidquid enim turbulenter dicitur, ju- 
stitiam non putamus. Quapropter pensabit loqui tuum 
dominantis examen, quando nequeunt proprias te- 
gere voluntates, qui suos possunt proferre sermones, 
Speculum siquidem cordis hominum verba sunt, 
dum illud [Gr., Niv. et Ga., illico] moribus placere 
ereditur, quod ipse sibi ad agendum legisse mon- 
stratur. Superbus quinetiam * varicatis gressibus 
patet. lracundus luminum fervore declaratur. Sub- 
dólus terrenum semper amat aspectum. Leves incon- 
stantia prodit oculorum. Avarus obuncis unguibus 
explanatur. Et ideo ad quas provecti estis, studete 
wiriutibus, quia nemo potest principem fallere, qui 


feceris judex et testis ero. Nam et si epulas sollicita - 
ordinatione disponas, non solum nostro palatio cla- 
rus, sed οἱ gentibus necesse est reddsris eximius. 
Legati pene ex tota orbis parte venientes, cum 
nostris coperint interesse eonviviis, admirantur 
copiose repertum, quod in patria sua norunt esse 
rarissimum. Stupent. etiam abundantiam unius men- 
&e tantas servientium turbas posse satiare, ut 
judicent consumpta recrescere, unde tanta probantur 
exire. Habent nimirum in sua patria quod loquantur, 
dum parentibus suis dicere gestiunt, qua viderunt 
Sic propemodum in toto mundo celeberrimus red- 
tur, qui providus nostris apparatibus invenitur. Adde 
quod tempora nostre Letitie seeretaria tua sunt, 
cum pectus redditur curis alienum; et tunc libi 
tribuitur suggerendi locus, quando cunctis adinitur. 
Merito, ut qui es judex tanti apparatus et. epularum, 
b delinitus [Gr. , delicatissimus ; Cor. , Niv., delica- 
tissimis] cibis tibi animus concedatur. 

X. YORMULA QUA PER CODICILLOG VACANTES PROCERES 

FIANT. 

Periclitarentur graviter boni mores, si aut solis 
divitibus, aut corpore valentibus prastarentur tan 
tummodo digbitates, dum multos invenias excubias 
palatii refugere, qui magis possint laudabili conver- 
satione fulgere. Multis enim facultas sua non sulficit 
ad triumphum; multis philosophantibus corporis 
valetudo subtrabitur; et fit plerumque ut sapientes 
inremunerati jaceant, si semper homines ad honores 


etiam rerum naturalium eausas in vobis optime D eomitatensi observatione perveniant. Rarum est uni 


probatur inquirere. Quapropter ad eomitivam patri- 
monii nostri te per indictionem illam (Deo juvante) 
promovemus, ut inavarum judicem: palatia nostra 
testentur, quem nos judicavimus esse promevendum. 
Quid enim magis cupias quam si te linguas nobilium 


8 Varicatis gressibus, id est dolose : unde przeva- 
ricatores, 1. 919, Pravaricatores, De verb. sign., 1. 
4, ad S. C. Turpill. Plin., lib. xvin, cap. 9 : Arator, 
inquit, nisi ineurvus prcvaricatur. Inde translatum 
id nomen in forum; ibi itaque caveatur ubi inven- 
tum est. Ulpianus tamen, ex Labeone, in l. 1, De 
pravaricatoribus, a varia concertalione nomen trac- 
1um ait : qux notatio defendi posset, quia varii dolosi 
nominantur, !. 4. D. de dolo, ὃ ποικίλος κατηγορῶν à 
Gracis vertitur, tit. 1. lib. tx Basilic. Fonx. ; 


multa confluere, cum omnibus debeat regnantis pie- 
tas subvenire. Quid si ad expensas consulatus pauper 
nobilis expavescat? quid si sapientia clarus przefec- 
tur: nequeat sustinere molestias? . quid si pondera 
quasturz affluens lingua formidel? qnid si reliqui 


b Delinitus, vet., delicatissimis. Obiter notandus 
mo$, quo regum conviviis legati adhibebantur, quod 
erhonorificum fuit. Ammian. Marcell., lib. xv: 
onoreque mens:- regalis adeo antepositus aliis. 
Pacacus Panegyristes : Ille cobonestatus affatu, ille 
mensa beatus, ille osculo consecratus est. Q. Cur- 
tius, lib. vm : ipuus honor habebatur, quod 
lícebat sedentibus vesci cum rege. Valer. Max., lib. 
v, cap. 4, de Paulo loquens : Nec indignum mens 


honore. FoRNER. 





695 


VARIARUM LIDER VI. 


691 


fasces  molesüarum tedio vitentur forte, quam A scunt sparsa semina, nisi etiam terr: qualitás fue- 


meritis ? Nonne si a magnis viris talia fugiantur inve- 
recundia nostre mansuetudinis, quamdam repulsam 
suscipiunt dignitates? Quanto justius bono principi 
inremuneratum nihil relinquere, quoJ facit natura 
laudabile? Sapientia est, qux» honores meretur, 
totum aliud extrinsecus venit. 103 Sola est pru- 
dentia, qux rebus omnibus praeponitur, quando in 
homine feliciter invenitur. Sit apud nos et fortunis 
integerrimus consularis, sint et sine longo labore 
primates, habeant exercitia praemia sua; sed et iste 
honorabilis locus sit, qui tantum meritis comparatur. 
Neque enim absurde leges sacratissimz censuerunt 


€os quos bonz opinionis fama commendat codicillis 


vacantibus tales quxerere summitates, Quos etsi facul- 
tas in tanti honoris apparatu desereret, virtus conscia 
non celaret. Ánimati sunt ad talia, qui de sua vide- 
bantur desperare fortuna. Hoc et validissimus ad 
labores, hoc et imbecillis corpore meretur ad laudes. 
Nam omnes sub diversitate praedicantur, quos hujus 
nomen honoris amplectitur; et magis nescio quid 
amplius meriti extorsisse creditur, qui [Gr., Cuj., 
Niv. et Ga., quod] rem laborantium otiosus meruisse 
sentitur. Átque ideo presentibus codicillis ab illa 
indictione illud tibi própitia Divinitate defende, ut 
considerata ratione przsentis temporis, adepti hono- 
ris ordine potiaris. Ita tamen, ut illi modis omnibus 
przxferantur, qui sudore maximo nostris aspectibus 
adfuerunt. Necesse est enim ut unum cedat [Ed., Ac., 
Niv. et Gu., credat | meritum duobus evictum |Ac.. 


rit operata) habiturus messem de nostra gratia cn- 
piosam, si a tejudicia nostra cognoverimus optiiuc 
fuisse tractata. 


XII. FORMULA COMITIVAE PRBEI ORDINIS. 


Magnum quidem multis et inter vices videtur esse 
geniatum, publice utilitati probis aetionibus occu- 
pari. Sed quanto felicius honorem splendidum su 
mere, et cogitationum molestias non habere? Intcr- 
dum enim assidui labores etiam ipsas ingratas faciunt 
dignitates, dum imbecillitas bumana cito solet susti- 
nere fastidia; et quod prius ambiisse creditur, postca 
vitare velle sentitur. Sed hoc multo pr:estantius 
adesse conspectibus regiis, et abesse molestiis; gra- 

DB tiam habere loci, et vitare contumelias actionis. 
Dulce est aliquid sic mereri, ut Qulla possit anxietate 
turbari, dum multo gratius redditur, ubi prosperita- 
tis sola gaudia sentiuntur, Hunc igitur honorem tibi 
respicis otiosa remuneratione przstitum, qui nimium 
laborantibus antiqua noscitur provisione collatus, ut 
rectores provinciarum anni actione laudatos vix ad 
tale culmen adducerent, quibus confitebantur plu- 
rima se debere. Consiliarii quoque prz fectorum con- 
scientia clari, dictatione przcipui, qui in illo actu 
amplissim:e przfecturx sie videntur exercere facun- 
diam, ut ad utilitates publicas expediendas alteram 
credas esse qux:esturam. Unde frequenter et nos judi- 
ces assumimus, quia eos doctissimos comprobamus. 
Quid ergo de tali honore sentiatur, agnosce : quando 


evectum]. Alioqui omnes ad quietas possunt currere ( praefecti [Gr. et Cuj., perfecti] viri pro tot laudabili- 


Jignitates, ei laborantes minime prazferantur otiosis. 
Consequantur illa, qui possunt; nec nobis desint ista, 
qux credimus. Sic utraque gratia concitati, et illi ad 
palatia nostra festinare poterunt, et vos optati ho- 
noris gaudia comitantur. 


XI. FORMULA ILLUSTRATUS VACANTIS. 


Constat felicem esse rempublicam qux multis ci- 
vibus resplendet ornata. Nam sicut coelum stellis 
redditur clarum, sic relucent urbes lumine dignita- 
.tum. Non quia fiat homo alter honoribus, sed quia 
modestior eflicitur, a quo conversationis ordo me- 
lior postulatur. Quis enim opinionem suarma vitupe- 
rabiliter tractare velit, quam specialiter ad laudes 


bus institutis hujusmodi inveniunt przemia dignitatis, 
et merito cum tanta pompa ceditur, qu:x& senatorii 
quoque ordinis splendore censetur. Spectabilitas 
clara et coasistorio nostro dignissima, qux» inter 
illustres ingreditur, inter proceres advocatur : otiosi 
cinguli honore prxecincta dignitas, que nullum novit 
offendere, nullum cognoscitur ingravare, δὲ super 
omnia bona concitare nescit invidiam. Quocirca pro- 
vocati moribus tuis, comitivam tibi primi ordinis ab 
illa indictione majestatis favore largimur, ut consisto- 
rium nostrum sicut togatus [alii, rogatus] ingrederis, 
ita moribus laudatus exornes, quando vicinus honor 
est illustribus, dum alter medius non habetur. Dele- 
ctet te illos imitari, quos proximitate contingis. Tunc 


electam esse cognoscit ? Illum siquidem honores glo- D locum amplum et honorabilem faeis, si te imoderata 


rificant, quem commendat et vita. Nam malo insti- 
tuto vivere, nec principi fas est, quando et de illo 
popnlus occulte potest dicere, cui mores suos pu- 
blice nullus ausus est imputare. Cape igitur pro fide 
ac laboribus tuis corhitivze domesticorum illustratum 
vacantem, ut et tuis civibus decoratus appareas, et, 
quod est dulcissimum mentibus bonis, jugiter pro- 
priis utilitatibus occuperis. Quid enim fortunatius 
quam agrum colere, et in urbe lucere, ubi opus pro- 
prium delectat auctorem, nec aliquid fallendo con- 
quiritur, dum suavi horrea labore cumulantur? Qua- 
propter nos dedimus delectabilem honorem, tu con- 
versationis, associa dignitatem (nam utraque sibi 
conjuncta sunt, unum pendet ex altero ; non cosle- 


consideratione tractaveris. Admoneat te certe quod 

, suscepta dignitas primi ordinis appellatione cense- : 

tur : utique, quia te sequuntur omnes qui spectabili- 

tatis honore decorantur. Sed vide ne quis te przce- 

dat opinione, qui sequitur dignitate. Alioqui grave 

pondus invidic est, splendere cinguli claritate, et 
morum lampade non lucere. 

L] 

X]. FORMULA MAGISTRI SCRINIT ET COMITIVE PRIMI 


ORDINIS, QUAE DANDA EST COMICIACO, QUANDO PER- 
MILITAT, 


. Si honor frequenter defertur otiosis, si interdum . 
aut nobilitas eligitur, aut ad promerendum aliquid. 
persone tantum gratia suffragatur, quo studio remue- 


695 


M. AURELIT CASSIODORT 


nerandi sunt qui ad agonis sui prxemia pervenerunt? A rali fecunditate compléri, sobolemque: ejus tantuar 


Considerandum quali labore servitum est, et sic de 
remuneratione cogitandum. Harum quippe rerum 
mensura de contrario venit, dum tale obedientibus 
dari debet donum, quale indevotis potuit esse per;- 
culum. Grandia sunt, qux sustinent excubantes per- 
sonas, contumaees ad parendum cogunt, latentes in 
cubilibus suis prudenti sagacitate vestigant, superbis 
medestiam zqnalitatis imponunt. Ita quod a judici- 
bus breviter dicitur, ab ipsis efficacia famulante 
completur. Notum est qux pericula sustineant, cum 
1044 ad causas mittuntar alienas. Si segnius agat, 
petitor queritur; si districte, pulsatus vociferatur. 
Sic ihter utrumque diversum rara laus est invenisse 
preconium. Dignitatum pace dicamus, facilius est 


crescere, ut, quod difficillimum aviditatis geuus est, 
parentum videatur vota satiare. Sed minus aniants 
est non amplius querere unde tantum numerum 
possit augere. Agricola diligens prxvcniendo adjuvat 
imbrem caelestem, et ante rigat plantaria, quam plu- 
vias mereantur optatas. Arborum quinetiam fetos 
meliorare contendens, diversi germinis feturas insu 
tuit, ut multiplicata dulcedine fructuum, hortis sut 
conferat varietatis ornatum. Sic nos virtutum jucun- 
dissimas laudes incinctum Graium desideramus in- 
cludere, ut germen alienum amplexu grate co:Tiga- 
tum curie moribus inolescat. Sed hzc cultura longe 
dissimilis est. Arboribus enim quod melius putatur 
inseritur; ad illas peregrina veniupt, ut de illorum 


laudatum judicem reperire, quam militem injuncta p potius suavitate dulcescant: vobis autem, ut agre- 


sine offensione complere. Aliud est enim tantum di- 
cere legitima, aliud ad terminum deduxisse justi- 
tiam. Laudabiliter quidem bonum dicitur; sed multo 
gloriosius statuta complentur. Verba tantum diri- 
guntur a presulibus, a militibus autem postulatur ef- 
fectus. Post omnia periculis subduntur, si constricti 
aliquid verisimile conquerantur. Frequenter nocuit 
aliis ipsa quoque integritas actionis. Nam multos, 
quos in exsecutione contristare nisi sunt, ipsos postea 
impensos judices pertulerunt. Offendunt enim fre- 
quenter ignari, quibus sunt postea parituri; et dum 
causis alienis fldem custodiunt, interdum pericula 
proprie salutis incurrunt. Verum inter hzc militem 
evasisse laudatum, nonne juste videtur esse miracu- 
lum? Talibus igitur meritis vicissitudo reddenda est, 
ut nimio labore torpentes indictis [Gr. et Cuj., in- 
dultis] compensationibus excitemus. Utere igitur 
eonfidenter quidquid veteranis. munifica jura tribue- 
runt, nulli sordido. subjiciendus oneri, qui te puris- 
sima conversatione tractasti. Comitivam quoque tibi 
primi ordinis, quam tali militia perfunctis cana de- 
putavit antiquitas, secundum statuta divalia vindica - 
bis. Hzc quidem priscorum beneücio consequeris, 
sed nostri nominis contra inciviles impetus et con- 
ventionalia detrimenta perenni tuitione vallaris, ut 
officium quod nosiris jussionibus speciali sollicitu- 
dine famulatum est, amplius aliquid a militibus cre- 
teris promereri potuisse videatur. Mulcta quoque tot 
lid est, decem, Gr.. et Cuj. | librarum auri percellen- 
dum esse: censemus, si quis statuta. nostra qualibet 
crediderit oocasione violanda. Nec tamen aliquid 
eontra te valere permiuimus, quod dolosa fuerit ma- 
ehinatione tentatum.. 


XIV. FORMULA DE REFERENDIS IN"SENATU. 
Optamus qvidem curiam senatus amplissimi natu- 


δ Supra, hoc lib., form. 6; sacra, 1; principe, 
I. 58, Si quis aliquid, 2 D., De ponis. Sacra vice ju- 
dicant, form. 5, lib. vr. Vice sacra judicavit przfe- 
ctus prztorio, supra, for. 5. Vicarius urbis, form. 15. 
P TON 1 ibus, id est, accusationib 
n inscriptionibus, id est, accusationibus, 
€. 193 lib. 1x, tit, 4, De accus. et inscrip. Nemo 
ad cfimen deferendum admittitur, nisi qui solemnia 
accusationis impleat, οἱ sese ad poenam, qux» calum- 


stia proficiant, offeruntur. Nam quamvis ignis nocle 
reluceat, soli tamen prxsentatus obscurus est. Hinc 
est quod ad illum ordinem nihil potest eximrum de- 
ferri, nisi quod per ipsum probatur augeri. Et ideo 
illum natalium splendore conspicuum, et ingenii ca 
lore prudenter accensum, senatus lumen excipiat. 
Mactenus fuit suis meritis clarus ; sed jam erit d« 
vestra perspicuitate przlucidus. Paudite curiam, su- 
scipite candidatum. Jam senatui pr:edestinatus est, 
cui nos contulimus laticlaviam dignitatem. Benignos 
esse necesse est publicos patres, quia hoc vocaba- 
jum non tantum sao debet germini quantum studio 
voloque generali. 


XV. FORMULA VICARII URBIS ROMAE. 


Vices agentium mos est sic judicum voluntatibos 
obedire, ut suas nen habeant dignitates. Splendent 
mutuato lutnine, nituntur viribus alienis; et quz- 
dam imago in illis videtur esse veritatis, qui proprii 
non habent jura fulgoris. Tu autem vicarius diceris, 
et tua privilegia non relinquis, quanJo propria est 
jurisdictio qux datur a principe. Habes enim cum 
prefectis aliquam portionem, partes apud te sub 
pretoriana advocatione confligunt. * Vice sacra sen- 
tentiam dicis, et, quod maxinz fidei signum est, 
b jn inscriptionibus vita tibi committitur hominum, 
quod inter mortales constat esse pretiosum. Additur 
quod nec salutari te sine chlamyde jura voluerunt, 
scilicet, ut sub veste militari semper visus, nunquaui 
credereris esse privatus. Sed h:ec omnia ad profectu 
τὸ gloriam judicamus esse concessa, ut qui taptz 
sedis vicarium diceret, umbratile nil videret. Consr- 
dera qualia de te praestes, qui tanta auctoritate sub- 
veheris. Exuendus a crimine non nudetur [alii, 
videtur] ab innoxia facultate. Nam quid tibi debere 
possit, si minimis [Cor., Gam., meritis] suis impu- 


niantibus impendet, obstringat, I. 7, C. De cul:; 1. 1t, 

Quidam ; ad T. Jul. De adult. ; 1. 5, D. De accus; Ἰ. 
1, C. ad Turpill. inscriptionis vinculi, l. 11, et ult. 
Nullus, C. De accus. ; 1. ult. €. Theod. De ezhib. vel 
transmit, reis; 1. pen. et ult., C. De accusat.; 1. uli , 
D. De privat. delict, Exemplum 1. 5, D. De aceus., & 
apud Lucianum; ἐν δίχῃ φωνηέντων, gloss. Basilic., 
ub. LX, lit. 42. FoRNER.. 


C9 


YARARUM. LIBER VI. 


. 698 


tet quod evasit? kd similitudinem quippe summo- A debes igitur ad labores, quando tibi tale premium 


rom, carpento veheris. * lotra quadragesimum san- 
ctissimz Urbis jura custodis. Preneste ludos edis, 
in vicem consulis in bonorem positus, dignitatemque 
senatoris acquiris, et illa tibi panduntur atria quie 
summatibus probantur esse collata. Hinc est quod in 
aula libertatis locum patrium tenes; οἱ ibi mereris 
censessum, ubi est vel intrasse preconium. Ipsi quin- 
etiam senatores, qui precedunt ordine, aliqua vi- 
dentur ἃ te necessaria postulare. Habes quod prz- 
stes potioribus te; nec immerito inter proecipuos 
eensendus es, qui aut juvare potes, aut ledere con- 
sulares. Erige animos sub qualitate modestiz. Talis 
est unaqueque dignitas, qualis administrantium est 
voluntas. Nihil abjeetum est, quod in repub. geri- 
tur, nisi malis tuerit moribus forte vitiatum. Nam si 
huinilium privatorum placet xqualitas, quanto magis 
grata est in potestatis culmine custodita, quie diffi- 
cilem modum servat, dum ad. suum velle festinat ? 
Proinde vicarke tibi diguitatem serenitatis nostro 
eestimatione conferimus, quam sic Roma geras, ut 
conscientiam tuam tanta civitate facias esse dignissi- 
mam. Usurus omnibus privilegiis, qux tuos decesso- 
res habuisse constiterit, quia sicut a vobis antiquo- 
rum instituta deposcimus, ita et dignitati vestre 
vetera non negamus. 2 
XVI. FORMULA NOTARIORUM. - 

Non est dubium ornare subjectos prineipis seere- 
tum, dum nullis zstimantur necessaria posse com- 
mitti, nisi qui fuerint fide magna solidati. Publicum 


est quidem omne quod agimus : sed multa non sunt C 


ante scienda, nisi cum fuerint, Deo auxiliante, per- 
fecta. Qux tanto plus debent occuli, quanto amplius 
desiderantur agnosci. Regis consilium solos decet 
scire gravissimos. Imitari debent armaria, qux» con- 
tinent monumenta chartarum, ut quando ab ipsis ali- 
qua instructio quxritur, tane loquantur : totum au- 
tein dissimulare debent, quasi nesciant scientes. Nam 
sollicitis inquisitoribus szepe et vultu proditur, quod 
tacetur. Adsit innocentia, qux» cuncta commendat, 


quia in placida mente regia decenter debent verba. 


deponi. Sed quoniam te probatis moribus institutum, 
venatrix bonz conversationis, sollicitudo nostra re- 
spexit, ab illa indictione notarium te nostrum esse 
eensemus, ut ordine decurso militize, ad primiceria- 
tus feliciter pervenias summitatem. Honor qui efficit 
senatorem, cui patrum aula reseratur, non injuria ; 
nam qui nostris curis militat assidua lucubratione, 
juste videtur et curiam libertatis intrare. Additur 
etiam perfuncti laboris aliud munus, ut si quo modo 
ad illustratum vel vacantem meruerit pervenire, om- 
nibus debeat anteponi, qui codicillariis illustratibus 
probantur ornari. Unde absolute eolligitar primice- 
viatus meritis datum uti, ut in uno.eodemque titilo 
dispar esset dignitas sequaliler acquisita, Animari 


" 3 Quadragesimumlapidem, seu milliarium intelligit. 
ΕΝ. 


b Referendarii sunt, qui supplicum desideria prin- ὦ 


cipi referunt et. exponunt, jussiones principis judici- 
bus insinuaut. Novell. 10, 115, 124. Ac nonnun- 


propositum vides, quale se gaudent invenisse sum- 
mitates. 


XVH. b FORMULA BEFERENDARIOBUM. 


Quamvis tantum sit clara quzeque dignitas quantunr 
eam prwesentie nostre conspectus illuminat (dum 
semper honorem suscipit, qui nostra colloquia de- 
center acquirit), nemo tamen sermones nostros tan- 
tum meretur quam qui referendarius esse dignosci- 
tur. Per eum nobis causarum ordines exponuntur, 
per eum interpellantium vota cognoscimus ; et ipsis 
responsa reddimus, ut negotia compedita [Cor., Gam., 
expetita] solvamus. Magnum est in hoc agone prin- 
cipali servire prudentis, οἱ ad subitum sic dolores 
alienos asserere, ut conquerentium videatur vota 88» 
tiare. Quale est enim in tumultuosis processionibus 
nostris nulla permixtione confundi, aut minime tan- 
tis clamoribus impediri? Necesse habet a turbatis 
exquirere, quod nobis possit placabiliter jntimare et 
distinctius referre quam potuisset audire. Arduum 
est trepidantium dicta componere, et verum dicere : 
non tantum interpellator formidat negotii sui casum 
quantum sastinet iste in relatione periculum. Si quid 
minus dixerit, inimicus asseritur, redemptus clama- 
tur. Negotii dominus timoris patrocinio potest sua 
verba convertere, referenti autem non licet aliquid 
immutare. Sententie vero nostre (anta menorke 
cautela tenendas sunt, ut nihil minus, nihil additum 
esse videatur. Nobis plerumque audiertibus noswa 
diclurus es ; et difficili conditione constrictus, judicio 
nostro subjaces, dum alienas causas explanare con - 
tendis. Quapropter referendarium te electio nos$ra 
constituit : sed tu puritatem conscientize et veritatem 
liogux nostris jussionibus adhibeto. Eruditionem 
vero mirabilem collocutio tibi nostra concedit, qua 
dum per te alios ordinat, qualitatem tue mentis ex- 
ornat. Sub nobis enim non licet esse imperitos, 
quando in vicem cotis ingenia splendida reddimus, 
qus causarum assiduitate polimus. Quapropter illa 
cunctis jussisse nos referte, 411. aut debuistis, aut 
potuistis accipere. Nostra sic probatis, si justa redi- 
citis. Amate quod nos glorificat. Sit velle vestrum 
quale videtis nostrum esse propositum. Ad summum 
[Juret. legit ad summam] tales vos esse eupimus, ut ᾿ 
etiam per vos judices corrigamus. Peculiare de vo- 
bis aliquod vectigal exigimus, ut sicut vobiscum fa- 
miliariter miscemus affatus, ita et nostra opinio spe- 
cialiter a vobis mereatur affectum. 

XVIII. FORMULA PRAFECTI ANNONJE. | 

Si ad hanc mensuram censendz sunt dignitales, 
uttanto quis honorabilis habeatur quanto civibus 
profuisse cognoscitur, is certe debet esse gloriosus, 
e qui ad copiam Romani populi probatur electus. 
Tui siquidem studii est ut sacratissima Urbi przpa- 


quam, at Sigebertus scribit in Chronico, publicas 
ponte mones annulo seu sigillo regis confirmant 
ROSS. 
e Copias vocat alimenta et annonas, ut in l. Δ. C. 
Thcod., De oper. pub. ; in 1. 20, D. De compens.; οἱ 








699 


M. AURELII CASSIODORI 


T0 


retur annona, ubique redundet panis copia, et tam A pretiosissimi metalli. Intaere certe quod loquimur. 


magnus populus tanquam una mensa satietur. Per 
officinas pistorum cibosque discurris, pensum et 
munditiam panis exigis ; nec vile judicas esse, unde 
te possit Roma laudare: merito, quando gloria sin- 
gularis est, illius civitatis affectus. Et ne quod agis 
aliquid putetur extremum, carpentum praefecti Urbis 
mixta glorificatione conscendis. Tu illi in spectaculis 
conjunctissimus invenir:s, ut plebs, quam industria 
tua satiat, in suam reverentiam te honoratum esse co- 
gnescat. Nam δὶ querela panis, ut assolet, concite- 
tur, tu promissor ubertalis seditiones civieas momen- 
tanea satisfactione dissolvis, et per te prospicitur ne 
quid a populis conquerentibus exceJdatur. Non im- 
merito Pompeius fertur, copi: quantitate provisa, 


Quid habes melius quod optes quam illius populi gra- 
tiam qu»rere quam nos etiam constat optare? 


XiX. FORMULA COMITIS ARCHIATRORUM. 


Inter utilissimas artes, quas ad sustentandam ha- 
manz fragilitatis indigentiam Divina tribuerunt, nulla 
prestare videtur aliquid simile, quam quod pete:t 
auxiliaris medicina conferre. Ipsa. enim morbo peri- 
clitantibus materna gratia semper assistit. Ipsa con- 
tra dolores pro nostra imbecillitate confligit ; e ibi 
nos nititur sublevare, ubi nullz divitize, nulla potest 
dignitas subvenire. Causarum periti palmares haben- 
tar, cum magna negotia defenderiut singulorum : sed 
quanto gloriosius est expellere quod mortem videba- 


usque ad rerum pervenisse fastigia, quia merito sin- p tur inferre, et salutem periclitanti reddere, de qna 
gnlaris est amor populi, cum potuit a penuria libera- — coactus faerat. desperare ? Ars quz in homine plus 


ri. Hinc ille gratificationem meruit, plausumque po- 
pulorum. Hinc unice semper amatus est, et in 
gratia civium, omniam 106 vicit facta [Ac., malo- 
rum] majorum : qui ne aliquando * in honore 
diceretur, cum nominis taxatione vocabatur οἱ Ma- 
guus. Hoc te exemplum jnvitet ad prospera, quaudo 
flle honoris tui locum egisse cognoscitur, quem felix 
Toma mirabatur. Ne quis autem provocet abjectis te 
hon.inibus iuiperare, dignitati quoque tux pistorum 
jura famulata sunt, qux per diversas mundi partes 
possessione latissima tendebantur, ne inopia faciente 
vilesceret, quod Roman: copiz laudabili famulatione 
serviret, Suarii quoque, Romana copi: causa reperti, 


tuo deputati videntur examini. Gloriare privilegiis (; 


eequisitis. Tribunal tuum non est inter minimas di- 
gniates, quando et Romana gratia frueris et provin- 
ciis jussa transmittis. Sed ut actionis ipsius in totum 
merita perscrutemur, triticeas quidem copias prafe- 
eiura praxtoriana procurat. Sed non minor laus est 
dispensationem probabilem facere quam frumenta 
colligere, quando in quavis abundantia querela non 
tollitur, si papis elegantia nulla servetur. Sic Ceres 


^" | frunenta dicitur invenisse, Pan autem primus con- 


spersas fruges coxisse perhibetur ; unde et nomine 
ἐ ejus panis est appellatus. Ita et illa przedicata est, quxe 
reperit; et iste laudatus est, qui decenter edenda hu- 
manis usibus applicavit. Atque ideo cognoscentes 
industriam tuam, qui semper est amica sapientix, 
prefecturam annone per illam indictionem nostra 
libi electione deferimus. Considera nunc quia non 
licet aliquid furari de populo. Nam quod in civitatis 
damno committitur, silentio non celatur. Nescit 
plebs tacere, quando iuterdum et hoc loquitur, quod 
a nemine perpeiratur. In fraudulentos distringe, pa- 
nis pondera quus. examinator intende ; sollicitius 
auro pensetur, unde a Quiritibus vivitur, quia gratior 
nobis est. letitia faventis populi Romani quam copia 


apud Valer., lib. v, cap. 1. Inde copiari magno com- 
amestu, predaque ingenti, apud Agellium, lib. xxvi, 
e. 2, et Nonium Marcellum ; quod verbum castrense 
φεἱ, hec facile apud alios reperitur. BRoss. 

* D. Juret. putat legendum, unica lectione, inho- 
wore, ut supra, lib. in, epist. 99. Et infra, lib. 1x, 


invenit quam in se ipse cognoscit. Periclitantia con- 
firmat, quassata corroborat, et futarorum praescia 
valetudini non cedit, cum se »eger presenti debilitate 
turbaverit, amplius intelligens quam videtur, plos 
credens actioni [Ac., lectioni] quam oculis, ut ab 
ignorantibus pene prasagium putetur quod ratione 
colligitur. Huic periti» deesse judicem, nonne ba- 
manarum rerum probatur oblivio ? ΕΓ eum lascive 
voluptates recipiant tribunum, hoc non meretur ha- 
bere primarium ? Babeant itaque praesulem, quibus 
nostram committimus sospitatem. Sciant se huic red- 
dere rationem, qui operandam suscipiant bumanam 
salutem. Non quod ad casum feeerit, sed quod lege- 
rit, ars dicatur : alioqui periculis potius exponiimur, 
οἱ vagis voluntatibus subjacemus. Uude si haesitatum 
fuerit, mox quzratur [Ac., queratur]. Obscura niuis 
est bominum salus, temperies ex contrariis bumori- 
bus constans : ubi quidquid horum excreverit, ad in- 
firmitatem protinus corpus adducit. Hinc est quod 
sicut aptis cibis valetudo fessa recreatur, sic venenum 
est, quod incompetenter accipitur. Habeantur itaque 
medici pro incolumitate omnium ; οἱ post scholas 
magistrum vacent, libris delectentur antiquis. Nullus 
justius assidue legit quam qui de humana salute tra- 
ctaverit. Deponite, medendi artifices, ^» noxias xgro- 
tantium contentiones, ut cum vobis non vultis cede- 
re, inventa vestra invicem videamini dissipare. Ha- 
betis quem sine invidia interrogare possitis. Omois 
prudens consilium querit, dum ille magis studiosior 
agnoscitur, qui cautior frequenti interrogatione mon- 
etratur. In ipsis quippe artis hujus initiis quodam sa- 
cerdotii genere ^ sacramenta vos consecrant. Docto- 
ribus enim vestris promitlitis odisse nequitiam, et 
amare puritatem. Sic vobis liberum non est sponte 
delinquere, quibus ante momenta scientie auimas 
imponitur obligare. Et ideo diligentius exquirite quit 
curent saucios, corroborent imbecilles. Nam videro 


epist. 24. Et Mamertin. Paneg. 19). 

b Vide Sidon. Apollin., lib. n, epist. 12. Jos. 

* [ntelligit ὄρχον Hippocratis, quo nihi] sanctius et 
castius, integrius nihil. Fon. —Vide D. Hieronvinun, 
File ad Nepotianum, de vita clericorum in fue. 

URET. 


701 


YARIARUM LIBER VI 


702 


si quod delictum lapsus excuset. Homicidii erimen A adhuc provinciis ornatus penula, carpenti etiam sub- 


est in hominis salute peccare. Sed credimus jam ista 
sufficere, quando facimus qui vos debeat admonere. 
Quapropter a presenti. tempore * comitivz archia- 
trorum honore decorare, ut inter salutis magistros 
solus habearis eximius, et omnes judicio too cedant, 
qui se ambitu mutuz contentionis excruciant. Esto ar- 
biter artis egregix, eorumque 5 discinge [Juret. putat 
legendum, discingue] conflictus, quos judicare so)us 
solebat effectus [Niv. et Ga., affectus]. In ipsis segros 
curas, si contentiones noxias prudenter abscidis. Ma- 
gnum munus est, subditos habere prudentes; et inter 
illos honorabilem fieri, quos reverentur ceteri. * Vi- 
sitatio tua sospitas sit :zegrotantium, refeetio debi- 
lium, spes certa fessorum. Requirant rudes, quos vi- 


vectione decoraris, ut multis declaretur indiciis per 
expressas imagines rérum vices te praocelse gerere 
dignitatis. Considera magnum esse quod suscipis, et 
nulla criminum dejectiohe vitieris. Nominis tui au- 
ctor multa conferendo predicatur. Tu age, ne ullis 
cupiditatibus accuseris; ut si dare non prevales, 
certe te moderari velle festines. Proximus enim ba- 
betur donanti, de quo potest dici, abstinens est jugi- 
ter alieni. Certe fcedissimze contrarietatis vitium est, 
studere furtis, et habere vocabulum largitatis. Erigat 
ad laudem tuos animos, quod vocaris, Noh te pro- 
fecto meritis imparem facis, si turpissimse ambitionis 
delicta calcaveris. Nam erreres noxios vincere, est 
vitia maculosa superare, et iste revera editus est de 


sitant, :xegrotantes, si dolor cessavit, si somnus adfge- p moribus consulatus. Nec enim superflue prudentissimi 


rit. De suo vero languore te :egrotus interroget, au- 
diatque a te verius quod ipse patitur. Habetis et vos 
certe verissimos testes, quos interrogare possitis. Pe- 
rito siquidem archiatro venarum pulsus enuntiat 
quid intus natura patiatur. Offeruntur etiam ocu- 
lis urine, ut facilius sit vocem clamantis non 
advertere, quam hujusmodi minime signa sentire. 
Indulgé te quoque palatio nostro: habeto fiduciam 
ingrediendi, quze magnis solet pretiis comparari. Nam 
licet alii subjecto jure serviant, tu rerum Domino 
Biudio prxstantis observa. Fas est tibi nos fatigare 
jejuniis, fas est contra nostrum sentire desiderium, 
et in locum beneficii dictare quod nos ad gaudia sa- 
lutis exeruciet. Talem tibi denique licentiam 107 


veterum talia rebus nomina imposuerunt : dum eon- 
tinenti& magna presulem provinciis mitterent con- 
sularem. Triumpba jura publica, largire justitiam, 
el ex fortiori parte imitari prxvales, quem nominis 
proximitate contingis. Pecuniis potest indigere me- 
diocris [Ac., mediocribus]; morum talenta non po- 
test non habere, qui justus est. Non pavescas largas 
consulum manus. Habent et boni pauperes divitias 
suas. Illud ergo a te quxritur, quod in pectore hu- 
Im3no0 nascitur, non quod terrz visceribus continetur. 
Quanto melius triumphare ex animi thesauro, unde 
neaquam nascitur poenitudo! Quia nec tenuis efficeris 
cem plura concedis : quinimo tantum locupletior 
redderis, quantum te bora [alii, bon:e] conscientix 


nostri esse cognoscis, qualem nos habere non proba- (C sparsisse cognoscis. Quapropter opiuionis tux laude 


mur in czteros. 


XX. FORMULA CONSULARITA TIS. 


Quamvis dignitatem tam a consulibus descendere 
nominis ipsius videantur testimonia declarare, tamen 
el insignia tanta circumstant, ut nullus possit ambi- 
gere te de illius lampadis claritate lucere. Secures 
enim et fasces, quos illi [Jwr. legit illius] dicavit ge- 
nio antiquitas, tuis videntur faleris deputata, ut 
jurisdictio concessa vel tacita. possit admonere pro- 
vincias. Sed quale tibi debet esse quod curules in- 
clytas probatur ornare? Vultus quinetiam regnan- 
tium geniata obsequii pompa prwmittit, ut non so- 
lum summi judicis, sed et. dominorum reverentia 
cumulatus orneris. Ὁ magn: temperationis inven- 
tum ! De nomine consulis promitteris clementissimus, 
et de principum imagiue metuendus. In aliquibus 


* Cum plures archiatrorum ordines essent, in sin- 
gulis erant, qui exteros anteirent, et hi comites 
archiatrorum vocabantur; de quorum eligendorum 
formá et auctoritate hoc loco scribit Cassiodorus ; 
nec unum fuisse comitem, sed tot, quot ordines 
archiatrorum erant. Cognat. obser. lib. cap. 15. 

b Discinge, vetus, distingue, minus scite. Idem 
mendum insederat hactenus, l. vi, sieut, Cod. Theod., 
De legitim. huered., pendentium negotiorum fata dis- 
tinguunt, pro, discingunt, ut supr., hoc lib., form. 
9, querimonias possessorum sine venali protractione 
discingue : in manuscriptis membranis, distingue. 
Sic jurium discingere, 1. 4 C. Theod., fin. regund. ; 
l. 64, Non igneramus. C. Theod., De appell., 1. 2; 


pellecti, per illam indietionem in illa provincia con- 
sularitatis te precipimus agere dignitatem, ut tibi 
non 8it acceptum, quod legibus probatur inimicum. 
llla magis dilige, qux :xquitatis jura commendant. 
Nomen tuum actionibus proba. Consule fessig, et 
tunc vere diceris consularis, Sed ut omnia zquabili 
moderatione pensentur, institue pecunias non qum- 
rere, et agnoscis munera tibi copiosa provenire. 
Hanc eniin conditionem humanis actibus divina po- 
suerunt; ut ille magis possit ditescere, «qui lucta 
turpia nescit optare. Ignorantes accipiunt, qui bene 
agunt, quia necesse est ut dum parumper malorum 
ambitio contemnitur, superno munereé plus donetur. 


XXI. FORMULA RECTORIS PROVINCLE. 


Omnino provide decrevit antiquitas judices ad 
provinciam mitti, ne possit ad mos veniendo medio- 


l. ὅ C. eod. : quor. appell. non recip. eaussm sine 
dilatione discingere. Fonw. —.Discingere negotium. 
D. Juretus dicit se notasse ad Alii. Avit. lib. m, 
nam. 54, et ad Symnmac. lib. x, epist. 53. 

* Hi περωδευταὶ ἃ Modestino dicuntur, |. vi, De 
excus. (ut. ; ei περιβρχομένους Lucas vocat Actuum - 
apostolorum cap. xix; cireuibant enim et obambu- 
labant urbes medici, ut ex lege Hippocratis colligi- 
iur, τὰς πόλιας φοιτεῦντες μὴ λόγῳ μοῦνον ἀλλὰ καὶ 
ἔργῳ ἰατοοὺς νομίζεσθαι. Sic philosophi se frequentes 
atque utiles per eamdem studiorum sectam centen- 
dentibus przbere, 1. 8, In honeribus, D. Dv vacat. 
M in óupocuso ; Nomoean., tit, ἡ, cap. 

4. Fon. 


105 


eritas ingravari. Quis enim latronum ferret δυι18- 
ciam, si longe positam cognoscerent disciplinam? 
Absolute poterat vis permissa grassari, si conque- 
rens tardius crederetur audiri. Sed quanto melíus in 
ipsis cunabulis adhuc mollia reprimere, quam indu- 
rata crimina vindicare! In compendium mittimus 
mala, si przsentia facimus esse judicia. Quis enim 
audeat peccare, cum supra cervices suas districtio- 
nem cognoverit imminere? Et ideo te illi provincix 
rectorem per illam indictionem nostra mittit electio, 
ut revera corrigere nitaris quos tibi commissos esse 
. cognoscis. Chlamydis tuz proculdubio inter alia 
clavos intende, quos scias non inaniter positos. Hinc 
fit, ut [Gr. et Cuj., nisi, ut] cum publicum agentes 
purpuram * cerperent, de vigore semper principis ad- 
mjonerent. Geniatus indutus, vestis gratiosa, quam 
filio suo Priapo [Gr. et Cuj., Priamo] Venus dicitur 
texuisse, ut eximi:x pu'chritudinis matrem singula- 
riter ornatus filius testaretur. Respice quantum de- 
derint leges, et ad mensuram te potestatis extende. 
Tibi fiscalium tributorum b credita monstratur exactio, 
Coustat esse tu fidei commissum principi renun- 
tare, quod in provinciis probatur emergere. Tu 
eliam senatorem ibidem residentem juberis audire, 
tu in przefectorum militem cum i»sius tantum con- 
scientia vindicare. Tuum nomen in subscriptionibus 
jusserunt honoratis provincialibus anteferri. Quid de 
te :stimatum sit, datur adverti, cui tot videntur no- 
biles potuisse postponi. Additur, quod a principe 
* fraler vocaris, ut nobilitate pretiosi nominis a vili- 


M. ACRELIT CASSTOPOAT | 
A :equitas est ἃ se przesules iucnoare, ut debeant eri 


b 


n4. 


münosi metuere quem nequeunt similem reperire. 
Nullas enim in so culpas timet reus, qvas babere 
respexerit cognitorem, quando agentem male nisi 
bonis moribus non xstimat displicere. Suos actus. 
nullus damnat in altero, quia. natura est humani ani- 
mí ub nitatur. polius vindicare, quod se cognoverit. 
admisisse. O quale est, liberum tribunalibus insidere,. 
non esse obnoxium reo suo? ne incipiat potior fieri 
quem rede:nit : ineat districtum, timeat eontinen- 
tem, non audiat blandum. Da ut possit rigidam for- 
inidare sententiam. Avari judices nesciunt quantum 
delinquunt; mam cum vendunt aliena crimina, sua 
ficiunt esse peccata. Quapropter esto sollicitus, ut 
bon:e actionis tuxe laudes potius audiamus. À nobis 
confidenter exigis quod remiLtis, quia tantum de re- 
muneratiqne tua cogitamus, quantum le pecunias 
nou quaesiisse cognoviipus. 


XNXil. FORMULA COMITIVAE SYRACUSANAE. 


Regalis est providentie, tales judicum personas 
cligere, uL ad comitatum necessitatem non babeant 
veniendi, q"os in longinquis regionibus contigerit 
immorari. Nullum. enim tale negotium est, quod Si- 
culi itineris tantas pati possit exrensas, dum com- 
modius sit causam perdere quam aliquid per talia 
dispendia conquisiisse. 4 Non enim querelas deSicilia 
volumos venire, sed laudes, quia gravatur apud nos 
actio presulis, si eam tam longiuqui potuerint ac- 
cusare petitores. Falsus enim dolor esse non credi- 


tate criminum tollereris. Cogita 10$ tantorum ho- ( tur, obi tanti laboris tzedia subeuntur. Et ideo ma- 


minum tibi commissas esse fortunas. Fama erunt 
nostri temporis tui mores. Esto vit: [Gr. et Cuj., 
in te] continens, ut possis in alios esse judex. Prima 


ἃ Vulcatius Gallicanus, in Avidio Cassio : Ut om- 
nes purpuratos Áugustos cognosceres. Herodian., 
lib. 1:*H acutos ὑπεδέξατο πορφύρα, me ex alvo 
prodeuntem purpura imperatoria suscepit. Idem, lib. 
X, τὴν facÜstw πορφύραν vocat, ubi ait Nigrum a 
Syriaco exercitu imperatorem factum, amictumque 

urpura et reliquo Áugusti apparatu. Lamprid., in 

lexandro, de Ulpiano : Quem sx»pe a militum ira 
objectu purpurz defendit. Peplum imperatorum dixit 
Trebellius Pollio, in Saturnino xxi tyranno. FonN. 

b Judicum, vel prxsidum, inunus erat tributorum 
exactione incumbere. L. In fiscalibus. C. De exact. 
trib., nov. 161. Idem et catholicorum munus est, et 


jore cura tractanda sunt, unde ἣν θα plus timetur. 
Proinde per indictionem illam comitivam tibi Syra- 
cusan:e civitatis, propitia Divinitate, concedimus, ut 


fraternitas contrahitur, 1. 15, Non epistolis, C. De 
prob. Huc referenda est 1. 58, Nemo, fin., de hered. 
instit.; 1. 65, Verum, íin., pro soc. Nec aliorsam, 
opinor, Theobaldum fratrem Amalasuentha , nec 
hanc ille sororem dixit, quani quod essent consor- 
tes imperii, inf., lib. x, epist. 1, 2, 5. Fonw. 

d Ut in provincia lites dirimantur, ne necesse sit 
ad comitatum principis accedere, iisdem propemo 
dum verbis Majorianus, novell. de indulgentiis, reli- 
quorum utitur : Nec de longinquis provincix regioni- 
bus cum magno sumptuum expensarumque detri- 
mento ad comitatum nostrum venire audeat ille qui 
queritur; cui sub durum patientize gemitum tolera- 


ex constitutione Augusti jam ab initio proconsulum. D bilior videtur depredatio szvientis, quam sub magno 


Dio, lib. ti. BRoss. 

* Fratris nomen amicitix: causa positum, Sym- 
mach., lib. n, epist. 21, 45, 67 et 71. Non potest 
esse amicitia tam felix qu:xe imitetur fraternitatem. 
Quintil, declam. 221. Hine opinor, l. 58, Nemo, D. 
De her. instit., 1. 65, Verum, pro socio jus quodam- 
modo fraternitatis in se habet. Eos quoque qu: ig 
magistratu essent, amicos a principibus quibus mex 
rebant, qe δἰ nunc in usu est, dictos observavi. 
L. 1, C. Si mancip. ita ven. ; 1. ult., D. De off. prf. 
vigil.; l. 1, Si in vita, C. De nup. ; 1. 1, D. De ap- 
pel. ; 1. 17, Divi, D. De jure putron. Sic Ulpianum 
Alexander non 3etate, ut Glossularius censet, sed ob- 
servantia οἱ dignitate, amicum nuncupavit, 1. 4, C. 
De contrah. et comm. stipul. Jul. Firmicus Maternus, 
lib. vur, cap. 27, Matheseos : Erunt advocati optimi 
et regum amici. Non seeus bic frater principis su- 
mitur, Nec enim epistolis, cautionibus, testationibus 


observalionis incommodo sustinendus impelrandz 
ultionis eventus. Et infra noster Cassiodor., lib. rx, 
epist. 90, Justin., novell. 17, de mand. princip., $ 
Si tibi : Precipue, ut lites quanta poterunt celeritate 
definiant. Valentin., fovell. 4 : Providere decet ne 
provinciales tenues homines defensoris inopia , ad 
requirenda auditoria sumptuose venire cogantur. 
Novell. Marcian. 4 cavetur neminem exhiberi de 
provincia ad comitatum, nisi ad relationem judicis, 
a quo fuerit appellatum : Occurrit, inquit, quod duro 
possint longi temporis intervallo, et enormibus sum- 
ptibus legiumo egentes auxilio liberari ; videtis enim 
agmina, videtis catervas adeuntium infinitas , non 
solum a finitimis provinciis, verum extremo orbis 
limite confluentes , et adversum suos adversarios 
conquerentes. Quod profecto nullatenus accidisset, 
si in locis integritas vel severitas judicum floruis- 
Sect. Ε ORN. 


x 


05 VARIARUM LIBER VH . 100 
omnia sic agere nitaris, quemadinodum nos tibi-prz- A mereia. Przestas ementibus de pretio suo; et grati 
$titisse cognoscis. De proximis vota causantium sus- — tux proficit quod avidus mercator acquirit. Sed inter 
linemus: inde autem ultro requirimus, unde ad nos — b:xc.przclara fastigia optimum esse judicem decet, 
dilficile veniri posse sentimus. Habes qux te deco- — quando se non potest occulere, qui inter frequentes 
rare debeant, si tu tamen ibi conscientia defecatus — populos cognoscitur habitare. Factum tuum erit ser- 


adveneris. Militum tibi numerus nostris servit ex- 
pensis. Redderis iuter arma geniatus : processio tua 


.procinetualis ornatus est. Exercitu uteris pacato, nec 


pericula belli sübis, et armorum pompa decoraris. 
Verum inter hsc civilem cogita disciplinam. Non 
permittas milites esae possessoribus insolentes. Àn- 
-Monas suas sub moderatione percipiant; causis non 
Jnisceaniur extraneis. Pre seeuriate se omnium 
cognoscat electum, qui se gloriatur habere arma- 
tum. Privilegia dignitatis tux nec volumus minui, 
Jec jubemus excedi. Sufficiat tibi lantum gerere, 
quantum decessores tuos constiterit. rationab.liter 
ellecisse. 


XXID. PORMULA COMITIVJE NEAPOLITAX£. 


Inter cetera vetustatis inventa, et ordinatarum 
rerum obstupenda praeconia, hoc cunctis laudibus 
meretur efferri, quod diversarum civitatum decora 
facies aptis administrationibus videtur ornari, ut et 
conventus nobilium occursione celebri colligatur, et 
-causarum nodi juris disceptatione solvantur. Unde 
05 quoque non minorem gloriam habere cognosci- 
Aur, qui facta veterum annuis solemnitatibus inno- 


.*ainus. Nam quid prodesset inventum, si non fuisset 


jugiter custoditum? Exeunt a nobis dignitates relu- 


mo civitatis, dum per ora fertur populi quod a judice 
contigerit actitari. Habet ultionem suam bominum 
frequentia, si loquar [alii, loquantur] adversa; et de 
judice judicium esse creditur, quod multis astipula- 
tionibus personatur. Contra, quid melius quam illum 
populum gratum respicere, cui cognosceris pr.esi- 
dere? Quale est perfrui favore multorum, et illas 
voces accipere, quas et clementes dominos delectat 
audire? Nos tibi proflciendi materiam damus : tuum 
estsic agere, ui sua beneficia principem delectet 


B augere. 


XXIV. FORMULA HONORATIS POSSESSORIBUS ET CURLA- 
LIBUS CIVITATIS NEAPOLITANAE, 


Tributa quidem nobis annua devotione persolvitis : 
sed nos majore vicissitudine decoras vobis reddimus 
dignitates, ut vos ab incursantium pravitate defen- 
dant qui nostris jussionibus obsecundant. Erit no- 
strum gaudium vestra quies : suave lucrum, si nescia- 
tis incommodum. Degite moribus compositis, ut 
vivatis légibus feriatis. Quid opus est quemquam 
facere, unde ponas possit incurrere? Quxrat judex 
in vos causas, et non inveniat. Ratio motus vestros 
componat, qui rationales vos esse cognoscitis. Im- 
probis judicem, testem bonis moribus destinamus, ut 
nemo 86 cogi sentiat, nisi quem ordo legitim» con- 


-centes, quasi a sole radii [ed., a solis radiis], ut in C Versationis accusat. Atque ideo illi nos comitivain 


-orbis nostri parte resplendeat custodita justitia. Ideo 
enim tot emolumentorum commoda serimus, ut se- 
-curitatem provincialium colligamus. Messis nostra 


cunctorum quies est, quam non possumus aliter re- 
-cordari, 109 nisi ut subjecti non videantur aliquid 


irrationabiliter perdidisse. Et ideo ad comitivam te 
Neapolitanam per illam indictionem libenter addu- 


cimus, ul civilia negotia :equus trutinator examines, - 


tantumque famam tuam habita maturitate custodias, 
quantum te illi populo vel in levi culpa facile dis- 
plicere cognoscas. Urbs ornata multitudine civium, 
abundans marinis terrenisque deliciis, ut dulcissi- 
Jnam vitam te ibidem invenisse dijudices, si nullis 
'amaritudinibus miseearis. Pretoria tua officia re- 


Neapolitanz civitatis per illam indictionem dedisse 
declaramus, ut nostra gubernatione laudatus, alte- 
ram mereatur de nostro judicio dignitatem. Cui vos 
convenit prudenter obedire, quia utrumque laudabile 
est, ut bonus populus judiceni benignum faciat, et 
mansuetus judex gratissimum populum zquabili ra- 
tione componat. 


XXV. FORMJLA MILITIBUS. 

Omnes apparitiones decet habere judices suos. 
Nam cui przsul adimitur, et militia denegatur [Cor., 
Gam., apparitores. Cui prxsul adimitur, et militia 
denegatur]. Sed nos, quibus cordi est locis suis uni- 
versos ordines continere, indicamus illi comitivam 
Neapolitanam, Deo juvante, largitos; ut judicibus 


plent, militum turba custodit. Considis geniatum pj annua successione reparalis, vobis solemnitas non 


[Niv. et Ga., gemmatum] tribunal; sed tot testes 
pateris quot te agmina circumdare cognoscis. Pro- 
terea littora usque ad prefinitum locum data jus- 
&ione custodis. Tux voluntati parent peregrina com- 








pereat actionis. Quapropter designato viro prostate 
competenter obsequium, *ht sicut. vos non patimur 
emolunmentorum commoda perdere, ita et vos pa- 
rendi debeatis priscam regulam custodire. 





LIBER SEPTIMUS. 





110 1. * rogutLA coaiTIV PROVINCLAI. 
Quamvis omnium dignitatum officia a manu se- 


4 In Notitia imperii Rom. nominantur comes Afri- 
cx, Asi, Ponticze, Thraci:e ; comes rei militaris per 
Z&gyptum; comes Tingilan ; comes littoris Saxo- 
Bici: comes Isauriz, etc. Fonx. 


cludantur armaata, et b civilibus vestibus videantur 
induti qui districtionem publicam docentur operari. 


b Praosscriptum fuit vestium genus, lib. wv, tit. 10, 
Cod. Theod., de habitu, quo uti oporfet intra Ur- 


. bem, ]. 4 : Nuilus senatorum habitum sibi vindicet 


mijlitarem, sed chlamydum terrorc deposito, quieta 


101 


M. AURELII CASSIODORI 


108 


tua tamen dignitas ἃ terroribus ornatur, qux ^ gladio A cere possit inimieus. Nec tamen spes vestra velut 


bellico, rebus etiam pacatis, accingitur. Vide quo 
judicio fueris evectus, quando aliis vigorem fascium 
videamus esse creditum, tibi autem ab ipsis legibus 
ferrum coustet esse porrectum. Rem cruentam de- 
derunt, animo pacato, ut et noxii nimium metuerent, 
et ^ kesi de optata ultione gauderent. Alioqui cul- 
parentur priores, si temperata omnia non fecissent. 
Sed cum te intelligas ad moderamen electum, huma- 
num facile non concupiscas exitium. Reus qui dici- 
tur, et probetur. Scito puniendi remedium datum 
tibi pro salute multorum. Arma ista juris sunt, non 
furorís. H:ec ostentatio nimirum est contra noxios 
institota, ut plus terror corrigat quam pana consu- 
mat. Non enim cogitur ferro succidere robustam, 


fastiditate deseritur; nam si bene provinciarum ad- 
ministrationibus przsidetis, honores vos amplissimos 
sperare leges merito censuerunt. Unde Jam videtur 
pene debitum, quod vobis a tanta auctoritate ultro 
noscitur fuisse promissum [Gr. et Cuj., Cor., Niv. et 
Gam., provisum]. ' 


NH. FORMULA PRAESIDATUS. 


Prudenter omnimodis inspexit antiquitas provin- 
ciarum dignitates annua successione reparari, ut nec 
diutina potestate unus insolesceret, et multorum pro- 
vectus gaudia reperiremt. Sufficit enim unicuique 
discessisse laudatum, quia dum tempus potestatis 


qui adhuc teneram verbis curvat audaciam. Civilis est p Prolixum quzritur, culparum opprobria non vitantar. 


pavor iste, non bellicus, quem tu sic facies esse glo- 
riosum, si habere non probetur excessum. Habes 
etiam et ferrum, nihilominus incruentum. Claudan- 
tur nexibus catenarum, quos levium criminum pulsat 
invidia. Cunctator esse debet, qui judicat de salute. 
Alia sententia potest coirigi, * de vita transactum 
non patitur immutari. Signa tua abactores timeant, 
fures pavescant, latrones perhorreant. Innocentia 
tantum l:eta respiciat, dum sibi auxilia venisse cre- 
dit, quxe legum disciplina transmisit. Nemo redem- 
ptionibus tuum velle deflectat. Gladius contemnitur, 
ubi aurum suscipitur [Niv., Gam., conditur. Gladius 
contemnitur, ubi aurum suscipitur]. Tu te inermem 
reddis, si a virili animo cupiditate recesseris. Quo- 


vincía tribuimus dignitatem: ut ad titulos tuos per- 
tinentia civilitàte potius laudabilis exsequaris; nec 
quidquam prxsumas facere, nisi quod privatus pos- 
Bis Jégibus vindicare. Ipsa est enim recta admini- 
stratio, qux et sine potestate defenditur, ut tunc 
probetur fuisse justus, quando ei quie mavult obji- 


coloborum ac penularum induat vestimenta. Cum 
autem vel conventus, etc. , togatuin eumdem interesse 
fibus: Nempe hic habitus est civilis, quo intra 

rbem, et extra castra magistratuum uti constitu- 
Jum erat, cujus mentio in autiqua fori Trajani iu 
&criptione est : Statuam poui habite civili in furo 
εἶν! Trajani pecunia publica censuit. Hac pertinet 
J. 7, lisdem, C. de advoc. div. jud. Fon. 

* linc przsidis proviucis οἱ comitis differentiam 


lila enim vel in brevitate declinare mirabile est, dum 
frequenter et his subripiunt, qui a faseibus sub velo- 
citate di-cedunt. Annus universus et ad declaranda 
conscientizx bona sufficit, et facilius se ab errore cq- 
stodit. Sit in vestro proposito administrationem 
unius anni suscipere, nostrum est merentibus tem. 
pus augere, quia non facile removere cupimus quos 
justos esse sentimus. Idcirco, conversationis ume mo- 
ribus invitati, per illam indictionem prasidatum bi 
in illa provincia, propitia Divinitate, concedimus, ut 
sic debeas agere quemadmodum nobis possessor gra- 
tias cum tributis videatur exsolvere. Decessorum 
bona exempla sequere; ἃ vitiogorum te imitatione 
disjunge; non putetur omnis 4 consuetudo probabilis. 


circa per indictionem illam comitivze tibi in illa pro- ἡ Cautum debet reddere non sequacem error alien. 


Prodit stultiti: culpam, qui sequitur accssatum. Sed 
illud melius eligitur, ande prrwsidentis opinio sub ad- 
ministratione laudatur. Respice quantis sit provincia 
plena nobilibus. Habes qui et bene loqui de te de- 
beant, et derogare prasumant, quia nulla potestas 
est, qux qualitatem fama su:xe de ore hominum pos- 


L. 20, Si vindicari, C. De Pen. 1. 5, De Pon: 
Cic., pro Rosc. Amer.; Arist., Problem. : Ἕχαστο; 
ἡμῶν μᾶλλον ἄν προέλοιτο τοῦ ἀδεχοῦ ἀποψοφήσα- 
σθαε, ὡς οὐκ ἀδιχεῖ, ἢ τοῦ μὴ ἀδεκποῦντος : 
alex, ὡς ἀδιχεῖ. Quod si in alterutram partem peccan- 
dum sit, longe :equius fuerit nocentem absolvera 
quam damnare ac perdere innocentem. lllud quidem 
peccatum est, hoc vero etiam impietas, ut ex Anti- 
phonte Stob:sus, Gnomolog. cap. 44 : E/ δέοι τί &uo;- 


licet. Prisides enim provinciarum non erant D «2», τὸ ἀδίχως ἀπολῦσαι ὁσιώτερον, ἡ τὸ ἀδίκως ἀπο" ἐ- 


magistratus militares. Fonx. 

b Πυπιδηυπὶ est, ut doloris remedium sit inimici 
dolor : hine vindicte solftium Callistrato, 1. 23, Ca- 
pitalium, & Famosos, de poenis; Apuleio, lib. 1, 
et lib. v Metgmorph., ultionis solatium. Plin., lib. i, 
epist. 14 : Diffugiurt servi, quorum magna pars coni- 
prehensa est, czeteri requiruntur ; ipse paucis diebus 
sgre refocillatus non sine ultionis solatio decessit, 
ita vivus vindicatus, ut occisi solent. Quintil. declam. 
981 : Nihil dulcius est ultione l;es:e. Senec. 1 de cle- 
ment. cap. 21 : Ultio duas res przsjare solet, aut 
solatium 111 affert ei, qui accepit injuriam, aut in 
reliquum securitatem. Fonx. 

* Aurea, et Cassiodoro digna, et ab aliis auctori- 
bus tractata sententia. Juvenal. satyr. 6 ; 

: Meruit quo crimine servus 

Sapplicium? quis testis adest? quis detulit? sudi. 

Nulla unquam de morte hominis cunctatio longa cst. 


σαι, τὸ μὲν γὰρ ἁμάρτημά ἐστι, τὸ δ' ἀδίκως Groxceivel 
ἀσέθημα. Cujus sententix iusigne est apud JEliaa. 
exemplum lib. Var. Hist. 14, de Ptolenxeo et Bere- 
nice, etc. FonNER. 

4 Consueludo, id est tributum, τὸ τέλος ; supr.. 1.1, 
epist. 10. Theodoricus Boetio rescribens : Arbiter 
arco habeat consuetudines justas. Rursus lib. x, ep. 
25 : Remove consuetudines abominanter inolitas. Ju- 
lianus Misopogone, εἰθισμένων εἰσφορῶν πέμπτον, con- 
Suelorum vectigalium qua ldem, epistola ult., 
εἰσοίσεται χατὰ τὸ ἕδος. Nam consuetudo 1n exzactioni- 
bus et tributis maxime spectanda est, ]. 15, Quo- 
-8iam, C Theod., de eyact. ; l. 25, AErarie, de anno- 
na et tribut; C. Theod. 1. 15, Imperatores, in 6in., 
D. De pollicitation; et in vectigalib. ; 1. 4, 1. 9, Leca- 
tio, ὃ Pan., D. De public. FosweR. 


199 


VARIARUM LIBER Vlil. 719 


8it auferre. Contraque, fructus est, opinione przdi- A videtur quibus confinales populi deputantur, quia 


cabili per confines ire provincias; et ibi invenire 
verissimam laudem, ubi nen imperas potestate. Ad- 
ditur, quod irremuneratum non relinquimus, si te 
egisse probabiliter audiamus. Horre vitium, et prin- 
cipis mereris affectam. Voluntatem regiam in legibus 
habes: illis obtempera, et nostra cognosceris im- 
plere mandata. 


811. FORMULA COM.TIV.£ GOTBORUM PER SINGULAS PAO- 
VINCIAS. 


'Cum, Deo juvante, sciamus Gotbos vobiscum ha- 
bitare permixtos, ne qua inter consortes, ut assolet, 
indisciplinatio nasceretur, necessarium duximus il- 
lum sublimem virum, bonis nobis moribus hactenus 
comprobatum, ad vos comitem destinare qui secun- 


non est tale pacatis regionibus 114 jus dieere, quale 
suspectis gentibus assidere, ubi non tantum vitia 
quantum bella suspecta sunt; nec solum vox pro- 
conis insonat, sed tubarum crepitus frequenter insul- 
tat. Rh:zetize namque πὶ unimina sunt. Itali», et clau- 
stra provincie. Qu:e non immerito sic appellata esse 
judicamus, quando contra feras et agrestissimas 
gentes, velut quzedam plagarum obstacula, disponun- 
tur. lbi enim impetus gentilis excipitur, et transmis- 
sis jaculis sauciatur furibunda prxsumptio. Sic genti- 
lis impetus vestra venatio est, et ludo geritis quod 


. vos |Juret, legit nos] assidue feliciter egisse sentitis. 


ldeoque validum te ingenio ac viribus audientes, per" 
Mlam indictionem ducatum tibi credimus Rhzttiarum, 


dum edicta nostra inter duos Gothos litem debet B Ut milites et in pace regas, et cum eis fines nostros 


amputare : si quod etiam inter Gothum et Romanum 
natum fuerit fortasse negotium, adhibito sibi ^ pru- 
dente Romano, certamen possit ::quabili ratione dis- 
cingere. Inter duos autem Romanos Romani audiant, 
quos per provincias dirigimus, cognitores, ut unicui- 
quesua jura serventur, et sub diversitate judicum 
una justitia complectatur universos. Sic pace com- 
muni utreqüe nationes, Divinitate propitia, dulci 
otio períruantur. Scitote autem anam nobis in omni- 
bus zquabiliter esse charitatem ; sed ille se animo no- 
stro amplios commendare poterit, qui leges mode- 
rata voluntate dilexerit. Non amamus aliquid inci- 
vile ; scelestam superbiam cum suis detestamur au- 
ctoribus. Violentos nostra pietas exsecratur. In causa 


possint jura, non brachia. Nam cur eligant quxrere C 


violenta, qui prxsentia probantur habere judicia ? 
Ideo enim emolumenta judicibus damus, ideo tot of- 
ficia diversis largitatibus continemus, ut inter vos 
non sinamus crescere quod possit ad odium perti- 
nere. Unum vos amplectatur vivendi votum, quibus 
unum esse constat imperium. ÁuJiat uterque popu- 
lus quod amamus, Romani vobis sicut sunt posses- 
sionibus vicini, ita sint et charitate conjuncti. Vos 
autem, Romani, magno studio Gothos diligere de- 
betis, qui et in pace numerosos vobis populos fa- 
ciunt, et universam rempu: licam per beila defen- 
dunt. Itaque destinato a nobis judici vos convenit 
obedipe; ut quidjuid pro conservandis legibus cen- 
suerit, modis omnibus impleatis; quatenus et nostro 
imperio, et vestro utilitati satisfecisse videamini. 


]V. FORMULA DUCATUS RILETIARUM 


Quamvis spectabilitatis bonor unus esse videatur, 
nec in his aliquid aliud nisi tempus soleat anteferri, 
tanen rerum qualitate perpensa inultum bis creditum 


ὁ Adhibito prudente Romano, id est jurisconsulto, 
qui non patietur ad arma et rixam procedere, quos 
possit sua jurisdictione componere, I. 45, εἰ cujus, 
vers. Cur. enim, D. De usufruc. Nam, ut subjiciL: in 
causa possint jura, non brachia ; id est, vis non adhi- 
beatur in disceptatione ἃ lijigantibus, ut apud Grz- 
005 ὁ χειεῶν νόμος, sic Latinis manus. Pempon. : Om- 
nia nánu a regibus guberpabantur l., 2, de orig. Ju- 
ris. Paul. 5 sent. : Qui custodiam militi prosequenti 


D 


soiemni alacritate circumeas : quia non parvam rem 
tibi respicis fuisse commissam, quando tranquillitas 
regni nostri tua creditur sollicitudine custodiri. fta 
tamen, ut milites tibi commissi vivant cum provin. 
cialibus jure civili ; nec insolescat animus, qui se sen - 
tit armatum, quia clypeus ille exercitus nostri quietem 
debet pr:estare Romanis. Quos ideo constat apposi- 
tos, ut intus vita felicior secura libertate carpatur. 
Quapropter nostro responde judicio, fide nobis et in- 
dustria placiturus, ut nec gentiles sine discussione 
suscipias, nec nostros ad gentes [Gr., Cuj. et Forn., 
agentes] sub incuriositate transmittas. Ad necessita- 
tem siquidem rarius venitur armorum, ubi suscepta 
surreptio custodiri posse sentitur. Privilegia vero 
dignitatis tux nostris tibi jussionibus vindicabis. 


V. b FL BMULA CURA PALATIJ. 


Aula nostra sicut cognoscitur peritis dispositioni» 
bus instituta, itia doctorum in ea diligens debet esae 
cautela : quando pulchritudo illa mirabilis, si subinde 
non reficitur, senectute. obrepente vitiatur. Hase no» 
stra sunt oblectamenta, potentie imperii decora facies, 
testimonium praconiale regnorum : hec legatis sub 
admiratione monstrantur; et prima fronte talis do- 
m;nus esse creditur, quale ejus habitaculum eompro» 
batur. Et ideo magna voluptas [Gr. et Cvj., voluntas] 
est prudentissimo mentis, pulcherrima jugiter habi. 
tatione gaudere, et inter publicas euras animum fes« 
eum reficere dulcedine fabricarum. Quas primum Cy- 
clopes dicuntur ad antrorum modum amplissimas in 
Sicilia condidisse, postquam in cavernis montium 
Polyphemus ab Ulysse singularis oculi jugendam 
pertulerat orbitatem. Inde ad Italiam fabricandi peri- 
tia legitur fuisse translata, ut quod tantis ac talibus 
institatoribus inventum est, :mulatrix posieritag in 


na manu excusserint, capite untur. Fonw. 
ms Sidon. Apoll. cap. 25, pag, 948. Vile quie ibi 
dicit Savaro. Vigilius papa in epistola qui exstat 
tom. IV Concil. pag. 164 : Sed et Justinuin exconsu- 
lem et cura palatii; ad cujus loci oram editor notavit 
legendum forte ex curia palatii. Sed fallitur; nam 
restituendum dico exconsulem et cura palatii. [n ap- 
pendice Gregor, Turon. Histor. Franc., lib. xi, cap. 
ὃ : Curam palatii gerebat. June. 


ΜΗ 


'M. AURELII CASSIODORI 


17 


suum commodum custodiret. Hinc est quod sublimi- A videaris incedere, tel ut ipso testimonio viesnitats 


tatem [Jsret. legit spectabilitatem] tuam ab illa indi- 
ctione curam palatii nostri suscipere debere censemus, 
xit et antiqua ín nitorem pristinum contineas, et nova 
simili antiquitate producas. Quia sicut decorum cor- 
pus uno convenit colore vestiri, ita nitor palatii si- 
milis debet .per universa * membra diffundi. Ad quie 
sic poteris idoneus inveniri, si frequenter geometram 
legas Euclidem; si schemata ejus, mirabili varietate 
descripta, in tux: mentis contemplatione condideris ; 
ut in hora commonite famuletur übi copiosa notitia. 
Archimedes quoque subtilissimus exquisitor cum Me- 
trobio tibi semper assistant, ut ad nova reddaris para- 
tissimus. Non enim tibi minimacura delegatur quando 
animum nostrum fabricandi studio cupidissimum artis 
tu» ministerio probaris explere. Nam sicubi aut civi- 
tatem reficimus, aut castellorum volumus fundare ne- 
. vitatem, vel si construendi nobis prstorii amenitas 
blandiatur, Ῥ te ordinante, ad ocules perducitur 
quod nobis cogitantibus invenitur. Decorum magiste- 
rium, propositum omnino gloriosum, in tam longas 
vlates mittere, unde te debeat posteritas admirata 
laudare. Quidquid enim aut instructor parietum, aut 
&culptor marmorum, aut zris fusor, aut camerarum 
rotator, aut gypsoplastes, aut ὁ musivarius ignorat, 
te prudenter interrogat; et tam magnus ille fabrilis 
exercitus ad tuum recurrit judicium, ne possit ali- 
quid habere confusum. Vide ergo quanta debet nosse, 
qui possit tantos instruere. Recipis certe bon: dis- 
pensationis tu:xe uberrimum fructum, cum tu de illorum 


labore laudaris, δὶ ab eis diligenter facta monstravc- C 


ris. Quapropter quidquid ad te pertinet, ita decenter, 
ita firmiter volumus explicari, ut ab opere veterum 
sola distet novitas fabricarum. Sed hzc possibilia fa - 
cis, si dona nostra nulla cupiditate suppresseris. 
Eflicaciter enim imperat artifici, qui eum competenti 
bon patitur commoditate fraudari. Manus larga ar- 
tium nutrit ingenia, quando qui de victu non cogitat, 
perficere jussa festinat. Illud quoque considera, qua 
gratificatione tracteris, ut ἃ aurea virga decoratus, 
inter obsequia numerosa, ante pedes regios primus 


δ Membrum eedilicii pro parte domus, 1l. 15, Si. 


ita, ἃ ldem. queri, D. De manu testam. ; 1. 52, Li- 
brorum, ἃ Plene, de leg. 5. Plin., lib. n, epist. 17, 
Apuleius, lib. n1 de Asino. Cic., lib. m ad Qu. fratr., 
epist. 1: Nec habere poterat adjuncta cubicula, et 
ejusmodi membra. Quare non dissimulandum est 

ricos paulo angustius videri inembruin χοιτῶνα ex- 
posuisse, d. $ Idem queri. Fonw. 

b Te oidinante, te precunte, ex tuo prescripto; 
formulas enim et ideas, et typos, et schemata, et 
ichnographias futurarum fabricarum faciebat et pin- 
gebat architectus. Foan. 

e Musivarius, a musivario opere, quod sectilibus 
parvisque varii coloris crustis constat, formas et iuia- 
gines rerum effingens. JElius Spartian., iu. Pescen- 
nio; D. Augustin., lib. xvi de Civit. Dei, c, 8; Gul- 
liel. Philander, in Vitruvii lib. vi, c. 1, inusivum in- 
terpretatur quod nunc mosaicum diclitant,* cujus ar- 
tifices hic, et lib. x Cod., tit. de excu. artif., musi- 
varii nominantur. Fonw. 

4 Qui in aula posteriorum imperii Rom. principum 
euro palatii honore ac inunere fungebantur, aurea 
virga deeoratos incessisse tradit hoc loco Cassiodo- 


nostr: agnoscamus tibi palatia commisisse, 


Vl. * FORMULA COMITIVA FORMARUM 8819. 


Quamvis Romulex fabricz collate sibi vix possint 
precipme reperiri (quia totum ad admirationem 
1193 noscitur exquisitam, quod ibi cernitur e-sc 
funlJatum), tamen interesse arbitramur quod utilitas 
necessaria gratificat, et quod pulchritudinis tantum 
causa commendat. Trajani forum vel sub assiduitate 
videre miraculum est. Capitolia celsa conscendere, 
hoc est humana ingenia superata vidisse. Sed nun- 
quid per ea vivitur, aut corporis salus aliqua inde 
delectatione recreatur? ! In formis autem Romanis 
utrumque precipuum est, ut fabrica sit mirabilis, ct 


p aquarum salubritas singularis. Quod enim illuc flu- 


mina, quasi constructis [Cor., Ga., obstriclis] moati- 
bus perducuntur, naturales credas alveos solidita:es 
saxorum, quando tantus impetus fluminis tot szculis 
firmiter potuit sustineri. Cavati montes plerumque 
subruunt, meatus torrentium dissipantur; et opus 
illud veterum non destruitur, si industria suffraganie 
servetur. Respiciamus certe aquarum copia quantum 
Romanis moenibus prxstat ornatum. Nain thbermarum 
illa pulchritudo quid esset, si dulcissima quidam 
sequora non haberet? Currit aqua virgo sub delecta- 
tione purissima ; quae ideo sic appellata creditur, 
quod nullis sordibus polluatur. Nam cum alix pluvia- 
rum nimietate terrena commixtione violentur, bzc 
aerem perpetuo serenum , urissime labens un 'a men 
titur. Quis possit talia sermonibus idoneis expl:care? 
Claud:am per tantam fastigii molem sic ad Aveutin; 
caput esse perductam, ut cum ibi ex alto lapsa ce- 
ciderit, cacumen illud excelsum quasi imam vall.:m 
irrigare videatur. /Egyptius Nilus certis tempori- 
bus crescens per campos jacentes superducto diluvic 
aere sereno turbulentus exostuat; sed quanto pul 

ebrius est, Claudiam Romanam per tot siccas montium 
summitates lavacris ac domibus liquores purissimos 
fistularum uberibus emisisse ; et ita cequaliter fluere, 
ut nunquam se possit desiderata subducere? llle 


dir Petr. Fabr. Agon. lib. 1; xomes, lib. r, cap. 
. JUR. 

* Comitive. formarum Urbis, id 681 aquz:edectuum. 
De eo dicitur qui curator zdificiis przflcitor, unde de- 
formitas mdificiorum et deformes ruinz. Sueton. in 
Nerone : Deformitate veterum :diliciorum offensus, 
et dar» flexurisque viarum; 1l. 22, Lez qu« ἱκῖο- 
res, C. De admin. tut.5;1. 1, D. De tign. injuncto; l. 7, 
lra:ses, de off. pra»s. Cassiod., supra, lib. μι, cp. 29, 
in fin.: Ne inter tot decora meenium deformis appa- 
reat ruina saxorum. Et iu pragmatica Justiniani san- 
ctione, qux veleri Juliani Novetlarum conversioni 
additur : Reparationi formarum, ete. Sic «à εἶδος 
Harmenopulo :eJificium est, libro 11 Ἔπιτομ. Fons. 

f Form: aquarum, lib. 1?de aqu.educt. Cod. 1. 11, 
Ubi male Alciat. formarum : Formx enim aquzduc- 
taum exstructiouem adiliciumque significant. L. 21, 
Si pendentes, $ Si quid cloacarii, D. De usufr.; leg 4l. 
Idem Julianus, vulgo l. 58, Cum servus, ὃ Idem cult, 
vers. Heres, de leg. 1, pro aque forma. Fons. — 
In formis. lu coustitutionibus principum legimus 
formas aquarum, ut. 1. 4, C. De aquaed., nov. 1, 
mand, priueip. Bnoss. 


^43 ὴ 
à 


VARIARUM LIBER VII. 


114 


enim dum recedit, limus est; dum venit insperate, A versutias: irretire- possitis. Facilius enim :stima- 


diluvium. Quis ergo famosum Nilum Urbis nostre 
fluminibus non zstimet esse superatum ? Quando ille 
incolas suos aut veniendo terret, aut recedendo de- 
stituit. Verum hxc non superflua commemoratione 
narravimus, ut possis advertere qualis a te diligen- 
tia perquiratur, cui pulchritudo tanta committitur. 
Qua de rv per indictionem illam comitivam tibi for- 
marum sub magna deliberatione credidimus , . ut 
summo studio nitaris efficere quod tantis ac talibus 
rebus videris expedire. ln primis noxias * arbores, 
qu: inferunt fabricarum ruinas, dum sunt quidam 
moenium importabiles arietes, censemus radicitus 
amputari, quia nulla lesio removetur, cujus origo nou 
tollitur. Si quid autem conficiente senio fuerit demo- 


mus sphingis z&nigmata comprehendi potuisse, quam 
raptoris fugacem prwsentiam reperire. llle cireum- 
spectus ad omnia , iBstabilis ad ventura, trepidus ad 
insidias, quemadmodum potest capi, qui more venti 
nullo loco cernitur contineri ? Vigila impiger cum 
nocturnis avibus : nox tibi pandat aspectus ; et sicut 
ille reperiunt in obscuris cibum, ita tu possis invc- 
nire preconium. Esto nune ad injuncia sollicitus, 
Vemnalitas tibi non adimat quod concedit industria. 
Nam licet hxc sub profunda caligine videantur geri, 
nullus tamen actus est qui possit abscondi. Privilegia 
quoque tua vel officii deputati, ex nostra tibi aucto- 
ritate rationabiliter vendicabis, quia necesse est in 
tam magna civitate per diversos judices agi quod ab 


litum, pervigili celeritate [ed., Niv. et Ga., claritate] B uno non potest explicari. 


reparetur, ne crescente defectu augeatur nobis causa 
dispendii. Ductus aqua fortuna tua est, dum incolu- 
mis eris, si illa solidaveris; tantumque apud nos pro- 
ficis, quantum te illi studuisse [Cor., Niv. et Ga., stu- 
diose] probaveris. Agat ergo peritia fidesque tua,eut 
et constructio fabrice illibata permaneat, et aqu» 
distributio nulla se custodum venalitate subducat. 


WII. FORMULA PRAEFECTI VIGILUM URBIS ROMAE. 


Quamvis nomen tuum Ῥ ad civitatis te vigilias de- 
beat excitare, ut possis implere quod diceris ; tamen 
providentis nostre solita cautela non deserit , nisi 
eos quos ad agendum deligimius, ad parendum quoque 
suaviter invitemus. Quid est tibi pulchrius quam in 


1144 Vill. FogMULA PRAEFECTI VIGILUM URBIS RAYEN- 
NATIS. 


Quamvis dignitate magni nominis prima fronte de- 
coreris (quia non potuit antiquorum prudentia summa 
imaque simili appellatione censere , ne splendorem 
quem summis Jabatalterius vilitate pollueret), tamen 
binc intelligitur quid sentire majorum potuisset auc- 
toritas, quando przfectos vigilibus appellare voluere, 
«ui pro generali quiete discurrunt. Tibi enim com- 
missa est fortunarum securitas, civitatis ornatus, uti- 
litas omnium ; scilicet ut circa domesticos grassatores 
bellum pacatum gereres, si quem civium lkedendum 
esse sentires. Custodi fortunas omnium. Securus 
somnus te vigilante carpitur, et molestia nulla 


illa Urbe operam navanter impendere, diligentiz tux: (ΟΣ sentitur. In pace positus sumis de nocturno fure 


ubi tales testes videntur assistere ἢ Cautela quidem 
tua, mox ut adhibita fuerit, per patriciorum et con- 
sulum ora discurrit : vix te contigit aliquid sollicite 
facere, et audis proceres cum admiratione laudare. 
Mediocrem dignitatem regis, et in summa opinione 
versaris. Custos Romane civitatis diceris, quando eam 
ab intestino hoste defendis. Quapropter circa fures sol- 
licitus esto; quos etsi tibi leges punire minime prze- 
cipiunt, tamen eos indagandi licentiam contulerunt ; 
credo ut quamvis essent raptores detestabiles, tamen, 
quia dicebantur Romani, majori eos subderent digni- 
tati. Utere igitur per indictionem illam przfecturs 
vigilum dignitate. Horror tibi poenarum ademptus 
est, non potestas; nam lex a quo voluit malos capi, 
ipsum censuit plus timeri. Eris securitas soporantium, 
munimen domorum, tutela claustrorum, discussor ob- 
$curus, arbiter silentiosus, cui fallere insidiantes fas. 
est, et decipere gloria. Àctus tuus venatio nocturna 
est, qu:e miro modo si non cernitur, tunc timetur 
[Alii, tenetur]. Furta magis in furibus facis, dum illos 
cit cumvenire niteris quos omnibus illudere posse co- 
gaoscis. Prestigii genus est quod agitis, ut latronum 


* Arbores qug e ira fabricar. ruinas. Arboreis 
edificiis noxim, 1. 1, C. Deinterd.; lib. n, epist. 59. 
FonN. 

P Praefecti vigilum nihil de eapitalibus causis sua 
auctoritate statuere debent: sed si quid hujusmodi 
evenerit culmini tux potestatis referre, ut de memo- 
ratis causis celsiore sententia. jndicetur, l. Praefecti, 
C. De off. pre. vigil. 1deo dicitur obscurus judex, ar- 


PATROL. LXIX, 


victorias. Tuis laureis mane civitas defensa Lztatur ; 
qux dum captos respicit, tunc se occulto hoste ca- 
ruisse cognoscit. Quotidie triumphas, si bene vigilas. 
Ét cum rara sit gloria bellici certaminis , tibi jugiter 
latronibus famulatur inventis. O ducatum nimia ci- 
vium affectione susceptum! Assumes predones inqui- 
rere quos per se dominus non valet invenire ; et du- 
plici ratione beneflcus aut futura furta prohibes , aut 
commissa concludis. Nonne ista quxdam est ineffabi- 
lis gratia civitatis , unum in se.suscipere, quod videt 
omnibus expedire? Merito tibi gloriosum nomen 
praefecti prudens antiquitas deputavit, quia istud fa- 
cere non poterat, nisi qui cives a suis commodis plus 
amabat. Officium quoque tuum non parvo constat 


p munere sublevatum : quando et ipsis momenti jura 


dilatata sunt, qui pro securitate civium militare no- 
scuntur *. Qux cum ita sint, przfecturam tibi vigilum 
per illam indictionem, delectati tua opinione, conce- 
dimus; ita ut et curam bujus dignitatis et privilegia 
tibi competentia modis omnibus exsequaris. Sed 
quamvis nomen odiosissimum furum generalis perse- 
quatur assensus, tamen quia de effusione humani san- 


biter silentiosus, incendiariorum et furun: indagator. 
Eleganter auctor, furta eum facere in furibus, dum 
illos noctu circeumvenit. Harmenop., tit. de dignitat., 
ἃ 5, refert officium pr:fecti vigilum ad incendia ar- 
cenda institutum, et de incendiariis, effractoribus, fu- 
ribus et receptatoribus cognoscere. Bnoss. 

* Hunc locum explicat Cuj., in Paratil. Cod. 18$, 
lib. vm, tit. 9. 

29 


ἰδ 


M; AURELIE QASEIORÓRI 


110 


guinis agitur, nil subituri aut indeliberdtum jubemus A tur effetri posse licentia, tamen nioderstrix providit 


assumi. Modestiam sequere, qui damnas audaciam ; 
continentiám dilige, dui furlà cüiidemnas. Ad gesta 
pérdueti 4udiantur dliquid pró &alulé dicturi , 4885 
niam quidiuld non. discutilir, Justitia. Hài putatur. 
Convictis veto atque tonfessis, quss sünt üecreta 
serventur; quandó crudele nil efficit , qui sequitur 
leges. 
IX. roRMULA COMITIV£ PORTUS URBIS ROMA. 

beliciosa magis quam laboriosa militia est, in pórtu 
Románo comitiv:e gerere dignitatem. Illic enim?co- 
pilosus navium prospectatur adventus. lllic veligerum 
mare peregrinos populos cum diversarum provincia- 
rum merce transmittit, et inter tot. spectacula dul- 
cium reruni commodum tuum est, venientes evasisse 


antiquitas ut in totum non effluerent, eum et ipsm 
judicem sustinerent. Administranda est esim sub 
quadani disciplina exhibitio valtatum. Teneat see- 
nicos si tibt verua, Yel ambratilis orde judicii. Teni- 
perentur ét liee. legum qualitate negotia, quasi ho 

nésias ihipétet inhonestis ; δὲ quibusdam regulis vi- 
váhit, qui viam reci? cenversatiotiis iguorant. Btu- 
dent enim illi non tiritutn faeundital sue, quantum 
allen:ze letitke: ek conditione perversa cum domina- 
tum suis corporibus tradunt; servire potids &nim3z5 
compulerunt. Dignum fuit erge moderstórem susti- 
pere, qui 5e nesciunt juridicà eonvérsalione [Gr. , Cuj., 
Niv., Ua., moderatlone] tráctare. Locus duippe tuus 
his gregibus homihum veluti quida tutor est pesi- 


periculum. His primum faucibus Roman: deliciz sen- B tus. Nam sicnt llli states. teherás adhibita cautela 


tjunluf, et uridis Tiberibis dudsl per alvéum vadunt, 
qui ad commercia civitatis ascendunt. Bene inventa 
dignitas, qux copias videtur ornare Romanas. Nam 
quid elegantius potest agi quam unde probatur popu- 
lus ille satiari? O inventa majorum! O exquisita pru- 
dentum! ut quia longius a littore Roma videbatur 
posita, inde magis esse inciperet, ubi decorum in- 
gressum navium possideret. Duo quippe Tiberini al- 
vei meatus ornatissimas civitates ^, tanquam duo 1ὺ- 
mina susceperunt, ne vacaret a gratia quod tante 
urbi ministrabat expensas. Eximia ergo res tibi com- 
mittitur, si moderate peragatur. Tu copiam [acis, 


dum ingredientes juste tractaveris. Ávara manus . 


portum claudit; et cum digitos aurahit, navium si- 


custodiunt, sic 4 ἰδ voluptates fervidee. impensa ma- 
turitate frenandv sunt. Age Bonis Institetis quod πὶ- 
mia prüdentla constat hivenisse m:jüres. Leve desi- 
derlum, etsi verecundia non cohitret, distrielió pre- 
niffiiata modificet. Agantur spectacula suis conste- 
tudinibus ordinatá, quia nec illi possurit inveniré gra- 
tiam, nisi imitati fuerint áliquam. dlscipliham. Qua- 
propter « 115 tribunum te voluptatum per illam 
indietionem nostra facit electio, ut omnia sic agas, 
quemadmodum tibi vota civitatis adjungas : ne quod 
ad letitiam constat inventum, tuls lemporibus ad 
culpas videatur fuisse transmissum. Cum fama di- 
minutis salva tua opinione versare. Cástitatem di- 
lige, cul subjacent prostitute ; ut magna laude di- 


mul vela concludit. Merito enim illa fhercatores cun- ( catur : Virtutibus studuit, qui voluptatibus misceba- 


cti refugiunt , qu: sibi dispendiosa esse cognoscunt. 
Quapropter adversus ibi ventus est, immoderata prze- 
sumptio. Nam placidum mare damnat, qui undas cu- 
piditatis exaggerat. Unusquisque pro solemnitate com- 
monitus offerat voluntarium munus. Xenia sunt enim 
ista, non debita. À paucis accipit qui nimium quzrit; 
et sibi ipsi mittit [Gr. et Cuj., ipse vult. mitti] vitae 
munera, qui moderatur oblata. Sit tibi ergo cura 
precipua non solum te abstinere, verum etiam cohi- 
bere prz:sumentium manus; quia non est leve in illa 
ubertate delinquere, quam decet cunctos indesinen- 
ter optare. Quocirca per indictionem illam comitiva 
portus te honore decoramus ; ut sicut dignitas dulces 
delicias administrat, ita et tu honori opinionem lau- 
dabilem derelinquas. | 


X. FORMULA TRIBUM VOLUPTATUM. 
Quamvis 5 artes ludicre | Alií; Iubrion 1 horbstis 
mo ribus sint remote, et histrionum vita vaga videt: 


* Bellieet Portum et Ostiam. jen. 

b Sie artes ludierag vocat lib. ultim, Cod. Theod., 
de Majuma, pag. 469. ldem nxvus apud Isidorum, 
Etym. lib. xvuit, eap. 16, ubi de speetaculis loquens: 
Hc et lubrica, ait, nuncupat, qued in lgdis geran- 
tur aut in scenis; corrige et pone hxc et ludicra. Co- 
lumella, in przlat. lib, 1 de Ke rustica, pag. ὁ : Nam 
sine ludicris artibus, etc. Sic Cornel. Tacit, lib. xv 
Ann.: Et circense ludicrum edebat, Et Val. Max., 
lib. t1, cap. &, de Spect., exempl. 4; Ammian. Marc., 
Jib. xiv, pag. 19 et 21; Sálvianus, de Gulern. Dci, Et 
infra, bac formula 10, vocat ludicram administratio- 


tur. Üptamus enim ut per ludicram administrationem 
dd seriam pervenias dignitatem. 


Xl. FORMULA DEFENSORIS CUJUSLIBET CIVITATES. 

Si ad cujuslibet negotium peragendum talis eligi- 
(ur qui consilio et gravitate laudeter, quanto prz- 
stantior esse debet, qui suscipit negotia civitatis? 
Nam si periculum est unum decipere, quod erit ime 
parem tantorum judicio exstiisse 1 Causa enim mul- 
torum bene acta nobilitat, quando totum bono pro- 
posito agere creditur, qui generalibus desideriis ad- 
esse sentitur. Defensorem te itaqueillius civitatis per in- 
dictionem illam civium taerum supplicatione permota, 
nostra eoneedit auctoritas, ut nil venale, nil impro- 
bum facero velis, qui tali nomine nuncuparis. Com- 
mercia civibus secundum temporum qualitatem squa- 
bili mederatione dispone. Definita serva quie jusse- 
ris, quis nen est labor vendendi sümmas includere, 
nisi statuta pretia eastissime custedire. Imples enira 


nem. veg. fiac de ro traetat Petr. Fab. Agon: lib. 1, 


cap. 1. 
- Hinc constat Rom: fuisse tribunum voluptatum, 
uod et reperio in I. ult, C. Theo., tit. de scenic., 
iogenianum voluptatum tribunum nuncupari. INéscio 
an iuc recie accommodári possit quod à Süetonto 
scribitur in Vita Tiberii, cap. 42, Tiberium scilicet 
novum instituisse officium S soDuptsatne preposito 
equite Romano T. C:esonio Prisco. κα e et- 
pensis ludorum; l. 5 C, Theod., de sceiic.; 1. 2 εἰ 88 
C. Theod., de prxetoribus. BRoàs. 


- 


-- 





71? 


gibus patiaris opprimi, tee charitate consumi. 


XII. FORMULA CURATORIS CIVITATIS. 

Quamvis per se honorabilis habeatur, qui vel mi- 
nimam sollicitudinem civitati proprie videtur impen- 
dere, et inter suos magna reverentia perfruatur, qui 
cives se amare professus est, tamen indubitdtus ho- 
nor est, qui nostra electione confertur, quia ptzdi- 
tüs bonis institutis creditur, cul aliquid, principis au- 
etoritaie delegatdr. Et ideo ab indictione illa illius 
civitatis curam ad te volumus pertinete, ul laudabile& 
ordines curie sapienter gubernes ; moderata pretia 
ab ipsis quorum interest facias custodiri. Non sil 
merces in potestate sola vehdentium , zquabilitas 
grata eustodiatur in omnibus. Opuleniissima siquidem 


*ARIARUR LIBER Vil; 
revera b6til défehboris efíficium, ki eives tuos neo δ. A 


718 
XiY. roamoLA courmvg luvaimam. 

Si zstimanda est dignitas éx labore, s] Idüdabills 
gullicitado attudm publicorum parit gratiam liberali- 
(δὲ &etienil, etiftim4 gratifitditore ἰσοίιβ tüuit hábeli- 
dii ést, iui ὁ necessítátiius proti&lbr stlihefl nd- 
st ordíAalioüfbus tarditatem. (uis énimi éscial 
quatitámi coplam návlutm éviter procüFes admonitüsf 
À ülgriltaiijus 346 palatii tiustti vit ih evectiont- 
bus scribilür, et. Jám à té sumi. celeritate comple- 
tür. Nati ínter dimilssoruni festihatlones ahxids vix 
sulticit altet 4dtertere uud te vivaciter cohtingil im- 
plére. Negotidtobuth péf4s consübtas nec himias 
exigas liec tehalltate derélinduás. Stt tiodus (ui nod 
potest gravaré laliorátites, üt cuhi res iqüerelosas siné 
querimoniis éderi$, hnàjora de nóstto exafnine mé- 


et hinc gratia civium colligitur, si prelia sub mode- » réearls. Proinde cómitivant ltávetiridtém per Itláta ti- 


ratione serveniur; ut vere curatoris Impleas olficium, 
cumi tibi sollicitudo fuerit de utilitate cunctorum. 
* Consuetudines autem tibi ex nostra auctoritaie 
defende; ques iw egdet lec tuos comstal habuisse 
majores. 


XII. poRMULA COMITIYA ROMANA. 

Si clauis domibus ao munitis insidiari solet nequis 
Simum τοί, quahiao magis in Romana eivitato vi- 
detur illici, qui in plateis pretiosum reperit quod 
possit auferri? Nam quidam populus eopiosissimusg 
statuarum, grogeé etiam abundantissimi equorum, talj 
sunt cautela servandi, quali et cura videntur affizi : 
ubi, si esset humanis rebus ulla consideratio, Roma- 


nam pulcbritüdinete non vigilise, sed aola deberet re- c 


verentia eustodite. Quid diearmus martuora metallis 
et arte pretiosa ; quee si vaebt eripere, rara manus 
est qux» possit a talibus abstinere? ll sunt exposita, 
quse facere potueruit diviti? generales et labor mun- 
di. Quem inter ista deceat esse negligentem ? Quis in 
causa tali patitur esso venalis, quando gravissimum 
damnum potest fieri in pulchritudine singulari ? 
Quare per indictionem illam cemitivaa Roman cum 
privilegiis et justis commodis suis tibi concedimus 
dignitatem ; ut fideli stodio magnoque nisu quzras 
improbas manus, et insidiantes aut privatorum for- 
tunis aut menibus, ad tuum facias venire judicium ; 
et, rei veritate diecussa, congruam subeant de legibus 
ultionem. Quia juste tales persequitur publicus dolor, 
qui decorem veterum faedant detrugcatione membro- 
rum, faciuntque illa in monumentis publicis, quee 
debent pati. Officium tuum et milites consuetos no- 
ctibus potius invigllare cofüpellé; im di6 auteni cívi- 
tas seipsa custodit. Vigilans enim studio non indiget 
dlieno. Furta quidem persuadent: sed (uic presum- 
ptus facile capitut, tum castos minirtié $uperventte 
sentitur. Statazx ne& In foto mute δὐδέ : (uahido & 
furibus percussze, cüstodes videntur tinnitibus sdmo- 
nere. Proinde diligentiam ttam devotiohe ΘΔ Ά}} 
sentiatnus, dt cui rune labofiosos fustési Injetgiitus, 
Securos hohore$ pósteà cofífértinti. —  — ^ ^ 


* Consuetudines. Alias vectigalia et tributa, hic pro 
annonis; quinetiam in formula ad commendasdos 
comiti principes, utrumque conjunclim, annonis e 


- $5 


dictionem tl5i serenilas nostra concetfil, at dignitátis 
tu:e privilegi subeas ét laborés. Offtelüri tuüti ul- 
tálls cohsiderdtione moderar&. Senipét euini & pra- 
standi et ledendi Causas Invenit, qui publicis actioni- 
bus adhibetür, Sed quaittum adiiinistratio iua inler 
mediocres agitür, tanta debet :equalilatà ifutinari, 
quia illum potiui expellit lénere mefisurátii, qul de- 
feciam noscitur gübernare subslantiái. Ídonel daiiina 
vix sentiunt, tenues autem levi disperidio vulneran- 
tur, quando vel mediocri injutia totum videlu£ amit- 
tere, qui exiguum cognoscltur possidere. 
KV; ?ÜRMULA ἀρ PRUEFECTUM URBIS DE ARCHITEETO 
PUBLIGORUM, E 
Remane fabrice decus convenit peritum babere 
custodem, ut illa mirabilis silva moenium diligentia 
subveniente aervetur, et moderna facies operis aífa- 
bris [Jitr.; [6He, afabM] dibgoRIHOAIMeM Ebietrdáttr, 
Hoc enim studio largitas nostra concedit, ut et facta 
vétérdrit e$éfusis defeetibit tHnüvermrei, δὲ fovit. ve- 
tüstàtis δἰ στα vestiarnus: Prüthde ffanf Hidétfis titia 
gulttido tia Romanis arcibus sb Bs iitdictlotre daluitit 
arthilt&ettri esse coghoscát. Βὲ quis Jdsu8 torum 
$tudià coti$tat Áfttiunr nütHetida, δ eut volitmoas 
péttinere iuldquid decessorés ejus ebirstát fatis 
Wflitet consecutos. Videbit ptofetto theflora quát fe- 
dit, pulchrlora quamr cogitàre potüit, situa fihi 
áüctorumi $uorum, $cílieet, àdhde stgnd rétifibhibs; 
üt quàndiu laudabillumt personsturh opti supetes: 
set, tandiu él similitudiner viv: SübStthif TitiAg 
corporis custbditet : tonspiefét exptédsdd in tere Ye- 
nas, nisu quosdafin musculos tumefíté$, hervos quast 
gradu tehsos, et sic homihem füstm hr divefsds sitit: 
lítudines, ut credas potius esse geneMiutif: Has pet- 
mum Thusci in Italia invenisse réferutitd?, (jua$ at- 
plexa posteria$ pene parem populurá brbi dedit 
quam natura procreavit. Mirabitur foritils equí&is $t- 
gna etiani inesse fervoris. Crispalís enim tiaribus, àc 
rotundis constrictis membris, auribüs feiulsiV; ef&- 
det forsitan oursus appelero, cum se metillà hoverit 
meh ttüovere. Quid diesmous eolumnarum junoeate pto- 
consuetudinibus scriptum est. "Form. hujus libri $5, 
sub οι. ΕΑΝ. 


(o LA. " 


719 


M. AURELTI CASSIODORI 


"96 


ceritatem ? Moles illas sublimissimas fabricarum, A quantum prodesse Urbi proprio labore constiterit. 


quasi quibusdam erectis hastilibus contineri, et sub- 
stanti qualitate concavis canalibus excavatas, ut 
magis ipsas xslimes fuisse transfusas, ceris judices 
factum, quod metallis durissimis videas expolitum, 
marmorum juncturas venas dicas esse genitales ; ubi 
dum falluntur oculi, laus probatur crevisse miraculis. 


Ferunt prisci szeculi narratores fabricarum 5 septem: 


tantum terris attributa miracula : Ephesi Dianz tem- 
plum ; regis Mausoli pulcherriinum monumentum, a 
quo et mausSolea dicta sunt; Rhodi solis &neum signum, 
quod celossus vocatur ; Jovis Olympici simulacrum, 
quod Phidias primus artificum summa elegantia ebo- 
re auroque formavit ; Cyri Medorum regis domus, 
quam Memnon arte prodiga illigatis auro lapidibus 
fabricavit; Babylonix: muri, quos Semiramis regina 
latere cocto, sulphure ferroque construxit; pyramides 
in Zgypto, quarum in suo statu se umbra consu- 
mens, ulira constructionis spatia nulla parte respi- 
citur. Sed quis illa ulterius prz:cipua putabit, cum in 
una Urbe tot stupenda conspexerit ἢ Habuerunt ho- 
norem, quia przcesserunt tempore, et in rudi szculo 
quidquid emersisset novum, per ora hominum jure 
ferebatur eximium. Nunc autem potest esse veridi- 
cum, si universa Roma dicatur esse miraculum. 
Quapropter talia virum peritissimum suscipere decet, 
ne inter illa nimis ingeniosa priscorum ipsevideatur esse 
metallicus; et intelligere non possit, que in illis arti- 
fex antiquitas, ut sentirentur, effecit. Et ideo det ope- 
ran libris antüquorum , instruclionibus vacet, ne 
quid ab illis sciat minus ih quorum locum cognoscitur 
subrogatus. 

XVl. FORMULA COMITIVJE INSULA CURBITANE RT 

CELSIN £. 

Constat plerumque bene posse agi, ubi non de- 
fuerit persona monitoris. Omnia enim she priore 
confusa sunt ; et dum unusquisque secundum volue- 
tatem suam cogitat vivere, regulam cognoscitur 
omittere discipline. Itaque antiqux consuetudinis 
morem secuti, Curritane et Celsinz insulis te judi- 
cem per illam indictionem nostra cedit auctoritas. 
Justum est enim ut qui a reliquorum hominum sunt 
conversatione divisi, ad habitationes eorum vadat 
qui eos probabili ratione componat, ne quidam sit 
necessitas injustitie communes actus longe positos 
ignorasse. Habetis igitur, supradicti, qui inter vos 
emergentes causas et audire debeat, et flnire. Et si 
quid etiam fuerit a nostra pietate decretum, eodem 
commonente, peragite ; quia erroribus locus tollitur, 
quando vobis cui debeatis obedire declaratur. Quem 
credimus ita bonis actibus studere, ut augmenta no- 
str; grati possit accipére. Necesse est enim ut 
a nobis remunerationem sumat, si vobis qux sunt 
profutura disponat. 

XVII. FORMULA DE PRAPOSITO CALCIS. 


Gloriosum opus est servienti unde Romana civitas 
probatur ornari, dum tantum quis apud nos$ x proset 


Dubium non est coctilem calcem, qu» est nivibas 
concolor, spongiis levior, instrumentum esse maxi- 
mum fabricarum. Hxc quantum ignis adustione sol- 
vitar, tantum exinde parietum firmitas roboratur : pe- 
tra solubilis, saxea mollities, srenarius lapis, qui tane 
sine quo nec saxa fixa sunt, nec arenarum minuta 
solidantur. Et ideo majus studium meretur accipere, 
quod primum locum in Romanis 1 17 menibus no- 
scitur obtinere. Quocirca industriam tuam, multorum 
sermone celebratam, ad coctionem distributionem- 
que calcis ab indictione illa nostra przponit auctio- 
ritas, ut tam publicis quam privatis fabricis abunde 
procurata sufficiat ; et ad xdificandum cunctorum 


B animi concitentur, dum viderint paratum esse quod 


quiritur. Privilegia vero loci tui nostris jussionibus 
rationabiliter vindicabis, ut majora mereri possis, si 
bene tibi delegata compleveris. 


, XVII. rogMULA DE ARMORUM FACTORIBUS. 


Considera quod suscipis, et intelliges locum te dare 
non debere peccatis. Arma enim bene consirvere, 
est salutem velle omnium custodire : quia prima 
facie ipsis terretur inimicus, et incipit apimo cedere, 
si 86 cognoscit similia non habere. Alque ideo ab 
indictione illa militibus te et fabris armorum, inri- 
tati morum tuorum opinione , przfecimus, ut tale 
opus ab artificibus exigas, quale nobis placere posse 
cognoscis. Securitas te nostrze non inducat abeentiz. 


(? Quidquid feceris nos videmus , qui usu ipso subülis- 


sim: perquisitionis et errores artificum possumus 
prima fronte reprehendere [Cor., Gam., deprehen- 
dere], et laudabiliter operata judicare. Vide ergo 
qua diligentia, quo studio sit faciendum quod ad 
nostrum venturum constat examen. Age itaque ut 
nulla te venalitas , nulla culpa demergat, quia 
veniale esse non potest quod in tali causa delin- 
quitur, ne inde puniaris de qua parte peccaveris. 
Opàs quod mortem generat et salutem, interi- 
tus peccantium , custodia bonorum, contra im- 
probos necessarium semper auxilium. Hoc primum 
Phoroneus Junoni dicitur obtulisse, ut inventum 
guum numinis, ut putabat, auspicio consecraret. 
H:ec in bello necessaria, in pace decora sunt. Hxc 


D denique imbecilles fragilesque raortales cunctis bel. 


luis efficiunt fortiores. 


XIX. FORMULA AD PRAEPECTUM PRAETORIO DE ARMORUS 
FACTORIBUS. 

Multorum insinuatione comperimus illum probis 
moribus institutum commissa sibi posse fideliter ex 
pedire. Idcirco illustris magnitudo vestra nos eum 
elegisse cognoscat, ut et militibus presit secundum 
morem pristinum, et artificibus jubere possit armo- 
rum; quatenus consuetudines suas sie eleganter 
adimpleant, ut nulla in eis inveniri possit offensio. 
Quia licetubique culpa kedat, hic tamen graviter per- 


De Olympii Jovis agno et fanis, vide Petr. Vabr. Agon. lib. τ. Bnoss. 


721 


VARIARUM LIBER VII. 


cutit , si bellorum instrumenta neglexerit. Proditionis A possessor supra modum possessionis exsolvat. Et 


quippe instar est, exercitui subtrahere quod eum 
constat armare. Quibus consuetudines suas provi- 
dentia vestra deputabit ; ut dum illis victualium lex 
[Cuj., Niv., ex victualium summa] tollitur, necessa- 
ria vivacius exigantur. 


XX. FORMULA BINORUM ET TERNORUM SI PER JUDICEM 
AGANTUR. 

Ad genium dignitatis (08 credimus pertinere , si 
competentia tibi videamur injungere : quia tanto 
quis gratior redditur, quanto parendi causas amplius 
suscepisse monstratur. Et ideo * binorum et terno- 
rum titulos , quos a provincialibus exigi prisca de- 
crevit auctoritas , per illam indictionem , officio tuo 
procurante, ad scrinia comitis sacrarum largitionum 
transmittere maturabis; ita ut omnis quantitas intra 
cal. Martiarum diem solemniter impleatur, ne de 
proprio reddere cogaris quod procurare neglexeris. 
Tuam enim tetigisset injuriam , si alter eos titulos 
videretur exigere quos ad te preeceperunt leges san- 
ctigsime pertinere. . 


XXl. FORMULA BINORUM ET: TERNORUM , 8I PER OF- 
FICIUM AGANTUR. 

Quamvis prisca consuetudo binorum et ternorum 
exactionein ad te jusserit pertinere; tamen , ne te 
multiplex occupatio prwgravaret , et impedimenta 
tibi faceret sollicitudo geminata, illum et illum scri- 
Diarios officii nostri duximus destinandos, ut tibi 
oflicioque tuo debeant imminere; quatenus cum eo- 
rum solatio intra cal. Martiarum diem ad illustrem 
virum illum comitem sacrarum largitionum solemnis 
quantitas deferatur, ne opinionis publicze reus effi- 
ciaris , si largitiones sacras per moram aliquam pu- 
taxeris esse tardandas. Ita ut te excipiendum esse 
non zstimes, quem nos credidimus adjuvandum. 
Nam si quid minus fuerit quam oportebat illatum , 
de tuis hoc noveris facultatibus eruendum. 


XXII. ronwULA P COMMONITORH 1.1} ET ILLI SCRI- 
NIABIIS. 

Non dubitamus esse gratissimum , quando quis 
commonetur officium implere susceptum, quia illud 
est potius grave , si miles vivat otiose, cui quzestus 
est actio sua : honor , principalis injunctio. Similis 
enim diseincto habetur , qui ignobili torpori relin- 
quitur. Quapropter per indictionem illam ad illam 
vos provinciam Jubemus accedere; ut cum judice, 
vel ejus officio, intra diem cal. Martiarum, qux» de 
binis et ternis quantitas solemniter postulatur , ad 
comitis sacrarum largitionum scrinia , postposita 
dilatione, dirigatis : eic tamen, ut nec :rarium no- 
strum aliquid minus ἃ consuetudine percipiat , nec 


ἃ De exactione binorum et ternorum , supra, lib. 
m, E mis ὃ, et infra, duab. seq. formulis. Fonw. 
b Vincentius Lirinensis adversus profanas : Obli- 
- vionis mex gratia commonitorium mihimet parasse 
sufficiet, Eodem verbo utitur Áugustirus epist. 129 
εἰ 158, Symmachus pro eodem monitorium usurpat. 
For. ad lib. rv, tit. 4, 1. 4. . 
* Legendum vitem tenes, Sic enim centurionum 


non dubitetis commotionis nostra vos periculum 
sustinere, si quid actum contra priscum ordinem po» 
terimus agnóscere. 


118 XXII ronwota vicaàH PORTUS. 


Beneficia nestra gratie tu» specialiter damus, si 
te agere commissa rationabiliter approbemus. Nec 
enim irremuneratus jaces , si et populos peregrinos 
prudenter excipias, et nostrorum commercia mode- 
rata :equalitate componas. Nam licet ubique neces- 
saria sit prudentia, in hac potius actione videtur ac- 
commoda, quando inter duos populos mascuntur 
semper certamina, nisi fuerit justitia custodita. Qua- 
propter arte placandi sunt qui mores afferunt. simil- 


B limgs ventis; quorum nisi prius animi teraperentur , 


in contemptum maximum nativa facilitate prosiliunt. 
Qua de re modesti:e tux fama provocati, curas illius 
portus per illam indictionem te habere censemus, ut 
omnia ad tuum titulum pertinentiasic agas, quemad- 
modum ad meliora pervenias. In parvis enim disci- 
tur, cui potiora prestentur. 


XXIV. FORMULA PRINCIPIS DALMATIARUM. 


Magna inter collegas suos prerogativa decoratur, 
quisquis gerit militiam nomine principatus. Cogno- 
scitur enim agere locum primarium : quando in re- 
bus humanis magna pars nominum [A/ó, hominum) 
asserit excellentiam dignitatum. Hoc etiam tui loci 


C probatur exemplo, sine quo nec secretarii prostatur 


accessus, nec postulationis |Grul. et Cuj., osculatio- 
nis] pompa peragitur ; totusque ille Judicii genius ita 
tibi legibus probatur creditus, ut sine te nequeat esse 
perfectus. Comiti quidem provinciarum potestag 
data est, sed tibi judex ipse commissus est. Tu 9 
vitem [Alii, vitam] tenes improbis minantem ; tu 
disciplinam inter jura custodis ; tibi insolentiam per- 
orantis fas est discingere, quam prosuli non licet 
vindicare : gesta quinetiam totius actus te subecri- 
bente complentur; et consensus tuus quieritur, post- 
quam voluntas judicis explicatur. Age, ut qui talibus 
praponeris , ea implesse merito sentiaris. Itaque per 
indictionem illam , ad illam te provinciam jubemus 
excurrere ; ut mixtus judicis offieio competentia loco 


D tuo peragas; et qui princeps ἃ nobis egrederis, nul- 


lis vilitatibus accuseris. Reverentissimum enim te 
omnibus facis , si quod de nomine tuo creditur et in 
moribus sentiatur. 


-- 


XXY. FORMULA AD COMMENDANDOS ΟΟΜΙΤΙ PRINCIPES. 


Invitat nos consuetudo solemnis, et vobis ornatum 
officii dirigere , et pristinos ordines excubantium 


militarium. Vitis legitur pro indicio potestatis, eam- 
ue illi gestabant , de qua D. in titul. de re militari; 
Josenal- satyr. 7; Plipiws, lib. xiv, cap. 4. Spartia- 
nus in Ádriano : Vitem nulli nisi robusto et bona 
fam: dedit. Vide Euseb. Histor. Eccles. lib. vr, cap. 
14. md Vide etiam Pitheum, subcis. lib. 3 
cap. e : : 








τῷ 


M; ΔΌΒΕΜΙ CASSIQDORI | 


124 


cyptogire. Nostra epim laus est, si vos Romana mili- 4 agitis, quotigs vobis mon defgerit presentia jndi- 


tia comitetur, guando talibus ministris potestis agere 

uod videtur priseis sanctionibus conyenire, Sic 
enim Golhos nostros , Deo juvante, produximus, yt 
et armis sint instructi , et :equitate composiu. Hoc 
est'quog paliqnee gentes haherna pon poseuat ; hoc est 
quod vos efficit-singulares , si , assueti bellis, videa- 
Pini legibus vivere cum Romanis. Quapropter ex 
officio nostro ilium atque ilium ad vos eredimus esse 
dirigandos ; ut , secundum priscam consuetudinem, 
qui tui$ jussienibus obseeundant, eos rationabili 
debeant antiquitatà moderari. Qui gratiam tuam in 
conseérvündis anhonis e£ consuetudinibus suis ex 
Robtéa jussione praistabis. Debet enim a te diligi, qui 
a hobistnerult ἀδοι παν. P ᾿ 


—— 


KKVI. yoRMULA COMITIVIE DIVERSARCM CIVITATUM. 


βου! hujus honor humang mentis ess manifesta 
probatio, quia lihertag anim] vnluntatem propriam 
semper ostendit, dum se eantempit occulere, qui sihi 
aliog cognoverit enhjgcere. Sed humana: mengis felig 
illa conditio est, φυ arbitrium provectianis quje ἰη: 
tra terminum moderationis includit; et sic peragit 
dignitatjq hreviseimpm spatinm, ut univereis tempo- 
ribus reddatur acceptus. Quapropter interdum, jygi- 
ees, ad blanda descendite. Laborlosum quidem, sed 
hori est impossibile justitiam suadere moríalibus : 
quam ita culictorum sensibus beneficium Divinitatis 
attribuit, ut et qui nesciunt Jura, rationeth. tamen 
Vetitatis agnoscant. Necesse est enimi ut quod à rna- 
tura coriceditur, $ubmonente Iterum eadem suaviter 
südlàtur. Et ideo non laboretis populis imponeré 


(uod éos constat ex propria volüntàte sentire. Facild 


enim sequuntur vestigia verbi alien! , qul se posse 
eredunt. monitore cortpelll. Propterea is illahi in« 
üictionern in illa civitate cotnitivze honorem secundl 
ordinis tibi, propitia Divinltate, largimur, ut et cives 
torhmissos zquitate regas, et publicarum ordinatio- 
num jüssionés eonstánler adiímpleas, quatenhs tibi 
meliora prestemus, quando té probabilitee égissá 
presentia sentlemus. ᾿ ec ΄ 


KXVH, sbniusLA MONGRLUIS ROSERSSORISUS ΒΤ GURIAq 
LIBUS 


Utile esi titiiih semper eligere, cul reliqui debeant 


cantis, Relativa jsta intellectui sunt nomina : si prae- 
sulem ademeris, militem non rejinquis ; apparitio 
enim tollitur, quofies qui jubere poterat abrogatur. 
Vobis ergo "pm £redimus [Gr. et Cuj., altgp cedi- 
mus], dum ad vos dirigimus dignitates, et tandiu vos 
militare facimus, donec judices destinamus ; nec 
igimd leve eredatia beneficium, μὲ eum yos scire ob- 
sequium, vobis occurrat eleetie cognitorum. Et ideo 
peripticHonem jllam illgm comitem militia veetrz 
eggnescite destipatqm. Quem ita acturum sas ppla- 
mne (am ip causis puhliig quam privati, ui eum 
laué optala comitetur, fpi devatignem justissimam 
eommogdanteg, his. qui vahig preeceperit qpjgmniter 
ebedia, quia sovepentiam nestram houorhíap: case 


B eredimnt, ai bepa bahitoa nostrae judionp sentiam. 


XXIX. FORWULA DR gpRTODJENDIS PORTIS GIYITATH. 

Nullateaus de ejus file dubitatur qui ad custodiam 
eivitatia eligitur, quia prebatte eomacienti constat 
esse credendum qui fuerit ΒΡΟ segusiata malterum. 
Atque ideo curam porte illius civitatis nostra tibi 
auctoritate concedimus, ut improborum non palest 
adventibus, et bonorum pon retardet aecessus. Nam 
si porta semper obserata sit, instar eat carceris; si 
iterum jugiter pandatur, murorum nil prodest habere 
munimjna. Sit ergo utrumque moderatum, vt et 
eustodix pocturnz satisfacias, et incompetenter eam 
claudere non prosumas. Eris nimirum via civium, et 
ingressus mercium singularum , amicus simul copie 


C quam optas intrare. Stude erga cum alimoniis jnvi- 


tare venientes. Non tibi quod despiciatur esf credi- 
tum. Quibusdam faucibus civitatis preponeris, qui 
ingredientibus victualibus przeesse monstraris. Quod 
te oportet sine pus m perficere, ut in parvis agno- 
scere possimus, cui tnajora credere debeamus. 


XXX. FORMULA TRIBUNATUS PROYINCURUM. 


JEquitali convenit ut unusquisque ad fructum mi- 
lk ensense tempose debes perveuiwe, et laboris 
recipiat premium pro eohensatione meritorum. 
Unde quia prisom eonsuetwiinia rati μοεαμ οὶ ut a 
tobis debeat designari, qui ἃ vehis tribanus ed 
méteatür; ideo hae auciotitate consomum, wu ille 
quem locus videtur bxposeese, vehis in auppedicte 


obedire ; quià si voluntas diverserum vaga relinqui- Ὦ honore presideat; quateQus cwm ad tempss vegerit 


tur, confusio, cülparum arnica, generatur. Itaque ci- 
vitatis vesitzi comitlvam per indletionein Illam ho$ 
illi largitos fuisse noveritis , cui saluberririaih * pa- 
riensiam commodate, ut causia vestris ferat reme» 
dium , et jussionibus 1 19 püblicis procuret effec- 
tum : seiturl quod s! Quis se probabili devotione 
tractaverit, similia de rióstri$ &ensibus haud ttrite 
postulabit. 


XXEVH rORMULA PRINCHIA NRITUR COMFRUVAE. 


Gratum vobis esse comfidimus, quando militim 
nestro judices destinamus : quia tunc o»lipos nostros 


eongtitutum, eptate henare petatur, Divina Sup ista 
judicis, nem bwmana, wt quem egperma ad tempus 
debitum voluezent potdueere, merito videalun ot ]2: 
boris sci pseomia &wacdpiése. που Ὁ SUGFUA 
igitur competentia yrivilegi eaMequatun, quia nul- 
lum emolweente €onsweta fteudari denideramus, 
quen, sine eulpis ad primatum venite CORRASCUNMA. 
Quapropter illi, pro utilitate publica disponenti, mo- 
dis omnibas obedite : quoniam potestates | €w.. 
Cor., Niv. et Gam., attem) judicis habent. peigres, 
quaado ab ipsis requiritur, 8i quid a vobis insolen- 
tius excedatur. 


* L. 1 Cod., Qui pro sua jurisd. et supra Hb. nr, epist. 15. F'onw. 


"A5 
XXXL WeRNULA PRiMCIPATUS URBIS ROMA. 

Cum in urbe Roma plurima fieri censeamus, et 
necesse sit ibi potestatem esse comitiaci officii, ut 
mtlitates publiée videantur impleri, nostro moro 
prospeximus, ut quia principem cardinalem obsequiis 
nostris deesse non patimur, tu ejus locum vicarii 
nómine im urbe Romana solemniter debeas conti- 
nere; quatenus et ille primatus sui laboribus per- 
fruatur, et tu in alterius honore possis discere, 
quod in tuo debeas feliclter exhibere. 8i quos etlam 
comitiacorum ad comitatum judicaveris esse diri- 
gendos ; caopsulena ohseqnig postro, tpo suyhjacehit 
arbitrio. Eos entem quos retinendos putaveris, in- 
dulta securite potjantur. Ita. tamen, ut vicissim 
ompia modereris ; quatenus nee exembantes eonti- 


nuus labor atierat, nec sognes iterum rubige otii B 


fugienda consumat. 


KXXH. vPORMULA QUA WONETA COMNWITTITUR. 


Omnis quidem ntilitas pnblica fideli debet acijone 
compleri, quia toiym vitiosum geritur, ubi eon- 
scientie puritas non babetur : tamen emnigo mo- 
netz debet jntegritas queri, ubi et vultus noster im- 
primitur, et generalis uiiljtas ipyenitur, Quidnam 
erit tutum, sj in nostra peccetue effigie; et quam 
subjectus corde venerari dehet, many sacrilega vio- 
lare festinet ἢ Additur quad yena]itag cuncia dissol- 
vit [Grul., Cuj., Niv, et Gam., dissolvitur], $i victualia 
metalja yitiaptur, quando necesse est respui quog in 


VARIARUM LIBER Vil. 


A XXXIIL FNORHULA LESATORIM GENTIUM BIVERSARUM. 


Quis dubitet utilitatis publicte Interesse rationi ; 
tt quibus nos constat dona. conférre, nullam vídean- 
tur itineris molestiam sustinere, quando nee vobis 
morarum detrimenta faciurt, et illi se bene habitos 
fuisse cognoseunt? Atque idéo humanitatem subter 
ennexam, vel ad equos capitum definitum illius gentis 
legatis sine aliqua tarditate prsstabitis, quatenus ad 
sedes suas irremunerati non debeant pervenire, quía 
fesinantibus gratior est celeritas in redeundo quam 
qualibet munerum magnitudo. 


XXXIV. roRMULA EVOCATORIA, QUAM PRINCEPS DIRIGIT. 
Non dubitamus ul(ronea grate suscipi, qux in lo- 
cum muneris solent postulata conferrj : qmia domini 
Fecordatio concedit semper augmenia, nae pomsunt 
esse principis yacua gratifleatjonje judioia. Quepre- 
pter ad gomitetum postrum jussis [6 praesentibus 
$vocamns, n£ non pxediogri gaudio períruaris. Ht 
ideo otii delectatione postposita, ad illam diem, nd 
Urhem illam devenire pyopeya, ut et tibi aspectum 
postrnm gratum fuisse judicemns, cum te festinssse 
cognoscimus, Desiderat enim aula nostra prawentiam 
bonorum, dum nescio quo pacto quidquid regali sa- 
pientie gratum esse cognoecilnr, e& divino jndicio 
eomprobatur, quia illa qui eorda nostra rogit, ipso 
eliam qnid deheamus sentire consedif. 
WXXV. TORMULA EVOCATORlÀ, QUA PETENTI CON« 
CEDITUR. 
Manifestatio est conscientia hope, prosentiam 


mergimoniis eorruptum videtur offerri, Quis ergo pa- (, Ju5H principis expetiisse, quam solus jlle desidepare 


tiatur unjug esse gommodum dispendia seajesta «un- 
ctorum , ut detestahile vitinm yenire possit ad pre- 
tium? Sit mundum quod ad formam nostrjg sereni- 
tatis adducitur, Claritas regia nil admittit infectum. 
Nam si vultus cujuslibet sincero colore depingitur, 
multo justius metallorum puritate principalis gratia 
custoditur. Auri flamma nulla jnjuria permiztionis 
alpescat, argenti color gratia candoris arridgat, cris 
Tubor in nativa qualitate permapeat, Nam 8] unum 
ledere legibus putatur esse damnandum, qnid ille 
jereri poterit, qui in taptam hominum pymerosi- 
taterh peccayerit? Pondus quinetiam constitutum 
denariis precipimus 890 debere seryari , qui olim 
tam penso quam numero vendebantur : unde ver- 


potest, qui de magna mentis purilate condit, Aape- 
ctum solis nisi clara liumipa non requirunt, quia illi 
fantum possunt rpfilantes pati radias, quos censtak 
oculos babere purissimos. Sic presentiam pripeipis 
ambiunt quj de cordis sjnceritate prasumunt, Wine 
est quod veniendi tibi ad comitatum fidnetam geeta 
mente largimur, ne honor evogationis, qui pro noe 
stra gloria constat inventus, ad injuriam ennyepfatun, 
dum aliqua fuerit dilatione tardatus. [nvitareu quin» 
imo desideria venienkum, quia inde magis erescimue, 
3} viros nobiles nostris obsequiis aggragemus, 
XXXVL reopurLA GqowNMEATALN, 

Nemo dubitat hpmínes sua varietate recreari, dquih 

in eontinuatinne remm magnam mentibus constat 


borum vocabula competenter ab origine trahens, p esie fastidium, Duleodo mellis, si assidue sumatur, 


compendium ef dispendium pulchre voeitayit an- 
quitas. Pecunia enim a pecudis fergo nominata, 
Gallis auctoribus, sine aliquo adhuc signo ad metalla 
translata est, Quam non sinimus feculenta per- 
mixtione fieri contemptibilem, ne iterum in anti- 
quam eognoseatur redire villiatem. Proinde te, cujus 
nobis jaudata est integritas actionis, ab jlla indi- 
ctione per juge quinquennlum monete euram .bha- 
bere precipimus, quem Servius réx ifi ere primum 
impressisse perhibetur; it3 nt lug. pericnlo non du- 
bites queri, si quid in illa fraudis potuerit inveniri. 
Nam sieut casus asperos subibis, si quid fortasse de- 
liqueris, ità irremuneratum non relinquimus, 8i [6 
egisse Inculpabiliter gengerimus 


horrescit : serena ipsa; quamvis magnopere desidé- 
Pentur, jugiter adepta sordésceunt; nóh ihimerito, 
quia cum sit homo commutabilis, nature sue desi- 
derat habere qualitates. Et ideo lestinanti tlbi pro- 
vineiall oblectatiorie refoveri topieni tof mensiurg in 
gupradicta provincia congedimus itimoreüdi ( quia 
pene reclusus advertitur, ei véutare Solum liberum 
foti'videtur), ita tamen, üt cim promeritas inducias, 
Domino juvante, transegeris, ad urbanas sedes redire 
fastines. Nam sl tedium est continuatim vivere in 
urbis celebritate, quanto magis |n agris diutina terg- 
pora peregisse? Libenter ergo damus inducias disae- 
dendi, non ut debeat Roma deseri, sed ui magis 
commendetur absenti. 











ΤΩ 


ΧΧΥΧΨΙΙ. FORMULA SPECTABILITATIS. 

Optamus nobis, Deo auxiliante, subjectos varia 
dignitatum prerogativa gloriari : desideramus proba- 
bile genus hominum impressa gratia dignitatis or- 
pare, ut laudabilius unusquisque possit vivere, cum 
86 honores reverendos cognoverit accepisse. Sic enim 
ei ad virtutis studia decenter ascenditur, el a bonis 
civibus respublica plus amatur. Atque ideo te specta- 
bilitatis nitore decoramus, ut sententiam tuam in 
conventibus publicis spectandam esse cognoscas, 
cum inter nobiles decorus assederis, ut. si haec prze- 
dicabili conversatione tractaveris, in futurum premiis 
melioribus augearis. 


"XXXV. FORMULA CLARISSIMATUS. 


M. AURELII CASSIODORI 
'A quem primitus detestanda premebat audacia. Et quia 


125 


ministros efficaces nostra debet habere przeceptio, 
nec decet principem loqui quod non videatur posse 
compleri, pr:sentis henelicii jussione, adversus Go- 
thos illa, adversus Romanos illa, facile te fides et 
diligentia custodivit : quia nemo laborat defendere, 
nisi qui timetur offendi, dum przstans dominus feri 
formidatur ingratus. Fruere igitur nostra clementia; 
beneficio l:etare suscepto. Nam si ulterius a quoquam 
8ub incivilitate tentaris, tua de inimicis potius vota 
complebis. 
XL. FORMULA DE MATRIMONIO CONFIRMANDO ET P 118ὲ- 
RIS LEGITIME CONSTITUENDIS. 

AEternum est beneficium, quod posteritatis fuerit 

favore collatam ; nec plus est conveniens regi, quam 


Constat jucundum esse rerum bonarum saporem, p «« nura n prestet origini. In lucem quippe ventures 


et utilem ambitum laudis, qui appetitur per aug- 
menta virtutis. Hoc nos studium providz liberalitatis 
infundimus, ut major sit cultus morum, dum cre- 
scunt desideria prxemiorum. Clarissimatus igitur ho- 
norem, ornamenta judicii nostri, regia tibi largitur 
auctoritas; quod prebeat et exact» vit:e testimo- 
nium, et future prosperitatis polliceatur augmentum. 
Quapropter nibil jam obscurum agere patiaris, qui 
clarissimatus dignitate resplendes. Grande siquidem 
vite. testimonium est, non tam clarum quam claris- 
simum dici, quando pene totum de illo optimum 
creditur qui tanti fulgoris superlativo nomine vo- 
citatur. 


191 XXXIX. romnwuLA TULITIONIS. 

Superfluum quidem videtur tuitionem specialiter 
a principe petere, cujus est propositi universos com- 
muniter vindicare. Sed quia securitatem tuam quo- 
rumdam violentorum exsecranda temeritas inquietat, 
non piget dolentium querelis ad hanc partem pietatis 
adduci; ut quod omnibus prestare cupimus, suppli- 
canli potissimum conferamus. Atque ideo diversorum 
te, quemadmodum quereris, dispendiis sauciatum, in 
eastra defensionis nostre clementer excipimus, ut 
' eum adversariis tuis, non, ut hactenus, campestri 
certamine, sed murali videaris protectione conten- 
dere. Ita flet vt, truculentis viribus pressus, reddaris 
auxiliis regalibus exeequatus. Quapropter * tuitionem 
tibi nostri nominis, quasi validissimam turrem con- 
tra inciviles impetus el conventionalia detrimenta, 


casus suscipere non meretur adversos, ne ante gra- 
vamen districtionis incurrat quam gaudia sapernz 
lucis inveniat. Oblata itaque supplicaüone depromis 
mulierem quam tibi placitus [Cor., Ga., placidus] 
illigavit amplexus, beneficio nostro jugali honestate 
debere sociari, ut ex ea liberi nati nomen nana- 
scantur hxredum. Nam cum spontanea copula ani- 
mantia cuncta consociet, dignumque videatur esse 
quod placuit, durum est libertatem liberam non ha- 
bere, unde liberi procreantur. Et ideo illam quz, 
sicut jure przecipitur, honestate non fuisse probatur 
equalis, legitimam tibi fleri censemus uxorem; et 
filios ex eadem conjuge, sive qui suscepti sunt, sive 
qui suscipiendi, h»redum volumus jura sortiri, ut 


C sub nulla dubietate diligas quos tibi absolute succes- 


sores futuros esse cognoscas. Natura enim tibi prz- 
stitit filios, sed nos tali securitate facimus esse cha- 
 rissimos. 

XLI. FORMULA XTATIS VENLE. 

Gloriosa supplicatio est, qu:xe veniam quzrit ztatis: 
quando se gravitatem de moribus confitetur accipere, 
quam maturitatem vite adhuc non contigit intulisse. 
Minor nascendo, grand:vus cupis esse consilio. Ita, 
quod in humanis rebus audacissimum est, ad erroris 
auxilium beneficium contemnis annorum. Quapropter 

oblata supplicatione depromis, ut cum tibi sit ratio 
firma prudentis, actiones tux non relinquantur am- 
biguz, ne infirmetur jure quod non potest utilitate 
titubare. Hoc nos, quibus cordi est bona desideria 


nostra concedit auctoritas; ita tamen, ne, his prz:e- D perficere, libenter accipimus : quia nullas se captare 


sumptionibus sublevatus, civile respuas prebere re- 
sponsum ; et tu videaris insolens calcare jura publica, 


4 Hxc est formula tuitionis, id est securitatis, 
ἀσφαλείας, de qua sup., lib. 1v, epist. 27, in fin., et 
J. d, Illicitas , i Ne potentiores, D. De offic. prasid.; 
l. 4, 8 Quies, D. De off. pref. urb. Exemplum apud 
Livium, lib. u de Thrasybulo, FonN. 

b Vide D. Ambrosium, ljb. 1 de Abraham, cap. 5. 
Jus. — Ergo hzec formula derogat l. 1, C. Denatur. lib., 
qua vetat Constaiitinus id per rescriptum peti. FonN. 

e Sup., lib. 1v, epist. 9. I[nsidias hic ut illic quoque 
dolum vocat. L. pen., C. De dolo; l. 8, Si voluntate, 
C. De resc. vend. Dolus ex calliditate atque insidiis 
emptoris argui debet. Dolum ex insidiis perspicuis 
probari couvenit, 1. pen., C. De dolo. Sed et hac de 
re sup., epist. 95 lib. 1v. Foaw. 


'welle profitetur insidias, quisquis habere * liberos 
contractus constanter affectat. Atque ideo, si 4 id 


4 14 tempus, nempe in maribus vigesimi anni me- 
t»; in feminis octavi et decimi Constantini constitu- 
tione definiuntur, l. 2, C. De iis qui wen. etat. 
impetr., quam :etatem hic acerbam maturitatem 
A qe vocat, ut Ulpian. in l. 2, vers. Maturius, 
l. 5, vers. Quasi ambitiosa, D. De minor.; et Pbilo- 
strat., lib. 1 de Vita Apollonii Tyanei videtur aliquan- 
do maturius adolescentes sux tutelm fleri solitos 
innuere. Quamobrem praediorum alienatio non per- 
mittitur, ac ne hypotheca quidem immobilium, 1. 3 
Cod. eod. Unde usu quoque Gallorum clausula so- 
lemnis in concipiendis ejusmodi codicillis venialibus 


' (vulgo, bail à gouvernement) adjicitur, à [a charge de 


n'aliéner les immeubles. Cujus exceptionis vis hac 








729 


VARIARUM LIBER VII. 


Τοῦ 


*empus constat elapsum, quo ad hanc veniam accedi A splendidissimum officium censoria quadam gravitate 


jura voluerunt, nos quoque probabilibus desideriis 
Yicentiam non negamus; ut in foro competenti ea 
qua in his causis reverenda legum dictat antiquitas, 
solemniter actitentur. lta ut in alienandis rusticis vel 
urbanis prediis constitutionum servetur auctoritas : 
ne cum opinioni prestare volumus, utilitatem publi- 
cam lzdere videamur. Cape igitur nostro beneficio 
potiorem annis ztatem; et quod petis ab oraculo, 
moribus exhibeto. Nam professio maturitatis acerbze 
Jocum denegat actionis, quando multo gravior est 
eulpa quam sux promissionis impugnat auctoritas. 


3949 XLIL ronuULA EDICTI AD QUAESTOREM, UT IPSE 
SPONDERE DEBEAT QUI 82J0NEM MERETUR. 


Frequenter sajones, quos a nobis credidimus pia B 


voluntate concedi, querelis maximis cognovimus in- 
gravalos. Corruptum est (proh dolor!) beneficium 
nostrum, crevitque potius de medicina calamitas, 
dum ad alios usus potentium malignitate translati sunt 
quam eos nostra remedia transtulerunt. Unde nobis 
necesse fuit remedio salubri votis pestiferis obviare, 
ne dum pietatis studium ad :equalia beneficia trahi- 
tur, surreptionum iniquissima patiamur. Atque ideo 
edictali programmate definimus ut quicunque contra 
violentas insidias propter ineluctabiles necessitates 
suas mereri desiderat fortem sajonem, officio nostro 
poenali se vinculo cautionis astringat; ut si pr:ecepta 
nostre jussionis immissione plectibili sajus quem 
meretur excesserit, et ipse poeux nomine det auri 


reluceat, et turpe sit illis misceri qui dignis moribus 
non possunt approbari, congruum videtur tales qui- 
rere qui in nullo debeant displicere. Atque ideo tri- 
buni ^ chartariorum suggestione comperta, penes 
quem officii est digna reverentia, ab illo die chartarii 
te volumus nomen adipisci; ut qui nobis bene actu- 
rus promitteris, documentis laudabilibus approberis. 
Avaritiam declina, longius fuge iniqua compendia. 
Multo melius proficitur, si bonis moribus serviatur. 


XLIV. FORMULA DE 5 COMPETITORIBUS. 

Nescio quid grande de se videtur promittere, qni 
Joca desiderat publica possidere. Hoc enim ita fieri 
decet, si * res squalida in meliorem loci faciem 
transferatur et revocetur ad ornatum quod pridem 
videbatur jacere incultum. Atque ideo desideranti 
tibi illum locum proprietario jure concedimus, preter 
868, aut plumbum, vel marmora, si tamen ibi fuerint 
latere comperta. Age itaque ut per te sumat decorem 
quod neglectum incuria vetustate jacuerat; quatenus 
boni civis laudem invenire merearis, si faciem tux 
civitatis ornaveris, securus etiam ad posteros trans- 
missurus quod proprio fuerit labore compositum. 
Quia tanto firmius unusquisque possidebit, quanto 
se auctoresque suos amplius expendisse probaverit. 
XLV. FORMULA, QUA CENSUS ὁ RELEVETUR £I QUI UNAM 

* CASAM POSSIDET PREGRAVATANM. 


Cum de agri utilitate vivatur et omnibus inde cer- 
tum sit justum venire compendium, tributum illud 


libras tot, et satisfacere promittat qu:xecunque ejus (? possessionis in illa provincia constitutze ita quereris 


adversarius potuerit tam commodi quam itineris sus- 
tinere detrimenta. Nos enim cum reprimere inciviles 
animos volumus, prz:gravare innocentiam non debe- 
mus. Sajus autem, qui sua voluntate modum preece-, 
ptionis excesserit, donativis se noverit exuendum, et 
gratie nostro (quod est damnis omnibus gravius) 
incurrere posse periculum; nec sibi ulterius esse 
credendum, si jussionis nostr», cujus exsecutor esse 
debuit, temerator exstiterit. 


XLIII. FORMULA PROBATORLE£ CHABTARIORUM. 


Constat militiam bene geri, σας probatis videtur 
imponi, quando ipse secum potest revolvere quod 
judex eum potuit admonere; maxime cum ad patri- 
monia divine talis domus mereatur accedere, ut 
cupiditate detestabili non possit accendi. Deinde cum 


quoque formula excipitur, vers. lia wt in alienan- 
dis, etc. Athenis adolescentes in Lexiarchico com- 
mentario relati ac censiti sux tutelze efficiebantur, 
ut scribit Pollux, tumque iis administrandi patrimonii 
jus erat. Suidas : Οἷς ἐξῆν τὰ πατρῷα oixovopsiv; hujus 
moris meminit et AEschines : Kai κύριος ἐγένετο τῆς 
οὐσίας. Sed de adolescentibus «tatis veniam principis 
indulgentia consecutis, alio loco certum est pluribus 
agere. Fonw. 
* Cartharii meminit lib. 1x, epist. 5, hujusque 
Kt in veteri inscriptione Nemausensi. Jun. 
C. De petit. bon. subl., lib. x, tit. 12. Fonw. | 
igit aucter opera publica, vel qux ad rem- 
, vel civitatem pertinent, ut videre est in 1. 
, €. De oper. pub. DRoss. 


enerosum, ut universas tibi voraverit facultates lácus 
ille vastissimus functionis; et quod aliunde magno 
labore potest colligi, per illam videatur assumi, cu- 
jus utilitatem nimia transcendit illatio, dum plus 
compulsoribus redditur quam a sedulo przstetur. 
Quapropter credimus te evadere posse nuditatem, si 
dominium hujus ruris [Alii, urbis] amiseris, cui jugis 


" &terilitas de compulsoribus venit; ne conditione mi- 


serabili servias necessitati, cujus dominus esse me- 
ruisti. Sed quia hoc genus beneflcii prestari medio- 


 eribus leges sacratissime censuerunt, ut qui pro. 


unius cespitis enormitate deprimitur, nec alterius 
commoditate gsublevatur, moderatione habita ei de- 
beat subveniri, magnitudinis nostre, cui cordi est 
cogitare justitiam, prasenti auetoritate decernimus, 
ut, gi ita est, tot solidos tributario supradicte posses- 


| 

3 Hodie vetita est petitio relevationis, vel transla- 
tionis, vel adzerationis, etc., lib. x Cod., tit. 28, de 
collat. donatorum vel relevatorum, etc. Fonx. 

* L. 4, D. De ceniib, et tit., C. De censitoribus et 
perequat., novell. 165. Ulpián. Rhet. in oratione de 
male obita legat. scribit vacationem a muneribus 
poner (qui hie mediocres dicuntur) concessam 
uisse, ut rem domesticam curarent. Basilii Porpby- 
rogenelis constitutio recensetur a Cedreno, et lib. 1 
Juris Orientalis, qua pauperum, qui minus solvendo 
essent, tributum a lecupletioribus exigeretur, quod 
gllilengium vocabatur, de quo alias pluribus. Totius 
autem hujus epistole argumentum convenit disputa- 
tioni, 1. 4. D. De censib. Fonw. 


184 


M. AURELII CASSIODORI 


Tas 


sjenis, datia preeeptionibus ad 684. quorum interest, A itaque, Dea favente, posteri solemniter heredes, 


ita faeiatis de * vasariis publieis diligenter abradi, ut 
hujus rei duplarum vestigium non debeat inveniri, 
sed per saeenia sipe errere eopvetur quod una com» 
muni summa eencluditur. 


193 XLYI.* ronyuLA QUA CONSOBRINA LEGITIMA FIAT 
UXOR. 


Institatio divinarum legum humano juri ministrat 
exordium, quando im illis capitibus legitur przce- 
ptum quz duabus tabulis probantur adscripta. Sacer 
enim Moses, divina institutione formatus, Israelitico 
populo inter alia definivit, ut concubitus * suos a 
. viciniate pii sanguinis abstinerent, ne et se In proxi- 
mitatem redeundo polluerent, et dilatationem provi- 
dam in genus extraneum non haberent. Hoc pru- 
dentes viri sequentes exemplum, longius pudicam 
observantiam posteris transmiserunt, reservantes 
principi tantum beneficium, consoprinis nuptiali co- 
pulatione jungendis : intelligentes rarius posse prz- 
sumi quod a principe jusserant postulari. Àdmiramur 
inventum, et temperiem rerum stupenda considera- 
tione laudamus, hoc ad principis fuisse remissum 
judicium; ut qui populorum mores regebat, ipse et 
modera(a concupiscentie frena laxaret. Et ideo, 
supplicationum tuarum tenore pertnoti, si tibl illa 
tantum oensobriuj sanguinis vicinifate conjungitur, 
nec alio grádu prozimier approbaris, matrimonio tuo 
decernimus essa socpiandam, nullamque vobig exinde 
juhemus fieri questionem, quando et leges nostra 


castum majrimonium, glorjasa permixtio, quandc 
quidquid a nobis fleri precipitur, necesse egt ut non 
cylpis, sed laudibus applicetur, 


XLYB. FORMULA, AD PREFECTUM, UT $UR DECRETO 
CURIALI PRJEPIA YENDAT. 

Patitur hoc improvida mortalium plerumque con- 
ditio, ut cum l;edere putatur, consulat ; et cum con- 
sulere videtur, affligat. Sed illud magis est eligendum, 
quod prodesse cognoscitur. Nam 4 venena ipsa si ju- 
vare probantur, accepta sunt. E contra, refugiehda 
est suavitas mellis quz inferre dignoscitur lzsiones. 
Vinis erga sapientis eat amare quad expedit; sie nes 
igitur votum respieit, qui prodesse eonteudit. Przedia 


B quidem eurialium non facile * distrahi prpdens defi- 


nivi& antiquitas; y ad necessitateg publicas meljus 
effcerent [Gr. et Cuj., gpufücepent], sj substantie 
juvamina plus haberent. Sed in hag iterum parte 
prospexit, nt αἱ apud vos jneluctabilis necessitas ap- 
pareret, rerum guarum distractio subveniret.: Nam 
quid prodest, si quispiam videtur idoneus, et fieri 
Bon possit ἃ contractis nexibus absolutus? f Egenti 
gimilis est, qui reddere nequit alienum ; nec dici po- 
test proprigm, quod liberare domihum non videtar 
8 4 dehita [Alii, additum; alii, addictum]. Sed quam- 
vis hoc vestre potestati fuerit legum auctoritate cop- 
cessum, tamen, ne quam rarissimi facti sustineretis 
invidiam, illius municipis allegatione permoti, nos 
quoque eminenti vestrze presenti jussione permitti- 


permitti voluntate consentiunt, et vota vestra. prg- C mus, ut aliquis, veritate discussa, si aliter solvi ne- 


sentis auptoritatis benelicjo firmaverunt, Erunt vohjs 


ἃ Vagaria, publica hje sung archivorum ac census 
tabule, ut in }, 12, Loca, de censitoribus et perz- 
Tut. C. Theo ., quibus singulerum civium facultates 
esoribebantur, id est, ut Theephili defipilionem κ6- 
quar, tit. de libert. : ewig ἤτοι χάρτῃς, ἔνθα Ῥωμαῖρι 
ἀπεγράφοντο τὰς ol«tio; περιουσίας, ἐπὶ τὸ ἐν καιρῷ 
ἤολεμου κατὰ μέτρον τῆς ἰδίας ὑποστάσεως ἕχαστον εἰσ- 
φέρειν. Alloqui vagarinm est pecunja qua publice da- 
for magistratibus in jrayinciae euntibus, ut quo 
mulos, vasa et suppellectilem, czteraque quse hiagi- 
stratus instrumentum implerent, qued publico sum- 
tu eompararent. Meminit Cie. in Pison. : Sestertium 
cenlies ei octogiea, quod, quasj yasarij nqmine, jn 
vendiliong mej capitis ex zrariq tibi tributum Ro- 
mz in quiestu reliquisti. Hujus moris idem meminit, 
n in Rull., et v in Verrem; Sueton. in Augusto; 


Lampridius, in Alexand.; Rudzua de asse, lib, i1. p Justinjan,, novell. 1 


ΒΝ. 
b Vide sanctum Augustinum, de Civit. Del llb. tv, 
cap. 16; et sanctum Ambrosium, lib. vn, ep. 66. 


URET. 
fio je tale rescriptum jure nostro prohibetur, 
. 1, D. Si nuptig ex rescripto petantur. ἘΆΝ. 

e Ratio vitandarum inter consobrínos seu patrueles 
nuptiarum; de quo divus Augustin. lib. 1v eap. 16 
de Civit. Dei, quas Inter consobrinos Jus civile olim 
permiserat, 1. 25, Uter, in fBn.; 1. seq,, D. De cond. 
inslit. ; |. pen., de Fit. nup.; 1. 19, Celebrandis, C. 
De uupt., $ Duortim, eod. t. lnst., Quintilian., proce- 
mjolib. vi de filii Obitu querens: Tene Consujari 
nuper adeptione ad omnium pes honorum patris 
admotum, te avunculo praetori generum destinatum ἢ 
Cuscbrinorum nuptias veluit 'Theodos., dicto c. 16, 
l. $, C. Theod., De incest. nup.; Ambros., epist. 66, 
et lib. 1Ced. Theod., Si nuptie ex resc. pel.; Caius, 


queat, distracfa ligamina pradij sui, guod propria 


lib. 1, tit. 4, Instit.; Harmehop., lib. wt, tit. 4. Unde 
accidit ut. apud Theophil., dicto $. Duarum, eq. 3i- 
γαντας quibusdam wp ων legajur, eum ab 
arche ypo fane absit negatio. FonN. 

eneni verbum medium est : ideoque qui vena- 
num dicit, adjicere debet, an bonum, am malnm; 
nam et madicamenia venena sunt, qnia eo pomine 
gmne eonfinetur qud Mibibibum naluram ejus cui 
adhibitum est mutat, 1. 250, Qui venenum, dé verb. 
sign. FonN. 

9 Decurionum seu curialium prxedia sine decreto et 
cause eognitiens alienare nen lieuit, tit tib. X 

(Qd, Noster Cassiodorus, lib. 1x, epist. ἃ: r:xedia, 
nquit, Curialium, unde maxime mediocribus paran- 
iuf insidiz, nullus illicita emptiong pervagal, quia 
eontraetus diei non potest nisi qui. de legihns venit. 
| : Causa prohibitlonis subjun- 
itur, ut qd necessitates publicas melius suflicerént ; 
c enim emendandum oenseo, cum prins perperam 
scriberetur, efficerent, si substantix juvamina plus 
haberent. FonN. 

f Bona etenim cujusque intelliguntur, qux deducto 
sre alieno supersunt. L. duin np [9m de verb. 
sign.; 1. 79, Mulier, de jur. dot.; l. on possunt, 
de. jur. fisc.; J. p dar truct., D. Ad (, F lcid. ; Quin- 
tilian., declam. ; Harpocration, in dict, ἐνεπίσ- 
i$nupe. K'ORN. 

δ In veteri quidem manusc. legitur, a debita, quod 
antequam consuluissem, addictum ipse emendaram ; 
an rectius, alii viderint ; mibi certe nop omnino con- 
Jectura displicebat; et liberare dominum addictum, 
tanquam opposito relata accipiebam, quanda is qui 
debet, creditori obnoxius est, ὑπεύθυνος, ut et Gor- 
dianus ait, quasi cliens, 1. 9, C. De Novat. Foxx. 





T5 


ut reddat debitum quod probatur essa contractum, 
p, Yit19 voracitatis imhutus, fapultates ayas ahsor- 
here videatur esse permiseus. Constet. apud yog pra- 
babilis cansa damnorum, quoniam illis volumus suh- 
veniri qui durj& necessilatihus prohanjur astringi; 


a rig 


legendum. Novell. 5, Fonx. 


5 5 


2 VARIARUM ΕΒ Vill. 
voluntate delegerit, habeat liceniam distrahendi; ita A utrumque enim potest esse culpabile, aut malis mo- 


744 


ribus frena laxare, aut justas iterum querelas excly- 
dere. Quapropter provide vobis permisit antiquitas 
de illa causa decernere, cui est utile curiam custa- 
dire. À quibus enim munia poterunt sustineri, gi 
civitatum ἃ ποῦν] passjm videantyr abscidi? 6 — 


nervi civifatum, epist. 2, infra, lib, rx, et In Majoriani Novell., ubi non Servos, sed nervos 





LIBER OQTAVUS. 


paite 


31 94 EPISTOLA PRIMA. 
JUSTINIANO IMPERATORI ATHALARICUS REX. 

Petit. ejus gratiam et amicitiam iisdem. interpositis 
conditionibus quibus cum Theodoricg priores tnpé- 
ratorés esciejatem iniarant. 

Juste possem reprehendi, clementissime prinolpum, 
sj paeerm vestram quxrerem tepide, quam parentes 
meos constat ardentius expetilsse; aut in qua parte 
dignus heres existerem, si auetoribus meis impar in 
tanta gloria reperirer? Non vos majorum purpuratas 
tantum ordo elarificat, non sio regia sella sublimat 
quantum longe lateque potens gratia vestra nobilitat. 
Omnia enim regno nostro petfecte constare credi- 
mus, si hane nobis minime deesse sentimus. Sed δὲ 
pietati vestt- prieconialé est diligere quorum patres 
contigit vos amasse. Neino enim ereditar itapepdisse 


buisae. Aliquid forsitan e$ amplius mereep siaceritá- 
B (is, eujus nee stas videtur esse suspeota, nec gene- 


ratio jam probatur extranea. Quedam vero per 
suprascriptos legatos nostroa serenisaimis sensibus 
verbo intinaanda commisimus, 418 elementie vestre 
moro ad effectum facite pervenire. 


EPISTOLA Il. 
SBNATYUI URBIS ROMJE ATHALARICUS RFX, 


Eum reddit certiorem 26 regem unanimi Golhorum 

omanorumque consensu creatum fuisse, et mittit 

ad eum BSigumerem. comitem cm. alüs qui. ipsius 
omine sacramenta proateut. 

Plenissimum gaudium constat esse, patres eonseri- 

pti, eognoseere deminantis exortum, ut qui oreditur 

universos passe protegere, audietur ad regni eulmina 


veteribus puritatem innoeuam, nisi qui eorum sti*- (; pervenisse. Mensura lztitic de magnitudine nuntii ve- 


pem habere probatur acceptam. Claudantur odia cum 
gepultis ; ira perire noverit cum protervis; gratia non 
debet occumbere cut dilectis : sed magis affectuo- 
sius tractandus est, qui ad regni causas Ihnocens in- 
venitur. Perpendite quid a vobis mereatur successur 
bonorum. Vos avut nostrum in vesira civitate celsis 
curulibus extulistis, vos genitorem meum in Italia 
palmat» claritate decorastis. Desiderio quoque con- 
cordize factus est per. arma filius, quamvis vobis pene 
videbatur :zquevus. Hoe nomen adolescenti con- 
gruentius dabitis, qualia nostris senioribus pr:esti- 
tistis. In parentelz locum noster [Ac., nostrum] jam 
transire debet affectus ; nam ex fllio vestro genitus, 
naturz legibus vobis non habetur extraneus. Atque 
ideo pacem non longinquus, sed proximus peto, quia 
tunc mihi dedistis gratiam nepotis, quando meo pa- 
renti adoptionis gaudia przstitistis. Introducamur et 
in vestram mentem, qui adepti aumua regiam bsre- 
ditatem. Illud est mthi supra dominatum, tantum sc 
talem rectorem habere propitium. Primordia itaque 
nostra salatia mereantur prineipis longevi babere; 
pueritia tuitiónem gratie eensequatur; et non in 
totum a parentibus destituimur, qui tali protectione 
fulcimur. Sit vobig regaoum nostrum gratie vinculis 
obligatum. Plus in illa parte regnabitis, ubi omnia 
chariiate jubetis. Quapropter ad serenitatem vestram 
illum et illum legatos nostros :stimavimus esse di- 
rigendos, ut amicitiam nobis illis pactis, illis eondi- 
tionibus concedatis, quas cum divx: memorix» domno 
avo mostro inclytos decegsores vestros constat ha- 


hif et tanta fit alaeritas animi, quanta fueritet eonside- 
ratio rei. 19$ Namsj prudentes viros eriguht [Ed., Av., 
exigunt] commoda pweedieta godolium, si amicorum 
relevat sospilas nuntiata, quanta exsuitatipne suscipi 
dehet, amnium reeterem feliciter psovenisse terpa- 
pum, duem non protulit commota seditio, nen bella 
ferventia pepererunt, non reipublioe damna lucrata 
Sunt, sed sic factus est per quietem, quemadmodum 
venire deeuit clvilitatis ductorem ? Magnum profeeto 
felieitatis [ed., fidelitatis] genus, ebinené sine eon- 
tentionibus principatum ; et in illa republica adele- 
scentem dominum fleri, ubi multos constat maturis 
moribus inveniri. Non enim potest cuilibet aetati de- 
esse consillum, ubi tot paréntes publicós constat in- 


p ventos. Pralata est ergo spes nostra cunctorum me- 


ritis ; et certius fuit de nobis credi quam quod de aliis 
potuit approbari, non injuria : quoniam quavis cla- 
Bitas generis Amalis eedit ; et sieut qui ex vobis na- 
scitur, origo senatoría nuncupatur, lta qui ex hac fa- 
jilia progreditur, regno dignissimgs approbatur. 
Probafa sunt przesenti faeto qus loquimur, Nam cum 
demni avi hostri pro beteflciorum quantitate dulcis- 
sima nobis recordatio urgeretur extremia, magnitu- 
dinem dominationis sus tanta in nos celeritate trans- 
fudit, ut non tam regnum quam vestem crederes esse 
mutatam. Tot proceres ianu consilioque gloriosi 
nullum murmur, ut assolet, miscperunt : sed ita oum 
magno gaudio &ecuti sunt principis sui judicia, pt 
voluntatemibi potius agnosceres confluxisse divinam. 
Quapropter necessarjum duximus, propitio Dep, de 


755 


tum [Jur., subaudi magis] quam mutatum videtur im- 
perium, cum transit ad posteros ; nam quodammodo 
ipse putatur vivere, cujus vobis progenies cognoscitur 
imperare. Hxc habuerunt vestra vota, hzc illius fuit 
indubitata sententia, ut h:eredem bonorum suorum 
relinqueret qui beneflcia ejus in vobis possit augere. 
Amore principum constat inventum ut simulacris 88» 
neis fides servaretur imaginis, quatenus ventura pro- 
geuies auctorem videret, qui sibi rempublicam mul- 
tis beneficiis obligasset. Sed quanto verior est qui 
vivit in. posteris, per quos plerumque et forma cor- 
poris redditur et vigor animi protelatur? Et ideo no- 
bilitatis vestrz: fidem majore nunc studio debetis os- 
tendere, quatenus et priora munera meritis videantur 


esse collata, et futura indubitanter eis prestemus B 


quos preteritorum immemores fuisse minime gense- 
rimus. Noveritis etiam divina providentia fuisse dis- 
positum ut Gothorum Romanorumque nobis genera- 
lis consensus accederet, et voluntatem suam, quam 
puris pectoribus offerebant, 5 juris etiam jurandi re- 
ligione flrmarent. Quod vos secuturos esse minime 
dubitamus tempore, non amore; nam a vobis potuit 
inchoari quod preventi longinquitate sequimini. Con- 
stat enim excellentissimos patres tanto amplius posse 
diligere, quanto majores honores a ceteris ordinibus 
visi sunt accepisse. Sed ut primordia nostra, et circa 
vos benignitatem possitis agnoscere (quia decet cu- 
riam vestram beneficiis introire), illustrem Sigisme- 
rem [Ed.,Ac., Sigisinem], comitem nostrum, vobis cum 


his qui directi sunt fecimus sacramenta przstare, quia (. 


inviolabiliter servare cupimus quod publica auctori- 
tate promittimus. Si qua autem a nobis postolanda 
creditis, quie vestre securitatis incrementa multipli- 
cent, indubitanter petite commoniti, quos ad funden- 
das preces nos etiam videmur hortari. Promissio po- 
tius est ista quam commonitio ; nam qui reverendum 
senatum supplicare precipit, quod impetrare possit 
nihilominus compromisit. Nunc vestrum est tale ali- 
quid sperare, quod communem rempublicam possit 
augere. 


EPISTOLA Ill. 
POPULO ROMANO ATHALARICUS REX. 


Theodoricum regem praeclaris laudibus extollit, et re- 
nuntiat populo Romano ad solium se [uisse commu- 


M. AURELII CASSIODORI 
ortu regni nostri vos facere certiores, * quia dilatata- A — nibus Gotkorum Romanorumque suff 


156 
atque per legatos se justitiam servaturum pollicetur. 
Si vos externus h:res imperii suscepisset, dubita- 

re forsitan poteratis ne quos prior dilexerat, inviden- 
do subsequens non amaret : quia nescio quo pacto 
cum suceessor amplius laudari nititur, prx:ecedentis 
fama lentatur (alii, ἰδίαν; alii, lzedatur]. Nunc vero 
persona tantum, non est autem vobis gratia commau- 
tata, quando recte vobiscum agi credimus, si avi ve- 
neranda judicia subsequamur. Nostrz siquidem opi- 
nionis interest 6t quos ille benignissime tuitns est, 
nos etiam statuta constantia et beneficiorum ubertate 
pascamus. Minus cogitant qui obscuris principibus et 
versatis in mediocri actione [ Ed., Νίν. et Ac., natione. 
Gam., nomine| succedunt. Nos talis przcessit, ut ex- 
quisitis virtutibus ejus sequi vestigia debeamus. 
Quapropter, quod auspice Deo dictum sit, gloriosi 
domni avi nostri ita vobis nuntiamus ordinatione dis- 
positum, ut Gothorum Romanorumque in regnum 
nostrum suavissimus consensus accederet ; et me ad- 
versis rebus aliqua possit remanere suspicio, voa 
sua sacramentorum interpositione firmarunt se domi- 
natum nostrum tanto gaudio subire, tanquam si vel 
illis domnus avus noster fatali sorte non videretur 
subiractus, ne solis linguis, sed etiam imis pectoribus 
probarentur esse devoti. Quod si vos, ut opinamer, 
libenti s&nimo similia feceritis, harum portitores sub 
obtestatione [Edit., Ac., ostentatione; Forn., attesta- 
tione] divina vobis fecimus polliceri, justitiam nos 
et :&quabilem clementiam, qux populos nutrit, juvan- 
te Domino, custodire, et Gothis Romanisque apad 
nos jus esse commune, nec aliud inter vos esse divi- 


.sum, nisi quod illi labores bellicos pro communi uti- 


litate subeunt, vos autem civitatis Romans habitatio 
quieta multiplicat. Ecce ad condictionem 146 (ms. 
À., conditionem] clementissimam sacramenti incli- 
nando nostrum eveximus principatum, ut nihil dubium, 
nihil formidolosum populi habere possint quos beatus 
nosterauctor enutrivit. Ecce Trajani vestri clarum se- 
culis reparamus exemplum. * Jurat vobis per quem 
juratis; nee potest ab illo quisquam falli, quo invo- 


. cato, non licet impune mentiri. Erigite nupc animos, 


et, Deo propitio, meliora semper optate, ut sicut ἃ 
charitate potestatem regiam incboavimus, íta tran- 
quillitatem Deo placitam sequentibus temporibus ex- 
sequamur. 


* Eat notanda phrasis, qua subaudiatur dietio, ms- D — * Jurabant senatores, jurabat populos principi, et 


gis, ut apud Grzcos μᾶλλον ; infra, lib. xr, epist. 8, et 
epist. 25 lib. seq. Pindar., Nem:eis : Ὑπνοῦμεν πάντες 
ἢ πιστεύομεν. Tertullian., Exhortatione ad castitatem : 
Puto nobis non licere nascentem necare, quam et 
natum. Ammian. Marcellin., lib. xxu: 
quam considerato civium assultu perterritus est. 
Utrobique, magis, vel, quidpiam significationis com- 
parative subintelligitur, quod Hellenismum vel Jo- 
daismum redoleat ; quale illud est: Functionem reci- 
piunt per solutionem, quam specie, l. 2, Si cert. pet.; 
et meritis liberos, quam pactionibus adstringi placuit. 
Paul. lib. rv Sentent., tit. 5: Et nihil est gratum his 
prestari posse, quam libertatem. L. 29, de fidei- 
comm. libert.; |. 2, fin., de judic.; l. 7, Si hominem, 

4, Depositi. Anton. Augustinus, lib. rv, cap. 8, 

“ primus omnium admonuit. FORNER. 


oncito, - 


vicissim ipse princeps populo ac senatui statim post 
susceptas imperatorias infulas; quem morem in Gal- 
lia retentum, et ad hzc usque tenipora in principibus 
nostris inaugurandis observatum scimus. Baose. 

* Pro intellectu hujus loci vide quz in superiori 
ean adnotavimus, quM adjungere libei verba 
Plinii in Panegyrico ad Trajanum ad jusjurandum 
principi οἱ ἃ principe consulatum ineunte praestitum 
pertinentia: Áccedis ad consulis sellam, adigendum 
te probes in verba que ibus ignota, nisi cum ju- 
rare cogerent alios. Et paulo post: Quinetiam sedens 
stanti praebuit jusjurandum, et ille juravit, expres- 
sit, explanavitque verba, quibus caput suum, domum 
suain, si scienter fefellisset. Ex quibus apparet post 
vota jurari solitum imperatori a magistratibus, a se- 
natoribus, a populo ipso. Boss. 


151 


EPISTOLA IV. 
UNIVEBSIS ROMANIS PER ITALIAM ET DALMATIAS CONSTI- 
TUTIS ATHALARICUS REX. 


Scribit se Gothorum Romanorumque sacramenta Jue 
munimine adepti regni suscepisse, et petit ut eadem 
prastent. 

Honorabile credimus indicare quod fama potuistis 
teste cognoscere. Jure siquidem de se bene arbitra- 
bitur cstimatum, qui regium meretur alloquium : 
quia dignitas est subjecti affatus meruisse dominan- 
tis, in ea prxesertim causa in qua omnium corda sic 
videntur esse sollicita, ut si non cognoscant prospe- 
rum, credant semper adversum. Nam qui audit mu- 
tatum, novum nihilominus formidat imperium. Et re- 
vera nescio quid triste creditur cogitare, qui tardat 
inter initia benigna promittere. Quapropter locum si- 
nistris cogitationibus amputantes, aliter de nobis non 
patimur credi quam quod de nostris potuit parentibus 
:vstimari. Et ideo, quod Divinitate propitia dictum sit, 
glorioso domno avo nostro feliciter ordinante, tam 
Gothorum quam Romanorum presentium pro munimi- 
ne indepti [Ms. A., incepti) regni sacramenta susce- 
pimus, quod vos quoque facturos esse libentissime 
judicamus; ut qui fideles parentibus nostris exstitistis, 
nobis quoque simili devotione pareatis. Suavius enim 
diligit heredem, qui beneficiorum recordatur aucto- 
rem. Sed ut vobis benevolentiz nostra jam nunc in- 
tegritas innotescat, jurisjuraudi vobis fecimus reli- 
tione promitti quod et nostrum possit declarare pro- 
positum, et spem debeat munire cunctorum. 


EPISTOLA Y. 
UNIVERSIS GOTHIS PER ITALIAM CONSTITUTIS ATHALARIQUS 
REX. 


Significat se, Theodorico adhuc superstite, omnium sa- 
cramenta in regia civitate recepisse, et hortatur ut 
eorum exemplum sequantur, nec non per comitem iis 
interposito sacramento fidem spondet. 

Voluissemus quidem domni avi nostri longevz vi- 
te gaudia nuntiare : sed quoniam diligentibus dura 
conditione subtractus est, nos bxredes regni sui, Deo 
sibi imperante, substituit, ut successione sanguinis 
sui beneficia vobis a se collata, faceret esse perpetua, 
dum nos illa et augere et tueri cupimus qu: ab illo 
facta esse cognoscimus. Cujus ordinationi adhuc eo 
superstite in regía civitate ita sacramenti interposi- 
tione cunctorum vota sociata sunt, ut unum crederes 
promittere, quod generalitas videbatur optare. Hoc 
vos sequentes exemplum, pari devotione peragite, ne 
quid a prxsentibus minus fecisse videamini, a qui- 
bus creditur totum similiter posse compleri. Illum 
vero comitem vobis fecimus jurata voce promittere ; 
ut sicut nobis vestrum animum devotissime proditis, 
sit optata de nostris sensibus audiatis. Recipite ita- 
que prosperum vobis semper nomen, Amalorum re- 
galem prosapiem, blatteum germen, infantiam pur- 
puratam, per quos, Deo juvante, parentes nostri de- 
center evecti sunt, οἱ inter tam prolixam ordinem 
regum suscepérunt semper augmentum. Credimus 
enim de Divinitate propitia, qu:e majores nostros di- 
gnanter adjuvit, nunc quoque gratiam sux dignatio- 


VARIARUM LIBER VIII. 
À nis impendere, ut et nobis regnantibus bonarum re- 


758 


rum fructus dulcissimos afferatis, qui sub nostris pa- - 
rentibus copiosa virtutum laude floruistis. 


EPISTOLA VI. 
LIBERIO PRAFECTO GALLIARUM ATHALARICUS REX. 
Renuntiat se a Theodorico, dum adhuc viveret, regno 


donatum ; sibique Gothos Romanosque fidem sub ju- 


risjurandi religione promigisse. Tum petit ut qui ver- 

saniur in Galliis illos imuentur. 

Scimus animum vestrum de obitu gloriose memo- 
rie domni avi nostri acerbo dolore fatigari, dum 
omnia bona graviter defleantur amissa. Plus enim 
queritur [Edit., queritar], dum dominus desiderabi- 
lis abrogatur. Expedit autem studio pietatis afflictam 
mentem compensalivo remedio consoleri, quia vix 


p sentitur amissus, cui non succedit extraneus. Sic 


enim, Deo sibi imperante, prospexit, dum esset et 
post fata providus, ut regionibus suis pacem relin- 
queret, ne aliqua novitas quieta turbaret. In sellam 
regni sui nos domiuos collocavit ; quatenus decus ge- 
neris, quod in illo floruit, in successores protiuus 
zquali luce radiaret. Cui ordinationi Gothorum Ro- 
manorumque desideria convenerunt, ita ut sub juris- 
jurandi religione promitterent fidem se regno nostro 
devoto animo servaturos. Quod ad illustris magnitu- 
dinis vestrae notitiam credimus perferendum, ut ab 
his qui in Galliis regno pietatis nostr devoti sunt 
simile proferatur exemplum ; et sicut animos nostros 
circa se minores non desiderant effici, ita pari condi- 
tione teneantur astricti. 


197 EPISTOLA VII. 


UNIVERSIS PROVINCIALIBUS PBR GALLIAM CONSTITUTIS 
ATHALARICUS REX. 


Hortatur ut Gothi Romanis, et Romani Gothis vicissim 
jurent se fidem regi prastituros. 


Licet gloriose memorix domni avi nostri pro ex - 
cellentibus meritis tristis vobis videalur occasus, 
tamen, quia ille humana «onditione decubu:t, ad 
continuandam gubernationem quam singulariter ges- 
serat nos reliquit; ne damnum boni principis senti- 
retis, cujus vobis noscitur regnare progenies. Nullus 
enim apud nos perdit, quod [A/ii, qui] illi paruit ; sed 
duplici largitate munifici et illius debita reddimus, et 
futuris obsequiis beneficia ingenita pietate mutua- 
mus. Atque ideo fidem pristinam majori nunc vos 
convenit devotione monstrare, quia bene prospicit 
rebus futuris, qui regnantium servit iuiliis : dum 
ipse et in reliquum perseverare creditur, qui primor- 
dia fovere sentitur. Indicamus autem, favore divin: 
cum ad regni culmina perveniremus, omnia nobis 
sic felicia, sic tranquilla cessisse, ut unum loqui erc- 
deres quod generalitas insonabat, nec putaretur hu- 
manum quod tot vota ingentium populorgum nihil 
probata sunt habere contrarium. Unde vos quoque 
predicta oonvenit imitari, ut Gothi Romanis prz- 
beant jusjurandum, et Romani Gothis sacramento 
confirment se unanimiter regno nostro esse devotos, 


' quatenus et nobis vestra sinceritas laudabiliter inno- 


:tescat; et ad quietem vestram proficiat invicem pro- 
missa concordia. Eat inter vos legalis missa tran- 





τὸν 


M. AURELII CÁRSEODORI 


719 


quillitas; potior minori non sit Inféstus. Habetote A pro omnium utilitate tractatur. Solatium curarum 


animum pacatum, qui bellum non habetis externum, 


quia primum inde nobis placete poteritis, si vobis - 


hac ratione prospicitis [Ed., Níwu, Gam., Gru. et 
Cuj., proficiatis]. 


EPISTOLA VIII. 
VICTORINO VIRO VENERABILI, EPISCOPO, ATHALARICUS REY. 


Renuntiat se Theoderico mortuo successisse. Tum 
ipsius orationibus se commendans, petit ut provin- 
ciales cunctos ad fidem principi servandam cohor- 
tetur. 


. De fide atque constantia tales &unt commonetid:t 
persons, qua desideriis humariis diversa sorte qua- 
tiuntur. Vos autem, quos sapientia firmos efficit, et 
mens religiosa consolidat, ^ àd provincialium potlu$ 
codvenit adanationes animarl, quia juste debitor Bt 
alien] atbitril, qui 4 plüribüs meretur audiri. Qua- 
propter salütantes veneratione qa dighuin est, quod 
vobis quiüetm moerorem possit ihdicete, transitum 
glorios& methoris domhi avi nostri cum dolore ttid- 
ximo tnüntiamus. Sed Inde potest vestra itistitld 
tempersti, quia nos in sede regni sul, Divinitate pre- 
pitia, colleeavit; ut in totam desiderio vestto hon 
videatur ereptus, qui vtbis cunsutgit in successione 
reparatus. Faveéte nune otationibus sacris, nost?i$ 
libenter atspielis, ut Rex colestis humana hobis 
regta cotfirmet, génités extetnas aiteral, peceata 
abtolvat, eonbolidet et conservet. propitius quod ps- 
retitibts nosthié dignatus cst przstare glotiotas. (Jua- 
propter sanctitas vestra provinciales ctinbtós sdittü- 
neat, ut, inter se eoncordiam habentes, regno nostro 
per omnia debeant esse purissimi. Cupimus enim in 
gubjectis fidem reperiri, quam larga possimus pietate 
Igunerari. 


EPISTOLA 1X. 
TULUN [ Alii; THoLUfT) tthO PATRICIO ATHALANICUS hii. 


Illi confertur patriciatus dignitas, priclarisque laudt- 
bus una cum Gensemundo esxornaiur. 


Licet ad tegendos populos idoneos. efficlanit, duos 
ad augustum culmen Diviria provexerint (quando nec 
etas itipedit, ubi sese potentlà ccefestis infundil), 
tafnet! dd rélevandam florentissim3: hostre :etalis 
sollicitadinem, visum est te virim prudenlissimum 
convenienter adhibere, quem constat etíam domni 
avi nostri tractatibus jugiter et laudabiliter adhxe- 
sisse. Quod si dignum fuit hoc illum talem íantum- 
que facere, quanto magis nobis convenit solatium 
quxrere quo [Ed., Ac., quod] pro adolescentizx flore 
decenter adhue possumus indigere [Ed., Ac., intelli- 
gere]? Magna est enim infinitaque prudentia, quam 
nemo sic assequitur ut eam non necessarie et per 
alios querere videatur. Senes ipsi consiliis sapien- 
tiam discunt, et a maturis in commune quxritur quod 


^ Ául. Gellius, lib. π, c. 99 : Veniant, operamque 
mutuam dent, et messem hanc nobis addnent. Quaii- 
quam ronmullis in libris, adjuvent, scriptum, sed 
perperam, legatur. Fonw. 
ΟΡ Sic. D. Anibrosius de Theodosio : Dilexi viram, 
qui mag! arguentem auam adulsntcHn probaret. Sic 


frequenter sibl adhibent maturi reges; et hinc mie- 
liores :stimantur, si soli omnia non presumunt. 
Quod si longzvi domihi subJectorum ihgenils ádjb- 
vantur, consulte relaxamus :etatis nostrze breves fe- 
rias ; ut suis incrementis devota prosperius, robustior 
ad imperii pondera &ustinenda consurgat. Atque ideo 
te, cum favore divino, suggestu prasentalis patri- 
ciatus evehimus; ut pro republica nostra tractantem 
sedes celsa sublimet, ne sententia salutaris, cui decet 
humiliter parere, a loco videatur venisse communi. 
Hic est honor qui et armis convenit, et in pace re- 
splendet. Huric illa dives Grecia, quz multa glorio- 
sissimo domno avo nostro debuit, gratificata persol- 
vil; velavit fortes humeros chlamydum vestis, pinxit 


É suras sericis calceus iste Romanus, et dignanter visus 


[Ur. εἰ Cuj., jussus) est accipere, quod se cognosce- 
bat assumere pert honorem. Crescebat visendi stu- 
dium Eois populis heroem nostrum, dum, nescio quo 
pacto, in eum qui bellicosus creditur, civilia plus 
amantur. Hac igitur honoris remuneratione conten- 
tus, pro exteris partibus indefessa devotione labora- 
vit; et przstare eum suis parentibus principi digna- 
batur obsequium, qui tantorum regum fuerat stirpe 
procreatus, Sic se znagnorum beneficia semper extol- 
lunt, ut et quibus imperare nequeunt, jura vemera- 
tionis 198 imponant. Diligunt omnes sui provectas 
semper auctorem; et mortalitatis jura nesciunt, qui 
benelleiis non tenentur [Gr., Ομ). : Diligit mesnor 
mens sui. Mortalitatis jura nesciunt, qui beneliciis 


C: non tenentur]. Sed lódnguin est de ejus gloria sufü- 


cienter loqui, queri Siigulsretii gehtibus stetila fe- 
cunda genuerunt. Ipsius tle labor instituit, ut nos 
mitius laborare debearhas. Tecum picis cetts, tecuti 
belli dubia conferebat ; et, quod apud sapientes reges 
singulare munus ost, ille solliciius ad omnia secure 
tibi pectoris pandebat arcana. Tu tamen nullos re- 
sponsis ludebas ambiguis. Amasti in audiendo pa- 
tienGam, in suggestione veritatem ; spe qua ad 
eum falso pervenerant, b recti studio corrigebas ; et, 
quod rarum conlidentite genus est, interdum resiste- 
bas contra vota principis, sed pro opinione rectoris. 
Paüebatur enim invictus ille praeliis pro sua fama 
superari, et dulcis erat justo principi rationabilis 
contrarietas obsequentis. Ama nunc sublimior justi- 


p tiam, quam serviens diligebas. Ostende te illius esse 


discipulum, qui nunquam laboravit incassum : jun- 
ctus Amalo generi, nobilissima tibi facta consocia 
[Alii, consortia]. Omne siquidem bonum regia suz- 
dere debet afinitas. Acturus es consueta prudentia, 
ut laude morum fastigium contigisse videaris excel- 
sum. Exsiat gentis Gothice hujus probitatis exem- 
plum; Geasemundus ille toto orbe cantabilis, solum 
armis filius factus, tanta $e Amalis devotione con- 


Ammian. Marcell., pag. 55, 259 et 3 Sueton. in 
Octav. cap. 56; et in Tiber. cap. 3f. Épiphanius 
apad Enmodlum : Nemo üt Eccleske principem ad- 
monere timeat, si probet errantem. Sie infra, epist. 
15. Vide supra, lib. vi, form, 5. Jugkr.- 





141 


VARIARUM LIBER Viit. 


18 


Junzit, tt herédibd& éorum cüriosum exhibuerit À Martio viro didicerat verbis, iti éatnporum libertate 


famulatum, quamvis inse peteretur ad regnum. Im- 
pendebat aliis meritum suum, et moderatissimts$ 
omnium, quod ipsi conferti poterat, ille potius par- 
vulis éxhibebal. Atque ideb eum mostrorum famá 
concelebrat : vivit semper relationibus, qui quando- 
que moritura Contempsit. Sic quámndiu momen su- 
perest Gotliurum, fertur ejus cunctorum attestationé 
preconiüm. Undé fas est de ie mieliora credere; 
quem iiostri constat geriéris affinitate gaudere. 


EPISTOLA X. 
SENATUI tbiS noMA ATNALARILUS REX. 


Eximia facinora Tulum exponit, et. scribit se eum ad 
patriciatus culmen evexisse. 

Habetis, patres conscripti, unde glorioso principi 
gratiam referre debeatis, quando przcelso viro Tu- 
lum, et nosirà affinitate fulgenti, vesirl ordinis con- 
tulimus dignitatem. Auelus ést enim pacis genius de 
ferri rediantis ornatu; nec discincia jatet tega, jam 
procinctualis effecta. Ánte vobis contulimus honores, 
sed nunc ipstun ereximus dignitatem. Per omnes ἐπὶ 
nimirum splehdor refusus, quem przesens potest ha- 
bere patricius : quàándo ilia est náturà purisstmi 
luminis, qux relucet. ét proximis. Sed quamvis sit 
vobis ποι βου candidátus; qui duini avi nostri 
tam cláris ac diuturnis adhzssit obsequiis, tamen Ju- 
vat illà repetere, Qu:e cohstat ad institutoris ejus 
gloriam pertittiere. Primuth, quod inter natlohes exi- 
mium est, Gothorum nobilissima stirpe gloriatur, qui 


monstraret. Egit de Hunnis inter alios triumphum, 
et emeritam laudem primis congressibus auspicalus, 
neci dedit Bulgares toto otbe terribiles. Tales mit- 
tuti iostra cunabula bellatores; sit parat» sunt 
fnanus, tibi exercetur anittius. Nutrilus in otlóso ser- 
vitio laboriosos subepit; et quod exercitatione noti 
didicit, virtus manus propria [Ms. A., et Ac., virttüs 
pruna] complevit. Rediit subito ad principem veté- 
ranus, egressus prinizevus; tt hoti pacatis obsequiis, 
sed armis semper stüduisse crederetur. Hoc rimatbr 
ille actdum et honorum remuieratót inspiciehs, 
vigorem illi regis domus virtutis contemplatione 
Commisii; ut quem ingeniosum bell ptóbaveránt, 
lortissimi regis consiliis misceretuf : ad invcniendá 


B subtilis, ad implenda robustus, hd celanda cautisst- 


mus. Egit locum meriió publiel secreti. Cum ipsó 
prelia, cum ipso megotlofum :quabilia disponebal ἐ 
el in tantani 58 similitudinem ejus cogitationis adjuii- 
xeral, ut càusis recóghitis, quod ille velle poterat, 
Iste sua sponte perágebát. Defeiisórem omnium suis 
ltáctatibus adjuvabat; et thinistrando consiliunt, te- 
gebat ipse rectorem. Admonet eliam expeditio Gal- 
licana, tbi jam inter duces directus, et prudentiam 
suam bellis, et pericula promptissimus ingerebat. 
c Árelate est civitas supra undas Rhodani consíituta, 
que in Orienlis prospectum tabulatum pontem per 
nuncupati fluminis dorsa ttansmittit. Hunc et hosti- 
büs capere, el nostris defendere necessarium fuit. 
Quapropter excitála sunt Gothorum Francorumqué 


wo£ ut mter parentes infantiam reliquit, státim ru- € validissima tempestate certamina. Adfuit illic dubiis 


des amnos ád sacri cubiculi secreta portavit : agens 
Ron ut ztas, sed δὲ locus potius expetebát. Nam licet 
omnia regum obsequia suB eàutéla peragenda sint, 
Hic tanto timoris 4mplius ácquiritur, quanto proki- 
mus plus hibetur. ^ Arduutm nimis est nieruisse priü- 
elpis seeretüm, dbi si quid eügnoscitür prodi, vel ab 
alio formidatur. Has procellàs moderátor sui Biné 
effenskene transmisit : charus sammátibus, collegis 
seniper acceptus; ut jam. tonc magnz felicitatis vi- 
deretar esse prcsagium, Kratlám meruisse cuncto- 
rem. ΟΠ] ut copit xtas adolescere, tenerique anni 
in robustam gentis audaciam condurarl, ad expédi- 
tionem directus est * Sirnilensem ; ut quod ab ille 


* Silentlumi ómninó servandum in consilio, quod T) rium : quibus commodi 


vim habere vis aut usum. Alexander cum atcànas 
quasdam litteras Hephsestioui legisset, detractum Βη- 
nulum ori ejus admovit; quisque sibi id factum pu- 
tet, et simul in consilium lectus est, os sibi clausum 
ἃ principe signatumque. Is Pérsarum mos fuit, ut 
nemo consiliorum conseius esset, preter üptimates 
Viciturnos et fidos, sicut et apud Romanos. Notabiie 
illud de Eumene rege, qui cum Romam venisset, et 
regem Persen in senatü accusassel, ac de toto bello 
€um patribus deliberasset, ἴα preesbhiiá nihil, pre- 
terquam fuisse in curia regem scire quisquam potuit t 
bello denique perfecto, qu:eque dicia a rege, quzque 
responsa essent emanavere, Mira et diuturna silentii 
fides. BROss 


» Sirmieasis Pannonia quondam sedes Gothorum. 
upra, lib. 1, epist. 25. Jug. 
* Árelaiem Gallulam Romam vocat Ausonius, quod 
ts$et et celéberrimum et ópportunissimum ;mpo- 


rebus aüdacia candidati : ubi tanta cum globis ho- 
slium concertatione pugnavit, αἱ et inimicos a suis 
desideriis amoveret, et vulnera factorum suorum si- 
gna susciperet : vulnera, inquam, opinio inseparabi- 
lis, ἃ sine assertore praeconium, propria lingua vir- 
tutis; qux: licet ad presens periculum ingerant, 
reliquum tamen vitz? tempus exornant. Eget enim 
astipulatoribus corpus illesum : qu:erit alios. qui visa 
divulgent : de fortitudine probata non ambigitur, qu:xe 
tali testimenio comprobatur. Conflictus virorum for- 
tium mutua tela repulit, nec semper tutus fuit, qui 
cum numeroso hoste contendit, Unius forsitan ictus 
solerter eluditur [Ed., eliditur]; qui multis restitit, 


tibus invitatus Constantinus 
tyrannus, qui tempore us unioris imperator in 
Britanniis declaratus fuit, Arelate fixit sedein impcrii 
sui, statuitque Constantinum urbem vocari. Exzstal 
aulem ejusd imperatoris de Arelate constitutio 
quam notat Joseph. Scaliger, vir totius antiquitatis 
yerltissimus, In suis Ausonianaruni lectionum libris. 

955. ' 

4 Yocat auetor vulnera eorporis proeonium sine 
ARE. quemadmodum solis litteris vocem tribui» 
mus, et dicimus sidera clamare, et aves loqui a : 
quibus adjicere libet elegantem Ammiani Mátce fil 
ldcum de juliané imperetore loquentis : 8i. necturná 
lumina, inquit, ipter qux lucubrehat, potuissent voos 
ulla testari, profecto ostenderent inter hunc et quos- 
dam principis multum intéresse, quem norant volu- 
ptatibus né ed nceegsitateih quidem indulsisse nata- 
re. loss, 





τῷ 


M; ἈΠ ΒΕΓΠ CASSIQDORÍ | 


124 


eypstodire. Nostra enim laus est, si vos Romana mili- 4 agitis, quotigs vobis non defsgerit. prosenpia jpdi- 


tia comitetur, quando talibus ministris potestis agere 
uod videtur priscis sanctionibus ronyenire, Sie 
enim Gothos nostros , Deo juvante, produximus, ut 
et armis sint instructi , et cequitate compositi. Hoc 
est'quod palignee gentes hahere non possuat; hoc est 
quod vos efficit-singulares , si , assueti bellis, videa- 
inini legibus vivere cum Romanis. Quapropter ex 
efflcio nestéo Hlum atqueillum ad vos eredimus esse 
dirigundos ; ut , secundum priscam consuetudinem, 
qui tui$ jwelenibus obsecundant, eos rationabili 
debeant antiquitat moderari. Qui gratiam tuam in 
censérvandi$ anhonis e£ consuetaüdinibus suis ex 
ποδία juseione praistabis. Debet enim a te diligi, qui 
a hgbistmeruit déstinayi. ———— 


KKVI. woRMOULA COMITIVAE DIVERSARUM CIVITATUM. 


Seculi hujus honor humang; mentis eat manifesta 
probatio, quia lihertag anim] vnluntatam propriam 
semper ostendit, dnm $e cantemnit oceulere, quj sihi 
aliog cognoverit aphjecere. Sed humana mentis feliy 


t 
. 


illa conditio est, quz arbitrium prgvertionis gne in- 
tra terminum moderationis includit; et sic peragit 
dignitatja breviseimgm spatipm, wt universis tempo- 
ribus reddatur acceptus. Quapropter interdum, jufi- 
ees, ad blanda descendite. Laborlosum quidem , &ed 
hon est impossibile justitiam suadere morialibus : 
quam ita euhictorum sensibus beneficiam Divinitatis 
attribuit, ut et qui neselunt Jura, rationetn. tàmen 
Vetitalis agnoscant. Necesse est enim ut quod à iia- 
lura corteditur, Submonente iterum eadem suaviter 
audiátur. Et ideo nonu laboretis populis imponeré 


Quod éos constat ex propria volüntáté sentire. Facild 


enim Béquühtür vestigla verbi alieni , qui sé posse 
ereduiit. moriitbte &ottpelli. Propterea per illati in: 
üicetioném In illa civitaté cotnitivz honorem secundi 
órdinis tibi, propitia Divinitate, largimur, ut et cives 
toíhmissos ziquítáte regas, et publicarum ordinatio- 
fium jüssionés eonstinier adiínpleds, quatenüs tibi 
mellora préstemus, quando té probabilitee egissá 
preéentlasentlemus. NU S ἡ 


KXVH. sbnusta ΝΟΝΘΆΔΕΙΣ PGSÉRSSORISUS BT. GURIA4 
LIBUR 


Utle esi títiüih semper eligere, cil teliqui debeant 


cantis, Relativa ista intellectui sunt nomina : si pre- 
sulem ademeris, militem non rejinquis ; apparitio 
enim tollitur, quofies qui jubere poterat abrogatur. 
Vobis ergo x dini £redimus [Gr. el Cuj., altgm cedi- 
mus], dum ad vos dirigimus dignitates, et tandin vos 
militare facimus, donec judices destinamus ; nec 
igiid leve eredatia banefigium, nt eum yos enifis ab- 
sequium, vobis occurrat eleetie cognitorum. Et ideo 
yerindiefonem jam illum comitem miilig vestre 
cggneecite destipatym. Quem ita actnrum asa pnta- 
mue tam ip cansig nuhlioiQ quam privaUe, ut eum 
lans aptaja comitetur. (pi devotignsm jusiiasimam 
commodantes, his que yahig preposperit anlgmniter 
ebediie, quia püvesentiam pestram howoriiam eme 


B oredimne, ai hepa babita nostros judicap aanpiammt, 


KXIX. roRuULA DE GpRTODIENDIS pORTH| GIVTpATM. 

Nullatenus da ejes fule dubitatur qui ad eustediam 
eivitatis aligitur, quia prebalte eocacienta constat 
0826 credendum qui fuerit Ryo seguniate multargm. 
Atque ideo curam porte illius civitatis noatra tih 
auctoritate concedimus, ut improborum non pateat 
adventibus, et bonorum non refardet accessus. Nam 
si porta semper obserata sit, instar eat carceris; si 
iterum jugiter pandalyr, murorum nil prodest habere 
munimjna. Sit ergo utrumque moderatum, ut et 
eustodiz nocturna satisfacias, et incompetenter eam 
claudere non przsupnas. Eris nimirum via civium, et 
ingressus mercium singularum , amicus simul copiz 


C quam optas intrare. Stude erga cum alimoniis jnvi- 


tare venientes. Non tibi quod despiciatur esf credi- 
tum. Quibusdam faucibus civitatis prz»poneris, qui 
ingredientibus victualibus przesse monstraris. Quod 
te oportet sine querela perficere, ut in parvis agno- 
acere possimus, cui tnajora credere debeamus. 


XXX. FORMULA TRIBUNATUS PROVINCIARUM. 


JEquitali convenit ut unusquisque ad fructum mi- 
lk ensense tempo»e debeet perveuime, et laboris 
recipiat premium pro éomensatione meritorum. 
Unde quia prisom ochsustwiinia ratia parquadet ut a 
figbis debeat designari, qui a vehis tribunus 0354 
mérestor; ideo hae aucioritate coasowus, wu ille 
quem logus videtur bxposeese, vohis in aupeedicte 


obeüire ; quià 81 voltintas divetserum vaga relinqui- Ὦ honore presideat; quaté$dus cwm ad tesxpus vegorii 


iur, confusio, cülpardni arhica , &enerátdt. Itaque ci- 
vitatis vesix€ comitivdiri per inidietionein flam nos 
illi largitos fuisse noveritis , cui saluberririaih ἃ pa- 
riensiam conimodate, ut causia vestris ferat reme» 
dium , et jussionibus 119 püblicis procuret effec- 
ium : sclturl quod si Quis se probabili devotione 
tractaverit , siríilià de rióstrid áensibus haud itrite 
postulabit. 


XXVI roRwULA PROWCHUIA MILITUM COMFMUVAE. 


Gra'wm vobis esse eonfidimus, quando mglitix, 
nestra judices destinames : quia tubc oslipos mostros 


eongtitutum, eptale henore petiatur, Divina sunt isis 
jedicia, nen bmmana, wt quem sugperme ad tempus 
debitum voluezant potdueere; serito videaiue ot las 
boris st paewomia &wacepisse. bxeebiqmam suarum 
igitur competentia jrivilegit eontequatun, quia nul- 
lum emokwaente €onetaete freudari demiderammes, 
quen, sine eulpis ad primatum venire COQUOSCURM. 
Quapropter illi, pro utilitate publica disponenti, mo- 
dis omnibms obedite : quoniam potestatepa [ €u.. 
Cor., Niv. et Gam., atem) judicis babent psigres, 
quando ab. ipsis requiritur, &i Quid a vobis insolen- 
tius excedatur. 


& L. 4 Cod., Qui pro sua jurisd. et supra Bb. st, epist. 15. l'onv. 


ἨΣ 
XXXL PaGRMULA PRINCIPATUS URBIS ROMA. 

Cum in urbe Roma plorima fleri censeamus, et 
necesse ait [8] potestatem esse comitiaci officii, ut 
wtiitates publiée videantur impleri, nostro more 
prospeximus, ut quia principem eardinalem obsequiis 
nostris deesse non patimur, tu ejus locum vicarii 
nomine ih urbe Romana solemniter debeas conti- 
nere; quatenus el ille primatus sui laboribus per- 
fruatur, et tu in alterius honore possis discere, 
quod in tuo debeas feliciter exhibere. Si quos etiam 
comitiacorum ad comitatum judicaveris esse dirl- 
gendos ; copsulena pbsequig nostro, tpo. syhjacehit 
arbitrio. Eos entem quos refinendos putaveris, in- 
duita secwritaile potiantur. Ita. iamen, ut vicissim 
ompia modereris; quatenus nee exembantes eonti- 


nuus labor atíterat, nec segnes iterem rubige oti B 


fugienda consumat. 


KXXH. wORMULA QUA MONETA COMWITTITUR. 


Omnis quidem ptilitas pnblica fidelj debet acijone 
compleri, quia tojpm viljosum geritur, ubi eon- 
scienti: puritas non habetur : tamen amnino mo- 
nete dehet integritas queri, ubi et vultus noster im- 
primitur, et generalis utilitas inyeniur, Quidnam 
erit tutum, si in nostra peccetue effigie; et quam 
subjectus corde venerari dehet, many sacrilega vjo- 
Jare festinet ? Additur quad venalitag cuncta dissol- 
vit [Grul., Cuj., Niv, et Gam., dissolviyur], si victualia 
metalja yitiantur, quando necegse est respui quog in 
mergimoniis eorrupuym videtur offerri. Quis ergo pa- 
tiatur unjus esse commodum dispendia secg]esta eun- 
ctorum , uj detestabile vitium venire possit ad. pre- 
tium? Sit mundum quod ad formam nostris serepi- 
tatis adducitur, Claritas regia nil admittit infectum. 
Nam si vultus cujuslibet sincero colore depingitur, 
multo justius metallorum puritate principalis gratia 
custoditur. Auri flamma nulla jnjuria permixtianis 
albescat, argenti color gratia candoris arridgat, eris 
pubor in nativa qualitate permapeaf. Nam gi unum 
edere legibus putatur esse damnandum, quid ille 
mereri póterit, qui in taptam hominum pymerosi- 
taterh. peccaverit? Pondus quinetiam constitutum 
denariis precipimus 12Q debere seryari , qui olim 
tam penso quam mumero vendebantur : unde yver- 


VARIARUM LIBER Vil. 


A XXXIIL pmoBWNULA LNSATOBUM GENTIUM BIVERSARUM, 


Quis dubitet utilitatis publicse interesse rationi ; 
tt quibus nos constat dena conferre, nullam videan- 
tur itineris molestiam sustinere, quando nec vobis 
morarum detrimenta faciunt, et illi se bene habitos 
fuisse eognoseunt?* Atque tdeo humanitatem subter 
annexam, vel ad equos capitum definitum illius gentis 
legatis sine aliqua tarditate prestabitis, quatenus ad 
sedes suas Irremunerati non debeant pervenire, quia 
festinantibus gratior est celeritàs in redeundo quam 
qualibet munerum magnitudo. 


XXXIV » FORMULA EVOCATORIA, QUAM PRINCEPS DIRIGIT. 

Non dubitamus ultronea grate suscipi, qux in lo- 
cum muneris solent postulaia conferri : quia domini 
recordatio concedit semper augmenta, nae possunt 
esse principis vacua gratifieatjonjs jwdioja. Quepre- 
pier ad comitatum postrum jussis te presentibus 
evocamus, n$ non pmdiorri gaudio perírmaris. Rt 
ideo otij deJectatione postposita, ad illam diem, ad 
Urbem illam devenire propera, ut ek fibi aspectum 
nostrum grajum fuisse judicemns, cum te festinaese 
£ognoscimys, Desiderat enim aula nostra prasentiam 
bonorum, dum nescio quo pacto quidquid regali sa- 
pientie gratum esse cognoscilur, e& divine judicio 
tomprobatur, quia illa qui eorda nestra rogit, ipse 
eliam qnid debeamus sentire consedit. 
WXXV. FORMULA EVOCATORÀÀ, QUA PETENTI CON« 

CEDITUR. 
Manifestatio est conscientia hope, presentiam 


C jusji principis expetjisse, quam solus jlle desiderare 


potest, qui de magna mentis purilate confidit, Aspe- 
ctum solis nisi clara lumipa non requirunt, quia illi 
fantum possunt rufilantes pati radjas, quos cenatat 
oculos habere purissimos. Sic praesentiam prineipis 
ambiunt qui de eordis sinceritate prasumunt, Hinc 
est quod venjendi fibi ad comitatum fiduciam grata 
mente largimur, ne honor evocationia, qui pro noe 
stra gloria constat inventus, ad injuriam eanyerfatur, 
dum aliqua fuerit dilatione tardatus. Inyitareu quin» 
jmo desideria venjenyium, quia inde magis araseimme, 
8] viros nobiles nogtris obsequiis apgregemus, 
XXXVII. yepuríA qowwEATALS, 

Nemo dubitat homines sua varieiate recreári, quin 

ih oontinnatinna rerum magnum mentibus constat 


borum vocabula competenter ab origine trahens, py esse fastidium, Duleedo mellis, «i aseidue suniatur, 


compendium ej dispendium pulchre yocitayit anti- 
quitas. Pecunia enim a pecudis tergo nominata, 
Gallis auctoribus, sine aliquo adhuc signo ad metalla 
translata est, Quam non sinimus feculenta per- 
mixtiona fieri contemptibilem, ne iterum in anti- 
quam eognoscatur redire villtatemi. Proinde te, cujus 
nobis jaudata est integrijas actionis, ab jlla indi- 
ctione per juga quinquennium monet? euram ha- 
bere precipimus, quam Servius réx in sere primum 
impressisse perhibetur; jt3 nt lug. pericnlo non du- 
bites quzri, si. quid in illa fraudis potuerit inveniri. 
Nam sieut cagus asperos subibis, si quid fortasse de- 
liqueris, ità irremuneratum non relinquimus, $i [6 
egisse Inculpabiliter gengerimus. 


horrescit : serena ipsa, quamvis magnopere deside- 
Pentur, jugiter adepta sordésount; nóh inmerito, 
quia cum sit homo commutabilis, nature sue desi- 
derat habere qualitates. Et ideo festinanti tlbl. pro- 
vineiall oblectatiorie refoveri topigni tof mensium in 
supradicta provincia concedimus imimoraádi ( quia 
pene reclusus adverütur, cui mutare $olum liberum 
fon!videtur), ita tamen, üt cym promeritas inducias, 
Domino juvante, transegeris, ad urhanas sedes redire 
festines. Nam δἱ tedium est continuatim vivere in 
urbis celebritate, quanto magis in agris diutina tem- 
pora peregisse? Libenter ergo damus inducias disce- 
dendi, non ut debeat Roma deseri, sed ui magis 
commendetur absenti. 





721 
XXXVil. FORMULA BPECTABILITATIS. 

Optamus nobis, Deo auxiliante, subjectos varia 
dignitatum przrogativa gloriari : desideramus proba- 
bile genus hominum impressa gratia dignilatis or- 
nare, ut laudabilius unusquisque possit vivere, cum 
se honores reverendos cognoverit accepisse. Sic enim 
et ad virtutis studia decenter ascenditur, et a bonis 
civibus respublica plus amatur. Atque ideo te specta- 
bilitatis nitore decoramus, ut sententiam tuam in 
conventibus publicis spectandam esse cognoscas, 
cum inter nobiles decorus assederis, ut si haec pree- 
dicabili conversatione tractaveris, in futurum premis 
melioribus augearis. 


XXXVII. FORMULA CLARISSIMATUS. 


M. AURELII CASSIODORI 
'À quem primitos detestanda premebat audacia. Et quia 


125 


miuistros efficaces nostra debet habere praeceptio, 
nec decet principem loqui quod non videatur posse 
compleri, przsentis heneficii jussione, adversus σο- 
thos illa, adversus Romanos illa, facile te fides et 
diligentia custodivit : quia nemo laborat defendere, 
nisi qui timetur offendi, dum przstans dominus feri 
formidatur ingratus. Fruere igitur nostra clementia; 
beneficio lztare suscepto. Nam si ullerius a quoquam 
sub incivilitate tentaris, tua de inimicis potius vota 
complebis. 


XL. FORMULA DE MATRIMONIO CONFIRMANDO ET b Liss- 
RIS LEGITIME CONSTITUENDIS., 


Aternum est beneficium, quod posteritatis fuerit 
favore collatum; nec plus est conveniens regi, quam 


Constat jucundum esse rerum bonarum saporem, p οι nume prsstet origini. In lucem quippe ventures 


et utilem ambitum laudis, qui appetitur per aug- 
menta virtutis. Hoc nos studium providz liberalitatis 
infundimus, ut major sit cultus morum, dum cre- 
scunt desideria przemiorum. Clarissimatus igitur ho- 
norem, ornamenta judicii nostri, regia tibi largitur 
auctoritas; quod prebeat et exact» vite testimo- 
nium, et fututze prosperitatis polliceatur augmentum. 
Quapropter nihil jam obscurum agere patiaris, qui 
clarissimatus dignitate resplendes. Grande siquidem 
vite, testimonium est, non tam clarum quam claris- 
simum dici, quando pene totum de illo optimum 
creditur qui tanti fulgoris superlativo nomine vo- 
citatur. 


191 XXXIX. ronwuLA TUITIONIS. 

Superfluum quidem videtur tuitionem specialiter 
a principe petere, cujus est propositi universos com- 
muniter vindicare. Sed quia securitatem tuam quo- 
rumdam violentorum exsecranda temeritas inquietat, 
non piget dolentium querelis ad hanc partem pietatis 
adduci; ut quod omnibus prestare cupimus, suppli- 
canti potissimum conferamus. Atque ideo diversorum 
te, quemadmodum quereris, dispendiis sauciatum, in 
castra defensionis nostre clementer excipimus, ut 
᾿ eum adversariis tuis, non, ut hactenus, campestri 
certamine, sed murali videaris protectione conten- 
dere. Ita flet ut, truculentis viribus pressus, reddaris 
auxiliis regalibus ex:equatus. Quapropter * tuitionem 
tbi nostri nominis, quasi validissimam turrem con- 
tra inciviles impetus et conventionalia detrimenta, 


casus suscipere non meretur adversos, ne ante gra- 
vamen districtionis jneurrat quam gaudia supernz 
Jucis inveniat. Oblata itaque supplicaüone depromk 
mulierem quam tibi placitus [Cor., Ga., placidus! 
illigavit amplexus, beneficio nostro jugali honestate 
debere sociari, ut ex ea liberi nati nomen nana- 
scantur hxredum. Nain cum spontanea copula ani- 
mantia cuncta consociet, dignumque videatur esse 
quod placuit, durum est libertatem liberam non ha- 
bere, unde liberi procreantur. Et ideo illam que, 
sicut jure przecipitur, honestate non fuisse probatur 


equalis, legitimam tibi fleri censemus uxorem; el 


fllios ex eadem conjuge, sive qui suscepti sunt, sive 
qui suscipiendi, heredum volumus jura sortiri, ut 


C sub nulla dubietate diligas quos tibi absolute succes- 


sores futuros esse cognoscas. Natura enim tibi prz- 
stitit filios, sed nos tali securitate facimus esse cha- 
rissimos. 

XLI. FORMULA £TATIS VENLE. 

Gloriosa supplicatio est, qu:xe veniam querit zetatis : 
quando se gravitatem de moribus confitetur accipere, 
quam maturitatem vit» adhuc non contigit intulisse. 
Minor nascendo, grand:zvus cupis esse consilio. Ita, 
quod in humanis rebus audacissimum est, ad erroris 
auxilium beneficium contemnis annorum. Quapropter 


"oblata supplicatione depromis, ut cum tibi sit ratio 


firma prudentis, actiones tu:& non relinquantur am- 
biguse, ne infirmetur jure quod non potest utilitate 
titubare. Hoc nos, quibus cordi est bona desideria 


nostra concedit auctoritas; ita tamen, ne, his prz- D perficere, libenter accipimus : quia nullas se captare 


sumptionibus sublevatus, civile respuas praebere re- 
sponsum ; et tu videaris insolens calcare jura publica, 


4 H»c est formula tuitionis, id est securitatis, 
ἀσφαλείας, de qua sup., lib. 1v, epist. 27, in fin., et 
l. 6, Illicitas, i Ne potentiores, D. De offic. prosid.; 
l. 1, $ Quies, D. De off. pref. urb. Exemplum apud 
Livium, lib. u de Thrasybulo, Fon. 

b Vide D. Ambrosium, lib. 1 de Abraham, cap. 3. 
Jun. — Ergo hzc formula derogat l. 1, C. Denatur. lib., 
qua vetat Constaittinus id per rescriptum peti. FonN. 

€ Sup., lib. iv, epist. 9. [nsidias hic ut illic quoque 
dolum vocat. L. pen., C. Je dolo; l. 8, Si voluntate, 
C. De resc. vend. Dolus ex calliditate atque insidiis 
emptoris argui debet. Dolum ex insidiis perspicuis 
probari convenit, l. pen., C. De dolo. Sed et hac de 
Te sup., epist. 35 lib. yv. Fon. 


velle profitetur insidias, quisquis habere * liberos 
"contractus constanter affectat. Atque ideo, si 4 id 


4 14 tempus, nempe in maribus vigesimi anni me- 
t» ; in feminis octavi et decimi Constantini constito- 
tione deflniuntur, l. 2, C. De iis qui wen. ciat. 
impetr., quam zatem hic acerbam maturitatem 
i pend vocat, ut Ulpian. in l. 2, vers. Maturius, 
l. 5, vers. Quasi ambitiosa, D. De minor.; et Philo- 
strat., lib. 1 de Vita Apollonii Tyanei videtur aliquan- 
do maturius adolescentes sux tutele fleri solitos 
innuere. Quamobrem prxdiorum alienatio non per- 

mittitur, ac ne hypotheca quidem immobilium, 1. 5 
Cod. eod. Unde usu quoque Gallorum clausula so- 
lemnis in concipiendis ejusmodi codicillis venialibus 
(vulgo, bail à gouvernemeni) adjicitur, à a charge de 
n'aliéner les immeubles. Cujus exceptionis vis hac 


729 


jura voluerunt, nos quoque probabilibus desideriis 
licentiam non negamus; ut in foro competenti ea 
qua in his causis reverenda legum dictat antiquitas, 
solemniter actitentur. lta ut in alienandis rusticis vel 
urbanis prediis constitutionum servetur auctoritas : 
pne cum opinioni prestare volumus, utilitatem publi- 
cam ledere videamur. Cape igitur nostro beneficio 
potiorem annis statem; et quod petis ab oracuJo, 
moribus exhibeto. Nam professio maturitatis acerbze 
locum denegat actionis, quando multo gravior est 
eulpa quam sux promissionis impugnat auctoritas. 


199 XLIL ronuuLA EDICTI AD QUESTOREM, UT IPSE 
SPONDERE DEBEAT QUI 83J0NEM MERETUR. 


Frequenter sajones, quos a nobis credidimus pia 
voluntate concedi, querelis maximis cognovimus in- 
gravatos. Corruptum est (proh dolor!) beneficium 
nostrum, crevitque potius de medicina calamitas, 
dum ad alios usus potentium malignitate translati sunt 
quam eos nostra remedia transtulerunt. Unde nobis 
necesse fuit remedio salubri votis pestiferis obviare, 
ne dum pietatis studium ad zqualia beneficia trahi- 
tur, surreptionum iniquissima patiamur. Atque ideo 
edictali programmate definimus ut quicunque contra 
violentas insidias propter ineluctabiles necessitates 
suas mereri desiderat fortem sajonem, officio nostro 
poenali se vinculo cautionis astringat; ut si precepta 
nostre jussionis immissione plectibili sajus quem 
meretur excesserit, et ipse poens nomine det auri 


VANMARUM LIBER τα 
tempus constat elapsum, quo ad hanc veniam accedi Α spleadidumamum -diccum ammo. 


quM. 0o 


reluceat. e wr» i6 Nas fluee ὦ "" 


XLIV. rogurta »c " COMPE 7-— ιν, 

Nescio quid graade ἀκ se viteter pru, :,.: 
loca desiderat publica possidere. Sa, "e uou 
decet, si * res squalida im πρίονα, ,ν, di di 
transferatur et revocetur ad ersatem 9 »,,-. 


B videbatur jacere incultem. Mee sbo*. foco aa: 


tibi illum locum proprietarío jure ougrsdatoss Mp 
vs, aut plumbum, vel marmora, sí ἔπινε t; M99 sa 
latere comperta. Age itaque ut per ἐξ sanc Goto 
quod neglectum incuria vetustate jaewerae UA 
boni civis laudem invenire merearis, sí £e καὶ μώ 
civitatis ornaveris, securus etiam δᾷ pestes« wu. 
mWssurus quod proprio fuerit labore esespsueitiusn, 
Quia tanto flrmius unusquisque possidebit, CAM, 
se auctoresque suos amplius expendisse pre&aecr: , 
XLV. FORMULA, QUA CENSUS ὁ RELEVETUR gi 
* CASAM POSSIDET PRAGRAVATAM. 
Cum de agri utilitate vivatur et omnibus fade ees. 
tum sit justum venire compendium, tributam filed 


libras tot, et satisfacere promittat quzcunque ejus (C, possessionis in illa provincia constitutze ita quereríg 


adversarius potuerit tam commodi quam itineris sus- 
tinere detrimenta. Nos enim cum reprimere inciviles 
animos volumus, przgravare innocentiam non debe- 
mus. Sajus autem, qui sua voluntate modum prece-. 
ptionis excesserit, donativis se noverit exuendum, et 
gratiz nostro (quod est damnis omnibus gravius) 
incurrere posse periculum; nec sibi ulterius esse 
credendum, si jussionis nostre, cujus exsecutor esse 
debuit, temerator exstiterit. 


XLIIÍ. FORMULA PROBATORLE CHARTARIORUM. 


Constat militiam bene geri, qux» probatis videtur 
imponi, quando ipse secum potest revolvere quod 
judex eum potuit admonere; maxime cum ad patri- 
monia divine talis domus mereatur accedere, ut 
cupiditate detestabili non possit accendi. Deinde cum 


quoque formula excipitur, vers. Jta ut in alienan- 
dis, etc. Atbenis adolescentes in Lexiarchico com- 
mentario relati ac censiti sux tutel: efficiebantur, 
ut scribit Pollux, tumque iis administrandi patrimonii 
jus erat. Suidas : Οἷς ἐξῆν τὰ πατρῷα oixovopsiv; hujus 
moris meminit et JEschines : καὶ κύριος ἐγένετο τῆς 
οὐσίας. Sed de adolescentibus xtatis veniam principis 
indulgentia consecuüUs, alio loco certum est pluribus 
agere. Fonw. 

* Cartharii meminit lib. ix, epist. ὅ, hujusque 
mentio fit in veteri inscriptione Nemausensi. Jun. 

b L. 9, C. De petit. bon. subl., lib. x, tit. 12. Fonw. 

* [ntelligit aucter opera publica, vel qux: ad rem- 
ΠΡ ΘΝ vel civitatem pertinent, ut videre est in ]. 

i quando, C. De oper. pub. Dnoss. 


enerosum, ut universas tibi voraverit facultates lseug 
ille vastiseimus functionis; et quod aliunde magnae 
labore potest colligi, per illam videatur assumi, ey. 
jus utilitatem nimia transcendit illatio, dum plug 
compulsoribus redditur quam a sedulo praestetur, 
Quapropter credimus te evadere posse nuditatem, si 
dominium hujus ruris (Alii, urbis] amiseris, cui jugis 


"sterilitas de compulsoribus venit; ne conditione mi- 


serabili servias necessitati, cujus dominus esse me- 
ruisti. Sed quia hoc genus beneflcii prestari medio- 
cribus leges sacratissimz censuerunt, ut qui pro. 
unius cespitis enormitate deprimitur, nec alterius 
commoditate sublevatur, moderatione habita ei de- 
beat subveniri, magnitudinis nostre, cui cordi est 
cogitare justitiam, presenti auctoritate decernimus, 
ut, si íta est, tot solidos tributario supradictz posses- 
| 

4 Hodie vetita est petitio relevationis, vel transla- 
tionis, vel adzrationis, etc., lib. x Cod., tit. 28, de 
collat. donatorum vel relevatorum, etc. FonN. 

* L. 4, D. De censib. et tit., C. De censitoribus et 
peraquat., novell. 165. Ulpian. Rhet. in oratione de 
male obita legat. scribit vacationem a muneribus 
Jasper (qui hic mediocres dicuntur) concessam 
uisse, ut rem domesticam curarent. Basilii Porphy- 
rogenelis constitulio recensetur a Cedreno, et lib. 1 
Juris Orientalis, qua pauperum, qui minus solvendo 
essent, tributum ἃ locupletioribus exigeretur, quod 
gllilengium vocabatur, de quo alias pluribus. Totius 
autem hujus epistole argumentum convenit disputa» 
tioni, l1. 4. D. De censib. Fonw. 








184 


M, AURELII CASSIODORI 12 


sienis, datis preeeptionibus ad ent quornm interest, A itaque, Deo fayente, posteri solemniter hzredes, 


ita faeiatis de * vasariis publicis diligenter abradi, uf 
hujus rei duplarum vestigium nom debest inveniri, 
sed per sepia sipe errere servetur quad una com» 
muni summa eencluditur, 


193 XL YI.» rongutA Qu CONSOBRINA LEGITIMA FIAT 
UXOR. 


Institatio divinarum legum humano juri ministrat 
exordium, quando im illis capitibus legitur prace- 
ptum quz duabus tabulis probantur adscripta. Sacer 
enim Moses, divina institutione l'ormatus, Israelitieo 
populo inter alia definivit, ut concubitus * suos a 
vicinifate pii sanguinis abstinerent, ne et se In proxi- 
mitatem redeundo polluerent, et dilatationem provi- 
dam in genus extraneum non haberent. Hoc pru- 
dentes viri sequentes exemplum, longlus pudicam 
Observantiam posteris transmiserunt, reservantes 
principi tantum beneficium, consoprinis nuptiali co- 
pulatione jungendis : intelligentes rarius posse prz- 
sumi quod a principe jusserant postulari, Àdmiramur 
inventum, et temperiem rerum stupenda considera- 
tione laudamus, hoc ad principis fuisse remissum 
judicium; ut. qui populorum mores regebat, ipse et 
moderafa concupiscentie [frena laxaret. Et ideo, 
supplicationum tuarum tenore perthoti, sí tibi illa 
fantum oensobrini sanguinis vicinitate conjungitur, 
nec alio gradu prozimier approbaris, matrimonio tuo 
docernisnus essa saciandam, nullamque vobis exinde 
juhemus fieri quaestionem, quando et leges nostra 


castum majrimonium, glorjasa permixtjo, quando 
quidquid a nobis fleri precipitur, necesse est ut non 
culpis, sed laudibus applicetur, 


XLYM. FORMULA, AD PR.EPECTUM, UT BUR DECRETO 
CURIALI PRUEPIA YERDAT. 

Patitur hoc improvida mortalium plerumque con- 
ditjo, ut cum l;edere putatur, consulat ; et cum con- 
gulere videtur, affligat. Sed illud magis est eligendum, 
quod prodesse cognoscitur. Nam 4 venena ipsa si ju- 
vare probantur, accepta sunt. E contra, refugiehda 
est suavitas mellis qux inferre dignoscitur lzesiones. 
Vinis erga enpientis eat amare quad expedit; sis nee 
igitur votum respieit, qui prodesse eontend. Pr»dia 


p quidem eurjalium non facile * distrahi prudens defi- 


nivit antiquitas; m$ ad necessitateg publicas meljus 
efficerent [Gr, ei Cuj., gufücerent], sj subsjantiz 
juvamina p]us haberent. Sed in bag iterum parte 
prospexit, τ si apud vos ineluctabilis necessitas ap- 
pareret, rerum guarum distractio subveniret: Nam 
quid prodest, si quispiam videtur idoneus, et fieri 
Bon possit ἃ contractis nexibus absolutus? f Egenti 
pimilis est, qui reddere nequit alienum ; nec dici po- 
test proprigm, quod liberare dominum non videtar 
£ a dehito [Alji, additum; alii, addictum], Sed quam- 
vis hoc vestre potestati fuerit legum auctoritate con- 
cessum, tamen, ne quam rarissimi facti sustineretis 
invidiam, illius municipis allegatione permoti, nos 
quoque eminentige vestrze przesenti jussione permitti- 


permitti voluntate consentiunt, et vota vestra. prm- (C mus, ut aliquis, veritate discussa, si aliter solvi ne- 


sentia auntoritatis beneficio firmaverunt, Erunt vohis 


tabuke, ut in censitoribus et perz- 
qut. C. The ., quibus singulerum civium facultates 
esaribebantur, id est, ut Theephili definiionem s6- 
quar, tit. de libert. : gig ὅτοι χάρτης, ἔνθα Ῥωμαῖρι 
ἀπεγράφοντο τὰς οἰκείας περιουσίας, ἐπὶ τὸ καιρῷ 
ἤτολέμου κατὰ μέτρον τῆς ἰδίας ὑποστάσεως ἕχαστον εἰσ- 
προ: Alioqui vasarium est pecunja qua publice da- 
ur magistratibus jn proyincias egntibus, uf equo 
mulos, vasa et suppellectilem, cxteraque qux πιδρὶ- 
Stratus instrumentum imnplerent, quod publico sum- 
ptu eómpararent. Meminit Cie. in Pison, : Sestertium 
ceniles ei octogiea, quod, quasi vasarij nomine, jn 
vendifione mei capitis ex zrariq libi tributum Ro- 
mz in qu:iestu reliquisti. Hujus moris idem meniihit, 
1n in Rull., et v ín Verrém; &uetan. in Augusto; 


ἃ Vasgaria, publi jc sun archivorum ac census 
4 y Ἢ M ende 


VEDO: in Alexand.; Rudeus de asse, lib, m. D 


"^? Vide sanctum Augustinum, de Civit. Del llb. tv, 
n 16; et sanctum Ambrosium, lib. vr, ep. 606. 
URET. 
odie tale rescriptum jure nostro proliibétur, 
l. 1, C. Si περι ex rescripto petantur. Fog. 

e Ratio vitandarum inter consobrínos seu patrueles 
nuptiarum; de quo divus Augustin. lib. zv cap. 16 
de Civit. Dei, quas iuter consobrinos Jus civile olim 

ermiserat, 1. 25, Uter, in lin.; 1. seq., D. De cond. 


. 


inslit. ; |. pen., de rit. nup.; J. 19, Celebrandis, C. 
De wipes Duortim, eod. t. Inst., Quintilian., proc- 
mjo lib. vi de filii Obitu querens: Tene Consulari 


nuper adeptione ad omnium es honorum patris 
admotum, te avunculo praztori generum destinatum ? 
Lonsobrinorum nuptias veluit 'Theodos., dicto c. 16, 
l. $, C. Theod., De incest. nup. ; Ambros., epist. 66, 
et lib. 1Cod. Theod., Si nuptie ex resc. pel.; Caius, 


queat, distracta ligamina pradij sui, quod propria 


lib. 1, tit. 4, Instit.; Harmehop., lib. vt, tlt. 4. Unde 
accidit ut apud Theophil., dicte ὃ. Dverum, οὐ δύ- 
γανται quibusdam exemplaribus legatur, «um ab 
arche ypo [aiino absit negatio. FonN. 

eneni verbum medium est : ideoque qui vens- 
num dicit, adjicere debet, an bonum, an malnm; 
nam et madicamenta venena suni, quia 60 nomine 
emne eonfinetur qud Pis naüuram ejus cui 
adhibitum est mutat, 1. 250, Qui venenum, d : 
sign. FonN. 

ὁ Decurionum seu curialium predia sine decreto et 
cause eognitiene alienare nen lieuit, til Ὁ nib. X 
Cad, jen Cassiodorus, lib. 1x, epist. à: rzedia, 
inquit, Curialium, unde maxime mediocribus paran- 
tuf insidize, nullus illicita emptiong pervadat, quia 
eantraetus diei non potest nisi qui de legibus venit. 
justinjan., noyell. 101 : iu prohibitionis sybjun- 
Bitur, ut qd necessitates publicas melius sufficerent ; 

c enim emendandum obnseo, eum prins perperem 
scriberetur, eflicerent, si substantie juvamina plus 
haberent. FonN. 

f Bona etenim cujusque intelliguntyur, quae deducto 
sre alieno supersunt. L. aun gn ἥν de verb. 
eign.; 1. 78, Mulier, de jur. dot.; 1. f | ossunt, 
de.jur. fisc.; 1. 69, Usufruct., D. Ad [, F lcid.; Quin- 
tillan., declam. 2803; Harpocration, in dict, ἐνεπίσ- 
κημμα. Fonw. 

£ In veteri quidem manuse. legitur, a debito, quod 
antequam consuluissem, addictum ipse emendaram ; 
an rectius, alii viderint ; mibi certe nop omnino con- 
jectura displicebat ; et. liberare dominum addictum, 
tariquam opposito relata accipiebam, quando is qui 
debet, creditori obnoxius est, ὑπεύθυνος, ut el. Gor- 
dianus ait, quasi cliens, 1. 5, C. De Novat. Fosx. 





755 VARIARUM LIDER ΜΙ. | 194 


voluntate delegerit, habeat licengiam distrahendi; ita A utrumque enim potest esse culpabile, aut malis mo- 
ut reddat debitum quod probatur esse contractum, — ribus frena laxare, aut justas iterum querelas exclu- 
pe, vitia voracitatis imhyus, fagultates suas ahsor- dere. Quapropter provide vobis permisit antiquitas 
here videatur eese permisa&us. Constet apud yos prq- — de illa causa decernere, cui est utile curiam custa- 
babilis causa damnorum, quoniam illis volumus suh- — dire. A quibus enim munia poterunt sustineri, gi 
veniri qui durià necessitalibus probantur astringi; — civitatum * nervi passim videantur abscigi? 


8 Curiales, nervi civitatum, epist, 2, infra, lih, rx, et in Majoriani Novell., ubi non Servos, sed nervos 
legendum. Noyell. 5. Fonw. 


! 





LIBER OGTAVUS. 


Losnesns mencEauS 2 
194 EPISTOLA PRIMA. buisae. Aliquid forsitan e$ amplius merees siacerita- 
JUSTINIANO IMPERATORI ATHALARICUS REX. B (is, eujus neo tetas videtur esee suapeota, nec gene- 


Petit. ejus gratiam. et amicitiam iisdem. interpositis — atia jem prohatur extranea. Quedam vero per 
conditionibus quibus cum Theodorice priores ΠΩβφ- — suprascriptos legatos nosiroa serenisaimis sensibps 
ratorés secie(alem inerant. verbo intimanda commisimus, qua elementi» westrse 
Juste possem reprehendi, clemenlissime prinelpUm, — iooro ad effectum facite porvenire. 

sj paeem vestram qusrerem tepide, quam parentes | 

meos constat ardentius expetiisse; aut in qua parte EPISTOLA Il. 

dignus hzres existerem, si auetoribus meis Impar in 

tanta gloria reperiter? Non vos majorum purpuratus : . e 

tantum ordo clarificat, non sio regia sella sublimat ἐν ον duni LAM MEIN 

quantum longe lateque potens gratia vestra nobilitat. ad eum Sigumerem comilem cum alüs qui. ipsius 

Omnia enim regno nostro petfecte constare cred|- womine sacramenta preateut. 

mus, sl hanc nobis minime deesse sentitius. Sed €t Plenisaimum gaudium constat esae, patres conseri- 

pietati vesttxe preeconiale est diligere quorum patres — pti, cognoscere dominantis exortum, ut qui oreditur 

contigit vos amasse. Nemo enim creditur itapendisse — universos passe protegere, audiatur ad regni eulmina 
veteribus puritatem innocuaim, nisi qui eorum stlr- (; pervenisse. Mensura letitim de magnitudine nuntii ve- 
pem habere probatur acceptam. Claudaniur odia cum — pit; ettantafit alaeritas animi, quanta fueritet eonside- 
sepultis ; ira perire noverit cum protervis; gratia non — patiorei. 1 9j Namsj prudentes viros erigunt [Ed.,Av., 
debet occumbere cuti dilectis : sed magis affectuo- — exigunt] commoda psmedieta godalium , sl amiporuhi 
sius tractandus est, qui ad regni causas ihinocens in- — pelovat sospilas nuntiata, quanta exsultatipne suscipi 
venitur. Perpendite quid a vobis mereatur successür — debet, amnium reetorem felieitet psovenisse torra- 
bonorum. Vos avut nostrum in vestra civitate celsis — sym, quem non protulit eommota seditio, nen bella 
curulibus extullstis, vos genitorem meum in Italia — ferventia pepererunt, non reipublie damna lucráta 
palmatz elaritate decorastis. Desiderio quoque con- — sunt, sed sie factus est per quietem, quemadmodum 
cordix factus est per. arma filius, quamvis vobis pene — wenire deeuit elvilitatis auctorem ἢ Magnum profeeto 
videbatur :xquxvuüs. Hoc nomen adolescenti con-  felieitatis [ed., fidelitatis] genus, ebMineré sine con- 
gruentius dabilis, qualia nostris senioribus prxsti- — tentionibus principatum ; et in illa republica adele- 
tistis. In parentelz locum noster [Ac., nostrum] jam — scentem dominum fleri, ubi multos constat maturis 
transire debet affectus ; nam ex filio vestro. genitus, — moribus inveniri. Non enim potest cuilibet zetati de- 
naturze legibus vobis non habetur extraneus. Átque ^ esse consilium, ubi tot parentes publicós constat in- 
ideo pacem non longinquus, sed proximus peto, quia p) ventos. Prelata est ergo spes nostra cunctorum me- 
tunc mihi dedistis gratiam nepotis, quando meo pa-  ritis;et certius fuit de nobis credi quam quod de aliis 
renti adoptionis gaudia prestitistis. Introducamur et — potuit approbari, non injuria : quoniam qusvis cla- 
in vestram mentem, qui adepti aumus regiam hsre- —pitas generis Amalis eodit ; et sieut qui ex vobis na- 
ditatem. Illud est mthi supra dominatum, tantum &c scitur, otigo senatoria nuncupatur, lta qui ex hac fa- 
talem rectorem habere propitium. Primordia itaque ^ jnilja progreditur, regne dignissimgs approbatur. 
nostra solatia mereantnr principis longzevi hahere; —Probafa sunt prxsenti faeto qus loquimur, Nam cum 
pueritia tuitiónem gratiz eensequatur; et hon in — demni avi hostri pro beheflciorum quantitate dulcis- 
totum ἃ parentibus destituimur, qui tali protectione — sima nohis recordatie urgeretur extremis, magnitu- 
fulcimur. Sit vobig regnum nostrum gratie vinculis — dinem dominationis sum tantain nos celeritate trans 
obligatum. Pius in illa parte regnabitis, ubi omnia — fudit, αἱ non tam regnum quam vestem crederes esse 
charitate jubetis. (Quapropter ad serenitatem vestram — mutatam. Tot proceres manu consilioque gloriosi 
illum et illum legatos nostros wstimavimus esse di- nullum murmur, ut assolet, miscuerunt : sed ita oum 
rigendos, ut amicitiam nobis illis pactis, illis eondi- — magno gaudio secuti sunt principis sui judicia, nt 
tiosibus concedatis, quas cum div:e memorie domno — voluntatemibipotius agnosceres confluxisse divinam. 
aYo mostro inclytos decessores vestros constat ha- ^ Quapropter necessarjum duximus, propitio Deo, de 


BRNATUI URBIS ROMAE ATHALARICUS REX, 


755 


M. AURELII CASSIODORI 


ortu regni nostri vos facere certiores, * quia dilatata- A — nibus Gothorum Romanorumque suffragiis evectum, 


tum (Jur., subaudimagis] quam mutatum videtur im- 
perium, cum transit ad posteros ; nam quodammodo 
ipse putatur vivere, cujus vobis progenies cognoscitur 
imperare. Hzc habuerunt vestra vota, hzc illius fuit 
indubitata sententia, ut h:eredem bonorum suorum 
relinqueret qui beneficia ejus in vobis possit augere. 
Amore principum constat inventum ut simulacris ze- 
neis fides servaretur imaginis, quatenus ventura pro- 
geuies auetorem videret, qui sibi rempublicam mul- 
tis beneficiis obliyasset. Sed quanto verior est qui 
vivit in posteris, per quos plerumque et forma cor- 
poris redditur et vigor animi protelatur? Et ideo no- 
bilitatis vestrze fidem majore nunc studio debetis os- 
tendere, quatenus et priora munera meritis videantur 


esse collata, et futura indubitanter eis prestemus B 


quos preteritorum immemores fuisse minime sense- 
rimus. Noveritis etiam divina providentia fuisse dis- 
positum ut Gothorum Romanorumque nobis genera- 
lis consensus accederet, et voluntatem suam, quam 
puris pectoribus offerebant, 5 juris etiam jurandi re- 
ligione firmarent. Quod vos secuturos esse minime 
dubitamus tempore, non amore; nam a vobis potuit 
inchoari quod przventi longinquitate sequimini. Con- 
stat enim excellentissimos patres tanto amplius posse 
diligere, quanto majores honores a czeteris ordinibus 
visi sunt accepisse. Sed ut primordia nostra, et circa 
vos benignitatem possitis agnoscere (quia decet cu- 
riam vestram beneficiis introire), illustrem Sigisme- 
rem [Ed.,Ac.,Sigisinem], comitem nostrum, vobis cum 


bis qui directi sunt fecimus sacramenta prestare, quia ( 


inviolabiliter servare cupimus quod publica auctori- 
tate promittimus. Si qua autem a nobis postalanda 
creditis, qua vestrxe securitatis incrementa multipli- 
cent, indubitanter petite commoniti, quos ad funden- 
das preces nos etiam videmur hortari. Promissio po- 
tius est ista quam commonitio ; nam qui reverendum 
senatum supplicare precipit, quod impetrare possit 
nihilominus compromisit. Nunc vestrum est tale ali- 
quid sperare, quod communem rempublicam possit 
augere. 


EPISTOLA Ill. 
POPULO ROMANO ATHALARICUS REX. 


Theodoricum regem preclaris laudibus extollit, et re- 
nuntiat populo Romano ad solium se [uisse commu- 


* Est notanda phrasis, qua subaudiatur dictio, ma- D 


gis, ut apud Grecos μᾶλλον ; infra, lib. xr, epist. 8, et 
epist. 25 lib. seq. Pindar., Nem:is : Ὑπνοῦμεν πάντες 
ἢ πιστεύομεν. Tertullian., Exhortatione ad castitatem : 
Puto nobis non licere nascentem necare, quam et 
natum. Ammian. Marcellin., lib. xxxi: 
ἡμῶν considerato civium assultu perterritus est. 

trobique, magis, vel, quidpiam significationis com- 
parativae subintelligitur, quod Hellenismum vel Jo- 
daismum redoleat ; quale illud est: Functionem reci- 
piunt per solutionem, quam specie, l. 2, Si cert. pet., 
et meritis liberos, quam pactionibus adstringi placuit. 
Paul. lib. rv Sentent., tit. 5: Et nihil est gratum his 
prostari posse, quam libertatem. L. 39, de fidei- 
comm. libert.; J. 2, fin., de judic.; l. 7, Si hominem, 

4, Depositi. Anton. Augustinus, lib. 1v, cap. 8, 

nd., primus omnium admonuit. FoRNER. 


oncito, - 


atque per legatos se justitiam servaturum pollicetur. 

Si vos externus b:eres imperii suscepisset, dubita- 
re forsitan poteratis ne quos prior dilexerat, inviden- 
do subsequens non amaret: quia nescio quo pacto 
cum suceessor amplius laudari nititur, preecedentis 
fama lentatur (alii, ketatur ; alii, lzedatur]. Nunc vero 
persona tantum, non est autem vobis gratia comma- 
tata, quando reete vobiscum agi credimus, si avi ve- 
neranda judicia subsequamur. Nostre siquidem opi- 
nionis interest Gt quos ille benignissime tnitns est, 
nos etiam statuta constantia et beneficiorum ubertate 
pascamoas. Minus cogitant qui obscuris principibus et 
versatis iu mediocri actione [ Ed., Nis. et Ác., natione. 
Gam., nomine] succedunt. Nos talis przcessit, ut ex- 
quisitis virtutibus ejus sequi vestigia debeamus. 
Quapropter, quod auspice Deo dictum sit, gloriosi 
domni avi nostri ita vobis nuntiamus ordinatione dis- 
positum, ut Gothorum Romanorumque in regnum 
nostrum suavissimus consensus accederet ; et ne ad- 
versis rebus aliqua possit remanere suspicio, vola 
508 sacramentorum interpositione firmarunt se domi- 
batum nostrum tanto gaudio subire, tanquam si vel 
illis domnus avus noster fatali sorte non videretur 
subtractus, ne solis lioguis, sed etiam imis pectoribus 
probarentur esse devoti. Quod si vos, ut opinamwr, 
libenti animo similia feceritis, harum portitores sub 
obtestatione [Edit., Ac., ostentatione; Forn., attesta- 
tione] divina vobis fecimus polliceri, justitiam nos 
et w&quabilem clementiam, qux: populos nutrit, juvan- 
te Domino, custodire, et Gothis Romanisque apud 
nos jus esse commune, nec aliud inter vos esse divi- 
sum, nisi quod illi labores bellicos pro communi uti- 
litate subeunt, vos autem civitatis Romanz habitatio 
quieta multiplicat. Ecce ad condictionem 3496 (ms. 
A., conditionem] clementissimam sacramenti incli- 
nando nostrum eveximus principatum, ut nihil dubium, 
nihil formidolosum populi habere possint quos beatus 
noster auctor enutrivit. Ecce Trajani vestri clarum sz- 
culis reparamus exemplum. * Jurat vobis per quem 
juratis; nec potest ab illo quisquam falli, quo invo- 


. cato, non licet impune mentiri. Erigite nunc animos, 


et, Deo propitio, meliora semper optate, ut sicut a 
cbaritate potestatem regiam inchoavimus, ita tran- 
quillitatem Deo placitam sequentibus temporibus ex- 
sequamur. 


b Jurabant senatores, jurabat populus principi, et 
vicissim ipse princeps populo ac senatui statim post 
susceplas imperatorias infulas; query morem in Gal- 
lia retentum, et ad hzc usque tempora in principibus 
nostris inaugurandis observatum scimus. Baoss. 

* Pro intellectu hujus loci vide qux in superiori 
per adnotavimus, quM adjungere libel verba 
Plinii in Panegyrico ad Trajanum ad jusjurandum 
principi et a principe consulatum ineunte przestitum 
pertinentia: Áccedis ad consulis sellam, adigendum 
te prebes in verba 2 ibus ignota, nisi cum ju- 
rare cogerent alios, Et paulo post: Quinetiam sedens 
stanti prebuit jusjurandum, et ille joravit, expres- 
Bit, explanavitque verba, quibus caput suum, domum 
suam, si scienter fefellisset. Ex quibus apparet post 
vota jurari solitum imperatori a Inagistratibus, ἃ se- 
natoribus, a populo ipso. BRoss. 





157 VARIABUM LER UN. 


EPISTOLA IV. 
UNIVERSIS ROMANIS PER ITALIAM ET DALMATIAS CONSTU- 
TUTIS ATHALARICUS REI. 


Scribit se Gothorum Romanorumque sacramenta 
munimine adepti regni suscepisse, et petit ut eadem 
prastent. 

Honorabile credimus indicare quod fama potuistis 
teste cognoscere. Jure siquidem de se bene arbitra- 
bitur :estimatum, qui regium meretur alloquium : 
quia dignitas est subjecti affatus meruisse dominan- 
tis, in ea prxsertim causa in qua omnium corda sic 
videntur esse sollicita, ut si non cognoscant prospe- 
rum, credant semper adversum. Nam qui audit mu- 
tatum, novum nihilominus formidat imperium. Et re- 
vera nescio quid triste creditur cogitare, qui tardat 
inter initia benigna promittere. Quapropter locum si- 
nistris cogitationibus amputantes, aliter de nobis non 
patimur credi quam quod de nostris potuit parentibas 
:vstimari. Et ideo, quod Divinitate propitia dictum sit, 
glorioso domno avo nostro feliciter ordinante, tan 
Gothorum quam Romanorum przesentium pro munimi- 
ne indepti [ Ms. A., incopti] regni sacramenta susce- 
pimus, quod vos quoque facturos esse libentissime 
judicamus; ut qui fideles parentibus nostris exstilistis, 
nobis quoque simili devotione pareatis. Suavius enim 
diligit hzeredem, qui beneficiorum recordatur aucto- 
rem. Sed ut vobis benevolentie nostre jam nunc in- 
tegritas innotescat, jurisjurandi vobis fecimus reli- 
tione promitti quod et nostrum possit declarare pro- 
positum, et spem debeat munire cunctorum. 


EPISTOLA V. 
WNIVERSIS GOTBIS PER ITALIAM CONSTITUTIS ATHALARIOUS 
REX. 


Significat se, Theodorico adhuc superstite, omnium sa- 
cramen!a in regia civitate recepisse, et hortatur κέ 
eorum exemplum sequantur, nec non per comitem iis 
interposito sacramento fidem spondet. 

Voluissemus quidem domni avi nostri longevz vi- 
t» gaudia nuntiare : sed quoniam diligentibus dura 
conditione subtractus est, nos hzredes regni sui, Deo 
sibi imperante, substituit, ut successione sanguinis 
sui beneficia vobis a se collata, faceret esse perpetua, 
dum nos illa et augere et tueri cupimus quz ab illo 
facta esse cognoscimus. Cujus ordinationi adhuc eo 
superstite in regia civitate ita sacramenti interposi- 
tione cunctorum vota sociata sunt, ut unum crederes 
promittere, quod generalitas videbatur optare. Hoc 
v03 sequentes exemplum, pari devotione peragite, ne 
quid a pr:sentibus minus fecisse videamini, a qui- 
hus creditur totum similiter posse compleri. Illum 
vero comitem vobis fecimus jurata voce promittere ; 
ut sicut nobis vestrum animum devotissime proditis, 
si optata de nostris sensibus audiatis. Recipite ita- 
que prosperum vobis semper nomen, Amalorum re- 
g3lem prosapiem, blatteum germen, infantiam pur- 
puratam, per quos, Deo juvante, parentes nostri de- 
center evecti sunt, et inter tam prolixum" ordinem 


regum suscepérunt semper augmentum. Credimus - 


enim de Diviuitate propitia, qu:e majores nostros di- 
£nàanter adjuvit, nunc quoque gratiam sux dignatio- 


À ms unpendest, 3.47 wuos TREES sieprpen. 9. 


rum frectes éutcsades x bora «v. süs MM vss 
rentibus copesso. vurteuas. cub. betpaie- 


EPISTOLA VIL 
LIBERIO PRAFECIÓ CALLIARUE ATRALARI OP BUT. 
Renuntiat se & Theodorico, dum adi. everz 
ὯΝ 
risj jurandi religione emer. T Me M »ν 
saatur in Gallis s ^ tdrtopuodi dida circ 


Scimus animum vestrum ὡς ebüs tiu sono. όπως" 
rie domni avi nostri acerbe 4oius Íadgor., uut. 
omnia bona graviter defleamter amuees. Poe πίω, 
queritur [Edit., queritar], dem donna, éesptey ἀμ... 
lis abrogatur. Expedit autem studio yoctatós ἢ, Soap 
mentem compensativo remedio comseizgi, qeua sog 


B sentitur amissus, cui non succedit extramems. Pu. 


enim, Deo sibi imperante, prospexit, dem emet es 
post fata providus, ut regionibus suis pacem refos- 
queret, ne aliqua uovitas quieta turbaret. la sefíaes 
regni sui nos dominos collocavit; quatenus decus g»- 
neris, quod in illo floruit, in successores protamug 
vquaii luce radiaret. Cui ordinationi Gothoruss fte- 
manorumque desideria convenerunt, ita ut sub juríg- 
jurandi religione promitterent fidem se regno nostre 
devoto animo servaturos. Quod. ad illustris magnite- 
dinis vestra notitiam credimus perferendum, ut ab 
his qui in Galliis regno pietatis nostrae devoti sunt 
simile proferatur exemplum ; et sicut animos nostros 
circa se minores non desiderant effici, ita pari condi- 
tione teneantur astricti. 


197 EPISTOLA VII. 


UWNIVERSIS PROVINCIALIBUS PER GALLIAM CONSTITUTIS 
ATHALARICUS REX. 


Hortatur ut Gothi Romanis, et Romani Gothis vicissim 
jurent se fidem regi prastituros. 


Licet gloriose memori: domni avi nostri pro ex- 
cellentibus meritis tristis vobis videatur occasus, 
tamen, quia ille humana «onditione decubu:t, ad 
centinuandam gubernationem quam singulariter ges- 
serat nos reliquit; ne damnum boni principis senti- 
retis, cujus vobis noscitur regnare progenies. Nullus 
enim apud nos perdit, quod [A/ii, qui] illi paruit ; sed 
duplici largitate munifici et illius debita reddimus, et 
futuris obsequiis beneflcia ingenita pietate mutua- 
mus. Átque ideo fidem pristinam majori nunc vos 
convenit devotione monstrare, quia bene prospicit 
rebus futuris, qui regnantium servit iuitiis : dum 
ipse et in reliquum perseverare creditur, qui primor- 
dia fovere sentitur. Indicamus autem, favore divin. 
cum ad regni eulmina perveniremus, omnia nobis 
sic felicia, sic tranquilla cessisse, ut unum loqui crc- 
deres quod generalitas insonabat, nec putaretur hu- 
manum quod tot vota ingentium populoram nihil 
probata sunt habere contrarium. Unde vos quoque 
predicta oonvenit imitari, ut Gothi Romanis prze- 
beant jusjurandum, et Romani Gothis sacramento 
confirment se unanimiter regno nostro esse devotos, 
quatenus et nobia vestra sinceritas laudabiliter inno- 


: tescat; el ad quietem vestram proficiat invicem pro- 


missa concordia. Eat inter vos legalis missa tran- 


T89 


M. ÀUnELÉ CABsIODORI 


319 


quillitas; potior minori non sit infestus. Habetote A pro omnium utilitate tractatur. Solatium curarura 


" animum pacatum, qui bellum non habetis externum, 
quía primum inde nobis pl&cete poteritis, si vobis 
hac ratione prospicitis [Ed., Níw, Gam., Gru. et 
Cuj., proficiatis]. 


EPISTOLA VIII. 
VICTORINO VIRO VENERABILI, EPISCOPO, ATHALARICUS REX. 


Renuntiat se Theoderico mer(uo successisse. Tum 
ipsius orationibus se commendans, petit ut provin- 
ciales cunctos ad fidem principi servandam cohor- 
tetur. 


. De fide atque constantia tales &unt commonehd:t 
persons, qu desideriis humariis diversa sorte quá- 
tiuntur. Vos autem, quo$ sapientia firmos efficit, et 
mens religiosa tonsolidat, * àd provincialium potius 
corvenit adamationes animarl, quia juste debitor fit 
alieni átbitrll, qui 4 pluribus meretur dudirl. Qua- 
propter salütantes veneratione qua dighutn est, quod 
vobis quilt mororem possit ihdlcete, transitum 
gloriost methoris domni avi rostri cam dolore ttid- 
ximo huüntiamus. Sed inde potest vestra ítistitld 
temperati, quia uos in sede regni sul, Divinilate pro- 
pitia, collecavit; ut in tolum desiderio vestto hün 
videatur ereptus, qui vobis cünsurgit itt successione 
reparatus. Favete nunc ofationibus sacris, nostris 
libenter auspiciis, ut. Rex colestis humana hobís 
regna confirmet, gentes extetnas álierdl, peceata 
absolvat, eonsolidet et conservet. ptopitius qued ps- 
rentibus nostris dignatus est prestare gloriosts. (Jua- 
propter sanctitas vestra provinciales cunetós atdim- 
neat, ut, inter se eoncordiam habentes, regno nostro 
per omnia debeant esse purissimi. Cupimus enim in 
subjectis fidem reperiri, quam larga possimus pietate 
Iyunerari. 


EPISTOLA 1X. | 
TULUM |Alii, THOLUfT] {πὸ PATRICIO ATHALANICUS REX. 


llli confertur patriciatus dignitas, praclarisque laudi- 
bus una cum Gensemaundo esornaiur. 


Licet ad tegendos populos idortieos efficlant, duos 
ad augustum culmen Divira provexerint (quando nec 
eias ittipedit, abi sese potentia coestis infundit), 
tamen dd rélevandam florentissimze hostrz :etatis 
sollicitudinem, visum est te virum prudenlissimum 
convenienter adhibere, quém constat etiam domni 
avi nostri tractatibus jugiter et laudabiliter adhze- 
sissé. Quod si dignum fuit hoc illum talem iantum- 
que facere, quanlo magis nobis convenit solatium 
quxrere quo [Ed., Ac., quod] pro adolescentiz flore 
decenter adhuc possumus indigere [Ed., Ac., intelli- 
gere]? Magna est enim infinitaque prudentia, quam 
nemo sic assequitur ut eam non necessarie et per 
alios quxerere videatur. Senes ipsi consiliis sapien- 
tiam discunt, et a maturis in commune qu:ritur quod 


* Ául. Gellius, lib. m, c. 99 : Veniant, operamque 
mutaam dent, et messem hanc nobis addnent. Quan- 
quam ronmullis in libris, adjuvent, scriptum, sed 
pe pErams legatur. FonN. 

b Sic. D. Ambrosius de Tlieodosio : Dilexi virum, 
qui magis arguentem auam adulantem probaret. Sic 


frequenter sibi adhibent maturi reges; et hinc me- 


' liores sstimantur, si soli omnia non presumunt, 


Quod si longzyv! domini s$ubjectorum ingenils ádjl- 
vantur, consulte relaxatus xtatis nostre breves fe- 
rias; ut suis incrementis devota prosperius, robustior 
ad imperii pondera sustinenda consurgat. Atque ideo 
te, cum favore divino, suggestu prasentalis patri- 
ciatus evehimus; ut pro republica nostra tractantem 
sedes celsa sublimet, ne sententia salutaris, cui decet 
humiliter : parere, a loco videatur venisse communi. 
Hic est honor qui et armis convenit, et in pace re- 
splendet. Huric illa dives Gracia, quz multa glorio- 
sissimo domno avo nostro debuit, gratificata persal- 
vil ; velavit fortes humeros chlamydum vestis, pinxit 


ff suras sericis calceus iste Romanus, et dignanter visus 


[Ur. εἰ Cuj., jussus] est accipere, quod se cognosce- 
bat assumere per honorem, Crescebat visendi stu- 
dium Eois populis heroem nostrum, dum, nescio quo 
pacto, in eum qui bellicosus creditur, civilia pius 
amantur. Hac igitur honoris remuneratione contea- 
tus, pro exteris partibus indefessa devotione labora- 
vit; et przstare cum suis parentibus principi digaa- 
batur obsequium, qui tantorum regum fuerat stirpe 
procreatus. Sic se znagnorum beneficia semper extol- 
lunt, ut et quibus imperare nequeunt, jura vehnera- 
tionis 198 imponant. Diligun! omnes sui provecies 
semper auctorem; et mortalitatis jura nesciunt, qui 
benellciis non tenentur [Gr., Ομ). : Diligit memor 
mens sui. Mortalitatis jura nesciunt, qui beneticiis 


C non tenentur]. Sed lónun est de ejus gloria sufü- 


cienter loghi, querti Sitigularet gehtibus setis fe- 
cunda genuerunt. Ipsius te labor instituit, ut nos 
mifiu$ laborare debearhus. Tecdm pacís cetta, tecuti 
belli dubia conferebat ; et, quod apud sapientes reges 
singulare munus ost, ille sollicitus ad omnia secure 
tibi pectoris pandebat arcana. Tu tamen nullos re- 
sponsis ludebas ambiguis. Ámasti in audiemdo pa- 
tientiam, in suggestione veritatem ; swpe que ad 
eum falso pervenerant, 5 recti studio corrigebas ; et, 
quod rarum conldentise genus est, interdum resiste- 
bas contra vota principis, sed pro opinione rectoris. 
Pauebatur enim invictus ile przeliis pro sua fama 
superari, et duleis erat justo principi rationabilis 
contrarietas obsequentis. Ama nunc sublimior justi- 


p tiam, quam serviens diligebas. Ostende te illius esse 


discipulum, qui nunquam laboravit incassum : jun- 
ctus Amalo generi, nobilissima tibi facta consocia 
[Alii, consortia]. Omne siquidem bonum regia sua- 
dere debet aflinitas. Áclurus es consueta prudentia, 
ut laude morum fastgium contigisse videaris excel- 
sum. Exsiat gentis Gothice hujus probitatis exem- 
plum ; Gensemundus ille toto orbe cantabilis, solum 
armis filius factus, tanta se Amalis devotione con- 


Ammian. Marcell., pag. 55, 259 et $41 ; Sueton. in 
Octav. cap. 56; et in Tiber. cap. 51. Épiphanius 
apad Enodium : Nemo αἱ Eccleske principem ad- 
monere timeat, si probet errantem. Sie infra, epist. 
45. Vide supra, lib. vi, form, 9. Jugar. 


44i 


VARIARUM LIBER Vil. 


4 


junxit, ut h:redibus eorum cürlosum exhibuerit A Martio viro didicerat verbis, iit camporum libertate 


famulatum, quamvis inse peteretur δὰ regnum. Im- 
pendebat aliis meritum suum, et moderatissitüs 
omnium, quod ipsi confert! poterat, ille potius par« 
vulis éxhibebat. Atque ideo eüm mostrorum fanià 
concelebrát : vivit semper relationibus, qui quando- 
que moritura tontempsit. Sic quandiü nomen su- 
perest Gotliorüm, fertur ejus eunctorum attestationé 
preconium. Ündeé fas est de le meliora credere, 
quem imnostri constát getiéris affinitate gaudere. 


EPISTOLA X. 
SENATUI UÉbiS ROMAE ATHRALARILUS REX. 


Ezimia facinora Tulum exponit, οἱ scribil se eum ad 
patriciatus culmen evexisse. 

Habetis, patres conscripti, unde glorioso principi 
gratiam referre debeatis, quando przxcelso viro Tu- 
lum, et nosira affinitate fulgenti, vestri ordinis con- 
tulimus dignitatem; Auelus est enim pacis genius de 
ferri redisntis arnsiu; nec diseincla jacet tega, jam 
procinctualis effecta. Ante vobis contulinius honores, 
sed nunc ipsam ereximub dignitatem. Per omnes est 
nimirum splehdor Fefusus, quét prxsens potest ha- 
bére patricius : quándo {14 est náturà purissimi 
luminis, qui relucet ét proxlinis. Sed quamvis sit 
vobis motissitnus tandidátus; dui duhini avi nostri 
tam cláris ac diuturnis adb:xsit obsequiis, táthen Ju- 
vat illà repetere, qu: cohstai ad instilutoris ejus 
gloriam pertitere. Primum, quod inter nationes exi- 
mium est, Gothorum nobilissima stirpe gloriatur, qui 


monstraret. Egit de Hunnis inter alios triumphum, 
et emeritam laudem primis congtessibus auspicatus, 
neci dedit Bulgares toto orbe tertibiles. Tales mit- 
tuül Hostrá cubabula bellatores; site paratz sunt 
tanus, übi exercetur anittius. Nutrilüs in otioso ser- 
vitio laboriosos subegit; et quod excrcilátione noii 
didicit, virtus mánus profria [Ms. A., et Ac., virtus 
prona] complevit. Rediit subito ad principem vete- 
ranus, egressus prinizvus; üt hoii pacatis obsequiis, 
sed armis semper studuisse crederetur. Hoc rimator 
jlle àctuum et honorum remuneratot Ínspiciehs, 
vigorem illi regi» domus virtutis contemplatione 
commisi; ut quem ingeniosum *bellà probaveránt, 
lortissimi regis consiliis nilsceretuf : ad invcniendá 


B subtilis, ad implenda robustus, hd celanda cautissl- 


mus. Egit lucum meriló publici secreti. Cum ipsó 
pielia, cum ipso régotlofum :equabilià disponebal : 
δὲ in tantaii se siniilitudihem δ} 115 cogitationis adjuii- 
xerat, ut càusis recógnitis, quod ille velle potetat, 
[ste sua sponte perágebát. Defeiisurém omnium suis 


.»ν. 949 ε. 


licana, ubi jam inter duces directus, et prudentiarn 
suam bellis, et pericula promptissimus ingerebat. 
c Arelate est civitas supra undas Rhodani consiitula, 
que in Orienlis prospectum tabulatum pontem per 
nuncupati fluminis dorsa transmittit. Hunc et hosti- 
bus capere, ei nostris defendere necessarium fuit. 
Quapropter excitála sunt Gothorum Francorumqué 


Hos ut inter parentes itifantiam reliquit, statim ru- G validissima tempestate certamina. Adfuit illic dubiis 


des annos ad sacri cubiculi secreta portavit : agens 
ROn ut xtas, sed δὲ locus potius expetebat. Nam licet 
omnia regum obsequia sub càutéla peragenda sint, 
Mic tanto timoris àmplius ácquiritur, quanto proii- 
mus plus hàbelar. ^ Arduutm niinls est nieruisse prín- 
eipis seeretüm, ubi δὶ quid cognoscitur prodi, vel aj 
alio formidatur. Has procellás moderator sui biné 
effensione transmisit : chárus summátibus, collegis 
semper sébbptüs; üt jam tunc magna felicitatis VI- 
deretür éssé preságiumi, Kratiàán) meruisse cuncto- 
ram. Cujus et coepit ztas adolescere, tenerique anni 
in robustam gentis audaciam condurarl, ad expédi- 
tionem directus est * Sirnilénsem ; ut quod ab ills 


rebus aüdacia candidati : ubi tanta cum globis ho- 
slium concertaüione pugnavit, ut et inimicos a suis 
desideriis amoveret, et vulnera factorum suorum si- 
na susciperet : vulnera, inquam, opinio inseparabi- 
lis, ?sine assertore preconium, propria lingua vir- 
tutis; qua^ licet ad presens periculum ingerant, 
reliquum tamen vit:e tempus exornant. Eget enim 
astipulatoribus corpus illesum : quzrit alios qui visa 
divulgent : de fortitudine prübata non ambigitur, qux 
tali testimenio comprobatur. Conflictus virorum for- 
tium mutua tela repulit, nec semper tutus fuit, qui 
cum numeroso hoste contendit, Unius forsitan ictus 
solerter eluditur [Ed., eliditur]; qui multis restiüit, 


ἃ Silentiumi omnino servandum in consilio, quod D rium : quibus commoditatibus brem Constantinus 


vim habere vis aut usum. Alexander cuni atcánas 
quasdam litteras Hepheestioni legisset, detractum an- 
nulum ori ejus admovit; quisque sibi id factum pu- 
tet, et simul in consilium Jectus est, os sibi clausum 
ἃ principe signatumque. 1s Pérsarum mos fuit, ut 
hemo consiliorum conseius esset, preter üplimates 
taciturnos et fidos, sicut et apud Romanos. Notabile 
illud de Eumene rege, qui cum Romam venisset, et 
regem Persen In senàátü accusassel, ac de toto bello 
eum patrébus deliberasset, in prsesbhtià nihil, pre- 
terquam (fuisse in curia regom scire quisquam potuit t 
bello denique perfecto, qux&que dicla a rege, queque 
ΠΡΟ essent emanavere. Mira et diuturna silentii 


. Bhoss. 
» Sirmieasis Pannonia quondam sedes Gothorurti. 
Supra, lib. um, epist. 25. Jug. 
* Árelatem Gallulam Romam vocat Ausonius, quod 
esset et celéberrimum et opportunissimum .;mpo- 


tyrannus, qui tempore ἡ unioris imperator in 
Britanniis declaratüs fuit, Arelate flxit sedem impcrii 
sui, statuitque Constantinam urbem vucari. Exstal 
autem ej imperatoris de Arelate constitutio; 
quam notat Joseph. Scaliger, vir totius antiquitatis 
jeritissimus, In suis Ausoniaparuni lectionum libris. 

ROSS. 

4 Yoeat aueior vulnera corporis proeonium sine 
assertore, quemadmodum solis litteris vocem tribui» 
mius, et dicimus sidera clamare, et aves loqui is : 
quibus adjicere libet elegantem Ammiari Mátcelliil 
locum de Jjuliané imperatore loquentis : 8i. necturnd 
lumina, inquit, inter qux Jucubrahat, potuiseobi voos 
ulla testari, baec ostenderent inter hunc et quos- 
dam principés multum interesse, quem norant volu- 
ptatibus nd ed weeessitatein quidem indulsisse natu- 
τῷ, Boss, 


145 
a parte qua non credidit vulnus excipit; qux in tan- 
tum ei sunt gloriosa, quantum tunc habuere periculi. 
Juvat igitur fortissimi viri narrare quietum felicitatis 
exemplum, quia non est in duce perfecta laus asse- 
rere semper anxios labores. Mittitur igitur, Franco et 
Burgundio 399 decertantibus, rursus ad Gallias 
tuendas : ne quid adversa manus [Ms. A., adversa- 
rius] presumeret, quod noster exercitus impensis 
laboribus vindicasset. Acquisivit reipublicze Romanae 
aliis contendentibus absque ulla fatigatione provin- 
ciam, et factum est quietum commodum nostrum, 
ubi non habuimus bellica contentione periculum. 
Triumphus sine pugna, sine labore palma, sine cede 
vietoria. Tantum eago ejus glorixe debemus, quantum 
utilitatis accepimus; quem et ille arbiter rerum lar- 


M. AURELII CASSIODORI ᾿ | 
A tendis quoque honoribus apnd gloriose memoriae 


Δ 


Theodoricum principem regum mea vobis sxpe vota 
conjunxi ; ut quadam praescientia talia videar premi- 
sisse, ad quos me cum gloria decebat intrare. Confi- 
dentius illud expetitur, ubi post collata beneficia fz- 
stinatur. Sepe consules, spe patricios, sepe przefe- 
ctos habita intercessione promovi : vobis impetrare 
contendens quod mihi ardue potuissem optare. Con- 
gaudete nunc, patres conscripti, meis auspiciis, qui 
vestris favi semper honoribus. Vultis scire qua vos 
affectione complectar? Insertus stirpe regia vocabu- 
lum vobiscum volui habere commune. Vivite, Deo 
propitio, securi; et, quod est felicissimum suavitatis 
[Gr. et Cuj., felicitatis] genus, exsultate cum liberis 
vestris. Studete, sicut semper, proedicari moribus 


gitione reddituum judicavit esse prosequendum, ut B Romanis, et bonorum actuum formam sub alta quiete 


ibi fleret dominus possessionum, ubi utilitati publice 
procuravit augmentum. Áquilienses quoque tempe- 
8tates inter ejus prospera jure memorantur, quia dis- 
crimina dum feliciter cedunt, suavissime memoria 
sensum relinquunt. Cum ventis sxevientibus furentem 
pelagum spuma testaretur undarum, diu jactatum 
navigium tumens fluctus absorbuit, nullum relin- 
quens forti viro solatium, nisi tantum remigia bra- 
chiorum. Tunc iste nautis pereuntibus cum charo 
pignore solus evasit. Ibi amor piissimi regis, ibi me- 
ritum probatum est periclitantis, quando regnator 
ille vix littori constitutus, ut eum exitio provaleret 
eripere, undas iterum desiderabat intrare. Tunc ejus 
pericula formidavit, qui saluti proprie timere nesci- 
vit. Nonne vobis, patres conscripti, asperis casibus 
divinitus videtur exemptus, cui presens parabatur 
eventus ? Hunc itaque virum bellis exercitatum, feli- 
citate clarum, prudentia comprobatum, quod Deo 
auspice dictum sit, ad patriciatus prxesentalis [Ac., 
prosentale] culmen eveximus. Favete nunc auspiciis 
candidati, et viris nostris libertatis atria reserate. 
Convenit gentem Romuleam Martios viros habere 
collegas. 


EPISTOLA XI. 


BENATUI URBIS ROMAE TULUM VIR ILLUSTRIS PATRICIUS. 


Hortatur senatores μὲ regi. gratias referant, quod ab 
eo ad patriciatus honorem promotus (uerit. 


Confido, patres conscripti, quod agendas optimo 


perquirite. Interest nostre glorie ut quorum nume- 
rum auximus, eos, propitia Divinitate, tueamur. 


EPISTOLA XII. 
ARATORI [Ms. A., ORATORI] VIRO ILLUSTRI ATHA- 
LARICUS REX. 


Plurimum eum patremque laudat. ob eloquentiam, εἰ 
illum comitiva domesticorum honore decorat. 


Perfectionem necessariarum rerum completam esse 
judicamus, si quemadmodum eligendo virum magni- 
ficum patricium armate reipublice parti providi- 
mus, ita et de sociando ei litterarum peritissimo 
consulamus. Decet enim tractatores habere doctissi- 
mos, quibus potestas summa committitur ; ut, nullo 
defectu impediente meritorum, provisa reipublice 


Ο utilitas explicetur. Alii sunt honores qui se ordinaria 


provisione componunt : de generali autem securitate 
sollicito talis associandus fuit, qui parem in sais 
studiis non haberet. Neque enim adhuc minus pro- 
batus 1330 agnosceris, licet primzvus veneris ad 
honores. Advocationis te campus exercuit, te judici 
nostri culmen elegit. Nam ita intra te fuit, quamvis 
ampla professio litterarum, ut tuum ibi consenescere 
non pateremur ingenium. Auspicatus es militem 
[Jur. : Id est, advocatum], cum implere potueris co- 
gnitorem [Jur. : Id est, judicem]; et quamvis tra- 
heret de eloquentia pro defensione dicere, suadebat 
tamen zquitas judicanda proferre. Probatum est 
quid utilitatis habeat moribus armata facundia. Nam 
sicut perniciosum esi doctos prava suadere, sic salu- 


regi gratias omnium vestrum studia debeant conci- p) tare munus, cum veritatis terminos disertitudo ne- 


tari, quando provectum meum excogitatum noscitis 
pro utilitate cunctorum. Atque ideo alacriter exci- 
piendum est quod necessarie fuisset optandum. Om- 
nibus quippe utile est judicia principum sequi; sed 
ipse facit propria, qui gratanter suscipit aliena. Re- 
tinetis me senatus semper fovisse ccetum ; sed nunc 
maxime, cum vestrum videor intrare collegium. As- 
sumptio dignitatis ordinis vestri [Ac., bene] nobis 
gratiam duplicavit, quando me inter eos esse sentio, 
ἃ quibus me amari posse confido. Accedit etiam il- 
lud animi vestri gratissimum pignus, quod patricio- 
rum genius per nos constat erectus l Ac., genus..... 
erectum], quando nemo gentilium im vobis putavit 
abjectum, quod in me respicit honoratum. In expe- 


scit excedere. Sed ut merita tua exemplis potius lau- 
dabilibus asseramus, juvat repetere pomposam lega- 
tionem, quam non communibus verbis, sed torrenti 
eloquentiz flumine peregisti. Directus enim de par- 
tibus Dalmatiarum ad domnum avum nostrum, sic 
necessitates provincialium, sic utititates publicas al- 
legabas, ut. apud illum magna cautela sollicitum, et 
copiosus esses, et fastidia non moveres. Abundanta 
siquidem verba cum suavissimo lepore defluebant; 
et cum finem faceres, adhuc dicere quzerebaris : mo- 
vendo, delectando implebas magis veri oratoris ni- 
suih, cum jam causidici deseruisses officium. Geni- 
toris quinetiam tui facundia et moribus adjuyaris, 
cujus te eloquium instruere potuit, etiamsi libris 


1745 


VARIARUM LIBER VIII. 


ΓΝ 


veterum non vacasses. Érat enim, ut scimus, egregie A inter gymnasia litterarum adscitus ab illo inspeetore 


litteris eruditus. Et ut aliquid studiose exquisitum 
dicere videamur, has primum, ut frequentior tradit 
opinio, Mercurius repertor [Ed., reparator] artium 
multarum volatu Strymoniarum avium collegisse 
memoratur. Nam et hodie grues, cum classe conso- 
ciant, alphabeti formas, natura imbuente, describunt: 
quem in ordinem decorum redigens, vocalibus con- 
sonantibusque congruenter admixtis, viam sensua- 
lcm reperit, per quam alta petens, ad penetralia pru- 
dentiz mens possit velocissima pervenire. llinc Hel- 
lenus, auctor Grecorum, plura dixit eximie [Ed., 
Hellen. Hellenus plura dixit eximie], virtutem ejus 
compositionemque subülissima narratione descri- 
bens, ut in ipso initio possit agnosci magnarum co- 


meritorum, qui judiciis suis etiam futura predicebat, 
privatarum largitionum fascibus przfuisti : suscipiens 
patrocinium meritorum, ita gratiam dominantis auxi- 
δι}, ut tibi sepe committeretur quod dignitas non 
haberet. Quod si laudabile est, vel mediocribus esse 
honoribus parem, quanto prostaniius vieiese mori- 
bus aulicam dignitatem? Hxc cum tu sub tanto ju- 
dice laudata perageres, gratiam quoque loci alterius 
invenisti. Dictationibus enim probaris adbibitus, cum 
sit offensionibus alter expulsus; et ita suspensum 
honorem tuum sustinebat ingenigm, ut palatio non 
sineres deesse judicem, cujus ad tempus abrogatam 
cognovimus dignitatem. Non sunt imperia tempora 
nostra transactis. Habemus sequaces xmulosque 


pia litterarum. Sed ut ad propositum redeamus, pa- B, priscorum. Ecce iterum ad qussturam commeans 


terno igitur exemplo ingenium extendisse credendus 
es, qui in Romano foro eloquentiam non enutristi. 
O beatum magistrum, felicissimumque discipulum, 
qui affectuose didicit quod aliis doctorum terror ex- 
torsit! Romanum denique eloquium non suis regio- 
nibus invenisti; et ibi te Tulliana lectio disertum 
reddidit, ubi quondam * Gallica lingua resonavit. Ubi 
sunt qui litteras Latinas Romz, non etiam alibi as- 
serunt esse discendas? Evaserat Cecilius pondus 
verecundie, si hunc provectum $»cula priora ge- 
nulssent. Soluta est quippe vis illa sententiz, mittit 
et Liguria Tullios suos. Cognosce quid ex meritis 
tuis cestimavimus, quando illius consilio te wides esse 
sociatum, qui nostri imperii tractat. arcanum. Hine 


evenit [Gr. et Cuj., cum immenso evenit] ingenio. 
Redde nunc Plinium, et sume Trajanum. Habes ma- 
gna qux dicas, si et tu simili oratione resplendess. 
Fama temporum de legitima atque eloquenti jus- 
sione generatur. Omnia siquidem bona cumulat lin- 
gua diserta; et quod a nobis precipitur, gratia di- 
ctantis ornatur. Esto nobis ad bona suggerenda 
promplissimus, et adversus improbitatem male pr:e- 
sumentium constanter erectus. Dicet jam auribus 
nostris quod est omnino pro nobis. Bonus princeps 
ille est, cui licet pro justitia loqui; et contra, tyran- 
nic feritatis indicium, audire nolle constituta vete- 
rum sanctionum. Renovamus certe dictum illud ce- 
leberrimum Trajani : Sume ^ dicationem [Alii, di- 


est quod te comitivze domesticorum illustratum ho- (Σ ctationem], si bonus fuero, pro republica et me ; si 


nore decoramus, ut merito majora de nostris debeas 
sperare judiciis, qui in te adhuc meliora credimus 
inveniri. Grande tibi negotium vides esse commis- 
sum, quidquid egeris generalitas sentit. Nam qui 
potest in universitate peccare, gloriosus nimis est, 
8i nescit excedere. 


EPISTOLA XIil. 
AMBROSIO VIRO QUSTORI ATHALARICUS REX. 


Muliis laudibus eum effert, eo quod multas dignitates 
: 4ub Theodorico sapienter administraverit. Tum 
questuram illi confert. 
Securus celsa conscendit, qui se in paulo minori- 
bus approbavit; et certo procedit vestigio, qui gra- 


malus, pro republica in me. Sed vide quid a te qux»- 
ramus, quando nec nobis aliquid injustum licere 


. permittimus. Decreta ergo nostra priscorum reso- 


nent constituta, qux tantam suavitatem laudis inve- 
niunt, quantum saporem vetustatis assumunt. Pro. 
judicia, φυ nos horremus, in alis non amamus. 
Obligamus te certe generalitati, dum absolute proci- 
pimus jura servari. Quod ideo nunc dicimus, ut op- 
portune omnibus in te consuluisse videamur. Decet 
enim przxmonere, ne te jam tardius post aliena peri- 
cula videamur velle corrigere. Bonorum exempla 
sequere, et nobilitatis tux memor incede. llli digne 
δὰ vitia generis sui redeunt, qui contemptibili stirpe 
nascuntur. His igitur in bonum publicum predictis, 


datim desiderio potitur accepto. Sine merito siqui- p Per quintam feliciter indictionem (Anno Christi 527) 


dem remuneratum putatur omne quod subitum est ; 
Dec inexplorati suspicionem refugit quod repente 
provenerit. Contra, omnia deliberata sunt robusta 
(Ms. A., inexploratum. Omnia deliberata sunt robu- 
51a]; et totum bonis actibus obtinuisse creditur, qui 
post documenta laudatze militi promovetur. Dudum 


* De eloquentia. Gallorum veterum Juret. dixit se 
Observasse ad Symmach. lib. rx, epist. 86. 


j eeendum dicationem, qux vox infra, lib. xi, 
epist. 1 et 9. Hinc lucem capit illud Sidonii Apollin. 
In Panegyr. Majorian., in fine : pu ue 


Coi teste senota 
In se etiam tractum commiserat Ulpius ensem- 


PATROL. LXIX. 


quzstur: tibi insignia, Deo prestante, 131 concedi- 
Ius : honorem prudentium, * fontem omnium digni- 
tatum, quando exinde procedit, quod indulgenti:e 
nostra largitate manaverit. Àge ut qui ad consillum 
Mostrum adscisceris, prudentia cunctis et gravitate 
preminere noscaris. Nam quid tibi conveniat, vides. 


Vide 2 gp iie lib. m, cap. 25; Plinium, in Pane- 
gyt. 958. JunET. ; 

'€ Quxstoris partes hx erant sub imperatoribus : 
Ille leges condebat, et veritatem precum rimabatur, 
ut subscriberet illis, si justa ratione niterentur, ut 
videre est in l. 2, C. De petit. bon. subl. ; etin 1. ult., 
C. De divers. rescr. ; Novell. Valentin., de homic, 


2^ 


casu aut vol, fact. Baoss, 





ΔἸ M. AURELII CASSIODORI 748 


* Yox legum diceris, dum nos [Ed., nostra] jura con- A sc ad provectum cognoscat rerum dominos invitas-e. 
dimus. Ineumbe nunc probitati vel fidei; ut sicut te — Quapropter, patres conscripti, illustrem Ambrosium 
prior honor dignum fecit alteri, ita secundus terlie — qussturz culmine decoratum favor vestre benigni- 
faciat dignitati. tatis excipiat. De illo enim non debet dubitari, qui a 





EPISTOLA XIV. 

SENATUI URBIS ROMA ATHALARIGUS REI. 
simia laude Ambrosium exornat, et nuntiat se. illum 
quasture dignitaie insignivisse, 

Accipite, patres conscripti, judicium quod judicia 
Bosira protulerunt, quando plus cogitantur omnino 
qus cauta sunt ; quia talis subsecutio creditur, quale 
primordium venisse sentitur. Nemo enim futurum 
putat esse diligentem, quem in ipsa novitate opinio- 
mis suse Ron videt esse custodem. Providus insütu- 
tor si hortum euum fecundis nititur ornare plantariis, 
ut reddant fruetus optatos, qus sollicits fuerant 
Culta laboribus; quanto magis reghum decet inter 
initia pacis amoenitate componi, ne habere speciem 
agri videatur inculti ? Et ideo beneficiis nostris quasi 
quamdam januam cogitavimus dare qu:estorem, per 
quem venientium dignitatum culmina decenter exi- 
rent. Sunt vobis certe de candidato nota, quando et 
inoderna quse loquimur. Nam cum transitum gloriosc 
memorie domni avi nostri snbjectorum anxia corda 
lugerent (bonum quippe amissum dum qu:eritur, plus 
amatur), per eum vobi et nostri auspicii, et veatrze 
seeuritalis optata patuerunt. Intelligite quali nos 
iequitate censtringimus in futuris, ut ipse nobis 
Jegum fleret custos, qui conservand: justi: fuerat 


vestro ordine jam in prima dignitale meruit ap- 
probari. 
EPISTOLA XY. 
BENATU! URBIS ΚΟΜΑ͂Σ ATHALARICUS REX. 

cribit sibi gratissimum fuisse, d pontificem cle- 
T gerint ion quem Usa rell ain at. 

Gratissimum nostro profitemur animo, quod glo- 
tiosi domni avi nostri respondistis in episcepatas 
electione judicio. Oportebat enitn arbitrio boni prin- 
cipis obediri, qui sapienti deliberatione pertractans, 
quamvis in aliena religione, talem visus est ponti 
ficem delegisse, ut nulli merito debeat displicere; ut 
aguoscatis illum boc optasse precipue, quatenus bo- 
nis sacerdotibus Ecclesiarum omnium religio pulig- 
laret. Recepistis itaque virum, et divina gralia pro- 
babiliter institutum, et regali examinatione laudatzm. 
Nullus adhuc pristina contentione teneatur. Pudo- 
rem non habet victi, cujus votum contingit a principe 
superari. Ille quinimo suum efficit, qui eum sub 
puritate dilexerit. Nam qux sit causa doloris, quando 
boc et in isto reperit, quod alteri ia partem ducus 
optaverit? Civica [Ed., crinea] sunt ieta certamina, 
pugna sine ferro, rixa aine odio ; clamoribus, non 
doloribus res ista peragitur. Nam etsi persona sub- 
mota sit, nihil tamen a fidelibus amittitur, cum opta- 


-romiesor effeetus. Adfeit mandatis regalibus (Ms. (, tum sacerdotium possidetur. Quapropter, redeunte 


., legalibus] eloquens et decorus ornator : permul- 
&ens etiam ingpectus, quos gratissimos reddebat au- 
ditus. Tales enim decet esse aulicos viros, ut natur 
bona indicio frontis aperiant, et possint agnosci de 
waoribus, cum -identur. Tacens enim plerumque 
4Aespicabilis est, si eum tantum lingua nobilitat : 
semper autem in honore manet, si cujus est tran- 
«uillus animus, eum quoque serenissimus commen- 
det aspectus. Hoc denique facto testamur copiam nog 
habere prudentium, quando talis eligitur, qui ex 
utraque parte laudetur. Eloquentie vero bona ine- 
ptum est in qusistore predicare, cum ad hoc specia- 
liter probetur adscitus, ut opinlonem temporum com- 
mendet qualitate dictorum. Aliis enim judicibus 
provinciarum committitur exactio, aliis privati xerarii 
'eustodia delegatur; huic autem aulics fam: insignia 
reponuntur, unde per totum mundum opinio vulgata 
laudetur. Quod nobis adeo, patres conscripti, zsti- 
mavimus esse repetendum, ut tales nos quzrere 
eredatis, quales et nostr; laudi, et vestro securitati 
expediat. inveniri. Agnoscite docti bonum principis 
vetem ; eonfidite 4c beneficiis, qui Iltterarum proba- 
mini habere notitiam. Seguissimi est torpere, cum 


a SMlpine Apollinaris, in panegyr. Majorian., sub 


Cujus dignatur ab ore 
TE : r in orbe loqui, licet et qussstoro diserto 
olleat, 


Kt noster Cassiodorus, lib. vi, in form. quisturz ; 


legato vestro, illustri viro Publiano, ratiopabile 
duximus ad ccetum vestrum salutationis apices desti- 
nare. Magna enim jucunditate perfruimur, quoties 
cum nostris proceribus verba miscemus. Et hoc 
quoque suavissimum vobis minime dubitamus, si 
quod illius fecistis imperio, nobis etiam cognoscitis 
esse gratiosum. 
139 EPISTOLA XVI. 
OPILIONI COMITI SACRARUM ATHALARICUS REX. 


Summis laudibus eum cum fratre extollit, et illi comi- 
tivam sacrarum largitionum concedit. 

Solent quidem venientes ad aulicas dignitates diu- 
tina exploratione iruüinari, pe imperiale jadicium 
aliquid probare videatur ambiguum, quoniam gloria 
regni est reperisse judices exquisitos. Sed tam fre 
quens est familie vestro felicissimus provectus, tam 
in multis personis declarata prudentia, ut licet aliquis 
vos eligat ad subitum, nibil fecisse videatur incer- 
tum. Similitudinem suorum felix vena eustodit, 
quando pudet delinquere, qui similia nequeunt in 
8uo genere reperire. Hinc est quod melius agnoscitur 
elegisse nobilem, quam fecisse felicem; quia iste 


Quanto facundior debet esse, qui ore principis popu 

los noscitur admonere? Notum est etiam qu:estbrua 

opera usos imperatores cum orationes, aut quid 

aliud in senatu recitarent, ut ex Suetonio liquet, in 

jin cap. 65; inito, cap. 6; in Nerone, cap. 15. 
ORNER. 





149 


exemplum non babet, nisi quod fecerit. Quapropter 
secure tibi credimus quod toties tuo generi commis- 
sum fuisse gaudemus. Pater bis fascibus prefuit, sed 
et frater eadem resplenduit claritate. Ipsa quodam- 
modo dignitas in penatibus vestris larem posuit, et 
domesticum factum est publicum decus. Nam mililiz 
ordinem sub fraterna laude didicisti; cui mutuo 
connexus affectu, implebas laboribus socium, et 
consiliorum parücipatione germanum, ad te potius 
pertinere dijudieans quod frater acceperat. Hoc 
baculo reclinabatur ille felicior, astu quzdam negli- 
gens presumpüone tui, quia per te omnia cernebat 
impleri. En dulce fratrum obsequium, et prvsentium 
temporum antiqua concordia, Bene talibus sensibus 


VARIARUM LIBER VII. 
commonitus, per veterum 66 facta custodit; ille A εἰ petit ut jaceant promotioni ejus ad comitivam sa- 


150 


crarum largitionum. 


Tanta est, patres conscripti, in capdidato copia - 
meritorum, ut vereamur ne tardius putelur electus, 
quam non sit judicio comprobates, Nam cum dive 
memori» avus noster optimos viros exquireret , o- 
bis eum irremuneratum grosperior fortuaa servavit. 
Alli paruit, illi multa officiositate servivit, et a do- 
Tino largissimo beneüciorum sine aliqua retribu- 
tione constat esso derelictum. Credo dilata est com- 
pensatio meriti, ut nobis aptior [Edd., Ac., apertior) 
fleret eausa prestandi. Convemiat enim se pietes 
nostra lege natursr. GCondignum est ab herede solvi, 
quod collatum constat auctori. Cur enim munifcentia 
nostra eum differret, cum eum proficere consuetudo 


judicium creditur, qui servare mores naturaliter sen- B sut nobilitatis urgeret? Pater huic manu clarus, oc 


tiuntur. Quod si ainceni secessus et provinciale otium 
forte libuissent, ad te caterva causantium et anxia 
currebant vota kesorum. Boni judieis inter eos aseu- 
mebas oflicium ; et futurorum quodam urgente pre- 
Sagio, quod a nobis accipere poteras, meritorum 
assumptione peragebas. Meminimus etiam qua nobis 


in primordiis regui nostri devotione servieris, quando ᾿ 


mmaxime necessarium fidelium habetur obsequium. 
. Nam cum post transitum | [Juret. :")d est, mortem] 
Δ νοι memorie domni avi nostri anxia populorum 
vota trepidarent, et de tanti regni adhuc incerto 
hzrede subjectorum se corda perfunderent, auspicia 
nostra Liguribus felix portitor nuntiasti ; et sapientise 
twz allocutiome firmati meororem, quem de occasu 


Büumma fuit morem nobilitate conspieuus, quem tiec 
ferventia bella respuerunt , cum tranquilla otia pre- 
Giearent : corpore validus, amicitia robustos, tvi 
antiquitatem gestabat, abjectis seculi vitiis [ Ns. 
Asd., abjectis ezeculis Odoacrie], ditatus elaris hono- 
ribus. His temporibus habitos est ezimius, cum prin- 
ceps non esset erectus. Sed quid'antiquam parentum 
ejus repetimus nobilitatem, cum vicina resplendeat 
luce germani; cujus non dicam proximitati, sed vel 
amicitie vconjunetum faeisse potest esse laudabile? 
Hujus virtutibus ita se sociavit atque connexuit, ut 
hoc potius sit incertum, qui magis ex altero prsedi- 
cetur. Amicitiis ille prestat fidem; sed maguam pro- 
waissis debet iste constantiam. [6 quoque avaritia 


conceperant, ortu nostri imperii i& gaudia commu- C vacuus, et iste ἃ cupiditatibus probatur alienus. Hinc 


tabant. Innovatio regis sine aliqua confusione trans- 
. ivit, et sollicitudo tua prestitit quod nos nullus offen- 
dit. Atque ideo probato talibus ingtitutis ab indictione 
feliciter sexta (Anxuo Gkrieti 528) sacrarum  largitio- 
hum comitivam, propitia tibi Divinitate, concedimus. 
Usurus es omnibus privilegiis atque emolumentis 
qua ad tuog decessores pertinuisse noscuntur. Absit 
enim ut aliqua calumnie machinatione quatiantur, 
qui actionis suxe firmitate consistunt. Fuit enim tem- 
pus, cum per delatores vexarentur et judices. Depo- 
nite jam formidinem, qui non habetis errorem : 
fructibus vestrarum utimini dignitatum; nam quod 
vobis per decessores prsedecessoresque nostros tém- 
poribus domni avi nostri consuetudo longa dedit, 


est quod norunt regibus servare fidem, quia neschant 
wel inter wquales exercere perfidiam. Ibi enim mores 
facilius probantur, ubi natura sub libertate monstes- 
tur. Quomodo ergo sub puritate non serviant dominis 
suis, qui nesciunt illusisse collegis? His lawdibus 
electus & conjogo, Basiliang sociatus fertur esse 
famili»; quod plerumque evenit a meritis conjungi 
posse nobilibus. lnspicite in eo, si placet, eliam 
familiarem vitam, quia sepius fajoribus mostris 
viros industrios h:xo signa prodiderunt. Res huic 
privata tanto fuit moderamine disposita, ut nee ali- 
qua tenacitate sorderet, nee itermm nimia effusione 
laberetur. Gentiles victu, Romanos sibi judiciis obli- 
gabat; et unde ingratitudo 139 dignitatibus ple- 


indulgentia quoque nostra custodit. Conferimus tibi D rumque venit, iste disceptando sibi amicitiam colli- 


honorem germani, sed tu fidem ejus imitare serviui. 
Nam si illum sequeris, multos laude prrecedis : 
virum auctoritatis maxim, probatz constantizx [Ac., 
consciente], qui sub tanto principe et sine culpa 
paruit, et justitiam laudatus exercuit. Promptum est 
enim sstimare quid gesserit, quando sub ingrato 
Büccessore palatinum officium prxconia tjus tacere 
non potuit. Difficile itaque non eet moribus sequi 
pogse germanum; quia et in conversationis fructu 
iferumque consentiunt, qui unius semine procreaptur. 
EPISTOLA XVII. 


BENATUI URBIS ROMA ATHALARICUS REX. 
Wwtum: laudat Opilionem, patrem. et. ([ratrem ipsius ; 


gebat. Videte quid faciat nobilis natura. Ex judicibus 
natus arbitrum agebat; quod nisi ex morum probis 
tate nulla potest contingere ratione. Nam fascibus 
obedire, plerumque potestatis necessitas cogit : pa- 
rere judici privato, sola sententiarum probitas facit. 
Unde nobis plus laudis videtur hebere voluntarius 
judex, quando ad audientiam non eligitur, nisi qui 
justus esse moribus estimatfur. Quapropter, patres 
conscr]pU, favete vestris alumnis, et nostris favete 
judiciis. Secundo ad vestram curiam venit, qui ex 
senatore natus est, et aulicis dignitatibus probatur 
honoyates. 


151 
EPISTOLA XVIII. 
FELICI YIRO ILLUSTRI, QUJESTORI, ATIIALARICUS REX. 


Eum et amplissimis laudibus celebrat, et quastura 
donat. 


Professionem constat esse justiti:x , legum peritos 
judices ordinare; quia vix potest negligere, qui no- 
vit wquitatem ; nec facile erroris vitio sordescit, 
quem doctrina purgaverit. Dudum te forensibus ne- 
gotiis insudantem oculus imperialis aspexit; nec la- 
tere potuit qua fide suscepta peregeris, qua luculen- 
tia tractata peroraveris. quo gradu eloquentia tna 
atque conscientia pariter incedebant; nullus * sus- 
ceptus quod amplius desideraret habuit; nullus ju- 
dicum quod in te corrigere posset invenit. Áccessit 
enim venustas oris et castitas animi. Juvenem te 
$olus decor oetendit , ab ore primzvo cana verba 
manaverunt. Contendit flos :etatis et maturitas men- 
tis : sed potius illa superavit , quz nos ad virtutum 
gradus gloriamque perducit, Quapropter aptamus 
munera nomini et meritis tuis; ut arcana regia 
fidelis accipias , et vir eloquens litteratam reperias 
dignitatem. Nunc causas gloriose judica, quas lauda- 
biliter perorabas : assideat tibi propria et exercitata 
doctrina. Modo est felix et cería conditio negotio- 


rum, quando ille sententiam dicit, qui non potest . 


ignorare quod eligit. Non enim decet judicem mini- 
sirum esse voluntatis alterius; ut magis alteri pa- 
reat, cui tot milites obsecundant. Certe si in aliis to- 
- lerandum utcunque, nimis in quxstore pudendum 
est ; ut qui eligitur ad principis consilium , solatium 
exspectet alienum. Et ideo, quod Deo auspice dictum 
sit, per sextam indiclionem (Anno Christi 528) quze- 
sture tibi conferimus dignitatem. Sed tuus honor 


imperitis opprobrium est. Nam sicut conscientia l:ta 


est, qux provehitur meritis, ita sub reatu jacet, qui 
86 imparem cognoscit muneribus consecutis. Habes 
priscos viros., quos te deceat imitari. Prxcede fama 
quem sequeris dignitate. Nam si te privata vita vir- 
tutibus exercuit, quanto imelius provecta declarabit? 
Sumpsisti nomen ex meritis : custodi, ut semper Iz 


teris veritate vocabuli. Nam cum omnis appellatio . 


ad declarandas res videatur imposita , nimis absur- 
dum est portare nomen alienum, et aliud dici quam 
possit in moribus inveniri. Verum hac bons con- 
scientie dicta suffüciant : quia dubitari de illo cre- 
ditur, qui plurimis admonetur. 


EPISTOLA XIX. 
SENATUI URBIS ROMAE ATHALARICUS REI. 


Felicem cum familia plurimis ornat laudibus , et scri- 
bit se eum questorem elegisse. 


Licet coetus vester genuino [Ac. et Forn., gemino] 
splendore semper irradietur , clarior tamen redditur 
quoties augetur lumine dignitatum. Nam colum ip- 
sum etellis copiosissimis plus refulget, et de nume- 
fosa pulchritudine mirabilem intuentibus reddit de- 
eorem. Nature siquidem insitum est ut bonorum 
copja plus delectet. Prata denique floribus pingun- 


"n " Suscept 
v, epist. 99. 


M. AURELII CASSIODORI 
A tur innumeris , laudatur pinguis arvi densior seges. 


1752 


Antiquitas vos fecit nobiles haberi , nos senatum vc- 
lumus etiam de numerositate predieari. Hinc est 
quod vobis aggregare cupimus quem reperimus ubi- 
cunque praecipuum. Nam licet apud vos seminarium 
sit senatus, tamen et de nostra indulgentia nascitur, 
qui vestris ceetibus applicetur. Alumnos eunctz no- 
bis pariunt aulicze dignitates ; quzstura autem vere 
mater senatoris est, quoniam ex prudentia venit. 
Quid enim dignius quam curis participem fieri, qii 
adhzesit consilio principali? Sed quia prudenti viro 
non sufficit generaliter conclusa laudatio, ejus nota 
propriaque tahgamus. Qusstorem nostrum, patres 
conscripti , cognoscite eloquentia prius exercitata 
placuisse, et sic advocationis suz [Ac., Niv., assidue] 


B crebras egisse victorias, ut merito sibi eum electio 


triumphalis adsciverit, quatenus palmis felicibos 
inauguratus vobis; daret omina laureatum. Ad [o- 
rense gymnasium prima zetate deductus, studuit sem- 
per integritati mentis; et nobilissimus pudore, casti- 
tatem corporis sub nimio labore transegit. Orator 
facundus, gravissimus patronus, suscepías causas 
suis przeconiis adjuvabat ; quando credi non poterat 
negotium improbabile, eui talis videbatur assistere. 
Nonne pr:etermittere hunc virum esset publicum dam- 
num? Quid enim aut nobis aut vobis debet esse ac- 
ceptius quam vestro eonjungi lateri, qui inter lefes 
meruit approbari? Amare namque eas potest, per 
quas doctus enituit : dum affectat unusquisque glo- 
riam suam, nec oblivisci potest animus, ex qua no- 


C bis parte fuerit sociates. Creditis forte, principes 


viri, novam in bunc impetratamque apparuisse pru- 
dentiam. Origo ejus h:ereditarias sibi litteras vindi- 
cavit, cujus pater ita in Mediolanensi foro resplen- 
duit, ut z&terno fructu e Tulliano cespite pullularet, 
Proinde quamvis sit vel inter mediocres difficillimum 


. placendi genus, tamen advocationis laudem inter 


primarios eloquentiz. frequenter meruit invenire. Is 
contra magnum Olybrium stetit, is palmarum Eage- 
netis lingu:xe ubertate suffecit; et illis par exstilit, 
quos singulares Roma cognovit. Quid enim gencro- 
sius quam tot litterarum proceres habuisse majores? 


' Namsiinveterat» et per genus ductz divitixe nobiles 


faciunt, multo magis prxstantior est, cujus origo 
thesauris prudenti: locuples invenitur. Quapropter, 


D Patres conseripU, favete nostro judicio, ac suis me- 


ritis candidato, quando 19/5 si [Ms., Gr. et Cuj., 


. Sic] colleg: manum clementix porrigitis, vos potius 


sublevatis. 


EPISTOLA XX. 
ALBIENO VIRO ILLUSTRI, PREFECTO PPUETORIO, ATHALA- 
. RICUS REX. 

Scribit se pre[ectum pratorio propter improbilatem 
praefectura amovisse, et in ejus locum su fecisse Al- 
bienum, qui summopere praedicatur. 

Assertio meritorum est, potuisse eligi post impro- 
bitatem judicis accusali : quando excessus prsecedlen- 


nomine clientem intellige. De quo verbo dicit Jurot. se observasse in notis ad Symmzach., lib 


t 


155 ΝΞ VARIARUM LIDER VI. ^— — 18 


tium non corrigitur, nisi cum successor optimus in- A pienti offendere, ubi alterum reperit incidisse. Jus 
venitur. Contrariis rebus plerumque medicina succe- — forte provtercat, qui jura nescivit ; totum a te legiti- 
dit. Nam dum calor vitalis adhibitus fuerit, frigus — mum queritur, cujus origo indocta fuisse nescitur. 
pestiferum tunc recedit. Nubila ipsa ventorum spira- —JEquales tibi sunt libri veterum et actiones paren- 
tione terguntur; et Aquilo faciem cceli tranquillam — tum. Prxsta opinioni tux, przsta nostro judicio ut 
reddit, quam Australis aura turbaverit. Sic nos de- — impar non sis meritis quorum :equasti per nostra be- 
cessorem tuum submovimus amore generalitatis, ut — neficja dignitates. 

tu salaberrimus advenires. Contraria prioribus imi- 
tare, et laudanda peregisti. Ille calumniis odiosus, tu 
stude ut justitia reddaris acceptus. Rapax ille, tu 
continens. Bonorum omnium brevis est definitio, vi- 
tare quz fecit; quoniam vere illaudanda sunt, que 


EPISTOLA XXI. 
CYPRIANQ VIRO PATRICIO ATHALARICUS REX. 


Illum ob egregia bellice virtutis facinora, et ob filies 
: bene institutos regique oblalos laudat. Tum patricia- 
tus dignilatem ei confert. 


suo judicio comprobavit. Respice denique in illo 
odium publicum, et tu amorem affectare cunctorum. 
Tanti tuis moribus gratias agant, quanti illius acer- 


Licet propriis frequenter honoribus et.germani tui 
fueris dignitate laudatus, tamen quia natura bonorum 
non expenditur cum refertur, quasi ad judicium re- 


bitatem actionis accusant. Animare igitur dedecore B vertimur, de quo jam przconia multa sonuerunt. Te- 


procedentis, quando post illum professx malitize vi- 
rum, vel a malis abstinuisse laudabile est. Nam 
quale erit, si beneficia provinciis tribuas qu: hacte- 
nus non habebant? Bonum insolitum plus amatur; et 
sequenti gaudio confert dulcedinem teniporum prz- 
missa tristitia. Atque ideo przfecturz tibi fasces per 
sextam feliciter indictionem (Anno Christi 528), Deo 
auxiliante, conferimus : qux quanto fuit hactenus 
lzesione terribilis, tanta nunc habere debet beneficia 
lenitatis, siquidem sauciata tua cura refovenda sunt. 
Non tuis, non alienis manibus quisquam gravetur. 
Nam ultra omnes impietates est nocere [Cr. et Cuj., 
necare] Eesos, qui sanare creditur vulneratos. Redeat 
ad nomen antiquum proefectura illa protorii, toto 


stificatam est de te quidquid de fidelibus, quidquid de 
benemeritis debuit zestimari. Sed digne laudum, cum 
voluerit, novitates emittit, qui se actionis probitate 
complevit. Natura perennis fontis est glorie vena 
laudabilis ; nam sicut ille * luendo non expenditur, 
sic nec ista celebri sermone siccatur. Quod et si trans- 
acta taceantur, nova probaris suggerere qux diean- 
tur, qui cum :etate crescis semper et meritis. Cursus 
annorum laudis tibi procurat augmentum. Senescis 
quidem corpore, sed laude juvenescis. Merito tibi 
prolixior 3das optatur, in quo fama semper robustior 
invenitur. Habuisti sub dive memorie domno avo 
nostro iu utraque parte laudatas semper excubias. 
Vidit te adhuc gentilis Danubius bellatorem : non te 


orbe laudabilis. Cujus si principium quxramus, per C terruit Bulgarum globus, qui etiam nostris eras prz- 


Joseph a beneficiis inchoavit. Nec immerito a legi- 
bus hostris pater provinciarum, pater etiam praedica- 
tur imperii : quia sic juste, sic provide agi voluerunt, 
ut non districtum judicis nomen, sed vocabulum illi 
pietatis imponerent. Justis ac debitis compendiis 
nosirum per,te crescat crarium. Lucra reuuimus, 
qua legum cauta profanant; pecunias illas volumus, 
quibus libra Justitizxe suffragatur. ZEdes nostras nequi- 
tiam non patimur introire, quia nec privata intro- 
mittere [Ms. et Gr., privatim introducere] possumus 
quam publica voee damnamus. Audite, judices, quid 
amemus, nolite aliud in malum publicum suspicari. 
Naja cui vos per iniquas provisiones creditis esse pla- 
cituros, cum nos cognoscatis sola illa diligere, quae 


sumptione certaminis obstaturus. Peculiare. tibi foil 
et renitentes barbaros aggredi, et conversos terrore 
sectari. Sic victoriam Gothorum non tam numero 
quam labore juvisti. Postea vero, quod non minus 
ipsis certaminibus fuit, referendarii officium laborio- 
sis contentionibus exhibebas. Fuerunt enim apud 
illum virtutum omnium virum exercitualia vel pacata 
servitia. Quis enim nou ageret bellum, qui illi potui! 
competens exhibere responsum? Qui tantam firmi- 
tatem animi semper exegit, tantam verborum in as- 
serenda veritate constantiam, ut merito se vicisse 
diceret hostem, qui illo presente vitare valuisset 
errorem. Hinc fuit quod ejus obsequia reddiderunt 
prudentes, quia cautela semper adhibita erigit sen- 


possunt justitiz» monitis convenire? Vestris jam mo- D sum; et dum culpam quis formidat incurrere, sapien- 


ribus peccatis, si post ista delinquitis. Sed illi forte 
talia gesserint, qui ad dignitates suis parentibus in- 
eognitas pervenerunt: tu post patris prefecturam 
laudabilem aliquid quod melius preedicetur adjunge; 
quia diligentior semper esse debet qüi sequitur, dum 
bona parentum probabiliter et imitari cupimus, et 
vincere festinamus. Accedit etiam tuis laudibus quod 
diclis prudentum probaris imbutus. Grave est sa- 


^ Basil., de Eleemosyna : Ut putei quo sepius 
hauriuntur, eorum aqu» purius Íluunt, τὰ φρέατα 
πολλ)άχις ἐξανθλούμενα, εὐροώτερά ἔστι. FORN. 

δ D. Hieronymus, 6. Presbyterorum, c. seq. : Non 
etm in homine :elas, sed virtus spectanda est. Me- 
wander : οὐχ αἱ τρίχες ποιοῦσιν αἱ Mvxal φρονεῖν, ἀλλ᾽ 


tibus se nititur aggregare. Contulit etiam dignitatem 
sacrarum largitionum, hoc est laborum tuorum aptis- 
simum [Ac., apertissimum] munus, quam sic casta, 
sic moderata mente peregisti, ut majora tibi deberi 
faceres, quamvis eam in magna praemia suscepisses. 
Per 1955 hzc te florida juventus exercuit, sed no- 
stris temporibus :«tas matura servavit. Consilio qui- 
dem plurimum vales, nec b fractus tamen :etate co- 


ὃ τρόπος ἐνίων ἐστὶ τῇ φύσει γέρων. Quam sententiam 

adumbrans in Catone Majore Cicero : Non cani, in- 

quit, non rug» repente auctoritatem afferunt, sed 

τ acta «tas auctoritatis fructus prebet extremos, 
ORN. 


uv 


159 M. AURELII CASSIODORI 156 


gnosceris. Sic enim adeptus es senectutis bona, uL A quo nobis sermo est, nostrum sibi tantummodo con - 
ejus non subires incommoda. Hzc sunt quz inte  ciliavit (Juret. V. C., reconciliavit] arbitrium : ab 
sstimamus augenda [Ac., agenda]; ut sicut eg con- — uno quippe principe provehi, videtur forte gratio- 
scientia proditus, reddaris quoque honore reveren- sum; jam et sub altero. meruisse provectum, apud 
dus. Sunt enim beneficiis nostris consentanea et vite — utrosque integrum constat fuisse judicium. Cunctes 
superna judicia, quando talium filiorum pater effe- — ergo sequaces habet, qui aliquid ex veritate decer- 
ctus, natura ipsa videris esse patricius. Quorum bona — nit. Hunc provectus sui auctorem meruit, ut nos aug- 
vernantia non est absurdum referri, quando educan- — mentatores dignissime reperiret. Ille in eum fanda- 
tium felicior laus est de filiorum probitate laudari.  reenta posuit bonorum, nos culmen construximus 
Primum, quod non minim laudis prestat initium, — dignitatum. Et ideo, patres conscripti, tot laboribus, 
infantia eorum nota est palatio. Sic fetus tuj, more — tot laudibus clarificato illustri viro Cypriano sugge- 
aquike se probantes, regales oculos ab ipsis pene — stum quoque patriciatus addidimus, ne major esse! 
cunabulis pertulerunt. Relucent etiam gratia gentili, — meritis suis quam honoribus nostris. Favete nunc 
nec cessant armorum imbui fortibus institutis. Pueri — collegze quem s:zpe decorastis extranei. Securus ad 
stirpis Romanze nostra lingua loquuntur, eximie in- — vos redit, qui jam honores suos in libertatis aul» 
üicantes exhibere se nobis futuram fidem, querum B reposuit. Habet etiam unde nobis reddatur acce 
jam videntur affectassesermonem. Habemusundetibi, —ptior, quando tales curie vestre alumnos protulit, 
felix pater, premium debeat referri, qui et filiorum — de quibus quamvis avidus pater, tamen propria vola 
tuorum nobis animos obtulisti. Quapropter multis — superavit, non infantia trepidos, non ad responden- 
laboribus multaque fide et constantia comprobato dum, ut licebat, ignaros. Variis linguis loquuntur 
patriciatus tibi, Deo auspice, conferimus dignitatem: ^ egregie, maturis viris communione miscentur. Sic 
honorem quidem celsum, sed qui tuis meritis probe- — cum nobis noti sunt, in ipso zetatis primordio adole 

tur esse cequalis. Froere igitur probatissimis institu- — scentiam transierunt. Prastet divina majestas αἱ sicul 
tis, ut cum bona (ua geminaveris, nostris interim — de patre eorum munificentie nomen extulinus, sic 


beneficiis augearis. - et in eis pietatis nostr titulos augeamus. 
EPISTOLA XXIL EPISTOLA XXIII. 
BEBGANTINO VIRO ILLUSTR), COMITI PATRIMONI ATHA- 
SENATUI URBIS ROMJE ATHALARICUS REX. | LARICUS REX. 


Post enumeratas Cypriani filiorumque ejus laudes M ui massas i - 
trit ἐς ium ad puriciae lonirem crie; di i D hendahado, quem. eximie fdat, obtiqern, 
wi. electioni ejus (aveant, hortalur. Ο᾽ actoribus ejus absque ulla mora tradat. 

SI favore vestro dignus est, qui vel semel regale Licet munificentiam regis quotidie deceat cum 
potuit impetrare Judicium, quid, patres conscripti, — sole relucere, et jugiter aliquid facere, quo possit 
vir magnificus merebitur Cyprianus, qui vobis toties — largitas principis apparere, huic tamen conscientiz 
gratior debet effici, qaoties a nobis dignitates acce- — debitum solvitur, quoties parentibus sub zquitate 
perit? Certantes in stadio numerosior corona glorifi- — przstatur. Lucrantur principes dona sua ; el hoc vere 
cat, Olympicos currus [Ac., cursus] frequens palma — thesauris reponimus, quod fam:x commodis applica- 
nobilitat : sic vel in levibus rebus gloriosior efficitur, mus. Absit enim ut negemus aflini, quod solemus cu- 
cui frequenter premia referuntur. De primo deni-  stodire subjectis: quando qui nobis sanguine con- 
que provectu potest esse cunctatio, dum multi fal- jungitur, plus meretur; nec [raudari potest proprio 
lunt principis animum, quando facile est illudere cui — desiderio, qui militat sub judice gratioso. Atque ideo 
semper votum est prestitisse. Sed talem mentis ex- — illustrem magnitudinem tuam prscelso atque am- 
hibuit constantiam, tantum bonorum habuit propo- plissimo viro Theodahado massas subter annexas, 
situm, ut semper in se provocaverit regium munus. — tot solidos pensitantes, ex patrimonio quondam ma- 
Hec est certa gloria, hz indubitata sententia, fre- — gnificze feminze matris ipsius, przciplmus reformari, 
quenter potuisse mereri per quod homines constat ἢ) ejus feliciter dominio plenissime vindicandas; cujus 
ornari. Hos etiam intrare in nostram curiam decet, successionis integrum jus in ea qua przcipimus parte 
qui ad primos honores non expendunt meritum largimur. De cujus fide ac sinceritate presumimus, 
suum, sed cum magna susceperint, iterum majora — ut sequenti tempore reliqua supra memofati ἃ matri- 
premerentur. Ornans quoque tales et nostra judicia; ^ monii [Alii, patrimonii] cum omni adjecta quanti- 
qnoniam bene prius electus creditur, qui sepius ap- — tate mereatur. Quid enim tali viro negore possimus, 
probatur. Natura ipsa boni adhibita perseverantia — qui etiam meliora suis 39 obtinere possit obse- 
pretiaiur, quia minus est laudanda incipere, quam — quiis, vel si non probaretur affinis? Vir quem nobili- 
bonorum propositum custodire. Similes habuistis — tatis sux nulla inflat elatio, modestia humilis, pru- 
olim, patres conscripti, Decios, similes vetustas — dentia semper xqualis, quid a nobis mereatur inten- 
predicat fuisse Corvinos. Neque enim hic vir, de — dite, quoniam ad gloriam nostram trahimus, qui eum 


i ^Quo nomine bona qui liberis a matre obvene- tione disputat iv παραγγέλμασι γαμικοῖς, cui huj 
. . . . . . $ hu us 
rint, interdum significari Fr. Connanus, lib vin, loci lectio, patrimonit, duorum manuseriptorum A 


cap. S, notat, aliique ex Seneca, Valer. Maximo et — dicum auctoritate conti 
Suetonio contendunt, Plutarchus contra non levi ra- te confirmata suffragatur. Fohx. 


151 VARIARUM LIBER VIII. 768 


proximum  cohfitemur. Quapropter :equissim:e jus- Α est enim duplici poena percelli, qui et divinam reve- 
sioni opera navanter [Juret., ovanter] impendite, di- 


lectisque [6Gr., directis] sedis vestrz chartariis desi- 
gnatas massas auctoribus [Gr., actoribus] ejus sine 
aliqua dilatione contradite; ut summa nobis chari- 


tate. Sociatus, gratia prxsentis muneris reddatur ac- 
ceptior. 


EPISTOLA XXIV. 
CLERO ECCLESIE ROMANA ATHALABIGUS REX. 

Remittit ad. pape judicium eos qui clerico Romane li- 

tem intenderint. Qui sancte sedis auctoritatem con- 

tempserit, eum vult et causa cadere, et decem libra- 

rum ausi maleta pauperibus eroganda puniri. 

Tanto Divinitati plurima debemus, quanto a ceete- 
ris mortalibus majora suscepimus. Nam quid simile 
rependat Deo, qui potitur imperio? sed licet pro 
tanto munere nihil compensari possit idonee, ipsi 
tamen gratia redditur, dum in servientibus honora- 
tur. Itaque flebili aditione causamini hoc fuisse lon- 
£2? eonsueludinis institutum, ut si. quis sacrosancte 
Roman: Ecclesig servientem aliqua crederet actione 
pulsandusm,. ad supradicte civitatis amtistitem nego- 
tium suum dicturus occurreret, ne clerusjvester fo- 
rensibus litibus profanatus, negotiis | Ms. Gr., Cuj. et 
Forn., of&eiis] potius secularibus occupetur : adden- 
tes diaconum quoque vestrum ad contumeliam reli- 
gionis tania ersecntionis acerbitate compulsum, ut 
sajas eum proprie custodie crederet mancipandum. 
Presbyterum quinetiam Romane Ecclesi» pro levi- 
bus. eawsis aseeritis eriminaliter impetitum. Quod 


nobis, pro ingenita reverentia quam nostro debemus (; 


Auetori, displicuisse profitemur, ut qui pridem sacris 
meruerant inservire ministeriis, conventionis irreve- 
renter nefariis injuriis subjacerent. Sed aliorum ple- 
ctenda subreptio nobis obtulit plenissim:x laudis 
cventum, ut causa contingeret prwstandi, qu» nos 
coelestibus commendaret auxiliis. Atque ideo consi- 
derantes apostolic:e sedis honorem, et coneulentes 
desideriis supplicantium, presenti auctoritate mede- 
rato ordine defigimus, ut si quispiam ad Romanum 
clerum aliquem pertinentem in qualibet causa pro- 
babili erediderit actione pulsandum, ad beatissimi 
pape judicium prius conveniat audiendus; ut aut 
ipse infer utrosque more su: sanctitatis agnoscat, 
aut causam deleget :zequitatis studio terminandam ; et 


5i forte, qued credi nefas est, competens desiderium ἢ 


fuerit petitoris elusum, tunc ad secularia fora jurga- 
turus oeturrat, quando suas petitiones probaverit a 
supradicte sedis przsule fuisse contemptas. Quod si 
quis exstiterit tam improbus litigator, atque omnium 
fuerit judicio sacrilega mente damnatus, qui reve- 
rentianr tante sedi exhibere contemnat, et aliquid 
de nostris affatibus crediderit promerendum, ante 
alicujus conventionis effectum decem librarum auri 
dispendio feriatur, quz a palatinis sacrarum largitio- 
num protinus exacte, per manus sepe memorati 
antistitis pauperibus erogentur : carensque impetra- 
tis, negotii quoque sui amissione mulctetur. Dignus 


rentiam, et nostra jussa temerarit. Sed interim vos, 
quos judicia nostra venerantur, ecclesiasticis vivito 
institutis. Magnum scelus est, crimen admittere, quos 
nec conversationem decet habere secularem; pro- 
. fessio vestra vita coelestis est. Nolite ad mortalium 
vota humilia et errores descendere. Mundani coer- 
ceantur humano jure, vos sanctis moribus obedite. 


EPISTOLA XXV. 


JOANNI VIRO ILLUSTRI, REFERENDARIO, ATHALARICUS RES. 
Conjkrmai munificentiam Tulum, qua domum in ca- 
siro Lucullano positam Joanni concesserat. 

Valde dignum est, in. eis aliena servare, quibus 
nos oportet propria doma conferre. Quid enim de 
illa munificentia possis ambigere, quamdo ἃ nobis te 
intelligis mereri quod a nostris decessoribus accepi- 
sti ? Profitemur itaque alterius quidem donum, sed: 
nostrum esse judicium, et modernam principis men- 
tem prevenisse tantum velocissimam largitatem. 
Hinc est quod divz [Jurel. V. C., divinse] memori: 
avum nostr» clementizxe domam in castro Lucullano 
positam, obsequiorum tuorum sedulitate provoca- 
tem, constat voluisse largiri. Cujus dispositionem 
seenmtus patricius Tulum (Superius, epist. 9 et 10), 
posteaquam illt nostra est liberalitate concessa, prz- - 
fatam domum actu legitimo in tua optime jura trans- 
misit. Quapropter serenitas nostra vel inchoatz vo- 
luntatis desiderium, vel Tulum plenissimz donatio- 
nis effectum presenti auetoritate corroboramus, ut 
spe diota domue patricie [Niv., Ga., Gr. et Οἱ)... 
paterne] reeerdationis Agnelli, in Lueullano castro 
posita, caàm omnibus ad se pertinentibus in tua vel 
hzredum tuorum possessione permaneat; et quid- 
. quid de hac facere malueris, habebis liberam pote-. 
statem : cujuslibet vel privati nominfs, vel publici. 
posthac inquietudinem submoventes; ubi et si quid 
esset quolibet casu, qualibet inquisitione fortassis 
ambiguum, bujus auctoritatis nostre judicio constat 
explosum. Fruere, juvante Deo, rebus propriis ex 
nostra quoque auctoritate solidatis. Alii enim tibi 
jura legitima przestiterunt, nos possessionis quietem. 
et cunctis seculis securam conferimus firmitatem.. 
Sed ne quis forsitan tam egregie voluntatis nostro 
invidus temerator existat, jubemus eum qui ex hac 
re, quolibet.tempore, vel fisci nomine, vel privati, 
movere tentaverit aliquam questionem, dare tibi, 
vel ad quem pertinere volueris, domum 137 supe- 
rius designatam, poene nomine: auri libras centum, 
et frustratum suis ausibus infamatumque discedere. 
Hunc enim voluntatis 80:5 meretur invenire fructum, 
qui aliquid contra nostrum yidetur qu:siisse ju- 
dicium. 


B 


EPISTOLA XXVI. 
UNIVERSIS REATINMIS ET NURSINIS ATHALARICUS REX. 
Proficit illis Quidilanem, et jubet μὲ ipsi obediant, 
Gloriosus domnus avus noster desideria vestra co- 
gnoscens , Quidilanem Sibie filium ^ priorem vobis 


* Cuspinianus in Austriaca Historia : Prior imperii Romani. Et Abdias Babylon, lib. 1 de Zachseo. Jon. 


459 


M. AURELII CASSIODORI 


160 


quidem facere disponebat : sed quia, interveniente A suo peculio causantur ablatum : adjicientes, ne rerum 


mortali conditione, nequivit cogitata complere, neces- 
8e nobis est ejus vota perficere, ne tantus vir de ali- 
quo inaniter judicetur bona potuisse sentire. Atque 
jdeo przesenli auctoritate prxcipimus ut eum priorem 
feliciter habere debeatis; et quxe ordinaverit pro dis- 
ciplina servanda, ubi nostra maxime utilitas contine- 
tur, in omnibus obedire debeatis : quia sic domni avi 
nostri estis moribus instituti, ut et leges libenter au- 
diatis et judices. Hoc est enim quod nostrum comit 
imperium, quod opinionem nostram inter gentes am- 
plificat, si talia geratis, αυ et nobis accepta, et Di- 
vinitati possunt esse gratissima. Robustius enim ini- 
χαϊοί nostri vincuntur moribus bonis; quia quos su- 
perna protegunt, felices adversarios habere non pos- 
Sunt. Pugnatis enim efficaciter foris , dum in sedibus 
vestris justitiam fovere contenditis. Ista enim duo 
IJnutua $e amplexatione consociant; qui squitatem 
£oluerit, fructum victorke possidebit. Nam quz ne- 
cessitas ad injusta compellat, cum vos et sortes alant 
propri, et munera nostra, Domino adjuvante, ditifi- 
cent? Nam et si cui aliquid expetendum est, speret 
[Jur.: Subaudi potius] de munificentia principis, quam 
de presumpüone virtutis. Quia vobis prolicit quod 
Romani quieti sunt, qui dum zraria nostra diiant, ve- 
sira donaltiva multiplicant. dns 


EPISTOLA XXVII. 


PDUMERIT 5AJONI ET FLORENTIANO YIRO DEVOTO COMITIACO 
ATHALARICUS REX. 


Precipit ut percurrant Faventinum territorium, et. si 
quem Gothorum aut Romanorum incolas vexasse re- 


ἘΞι.9. * a .^ 9 


o ererint, is, habita damni ratione, et mulcta affliga- (ὦ 


. tur et poena. 

Severitas publica , sicut ab innocentibus vacat, ita 
necesse est ut in sceleratis operam su: districtionis 
impendat, quia non semper unum merentur judicium 
diversa merita personarum. Morbi ipsi dissimilibus 
succis sanantur herbarum : aliis cibi, aliis ferrum 
optatam revocat sospitatem , et pro qualitate passio - 
nis priceptum merentur artificis. Et ideo devotio ve- 
stra per Faventinum territorium ineunctanter excur- 
rat ; et si quos Gothorum atque Romanorum in dire- 
ptionibus possessorum se miscuisse repererit, secun- 
dum facti sstimationem, et damnis affligantur et 
poenis ; quia gravius plectendi sunt qui nec admoni- 
tionibus justis, nec judiciis principis obediendum esse 
crediderunt, quando major ambitus est dominis nobis 
velle servire, ut commendat bonis initiis reliquam 
vitam securitatis munere perfruantur. 


EPISTOLA XXVIII. 
CUNIGAÁSTO VIRO ILLUSTRI ATHALARICUS REX. 

Decernit ut Tancanem, qui Constantii et. Venerii agel- 

lum Fabriculam nomine abstulerat, quique eos ser- 

vituti addixerat, suo jubeat adesse judicio, ut. juri 

consentaneam subeat sententiam. 

Permovit serenitatem nostram Constanti alque 
Venerii dolenda conquestio , qua sibi a Tancane 


juris proprii agellum, quod Fabricula nominatur, cum 


* Trauslatitia juris sententia est, dejectum vi de 
ΤΟΙ 8UX  possesstonc, scu spoliatum ante omnia resti- 
ui oportere, 1. 1, C. Si ver vim vel alio modo; 1. Ἴ, 


suarum repelitionibus imminerent, liberis sibi condi- 
tionem ultimze servitutis imponi. Átque ideo magni- 
tudo tua, decretis obsecuta presentibus, praefatum 


500 jubeat adesse judicio ; ubi omni inter partes ve- 


ritate discussa, juri consentaneam et amicam vestris 
moribus proferte sententiam. Quia sicut grave est de 
suo dominos jure cedere , ita nostris est szeculis ini- 
mieum servitutis jugo libera colla deprimere. Mo- 
menü jure si competunt, * primitus reddantur invasa; 
ita tamen, ut persona legitima disceptationibus non 
desistat. Cesset violenta przesumptio, ut causa judicis 
cognoscatur arbitrio; et aut convictos [Ed., con- 
junctos] servos cum rebus sibi competentibus possi- 
deat, aut probatos liberos indemnes atque integros 
derelinquat. Suflicit enim quod ei relaxamus penam 
qui facere presumpsit injuriam. 


EPISTOLA XXIX. 
HONORATIS POSSESSORIBUS ET CURIALIBUS PARMENSIS 
CIVITATIS ATHALARBICUS REX. 


Jubet ut cloacarum urbis ora pandant, et ut hoc opus 
Genesius urgeat. 


Dignum est ut libenti animo faciatis quz juberi pro 
urbis vestrz utilitate -cognoscitis; nam quod proprio 
sumptu decuit aggredi, compendiose vobis comustat 
offerri. Civitatem siquidem vestram diutina siccitate 
laborantem , juvante Deo , domnus avus noster salu- 
berrima unda rigavit. Cui nunc studio vestro cloaes- 
rum ora pandantur, ne, sordium objectione tardata, 
reciprocans unda vestris sedibus illidatur; et quas 


debuit abluere, easdem vobis cogatur inferre. Cui 


operi; quanquam vos urgere debeat civicus 138 
amor, virum spectabilem Genesium precipimus ini- 
minere, ut nos ad meliora provócetis, si qus jussi- 
mus gratanter efficitis. 


EPISTOLA XXX. 
GENESIO VIAO SPECTABILI ATHALARICUS REX. 
Praecipit ut cogat Parmenses municipes antiquos cuni- 
culos ita diligenler emundare , «t aquam tnfluentem 
nihil impediat. 

Amore civitatis vestrz antiqui operis formam[Jur.: 
Intellige aquxeductum) domnus quidem avus noster 
largitate regia construxit. Sed nihil prodest aquarum 
copias urbibus immisisse, nisi nunc providealur cloa- 
carum opportuna digesüo : more vitz: humans, cu- 
jus ita salubritas continetur,si quod ore quis suscipit, 
alia parte corporis relaxatus effuderit. Et ideo subli- 
mitas tua Parmenses municipes faciet huic operi gna- 
viter [Ed., noviter] insistere, quatenus antiquos cu- 
niculos, sive subterraneos, sivo qui junguntur 
marginibus platearum , diligenter emundent [ Alii, 
emendent]; ut cum solemniter optatus vobis liquor 
influxerit, nulla adjecti | Ms. et Ac., abjecti] Eetami- 
nis objectione tardetur: quia gratiam nnda non habet, 
nisi quie jugiter influit, et visa semper abscedit. Illa 
enim que pulchre [Juret. legit publice] rivis exerci- 
fata ridet, quam deformis est in lacunis! Palus 


δὶ quis ad se, C. Ad I. Jul. de vi publ. , cap. 7, Conque« 
rente, de restit. spol. Fonw, xu LE 


b 


* 2S to $- ^. 


161 


VARIARUM LIBER VIII. 


108 


enim nec visu grata, nec jumentis accommoda. Ele- Α pium summa decurrunt. Additur quod utroque latere 


mentum pulcherrimum quidem, sed cum in naturali 
puritate servatur. Sine hac agri squalent, urbes an- 
hela siccitate fatigantur [Juret. legit anhelant]; ut 
merito antiqua prudentia quos a civica conversatione 
segregandos esse judicavit, aquarum interdictione 
punierit*. Quapropter tam utillimz rei omnium debet 
studere consensus; quia civis animum non habet, 
qui urbis su:x gratia non tenetur. 


EPISTOLA XXXI. 
BEVERO VIRO SPECTABILI ATHALARICUS REX. 
Provinciam Brutiorum describit, et jubet ut tam pro- 
vinciales quam curiales, fidejussoribus datis penaque 
interposita, promittant 86 majori anni parte in οἷ» 
vitatibus quas incolere maluerint mansuros. 


copiosa marina possidet frequentatione commercia, 
ut et propriis fluctibus affluenter exuberet,et pere- 
grino penu vicinitate littorum compleantur. b Vivunt 
illic rustici epulis urbanorum, mediocres autem ab- 
undantia prepotentium, αἱ nee minima ibi fortuna 
copiis probetur excepta. Hanc ergo provinciam civi- 
tatibus nolunt incolere, quam vel in agris suis se 
fatentur omnino diligere ? Quid prodest tantos viros 
latere litteris defzecatos ? Pueri liberalium scholarum 
conventum quzrunt; et mox ut foro potuerint esse 
digni, statim incipiunt agresti habitatione nesciri : 
proficiunt, ut dediscant ; erudiuntur, ut negligant; et 
cum agros diligunt, se amare non norunt. Querat 
eruditus ubi possit existere gloriosus : prudens fre- 


Cum te profectorum consiliis laudabiliter inhxeren- B quentiam non respuat hominum, in qua se novit esse 


tem ommia didicisse credamus que ad reipublic» 
statum pertinent componendum , maxime cognovisti 
litteris eruditus pulchram esse faciem civitatum qux 
populorum probantur habere conventum. Sic enim 
et in illis splendet libertatis ornatus, et nostris 
ordinationibus necessarius servit effectus. Feris da- 
tum est agros sylvasque qusrere, hominibus autem 
focos patrios supra cuncta diligere. Aves ips: grega- 
tim volant, qux innoxia voluntate mitescunt. Canori 
tardi amant sui generis densitatem. Strepentes sturni 
compares sequuntur indesinenter exercitus. Mur- 
murantes palumbi proprias diligunt cohortes; et 
quidquid ad simplicem pertinet vitam, adunationis 
gratiam non refutat. Contra, animosi accipitres , 


laudandum. Alioqui virtutibus fama tollitur, si earum 
merita in hominibus nesciantur. Nam quale deside- 
rium est civium frequentiam deserere , cum aliquas 
quoque avium conversalioni humans se videamus 
velle miscere? Mortalium enim penatibus flducjaliter 
nidos philomela suspendit, et inter commanentium 
turbas pullos nutrit intrepida. Foedum ergo nimis est 
nobili filios in desolationibus educare, cum frequen- 
tationi human:e videat alites sua pignora commisisse. 
Redeant igitur civitates in pristinum decus, nullus 
amwenitatem ruris prxponat incenibus antiquorum. 
Quomodo potest in pace refugi, pro qua oportet bel- 
lum (ne vastetur) assumi? Cui enim minus grata no 
bilium videatur occursio ? Cui non affectuosum 139 


aquile venatrices, et supra omnes alites acutius in- C sit cum paribus miscere sermonem , forum petere, 


tuentes, volatus solitarios concupiscunt, quia rapaces 
insidize innoxia conventieula non requirunt,-Ambiunt 
enim aliquid soli agere, qui predam cum altero non 
desiderant inveuire. Sic mortalium voluntas plerum- 
que detestabilis est, que conspectum hominum pro- 
batur effugere, nec potest de illo aliquid veraciter 
credi , cujus vite testis non potest inveniri. Redeant 
possessores et curiales Brutii in civitatibus euis. Co- 
loni sunt, qui agros jugiter colunt. Patiantur se a 
rustcitate divisos, quibus et honores dedimus , et 
actiones publicas probabili zstimatione commisimus, 
in ea presertim regione ubi affatim veniunt inela- 
borat» delicie [Ms., divitis]. Ceres ibi multa fecun- 
ditate luxuriat; Pallas etiam non minima largitate 


[Juret.: Subaudi, 0102] congaudet ; plana rident pa- D 


scuis fecundis, erecta vindemiis ; abundat multifariis 
aMimalium gregibus, sed equinis maxime gloriatur 
armentis; merito, quando ardenti tempore tale est 
vernum silvarum , ut nec muscarum aculeis animalia 
fatigentur, et herbarum semper virentium satietatibus 
expleantur. Videas per cacumina montium rivos ire 
purissimos ; et quasi ex edito profluant, sic per Al- 


* Luciauus in Alexandro ,! seu Pseudomant., de 
prostigiatoris oraculis : Οὐχ ἔτι τὸν τοιοῦτον οὔτε στέγῃ 
τίς ἐδέχετο, οὔτε πυρὸς ἥ ὕδατος ἐκοινώνει, ἀλλ᾽ ἔδει γῆν 
πρὸ γῆς ἔλαυνεσθαι ὡς ἀσεθῆ καὲ ἄθεον. Id est: Hujusmodi 
hominem neque tecto quisquam el mane neque 
igni aquave impertiebat* verum erat illi solum alio 
vertendum, tanquam impio deorumque contemptort. 


bonestas artes invisere, causas proprias legibus ex- 
pedire, interdum Palamediacis calculis occupari, ad 
balneas ire cum sociis, brandia mutuis apparatibus 
exhibere? Caret profecto omnibus his, qui vitam 
suam vult semper habere cum famulis. Sed ne ulterius 
in eamdem consuetudinem mens aliter imbuta relaba 
tur, datis fldejussoribus tam possessores quam curia- 
les, sub xstimatione virium, poena interposita, pro- 
mittant anni parte majore se in civitatibus manere 
quas habitare delegerint. Sic fiat ut. eis nec ornatus 
desit civium, nec voluptas [Juret., voluntas] denege- 
tur agrorum. 


EPISTOLA XXXII. 

SEVERO VIRO SPECTABILI ATHALARICUS REX. 
Fontem Arethusa depingit; et jubet ut eos qui equos 
Nimfadii abstulerunt, et perquirat, et puniat. 

Cum Nimfadius vir sublimis pro causis suis ad. 
comitatuni sacratissimum festinaret, itineris longin- 
quitate confectus, animalia fessa reparare contendens, 
ad fontem Arethuse in Scyllatino territorio consti- 
tute elegit ponere mansionem; eo quod ipsa et loca 


Feralia in Christianos edieta recensens Victor Uti- 
censis, lib. ut, de Persecutione Vandalica, addit : Ut 
nullus quempiam illorum hospitio reciperet, aut ali- 
moniam pr:estaret. l'onw. 

b Lege Plinium, lib. 1, epist. 3; et Sidon. Apol- 
lin., lib. vani, epist. 8. JunET. 


- —— w^ ly 





165 


et pascuorum ubertate fecunda sint, et inundatione A 


aquarum pulchrescant. Est enim, ut dicitur, sub 
pede collium supra maris arenam fertilis campus : 
ubi fons vastus egrediens, cannis cingentibus in co- 
ron speciem riparum suarum ora contexit : amo- 
nus admodum et arundineis umbris, et aquarum 
ipsarum virtute rairabilis. Nam cum ibi tacitus homo 
et studiose silentiosus advenerit, aquas fontis irri- 
gui reperit sic quietas, ut in morem stagni non tam 
currerequam stare videantur, At ubi concrepans tus- 
sis emissa fuerit, aut sermo clarior fortasse sonuerit, 
nescio qua vi statim aqu: ibidem concitate prosi- 
liunt : os illius gurgitis ebullire videas graviter exci- 
tatum, ut putes aquam rigentem succensm oll» 
suscepisse fervorem : silenti homini tacita, loquenti 


M. AURELII GCASSIODOR] 


164 
conveniat, ad reprimendam quorumdam rusticorum 
audaciam, qui negotiatores bonis spoliabant. Tum 
describit locum, fontisque Marciani virttes. et 
miracula. 

Sicut ineognita velle nosse, prudentis est, ita com- 
perta dissimulare, dementia est; eo proeeertim tem- 
pore, cum noxia res ad correctionem poselt ce;er- 
rimam pervenire. Frequenti siquidem probatione 
didicimus, Lucanize conventu, qui prisca superstitione 
Leucothea nomen accepit, quod ibi sit aqua nimio 
candore perspicua, presumptionibus illicitis rustico- 
rum facultates negetiantium hostili direptione szpe 
laceratas; ut qui ad natale saneti Cypriani religio- 
gissime venerant peragendum, mereimoniisque suis 
faciem civilitatis ornare, egentes turpiter inanesque 
discederent. Hoc nos simplici ac facili remedio 


strepitu et fragore respondens; ut stupescas sic D credidimus corrigendum, ut spectabilitas vestra prz- 


$ubito perturbatam, quam nullus tactus exagitat. 
Nova vis, inaudita proprietas, aquas voce hominum 
commoveri, et quasi appellat: respondeant; ita ut, 
hominum sermonibus provocate, nescio quid im- 
murmurent. Credas ibi aliquod animal prostratum 
somno quiescere, quod excitatum magno slrepilu 
tbi respondeat. Legitur quidem nonnullos fontium 
variis scaturire miraculis, ut aliqui potati animalibus 
reddant varium colorem, alter greges albos efficiat, 
quidam in saxeam duritiam suscepta ligna conver- 
tant. Sed has causas nulla ratio comprehendit, quia 
supra intellectum humanum esse cognoscitur quod 
tantum rebos naturalibus applicatur. Sed ut ad que- 
relam supplicantis cito redeamus, hie cum mansio- 


dicto tempore una cum possessoribus atque conduc- 
toribus diversarum massarum, ad quielem conve- 
nienüum, anticipata debeaj cautela procurare, ut 
atrocis facti reos inveniat, quos poena consumat. 
Quod si aliquis rusticorum, vel cujuslibet loci homo, 
causas nefanda litis attulerit, inter ipsa initia com- 
prebensus fustuarix;e subdatur proünus ultiomi; et 
pompatus mala nota [Ms., vota] corrigat, qui prius 
oecultum facinus excitare tentabat. Es& enim con- 
ventus iste et nimia celebritate festivus, et carcum- 
jecüs provincüs valde profieuus. Quidquid enim 
precipaum aut indeetriosa mittit Campania, aut 
opulenti Brutii, aut Calabri peeuliosi, aut Apuli 
idonei, vel ipsa potest hebere provincia, in orpatom 


nem supradictus Nimfadius habuisset, inaidiis rusti- C puleherrimz illins venalitatis exponitur, ut meriio 


corum abactos sibi asserit caballos : quod temporum 
nostrorum habere non decet disciplinam, ut delec- 
tatio illius loci tali damno redderetur horribilis. 
Quod vivacitatem tuam diligenti censemus examina- 
tione discutere, qux et de palatio nostro auctori- 
tatem, et de legibus visa est justitiam collegisse; ut, 
more ipsius fontis, scelus quod actum est videaris 
ulcisci. Perquirantur sontes summo silentio, tenean- 
tur in suis laribus quieti; ut dum mox insecator 
tJur., exsecutor] increpuerit, eorum corda turbentur, 
in voces prosiliant, et sic terribili murmuratione 
confundantur. Sic aquas suas omina sibi judicent 
dedisse poenarum. Sit ergo in eis competens vindicta, 
ut loca sint pervia : invitet posita disciplina studium 
commeantium; ne latronum excessibus vitetur tale 
miraculum, quod semper Letificare cognoscitur iu- 
: quisitum. 


EPISTOLA XXXIII. 
SEVERO VIRO SPECTABILI ATHALARICUS REX. 


Decernit ut pridie naialis sancti Cypriani una. cum 
possessoribus. et conductoribus diversarum massa- 
rum ad Lucanie conventum Leucotheam nomine 


^ Officinze ac pergule nundinarum significantur. 
Quid enim aliud his verbis, mercimoniis, ac mo- 
mentaneas domos, Athalaricus innuit, nisi pergulas? 
l. 19, Heres, de indic. ; 1. 5, in (in., D. De iis qui 
dejec. Fonw. 


b C. De patrib. qui fil. distr. Jerem. v populus 
fame oppressus in hzc verba prorupit : Filii nostri. 


tam iogentem copiam judices de multis regionibus 
congregatam. Videas enim illic collucere pulcherri- 
mis * stationibus latissimos campos, e£ de amonis 
frondibus intextas subito tuomentaneas domes, po- 
pulorum cantantiam leteniiumque discursmm. Ubi 
licet non conspicias operam meenium, videas tamen 
opipatissimze civitatis ornatam. Presto sunt pueri. 
ac puelle, diverso sexu atque xtate conspicui, quos 
non facit captivitas esse sub prelio, sed libertas; 
hos merito 5 parentes vendunt, quoniam de ipsa 
140 famulatione profleiunt.. Dubium quippe non 
est, servos posse meliorari, qui de labore agrorum 
ad urbana servitia transferuntur. Quid vestes refe- 
ram innumera varietate discretas? Quid divers 


Dgeneris animalia nitore [Alii, nitere] pinguissima? 


Ubi tali cuncta taxatione proponuntur, ut quilibet 
emptor fastidiosissimus invenitur. Sic de illo.anm- 
mercio nemo imgratus redit, si cuncta probabilis 
disciplina componit. Est enim et locns ipse campo- 
rum amonitate distensus, suburbanum quoddam 
Consilinatis. [Jur : Forte, Consilipi] antquissim» 
civitatis, qui a conditore sanctorum. fontium Marci- 


εἰ filig nostre multe sunt. nimis : accipiamus pre 
pretio eorum. (rumentum, et comedamus εἰ vwamut. 
Quod et tempore Maximini imperatoris accidisse te- 
statur Euseb. Ovid. vin Metamorph. : 
Et tandem demisso in viscera censu 
Filia restabat, non isto digaa patente, 
Hauc quoque vendit inops. 
| FORNER. 


x. i 








165. VARIARUM LIBER IX. 1766 
Jlianum nomen accepit. Hic erumpit aquarum per- A Erigitur brutum elementam sponte sua, et quadam 


$picua et dulcis ubertas : ubi in modum naturalis 
antri absidis fabricata concavitas sic perspicuos li- 
quores emanat, ut vacuum putes lacum, quem non 
dubitas esse plenissimum. Hic perlucidus usque ad 
fundum patet, ut aspectibus tuis aerem potius ap- 
parere judices, non liquorem. /JEmulatur serenum 
diem aqua suhtilissima ; nam quidquid in imo geri- 
tur inoffensa aeris [Ms., Grul. et Cuj., oculis] clari- 
tate monstratur. Colludunt illie gregatim Letissimi 
pisces, qui ad manus poscentium [Ms. et Forn., 
pascentjum] eic intrepidi veniunt, tanquam se no- 
verint non esse capiendos; nam quitale aliquid prz- 
&umpsit efficere, mox poenam Divinitatis cognoscitur 
excepisse. Longa sunt illius fontis memoranda de- 


devotione solemni preparat se miraculis, ut sancti- 
ficatio Majestatis possit ostendi, Nam cum fons ipse 
quinque gradus tegat, egsque tantum sub trapquilli- 
tate possideat, aliis duobus cernitur crescere, quos 
nunquam preter illud tempus cognoscitur occupare. 
Magnum stupendumque miraculum, fluenta labentia 
sic ad humanos sermones vel stare, vel crescere, ut, 
eis credas audiendi studium minime defuisse. Fiat 
venerabilis [Jur., memorabilis] omnium sermone 
fons. iste coolestis. Habet [Ms.,habeat] et Lucania 
Jordanem suum. Ille exemplum baptismatis prestitit, 
hie sacrum ministerium [Jur., mysterium] annua 
devotione custodit. Quapropter et reverentia loci, 
el utilitas rei dare debet populis sanctissimam pa- 


Scribere. Veniamus ad illud singulare munus sanc- B cem ; quia cunctorum judicio sceleratissimus haben- 


tumque miraculum. Nam cum die sacratze noctis pre- 
cem * baptismatis ceperit sacerdos effundere, et de 
Ore sancto sermonum fontes emanare, mox in altam 
unda prosiliens, aquas suas non per meatus solitos 
dirigit, sed in altitudinem cumulumque trapsmittit. 


4 Similia parrat de fontibus miraculose repleri 
solitis tempore paschali pro baptizandis Paschasius 
episcopus Lilibetanus, in epistola ad Leonem pa- 





- 


dus est, qui talium dierum gaudia temerare conten- 
dii. Relegantur populis et proponantur ista 40:8 
diximus, ui cum inulta esse minüipe creduntur, 
excedendi licentia non queratur. 


pam I, quie exstat tom. II Concil. inter Epist. Leo- 
nis. Adde qux de fontibus Hisp. refert Gregor. 
Turon. JvnET. | 





LIBER NONUS. 





14] EPISTOLA PRIMA. 
HILDERICO REGI VANDALORUM ATHALARICUS REX. 

Conqueritur de nece Amalafridm ab Hilderico illata. 
Τῶι mittit legatos, apud quos crimen excusel. Quod 

si renuerit, bellum ipsi minitatur. 
Durissima nimis sorte constringimur, ut quos ante 
dulces parentes diximus, nunc eis causas amarissi- 
mas imputemus; quas nemo potest relinquere, qui 
pietatis noscitur monimenta cogitare. Quis enim ne- 
$ciat dive recordationis Amalafridam, generis nostri 
decus egregium, violentum.apud vos reperisse lucis 
occasum ; et quam habuistis pridem dominam, passi 
non estis vivere nec [Ac., nunc] privatam? llc si 
contra fas parentele gravis eese videbatur, remitti 
δὰ nos debuit bonorabilis, quam magnis supplicatio- 
nibus expeliisüs. Parricidii genus est, ut quam vobis 
fecerat affinem conjunctio regis, nefandis ausibus in 
ejus vog interitum misceretis. Quid tantum mali a 
$uo conjuge relicta promeruit? Si successio debeba- 
tur alteri, nunquid femina in eo ambitu potuit inve- 
niri? Mater quinimo baberi debuit, qu» vobis regna 
transfudit. Nam et hoc nobilitati vestra fuisset adje- 
ctum, si inter Hasdirigorum stirpem relinuissetis 
Àmali sanguinis purpuream dignitatem. loc Gothi 
nostri ad suum potius opprobrium intelligunt fuisse 
tentatum. Nam qui dominz alien: gentis intulit ne- 
cem, omnino ejus parentum visus est despexisse vir- 
tutem, quando nemo quod resecandum [Gr. et Cuj., 
ulciscendum ; Fors., recusandum] credit, putat esse 
tentandurmg. Et moralí ideo ratione commoniti, per 
illum et illum legatos nostros verbis prius a vobis 
expetimus zquitatem, exspeclantes qualis excusatio 


tantis casibus afferatur. Nam etsi quodlibet negotium 


C in tali persona fuisset enatum, nobis debuit intimari, 


ut et nostro judicio periret, qiie se pessimis actibus 
miscuisset. Restat ut naturalis ejus fingatur oecasus. 
Inpossibilia non dicimus, nova non quirimus : illum 
atque illum tradite, per quos facta res debeat elu- 
cere. Sit in eis totius cause absoluta probatio, sino 
bello, sine c:ede, aut nos efficiat placatos, aut vo1 
yeddat obnoxios. Quod si creditis esse temnendum, 
nec vos ad rationabilia responsa compohitis, condi- 
tione init? pacis absolvimur, qui [258] fcederia vinculo 
non tenemur. Vindicet nune superna majestas gcelus 
qualibet arte commissum, qux ad se clamare profi- 
tetur fraterni sanguinis czedem impiam. 


II. 
EDICTUM ATHALARICI REGIS, 

Protegit curiales ab omni. injuria, indicta vexatoribus, 
au( decem librarum auri. multa, aut corporea 
poena. 

Qui reipublice statum et generale cupit stare fa- 
Btigium, ad universa debet esse sollicitus : quia non 
esi salus in corpore, nisi quam et membra potuerint 
obtinere. Injuria unius loci compago tota concutitur; 
et tanta convenientix vis est, ut unum vulnus ubi- 
que credas accipi, quando illa coeperit condolere. 
Respublica siquidem non est unius civitatis cura, sed 
totius regni provisa custodia. Quapropter si quid ex 
ipsa minuitur, in origine dispendia sentiuntur. Minus 
enim habere necesse est, cui aliquid perit. Et ideo 
diversarum civitatum pervigil nos cura sollicitat, nc 
permissa longius mala nostra possint gravare palatia. 


161 ! 


M. AURELII CASSIODORI 


Arbor, quam florere vides, quam summa 1/449 con- À quie primatum tenult, esse posterior non recusat. Sic 


spicis viriditate lxetari, subterraneo succo fecunditatis 
animatur, reddens in superficiem quod continet in 
radice. Boiminum quoque vultus magna hilaritate 
decoratur, si visceribus sanis gravamen nullius sen- 
tiat kesionis. Sic regnum jure dicitur integerrimum, 
si nusquam fuerit imminutum. Hoc fieri potest, cum 
undique submovetur effrenata licentia, nec datur 
ausus menti malignze sub abominabili libertate pec- 
care. Curiales, quibus a provida sollicitudine nomen 
est, gravissima dicuntur infestatione quassari; ut 
quidquid eis honoris causa delegatur, ad injuriam 
potius videatur esse perductum. O nefarium scelus, 
importabile malum! Quando debuit reipublicze ser- 
viendo proficere, tunc libertatem suam cum fortunis 


quadam communione sociatz sibi sine regibus obse- 
quuntur, sine dominatu parent, sine terrore famu- 
lantur. Voluntarie serviendo liberx sunt, et invicem 
se diligendo muniuntur. Quarum morem scriptores 
rerum naturalium contuentes, politiam quamdam 
inter ipsas esse commemorant, quas civico affecta 
vivere cognoverunt. Has si vos imitemini, omnes a 
vobis pravitatum calumnias excluditis. Nam vos, qui 
recti vota recipitis, habetis per leges potestatem in 
civibus vestris. Non enim incassum vobis curiam 
concessit antiquitas, non inaniter appellavit minorem 
senatum : * nervos quoque vocitans ac viscera civi- 
tatum. Quid in ista appellatione non habeatis, vel 
potenti, vel honoris? Nam qui senatui comparatur, 


videtur amittere. Quocirca edictali programmate de- B ἃ nullo genio claritatis excluditur. 


finimus, ut si quis versatus [Ed., vexatus] fuerit in 
injuria, aut in dispendio curialis, vel aliquid ei (prs- 
terquam jussum fuerit a nobis, vel ab aulicis, quo- 
rum interest, potestatibus) imponere fortasse pre- 
sumpserit, aut decem librarum auri dispendio feriatur, 
ipsi qui tale aliquid pertulerit nihilominus profutu- 
rum, aut, si facultas vindicet: non sufficit, per 
fustuaria supplicia laceretur, et reddat debitum poe- 
Dis, quod non potuit compensare pecuniis ; ita tamen 
ut qux pro publica utilitate fuerint delegata, ingenua 
sollicitudine compleantur, quando plus incipiunt 
debere, quos alienas iniquitates non permittimus 
sustinere. * Przdia curialium, unde maxime medio- 
cribus parantur insidie, nullus b illicita emptione 


EPISTOLA Ill. 


BERGANTINO VIRO ILLUSTRI, COMITI PATRIMONIL, ATHALA- 
RICUS8 REX. 


Jubet ut charlarium mittat ad massam. Rusticianam, 
in cujus visceribus aurum latet, et illud curet effodi. 
Tum aurificum industriam describit. 


Si labor omnis assiduus adeo diversos exigit fru- 
ctus, ut aurum argentumque solita commutatione 
[Ac., communione] mercetur, cur non ipsa diligenter 
exquirimus, propter que poscere alia videbamur? 
]talia dives inferat nobis et aureos fructus. Omns 
proventus [Ac., provectus] acquiritur, ubi metallum 
fulvidum reperitur. Nam quid necesse est terram 
multiplici fecunditate lassari, si ipsa magis pretia in 


pervadat, quia contractus dici non potest, nisi qui de (Σ €a potuerint inveniri? Frumenta vobis usualiter na- 


legibus venit. Circa sajonum et militantum molestias 
judieum protegantur auxilio. Ab ipsis quoque mode- 
ratoribus eos nostra vindicavit auctoritas; quanto 
gravius pleotendus est, si ille cui delegatur auxilium, 
probetur inferre detrimentum ? Erigite colla, depressi; 
sublevate animos, malorum sarcinis ingravati; date 
studium recuperare qux» vos male cognoscitis ami- 
sisse. Unieuique civi urbs sua respublica est. Ad- 
ministrate civitatum sub consentanea voluntate ju- 
stitiam. Ordines vestri xquabiliter vivant. Nolite 
gravare mediocres, ne vos merito opprimere possint 
potiores. Poena ista peccati est, ut unusquisque in se 
recipere possit quod in alterum protervus exercuit. 
Vivite juste, vivite continenter; quia vix audet quis- 


tura, industria suffragante, concedit; passim se vina 
profundunt; metallum raro proditur, ut studiosius 
expetatur. Quapropter ad massam juris [Ac., ruris] 
nostri Rusticianam, in Brutiorum provincia const- 
tutam , magnitudinem tuam jubemus chartarium de- 
stinare; et sí (ut ab artifice harum rerum Theodoro 
dicitur) memoratis rebus terra fecunda est, officinis 
solemniter (Gr. et Cwuj., officiis solerter] institntis, 
monüum viscera perquirantur; intretur beneficio 
artis in penetrale telluris, ct velut in thesauris suis 
natura locuples inquiratur. Cameris [Ac., cavernis] 
enim ingeniosa presumptione revolutis, talpinum 
animal imitantes, itinera fodiunt, qu:& nullis ante 
patuerunt. Sic ambitio nil relinquit absconditum, nec 


quam in illos excedere, in quibus culpas non potest p) ubi interdum sustinere possit extremum. Intrant ho- 


invenire. Grues moralem noverunt exercere concor- 
diam; inter quas nullus primatus quzritur, quia 
iniquitatis ambitus non habetur. Vigilant vicissim, 
communi se cautela custodiunt, ipse pastus alternus 
est. Sic honor nullis [Ms., nullus] adimitur, dum 
emnia sub communione servantur. fis etiam volatus 
vicaria xqualitate disponitur : ultima fit prima ; et 


ἃ Venditio przediorum curialium non valet, nisi flat 
causa probata apud acta prwsidis, ]. 2, C. De off. 
ejus qui vic, al. jud. obt., vel prwíecti prtorio ex 
nov. Majoriani de curialibus. Qui predium curiale 
emit, sme decreto curiali venditori restituit predium 
cum fructibus, nec tamen ab eo preüum recipit, vel 
aneliorationes. /Equuin igitur est, ut qui ai cam er- 


mines caligines profundas, vivunt sine supernis, er- 
sulant a sole; et dum sub terris compendia querunt, 
nonnunquam lucis gaudia derelinquunt. Est aliquando 
Mis ruina via sua, et reditus procurare nequeunt, qui 
pedibus suis semitas operosis manibus effecerunt. 
Sed quibus cautior ars, vita felicior est : intrant 
egentes, exeunt opulenti; sine furto divitias rapiunt, 


ptionem accesserit preum amittat et sumptus. Bnoss. 
» Idem epist. ult. lib. vir. Justinian. Novell. 101 
velatzác οὐσίας τῶν βουλευτῶν χατ' οὐδένα τρόπον ἀλλο- 
τριοῦσθαι τῆς βουλῆς τῆς πόλεως ἧς εἰσι βουλευταί. Fogv. 
c Nervi civitatum curiales ex novell. Majoriapi de 
curialibus. Juser. 


“1609 


VARIARUM LIBER IX. 


710 


optatis thesauris sine invidia porfruuntur, et soli sunt A et tum adesse quid proderit, si eum contingat defe- 


hominum qui absque ulla nundinatione pretia vi- 
deantur acquirere. Mox enim ut supernz luci fuerint 
restituti, minuta quaque graviora discernentibus 
aquis a genitrice terra separant; ac fictilibus recon- 
dita, vasta fornace decoquunt, donec solvantur utili- 
ter in liquorem. Rivos quoque de flamma venientes 
tanto igne 1/49 depurgant, quousque pulchritudinem 
sui prodant, quam terrena viscera, ne cuperentur, 
absconderant. Vincitur natura, dum eam meliorat 
industria. Pulchrior est dum arserit, potior dum de- 
coxerit ; quia tantam crescit ad pretia, quanta fuerit 
sinceritate mundata. Origo quidem nobilis, sed de 
flamma suscipit vim coloris; ut magis credas inde 
nasci, cujus similitudine videtur ornari. Sed cum 


ctun viribus inveniri? Similis quippe est absenti, a 
quo non potuerint imperata compleri. Deinde dum 
euria multiplici numerositate lztetur, non videtur 
pereulsa damnis paucos perdidisse de plurimis. Qua- 
propter illustris magnificentia tua Agenantiam, uxo- 
rem Campaniani viri disertissimi, in Lucania provin- 
cia constitutam, fliosque eorum de albo curie sux 
faciat diligenter abradi, ut ventura posteritas ne- 
sciat fuisse, quod vetatur abigere [Jur. : Forte, ob- 
jicere; Ms., obigere] : quia calumnia non prxsumi- 
tur, ubi aliqua probatio non habetur. Proinde in pos- 
sessorum numero potius collocentur, ^ passuri ni- 
hilominus molestias quas ipsi aliis ingerebant. Ad 
tributa enim solita turbabuntur; faciem compulsoris 


auro tribuat splendidum ruborem, argento confert p horrebunt (a potestatibus jussa prius venisse nescie- 


albissimam lucem; ut mirum sit unam substantiam 
tradere quod rebus dissimilibus possit aptari. Proinde 
quidquid ad exercendam hujus artis peritiam perti- 
nere cognoscitis, ordinatio vestra perficiat; ut et 
terra Brutiorum ex se tributum, quod dare possit, 
inveniat, qux fructibus copiosa luxuriat. Decet enim 
ut inter tanta bona, nec illa desint quze putantur esse 
prxcipua. Cur enim jaceat sine usu (Ed., Niv., Ga., 
Gr. et Cuj., cultu] quod honestum potest esse com- 
pendium? Aurum siquidem per bella quxrere nefas 
est; per maria, periculum; per falsitates, oppro- 
brium; in διὰ vero natura, justitia. Honesta vero 
sunt lucra per qux» nemo lzditur, et bene acquiritur 
quod a nullis adbuc dominis abrogatur. Gryphes au- 
rum jugiter leguntur effodere, atque hujus metalli 
inspectione gaudere : quibus quoniam non est ambi- 
tus lucri, cupiditatis crimine non dicuntur accendi; 
scilicet, quia omnis actus in qualitate propositi est, 
et non est vituperandum quod nulla fuerit voluntate 
lascivum. Sint ergo sedula operatione continui qu»- 
stus, invidiam non pavescant; quod ars dicitur, a 
crimine liberatur. 


EPISTOLA IV. 
ABUNDANTIO PRAFECTO PRATORIO ATHALANJCUS REX. 
Decernit ut Agenantiam, uxorem Campaniani, et libe- 
ros ex albo curialium expungat, et in possessorum 
numero collocet. 
Felix querela est, quando leges pietate superan- 
tur; et beata conditio subjectorum, si cognoscant il 


bant), et votiva ignorantia fatigati, formidare dele- 
gata incipient per qux» antea timebantur. Nam et ex 
ea parte bonis moribus vixisse probandi sunt, quando 
perpetiuntur inter illos otiosi vivere, quorum se non 
cognoseunt odia meruisse. Alioqui [Niv. et Ga., 
aliqui] non paterentur sub illis esse, quos se cogno- 
Scebant malis actibus incitasse. Fruantur ergo bene- 
ficio principali; vivant remissa pace tranquilli, qui 
fuerant in actionum suarum qualitate compositi. 
EPISTOLA V. 

EPISCOPIS ET HONORATIS ATHALARICUS REX. 
Constituit ut qui in annonce charitate frumenta abdi- 
runt, illa moderato pretio vendant. 


Possessorum territorii vestri querela comperimus, 


a» 


C supra temporis necessitatem quorumdam civium suo- 


rum exsecrabilem sustinere sxvitiam, dum primo 
tempore panicii speciem coemptam in propriam 
redegere substantiam, spectantes charitatem medio- 
cribus gravem, ut parcius reponentibus detestabilem 
inferant nuditatem, quando homines in famis peri- 
culo constituti rogantes offerunt quos se spoliare 
posse cognoscunt. In necessitate siquidem peaurix 
pretii nulla contentio est, dum patitur quis induci, 
ne possit aliqua tarditate percelli. Hxc igitur vota 
damnantes, presentes direximus portitores, ut sive 
in gradu P, sivein aliis locis frumentorum condita 
potuerint invenire, tantum sibi unusquisque dominus, 
vel familie sux retineat, quantum se expendero 
posse cognoscit: reliquum periclitantibus vendat, 


lum aliis misertum, quem et sibi optaut esse propi- Ὦ prxsentibus scilicet barum gerulis, qui ad eam rem 


tium. Neque enim ob aliud curiales leges sacratis- 
simae ligaverunt, nisi ut cum illos soli principes ab- 
solverent, indulgehtie przconia reperirent; hoc est, 
ubi dominus adversum $ua judicia amabili concerta- 
tione dissentit : quando et ipsius quz:edam justitia est, 
ut qui pius dicitur, districlionis termino minime 
teneatur. Nam et iste quidam rationabilis ordo est, 
militia tandem solvere, qui impares laboribus pro- 
bantur existere. Curialis enim, si nulla valetudine 
corporis eontinetur, ad solas deceptiones apponitur; 


^ Hoc ideo dicit, quia curiales tractabant tributa, 
et ab illis distributionum forma procedebat, ut Ju- 
ret. dicit se notasse ad Symmach. llb. 1x, epist. 10. 
» Panis gradilis, de gradibus dari solitus civibus 


destinati esse noscuntur : moderata tamen pretii 
quantitate, qua eum constiterit a suis provincialibus 
comparasse; ut nec nimium gravetur qui emit, et 
aliquo compendio foveatur ille qui distrahit. Quapro- 
pter libentibus animis implete qux jussa sunt; quia 
vobis debetis in hac parte consulere invicem, ne dum 
charitatem nimiam quzritis, scelestum vobis aliquid 
potius (quod absit) optetis. Ne quis ergo venditionem 
sibi impositam conqueratur, sciat libertatem in cri- 
mine non requiri; sed illud boni ingenii magis esse, 


sine pretio, ut ex singulis fere legibus tit. 17, lib. 
xiv, C. Theod., ostenditur. Prudentius, lib. 1 contra 
Symmach. Cujacius, ad tit, de conditis in public, 
horr., lib. x Cod. Fonw, 


TA 


M. AURELII CASSIODONI 


T2 


si non festinet excedere. Vendat itaque sub justa ra- A οἱ tanto a communibus balneis salobrior invenit, 


tione, qui distrabit. Si consentit, operatur laudem 
suam ; si discrepat, nostrum facit esse preconium : 
quando bonum est jubentis, si justitia imponatur in- 
vitis. 
144 EPISTOLA VI. 
PRIMISCRINIO ATHALARICUS REX. 

Permittit ut ad balneum. Baianum sanitatis causa se 
conferat, militie tamen emolumenta per id tempus 
percepturus. 

Cum diuturnis laboribus excubares, ita te imbe- 
cillitate eorporis asseris graviter sauciatum, ut nec 
ad famam militie percipiendam possis occurrere, ad 
quam constat voto te. procipiti festinasse, metuens 
Be per absentiam tui ab ipsis pene faucibus dulcissi- 
mus tibi fructus videatur auferri, postulans etiam ut, 
algentis corporis necessitate constrictus, Baiani lava- 
cri siccitate laxeris. Dignum plane quod inter prz- 
mia summa prestemus; ut sicut conferimus victis 
spem, ita tribuamus supplicantibus salutem. Quapro- 
pter et a vinculo te. emolumentitii terroris absolvi- 
mus, et predicti lavacri munere sublevamus, ut, 
primum mentis gaudio recreatus, facilius membro- 
rum recipias sospitatem. Naturalis siquidem cura est, 
sgris dare letitiam ; nam fac invalidum gaudere, sa- 
natus est. Perge igitur ad amcnos recessus: perge 
ad solem, ut ita dixerim, clariorem : ubi, salubritate 
aeris temperata, terris blandior est natura. lllie mi- 
raculis alta cogitatione perpensis, cum arcanis mundi 
mens humana colloquitur, nec admirari desinit qux 
lbi agi posse cognoscit: primum Nerei fluenta mari- 
nis deliciis esse completa, tot portus naturx pruden- 
lia terrenis sinibus intermissos, tot insulas nobiles 


amplexu pelagi dotatas; deinde immissum Averno. 


stagneum mare, ubi ad voluptatem hominum vita te- 
gitur (Ms., regitur ; Cuj. et Gr., giguitur| ostreorum; 
industriaque mortalium fleri ut res alibi fortuita ibi 
semper appareat copiosa. Quantis ibi molibus marini 
termini decenter invasi sunt! Quantis spatiis in vi- 
sceribus zquoris terra promota est! Dextra kevaque 
greges piscium ludunt. Claudantur alibi industriosis 
parieübus copiose delicie, captivi teneantur aquati- 
les greges; hic ubique sub libertate vivaria sunt. 
Adde quod tam amcna est suscepta piscatio, ut 
aute epulosum convivium intuentium pascat aspe- 
ctum. Magnum est enim gaudium desiderata cepisse : 
sed in hujusmodi rebus gratior est plerumque ame- 
nitas oculi quam utilitas captionis. Sed ne longius 
evagemur, inter Neptunias gazas habitare creditur, 
cui otia Baiana prestantur. His itaque rebus deli- 
ciosa exercitatione saginati, ad pulcherrima lavacra 
conteuditis quz: sunt et miraculis plena, et salutis 
qualitate pretiosa, Nam etsi hominum cura fabricata 
noscuntur, naturalibus certe ministeriis exhibentur. 
Fornaces ibi non robora convecta succendunt : ces- 
sante flamma, ibi perpetuus calor operatur; illic 
globi fumiferi nesciuntur : aura est purissima, qu» 
ministrat vapores, sudores provocat dulciter anhelos; 


quantum ab humana industria celsior est natur.. 
Videas illic undas perpetuis fumare gurgitibas, que 
ita videntur lavantium explere desideria, ut humano 
credas studio temperatas. Cedat CoralWici pelagi 
laudata semper opinio ; assurgat Indici maris de 2]. 
barum candore fama locupletior. Quid mihi cum 
pretiis, si animus non fruatur optatis? Baianis litto- 
ribus nil potest esse praestantius, ubi contingil et 
dulcissimis deliciis vesci, et impretiabili munere s- 
nitatis expleri. Fraere igitur bonis nihilominus ex- 
petitis. Nostris benefleiis ad tua. emolumenta perve- 
nies. Baianis remediis consequere rem salutis. 


EPISTOLA VII. 

REPARATO PRJEFECTO URBIS ATHALARICUS REI. 
Multis laudibus patrem socerumque ejus extollit. Tum 
illi prefecturam urbanam confert. 

Post parentum claras administrationes bene ὁδη- 
feruntur posteris eminentissimz dignitates; dom 
nullius acquiescit ingenium jacere intra zstimatio- 
nem suorum, quandoquidem honestus ambitus est 
quos sequimur tempore, velle przconiis anteire. Ad- 
ditur etiam quod priscorum dogmatibus eruditi opi 
nionis gratia delectentur augeri. Nam quanto se 
unusquisque melioribus cognoscit artibus studuisse, 
tanto amplius grandiora presumit appetere. Dudum 
itaque illustris recordationis genitoris tui respublica 
sensit Romana diligentiam. (οι νος siquidem lar- 
gitionum przsidens, functus etiam vicibus przfe- 
ctorum, pretorianam egit integerrime dignitatem : 
curiam reparans, pauperibus ablata restituens; et 
quamvis liberalibus studiis fuerit impolitus, placere 
non omisit industrius : quoniam naturaliter per se 
commendari potest bonum ingenium, etiam cum re- 
bus accedentibus non videtur ornatum. Sed ho 
quantum est ad tuarum notitiam litterarum. Doctrina 
siquidem quos ab imperitis discernit, sapientibas 
amica societate conjungit; cui perfacile est ornare 
generosum, * 4029 etiam ex ebscure nobilem facit. 
Crescit quoque preclaris meritis tuis quod in aflini- 
tatis gratiam te talis elegit, quem semper contigit de 
judicii sui integritate praedicari : moribus communis, 
conscientia singularis, qui se semper suis moribus, 
et amicorum conversatione, et sua fecit probitate 
laudari. Qualem ergo suo sanguii sestimandus est 
sociasse, qui nunquam improbum vel commumnioni 
sue decrevit adjungere. Et ideo licet primus ve- 
nias ad honorem, post tanti viri judicium ineptum 
est te dicere non probatum. Nam si bene illis sog- 
gerentibus in extraneis eausis placidas aures preebe- 
mus, cur magis in genere suo eerum jedicia non se- 
quamur, ubi semper studiose sibi prospiciunt, eliam 
qui in aliis actibus frequenter excedunt? Atque ideo, 
quod feliciter dictum sit, per indictionem illam ur- 
bans tibi tribuimus infulas dignitatis; ut sicut in 
illo ordine primus, ita habearis et. meritorum laude 
precipuus. Pene siquidem terrarum oculis babetur, 


* Vide Tiraquellum, lib. de Nobilitate, cap. 9, ubi probat doctrina effici nobiles Jun. 


aca to mm “.- 07 





715 


VARIARUM LIBER IX. 


TÀ 


46] in iHa civitate peragitur. Quem jam sibi judex A insidiis : quia non minus est malum bellicum vitasse, 


placatum faciat, si illam senatum tantze benignitatis 
offendat? Quid sit maturitatis, quid pruden&s, in 
ordinis ipsius cstimatione cognoscis ; cujus primava 
germina mox ut adoleverint, Patres vocantur. Ado- 
leseentia illic inchoat a maturitate consilii : tractant 
juvenes cum modestia senum (Ali, senium], ubi 
morum pondus in flore permittitur quod vix alibi 
" tana state generatur. Talem te ergo habita modera- 
Wone tractabis, 1455 ut cum tot proceres ad curiam 
vocas, dignam ante illos sententiam tux voluntatig 
wperias. Nimis quippe arduum est tale aliquid inter 
1105 dicere, quod nequeat tantis prudentibus displi- 
cere. Ideoque non unius dignitatis vir zstimandus 
est qui ab illa turba doctorum bonum potuit referre 


quam s:eva discuseionis evadere. Ipsa est enim vera 
securitas, qux de nulla judicis impietate formidat. 
Atque ideo, quod Deo auspice dictum sit, illustrem 
comitem Osuin, et palatio nostro clarum, et pro- 
vineiis longa conversatione notissimum, Dalmatiis 
decernimus przsidere. Cui pro utilitate nostra ju- 
benti parere procurate; quoniam tantam ejus estis 
justitiam frequenter experti, ut et sine regia jus- 
$ione ei deberetis priorum memores obedire. Habet 
enim proprium jus ille, qui justus est; nam etsi 
terrore minime [Jur. legit minima] potestatis erigi- 
tur, :equitate tamen suadente semper auditar. Simul 
etiam et virum illustrem Severinum ad vos :estima- 
vimus üirigendum, ut compositi eonsona voluntate 


judielum, Nam si gratum est vel sub raritate prodi- B possint, vobis laudanda precipere. Nam si disparibus 


cari ; quid illi gaudii provenire possit, quem tot no- 
bilium vota laudaverint? Justitiam dilige; oppressis 
te dignanter impende; redde laudes posteris tuis, 
quas tu a majoribus (Jur. V. C., melioribus] acce- 
pisti. 
EPISTOLA VIII. 
osuiN [Ed., osuM] viRO iLLUSTAL, COMITI, ATHALA- 
RICUS REX. 


Mittitur denuo ad. Dalmatiarum atque. Suavie pro- 
vincias regendas. ! 


Propositi nostri est honestos labores palma re- 
munerationis ornare, ut vicissitudine qua provecti 
gaudent desides mordeantur, sibique imputare pos- 
sint quod clementissimis temporibus judicii nostri 
premia non merentur. Átque ideo illustrem magni- 
tudinem tuam, Deo juvante, ad Dalmatiarum atque 
Suavie provincias iterum credidimus destinandam ; 
ut quidquid pro utilitatibus nostris esse cognosces, 
squabili ordinatione disponas, populumque nobis 
devotum per tuam justitiam facias esse gratissimum, 
quia dominorum laudibus applicatur, cum se pro- 
babiliter tractat electus. Non exempla aliena perqui- 
Fas; memor esto qua feceris, et non indiges ad- 
moneri. Quid est enim quod de tua quisquam debeat 
acüone dubitare, quando ipsis provinciis adhuc 
propria bona redolere cognoscis? Quodammodo jam 
debitum :est illi velle prestare, apud quem scis te 
fuisse laudabilem. Obedientibus enim juste indul- 
getur animus; et quos scimus memores bonorum, 
indubitanter eig denuo prebemus affectum. 4 185 
quidem tua provecta est, sed actus quoque maturior, 
Quid enim nunc subripere valeat, in quo nee juven- 
tus reprehensibilis fuit ? Sed h»c in domni avi 
nostri regno feeisti : numc talia demonstra, üt tem- 
peribus nostris reservasse videaris quidquid pro- 
bitatis addideris. 5 

EPISTOLÀ IX. 

UNIVERSIS GOTHIS £T ROMANIS ATHALARICUS REX. 
Significat se misisse ad Dalmatias d pass comitem 
suin, et inum, quibus ut obediant imperat. 

Per provincias nobis: Deo prestante, concessas 
tales viros cupimus destinare, qui sint armis prz- 
diti, et justitia gloriosi; ut absit a vobis et extra- 
gearum gentium metus, et calumniosis non pateatis 


calamis convenit unum melos efficere [Ms., Gr., 
Cuj., edicere], multo magis viris prudentissimis 
aptum est justa concordi [Ed., cordis] voce suadere. 
Verum ut primordia nostra a prostitis inchoarent, 
clementissimumque dominum in.ipso regni limine 
sentiretis, per quartam indictionem (Anno Christi 
526), quod a vobis augmenti nomine quzrebatur, 
illustrem virum comitem patrimonii nostri nunc 
jussimus removere. Hoc etiam insuper vobis con- 
cedentes, cum (Deo propitio) supradictum virum 
ad nostra obsequia venire fecerimus, tales homines 
destinare, per quos possimus evidenter agnoscere 
quemadmodum in futurum census doceatur impo- 
situs; ut si gravatos vos esse cognoscimus, pro 


C parte vobis qua visum fuerit, considerata xquitate, 


relevemus. Ita fít ut habeatis spem et futuri bene- 
ficii, qui estis jam pro parte remedia consecuti. 
Quapropter servire vos convenit utilitatibus nostris, 
quando ea quie magis sperare precibus potuistis, 
ultro contulit munificentia principalis. Sie enin 
tradente clementissimo nobis «uctore didicimus, ut 
a subjectorum beneflciis non vacemus. Disciplina 
videlicet imperandi est, amare quod multis expedit ; 
quoniam respublica nimium soliditatis accipit, si 
tributariorum facultas illesa constiterit. 


EPISTOLA X. 


UNIVERSIS POSSESSORIBUS, DEFENSORIBUS fSYRACUSAN.J£ 
CIVITATIS, VEL UNIVERSIS PROVINCIALIBUS ATHALA- 
RICUS REX. 


D Relaxat que illis. preter. consuetudinem | Imposita 


fuerunt tributa, concessa d pesto iis qui a censi- 
toribus vexali fuerint apud. principem conquerendi. 


Dudum quidem vobis ortum nostri imperii :xsti- 


'mavimus nuntiandum; nunc decet subsequi benefl- 


cium pro letitia augenda cunctorum; ut quibus 
fuit gratissimus noster exortus, sit illis regalis 
wnimus in aliqua partc munificus. Crescere nobis- 
cum, Deo prestante, cuneta desideramus ; quia 
vere ille noster est census, quem letus possessor 
exsolvit. Proinde subtrahimus pecunie quod aug- 
mentetur glori»; et avari ad laudes, profuse nitimur 
sublevare cultores. Pridem dive memorie domnus 
avus de suis beneficiis magna prosumens (quia longa 
quies et culturam agris prestitit, et populos ampliavit) 


-“- 


Ὑ|5 


M, AURELII CASSIODOKI 


776 


imtra Siciliam provinciam sub consueta prudentis A nutione reddatur: quia sine querela suscipi debet 


Bu» moderatione censum statuit cífllagitari; ut 
vobis cresceret 1/46 devotio, quibus se facultas ex- 
tenderat. Sed illius pr:edicanda justitia locum nostre 
benignitati prwparavit; ut quod ei offerri juste 
potuit, nos clementi animo, quasi illata stipendia, 
donaremus ; et quodam przsagio mentis divinz fecit 
eliam pium, cui parabat imperium. Atque ideo per 
quartam feliciter indictionem (Id est, Anno Christi 
526) quidquid a vobis supra consuetudinariam 
functionem augmenti nomine vel petebatur, vel 
constat exactum, liberalitas nostra concedit. Quod 
etsi juste potuistis pendere, gloriam vos potius 
nostra largitati jubemus inferre. Sed ut latius ex- 
tendatur nostra clementia, suavemque dominum 


impensis beneficiis sentiatis , quidquid a discusso- Β 


ribus [Alii, discursoribus] novi census per quintam 
indictionem (Anno Christi 527) probatur aflixum, 
ad vestram eos fecimus deferre notitiam ; ut quod 
rationabile fuerit zestimatum, libentibus animis per- 
feratis, quia nullum kedit observata justitia. Sed 
ne credatis per ordinatorum tantum arbitrium vos 
gravari, si quis est qui de eorum facto :stimet 
conquerendum, ad remedia nostra pietatis occurrat, 
ut judicantes corrigamus, qui etiam non rogati be- 
neficia clementer indulsimus. Nam et gloriose re- 
cordationis domnus avus noster de eorum commotus 
fuerat tarditate, ut erat alt:: prudentiz perscrutator, 
vslimans eos tandiu in provincia non sine nostro 
gravamine residere, quos repetita jussione cen- 


suerat jam redire. Sed nos, quos decel implere ( 


quidquid ille sub zequitate disposuit, Deo auxiliante, 

ejus nunc in vobis iuchoata perfíicimus. Reddite 

modo largitati nostr:& prosperrimum volum et fidele 

servitium. Habetis principem, qui vobiscum bene-, 
ficiis probatur exortus; et quod a&ubjectis dulcius 

est, augetur ingenio benevolo cum statis augmento. 

in quam rem Quidilanem sajonem nostrum credimus 

dirigendum, per quem vobis jussa prosperrima, 

Deo largiente, pandantur. - 


EPISTOLA XI. 


GILDLE VIRO SUBLIMI, COMITI SYRACUSANZ CIVITATIS 
ATHALARICUS REX. 


Prohibet quominus quidquid tributorum per. Victorem 
et Wirigisclum de quarta indictione est adjectum, 
8 possessoribus exigant. 


Ad Victorem et Witigisclum spectabiles viros, 
Sicilie provincie censitores, precepta nostra dire- 
ximus, ut quidquid possessoribus tributarie func- 
tionis per eos nuper videtur adjectum, de quarta 
indictione non exigant, quia gravis est ejus rei illa- 
tio, cujus adhuc justitia non probatur. De ordina- 
tionibus vero eorum nobis fecimus instruciiones 
deferri, ut si zstimatis viribus quidquid zqualitate 
sit dispositum, debeat permanere moderatum. Sin 
vero aliquem contra rationem constat esse pregra- 
vatum, nostro relevetur arbitrio; ita tamen, ut si 
aliquid per quartam indictionem (Anno Christi 526) 
probatur illatum, possessoribus sine aliqua jmmi- 


onus impositum, quod longis temporibus comstat 
esso portandum (Gr. et Cuj., solvendum|. Nune, 
quod restat, provinciales vos convenit admonere, 
ut quibus beneficia dedimus, eorum devotionem 
per omnia sentiamus; et quod debetur principi, 
grato animo videatur exsolvi. 


EPISTOLA XII. 


VICTORI ET WITiGISCLO VIRIS SDECTABILIBUS ATMA- 
LARICUS REX. 

Jubet μὲ si e super tribularium solidum per 
quartam | indictionem a provincialibus exegeriat, 
sine aliqua imminutioue reddant. 

Tarditas vestra apud glorios:e memorize domnum 
avum nostrum merito vos fecit esse suspectos, quos 
etiam secundis [Ed., seris] pr:eceptionibus credidit 
admonendos; ut relicto tandem provincialium gra- 
vamine, ad ejus deberetis justitiam festinare; et 
nunc quoque suspicionis maxima fecit augmentum, 
ut nec ad initia nostra voluissetis occurrere, quod 
libera conscientia potuisset optare. Et ideo przesenti 
auctoritate censemus, utsi quid super tributarium 
solidum per quartam indictionem (Anno Christi 526) 
a provincialibus exegistis, sine aliqua eis immina- 


' tione reddas, quia supra veterem censum nulla 


indictionis przdicte eos volumus damma sentire. 
Hoc etiam addendum esse credidimus, quoniam a- 
more clementix errores nolumus invenire, ne coacti 
potius resecemus quod salva justitia dissimulare 
non possumus; ut si aliquem studio Lesistis pravo, 
vestro magis emendetis arbitrio, quia hoc est pro- 
pria delicta corrigere, quod et non facere. Et ne 
forsitan credatis longinquitatis difficultate latere 
que gesta sunt, Siculis fiduciam vos dedimus sub- 
sequendi. Videte nunc si voces possitis ferre que- 
rulas, quas eliam nostra invitavit auctoritas. Ad- 
monuimus igilur quos pios decet esse. Jam suo 
vitio videtur accusari, qui spontanea noluit volun- 
tate corrigi. [Gr., Niv., Ga., vitavit. Suo vitio 
.Videtur accusari, qui spontanea voluntate noluit 
corrigi]. 


EPISTOLA XIII. 


WILLE VIRO ILLUSTRI, COMIT] PATRIMONII ATHALARICUS 
REX. 


D Precipit ut. domesticis qui comitibus provinciarum 


obsequuntur, supra ducentos solidos et. decem. an- 


nonas curet quinquaginta solidos annuos. adjungi 


regis rationibus imputandos. 
ι Magnitudinis tu» suggestione comperimus de do- 
meslicorum excessibus qui destinatis comitibus ob- 
sequuntur provinciales damnis plurimis ingravatos; 
quod credimus emolumentorum parvitate nutritum, 
quia sub quadam excusatione peccare creditur, cui 
necessaria non probentur. Et ideo speciali bene- 
ficio generalia compendia largientes, magnitudini 
tux presenti auctoritate precipimus ut supra ducen- 
tos solidos et decem annonas quas hactenus acce- 
perunt, a quinta feliciter. indictione quinquaginta 
eis solidos annuos faciatis incünctapter adjungi, 


711 VARIARUM 


LIBER IX. 118 


qui nostris rationibus debeant imputari; ut dum A rum debere sajones accipere, expressa quantitate, 


mater criminum necessitas tollitur, peccandi ambitus 
auferatur. Si quis autem jussionum nostrarum im- 
probus temerator exstiterit, ut aliquo casu 1477 in 
damnis provincialium aut pr»judiciis implicetur, 
emolumentis careat universis : quia ille dignus est 
premia consequi, qui parere cognoscitur zquitali. 
Ideo enim ἃ nobis accipit, ne ab aliis quxrat. No- 
strum dare, nobilitas est : dona regalia quamvis 
parva sublimant : quia simul et meritorum gra- 
tiam reperisse ereditur, qui principali munere sub- 
levatur. 


EPISTOLA XIV. 


GILDIA& VIRO SUBLIMI, COMITI SYRACUSANJE CIVITATIS, 
ATHALAB4CUS REX. 


constituit. Commodum enim debet esse cum modo. 
Nam si mensuram qualitatis excesserit, vim sui 
nominis [Jur., amoris] non habebit. Si vero tua jus- 
sione conventio destinatur, duntaxat in illis causis 
atque personis, ubi te misceri edicta voluerunt, me- 
diam portionem exsecutor accipiat, quam de przce- 
ptis regiis sumere potuisset, quia non potest conve- 
nire justiti:e ut tantum a te directo tribuatur, quan- 
tum pro reverentia nostre jussionis offertur. Si quis 
autem saluberrimi constituti temerator exstiterit, in 
quadruplum jubemus ablata restitui; ut quod dele- 
ctatione cupiditatis admittitur [Ms. et Ac. , amittitur], 
asperitate dispendii vindicetur. Edicta vero gloriosi 
domni avi nostri, vel universa przxcepta, que ad 


Decernit ut quidquid a. provincialibus. pro reparatione B Siciliam pro commonendis [Ed., commovendis ; Jur. , 


murorum [uit extortum, aut reatituatur, aut reficien- 
dis manibus impendatur. Tum reprehendit eum, 

uod subslantias mortuorum sine aliqua discretione 
justitice nomiue fisci caduci vindicaret. Insuper di- 
cit provinciales conqueri se convenlionibus omnimo- 
dis gravatos. Denique slatuit ut edicta a Theodo- 
rico pro componendis Siculorum moribus promul- 
gala ita custodiantur, ut sacrilegii reus habeatur, 
quisquis ea violare aliquatenus tentaverit. 


Provincialium Siculorum nobis est suggestione de- 
claratum quzdam a tua potestate fleri, unde eorum 
fortunze videantur affligi. Quod ideo leviter accepi- 
mus, quia ipsi vindicari preterita noluerunt. Constat 
enim esse dubium, quod concedit adversarius ; et per- 
celli non potest jure, cui mavult querulosus igno- 
scere. Sed ut suspiciones iniquas futuris casibus 
abrogemus, observanda jugiter presenti jussione de- (2 
cernimus, ut nec isti aliquid de futuro metuant, nec 
tu per ignorantiam qux» dicuntur incurras. Prima 
fronte pro reparatione murorum pecunie diversis 
provincialibus dicuntur exlorte, cum tamen nulla 
exinde surrexerit promissa constructio. Hoc si con- 
stat admissum, aut muri exinde pro eorum muni- 
mine construantur, aut unusquisque recipiat quod ei 
probatur incompetenter ereptum. Nimis enim absur- 
dum est spondere munitiones, et dare civibus exse- 
crabiles vastitates. Quorumdam etiam substantias 
mortuorum, sine aliqua discretione justitie , fisci 
nomine caduci te perhibent titulo vindicare, cum tibi 
hoc tantum de peregrinis videatur esse commissum, 
quibus nullus hzeres, aut testamentarius, aut legiti- 


forte, componendis] universorum moribus destina- 
vit, sub tanta volumus obedientia custodiri, ut sacri- 
legii reus habeatur quisquis belluinis motibus [Ed., 
moribus ] excitatus munimen tentaverit irrumpere 
jussionum. Duorum negotia Romanorum, etiam his 
invitis, ad tuum diceris vocare judicium; quz, si 
cognoscis facta, ulterius non presumas, ne dum vis 
judicium incoinpetenter quxrere, reatum potius vi- 
dearis inveuire. Memor enim prius debes esse edicti, 
qui inter alios mavis a te sequenda constitui. Alioqui 
tota tibi decernendi auctoritas tollitur, si a te illa 
regula minime custoditur. Ordinariis judicibus ad- 
ministrationum suarum potestas illibata servetur. 
Cognitores suos legitima turba comitetur. Observa- 
tionum illarum non mordearis invidia. Gothorum 
laus est, civilitas custodita. Tota ad vos fama con- . 
fluit, si vobis rarus [Niv., Gam., Gr. et Cuj., rarius] 
litigator observet. Vos armis jura defendite, Roma- 
nos sinite legum pace litigare. Navigiis vecta com- 
mercia te suggerupt occupare, et ambitu cupiditatis 
erose solum antiqua pretia definire; quod non cre- 
düur a suspicione longinquum , etiamsi non sit 
actione vicinum. Quapropter si rumorem hujusmodi 
vitare festinas, episcopus civitatis et populus con- 
$cientix€ tu:x testes assistant. Omnibus placeat, quod 
ad cunctorum necesse est pertinere fortunas. Pretia 
debent communi deliberatione constitui, quia non 
est delectatio commercii, quae jubetur invitis. Quo- 
circa sublimitatem tuam jussis presentibus credimus 


mus invenitur. Nefas est enim ut quod ἃ nobis prz- Ὁ admonendam, quia excedere nolumus quos amamus ; 


cipitur, a te nostro nomine per injuriam vindicetur. 
Praeterea conventionibus se gravari omnimodis inge- 
miscunt; ut ad judicium deducendi pene tanta vi- 
deantur amittere, quanta vix probantur addicti dis- 
pendia sustinere. Vocatio enim judicis spes justitiz 
debet esse, non mulcta. Nam ipee juste suspectus red- 
ditur, ante cujus audientiam gravamina sentiuntur. 
Unde censemus ut si vestra conveniunt decreta pul- 
s8atos, tantum commodi percipiat exsecutor, quantum 
gloriosus domnus avus noster pro honoribus persona- 


* Hujus nominis secundo, cujus ad Justinianum imp. 
epistola, ac Justiniani ad ipsum exstat in l. ult. Inter 
claras, C. De summ. Trin. et fid. cathol., de quo in- 
Ira, hoc lib., epist. 17, et lib. x1, epist. 4: Papx Bo- 


PATROL. LXIX. 


nec aliquid de talibus sinistrum patimur dici, per 
quos aliorum mores putamus esse corrigendos. 


EPISTOLA XV. 
JOANNI PAPA * ATHALARICUS REX. 


Decreta promulgat saluberrima in simoniacos juxta 
antiqua  senatusconsulta. 


Si antiquis principibus studium fuit leges exquirere, 
ut subjecti populi delectabili tranquillitate frueren- 
tur, multo prestantius est talia decernere, quz pos- 
sunt sacris regulis convenire. Ábsint enim ba no- 
nifacii II, Lag ac vods scilicet tui. FoRN. 

b L. ult., C. De pact., supra, lib. 1, epist. D; lib. 
Jt, epist. 15; lib. vin, epist. 28. Fonw. 


25 





την 


TI9 - 


M. AURELII CASSIODORI - 780 


' stro seulo damnosa compendia. lllud tantum vere A quam quingentos selidos so distribnigros esse co- 


' possumus lucrum dicere, quod constat divina judicia 
non punire, Nuper siquidem ad nos defensor Eccle- 
sie Roman:e flebili allegatione pervenit, cum aposto- 
lice sedi peteretur antistes quosdam nefaria machi- 
natione necessitatem temporis aucupatos ita faculta- 
tes pauperum extortis promissionibus ingravasse, ut, 
quod dictu nefas est, eliam sacra vasa emptioni 
148 publice viderentur exposita. Hoc quantum 
fuit crudele committi, tanto gloriosum est adhibita 
pietate resecari. Atque ideo sanctitas vestra sta- 
tuisse nos presenti definitione cognoscat, quod etiam 
ad universos patriarchas atque melropolitanas ec- 
clesias volumus perüinere, ul a ^ tempore sanctis- 
simi papze Bonifacii, cum de talibus prohibendis suf- 


gnoscant. Reliquos accipientes, eL edicti presentis, 
et senatusconsulti nuper babiti pong constringat , 
sed οἱ dantes canonum severitas persequaLur. Vos 
autem, qui patfiarcharum honore reliquis przesidetis 
Ecclesiis, quoniam [Ac., quem] constitulio nosira 
ab illicita promissione liberavit, restat u& bona imi- 
tantes exempla, sine aliquo Ecclesiarum dispendio 
dignos majestate pontifices offeraüis. Iniquum est 
enim ut locum apud vos habeat ambitus, quein. nos 
laicis divina qonsideradone perclusimns, Quapro- 
pter si quis apostolic:e praesulem Ecclesim, wel pa- 
triarcharum episcopum, sive per se, sive per paren- 
tes, aut servientium. quaecumque. personas aliqua 
suffragii crediderit ambitione promoseadum *, εἰ ip- 


fragiis patres conscripti senatusconsulta nobilitatis p sum reddere accepta definimus, et quod est canoni- 


su» memores condiderunt : Quicunque in episco- 
patu obtinendo sive per se, sive per aliam quaméun- 
que personam aliquid promisisse declaratur, ut ex- 
secrabilis contractus cunctis viribus effetetur, Si quis 
autem in hoc scelere deprehenditur fuigse versatus, 
nullam relinquimus vocem : verumetiam si aut repe- 
tendum, aut quod acceptum est non reddendum esse 
crediderit, sacrilegii reus protinus habeatur, accepta 
restitaens compulsione judicis competentis. Justissim:e 
siquidem leges, ut bonis aperiunt, ita claudunt malis 
moribus actionem. Przterea quidquid in illo senatus 
decretum est consulto, przcipimus in 608 modis om- 
nibus custodiri, qui se quoquo modo. per interpo- 
sitas quascunque personas ^ scelestis contractibus 


bus statutum, eum modis omnibys esse passurum. 
Si quis vero qus» dederit, aul promiserit, eodem 
superstite timuerit publicare, ab. haeredibus, vel pro 
h:eredibus ejus Ecclesia repetat, cujus suffragio δη- 
tistes deprehenditur ordinatus, nota infamiz nihilo- 
minae superstites innrente. Reliquos quoque ordines 
$8b eadem fleri distrietione precipimus. Quod si 
forsitan dolos: machinationis inyento sacramentis 
persona intercedentibus fueritobligata, ut salvo statu 
anim: commissam iniquitatem neque approbare 
possit, neque audeat accusare, damus licentiam qui- 
buslibet honestis personis in singulis quibusque civi- 
tatibus apud judices competentes hoc crimen de- 
ferre; et quidquid ex ea potuerit probatione recol- 


miscuerunt. E£ quia omnia debent sub ratione mo- (C; ligi, ut δὰ probationem [Alii, approbatione] inse- 


derari, nec possunt dici justa qu:e nimia, sunt, cum 
de apostolici consecratione pontificis intentio for- 
tasse pervenerit [Jur. V. C., provenerit], et ad pa» 
latium nostrum producta fuerit altercatio populorum, 
suggerentes nobis intra tria millia soljdorum cum 
collectione chartarum censemus accipere. À quibus 
tamen minus omnes idoneos rei ipsius consideratione 
removemus, quia de ecclesiastico munere pauperi- 
bus est potius consulendum. Alios vero patriarchas, 
quando in comitatu nostro de eorum ordinatione 
tractatur, in supradictis conditionibus atque perso- 
nis intra duo millia solidorum jubemus expendere. In 
civitatibus autem suis tenuissim: plebi non amplius 


4 Vide L 54, Quemquam, C. De episc. et cler., no- Ἢ 


vel. Quo oportet episcopum eligere, cap. 9, Platinam ; 
in Canone, pag. 88; et in Bonifac., 5, pag 795. 
JunET. 

b Quarum interventu, fraudes swpe fiunt, l. 18, 
Deferre; l. 45, In [rau em. ἃ Conductor; l|. 46, 
Confertur, & Quod a praside, de jure fisci; 1. un., 
de mulieribus qux se prop. serv. junx.; l. un. C. 
De cont. jud., 1. 9, Quamvis, de reb. eor. ; Cicero, 
in Cluent. de Avilio se Asinium simulante : Qui aup- 
posita, iuquit, persona falsum testamentum obsi- 

nandum curavit; novel. 124, spi Guextopévev. 

uod enim plerique per se ipsi verentur, id per alio& 
non verentur eflicere ; ut Stolo, qui cum legem ro- 
gasset, ne quis plusquam 500 jugera possideret, 
supposita filii emancipati persona, mille possidere in- 
ventus sua ipeius lege damnatus est. Varro, lib. 1, 
càp. 2, de Be rustica; A. Gellius, lib. xxi, cap. 1; 
Plin. lib xvui, c. 3. Fonx. 


quentes animemu;, tertiam partem judicatz rei iHe 
[Ac., illius] percipiat, qui tale facinus voluerit publi- 
care. Reliqua ipsis Ecclesiis proficiant, qu: viden- 
tur extorta, aut in fabricis earum, aut in ministeriis 
nihilominus profutura. Decet enim ad usus bonos 
convertere qua voluit perversitas inimica fraudare. 
Quiescat igitur malignantium prava cupiditas. Quo 
tendunt qui a fonte przclusi sunt Recolatur et ti- 
meatur Simonis justa damnatio, qui emendum cre- 
didit Lotius largitatis Auctorem. Orate igitur pro 
nobis, edicta nostra custodientes, quia divinis nosci- 
tis convenire mysteriis. Sed quo facilius principis 
votum universorum mentibus innotescat, hoc sena- 


c Justinianus, cum sine suffragio, id est pecunia 
ac sordibus, magistratus deferri prohiberet, novel. 
8, gravissime adjecit nundinationem magistratoum 
omuium. scelerum fomitem esse, iniquitatis princi- 
pium ac fingn), ἀργυρολογεῖν τὰς ἀρχὰς πάσης ἐστὶ 
πονηρίας προοίμιόν τὲ xui πέρας : quanto magis aubi- 
tum largitionum et sordes ecclesiasticorum munerum 
ex sacerdotiorum €ollatiene fugere meeesse est! 
Concilium Chalgedonense : Εἴ τις ἐπίσχρετης ἐπὶ 
χρήμασι χειροτονίαν͵ ποιήσᾳτο, xai εἰς, πρᾶσεν χατὰ- 
γάγεν τὴν ἄπρατον χάριν, etc. Qui pretio gratiam, quie 
vendi nequit, vendiderit, etc. C. Si quis episcopus, 
c. Sanctorum, 1; c. Ex maltis, 1, q. 3. veba- 
litatem etiam Anthemius detestatur, 1, δὲ quem- 
quam, C. De episc. et cler. Exstant et. pontificum de 
simouia constitutgqnes lib. v Decretal. Eodem. per- 
Hat sequens Athalarici ad: Salvantium, epist, 1b. 

ORN. 








184. 


timari; ut generalitas agnoscat no& ijo& persequi, 
qui majestati divine potius viderentur adversi. Vos 
quoque hoc universis quos Deo prepitio regilis epic 
scopis inlimate ; neque sit aliegya a eglpa, qui pe- 
tuit agnoscexe coneliMda, 


EPISTOLA XVI, 
SALVANTIO YIRO ILLUSTRI, PRAEFECTO URBI$ ATHALARI- 
GUS REN, 


Jubet ut edictum suum et senatusconsulta de abigenda 
. simonia iabulia marmoreia | incidnniur , et. anta 
atrium basilicg sancti Petri collocentur. 

M9 Graia ree. ὡἱ eucta. profaturs valgase, ut 
generale fat gaudüso, qued potuik ese voti vm. 
Alioqui lesiomis cau&a noseiiur [Gr. et Cuj., nagtir 
tux]. si beneficia potius occulantus. Dudum siquidem 
senalus amaplisainus ἃ splendere suo eupiens macu- 
lam fodissima suspicionis abzadere, provida dali- 
beratione constituit ut in beatiseiai pepe conseara- 
tione nullus se abomipabili cupiditate pollueret, 
poma etiam constituta, qui talia presumere tenta- 
visset : non injuria, quia tunc electi vere meritum 
quiritur, cum pecunia non amatur. Quod nos lau- 
dantes, et augentes inventum, ad beatissimum papam 
direximus constituta, qu his ante lata prefulgent, 
ut 4b honestate sànctz Ecclesi: profanus ambitus 
auferatur. ^ Hoc vos ad notitiam senatus et Romani 
populi volumus sine aliqua dila&ione perducere, 
quatenus cunctorum figatur cordi quod cupimus 
omniunr studio custodiri. Yerum ut principale be- 
neficium et presentibus hzreat sxculis, et futuris, 
tam definita nostra quam senatusconsulta tabulis 
marmoreis preclpimus decenter incidi, et ante 
atrium beati Petri apostoli in testimonium publícum 
collocari 5. Dignus enim locus est, qni et gloriosam 
mercedem nostram, et senatus amplissimi laudabi- 
lia decreta contineat. In quam rem illum direximus, 
quo redeunte noscamus impleta qu: jussimus. 
Incertum enim videtur babere quod pracipit, cui 
rerum effectus tardius innotescit. 


EPISTOLA XVII. 


SALVANTIO VE ILLUSTRI, PRJEFRECRO URBIS, ATBXLA- 
ἈΠῸ BEX, 


Decernit ut liberet quosdam, nobiles Romanos, qui 
pra sola sedüionie exor(m suspicione in carcere 


^ Hic obiter animadversione digna duco quod se- 
Dbausconsuita ad diuturnitatem | marmoreis tabulis 
incidi jussit Aéhalaricus, ut olim szreis, l. 2, de orig. 
jur. Plato in Mínee refert Taleso regem Cretss pagos 
qootapais lusirentem leges mneis tabulis caelatos cir- 
cuniulisse, indeque Arei nomen ei indibum, ἐν xewic 
γραμματίοις ἔχων αμμένους τοὺς νόμον, ὅθεν 
αλκοῦσ ἐκλήθη ΚΗ anos in edito et conspieuo 
0600, nempe atrio beati Petri colloeentur, quo cui- 
qne- pateant, et de plano. legantur. Sie idem Plato, 
lib. ir de Legibus, prscipit reram venalem leges 
medio in foro columns afligi, ..... , & στήλῃ ti7évta 
τῆς ἀρχῆς νόυιμα. Bemosthen., Philipp. 3, Γράμματα. 
τῶν προγόνων τῶν ὑμετέρων δεικνύων ἃ ἐκεῖνοι χατέθεντο, 
εἰς στήλην x ao γράψαντος eic ἀχρόπολιν. FORNER. 
b Leges olim in atriis δοοίϑοί locabantur, Cujas 
in lib. 1 Feud., tit. 17 ; et lib. μὲ Capit. Car. Mag. ,tit. 


VARIARUM LIBER FX. 
tui, hoc populis pez prefeetum Urbis pracipunus in- A 


189. 
detinebaniur, ot perniiti& οἱδ wt. ec μεθ Legibus 
vindicent, ὶ 
Si principes antiqui menia Romana in populorum 

exquisivere Letitiam, ne cives illis merito singu- 

lares aliquid commune cum celeris pessidereni, 
nefas est inter tot. rerum jucunda eos longam susti- 
nere tristitiam , quia exsultatio civitatis illius gene- 
rale votum est; dum necesse es& Letari religua, si 
mundi caput gaudere proveniat *. Apostolici siquidem 
pape Joannis et procerum nostroruga relatione co- 
gnovimus illum et ilum Romanos pro sole suspi- 
cione seditionis tam longs custodie peena maceraéos, 
ut cuneta civitas m«rorem de ilomun continua 
calamitate conjraxetit, ut ei& nee dierum fegtivitos, 
nec ulla (qux» apud noe ( Ms., vestsos] est gratissima) 
nominis sui dignitas subveniret. Quod nobis pro suá 
facti acerbitate displicuit, u£ qui in judicio qonvieti 
minime ferun&ur, debita malis tormenta erueialus- 

que perlulerint, EL ideo magniuidinem tuam jusei8 , 

presentibus admenemus, ui quocungue loci neperire 

potueris eos, abgolvere non morerie. Quos etiamsi 
aliquo reatu involulos esse claruerit, intezcessioni- 
bus supradictis eos jam a metu liberos esse censemus. 

Si vero innocentes se tormenta sustipuisse confidunt, 

damus querelis eorum liberam vocem, ut justis. 

legibus vindicent quod iniquis ausibus pertulerunt : 
quia nolumus innocentes a judicibus deprimi, quos 
ad eorum prasidia constat elevari. Revocentur nunc 
ad Letitiam pristinam Romani; nec nobis credant 
placere posse, nisi qui eos eligunt modesta asquali- 
tate tractare. In£elligant parentes nostros pro sua 
quiete laboriosa subiisse pericula, nos autem multis 
expensis agere ut illi debeant garrula exsultatione 
gaudere. Nam et sj quid inique vel acerbe hactenus 
pertulerunt, non credant a nostra mansuetudine 
negligendum, qui nec nobis otia damus, ut illj se- 
cura pace ac tranquilla letitia perfruantur : cito 
sentiant quia nos. amare non possumus quos illi pro 
suis excessibus horruerunt. Nam quorum gratiam 
impetrare possunt, qui suis civibus displicere merue - 
runt; et dum tempus habuissent amoria publici, 

egerunt unde juste debeant exsecrari [Me A., 

exsecari] ? 


C 


XVHI. 
EMICTUM ATHALARIC] REGIB. 


p 1. Contra. pervasores bonorum alienorum. ἃ. Contra. 


Quomodo. Sic rector Ecclesixe. Vide novell. 8 Justi- 
niani, in fine. JongT. 

* Theodoretus, in Ep'stol. ad Roman. ait magistra- 
tas publieanos, et τοὺς ἐπαγγέλλοντα: τὰς χάριτας, tri- 
butorum exactores, provinciarum preesides a Roma 
manare, ut que Rome flant, omnibus nota esse 
debeant. Hinc Justinianus, in prefatione Pandectis 
prefixa, de conceptione Digestorum , tradit consue- 
tudinem Roman: urhis sequendam ab omnibus civi- 
tetibus, qfía Roma caput orbis terrarnm, ἐπτιτουὴ — 
τῆς οἰχουμένης, Ut. scribit Athenxeus : orhis compen- 
dium, et communis omnium patria, l. 55, Hom, D. 
Ad mtnicip. : Roman:e tamen civitatis ita demum 
sequi oportet, si non sit corruptum exemplum. Et ut 
eleganter Proculus : Non tam spectandum quid Rom: 
factum sit, quam quod fieri debeat, 1. 19, Sed licet, 
D. De offic. presid. Fon. 


785 
aff 


callide et perverse sententiam principum. 4. Contra 
dividentes aliena matrimonia. 5. Contra adulteros. 
6. Contra eos qui duabus uxoribus copulabantur. 
7. Contra concubinarios et concubinas. 8., Contra 
eos qui terrore donationes extorquebant. 9. Contra 
maleficos. 10. Contra homicidas. 11. Contra eos 
qui in una causa secundo a judicibus ordinariis 
provocabant. 12. Contra violatores edictorum tam 
ipsius quam Theodorici. 

150 Provide decrevit antiquitas universitatem 
edictis generalibus admoneri, per qus» et delictum 
omne corrigitur, et excedentis verecundia non gra- 
vatur. Cuncti enim sibi zstimant dici, ubi nullum 
constat exponi ; et similis fit innocenti, quem conti- 
gerit sub communione purgari. Hinc et nostra vere 
pietas custoditur, dum feriato gladio nascitur metus, 
et provenit sine cruore correctio. Commovemur enim 
placati ; minamur otiosi; et clementer irascimur, 
quando vitia sola damnamus. Diu est quod diverso- 
rum querels» nostris auribus crebris susurrationibus 
insonarunt, quosdam civilitate despecta affectare 
vivere belluina s&xvitia ; dum regressi ad agreste prin- 
cipium, jus humanum sibi zstimant feraliter odio- 
sum. Quos nunc apte judicavimus comprimendos ; ut 
eo tempore inimica bonis moribus crimina persequa- 
mur, quo hostibus reipublice divina virtute resisti- 
mus. Utrumque quidem noxium, utrumque pellen- 
dum; sed tanto gravius grassantur vitia, quanto 
magis probantur interna. Unum recumbit in altero. 


Facilius quippe inimicorum acies cadunt, si nostro: 


v vo delicta subducimus. 

1. Primum humano generi noxiam pervasionem 
(sub qua nec dici potest civilitas, nec haberi) seve- 
ritate legum, et nostra indignatione damnamus : 
statuentes ut sanctio divi Valentiniani adversum eos 
diu pessime neglecta consurgat, * qui predia urbana 
vel rustica, despecto juris ordine, per se suosque 
presumpserint, expulso possessore, violenter intrare ; 
nec aliquid de ejus districtione detestabili volumus 
temperatione mitigari : insuper addentes ut si quia 
ingenuorum ad satisfaciendum legi superius definitze 
idoneus non habetur, deportationis protinus subja- 
ceat ultioni : quia plus debuit cogitare jura publica, 
qui se noverat alibi non posse sustinere vindictam. 
Judices igitur competentes, ad quos potest admissum 
facinus pertinere, si, invasorem cum possint amovere, 
pertulerint tenere presumpta, et adepti singuli ho- 
nore priventur, et fisco nostro.tantum fiant obnoxii, 


^ Vide l. Si quis in tantam. Cod. Theod. De vi, $ 
68. Ga. et Cuj. 

b Solius fisci est titulos alienis przediis imponere; 
nec licet privato, vel suis rebus potentiorum, alie- 
nisve proprios aut publicos imponere titulos, impri- 
mere signa, suspendere regia vela, sive, ut Ambro- 
sius loquitur, cortinas dria : qua de re exstant 
muli loci in Novellis et in Codice ; quinetiam Ecclesi: 
titulorum impositio interdicitur synodo ἃ Gregorio 
Mauricii Augusti tempore habita : a fisco igitur solo 
jure imponuntur, videlicet testato, publicis personig 
presentibus et solemni juris ordine servato. Gregorius 
etiam in quadam epistola queritur de Stephano quo- 
dam chartulario , quod nomine fisci loca singulorum 
invaderet, ac titulos imponeret indicta causa. Bnoss. 

* Pervadere, supra, lib. 1, epist. 15, et alias scepe. 


M. AURELII CASSIODORI 
tes titulos nomine publico. $. Contra obtinentes A quantum presumptor potuisset addici, in auctoribus 


TSÀ 


tainen facinoris manentibus constitutis. Quod si quis 
in tantam raptatus amentiam, tyrannico spirite juri 
publico parere neglexerit, viribusque przepotens [ Ac., 
preposteris| destinati officii spreverit paucitatem, 
relatione judicis nostris auribus notabilis ingeratur, 
ut indulta exsecutione sajonum, ultionem sentiat 
vigoris regii, qui obedire noluit cognitori. 

2. Et quia summis principibus juris communione 
vivendum est, si quis, ^ legum ordine przeterinisso, 
nomine publico titulos prxesumpserit affigere, in tan 
tum possidenti flat obnoxius, quantum sanctio supe- 
rius memorata testatur. Merito enim et sacrilegü 
poena percellitur, qui iniquo 5 pervasionis pondere 
ausus est majestatem regii nominis ingravare. Litis 


B quoque expensas judicio superatus exsolvat : quod 


hinc dantur fomenta detestabilis jurgii , cum improbi 
vincuntur illesi; nec dolet calumniantibus pudoris 
damnum, $i evaserint dispendia facultatum. 


ὅ. Si quis autem de nostris scriniis aliquid credi- 
derit promovendum, adversario suo, quantüm ad cau- 
sam ejus pertinet, de consecuta [Ms. et Ac., con- 
sueta] serie jussionum nihil zestimét supprimendum: 
ni fecerit, careat impetratis; vel si aliquod ex eo 
agere tentaverit, nihilominus habeatur infirmum ; 
quia illos solos volumus uti beneficiis nostris, quos 
hon cognoscimus studere versutiis. 


4. Qui suasione plectenda matrimonia dividere 
nititur aliena, ipsius conjugium habeatur illicitum; ot 
magis contigisse sentiat sibi, quod in altero malignus 
exercere tentavit. Si vero pro conjunctionibus cha- 
ritate privatur, futurum matrimonium illi jure 
denegamus : quia non meretur jugalis reverentiz 
premia consequi, qui in gehialis tori ausus est di- 
visione grassari. Sed ne aliquos hujus sceleris reos 
ultio nostra derelinquat, illos quos spes non habet 
praesentis conjugii, vel futuri, si quid in alienos tha- 
lamos dolosa machinatione presumpserint, faculi- 
tum suarum media porlione priventur, statim fisci 
juribus applicanda. Si vero prohibente pauperie in 
aliquorum substantia nequierit vindicari, poena rele- 
gentur exsilii: ne, quod dictu nefas est, ideo videan- 
tur comminationem juris publici evadere, quia ilis- 
simz noscuntur subjacere fortuns. Sed hze de 
sollicitatoribus affectus alieni pietas nostra decrevit. 

5. Cáxterum in adulteris totum districtissime volu- 


Pervasionis actio, 1. 5,1. 6, C. Theod. De denunt. et 
edit. rescript. Novell. Valentin. 12, de episc. aud. 
]dem mendum ex cap. 25 lib. v Etymologiarum 
pridem sustuleramus, quod tamen in recenüssima 
editione repetitum, persuasio, pro pervasio, scriptum 
vidimus. Quid quod et aliis auctorum libris insidet? 
Vitruvius, lib. 1x, cap. 4, fin. : Singulis mensibus 
sol signa persuadens (pro, pervadens) auget et ui- 
nuit dierum et horarum spatia. Salvianus Massilien- 
sis episcopus, lib. 1v de Providentia, ubi divitum ra 
inas increpat, persuasionibus przpotentum , elc. 
demque, lib. v, bis eodem verbo citra mendum uü- 
tur, pervasoribus et pervasionibus. Euseb. quoque 
Emissenus, homil. 11, de Pascha : Pervasorem dere- 
int remanet przd:» deceptus, et raptor orbatus. 

OBN. - 


185 


VARIARUM LIBER ΙΧ. 


786 


mus custodiri, quidquid divali potuit commonitione A ratione firmata, et usualia jura publica, sub omni 


decerni. 

6. Uno tempore duabus nemo copoletur uxoribus : 
quia se noverit rerum suarum amissione plectendum. 
Nam aut libido est, et recte perfrui non sinitur : aut 
cupiditas, et jure nuditate damnatur. 

1. Si quis autem superflua turpique cupidine con- 
jugali honestate despecta, ad concubine elegerit 
venire complexus : si ingenua fuerit, jugo servitutis 
eum fÍiliis suis modis omnibus addicatur uxori ; ut illi 
se per honesta judicia sentiat subdi, cui per illicitam 
[Ac., pollicitum] libidinem credidit posse preponi. 
Quod si ad tale flagitium ancilla pervenerit, excepta 
poena sanguinis, matronali subjaceat ultioni ; ut il- 
lam patiatur judicem, quam formidare debuisset ab- 
sentem. 

8. Donationes nullius terror extorqueat : nullus 
acquirere per fraudem, vel exsecrabilem lasciviam 
concupiscat. Sola enim honestas merito capit lucrum 
de legibus. In allegationem justissim:e Jargitatis illam 
districtionem volumus custodiri, quam pro veritate 
sollicite legalis sanxit antiquitas. Sic enim, ut ipsa 
testatur, et fraudi non patebit occasio, et veritati 
major crescit auctoritas. Alioqui nulli precipimus 
videri firmum, quod ipse conditor, non implendo quz 
leges vel jura precipiuut, fecit incertum. 

9 Maleficos quoque ^, vel eos qui ab eorum nefa- 
riis artibus aliquid crediderint expetendum, legum 
severitas insequatur : quia impium est nos illis esse 
remissos, quos coelestis pietas non patitur impunitos. 


censemus districtionis robore custodiri; qux tanto 
munimine se tegunt, ut nostra quoque jurisjurandi 
interpositione cingantur. Quid per multa discurri- 
mus? Legum usualis regula, et prieceptorum nostro- 
rum probitas ubique servetur b. 


! EPISTOLA XIX. 
SENATUI URBIS ROMA ATHALARICUS REX. 


Scribit se edictum duodecim capitum edidisse; et jubet 
ut in senatu recitetur, et a prefecto Urbis per triginta 
dies locis celeberrimis proponatur. 


" Laudabilium jussionum causas plerumque przbet 
vituperabilis excessus alienus, et miro modo mo- 
menta justitiz de iniquitatis occasione nascuntur. Si- 
let enim zquitas, si culpa non vociferetur admissa ; 


B etferiatum quiescit principis ingenium, quod non 


fuerit aliqua querela provocatum. Conquerentium si- 
quidem vocibus adacti, et frequentium populorum de 
rebus quibusdam interpellatione commoniti, neces- 
saria quedam Roman: quieti edictali programmate 
duodecim capitibus, sicut jus civile legitur institutum, 
in x: vum servanda conscripsimus : quie custodita re- 
Siduum jus non debilitare, sed potius corroborare 
videantur. * Heec in ceetus vestri splendore reciten- - 
tur, et per triginta dies * prfectus Urbis locis cele- 
berrimis faciat solemni more proponi, ut nostra ci- 
vilitate recognita, spes truculentis moribus auferatur. 
Nam qua confidentia protervus assumat quod prin- 
cipis aguoverit damnasse clementiam? Redeat amor 
omnibus discipline, per quam eL parva coalescunt, 


Qualis enim fatuitas est, Creatorem vitz relinquere, (- et potiora servantur. Ideo enim exercitui nostros, 


et sequi potius mortis auctorem? Turpis actus ex 
toto sit a judicibus alienus. Nemo faciat quod jura 
condemnant : quia decretali poena plectendi sunt, 
qui se prohibitis excessibus miscuerunt. Quid enim 
in aliis damnent, si ipsi se inhonesta contagione 
. eommaculent? Sit etiam sub divitibus tuta medio- 
critas. 

10. À exdis temperetur insania. Nam presumptio 
manuum actus probatur esse bellorum , maxime in 
eis quos tuitionis nostrxte munit auctoritas. Si quis 
autem contra facere improba presumptione tentave- 
rit, violator nostre jussionis habeatur. 

11. Appellari a subjecto judicibus ordinariis in 
una causa secundo non patimur : ne quod ad reme- 
dium repertum est innocentis, asylum quodammodo 
videatur esse criminosis. Si quis vero vetita iterare 
tentaverit, negotio privatus abscedat. 

12. Sed ne, pauca tangentes, reliqua credamur 
noluisse servari, 35] omnia edicta tam nostra, 
quam domni avi nostri, qu: sunt venerabili delibe- 


* Constantinus : Ceteri. quos maleficos ob facino- 
rum magnitudinem vulgus appellat, 1. 5, C. De malef. 
ei mathem., de quibus libro tv, epist. 22. FonN. 

b Vide Novell. Theod. titul. , Ne duciani, etc. 
Et Justiniani Instit, titul. de poena temere litigan- 
uum. June. 

." Superioris edicti in senatu recitatio, ex Rom. in- 
8ltuto, quo leges et constitutiones imperatorum in 
senaiu recitate confirmabantur, l. 8, Humanum, C. 
de legibus et senatusconsult., quem morem nos alias 
fusi us exponemus. Fonx. 


juvante Deo, crebris expeditionibus commonemus 
[Gr., Cuj. et Ga., commovemus], ut universitatem 
compositam vivere legibus sentiamus. Reddatur hzee 
animo nostro vicissitudo prz:miorum ; ut quem rei- 
publicz utilitatibus cognoscitis occupatum, rarissi- 
ma querelarum aditione [Ed., editione] pulsetur. 
Teneant judices legitimas districtiones : votum [08- 
dissime venalitatis abjiciant 9. Metus cuncta componit, 
$i reus crimen in judicante non invenit. 


EPISTOLA XX. 
AD UNIVERSOS JUDICES PROVINCIARUM ATHALARICUS REX. 


Sancit ut edictum suum per triginta dies in conventibus 
publicis more solemni recitetur. 


Cum vos provinciis nostris, juvante Deo, annua 
reparatione prestemus; nec desint judicia per uni- 
versos fines Italie distributa, intelligimus de inopía 
justitie copiam venire causarum. Culpa siquidem 
vestre probatur esse negligentie, quoties ἃ nobis 
coguntur homines legum beneficia postulare. ! Nam 


4 Triginta diebus proposita pendebant edicta, seu 
leges principum, ut epist. sequenti. Exemplum apud 
Josephum, Antiq., lib. xix, cap. 5. ὅσα. 

. S ordes nummariorum judicum magistratuumque 
his formulis graviter a Cassiodoro identidem exagi- 
tatas legimus apud Philonem Judzum, de officio ju- 
dicis disserentem. Fonx. 

t Romanis imperatoribus semper maxima cure 
fuit ne litigantes in longinquis auditoriis consectandis 
vexarentur sumptibus et labore. ΤῊΣ referre pos- 
sum quz scribit Justiuianus, novell. 17, $ δὲ tibi ; et 








181 


M. AURELII CASS8ODORI 


19$ 


quis eligeret tam longe petere, quod in suls videret A gelaris. brms enm et relique gentos habent, sol: 


sedibus advenisse ? Sed ut vobis versutas exeusatio- 

"nee, Θὲ * duras necessitates previncialibus tollere- 
xus, de aliquibus casibus hactenus pessimo torpore 
neglecüs edictalis pregrammatis definitione censui- 
mus; ut et vobis cresceret con&dentia recte judican- 
di, et paulatim audacia maligna possit imminui. 
Quod more solemni per conventus publicos triginta 

dierum facite proponi, ut juré condemnatus ha- 
beatur qui post hzec remedia manere presumpserit 
desperatus. 


159 EPISTOLA XXI. 
SENATUI URBIS ROMAE ATHALARICUS REX. 
. Precipit ut professores grammatice, eloquentim et 


juris constituta emolumenta sine aliqua imminutione 

vercipiant. 
Filiorum cangas jure δὰ patrum eogweecimus re- 
misisse personas; ut ipsi de illorem proveetu debeant 
cogitare, quorum interest studia Romana peofteere. 
Neque enim credendum est vos inde posee minus esso 
&ollicitos, unde et generi vestro crescit ernatue, et 
coetui prevenit assidua lectione consilium. Nuper si- 
quidem, ut est de vobis eura nostra sollicita, quo- 
rumdam susurratione cognovimus deeteres eloquentie 
Romane laboris sui constituta premia non habere ; 
οἱ aliquorum mendinatione fieri ut scholarum magi- 
. etris deputata summa videatur imminsi, Quapropter, 
. vum manifestum sit promiun artes motrire, nefas 

judicevimus doctoribus adolescentium aliquid sub- 
trahi, «ui sunt potius ad gloriosa studia per coramo- 


reperitur eloquentia qux» Romanorum dominis obse- 
eundat. Hhne oratorum pugna civilis jaris elassicum 
canit, hinc cuncies preceres osbilissima disertitade 
commendat ; et, ut reliqua taeeamus, hoe quod lo- 
quimur inde est. Qua de re, patres conscripti, hanc 
vobis curam, hanc auctoritxtem, prepgitia Divinimate, 
largimur ; ut 5» succeesor schol» libersiiom Giftterarum 
tam grammaticus quam orator, nec nem et joris er- 
positor, conimoda eui deoeeseris sb eis quorum inte- 
rest sinc aliqua imesinetione percipiat; et seniel pri- 
mái erdinis vestri ac reliqui senatus supliegimi ae- 
etoritate Riresatus, domec suscepti eperis idoneus re- 
peritur, neque de teransferendis, neque de iammimoen- 
dis amnonis a quolibet patiatur imprebam qustio- 


p nem; sed, vobis ordinantibus atque custodiemtibes, 


emolumentorum suorum secnritate potiatur, przfecto 
Urbis nihileminus eonstitnta servante. Et ne aliquid 
pro voluatate przbentium relimquater incertam, mer 
ut sex menses exempli fuerint, statuto summe cos- 
sequantur predicti magistri medism porGonem : re- 
sidua vero anni tempora eum antonareum debita red- 
hibitione claudantur, 59 cogantur de alieno pendere 
fastidio, cui piaculum est vel horarum aliquo vacaese 
mornento. Ia tantum enim qux sunt decreta volema: 
firmissime custodiri, et si qui cujus interest differea- 
dam putaverit hanc quasi debitam fanetionem, pro- 
earato more userarum dispendia ipse patiatur, quia 
justa commoda laudabiliter laborantibus [ Mas., com- 
morantibus] plectenda cupiditate subtraxit. Nam si 


. dorem augmenta provocandi. Prima enim grammati- ( 8065 nostras scenicis pro * populi. eblectatione [Ed. 


eorum schola est fundamentum pulcberrimum litte- 
rarum, mater gloriosa fseundi», qus cogitare novit 
2d laudem, loqui sine vitio. Hxc in curgm orationis 
eit errorein cognoscit asbsonam, quemadmodum boni 
meres crimen detestantar externum. Nam sieut mu- 
situs eensonsmibus choris effet dulcissimum me- 
liec, ita dispesitis congruenter accentibus metrum 
aov deeantare grammaticus. Est. grammatica ma- 
gistra verborum, ornatrix humani generis ; qux per 
exercitationem pulcherrim:ze lectionis antiquorum nos 
cognoscitur juvare consiliis. Hac non utuntur barbari 
reges, apud legales dominos manere cognoscitur sin- 


collteetione] fargimur, et ea studiosissime eonsequun- 
twr qui adeo necessarii non Inbente ; quanto meris 
PRis sine dilatione prsebetda sunt, per ques et honesti 
mores proveniunt, et palatio nostro facanda natrime- 
tur ingenia! Hzc autem prsesentibus BHüerarum magi- 
stris venerando coetui vestro precipimus rimari, vt 
sicut nos agnoscunt de suis commodis esse sollicitos, 
Ktaa se provectus adolescentiuw enixius noverint 
nos exigendos. Cesset nune Ha satyris doctoribus 
querutis usurpata sententia, quia 4 duabus curis ingc- 
nium non debet occupari. Ecce jam habere tolerabile 
probantur hospíttum : unde nemc merito, uni sollici- 


novell. 25, $ I/lud, quibus adde Valentinianum, no- D quis pluribus militis det nomen, et cingwium cingule 


veli. 19, tit. de eonf. ; et Mareianum, novell. 1, 
Nemin. exhib.; Majeriannm, novel. 14, de indulg. 
EE Bnoss. 

. * Ne provinciale$ cogantur ad comitatum principis 

με potero, cavetur etiam form. 22 lib. vr, et neveli, 
ugtin. 17. Foaw. 

b Vide Justiniani Pragmat. Sanction. post novellam 
Juliani super, cap. 22. Gn. et Cui. 

. Honesta collectio est, ducto a voluptate ad mo- 
rum culum argumento, quo utitur Demosthenes 
Olynth. ui, dum Atheniensibus auctor est ut, specta- 
culorum volupiaie postbabita, utilitati magis servia- 
tur, et pecunie theatrales in usus militares transfe- 
rantur; Θεωρικὰ χρήματα κχελεύει γίνεσθαι τὰ στρα- 
τιωτιχά, Libanius. Fonw. 

1 Quintil. lib. x, cap. 5. Neque enim bona fide si- 
mul se intendere animus totum potest, et quocunque 
Tespexerit, desinit intueri quod propositum erat : ob 
eamque causam vetat Justinianus imperator ne simul 


eonjungat, l. 5, Qui mélitere poss. C. lib. xm Jesti- 
nian. sanxi ne quis duobus magistratibus assideret, 
el utriusque judicii curam gereret, 1l. ult., C. 
De assess. T. Livius, lib. 1x de Bel. Macedon., vetc- 
rem Roman. ostendit, duos simul magistra, 
praaertim curules, ne quis capere possit, peque ge- 
rere; nec decet plures magistratus ab uno geri, cum 
unicum ab uno optime perficiatur opus. Φαῦλον εἶναι 
τὸ πλείους ἀρχὰς τὸν αὐτὸν ἄρχειν, ἕν γὰρ og ἑνὸ; 
ἔργον ἄριστ᾽ dom Aristot A lib. n, c. 10, Poii- 
tc. Quod ita interpretandum censeo : Cum animus ia: 
diversa negotia disirahitur : alioqui nibil vetat pluri- 
bus studiis intendi, dum unius cura ad alterum mu- 
niat viam, ut juris civilis scientiam foro judiciisque 
exercendis non mediocriter conducere : contraque 

usum forensem ver: germaneque legum cognitioul 

in plurimum conferre quotidie sic experimur, ut. al- 

teram sine alterius prxsidio suos ines vix tueri posse 

arbitremur. Fon. 


᾿ 
759 


YVARIARUM LIBER IX. 


190 


tudini jugiter ihixerentes, oto vigore animi * ad bo- A prestando desideriis patrum * felicia germina [Eu., 


narum artium stadia transferdfitur. 


EPISTOLA XXH. 
PAULINO VIRO CLARISSIMO, COSSULI, ATHALARICUS REI. 
Preclaris laudibus Paulinum ejusque. familiam exor- 
nat. Tum consulatus ei con[ert insignia. ᾿ 

Indiscreti hominum mores confusique yagareéntur, 

si aut culpa formidinem, aut virtus prx:mia non habe- 
ret. Sed cum utraque suis fibibus propriaque termina- 
tione claudantur, deillo1 59 nefas est ambigi, qui me- 
ruit eligi judicio principali. Non enim quidquam aut 
odiodecernimus, aut pellecti aliqua gratificatione luu- 
damus, Electio nostra de meritis venit, et tanto quis 
regali animo proximatur, quanto bonis studiis socie- 
tate eonjungitur. Non vereamini absentes, nec sitis 
de principis ignoratione solliciti. Latere potest forsi- 
lan vulgare tominum genus, neseiri non potest proles 
senatus : quando bene noti sunt, qui meritis &sserun- 
tur; et abunde eognoseitur, quisquis fama teste lau- 
datur. Quapropter te longissime constitutam mentig 


nostra oculus serenus inspexit et vidit meritum quod . 


non habebater occultum. Propositum siquidem tuum 
celebrata dilatavit opinio, faciens fidem generis 
morum pondere, non ztate b. Neque enim fas erat ut 
quem familia tanta produxerat, sententia nostra im 
eo corrigendum aliquid invenitet, Semen generis 
morum fructibus reddidisti. Nihil vobis setas longa sub. 
duxit. Ántiquos in te Decios Roma cognovil ; Decios, 


inquam, priscis ezeculis honoratam prosapiem, liber- - 


tatis auxilium, curis decus, Romani nominis singu- 
lare przconium : eui specialiter adécriptum est quod 
immanissimum hostem statu reipablice periclitante 
evasit; el in tanta virorum fortinm multitadine solus 
inventas est, qui patriam plus amasset. H»c nos 
exempla submonendo semper accendunt : quia ma- 
gnus verecundise stimalus est, laus parentum ^; dum 
ilis non patimer eese impares, quos gaudemus su- 
ctores. Et ideo, quod Deo auspice dictum sit, per 
indictionem duodecimam ( Anno Christi 564) sume 
insignia consulatus ; bonorem quidem ardwum , sed 
familise vestrze domesticam. Vos ewm completis pa- 
ginam conselarem ; vos erebro nominat 4 cursus an- 
norurm ; et dem copia plurimum soleat habere fasti- 
dium, vesirum momen repetitum semiper efficitur 


genera] masculorum. Hinc est quod in illo rerum ca- 
pite collegam vix videtis extraneum : hos habetis ju- 
dices, quos parentes. O temporum singulare preco- 
nium ! Curia Romana completur pene vestra familia: 
ecce vere nunc unum dicendum est corpus, quando 
constat vicini sibi generis societate permixtum. Sed 
non remittas animos confidentia tuorum ; nec credas 
posse sufficere, quod tibi contigit de illorum przdi- 
catione gaudere. Pls exigitur h»»res bonorum, quando 
sine cessatione compellitur, qui majorum virtutibus 
admonetur. Adde laudes egregias senioribus tuis ; se- 


quens :elas cum aliqua opinabili novitate succedat. 


Nam si gloriosum est posteris avitas extendere facul- 
tates, quanto prostantius est hereditarias augere 


B virtutes ! Mores tuos domesticos conversatione lau- 


davimus : sed majus aliquid nunc decet publicis ex- 
hibere conspectibus, unde sibi nec *etas (enera blan- 
diatur, nec metus quisquam vindicet, nec magister 
assumat. 


EPISTOLA XXIII. 
SENATUI UNDIS ROMA ATHALARICUS REX. 


Magnopere extollit Venantium Paulini patrem, ipsum- 
que Paulinum, quem creaveralt consulem; et petit ut 
ejus electioni füveunt. 


Quid, patres conscripti, de vobis judicemus expen- 
dite, cum ad summarum culmina dignitatum germinis 
vestri viros quos nuuquam vidimus eligamus , non 
fastidio negligenti: , sed honorabili prx»sumptione 
nature. Ad examen veniant qus putantur incerta. 


(€, Nam quis de illa re zstimet deliberandum, ubi nihil 


reputatur ambiguum? Omnes quidem benignitas no- 
stra complectitur, sed tales veritatis testimonio pra 
dicamus. Precedit quidem gratia, sed sequitur in- 
corrupta sententia. Nam sicut idem curiz corpus est 
vobis, ita in untm θυ Δ ΜΕ proposito convenitis. 
Vos ergo dilexisso, judicium est, unde Hhertatis aog- 
mentum et nostri imperii crescit ornatus. Rerum 
cause semmer in semine sunt, fructus editus prodit 
auctores ; et quidquid a Divinitate meremur, de felici 
prole colligitur. Hinc est quod patricium Venantium 
sub admiratione pensemus, et fecunda prole gauden- 
tem, et tot cónsulatibus parem. Educavit enim libe- 
ros nulla discretione laudandos, pondere moderátio- 
nis xequale$, ingenii vivacitate consimiles f, et morum 


gloriosum, Heie denique generi Seperné favertmt, p societate vere germanos; quorum infantiam bonis 


* Hac de re vide 1. t de var. et ext. cógn.: Senec. 
lib. xiu, epist. 89; Plin., procem. lib. xsv. Fomw. 

Ὁ Virtutisenim quamzetatis cursus celerior, auctore 
M. Tullio, v Phil. Nec enim cani, mon rug: repente 
auctoritatem afferre possunt, sed honeste acta supe- 
rior :ías auctoritatis fruetus probet extremos, ul 
idem in Catone Majore. ltaque D. Hieronymus pres- 
byterorum nomen non ab :etatis senio, sed morum 
gravitate et maturitate tractum ait. Fonx. 


* Magnus verecundi:e stimulas est, laus parentum, 


“νώμη Virgilianz similis : 
Εἰ pater /Eneas, et avunculus excitat Hector. 
llic autem Theodoricum, parentem suum, Athalari- 
cus intelligit. Fonw. 
4 Per consules anni Rom. numerabantur, Athenis 
ber eponymos, Jul. Pollux, lib vau Onomast : Ἐστί δ᾽ 


Éróvutno; οὗτος, xxl ἀπ᾽ αὐτοῦ ὃ / ὄνος ἀριθμεῖται" 
novell.: περὲ τῶν ὑπάτων ; et ΜΟΥ͂. 41, 1, δ, D. De «e- 
cusat.; et supra, lib. vi, in formula consulatas : Ne- 
men annorum, etc. Fonx. 

* Leges Voconiz, Salicze mares feminis pr:etale- 
runt, et jus Roman., l. In multis, dé statü homin. 
Hoc Menander columen familizx vocat. 

Στῦλο; γὰρ οἴχου παῖδές εἰσιν ἄῤῥενες. ΕΟΆΝ. 

f Similitudo fratrum vel gemellorum gratiam con- 
ciliat, leg. 39; 1. 40, Hi enim, D. De «dil. edict.; 
Plin. lib. vu, cap. 12, de M. Antonio triumviro. Mar- 
tial. lib. ix : 

Qux nova tam similesgenuit tibi Léda ministros, 


ete.; 1. 22, Proinde, ad l. Aquil. Fon. 





Ἴ91 


M. AURELII CASSIODORI 


artibus enutritam, juventutem quoque armis exercuit, À gratia custodiret. Nam quem ille virum aut exerciti- 


formans animum litteris, membra gymnasiis; tradens 
amicis exhibere constantiam, dominis fidem; et quid- 
quid in illo víro gratia divina concessit, integra per- 
fectione transmissum cernas in posteros. Jactent se 
alii possessione locupleti, summumque putent bonum 
solas esse divitias. In. hac autem domo non tantum 
patrimoniis, sed οἱ virtutibus aditur hzreditas. Hoc 
est profecto quod vere divites facit, quando nullum 
melius potest esse compendium , quam laudibus suc- 
cessisse majorum. Probatum est etjam in eo bonis 
dispensatoribus nil deesse. Alieni continens, propria 
sub moderatione distribuens, et inusitata laude mira- 
bilis, nulli gravis tot protulit consulares. Recipiat 
h:zec audiens fructum bonorum; agnoscat se preco- 


bus pr:eficiens cum victoria non recepit; aut judicem 
cingens (Ms. Niv. et Gam., ungens ; Jur. : forte, au- 
gens], non justissimum comprobavit? Cum futuris 
rebus eum crederes habere tractatum ; nam quod 
concepisset animus, reddebat semper effectus ; miro- 
que sapienti: studio non habebat dubium, quod ve- 
raciter previdebat esse venturum. Denique ex te 
probare possumus eximium principis institutum : 
quem primzvum recipiens ad quzstoris officinm, 
mox reperit conscientia przditum, et legum eruditio- 
ne maturum. Fuisti nimirum summa temporum laus; 
ut illum sic ad omnia sollicitum inoffensa redderes 
famulatione securum, dum molem tantam regalis in- 
genii faeundiz tux viribus sustineres. Te in dictatio- 


nem habere quem dominum, et inter tot lumina pro- B nibus amenum, te ad justitiam rigidum, te habuit a 


cerum singulariter fuisse laudatum. Nam si homines 
ornat seniel accepisse palmatam, quid ille censendus 
' est, qui tot meretur in filiis consulatus? Et ideo, pa- 
tres conscripti, alumnum vestrum Paulinum laurea 
[Ms., aurea] dignitate vestimus; ut juventus eius, 
qua fulget meritis, trabea quoque resplendeat trium- 
phali. Hunc honorem Deciorum 1 $44 familia non mi- 
ratur, quia eorum plena sunt atria fascibus laureatis. 
Aliis rara dignitas ista contingit, in hoc decursu ge- 
neris pene nascitur consularis. Favete ergo, patres 
conscripti, nostris muneribus, et vestro nihilominus 
candidato. Nam licet nuncupemini omnibus genera- 
liter patres, huic etiam estis specialiter et parentes. 
Nomen vestrum a curz similitudine derivatum fide- 


cupiditatibus alienum. Beneficia quippe ipsius null 
abominabili taxatione vendebas ^; ut honor tibi ad 
opinionis divitias proficeret, dum minime pretio sub- 
jaceret. Hinc est quod videbaris zquissimo principi 
gloriosa dilectione sociatus, quia eras a vitiis proba- 
bili sequestratione divisus. Interpellantium te ponde- 
ribus sapientissimus arbiter onerabat ; tantumque de 
animi tui cognita disceptatione praesumpsit, ut in be- 
neficii locum tuum preestaret zstuantibus sine aliqua 
cunctatione judicium. Quoties ille te grandzevis pro- 
ceribus imputavit, dum non sufficerent ad primordia 
tua, quos tanta longsvilas :etalis instruxerat ? Erat 
plane quod in te predicaret eximium animum ad 
promerenda beneficia patulum, et contra vitia cupi- 


lissima rerum appellatione [Ac., applicatione] con- C ditatis obstruetum : dum nescio quo pacto rara es 
firmat : non * translatitia usitatione vocabuli, sed — in hominibus manus clausa, et aperta justitia. Venia- 


honora sorte nascendi. Cedant vobis hanc felicitatem 
Divina perpetuam ; ut lice? gratiam przstetis exoti- 
cis, prole vestra vivacius gaudeatis. 


EPISTOLA XXIV. 

SENATORI PRUEFECTO PRAETORIO ATHALARICUS REX. 
Enumerat dignitates quas Cassiodorus summo cum ho- 

nore et integritale sub Theodorico ipsoque Athala- 

rico gesserat. Tum illi eximiis laudibus cumulato 
pra [ecturam pretorianam confert. 

Si te voluntas nostra adhuc latentem aut inhono- 
rum forsitan invenisset, gauderemus quidem reper- 
tum; sed bene dubitaremus acturum, quia spes magis 
quam fructus in novo est. Sed cum domni avi nostri 
innumeris provectibus magnoque judicio glorieris, in- 
conveniens res est disceptationi subdere, quem vix 
possumus sub admiratione prszdicare. Tanti quippe 
non examinanda, sed veneranda sententia est : quia 
non potest de factis ejus ambigi, cum et nos ab ipso 
cognoscamur electi; qui divinz supplicationi semper 
assiduus, exegit meritis ut illa faceret qux» superna 


8 Translatitiam usitationem, vulgarem etassuetam, 
et quasi neglectam vocat. Sic Plinius lib. vit, cap. 5: 
Translatitium in ZEgypto est. Lib. xxvi, cap. 2 : Si 
mensa adsit nullum ponere, translatitium videmus, 
etiam quia multas religiones pollere manifestum est. 
Sic etiam nostri jurisconsulti, 1. 55, Si patroni, D. 
Ad senatusconsult. Trebellian. Sed nec illud transla- 
titie omittendum est. L. 4, D. De jur. patron.: Non 
wanslatitie exsequi debet 1. 1, D. Ad senatusconsult, 


mus ad magisteria: dignitatem, quam non pecumiz 
dignitate ^, sed morum nosceris suffragio consecutus, 
quo loco positus semper quzstoribus affuisti. Nam 
cum opus esset eloquio defzecato, causa tuo protinus 
credebatur ingenio. Exigebaris a benigno principe 
quod se tibi noverat minime commisisse ; et quadam 
gratia preejudiciali vacabat alios laborare [ Ms. Gr. et 
Cuj., labore], ut te sententiz suse copiosa laude com- 
pleret. Non enim proprios fines sub te ulla diguitas 
custodivit, quando conscientiz tuz constat creditum 
quod a multis fuit proceribus sincerissime peragen- 
dum. Nescivit quisquam de te submurmurare con- 
traria, cum tamen de principali gratia sustineres in- 
vidiam. Derogare cupientes vicit integritas actionis, 
adversi tui sepe locuti sunt coacti quod animus non 
habebat. Nam quxlibet malitia formidat contra 
manifesta bona aliquid profiteri, dum generalibus 
odiis veretur exponi. Egisti rerum domino judicem 
familiarem, et internum procerem. Nam cum esset 
publiea cura vacuatus, sententias prudentum a tuis 


Turpill. : Przvaricator est, qui trauslatitie munere 
accusandi fungitur, id est, negligenter, non vere, 
nec bona fide accusatoris partes implet. Bnoss. 

^ Novell. 8, et supra, hoclib., epist. 15 et 16. 
Fonx. 
* Vox, dignitate, olet mendum ; forte, indignitate. 
Sic alicubi dicit Seneca ad dignitates veniri per in- 
digna. JunkT. 











795 VARIARUM LIBER IX, | 794 
fabulis exigebat ut. factis propriis se :equaret anti- À ctavit; et nisus est tempora facere, qute merito lau- 


quis. Stellarum cursus, maris sinus, fontium miracula 
rimator acutissimus inquirebat, ut, rerum naturis di- 
ligentius perscrutatis, quidam ^ purpuratus videre- 
tur esse philosophus. Longa fiunt, si cuncta profera- 
mus : quin potius ad beneficia nostra convertimur, 
ut quod ab illo cognoscebatur deberi, ab hzrede 
imperii tibi sentias juste persolvi. Quapropter, 
juvante Deo, quo auctore omnia prosperantur, ab 
indictione duodecima (Anno Christi 554) in profectu- 
rx pratoriane te suggestu atque insignibus colloca- 
mus; ut probatum judicem sine metu provincic sus- 
cipiant, quas hactenus improborum cognovimus 
aciione fatigatas. Sed quamvis habeas paternam 
praefecturam Italico orbe przedicatam, aliorum tibi 


darentur in principe. Trahebat regnantis animum 
veritas, et disertitudo dictorum ; cui sic omnia retu- 
lit, ut miraretur ipse qui fecit. Allegavit solus quod 
omnes juvaret; et dum purpuratas auditori suo fe- 
rierat laudes, gratiosum vobis nostrum fecit impe- 
rium. Commendat enim suam gentem, qui oratione 
placabili permulcet regiam summitatem , quando ex 
vobis et alter talis creditur, a quo similia postulen- 
tur. Patrem quoque clementi nostre in ipsa curia 
libertatis qua disertitudine devotus asseruit 3 Reco- 
litis quemadmodum facta ejus orator nobis excolebat, 
virtutes ipsius plus mirabiles faciens quam honores. 
In absoluto datur probare quod dicimus. /Estimate, 
patres conscripti, quali gratia potuistis ab illo respi- 


tamen exempla non ponimus : vetera moribus tuis et B ci, a quorum se corpore sic videbat ornari. Gloriosis 


omnium vota [Alii, voto] complesti. Percurre, ju- 
vante Deo, glorie campum, quem semper a te novi- 
mus expetitum. Nam si te continentem (ut offedimus) 
et dignitas ista proDaverit, hoc est seculi ambitiosa 
superasse. Solitus [Ms., sollicitus] es quidem justa 
non vendere, sed nunc oportet impensius lzsis per 
injuriam subvenire. Invigilet incorruptibilis sensus 
adversus male consuetas manus : excludatur undique 
studium fraudulentum, quia hoc dignum est per judi- 
cem provenire sincerum. Diutius quidem differendo 
pro te cunctorum vota lassavimus, ut benevolentiam 
in te 1555 probaremus generalitatis, et cunctis desi- 
derabilior advenires. Habet hoc enim humana condi- 
tio, ut celerius adepta fastidio sint : dum omne pre- 


quippe dominis gratiosa sunt preconia quam tributa : 
quia stipendium et tyranno penditur, predicatio 
autem nisi bono principi non debetur. Quid, przco- 
niales viri, creditis his tantum fuisse contentum , ut 
dominos niteretur laudare superstites, a quibus dum 
vicissitudo prz miorum forsitan queritur, laboris tze- 
dia non vitantur? Tetendit se etiam in antiquam pro- 
sapiem nostram ; lectione discens quod vix majorum 
notitia cana retinebat. Iste reges Gothorum longa 
oblivione celatos latibulo vetustatis eduxit. Iste Ama- 
los cum generis sui claritate restituit, evidenter 
ostendens in decimam septimam progeniem stirpem 
nos habere regalem. Originem Gothicam historiam 
fecit esse Romanam, colligens quasi in unam coro- 


tiosum vilescit oblatum ; et contra dulcius accipitur, C nam germen floridum quod per librorum campos 


quod sub aliqua dilatione prxstatur. Sed non sumus 
tantummodo de tuorum temporum laude contenti ; 
perquire omnia ad titulos prefecture preetorian:s 
pertinentia, qux aliorum visa est fraudare cupiditas. 
Non liceat quemquam gloriari furtis aut priejudiciis 
suis. Lumen te immisimus rebus celatis, quando nec 
prudentie tux quisquam poterit illudere, nec fldem 
aliqua oblatione lentare. Constitue et huic regulam 
dignitati, qui anteaclis fascibus mirabilis continentis 
exempla prabuisti. Nam licet omnes pene honores 
summos :zqualiter egeris, habes tamen proposita 
conscientie bona, ubi nullam decet esse mensuram. 
Hic enim decorum est terminum non habere : hic 
honesta probatur ambitio, cujus etiam et nimietas 


passim fuerat ante dispersum. Perpendite quantum 
vos in nostra laude dilexerit, qui vestri principis na- 
tionem docuit ab antiquitate mirabilem; ut sicut 
fuistis a majoribus vestris semper nobiles zstimati , 
ita vobis rerum antiqua progenies imperaret. Credi- 
mus, patres conscripti, et si adhuc referre volumus, 
beneficia collata superantur. Nostris quoque princi 
piis quanto se labore concessit, cum novitas regni 
multa posceret ordinari ? Erat solus ad universa suf- 
ficiens. [psum dictatio publica, ipsum consilia nostra 
poscebant ; et labore ejus actum est ne laboraret im- 
perium. Reperimus eum quidem magistrum, sed im- 
plevit nobis quasstoris officium ; et mercedes justissi- 
ma devotione persolvens, cautelam, quam ab aucto- 


placet. Omne siquidem przdicandum quanto profu- ]) re nostro didicerat, libenter hsredis utilitatibus 


sius qu:ritur, tanto gloriosius invenitur. 
EPISTOLA XXV. 
SENATUI URBIS ROMJE ATHALARICUS REX. 


Scribit se Cassiodoro, quem. magnopere commendat, 
pre[ecturam pratorianam concessisse. 


Cumulavimus quidem, patres conscripti, beneficiis 
nostris copiosum virtutibus, divitem moribus, ple- 
num magnis honoribus senatorem : cujus si merita 
consideretis, debemus omne quod solvimus. Qua 
enim compensatione commendandus est, qui aures 
dominantium luculenta sxpius prxdicatione com- 
plevit ? Dignitates sibi creditas eximia gravitate tra- 


exhibebat. Verum his aliquid majus adjiciens, pri- 
mordia regni nostri et armis juvit et litteris. Nam 
dum curs littorum regias cogitationes incesserent, 
subito a litterarum penetralibus ejectus, par suis 
majoribus ducatum surmpsit intrepidus : eui quia de- 
fuit hostis, moribus triumphavit eximiis. Nam depu- 
tatos Gothos propriis pavit expensis, ut nec provin- 
ciales percelleret, nec fiscum nostrum expensarum 
oneribus ingravaret. Arma ejus nulla possessorum 
damna senserunt. Fuit nimirum provinciarum veris- 
Simus custos. Nam ille defensor proprie dicendus 
est, qui tuetur innoxie. Mox autem ut tempus clausit 


v 
* inlra, epist. seq., purpurate laudes; lib. vm, epist. 5, infantiam purpuratam. FonNER. 





(5 M. AURÉLR CASSIODORI 


T6 


navierh -consmnoatem , bellique tara resoluta est, in- À propria largus offerre. Hos fgitur tores lectio divina 


qenium suwmn legum petius ductor exercuit, senans 
sime denmo litigantmmm (Niv. et Ga., signans fime 
ltigantium ; Ác., sanans fine litigantium] quod aate 
süb pretio cogstabat esse laceratura. Talem Metelli in 
Àsia, talem Catonis in Hispania legimus fuisse da- 
catum, qui plus de sua disciplina quam per arma 
laudati sunt; non injuria, quia hestem congredi va- 
rius semper eventus est; indubitata vero gloria, mo- 
rum custedisse mensuram. Quid ergo? nunquid 
tali actione przeumens aliqua se elatione jactavit , 
dum est familiare homimibus extolli cum bene de 96 
cogneverimt :egtimesi ? Nonne tanta se communione 
tractavit ut primcipis sibi gratiam ad beneficia tantum 
«€redoret esse concessam ἢ Benevolus cunctis, mode- 


ra(us in prosperis, ignorans nisi graviter lacessitus B 


irasci. Qui eum sit justitia rigidus, ad remissiones 
irarum non perdurat austerus : suarum rerum distri- 
buter egregius ; et dan nesciat aliena quxerere, novit 


golidavit, quando semper [Ed., sxpe] bene geritur, 
si ccelestis metus humanis motibus opponatar. Hinc 
enim virtatum omnium eurmitur marifesta cognitio ; 
hine sapientia 156 veritatis sapore eonditur. Sic ad 
omnia redditur humilis, quem imbuit doctrina cele- 
sis. Huic ergo, patres conscripti, Deo auspice, 3 
duodecima indictione (Anno Christi 554) prafecterz 
prztoriante regendar tribuimus dignitatom ; ut que- 
relas omnes infidelium nundinatione | Ac., omnes in- 
ficiatione] collectas, Deo priestante, sua integritate 
componat : faciatque fath nimium desideratus, πὶ 
curtis possit esse beneficus. Adsint Superna dispo- 
sitis; uy quem nos probavinrus longa conversatione 
prudentem, prosperrimus sibi, fldelissimus nobis, 
utilis reipublic:e debeat inveniri ; et relinquat poste- 
ris famam, per quata gloriosam &eculis suam faciat 
esse familiam. 


4 





157 EPISTOLA PRIMA. 
JUSTRNIANO IMPERATORI AMALASUNTHA [Ms., AMALA- 
SUINDA ; alii, AMALASUENTHA] REGINA ^. 
Scribit se post mortem Athalarici in. consortium regni 


Theodahadum adscivisse, et misisse legatos qui pacis 
prorogationem petant. 


Adeo, clementissime principum, vobis amore 


nostri glorios: recordationis occasum ; ne amantis 
lederemus animum post tristia nuntiorum : sed 
nunc, juvante Deo, qui consuevit casus asperos in 
prospera commutare, illa magis elegimus in vestram 


" deferre notitiam, de quibus, nobiscum positi, parti- 
cipata exsultatione gaudeatis. Juvat enim divina mu- 


nera diligentibus confiteri. Perduximus ad sceptra 
virum nobis fraterna * proximitate conjunctum, qui 
regiam dignitatem communi nobiscum consilii robo- 
re sustineret; ut et ille avorum suorum 4 purpureo 
decore fulgeret, et animos nostros solatium pruden- 


* "Theodorici filia, Athalarici mater, cujus virtutes 
εἰ animi magnitudinem Procopius commemorat lib. 
1 de bello Gothico, et lib. 1 de Bello Vandalieo : ex 


quibus libris multa ad scquentium formularum cogni- D vibus uteretur. Piutarchns Apephtheg. : 


tionem sumi possunt, qu:e mihi subsecivo studio hzec 
festinantius &sdnotanti colligere non licuit. Fonw. 

.» [n hoe filio edecando magnam curam mater ad- 
hibuisse dicitur : corruptus tamen fuit postmodum 
ab :equalibus. Obiit anno Christi 552. (Lege, 554), 
€um regnasset amnos decem (Lege, AE Fons. 

c Theodahadum comsobrinum , regni socium ; qui 
ob multas rapinas ab ca corripitur. Sed tandem ut 
solus regnaret, mox eam in carcerem detrusit, deinde 
occidi jussit, et regnum annis quinque obtinuit. Pro- 
€epius, lib. 1 de Bello Gethico ; Mattheus Palmerius 


. ia Chronicis, et Herman. Contractus. Fon. 


/ À regibus orto. Aurel. Prudentius, in Symma- 
chum lib. r, de cultu Adriani et catamiti ejus : 
Nunc divi principis illum 
Purpareo ia gremio spoliatum sorte virili. 
Theodahadus enim regia stirpe orlus erat, nempe 
Theodorici ex sorore Amalafreda nepos, Procop. lib. 


LIBER DECIMUS. 


tis erigeret. Jungite nunc veta felicia ; ut, sicet ne: 
in imperio pietatis vesirze orunia fieri pro&pera desi- 
derantert expelimus [Ac., experimur], ita nobis favere 
vestram benevelentiasm comiprobemus. Peracte ita- 
que puntio, qued vobis pro ingenita clementia cre- 
dimus esse volivum, addimus etiem gratissime legs- 
tois officium, ut pacem, quam shente segsper geri- 


inhzsimus, ut distulerimus hactenus indicare Ρ filii ( tis, etiam mihi retinetis osse collatam, adjectione 


quoque Llemporwm proteletis. Nam lieet eoncorda 
principum semper deceat, vestra tamen sbeelete me 
nobilitat; quomiam ille redditur amplius excelsus, 
qui vestra gldris faerit &nanimitate cenjecius. Sed 
queniam epistolarum brevitate universa sufficienter 
. nequeunt expediri, salutaptes reverentia eompelenu, 
quadam legatis nostris verbo vebis insimuanda cwm- 
inisimus ; qux» cossmetudine vestrx sereritais lben- 
ter accipite, ut sab omeibus evidenter possit agnovi 
quod juste nobis probamus de vestra mansuetndine 
polliceri. Convenit. enim de vobis indulitanter pre- 


1 de Bello Gothico, verba purpurea. Parysatis filia 
DAE et Artaxerxis mater, jubebat eum qui regem 
liberius esset allocutarus, verbis nitidioribus et gra- 
* Ἰσχέλευσε τὸν 
βασιλέα μέλλοντα μετὰ παῤῥησίας διαλέγεσθαι, σίνοι; 
χρῆσθαι ῥήμασι. Purpuratum filium dixit libri se- 
quentis epist. 1. Crebrum et huic auctori familiare 
epithetum, cum quid ilusure regiemque significet ; 
ut et Ennodio in panegyrico quem Theodorico regi 
dixit : Usus, inquit, in 15$ tuorum fidem merito- 
rum teste purpurato. Et sub finem : Utinam aurei 
bona szculi purpuratum ex (e regem amplificet. Uii- 
nam haeres regni in tuis sinibws ludat, eic., sup., lib 
Ix, epist. 24, et lib. x, epist. 1. Procopius, sub 
finem lib. n de Bello Gothorum : Theudibaldum com- 
muni f$mnaiem Gothoram eonsensu ex. Verona acci- 
tum et ad se venientem statim veste purpurea dona- 
vit, regemque cum adstantium acclamatione el plausu 
creavit. Plin., lib. xxii, Coccum imperatoriis dica- 
tài paludamentis scribit; qua veste et duces exerci- 
tuum prius usos Plutarghus in Crasso ait. Fogwzs. 


[ων Σ 


591 


"VMEMKRUM LIBER X. 


yos 


Sumi, queado e$ aos pre desiderio vestre in his quos A ut non merroris imi causss, sod veauta pétias Angenen- 


comiasaendastis talia facimus qualia vos sperasse co- 
gRovimus, 


EPISTOLA HW. 
JUSTINIANO TNPERATORI THEODAHADI'S REX. 
Significat se ab Amalasuntha in socium regni assum- 
ptum , εἴ peti ut judicio suo faveat. 

Novis regibus mos est ^ per diversas gentes pro- 
vectus sui gaudia nuntiare, ut acquirant affectum 
principis externi de ipsa communione regnandi. Quod 
facienti mibi, piissime impcrator, multo melius Di- 
vina tribuerunt : qnoniam vestram gratiam securus 
expeto, quam przcellentissimam domnam sororem 
nostram vobis pepigisse cognosco. Ab ejus enim ju- 
dicio me nullatenus deviare certissimum cest, qu» 
tanta sapientie luce resplendet, ut et propria regna 
mirabili disposifione comporiat, et promissam cun- 
ctis gratiam robusta firmitate custodiat. Idgo enim 
me curegrum suarum fecit esse socium, quatenus ct 
ege illos desiderem habere reverendos, quos sibi 
ipsa fecit esse pacificos : prndentiz sue more diju- 
dicans, ut talium amicitias eligeret, qui in toto orbe 
simile nil haberent. Neque enim nova est ista dilectio ; 
nam si decessorum nostrorum [Ms., vestrorum] facta 
recolatis, aghoseitis quamdam esse consuetudinis le- 
gem, cum Mo imperio amicitiam * Amalos semper 
habuisse. Qus tanto certior, quanto vetustior, quia 
facile mmtari non potest ^ quod per longa sxcula 
eustoditur. Suseipite itaque affectuosis meutibus et 
nostra primordia, et domna sororis nostrz, cui sin- 
gulariter stadetis, judicio favete. Nam si me similiter 
diligitis, regem quodamnrodo pariter efficitis. Sed 
«quoniam nos amplius loqui desideria novitatis expo- 
scunt, et litteraries sermo narrare plurimum non 
patitur, ideo tantis meritis (sicut dignum est) salu- 
tationis honore cempleto, harum portitoribus legatis 
nostris aliqua pietati vestrx delegavimus iutimanda, 
quia nemo utilius tractat. quam qui vestr:» mansuc- 
tudini cemmittere sua vota deliberat. 


EPISTOLA Ill. 
SENATUI URBIS ROMA AMALASUNTIA REGINA. 


Denuntiat se in societatem regni Theodahadum multis 
virtutibus, multa sapientia exornatum. vocasse; et 
petit ut hac de causa gratias Deo referant. 


i1 cogitaret. Quiesivimus regales otras quó solatio 
falciremus. Sed aucter ille castitatis et misericordie 
singularis, qui nobis primzvum sobtracturus erat 
fiirem, maturi fratris regervavit affectum. Elegimos, 
Deo auspice, consortem regni felicissimum Theoda- 
hadum (Vide Baron. tom. VI Annal., peg. 238); et 
quz hactenus reipublicse solem selitaria cogitstione 
pertslimus, nunc utilitates omnium jenelis consiliis 
exsequamur ; quatenus in tractstibus deo, M senten- 
iiis gnus esso. videamar. Ástra ipsa corsi mutno re- 
genmtur auxilio, et vicario labore participata mundum 
suis luminibus administrant. Fpsi quoque homini du- 
plices manus, socias aures, oculos geminos Divina 
tribuerunt; ut robustius perageretur oflicium quod 


B duorum fuerat societate complendum. Exsultate , 


petres conscripti, ct factam nostram supernis com- 
mendate virtutibus. Nihil reprehensibile desideramus 
agere, que. eum consilio alterius cuncta. delegimus 
ondinsre. Communio siquidem regni mores asserit, 
quando placabilis esse juste creditur, qui potestatis 
sue habere partieipem comprobatur. Reseravimos 
itaque, Deo juvante, palatia viro nostri generis cla- 
ritate eonspieao , qui Amalorum stirpe progenitus, 
regalem babeat im actibus dignitatem : patiens in 
adversis, moderatus in prosperis ; et, quod difficilli- 
mW potestatis genus est, olim rector sui. Accessit 
his bonis desiderabiliS eruditio litterarum, que na- 
turam laudabilem eximie redditornatam 4. fbi pradens 
invenit, wnde sapientior ffat; ibi bellator reperit, 


(; unde animi virtute roboretar : inde princeps accipit 


quemadmodum populos sub zqualitate componat ; 
nec aliqua in monde potest esse fortana, quam fitte- 
rapem moa augeat gloriosa motitia. Accipite quod 
majus generalitatis vota meruerunt. Princeps vester 
eiiam ecclesiasticis est litteris eraditus *: ἃ quibus 
semper quidquid est pro homine | Ed., honore] com- 
monermar : judicare recté, bonam sapere, divima ve. 
nerari, futera cogitare judicia. Necesse est enim vt 
sequatur justiti:e. vestigium, qui de sua sententia 
causam so credit esse dicturum, Viderim que lectio 
Beuat iagenium, divima semper efficere nititur pium. 
Veetamus ad illam privatse Eeclesis largtssimam (ra- 
galitatem , quee taptasa procurabet donis abundan- 
μη. conviviis copiam, wu considerato ejus aptiquo 


Post flebilem filii nostri div:* recordationis occa- p studio aihil neri habere videatur in regno. In hespi- 


'£um, vicit auimum pis matris generalitatis affectio ; . 


^ Hunc morem testatur k wit., tit. ult., lib. xi 
Cod. Philostratus, lib. v de Apollonii Vita, de Nero- 
nis in canendo victoria, εὐαγγέλια θύειν eo seusd οἱ 
ἐπαγγέλλοντες τὰς χάριτας dicuntur a. Theodoreto in 
Epistolam Pauli ad Homanos Fonw. 

b Epistola ult. lib. superioris; lib. vur, epist. 5, et 
epist. seq FonN. à] 

* Certe non debet, l. 52, De quibus; 1. seq., Dc 
legibus, Nam iu rebus novis constituendis evidens 
utilitas esse debet, ut recedatur ab eo jure quod diu 
v*quum visum est, l. 2, Be const. princip. Concilii 
Niez;ni cap. 6 : Τὰ àpyaí« ἔθη κρατεῖτο Locorum 
$alis uota lex. Fonw. 

4 |n consilium libenter fümittendi sunt litterati, 
Sed qui non sint hoc tantum inunere prediti; οἱ- 


talitate promptus, in. miseratione piissimres ; sic cum 


enim qui sola et nuda ista litterarum cognitione se 
faetant, valde repellendi sunt, nec doctissimi ple- 
remque semper ad rempublicam apti. Neeesse cst 
adsint alie aniral doles, nempe, ut sind lidi, sive vita 
probi, prudentes universe et distincte, state gran- 
des, sortis utriusque gnari; et ut Mithridates de se 
ait : Mihi fortuna, multis rebus ereptis, umm dedit 
bene suadendi. Bnoss. 

* Procop., lib. t, scribit Theedatum, seu Theoda- 
hadum, litterarum Latinarum et Platonicorum do- 
gmatum peritum fuisse; nullam theologix coguitio- 
nem tribuit ; disciplinas militaris expertem, et peeu- 
niaruim cogendarum 6ὲ possessionum accumulanda- 
rum studiosum. ΕΟΆΝ. 


109 


M. AURELII CASSIODORI 


multa expenderet, census ejus coelesti remuneratione A quatur. Non dubitavit parentem prius juri publico 


crescebat. Talem universitas debuit optare, qualem 
nos probamur elegisse; qui rationabiliter disponens 
propria, non appetat aliena. Tollitur enim necessitas 
principibus excedendi, quoties assueverint propria 
moderari. Laudata Ἐ $9 nimirum sententia, 4:8 rerum 
precipit modum, quia nimium non placet etiam quod 
bonam putatur. Gaudete nunc, patres couscripti, et 
superne gralie pro nobis vota persolvite, quando 
talem mecum constitui principem, qui ei de nostra 
equitate bona faciendo propria su:x pietatis ostendat. 
Hunc enim et majorum suorum δ commo»et virtus, 
et ^ avunculus efficaciter excitat Theodoricus. 


EPISTOLA IV. : 
SENATUI URBIS ROME THEODAHADUS REX. 


Scribit se ab Amalasuntha, que multis laudibus ezxtol- 
litur , ad societatem imperii provectum. 

Divina nobis beneficia , patres conscripti , prove- 
nisse feliciter nuntiamus, dominam rerum, toto orbe 
gloriosam , consortem me regni sui larga pietate fe- 
cisse ; ut nec illi deesset fidele solatium, et nobis avi- 
tum congrue prestaretur imperium. Suscipiatur gra- 
tissime quod generalitatem constat optasse [Ac., or- 
nasse]. Reserentur nunc sine metu vota cunctorum ; 
ut unde periculum pertuli, inde me universitas co- 
gnoscat ornari. Presumpsistis enim me inconscio su- 
surrare , quod palam non poteratis assumere. Quan- 
tum vobis debeam hinc datur intelligi , ut illud mihi 
festinaretis divinitus evenire, quod meus animus non 
audebat appetere. Hoc nobis est potius novum quam 
vobis incognitum. Magna ergo gratia completum debet 
accipi , quod velociter quam oportebat videatur ape- 
riri. Sed si quid de vobis meremur, cum tamen plu- 
rimum apud vos valere nostram gloriam confidamus, 
domne et sororis nostra gloriosas laudes jugiter per- 
sonate : 40: magnitudinem imperii sui nostra voluit 
participatione roborari ; ut tanquam in duobus lumi- 
nibus unu$ esset aspeclus, et concordem sensum 
nemo crederet segregatum. Sic sunt enim simul, 
quos et gratia jungit, et parentela conciliat. Ardnum. 
Sibi hoc forsitan :estiment impares mores. Difficile 
est illos aliter vivere, qui sibi possunt bonarum cogi- 
tationum similitudine convenire. Consilium quippe 
mutare detrectat improvidus; sapientiam vero ille 
quzrit in altero, penes quem est scientize magnitudo. 
Sed inter diversa munera , qu: nobis cum regia ma- 
jestate Divina tribuerunt, illud amplius permulcet 
animum nostrum, quod nos sapientissima domina 
trutina magna disceptationis elegit : cujus prius ideo 
justitiam pertuli, ut prius ad ejus provectionis gra- 
tiam pervenirem. Causas enim, ut scitis, jure com- 
muni nos fecit dicere cum privatis. O animi nobilitas 
singularis! En quitas mirabilis, quam mundus lo- 


à Ad vit:e decora domestic laudis exempla pro- 
voeare debent. L. un. C. Theod., de emend. pro- 
pinq. Fonw. 

» Alludit ad illud Virgilii : 
Et pater /Eneas, et avunculus excitat Hector 


JURET. 


subdere, quem paulo post voluit ipsis quoque legibus 
anteferre. Exploravit conscientiam , cui erat regni 
traditura censuram ; ut et illa domina cognosceretur 
esse cunctorum, et me probatum perducere dignare- 
tur ad regnum. Quando his muneribus, quando soi- 
vamus tante gratix€ quie debemus; ut quz cum par- 
vulo filio imperavit sola, nunc mecum delegerit re- 
gnare sociata ? In ipsa est enim decus regnorum om- 
nium, in ipsa nostrze originis flos bonorum. Quidquid 
fulgemus, ab ejus claritate suscipimus ; quando noa 
solum parentibus laudem contulit, sed ipsum quoque 
genus humanitatis ornavit. Quis possit suflicienter 
edicere quanta pietate, quanto morum pondere de- 
coretur? Discerent profecto nova philosophi, si vive- 


B rent; et minora libris suis faterentur condita quam 


huic cognoscerent attributa. In tractatibus acuta, sed 
ad loquendum summa moderatione gravissima. Haze 
est regdfis proculdubio virtus, celerius necessaria 
sentire, et tardius in verha prorumpere. Nescit enim 
penitenda loqui, qui proferenda prius suo tradidit 
examini. Hinc est quod ejus doctrina mirabilis per 
multiplices linguas magna ubertate diffunditur ; cujus 
ingenium ita paratum reperitur ad subitum , ut non 
putetur esse terrenum. In libris Regum regina Austri 
veuisse legitur ad discendam sapientiam Salomonis, 
hic principes audiant quod sub admiratione cogno- 
scant. Paucis verbis sensus clauditur infinitus; et 
summa facilitate componitur, quod ab aliis nunc sub 
longa deliberatione formatur. Beata respublica que 
tante domin: gubernatione gloriatur. Minus fuit ut 
generalitas sub libertate serviret : additum est tantis 
meritis, ut ei subderetur et reverentia principalis. 
Hoc enim obsequio dignissime dominamur. Nam cum 
tant: prudentize pareo, cunctis virtutibus obsecundo. 
Sub tali siquidem! monitore regni pondere non gra- 
vamur, dum si quid sit pro novitate incognitum , fiet 
nobis ejus instructione certissimum. Ad bonum pu- 
blicum veritatem non pudet confiteri. Agnoscite, 
principes viri, sapientissimz:e esse domin: quod in 
nobis potuerit!plus placere. Illam enim aut interro- 
gando melius sentimus , aut ejus imitatione profici- 
mus. Vivile nunc felices; vivite, Deo auxiliante, 
concordes ; et :emulamini gratiam , quam regiam co- 
gnoscitis tenere concordiam. 
EPISTOLA V. 
THEODOSIO HOMINI 8UO * THEODAHADUS REX. 


Vetat quominus domestici sui ullatenus insolescant, 
precipitque ut. modestia et. legum custodia. reliquis 
exemplo sint. 

Potestatis nostrz censuram rerum volumus esse mo- 
destiam; ut quantum divina beneficia 160 percepr 
mus, tantum :equabilia plus amemus. Privata siqui- 
dem studia a nostro animo probantur exclusa : quia 


« Homini suo, id est, domestico et clienti, l. ὁ, 
C. De dignit. ; 1. pen. C. Theod., de censitorib. per- 
equat. et inspect. ; l. 1, de conductorib. et homi- 
nib. domus Auguste, C. Theod.; 1]. 5, de reparat. 
appell., C. eod. FonN. * 


801 


VARIARUM LIBER X. 


$03 


generalis dominus custos factus sum, Deo auxiliante, A [Ac., excolere]? Natarale est, invenire; sed facundi, 


cunctorum. Et ideo prasonti jussione precipimus ut 
quicunque ad domum nostram noscitur pertinere, et 
cur:x tue probatur esse commissus, nullis praesum- 
ptionibus insolescat; quia solus dicendus est ille 
meus, qui legibus potuerit esse tranquillus. Augete 
famam nostram per patientiam vestram. Si quis ha- 
buerit eum altero forte negotium, ad communia 
jura descendite : fora vos tueantur, non iniqua pre- 
sumptio. À domesticis inchoare volumus discipli- 
nam, πὶ reliquos pudeat errare, quando nostris co- 
gnoscimur excedendi licentiam non praebere. Muta- 
vimus cum dignitate €fropositum ; et si ante justa 
districte defendimus, nunc clementer omnia mitiga- 
mus : quia domum exceptam non habent principes ; 
sed quidquid divino auxilio regimus, nostrum pro- 
prie contitemur. Estote ergo circa eos qui juri no» 
stro ante fuere subjecti omnino solliciti, nullum 
contra legem aliquid permittatis excedere. Laus ad 
me vestra potius perveniat, quam aliqua querela 
procedat; quia bena conscientia tunc vere üinperat, 
cum generaliter prestare festinat. 


EPISTOLA VI. 
PATRICIO VIRO ILLUSTRI, QUSTORI, THEODAHADUS REX. 
Plurimum eum laudat, eumque ad questuram evehit. 


Necessarium probatur reipublice personas digni- 
tatibus aptas eligere; ut cui justitia committitur, 
malis moribus non gravetur. Alioqui inefficax est ab 
homine exigere quod agnoscitur nou habere; contra, 
confidenter quxritur, quod inesse sentitur. Et ideo 
primum nobis placuit tuos mores inspicere, sine qui- 
bus possunt quzxlibet optima displicere. Ornamentum 
enim bonorum omnium est sincera benignitas ; quze 
non est sola, quia de virtutibus cognoscitur esse ge- 
nerata. Ordinem serva nostri judicii; ut sicut hzc 
prima quzsivimus, ita te custodire justitiam prx om- 
nibus sentiamus. Secunda nobis cura fuit, eloquen- 
tix: tux fluenta perquirere; quam licet singulariter 
diligamus, moribus tamen juste postponimus. [n illis 
enim vita cognoscitur, hic tantum lingua laudatur : 
sed in te valde decorum, quia utrumque nosceris ha- 
bere sociatum. /Equaliter enim splendes actionis me- 
rito et diclionis eloquio, ut juste possit intelligi per 
te voluntas principis expediri. Nam inter czteras ar- 


decenter asserere. Quale est enim cunctis desideran- 
tibus loqui, et res communes oratione ita diserte di- 
cere, quas etiam prudentes se mirentur audiisse ? In 
hacte cognovimus arte prevalidum , ut et suadere 
possis suaviter, et suggestionibus tuis nescias mali 
gna miscere. Atque ideo * quxsture tibi fasces per 
decimam tertiam indictionem (Anno Christi 535), 
propitia Divinitate, concedimus, 5 ut saties [Niv. et 
Ga., facias] generalitatis votum, juridicorum se- 
quendo judicium. Totum te legibus, totam te respon- 
sis trade prudentium. Sie nobis optime famularis 
[ed., consulueris], si priscorum servias constitutis. 
Considera in verbis tuis laudem positam principa- 
lem. Fama nostra est quod loqueris; conscientia 


p sine dubitatione quod sentis. Intellige quantum sit 


quod a te exigatur, cui opinio nostra committitur. 
Hzc subjectos nostros amplectitur, hec per gentes 
exteras pervagatur : per hanc ubi non videmur, 
agnoscimur. Decreta nostra tradunt civitatibus pro- 
vigciisque sermones. Judicare de nobis possunt, qui 
etiam nostris jussionibus obsequuntur. Summo ergo 
studio constat esse servandum, quod de nobis potest 
ferre judicium. 


EPISTOLA VH. 


SENATUI URBIS ROMA THEODAHADUS REX. 


Denuntiat se. Patricio praclaris virtutibus pre [ulgonti 
quastoris dignitatem contulisse. 


Post primordia nostri imperii vobis feliciter nun- 


C tiata, congrua nobis contigit, patres conscripti, causa 


sermonis ; ut judicem nos cognoscatis elegisse, cujus 
nos [Ed., vos] lingua possit ornare. Quzstor enim 
eloquens reipublic:e decus est, qui et vota nostra 
optime videatur edicere, et antiquorum jura firmo 
consilio custodire. Hic est enim Patricius suis jam 
vocabulis honoratus. Nam perpetua fruitur laude, 
cui est honor in nomine ; cujus affluentem facundiam 
"studia Romana genuerunt *, ostentans merito de loci 
dignitate peritiam. Nam qui illie potuit imbui, me- 
ruit ubique laudari : ibi def:zecatus sermo Latinus est ; 
inde discuntur verba toto nitore lucentia. Aliz re- 
giones vina, balsama et olentia thura transmittant : 
Roma tradit eloquium, quo suavius nil sit auditum, 
Sic bonis artibus eruditus, mox est forensibus apta- 


tes oratoriam sic diligimus, ut eam ornamentum om- Ὦ tus excubiis ; ut oratores quos longa meditatiene per. 


nium litterarum esse fateamur. Quidquid enim in 
qualibet disciplina concipitur, ab ista sub decore pro- 
fertur. Reperiat quamvis magna philosophus; quid 
proderit sentire, si laudabiliter non possit extollere 


* De quzstoris officio et eloquentia, supra, lib. vi, 
form. 5; lib. vir, epist. 15 et 14. FonN. 

b Hinc constat quz fuerint artes quastoris sub 
imperatoribus; ille enim condebat leges, et verita- 
tem precum rimabatur; ut subscriberet illis, si justa 
ratione niterentur; quod liquet ex 1. 2, C. De petit. 
bon. subl. Vide Symmach., lib. 11, epist. 8; lib. rv, 
epist. 50; lib. v, epist. 52, et quz notavimus ad 
form. 5, lib. vi, supra. Boss. 

* Hic de Romana eioquentia loquitur : et quidem 


wo 


ceperat, consimili declamatione monstraret. Notum 
est etiam quanta cura collegis suis moderatione con- 
tendit. Certaminibus ejus modestia semper adfuit : 
dicendi calore raptatus, studuit laudabilibus inven- 


tum inclinante Latini sermonis dignitate, haberi in 


pretio cceperunt qui Latine scirent. Constat jam inde 
9b eo tempore, certe imperii Justinianzi ztate con- 
tractus, qui a tabellionibus perscriberentur, conce- 
ptos eo fere sermone quo nunc vulgus Itali utitur; 
ut constat ex instrumento bibliothece regie, quo 
Stephanus tutor Gratiani pupilli cum ipso transegit, 
quod Ravennz scriptum est anno Jusunianzi impe- 
rii 38, indictione 14, cujus exemplum a me deseri- 
ptum in larario servo. Fonx. 


n: 


qui sic μδεορδν δ causas sub tranquillitate, ut mores 
propsios semper assereret. Contendisse siquidem , 
Bon Btigasse repertus est. Alienom enim causam fa- 
ciebat suam 16] gloriam. Nam sic cognitus 688 vin 
eere, ut probaretur contrarium animum non lesisse. 
Talem itaque virum noa decuit diutius justitiam pe- 
tere, sed docere; quia judiciaria virtus est, linguse 
benis &bundare, et mentiB temperontiam custodire. 
Cognoscite, pa&res conscripli, quid fieri velimus, 
quande in judicibus primum merres elegimue, in ea 
magis dignitale qug jura consuevit edicere, Non 
enim temporibus nostris potestate regia esi armata 
quasiura, sed legibus probatur esse eomposita. Velle 
nosisum antiquorum prisacipum est voluntas, quos ia 


tantum desideramus imitari, quantum. illi justitiam p 


sunb eecuti. llla est euim severenda priorum aucto- 
pitas, quee ἃ recto tr»mite non deelinat. Sequendi 
enim neceseMatem reliquit posteris, qui justitiam 
suis miscuerit constitutis. Et ideo, potres conscri- 
pti, per decimam tertiam indictionem (Anno Christi 
55b) illustst Patrieio queslure contulimus dighita- 
ten) ; u& quà est olarus nomipe, magnilicus eliam sit 
honore. Fovete in eum nostra judicia; u£ quod nog 
prestitimus, vobis placitum nihilominus sentiatur. 


EPISTOLA VIII. 
JUSTINIANO AUGUSTO AMALASUNTRA REGINA. b 


Rogat ut marmora vel alia necessaria, que Calogenitus 
comparaverat, jubeat ad reginam (ranamitit. 


Ita nos gratia vestrzx pietatis oblectat, ut quidquid 
ad decorem nostrum potest proficere, libenter a ve- 
stris velimus partibus postulare : quia talia vobis 
[ms, et Ac., nobis] Divina tribuerunt, ut et vos ejus 
affluenter muneribus abundetis, et sperantibus beni- 
gno animo quz? sunt necessaria concedatis. Et ideo 
jansuetudinem vestram reverenter salutans, harum 
portitorem illum ad excellentix vestrz? beneficia de- 
slinavi, ut marmora, vel alia necessaria, qux» quon- 
dam Calogenitum comparare feceramus, per prassen- 
tium [Ac., pium] portitorem ad nos pervenire, Do- 
mino favente, jubeatis; ut cognoscamus nos a pielate 
vestra revera diligi, quorum facitis vota compleri. 
Vestra enim gloria est noster ornatus, quando vos 
prestitisse cognoscitur quod nostris laudibus appli- 
catur. Decet enim ut et orbis iste Romanus * juva- 
mine vestro resplendeat, quem amor vestr:z sereni- 
tatis illustrat. 


: * Laudatur hic quxstor ex eo quod in agendis et 
perorandis causis ab injuriis sibi omgino temperave- 
rit; turpissimus enim est conviciandl mos, ut testatur 
Yalentiniapus imper. in 1, Quisquis, C. De post. Prx- 


terea orationes non sunt conviciis implendz. Wide: 


Am. Marcellinum, ljb. xxx. Bnoss. 
Advoeati. in perorandis causis teinperare sibi de- 


a conviciis. Vide l1. νι, C. De postulando ; notas. 


2d. 5ymmach., lib, 1x, epist, 28. JunkT. 


b Amalaeuntli& epgitavit ab [talia Constantinopelim 
usque adire Justinianum imp; Procop. lib. 1.de 


M. AURELII CASSIOBORI 
ts; nen, quod plerique faciunt, vacavit injuriis ^ ; A 


BPISTOLA TX. 
JUBTINIANO AUGUSTO THEODAHADUS REX. 
Petit 14 sinaj in. Haliom. irane(erri qua Calagenitus 
emerat, 

AEquam est, sapieatissime jmperater, ut illa nobis 
libenti animo faciatis impondi, ad que si essemes 
desides, a vestra potius elementia debesenius hortari. 
Yobis enim gratum esse non dubium est quidquid 
per nos ad [talis decorem contigerit expediri : quia 
laudibus vestris jure proficit, quando videtar erescere 
quod ad nostre reipublice potest gloriam pertinere. 
Quapropter exhibens prineipatui vestro reverentissi- 
mum saiatalionis affectum, DErum portitorom ad itla 
direximus exhibenda, ad quse quondam Calogenitus 
fuerat destinatus; ut, elsi. persona rebus humanis 
subuaeta eet, beneficia tamen vestum ad mos, Deo 
juvante, pervepianí, ne eassetur degiderimm quod 
convenienter eei de vestra presumpééoBe SeGUPIR 
[ed., secutum |. 


EPISTOLA X. 
THEODORE AUGUST. 4 AMALASUNTHA REGINA. 


Rogat ut de sospitate sua per legatos quos ad Justi- 
nianum miserat admoneat. 


Dum propositi nostri sit illa quzerere qux» proban- 
tur ad gloriam pii principis pertinore, digmum est vos 
sermone venerari quos bonis omnibus constat semper 
augeri. Concordia non est sola presentium : quinimo 
illi se melius respiciunt, qui animi charitate se cou- 
jungunt. Atque ideo reddens august reverentie 
salutationis affectam, spero ut redeuntibus legatis 
nostris, quos ad clementissimum et gloriosissimum 
principem destinavimus, de vestra nos faciatis sospi- 
tate gaudere; quia prospera vestra ita nobis grata 
videntur, ut propria ; et necesse est sospitatem desi- 
deranter suscipere, quam nos jugiter constat optare. 


| EPISTOLA XI. 

MAXIMO YIBO ILLUSTRI, DONESTICO, THEODANADUS REX. 

Mazimum ex Aniciorum familia, qua multis ornatur 
encomiis, oriundum, el uxori regim süirpis matri- 
monio junctum ad primiceriatum, sive domesticatum, 

promovet. . 

169 Si gloria est bonorum principum incognitas 
honoribus clarificare personas (dum quidquid a sub- 
jectis proficitur regnantium laudibus: applicatur), 
quanto nobis przstantius est nobilissimse familize red- 
dere quod eam cognoscimus etiam nascendi sorte 
meruisse? Sic enim justitiam sequimur, si bonis hz- 
redibus parentum przemia non negemus. Decet enim 
étiam priores suos vincere, qui ad nostra meruerunt 


Gothico. Fonx. 


€ L. 47, In orbe Romano, de statu hom, Plin., 
lib. xvi, c. 12; lib. xxxur, eap. 4. Male prins, in urbe. 
Romana, legebatur, d. I. 17, quod editio F'orentina 
arguit : οἱ jam Alciat., lib, i1 cap. 22 Dispunct., ad- 
nolarat, cui et hic locus suffragatur, et 1, 1, C. De 
eunuchis., Fonw. 

4 Theodore Augustam, Jusüniani conjugi, de cujus 
fortitudine animi Precopius , memipit. Ad, eamdem 
scribitur infra, epist. 20, 24, 29, hujig librz, Fons. ' 


τς 3 


808, 


VABIARUM ΗΒΕΝ X, 


tempora, paryenire, Adicios quidem pone principibus À turus nulla videretur sumere, qui primavos emerita ! 


pares setas prisca progenuis : quorum nominis digni- 
tas ad te sanguinis fonte perdueta , colleetis viribus, 
hilarior instaurata ruülavit. Quis engo reliaqueret ia 
posteris mjnus honoros [ed., boperis], quoe tandiu 
constat fgjsse pracipuos? Acqugasentur secula 5, si 
talis potujeset latere familia. Ajque ulinam. Bobis 
Marips. vel Corvinos apnosior via, semsaset! vix sa- 
tiaretur principis volum, δὲ 99s eontipgeret personas 
Mlas talium possidere meritorum. Quemadmodum 
nune profecto negligamus ipventa, qui desideramus 
habere pratarita ! Atque ideo (quod feliciter dictum 
sit) primigerialm&, qui &t -domesticalus Bominalur, 
ab imndictiege decime quarta (Anna Christi 556) tibi 
conferimus dignitatem. Usurus es omnibus titulis qui 


cognoscitur accepisse. Ávari quippe principis eret in 
wno honore spatia vite tam magna concludere, et 
ideo megis nibil prestare, quia prius cognoscitur 
aba meruisse : quin potius omnia promiscue. 
eoncedamus. Nulla dignitaa minor est, cum bene 
geritur, quando reverentiam plerumqne actio videtur 
accipere de claritate personzx. lee autem tanc sunt 
grodibus distineta, cum diversis fuerint distributa. 
Nam hobporem suam semper zqualiter retinet, quid- 
quid probe gesserit consularis. Sie minorum flumi- 
num vocabula major amnis abserbet; et quamvis 
plurima fluenta Tiberis vester aecipiat, tamen a pro- 
prio nomine non declinat. Et ideo, quod feliciter di- 
ctum sit, illustri viro atque magnilico patricio Maxi- 


ad ejus perligent, acüonem. Hic bonor quamvis tantis B mo primiceriatus, qui et domesticatus nominatur, a 


natalibus videatur inferior, cunctis tamen fascibus 
tuis videtur esse felicior; cujus tempore meruisti 
conjugem regie sürpis. accipere, quam in tuis curu- 
libus [Gr. «t Cuj., tuo consulatu] nec preesumpsisses 
optare. Age bunc, ut sicut tibi eet votivug, ita nobis 
reddajur accep&us. Considera quid meruvris, et di- 
tnum te nostza affinitate tractabis. Nam qui, familiae 
regnamtis adjungitur, in laudum gremio collocatur. 
Nunc major opera mansuetudini detur; nunc omni- 
bus comgmuypio benigoa prabeatur; ut talem probe- 
mur elegijsé, quem mulla possit prosperitas immu-. 
tare. Humilis age »em glorie, quia de modestia laus 
sumit, de elatione odium concitatur. Provectibus 
quidem prexipa est indubijapter invidia; sed tole- 


quarta decima indiotione (Anno Christi 536) geren- 
dam tribuimus dignitatem, ut mediocritas honoris 
merito cresoeret preesidentis. Neque enim fas est 
humile dici quod gerit Anicius : familia toto orbe 
predieata, qme vere dicitur nobilis, quando ab ca 
actionis probitas non recedit. Sed his bonis addimus, 
patres consqripti, ut nostre. affinitati prxcels:x clara 
familizs vestre gratia misceatur. Verum hanc gloriam 
noB sibi tantum potest unus assumere, quam nos 
probamur Romapo nomini contulisse. Reddite affe- 
oui meo plenissimam charitatem. Plus est amandus 
a domino, qui parentis nomen dignatus est prestare 
subjecto. Sed xquum est, patres conscripti, ut cha- 
rd& 6Xigtat, per quem vobis tam felicia eontigerunt. 


rantia meljus viscijur, qua contentione aemper au» (; Exsultale generaliter, et has nuptiae lxtitia profusa 


getur. Supra exteras enim virtues apicem: sapienti« 
bus ama patientiam : erectus ex nobie, eustónendo 
potius quam vindicando landaberie, lram vince, be- 
nigna dilige, cave ne major videatur esse felicitas 
moribus tuis; sed qui nostro jungeris generi, proxi- 
mus gloriosis actionibus eemproberis. Laudati sunt 
haciemeüe parentes Lui, sed tenia non sunt eonjun- 
ctione decorpti. Nobilitas tua non est altra quod 
crescat. Quidquid  preconialiter egeris, proprio 
matrimonio dignissimus estimaris b. 
EPISTOLA XII, 
SENATUI URBIS ROMJE£ THEODAHADUS REX. 


Scribit se Maximo olim consuli primiceriatus seu do- 
mesticatus dignitatem el uxorem regie stirpis con- 
cessisse, el pelit ut has muptias latitia profusa 
celebrent. 


Ne quis nos, patres conscripti, in honoribus dandis. 
non xstimel habuisse rationem, quod post insignia 
consulatus minora magis posterius conferamus. Quin- 
imo suaserunt nobis merita candidati, ne jam ma- 


* Disciplina temporum et szculi felicitas a princi- 
pibus praedicatur, lib. 1, epist. 5; lih. i, epist. 15; 
lib. rv, epist. 10; hoc lib., opiet. 18; et alias sepe- 


numere. Fonw, —- Plinius nog multum dissimilia . 


protulit in Panegyrico de sui szculi felicitate ageus : 
Salva est omnibus vita, ait, οἱ dignitas vit, nec jam 
consideratus ae sapiens, qui xtatem in tenebris agit : 
eadem quippe sub principe virtutibus proinia, qua 
in libertate; nec benefactis tantum ex conscienlia 
Inerces, sed etiam pramia sunt, BRoss. 

» Vetere et eleganti loquendi more, propria uxor. 


D 


celebrate. Unde proficit nomen omnium, vota debent 
esse cunctorum. Qus preces a me exigere potuerunt 
quod meus animus spontanea deliberatione conces- 
SM, ut vesui ordinis viros parentes vere appellare 
possimus, qui pobis affinitatis claritate jungendi sunt? 


EPISTOLA XIJJ. 


SENATUI URRIS ROMA THEODAFIBDUS. REX. 


Senatores reprehendit quod plebis levitati et vanis su- 
spicionibus in ipsis regni, ejus primordiis non occur- 
rerint. 

Postquam venerabiles viros episcopos agnita lega- 
tione remisimus, mee petitionibus vestris, quamvis 
essent quxdam reprehensibilia, ἘΦ noster animus 
obviasset : venientes ad nos aliqui retulerunt civita- 
tem Romanam adhuc inepta sollicitudine laborare, 
et id agere ut nisi nostre mansuetudinis interesset, 
pericula sibi potius certa ex dubiis suspicionibus 
concitarel. Unde sxstimate cui debeat populorum 
inanis levitas innputari, nlsi vestro ordini, a quo de- 


Serv. Hnoonatus, in illud Virgil. lib. ret rv /Eneid. : 

GConnalhio jungam stabili, propriateque diícabo. 
Hersijig precatio apud Aul, Gell., lib. xm, e. 20 : Ut 
liceat nuptiis propriis et prosperjg uli ;.neo enim. Uxor 
ad tempus, sed in perpetuze vite consuetudinem du. 
citur. L. 4, de rit. nupt., 8 1, de patri» potest. in- 
Stitut., cap. ult., extra de cond. appos. Fon. 

Vide D. Hieronym., lib. n in Joviuian. : Nulla apud 
eos conjux propria est, etc.; et Altiip, Aviuum, lib, 
Ji. ΦΌΒΕΤ. 


901 


M. AURELII CASSIODORI 


cuerant euncta-componi. Per vestram siquidem sa- ἃ reperiamus, quod nostris indignationibus esse possit 


pientiam admoneri provincias oportuit universas, ut 
talia probarentur assumere quz principis primordia 
viderentur ornare. Verum quz civitas non fiat excu- 
sabilis, si Roma deliquerit? Rex minor ad potioris 
currit exemplum, et alieni facti jure invidiam susti- 
net, qux peccatis prestat exemplum. Sed gratias 
Divinita referimus, quie dona sua vestris potius 
ornavit excessibus. Ecce prius culpas ignoscimus, 
quam devoliones aliquas sentiamus. Nil debemus, et 
solvimus : ante benefici sumus, ut postea gratissimos 
invenire possimus. Sed licet in hac parte nostre 
πιοάοϑιϊ gravitas asseratur, nolumus tamen nos 
tantum przdicari, nisi ut et devotionis Romanz be- 
nignitas possit ostendi. Plus enim vestra opinione 


idoneum. Fides vestra, quze vos hactenus asseruit, 
modo potius evidenter ostendat [Niv. et Ga., osten- 
datur]. Non varium (Ed. vanum], non dolosum, nee 
seditionibus plenum populum decet esse Romanum. 
Mali mores vestro nomini probantur adversi. Sed 
hoc quoque mirabile est, quod gravilatem vestram 
cogimur admonere, quam constat semper sponte $a- 
puisse. Nullze vos inepte» suspiciones, nulla timoris 
umbra deterreat. Habetis principem qui pietatis stu- 
dio optet in vobis invenire quod diligat. Hostibus 
vestris, non defensoribus obvietis. Invitare, non ex- 
cludere debuistis auxilium.'Sed sensus iste fortass: 
eorum est qui minus probantur intelligere qu:xe ge- 
neraliter poterant expedire. Ád vestrum potius re- 


pascimur, quam si de nostra semper tranquillitate p dite consilium. Nunquid vos nova gentis facies ulla 


laudaremur. Ámovete suspiciones ab ordine vestro 
semper extraneas. Non decet senatum corrigi *, qui 
debet alios paterna exhortatione moderari. Nam ex 
quibus habebunt genium mores, si parentes publicos 
minores contigerit inveniri? Sufficiunt bzc nobilibus, 
sufficiunt ista verecundis, ut ad studium perfecte 
devotionis incitemus, quos paululum de prava suspi- 
cione culpavimus. Nos enim, quod presentiam ve- 
stram expetivimus, non vexationis injuriam, sed 
utilitatis vestrae causas profunda cogitatione tracta- 
vimus; ut illud magis debuissetis efficere, quod vobis 
cognovimus expedire. Certe munus est videre prin- 
cipem. Hoc a vobis pro reipublice utilitate volumus 
fieri, quod premiis solebat optari. Sed ne ipsa re- 
media in aliqua parte viderentur austera, cum res 
poposcerit, aliquos ad nos precipimus evocari, ut 
nec Roma suis civibus enudetur, et nostra consilia 
viris prudentibus adjuventur. Redite ergo in pristi- 
nam devotionem, ut sollicitudines mez, quas pro 
generalitate sustineo, vestro potius adjuventur inge- 
nio : quia hoc vobis semper insitum fuit, principibus 
vestris votum puritatis offerre; nec parere necessi- 
tate terroris, sed potius amore dominantis. Reliqua 
per illum harum portitorem verbo dicenda commisi- 
mus, ut submotis cogitationibus ambiguis, nostris 
admonitionibus credere debeatis. 


EPISTOLA XIV. 
POPULO ROMANO THEODAHADUS REX. 


Populum ad fidem regi servandum et ad abjiciendam 
vanam suspicionem hortatur. 


Licet vobissit insitum dominos vestros pura mente 
diligere, et obsequiis id agere, ut regnantis animum 
possitis habere placabilem : hoc tamen majorum 
vestrorum semper proprium fuit, ut tanquam mem- 
bra capiti, ita suis principibus viderentur adjungi. 
Quam enim vicissitudinem reddat, qui maximo la- 
bore defenditur, cujus per dies singulos civilitas cu- 
stoditur, nisi ut illos diligat supra oinnia, per quos 
habere probatur universa [ Ac., immensa ]* Absit 
enim ἃ temporibus nostris ut in vobis aliquid tale 


* Ordo senatorum carere omni vitio debet, L. 74, 
C. Theod., de Decur. : Qui vitiis anteactas vite 
probriis laborent, amplissimo ordine indigni Judi- 


deterruit? Cur expavistis, quos parentes hactenus 
nominastis? Qui relictis familiis ad vos venire prope- 
rabant, de vestra erant potius securitate solliciti. 
Quando, rogo, talis ab illo vicissitudo recepta est, 
cui salutis premia debebantur? lllud enim, quod ad 
nos attinet, scire debuistis, quia die noctuque inces- 
santer optamus ut quod parentum nostrorum tempo- 
ribus constat enutritum, sub nobis potius divinis 
auxiliis augeatur. Ubi enim fama regnantis erit, si 
vos (quod absit) patiamur imminui? Nolite talia co- 
gitare, qualia nos minime videtis assumere. Imo 
magis, si quis aliqua iniquitate depressus est, spem 
de bona coiscientia nor, amittat, quoniam sublevare 
cupimus quos intendere probis moribus invenimus. 
Aliqua etlam vobis per illum dicenda commisimus ? 
ut nostrum circa vos in omni parte animum propi- 
tium sentientes, jugibus (sicut oportet) obsequiis et 
oratione sincera devoti esse debeatis. 


EPISTOLA XV. 
JUSTINIANO IMPERATORI THEODAHADOS REX. 
Ei commendat quemdam pro Ecclesie Ravennatis ne- 
gotio Constantinopolim missum. 

Constat desiderium nostr: voluntatis expleri, quo- 
Lies ad pietatem vestram salutiferos apices contigerit 
destinari, quia semper felici gaudio repletur, qui 
vobiscum sincera mente colloquitur. Et ideo salutans 
clementiam vestram honorificentia competenti, μ8- 
rum portitorem pro negotio Ravennatis Ecclesiz ve- 
nientem gratissima vobis petitione commendo : 
quando talis offertur causa prastandi, ubi merces 
videatur acquiri, quam vos facere semper exoptant 
qui serenitatem vestram florere desiderant. Non esl 
enim dubium meliora recipere, quos contingit justa 
prestare. 


164 EPISTOLA XVI. 
SENATUI URBIS ROM/E THEODAHADUS REX. 


Scribit se misisse aliquos ad sacramenta senatui pre- 
standa. 


Imperiosa nimium res est, patres conscripti, pietas 


' eantur, quia famosis dignitatum ἊΝ non patent. 


Vide Cornel. Tacit., lib. x Annal. Baoss. 


809 


nostra, quando propria voluntate vincimur, qui alie- 
nis conditionibus non tenemur. Nam cum (Deo pre- 
'Btante) possimus omnia, sola nobis licere credimus 
laudanda. Cognuscitis, prudentes viri, verha quz lo- 
quimur, vel nunc clementiam quam vobis ante pro- 
mittere debuistis agnoscite. Ecce nec sollicitos pati- 
mur, quibus infensi esse putabamur. Sic est a prin- 
cipe gravis vincenda suspicio; sic curare debuit, qui 
noxius esse nen voluit. Postulata siquidem sacra- 
znenta vobis ab illo atque illo pr:estari nostra decre- 
vit auctoritas; quod bene imperaturo non est difli- 
cile persuasu, quia sic vobis securitatem dedimus, ut 
nihil nostro proposito addere videremur. Talia siqui- 
dem qualia promittimus eramus acturi, quia Deo de- 
bemus ista, non homini. Nam qui per lectiones sa- 
cras antiqua regna cucurrimus, quid aliud optare 
possumus, nisi quod Divinitati in aliis placuisse sen- 
timus ? Ipse enim remunerator est bonorum omnium 
Deus, nam quidquid in subjectos pietatis efficimus, 
illum nobis repensare sine dubio judicamus. Qua- 
propter conscientiam fidelem adepta securitate mon- 
strate; quia post talia redditur clementi» nostre 
potius quam offertur affectus. 


EPISTOLA XVII. 
POPULO ROMANO THEODAHADUS REX. 
Scribit se aliquos Romam | misisse, qui regis fdem 
obligent. 

Cognoscite, Quirites, quali vos princeps vester fir- 
mitate dilexerit, ut tentatus asperis rebus non vos 
pateretur esse sollicitos : nec volumus amplius vola 
vestra differri, quos semper optamus iu summa rei- 
publicz celebritate letari. Vestra enim securitas no- 
ster ornatos est; et hoc vere gratanter accipimus, 
cum gaudia vos habere septimus. Quapropter. flexi 
petitionibus vestris, per illum atque illum przstari 
vobis sscramenta censuimus, ut regis vesiri animum 
non babesatis incognitum : nec liceat falsis suspicio- 
nibus errare, dum manifeste teneatur quod creditis 
in principe. Estimate quid vobis benignitatis videa- 
tur impendi, quando ille jurat, qui non potest cogi. 
Scimus enim pro remedio nos datos esse cuncto- 
rum : non despicimus sanare subjectos ; et ideo, licet 
culmini nostro videretur incongruum, libenter ac- 
quievimus facere quod generalitatem probamus op- 
tasse. Intelligite quantum vobis imponere vester vi- 
deatur affectus : fide vobis constringimur? qui vel 
solo verbo promissa servare sacris lectionibus admo- 
nemur. Ostendite nunc devotionem vestram ; super- 
ize majestati jugiter supplicate, ut tranquilla tempora, 
que vos habere cupimus, cclesti munere conce- 
dantur. 


EPISTOLA XVIII. 
SENATU! URBIS BOMJE THEODAHADUS REX. 
Scribit se exercitum ad Romanorum de(ensionem mi- 
sisse, et ei Vaccenem. majorem domus regie prarfe- 
cisse. | 
Remedium quod pro vobis , patres conscripti, pia 


* |dentidem hoc inculcatum satis indicat quanta 
fuerit principibus eura fane sui szeculi, supra, epist. 


Pa: Ror. LXIX. 


VARIARUM LIBER X. 


810 


À mente tractavimus [ ed.,transmisimus ,, non sininius 
vobis fleri acerba suspicione contrarium ; quia ke- 
sionis instar est. occulle consmlere, et aliud velle 
monstrare. Cognoscite itaque arma nostra pro salute 
vestra potius destinata ; ut qui vos tentaverint appe- 
tere, divino auxilio manus eis Gothorum debeat ob- 
yiare. Nam si insidias gregis strenuus pastor exclu- 
dit, si paterfamilias diligens decipientibus locum 
subreptionis intercipit, qua nos convenit cautela -Ro- 
mam defendere, quam constat in mundo simile nihil 
habere? Summa non mittuntur jn casu, quía proba- 
tur ininus diligere, qui negligit adversa tractare. Sed 

86 in aliquo vobis gravis existeret vel ipsa defensio, 
exercitui destinato, ordinante illo, annonas fecimus 
secundum forum rerum venalium computari ( ed., 

B comparari] ; ut et illis tolleretur necessitas exeedeu- 
di, et vobis auferretur causa dispendii. His etiam 
prafecimus majorem domus nostre Vaccenem , qui 
pro suarum qualitate virtutum bellatoribus esset jure 
reverendus ; cujus exemplo et excessus vitarent, et 
fortitudinis in:trumenta perquirerent. Quos tamen 
locis aptis pr::cipimus immorari, ut foris sit armata 
defensio, intus vobis tranquilla civilitas. Intelligite 
quid excogitaverit consolatorium principis pro vobis 
ingenium : defensio vos obsidet, ne manus inimica 
circumdet ; et a periculis excepimus, quos nostrorum 
sanguine vindicamus. Absit enim ut * nostris tempo- 
ribus Urbs il'a muris videatur protegi, quam constat 
gentibus vel sola opinione fuisse terrori. Ita enim de 
divino speramus auxilio, ut que semper fuit libera, 

Ο nullius inclusionis decoleretur δ᾽, decoloretur] injuria. 


EPISTOLA XIX. 
JUSTINIANO IMPERATORI TREODAHADUS REX. 
Laudat iy dirti pelit. pacis conservationem; εἰ 
remittit Constantinopolim Petrum legatum, adjuncto 
ei suo legato. 

Gratias Divinitati referimus, cni est regum semper 
accepla tranquillitas, quod provectum nostrum cle- 
mente vestr:e gratissimum esse declarastis. Constat 
enim amare vos posse, quem gaudelis ad regni cul. 
mina pervenisse. Sic decuit suscipi qui se per vos 
proesumpsit augeri. Przstate igitur mundo vestra 
benignitatis exemplam, ut detur intelligi quantum 
promoveatur qui se pura vobis affectione commen- 
dat. Non enim rixas 165 viles per regna requiritis ; 
non vos injusta certamina, qux sunt bonis moribus 
inimica, delectant : quia nihil aliud vos constat ap- 
petere, nisi quod opiuionem vestram possit ornare. 
Quemadmodum enim pacem exorali abjicere pote- 
ritis, quam pro ingenita pietate εἰ iracundis gentibus 
consuevistis imponere? Bona quidem vestra concor- 
dix non tacemus. Totum creditur eximium, quidquid 
vobis fuerit predicabili cbaritate sociatum. Sed et 
vobis, gloriosi principes, cum sitis absolute mirabi- 
les, aliquid tamen additur, cum vos omnia regna ve- 
nerantur. Nam commune est cunctis in suis imperiis 
praedicari : sed illud est oinimodis singulare, in ex- 


11; bujus lib. epist. 5; lib. 1 epist. 15; lib. vn εἰ lib. 
iw epist. 12. Fons. 
9n 











δι ' M. AURELH. CASSIODORI 919 
iranea gente laudes proprias invenire; quia ibi sunt A nostrum tale est, ut. interveniente gratia non minus 


vera judicia, ubi neminem. comprimit ulla timiditas. 
Diligeris quidenj, piissime imperator, in propriis re- 
fnis : sed quanto przstantius in Italie partibus plus 
amari, unde nomen Romanum per orbem terrarum 
eonstat esse diffusum! Oportet ergo nostram pacem 
servari, quz» vobis contulit gloriosa exordia vocabuli. 
S:d. ut sacris allatibus ordine respondere videamur, 
roverentissiina salutatione decursa, piis sensibus in- 
dicamus, beatissimum papam urbis Rom:e, vel am- 
piissimuin senstum nostra przceptione commonitos, 
ut vir eloquentissimus Petrus legatus serenitatis ve- 
sire, et doctrina sumnius, et consciente claritate 
precipuus, sine aliqua dilatione competentia re- 
3ponsa reeiperet, nee contra voluntatem vestram 
inoras incongruas sustineret, quia totum illud desi- 
deramus eíficere, quod vestro nequeat judicio displi- 
cere : quando et pietatem vestram hoc studere co- 
Enoscimus, quod nobis per omnia prodesse sentimus. 
Cui virum venerabilein illum, legatum nostrum, ad- 
jungendum esse credidimus, ut non per occasionem 
legationis vestrae, sed propria potius destinatione 
hostra poesis YOotu cognoscere. 


EPISTOLA XX. 
THEODORE AUGUSTJE GUDELINA REGINA. 
Gratias agit de legato et. epistolis ejus; scribilque se 
curavisse ut papa senatusque illi per litteras respon- 
deant. Tum dicit se ad illam misisse legatum multis 
virtutibus et doctrina pre ditum. 

Literas. pietatis vestro gratia, qua desiderata 
sxemper sumuntur, accepi; οἱ colloquia oris vestri, 
muneribus omnibus celsiora, reverentissima gratula- 
tione promerui : cuncta inihi de lam sereno animo 
proujttens, quando quidquid optare potui, in tam 
benigna colloculione suscepi. Hortamini enin ut 
quidquid expetendum a triumpbali principe domno 
jugali nostro credimus, vestris ante seusibus inge- 
ramus. Quis jam dubitet ad effectum pervenire, 
quod talis potestas dignabitur allegare? Ante quidem 
de causarum nostrarum :equitate prosumpsimus , 
sed nunc amplius. de vestra promissione leitamur. 
Non enim poterunt vota nostra differri, quando inter- 
est, que merentur audiri. Nunc iinplete promissa , 
ut retu teuere faciatis, cui spem certissimam contu- 
listis. Additum est etiam gaudio meo quod talem vi- 
ruin vestta serenitas destinavit, qualem et tania glo- 
ria debuit mittere, et vestra decet obsequia relinere. 
Dubium enim non est illam iores dare [ed., reti- 
nere], cui observatur |Jur. : Forte, obversatur] as- 
sidue, dum constat defrcari auium bonis prce- 
ptioribus institutum. Hinc est quod, vestra reveren- 
üa eommoniti, duximus ordinandum ut sive beatis- 
simus papa, sive senatus ainplissimus sine aliqua di- 
latione respondeant, quod ab eis expetendum esse 
judicastis ; ne gloria vestra minus reverenda putetur, 
?ui studium dilationis opponitur, sed potius de cele- 
ritate fac(i votiva gratia possit augeri. Nam et de 
illa persona, de qua ad nos aliquid verbo titillante 
pervenit, hoc ordinatum esso cognoscite, quod ve- 
iris credidimus animjs convenire. Desiderium enim 


in regno nostro quam in vestro jubeatis imperie. 
Signilicamus itaque supradietum ante nos a venera- 
bili viro papa egredi fecisse, quam vester legatms 
barum portitor de urbe Roma potnisset exire, me 
aliquid accederet quod vestris animis obviaret. Qua- 
propter salutantes veneratione quse tantis debet me- 
ritis exhiberi, virum venerabilem ilum, et mroribos 
doctrinaque pollentem, sanctitatis etiam honore re- 
verendum, ad vestram clementiam legationis officio 
peculiariter curavimus. destinamdum : quia gratas 
vobis illas credimus esse personas, quas divisis mi- 
nisteriis judicamus acceptas. 


EPISTOLA XXI. 
THEODORE AUGUST GUDELINA REGINA. 


zi Indicat se εἰ Theodahadum grotiam ejus enizius 


€ 


rere , et rogat ut in glorie ejus societatem vesiani. 

Fstimare te convenit, augustarum prudentissima, 
quantis cupiam nisibus graliam vestram quxrere, 
et domnus jugalis meus magno studio desiderat obt- 
nerc. Nam licet hoc illi sit omnimodis charum, mihi 
tamen cognoscitur esse precipuum; quando me 
tanta: dominz ita potest amor erigere, ut supra re- 
gnum cognoscar majus aliquid invenire. Quid enim 
gratius quam sj gloriz vestrz videar charitatis par- 
ücipatione seciari, ut quia vos abunde fulgetis, 
nobis libenter de proprio splendore mutuemini, cum 
dainnum non est. lumini, alteri de saa claritate lar- 
giri? Fovete desideria nostra, quse cognoscitis since- 
ritate procipue. Gratia vestra per omnia nos regsa 
commendet. Debetis enim nos claros reddere, qui 
de vestra volumus luce fulgere. Quapropter, sereni- 
tati vesirzo reverentiam salutationis impertiens, af- 
fectuosa me animis vestris prosumptione comrmaea- 
do: sperans uL sic omnia mirabilis prudentia vestra 
eomponat, quatenus fiducia quz» nobis de animo ve- 
stro data est uberius augeatur. Nam cum nullam 
inter Romana regna deceat esse discordiam, emer- 
sit tamen ot qualitas rei, qu nos efficere chariores 
vestrie debeat zequitat. 


166 EPISTOLA XXII. 
JUSTINANO IMPERATORI THEODAHADUS REI. 


l'acem «b eo petit per legatum sacerdotio clarum et 
doctrine laude conspicuum. 


p  Retinets, sapientissime principum, et per legatos 


nostros, et per virum disertissimum Petruin, quem 
nuper ad nos vestra pietas destinavit, quo studio 
concordiam auguste serenitatis optemus. Et nunc 
iterum per illum virum sanctissimum eadem credidi- 
mus esse repetenda, ut vera atque affectuosa judice- 
tis qu:e frequenter expetita cognoscitis. Pacem siqui- 
dem sub omni sinceritate petimus, qui causas certa- 
minis non habemus. Talis ergo ad nos veniat, sic 
eomposita, sic decora, ut eam lantis votis merita 
quxsiisse videamur. Absit autem ut quod uwbi: 
committitur debeat ingravare. Pro nobis |Gr., Nic. 
ct Ga., vobis] potius tractate quod convenit. Trahi- 
tur eniin ad bencvola, cui causa creditur rationab:- 
lier ordinanda; nec potlost ulilitatei. propriam aa- 


$15 


VADBJARUM LIBER X. 


3 


«eferre, cui magis decorum est credenti profutura A dio opinio vestra cunctorum admirotione laudetur. 


prestare. Considerate etiam, principes docti, et 
ybavi vestri historica monimenta recolite, quantum 
jecessores vestri studuerint de suo jure relinquere, 
nt eis parentum nostrorum federa provenirent. 
JEstimate qua gratia debent oblata suscipi, αὐ: con- 
sueverant postulari. Non arroganter loquimur, qui 
veritatem fatemur. Glorix vestrz potius prolicit quod 
demonstrare contendimus, quando nunc illi vestram 
gratiam ultro quxerunt, qui suis parentibus meliores 
se esse cognoscunt. Associentur amicitia gratuita 
westris animis, quos prius vobis largitatis studio 
jungebatis, ne bona tantum illorum temporum fuisse 
credantur , qux vos et. copiosa benignitate vincitis, 
et aífluenti munere superatis, Atque ideo salutationis 
honorificentiam przlocuti, illum virum venerabileni, 
sacerdotio clarum, doctrinzx laude conspicuum, le- 
galiobis nostre ad pietatem vestram fecimus vota 
deferre. Confidimus enim ip virtute divina quod et 
suis meritis vobis abunde placeat, et desideria probze 
petitionis oblineat, sperantes ut eum cum effectu 
[ed., affectu] rerum celerius recipere debeamus. Sed 
quia epistolaris sertes continere non potera£ uni- 
wersa, aliqua sacris sensibus verbo insinuanda 
commisimus, ne fastidium vobis faceret lectio diffusa 
chartarum. 


EPISTOLA XXIII. 
THEODORA AUGUSTJE GUDELINA REGINA. 
Scribit se excepisse gralanli animo Petrum ejus lega- 
tum, et per virum, quem ad eum mittit, pacis firmi- 
latem inter utrumque imperium rognt. 

Suscipientes legatuin vestrum virum eloquentissi- 
inum Petrum, et, quod est ipsis dignitatibus honora- 
bilius, vestris obsequiis inhsrentem, optata nobis 
augustus gratke monumenta ἃ fulserunt, ut per eum 
disceremus aeceptum vobis esse quod in hac repu- 
' Mica constat evenisse. Ostendistis vos diligere quid- 
quid ad justitiam eognoscitur pertinere, quando, per 
divinam providentiam omni suspicione detersa, de- 
siderabilis potest unanimitas permanere. Nunc est 
potius quod regna conjungat promissio fixa et votiva 
coneordia, Et ideo illum virum venerabilem, vestris 
conspeoctibus vere dignissimum, legatum nostrum ad 
yos specialiter credidimus esse dirigendum, ut, vo- 
bis annuentibus, serenissimi jugalis nostri pacis gra- 
jiz solidetur, quatenus generalitas evidenter agno- 
scat ineriio venisse noe ad suavitatem foederis per 
fale vineulum charitatis. Et quia semel bene inita 


nulla debent contraria occasione suspendi, si quid, 


est quod difficultate sui nobis non oportet imponi, 
s»pientice vestrx moderatione mitigetur, ut affectum 
quem circa regnum vestrum habere co pimus, jugi- 
bus studiis augeamus: Quapropter exigite vestrae sa- 
pientiz firmitatem, et hanc vobis palmam concordix 
specialiter vindicate; ut sicut elementissimi impera- 
toris fama iu preliis inclyta dicitur, ita in pacis stu- 


ἃ Gratie monumenta, forte momenta, ut. infra, . 


lib. x1, epist. 25, dixit, momenta integritatis; el 
supra, lib. 1, epist. 4 et 19, momenta justitiz ; et 
ljb. 1v, epist, 9 inomenta zequitatis; et epist. 41, mo- 


Familiariter vos et frequenter videat harum portitor, 
quem direxi, quatenus effectum possit celerem pro- 
mereri, qui ad prosumptam graUain visus est de- 
$linari. Speramus enim justa, non gravia, cum ta- 
men nihil videatur impossibile, quod per taleu 
gloriam cogüoscimus allegare. 


EPISTOLA XXIV. 
JUSTINJANO IMPERATORI GUDELINA REGINA. 


Indicat se εἰ scripsisse per Theodahadi legatum, πὶ 
rediens afferat litteras imperatosis incolumitatis et 
graüe erga ipsam Gudelinam ei maritum testes. 
Yeniente viro sapientissimo Petro, ita nos amo? 

vestre serenitatis explevit, ut vidisse nos 3stime» 


p mus, cujus colloquia benigne suscepimus, Quis enini 


lanta aífabilitate suscepta non reddat venerationis 
eximia, cui ante dignationis eloquium jure ab omni- 
bus commendationis sux» debetur officium? Et idee 
per illuin virum venerabilem, legatum domni jugulis 
nostri, ad vos specialiter directum, saluüferos api» 
ces curavimus deslinandos, ui recurrens vestrae 56» 
renitatis affatus, et de optata incolumitate Ltificet, 
et de firmissimze grati» nos faciat exsultatione gau» 
dere. Tali enim. compendio causarum bene disponi- 
Jur ordo, ei nostr truuquillitatis geminata crescit 
affectio. Suscipiamus ergo vestri animi bona : quia 
hoc est vere regale propositum, gloriose viveré 
amore cuncforum. QuxeJam vobis per harum porti- 
torem verbo suggerenda commisimus, quae pro in- 


C genita mansuetudine et libenter accipite, et effica" 


citer, Deo auxiliante, prastate, 


167 EPISTOLA XXV, 
JUSTINIANO IJPERATOBi! THEODAHADUS REX. 


Significat se accepisse litieras imperatoris ab Hera- 
£leano, quibus statim respondet, uuntiaus se pro ejus 
voto ad papum scripsisse. 


Per venerabilem virum Heracleanum [Gr., Cuj. et 
For., Eracemuin] presbyterum augusta nobis pagiua 
vestra serenifatis illuxit, gratiam sermonis benigne - 
tribuens, et apte munera salutationis impertiens ; u£ 
revera magnum sit beneficium £aw suave principis 
meruisse colloquium. Cui reddimus, quanta valemas 
charitate, responsum, optantes ut el sospitatem ve- 
stram sx»pius nos audire contingat, et regni vestri fe- 


D licitas semper accrescat : quia tale votuiu nos decet 


habere, quod gloriam salutemque vestram jugiter 
possit extendere. Significamus etiani pro vestro voto 
ad papam urbis Rom: nos litteras destinagse, ul 
presentium gerulo litterarum sine aliqua dilatione 
respondeat, quatenus qui a vobis dirigi meruit, cele- 
ypitatis gratiam consequatur. Nostri enim voti est 
causas emergere in quibus possitnus vestris desideriis 
obedire : quia sic nos ad reddendam dilectionem ef- 
ficaciter coninonemus, si vobis in aliqua parte pa- 
reamus, ' 


menta gratiz. Sic apud Symmach., lib. ui, epist. 4, 
meriti angusta momenta, pro quo sola editio Frobege 
nii monumenta habet. Jug. ' 








818 | 
EPISTOLA XXVI, 
JUSTIMIANO IMPERATOR] THEODAHADES REX. 
Dicit se jussisse Senator.m pre(ectum pretorio. ad 
. praedium quarumdam monialium. accedere ; ut, si 
quid ei injuric aquarum intulerit. il[wvies, tributa 
abroget. Tum respondet iis que de Veranilda scri- 
peerat. 


Intelligimus serenitatis vestrae gratiam muneribus 
omnibus ditiorem, quaudo illa nos hortamini facere 
-qua ad mercedem nostram possint omnimodis perti- 
»nere. Tale siquidem votum semper amantis est, ut 
*causas nos misericordize velitis agere, qux nos divi- 
4xe possint commendare potenti». Et ideo significa- 
wuus glorie vesiree monasterium famularum Dei, 
quod vobis insinuatum est, tributorum gravi sorte 
laborare, eo quod ager ejus nünia inundatione per- 


M. AURELII CASSIODORI 
À stitluta, ut de repositis copiis populum saturare pos- 


8:6 


setis, Liguribus, quos tamen indigere cognoscitis, 
tertian portionem ex horreis Ticinensibus aique 
Dertonensibus per solidum viginti [Cuj. et For., 
quindecim] quinque modios distrahi «ensitote. Ve- 
netis autem ex Tarvisino atque TTridenüno horreis 
ad definitam superius quantitatem item dari faeite 
ον δι portionem; «ut miserata Divinitas copiam 
largiri possit, quam honines in se exercuisse cogno- 
scit. Et ideo tales viros his distributionibus adhi- 
bete, ut indulgentia nostra maxime ad illos perve- 
niat qui suis viribus pasci minime potuerunt. 


EPISTOLA XXVIII. 
SENATOR! PREFECTO PRETORIO THEODANADUS REI. 


fusus, sterilitatis vitia de ininica humectatione con- B Confirmat quidquid Cassiodorus circa arcarios proro- 


traxerit ; ad virum eminentissimum Senatorem prze- 
fectum pr:etorio dedisse nos nihilominus jussionem, 
ut ejus ordinatio provida ad predium de quo querela 
est diligens inspector accedat, et, rebua moderata 
inquisitione trutinatis, quidquid gravaminis potest 
habere possessio, rationabiliter abrogetur; iia ut 
competens atque sufficiens dominis remanere possit 
utilitas, quia vere nobis lucrum pretiosissimuin ju- 
dicamus, quod pro mansuetudinis vestrze jed., no- 
siae] voluntate concedimus. Veranild» quoque causa, 
unde vestra serenitas me commonere dignata est, 
quamvis ante longum tempus sub parentum nostro- 
rum regno contigerit, tamen necesse nobis fuit ne- 
gotium de propria largitate componere, ut tali facto 


atores tritici, vini el casei, macellorios, etc., in wr 

ibus Roma, Racrenna, Ticino et Placentiu. consti- 

tuerat. Tum vetat sub gravi pana ne quis intra 
quinquennium ipsis succedat. Denique jubet. ut ob 
sterilitatis damna pretia rerum temperet. 

168 Decet regiam justitiam custodire quod a je- 
dicibus bene agentibus fuerit ordinatum, maxime 
quorum conscientia sic nota est, ut nibil incaute, 
nihil venalitatis stulio fecisse videantur. EA ideo ar- 
carios prorogatores iritici, vini et easei, τε! 
rios, vinarios, capitularios horreariorum et taber- 
nariorum, fenerarios et cellaritas, qui ad urbem 
Romanae, vel ad mansionem pertinent Havenna. 
tem, sed et eos qui ripam Ticinensem et Placentinam, 
sive per alia loca quicunque publicos titnlos adimi- 


eam non poeniteret, mutata religione. Earum siqui- C nistrare noscuntur, quos a vobis comperimus ordi- 


dem rerum judicium non presumimus, unde manda- 
tum specialiler non habemus. Nam * eum Divi..itas 
patiatur diversas religiones esse, nos unam non au- 


Datos, cujus judicia sic libenter amplectimur, sit 
servari desideramus, tanquam a nobis facta osse 
credantur; nec sinimus contra illes cujusquam prz- 


valere malitiam, qui vestro judicio administrationes 
publicas susceperunt. Quspropter in. designatis tito- 
lis ambitio, inimica semper justitize, conquiescat ; 
consuetudinarium bene agentibus locum protiaus 
tollamus invidis; non liceat cwiquam intra quin- 
quennium przedictis velle succedere, si tamen vestra 


. Jemus imponere. Retinemus enim legisse nos volun- 
" tarie sacrificandum esse Domino, non cujusquam co- 
; gentis imperio, Quod qui aliter facere tentaverit, 
. evidenter celestibus jussionibus obviavit. Merito 
- ergo pietas vestra invitat nos ad talia qux nobis prz- 
: £ipiunt divina mandata. 


EPISTOLA XXVII. 


*^SENATORI! PRAEPECTO PRAETORIO THEODAHADUS REX. 
7 Jubet ut. Ligurum Venetorumque inopie succurrat. 
* Non dare 5, sei reddere videtur expen as, quis- 


inquisitione eos nulla culpa respuerit. Sint ergo in- 
trepidi, qui vestra voluntate vel sunt, vel fuerunt or- 
dinati : procurent sibi necessaria securi. Non timeat 
intra hoc quinquennium expelli, quem coommendave- 
rit probitas actionis. Prepter sterilitatem quoque 


auis tributariis aliquo rewedio subvenire festiuat. D prasentis temporis de singulis speciebus, prout emi- 


4} 1" enim justius est quam petenti conferre quod 
;ntelligitur ipse laborasse ? Ad misericordiam forsitan 
;poscantur otiosi; cultor agri ad futuram famem de- 
seritur, nisi ei, cum necesse fuerit, subvenitur. Qua- 
7 propter industriosz Ligurie devotisque Venetiis co- 
Pia subtracta dicitur esse de.campia, sed nunc na- 
:scatur in horreis, quia uimis impium est plenissimis 
.«ellis vacuos esurire cultores. Atque ideo illustris 
magnitudo tua, quorum dignitas ad hoc legitur.in- 


* Nemo invitus ad religionem. compellendus, qu:e 
"sponte suscipienda sit, non vi, supra, Tib. m, epist, 
47. *Theodoricus universis Judis : Religionem, in- 
quit, imperare non possumus, quia nome cogitur ut 
credat. invitus. Athenagor:ss, in. legatione pro Chr. 


nentix vestre rationabiliter visum fuerit, pretia fa- 
cite temperari, ut hi quibus commissum est exercere 
singulos apparatus de injusto gravamine non que- 
rantur. Sed quoniam humana ambitio nisi per me- 
tum damni non potest inbiberi, is qui ἃ nobis titulis 
ordiualis, sive suffragiis, sive patronorum precibus 
nisus [ed., visus] fuerit. cuiquam suotcedere, statim 
triginta librarum auri mulcta feriatur, a vobis nihilo- 
minus exigenda. Quod si ad boc damnum idoneus 


stianis ad impp. Commodum et Antoninum, statim a 
principio. FonN. 

b Dare, reddere, discrimen hoc nos, lib. m, c. 15, 
S.lect.. tractavimus. FORNER. 


811 


VYARIARUM LIBER X. 


nou potuerit invenlri, corporali supplicio paenam A ctione mollescant ; et qui ab hoste foris superari ni- 


luat, * qui non potuerit in supradicta perculsione suf. 
ficere; et frustretur ausibus suis, paena etiam inu- 
rendus infamisx, qui contra interdicta nostra aliqua 
tergiversatione venite tentaverit. Nihil enim secu- 
vum, nihil poterit stabile reperiri, sti semper inviden- 
tium vota ad illicitas accedere permittantur insidias. 
Quod magnitudo vestra in omnium faciat pervenire 
notitiam, ne quis per ignorantiam se existimet ex- 
cusandum, quod non intellexerit fuisse prohibitum. 


EPISTOLA XXIX. 

NUINUSIADO COMITI THEODAHABIS REX, 
Concedit illi (acwltatem aquas Bormias petendi ad sa- 
"nandam podagram, que graphice describitur. 

Cum gentis tuxe honoranda nohilitas et magna f- 
dei documenta suasissent ut tibi urbem Ticinum, 
quam per bella defenderas, gubernandau pace cre- 
deremus, limose podagre subita inundatione com- 
plutus [ms., completus], aquas Bormias potius sicca- 
tivas, salutares huic specialiter passioni, velle te pe- 
tere postulasti. Desiderium tuum reinediali jussione 
sananus, ut sospitatrem quain merito iu te quzri- 
mus, jussionis beneficio compleamus. Absit enim ut 
bellicosum virum tyranuis gravissime calamitatis 
exarmet, que miro modo membra virentia infusione 
poenalis humoris cogit arescere, nodosque mobiles 
replet marmoreo tumore crescentes, cum norit alia 
euncta vacuare juncturz. Petit concavas laconas, 
ubi palustri statione pigrescens, saxa perlicit de li- 
quore; et quz. ad decorem inflezionis natura laxave- 
rat, in turpissimum rigorem soliditate peregrina con- 
stringit, Hxc passio insanabilis et sanitas passibilis 
ligat solutos, contrahit nervos, et decrescere facit 
corpora, quad: nulla sunt mutilatione truncata. Con- 
stantibus meinbris proceritatis mensura prit, et mi- 
nor cernitur, cui nihil subductum esse sentitur. Sub- 
trabuntur superstiti ministeria membrorum : corpus 
vivuin est, nec movetur; et intra insensibilia reda- 
ctum, jam non proprio voto, sed motu fertur alieno. 
Hiec viva mors supra omnia tormenta sana dicitur ; 
et melius habere fertur, qui evasisse causas tanti peri- 
culi non probatur. Deserit quidem dolor, sed dimittit 
reliquias fortiores; et, novo infelicitatis exemplo, 
passio videtur abscedere, et :eger non desinit -gro- 


nime potuerunt, ab interna potius "contrarietate 
vincantur. Perge igitur, auctore Deo, gressibus tuis 
ad locum pr:edictum. Abeit enim ut bellator noster 
ambulet passibus alienis. Equino dorso, non humana 
subveciione portetur : quia viro forii grave eit si6 
vivere, ut nec vitam inertem possit [ed., mortem 
possit] implere. Quz ideo tibi exaggerata narratione 
retulimus, ut ad studium sanitatis votiva nimis cupi- 
ditate rapiaris. Utere igitur aquis illis, primum pota. 
delinitoriis, deinde thermarum  exbibitionibus sicca- 
tivis, ubi merito indomabilis cervix illa passionis fle- 
citur, quando interna plurima effusione mundantur, 
exteriora aitractiva virtute libera fiunt, e& velut 
duobus auxiliis congregatis in medium miega. supera- 


p tur. Amentur illic munera concessa. divinitas. Con- 


tra illam humani generis dehellatricem data.suot op- 
portuna munimina lavacrorum ; et.quam non edomat 
juge decennium, non mile potionum mollit introi- 
tis, voluptuosis illic remediis effugatnr. Procetent. 
optatum Divina beneücium, ut famam loci verissi- 
mam tua potius salubritate noacamus, quem nobis. 
desiderabile est evadere quidquid adimit corpo 
sospitatem. . 


EPISTOLA XXX 
HONORIO PRJEFECTO URBIS THEODAHADUS REX. 


Jubet ut [abantes elephantes &neos pristino statui et 
firmitati restituat. Tum elep^autes et eorum proprie- 
tates mirifice depingit. 

169 Rolationis vestrze tenore comperimes, in vis 
Sacra, quam multis superstitionibus dicavit [ed., di- 
tavit] antiquitas, elephantes :eneos vicina omnimodis 
ruina titubare; et qui solent in carnali substantia 
supra millenos annos vivere, occasum videantur pro- 
rimum in simulacris zreis sustinere. His providentia 
vestra reddi faciat propriam longsvitetem, uncis 
ferreis hiantià membra solidando, alvum quoque de- 
missam subdito pariete corroboret, ne illa magnitudo 
mirabilis solvatur turpiter in ruinam. Nam et vivis 
ipse casus adversus est; qui dum ingeniis cobationis 
arte hominum succisis arboribus ingentia membra 
commiserint, toto pondere supinati, nequeunt pro- 
priis viribus surgere, quos semel contigerit corruisse ; 
scilicet, quia pedes eorum nullis articulis ^ inflectun- 
tur, sed in modum columnarum rigentes atque in- 


tare. Appendia ipsa cruciatis debitoribus aliquando D curvabiles jugiter perseverant. Ibi tanta mole pro. 


solvuntur : ista autem vincula sunt quzxe cum semel 
potuerint illigare captum, nesciunt in tota vita dis- 
solvere. lnfelieia signa relinquit abscedens, et more 
gentium barbararum hospitium corporis occupatum 


suis indiciis violenta defendit; ne ubi ferox ista coit 


succedere, adversa illuc iterum sauitas audeat fortas- 
sis jutrare. Hoc licet omnibus videatur esse contra- 
rium, illis maxime qui armorum exercitatione íflo- 


ruerunt, ne membra illa durissima languoris deco-- 


* L. 4, de in jus voc. ; supra, lib. 1v, epist. 10, in 
fin. ; et sup., lib. 1x, epist. 2:Si facultas, inquit, 
vindictz non sufficiat, per fustnaria. supplicia lace- 
retur. ltem eod. lib. 1x, epist. 18, in edicto 'Athala . 
vici regis, Foax. s 


strati sunt, ut tunc imagis metallicos possis credere, 
cum se vivos aspicias non movere. Jacent superstites . 
similitudine cadaverum : mortuos putes, quos vivos. 
esse non dubites; et more eadeantium fabricarum, 
nesciunt locum sponte relinquere, quem suis mem- 
bris potuerint occupare. Magnitudo illa terribilis nec 
formicis minutissimis par est, quando beneficium 
non hahet nature, quod ultima videntur animalia 
meruisse. Humano solatio consurgunt, cujus arte- 


* Falsum hoc esse scribit P. Gillius in descriptione 
elephantis, qu:e adjuncta JEliani libris de animalibus. 
in editione Guil. Rouilii Lugduni apuo 19565, pag. 
500. JuaxT. 


^to 


M. AURELII CASSIODORI 


820 


jacuerunt. Belua tamen gressibus suis restituta , A ipsa dignoscitur esse collatum, tamen quam maxime 


novit memor esse beneficii; in magistrum quippe 
recipit quem sibi suhvenisse cognosci: : ^d ipsius 
arbitrium gressus movet, ipsius voluntate cibos ca- 
pit. Et, quod omnem intelligentiam quadrupedum 
superat, non dubitat primo aspectu adorare quem 
cun etorum intelligit rectorem esse : cui [Ac., qui] si 
tyrsnnus appareat, inflexa permanet; nec iuiponi 
potest belluze hioc et malis pendere, quod a se novit 
bonis principibus exbibere. ln vicem manus promu- 
scidem tendit, et magistro profutura gratanter acci- 
pil, quia se ipsius cura vitere posse cognoscit. E.t 
: enim (ut ita dixerim) preedietze. bellu nasuta manus, 
per quam data suscipit et ori suo voranda transmit- 
tit. Nan). cum sit altum auimal, brevissima cervice 
compositum est; ut quod cibos ex humo non prava- 
lebat carpere, hoc se ministerio videretur posse sa- 
Ware. Tenutando solum cautus semper incedit, rcti- 
nens initio captivationis sux fuisse sibi noxiam 
ruinam. Flatum suum, quia dolori capitis humani 
mederi dicitur, rogatus exhalat. Hic dum ad aquas 
veneriL hauriendas, per cavum promuscidis in modum 
pluvie imbrem postulatus effundit; et sic agnoscit 
quod patitur, et ut libens faciat quod rogatur. Motu 
corporis a diversis postulat quod magistro porrigat, 
et nutritoris compendia, sua putat alimenta. Quod si 
aliquis prebere contempserit postulata, vesicz colle- 
ctaculo patefacto, tantam dicitur alluvionem egerere, 
ut in ejus penatibus quidam tluvius videatur intrasse, 
contemptum vindicans de fetore. Nam et l:sus servat 
offensam, et longo post teafpore reddere dicitur, a 
4uo injuriatus esse sentitur. Oculi quidem parvi, sed 
gravier se moventes. Credas aliquid regiam ejus 
intendisse couspectum. Despicit scurrilitcr Judentes, 
houestum aliquid gratanter attend:t ; et advertis re- 
cte judicare, cui levia cognoveris displicere. Cutis 
hujus ulcerosis vallibus exaratur (a qua transporta- 
neorum nefanda passio nomeu accepil), qux: in tan- 
tam dyritiam solidatr, ut putes esse osseam cutem. 
Ilzc nulla vi transiittitur, nullo ferri acumine pe- 
uetratur. Ideoque Persarum reges hanc belluam ad 
bella traxerunt, qux et nullis ictibus pulsata cederet; 
οἱ adversarios sua mole terreret. Quapropter habere 
eorum formas gratissimum est, ut qui vivam substan- 
tiam non viderunt, opinatum [id est, celebre] animal 


causa regiz diguitatis supernis est appl;cauda judi- 
ciis, quia ipse nihilominus ordinavit, cui suos populos 
parere cognoscit. Unde Auclori nostro Christo gra- 
tias humillima satisfactione referentes, indieamus 
parentes nostros Gothos inter procinetuales gladios, 
more majorum, scuto supposito *, regalem nob:s com- 
tulisse, przstante Deo, dignitatem, ut honorem arina 
darent, cujus opinionem bella pepererant. Noa enin 
in cubilis angustiis, sed in campis late patentibus ele. 
clum me esse noveritis; nec inter blandientiumn de- 
licata. colloqui», sed tubis conerepantibus sum qux- 
situs, ut tali fremitu concitatus desiderio virtutis 
ingenit:e regem sibi Martium Geticus populus inveni- 
ret. Quandiu enim fortes viri, inter bella ferventia 


B nutriti, principem ferre poterant non probatum, ut 


de ejus fama laboraret, quamvis de propria virtute 
pressumeret? Necesse est eniin talem de cunctis opi- 
nionem currere, qualem gens meruit habere recto- 
rem. Nam, eicut audire potuistis, parentem periculis 
evocatus adveneram communem cum omníbus subire 
fortunam; sed illi ducem me sibi esse non passi sunt, 
qui exercitatum regem querere videbantur. Quapro- 
pter primum divin:ze grati, deinde Gothorum favete 
judiciis, quia me regem ones facitis, qui unanimiter 


' vota confertis. Deponite nunc daumuorum inetum, 


dispendiorum suspiciones abjicite, nihil sub nobis 
asperum formidetis. Amare novimus viros fortes, qui 
sepius bella peregimus. Additur, quod unicuique vir- 
tutum. vestrarum. [ms., virorum vestrorum] testis 
assisto. Àh alio enim mili non est opus facta ve-tra 
narrari, quia omnia vobiscum laboribus sociatus 
agnovi. Arma Gothornm nulla promissionum mea- 
rum varietate frangenda sunt [ed., amici, etc., fran- 
gendi]. Ad gentis utilitatem respiciet omne quod agi- 
mus, privatim nec nos amabimus. Toc sequi promit- 
timus quod ornet regium nomen. Postremo nostrum 
per 170 omnia pollicemur imperium, quale Gothos 
habere deceat post inclytum Theodoricum : vir ad 
regni curas singu'ariter et pulchre compositus, ut 
merito unusquisque principum tantum pr:eclarus in- 
telligatur, quantum consilia ipsius amare dignosci- 
tur. Idcirco parens ipsius debet credi, qui ejus facta 
potuerit. imitari. Et ideo pro regni nostri utilitate 
estote solliciti, de interna conversatione, Deo ju- 


tali imaginatione cognoscant. Et ideo non patiaris ἢ vante, securi. 


perire, quando Romanz dignitatis est artilicum inge- 
niis in jlla urbe recondere, quod per diversas mundi 
partes cognoscitur dives natura procreasse. 


EPISTOLA XXXI. 
UNIVERSIS ΟΟΤΙ 9 VITIGIS REX. 


Scribit se ab exercitu, more majorjmn, regem fuisse 
creatum. 


Quainvis omnis provectus ad Divinitatis est munera 
referendus. nec aliquid constat bonum, nisi quod ab 


* Sic Ado Viennensis in :tate sexta : Sed Francis 
cousentiens more gentis impositus clypeo rex consti- 
tutus est, sic ille. Sed et Romani et barbari quem im- 
peratorem faciebant, eum in altum tollebant, ut liquet 
cX Jornande in Chronico, cap. 60, ubi alia testiino- 


EPISTOLA XXXIF. 
JUSTINIANO IMPERATORI VITIGIS REX ἢ. 


Exponit catamitates quas lHatia propter bella sustine- 
bat. Tum per legatos pacem ab imperatore petit. 


Quanta sit nobis, clementissime imperator, gratie 
vestre voliva suavitas, hine omnino datur intelligi, 
uL post tot gravissimas Lesiones, et tanta effusione 
sanguinis perpeiralas, sic videamur pacem vestram 
querere, tanquam nos nemo vestrorum putetur ante 


nia notavi. Ea autem levatio suppositis seutis flebat. 
ut hinc colligere liquet. Vide Lorippum. Joaer. 

b fIujus epistole argumentum nascitur ex victoria 
Justiniani adversus Gothos, historiis testata satis, ἃ 
quo Vitigis pacem per legatos petit. Fonw. 


821 


possunt qui fecerunt insecutiones sine reatu, odium 
sine culpa, damna sine debitis. Et .ne pro parvitate 
sui negligi potuissel, non in provinciis tantum, sed 
in ipso rerum capite probatur inflictuin.. "Estimate 
quos dolores abjicimus, ut vestram justitiam reperire 
possimus. Talis res effecta est, quam Mundus * lo- 
quatur : qu: sic a vobis meretur coinponi, ut zqui- 
tatem vestram generalitas debeat admirari. Nam si 
vindicta regis Theodobadi quxritur, mereor diligi ; 


si commendatio dive memorie Amalasunthze reginx 


pra oculis habetur, ejus debet filia cogitari, quam 


nisus [Niv. et Ga., jussis] vestrorum omnium perdu- 
cere decuisset ad regnum, ut cunctx gentes potuis- 


sent agnoscere vicissitudinem vos gratix tanto [Ac., 


VARIARUM LIBER XI, | 
leesisse. Pertulimus talia qualia et ipsos offendere A vobis debet corrigi quod non decuisset admitti. Sed 


822 


potestis omnia gratanter, omnia placabiliter ordina- 
re, quia duleior solet esse gratia post amaritudine: 
expialas. Refugere vos enim potuisset ignotus : ego 
autem, qui ornatum reipublicze vestra vidi, qui tot 
nobilium corda procerum cógnovi, non me desidero 
ἃ piissimi principis gratia dividere, si in me velit qux 
sunt justa cogitare. Nam si alter offensam meruil, 
ego debeo gratissimus haberi, qui odioso cum vindi- 
cta successi. Vestros animos sum secutus; prxmia 
mihi fuerant reddenda, non lLsio. Et ideo non ne- 
getur gratia, cui nulla penitus suni imputanda ; atque 
ideo sepultum sit odium cum morte peccantis. Nam 
etsi de vobis aliquid minus forte mereamur, Romana 
libertas cogitetur, quae per bellorum turf&ultus ubique 


tant] pignori reddidisse. lllud etenim; vos debuit B concutitur. Pauca dixisse sapientix vestra sufficiat, 


permovere, quod distributione mirabili ante regni 
fastigia invicem nos Divinitas vestram fecit habere 
notitiam ; ut amoris causau tribueret, quibus aspe- 
ctus gratiam [ed., gratia] contulisset. Quali enim 
reverentia principem colere potui, quem adhuc in 
illa positum fortuna suspexi? Sed potestis et nunc 
omnia reintegrare qux facta sunt, quando non est 
difficile illun in affectu retinere qui gratiam constat 
desideranter expetere. Et ideo salutantes clementiam 
vestram honorificentia competenti, indicamus nos 
legatos nostros illum atque illum ad serenitatis ve- 
sir sapientiam destinasse, ut. omnia more vestro 
cogitetis; quatenus utreque respublic:e restaurata 
concordia perseverent; et quod temporibus retro 
principum laudab i opinione fandatum est, sub ve- 
etro magis imperio divinis auxiliis augeatur. Reliqua 
vero per legatos prxdictos serenitati vestre verbo 
insinuanda cominisi.nus, ut et alicia epistolaris bre- 
wMas perstringerel, et causas nostras suggerentes 
plenius intimarent. 


EPISTOLA XXXIII. 
MAGISTRO OFFICIORUM VITIGIS REX. 


ftogai uf imperatorem inducat ad pacem Italie con- 
cedendum. 


Illum et illum legatos nostros ad serenissimum 
principem dirigentes, congruum fuit magnitudini ve- 
strze per eos salutiferos apices destinare, ut in onini 
parte vestra benelicia mererentur, cuin nostrze de- 
portarent collocutionis affectum. Et ideo epistolarem 


quia in alto pectore protenditur quod consideratura 
semper augetur. 


EPISTOLA XXXIV. 
EPISCOPIS SUIS YITIGIS REX. 
Petit ut et legatos, quos ad imperatorem misit, adju- 
vent, et pro tpso preces Deo (undant. 

Si sacerdotibus etiam ignotis honorem debemus, 
quanto magis illis quos amabili veneratione conspexi: 
mus? Aliter eni) requirimus note, et aliter appel- 
laus incognitum, Visorum major semper affeetin 
est, dum gratissime retinetur qui asshluo et snav; 
sermone conjungitur. Et ideo per harum portKores, 
legatos nostros, quos sd serenissimum principern 
destinavimus, sanctitati vestre przesentamus debi&r. 
venerationis obsequium : sperantes ut pro nobis 
orare dignemini, et, ubi usus exegerit, solatia vestra 
Teperiant, quia necesse est at bene velitis quos vobis 
religione junctos esse cegnoscitis. 


171 EPISTOLA XXXV. 


PREFEKCTO [ed,, PATRiCIQ VihO QU/ESTORI] THESSALO- 
NICENSI VITKCIS REX. 


Petit ut leqati ad imperatorem missi nullam. moram 
patiantur. 

Illum et illum legatos nostros ad serenissimum 
priucipem, Deo favente, d:reximus, per quos ne- 
cesse fuit magnitudini vestre reddere salutationis 
affectum, quando honori vestro et sapientix debetur 
ut vobiscum collocutionis gratia perfruamur. Spera- 


gratiam vestris meritis exhibentes, speramus ut apud p mus autem ab excellentia vestra ut moram non de- 


clementissimi imperatoris animos eis vestra prudentia 
suffragetur : quia sic sunt justa qu:xe petimus, ut om- 
nium sapientium mereantur adnisum. Facile enim a 


s Tic erat dux exercitus Justiniani, et vicit Dal- 
matas, et Salonem urkem cepit. In qua tamen victo- 
Tia ipse cum Mauricio filio occisus est, a Gotho fu- 


beant suslinere, quos nos sub celeritate prospicitis 
destinasse ; quatenus vestris benelíciis applicemus, si 
eos remota tarditate pervenire cognoscimus, 


Haee percussus. Procopius, lib. r de Bello Gothico; 
atihzeus. Palmerius, in Chronico; Leonardus Arc- 
tim., de Bello Italico adversus Gothos, lib. 1. Fons. 





LIBER UNDECIMUS. 


e —— 


179 PTLEFATIO. 
Prefationis auxiliun ex contrarietate nascitur 
meruique aetionum, quando illud opitulatur scri- 


ptori, quod potuit impedire cogitantem. Qu: res etsi 
laules adimit, clementer tamen veniam tractata 


coucedit : quia quod constat otiosos debere, nemo 


825 


M AURELII CASSIODORI 


825 


potest cccupatos exigere. Quapropter administrator A ficia. postulare? /Egreseit- profecto ingenium, nisi 


ainplissimus si vacasse credatur, opprobrium est; 
cujus etiam secretum dicitur, quod tumultuosis actio- 
nibus verberatur. Sed vix nobis aliquid przsstabit ad 
effectum ducta probatio, quando et occupati fuisse 
eredimur, et male scribere minime debuisse judica- 
mur. Nam multo satius est vitiosa tenebris occulere, 
quam culpanda przsumpta importunitate vulgare. 
Verum hoc mihi objicere poterit otiosus, si verbum 
improvida celeritate projeci, si sensum de medio 
eumptum non ornaverim venustate sermonum, si 
precepto veterum non reddiderim propria persona- 
cum : occupatus autem, qui. rapitur diversitate cau- 
sarum, cui jugiter incumbit responsum reddere, el 
alteri expedienda dictare, non me addicere poterit, 


jugi lectione reparetur. Cito expenduntur horrea, 
qui assidua non fuerint adjectione fulcita. Thesau- 
rus ipse quam facile profunditur, si nullis iterum 
1773 pecuniis compleatur? Sic humanus sensus, cum 
alieno non farcitur [Forn., sarcitur] invento, cito 
potest aitenuari de proprio. Si quid autem in nobis 
redolet, studiorum flos est ; quod nihilominus mar- 
cidum redditur, si a matrelectione carpatur. Illic 
enim potest esse letissimum, unde docetur et na- 
tum : quando omnia in origine sua plenissime vi- 
vuni, qui» necdum a naturalibus sinibus [ed., fini- 
bus] auferuntur. Proinde veni: magna pars est, si 
scribimus non vacantes, si legimur non legentes. Sed 
jam removeamur ab excusationis voto, ne magis of- 


qui se in talibus periclitatum esse cognoscit. Facile p fendat nimis affectata defensio. 


eniur absolutor est alieni conscius sui; neque in illis 
seuper valeinus, qu» interdum posse judicamur. 
Argutum ipventum ketum fundit ingenium, tepentia 
dicta mens concipit occupata. Aliquando acotum ju- 
£giter decet esse compositum, quia dicendi ars in 
nostra sita potestate cognoscitur, alacritas mentis di- 
vinis tantum muneribus applicatur. Remanet itaque 
δὲ excusandum brevitas insperata librorum, quam 
nemo purgat diutius, nisi qui bene creditur esse di- 
eturus. Sed ne quis forsitan possit offendi quod in 
proetoriano eulmine constitutus sic omnimodis actioso 
pauca dictaverim, accipiat viri prudentissimi Felicis 
presomptione factum, cujus participatus sum in 
omni causa consilium. Etenim vir primum est mo- 
rum sinceritate defzecatus, scieutia juris eximius, ver- 
berum proprietate distinctus, senilis juvenis, alter- 
€ator suavis, mensuratus eloquens; qui necessitates 
publicas eleganter implendo, ad favorabilem opinio- 
nem suo potius làbore perduxit. Alioqui tantis cau- 
sarum molibus oneratus, aut impar esse potui, aut 
forte arrogans inveniri. Sed melius, quod ejus fati- 
gatione recreatus sic regalibus curis adfui, ut non 
potuissem in arduis rebus deficiens approbari. Duos 
itaque libellos dictationum mearum de prefecturce 
actione subjunxi ; uL qui decem libris ore regio sum 
Jocutus, ex persona propria non haberer incognitus : 
quia nimis absurdum est in adepta dignitate conti- 
cescere, qui pro aliis videbamur plura dixisse. Sed 
postquam duodecim libris opusculum nostrum desi- 
derato line concluseram, de animz substautia, vel 
de virtutibus ejus, amici me disserere coegeruat ; ut 
per quam multa diximus, de ipsa quoque dicere vi- 
: deremur. Modo parcite diserti, favete potius inchoan- 
tes; nam si nihil mereor eloquentixte munere, consi- 
derandus sum potius ex ofliciosissimo labore; qui, 
tantis reipublice necessitatibus occupatus, sic vacare 
potui sub urentibus curis, si me gloriari contigisset 
fluminibus Tullianis. Nam ipse quoque fous elo- 
quenti: ^, cum dicere peteretur, fertur excusasse, 
quod pridie non legisset. Quid jam aliis accidere po- 
terii, si tanta laus facundix auctorum visa est bene- 


^ Cicero servum mianumisit, quod dilata in crasti- 
pun comitia renuntiasset ; adeo paratus qeditatus- 





EPISTOLA PRIMA. 
SENATUI URBIS ROMAE SENATOR PRAEFECTUS PRAETORIO, 


Pluribus laudat Amalasuntham, et parentes, et filium 
ejus Athalaricum. Tum regal senatores ut principi- 
bus gratias pro collata ipsi prelectura pratoriana 
referant. ; 

Commendatis mihi, patres conscripti, provectam 
meum, si vobis intelligo fuisse votivumn. Credo enim 
evenisse prosperrime quod tot felices constat optasse. 
Desideria quippe vestra bonorum omnium probantur 
auspicia, quando nemo potest talium favore suscipi, 
nisi quem Divinitas precepit augeri. Mutuamiui 
ergo gratiam, ut exigatis obsequium. Natura rerum 


C est amare collegam. Laudes quinimo vestras er- 


tollitis, si honorem «ui senatori datus est erigatis. 
Sollicitudo patrum ad publicas we vtilitstes instan- 
ter impellat, ut vestro magis imputetur przeconio, 
cum tali meruero placere patrono. Secunda mihi 
est cura, vobis me commendare post principes, quia 
illud vos amare contidimus quod et rerum dominos 
jubere sentimus. Primum, ut hoc putemus atile, 
quod honestum; ut nostros actus quasi pedisequa 
semper justitia comitetur; et quod a continenti 
principe non emimus, nulli turpiter venditeinus. Au- 
distis, principes viri, qu:xe rerum pondera przedicatus 
exceperim. Supra vires exigitur, qui dignitatis cul- 
mina laudatar ingressus. H:c non audemus falsa 
dicere, sed confitemur esse potiora. Nam talia judi- 


p cia non invenerunt merita, sed fecerunt. Neque enim 


nos inde jactamus, «ui intelligimus dominos nostros 
humilia voluisse sustollere, ne videantur immeritis 
tam ingentia prestitisse. Rapiunt nos predicandi 
temporis bona ; et velut longa ariditate sitientes, ad 
haustum dulcissimi saporis invitant. Ὁ &eculi beata 
fortuna ! sub priucipe feristo matris regnat affectio ; 
perquam totum sic peragitur, ut generalis nos te- 
gere charitas sentiatur. Huic gleriosum pr:estat. ob- 
sequium cui omnia serviunt; et mirabili tempera- 
mento concordiz, antequam possit populos regere, 
suis Jam capit moribus imperare. Hoc est profecta 


ue tantus artifex ad dicendum accedebat. Plutarch. 
ORN. 


VARIARUM LIBER ΧΙ. 


926 


difficillimum regnandi genus, exercere jüvenem in A etiam, tot barbarorum victoriis prepotentes, quam 


suis sensibus prinespatum. Rarum omnino bonum 
est, dominum triumphare de moribus, et hoc conse- 
qui in florida eate, ad quod vix creditur cana. mo- 
destia pervemire. Gaudeamus, paires conscripti, et 
supern» majestati gratias supplici devotione refera- 
fmus, quando nulla erit accessu temporis difficilis 
clementia nostro principi, qui in annis puerilibus di- 
dicit servire pietati. Sed hoc miraculum utriusque 
moribus demus; nam tantus est genius maternus, 
cui eliam jure princeps servire debuisset extraneus. 
Hanc enjm dignissime omnia regna veuerantur, 
quam videre reverentia est; loquentem audire, mi- 
raculum. Qua enim lingua non probatur esse doctis- 
sima? Attic facundi:e claritate diserta est, Romani 


ingenti expeditione turbali sunt? Lacessiti meige- 
runt cum nostris inire certamen, qui precipitatis 
saltibus prelia semper gentibus intulerunt. Sed 
qnamvis superba natio declinaverit conflietum, vi» 
tare (lamen proprii regis nequivit interitum. Nam 
Theodoricus ille diu potenti nomine gloriatus in 
triumphum 174 priucipum nostrorum langueris 
potius pugna superatus occubuit : ordinatione, credo, 
divina, ne nos aut aflinium bella polluerent, aut jv 
ste [Ac., juxta] productus exercitus vindictam ali- 
quam aon haberet. Macte procinctus Gothorum 
omni felicitate jucundior, qui hostem regalem capite 
czedis, et nobis nec unius ultimi facta subducis. Bur- 
gundio quinetiam ut sua reciperet, devotus effectus 


eloquii pompa resplendet, nativi sermonis ubertate B est, reddens se totum, dum accepisset exiguum. 


gloriatur ; excellit cunctos in propriis, cum sit sequali- 
ter ubique mirabilis. Nam si vernaculam linguam 
bene nosse prudentis est, quid de tali sapientia pote- 
rit ostimari, 40:8 tot genera eloquii inoffensa exer- 
citatione custodit ? liuc venit diversis nationibus ne- 
cessarium magnumque presidium, quod apud aures 
prudentissimz domine nullus eget interprete. Non 
enim aut legatus moram, aut interpellans aliquam 
sustinet de mediatoris tarditate jacturam, quaudo 
uterque et genuinis verbis auditur, et patriotica re- 
sponsione componitur. Jungitur his rebus quasi dia- 
dema eximium, impretiabilis notitia litterarum ; per 
quam dum veterum prudentia discitur, regalis digni- 
tas semper augetur. Sed cum tanta gaudeat perfe- 


ctione linguarum, in actu publico sic tacita est, ut (c 


credatur otiosa. Paucis litigia nodosa dissolvit, bella 
ferventia sub quiete disponit silentiose geritur pu- 
blicum bonum. Non audis prxdici quod palam vide- 
tur assumi, et temperamento niirabili dissimulando 
peragit quod accelerandum esse cognoscit. Quid tale 
antiquitas honora promeruit ? Placidiam mundi opi- 
nione celebratam, aliquorum prosapia gloriosam, 
purpurato filio studuisse percepimus; cujus dur re- 
misse adininistrat imperium, indecenter cognoscitur 
imminutum. Nurum denique sibi amissione Illyrici 
comparavit, factaque est conjunctio regnantis divisio 
dolenda provinciis. Militem quoque nimia quiete 
dissolvit, Pertulit a matre protectus quod vix pat 
potuit destitutus. Suh hac autem domina, qux tot 


Elegit quippe integer obedire, quam imminutus [Ac., 
immunitus| obsistere : tutius tunc defendit regnum, 
quaudo arma deposuit. Recuperavit enim prece quod 
amisit in acie. Beatam te, domina, laude multiplici, 


. eui divino beneficio necessitas tollitur cuncta certa- 


minis, quando adversos reipublics aut celesti felici- 
tate vincis, aut tuis imperiis spontanea largitate con- 
jungis. Exsultate, Gothi pariter ac Romani. Dignum 
miraculum, quod omnes loquantur. Ecce (przstante 
Deo) felix domina quod habet eximium uterque 
sexus implevit; nam et gloriosum regem nobis edi- 
dit, et latissinum imperium animi fortitudine vindi- 
cavit. Hxc quantum ad arma pertinent, utcunque 
referuntur. Nam si pietatis ejus velimus atria in- 
trare, vix nobis poterunt centum lingu: centumque 
ora sufficere : cui par est quidem :equitas et volun- 
tas, sed major benignitas quam potestas. Dicamus 
igitur parva de magnis, pauca de plurimis. Scitis 
quanta bona nostro ordini ccelesti benignitate largita 
est : nihil est dubium, ubi est teslis senatus. Afflictos 
statu meliore restituit, ilesos sublimavit honoribus, 
et sigillatim bona tribuit, quos sub universali muni- 
mine custodivit. Ea qu:x& asserimus jam creverunt. 
Respicite namque patricium Liberium prafectuin 
etiam Galliarum, exercitualem virum, communione 
gratissimum, meritis clarum, forma conspicuum, sed 
vulneribus pulchriorem, labormn suorum munera 
consecutum ; ut nec przefecturam, quam bene gessit, 
amitteret, et eximium virum honor geminalus orna- 


reges habuit quot parentes (juvante Deo), noster p ret; confessus meritum, cui solus non suffücit ad 


exercitus terret exteruos; qui provida dispositione 
libratus, nec assiduis bellis atteritur, nec iterum 
longa pace mollitur. In ipsis quoque primordiis 
(quando semper novitas incerta tentatur] contra 
Orientis principis votum, Romanum fecit esse Danu- 
bium. Notum est qua pertulerint invasores; quz 
ideo pretermittenda dijudico, ne geuius socialis 
principis verecundigm ' sustineat perditoris. Quid 
enim de vestris partibus [Ac., nostris patribus] sen- 
seri, hinc datur intelligi, quando pacem contulit 
laesus quam aliis concedere noluit exoratus. Additur 
quod tantis nos legationibus tam raro requisitus or- 
navit, et singularis illa potentia, ut Italicos dominos 
erigeret, reverentiam Eoi culninis inciiuavit. Franci 


premium. Accepit enim et przesentaneain dignita- 
tem ; ne, de republica benemeritus, diu abseus puta- 
retur ingratus. O admiranda Benevolentia domino- 
rum: qui in tantum extulit predictum virum, ut do- 
natis fascibus et patrimonium judicaret addendum ; 
quod sic ab universis gratanter acceptum est, ut in 
munere ejus cuncti se potius crederent esse ditatos, 
quando quidquid digno creditur, hoc multis sine du- 
bio eollatum esse sentitur. Quid ergo de animi fir- 
mitate loquar, quz vicit et philosophos valde przedi- 
catos? Procedit enim ex ore domin» benelíicus 
sermo, et manens sub securjtate promissio. Non 
sunt nobis, patres conscripli, minus probata quz 
loquimur : verus testis est, qui laudat expertus. Co-, 


8} 


M. AURELH CASSIODORI 


gnovistis enim qu» contra me vota conflixerunt , A utilia sequar, qu: vitanda refugiam. Vigor ille ratio- 


non aurum, non magus valuere preces : tentata 
sunt universa, ut probaretur sapientissim:e domin:e 
gloriosa constantia, Ordo flagitat dictionis augusta- 
ram veterum pompare moderna comparatione discu- 
tere. Sed quemadmodum illi sufficere poterunt exem- 
pla feminea, cui virorum laus cedit universa? Hanc 
sí parentum cohors illa regalis aspiceret, tanquam in 
speculum puriseimum sua praeeonia mox videret. 
Enituit enim Amalos felicitate, Ostrogotha patien- 
tia, Athala mansuetudine, Munitarias zquitate, Uni- 
mundus forma, Thorismuth, castitate, Unalamer 
fide, Theudimer pietate, patientia (ut jam vidistis) 
inclytus pater. Cognoscerent hic profecto universi si- 


gillatim propria, sed feliciter faterentur esse supe- - 


rata, quando unius przconium cum turba se jure non 
potest aequare virtutum. /Estimate quale eis essel de 
tali h:erede gaudium , quo merita potuit transire 
cunctorum. Qu:eratis forsitan sequestratim principis 
bona : abunde przedicat sobolem, qui ejus laudat au- 
ctorem. * Deinde retinetis facundissimi Symmachi 
eximium dictum : Specto feliciter virtutis ejus au- 
gmenta, qui differo laudare principia. Subvenite, pa- 
ires conscripti, οἱ agendo pro me communibus do- 
minis gratias debitum meum vestra satisfactione per- 
solvite. Nam sicut unus satiare non valet omniun 
vota, ita multi unius poseunt complere disposita. 


EPISTOLA Il. 

JOANNI PAPJ£ SENATOR PRAEFECTUS PR.ETORIO. 
Petit ut orationibus ejus, admonitionibus, correptio- 
nibus etiam adjuvetur. 

Supplicandum vobis est, beatissime pater, ut l:eti- 
fiam quan per vos (Deo largiente) percepimus, cu- 
$todiri nobis vestris orationibus sentiamus. Quis 
enin dubitet prosperitatem nostram vestris meritis 
Aapplicandam, quando honorem adipiscimur, qui a 
Domino diligi non meremur, et permutatione effi- 
£aci bona recipimus, dum talia non aganus ? Eccle- 
giasticis siquidem jejuniis fames est exclusa popula- 
ris, decoris lacrymis tristitia fosda discessit, et per 
sanctos viros acceleratum est, ne traheretur diutius 
quod gravabat. Et ideo salutans ofliciositate qua di- 
geum est, precor at vivacius oretis pro salnte re- 
gRantium ; quatenus. eorum vitam caelestis Princeps 


nabilis animae nobis consilium proestet; facies veri- 
tatis albescat, ne mentem nostram innubilet caligo 
corporea; sequamur quod intus est, ne foris » nobis 
simus : instruat quod de vera sapientia sapit, illumi- 
net quod coelesti claritate resplendet. Talem denique 
judicem excipiat publicus actus, qualem filium ca- 
tholica mittit [Gr. et Cuj., nutri] Ecclesia. In suis 
nos etiam muneribus virtus sancta custodiat : quia 
graviores insidias antiqui adversarii tunc subinuis, 
quando ejus dona suscipimus. Nolite in me tantum 
rejicere civitatis iliius curam, qus potius vestra 
laude secura est. Vos enim speculatores Christiano 
populo presidetis, vos patris nomine universa dili- 
gitis. Securitas ergo plebis ad vestram respicit fa- 


B mam, cui divinitus est commissa custodia. Quapro- 


pter nos decet custodire aliqua, sed vos omnia. Pa- 
scitis quidem spiritualiter cornmissum vobis gregeni : 
tamen nec ista potestis negligere, qus corperis vi- 
dentur substantiam 1 7 5 continere. Nam sicut homo 
constat ex dualitate, ita boni patris est utraque re- 
fovere. Primum penuriam temporis, quam delicta 
promerentur, orationibus sanctis amovete. Si quid 
tamen (quod absit) acciderit, tunc bene necessitas 
excluditur, quando contra eam sub ubertate [Gr. et 
Cor., veritate; Jur. putat legendum libertate| tracta- 
tur. Monete me qu: sunt gerenda sollicite. Bene 
agere vel correptus exopto, quia diffieilius errat ovig 
quie voces desiderat audire pastoris; nec facile effi- 
citur vitiosus, cui admonitor insistit assiduus. Suam 


C quidem julex palatinus, sed vester non desinau 


esse discipulus. Nam tunc ista recte gerimus, si a 
vestris regulis minime discedamus, Sed cum me a 
vobis desiderem eL moneri consiliis, et. orationibus 
adjuvari, jam vobis est applicandum, si quid in me 
fuerit aliter quam optabatur inventum. Sedes illa 
toto orbe niirabilis * proprios tegat affectione culto- 
res; que licet generalis mando sit prxstita, vobis 
eliam cognoscitur et localiter attributa. lenemus 
aliquid «anetorum apostolorum proprium, si peccatis 
dividentibus non reddatur alienum , quando con- 
fessiones illas *, quas videre universitas appetit, Roma 
felicior in suis sinibus [ed., finibus] habere pronie- 
ruit. Nil ergo timemus talibus patronis, si oratio 
non desistat antistitis. Arduum est quidem multo- 


faciat esse longevam, Romane reipublice hostes D rum desideriis satisfacere, sed novit Divinitas magna 


Hnminuat, tempora tranquilla concedat : deinde, 
«quod orhat pacem, necessariam nohis copiam de 
Rbundantite sux horreis largiatur : mihique filio ve- 
etro intelligenti:? sensus aperiat; ut qus vere sunt 


ἃ Deinde retinetis facundissimi Symmachi, etc. 
Hc verba non exstant in libris Quinti Symmachi 
hodie editis. Jus. | 

Ὁ Romam intelligit, qtam legum domicilium, gym- 
nasium litterarum, curiam dignitaumm, verticem 
mundi, et patriam libertatis Sidonius appellat. Hie- 
ronymus etiam in quadam epistola miratur Gadita- 
num quemdam Titi Livii solo nomine et gloria potius 
commotum fuisse, quam Romanum urbis splendore, 
cum Romam pergerel. Nunc vero nominis sui decoo- 


prestare, Ipsa retundat invidos, ipsa nobis faciat ei- 
ves celesti aspiratione gratissimos ; et supplicationi« 
bus vestris tempora tribuat, quibus superna gratia 
prodicetur indulta. 


trix jacet, nihilque aliud est quam sue venustatit 
pristinze spurcum cadaver. Bnoss. 

« Con[essiones illas (Petri et Pauli). Confessionis 
nomine vocabant partem ecclesix ubi conditze reli- 
quie corporum sanctorum sub altari, non autem 
ipsam iutegram ecclesiam, ut notat Baronius Com- 
ment, in Martyrol. Rorm., sub die 6 Julii. Sic accipit 
claves confessionis sancti. Petri Áimoinus, βίου, 
Franc. lib. 1v, cap. 84. Adde locum Ennodii, apud 
Davon, ton. Vl, pag. 601. Junzr. 


629 


EPISTOLA 1H. 
DIVERSIS |ed. , UNivERSIS] EPISCOPIS. SENATOR PRAEFEC- 
TUS PRAETORIO. 


Commendat se illorum precibus; et petit ut. jejunium 

salute principum et pro pace obtinenda indicant. 

um eos hortatur ut vilia cuncta a populo pro- 
cul amandent. 


Corporalium patrum naturalis mos est, de filiorum 
provectione gaudere, dum eorum institutionibus ap- 
plicatur quidquid laudis in clara prole conceditur. 
Vos autem spiritales parentes, qui auctorem rerum 
illuminata mente conspicitis, pro me sanctz Trinitati 
sedulo supplicate, ut splendere late faciat in medio 
positum candelabrum; quatenus nec mihi interior 
desit visus, et de me aliis pandatur aspectus. Nun- 
quid proderit judicem aliis esse perspicuum, si sibi 
potius reddatur obscurus? Dignitatem conscienti:e 
donet, qui tribunalia conferre dignatus est. Faciat 


inoffensum judicem, ne damnet errantem. Sit nobis 


prosperrime przsens, ut infausta vitia reddantur 
absentia. Áinorem suum tribuat, ut peccandi ambi- 
tum miseratus excludat. Quapropter, anims veri 
parentes, affectuosa et probabili petitione vos depre- 
cor, ut indieto jejunio Domino supplicetis, qui vitam 
principum nostrorum florenti regno protendat, 
hostes reipublic:e defensor imminuat, donet quieta 
tempora, et ad laudem sui nominis copiosa ; faciat- 
que rerum omnium tranquillitatem, et [alii, ut] me vo- 
bis reddere dignetor amabilem. Sed quo facilius vestra 
quoque exaudiatur oratio, estote circa eos quos de- 
stinamus attoniti [Ac. , attenti]. Quod nescimus, nobis 


non debet imputari. Actus eorum testimonia vestra C 


prosequantur ; ut aut laudatus gratiam, aut accusatus 
apud vos invenire possit offensam. Neque enim 
vobis imputare poterunt, si delinquunt, quande non 
Jubentur male dare, ut perperam cogantur accipere. 
Orphanis viduisque contra svos impetus Deo placita 
[ed., debent placita, etc.] pr:state solatia : ita ta- 
men, ne (quod accidit * per niniiam pietatem ) dum 
miseris subvenire qu:xeritis, locum legibus auferatis. 
Nam si aliquid offendit forte districtum, talia date 
cunctis monita, ut jura possiis reddere feriata. 
Excludite, sanctissimi, inter immundos spiritus im- 
placabiles vitiorum furores, violentiaui temperate, 
avaritiam depellite, furta removete, depopulatricem 
humani generis luxuriam a vestro populo segregate. 


Sic auctorem iniquitatis efficaciter vincitis, si ejus D 


persuasiones de humanis cordibus auferatis. Episco- 
pus doceat, ne judex possit invenire quod puniat. 
Administratio vobis innocenti; data est. Nam si 
przedicatio vestra non desinal, necesse est ut pcenalis 
actio conquiescat. Et ideo dignitatem meam in omni 
vobis parte commendo, quatenus actus nostri sanc- 
torum orationibus adjuventur,.qui ininus in bumana 
potestate prxesumimus, Familiariter etiam inihi sua- 
dele quod justum est, Non sum callidus abjurator 


* Per nimiam pietatem. Hoc sensu vetustus auctor, 
sed incertus, homil, 14 in Matth. cap. vi (qui falso 
vulgo tribuitur sancto Chrysastomo ἃ Misericordia 
lunc vera est misericordia, si sic facta fucrit, ut 
justilia per eam nop contemuatur; sj autem econ- 


YARIARUM LIBER ΧΙ. 
A [ed., adjurator; Ms., arbitrator]; quod generaliter 


899 


debeo, incoactus exsolvo. Rependo etiam sanctitati 
vestrx honorificze salutationis officium, textuinque 
epistolze affectuoso fine concludo, ut in mente ve- 
stra dulciora remaneant, quia bene sibi animus 
posteriora commendat. 


EPISTOLA IV. 


AMBROSIO VIRO ILLUSTRI , AGENTI VICES SENATOR PILE- 
FECTUS PRATORIO. 


Admonet ut officium sibi commissum fideliter exse- 
᾿ quatur. 

Secure vobis, Deo juvante, opinionem nostram 
credimus, cujus conscientiam per causarum varios 
usus longa xtate probavimus. Nam si in advocationis b 
studio justitix claritate fulsistis; 376 quid nunc, 


D provecti ad consilia nostra, facietis? Crescit enim in 


illo meritum, cui majus datur officium , quando jam 
habendus est in judicum partem, qui meruit aulicis 
potestatibus assidere. Ornentur ergo subsellia, cujus 
ore fora tonuerunt. Absens adhzre nostro lateri, 
plenio: em laudem inde sumpturus, quia integrum tibi 
repulabitur quod bene ordinaveris solus. Hanc coram 
positus mecum curam participaveris et gloriam : 
nunc autem tibi tantum cogimur debere quidquid 
inde (przstante Deo) laudis potuerimus accipere. 
Quapropter officium tihi observare cen:emus quod 
nostris jussionibus obsecundat ; przeceptis etiain tuis 
pro publicis utilitatibus justissime designatis preci- 
pimus obediri, quatenns et tibi sit pro publica uti- 
litate mittendi fiducia, et nullus te conteimnendi 
sumat audaciam. Si quos ctiam fldejussoribus coimn- 
mittere necessarium :estimaveris, confidenter assume, 
quia illud magis relevare potest animum nostrum, si 
aliquid per vos cognoscamus impletum. Pr:iesenti 
enim sola verba prwstares, nunc autem facta potius 
debentur absenti. Consiliun quippe tantz sedis in- 
gens est proculdubio fama meritorum. Sed considera 
quid exigatur cui tale nomen imponitur. Labor 
vester procuret mihi omnium quielem. Scitis quae 
turpia neglectus intulerit. Scopulus vitandus est, ubi 
alter offendit. Sed hoc vos monere mea potius curia- 
sitas quam vestri diffidentia facit, Nam omnia vos 
illa agere credimus, qux» (juvante Deo) fam: nostra 
et reipublice utilia esse judicaimus. 


EPISTOLA V. 


AMBROSIO VIRO ILLUSTRI, VICES AGENTI SENATOR PRJE- 
KECTUS PRAETORIO. 


Hortatur ut populo Romano penuria labora&ti quam- 
primum succurrat. 


Gaulere vos quidem in eis credo qu: cbaritatem 
vestram optasse dijudico; nam ipsius quodammodo 
res agitur, cujus in alterum vota complentur. Sed 
hinc intelligo antiqux» amicitie fructum, qux venu- 
state felicior est, in suavissimi saporis emanasse 
dulcedinem, si prius Romaus civitatis copiam per 


tempta justitia misericordia observetur, ipsa miseri- 
cordia non est misericordia, sed fatuitas. JcaET. 

b Adrocatorum actiones cum finiuntur, tunc inci- 
piunt dignitates, ait Sidon. Apoll., lib. 1, epist. 11. 
δύκετ. 


651 


M. AURELII CASSIODORI 


83) 


cos quorum iulcrest, tanquam munus eximiurh, Α et tempora sibi custodiant, qui judicmn jussionibus 


nostris hospitiis offeratis. Ideo enim peregrinationis 
incommoda, ideo tot angusta cegitationis intravimus, 
ut populus ille, antiquis delectationibus aseuetus, 
beatissimis regnantium temporibus , explosis necessi- 
tatibus, perfruatur. Procul enim sit ul aliquo illius 
civitatis esuriente satiemur. Illorum (quod absit) in- 
ligentia, nostra penuria est. Quid plura? keti esse 
aon possumus, nisi et illos gaudentes communiter 
audiamus. Atque ideo tanta vivacitate incorrupta 
species frumenti congregetur, ut panis inde coctus 
non horrori, sed deliciis videatur esse propositus. 
Ponderatio justa servetur. Vincant copi: mentium 
desideria. Non putatur :bundare quod qusritur. 
Fugite scelerata lucra, vitate nefanda compendia. 


obsecundant, tuus honor cognoscitur solemni ordine 
non teneri, qui suis primatibus meruit anteponi. 
Tibi enim reddunt obsequia, qui te prziire noscuntur ; 
et reflexa conditione justitizx, illis reverendus aspi- 
ceris, quos subsequi posse monstraris. Hanc inzequa- 
bilem :zquitatem, speciale decretum, singulare 
beneflcium sub aspectu judicis agis ; nec potest ratio- 
nabiliter culpari, quod impugnante ordine videatur 
assumi. Nullus tibi de temporis qualitate przscribit. 
Transgressio matriculze actio tua est ; et solus confi- 
denter negligis quod aliis servare contendis [ms., 
contemnis]. Sed talia tibi pro excellentibus meritis 
conceduntur, dum crederis omnes industria fideque 
superare, quem nos constat elegisse. Nemo enim 


Quidquid ibi male pr:sumitur, in mei animi lesione B sequentem probat, nisi quem sibi laudanda virtus 


grassatur. Nemo putet veniale, quod in ista tenta- 
verit parte prsumere. In nobis facilius consentimus 
excedi, quam Romanorum utilitates patiamur immi- 
nui : non ut favorem, plausumque popularem, sed 
ut (juvante Domino) meum in illis compleam dile- 
ctionis arbitrium. Cives siquidein omnes fovendi sunt, 


sed Romani aliquid plus merentur. Urbs ornata tot. 


eximiis senatoribus, beata tam nobilibus populis, 
laudes debet nostrorum principum personare, quas 
bomo nationis exterze se miretur audiisse. Nam juste 
se illic extollit letitia popularis, qux doininos co- 
gnoscitur habere victores. Quapropter impendendum 
est quidquid fides, quidquid magna potest exhibere 
cautela, quia illud vere nostrum est commodum, 


associat, quando vituperabile est inferiorem erigere, 
nisi meritis alios videatur excellere. Hoc igitur lau- 
dabile prejudicium, sententiam gratiosam , militiam 
domesticam, a duodecima indictione (Anno Christi 
554) cancellorum tibi decus attribuit, ut consistorii 
nostri secreta fideli integritate 177 custodias. Per 
te przsentandus accedat; per te nostris auribus 
desiderium supplicis innotescat; jussa nostra sine 
studio venalitatis expedias; omniaque sic geras, ut 
nostram possis commendare justitiam. Actus enim 
tui judicis opinio est; et sicut penetrale domus ^ de 
foribus potest congruenter intelligi , sic mens przsu- 
lis de te probatur agnosci, non injuria, quia talem 
unusquisque ad responsa sua videntur eligere, qualem 


quod illorum inihi procurat affectum. Lztentur prx- C se cunctos decreverit sstimare [Gr., Niv. et Ga. , 


sentibus gaudiis, qui erant de nostra actione suspen- 
$i : illorum me desideria, illorum me vota juverunt. 
Et hoc mihi 2pud rerum dominos profuit, quod ab 
eis universaliter audiebatur optari. Agite nunc ut 
amor iste, juvante Domino, perseveret, quia eos 
amplius in reliquum credo facere, quod se in me 
f. liciter sentiunt incheasse. Abundantiam nunc peta- 
mus communibus votis: supernx: misericordiw hu- 
niiles supplicemus, ut primum nobis salutem domino- 
rum clementia divina concedat. Czeterum proventum 
quein pr.estiterit non negligentia diminuit, non vena- 
litas ulla subducit. Fidem imeain promitto, sed cum 
ipsis Divinitatis dona sustineo; cautelam offero, 
turpia fraudulentissimx nundinationis excludo. [psi 


custos, etc., zstimari]. Vestes ipso, quae nostris 
corporibus applicantur, nonne nos deformare pos- 
sunt, si aliquo inquinamento sordescant? Quanta 
vero gratia nos decorare videntur, cum laudabili 
puritate nituerint ? Sic miles ad secreta judicis pro- 
ximatus, przsulis sui famam [ms. et Ac., formam] 
aut ornat, aut maculat. In nobis siquidem peccant, 
qui alios imaculant ; et dum spolium observantis [ed., 
obsecrantis] ambitur, fama prwesidenti$ exuitur. 
Considers, si negligere debemus unde nos culpari 
posse coguoscamus. Ultra clementes 5 (Gr. , Cuj. et 
Forn., dementes] est, qui ulcisci non appetit quem 
grassatum in suo dedecore comprehendit. Respice 
quo nomine nuncuperis. Latere non potest quod 


autem in Domino de promerita ubertate glorientur. [) inter cancellos * egeris. Tenes quippe lucidas fores, 


EPISTOLA VI. 
JOANXI CANCELLARIO SENATOR PRAFECTUS PRAETORIO. 


Joannes a Cassiodoro creatur cancellarius, et quid in 
hac dignitate agendum admonetur. 


!— Quamvis statutis gradibus omnis militia peragatur, 
: : 


* Lib. t, cap. 2, Nazarii in panegyrico, pag. 206. 
Sanetus Αἰ πον, lib. n de Virginibus : Fona ions 
in ipso vestibulo dehet agnosci. Sic Apuleius. Et 
Mieronym., epist. ad Marcellin, et Anap ych. : Quos 
cum legeris, et vestibula videris, facilis conjectura 

, erit, qualis ipsa sit futura domus. Jungr. 

b Clementes, Vet., dementes. Proclivis fuit error, 
ex affinitate εἰ cum d, ut alias eodem mendi genere 
laborat Gellius, lib. v, cap. 14, in nomiue servi An- 


claustra patentia, fenestratas jauuas; et quamvis 
studiose claudas, necesse est ut te cunctis aperiss. 


Nam si foris steteris, meis emendaris obtutibus ; si 


intus ingrediaris, observantium non potes declinare 
conspectus. Vide quo te antiquitas voluerit collocari ; 
undique censpiceris, qui in illa claritate versaris, 


drodi a leone aguiti, qui vere Androcíus apud JElia- 
num. Et Nemesianus, divos lene jacentes, pro clivos. 
Describit enim Capitolii ascensum , in quo et clivos 
fuisse constat, vel ex Alpheno, 1. 59, Si ex plugis, 
S In clivo adl. Aquiliam. Simile peccatum apu 
Grecos in χαλήδια, pro χαδήτιχ. et xo)ew, pro 
ζαδήσια, llartungus deprehendit. Fonw. 

* Gloss» antiqux», caula : cancelli ante. judicem 
exira caula, furis versus atria. JURET. 


VARIARUM LIDER XI. 


t 


Proinde ad nostra monita aures animumque con- A absolute facias esse periculum. Verumtamen, ut ju- 


verte, fige menti omnia que jubemus : non te, 
tanquam vacuam fistulam *, dicia perexeant, quie 
tandiu plena conspicitur, quandiu in eam unde 
inlluere posse noscuntur. Esto potius conceptaculum, 
quod audità custodias, quod suscepta non fuudas : 
quia nibil proderit, si auribus tuis transitura pla- 
ceant, et in cordis sinibus se omnia non defigaut. 


EPISTOLA VII. 
"UNIVERSIS JUDJCIBUS PROVINCIARUM 
CTUS PRAETORIO. 


Precipit admoneantur. tributarii ut trina illatione et 
temporibus constitutis vectigalia solita persolvant. 


SENATOR PRAEFE- 


Justissime quxritur quod annua devotioue prce- 
statur, quando sub quodam gaudio constat inferri, 
quod solvitur lege naturali. Stipendium namque est, 
quod subjectum facit munilicum dici; et offerentis 
Aomen accipit, qui se, quod pepditur, debere co- 
gnoscit. Quam lautum [ed., cautum] est intrepidum 
foro assistere, publicum non limere, et inter devotos 
laudabilem collocari, qui pudorem non sinitur habere 
compulsi? Inhonorum est enim omne quod cogitur 
[ed., agitur] ; nec offerentis habet gratiam, qui dam- 
nis suis perducitur ad tributa : contra, quam libero 
üignum est compulsoribus nihil debere? llle solus 
delectabilis ager est domino, in quo supervenire non 
timetur exactor. Merito ergo testimonium solutio- 
nis securitas dicitur ^, de qua non solum animus, sed 
substantia communitur. Et ideo, quod feliciter dictum 
sit, indictione duodecima ( Anno Chrisii 524 ), per 
dicecesim dicationis tu:xe solemni moderamine custo- 
Óito , possessorem te olficiumque tuum praecipimus 
admonere, ut triba illatione devotus, constitutis 
temporibus * suam compleat functionem; ita ut cesset 
venalis illa dilatio ὁ, quze non ad tributariorum com- 
pendia, sed fraudis ambitu cognoscitur exquisita. 
Nam qui se hujusmodi onegga sublevare dicunt, aliud 
majus pondus abominabilis nundinationis imponunt. 
Absit ἃ nostris temporibus detestabilis et fugienda 
versutia. Possessor nihil aliud, nisi quod publico de- 
betur, exsolvat; nam sua damna potius agunt, qui 
sub nobis aliqua fraudare contendunt. Quapropter 
sicut flscalia onera nuila occasione volumus aggra- 
vari, ita constitutis temporibus prafinitas illationes 
precipimus, Deo juvante, compleri, quatenus et 
possessorum devotio gratissima dominis innotes: at, 
et tarditatis involuta confusio nostris rationibus [ed., 
orationibus ] auferatur. Unde singulis quibusque 
temporibus solemni more factos breves ad scrinia 
nostra tranemittite, sicut te et prisca legum ei nos.rze 
Jussionis pr:esenà commonere videtur auctoritas : ne 
si aliquid horum zstimaveris negligendum, tu tibi 


* Simile illud Comici : 


Plenus rimaruui sum : liae atque illac perflao. 
Foax. 


5 Apocha securitas dicitur. Petronius in Satyrico : 
Redde mihi apodixim defunctoriam, id est remissio- 
Dem senilis zetatis. Sidonius contra tributa securita- 
Mec BRoss. 

e 


nes illationes fisco tribus pensior?hn- ^ ὁ τρ. 


stissimarum przceptionum diligentior procuretur δίς 
fectus, illum atque illum, prz::cedentibus meritis cont 
probatos, tibi offlcioque tuo imminere, ut nihil possit 
nocere negligentia, ubi adhibetur sollicitudo gemi- 
nata. Unde continenter agite, si provectum vestrum 
magis desideratis extendere. Impia lucra sint a vobis 
emnimodis aliena : vos possessorem devotum red- 
ditis, si fraudulentis non gravetur incommodis. De 
iequitate potius quam de rapacitate proficitur. Sem- 
per metuit injusta. pr:ssumptio. Quid enim acquiri 
putatur, ubi bona conscientia perditur? Aut in qua 
parte possit homo proficere, si innocentiam proba- 
tus fuerit amisisse? Nolite sine prz:mio credere, qu:e 
vidéntur ad bonam conscientiam pertinere. Habe- 


B bunt nos bene agentes, in quo possumus, auditores. 


Remuneratorem enim illi esse promitto, quem se 
aliqua honestate tractasse cognovero. Agite ergo, 
laudes ad me potius vestri perveniant quam querel:x. 
Majus commodum non quaratis, quam si nihil ven- 
ditis. llla tantum sequenda sunt lucra, qux polest 

* possessor Letus offerre, et miles solemniter securus 
aceipere. Non censor, sed laudator vester esse desi 
dero. Cavete ergo, ne reddatur infestus, qui vobis 
cupit esse beneficus. Nam gravius semper irascitur, 
qui contra propositum commovetur. 


178 vili. 


EDICTUM PER PROVINCIAS SENATOR PRAPECTUS PRAE- 
TORIO. 


Multa et preclara. praebet monita, et promittit se ju- 
dicem integerrimum [uturum. 

Priscorum mos fuit nova jura decernere *, ut suc- 
cedenti populo aliquid quod omissum videbatur ad- 
jungerent : nune. autem sufficiens laus conscientioe 
est, veterum decreta servare. Erat ante genus homi- 
num sub hae novitate sollicitum, dum regulam vite 
sux in aliena cognoscerent voluntate pendere : modo 


. vero unusquisque novit fixum, quod ab antiquis ple- 


nissime non dubitat constitutum. Sufficiunt ergo vo- 
bis jura, si non desit voluntas eximia. Quid f proe- 
conum voces , quid periculosas sententias prsesulum 
erectis auribus sustinelis ἢ Proprix vit:e imponit me- 
dum, qui sibi se judicem intelligit constitutum. Stu- 
dele cuncti actibus bonis, et formidanda nescis. 
Nolite inardescere ad presumptiones illicitas ; amate 


D vivere quieti; transigite semper ionoxii. Quid litibus 


honesta confonditis? Cur facitis qu: mox timere 
possitis? Si quzritis lucra, vitate potius damnosa h- 
tigia. Si quod Lamen emerserit civile certamen, le- 
gibus patriis estote contenti. Nullus ad seditiosa con- 
surgat, nullus ad violenta confugiat. Furoris genus 
est, in seculo pacato turbulento studere proposito. 


bantur, nempe quarto quoque mense, C. De apoch., 
lib. x, tit. 22. FonNER. 

4 Venales moras, infra, hoc lib., epist. 35; et l. 
99, Si bene, D. De usuris. Fons. 

. * Sic Dipianus ait proconsulem edictum ejus ali- 
quam su: commendationem co'tinens mittere del *re, 
cic., l. 4, de offic. procons. Fon. 

! Supra, lib. vi, form. $, |, ult., 


C. De feriis. 





855 


M. AURELII CASSIODORI 


Sed quia vobis de judicinus , elsi non verus, tamen A lione przstate. Compellat rauonabiiler proprius 


oritur rationabilis metus ( dum inexperta potestas 
trabit potius ad timorem ) , quantum ad meum pro- 
positum pertinet, juvante. Dco, rerumque dominis 
reguantibus, omnia vobis justa, omnia moderata 
promittite. Primum, quod maxime judicem deho- 
nestat, pundinatio a ne feda nescietur. Non enim 
verba mea, more vestium , suspensa venduntur *. 
Sperari a vobis aliquid sola specierum indigentia 
faciet, non malitiosa venalitas, ubi tamen erit qua 
tempus mitigat. moderata prxceptio. Non indicimus 
quod ematur, nec ad taxationem trabimus qui ne- 
cessaria non habentur. Estote tantum ad consueta 
solliciti, de novitate securi, quia illud solum nobis 
judicavimus esse commodum, si vos, juvante Do- 
iino, servemus illesos. Non vos quisquam: militum 
pro sua voluntate conculie; non exactor adjectitiis 
gravabit incommodis; non solum nostras, sed et of- 
flcii innoxias custodivimus manus. Alioqui inutile 
bonum est judicem non accipere, οἱ mulüs acci- 
piendi licentiam przbuisse. Neque enim sic a nobis 
egrediuntur, ut ea qux» passi fuerint aliis merito fe- 
cisse videantur. Imminuta sunt enim vestro amore 
suffragia, qux hactenus oinnium detrimento cresce- 
bant. Ostendiinus in nobis, Deo juvaute, continen- 
tiam, ut eam militibus sine pudore iinperare possi- 
mus. Non enim potest auctoritatem habere sermo, 
qui non juvatur exemplo, dum iniquum sit bona 
proxcipere, et talia non fecisse. Ordinatio igitur no- 
stra utilitatem publicam tantummodo respiciet, non 
furta privata. Scimus qu: pro nobis vota fuderitis , 
qua fuistis anxietate suspensi, Deforme nobis est ta- 
lia facere, ut ininus possitis ia vestra exsultatione 
gaudere. Patebunt, Deo propitic, aures nostro ad 
suscipienda desideria supplicantium : auctor cause 
&uis nos oculis sub libertate visurus est ; non redein- 
pta, sed propria lingua loquetur. Vobis enini nec ser- 
vitus imperabit, nec a nobis nobilitas veneranda fa- 
tigabitur. Pretoria denique nostra nullus turpis 
actus intravit, nemo a nobis quam venerat minus 
locupletior rediit. Nescivit domesticum penetrale a 
subselliis discrepare. Judicem me observans inveniet, 
quocunque respexerit. Verecundie inemores, ju- 
vante: Deo, sic agere nos optamus, quemadmodum a 
rerum dominis mandata suscepimus. Vos ad omnia 
[0519 estote devoti, ut 1ne provinciarum patrem 
faciatis esse quam ^ judicem : qvia iterum gravius ira- 
Bcitur; qui minime de probitatum actione pensatur. 
Nam si prabuistis kesionibus obsequium, quid illi 
impendere debelis, queni vobis magnopere studere 
cognoscitis? Solemnia commoda * sedis vestro 1la- 
borantibus militibus non negentur, quia ipse przbet 
viam excedendi, qui non patitur justa persolvi, Prz- 
ceptis eliam nostris obedientjam :equabili modera- 


* uiperator. Constantinus : Non. sit venale judicis 
verbuui, non. ingressus redempti, non iufame licita- 
tionibus secretariuun, 1. 1, de ollic. rect. proviu., C. 
Theod. Quidam, verbum, pro, velum; nihil temere 
mulen ; arg. 1. 9, C. De nau[rag. ; 1. 6, Co. Theod., 
eod. tit. Vide i.fra, lioc lib. x1, epist. 52, oflicii in- 
noxias jmaRUS τῶν ταξεωτῶν, Manus puro. Seneca, 


animus, ne vos urgeal terror armatus. Odium sibi 
excitat, qui justis resultat imperiis. Quem jam eee- 
gero, non amabo. Sic enim cuncta qux» agenda sunt 
volumus explicari, ut vos nuilo compulsore faciamus 
imminui. Servari vobis cupinius concéssa pridem 
dominorum beneíücia, nulla abominabili prsesum- 
plione distracta. Honorem nostram sola vos. opta- 
mus gratulatione sentire, οἱ regnantibus bona pe» 
tere, qui vestra desideria nisi [ed., visi] sunt pre- 
stilisse. Vivite nune adepta securitate gandentes. 
Quem fas nion fuit cogere, potuistis voluntariis spon- 
sionibus obligare. Nam qui dubitat sub Dei conti- 
dentia justa promittere, vult babere liberum quad 
non est pollicitus immutare. Tenete igitur arbitrii 


B mei idoneum vadem, speculum cordis, imaginem 


voluntatis; ut quibus non sum facie notus, fiam ino- 
rum qualitate recognitus. In hac me potius parte 
conspicite, qua latent prxsentes. Non est vobis 
danimum absenti» mes : utilius est judicem mente 
nosse quam corpore. 


179 EPISTOLA IX. 


JUDICIBUS PROVINCIABUM SENATOR PRJEFECTUS PRAE- 
TOtO. 


Hortatur ut diligant justitiam, emque a subditis suis 
observari curent. 

Sciens ab eis contrarium posse cred), qui przce- 
dentibus malis fuerant iuininuti. (dum tuens humana 
facile suspicatur de quolibet illa qu:e pertulit), pro- 
positi nostri votum edictali tenore promisituus, ne, 


C juvante Deo, quos securos esse cupiruus, vel de ipsa 


sollicitudine gravareinus. Non eniui est. parvum tore 
mentum, adversum aliquid formi:'are venturum, dum 
semper gravius zxslimatur emergere, quod timetur. 
Absit a nostris temporibus vel minima credulitas 
lz»sionis. Reo jam vicinus est, qui malus putatur : 
quia tunc aliquid persuadetur animo, cum intrave» 
rit pectus apta [ed., acta] Suspicio. Quapropter dica- 
tio tua per loca celeberrima proponi faciat destinata, 
Aptum est enim ab his jussa cognosci, quos decrevi . 
mus admoneri. Excitelur nunc ainor omnium circa 
dominos felices; ut, sicut nos nullum contraria vo- 
luimus cogitatione suspendere, ita se et illi devotos 
debeant pie regnantibus exhibere. Sponsioues aute 
nostras [ed., vestras] vos veras efficitis, si proviucia- 


D libus xquabiliter przsidetis, Diligite justitiam, qui 


vos et amabiles faciat, et gloriosum commodum sua 
participatione concedat. Scitote oflicia vobis quasi 
aciuum vestrorum testes assistere. Et ideo quam 
magnum est in tantorum conspectu facere quod 
omnium possint ora praedicare? Judicium quasi ju- 
vidicium cognoscite vocitatum. Prosulein agere nog 
decet quod alter accuset. Quid timeat reus, cum vi- 
derit crimen in fascibus constitetum? Sols malis 


* 


lib. vit Controv., novel. 8, καθαραὶ χεῖρες. Fonw. — 
b (uum, sine comparationis particula, ut inagis, 
vel quilpiam simile suppleatur. Sup., lib. vim, epist, 
2, et lib. ix, epist. 25. Fon. 
e Solemnia commoda, id est salaria ; 1. Commodis, 
de re jud. ; Vitruvius, in jriefatione lib. 1; et infra, 
hoc lib., epist. 99. Fon. 











857 


VABMARUM LIBER ΧΙ. 





illa tormenta sunt, si publica vota moribus. suis sen- A cuim piuguis arvi fecunditate censentiene, herbaspro- 


tiant esse contraria. Dici enim non potest disciplina, 
quando ipsa fuerit corrigenda. Studete ergo nobis - 
cum, ut boni mores provincialibus dentur, sed nu- 
ditas auferatur. De remediis potius quam de kesione 
tractetur. Grave malum est, quidquam ad largienda 
juris beneficia fieri, e& mixtum L:xsionibus inveniri. 
Sic agite, ui cum justitia probata qusritur, annus 
vester brevis esse videatur ^. Honores potius vobis of- 
ferantur. Necessitatem quippe ambitus amittilis, si 
provincialium vobis vota societis. Nullos vestrorum 
actuum facimus esse custodes ; nec sub privato arbi- 
trio ingenium judicis inclinamus : sed omnia sic ge- 
rite, ne fiat necessarium quod nunc credimus esse 
turpissimum. Instar nostr; geritis dignitatis, si vos 


conscientize puritate tractetis. Obviate malis, fovete, 


nihilominus innocentes. Si quis tamen est qui ausu 
temerario contra vestros fasces erigatur, nec. possi- 
tis exercere quod justum est, aut petitorem proti- 
nus cum vesira relatione transmittite, aut, si viri- 
bus [ed. A«., juribus] deseritur veniendi, negotium 
destinata relatione declaretur, quando et evecti)nes 
publicas accepistis, et nobis gratum fit audire de ta- 
libus. Atque ideo vobis totius excusationis.causa sub- 
mota est, quando aut per dignitatem vestram pote- 
slis recix gerere, aut certe nobis quae sunt necessaria 
nuntiare. 


EPISTOLA X. 
BEATO VIRO CLARISSIMO, CANCELLARIO, SENATOR PR,EFE- 
^ CTUS PRAETORIO. 


Significat regem concessisse Davo (facultatem petendi 
Lactarium montem αὐ sanitatem  recuperundam, εἰ 
jubet ui ei necessaria queque. suppeditet. 

Cum rerum domini clementia de famuli sui Davi 
[alii, David] salute eogitaret (cujus votum est de 
tuünctorem sospitate ketari), remedia Lactarii mon- 
tis eum jussit expelere, ut cui medela humana nil 
profuit , vulgati loci beneficium subveniret; qui cre- 
bra tussi retonans anbelo pectore membra tenuavit : 
dum ministeria naturze, nimia concussione debilitata, 
viriules suas explicare nequeunt ad salutem. Escas 
enim in auxilium humani corporis contributas, dum 
apte non transigit, reddit inutiles. Nec interest tali- 
bus aut sumere cibum, aut sustinere jejunium. lu 
dies singulos substantia viva deficit ; et, velut rimo- 
sum dolium, paulatim defluens, donec evacuetur, 
expenditur. Huic ferocissimae passioni beneficium 


montis illius Divina tribuerunt : ubi aeris salubritas | 


^ Vide Apuleinm, lib. n Florid., ubi proconsu- 
lem Afric alloquens inter alia sic scribit : Utinam 
erpetuo liceret frui ! Quid nobis cum istis proconsu- 
um vicibus ? Quid cum annis brevibus et festinan- 
tibus mensibus ? O celeres hominum dies! O prasi- 
duin optimorum citata pericula! Jungr. 
5 Hoc supra, in forinula defensoris et curatoris rei- 
pus lib. vi, form. 18; et lib. vit, form. {1 et 13. 
tia justa rebus venalibus statuantur, novell. 122, 
elict. 6, Justiniani;supra, lib. ix, epist. 5, c. 4, 
exira de empt. et vend. ; Cedrenus in Theophilo im- 
peratore ; Athenzus, lib. v1 Dipnosophist., c. 92,de 
piscium venditorib. ; Moschopulus ei Suidas, in 


ducit dulcissima qualitate conditas ; quarum pastu 
vaccarum turba saginata, lac tanta salubritate con- 
ficit , nt quibus medicorum tot consilia nesciunt pro- 
desse, solus videatur potus ille prxstare : reddens 
pristino ordini resolutam passionibus vim natura. 
Replet meinbra vacuata, vires effetas instauralt ; et fo- 
mento quodain reparabili gris ita subvenit, quem- 
admodum somnus labore fatigatis. Hc itaque ar- 
menta in tam abundanti pabulo exhausts videre, mi- 
raculum est ; ut bumor ille lacteus non przstet. ori- 
gini su:e, qui corpora mortalium probatur l:sa refi- 
cere ; miroque niodo herbis animalia non proficiunt, 
unde hoininum membra pinguescuut, Exiles per du- 
meta discurrunt montium, tenues videntur, et, insta 


B ejus cui medentur, sustinent passionis. Lac autein 


tam pingue, ut hzxreat digitis, cum exprimatur in va- 
sis. Qua dere anuonas deputatas subventionemquo 
necessariau przxbete venienti ; ut in supradicto loco 
salubriter pastus, eodem alimento reparetur ejus ju- 
ventus, quo nutritur iufantia. Consurgite animi tali 
passione laborantium. Jan non amaro antidoto hor- 
rebitis dulcissimam vitam. Voluptuose bibite qua 
saluberrima sentiatis. Felicitatis genus est, inde cu- 
rari, unde libens animo :eger possit exoleri. 


Xl. 
EDICTUM DE PRETIIS CUSTODIENDIS RAVENN.£, 


Declurat se speciebus pretia fizisse, slatuta edicti vio- 
latoribus pecuniaria corporeave pona. - 


c 180 Vénalitas ^ victualium rerum temporis [Niv. 


el Ga., emptoris] debet suhjacere rationi, wt neque 
in vilitate caritas, nee in caritate vilitae expetatur; 
sed aequalitate perpensa, et murmur emertibus, et 
gravamen querulis negotiatoribus auferatur. Atque 
ideo trutinatis omnibus, et ad liquidum calculatione 
collecta, diversarum specierum pretia subter aflixi- 
mus , ut onini ambiguitate submota, delinitarum re- 
rum debeat manere custodia. Si quis autem venden- 
tium non servaverit qux pr:esentis edicti tenor elo- 
quitur, per singulos excessus sex solidorum mulctam 
a se noverit exigendam, et fustuario posse subja- 
cere supplicio * ; quatenus eum et damni metus ter« 
reat, et predicta poena vehementer affligat., 


XII. 
EDICTUM PRETIORUMN PER FLAMINIAM. 
Statuit ul ab Lospitibus exiganinr. lantum. pretia m 


militem suum, cives el episcopum. loci definita. 


Σιτοφύλακες. FonN. 

* Hujus mentio in jure crebra, 1. 7, Saccularii, 
f'n., de extr. criminib., Novell. Majoriaei ; Papiuian. 
respons. , tit. 14, et tit. 21 ;1. 5 C. Theod., de epise. 
et cler.; l'aulus, lib. v Sent., tit. 4, et tit. 21 ; et su- 
pra, lib. wx, epist. 2; lib. 1v, epist. 10 ; lib. virt, epist 
ult. ; l. 2, tit. ult., C. Qui ad eccles. con(tg. Adrim 
nus papa apud Gratianum : Qui in alteitus.. f.inain, 
inquit, publice, scripturam aut verba contuimeliosa 
conlinxerit, flagelletur, can. 1, 5, q. 1. Renovat le« 
gena xii Tab., quae famosi libelli auctorem fastuurie 
puniri jubebat. Cornut. in Persii satyr. 1. Foawea; 


839 


M. AURELII CASSIODORI 


δὶυ 


secus [ecerit, in eum sex solidorum. πμιοίαπι et (u- A pace geminavi, ecce civibus ornata resplendui. Si ue 


stuarium supplicium decernit. 

Si otiosi populi urbium singularum sub yretio- 
rum justia continentur, quanto magis debet labo- 
rantibus subveniri, ne utilitas commeantium $sau- 
cietur discrimine fortuitorum! Et ideo susceptio 
transeuntium requies debet esse curarum ; ne quod 
ad levamen inventum esse constat, detestabile po- 
tius gravamen infligat. Rccipiatur hospes ad pretia 
delinita; iniquitatem non patiatur avaram, qui invi- 
tatur ad gratiam, quoniam turpis accusatio [Ac., oc- 
cupatio; Niv. et Ga., aucupatio] est, terrere enor- 
mitate pretii, el susceptione blandiri. Predoni simi- 
lis est, qui sub iniqua cupit voluntate distrahere; 
utrosque enim constat aliena velle diripere, et consi- 
dera&onem justiti: non habere. Nescitis quanta pos- 
sitis acquirere moderati? Ultro ad commoda vestra 
veniunt, qui vos temperanter agere posse cogno- 
$cunt. Nullus ergo se xstimet, quod est familiare sem- 
per absentium, longinquitatis oblivione defendi, 
quando ad nos veniunt quotidie qui vestra merci- 
monia patiuntur. Cavete potius damna multorum, 
qui lucrorum aviditates appelitis. Sex enim solido- 
rum dispendium se noverit sustinere, et laceratione 
corporis affligendum, si quis aliter veudenduin esse 
crediderit, quam miles noster in rem directus pretia 
cum civibus atque episcopis locorum, habita delibe- 
ratione, censuerit. Suflicere enim debent omnibus 
honesta lucra de civibus, ne obsessa potius videan- 
tur itinera esse latronum. 


EPISTOLA XIII. 
JUSTINLAANO IMPERATORI SENATUS URBIS ROMAE. 
Rogat ut redi pacem concedat. Quod ut facilius. asse- 
lur , Home sanctorumque apostolorum Petri. et 
auli preces suis adjungit. 

Honestum nimis et necessarium videtur esse ne- 
gotium, pro securitate Romans reipublice pio prin- 
cipi supplicare, quia convenit a vobis expeti quod 
nostre possit proficere libertati. Nam iuter cxtera 
bona quz vobis singulariter Divina tribuerunt, nihil 
gloriosius probatur accedere, quam quod vos cogno- 
scitis ubique posse przstare. Rogamus ergo, cle 
mentissime imperator, et de gremio curie duplices 
iendimus manus, ut pacem vestram nostro regi fir- 
missimam pr«ebeatis ; nec nos patiamini abominabiles 
fieri, qui semper de vestra concordia videbamur ac- 
cepti. Romanum siquidem nomen vos commendatis, 
$i nostris dominis benigna conceditis. Gratia vestra 
nos erigit ac tuetur; et hoc mereri cognoscimus, 
quod de vestra mente sentitur. Qnietem ergo ltaliz 
federa vestra componant ; quia tunc amari possu- 
mus, si per vos dilectio votiva copuletur. Cui rei si 
nestrze preces adhuc non videntur posse sufficere, 
:estimate patriam nostram in bxc precatoria verba 
prorumpere : Si tibi aliquando grata fui, ama, piis- 
sime principum, defensores meos. Qui mihi domi- 
nantur, tibi debeant esse concordes ; ne incipiant ta- 
lia in me facere, qux a votis tuis cognoverint dis- 
crepare. Non mihi sis causa crudelis exitii, qui sem- 
per vitze gaudia prostitisti. Ecce alumnos meos sub tua 


Izdi pateris, ubi jam nomen tux pietatis osteudis ἢ 
Quid enim pro me nitaris amplius agere, cujus re- 
ligio, qux» tua est, cognoscitur sic florere? Senatus 
meus houoribus crescit, facultatibus indesinenter 
augetur. Noli per discordiam dissipare quod deberes 
per bella defendere. Habui multos reges, sed nemi- 
nem hujusmodi litteratum [ed., litterarum]; habui 
prudentes viros, sed nullum sic doctrina et pietate 
pollentem. Diligo Amalum, meis uberibus enutritum, 
virum fortem mea conversatione compositum, Ro- 
manis prudentia charum, gentibus virtute reveren- 
dum. Junge quinimo vota, participare consilia ; ut 
tux glorix proficiat, ei mihi aliquid prosperitatis ac- 
cedat. Noli me sic quxrere, ut non valeas invenire. 


B Tua sum nihilominus charitate, si [Ac., sed ; Niv. et 


Ga., sic] nullum facias mea membra lacerare. Nam 
3i Libya meruit per te recipere libertatem, crudele 
est me amittere quam semper visa sum possidere. 
impera motibus iracundke , triumphator egregie. 
Plus est quod generali voce petitur quam si vester 
animus cujuslibet ingratitudinis offensione vincatur. 
Hxc Roma loquitur, dum vobis per suos supplicat 
senatores. Quod si adbuc minus est, bestorum apo- 
stolorum Petri atque Pauli petitio sanctissima cogi- 
telur. Nam qui securitatem HRomanam sspe defen 
disse probantur ab hostibus, quid erit quod «eorum 
meritis 181 vester non tribuat principatus? Sed ut 
omnia reverentis vestrae congruere videantur, per 
illum virum venerabilem, legatum piissimi regis no- 


C stri ad vestram clementiam destinatum, preces no- 


stras credimus porrigendas; ut tam mulü [oli, 
multa| debeant eflcere, que vel singuli poterunt 
apud pios animos obtinere. 


EPISTOLA XIV. " 


GAUDIOSO CANCELLARIO PROVINCIE, LIGURLE SENATOR 
PRAEFECTUS PRAETORIO. 


Describit Comum civitatem, et indicat regem ejus in- 
colas munere perpetuo affecisse. 

Dum multis itineribus Como civitas expetatur, ita 
86 possessores paraveredorum assiduitate suggerunt 
esse fatigatos, ut equorum nimio cursu ipsi potius 
atterantur. Quibus indultu regali beneficium praeci- 
pimus jugiter custodiri, ne urbs illa, positione sua 
libenter habitabilis, rarescat incolis frequentia kEesio- 
nis. Est enim post montium devia, et laci purissimi 
vastitatem, quasi murus quidam plan: Ligurize. Οὐ 
lice& munimen claustrale probetur esse provincie, in 
tantam pulchritudinem perducitur, ut ad solas deli- 
cias instituta esse videatur. Hxc post tergum cam- 
pestria culta transmittit, οἱ amcenis vectationibus 
apta, et victualibus copiis indulgenter accommoda : 
a fronte sexaginta millibus dulcissimi aequoris amoe- 
nitate perfruitur, ut et animus recreabili delecta- 
tione satietur, et piscium copia nullis tempestatibus 
subducatur. Merito ergo Como nomen accepit, qux 
tantis ketatur compta muneribus. Hic profecto lacus 
est nimis amplissimze vallis profunditate susceptus, 
qui concharum formas decenter imitatus, spumei 
littoris albore depingitur. Circa queni conveniunt in 


δὲ1 


VARIARUM LIBER XI. 


842 


coronc speciem excelsorum montium pulcherrims A pietatis stipendium tributarii, οἱ dominorum :esti 


sumunitates : cujus ora prztoriorum luminibus de- 
center ornata, quasi quodam cingulo Palladix silvze 
perpetuis viriditatibus ambiuntur. Super hunc fron- 
dose vinee latus montis ascendunt. Apex autem 
ipse, quasi quibusdam capillis, castanearum densitate 
crispatus, ornante natura, depiogitur. Hinc rivi ni- 
veo candore relucentes in aream laci altitudine prze- 
cipitante descendunt. flujus sinibus ab Austro ve- 
niens Addua ^ fluvius faucibus aperlis excipitur. 
Qui ideo tale nomen accepit, quia, duobus fontibus 
acequisitus, quasi in proprium mare devolvitur; qui 
tanto impetu vastissimi squoris undas incidit, ut no- 
men retinens et colorem in Septentrionem obesiore 
alvei ventre generetur. Putes quamdam lineam fu- 
sciorem in aquis albentibus esse descriptam ; miro- 
que modo influentis discolor natura conspicitur, qum 
misceri posse simili liquore sentitur. Hoc et in ma- 
rinis quidem fluctibus fluviorum inundatione contin- 
git : sed ratio ipsa vulgariter patet, ut torrentes 
pracipites limosa fece corrupti, vitreo sint xquori 
discolores. Hoc autem jure putabitur stupendum, 
quod simile tantis qualitatibus elementum per pigrum 
stagnum videas ire celerrimum, ut amnem per soli- 
dos campos putes decurrere, quem se peregrinis 
undis non videas colore posse miscere. Quapropter 
incolis barum rerum jure parcitur, quando amena 
omnia delicata sunt ad labores, et facile onus aflli- 
clionis sentiunt, qui uti suavibus deliciis consueve- 
runt. Fruantur ergo munere regali perpetuo, ut sicut 


gaudent nativis epulis, ita 608 exsultare faciat muni- C 


ficentia principalis. 
EPISTOLA XV. 


LIGURIBUS SENATOR PRAEFECTUS PRJETORIO. 


Notum (acit regem centum libras auri ad. necessitates 
eorum sublevandas concessisse, ét ut regi gratias 
referant hortatur. 


Regale munus impetratum gaudium debet esse 
cunctorum, ut provocetis ad meliora, cum de nobis 
concessa probaveritis esse gratissima. Nam s' sub- 
venire semper amantis est, cujusmodi vos cxestimatos 
intelligitis, quos relevatos esse sentitis? Sed ne ve- 
Siram lzelitiam longis prelocutionibus differamus 
(quia bonarum rerum celerrima semper desideratur 
agnitio), gloriosissimi domini, devote Liguriz neces- 
sitatibus consulentes, centum libras auri per illum 
atque illum de cubiculo suo, pietate solita, destina- 
verunt ; ut judicio vestro, quibus est causa notissima, 
tanta unusquisque hujus muneris participatione le- 
tetur, quanta necessitate gravatus esse cognoscitur : 
ue quod afflictis datum est usurpet illesus, sed illi 
reparatis viribus consurgant, qui damnorum sarcina 
premente corruerant. Astensis autem civitas, qu: 
supra c:xteras suggeritur ingravata, dispositionis ve- 
sirz justitia maxime sublevetur, ut secundum modum 
dispendii commoditate beneficii perfruatur. Sumite 


* Fluvius est in Insubribus, qui per medium La- 
rium lacum fertur, ita ut aqux non commisceantur. 
Hine Claudianus : 


PATROL, LXIX, 


am^ 
-LYM 


mate clementiam, qui conditione mutata boc vos 2^ 
&rario videtis accipere, quod consueveratis inferre. 
Sed ut beneficia dominorum subtractis cxactionum 
incommodis augeantur, celerius relatio vestra nos. 
instruat quid unicuique de hac summa relaxandum 
esse judicetis, ut tantum de prima illatione faciamus 
suspendi, quantum ad nos notitia directa vulgaverit. 
Quapropter piissimis dominis votis salutaribus red- 
dite qux. debetis, ut ratio vestra supplicando peragat 
quod se in ipso universitas recepisse cognoscat. 


" EPISTOLA XVI. 
LIGURIBUS SENATOR PRAEFECTUS PR/ETORIO. 


Promittit se perpensurum querelas de libra et mensuris 
delatas, et si quem in fraude versatum compererit, 
ad reparanaam illatam injuriam coacturum. Tum 
petit ut ad apparatum exercitus necessaria quaque 
confestim et libenter procurent. 


1892 Studiose nos oportet erigere quos statuit 
regalis pietas sublevare; nam quibus [Ac., quos] do- 
minorum clementia voluit condescendere, convenit 
etiam his subjectos de propria dignitate prestare. 
Nuper mihi gratias retulistis quod tam spem vobis 
bonorum quam fructum aliquem contulissem. Invi- 
tastis me ad beneficia, quia magna suscepistis gra« 
tulatione promissa. Absolvimus votum judicis obli- 
gati. Qux fuerunt predicta, nunc probantur impleta. 
Initium igitur a libra faciemus, quia ubi conscien- 
tiam fas est intendere, inde debet sermo judicis 
inchoare. Híne est quod in ponderibus atque men- 
suris vos suggeritis ingravatos. Et ideo nostra cura 
providebit ut nullius vos ulterius ex ea parte vexare 
possit iniquitas : quia grave scelus esse judicamus, 
aut mensuras modum excedere, aut libram zequis. 
simi ponderis justitiam non habere. Milites etiam 
sedis nostris, necnon exactores atque susceptores, a 
quibus gravia vobis inferri dispendia suspirastis , 
preceptis nostris fecimus conveniri ; ut, deductis ad 
liquidum ratiociniis, si quid fraudis potuerit inveniri, 
sine aliqua dilatione persolvant : quia hoc nostris 
temporibus confitemur inimicum, ut alter alterius 
ketetur incommodo. Nunc ad apparatum florentissimi 
exercitus vota converlite, universa sine querela vel 
tarditate aliqua procurantes. Eflicaciter enim me ad 
omnia benigna constringitis, si gratanter quie sunt 
jussa completis. Lzetus obediat, quem causa genera- 


D litatis invitat. Illa sola dolere debent dispendia, qux 


studio videntur cupiditatis imposita. Nam quod pro 
rerum necessitate precipitur, inde prudentium ani- 
mus non gravatur. 


XVII. 


PBOMOTIONES OFFICII PRUETORIANJ, QUA NATALE DOMINI 
FiUNT. 


Si hodierno die redemptionis invenimus vitale re- 
medium, si ccelesti beneficio panditur spes salutis, 
convenit etiam nos longo labore fatigatis gaudii de- 


Addua quo scissas spumosior ineitat undas. 


Bonos pisces nutrit, ct potissimum tígulos, Vide Jin, 
lib. μι, cap. 105, Bnoss, 
21 














T M. AURÉELII CASSIODORE 41} 


ferre medicinam, ut superna bona quie. periclitanti A negotii perfectione laudatur. Et ideo Catellum, quem 
mundo collata sunt generaliter sentiantur. Alioqui — matricul: series fecit accedere, nostra auctoritas 
piaculuni quoddam est inter tristes velle gaudere, et — quoque actorum scriniarii curam przcepit obtinert. 
humanitatis refugit affectum, qui dolorem non sequi- XXI 
tur alienum. Üontra, quanto se melius excitat de : 

DE CURA EPISTOLARUM. 


communione L:ztitia* Quantum incitamentum magn: M ME 

alacritatis est, plurimos videre gaudentes! Bine est Conslantioiani merita licet plures asserant, asti- 

quod sapiehtes mortale genus unum hominem esse  P'latio quoque nostra commendat, Tanta est etenim 

Lestati sunt, quoniam omnes a cunctis casibus suis [8 50 sinceritas meflis, ut et, judice teste, mereatur 

indivisos esse voluerunt. Quipropter unusquisque — laudari. Hic itaque epistolarum canonicarum enram 
provectus accipiat, ut 189 amplius momenta sux 


juxta imatriculie seriem tua designatione vulgetur, ut ἢ : , ἃ BA 
quem loci ordo postulat, gradus promotionis accedat,  Jhtegritatis exhibeat, quando fdem publicam sibi 
respicit esse commissam. 


Egrediatur unus, ut anteponat universos. Totain se- 


quentium seriem ad provectum trahit, dum prior XXIV. 
militiam perfunctus exierit. DE SCRINIARIO CURA& MILITARIS. 
XVIII. | p Convenienter bonoris pr:estat augmentum probitas 
DR CORNICULARIO QUI EGREDITUR. actionis; nec decet differri, quem frequenter [ed., 


decenter] efficacem contigit approbari. Hinc est quod 
Lucillum scriniarium curz militaris esse praecipimus, 
exhibiturus obsequium cui se merito non dubitat 


Ampleetenda est promotionum grata solemnitas, 
que benemeritorum solvit excubias, quia tironibus 
conceditur spes laboris, dum vicissitudo fuerit red- 


dità veteranis. Et ideo Antianum, qui przetorianis auributam, 

inculpabiliter paruisse perhibetur obsequiis, inter XXV. 

tribunos et notarios ad adorandos aspectus properet DE PRIMICERIO EXCEPTORUM. 

principales, ut, juxta consuetudinem praesentatus, Decet nos incunctanter tribuere promotionis ascen- 
speclabilitatis decorelur insignibus. sus, quos labor mililix: meretur assiduus. Sicut enim 


ΧΙΧ «equum est desidiosis laborantium premia denegare, 
" ita convenit excubantibus remunerationis optata con- 
AMT CEAMID QUE ASHEBISS cedere. Et ideo Patricius exceptorum primicerium se 
Optatus ad optata perveniens, sui nominis sortiattt ἃ nobis noverit institutum ; ut ad tale perductus of- 
effeetum. Et ideo supradictum, assiduis laboribus ficium , placuisse suarum merita gaudeat actionum. 
comprobatum, cornieulariorum sumere censemus (Ὁ XXVI 
officium, ut jure inter primates assistat, qui tironunt SNO Mm - 


inculpabilitér egit excubias. 
XX. Dignus est nostro judicio promoveri, qui a multis 
DE PRIMISCRINIO QUI EGREDITUR. proeeulibes ner approbari. Usi enim ni dais 
Olim quidem efficaciter peragens imperata, me- 10ise6 s stis p ien pauses n 
ruisti multorum) bona judicia : sed nunc et divino PIU mee ἜΠΗ ain pn : scholaris kd 
favore commendatus erigeris, quando militi: labo- ἙΟΙΒΟΟΆΠΙΟΙ ; JDYeD MEUS militize premium , cum se 
ribus perfunctus esse monsiraris. Quapropter spe- actibus studuerit sociare fidelibus. 


ctabilitatis honore suffultus, inter tribunos et nola- AXVH. 
rios venerandam purpuram adoraturus accede ^, ut DR PRAROGATIVARIO. 
per sacros aspectus principis tuse subsistat firmitas Quis Joannem non zestimet merito esse promoven- 
dignitatis. | dum, qui nostro judicio cancellortim olim sumpserit 
XXI. olficium, et tunc Jam prxrogátivam cotiscientise me- 
DE PRIMISCIUNIO QUI ACCEDIT. , ruit, quando secreti munus judiciális accepit? Frua- 


Differri non patimur rerita fidelium, ut ad studia D wr itaque gaudio et ordinis et honoris, qui moribus 
bonorum aetuum provocemus vota eunctorum. De- — noscitur placuisse laudatis. Hune ifitur przrogativa- 
mus igitur qux» sunt justa laboribus, ut provectu — rium sententia nostra confirmat, ut gradus potius 
priorum invitemus corda sequentium. Atque ideo  emeriti devotioribus animis publicé pareat jussioni. 
Andreas, qui pratorianis fascibus inculpabiliter no- xxviil 
βου obsecutus, gradum feliciter primiscriniatus 
ascendat, ut locum quem versutia nescivit exquirere, 
se gaudeat probis moribus invenisse. 


ΒΒ COMMENTARIENSI. 
javat benemeritorum votis beneficiis respondere 
vicariis ; ut devotiore mente possit obsequi, qui me- 
XXII. ruit anteferri. Quapropter Cheliodbrus commenta- 
DE SCRINIARIO ACTORUM. riensium fruatur officio. Digne siquidem ejus inte- 
Juste potentiora consequitur, qui de commissa sibi — grita committimus 4025 custodienda esse ceasemus. 


* Pro intellectu hujus loci vidé qux adnotavi ad épist. 51, infra, lioc eodem libro. Boss. 





XXIX. 
PE BEGENDANIO. 


A&quitati videtur accommodum , si efficaci actione 
laudatis digna moribus vicissitudo prsstetur. Habet 
enim suam gloriam , qui pensatis excubiis militarem 
noscitur promovere [Ae., d mil... pervenire] fortu- 
nam. Hino est quod Cartherium regendarii locum fe- 
liciter obtinere censemus; ut aspe fuluri provectus, 
avidius preetorianis possit inhzrere laboribus. 


XXX. 
DE PRIMICERIO DEPUTATORUN, ET DE PRIMICERIO 
AUGUSTALIUN. 

Dignum est ut sequatur vota fidelium fructus labo- 
TUm ; et superlor gradus eszcipiat, quos gestarum 
integritas effecta commendat. Hinc est quod Ursum 
primicerium deputatorum atque Beatum Augustalium 
esse censemus; ut qui ad majora provecti tenduntur 
Officia , priedicanda conscientite sequantur exempla. 

XXXI. 
DE PRIMICERIO SINGULARIORUM QUI EGREDITUR. 

Decet palm premia consequi, qui sacramentis 
militaribus videntur esse perfuncti, quia diutinus la- 
bor sibi vindicat quod inexperta vix potest invenire 
nobilitas. Kt ideo, quopiam Urbicus primiceriatus 
Sui noscitur tempora peregisse, inter domesticos et 
protectores sacram purpuram adoraturus accedat *; 
ul, venerandis clarificatus aspectibus, militaribus ex- 
cubiis se gaudeat liberatum. 


XXXII. 
DE PRÍMICERIO SINGULARIORUM QUI ACCEDIT. 


Adest militaribus obsequiis integritas judicantis , 
quia gratanter exsolvit quod deberi juste cognoscit. 
Quapropter Pierius primicerium singulariorum 80 
nosira auctoritate cognoscat effectum. Si qua sunt 
talia, fiducialiter suggerantur; quia non est hzsifa- 
tionis metus, ubi non est judicis venalis audiLus 5, 


184 XXXIM. 
ΒΒ CONCEDENDIS DELEGATOR1IS, 


Moras [ms., horas] intercipit, quem przstandi 
consuetudo constringit : quia plus ille ad beneficia 
compellitur, qui innata benevolentia commovetur. 


" VARIARUM LIDER XI. - ? 
A Neque enim decet οἱ nostrorum factorum dissimiles 


$8. 


esse debeamus, dum oporteat crescere numerositato 
remedii, cui administrationis tempora videntur auge- 
ri, M4 ideo de presenti vobis delegatorios nestra lar- 
gitur hbureaaitas ; ut tune habeatis oomrioda premii, 
quando estis et sudoris terminum eonjpeeuti. Non vos - 
ansia mora suspendimus, nec eruciabili dilatione fa- 
tigamus. Unus sit finis sollicitudinis et laboris. Nam 
differendum quis pulet , si beneficia eua venuderé hon 
retractet ἢ ? 


XXXIV. 
ANTIANO SUGGERBENT DICTUM EST. 
Petitionem tuam retinebit officium, donec conseu« 
sum sequentium, dum facultas fuerit, inquiramus : 
quia uni incaute creditut quod est a plurimis asse- 


B rendum. !te omnes provecti. Estote cuncti feliciter 


approbati. Nil sustinuistis dubium, dum omne judi- 
clum habeatur incertum. Sola nos alpha complecti- 
tur, ubi ea littera non timetur. Sic enim unusquis- 
que proprig usus est voto, tanquam de alieno non 
pependisset arbitrio. 


XXXV. 
DELEGATORIA. 
δὶ Olympiacl cürrus agitator 'rapit prxmia post 
labores, si ferarum certamen inhonestum velociter 
solet coronare victores, quatn celeritatem remunera- 
üonis merebitur; a quo laudablliter militi: sacra- 
menta peraguntur ? Cur enim agentium in rebus mi- 
les officli post tot laboris incerta aliquid patiatur 


(q ambiguum, qui crebris actionibus excubando, ideo 


principls nomen habere promeruit, auia militi: sa- 
erameritis exteros antecéllit* Observabit enim jugi - 
tet imperialibus jussis , et ut teverentiam prowtoriauz 
sedis esztolleret [Ac., excelleret], tunc ad ejus venit 
obsequium, quando vocabulum copit habere przci- 
ptum. Tales ergo tardare, piaculum est, quia post 
palmam nemo dilatus est. Votivum non potest dici 
quod tristis suscipit. Gravamina nulla metuant abso- 
lati, ne portus hoc ingerat liberis quod facere potuit 
proeella vexatis. Quapropter experienlia tua de illa 
provincia, ex illatione tertia, fiscalium tributorum . 
solidos , quos principi Augustorum [id est, agentium 
in rebus] provida deputavit antiquitas, sine aliqua 


ἃ Differentiam esse inter domesticos et protectores ἢ provinc. : Non sit venale judicis velum, non ingtes- 


constat. Nam hi armatam militiam subeuntes , non 
solum defendéndi corporis sui, verum etiam prote- 
gendi lateris nostri sollicitudinem patiuntur : unde 
eliam proiectotum nomen sortiti sunt, et sunt in 
acie. Alii, ut indicio nominis apparet , familiarius 
militant, et sunt domestici protectores. Sed ex iis 
alii fuere Bipedes, alii equites, ut alil comites do- 
mesticorum equitum , alii comites domesticorum pe- 
ditum : viri illustres, a quibus domestici regebantur, 
cum eis licitum erat attingere ac adorare purpuram 
principis. L. 2, G. De fabricens. ; 1. 4, C. De domesiüi- 
cis. In salutandis etiam et osculandis vicariis prefect. 
pretorio, ac multo magis przsidibus adtnittantur ; 
que omuia summi honoris loco tribuuntur; et sic in 
l. 409, C. Theod., de deeür., osculum his in pro- 
Vincia judicantium et consessus indultus sit. BRoss. 

b Merito quia addubitet num rectius aliquanto le- 
galur, aditus. Arg. 1. 1, Cod. Theod., de off rect. 


sus redemptio. Tullius in Verrem : Ut adeas, tantum 
dabis. Salvianus Massiliensis, lib. ut de Providentia: 
Intra januas non modo illustrium, sed etiam przsi- 
dum aul praepositorum non omnes passim intrare 
presumunt, nisi quos aut judex vocaverit, aut nego- 
tium traxerit, aut ipsa lionoris proprii dignitas in- 
troire permiserit ; ita ut sí quispiam ingressus irso- 
lenter fuerit, aut c:edatur, aut propellatur, aut ali- 
quà verecundia atque existirhationis su:xe labe multe- 
tur. Valentin. et Valens impp. : Apertis foribus intro 
vocatis omnibus, etc. L. 2, C. Theod., de off. rect. 
previnc.; l. 9, Quisquis, God. Theod., de hxret.: 
Aperiat forum, etc. Nolim tamen ab antiqua et edita 
lectione, auditus, facile recedere. Nam aures przbere 
dicitur judex. Martian., novell. 4, lib. ii: Neminem 
exhiberi de provinc. integras adeuntibus au-es prz- - 
bere. Contest, aures olserate, Valer. Masini, lib 
vit, cap. o. FoRNER. 


-—-— 


j 


841" 


M. AURELII CASSIODORI 


d τες το 
E 


1} * 


dilatione persolvat , quos noveris tertie decime in- À perior, non redemit. Nostis omne quod loquimur , 


dictionis (Anno Christi 535) rationibus imputandos. 
Sed cave venales inoras ἢ, declina damnosa fastidia ; 
ut qui desideras similia consequi, exemplum tibi non 
videaris intulisse dispendii. Quapropter poscentem 
ratione |Gr., ne] submoveas, si te actionis tux» qua- 
litate constringas [Ac., constringat]. Honorabiles 
quidem a cunctis habendi sunt veterani, sed ab his 
maxime qui miliix labore detinentur. Tibi ergo 
pr:estas quod parcis alteri, quafido indemnitas prioris 
lucrum potius fit sequentis. 


EPISTOLA XXXVI. 


ANATHOLIO [ed., ANATOLICO] CANCELLARIO PROVINCIAE 
SAMNII SENATOR PRAEFECTUS PRAETORIO, 


Decernit ut septingenti solidi dentur ei qui laudabiliter 
cornicularii est períunctus officio, et suam ipse 
integritatem commendat. 


Qui laboriosas excubias et officia magnx sedulitatis 
invenit, rationabiliter et temporis definita constituit ; 
ut quod erat sub vitx: termino positum , premium 
non haberet incertum. Alioqui quis sufficere semper 


et spectare posset, cum se mortalibus lux ipsa sub-- 


duceret ? Qua de re sub incerta vita certa militia est. 
Nec habet quod possit metuere, qui ad designatum 
tempus inoffense meruit pervenire. Asira ipsa, ut 
astronomi volunt, licet assidua repetitione volvantur, 


cursus sui definita custodiunt. Nequit esse ambiguum, 


quod fine proprio tenetur inclusum. Saturnus annis 
triginta constituta sibi cceli spatia pervagatur. Stella 
Jovis duodecim annis attributam sibi regionem illu- 


strat. Martis sidus, ignea celeritate raptatum, decem (À 


et octo mensibus deputata sibi discurrit. Sol anni 
spatio Zodiaci circuli signa przetervolat. Astrum Ve- 
neris mensibus quindecim spatia concessa transcen- 
dit. Mercurius, velocitate succinctus, tredecim men- 
sibus proposita sibi intervalla pretervehit. Luna, 


peculiari nobis vicinitate proximior, triginta diebus. 


peragit, quod anni spalio sol aureus circumactus 
impleverit. Merito ergo laboris (inem mortales inve- 
niunt : quando, ut philosophi dicunt, et ipsa qux de- 
ficere nequeunt nisi cum mundo cursus sui terminos 
ralionabiliter acceperunt; hac tamen interveniente 
distantia, quod illa opus suum finiunt, ut ad princi- 
pium redeant; humanum genus ideo militat, ut per- 
actis sudoribus conquiescat. Et ideo illi qui inculpa- 


biliter cornicnlarii est perfunctus officio, septingentos p 


solidos, 4003 et longzva consuetudo deputavit, per 
illam indicüonem de Samnii provincia ex illalione 
tertia sine ambiguitate contrade : quia non potest 
dubitare dr premio, quem vera principis commendat 
assertio. Przefuit enim cornibus secretarii protoriani, 
unde ei nomen eat derivatum, laudatis actionibus 
comprobatus : eo ministrante caliculum [Gr., Cuj., 
Niv. et Ga., caleuluum] 185 scripsimus inempti, 
quod magnis prelis optabatur impleri; gratiflcati 
sius, cui leges faverunt; negavimus, cui justitia 
non promisit. Nemo tristis exstitit de victoria sua : 
ruia salvis facultatibus obtinuit, quando ut fieret su- 


ORN, 


neque enim in cubiculis nostris secretaria nostra 
peracta sunt. Quod egimus, cohortes noverunt. Fui- 
mus nimirum ad nocendum privati, ad praestandum 
judices. Districtio nostra in verbis est habita; et in 
factis sensa benignitas. Irascebamur placati , mina- 
bamur innoxii ; et ne potuissemus lz:dere, terrorem 
videbamur inferre. Habetis, ut solebaüs dicere, 
castissimum judicem, relinquam vos integerrim os 
testes. 


EPISTOLA XXXVII. 
LUCINO VIRO CLARISSIMO, CANCELLARIO CAMPANLE 
SENATOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 

Siatuit ut. primiscrinio, officio jam per(uncto, solidos 
ex canone provincie Campania solemniter tribuat. 
Bene antiqua moderatione provisum est ut laboris 

sui pretia recipiant, qui publicis utilitatibus obsecun- 

dant ; ne quis haberetur preteritus, qui probabili 
fuerat actione laudandus. Nam cui officio remunera- 
tio solveretur, si preetorianis laboribus proemia tarda- 
rentur ? Quidquid enim pene in republica geritur, 
eorum strenuitate completur, et, quod difficillimum 
serviendi genus est (sic enim cogitur omnia implere, 
ut non permittatur excedere), exercitibus paret, at- 
matis obtemperat ; et. inde reportat gratiam, ubi in- 
venire potest alter offensam. Quid publicas rationes 
[Mss. et Ac., actiones] per difficiles minutias refera- 
mus esse collectas, quas magna subtilitate composi- 
tas et ab illis exigunt, quos offendere non przsu- 
munt? Eorum est etiam sudoribus applicandum, quod 
vietuales expensz, longe quidem positz,, sed tanquam 
in urbe regia nat», sine querela provincialium con- 
gregantur : quia dum suis temporibus aliquid apte 
queritur, danti dispendium non putatur. Actus ipso- 
rum nostra gloria est, opinio temporum, virtus ex- 
plicabilis jussionum; et quidquid pro continendis 
omnibus gratificationis accipimus, eorum juste pro- 
visionibus applicamus. Splendescunt usu ipso labori- 
bus attributi, qui reddunt homines semper instructos : 
labores, inquam, violenti magistri, solliciti paedagogi, 
per quos cautior quis efficitur, duin incurri pericula 
formidantur. Erudiatur quis forensibus litteris; alter 
qualibet disciplina doceatur : ille tamen instructior 
redditur, qui actu conlinum devotionis eruditur. Et 
ideo talibus cum honore solvendum est quod meren- 
tur; ut et sibi aliquando accipiat, qui semper reipu- 
blicie utilitatibus acquirebat. Quocirca illi primiscri- 


. nio, jam militize labore perfuncto, ex canone provin- 


cix» Campanice, tertize illationis tot solidos solemniter 
te dare censemus ; ut et ille justis laboribus perfrua- 
tur, et posteri ejus exemplum libera famulationis 
accipiant, cum eum pro sua lide bene habitum fuisse 
cognoscunt. 


EPISTOLA XXXVIH. 


JOANNI CANONICARIO THUSCLE SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO. 


Describit modum conficiende charta, necnon ejus uti- 


F ^ Venalem dilationem supra, hoc lib, epist. 7, Venalitas studii, Majoriani novell. 7, de bon. caduc. 


849 


VARIARUM LIBER XI. 


4:0 


latem. Tum precipit ut cuidam prascriptam pecu- A dorum de 189 Thuscia provincia illi ex illatione 


nie summam e Thuscia provincia deportatam lar- 
giatur. 


Moderatrix rerum omnium diligenter consideravi 
[ed., desideravit] antiquitas; ut, quoniam erat pluri- 
mis per nostra scrinia consulendum, copia non 
deesset procurata chartarum ^; quatenus cum judices 
multis profutura decernerent, odiosas moras dulcia 
beneficia non haberent. Hoc munus supplicantibus 
datum est, ne avare constringerentur ad commodum, 
pro quibus a largitate publica constabat acceptum. 
Ademptus est impudentissimus exactionibus locus : 
specialiter a damnis exemit, propter quos principis 
humanitas dedit. Pulchrum plane opus Memphis in- 
geniosa concepit, ut universa scrinia vestiret, quod 
unius loci labor elegans texuisset. Surgit Nilotica 
silva sine ramis, nemus sine frondibus, aquarum se- 
ges, paludum pulchra cesaries, virgultis mollior, her- 
bis durior, nescio qua vacuitate plena, et plenitudine 
vacua, bibula teneritudine spongeum lignum : cui 
more pomi robur in cortice est, imollities in medullis, 
proceritas levis, sed ipsa se continens, ἰδ inunda- 
tionis pulcherrimus fructus. Nam quid tale in quali- 
bet cultura nascitur, quam illud, ubi prudentum 
sensa servantur? Periclitabantur ante hoc dicla sa- 
pientum, cogitata majorum. Nam quemadmodum 
velociter potuisset scribi, quod repugnante duritia 
corticis vix poterat expediri? Ineptas nimirum mo- 
ras calor animi sustinebat; et cum differebantur ver- 
ba, tepescere cogebantur ingenia. Hinc et priscorum 
opuscula libros appellavit a:tiquitas. Nam hodie 
quoque librum virentis ligni vocitamus exuvias. Erat 
indecorum, fateor, doctos sermones committere ta- 
bulis impolitis ; et in veternosis ramalibus imprime- 
re, quod sensualis poterat elegantia reperire. Gra- 
vatis manibus paucis memoriam commonebat; nec 
Invitabatur plura dicere, cui se talis pagina videbatur 
offerre. Sed hoc primordiis consentaneum fuit, quo- 
niam rude principium 5 tale debuit habere commen- 
tum, quod provocaret ingenia sequentium. Invitatrix 
pulchritudo ehartarum affluenter dicitur, ubi exce- 
ptionis subtrahi materia non timetur. H:ec enim ter- 
go niveo aperit eloquentibus campum, copiosa sezA- 
per aseistit; et, quo fiat habilis, in se revoluta colli- 
gitur, dum magnis tractatibus explicetur. Junctura 
sine rimis, continuitas de minutiis, viscera nivea 
virentium herbarum, scripturabilis facies, qux nigre- 
dinem suscipit ad decorem : ubi apicibus elevatis 
fecundissima verborum plantata [Grul., Cuj., Niv. et 
Ga., plantatrix] seges fructum mentibus toties sua- 
vissimum reddit, quoties desiderium lectoris invene- 
rit : humanorum actuum servans fidele testimonium, 
praeteritorum loquax, oblivionis inimica. Nam me- 
moria nostra, etsi causas retinet, verba commutat : 
illic autem secure reponitur, quod semper zqualiter 
audiatur. Quapropter deputatam suinmam tot soli- 


* Vide Isidor. Etym. lib. vt, cap. 10; Ovid. lib. 
Metam., ubi de Daphne; sanctum Hieronym. ad 
Niceam ; Alcim. Avit., pag. 31; et Cassiod., in pro- 
fat. lib. de Artib., pag. 5598. JuaegT. — 


tertia te prebere censemus, tertiam de decima in- 
dictionis rationibus computandam IGr. et Cuj., tertize 
decimz..... imputandamj] ; quatenus scrinium publi- 
cum integritatem fidei sux laudabili debeat perpetui- 
tate servare ; quod defectum inter mortalia nesciens, 
annua cumulatione semper augescit, nova jugiter 
accipiens et vetusta custodiens. 


EPISTOLA XXXIX. 


VITALIANO VIRO CLARISSIMO, CANCELLARIO LUCANLE 
ET BRUTIORUM, SENATOR PRLEFECTUS PRAETORIO. 


Jubet ut assem. publicum, quem Lucani et Brutii loco 


suum et boum singulis annis Urbi pendebant, sol- 

vendum curet. Tum recenset bona. quibus patriam 

suam cumulaverat. 

Apparet quantus in Romana civilate fuerit popu- 
lus, ut eum etiam de longinquis regionibus copia 
provisa satiare; qualenus cireumjecte provincie 
peregrinorum victui sufficerent, cum illis ubertas 
advecía servaret. Nam quam brevi numero esse po- 
terat, qui mundi regimina possidebat ! Testantur 
enim turbas civium amplissima spatia murorum, 
spectaculorum distensus amplexus. mirabilis magni- 
tudo thermarum, et illa universitas molarum, quam 
specialiter contributam constat ad victum. Hoc enim 
instrumentum, nisi fuerit usuale, necessarium non 
habetur, quando nec ornatui potest proficere, nec 
parti alix: convenire. Denique hzc, quasi vestimenta 
pretiosa corporum, ita sunt indicia civitatum, dum 
nullus acquiescit superflua facere, qux se novit ma- 
gnis pretiis explicare. Hinc enim fuit ut montuosa 
Lucania sues penderet, hinc ut Brutii boum pecus 
indigena ubertate przstarent. Fuit nimirum utrumque 
mirabile, ut et provincie tante civitati sulficerent, 
et sic ampla civitas earum beneflciis victualiuin indi- 
gentiam non haberet. Erat quidem illis gloriosum, 
Romam pascere : sed quanto dispendio videbatur 
posse constare , adducere tam multis itineribus [ms. 
el AÁc., muneribus] qux darentur ad pondus, dum 
qu» probantur decrescere nullus poterat imputare! 
Redactum est ad pretium, ubi pati non poterat de- 
trimentum, quod nec itineribus imminuitur, nec la- 
boribus sauciatur. Intelligant provincie bona sua. 
Nam si antiqui eorum fuerunt ad dispendia devoti, 
cur isti non sint ad compendia soivenda munifici? Et 
ideo ambos titulos in assem publicum jam redactos 
diligentia tua statutis illationibus procuravit, ne meis 
temporibus negligentes esse videantur, qui alienis 
dignitatibus laudabili integritate paruerunt. Nam li- 
cet et alias provincias studuerim reficere, nihil tamen 
in aliis (Ac. et Cor. , Ga. , illis] actum est quod vo- 
luerim vindicare. Senserunt me judicem suum, et 
quibus privatus ab avis atavisque profui, vivacius ni- 
sus sum meis fascibus adjuvare, ut me agnoscerent 
retinere affectum patrie, quos in meis provectibus 


b Rudia esse rerum omnium principia probat 
Seneca epist. 96; JElianus Variarum Hisloriar. lib. 
x, ubi de pictura; et Apuleius, lib. 1; Florid., 
Panegyr. Maxim. p. 270. Jvuc. 


agi M. Αὐ νι CASSIUDUIL 455 
,genliebam prepensa- exsultatione gaudere, Pareant A Quid semper inferis laboras? Aliquando él Süperis 


ergo non compulsione aliqua, sed amore : quando et 
banc summam illis minui, qux solebat offerri. Nam 
cum mille ducenti solidi annuis przsstationibus solve. 
rentur, ad mille eos regia largitate reyocavi; ut ex- 
gultarent gaudiorum crementis de oneribus immi- 
Dutis, 
XL. 
INDULGENTIA ἃ. 
Senator multos in carceribus delentos pietate ductus 
liberat. ' 

Quamvis nomen ipsum judicis dicatum videatur 
esse justitiz, et totius anni orbitam cquitatis jubea- 
mur ambulare vestigiis, his tamen diebus in domici- 
lium pietatis jure deflectimus, ut ad Redemptorem 
omnium remissionis itinere pervenire possimus. Ex 
hac enim virtute suavissimos fructus legimus, et ro- 


mittendo aliis nobis parcimus. Nam qui periculose. 


Justi sumus, sub securitate semper ignoscimus b. Qua- 
propter poenas abdicamus, tormenta damnamus, et 
tunc vere judices sumus. Macte indulgentia, quz 
solvis et presul es. Tu patrona humani generis, tu 
afflictis rebus medica [ed., medicina] singularis. Quis 
tuo non egeat munere, eum sit peccare commune? 
Ab universis necessario peteris; quaudo sub te spes 
vite sumitur, 40: sub justitia non habetur. Nam dum 
tribus aliis sororibus celesti gratia perfruaris, et 
amabili amplexatione nectamini, omnes tibi (quam- 
vis et ipse virtutes sint) honorabiliter cedunt, quan- 
do te humano generi salutiferam esse cognoscunt, 


milita. Otium tibi clemens actus indicit. Qui justitize 
inexorabili excubat, necesse est ut eum piejas beni- 
gna discingat. Et ideo cella gemituum *, tristiii» 
domus, apud superos Plutonis hospitium, lotus per- 
petua nocte czecatus, tandem infusione lucis albescat : 
in quo non unuin tormentum sustinet reus, qui an- 
tequam incurrat necis exitus, a supernis probatur 
abscissus. Primum pedor ille, collega catenaruim, 
abominabili merore discruciat ; auditum alieni gemi- 
tus et lamenta conturbant ; gustum jejunia longa dc- 
bilitant; tactum pondera prementia defatigant 4; 
lumina diutinis tenebris obtusa torpescunt. Non est 
unum clausis exitium; mulüifaria morte perimitur, qui 
carceris squalore torquetur. Nunc ergo reos de Averno 


D tuo 187 victuros emitte; redeant ad superos, qui ες 


magna parte inferos pertuleruut; atria tua vacuita- 
tibus impleantur. Locus ille perennium lacrymarum 
quondam tristes incolas perdat. Non sunt inde qui 
leti sunt; qui tunc. profecto habebit gratiam, si de- 
sertus appareat. Exite, inclusi, vicina morte sem- 
per pallentes; redite ad lucem, quos caligantes te- 
nebrw possidebant, nihil amplius optata morte pas- 
suri, nisi quod adhuc poteratis occidi. Sed vos, qui 
nulla debetis ambitione jam decipi, delicta relinquite 
cum catenis, dierum beneliciis absoluti. Vivite nunc 
honeste, qui didicistis superstites mori. Cognoscite 
quam beneficialis sit bona conversatio ; altera contu- 
lit teterrimum carcerem, hxc novit splendidam tri- 
buere libertatem; ista prestabit ut velitis vivere, 


Sed quid tantum de terrena conversatione dicamus ? C illa dedit ut eligeretis jam perire. Si leges astrin- 


Pietas est, qux: regit et ccelos. O si tecum licere£ 
longis temporibus habitare! Totus excluderetur rea- 
tus, et parcendo fleret ut Parce tollerentur [alij, parcé 
tolleretur]. Sed providentissime tanta res sacris solum 
temporibus videtur esse concessa, ut gratius mundus 
acciperet unde pro rerum novitate gauderet. Qua- 
propter abstine noxiam, lictor, securim, cui licet 
impune facere quod in aliis cognosceris vindicare: 
.*ma paulisper ferrum splendidum, non cruentum. 
Catenas tuas lacrymis madidas felicior rubigo susci- 
piat; iilud potius reconde, quod &olebat includere. 
Auditoria feralium vocum meliore sorte mutescant. 
Sic revera riomen eustodis, sine mortibus alienis. 


α Exstat Cod. Theod. lib. ix, tit, 39, de indul 5 


gentis. Hic autem propter sancti Paschatis diei 
ketitiam, et lib. nr, 1v, vt, Cod. Theod. Religio an- 
niversarig obseerationis vocatur, lib. vr. Et ob 
rempublicam tyrannide liberatam, lib. ult, Sed et 
pb partum Crispi et Helen: Constantinus indulsit, lib. 
1, eod. tit. FonN. 

b Ait Plutarchus justitiam virginem incorruptam, 
pudicam seu verecundam, temperantem ac utilem 
esse oportere, Pr:eterea justitire comitem pudicitiam 
assignat Juven. lib. 1 Satyr. Hoc est verecundiam, 
quasi tiinere debeat princeps, qui justus est et poli- 
ticus, non nt acciplat, sad ut inferat aliquod subdl- 
tis malum, incommodum, injuriam. Verecundia ita- 

ue justi: comes dicitur, quasi vereri ac metuere 
principem oporteat, ne cul subditorum temere, falsa 
ex causa et contra jus, penam infligat ; pr:esertim 
cüm sib securitate etiam jgnoscatur, et justus esse 


gunt, ulterius vos nullus includit. Secreta pavescite, 
ad forum sine trepidatione venite. llla juste refugi- 
tis, per qu: tristia pertulistis. Mirentur vos liberos, 
qui viderunt reos. Odisse debetis, quod vos t^adidil 
neci. Pecora ipsa vitare norunt, quie se lxsisse co- 
gnoscunt ; itinera illa non repetunt, ubi in foveam 
corruerunt. Tenaces laqueos avis capta declinat, 
h:xrentem viscum alis suspecta non insidet. Pisceus 


lupus arenis se mollibus, ut plumbati lini insidias 
evadat, immergit: cujus ut superducta retia ejus 
tergum frustra diraserint, alacer iu undas ezsilit, et 
vitati periculi gaudia liberatus agnoscit. Scarus esca 
pellectus, cum junceum carcerem ceperit introire, 


nisl periculose nemo possit. Boss. 

* Carcer in media primum urbe, foro imminent 
:dificatus est, ut testatur Livius: in quo barathrum 
fuit, quo ad ultimum supplicium sontes damnati de- 
trudebantur, quod Tullianut nuncupabatur ; qua de 
re vide Dion. lib, χειν!. Est locus, inquit Sallustius, 
in carcere, qui Tullianus appellatur, ubi paululum 
^scenderis, ad levam circiter duodecim pedes humi 
depressus, eum muniunt undique parietes; atque 
insuper camera lapideis fornieibus juncta, sed in- 
culta tenebris, odore feda, atque terribilis ejus fa- 
cies est. BRoss. 

4 De his lib. nr C. Theod.; de exactorib. Et apud 
Aul. Gellium, lib. xx, cap. 1. Alia erant pondera la- 

jdum, quibus sgeravari marlyres erant, ut ait 


aron. in. diem 16 Septemb. in Martyr. Roman. 
JURET. 


VARIARUM LIBER ΧΙ, 


$54 


mox ut ad se exitium suum invitatum fuisse cogno- A eemus. Patere penale seeretarium tuum innocenter 


verit, in. caudam labitur, paulatim δα ab angusto 
subducens. Quem si alter ejusdem generis cognove- 
rit irretitum, extrema ejus mordieus trahit; ut qui 
sibi captus non polest subvenire, alterius solatio 
probetur evadere. Sic et sauri argutum piscium ge- 
nus, a velocitate nominat, cum se in insidias nexuo- 
sas impulerint, quasi quibusdam funibus rxequabiliter 
illigati, totis nisibus trahentes retrorsum, socios co- 
nantur liberare captivos. Plura sunt, si talia perqui- 
rantur. Omnia enim qux possunt habere contraria, 
facilis casus absumeret, sí euram salutis proprie non 
haberent. Ad te claustrorum magistrum verba revo- 


esse secretum. Torqueris quidem, quod nullus affli- 
gitur; a communibus gaudiis moestus exciperis, dum 
tibi soli non parcitur venia generali, livida invidio 
eomparandus. Sustine de omnium securitate jaclu- 
ram, qui hahuisti de multorum afflictione Ititiam. 
Bed ut tos quoque gemitus congolemur, illos tibi 
tantummodo vindica, quos lex pietatis gratia non 
relaxat : ne gum truculentis parceret, asperrima fa- 
einora levigaret. Solvamus ergo cuncía, sxcularibus 
&ctibus implicati. Patitur omnis homo periculosos 
nexus, quos festinet evadere. Claustra reos dimittant, 
nos vincnla improbo cogitationis absolvant. 





LIBER. DUODECIMUS. 





188 EPISTOLA PRIMA. 
DIVERSIS CANCELLARIIS PROVINCIARUM SINGULARUM $E- 
WATOR PRAEFECTUS PRAETORIO. . 
Electis a prefecto pretorio cancellariis, et in diversqs 


provincias missis, salutaria monita ad munus bene 

gerendum, el precipue ad avaritiam. [ugiendam, 

traduntur. 

Nescio quis magnus esse ereditur, qui de penetra- 
libus judieig destinatur : quoniam tanto plus :sti- 
matur quis araaro justitiam, quanto ab illo frequen- 
tius constat auditam. Per milites suos judex intelli- 
gitur , et sicut discipuli mágistri scientiam produnt ^, 
sie nos obsequentium mores aperiunt. Przceps non 
putatur observasse moderato, avarus paruisso non 


advertitur continenti; stultus prudenlibus serviisse ' 


non creditur. Periclitamur, fateor, in actionibus ve- 
stris, 5i vos mala intentione tractelis ; el, quod nulli 
accidit vestrum, alienum vitium nostrum celebratur 
opprobrium. Bustinemus tales casus, quales nos in 
alios judicare non possumus; et lex qua fruuntur 
euneti In nobis non potest custodiri, Bel habemus 
Iterum ex alia parte solatium, quod vestra bana no- 


gtra creduutür esse mandata ; et nobis otiosis acqui- - 


ritur, quidquid glorise vestris laboribus expeditur. 
8i te enim aliquis sapienter agere vident, statim fa- 
mam tui preceptoris exaltat : dum tale institutum 
fuisse creditur, qualia gesta nihilominus sentiuntur. 
Una est sententia plebis, tales esse judices quales 
nos contigerit approbari, Et ideo magnopere caven- 
dum est, ne ille de vobis incipiat judicare, cujus vos 
opinionem contigerit anj& lacerasse. Ulciscitur poe- 


B sentis pudorem. Nam quid debeas tentare vile [Cor., 


Ga., vides], qui militas sub honore? Fasces tibi [υἀϊ- 
cum parent; et dum jussa prxetorianz sedis portare 
erederis, ipsam quodammodo potestatem reveren- 
dus assumis. Edicta nostra tu primus [ed., impy 
mis| observa, ostende bonam te intendentibus viam. 
Nam cujus est judicis custodire mandata, si milites 
nostra videantur negligere eonstituta ? Reginam MH 
lam procacium vitiorum avaritiam fuge, eni cuncto 
crimina detestabili devotione famulantur : qux dum 
pectus hominis ingressa fuerit, gregatim quaque ma- 
lefldas cohortes admittit. Ferri non potest recepta, 
quia neseit esse solilaria. Agmen habet blandissi- 
mum, arma suscipit ex talentis, et. per dulcedinern 
superat quos amara deceptione captivat. Proinde ad 


( uiilitates publicas esto sollicitus, injuncta morali 


eompulsione proeura. Plus agit inculcator rationis, 
quam possit ezercere terribilis. Persona tua refu- 
gium eit oppresso, infirmi defensio, prwsidium ali- 
qua calamitate concluso. Sic enim proprie nosiros 
cancellos agitis, si l»sorum impia claustra solvalis. 


189 EPISTOLA II. 
UXIVERSIS JUDICIBUS PROVINCIARUM SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO. 

Invitat judices ad suiipsius imitationem. Tum pravi- 

" et possessorem admoneant ut tribytg indicfiogis 

ὅ devota mente temporibusque statutis persolvantur, 

et fidelem expensarum notitiam ad scrinia prato- 
riana dirigant. 

Gratias Divinitati refero, quia et provinejales fe- 


cerunt qux: monui, οἱ 660 complevi. omnia qui pro- 


nis quod misistis in fabulis; et tormentis vestris D misi. Nam nee me sensit quisquam aliqua venaliLáte 


compensat [Ac., ut termeotjs Rosiris compescat] 
quod populus vulneratus exaggerat. Quam periculo- 
sum est pati Judicem rationabiliter iratum , et illum 
de fortunis tuis decernere, quem te constat graviter 
irritasse ! Quapropter stude magis ut nostra potius 
voce lauderis : quia sicut te potest judicis vel sermo 
deprimere, ita prosperrima sententia sublevare. 
Perge igitur per illam indictionem, juvante Deo, ad 
illam provinciam , cancellorum pompa decoratus , et 
gloriosa gravitate precinetus. Absens cogita pr:e- 


ἃ ἴῃ hanc rem belle Salvianus, de Provid. Dei, pag. 07. Ennodius, peg. 547. JungT. 


pollutum, nee ego pertuli tributarios indevotos. Ha- 
bemus utrique quod in. nobis diligere debeamus ; iili 
repererunt affectuosos judices, nos acquisivimus jn- 

tegerrimos pxecones. Agamus itaque, Deo prostanje, ἡ 
quod ccpimus. Possessor mihi publicas pecunias 
libens inferat : ego illi in conventus justitize tributa 
persolvam. Vobis autem commode repetitur, quod 
veraciter actani esse sentitur, quando de rebus pre- 
teritis spes magna redditur in futuris. Probastis enim 
quia nullum eoegimus dare quod non debuisset of- 


u^ APT 


855 


damnis afflictus est. Discussorum terrores fecimus 
ignorari. Nec extraordinaria quasivimus, qui cuncta 
geri legibus optabamus. Sed nec vos sitis in ea parte 
dissimiles. Prx»sules imitatores esse dignitatis nostrae 
jara voluerunt, quibus pene eamdem quam nobis 
jurisdictionem per provincias contulerunt. Nullum 
repudiat sequenda justitia, omnes clarificat, quos sui 
participatione sublimat : minorem se ile solus facit, 
qui ab ipsa discessit. Cur accipiendi vota sectemur ? 
Nullam gloriam recipit, qui dives vocatur : contra 
omni laude decoratur, qui justus edicitur. Desidere- 
mus potius quod nos pretiosiores locupletibus facit. 
Fasces accipimus, ut graves esse debeamus. Tribu- 
nalia conscendimus, ut morum gradibus evehamur. 


Nil vile, nil cupidum judices decet. Claras enim suas B 


maculas reddunt, si illi ad quos multi respiciunt ali- 
qua reprehensione sordescunt. Alioqui expedit non 
videri, quam cunctorum irrisione signari. Omnes 
ergo, qui gremiorum [ed., prz:iniorum] celsa petimus, 
vitiorum humilia deseramus. Sit in nobis frons libera, 
ut aliorum possimus emendare peccata, ZEquat cri- 
men omne quos inquinat, et ideo dissimilis ab accu- 
Sato debet esse qui judicat. Hxc nos annuo sermone 
convenit. loqui, quia bonarum rerum nulla satietas 
est. Fateor aviditatem desiderii mei, cupio me vo- 
biscum velle przedicari *. Veniamus nunc ad consueta: 
qua ideo debent suscipi grata, quia probantur esse 
solemnia. Quapropter, quod feliciter dictum sit, te 
officiumque tuum, cum Dei juvamine, possessorem 


precipimus admonere, ut tributa indictionis tertize C 


decima (Anno Christi 5355) devota mente persolvant, 
quatenus, trinz illationis moderamine custodito, de- 
bitam reipublice inferant functionem. Tempora 
exactionum statuta serventur; ita tamen, ut nullus 
sub immature compulsionis injuria se ingemiscat 
exactum, nec iterum sub turpi venalitate induciarum 
largitas damnosa prebeatur. Dilatio enim tributi 
major fit causa dispendii, quando irrite suspenditur 
quod nullis protractionibus evitatur. Expensarum 
quoque fidelem notitiam, quaternis mensibus com- 
préhensam5, consuetudine custodita, ad scrinia nostra 
dirigere maturabis ; ut totius erroris detersa caligine, 
publici ratiocinii possit claritas apparere. Nam si 
aliter facias, te damna respiciunt, quxe per neglectum 


tuum publicis utilitatibus ingeruntur. Et ut facilius ἢ 


possis, Deo auxiliante, quxe sunt statuta perficere, 
illum atque illum sedis nostra milites tibi officioque 
vestro consuetudinarie przcipimus imminere, quate- 
nus ordinatio nostra inculpabiliter sortiatur effectum. 
Cave ergo ne te imparem nostris przestes admonitis : 
quia nimis foeedum est ut a quo laudanda reposci- 
mus, resecanda potius approbemus. 


& Vide Plinium, in Panegyr., pag. 997 : Vota, 
quae semper, etc. Jug. 

b Hinc quadrimenstrui breves, qui de singulis 
pensionibus conficiuntur a cbartulariis, et ad ofli- 
cium palatinum aut przefectum przetorio transmittun- 
tur. Constat eniui tribus pensionibus anni cujusque 


M. AURELII CASSIODORI 
ferre. Non publicis, non privatis ἃ me quisquam A, 


- 888 
EPISTOLA 11. 


UNIYERSIS 5AJONTBUS QUI. SUNT CANCELLARIIS DEPUTATI, 
SESATOR PRJEFECTUS PRAETORIO. 


Quomodo sajones cancellariis deputatos officio sxo 
fungi oporteat, admonet. 


Oportet quidem cuncta sub tranquillitate peragi, 
quemadmodum possit bonis moribus convenire. Sed 
tanta est in reipublice de morum varietate diversi- 
tas, ut nemo valeat leges defendere, nisi terror 
videatur aliqua temperare. ZEgris non una causa sa- 
lutis est : alter cibis reficitur, alter per abstinenti:e 
beneficia tenuatur ; hic lavacra mollia, ille ferrum 
qusrit ad vulnera; et varium poscit remedium di- 
versa qualitas passionum : sic qui populis praesse 
cognoscitur, non uno consilio przeditus [ms., przedi- 
turus] invenitur. Feroces districtione premendi sunt, 
mansueti civiliter admonendi ; dolosi caute, sinplices 
Sub lenitate iractandi sunt. Et ideo ubique probatur 
esse necessaria prudentia, quoniam rebus omnibus 
adhibere videtur accommoda. Quapropter devotio- 
nem tuam solatiis illius viri clarissimi cancellarii 
nostri solemni more deputamus; ut contra nullum 
alium erigaris, nisi qui legibus parere despexerit. Ad 
forum trahe qui justa non recipit; sub contiuen&a 
irascere, sub maturitate distringe. Timeri te amplius 
volumus quam probari, quia maxime illud vigori tuo 
reputabitur, si nullius preesumptione peccetur. Cogi- 
telur prx: omnibus pecunie public:e fidelis exactio. 
Sit tuum commodum contemptus alienus. Coactus 
faciat, qui justa sponte complere neglexerit. Causis 
tantum te delegatis impende. Si praecepta sequeris, 
devia non requiris. Caret culpa, qui imperata per- 
fecerit. In exsecutore illud est pessimum, si judicis 
190 relinquat arbitrium. Non inde jacteris, quod 
tibi non potest obviari: nec assumere superbiam 
velis, quia te multorum humilitas pertimescit. Viri 
fortes semper in pace modesti sunt, et justitiam ni- 
mis diligunt, qui frequenter prolia tractaverunt. 
Quam gratum est, si inter parentes reversus, quere- 
larum non reportes opprobrium, sed ita te cogno- 
$cant egisse, quemadmodum diligentes probantur 
optare! Nos etiam gratanter excipimus cum laude 
venientem , et otio vacare non sinimus, quem proba- 
biliter egisse sentimus. His etiam et rerum dominus 
majora credit, quos bona conscientia utilitates suas 
egisse probaverit. Quanta sunt quie possunt tollere 
sapientes! Nemo amplius acquirit quam qui se bona 
conversalione tractaverit. 

EPISTOLA IV. 


CANONICARIO VENETIARUM SENATOR PRJEFECTUS 
PRAETORIO. 


Jubet ut pisces exquisitos et vinum. acinaticium, quod 
pluribus laudatur, mense regis provideat. 


Mensz regalis apparatus ditissimus, non parvus 


indictiones solvi, lib. ult., C. De annon. et trib.; lib. 
xv et xvi C. Theod., eod. tit.; et inde singularum 
pensionum breves quadrimenstrui sunt, ut hoc loco 
videre est, ll:ec autem auctoris verba Accursius usurz- 
pavit in lib. 1, C. De upochis publicis ; et Majc rianus, 
novella de ind. rel. Bnoss. 


851 


possidere creditur, quantis novitatihus epulatur. Pri- 
vati est habere quod locus continet; in principali 
convivio hoc profecto decet exquiri, quod visum de- 
beat admirari. Destinet carpam Danubius, a Rheno 
veniat ancborago, exormiston Sicula quibuslibet la- 
boribus offeratur, Brutiorum mare dulces mittat 
acernias, sapori pisces de diversis finibus afferantur. 
Sic decet regem pascere, ut a legatis gentium cre- 
datur pene onmia possidere. Et ideo procuranda 
sunt vina, qux singulariter fecunda nutrit Italia, ne 
qui externa debemus appetere, videamur propria 
non quzsiisse. Comitis itaque patrimonii relatione 
declaratum est, acinaticium, cui nomen ex acino est, 
enthecis aulicis fuisse tenuatum. Et quia cuncte 
dignitates [Ac., civitates] invicem sibi debent neces- 
saria ministrare, qux probantur ad rerum dominos 
pertinere, ad possessores Veronenses, ubi ejus rei 
cura przcipua est, vos jubemus accedere ; quatenus, 
accepto pretio competenti, nullus tardet vendere 
quod principali gratix deberet offerre. Digna plane 
species, de qua se jactet Italia. Nam licet ingeniosa 
Grxcia multifaria se diligenti: subtilitate commen- 
det, et vina sua aut odoribus condiat *, aut marinis 
permixtionibus insaporet : sub tanta tamen exquisi- 
tione reperitur simile nil habere. Hoc est enim me- 
rum et colore regium, eti sapore precipuum, ut 
blattam aut ipsius putes fontibus tingi, aut liquores 
ejus a purpura credantur expressi. Dulcedo illic 
ineffabili suavitate sentitur : stipsis nescio qua firmi- 
tate roboratur, tactus ejus densitate pinguescit, ut 
dicas esse aut carneum liquorem, aut edibilem po- 
tiunem. Libet referre quam singularis esse videatur 
ejus collectio. Autumno lecta de vineis in pergulis 
domesticis uva resupina suspenditur, servatur in 


vasis suis, thecis naturalibus custoditur. Rigescit, 


non liquescil ex senio : tunc fatuos humores exsu- 
dans, magna suavitate dulcescit. Trahitur ad men- 
sem Decembrem, donec fluxum ejus hiemis tempus 
aperiat; miroque modo incipit esse novum, quando 
cellis omnibus reperitur antiquum. Hiemale mustum, 
uvarum frigidus sanguis, in rigore vindemia, cruen- 
tus liquor, purpura potabilis, violeum nectar : defer- 
vet primum in origine sua; et cum potuerit ado- 
lescere, perpetuam incipit habere novitatem. Non 
calcibus injuriose tunditur, nec aliqua sordium ad- 
mixtione fuscatur; sed, quemadmodum decet, nobi- 
litas tanta provocatur. Defluit, dum aqua durescit ; 
fecunda est, cum omnis agrorum fructus abscedit. 
Distillat gemmis comparem liquorem, jucundum 
nescio quid illacrymat ; et preter quod ejus delectat 
dulcedo,'in aspectu singularis ejus est pulchritudo. 
Hoc quantocius perquisitum, et competentibus pretiis 
aggregatum, chartariis qui in rem directi sunt tra- 
dite deferendum. Nec illud negligendum putetis, 
quod iacteo poculo relucescit, quando plus est mi- 
rabile quod potueritis diflicilius invenire. Albedo ibi 


* Notandum hic est veteres frequenter usos fuisse 
vino odoribus condito, teste Athenzeo, lib. 1, cap. 1; 


VARIARUM LIBER XII.- 


reipublice probatur ornatus, quia tanta dominus À decora est, et serena puritas ; ut illud de rosis, hoc 


853 


credatur natum esse de liliis. Colore quidem extra- 
neum, sed sapore germanum est : aspectus dispar, 
et similis in utroque suavitas. Nam quod acute sapit, 
quod cito reficit, comniune illis intelligitur : sed 
magna est distantia que videtur. Istud intueris ru- 
bore letum, illud conspicis candore festivum. Et ideo 
procuratio eorum debet esse celerrima, quando in 
ambobus esse cognoscitur quod pariter exspectalur 
[ed., expetatur]. 


EPISTOLA V. 


VALERIANO [η18. Á., vALERI0] vIRO SUBLIMI SENATOR 
PRAEFECTUS PRJETORIO. 
Significat regem pretia rerum in. Lucania, Brutiorum- 

p agris ob illatam ab exercitu injuriam. minuisse. 

um jubet ut populi a. judicibus, a ducibus milites 
in officio contineantur. Denique vetat quominus ulla 
domus, ne sua quidem, aut regia, ab alendis copiis 
ezimatur. 

Generaliter quidem amplissimum cognitorem decet 
beneficia dilatare : quoniam qui omnibus preesse 
cognoscitur, cunctis impendere profutura censetur. 
Sed gratificante natura illis amplius debemus, qui 
nobis aliqua proximitate junguntur; dum quoddam 
genus recti videatur esse propositi, ab «qualitate 
discedi, Nam modestiam collegis impendimus, reve- 
rentiam patribus exhibemus : civibus debemus com- 
.munem gratiam, sed affectum filiis singularem ; ex 
tanta necessitudinum vis est, ut nullus se contem- 
ptum dijudicet, si sibi aliena pignora prxlata esse 
cognoscit. Et ideo non est aliquid injustum, de pa- 


. Aia plus esse sollicitum, eo pr:esertim tempore, cum 


ejus videamur periculis subvenire. Plus enim eos di- 
ligere credimur, quos eripere festinamus. Veniens 
itaque numerosus exercitus, qui ad defensionem 
191 reipublice noscitur destinatus, Lucaniz Bru- 
tiorumque dicitur culta vastasse, et. abundantiam 
regionum studio tenuasse rapinarum. Sed quoniam 
et illis dare οἱ istis sumere pro temporis qualitate 
necesse est, pretia 40:8 antiquus ordo constituit ex 
jussione rerum domini cognoscite temperata, ut 
inulto arctius quam vendere solebatis in assem pu- 
blicum prebita debeant imputari ; quatenus nec pos- 
sessor dispendia, nee exercitus laborans sustinere 
possit inopiam. Nolite igitur esse. solliciti. Evasistis 
exigentium manus, tributa vobis przsens adimit ap- 
paratus. Sed quo facilius instrueretur vestra notitia, 
jmputationum summas infra scriptis brevibus credi- 
dimus exprimendas, ut nemo vobis vendat beneli- 
cium quod publica noscitis largitate collatum. Con- 
tinete ergo possessorum intemperantes motus. Ament 
quieta, quos nullus ad incerta przcipitat. Dum bel- 
ligerat Gothorum exercitus, sit in pace Romanus. 
Felicium votum est quod jubetur. Ne rustici, agreste 
hominum genus, dum laborandi txedia fugiunt, illici- 
tis ausibus efferantur; et contra vos incipiant erigi, 
quos vix poteratis in pace moderari. Quapropter et 


Alian., lib. xu Hist. Eunap.; Sardian., in Jamblico; 
et Arnob., lib. v. Baoss. 


855 


damnis afflictus est. Discussorum terrores fecimus 
ignorari. Nec extraordinaria quzesivimus, qui cuncta 
geri legibus optabamus. Sed nec vos sitis in ea parte 
dissimiles. Prasules imitatores esse dignitatis nostrse 
jura voluerunt, quibus pene eamdem quam nobis 
jurisdictionem per provincias contulerunt. Nullum 
repudiat sequenda justitia, omnes clarificat, quos sui 
participatione sublimat : minorem se ile solus facit, 
qui ab ipsa discessit. Cur accipiendi vota sectemur ? 
Nullam gloriam recipit, qui dives vocatur : contra 
omni laude decoratur, qui justus edicitur. Desidere- 
mus potius quod nos pretiosiores locupletibus facit. 
Fasces accipimus, ut graves esse debeamus. Tribu- 
nalia conscendimus, ut morum gradibus evehamur. 


Nil vile, nil cupidum judices decet. Claras enim suas B 


maculas reddunt, si illi ad quos multi respiciunt ali- 
qua reprehensione sordescunt. Alioqui expedit non 
videri, quam cunctorum irrisione signari. Omnes 
ergo, qui gremiorum [ed., pr::miorum] celsa petimus, 
vitiorum humilia deseramus. Sit in nobis frons libera, 
ut aliorum: possimus emendare peccata, 7Equat cri- 
men omne quos inquinat, et ideo dissimilis ab accu- 
sato debet esse qui judicat. Hxc nos annuo sermone 
convenit loqui, quia bonarum rerum nulla satietas 
est. Fateor aviditatem desiderii mei, cupio me vo- 
biscum velle praedicari *. Veniamus nunc ad consueta: 
qux ideo debent suscipi grata, quia probantur esse 
solemnia. Quapropter, quod feliciter dictum sit, te 
officiumque tuum, eum Dei juvamine, possessorem 


precipimus admonere, ut tributa indiclionis tertize C 


decim: (Anno Christi 5355) devota mente persolvant, 
quatenus, trinz illationis moderamine custodito, de- 
bitam reipublice inferant functionem. Tempora 
exactionum statuta serventur; ita tamen, ut nullus 
sub immature compulsionis injuria se ingemiscat 
exactum , nec iterum sub turpi venalitate induciarum 
largitas damnosa probeatur. Dilatio enim tributi 
major fit causa dispendii, quando irrite suspenditur 
quod nullis protractionibus evitatur. Expensarum 
quoque fidelem notitiam, quaternis mensibus com- 
préhensam?*, consuetudine custodita, ad scrinia nostra 
dirigere maturabis ; ut totius erroris detersa caligine, 
publici ratiocinii possit claritas apparere. Nam si 
aliter facias, te damna respiciunt, qux per neglectum 


fuum publicis utilitatibus ingeruntur. Et ut facilius ἢ 


possis, Deo auxiliante, qux sunt statuta perlicere, 
illum atque illum sedis nostrx milites tibi officioque 
vestro consuetudinarie przcipimus imminere, quate- 
nus ordinatio nostra inculpabiliter sortiatur effectum. 
Cave ergo ne te imparem nostris przestes admonilis : 
quia nimis fedum est ut a quo laudanda reposci- 
mmus, resecanda potius approbemus. 


* Vide Plinium, in Panegyr., pag. 997 : Vota, 
qua semper, etc. Jun. 

b Hinc quadrimenstrui breves, qui de singulis 
pensionibus conficiuntur a cbartulariis, et ad ofli- 
cium palatinum aut przefectum praetorio transimittun- 
tur. Constat enigi tribus pensionibus anui cujusque 


M. AURELII CASSIODORI 
ferre. Non publicis, non privatis a me quisquam A, 


856 
EPISTOLA Ill. 


UNIYERSIS 5AJONTBUS QUI. SUNT CANCELLARIIS DEPUTATI, 
SENATOR PR/EFECTUS PRAETORIO. 


Quomodo sajones cancellariis deputatos officio suo 
fungi oporteat, admonet. 


Oportet quidem cuncta sub tranquillitate peragi, 
quemadmodum possit bonis moribus convenire. S«d 
tanta est in reipublice de minorum varietate diversi- 
tas, ut nemo valeat leges defendere, nisi terror 
videatur aliqua temperare. /Egris non una causa sa- 
lutis est : alter cibis reficitur, alter per abstinenti:c 
beneficia tenuatur ; hic lavacra mollia, ille ferrum 
quirit ad vulnera; et varium poscit remedium di- 
versa qualitas passionum : sic qui populis preesse 
cognoscitur, non uno consilio przeditus [ms., przedi- 
turus] invenitur. Feroces districtione premendi sunt, 
monsueti civiliter admonendi ; dolosi caute, sitplices 
sub lenitate tractandi sunt. Et ideo ubique probatur 
esse necessaria prudentia, quoniam rebus omnibus 
adhibere videtur accommoda. Quapropter devotio. 
nem tuam solatiis illius viri clarissimi cancellarii 
nostri solemni more deputamus; ut contra nullum 
alium erigaris, nisi qui legibus parere despexerit. Ad 
forum trahe qui justa non recipit; sub continen&ka 
irascere, sub maturitate distringe. Timeri te amplius 
volumus quam probari, quia maxime illud vigori tuo 
reputabitur, si nullius prsumptione peccetur. Cogi- 
tetur pr: omnibus pecunie publice fidelis exactio. 
Sit tuum commodum contemptus alienus. Coactus 
faciat, qui justa sponte complere neglexerit. Causis 
tantum te delegatis impende. Si przcepta sequeris, 
devia non requiris. Caret culpa, qui imperata per- 
fecerit. In exsecutore illud est pessimum, si judicis 
190 relinquat arbitrium. Non inde jacteris, quod 
tibi non potest obviari: nec assumere superbiam 
velis, quia te multorum humilitas pertimescit. Viri 
fortes semper in pace modesti sunt, et justitiam ni- 
mis diligunt, qui frequenter prolia tractaverunt. 
Quam gratum est, si inter parentes reversus, quere- 
larum non reportes opprobrium, sed ita te cogno- 
$cant egisse, quemadmodum diligentes probantur 
optare! Nos etiam gratanter excipimus cum laude 
venientem , et otio vacare non sinimus, quem proba- 
biliter egisse sentimus. His etiam et rerum dominus 
majora credit, quos bona conscientia utilitates suas 
egisse probaverit. Quanta sunt qus possunt tollere 
sapientes! Nemo amplius acquirit quam qui 56 bona 
conversatione tractaverit. 

EPISTOLA IV. 


CANONICARIO VENETIARUM SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO. 


Jubet ut pisces exquisitos et vinum. acinaticium, quod 
pluribus laudatur, mense regis provideat. 


Mense regalis apparatus ditissimus, non parvus 


indictiones solvi, lib. ult., C. De annon. et trib.; lib. 
xv et xvi C. Theod., eod. tit.; et inde singularum 
pensionum breves quadrimenstrui sunt, ut hoc loco 
videre est, I:ec autem auctoris verba Accursius usur- 
pavit in lib. 1, C. De apochis publicis ; et Maj rianus, 
novella de ind. rel. Baoss. 





851 


VARIARUM LIBER XII. 


853 


reipubliexe probatur ornatus, quia tanta dominus À decora est, et serena puritas ; ut illud de rosis, hoc 


possidere creditur, quantis novitatibus epulatur. Pri- 
vati est habere quod locus continet; in principali 
convivio hoc profecto decet exquiri, quod visum de- 
beat admirari. Destinet carpam Danubius, a Rheno 
veniat ancborago, exormiston Sicula quibuslibet la- 
boribus offeratur, Brutiorum mare dulces mittot 
acernias, sapori pisces de diversis linibus afferantur. 
Sic decet regem pascere, ut a legatis gentium cre- 
datur pene onmia possidere. Et ideo procuranda 
sunt vina, qux singulariter fecunda nutrit Italia, ne 
qui externa debemus appetere, videamur propria 
non quzsiisse. Comitis itaque patrimonii relatione 
declaratum est, acinaticium, cui nomen ex acino est, 
enthecis aulicis fuisse tenuatum. Et quia cuncte 
dignitates [Ac., civitates] invicem sibi debent neces- 
saria ministrare, quz probantur ad rerum dominos 
pertinere, ad possessores Veronenses, ubi ejus rei 
cura pr:cipua est, vos jubemus accedere ; quatenus, 
acceplo pretio competenti, nullus tardet vendere 
quod principali gratix€ deberet offerre. Digna plane 
species, de qua se jactet Italia. Nam lieet ingeniosa 
Grecia multifaria se diligenti sübtilitate commen- 
det, et vina sua aut odoribus condiat 5, aut marinis 
permixtionibus insaporel : sub tanta tamen exquisi- 
tione reperitur simile nil habere. Hoc est enim me- 
rum et colore regium, eti sapore precipuum, ut 
blattam aut ipsius putes fontibus tingi, aut liquores 
ejus a purpura credantur expressi. Dulcedo illic 
ineffabili suavitate sentitur : stipsis nescio qua firmi- 
tate roboratur, taetus ejus densitate pinguescit, ut 
dicas esse aut carneum liquorem, aut edibilem po- 
tiunem. Libet referre quam singularis esse videatur 
ejus collectio. Autumno lecta de vineis in pergulis 
domesticis uva resupina suspenditur, servatur in 
vasis suis, thecis naturalibus custoditur. Rigesceit, 
non liquescit ex senio : tunc fatuos humores exsu- 
dans, magna suavitate dulcescit. Trahilur ad men- 
sem Decembrem, donec fluxum ejus hiemis tempus 
aperiat; miroque modo incipit esse novum, quando 
cellis omnibus reperitur antiquum. Hiemale mustum, 
uvarum frigidus sanguis, in rigore vindemia, cruen- 
tus liquor, purpura potabilis, violeum nectar : defer- 
vet primum in origine sua; et cum potuerit ado- 
lescere, perpetuam incipit habere novitatem. Non 


calcibus injuriose tunditur, nec aliqua sordium ad- D 


mixtione fuscatur; sed, quemadmodum decet, nobi- 
litas tanta provocatur. Defluit, dum aqua durescit ; 
fecunda est, cum omnis agrorum fructus abscedit. 
Distillat gemmis comparem liquorem, jucundum 
nescio quid illaerymat ; et przeter quod ejus delectat 
dulcedo,'in aspectu singularis ejus est pulchritudo. 
Hoc quantocius perquisitum, et competentibus pretiis 
aggregatum, chartariis qui in rem directi sunt tra- 
dite deferendum. Nec illud negligendum putetis, 
quod iacteo poculo relucescit, quando plus est mi- 
rabile quod potueritis diflicilius invenire. Albedo ibi 


* Notandum hic est veteres frequenter usos fuisse 
vino odoribus condito, teste Atheuzo, lib. ir, cap. 1; 


credatur natum esse de liliis. Colore quidem extra- 
neum, sed sapore germanum esi : aspectus dispar, 
el similis in utroque suavitas. Nam quod acute sapit, 
quod cito reficit, comniune illis intelligitur : sed 
magna est distantia quae videtur. [stud intueris ru- 
bore letum, illud conspicis candore festivum. Et idco 
procuratio eorum debet esse celerrima, quando in 
ambobus esse.cognoscitur quod pariter exspectatur 
[ed., expetatur]. 


EPISTOLA V. 


VALERIANO [η18. Á., vALERIO] VIRO SUBLIMI SENATOR 
PRAEFECTUS PIUETORIO. 

Significat regem pretia rerum in Lucania, Brutiorum- 
ue agris ob illatam ab exercitu injuriam. minuisse. 
um jubet ut populi a. judicibus, a. ducibus milites 

in officie contineantur. Denique vetat quominus ulla 

domus, ne sua quidem, aut regia, ab alendis copiis 
eximatur. 

Generaliter quidem amplissimum cognitorem decet 
beneficia dilatare : quoniam qui omnibus preesse 
cognoscitur, cunctis impendere profutura censetur. 
Sed gratificante natura illis amplius debemus, qui 
nobis aliqua proximitate junguntur; dum quoddam 
genus recti videatur esse propositi, ab :qualitate 
discedi. Nam modestiam collegis impendimus, reve- 
rentiam patribus exhibemus : civibus debemus com- 


.munem gratiam, sed affectum filiis singularem ; ex 


tanta necessitudinum vis est, ut nullus se contem- 
ptum dijudicet, si sibi aliena pignora prxlata esse 
cognoscit. Et ideo non est aliquid injustum, de pa- 


Aria plus esse sollicitum, eo presertim tempore, cum 


ejus videamur periculis subvenire. Plus enim eos di- 
ligere credimur, quos eripere festinamus. Veniens 
itaque numerosus exercitus, qui ad defensionem 
191 reipublicze noscitur destinatus, Lucanis Bru- 
tiorumque dicitur culta vastasse, οἱ abundantiam 
regionum studio tenuasse rapinarum. Sed quoniam 
et illis dare et istis sumere pro temporis qualitate 
necesse est, pretia qu:e antiquus ordo constituit ex 
jussione rerum domini cognoscite temperata, ut 
multo arctius quam vendere solebatis in assem pu- 
blicum przbita debeant impntari ; quatenus nec pos- 
sessor dispendia, nee exercitus laborans sustinere 
possit inopiam. Nolite igitur esse solliciti. Evasistis 
exigentium manus, tributa vobis pr:sens adimit ap- 
paratus. Sed quo facilius instrueretur vestra notitia, 
imputationum suminas infra scriptis brevibus credi- 
dimus exprimendas, ut nemo vobis vendat beneli- 
cium quod publica noscitis largitate collatum. Con- 
tinete ergo possessorum intemperantes motus. Ament 
quieta, quos nullus ad incerta pr:ecipitat. Dum bel- 
ligerat Gothorum exercitus, sit in pace Romanus. 
Felicium votum est quod jubetur. Ne rustici, agreste 
hominum genus, dum laborandi t:edia fugiunt, illici - 
tis ausibus efferantur; et contra vos incipiant erigi, 
quos vix poteratis in pace moderari. Quapropter et 


Alian., lib. xii Hist. Eunap.; Sardian., in Jamblico; 
et Arnob., lib. v. Baoss. 


989 


M. AURELTI CASSIODORI 


860 


regia jussione singulos conductores massarum et pos- Α genita pietate pr:eceperunt, interminationes tamen 


sessores validos admonete, ut nullam contrahant in 
concertatione barbariem ; ne non tantum festinent 
bellis prodesse, quantum quiete confundere. Airi- 
piant ferrum, sed unde agros excolant; sumant 
euspides, boum stimulos, non furoris. Defensorum 
maxima laus est, si cum illi videantur predictas re- 
giones protegere, isti non desinant patrioticas pos- 
sessiones excolere. Sit judicibus vigor ex legibus, 
subsellia non desinant jura malis moribus intonare. 
Timeat latro judicium quod semper expavit. Adulter 
gremium judicis intremiscat. Falsarius vocem pra- 
conis exhorreat. Fur fora non rideat, quia tunc li- 
bertas gaudet, si talia non letentur. Sic enim pro- 
sperrime geri non sentietis bellum, si vobis sit com- 


importunis et fatuis adhibita districtione geminamus, 
ut qui nequeunt erubescere, saltem se contineant per 
timorem, Quis enim de sua presumptione gratuletur, 
quando famam perditurus est, qui interdieta tentave- 
rit* Retundatur [Ac., recondatur] ambitio cxca en- 
pientium; proterva refrenetur audacia ; qui lucrum 
de malo qu:rit, pcena proposita terreatur; qui ho- 
horem per nefanda desiderat, amissa potius opinione 
lurbetur. Additur etiam quod nostt;s temporibus sce- 
lerat: pecunie non valebunt ; nec culpam suam redi- 
iit, qui reum se esse cognoscit. Iniquis fraudibus 
non patebit occasio; persequimur, non vendimus ex- 
cedentes. Ubi jam male capientes spem habebitis, 
quando vobis. et rerum domini et vestri judices com- 


muniter de civilitate consilium. Nullus opprimat p tninantur? Vos tamen quos ad publicas administra- 


indigentem : invadite pervasores, insequimini persc- 
quentes. Est vobis competens pugna civilis. Omnia 
pacata vos redditis, si duces scelerum comprimatis. 
In annonis vero reputandis esto sollicitus, ne aliquem 
cujusquam possit fraudare versutia. Rectoribus au- 
tem exercitus a rerum dominis sub mea presentia 
cognoscite delegatum ; ut dum a vobis necessario 
fuerint commoniti, gravatis per injuriam debeat 
pubveniri. Custodiant nihilominus disciplinam , unde 
robustius armatur semper exercitus. Additum est 
eliam benellcii genus , ut a presenti devotione prx- 
ceptis regis nec divina domus videatur excepta : 
sed totum communiter sustineatur, quod pro gene- 
ralitate censetur. Nunc ergo cum omnibus fratribus 


vestris studiose consurgite, et sub omni cautela ne- (1 


cessaria providete, ut prosit revera nobilissin:e pa- 
tri: talia volumina prztulisse. Quieta enim regere, 
et ex usu administrare provincias, homines vel me- 
diocris intelligentize possunt : sed hoc opus, liic la- 
bor est, illud magis regere, quod se relictum non 
potest eontinere. Cessat enim nautarum in tranquil- 
litate peritia; nec nomen przstat artifici, nisi fuerit 
vis magna periculi. Habetis ergo tempus , ubi et fa- 
mam sapientum possitis acquirere, et in omni parte 
vos Jaudabiliter, juvante Domino, custodire. Meos 
autem ultra cteteros minime commendo : qula omni- 
bus hoc cupimus accidere, quod nostrIs laribus [ed., 
laboribus] desideramus evenire. Mihi enim propria 
cura dilapsa est, postquam generalem capi cogitare 


custodiam. Opto meis bene, sed quod possit esse ἢ 


commune : quia magnz injustltie. genus est, aliud 
Sibi judicem velle quam potest generalitas susti- 
nere, 


EPISTOLA VI. 


UNIVERSIS PRAFECTURA TITULOS ADMINISTRANTIBUS 
BENATOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 


Minatur penas. judicibus iniquis, et hortatur bonos ul 
publicis utilitatibus inde[essi consulant. 


Quamvis abunde sufficiant qu: rerum doinini in- 


^ Juret. putat. legendum, genium, ut lib. 1, cpist. 
&, licet dixerit gremium curix lib. xt, epist. 45. 

Hac formula tributum remittitur ob transituin mi- 
litum, quem innocentem esse debere coustituitur, 


tones pervenire nostra fecit electio , de »ctionum 
honestate confidite : quia vos nulla venalitas excludit, : 
sl probitas continuerit actionis. Publicis utilitatibus 
servite fixi, quando vos nulla privata damna concu- 
tlent. Reddite hanc vicissitudinem judicio meo, ut 
qui vos nullo proprio suffragio gtavari feci, studeatis 
In vobis niea. facta laudari. Pretium itaque tempus 
a rerum dominis noveritis esse servandum ; ita ta- 
men, ut ea qu: vobis pro publica utilitate decreta 
sunt, providere ac solvere debeatis. 


EPISTOLA VII. 


CANONICARIO VENETIARUM SENATOR PRAEFECTUS PRLE - 
TORIO. 


Indicat regem fiscum indictionis 15 aliquibus incursione 
Suevorum vasiatís relqzasse. 


Sub clementia boni principis nihil constat licere 
fortuitis; quando sinistros casus eorrigunt, 399 qui 
prostare prosperrime consueverunt (Ma. εἰ Ac., cea- 
suerunt]. Nain. quemadmodum ferret. nudus szvam 
barbariem, et districtum principem, quando spoliatus 
jure negat quod affluens inferre didicerat? Atque ideo 
illi vel illi, Suevorum incursione vastatis, fiscum de- 
cim quinte indictionis ( Anno Christi 557 ) serenitas 
regalis indulsit, sicut te poterit instruere relecla prz- 
ceptio. Uude obedientiam commendantes ἃ supra- 
dicti possessoribus de przdiis, quz» tamen cognove- 
ris 6686 vastata , preesentis indictionis tributa non 
exigas : reliqua vero solemni compulsione procura, 
ut constitutis temporibus arcario nostro residuam 
suppleas quantitatem. Cave ergo ne gravior fias hosti- 
bus, si adhuc nudare velis exutos : chlamydes non 
pavescant, qui arma timuerunt, rapinas non sentia:t 
post przedones. Validas contra te apochas invenerun!; 
invictas securitates illis dedit calamitas sua; violen- 
tus abstulit quod quxrebas. Cui nihil videtur relic 
tum, a tributis constat esse liberatum. 


EPISTOLA VIII. 
CONSULARI PROVINCLE. LIGURL SENATOR PRAEFECTUS 
PRATORIO. 
Eximit casas. quorumdam a fisco publico exactoribus 


novell. 150, ut ob eamdem causam privatis conducto- 
ribus censiones jure nostro remittuntur, leg. 15, Ec 
conducto, ὃ Si vis, ὃ Si exercitus proteriens. D. Locat 
et cond,, sup., lib. v, epist, 26, Fon. 


801 


YARIARUM LIBER XII. 


808 


tributorum persolvendo,. dummodo suis ipsi manibus À nem memorate rei officium vesjrum celebrel ex more, 


Hiuth rogins in urcas tempere prascripto deferant. 

Novum genus videtur esse conipendii, postulantes 
scquirere, et prestantes nulla damna sentire. Nam sic 
accipitur ab uno, ut perire non possit ab altero : do- 
natur sine dispendio ; ceditur sine imminutlone, et no- 
men habet muniflcenti: quod [ Ac., qui ] jura Domini 
nescit exire. Quapropter ille casarum suarum fiscum 
in illa provineia constitutarum, quas brevis subter 
conscriptus eloquitur exaetorum suggerit enormitate 
vexari, desiderans sine aliqua imminutione publiere 
utilitatis, inferre se debere nostris arcariis debitam 
functionem. Quod nos qui nullorum damnis studere 
cognoscimur, dammodo fisco competentia rationabili 
satisfaetione solvantur, libenter annuimus : quia hoc 
est bona desideria suspendere , quod illicita perpe- 
trare. Qua de re spectabilitas tua. commonitis curia- 
libus, vel compulsoribus, necnon et his quorum in- 
teresse cognoscit, ab illa indictione prodictis casis 
exactionem faciet sub hae conditione removeri ; ut 
si iutra illas calendas summa qux competit non fue- 
rit arcario persoluta, intra provinciam solemnis ex- 
actio peragatur. Minusve fidem sux promissionis ar- 
cariorum apochis probaverit esse completam, ab 
omni inquietudine compulsorum designata predia 
liberentur : quia illa magis debent eligi, qu» sine 
suspicione damni libenti animo probantur offerri. 
Grata enim nobis est sine instantia compulsoris ex- 
actio ; et hoc devotum facere, quod vix poterat coa- 
cius implere. Atque ulinam possessor ul&roneus et 
nobis necessitatem morarum tolleret , et sibi damna 
competentibus illationibus abroggret | Ipse enim im- 
minentem necessarium facit, qui solemnia prebera 
distulerit, 


EPISTOLA IX. 
PASCHASIO PRAFECTO ANNONA SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO. 

Significat Afrum aliquem ambiisse [acultates relictas a 
quodam nullis filiis aut harredibus superstitibus mor- 
tuo, quem jubel more solemni in illas introduci. 
Pietate plenum est, peregrinam gentem publicis 

beneliciis obligare , et non tantum eonsanguineos ad 

sSubstantiz lucra mittere [Ms. Cuj. el Gr., permittere], 
quantum ipsos quoque advenas invitare. Hi:xereditas 
qu» est sine prorimis, absque parentela successio ; 
solaque fides generis est, patriog sonare sermones. 

Afer enim sic expetit beneficia , ut sibi olim doceat 

fuisse concessa : donum sine accipientis nomine prae- 

ter personam largitas, quia primum collatum est 
genti, ut postea petentium vocabulum potuisset afligi. 

Hinc est quod jure quodam postulant h:reditates 

alienas, et illis tantum videtur competere, quod Ro- 

manus non potest in causis similibus obtinere. Bene- 
ficium tale non habuerunt in patria sua, sed hic om- 
nes sub hac conditione parentes sunt : universa nà- 
tio, quantum ad successionis beneficium, una familia 
est. Quocirca experientia (ua preces illius diligenti 
examinatione diseutiat , et δὶ revera illa quem sug- 
gerit de hac luce transiisse filios non reliquit, nec 
ab alio eonstap rationabiliter possideri, introductio- 


qualenus anliqua pietas regnantium prosentium re- 
paret beneficia dominorum ; et possit pro illis suppli- 
care, sub quibus se magis intelligit votiva meruisse. 
Resumat facultatem, quam se suspiraverat amisisse. 
Peregrinum se ultra dicere non potuit, qui optata 
rura [Ac., jura] conquirit. Habeat possessorum simi- 
lem dignitatem, et jam tributa reparatus inferat, qui 
opem ab alienis manibus expetebat. Gaudeat se ad 
hoc perductum , ut daret quod utique nisi habenti 
non probatur emergere ; c:eteris dominis in bac tai- 
tum sorte deterior, quoniam alienare nequit quo:l 
possidere preevaluit. Sed et hoc quoque magna cre- 
dimus :equitate repertum, ut qui locu succedit pigno- 
ris, substantiam suam affectu [ Grul., Cuj., Niv. et 


B Ga., effectam] patris jure servet extraneis. Misera- 


lione Dastus, nunc pascat et alios : felix illi contigit 
et predicanda captivitas, Romana civitate perfrui, et 
Afrorum privilegiis potuisse misceri. 


EPISTOLA X. 
SIVERSIS CANCELLARIIS PROVINCIARUM SENATOR PIJEFE- 
CTU& PRAETORIO. 


Precipit ut summam future indictionis sina. mora 
ulla exigant. Si secus fecerint, minatur 86 £06 rigi- 
dius tractaturum. 


Rationum publicarum reliquis infaustze sunt cegri- 
tudini comparandze, qux» gravant et. debilitant [ed., 
gravatum debilitant], nisi sub celeritate discedant. 
Reatus quidam est esse sub debito, nec liber potest 
veraciter 193 dici, qui probatur obnoxius reperiri. 


C Prudens se ipse compellit : minus cautus est, qui ur- 


getur ab altero. Nam quid egit totius anni suscepta 
compuleio? Summa future indicionis et quantitas 
exigatur. Parcendo non parcitis , exonerando praz- 
gravatis; et dum venales moras quaritis, tribuli 
onera duplicatis. Relinquite tandem crudelem mise- 
ricordíam, beneticia tota detestatione fellita. Gravius 
percutit, qui blandiendo grassatur ; et sub indulgen- 
tia ledit, qui consuetis temporibus exigere tribufa 
distulerit. Et ideo desinite aliquando possessorum 
damna mercari, quia totum constricti per incommoda 
redditis quod iniquis dilationibus abetulistis, Post ista 
enim non vos credatis verbis iterum. commoneri, 
.ged irremissibili exactione compelli. Quapropter gi 
ad illum diem arcario nostro, que de provinciis 


D aolemniter postulantur , dispunctis rationibus , non 


aul per te iniuleris, aut. destinaveris quantitatem, - 
degeniatus in provincia velociter reddes, quxe te male 
distulisse cognoscis : quia nimis iniquum est ut assis 
publicus sub tua negligentia jaceat, et arcariis [ed., 
arcarius| mutuatam pecuniam publicis utilitatibus 
incessanter expendas. 


EPISTOLA XI. 


PETRO VIRO CLARISSIMO, EROGATORI OBSONIORUM, S8ENA- 
TOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 


Jubet ui obsonin populo Romano a vega concetsa abs- 
que fraude disiribuat. 

Probate debet esse conscientie, qui principalia 

beneficia praeponitur erogare, me aliqua cupiditatis 











M. AURELII CASSIODORI 


sorte desiccetur quod a tanta liberalitate profundi- A flagrans virtute diversa, thuris sentitur inspirare si- 


tur. Mutant enim quaslibet largitates rapientium 
manus. Et sicut fontis puritas per limosa corrumpi- 
tur, sic affluentia boni regis avaris distributionibus 
immutatur. Aurum ipsum, cum solvitur in liquorem, 
nisi mundissimo caliculo suscipiatur, inficitur, quan- 
do puritatem sui illa sola custodiunt, qu: nulla sor- 
dium admixtione fuscantur. Quam gratum per niveos 
caliculos rivulos videre currentes, et ipsam quodam- 
modo natur: liberam ridere puritatem, quando nullis 
maculis injuriata turpatur! Sic dona rerum domini 
nulla debent pollutione fuscari : sed sicut ab ipso 
exeunt copiosa, ita debent ad Romanos pervenirc 
purissima. Nam licet omnis fraus gravis esse videa- 
tur, illa tamen importabilis redditur, qux in Romu- 
lea plebe grassatur : turba qu:e vivit quieta; populus 
qui nescitur, nisi cum latus est; clamor sine sedi- 
tione ; strepitus furoris nescius; quibus sola conten- 
tio est paupertatem fugere et divitias non amare. 
Nesciunt enim esse lucripetes, nec aliqua se negatio- 
nis calliditate discruciant: vivunt fortuna mediocrium 
et conscientia divitum. Nonne piaculum est talibus 
rapere, qui nesciunt aliena fraudare? Quapropter 
obsonia Romano populo distribuenda ab illa indi- 
ctione, propitia tibi Divinitate, concedimus, ut sine 
aliqua diminutione percipere possit quod regia lar- 
gitate promeruit. Cave ne quod illi meruerunt, alter 
'accipiat ; et tu a gratia nostra peregrinus reddaris, si 
8 Civico amore discesseris. Non fiat Latialis pretio, 
qui civitatis illius non habet jura nascendo. Hono- 
randum semper est quod nomen gentibus dedit, 


milia. Huic tanta pinguedo sociatur, ut arbitreris 
simul decurrere Palladium liquorem; nisi quod ab 
ilia prasina viriditate niveo candore discernitur. Tunc 
cadis late patentibus copia illa mirabilis keto nimium 
[alii, nimirum] pastore suscepta, Cum admixtione 
coaguli in callosam ceperit teneritudinem condurari, 
ad pulcherrimum orbem forma perducitur ; quze sub- 
terraueis horreis aliquantulum congregata, diutur- 
nam casei facit esse substantiam. Hoc quantocius 
superimpositum navigiis destinabis, ut desideriis re- 
galibus parvo munere satisfecisse videamur. Vinum 
quoque, quod laudare cupiens, Palmatianum [Forn. 
el Cor., Ga., Palaatinum, vel Palmarium] nominavit 
antiquitas ^, non stipsi asperum, sed gratum suavitate 
perquire. Nam licet inter vina Brutia videatur ex- 
tremum, factum tamen est pene generali opinione 
precipuum. Ibi enim reperitur et Gazeto * [Cuj., 
Gazeo] par, et Sabino simile, et magnis odoribus 
singulare, Sed quia illud famam sibi nobilissimam 
vindicavit, hoc et in auo genere nimis elegans per- 
quiratur, ne prudentia majorum aliquid appellasse 
videatur improprium. Est enim suavi pinguedine 
molliter: crassum [Gr., CuJ., Niv. et Ga., satum], 
vivacitate firmissimum, nare violentum, candore quo- 
que perspicuum ; quod ita redolet ore ructatum, ut 
merito illi a palma nomen videatur impositam. Vi- 
scera defecta constringit, vulnera madida desiccat, 
lassum reficit pectus; et quod vix przvalet implere 
potus arte compositus, hic naturaliter praestat infe- 
ctus. Sed provide ut supradictas species exactas 


quando potior in humanis rebus redditur, de cujus (Σ debeas destinare, quia falli non possumus, qui hoc 


aliquid claritate prestatur. Munera ista Quiritum 
sunt. Non subripiat locum liberi fortuna servilis. In 
majestatem Romani populi peccat, qui sanguinis illius 
puritatem famulorum societate commaeulat ἃ. 


EPISTOLA XII. 


ANASTASIO CANCELLARIO LUCANLE ET BRUTIORUM SENA- 
TOR PRAEFECTUS PREJETORIO. 


Laudat imprimis vinum. Palmatianum, necnon Sila- 
num caseum ; et jubet ut utrumque ad aulam regiam 
mittendum sollicttius perquirat. 

Cum apud rerum dominum solemni more prande- 
remus, et diverse provincie de suis deliciis lauda- 
rentur, ad vina Brutiorum et Silani casei suavitatem, 
currente, ut assolet, sermone, perventum est; quod 


patriotica veritate [ms., varietate] retinemus. Ad 
presens enim de cellariis nostris qux desiderabantur 
obtulimus. Tu autem tuo periculo dissimilia facis, 
quorum jam judicia teneri posse cognoscis. 


195 xi. 


EDICTUM. 


In cos qui muriera regis collata Ecclesiis subripuerant. 

Usu contineri debet omnium largitas impensa do- 
minorum, quando necesse est universitati proficere, 
quod illos impulsu Divinitatis probatum fuerit effe- 
cisse. Pietas siquidem principum totum custodit 
imperium, et dum illis vicissitudo digna redditur, 
incolumia reipublice membra servantur. Dudum 


herbarum beneficio tanta ibi naturx jucunditate con- D siquidem imperialia constituta per Brutios atque 


ficitur, ut non credas deesse mellis gustum, quem 
nulla conspicis qualitate permixtum. Manat illic le- 
viter provocatum lac uberibus fistulosis, et quasi in 
alios ventres naturx ubertate collectum, non guttis 
impluit, sed quibusdam repentinis torrentibus influe- 
scit [Ac., intumescit]. Redolet suavis et varius odor 
herbarum, naribus agnoscitur pecudum pastus, qui 


* Videque de donationibus Tiberii principis scribit 
Dion., lib. tvi, pag. 787. JungT. 

b Vid. in hunc locum Baronium, tom. VIIT, ad 
sn. Chr. 591, pag. 21. Juner. | 

4 Gazeti vini mentio fll a Gregor. Turon., lib. de 
Gloria zonfess., cap. 5 et 6; a Sidon. Apoll. in car- 


Lucaniam sacrosanctas Ecclesias aliqua munerum 
devotione juverunt. Sed ut est sacrilegis mentibus 
familiare, et in ipsa quoque reverentia divina pec- 
care, nonnullam exinde partem numerariorum no- 
mine canonicarii subtrahebant, facientes laicum 
commodum substantiam clericorum. Quod sedis no 
strx: numerarii exsecratione detestabili respuentes, 


mine 17, ad Ommatium : 
Vina mihi non sunt Gazetica, Chis, Falerpa. 


Hoc autem dictum a regione Gaza, scilicet Palzstiuz, 
ut scribit Isidorus, Origin. lib. xx, cap. 5. Juner. 


865 


VARIARUM LIBER XII. 


nunquam sibi illatam fuisse suggerunt, quod de tali A vix possit aliquos cophinos de summa ubertate come 


scelere manus impie defraudaverunt. Quid adhuc 
minime, audacia humana, tentabis, si et ibi furta 
porrigis, ubi te minime latere posse cognoscis? Ut 
illudas oculis fortasse mortalibus, quamvis iniqua, 
tamen aliqua videtur przsumptio : quanta ergo cx- 
citate damnatur, qui se :stimat perpetrare quod 
Divinitas nof possit advertere! Sed ne similis ulte- 
rius grassetur forte przesumptio, aut divinam patien- 
tiam frequens provocare possit excessus, edictali 
programmate definimus, ut qui in hac fuerit ulterius 
fraude versatus, et militia careat, et compendium 
propriz facultatis amittat. Graviore siquidem poena 
plectendus est qui usque ad injuriam divinam suam 
nihilominus tetendit audaciam. Habeant pauperes 


plere. In hortis autem rusticorum agmen habetur 
operosum, quia olus illic omne saporum est marina 
irroratione respersum. Quod humana industria fieri 
consuevit, hoc cum nutriretur accepit. Contra Ma- 
ronis autem sententiam intyborum illic fibrz dulcis- 
Simz' sunt, qux» precincte foliis tortuosis callosa 
teneritudine conglobantur : unde in morem. nitri 
[Ac., vitri] aliquid decerptum frangitur, dum a fe- 
cundo cespite segregatur. His victualibus, ei vis 
nosse, regio illa fecunda est; nam et marinis deliciis 
copiosa jucunditate perfruitur, quia ibi mare super- 


. hum ac infernum, insertis frontibus adunatum, deli- 


cias utriusque pelagi in unam congregationem sinus 
sui volubilitate perducit. Necesse est enim illic et 


dona regnantium; possideant aliquid, quibus nulla B pisces properare, ubi constat et undam posse de- 


facultas est. Cur aliena substantia in regali posita 
largitate-pervaditur? Possessio ejus principis munus 
est. Quemadmodum presumat subjectus contingere 
quod Deo respicit humilitatem dominantis offerre? 
Additur quod talibus non dare, tulisse est; el me- 
rito, quando qui potest esurientibus subvenire, si 
non pascit, exstinguit. Pudeat illis tollere, quibus 
jubemur offerre. Ultra omnes crudelitates est divi- 
tem velle fieri de exiguitate mendici. Amentur hone- 
sta lucra, horreantur damnosa compendia : nullus 
audeat inde tollere quod possit collecta dispergere. 
Addendo perdit, qui retinendo collegerit; et pauper- 
tatem potius ad se trahit, si exigentium pecunias 
non repellit. 


EPISTOLA XIV. 
ANASTASIO CANCELLARIO LUCANIZ ET BRUTIORUM SENA- 
TOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 


Describit Rhegiensem regionem, et prohibet quominus 
laridum et triticum ab ea deinceps coemptionis 
nomine postulentur. 

Rhegieuses cives, ultimi Brutiorum, quos a Sicilie 
corpore violenti quondam maris impetus segregavit, 
unde civitas eorum nomen accepit (divisio enim ῥή- 
jt» Greca lingua vocitatur), iniqua suggerunt se 
exactorum presumptione fatigari : implorantes non 
surium, sed oculorum nostrorum nota remedia, qui 
possumus scire territorium eorum quod petitur non 
habere. Est enim montanis lapillis terra rarissima, 
arida pascuis, sed undosa vindemiis; segetibus ad- 
versa, sed olivis accommoda : et ideo cultura ejus 
omnis in sarculis est, quia superlicies ipsius sicca 
nutrire non valet superne nascertia. Tergore iilic 
ager nudus, industria potius quam natura vestitur. 


Nam Palladiz silvze viriditate contegitur, qui in solo - 


aridissimus approbatur. Talibus enim locis illa pro- 
fieiunt, quz: radicibus proceris ad humi penetrale 
descendunt. Segetes rigantur, ut vivant; et conditione 
mutata hoc aristis impenditur, quod oleribus exhi- 
betur. Quanta seges est, συ manu colligitur [Àc., 
colitur]? Raro illic ab area venit humeris gravatus 
agricola, ut Don messes in horreis colligantur, sed 

δ Kst piscis genus ita'a Grecis illis qui ultimam 
oram Grecke in ltalia accolebant vocatum, quia 
fumdum maris deserere solet , ut ip summum enatet, 


fluere. Exormiston * quoque inter pisces regium 
genus, compar murenis corpore vel colore distans, 
naribus setosis, colostrea delicata teneritudine prz- 
ditum, oleoso ac suavi liquore coagulatum, appeti- 
bilis grataque pinguedo, cum spumis fluctuantibus 
inter aeris confinia ceperit enatare, nescit ad cubilia 
redire qux deserit : credo, aut immemor reversionis, 
aut, teneritudine summa mollitus, nequit undis ele- 
vantibus contraria obluctatione demergere; fertur 
velut corpus exanime, nullis nisibus periculum, nulla 
arte devitans ; et hinc viribus destitutus, redire non 
creditur, quia nec fugere posse sentitur. Hic plane 
tant:e dulcedinis esse dignoscitur, ut ei nemo piscium 
comparetur. Hxc sunt in littore Rhegino quz dixi- 


C mus; quod non alio referente cognovimus, etsi vi- 


suali probatione retinemus. Quapropter laridi atque 
tritici species, nullis temporibus coemptionis nomine 
inde decernimus postulari, quia nimis calumniose 
petitur, quod loci beneficio non habetur. Deinde 
sufficere debet defensio veritatis et testimonium ju- 
dicis, quia nimis exsecrabile malum est, si, cum aliud 
noverit conscientia, aliud lingua decernat. Additur 
etiam quod tantis commeantium fatigatur adventibus, 
tanta excurrentium laceratione deteritur, ut ratio- 
nabiliter illi remitti debuisset, vel quod apud ipsam 
nasci posse [Grul., Cuj., Niv., Ga., non posse] con- 
staret. 


195 EPISTOLA XV. 


D MAXIMO "VIRO CLARISSIMO , CANCELLARIO LUCANLE ET 


BRUTIORUM, SENATOR PRJEFECTUS PRJETORIO. 


Describit urbem Scyllacium patriam. suam, et. vivaria 
que ad pedem Moscii montis effoderat. Tum quedam 
de paraveredis , annonis et pulveraticis judicum 
edicit. 

Scyllacium prima urbium Brutiorum , quam Troie 
destructor Ulysses creditur condidisse, irrationabiliter 
dicitur pressumentium nimietate vexari, quod nobis 
presidentibus non oportuisset assumi : quia lesiones 
ejus cogimur plus dolere, dum patriotica nos pro- 
batur affectione contingere. Civitas supra sinum 
Adriaticum constituta, in modum botryonis pendet 


quod dicitur proprie de navi sublatis anchoris, et 
contra, cum est fundata anchoris, dicitur ὁρμισθῆναι. 
BRoss, 


| , 








861 


M. AURELIÍ CASSIODÓRI 


408 


m collibus; non quod dillfieili ascensione turgescat, A intuitu civitas vestra [forte, civitatem vestram] reie- 


sed ut voluptuose campos virentes et cxrula maris 
terga respiciat. Hxc nascentem solem ab ipsis cuna- 
bulis intuetur, ubi ventura dies non przmittit auro- 
ram :sed mox ut oriri ceperit, lampadem suam 
vibrans fulgor ostendit. Gaudentem respicit Phoebum : 
propria illic luminis claritate resplendet; ut ipsa 
magis solis putetur esse patria, Rhodi opinione 
superata. Fruitur luce perspicua : aeris quoque 
Lemperatione dotata, apricas hiemes, refrigerata8 
sentit xstates; el sine aliquo moerore transigitur, 
ubi infesta tempora non timentur. Hinc et homo 
sensu liberior est, quia temperies cuncta moderatur. 
Patria siquidem fervens leves eflicit et acutos, fri- 
gida tardos et subdolos; sola temperata est, quie 


vare judiciarium esl, quod tibi referimus, non remis- 
sum. Vive, juvante Deo, justitia seculi , et securitatis 
gaudio singulari. Alii dicant insulas, ego babitationes 
tyas appellem potius fortunatas. 


EPISTOLA XVI. 
CANONICARIO [ms. Atid., CANONICARIA]. 
Jubet subditos sihi admoneat ut tributa consueta libenter 
᾿ exsolvant : nullus. statuta pendera. excedat ; sitat 
ipse quarto quoque mense ad preleriana scrinia 
delem expensarum notitiam, 

Tempus admonet humanás rebus indesinenter 2c- 
commodum (dum res nobis etiam asperas captata 
semper opinione conciliat), ut illationum fiscalium 
curam annua festivitate reparemus, quando reipublicze 


mores hominum sua qualitate componit. Hinc est p ordo tali consistere cernitur instituto. Et merito 


quod antiqui Athenas sedem sapientium esse dixe- 
runt, qui aeris puritate peruncta lucidissimos sensus 
ad contemplativam partem felici largitate praeparavit. 
Nunquid enim tale est corpori aquas coenosas sor- 
bere, quale perspicuitatem dulcissimi fontis haurire? 
Sic anima vigor oneralur δ, dum spiritu graviore 
comprimitur. Subjacemus enim necessario talibus 
rebus, quando nubilo tristes efficimur; eti ilerum 
naturaliter ad serena gaudemus, quia ccelestis anim: 
Substantia ad infecta quique et purissima lxiatur. 
Fruitur marinis quoque copiosa deliciis, dum possidet 
vicina qux nos fecimus claustra Neptunia. Ád pedem 
siquidem Moscii montis saxorum visceribus excavati$ 
fluenta Nerei gurgilis decenter immisimus. Ubi ag- 


volivum sislere cernitur, quod pro cunctorum utili- 
tate przsstatur. Diligenda sunt ista, unde respulilica 
videtur esse firinissima. Qua dum redeunte censu 
reficitur, status sui firmissimo robore contineter. 
Qu»propter magua est quolibel tempore monstrata 
devotio : sed tunc acceptior redditur, quaudo neces- 
saria plus habetur. Prebeant igitur possessores sti- 
pendia, suse graliz profutura. Debitum siquidem, 
quod non potest evitari, prona debet mente semper 
offerri, ut fiat beneficium, quod sine compulsione 
conslat illatum. Atque ideo, quod feliciter dictum sil, 
per indietionem primam [Anno Christi 558] in dicecesi 
tua possessorem te precipimus admonere, ut, trina 
illatione servata, assem tributarium devotus exsolvat; 


men piscium, sub libera captivitate ludeptium, et (? quatenus nec aliquis se sub immatura compulsione 


delectatione reficit animos, et admiratione mulcet 
obtutus. Currunt avidi ad manus liominum ; et ante- 
quam cibi fiant, escas expetunt. Pascit homo deliciag 
suas; et dum habet in potestatem quod capiat, 
frequenter evenit ut repletus omnia derelinquat. 
Spectaculum quoque pulchre laborantium non adimi- 
tur in civitate sedentibus. Cernuntur affatim copiosae 
vindemiz : arearum pinguis tritura conspicitur, oli- 
varum quoque virentium vultus aperitur. Non eget 
aliquis agrorum ameenitate, cai datum est de urbe 
cuncta conspicere. Hoc quia modo non habet muros, 
civitatem credis ruralem, villam judicare possis ur- 
banam; et inter utrumque posita, copiosa noscitur 
laude ditata. Hane dum frequenter invisere deside- 
rant commeantes, dum tzxdia laboris refugere cupiunt, 
amoenitate civitatis in paraveredorum et annonarum 
prebitlone propriig cives fatigantur expensis. Qua- 
propter ne ledat urbem amoenitas sua, aut res 
preconii fiat causa dispendii, paraveredorum el anno- 
Darum praebiüonem, secundum evectiones concessas, 
inassem publicum constituimus imputari : pulveretica 
quoque judieis funditus amputantes, trium tantum 
eliam dierum prasulibus annonas praeberi secundum 
velera constituta decernimus, suis expensis facta 
tarditate vecturs. Leges enim administrantes, rome- 
dio, non oneri esse voluerunt, Qua de re zquitatis 


ingemiscat exactum, nec iterum remissione lentata 
quisquam se dicat esse preteritum. Nullus quantita 
tem justa3s ponderationis excedat, sitque libra justis 
sima : modus non erit rapiendi, si pondera fas ail 
excedi. Expensarum quoque fidelem notitiam per 
qualernos menses ad scrinia nostra solemniter desü- 
nabis; ut, totius erroris obscuritate detersa, ratio- 
nibus publicis veritas elucescat. Sed quo [acilius 
possit, Deo juvaute, qua sunt instituta. complere, 
illum atque illum sedis nostr: milites tibi oflicioque 
tuo periculorum suorum memores 1986 precipimus 
imminere , quatenus quod agnoscis jussum, incnipa- 
biliter sortiatur effectum. Cave ergo ne te aut 
improbx redemptionis, aut torpentis desidiz culpa 


D respiciat; et quod expedire neglexeris, tuis inferat 


damna fortunis. 


EPISTOLA XVII. 


JOANNI SILIQUATARIO RAVENNATI SENATOR PRJEFECTUS 
PRAETORIO [rt$. ATHALARICUS REX |. 


Pracipit possessores moneat ut juzta montem Capra 
rium et loca circa muros jacentia fovearum ingentia 
ora pandunt. 

Munilio civitatumspes est certa cunetorum, quando 
in pace ab exteris gentibus discitur, quod veraciter 
in certamine timeotur. Plena est enim diversis gene- 
ribus hominum habitatio urbium singularum. Quis 


* Locorum situs ingenia hominum format, ait Curtius Rufus, lib. vui et lib. viu. Vide Stobes, sen 


99, pag. 927; Cicer. lib. u de Nat. Deor. JunET. 








900. 


VARIARUM LIBER ΧΙ. 


870. 


novit eum qua gente confligat? Ideoque omnes debent, A universus exercitus. Magna vobis erit gloria," et me 


agnoscere quod futuris hostibus gratum non sit au- 
dire. Quapropter ex nostra jussione possessores 
admonere curabis, ut juxta montem Gaprarium οἱ 
loca circumjecta muris fovearum ingentia ora pan- 
dantur [Ac., condantur]; talisque ibi pateat hiatus, 
ut nullus relinquatur introitus. Cur, nefandi homines, 
perscrutamini accessus illicitos, quibus portarum 
permittitur licenter ingressus ? Nescio quid videmini 
tegere, qui palam non desideratis intrare. Conscientio 
recta vias publicas tenet, obviorum [ed., plurimo- 
rum] collocutione gratulatur; et cum diversos gra- 
tanter inquirit, laboris t::dio non gravatur. Amicum 
est autem crimini, velle nesciri; et qui vias suas 
oceulit, conscientiam prodit. Proinde in usus genera- 


securum reddere, et tantorum bona judicia meruisse. 


EPISTOLA XIX. 
MAXIMÓ VICARIO URBIS ROMA SENATOR PRAEFECTUS PRUE- 
TORIO. 


Contmonet ut omnia ad regem solemniter exeipiendum 
necessaria paret, 

Adventum quidem regium ex Ipsa potestis cogno- 
scere frequentia commeantium : quia necesse est ut 
Tes magna competentia premittat semper indicia. 
Venturum diem Lucifer demonstrat exortus; serena 
seculura favens ventus ostendit; immiuentia bona 
quadam animi przsagitione dignoscimus ; et difficile 
magna res geritur, qu: signorum prxcursione mini- 


les itinera prisca revocentur : ne, dum compendium B 108 declaretur. Verumtamen et vos necessario com- 


laboris querunt, vit dispendia patiantur. llle enim 
jure habendus est hostis, qui munimina nititur violare 
civitatis. 
EPISTOLA XVIII.: 
CONSTANTINIANO VIRO EXPERIENTISSIMO SENATOR PRAE- 
FECTUS PRATORIO. 


Jubet ut iter Flaminie reficiat ; paraveredorum pre- 
scriptum procuret numerum ; congreget sine posses- 
sorum dispendio annonas; cibos qui mensis regiis 
parantur sedulo perquirat. 

Regius apparatus sicut negligentibus affert pericu- 
lum , sic strenue laborantibus przstat ornatur : quia 
premium est vitzj, domino vidente, servire, cui nec 
culpa celari, nec bonum possit abscondi. Quam gra- 
tum est sine offensione aliqua iter agere destinatum, 
videre judicia diligentia, dubia sine timore transire, 
gressu facili montuosa conscendere, in pontibus con- 
trabium non tremere, viamque sic conficere ut omnia 
probentur aninio convenisse! Militiam vestram tràn- 
scendius, si rerum domino placere possitis. Nam cui 
Bes parere contendimus, magnus provectus est, si 
mereamini ad ejus. placidos venire conspectus. Quo- 
circa iter Flaminim, rivis sulcantibus exaratum, 
hiantes ripas latissima pentium interjectione conjune 
gite , oppressas margines platearum asperrimis silvis 
enudate; paraveredorum ascriptus numerus procu- 
retur cum electa qualitate membrorum ; annonarum 
designatarum copia sine aliquo possessorum dispendio 
eongregetur. (mia sic omnia grata redditis, si im 


monemus, ut ponüs junciione Tiberinos fluctus 
solemniter vestiatis, quatenus transitum praebeat 
intremulum, fixum concatenatione navigium, et de 
suo situ celerem nobis praestet excursum. Non mo- 
veatur pigris funibus, ut solebat; non manibus tra- 
hentium moles tanta torpescat; celeritatem potius 
fixa conferat, quam se movens antea non proebebat. 
Ambulent commeantium greges; profecto non navi- 
giis incisa nos unda deportet. Sic decet dominuin 
suscipi, ut aliqua debeat novitate gratulari. Tabula- 
rum fortiter junctura constricta soliditatem debet 
przbere necessariam, ut pavorem undas dubitantium 
terrena similitudine possit auferre. Optetur quinimmo 
longior fuisse, cum transitur innocue. Cancellorum 


C "tamen dextra levaque decenter aptetur. Prosper 


datur transitus, cum fuerit casus asper exclusus. 
Vide quemadmodum reliqua ad te pertinentia pro- 
pares, qui te occursurum esse cognoscis. Quale est 
enim in tanta frequentia non potuisse culpari ! Uni- 
versos affligit, qui regi aliquid necessarium subtrahit : 
quia, dum lzetus optatur ab omnibus, cunctos contri- 
Stat, si probetur offensus. Adde quod sic proclarum 
est sub tanta senatorum 1977 occursione laudari, 
principem sic suscipere, ut. omnes intelligant nil 
deesse; ante ipsum quoque dominum venire letum, 
quam aliqua trepidatione confusum. Insperatum bo- 
num est, si is ad quem deceptionis pertinet periculum 
sibi gratie procuret augmentum. In quam rem ilium 
sedis nostra militem nos direxisse cognosce, qui tibi 


nnlla parte peccetis. Hes una subtracta cuncta defor- D offieioque tuo debeat imminere, quatenus nobis 


mat ; et totum deesse ereditur, ubi vel minima que- 
rele asperitas commovetur. Species praterea, que 
mengis regiis apparsnter, exaetas tota sedulitate 
perquirite, Nam quid proderit exercitui satisfacere, si 
vos contigerit in ipsa dominorum pastione (ms. et 
Ác., passione] peecare ἢ Pareant provinviales admo- 
Dii; eivitates singule declarata brevibus subminis- 
trent. Nam quoties leto principi oceurritur, efficaciter 
beneficia postulantur. Cogitate etiam quod presens 
factà vestra dijudico, aut gratias vobis domini gau- 
dens reddo, sut eommonitionem principis iratus 
attribuo. Agite ergo ne mihi imputetur vester ex- 
cessus, quia cunctis de vobis satisfacio, quod culpis 
vestris offendero. Persolvat mihi potius gratiam 


omnia parata renuntiet, quia committi non potest 
casui, quod nostro periculo constat ascribi. 


EPISTOLA XX. 
THOMATI ET PETRO, VIRIS CLARISSIMIS, ARCARIIS, SENATOR 
PRAFECTUS PRAETORIO. 

Jubet ut reddant actoribus sancii Petri cum obligatione 
chirographi vasa sacra que Agapitus papa ad Orien- 
lem légatus missus pro pecunia accepta arcariis re: 
gits oppigneraverat. 

Retínetis mecum, fldelissimi viri, sanctum Ága- 
pitum, urbis Romx papam, cum ad Orlentls princi- 
pem legationis gratia mitteretur, jussione regia datis 
pignoribus, a vobis tot libras auri facto pielatio 80- 
lemniter accepisse; ut cui providus dothinatof 


-- 


δ11 


M. AURELII CASSIODORI 


873 


jussit, ad subitum ejus etiam urgeret excessum. Pri- A rei jugiter precipimus esse custodem, vt qui hacte- 


mum quidem benigne prestitit, qui in necessitate 
mutuas pecunias dedit; sed quanto gloriosius fecit 
etiam illud largiri quod cum gratiarum actione po- 
tuisset offerri! Victa est sinedamno necessitas : manus 
pape dabat quod ejus substantia non habebat ; et 
illu iter est indemne redditum, quod donis constat 
expletum. Quale, rogo, videbatur antistitem petenti- 
bus Ecclesiam, et Ecclesiam nulla detrimenta sentire ? 
Distributor fuit potius quam donator, quia necesse est 
illi applicari, de cujus facultatibus videbatur expen- 
di. Quid non agat apud pium principem talis legatio, 
quam destinatam singulari constat exeniplo? Qua- 
propter nostra przeceptione commoniti, et regia jus- 
sione securi, sanctorum vasa cum obligatione chi- 


nus de integritate placuisti, nulla debeas varietate 
fuscari. Vide quod tibi committitur antiqua fides, et 
quotidiana diligentia dirimis jurgantium litem. Apu4 
cunctos prxesules de tua cura litigatur ; et tu potius 
judicas, qui causarum vincula dissolvis. Hoc hono- 
rabile decus, indisputabile testimonium, vox antiquà 
chartarum, cum de tuis adytis incorrupta processe- 
rit, cognitores reverenter excipiunt ; litigantes quam- 
vis improbi , coacti tamen obediunt [forte óbau- 
diunt]. Et cum fas sit promulgatam sententiam sus- 
pendi, tibi non licet obviari. Quocirca non habeat 
venale propositum. Tinea documentorum est, obla- 
tio maligna redimentis, dum querunt consumere 
quod se cognoverunt impedire. Pascat te editio [Gr. 


rographi actoribus sancti Petri apostoli sine aliqua B et Cuj., edictio] decora veritatis; facultas tua habea- 


dilatione refundite, ut lucrose reddita, celeriter im- 
petrata videantur optata [ms., impetrare videantur 
optata |; referantur manibus Levitarum miuisteria toto 
orbe narranda ; donetur quod proprium fuit, quo- 
niam juste per largitatem recipit quod sacerdos legi- 
bus obligavit. Superatum est exemplum quod in bi- 
Storia nostra magna intentione retulimus. Nam cum 
rex Alaricus, urbis Rom» deprzdatione satiatus, 
apostoli Petri vasa suis deferentibus excepisset, mox 
ut rei causam babita interrogatione cognovit, sacris 
liminibus deportari diripientium manibus imperavit ; 
ut cupiditas, que depredationis ambitu admiserat 
scelus, devotione largissima deleret excessum. Sed 
quid mirum, si reverenda sanctorum * diripere no- 


luit, qui tanta se Urbis vastatione ditavit? Rex aw-( 


tem noster religioso proposito reddidit vasa qua 
jure pignoris propria videbantur effecta. Et ideo tali- 
bus factis frequens prestetur oratio, quando Leta 
concedi posse credimus, cum retributionem bonis 
actibus postulamus. 


EPISTOLA XXI. 


DEUSDEDIT SCRIB.E RAVENNATI SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO. 


Officium scribarum et utilitatem describit. 


Scribarum officium securitas solet esse cunctorum, 
quando jus omnium ejus sollicitudine custoditur. 
Alios enim depopulantur incendia ; alios nudat fnr- 
tiva subreptio; nonnullis negligentia perit quod 
diligens auctor acquirit ; sed fide publica robustissi- 
me reparatur quidquid a privatis amittitur [ms., ad- 
. mittitur]. Diligentior est in alienis, quam potest esse 
cura de propriis : non admonitus facit quod vix ro- 
gatus impleret, et requisitus non potest negare quod 
is cujus interest se fatetur amisisse [ms., admisisse]. 
Armarium ipsius fortuna cunctorum est ; et. merito 
refugium omnium dicitur, ubi universorum securitas 
invenitur. Ad paterna transit officia si incorrupte sit 
veritas custodita. Nam sicut diligens genitor servat 
quod otiosus successor inveniat, sic arbiter artium 
nullum patitur propria utilitate fraudari. Et ideo tantz 


tur integritas. Da petentibus qux» olim facta sunt. 
Translator esto, non conditor antiquorum gestorum. 
Exemjlar, velut annulum, ceri$ imprime ; ut sicut 
vultus expressa non possunt signa refugere, ita ma- 
nus tua ab authentico nequeat discrepare. Quod si te 
aliquis iniqua subreptione traduxerit,. quemadmodum 
in alia causa tibi acquiescat credi, quem scit potuisse 
corrumpi ? Impugnat te fraude sua; et facile convin- 
cit, quem in una parte decepit. Ama justitiam, de 
qua nemo queritur ; ut eliam iratus testunonium sa 
lubre possit dicere, qui te incassum voluit deviare. 
Publicum est omne quod feceris, dum aut laudatus 
gratiam, aut accusatus invenire possis offensam. 


EPISTOLA XXII. 


PROVINCIALIBUS ISTRLE SENATOR PRAEFECTUS PRA 
TORIO. 


Jubet ut tributum in vino, oleo et tritico, quibus hoc 
anno provincia abundabat, solvant; 198 εἰ miuit 
Laurentium cum pecunia ad majorem ejusmodi re- 
rum numerum comparandum Rav ue devehen- 
dum. Tum illam provinciam accurate depingit. 
Expensz publica: diversa temporum varietate üta- 

bantes, hac ratione se poterunt continere, si proven- 

tuin locorum sequatur salubritas jussionum. Illic enim 
facilis est procuratio, ubi fuerit fructus uberior. Nam 
si indicatur [Juret. legit indicitur] quod sterilitas je- 
juna denegavit, tunc et provincia lzditur, et effectus 
optabilis non habetur. Commeantium igitur attesta- 
tione didicimus, lstriam provinciam a tribus egregiis 
fructibus sub laude nominatam, divino munere gra- 
vidam, vini, olei, vel tritici, presenti anno fecundi- 
tate gratulari. Et ideo memoratas species in tot so- 
lidos date pro tributaria functione, qui vobis de prz- 
senti prima indictione (Anno Christi 558) reputentur : 
reliqua vero propter solemnes expensas relinquimus 
devot» provincie. Sed quoniam nobis in majore 
summa sunt qu:erenda quz diximus, tot solidos etiam 
de arca nostra transmisimus, ut res necessarie sine 
vestro dispendio uberrime debeant congregari. Fre- 
quenter enim, dum extraneis urgemini vendere, so- 


ὁ Simili locutione dixit, sacr» jussionis reverenda, lib. s1, epist, 15; et, stupenda meritorum, lib, 1v, 


epist, 4. Jun, 


2-2 .ee7a oc $97 


ΟΝ m 


- 


915 


VARIARUM LIBER ΧΙ]. 


$74 


letis damna sehtire ; eo presertim tempore, cum vo- A actionibus adhibere, ut fatile possit impleri quod sub 


bis peregrinus emptor ereptus est; et rarum est au- 
rum capere, quando mercatores cognoscitis non 
adesse. Quanto vero melius est parere dominis, quam 
prestare longinquis, et debita fructibus solvere, 
quam ementium fastidia sustinere! Prodimus etiam 
amore justitio quod nobis suggerere poteratis ; quia 


in pretio Ledere non debemus, unde naulorum pre- . 


bitionibus non gravamur. Est enim proxima vobis re- 
gio supra sinum maris Ionii constituta, olivis referta, 
segetibus ornata, vite copiosa : ubi quasi tribus ube- 
ribus, egregia ubertate largitis, omnis fructus opta- 
bili fecunditate profluxit. Quz: non immerito dicitur 
Ravennz Campania, urbis regie cella penaria, vo- 
luptuosa nimis et deliciosa digressio, fruiter in Se- 


sterilitate temporis videturinquisi. In abundantia re- 
rum quzlibet se potest expedire persona ; electis opus 
est militibus, cum fuerit necessitatis impulsus. Aique 
ideo experientiam tuam, frequentibus nobisque tali 
devotione gratissimam, ad Istriam provinciam jube, 
mus excurrere; ut in tot solidos vini, olei, vel tritici 
species de tributario solido debeas procurare : in aliis 
vero tot solidis, quos a nostro arcario percepisti, tam 
a negotiatoribus quam a possessoribus emere matu- 
rabis, sicut tea numerariis instruxit porrecta nolitia. 


' Quapropter erige nunc animos ad parendum, qui tan- 


tis excubiis indiscreta sorte placuisti, Admoneat te 
prioris conversationis exemplum, quia nimis grave 
est emeritum delinquere, quem tironem nullatenus 


ptentrione progressa ccli admiranda temperie. Ha- B constat errasse. Qualis autem supradictarum specie- 


bet et quasdam, non abeurde dixerim, bajas suas, 
ubi undosum mare, terrenas concavitates ingrediens, 
in faciem decoram stagni zequalitate deponitur. Hxc 
loca et garismatia plura nutriunt, et piscium ubertate 
gloriantur. Avernus ibi non unus est. Numerosa con- 
Spiciuntur piscinze Neptuni» : quibus, etiam cessante 
industria, passim ostrea nascuntur injussa. Sic nec 
studium in nutriendis, nec dubietas in capiendis pro- 
batur esse deliciis. Przetorialongelateque lucentia in 
margaritarum speciem putes esse disposita; ut hinc 
appareat qualia fuerint illius provincie majorum ju- 
dicia, quam tantis fabricis constat ornatam. Additur 
etiam illi littori ordo pulcherrimus insularum, qui 
amabili utilitate dispositus, et a periculis vindicat na- 


rum ubertas se optata laxaverit, veraci nobis, ut de 
te credimus, relatione significa, ut nos habito modo 
constituere debeamus quod nec provinciales Ledat, 
nec publicas gravare possit expensas. 


EPISTOLA XXIV. 
TRIBUNIS MARITIMORUM $ENATOR PRAEFECTUS PRA- 
TORIO. 

Jubet ut naves parent αὐ vinum. et oleum. ex lstria 
provincia Ravennam devehenda. Tum de navigatione 
et nautarum labore, praecipue in salinis. exercendis, 
Data pridem jussione, censuimus ut Istria vini et 

oleispecies, quarum presenti anno copia indulta 

perfruitur, ad Ravennatem feliciter dirigeret mansio- 


ves,et ditat magna ubertate cultores. Reflcit plane (ἡ nem. Sed vos, qui numerosa navigia in ejus confinio 


Comitatenses excubias, [tali: ornat imperium, prima- 
tes deliciis, mediocres victualium pascit expensis ; et 
quod illic nascitur, pene totum in urbe regia [Ac., 
precipua] possidetur. Przestet nunc copias suas sponte, 
magis devota provincia amplius pareat, dum spera- 
tur ; quando gratissime faciebat, dum minime qu:e- 
reretur. Sed ne aliqua jussionibus nostris dubietas 
nasceretur, Laurentium, virum experientissimum, et 
magnis nobis in reipublice laboribus comprobatum, 
cum presenti auctoritate direximus, ut secundum 
breves subter annexos incunctanter expediat quod 
sibi pro expensis publicis injunctum esse cognoscit. 
Nunc procurate qu: jussa sunt. Vos enim facitis de- 
votum militem, cum libenter suscipitis jussionem. 


possidetis, pari devotionis gratia providete, ut quod 
ila parata est tradere, vos studeatis sub celeritate 
portare. Similis erit quippe utrisque gratia perfectio- 
nis, 199 quando unum ex his dissociatum impleri 
non permittit effectum. Estote ergo promptissimi ad 
vicina, qui sxpe spatia transmittitis infinita. Per hos- 
pitia quodammodo vestra discurritis, qui per pa- 
triam navigatis. Accedit etiam commodis vestris, 
quod vobis aliud iter aperitur perpetua securitate 
tranquillum. Nam cum ventis szvientibus mare fuerit 
clausum, via vobis panditur per ameenissima fluvio- 
rum. Carinz vestrz flatus asperos non povescunt; 
terram cum summa felicitate contingunt; eL perire 
nesciunt, qua frequenter impingunt. Putantur emi- 


Pretia vero vobis moderata sequenti jussione decla- p nus quasi per prata ferri, cum eorum.contingitalveum 


rabimus, cum nobis gerulus presentium nativitatis 
modum missa relatione suggesserit. Taxari enim ali- 
quid non potest juste, nisi copia rei evidenter potue- 
rit indagari. In:qualis quippe est arbiter, qui sen- 
tentiam mittit in casum [ms., incassum] ; et mali 
sibi probatur conscius, qui est indeliberata di- 
eturus. 


EPISTOLA XXI. 


LAURENTIO VIRO EXPERIENTISSIMO SENATOR PRJEFE- 
CTUS PRAETORIO. 


Pr ecipit ut Istriam provinciam vinum, oleum triticum- 
que empturus petat. 


Deliberatio judicis probatos viros debet publicis - 


PaTRoL, LXIX, 


non videri. Tracte funibus ambulant, qu: stare ru- 
dentibus consueverunt; et conditione mutata pedibus 
juvant homines naves suas : vectrices sine labore 
trahunt, et pro favore velorum utuntur passu pro- 
speriore nautarum. Juvat referre quemadmodum ha- 


bitationes vestras sitas esse prospeximus. Veneti 


predicabiles quondam plenz nobilibus, ab austro Ra- 
vennam Padumque contingunt, ab oriente jucundi- 
tate Ionii littoris perfruuntur: ubi alternus :estus 
egrediens, modo claudit, modo aperit faciem recipro- 
ca inundatione camporum. Hic vobis aquatilium 
avium more domus est. Nam qui nunc terrestris, mo- 
do cernitur insularis; ut illic magis zstimes esso Cy- 
cladas, ubi subito locorum facies respicis inimütatag, 


28 


Tu 





vj 


——- 


em 


M. AURELII CASSIODORI 


818 


Earum quippe similitudtae per ::quora longe paten- A speretur posse venire temperies, quando menses qui 


tia domicilia videntur sparsa, qu:e natura non protu- 
Jit, sed hominum cura fundavit. Viminibus enim 
flexibilibus illigatis terrena illic congregata soliditas 
aggregatur; οἱ marino fluetui tem fragilis munitio 
non dubitatur opponi, scilicet quando vadosum lit- 
tus moles ejicere nescit undarum, et sine viribus fer- 
tur quod altitudinis auxilio non juvatur. Habitatori- 
bus igitur una copia est, ut solis piscibus expleantur. 
Paupertas ibi cum divitibus sub xqualitate convivit. 
Unus cibus omnes reficit ; babitatio similis universa 
concludit ; nesciunt de penatibus invidere, et sub hac 
Quensura degentes evadunt vitium, eui mundum con- 
tat esse obnoxium. In salinis autem exercendis tota 
contentio est : pro aratris, pro falcibus cylindros 


.volvitis : inde vobis fructus omnis enascitur, quando B 


inipsiset que non facitis possidetis. Moneta illic 
4juodammodo percutitur victualis. Arti vestra omnis 
fluctus [ms., fructus] addictus est. Potest aurum ali- 
quis minus quirere, nemo est qui salem non deside- 
ret invenire ; merito, quando isti debet |Forn., de- 
betur.... qui] omnis cibus, quod potest esse gratissi- 
jnus. Proinde naves, quas more animalium vestris 
parietibus illigastis, diligenti cura reficite, ut cum 
vos vir experienlissimus Laurentius, qui ad procu- 
randas species directus est, commonere tentaverit, 
festinetis excurrere ; quatenus expensas necessarias 
nulla difficultate tardetis, qui pro qualitate aeris com- 
pendium vobis eligere potestis itineris. 


EPISTOLA XXV. 


AMRROSIO VIRO ILLUSTRI, AGENTI VICES, 
PRAEFECTUS PRATORIO. 
Ez quibusdam signis (uturam inopiam colligit; cui ut 
occurratur, Jubet veterum [rugum ingens copia con- 
gregetur. ' 


Plerumque solliciti flunt, qui mutatos rerum ordi- 
nes intuentur, quif sepe portendunt aliqua, qux 
consuetudini probantur adversa. Nihil enim sine 
causa geritur, nec mundus fortuitis casibus implica - 
tur; sed quidquid venire videmus ad terminum, di- 
vinum constat esse consilium. Suspenduntur homi- 
nes, cum sua reges constituta mutaverint, si aliter 
induti procedant quam eorum usus inoleverat. Quis 
autem de talibus non magna curiositate turbetur, si 
versa vice eonsuetudinum, a sideribus aliquid venire 


SENATOR 


fructus decoquere.poterant Boreis flatibus vehemen- 
ter algebant? Quid enim fertilitatem producat, si 
terra sstivis mensibus non calescat? Quid germen 
aperiat, si matrem [ms., Nív., Ca., matris] pluviam 
non resumat? Duo hiec elementis omnibus probamns 
adversa, rigorem perpetuum et contrariam siccita- 
tem. Mutaverunt se tempora non mutando [Nir. et 
Ga., mutanda]; et quod mixtis imbribus solebat ef- 
fici, ex ariditate sola non potest obtineri. Atque ideo 
de veteribus frugibus prudentia tua foturam vincat 
inopiam, quia tanta fuit anni preteriti felix ubertas, 
ut et venturis mensibus provisa sufficiant. Reponatur 
omne quod ad victum quxritur. Facile privatus ne- 
cessarig reperit, cum se publicus apparatus expleve- 
rit. Sed ne te presens causa magna hesitatione 
discruciet, ad considerationem revertere naturalium 
rerum, el fit ratione certum, quod stupenti vulgo 
videtur ambiguum. Sic enim eonstat divina ordipa- 


tione dispositum : sic astra presentis in domieilis 


$uis mutuis administrationibus convenerunt, ut supra 
solitum hiems sicca redderetur et frigida. Hinc aer 
nivibus nimio rigore densatus, ardore solis in nulla 
raritate perductus est : sed in assumpta crassitudine 
perdurans, et caloribus ejus obstitit, et aspectum 
humanz fragilitatis elusit, Media enim quas sunt, 
nostris dominantur obtutibus; et per ipsa tantum 
videre possumus, quantum nobis sui corpor s tenui- 
tate concedunt. Hoc enim inane magnum, quod in- 
ter celum terramque elementi more pervagatur, 


C dum contigerit esse purum, et solis claritate resper- 


sum, vestros veraciter pandit aspectus : si vero ali- 
qua fuerit permixtione congregatum, tunc tenso 


quasi quodam corio, nec colores proprios, nec calo 


res pervenire facit astrorum. Quod etiam aliis s:$eu- 
lis aere nubilo pro tempore frequenter efficitur. 
200 Hinc est quod diutius radii siderum insolito 


colore fuscati sunt, quod novum [frigus messor ei- 


pavit, quod accessu temporis poma duruerunt, quod 
uvarum senectus acerba est. Sed si hoc divinz pro- 
videntis tradatur, satagere non debemus, quando 
ipsius imperio prodigia quxrere prohibemur. lllud 
tamen sine dubio terrenis fructibus adyersarium esse 
cognoscimus, ubi alimonia consueta nutriri lege pro- 
pria non videmus. Proinde agat sollicitudo vestra ne 


videatur obscurum? Nam βίου: certa securitas est D n05 unius anni sterilitas turbare videatur; dum sic 


suis vicibus tempora notare currentia , sic magna cu- 
riositate complemur, cum mutari talia sentiuntur. 
Quale est, rogo, stellarum primarium conspicere, et 
ejus solita lumina non videre; lunam, noctis decus, 
intueri orbe $uo plenam, et naturali splendore va- 
cuatam? Cernimus adhuc cuncti quasi venetum 50- 
lem ; miramur media die umbras corpora non habere, 
et vigorem illum fortissimi caloris usque ad extre- 
mam temporis inertiam pervenisse, quod non eclipsis 
momepntaneo defectu, sed totius pene anni agi nihilo- 
. minus constat excursu. Qualis ergo timor est diutius 
ustinere quod vel in summa solet populos celeritate 
lerrere? Habuimus itaque sine procellis hiemem, sine 
Mibperie vernum, sine ardoribus zstatem. Unde jam 


ab illo primo administratore dignitatis nostre provi- 
sum est, ut procedens copia sequentem  valuissel 
mitigare penuriam. 


EPISTOLA XXVI. 
PAULO VIRO S8TRENUO SENATOR PRAEFECTUS PRJETORUEO. 
Succurrit libenter et gratis Venetis inopia ob amni 

sterilitatem laborantibus, tributa remittendo d e» 

nonas concedendo. 

Frequenter utilitas publica compendiosa pietate 
servatur, quando iliud magis acquirit, quod bonorum 
intercessione remiserit. Veniens itaque vir venera- 
bilis Augustinus, vita clarus et nomine, Venetum 
nobis necessitates flebili aliegatione declaravit, non 
vini, non tritici, non paniei species zpud ipsos fuisse 


871 


VARIARUM LIBER ΧΙ. 


518 


procreatas : asserens ad tantam penuriam provincia- A qui sanctitatis vestro nrdinationjhus obsecnuti, nihil 


lium pervenisse fortunas, ut vitz pericula sustinere 
possint, misi eis pietas regalis solita humanitate 
prospexerit. Quod nobis crudele visum est, aliquid a 
petentibus postulare; et illud sperare, quo provincia 
cognoscitur indigere. Α talibus enim solas lacrymas 
exigit, qui quod non invenitur, imponit. Et ideo 
tanüi viri allegatione permoli, vinum et triticum, 
quod nos in apparatu exercitus, ex Concordiense, 
Aquileiense et Forojuliense civitatibus colligere fe- 
ceramus, prasenti auctoritate remiitimus : carnes 
tantum, sicnt brevis vobis datus continet, exinde pro- 
videntes. Hinc enim, cum necesse fuerit, suflicien- 
tem.tritici speciem destinamus. Et quoniam in Istria 
vinum abunde natum esse comperimus, exinde, 


quantum de supradictis civitatibus speratum est, p 


postulate, sicut in foro rerum venalium reperitur ; 
quatenus nec ipsi edi possint, cum eis pretia justa 
servantur. Quapropter presentem indulgentiam nulla 
credatis venalitate taxandam ; ut dum fuerit reme- 
dium gratuitum, possit existere nihilominus glorio- 
sum. Noveritis enim gravi vos subjici posse νἱπαϊοίῳ, 
si quid interdictum est dari, a vobis videatur ac- 


.ceptum. 
EPISTOLA XXVII. 
PATIO EPISCOPO MEDIOLANENSI SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO 8, 
Mittit. ingentem. panici numerum populo. penuriam 
patienti distribuendum. 

Minus prodest bonum [Ac., verum] jubere, nisi 
hoc per viros sauctissimos velimus efficere. Auget 
enim beneficium voluntas recta justorum ; et quidquid 
sine fraude geritur, hoc vere donantis meritis appli- 
catur. Decet enim ut munificentiam principalem sa- 
.cerdotalis puritas exsequatur. Nam cui est studium, 
bonum de proprio facere, laudabiliter potest aliena 
vota complere. Et ideo sanclitatem vestram petimus 
(cujus propositi est divinis inservire mandatis) nt de 
horreis Ticinensibus et Dertonensibus panici speciem, 
sicut a prineipe jussum est, tertiam portionem esu- 
rienti populo ad viginti quinque modios per solidum 
distrahi sub nostra ordinatione faciatis, ne cujus- 
quam venalitate ad illos perven?at, qui se de praprio 
videntur posse transigere. Accipiat minus habens in- 
dulgentiam principalem. Egentibus jussum [Niév. et 


ex se faciant, sed tantummodo vobis obedire conten- - 
dant. Solidi vero quanti ex supradicta quantitate pa- 
nici potuerint congregari, vestra nobis relatione de- 
clarate; ut apud arcarium [Ac,, arcanum] reconditi 
ad supra memoratam speciem reparandam, futuris 
reserventur, Deo auxiliante, temporibus: more vestis 
Jedivivze, cujus adunatio per fila resolvitur, ut in Βο- 
vam faciem splendido potius decore texatur. 


XXVIII, 
EDICTUM. 
Indicat Liguribus victoriam e Burgundionibus repor- ἡ 
talam, ei (ugam Alcmannorum. 'Deinde dicit re 
οὗ inopiam eis relaxassc dimidiam tributi parterk, et 
horrea sua ad eos sublevandos aperuisse. 
Quis nesciat providentiam divinam usibus nostris 
aliqua velle subducere, ut humanum possit animum 
comprobare? Nam si nullum penitus indigere contin- 
geret, locum proinde largitas non haberet. Data cst 
provinciis in regis nostri laude penuria ; steriles facti 
sunt agri, ut ubertas domini possit agnosci. Minus 
esset acceptissimum donum, nisi przecessisset incom- 
modum. Gaudete, provinciz, malisque vestris potius 
gratiam referte, quando talem probatis animum prin- 
cipis, ut nullis cedat adversis. Én pietas mirabilis, 
qui ubique nostris repugnat incommodis. Nam cum 
se feritas gentilis prioris temporis animasset, AEmilia, 
.et Liguria vestra, sicut vos retinere 900} necesse 
est, Burgundionum incursione quateretur, gereretque 
bellum de vicinitate furtivum, subito presentis ini- 
perii tanquam solis ortus fama radiavit. Expugnatum 
se hostis sua presumptione congemuit, quando 
illum cognovit nominat:e gentis esse rectorem, quem 
,Sub militis nomine probaverat eese singularem. Quo- 
ties se optavit de suis finibus non exire Burgundio, 
ne principe nostro pugnaret adverso; cujus licet prz- 
sentiam relevatus evaserit, felicitatem tamen. proci- 
pitatus incurrit? Nam mox jut Gothi ad belli studium 
gemina se fortitudine contulerunt, δ᾽ prospera cou- 
certatione exsa est rebellium maus, quasi inde 
nudos, hine stare contigisset armajos : divini zqui- 
tate judicii, ut iu ipsis campis przedo corrueret, qvos 
vastare presumpsit. Exsulta adversariorum cadave- 
ribus ornata provincia; acervum ride funerum, quem 
inimicorum vitio constat effectum. Nunc melius culta 


Ga., visui] est, non divitibus, subyenire. Fündit po- ἦν Liguria, cui, negato fructu segetis, messis provenit 


tius, qui mittit in plenum ; nam illud potius reconci- 
tur, quod vasis vacuis congregatur. Quapropter san- 
ctitas vestra miserationis officia non putet injuriam : 
quia totum vobis dignum est, ubi pielas invenitur ; 
siquidem aliena desideria fideliter gerere, hoc est 
bona propria perfecisse. Ad quam rem, Deo juvante, 
procurandam illum atque illum curavimus destinare : 


^ Hoc scriptum eat post consulatum Belisarii : quo 
tempore adversus Witigem Gothorum regem (cujus 
aliquot supra, lib. x, exstant rescripta) Belisarius 
Rornam vi obtinens resistebat. Nam eo anno tanta 
er universum fames fuit, ut Datius episcopus Medio- 
ἔρος relatione sua hoc evidenter curaverit, quas- 


hostilis. Nam etsi tributa tua minus potuerunt accipi, 
triumphos in te natos feliciter obtulisti. His. additur 
Alemannorum nuper fugata subreptio, αυ in primis 
conatibus suis sic probatur oppressa, ut simul ad- 
ventum suum junxissel et exitum, quasi salutari« 
ferri exsecatione purgata; quatenus et male prosu- 
Juentium vindicaretur excessus, οἱ subjectorum non 


dam mulieres in Liguri partibus ex familia Ecclesize 
sus proprios filios pre: nimia fame comedisse. IHzec 
ex libro Pontificali in Vita Silverii papze, quz exstat 
tomo Il Conciliorum, item ex Paolo Diacono, lib. 
xvi. FosNza. 





819 


M. AURELII CASSIODORI 


880 


omnino grassaretur interitus. Possem quidem vobis A nem rerum £:eculi mutavit humanitas : nos jubemur 


dinumerare quanta in aliis locis hostum turba ceci- 
derit : sed more humani animi ad vestra felicia festi- 
nantes, illud nos tantum dicere cupitis, quod ad vos 
specialiter pertinere sentitis. Redeamus ergo ad 
suave principium, quando quos defendit a belli clade, 
nec inopix patitur pericula sustinere. Nam qui per- 
culit hostem provincie, et famem jussit exire. O cer- 
tamen toto orbe przedicandum! Contra indigentiam 
sevam gloriosi principis pugnat humanitas, cujus 
vere castra sunt horrea referta, qu:e si claudere vo- 
luisset, tunc importabilis intrasset inimica; sed quia 
magis aperuit, szvientem adversariam mox fugavit. 
Nescio qu: principis nostri bella mundus potius ad- 
miretur, ego tamen dicam quod sentio. In usum est 


vile distrahere, cum esuriens paratus sit carius com- 
parare. O novum przdicationis eventum! Affeetu 
damni negotiatio provenit; et votum est vendenti 
magis perdere, ut quzsstum comparans valeat inve- 
nire. Talia profecto regem decet tractare commercia, 
talem convenit nundinationem exercere pietatem ; ut 
tunc minus acquiescat accipere, quando emptor plu- 
rima przcipitatur offerre. Libet referre qualis in vo- 
bis sit dominantis affeclus, quia et primo cessit, 
quantum sufficere credidit, et nunc iterum postulata 
geminavit. Verecundum vobis erat aliquid sperare 
post dona, cum se adhuc ad beneficia principis re- 
servaret humanitas : non audita despexit, quando 
ipse visa testatus est. Felix illa calamitas, quse prius 


viris fortibus feliciter egisse pugnas, sed supra huma- Β miserantem reperit testem ; ut post districtum jodi- 


nitatem virtutem esse constat vicisse penuriam. Ve- 
rum cum his tantis ac talibus bonis nulla potuissent 
supplicum vota sufficere, adhuc et dimidiam relaxare 
pertulit fiscalis caleuli functionem, ne tristes in aliqua 
parte faceret, quibus tot felicia prostitisset. Joseph 
legimus contra famem funestam emendi quidem tri- 
lici dedisse letitiam : sed tale posuisse pretium, ut 
sux subventionis avidus, se potius venderet alimonia 
mercaturus, Quale fuit, rogo, tunc miseris vivere, 
quibus acerba subventio libertatem suam videbatur 
adimere : ubi non minus ingemuit liberatus, quam 
potuit flere captivus! Credo virum sanctum hac pe- 
cessitate.constriclum, ut et avaro principi satisface- 
yet, et periclitanti populo subveniret. Pace tanti pa- 
tris dixerim, quanto praestantius est libertate salva 
frumentum vendere, et propter indigentiam tributa 
laxare! Gratis constat ista venalitas, quando et unde 
ematis cessit, et pretium quod vos oblectet imposuit. 
Vendit itaque largitas publica vicenos quinos modios, 
dum possessor invenire non possit, ad denos ordi- 


cem non haberet. Gaude igitur assuete jam bono 
Ligur, in usu tuo secunda [ms. et Ác., secula] vene- 
runt ; nam collatos tibi /Egyptios magna prosperitate 
vicisti : evadis tempora necessitatis, et libertaus prz- 
mia non amittis; immo illo tempore securus es ab 
hoste redditus, quando et de famis periculo cogno- 
sceris esse liberatus. Adhuc te predictum orit 
exemplum, adhuc est in qua parte superetur. Leji- 
tur enim Joseph fratribus suis tantum saccis occulla 
pretia reddidisse. Quid mirum, si, natura compel- 
lente, proximis suis humanior visus est exstitisse? 
Hic autem cunctis large vendidit, functionem debitam 
reliquit; et plus iste generaliter contulit tributarüs 
quam ille solis visus est przestitisse germanis. Brervi- 


Ο ter dicantur effusa; hinc bona sua discat universitas, 


quando non regibus comparantur nostra secula, sed 
prophetis. Sed ne diutius beneficiorum regalium cu- 
pidos occupemus, precepta nostra ad eos quorum 
interest manasse cognoscite, ut secundum tenorem 
jJussionis ad vos perveniat munilicentia principalis, 





* M. AURELII CASSIODORI 
PISTOIA ECCLESIASTICA 


vocata 





TRIPARTITA, 





EX TRIBUS GIUECIS AUCTORIBUS, SOZOMENO, SOCRATE ET THEODORETO, 
PER EPIPHANIUM SCHOLASTICUM VERSIS EXCERPTA, ET IN 
COMPENDIUM A SE REDACTA. 





PRJ/EFATIO. 





203 Uliliter nimis in capite libri pr:efatio poni- ἢ Theodoreto, venerabili episcopo et duobus disertis- 


tur, ubi futuri operis qualitas indicatur. Quid enim 
commodius quam prius per eam aliquid discere, ne 
dictio possit inopinata confundere? ITIxc igitur Hi- 
Storia eeclesiastica, qux» cunctis Christianis valde 
necessaria comprobatur, a tribus Grxcis auctoribus 
mirabiliter constat esse conscripta; uno scilicet 


simis viris, Sozomeno et Socrate; quos nos per Ep 
phanium Seholasticum Latino condentes eloquio, 
necessarium duximus eorum dicta deflorata in unius 


. $iyli tractum, Domino juvante, perducere, et de tri- 


bus auctoribus unam facere dictionem. Sciendum 
plane quod predicti scriptores-a temporibus diva 











BISTORIA TRIPARTITA. LIBER I. 


882 


memorie principis Constantini usque ad august» A auctoris sui nomine in ordinem collocare. Legat 


. recordationis Theodosii Junioris, qux» sunt gesta di- 
gesserint. Nos autem eorum relectis operibus, et 
unuinquemque cauta mente tractantes, cognovimus, 
non aequaliter omnes de unaquaque re luculefiter ac 
subtiliter explanasse; sed modo hune, modo alterum 
aliam partem melius expediisse. Et ideo judicavimus 
de singulis doctoribus [Ms. Lyr. et Santheod., dicto» 
ribus ; ed., dictatoribus] deflorata colligere, et cum 





ergo intrepidus, qui ad hzc opuscula Domino" do- 


nante pervenerit; multum utilitatis atque notitiz lu- ' 


craturus, si qu: posita sunt per hos duodecim libros, 
memori:x suz sollicita mente condiderit. Preterea, 
ne quempiam res indistincta turbaret, per univer- 
sum textum hujus operis titnlós cognoscat apposi- 
tos ;ut suis locis exigere possit quod sub numero 
competenti przdietum esse cognoscit. 


LIBER PRIMUS. 





90A CAPUT PRIMUM. 


ravit. Cretz siquidem mille numismata carmini com- 


Oratio allocutoria. Sozomeni (pag. 595) ad Theodo- B pensantes Homerico, et tanquam de excellentissima 


sium imperatorem. 

Aiunt antiquis principibus diligentiam studium- 
que fuisse ut eis amatores quidem ornamentum, 
purpuram atque coronam, et his similia propara- 
rent; librorum vero habentes intentionem, circa 
quasdam fabulas occupali, conscriptiones agerent, 
qus audientium corda mulcerent: porro bella ge- 
ctantes, ut sagittam opportune dirigerent, bestia 
prosternerent, lanceam bene jacularentur , aut 
equum decenter ascenderent. Presentabant enim 
singuli regalibus eorum, studentes rebus illis que 
forent gratissima dominanti. Alius itaque lapides 
pretiosos difficile compertos offerebat; alter tinctu- 
ram purpuream ; clariora plurimi poemata aut diver- 
sas conscriptiones insinuabant; alius bona cingula, 
aut optimum armorum pendebat [ed., pandebat] 
usum. Maxima tero et imperialis putabatur hujus po- 
pularis virtutis pars illa ad quam tunc amantis inten- 
tio declinabat. De pietate autem, quxe est verus im- 
perii ornatus, nulli studiose quodammodo sermo fuit. 
Sed tu, o potentissime Theodosi, ut complexive di- 
cam, cunctam supcrasti, Deo juvante, virtutem. Pur- 
pura siquidem et corona qua videris propter inspi- 
cientes (quia est majestatis signum) circumdari, pie- 
tatem tibiet clementiam intrinsecus semper enutriunt. 
Unde conscriptores, et praefecti, ac reliqui subjecto- 
rum circa tetuosque laborant actus. Disceptator autem 
positus judexque librorum, non camerato eloquio 
caperis, aut qualibet figura furtum pateris veritatis ; 
sed perfecte metiris uurumque, sermonem proprium 
aptans caus: figuram quoque dictionis, et partes, 
et ordinem, et congruentiam, et eloquium, et com- 
positionem, et collectiones, et sensum, et historiam 
profunde discutiens. Compensas autem recitantibus 
et tuo judieio, et favoribus opportunis, nec non aureis 
imaginibus, et positione simulacrorum, et donis, et 
honoribus universis. Qualem vero te circa recitantes 
prxbes, tales dudum fuerunt judices [ed., Niv., ju- 
dices Cretes] circa dulciloquum Homerum: aut Ale- 
vade [alii, Alevas] circa Simonidem; aut Dionysius 
Sicilie tyrannus circa Platonem Sooratis discipu- 
lum ; aut Philippus Maeedo circa Theopompum histo- 
riographum ; aut Severus Cxsar circa Oppianum, qui 

Inetris genera piscium et naturas, captionemque na7- 


largitate gloriantes, in püblica statua munera con- 
scripserunt. Alevadz autem, et Dionysius, et Phi- 
lippus nequaquam animo parciores fuere Cretensibus, 
de superba se republica philosophiaque jactantibus ; 
qui velociter illorum statuam imitari potuerant, nisi 
opere fuiwsent minoresin munere. Severus autem 
pro metrico poemate per versum uno aureo donans 
Oppianum, tantum prebuit de largitate miraculum, 
ut aurea carmina Oppiani hactenus apud plurimos 
nominentur. ILec dona fuerunt olim. amantium litte- 
ras et docirinam. Tu vero, potentissime principum, 
nullo priorum excellentia minor inveniris, largitati- 
bus tuis circa dictiones exhibitis. Sed mihi videris 
non incongrue talia facere. Nam cum omnes virtu- 
tibus 905 eviceris, studiose ad crementum semper 
que tua sunt evehis , quoniam rerum olim gestarum 
apud Romanos et Graecos veritatem integerrime co- 
gnovisti. Aiunt etenim te per diem quidem exerceri 
armis et corpore, subjectorumque negotia disceptare, 
judicare simul et agere, modo seorsum, modo com- 
muniter, quz» sunt agenda considerare ; noctibus di- 
vinis libris incumbere. Fertur autem tibi ad eorum 
scientiam ministrare candelabrum arte mechanica 
factum, et sponte fundens oleum in lucernam , ut 
nullus circa regalia constitutus in laboribus tuis co- 
gatur affligi, et naturze vim fecíat ssmno repugnans. 
Sic equidem clemens et mansuetus circa proxinios, 
et maxime circa ommes existis, coelestem Hegem 
tuum imitando patronum, cui gratum est super . ju- 


D st9s. et injustos. pluere, et solem | facere oriri (Mutth. 


v, 45); et alia simul invidia recedente largiri. Per 
multam vero doctrinam audio te etiam lapidum 


' scire naturas potestatesque radicum , effectusque 


curarum non minus Salomoue David filio ; magis au- 
tem potior es virtutibus. Ille siquidem factus libidinis 


servus, pietatem non custodivit ad terminum, qua , 


illi causa fuerat bonorum et sapientixe. Tu vero, o 
potentissime, negligentiz objiciens rationem, videris 
non solum hominibus juste, sed otiam corporis et 


animz passionibus imperare. Si autem oportet et hoc. . 


S P Ὁ ε΄ Ὁ 


dici, audio te etiam totius cibi vel poculi desideria " 


superare; et neque poma dulcia, neque aliud quid- 
quam speciosum appetere, nii quantum ad tactum 
convenit, et solummodo sapori congruemit; prime 





" 39e 


- 4 


889 


M. AURELII CASSIODORI 


tamen benedicere omnium Greatorem. Sitim vero, ἃ Tertius autem et quartus qu» sub ejus filiis. Quintus 


zestum et frigus ferre consuetus, quotidianis exerci- 
tationibus jam ipsam continentiz putaris habere na- 
turam. Dudum siquidem in Ponto civitatem Heracleam 
ab Hercule nominatam videre festinans, et laboran- 
tem longo: tempore sublevare [Ms. Lyr., exercitum 
sublevare], in :statis ardore per Bithyniam faciebas 
iter. Sole vero cirea diem medium vehementer 
urente, videns te quidam iter agentium sudore multo 
simul et pulvere squalentem, quasi prestaturus oc- 
currens, obtulit tibi poculum valde perspltuum, εἰ 
᾿ velut radiis emicantem, suavissimum quemdam in 
eum potum mittens, et aqua perfundens frigida. Tu 
véro, o potentissime, sumiens, laudasti quidem pro 
gua magnaniniltate virum, et largitate principali post 


etsextus qux» sub Juliano consobrino flliorum ma- 
ximi Constantini, et Joviniano, nec non Valenti- 
niano ef Vatente gesta noscuntur. Septimus et octa- 
vus nobis aperiet tomus qux» sub Gratiano et Valen- 
tiniatto frairibus acta sunt usque ad tempora imperii» 
jucundissimi avi tui Theodosii : quando scilicet ve- 
ster, clementissime principum, sacratissimus pater 
Arcadius paterno succedens imperio, una cum piis- 
simo patruo tuo Honorio Romanum orbem gubernare 
sortitas esl. Nonum vero librum Christiano ac vene- 
rabili vestro apici dedicavi, quem Deus sempiterne 
custodiat magnanimitate inconvertibili hostibus pr:e- 
valentem, et habentem sub pedibus. universos, et ad 
filiorum filios pium imperium dirigentem, annuente 


paululum culilulast!; sed cunctis militibus ad illius p Christo, cum quo et Deo Patri gloria una cum san- 


poculi claritatem rimis inhiantibus, et beatificantibus 
qui esset bibiturus eui, rursus ei poculum reddidi- 
sil, precipiens ut'quo vellet uteretur eo. Unde mihi 
juste videtur tuls virtütibus superatum etiam Alexan- 
druiii; de duo narratur ab eis qui opera illius admi- 
tantur, quia'ei, duni per inaquosa loca properaret 
cum Micedoiibus! díllgens quidam miles aquam in- 
veniens, hausit' et obtulit ei; ilie vero non bibit, sed 
cotpus. jifüdit. Ut ergo absolute dicatur, omnium 
vocare: debemus. secundum Homerum. Alios etenim 
reges nihil dignum habuisse comperimus ; alios autem 
ormaise una'aut duabus rebus imperium. Tu autem, 
o stirentssime, omnes slmui virtutes amplectens, uni- 
vefsós dignosceris evicisse pietate, clementia, forti- 
tudine; castitate, justitla, largitate, atque magnani- 
soitate dignitati imperiali conveniente. Sine sanguine 
autem et' purum 2 cde, super omnium priscorum, 
tuum ceneti gloriantur imperium: Res studiosas cum 
delectatione subjectos piecipis edoceri; favoremque 
ei reverentiam cirea tüum amorem δὲ communem 
utilitsterr'cinétis ostendere. Quapropter omnium ho- 
ruth cauSz! réCessaridms videtur mihi ecclesiasticam 
historiam cofiscribenti, te primitus alloqui. Cui nam- 
que potí&ás ho& ascribam, multorum ac venerabilium 
virtutes ufique narraturus, et ea qui? circa catholi- 
cam Keelesiam. provenerunt, vel per quantás ipsa 
transien$ témpestates, ad tuos parentumque tuorum 
porius accesserit? Age nunc omnia sciens, omnem- 
que virtutem habens, et precipue pietatem, quam 
principem esse saptentixe sermo divinus docet. Sus- 
cipe a me hanc scripturam, et libenter examina; 
tuzique integritatis adjectiones et detractiones ahi- 
bens, tais laboribus eam purga. Indubitanter enim 
quodconquüé tibi placuerit, utile legentibus clarum- 
qué vid&iitür s nec quilibet reprehendet quod tu quo- 
qué: ptobaverís. Procedit autem mea conscriptio a 
tenio' constlatu Crispi et Constantini Ceesarum us- 
qut ad septimum declttlum tuum * ; visumque est mihi 
befíé'se'hibere in novem decisiones opus omne divi- 
sere. Cortinebit autem prímus et secundus tomus ea 
qu£ sob principe Cortantino Ecclesiz provenerunt. 


& [d est, ab anno Ch. 923 usque ad 439. 


E 
- 
& .. 


eto Spiritu in secula sxculorum, Amen. 


CAPUT if. 
Cur gentiles facilius quam Bebrei fidem Christi sus- 
ceperint. 

Cogitatio mihi aliquando provenit, cur, putas, 
aliis quidem hominibus velocior fuit circa Domini 
verbum fides, Hebrzis autem incredibilis [ed. Fro- 
ben., Hebrzi incredibiles), cum ab initio divina man- 
data perceperint etiam de Christi przsentia, et quo- 
modo hsc forent, antequam ílerent, didicerint per 
prophetas. Ahraham etenim princeps eorum generis 
et circumcisionis existens, inspector et conviva ,Filii 
Dei esse promeruit (Gen. xvm). lsaac ejus filius 
imitatione sacrificii honoratus est, typo crucis a pa- 
tre vinctus et oblatus altari (Gen. xxii), sicuti conti- 
git etin Christi passione fieri, ut aiunt qui Scripturas 
Bacras integerrime collegerunt. Jacob autem exspe- 
ctatióuem gentium in eo nunc existentem, nec non 
et tempus quo venit prenuntavit (Gen. xrix, 10), 
ubi ait tunc deficere duces Hebreorum ex genere 
Jud» principis ejus tribus. Significabat autem prin- 
cipatum 906 Herodis, qui cum Idum:eus esset ge- 
nere paterno, Árabs aulem a matre, commissa esl ei 
gens Jud:?orum a senatu. Romano et Cesare simul 
Augusto. Sed etiam quidam aliorum prophetarum 
cláre Christi generationem prophetaverunt, et illum 
sacrum ineffabilemque conceptum, et matrem post 
partum: virginem permanentem, et genus, et pa- 
viam; alii vero passionem, et resurrectionem ἃ 
mortuis, et ascensionem in ccelos, et eventum sin- 
gularum presignaverunt rerum. Sed ho quidem 
eos non ignorasse scire poterit qui saeris litteris 
incumbit. Josephus autem Matthathiz filius atque 
sacerdos, vir apud Judzxos nobilissimus, nec non et 
apud Romanos dignissimus, erit testis de veritate 
Christi (Josephus, Antiq. lib. xvin, cap. 6). Vocare 
namque eum virum non audet, tanquam factorem 
insignium operum magistrumque sermonum vera- 
cium : Christum vero aperte nominat, et poen: crucis 
adjudicatum, et tertia die apparuisse vivum, et alia 
infinitá miracula de eo a prophetis sanctis non igno- 





885 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER I. 


886 


καὶ esse predicta; sed etiani multos tunc exstitisse, À biliter apparebit non inops Déo. ΝΙΝ sum etenim 


quos elegit, Grecos atque Judzeos, et in ejus perma- 
nere dilectione, atque gentem ab eo nominatam ne- 
quaquam defecisse testatur. Et mihi videtur quoniam 
«hec referens, quasi elamare videtur operibus Deum 
esse Christum, rérum miraculis obstupescens. Cum 
autem hoc dixisset, etiam medius ipse transcurrit : 
in nullo tamen contradicens credentibus in eum, po- 
tiusque consentiens. Hiec igitur cogitanti mihi digne 
amirabile visum est Hebrxos etiam ante alios homines 
ad Christianitatem non potuisse converti. Nam licet 
Sibylla et alia responsa apud gentiles ea qu: in Chri- 
$to erant ventura przedixerint, non tamen ob hoc 
omnes Grxci de incredulitate culpandi sunt. Pauci 
namque, qui videbantur eruditiores, przcipue hujus- 


primo quidem hoe opus ab origine mundi dirigere 
[ed., digerere] : sed considerans quoniam et alii ta- 
lia fecerunt usque ad tempus suum, id est, Clemens 
et Egesippus sapientissimi, successionem sequentes 
apostolorum, Africanusque conscriptor, et Eusebius 
cognomine Pamjhili, vir in divinis Scripturis et Gr»- 
córum poetis atque rhetoribus perscrutator- eruditis- 
simus: tunc ego quixeunque in Feclesiis contigerunt 
post Christi ascensionem ad edlos, usque ad Licini 
dejectionem colligens, in düobus redegi libris : nuno 
autem, favente Déo, qw» postea provenerunt, aperire. 
tentabo. Quocirca memorabo causas quibus interfui, 
et a scientibus aul contemplantibus eas audivi, tam 
in nostra quam ante noetram generationem gestas. 


modi prophetias inteliexerunt, plerumque metricas p Caieterorum vero explanabo notitiam ex legibus posi- 


existentes, et disertioribus verbis prolatas ad popu- 
lum. Erat itaque, sicut mihi videtur, supernz provi- 
dentix ut ad concordiam futurorum non solum pro- 
priis prophetis ventura committerentur, sed etiam 
ex parte gentilibus , veluti si quis melodixe composi- 
&or, propter utilitatem peregrini soni alias chordas 
plectro discurrat, aut super eas quz» sunt alias adjí- 
ciat. Hebraei siquidem pluribus et manifestioribus 
prophetiis utentes, in presentia Christi minores sunt 
inventi quam Graeci. Sed neque hoc extra rationem 
videbitur, cur ex aliis gentibus tantum Ecclesia cre- 
diderit. Primum quidem, quoniam Deo gratum est, 
ex miraculis nasci mutationes in divinis maximisque 
negotiis; deinde quia non fortuitis virtutibus presu- 


tis causa religionis, et ex conciliis per tempora con- 
$titutis, ac novitatibus factis, et imperialibus, atque 
sacerdotum epistolis, quarum alix: quidem hactenus 
in palatiis ecclesiisque custodiuntur, ali» vero pas- 
sim apud diligentes inveniuntur. Quarumdam ratio- 
nem [ms., Quordmdam ratione) potius complecti in 
boc opere melius approbavi propter magnitudinem: 
léecetionis, ut sensüs earum breviter indicetur : nisí 
forte quzdam venire possínt in dubium, pro quibui 
apud multos est diversa sententià. Tunc enim, si 
quamlibet scripturam invenire potuero, propter pro- 
bationem veritatis eam ponere non omitto. Ut autem 
nullus ignoratione rerum accuset mendacem esse 
conscriptionem, contrarias legendo forsan epistolas ,: 


lum ejus ab initio desperata reperitur esse religio. ( sciendum est quoniam occasione dogmatis Ariani 


Nam licet linguam ad elocutionem aut pulchritudi- 
nem sermonis disertam non habuerint, neque verbis 
aut probationibus philosophicis uterentur, ad suaden- 
dum tamen non ob hoc minus studium fuit eis; sed 
exuti substantiis, et bona propria contemnentes at- 
que nudati, et velut in aliis corporibus plurima pes- 
sjmaque tormenta suscipientes, et neque civitatum 
populis submissi, neque judicum blandimentis ille- 
cti, neque terroribus forte delerriti, clarum fecerunt 
universis quoniam pro niaximis premiis hujusmodi 
certamina sustinerent. Quapropter neque suasione 
verborum opus erai, dum per domos et civitates 
ad credendum res ipse compellerent qux nequa- 
quam primitus videbantur audit. SozoMEN. , lib. 1, 
cap. 3, p. 598. 


CAPUT Ill. 

Que [uerit intentio Sozomeni historiam — conscri- 

bendi , et ex quibus priorum gesta. collegerit. 

Tanta ergo divina atque mirabili mutatione in orbe 
terrarum facta, ita ut οἱ prior religio, et leges patrie 
&pernerentur, crudele nimis erat Calydonium qui- 
dem aprum, et Marathoniun taurum, et alia his si- 
milia per provincias et civitates facta, aut fabulis 
divulgata, tanto nobilitari studio, ut multi Grecorum 
et probatissimi conscriptores circa talia laborassent, 
scribendi habentes ingenium : me vero vim mez non 
inferre nature, et historix ecclesiastice gesta nar- 
rare. Rcor enim quoniam argumento rei hujus non 


ab homiuibus instituto, conscriptor quoque inopiDa« - 


et eorum qui postea sunt oborti, discordarites inter 
alterutros. Przssules Ecclesiarum, singuli de quibus 
studebant suis consectatoribus scribebant, et per 
concilia congregati decernebant qus vellent ; et sibl 
contraria sapientes, per absentiam se s:wpe damna- 
bant; et per tempora principes dc proceres eorum, 
qua poteraut virtute flectebant, et sibimet unanimes 
faciebant, ut eorum consensi recta colere putaren- 
tur. Alii siquidém istis, alii vero faventes illis, colle- 
ctionem fecerunt epistolarim pro hzresi propria di- 
rectarum, et éas sibi contrarias reliquerunt. Porro 
nobis difficile valde fuit ut. invenirenius omnla quai 
de talibus próveterunt. Quis vero precipua cuta ve- 
ritatis habenda est, propter histori? puritatem, ne- 


fy cessarium mihi visum est etiam litteras hujusmodi, 


ut fuit 907 possibile, perscrutari. Si igitur etiam 
seditiones ecclesiasticas inter alterutros gestas de 
przsulatu vel de honore primatus, proprize haereseos 
explanavero, non grave aut malze voluntatis esse vi- 
deatur. Primo namque, sicut díctum est, comscripto- 
rem omnia decet veritati postponere, deinde dogma 
Ecclesi» catholiez veracissime declargre. Quod sci- 
licet invenitur sepe quidem adversariorum insidiis 
impetitum, et tamen tanquam divinitus roboratum 
in propria mansisse virtute, et'universas Ecclesias ot 
populos ad suam traxisse veritatem. Cum itaque 
vellem, si tamen liceret [ed., deceret], ea'sola eon- 
$cribere qu: ad meam videbantur notitiam perve» 
nisse de Ecolesia jn Romsne imporio constata 3, 


v. 
^ 


881 


M. AURELII CASSIODORI 


88t 


placuit tamen, quantum valuero, ut etiam apud Per- A occidens. Quem volens Constantinus opprimere, et 


888 et Barbaros qu: sunt gesta de religione conscri- 
bam. Non autem absurdum erit ah historia ecclesia- 
8tica, si in hoc opere etiam illi referantur qui quon- 
dam patres et preceptores fuerunt monachorum, 
- aut qui post eos per successiones utiles visi.sunt, sic- 
ut audivimus atque probavimus. Non enim aut nos 
iugrati esso videbimur, taciturnitati tradentes virtu- 
tem eorum ; aut illi exsortes erunt hujus historiz qui 
tant philosophie exempla reliquerunt, quibus uten- 
tes posteri, beatissimo et felicissimo fine potientur. 
Sed hxec quidem sermo procedens, ut potuerit obser- 
vabit. Convertar nunc ad narrationem rerum, co- 
operatorem invocans Deum. Hinc enim babebit 


prosens scriptura principium. ΒΌΖΟΜΕΝ., lib. 1, cap. - ! 
] Β diisse se refert, quia cirea meridiem, declinante jam 


4, p. 400. 


CAPUT IV. 
À quo tempore historie fecit. initium, οἱ quomodo 
onslantino signum crucis ostenditur, et qui impe- 
. ratores et Cosares per idem fuere tempus. 

Crispo et Constantino Csesaribus atque consulibus 

( Anno D. 522 ), Roman: quidem Ecclesie Sylve- 
strius przsidehat. Alexandriuz autem Alexander, et 
liierosolymorum Macarius, Antiochiz vero qu: est 
apud Orontem [ed. Frob., Orientem] post Romanum 
nondum quisquam fuerat ordinatus, persecutionibus 
scilicet prohibentibus. Non longo post tempore, hi 
qui in Nicza collecti sunt, sapientia et eloquiis ad- 
mairantes Eustathium, dignum approbaverunt sedi 
apostolicze prassidere; et cum esset episcopus vicinze 


Romanos a cladibus liberare, cogitabat quem in bello 
Deum haberet auxilio : sciens nihil prodesse deos 
quos Diocletianus venerabatur, et quia potius ejus 
pater, paganorum contempta religione, feliciter ad- 
vixisset. SocRATES, lib. 1, cap. 9, p. 5. - 

In his ergo sollicitudinibus constitutus, in somno 
vidit crucis signum coelo splendide collocatum : mi- 
rantique visionem (An. Dom. 515), astiterunt angeli 
dicentes : O Constantine, in hoc vince. Fertur autem 
et ipsum Christum apparuisse ei, signumque mon- 
Strasse crucis, ac precepisse ut figuram similem fa. 
ceret, et in przliis auxilium hoc haberet, quo vi- 
celorie jura conquireret. Eusebius itaque Pamphili 
cum jurejurando ipsum imperatorem dicentem au- 


sole, crucis signum ex lumine factum, et scripturam 
consertam ei dicentem, IN Roc vINCE, vidisset ipse et 
milites qui cum eo tunc essent. Pergenti namque ali- 
quod per iter cum exercitu, hoe, inquit, ei miracu- 
lum est ostensum. Dumque cogitaret quid esset, nox 
Bupervenit, et dormienti Christus apparuit cum signo 
quod vidit in ccelo, jussitque ut fieret ejus signi fi- 
guratio, qux» foret auxilium in congressionibus prz- 
liorum. SozouEN., lib. 1, cap. 5, p. 405. 


CAPUT V. 


Quomodo Constantinus Christianum dogma cognoverit ; 
el de miraculis crucis, et morte Mazentii. 


Cumque jam opus non esset interprete, sed aperte 
imperatori monstratum fuisset quid de Deo credere 


Beroxe, eum in Antiochiam transtulerunt. Tunc ergo C conveniret, mox die facta sacerdotes Christi convo- 


Christiani orientales quidem usque ad terminos AEgy- 
pti cirea Libyam commorantes, non prosumebant 
aperte in, ecclesias convenire, cum Licinius favorem 
quem in eos habuerat permutasset, Sed neque per 
Occidentem Helladici, vel Macedones, et Illyrici li- 
center in religione durabant propter Constantinum, 
qui princeps erat in his partibus Romanorum ( Anno 
D. 515). Huic enim viro et alia quidem plurima 
postea provenisse percepimus, quibus flexus est Chri- 
süianorum dogma venerari; procipue tamen propter 
Signum quod ei divinitus ostensum est. SOZOMEN., lib. 
$ cap. 2, p. 405. 

Et quoniam ad hiec venimus, paulo latius aliquid 
referamus. Cum Diocletianus et Maximianus Hercu- 
lius privatam elegissent vitam , et Maximinus Gale- 
rius, qui cum eis imperaverat, tenens Italiam, duos 
Cxesares fecisset, Maximinum in Oriente, et Severum 
in [talia (Anno Ch. 506); tunc. Constantinus in Bri- 
, Wnnia patre mortuo ordinatur imperator primo anno 
olympiadis 271, die 27 Julii mensis. Rom: vero a 
prstorianis militibus Maxentius Maximiani Herculii 
fllius imperator instituitur. Hinc ejus pater impe- 
randi cupidine voluit flium regno privare, quod fa- 
cere nequivit. Post b:»e autem Tarso Cilicis mortuus 
est. Porro Severus Rom: contra Maxentium ve- 
niens, militum proditione peremptus est. Maximinus 
autem Galerius instituens Licinium Augustum, mori- 
tur. Proinde Maxentius Rome velut tyrannus habe- 
batur, adulteria impudenter exercens et earum viros 


cans, de dogmate consulebat. At illi sacros libros 
offerentes, de Christo loquebantur, suaque dicta ex 
propheticis comprobabant. Signum vero quod appa- 
ruerat ei, dicebant tropzum esse victorix adversus 
infernum, quam victoriam ascendens in ccelos egit 
Christus, crucifixus et mortuus, et tertia die resur- 
gens, secundum quod sperandum esse dixerunt : quia 
post hujus vite terminum circa finem s:culi prz- 
sentis, omnes homines resurgant, et immortales exi- 
stant : alii quidem ad prxmia rerum, quibos bene 
vixerunt; alii ad supplicia, eo quod ab eis mala sint 
gesta. Esse tamen etiam in delictis quzxe committun- 
tur hic occasionem salutis purificationemque pec- 
cati : nondum initiatis quidem baptismatis adeptio- 


D nem secundum ecclesiasticam legem, 906 initiatis 


autem custodiam, ne delinquant. Sed quia hoc agere 
omnino paucorum sanctorumque virorum est, doce- 
bant quoque purificationem secundam ex p«enitentia 
constitutam ; clementem enim esse Deum, et veniam 
tribuere delinquentibus, si poenitentiam agentes stu- 
deant eam operibus roborare. Hzc sacerdotibus ex- 
planantibus, admiratus imperator prophetias de Chri- 
$to ita promissas, jussit viros eruditos ex auro et la- 
pidibus pretiosis in vexillum crucis transformare si- 
gnum quod Labarum vocabatur. Hoc enim signum 
bellicum inter alia pretiosius erat, eo quod impera- 
torem prxcedere, et adorari id a militibus moris essei. 
Unde precipue Constantinum reor nobilissimum de- 
cus imperii Romani in signum mutasse crucis ; ut 
e 








- 


HISTORIA TRIPARTITA. LPBER 1. 


Ctt 9 94 
* 


. 


frequenti visione atque cura desuescerent a priori A damus facile potuisse principem loqui Sopatro, aut 


more subjecti; et eum solum arbitrarentur Deum 
quem coleret imperator, vel quo duce atque auxilia- 
tore uteretur adversus hostes. Semper enim hoc 
signum proponebatur ante ordines gniversos, quod 
maxime laborantibus aciebus in prxliis adesse ΡΓ- 
cipiebat. Constituit itaque certos signiferos, qui in 
eo laborarent; quorum opus erat ut vicibus humeris 
veherent illud, et omnes acies ita lustrarent. Fertur 
enim quidam, eo quod aliquando ferens hoc signum, 
repente hostibus invadentibus expavisset, dedisset- 
que illud alteri devehendum ; cumque se de prelio 
subtraxisset et jacula declinasset , subito percussus 
interiit; ille vero qui sacrum suscepit tropsum, 
multis se jaculantibus permansit illesus. Mirabiliter 
enim divina regente virtute, sagittz hostium fige- 
bantur in signo; a signifero autem inter pericula 
protinus evolabant. Dicitur autem neque alium un- 
quam hujus signi ministrum , ut solet, in bello vul- 
nere mortuum, aut cladem captivitatis perpessum. 
SOZOMEN., lib. 1, cap. 5, p. 404. 

Congressus ergo circa pontem Milvium vicit, in 
flumine necato Maxentio. Erat enim annus septimus 
imperii Constantini. Inter hzc. Diocletianus Salons 
defunctus est (An. Dom, 945). SocBATES, lib. 1, 
cap. 9, p. Ἴ. 


CAPUT VI. 


De derogatione paganorum. 


Non autem ignoro quia Grxci referunt Constanti- 
num, eo quod aliquos genere proximos occidisset 
( An. Dom. 516), et cooperator exstitisset in nece 
filii sui Crispi, poenitentia ductum, de purificatione 
consuluisse philosophum Sopatrum, qui tempore illo 
przerat in sede Plotini; illumque respondisse nullam 
esse in hujusmodi delictis purgationem ; Constanti- 
num vero hac interdictione turbatum, invenisse epi- 
$copos qui penitentia seu baptismate promitterent 
eum ab universo posse purgari delicto : tunc gavisum 
in illis qui dixerant quod volebat, admiratumque 
dogma, factum deinde Cbristianum, et ad sui simili- 
tudinem deduxisse subjectos. Mihi autem videntur 
h:ec fleta ab. eis qui student religioni Christianz de- 
trahere. Crispus etenim, propter quem dicunt Con- 
Btantinum eguisse purgatione, anno 20 imperii pa- 
terni defunctus est (An. Dom. 529). Qui cum adhuc 
viveret, multas cum eo pro Christianis posuit leges ; 
secundo quippe loco honoratus imperii, et Czesar exi- 
stens ; sicut etiam nunc principum nomina et tem- 
pora legibus subjecta testantur. Sopatrum vero non 
est credibile ad colloquium Constantini venire po- 
tuisse, in sola Oceani circa Rhenum parte regnantis : 
propter intentionem vero contra Maxentium habitam 
degebat in Italia. Tunc Romana respublica turbaba- 
tur ; et non erat facile ut. Britanni et Galli conveni- 
rent cum illis tunc, apud quos constat Christiana re- 
ligione Constantinum participatum, nisi dum contra 
Maxentium castrametaretur, et transiret ad Romam. 
Testes autem sunt rursus horum tempora, nec non 
et leges quas pro religione sanxit. Ut autem conce- 


C 


per epistolam snam consuluisse pro qnibus vellet, 
non est tamen verisimile ignorasse philosophum quia 
Hercules Alemen: purgatus Athenis est post filii ne- 
cem in Cereris sacris; et quia post Hyphiti necem 
peregrinum et amicum injuste peremit. Cum igitur 
Grzci in bujusmodi delictis purgationem annuntient, 
sufliciant qux» dicta sunt, et acceusent de mendacio 
eos qui Sopatrum contraria Constantino respondisse 
finxerunt. Non enim credo hzc ignorasse tunc nobi- 
lissimum apud Grzcos eruditione litterarum. Sozo- 
MEN., lib. 1, cap. 5, p. 406. 


CAPUT VII. 
JJje Constantio patre Constantini, 


Igitur Ecclesiz sub regimine Constantini alacriter 
agebant, et quotidianis diebus augebantur, favente 
et unanime principe, et multis eas beneficiis ele- 
vante [ed., multis ejus benefleiis elevate]; quas etiam 
prius inconcussas Dominus a periculis turbisque ser- 
vavit. Nam cum persecutiones diversas Ecclesix in 
alio terrarum orbe paterentur, solus Constantius 
Constantini pater licenter Christianis in sua consi- 
stere religione concessit. Denique aliquod tale eum 
miraculum et memoria dignum egisse cognovi. [s 
enim probare volens quosdam in suo palatio Chri- 
stianos, si boni et solidi essent viri, evocans univer- 
808 przecepit dicens , ut si quidem venirent ad sacri- 
flcandum et ejus colerent deos, circa eum essent, et 
in suo cimgulo permanerent; si vero refugerent , 
egrederentur de palatio gratias agentes quod minime 
punirentur. Cumque in utroque apparuissent, alii 
quidem desertores religionis, alii vero divina prz- 
sentibus przponentes , deliberavit eis amicis ei con- 
siliariis uti qui in melioribus fideles constanter per- 
manserant ; alios autem velut effeminatos aversatus, 
expulit a suo colloquio : credens nunquam eos circa 
principem devotos fore, qui fuerint Dei sui sic para- 
tissimi proditores. Et ideo adhuc superstite Constan- 
tio non videbatur contra legem, quempiam esse Chri- 
8lianum apud eos qui ultra Italiam , Galliasque, et 
Britanniam, et qui cirea Pyren:um habitabant inon- 
tem usque ad Oceanum Hesperium. Cum vero Con- 
stantinus in ejus successisset imperium, potius res 
Ecclesi» effloruerunt. Maxentio enim Herculii filio 
perempto, cum ejus pars Constantino cessisset, jam 
licenter in religione vigebant qui cirea Tiberim flu- 
vium et Eridanum (quem Padum provinciales ap- 
pellant) commorantur, et qui circa Aquilam comina- 
nebant; in quem locum sermo fertur advectam na- 
vigio Argo, et ad Tyrrhenum pelagus fuisse perdu- 
ctam. Árgonautze enim ventum validum declinantes, 
non eodem 9499 navigio in regressione sunt usi ; 
sed transeuntes mare quod super Scythas est, per 
hzc flumina venerunt ad terminos Italorum ; et. hic 
hiemantes condiderunt civitatem qux nuncupatur 
Amonia. /Estate vero superveniente, cooperaniibus 
eis provincialibus, fere quadringenta stadia arte mo- 
chanica trahentes Argo per terram ad fluvium Aqui- 
lam deduxerunt, qui permiscetur Eridano. Eridanus 





89) 


M. AURELII' CASSIODORI 


autem fauces hàbet in Italicum mare. Post. prelium Α eam legem dicens: quia ministrum opportunum eum 


itaque, Cibalxw, Dardanii, εἰ Macedones, et qui circa 
Istrum tunc morabantur , nec non et Hellas, et Illy- 
riorum gens omnis sub Constantino redacta est. So- 
ZOMEN., lib. 1, cap. 6, p. 407. 


CAPUT VIII. 
Quomodo Licinius fugatus , et Christianos fuerit per- 
eecutus, et novissime viclus. 

Porro Licinius hinc fugatus , cum prius sectator 
fuisset dogmatis Christiani, mutata voluntate , pluri- 
mos sacerdotum in su: partis afflixit imperio, multos 
quidem et aliorum , pr::cipue tamen de collegio mi- 
litari. Nimis enim Christianis erat infensus propter 
᾿ Constantini bellum , zstimans eum posse contristari 
propter calamitatem sus religionis : simul etiam 


arbitratus, quia orarent et studerent redigi sub illius R 


solius imperio. Super hzc autem pugnaturus denuo 
contra Constantinum , spem victori: habebat per di- 
vinationes et sacrificia, et seductus ab aliquibus pro- 
mittenübus quia bello vinceret Constantinum, in 
paganitatem conversus est (Anno Dom. 325). Deni- 
que etiam Grxci dicunt tunc eum expertum divinatio- 
nem Mileti Geminique Apollinis, eique consulens de 
bello, respondisse dx:monium per hos Homeri 
Versus : 
O senex, valde te juvenes pugnatores observant, 
Tuaque vita soluta est, sz vaque te senectus excipíet. 

Ex plurimis ergo rebus visum mihi est dogma Chri- 
sStíanorum divina providentia constitisse, tantoque 
processisse cremento, maxime tamen ex persecutione 
gentilium futuro. Namque Licinio persequente Ec- 
clesias in suo imperio constitutas, bellum in Bithynia 
factum est, quo novissime pugnaverunt inter alteru- 
tros ipse et Constautinus. Tantoque divino suffragio 
adjutus est Constantinus, ut per terram et per mare 
vinceret inimicos ; et amissis Licinius pedestribus et 
navalibus, semetipsum in Nicomediam transtulit, pri- 
vatusque Thessalonicze aliquanto tempore permansit, 
ihique peremptus est (Anno Dom. 599). Vir ergo pri- 
mordiis imperii sui, przeliis aliisque rebus valde pro- 
vectus, et sororis Constantini nuptiis honoratus, hu- 
jusmodi fle defunctus. est. SozourN., lib. 1, cap. 7, 
p. 408. 


CAPUT IX. 


De legibus Gonstantinus pro Christianis possit, et 


de mutatione. rituum paganorum. Christianorumque ἢ 


proveciu , et de victoriis ejus, et. veneralione reli- 

gionis. 

Constantinus igitur cum ad eum solum omne Ro- 
manum pervenisset imperium , edictis publicis usus 
est, ut Orientales subjecti impavide religionem cole- 
rent Christi , et diligenter Divinitati ministrarent ; 
Divinitatem quippe solam eam crederent qu: et re- 
vera esset, et suflicienter haberet omni tempore potes- 
tatem : et quoniam qui talibus studerent, omnia bona 
eis uberrime accederent, et quxcunque adversa pu- 
tarent , cum meliori potius spe fruerentur ; qui vero 
circa Deum delinquereut, communiter et seorsum in 
bellis et in pace omnia eis difficilia provenirent. 
Gratasque referens, non sibimet arrogans, adjecit iti 


habere dignatus fuerit Deus sui consilii, et a Britan- 
nico mari usque δά loca Orientis adduxerit eum, 
quatenus augeretur Christiana religio ; et qui propter 
Dei culturam durabiliter permanserunt in confessioni- 
bus martyrii, clariores ejus honoribus apparerent. He 
igitur concionatus, etalia multa dicens, per quz cre- 
debat subjectos ad cultum religionis adducere, infirxiia 
esse sancivit qu contra religionem fuerant cogitata 
vel gesta sub persecutoribus Ecclesiarum , remissib- 
nemque cunctos habere decrevit, qui propter confes- 
sionem Christi migrare ininsulas aut alibi prztter vo- 
luntatem propriam commorari jussi sunt , aut in me- 
tallis affligi [ed. affigi], aut. publicia operibus , , aut 
mulieribus, aut lanificis ministrare, aut dari curis 
cum curiales primitus non fuissent. Eos autem quos 
infames illi fecerant, ab infamia relaxavit. Militia 
vero privatos in sua voluntate reliquit, utrum esse 
in schemate quo fuerant, an certe cum honorabili 
quiete liberam vellent habere vacationem. Cumque 
omnes ad priorem libertatem et consuetos honores 
revocasset, etiam substantiis reformavit universos. 
Si qui vero morte damnati, substantia quoque nudati 
sunt, precepit proximis genere eorum deferendas 
hzreditates; nullo autem horum existente, unam- 
quamque provincialem Ecclesiam ad jus hxereditatis 
accedere ; et sive apud privatum, sive apud publicum 
de tali substantia esset aliquid ablatum , restitueret. 
Eis autem qui ex zrario publico aliquid comparave- 
rant, aut donationes acceperant, secundum possibi- 


C lem decentemque modum se providere promisit. Hzc 


igitur , sicuti dictum est , imperatori placuerunt, et 
lege firmata sunt, insigniterque omnia decenti line 
completa. Christiani vero tunc omnes Romanorum 
dignitates administrabant; et de c:xetero cunctis sa- 
crificare negabatur, immolationibusque aut divinatio- 
n5us non erat locus : sed nec idola dedicare, aut 
celebritates paganas agere jam licebat. Plurima vero 
eliam per civitates gentium, de antiqua consuetudine 
mutabantur. Àb illo denique tempore apud /Egyptios 
nequaquam secundum priores solemnitates in paga- 
norum templa cubitus , sed in ecclesias magis offer- 
tur, quo significatur crementum aqu: Niliacze. Apud 
Komanos autem tunc primum monomachorum spec- 
tacula sunt remota. Apud Phoenices vero, qui ih Li- 
bano vel Heliopoli commorantur, fas ulterius non 
fuit virgines fornicari antequam legitimis jungerentur 
viris, nempe post turpitudinem experimenti primi 
nefand: permixtionis. Sancte vero domus 40:5 qui- 
dem magnitudinem videbantur habere sufficientem, 
corrigebantur. Álie vero cremento altitudinis et la- 
titudinis augebantur. Alibi autem cum non essent, a 
fundamentis zdiflcate fulgebant. Pecunias vero ex 
regiis thesauris imperator 910 afflluentius impende- 
bat: scribens per singulas civitates episcopis atque 
przsidibus populorum, ut sacerdotes, sicuti vellent, 
juberent ; isti autem jubentibus obedirent, quatenus 
cito perflceretur opus. L:xtanti siquidem ejus impe- 
rio, etiam religio valde florebat, et in tantum etian 


fir 


post bellum contra Licinium gestum felicissimus fuit 
e δ 


«᾽ .«,»-.-: 


895 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER 1. 


^ 


91 


in preliis adversus alienigenas preparatis, ut. etiam À consisterent : qui vero filios non habuisent, medie- 


Sarmatas vinceret , et qui vocantur Gothi, tunc no- 
vissime causa gratiz apud eum "feedera celebrarent. 
H:ec autemgens habitabát tunc quidem trans fluvium 
Istrum. Cumque esset in bellis prona, et multitudine 
atque magnitudine corporum armis semper exerci- 
tata, aliis quidem barbaris prevalebat; solos autein 
habebat Romanos sibimet repugnantes. Fertur enim 
etiam et hoc prelio demonstratum Constantino per 
signa atque somnia quanta Dei providentia regeretur. 
Qui cum superasset omnia bella qux sub eo sunt 
gesta (An. Dom. 355) , veluti repensans Christo, in 
ejus religionis studio magis magisque fervebat : hane 
solam veram fatendam esse et salutarem existimare 
subjectos jubens. Ex terra vero subdita sibi , eX una- 
quamque civitate detrahens, publicum certumque [ed., 
publico, certum , etc.| vectigal ecclesiis provinciali- 
bus cleroque distribuit, et donationem validam in 
perpetuum esse sancivit. Ássuescens autem milites, 
ut, sicut ipse, Deum colerent, signo crucis egrum 
arma sigoabat. In regalibus quoque oratorium fabri- 
catus, etiam tabernaculum ad instar ecclesi: circum- 
ferebat dum adversus hostes castrametaretur; quate- 
nus nec in itinere degens ipse, vel exercitus sacro 
lumine privarentur, quo deceret laudari Deum, et 
orationes offerri | Mes., decerneret laudare... offerre]. 
Sequebantur autem pariter sacerdotes et diaconi ta- 
bernaculo servientes, qui secundum legem ecclesias- 
tieam sacrorum ordines adimplebant. Ex illo autem 
Romanorum cohortes , qu& nunc Numeri nuncupan- 


tatem relictorum sibimet amittebant. Posuerunt au- 
tem has leges antiqui , volentes Romam esse populo- 
82m, omnemque lerram subjectam, et quia non multo 
ante has leges plurimos in civilibus bellis amiserant. 
Videns igitur imperator idcirco male tractari eos qui 
propter Deum virginitati et sine liberis esee stude- 
bant, fatuum judicavit diligentia et studio hominum 
videri eorum augeri genus; cum natura semper su- 
perna distributione diminutionem suscipiat et aug- 
mentum. Et legem populo proposuit universo , qua- 
tenus z:qualibus privilegiis fruerentur qui sine con- 
jugibus et liberis erant, quibus illi qui h»c se habere 
gaudebant. Sed etiam amplius habere sancivit eos 
qui in continenti: virginitate degebant, licentiam eis 


B prebens masculis feminisque, licet :etate minoribus, 


testamentum facere contra communem legem. Omnes 
enim bene cogitare judicavit, quorum opus esset 
Deum placare semper et philosophix veraci vacawe. 
Hujus enim rei causa et antiqui Romanorum licenter 
testati virgines Vestales etiam sexto :etatis curriculo 
decreverunt. Judicium itaque maximum reverentia 
pii principis circa religionem fuit : quia ubique admi- 
nistrantium sententias imperfectas esse voluit, et ad 
episcopos per appellationem refugiendum esse san- 
civit, si qui vellent civiles judices refutare : firmam 
vero illorum judicans sententiam potius quam judi- 
cum aliorum , et , tanquam ab imperatore prolatam, 
ab omnibus observandam , et inconvertibiles esse 
terminos synodales. Illud quoque nos relinquere di- 


tur, singuke fecerunt tabernaculum proprium, et (| gnum non est, quod pro utilitate sancitum est eorum 


sacerdotes atque diaconos distributos habebant. Die 
vero qui dominicus vocatur, quem llebrzi primum 
vocant , Grxci autem soli distribuunt , et qui ante 
septimum est [id est diem Veneris], sancivit a judiciis 
aljisque causis universos habere vacationem , et in 
eo tantum orationibus occupari. Honorabat autem 
dominicum diem, quia in eo Christus resurrexit a 
mortuis; alium vero, quia in eo fuerat crucifixus. 
Maximam namque culturam sacratissim: crucis ha- 
bebat, tam pro iis quz ei prospere provenerant ejus 
auxílio in preliis contra adversarios institutis , quam 
pro indicio quod ei divinitus pro ea videbatur osten- 
"sumi. Dertique supplicium crucis, quod primitus apud 
nRómarios erat in usu, lege prohibuit. [n figurationi- 


bus autem solidorum et in imaginibus hoc signum p 


jussit inscribi semper et figurari, ut testantur hacte- 
nüs ejus imagines hoc schemate decoratz.. In omni- 
büs siquidem rebus , precipue tamen in legislationi- 
bus, studebat placare Divinitatem. Apparet enim 
luxurlosas et valde fatuas permiaxtiones ante eum 
non prohibitas, tunc fuisse correctas , sicut ex ipsis 
quas posuit legibus invenitur. Sed nunc qu:e ad ho- 
norem et statum religionis ab eo sancita sunt pan- 
dere necessarium est, cum partes esse ecclesiasticze 
videantur historie. SozowEN., lib. 1, cap. 8, p. 409. 

Apud Romanos dudum fuit lex , a vigesimo quinto 
anno non habentes uxores prohibeis a privilegiis ha- 
bentiam conjages; sed et alia multa jubens, ut nihil 


e 


de testamente lJucrarentur , licet proximitate generis 


qui in Ecclesiis manumittuntur. Cum propter subti- 
litatem legum etiam inviti possessores difficultatem 
paterentur circa dationem melioris libertatis, quam 
civilitatem Romanam vocant, tres posuit leges : de- 
cernens omnes in ecclesiis manumissos sub testimo- 
nio sacerdotum, per hanc piam adinventionem Ro- 
mana civilitate frui ; cujus indicium przsens etiam 
tempus servat. Nam moris erat de libertate leges 
scriptas in manumissionibus anteponi. Constantinus 
igitur hanc studens sane in omnibus honorabat reli- 
gionem; erat quippe et per semetipsam gloriosa 
propter virtutem plurimorum tunc in ea pollentium. 
SozowEN., lib. 1, cap. 9, p. M3. | 


CAPUT X. 
De diversis con[essoribus eorumque conversatione. 


Itaque persecutionibus jam cessantibus, adhuc 
multi confessorum superstites Eeclesias exornabant; 
ut fuit Osius Cordubs pontifex, et Amphion Epipha- 
neis Cilicie, et Maximus, qui post Macarium Hiero- 
solymorum tenuit presulatum, et Paphnatius /Egy- 
ptius, per quem aiunt plurima miracula operatum 
Deum, dx:monesque subjecisse, variarumque passio- 
num condonasse ei sanitates. Ferunt autem quod 
Paplinutius et Maximus ex illis confessoribus fue- 
runt quos Maximinus imperator in metallis ad opera 
exercenda damnavit, oculos eorum dextros evellens, 
et sinistras suras incidens. Sozowaw. , lib. 1, cap. 10, 
p. 414. 








895 


M. AURELII CASSIODORI 


91] Secundum eos autem fuisse percepimus Spi- A Sic igitur ille captus est, et quod ei deliquerat indi- 


ridionem Tremithuntis Cypriorum episcopum, ad cu- 
jus virtutem demonstrandam sufficere puto qux ha- 
ctenus de eo servatur opinio. Quanta per eum di- 
vino pezsidio gesta sint, plura quidem novere pro- 
vinciales; ego autem 70: ad nos valuerunt pervenire 
non tacebo. Fuit enim isto rusticus habens uxorem 
et filios, sed non propterea in rebus divinis minor. 
Aiunt autem aliquando per noctem venisse malignos 
viros ad caulas ovium ejus, et eum rapere niteren- 
tur, subito vinctos nullo ligante fures. Tunc illum die 
facta venientem invenisse ligatos eos, et solvisse qui- 
dem ab invisibilibus vinculis, culpasse tamen et 
dixisse : Cur, fratres, dum licuisset quz» desideraba- 
tis accipere, elegistis potius ea rapere, et noctem du- 


cavit. Dignum est igitur hujus sacratissimi viri mi- 
rari puritatem, et ecclesiastici ordinis valde custo- 
diam. Dicitur itaque quodam tempore pro aliqua 
utilitate in unum Cyprios episcopos convenisse, et 
inter eos hunc fuisse Spiridionem, et Triphyllium 
Ledrensem episcopum, virum eloquio et sapientia 
preditum, nec non legibus [ed., Beryto legibus, etc.) 
eruditum. Cum itaque collecta celebraretur, injun- 
ctum est Triphyllio ut faceret sermonem ad popu- 
lum. Cumque ille locus venisset ad medium, Tolle 
lectum. tum, et; ambula (Matth. 1x, 6), cubile dixit 
pro lecto, mutans nomen ; Spiridion autem indigna- 
tus in eum, et exsiliens de cathedra sacerdotali : Ta 


. melior es, inquit, eo qui lectum dixit, quia ejus ver- 


cere jugiter infelicem? Tum miseratus eorum, ma- B bis uti confunderis? Hoc autem fecit populo conspi- 


gis autem ad meliora eos erudiens, ait : Abite binc 
sumentes arietem ; laborastis quippe vigiliis, et de- 
cel vos sine querimoniis recedere ab ovibus meis. 
Quod quidem quilibet juste poterit admirari. Nihilo- 
minus etiam illud mirandum. Apud filiam ejus virgi- 
nem nomine Irenen quidam notus ejus speciem ali- 
quam deposuerat ; qux sumens depositum, sub terra 
recondidit, ubi caute credidit custodiri. Contigit in- 
terea mori puellam nihil confessam patri. Venit homo 
depositum repetens, ignorante Spiridione quid loque- 
retur. Cumque in tota domo requisisset, nec inve- 
nisset, flebat capillosque vellebat, et morti vicinus 
esse videbatur ille qui deposuerat. Hzc Spiridion 
fieri videns, et cursim veniens ad sepulcrum, voca- 


eiente, mediocritatem docens eum qui eloquii su- 
percilio prztumebat. Erat enim idoneus ad pudorem 
incutiendum, cum esset venerandus, et operibus 
gloriosus, 'simulque senex svo atque sacerdotis of- 
ficio. Qualis autem circa peregrinorum susceptio- 
nem fuerit, hinc apparet. Instante jam Quadragc- 
sima, quidam ex itinere venit ad eum quibus diebus 
consueverat cum suis continuare jejunia , et dio 
certo comedere, medios dies sine cibo consistens. 
Videns itaque peregrinum valde defectum : Perge, 
inquit suee filie, lava peregrini pedes, et cibos ap- 
pone. Cumque virgo dixisset nec panem esse pec 
ἄλφιτα [hoc est farinas] (quarum rerum solebant ni- 
lil habere reconditum propter jejunium), orans pri- 


vit ex nomine puellam. Qua respondente, de causa (? mum, veniamque petens, filie jussit ut porcinas 


depositi requisivit. Et dum ab ea didicisset, rever- 
6UsS, ei inveniens ubi puella significaverat, reddidit 
homini quod petebat. Quoniam quidem ad hunc veni 
sermonem, non est incongruum etiam istud addu- 
cere. Mos erat huic Spiridioni ex fructibus qui na- 
scebantur ei, alios quidem pauperibus erogare, alios 
autem gratis mutuare volentibus. Sed neque per se 
dabat, neque per se recipiebat; sed solum cubicu- 
lum demonstrabat, invitans petentes ut quantum 
opus habebant tollerent, et denuo revocarent quan- 
tum 86 noverant abstulisse. Quidam vero dum mu- 
tuum percepisset, reversus est post aliquantum quod 
tulerat redditurus. Quem dum secundum consuetudi- 
nom jussisset reponere in cubiculo quod fuerat 


carnes, quas domi salitas habebat, coqueret. Quibus 
coctis, sedens cum peregrino positis carnibus come- 
debat, et rogabat ut una cum eo ederet peregrinus. 
Qno refutante, Christianumque se profitente : Pro- 
pterea magis, inquit, refutare non debes : Omnia 
enim munda mundis (Tit. 1, 15), sicut sermo divinus 
edocuit. H:ec quidem de Spiridione dicta sufficiant. 
SozouEN., lib. 1, cap. 141, p. 415. 


CAPUT ΣΙ. 


De diversis monachis et eorum institutione. 
Precipue vero insignissimam Ecclesiam demon- 
straverunt, et dogma dilataverunt vite virtutibus, 
qui conversatione monachica illo tempore frueban- 


exinde mutuatus, ad injustitiam ille conversus, et p tur. Utilissima namque res ad homines venit a Deo 


credens latere Spiridionem, non reddidit quod debe- 
bat; sed auferens debitum, quasi reddidisset, absees- 
sit. Quod tamen longo tempore non erat ignoran- 
dum. Post certum namque tempus venit, rursum 
petens ab eo mutuum. At ille misit eum ad borreum, 
dala potestate ut ipse sibi meliretur quantum opus 
haberet. Vacuum vero eumdem inveniens locum, et 
hoc oculata fide cognoscens, Spiridioni nuntiavit. Ille 
respondit ei: Mirum est, o homo, quod loqueris. 
Quomodo tibi soli visum est horreum necessariis de- 
feci-se? Sed considera potius apud temetipsum, ne 
forte mutuatus alia vice quod debueras, primitus non 
solveris. Si enim hoc non est, indubitanter non pri- 
vaberis quibus eges, sed rursus accedens invenies. 


ista philosophia, qu:e multarum doctrinarum et dia- 
Jectic:e artis studia despicit, tanquam sit minuta, et 
melioris operis tempus impediat, atque ad recte vi- 
vendum nihil ostendat. Hxc ergo philosophia con- 
versalione miranda, naturali simplicique prudentia 
docet omnino qux nequitiam perimant et operentur 
utilia. Non enim praedicat virtutem, sed magis exer- 
cet : nihilo pendens bumanam gloriam, viriliterque 
resistens passionibus anim:e; et neque natur: neces- 
sitatibus se subdit, nec corporis infirmitati succum- 
bit. Divin: mentis virtutem habens, semper contem- 
platur omnium Creatorem, et eum nocte dieque eo- 
lens, orationibus et litaniis placat indubitanter. Ani- 
mie vero puritate et bonorum actuum conversatione, 


897 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER I. 


898 


ad ministeria se divina componens, purgationes asper- A modo referens, videtur aperire quia hi qui ex He- 


sionesque contemnens, solas pollutiones peccata *pu- 
tans, extrinsecus irruentes casus exsuperat, et om- 
nium absolute hujusmodi dominatur. Non per sta- 
bilitatem necessitatemque vite qualibet voluntate 
mutatur, non mala patiens ulciscitur, non languore 
aut indigentia necessariorum compressa mordetur ; 


sed potius gloriatur in talibur. 4149 Patientiam, - 


mansuetudinem, mediocritatem in omni vita medita- 
tur; et quantum naturx human:e possibile est, Deo 
esse vicinum, velut in transitu utens pr:wsentibus : 
neque circa possessionem rerum occupata constrin- 
gitur, neque ultra quam opus est in presenti provi- 


dere forsan urgetur. Semper autem simplicitatem et- 


exercitium hujus instructionis laudans, beatitudinem 


brzis secundum eum Christiani sunt facti, adhuc Ju- 
daice viverent, eorumque constituta servarent. Apud 
alios enim non invenitur hujus vitx€ conversatio. 
Unde conjicio ex illo apud /Egypties hanc philoso- 
phiam habuisse principia. SozowEN., lib. 1, cap. 19, 
p. MT. 

Alii vero dicunt huic causam fuisse conversationi 
persecutiones, quz religionis causa per tempora pro- 
venerunt. Et quoniam fugientes in montibus, et val- 
libus, desertisque morabantur, ad modum se vitx 
hujus assueverunt. Sed sive /Egypüi, sive alii qui- 
dam huic ab initio philosophi» prefuerunt : illud 
tamen apud omnes constat, quia ad éummam reve- 
rentiam atque perfectionem, moribus exercitationi- 


contemplatur :eternam, et ad felicem terminum B busque decentibus, hanc in conversationem usque 


' omni vivacitate festinat. Timore divino sine inter- 


missione suspirans, turpiloquia respuens, et nec us- 
que ad vocem emiitere patens, quorum actiones 
guis actibus noscitur exsolvere. In brevi eomprehen- 


dens necessaria nature, et cogens corpus mediocri- 


Lus indigere, castitati luxuriam subdit ; justitia punit 
injustitiam, et veritate mendacium. Disciplina rerum 
omnium mensuras partieipatur : cum proximis in 
unanimitate et communione consistit; amicorum 
provida est atque peregrinorum ; que propría sunt 
communia facit egentium, et tuetur utilia singulo- 
rum; neque gaudentibus importuna, et tribulatis re- 
medium consolationis apportans. Ád verum bonum 
diligentiam suam semper extendens, sermonibus ca- 


perduxit Ántonius maximus monachorum; quem 
tunc in desertis A&gypti morantem (An. Dom. 554) 
propter gloriam virtutis ejus, imperator Constanti- 
nus amicum fecerat, litteris honorabat; et ut pro 
quibus vellet ei rescriberet, expetebat. Fuit autem 
iste vir "Egyptius genere, ortus in insigni vico, in 
Ioco Heracli* apud /Egyptios eonstituto. Is puer re- 
lictus orphanus, paternos donavit agros convicaneis 
suis; aliam vero substantiam disponens, pretium 
pauperibus erogavit : studiosi existimans esse philo- 
sophi, non solum semetipsum spoliare pecuniis, sed 
eas dispensare proficue. Junctus autem studiosis se- 
cundum se viris, virtutes zelabatur universorum : 
probans bonam vitam suavem fleri ipsa consuetu- 


stis sapientibusque consiliis ornato ac vano eloquio (; dine, licet fuerit primo diflicilis. Modos adinveniebat 


remotis erudiens atque curans veluti quibusdam me- 
dicaminibus audientes, cum honore et reverentia 
dispositiones snas celebrans, contentione, certamini- 
bus iraque privata. Nam cum sit rationalis, omnem 
motum irrationalem fugit, generaliter passiones cor- 
poris devincit et animx. Hujus itaque elegantissime 
philosophix princeps quidem fuit, sicuti quidam 
dicunt, Elias propheta et Baptista Joanifés. Philo 
autem Pythagoricus suis temporibus refert (Philo 
Hebraeus, lib. de Vita contemp.) undique egregios 
Hebreorum in quodam predio circa stagnum Ma- 
riam in] colle positum philosophatos. Habitacu- 
lum vero eorum, et cibos, et conversationem ta- 
lem introducit, qualem et nos nunc apud /Egyptio- 
rum monachos esse conspicimus. Scribit enim in- 
choantes eos philosophiam cedere omnibus sibi com- 
petentibus rebus, cunctisque abrenuntiare permix- 
tionibus, et extra muros in solitariis agris et hortis 
inhabitare. Domos autem eis esse sacraria qux» apud 
; nos monasteria nuncupantur, et in eis conversatione 
solitaria honesta celebrare mysteria, diligenterque 
psalmis et hymnis placare Divinitatem, et ante solis 
occasum non gustare cibum; alios autem per tres 
dies et amplius, certisque diebus in pavimento ha- 
bere cubilia, vino semper et sanguinem habentibus 
abstinere, cibum eis esse panis el salia, et byssopi, 
ei potum aque. Mulieres eis cohabitare, seniores 
virgines propter amorem philosophis spontanea vo- 
lentate πυρὶ abetinentes, Et Philo quidem hoc 


abstinenti» potioris, et quotidie exercitatione cre- 
&cebat. Tanquam semper incipiens aliquid innova- 
bat, afflictionibus corporis punienco libidinem, sacrae 
vero sapienti» voluntate passionibus anim:e repu- 
gnando. Erat enim ejus esca solus panis, et sal, po- 
tus aqua, prandiique tempus solis occasus. Frequen- 
ter enim daos et amplius dies sine cibo manebat. Vi- 
gilabat, ut ita dicatur, semper quidem jugi nocte, et 
orationibus contingebat quidem diem; si vero som- 
nus incumberet, stando paululum dormiebat, plerum 
que pavimento jacens, solamque terram stratum re- 
fectionis [ms., refectionibus] habens: olei siquidem 
unctionem, lavacrorum atque similium usum modis 
omnibus devitabat : ne humectatione sua in molli 

tiem corpus immutaret. Áiunt enim neque nudum 
eum aliquando visum. Litteras vero neque sciébat, 
neque mirabatur [ms. Lyr., meditabatur], sed potius 
mentem bonam tanquam seniorem litterarum : qua- 
rum tamen inventorem jure laudabat. Fuit autem 
prxcipue clementissimus, castus, fortis, gratus collc- 
quentibus, sine ulla tristitia. Et licet qui cum illo dis- 
putarent certative quiestiones inferrent, tamen 
more solito sapienter et disciplinabiliter crescentem 
sedabat s:epe contentionem, et ad mensuram debi- 
tam protinus transferebat, loquentiumque sibi stre- 
pitum temperabat, eorumque mores veluti quadam 
regula componebat. Tantis itaque virtutibus divina 
providentia redundans, ge futura proscire non cesti- 
mabat esse virtutem; et propterea nec laborandum 











399 


M. AURRLH /CASSIODORI 


990 


inaniter cirea talia ausdebat: quando nec ignoran- A invenit eum inferiorem, perfectgque .emm :philoso- 


tem futura pons succumbere, nec scientem pro- 
pterea sanctum esse declarabat. Veram namque bea- 
titudinem in cultura Dei et legum ejus observatione 
dicebat. Si eui autem hac esset cura, docebat ut 
purgaret animam, quo posset respicere, et futuro- 
rum notitiam possidere, Dei videlicet prwscientia 
declarante. Vacare autem nec ipse patiebatur, et 
bene victurum semper operari pracipiebat, ac semet- 
ipsum discutere, εἰ secum ponere rationem eorum 
qui gessit die noctuque; si quid autem indecens 
ageret, conscriberel, ut. de cetero parceret in deli- 
cto, semeiijpsum scilicet erubescens, si plurima sui 
delicta coinperisset : simul etiam metuens ne per 
conscriptionis indicium fieret aliis manifestus. Erat 
enim laboriosus, et maxime pro solatiis oppresso- 
rum. Quis etenim alter sic ferventissime fuit studio- 
80s, quorum gratia sepe veniebat ad civitates? Plu- 
rimi namque vi compellente cogebant 919 eum le- 
gatione fungi apud judices el magistratus; quorum 
singuli vel videre eum judicabant nimis egregium, 
Joquentem audire, et prxcipienti parere gloriosum. 
Qui cum talis esset, studebat tamen ignorari et latere 
per eremum. Si vero necessitate faciente venisset in 
civitatem, disposito negotio pro quo venerat, ad de- 
gertum continuo revertebatur. Pisces namque dice- 
bat per humectam nutriri substantiam ; monachis 
.autem ornatum ferre [ed. V., fore| solitariam vitam. 
Kt sicut illi terrz? tactu tabefiunt, sic gloria mona- 
&horum ad urbes accedendo foedatur. Obedientem 
vero se gratumque conspicientibus exhibebat. Stu- 
debatque ut neque baberet tumentem superbamque 
Anatgram, nec putaretur hujusmodi. Sed hxc qui- 
dem pauca virtutum Antonii dicere sum compulsus , 
ut tonü viri.per hzec exempla consideremus philoso- 
phiam. Plurimos igitur atque probatissimos habuit 
auditores, quorum alii quidem in ZEgypto et Libya, 
alii vero in Palestina, et Syria, et Arabia clarue- 
runt ; et unusquisque eorum non minus se quam do- 
, €tor, apud quos est commoratus, exercuit; multos- 
que docuit, et ad similem virtutem philosophiamque 
perduxit; iila ut quorumdam hic labor esset circuire 
per civitates et provincias, vel per agros, et diligen- 
ter Antonii discipulos, eorumque requirere succes- 
sores. Sed quomodo poterant inveniri facile, quibus 


erat studium diligentissimum suam vitam latere, et ] 


uon sicut nunc plurimi bominum elati per gloriam, 
semelipsos expompant, et cunctis insinuant? Fue- 
runt itaque probatissimi discipuli, quos percepimus, 
Antonii, alii quidem multi, nec non et Paulus appel- 
latione Simplex. Hunc aiunt, cum rusticus esset, 
bona specie conjugem habuisse, et eam in ipso faci- 
nore adulterii deprehensam tacite subrisisse, et ju- 
rejurando firmasse nunquam se cum ea esse miscen- 
dum. Tum ad adulterum : Habe, inquit, eam ; et re- 
pente discessit ad eremum apud Antonium. Dicunt 
enim euin mansuelissimum et patientem valde fuisse. 
Denique cum jam senex esset, et ad vitam mona- 
chicam [ed., monacbicz] perdurationis insuetus, om- 
.Dibus eum Antonius experimentis exercens, in pullo 


phis esse Lestatus, seorsum praecepit habitare, tan- 
quam non egentem doctore. .Confirmahat autem 
Deus Antonii testimonium, et operibus ostendebat 
virum esse gloriosum, ipsoque doctore superiorem, 
atque ad aflligendos et expellendos daemones prapa- 
ratum. SozowEN., lib. 1, cap. 15, p. 420. 

Circa hoc itaque tempus philosophabatur et Am. 
monius Agyptius, de quo sermo fertur quia cogen- 
tibus parentibus duxisset uxorem, nec tamen eam 
fuisset expertus, In principio namque nuptiarum 
sponsam tamquam sponsus in thalamo percipiens, et 
solus cum ea remanens, ait : Nuptiz quidem, o mu- 
lier, nostre usque ad hoc celelrate sunt tempus. Et 
quale bonum sit posse virginem permanere ex sacris 
edocebat litteris, ac seorsum solus manere tentabat. 
Sed quoniam de virginitate quidem sermones virgo 
laudaverat, dividi autem ab eo grave judicabat, in 
alio cubili dormiens, anuis decem et octo cum ea 
mansit, neque tunc a monachica abstinentia se sus 
pendens. Interea mulier viri zelata virtutem, zsli- 
mavit non esse justum tantum virum domi celari 
propter se, sed oportere potius seorsum utrumque 
philosophari, et ob hoc supplicavit viro. At ille gra- 
tias agens Deo pro hujusmodi cogitatione mulieris : 
Tu quidem, inquit, hanc babe domum, ego mibi 
aliam fabricabo. Et in meridianam partem deserti 
stagni Marix veniens circa locum Scyti ad montem 
qui dicitur ἂν duobus et viginti annis ibi philo- 


sophatus est annis singulis visitans secundo rmulie- 


( rem. liujus itaque sacraüssimi principis horum mo- 


nasteriorum multi fuerunt dignique discipuli, sicut 
guccessiones ostendunt; plurimaque et veneranda 
per eum proveneruut, quz: precipue apud ZEgypuos 
monachos perfecteque servantur. Nam cuin maxima 
diligentia per successionem traditionis alterutra cu- 
rant virtutes antiquorum memorie tradere mona- 
chorum ; sed a me illi memorandi sunt qui ad nos 
usque pervenerunt. Contigit igitur huic viro, et 
Theodoro ejus discipulo euntibus aliquem transire 
fluvium quem dicunt Lycum. Ne vero se alterutrum 
nudos viderent, jussit Ammonius [alias Amos], ut re- 
cederet Theodorus ab aqua; cumque etiam semet- 
ipsum erubesceret nudum intueri, repente divina 
virtute translatus est ad ulteriorem ripam, Tiansiens 
vero Theodorus aquam, et videns nec vestem ejus 
nec pedes infusos, supplicabat seni ut ei causam rei 
depromeret. Cumque ille dicere refutaret, ille vero 
non aliter se properaturum nisi cognosceret, promit- 
tente Theodoro nulli se eo vivente rem fore dictu- 
rum, confessus est quod evenit. Proximum vero mi- 
raculum huic quoque rei contigit quod parrabo. in- 
justi parentes alicujus a cane rabido percussum f- 
lium et peue mortuum obtulerunt ei, et ejulantes 
deprecabantur ut sanaretur. Tum ille ad eos : Non 
eget, inquit, mea curatione ; sed vos si vultis red- 
dere bovem quem rapuistis dominis suia, zgrotus 
repente sanabitur ; quod etiam contigit. Nam ut re- 
stitutus est bos, passio mox recessil a puero. Quando 
igitur Ammonius iste moriebatur, dicitur Antonium 


con 


001 


HISTORIA TRIPARTITA. LJBER I. : 


$00 


vilisse animam ejus in ccelum ferri, divinis potesta- A dine copiosa, non AEgyptiorum solummodo, sod etiam 


tibus cum psalmodia prz:cedentibus eam ; consulen- 
tibusque eis qui circa eum erant, causam hujus mi- 
raculi non abscondit. Sciebant enim quoniam aerem 
intento obtutu respiciens, cum stupore miraculi cu- 
juspiam respiceret visionem. Cumque venientes post- 
ea quidam de Seyti nuntiassent horam visionis Án- 
tonii, et convenisset cum transitu illius viri, beatifi- 
caverunt ambos : illum quidem, quia ad manifesta 
bona transiisset; illum vero, quia tantam a longe 
meryisset cernere visionem. Multorum enim dierum 
iter est locorum medio positorum quo degebat alter- 
uter. Εις quidem ita relata sunt. In hoc itaque 
presulatu audivi probatissime philosophatum Euty- 
chianum, qui in Bithynia eirca Olympum morabatur. 


Theb»orum, et Libyeorum circa Zgyptum obtinens 
principatum. In hujus itaque civitatis prxsulatu, post 
Petrum illum inclytum propugnatorem, qui sub im- 
piis tyrannis Diocletiano et Maximiano novissime 
imperium spontedeponentibus, martyrii coronam sus- 
ceperat (An. Dom. 510), successit Achillas. Is enim 
sub illo egregio Petro Arium ordinatum diaconum, 
captumque in Meletii novitatibus, et ab Ecclesia pul- 
sum, rogatus a fidelibus, et denuo suscipiens, mini- 
Rtrare procepit. Post Achillam vero Alexander for- 
tissimus evangelici dogmatis predicator ordinatur 
episcopus. Hoc tempore (An. Dom. 322) Arius in or- 
dine quidem presbyterorum erat, expositionemque 
divinarum Scripturarum videbatur habere commis- 


Erat quippe divina gratia repletus, ad curationes B sam. Videns autem Alexandrum pontificatus guber- 


passionum, et miracula rerum et operum, ita ut ipsi 
Constantino propter virtutem vitz: esset amicus. Íllo 
siquidem tempore vinctus quidam spatarius, qui in 
suspicionem venerat quasi assumpta tyrannide, fu- 
git, et requisitus circa Olympum comprehensus est. 
Rogantibus autem necessariis ejus Eutychianum, ut 
pro eo apud principem legatione fungeretur : Prius, 
inquit, providendum est ut is homo liberetur a vin- 
culis, ne crudeliter constrictus intereat. Tunc diciiur 
ad vinculorum custodes direxisse : rogans ut eum ab 
hujusmodi necessitate relevarent. Qui eum hoc fa- 
cere noluissent, sponte januz clause reseratm, et 
vincti catenz: repente sunt disrupt:e. Postea vero ad 
41 ἤ, principei veniens Byzanti: tunc degentem, pa- 


nacula suscepisse, eventum temporis non portavit ; 
sed et mordacitate compulsus, litis quzerebat initium. 
Porro laudabilem videns viri conversationem, ne- 
quaquam calumnias contexere prevalebat ; verum- 
tamen quiescere illum prohibebat invidia. Hunc igi- 
tur inveniens inimicus veritatis, per eum nisus ost in 
Ecclesiam excitare tempestatem. Apostolicis enim 
Alexandri doctrinis instabat aperte resistere. Et ille 
quidem divina sequens eloquia, zqui honoris cum 
Patre, el eamdem substantiam habere cum Deo Ge- 
nitore Filium przedicabat. Arius autem e diverso ye- 
ritati repugnans, creaturam Filium, facturamque di- 
cebat, adjiciens : Erat aliquando quando non erat, 
et alia qux ex illius litteris indicantur insana. Hec 


ratissime beneficium promeruit quod poposcit. Non Q ergo non solum in Ecclesia persistebat docens, sed 


enim poterat Constantinus ejus petitionibus dene- 
gare, cum ei eummi honoris cumulum exhiberet. 
H:ec itaque breviter ἃ nobis dicta de monachis, qui 
tanc clare philosophati sunt, sufficiant. Cui vero de 
his subtilior cura fuerit, quzrens inveniet plurimo- 
rum vitas hic non esse scriptas. SozowEN., lib. 1, cap. 
44, p. 425. 


CAPUT XII. 
Quomodo contra Ecclesiam Arius sit. exortus. 


Et licet ita per omnia floreret Ecclesia, non tamen 
pertulit inimicus, elevatam simul atque splendentem 
valde respiciens; sed malevola coepit tractare consi- 
lia, eontendens gubernatam a Domino et universo- 
rum Creatore submergere. Videbat itaque pagano- 
rum errore sc fuisse nudatum, captaque varia dzemo- 
num machinamenta, et creaturam a plurimis jam 
non adorari, sed Creatori hymnos decenter offerri. 
Ea gratia jam hon aperte contra Dominum et Salva- 
torem nostrum excitabat bellum ; sed viros inveniens 
Christianos quidem se vocabulo profitentes, sed 


' amore honoris et vanz gloriz reductos ad servitutem, 


organum eos 80:5 machinationis habuit, per quos 
plurimos ad pristinum reduxit errorem : non quidem 
creaturam rursus adorari precipiens, sed ipsum 
Creatorem et. mundi opificem, coz:quatum astruens 
creature. Übi autem hoc principium, et quemadmo- 
dum hxc inimicus zizania seminaverit, enarrabo. 
Alexandria civitas est inaxima et hominum multitu- 


eliam in extraneis conventibus atque conciliis; et 
domos circumiens, quibuscunque poterat, suadebat. 
TugoponETUs, lib. 1, cap. 2, p. 6. 

Reprehendens autem quidam hujusmodi viros, 
Alexandrum quoque eulpabat, tanquam non ufjliter 
sileret, dum contra dogma fierent novitates. At ille 
melius arbitratus esse de dubiis sermonem ex utra- 
que parte propenendum ; ut non videretur ex neces- 
sitate, sed potius ex satisfactione certamen ablatum 
[ed. Frob. et Niv., allatum] : judex cum clero resi- 
dens, ad altercationem deduxit utramque partem. Ut 
autem evenire solet circa certamina verborum , utri- 
que superare nitebantur. Arius tamen nullatenus 
acqu:escere volebat, quia consubstantialis Filius et 


Ὁ coxeternus est Patri. SozowEN., lib. 1, cap. 45, p. 486. 


Alexander autem apostolicorum dogmatum pr:edi- 
cator, prius quidem eum revocare admonitionibus et 
consiliis nitebatur. Cum vero eum superbire vidisset, 
et aperte impietatis facinora predicare, ex ordine 
sacerdotali removit. Audierat enim clamantem divi- 
nam legem: Si oculus tuus dexter scandalisat te, 
erue eum, εἰ projice abs te (Matth. v, 24). Hoc itaque 
tempore Romanz quidem Ecclesie Sylvestrius reti- 
nacula gubernabat, Melchiadi succedens, qui post - 
Marcellinum clarificatum in persecutione gentilium 
susceperat jura pontificatus. Antiochi vero post 
tyrannum Ecclesie inchoante pace, Vitalis presul 
exstabat (An. Dom. 514). Qui eliam antiquam ex 
multis temporibus destructam ἃ Lyrapnis edilicarit 








905 | 
— ecclesiam. Post quem Philogonius pontificatum su- 
mens, et reliqua zdilicii superaddidit, et zelum pie- 
tatis Licinii temporibus demonstravit (An. Dom. 516). 
In Hierosolymis autem post Hermonem Macarius or- 
dinatus est, vir nomine suo dignus, et omnibus bonis 
ornatus. Eodemque tempore Constantinepoli Alexan- 
der pontificatum sacri ministerii possidebat, aposto- 
licis donationibus valde clarus. Tunc igitur Alexan- 
der Alexandrinus, videns Arium amoris judiciarii 
aculeo stimulari, et multos ad blasphemias deceptos 
erigere, conciliaque propria celebrare, Ecclesiarum 
presulibus ejus blasphemiam suis litteris indicavit. 
THEODORETUS, lib. 1, cap. 2, p. 7. 


CAPUT XIII. 
Epistola Alexandri pontificis Alexandrini ad universas 
. Ecclesias adversus Arium. 

Dilecüssimis atque charissimis ubique catholicse 
Ecclesie comministris', Alexander in Domino $a- 
lutem. 

Dum unum catholic sit corpus Ecclesie, mandato 
existente in sacris Scripturis ut servetur vinculum 
unanimitatis et pacis (I Cor. xu, 26), consequens est 
. debere nos scribere, et alterutris que apud singulos 
aguntur insinuare; ut sive patitur, sive gaudet unum 
membrum, compatiamur aut congaudeamus ad in- 
. vicem. In nostra igitur parochia nunc ingressi sunt 
- viri iniqui et Christo rebelles, docentes apostasiam, 
quam recte quilibet przccurrere suspicetur Antichri- 
$to. Et volui quidem hoc taciturnitati contradere, si 
quo modo inter solos apostatas consumeretur hoc 
malum, et non loca alia penetrando simplicium sor- 


*didaret auditus. Sed quoniam Eusebius nune Nico-- 


medie, putans in se consistere causas Ecclesix, 915 
quia cum reliquisset Berytiorum civitatem, et con- 
cupiisset Nicomediensem Ecclesiam, non est in eo 
. ultio subsecuta : patrocinatur etiam his apostatis, et 
scribere ubique molitus est, commendans eos, si quo 
. modo trahat aliquos ignorantes ad hanc pessimam 
hxresim et Christo rebellem. ldeoque necessarium 
Judicavi, sciens quod in lege conscriptum est ulterius 
non tacere, sed vobis omnibus indicare; quatenus 
eliam vos sciatis apostatas, et eorum b:eresis verba 
nequissima caveatis. Si ergo scripserit vobis Euse- 
bius, nec recipiatis eum, nec ejus scripta suscipiatis. 
Antiquam enim calliditatem tempore compressam 
nunc per istos renovare volens, fingit quidem se 
quasi pro istis scribere; opere vero demonstrat quia 
pro semetipso talibus studere festinat. Apostatz vero 
᾿ sunt isti Arius et Achillas. Cum eis autem apostatave- 
runt hi, Aithalis, Carponius, alter Arius, Sarmatius, 
Euroius, Lucius, Julius, Menas, et. Helladins, Gaius, 
Secundus et Theonas, qui episcopi aliquando sunt 
dicti. Ea vero quz opinantes loquuntur, hujusmodi 
sunt : Non semper, inquiunt, Deus Pater fuit, non 
semper fuit Dei Verbum; sed fuit quando Deus Pa. 
ter non fait. Dei autem Verbum ex non exisientibus 
factum est. Existens enim Deus, non existentem ex 


M. AURELII CASSIODORI 


904 


À que similis cst Patri secundum substantiam, neque 


verus est, neque vera Sapientia ejus est, neque ve- 
rum naturaliter Patris Verbum est, sed unus quidem 
creaturarum et facturarum est. Abusive autem dici- 
tur Verbum et Sapientia, factus et ipse, et existens 
in proprio Dei Verbo et in Dei Sapientia, in qua et 
omnia, et ipsum fecit Deus. Unde et convertibilis 
est, et mutabilis per naturam, sicut et universa ra- 
tionalia. Peregrinum enim, et extraneum, et remo- 
tum est Verbum a paterna substantia, et invisibilis 
est Filio Pater. Non enim perfecte οἱ integre novit 
Filius Patrem, neque eum perfecte videre potest. 
Nam nec substantiam suam novit Filius, sicut est. 


. Propter nos enim factus est, ut nos per eum tanquam 


per instrumentum crearet Deus ; et nequaquam sub- 


B stiisset, nisi nos Deus facere voluisset. Requisivit 


ergo quidam eos : si potest Dei Verbum converti, 
sicut diabolus est conversus. Et nequaquam dicere 
timuerunt, utique potest, tanquam natura converti- 
bilis existens : factus, aiunt, et convertüibilis est. Hxc 
itaque dicentes, id est Arius et qui cum eo sunt ; et 
in bis impudenter instantes ipsos et sequaces eorum. 
Nos quidem eos cum episcopis Egypti et Libyarum 
pene centum convenientes, anathematizavimus. Qui 
vero circa Eusebium susceperunt, miscere studentes 
veritati mendacium, οἱ impietatem pietati sociare; 
sed non prevalebunt. Vincet enim veritas, nec ulla 
communio est luci cum tenebris, neque concordia Chri- 
sto cuim Belial (II Cor. vi, 14). Quis etenim talia 
audivit aliquando? Aut quis nunc bxc audiens verba, 


C non metuet, aut aures continuo non obturabit, ne 


sordibus talium verborum ejus polluatur auditus? 
Quis audiens dicentem Joannem : Jn principio erat. 
Verbum (Joan. 1, 4), non reprehendat istos dicentes : 
Fuit aliquando quando non fuit? Aut quis audiens 
in Evangelio : Unigenitum Filium; et : Per ipsum 
omnia facta sunt (Joan. 1, 18 et 5), non odio habebit 
dicentes quia unus creaturarum est Filius? Quomodo 
ergo polest esse unus horum qux per eum facta no- 
scuntur? Àut quomodo Unigenitus, qui omnibus se- 
cundum illos connumeratur? Quomodo etiam ex non 
existentibus erit, Patre dicente : Eructavit cor meum 
Verbum bonum (Psal. xtiv, 2); et iterum : Ez ulero 
ante luciferum. genui te (Psal. cix, $9) ? Aut quomodo 
dissimilis Patri substantia, cum sit imago perfecta ct 
splendor Patris, qui dicit : Oui me videt, videt et Pa- 
irem (Joan. xiv, 9)? Quomodo, si Verbum et Sapien 

tia Dei est Filius, fuit aliquando quando non fuit? 
Simile est enim ac si dicant sine Verbo et sine Sa- - 
pientia fuisse aliquando Deum. Vel quomodo est et 
convertibilis et mutabilis, qui dicit per se : Ego in 
Patre et Pater in me (Joan. xiv, 10); et iterum : Ego 
et Pater unum sumus (Joan. x, 50)? Per prophetam 
vero : Videte, inquit, me, videte, quia ego sum, et non 
mutabor (Malac. m, 6). Nam licet in eo verbo sit di- 
ctum illud apostoli, quia factus est homo, tamen 
mutatus non est, sed, sicut dixit Apostolus : Jesus 





. Christus heri, et hodie, ipse et in secula (Hebr. xim, 
. 8). Qux causa, putas, suasit eis ut dicerent, quia 
propter nos est factus, cum Paulus scribat, proptet 


non existente fecit. Quapropter foit aliquando quan- 
49 non fuit, Creatura est enim et factura Filius, ne- 


905 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER 1. 


90€ 


quem omnia, et per quem omnia (Rom. xi, 56)? Unde A tenus de scripturz ventate testentur et aperte que 


vero blasphement quia nescit perfecte Filius Patrem, 
mirandum non est. Nam aemel,habentes propositum 
rebellandi Christo, repercutiunt etiam vocem ejus, 
dicentis : Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem 
(Joan. x, 45). Si ergo ex parte Pater novit Filium, 
palam est quia et Filius non perfecte novit Patrem. 
Si autem hoc dicere impium est (novit enim perTecte 
Filium Pater), palam est quia sicut novit Pater suum 
Verbum, sic et Verbum novit proprium Patrem ; et 
aliter non est. H:ec dicentes, et revolventes Scriptu- 
ras sanetas, frequenter convicimus eos; et rursum 
tanquam cham:eleontes mutabantur, studentes ad 
semetipsos trahere quod scriptum est : Cum venerit 
impius in profundum malorum, spernet (Prov. xvut, 
5). Mult siquidem ante eos hzreses fuerunt, qux 
plus quam decet presumentes, corruerunt in impru- 
dentiam suam. Isti vero per omnia verba sua niten- 
tes erigi ad internecionem divinitatis Verbi, per h:zec 
illas hxrreses firmare potius conati sunt, Antichristo 
facti propinqniores ; quapropter et abdicati et ana- 
thematizati sunt ab Ecclesia. Contristamur itaque 
pro eorum perditione, et maxime quia et ipsi ali- 
quando qux Ecclesi: sunt audierunt, et nunc ab ea 
prorsus exsiliunt : non tamen admiramur. Hoc enim 
et Hymenzus, et Philetus passi sunt, et ante eos Ju- 
das, qui cum esset secutus Salvatorem, postea pro- 
ditor factus est et apostata. Sed de his quidem ipsis 
non sumus ignari. Dominus enim praedixit : Videte 
ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo 
dicentes, quiu ego sum, et tempus prope est, et multos 
errare (acient : ne ergo eatis post eos (Luc. xxi, 8). 
Discens enim hxc a Salvatore nostro Paulus, dixit : 
Quia novissimis temporibus apostatabunt quidam a 
fide sana, attendentes ad. spiritus erroris doctrinasque 
demonum, σε verilatem aversantur (I Tim. iv, 1). 
Domino siquidem et Salvatore nostro Jesu Christo 
per semetipsum pronuntiante et per Apostolum de- 


signante de talibus, censequenter nos per. nosipsos . 


audientes impietatem eorum anathematizavimus eos, 
Sicut prediximus : ostendentes eos extraneos a fide 
Ecclesiaque catholica. Indicavimus autem hzc vobis, 
dilectissimi atque charissimi comministri, ne quos 
eorum, si forte tentaverint etiam ad vos venire, sus- 
cipiatis, neque Eusebio, vel cuilibet aliorum 916 


gesta sunt perdoceant. Scripsit enim Alexandrinüs 
hzec Constautinopoleos Alexandro. TREOopoRETUS, lib. 
I, €. 9, p. 8. 


CAPUT XIV. 
Ejusdem ad Alexandrum episcopum Constantinopoleos. 


Charissimo fratri et unanimi Alexandro, Alexander 
in Domino salutem. 

Appetitus potenti: hominum pessimorum, avari- 
tique propositus, veritati, quze creditur esse pra- 
cipua, solet insidiari, per varias scilicet occasiones 
resistentes ecclesiasticze pietati. Impulsi namque ma- 
levoli, diabolo in eis operante, ad propositam sibi 
libidinem, et ab omni reverentia resilientes, concul- 
cant judicii Dei timorem. De quibus mihi necessa- 
rium fuit patiente ac reverentix [ed., patienti re- 
verentiae] vestra signilicare, ut ab hujusmodi caveatis, 
ne quis forte presumat eorum in parochias vestras 
accedere, vel per se, vel per alios. Valent enim magi 
ad seducendum figinentis vti, vel litteris falsitate 
compositis, qux possunt facere pr:xstigium simplicem 
fidem puramque respicientibus. Arius igitur et Achil- 
las conjuratione nuper facia, Colluthi superbiam et 
multo deterius illo secuti sunt. Ille namque hos ipsos 
culpans, pessimze voluntati su:e invenit occasionem. 
Isti vero dignam illius negotiationem respicientes 
[ms. Lyr., respuentes], nequaquam juri Ecclesiz 
subjacere pertulerunt; sed speluncas sibimet latro- 
num zdificantes, incessabilia in eis conciliabula cele- 
brant, noctibus et diebus contra Christum agentes et 
contra nos, pravisque libidinibus exercentur. Qui 
omnem piam et apostolicam aceusantes gloriam, 
Judaico schemate Christo rebellantes instituerunt 
sibimet officinam : divinitatem et xqualitatem cum 
Patre Salvatoris nostri Jesu Christi negantes, onmes- 
que ejus salutaris dispensationis et humilitatis pro- 
pter nos habitze voces decerpentes, prolatione larun 
impielatis sux przdicationem exercere nituntur. 
Quippe divinitatis ejus rationem et ineffabilis glorize, 
quam a principio habuit apud Patrem, penitus evi- 
tantes, paganorum et Judzeorum impiam de Christo 
sententiam confirmant; et laudem propriam, ut as- 
&0let, aucupantes, omnes quidem quas contra nos 
possunt derisiones afferre negotiantur : seditionesque 


scribenti pro eis obediatis. Decet enim nos tanquam 7) Bobis quotidie ac persecutiones instituunt, tam jurgia 


Christianos, ut omnes contra Christum loquentes et 
sapientes, quasi Deo rebelles et anintgrum corrupto- 
res, totis viribus aversemur; et neque ave hujusmodi 
dicamus hominibus, ne forte etiam peccatis eorum 
communicare videamur, sicut beatus Joannes ait (1I 
Joan., 11). Salutate fratres qui apud vos sunt. Salu- 
tant vos qui nobiscum sunt. SocnATES, lib. 1, cap. 9. 
Edit. Christoph. et Vales. cap. 6, p. 10. 

Non solum autem hanc, sed etiam ad Alexandrum 
Constantinopoleos episcopum, missam ejus epistolam 
huic operi inserere non omittam, quz: clare oninia ejus 
ostendat, ne quis suspicetur h»c me ficte conscri- 
bere; et post eam ipsius Arii, et czeteras quoque 
epistolas, quibus utique narratio egel historie, qua- 

l'ATRoL. LXIX 


proponentes per adiliones mulieruni impudentium, 
quas seducunt, quam ips! communi Christianitati 
derogantes, dum eorum juvencule omnes circum- 
eunt vicos : insuper inerumpibilem Christi tunicam, 
quam milites dividere noluerunt (Joan. xix, 2), isti 
scindere nunc przsumunt. Et nos quidem vitam ipso- 
rum et nefanda conamina, eo quod laterent, tardius 
agnoscentes, nunc generali decreto ab Ecclesia ado» 
rante Christi divinitatem eos expulimus. Conati ta- 
men sunt illi discursionibus uti, et adversum nos 
machinari, qui apud unanimes comministros nostros 
figuram pacis et unitatis dignitatem se exercere fin- 
gunt. Quod autem verum est, abripere quosdqin eo- 
rum ad pestem propriam per boniloquia fieta festi- 
29 








401 


M. AUBELIE CASSIODORE 


9u) 


napi, et litteras .ab. eis menifestaa «t indubitatas A tris. Sed quia imier bx qus. «x non existentibus 


exigunt ; ut relegentes 628 seduciis ἃ $6 personis, sine 
poenitentia 606 in delictis suis faciant remanere, tan- 
quam unanimes habentes eadem secum decernentes 
episcopos. Non enim que apud nos male docuerunt 
et egerunt, ea fatentur, propter qu: etiam sunt ex- 
pulsi; sed hzec aut taciturnitati contradunt, aut fictis 
ea ratiocinalionibus οἱ quibusdam obumbrationibus 
sepiunt : verisimilibus vero et pomposis ooreupti- 
bilem dootrinam suam velantes eloquiis, attrahunt in 
deceptionem suam quemlibet incautum, Ron absti- 
nentes etiem apud omnes nostre pielati calumniari. 
Unde contigit quosdam eorum litteris subscribentes 
in Ecclesiam suscipi, maximo, sicuti reor, imminente 
periculo, preesumentibus talia comministris, eo quod 


facta suni Verbum Dei nequaquam copgumeraur : 
Omnia, inquit, per ipsum factq aunt (Joan. 1, 5). Pro- 
priam namque ejus substantiam desigoavit, dicens : 
In principio erat Verbum, ei Verbum ergk apud, Deum, 
et Deus erat. Verbum. Hoc erat in principio φρμά 
Deum. Omnia per ipsum (acta sunt, et sige. ipso fa- 
ctum est uihil quod factum est (Ibid., 4, 2). & enim 
per ipsuin omnia facta sunt, quomodo qui creaturis, 
Ut essent, donavit, ipse aliquando non fuit? Non eniui 
ulla ratio est ut qui facit ejus natur sit cujus illa 
quae üunt. Si ipse quidem erat in principio, omoia 
vero per ipsum facta sunt, ex non exstanlibus fecit : 
et contrarium videtur his qux ex non substanubus 
facta supt, hoc quod exstat, et valde discretum. In- 


neque apostolica hoc regula patiatur, et effundunt B ter Patrem siquidem et Filium nullum demonstratur 


super eos diabolicam efücaciam contra Christum. 
Quapropter im nullo segnis, o cbarissimj, ad insi- 
nuandam vobis perfidiam eorum, memetipsum erexi. 
Dicunt enim, quia fuit aliquando quando non fuit 
Filius Dei; et postea factus est, qui prius non fuerat 
talis factus : quia et aliquando faetus est, qualem et 
omnem hominem esse contingit. Cuncta enim, in- 
quiunt, Deus ex non existentibus fecit, omnium ra- 
tionalium et irrationalium creaturis miseere volentes 
et Filium Dei. Quibus verbis consequenter aiunt eum 
mutabilis e$se natura, virtutis malitizque capabilem, 
cum ex non existentibus esse dicatur ; divinas quippe 
Scripturas, quibus ostenditur eum semper esse, peri- 
mentes, quibusque palam designatur inconvertibili- 


esse spatium, nec usque ad aliquam cogitationem 
hoc animz phantasia percipiente. Ex non exstant- 
bus autem creatus mundus, novellam habet substan- 
ti; recentemque nativitatem a Patre per Filium, 
hujusmodi utique substantialitatem cunctis accipieu- 
fibus. Altus igitur adhuc contemplatus Verbi divi- 
nitatem, οἱ creaturarum universam intelligentia 
transcendentem beatissimus Joannes genituram ejus 
nec facturam dicere voluit, nec per elementa sylla- 
barum factorem ingenitum. Unus enim est ingenitus 
Pater. Sed quia excedil evangelistarum, puto quia 
et angelorum perceptionem, et transcendit universa 
unigeniti Filii ineffabilis substantia. Non ergo reor 
quia de pietate cogitantes de hac aliquid interrogare 


tas Verbi, et Sapientia, atque Divinitas, qux sunt C presumant, propter quod dictum est : Altiora te ne 


Christus. Possumus ergo, inquiunt isti polluti, et nos 
fieri Dei filii, sicut et ille. Scriptum est enim : Filios 
genui et exaltavi (Isai. 1, 2). Cumque allatum fuerit 
eis quod sequitur, id est : Ipsi autem spreveruni me, 
quod naturale non est Salvatoris, cum naturz sit 
immutabilis, omni reverentia spoliantes semetipsos, 
aiunt : Nec aliquam habet proprietatem ad Deum; 
sed, cum sit ipse natura mutabilis, scivit de illo Deus 
prsescientia et prz:econtemplatione, quia eum non es- 
set spreturus, eligendus feret ex omnibus. Non enim, 
inquiunt, natura quasi praecipuum inter alios filios 
aliquid habet. Nam nec naturaliter lius Dei est, nec 
aliquam habet ad Deum proprietatem, quando etiam 
ipsum nature mutabilis existentem, propter madera- 


quesieris, et difficiliora te noli examinare (Eccli. wm, 
22). Nam sicut aliarum plurimarum, e& hujus notitia 
humanz perceptioni celata est, quale est apud Pau- 
lum : Qua oculus non vidit, nec auris audivit, nec ia 
cor homrnis ascendit, que praeparavit Deus diligentibus 
se (11 Cor. v, 9). Sed etiam stellas, inquit Deus ad 
Abraham, non potes enumerare, neque arenam ma- 
ris : et guttas pluvie quis enumerabit (Gen. xv, 5, et 
Eccli. 3, 2)? Quis ergo audcat interius [ed., exterius] 
perscrutari subsistentiam Verbi Dei, nisi forte vesanus 
sit? De qua propheticus spiritus dicit : Generationem 
ejus quis enarrabit (Isai. tmi, 8)? Nam et ipse Salva- 
tor noster praestare volens omnibus in hoc mundo 
coluninis, hujus notitiam ab eis exonerare festinavit, 


Gonem, diligentiam et virtutem, non sulatum ad D significans ultra naturam esse omnium rerun hanc 


deterius, elegit Deus; eum et si Paulus vel Petzys ad 
hoe pervenissent, nihil Jesus potuerat ab horum 
flliatione differre. Propter reprobationem igitur hu- 
jus vesangs doctrine, 917 etiam divinas litteras re- 
volventes, proposuimus illud quod in Psalmis de 
Christo dictum est : Dilexisió justitiam, et odisti ini- 
quitatem : propterea unzit (e. Deus, Deus tuus, oleo 
letitia pra consortibus tuis (Psal. xiv, 8). Quia vero 
Filius Dei Deque ex non exisleniibus factus est, ne- 
quc fuit aliquando quando non fuit, sufficit nos eru- 
dire Joannes evangelista, scribens de eo : Unigenitus 
F'ilius, qui est in sinu Patris (Joan. 1,18). Providepte 
quippe Deo, ut ostenderet alterutris indivisas res, 
ROuminavit Patrem οἱ Filium existentem in sinu Pa- 


animadversionem, soli vero Patri tantum adjacere 
hujus scientie sacramentum : Nulíus, inquit, norit 
quis est Filius, nisi Pater; et Patrem nemo norit, nisi 
Filius (Matth. xi, 27). Non crgo reor ignorare $a- 
pientes quia vesanum est sapere ex non existentibus 
factum Filium, cum utique non habeat temporale 
principium, quod ostendijur ey non existentibus fa- 
ctum. Nam si tempori inesse oporteret hoc quod 
aiunt : Erat quando non erat, aut spatio sxculi cu- 
juscunque; et $i vernm esf quia omnia per ipsum 
facta sunt, palam est quia omne szculum, et tenipus, 


- ρὲ spatia, οἱ aliquando, inter qus reperitur, quod 


aiunt, fujt, quando non fuit, per ipsum facta sunt. Et 
quomodo non est incredibile eum qui et tempora 


909 


non fuit, dicere aliquando non fuisse? Stultum enim 
est, et omni peccato plenum, eum qui causa est ali- 
cujus, eumdem dicere posteriorem illius genitura 
cujus causa est. Przcedit enim secundum eos Sapien- 
tia Dei, que ejeayit universa, illud spatium, in quo 
dicunt nondum factum Filium a Patre, mentiente 
secundum eos Seriptura, que dicit, Primogenitum 
eum esse universe creature (Coloss. 1, 15). Gonsona 
siquidem istis clamat et magniloquus Paulus, dicens 
de eo : Quem posuit heredem omnium, per quem [ecit 
et secula (Hebr. b 2). Sed etiam in ipso creata sunt 
omnia qus in ccelis, et qui in terra, visibilia et in- 
visibilia, sive principatus, sive potestates, siye domi- 
nationes, sive sedes, omnia per ipsum et in ipso 
creata sunt, et ipse est ante omnia. Cum ergo impia 
esse monstretur argumentatio qua dicunt ex non 
existentibus factum Filium, necesse est Patrem sem- 
per esse Patrem. Est enim Pater semper Filio pre- 
sente, propter quem appellatur Pater; semper Filio 
sibi presente semper est Pater perfectus, et sine 
defectione consistens, non temporaliter, neque ex 
&patio, neque ex non existentibus generans unigeni- 
tum Filium. Quid autem amplius sit scelestum quam 
dicere non fuisse aliquando Sapientiam Dei, quz p 
cit : Kgo eram apud eum cohabitans |ed., Niv. 

Frob., coaptans], ego eram cui adgaudebat (Prov. " 
90); aut dicere virtutem Dei aliquando non exstitis- 
se? aut Verbum ejus accepisse principium, aut alia 
ex quibus Filivs agnoscitur et liguratur Pater? Nam 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER I. 
fecit et momenta, inter qu» est illud fuit quando A datisque legitimis, quatenus non peccarent. 


910 
218 
Dominus vero noster naturaliter Filius Patris exi- 
stens, ab omnibus adoratur. Illi deponentes spiritum 
servitutis, ex honis operibus et provectu spiritum 
filiationis accipientes, per naturalem Filium adjuti, 
fiunt et ipsi adoptionis filii. Istius autem propriam et 
naturalem precipuamque filiationem Paulus etiam de 
Deo inanifestavit, dicens : Qui proprio Filio non pe- 
percit, sed pro nobis, id est, qui natura non sumus 
filii, tradidit illum (Rom. vm, 32). A4 distiuctionem 
namque non propriorum, illum proprium esse Filium 
dixit. In Evangelio autem : Hic est F ilius, inguit, 
meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Matth. τὰ, 
17). In Psalmis vero Salvator ait : Dominus dizit ad 
me: Filius meus es tu (Psal. u, 7) : germanitatem 


B naturz declarans, significat nom esse ejus naturales 


quoslibet alios filios przeter istum. Quid etiam quod 
ait : Ez utero. ante luciferum genui te (Psal. cix, 9)? 
Nonne clare demonstrat naturalem paterne genera- 
tionis filiationem, quam non morum diligentia et 


, exercitatione provectus, sed proprietate naturze sor- 


titus est? Unde et intransgressibilem habet filiationem 
Unigenitus Patris. Rationabilium vero filiationem 
non eis naturaliter existentem, sed opportunitate 
morum et dono Dei etiam mutabilem ratio novit. 
Videntes enim, inquit, filii Dei filias hominum, acce- 
perunt sibi uxores ex ipsis (Genes. v1, 9). Et iterum : 
Filios genui et exaltavi ; ipsi vero spreverunt me (lsai. 
1, 2), per Isaiam Deum dixisse didicimus. Multa di- 
cturus, dilectissimi, transeo, onerosum esse putans 


qui splendorem glorie (Hebr. 1, 9) non dicit exstare, (c pluribus verbis unanimes admonere doctores. Vos 


una perimit et principale lumep, cujus splendor est. 
Si autem et imago Dei non fuit semper, patet quia 
nec cujus imago est; sed etiam cum non est figura 
subsistentiz Dei, una perimitur et ille qui in omnibus 
ab eo figuratur. Ex quo apparet filietas Salvatoris 
nostri, nullam habens eommixtionem ad czeterorum 
filietatem. Quemadmodum enim ineffabilis ejus sub- 
sistentia incomparabili excellentia transcendere pro- 
batur universa quibus ipse donavit ut sint, ita et 
filietas ejus naturalis existens paterne divinitatis , 
ipeffabili sublimitate differt ab eis qui per eum in 
adoptionem adoptati sunt filii. Is enim inconvertibilis 
existens, natura perfectus est, et in omnibus nihil 
egens ; hi Vero in utroque mutabilitati subditi egent 
ejus auxilio. In quo enim proficere potuit Sapientia 
Dei, aut. in quo ejus veritas augeretur? Aut Deus 
Verbum quomodo potest. meliorari, cum sit vita vc- 
rumque lumen? Si autem hoc est, quanto magis ve- 
cors est dicere Sapientiam aliquando aut Dei Virtu- 
tem fuisse infirmitatis capabilem, aut irrationabilitatis 
Verbum, et per hoc rationem obscuratam, aut vero 
lumini tenebras esse permixtas, Apostolo dicente : 
Qug comnyinio luci ad tenebras? aut que concordia 
Christi cum Belial (11 Cor. vi, 15)? Nec non et Salo- 
ione clamante (Prov. xxx, 19), impossibile est vel 
usque ad opinionem inyenire vias serpentis super 
petram, qux gecundym Paulum Christus est? Porro 
creajurg ejus homines et angeli beuedictionem ejus 


accepergni, virtutibus contendentes proficere man- 


ipsi enim estis eruditi divinitus, non ignorantes quia 
doctrina quee nuper contra pietatem surrexit eccle- 
siasticam, Hebionis est, et Artemonis, et zelus Pauli 
Samosateni de Antiochia, synodali conventu omnium 
episcoporum ab Ecclesia pulsi. Cni succedens Lucía- 
nus, extra synagogas mansit trium episcoporum plu- 
rimo tempore. Quorum impietatis fiecem sorbentes 
isti, nunc nobis, ex non existentibus illorum planta- 
tiones absconsas pullulare fecerunt Arius, et Achillas, 
et cum illis concilium malignantium ; et nescio quo- 
modo in Syria tres ordinati episcopi, eo quod con- 
senserint eis, et ad pejora flammati sint. De quibus 
sententia in vestra sit probatione reposita, qui salu- 
larem passionis humilitatem, et exinanitionem, et 


D voluntariam paupertatem, et voces, quas propter nos 
. Salvator suscepit, memoria retinetis. Igitur ad osten- 


sionem supern:e et antiqu:e divinitatis ejus hxc con- 
gruunt, significativisque sermonibus naturalis ejus 
gloria, et imperium, et apud Patrem mansio clarius 
explicatur. Quale est illud : Ego et Pater unum su- 
mus (Joan, x, 50), non Patrem semetipsum appellans, 
neque substantialiter duas naturas, qu:x est una, de- 
clarans : sed quia Paternam servándi plenitudinem 
Filius habet perfectam naturam, per omnia et simi- 
litudinem | Patris gerens, et immutabilis ejus imago 
existens, atque principalis caus:e expressa figuratio. 
Unde etiam tune Philippo cupienti videre Patrem 
vigne sine invidia se demonstrat. Nam cum dice- . 

: Ostende nobis Patrem, ait : Qui videt me videt el 


Φ 


- 


911 


M. AURELII CASSIODORI 


919 


Patrem (Joan. xsv, 8, 9) : tanquam per speculum sine A xit, sicut supra posuimus : Generationem. ejus quis 


macula et animatum per divinam ejus imaginem 
contemplaretur Patrem; quem similiter in Psalmis 
Banctissimi viri canunt, dicentes : In lumine tuo vide- 
bimus lumen (Psal. xxxv, 10). Quapropter et qui 
honorat Patrem, honorat et Filium; et qui honorat 
Filium, honorat et Patrem, et recte. Omnis namque 
vox impia qux in Filio dici presumitur, ad Patrem 
quoque refertur. Sed inirum non est quod scripturus 
sum, o charissimi, si falsas adversum me derogatio- 
nes, et contra piissimum nostrum populum delatas 
insinuo. Hi enim qui contra deitatem Filii Dei castra 
constituunt, neque contra nos ingratas calumnias 
exercere forinidant.: quoniam nec priscorum quem- 
piam dignantur sibimet comparare, neque pr:xcepto- 
ribus se, a quibus nos ab infantia eruditi sumus, 
square patiuntur ; neque comministrorum quemquam 
nunc ubicunque consistentium in mensura sapienti: 
reputant, quasi soli sapientes, et nihil commune ha- 
bentes, atque novorum dogmatum inventores, et 
quibus solis revelata sunt qux: a nullo altero sub sole 
intellecta noscuntur. O scelesta superbia, immensa 
vesania, van: glori» furor, ac sapientia Satan, in 
animas eorum nequissimas vehementer insilieus ! Non 
deterruit eos antiquarum Scripturarum Deo amabi- 
lium explanatio, non comministrorum consors reve- 
rentia de Christo ferocitatem eorum 1inansuefecit ; 
quorum scelesta opera nec daemones ferre patiuntur, 
quando vocem blasphemam contra Filium Dei pro- 
mere non presumunt. Hzc igitur jacula secundum 


enarrabit (Isai. tim, 8)? Subsistentia [ms. Theod., 
substantia] videlicet ejus omni create nature im- 
perscrutabili existente, sicut et ipse Pater imnper- 
&crutabilis est, eo quod non capiat rationalium 
Datura scientiam, qua Pater genuit Filium. Quod 
quidem non a me convenit dicere viro [ed., Niv. et 
Frob., diacere viros] spiritu veritatis impleto; eru- 
diente quippe. nos Christi voce, qua dicit : Nullus no- 
vit quis est Pater, nisi Filius; et nullus novit quis est 
Filius, nisi Pater (Matth. xi, 21); et asserente 
eum inconvertibilem et immutabilem se sicut Pa- 
trem, 919 nihil egentem, perfectum Filium, zqua- 
lemque Patri soli ingenito. Imago enim est integerri- 
ma et immutabilis Patris ; et omnino imaginein con- 


B venit esse plenam, per quam non desit aliquid ab 


squalitate ejus cujus imago est, sicut ipse Domiuus . 
docuit, dicens : Pater meus major me est (Joan. xiv, 
28); secundum quod semper etiam esse Filium ex 
Pare credimus. Splendor enim est glorie, et figura 
paterne substantie [ed. V., subsistentixe] (Hebr. 1, 5). 
Sed nullus hoc, semper, ad suspicionem ingeniti su- 
mat, sicuti putant qui sensus anima cazecatos habent. 
Nam neque erat, neque semper, neque ante szcula, 
idem est quod ingenitum. Sed nec quilibet humanus 
intellectus ab hominibus nominatus indicare valet 
hoc, quod dicimus ingenitum, sicut et vos zestimare 
credo , et de omnium vestrorum confido proposito, 
nullo 1nodo quibuslibet nominibus ingenitum decla- 
randum [ed., Niv. et Frob., declarantium]. Videntur 


praesentem virtutem dirigantur adversus eos qui eru- (? enim hzc nomina veluti temporuim esse productiva : 


dita [ed., inerudita] materia contra Christum exa- 
cuuntur ad bellum, et adversus pietatem ejus calum- 
nias inferre contendunt. Aiunt enim nos adversantes 
fabulas, ex quibus inventum est dici, ex non exstan- 
tibus, impiam et non scriptam contra Christum bla- 
sphbemiam prsedicare, id est duo ingenita : ipsi potius 
duorum alterum necessario esse oportere dicentes 
ineruditi, aut ex non exstantibus Filium esse sapien- 
duin, aut indubitanter dicere ingenita duo. Ignorantes 
imperiti quia multum est inter Patrem ingenitum, et 
ea quz ab eo ex non exstantibus sunt creata ratio- 
nabilia et irrationabilia; quorum inedia existens na- 
tura unigenita, per quam universa ex non exstantibus 
fecit Pater Dei Verbi, ex ipso vero Patre nativitatem 


digne tamen ipsius Unigeniti divinitatem, οἱ veluti 
dicam antiquitatem nequaquam significare valentia, 
cum sancti videlicet viri secundum suain unusquis- 
que virtutem sacramentum hoc aperire conati sint : 
veniam poscentes ab auditoribus per satisfactiones 
rationabiles, dicendo de se : Protulimus quod per- 
tingere prevaluimus. Si quid autem ultra hominem 
exspectant, quicunque viri et ad majus innituntur 
eloquium, illud quod ait : Ez parte cognoscimus 
(1 Cor. xiu, 9), jam putantes esse destructum; pa- 
lam est, quia multum spe sua deficiunt. Igitur erat, et 
semper, et ante secula , quodcunque sit, non tamen 
est id quod ingenitum. Ergo ingenito quidem Patri 
propria dignitas est servanda [ms. Lyr., conferenda], 


habet, sicut et ipse Dorninus alicubi testatus est, di- D nullam dicentes ei causam fuisse ut esset ; Filio vero 


cens : Qui diligit Patrem, diligit Filium qui ex eo na- 
tus est (1 Joan. v, 1). De quibus nos ita credimus, 
sicut apostolic:ze placet Ecclesise, in unum ingenitum 
Patrem, nullam habentem causam ut esset, incon- 
vertibilem et immutabilem, semper idem, et similiter 
$e habentem, nec provectum nec imminutionem re- 
cipientem, Legis, et Prophetarum, Evangeliorumque 
datorem, patriarcharum et apostolorum Dominum, 
omniumque sanctorum ; et in unum Dominum Jesum 
Christum Filium Dei unigenitum, natum non ex non 
exstante, sed ex exstante Patre; non secundum cor- 
porum similitudines incisionibus, aut divisionuin ef- 
fluxionibus, sicuti Sabellio et Valentino placet, sed 
inefabiliter et inenarrabihter secundum eum qui di- 


9.4. €* 


congruus distribuatur honor. Sine principio enim a 
Patre seiamus ejus esse nativitatem , culturam ei, 
Sicut prediximus, tribuentes pie, atque cum bona ^ 
opinione super eo, erat, et semper, et ante szeculs, 
praedicantes ; divinitatem quippe ejus perscrutantes, 
sed imagini et perscrutationi Patris perfectam zqua- 
litatem per omnia devoventes. Proprium vero solum 
dicentes Patris, quod ingenitus est, cum et ipse Sal- 
vator dixerit : Pater meus major me est (Joan. xrv, 
93). In hac itaque pia de Patre Filioque sententia, 
sicut nos divine Scripture docent, unum Spiritum 
sanctum confitemur, qui replevit et Veteris Testa 
menti sanctos homines, et Novi sacratissimos pre- 
ceptores : in unam et solam catholicam et apostoli 


915 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER I, 


314 


cain semper Ecdlesiam, qux et invincibilis est, licet A diaconibus autem Achillas, Euzoius, Aithalis, Lucius, 


omhis mundus adversus eam pugnet, et victrix totius 
adversx impietatis existens, securos nos faciente Pa- 
trefamilias ejus, cum clamat, Habete fiduciam : ego 
vici mundum (Joan. xv1, 55). Hoc novimus actum 
post resurrectionem ἃ mortuis, quorum primitiz 
factus est Dominus noster Jesus Christus carne vera 
indutus, et non putative ex Dei Genitrice Maria ; qui 
in novissimis temporibus pro damnatione peccati ad 
humanum genus adveniens, crucifixus et mortuus 
est ; sed non propterea divinitate sua minor factus. 
Resurrexit enim a mortuis, assumptus est in ccelum, 
et sedet ad dexteram Majestatis. Hxc igitur ex parte 
in hac epistola figuravi, onerosum credens singula 
sub scrupulositate conscribere, eo quod sciam san- 
ctum studium vestrum talia non latere. H:ec docemus, 
h:zec etiam przedicamus, hzec sunt apostoliceze Ecclesise 
dogmata, pro quibus etiam morimur, et destruere ea 
volentes nullatenus formidamus. Qui licet verberibus 
nobis extorqueant, nos tamen spem non aversamur 
nostram. Horum igitur adversarii, id est, Arius et 
Achillas, et qui cum eis sunt veritatis inimici, ab 
Ecclesia sunt procul expulsi, alieni facti a pia doctri- 
pa nostra, secundum beatum Paulum dicentem : Qui. 
cunque vobis annuntiaverit preter id quod accepistis, 
anathema sit, licet angelum de colo se esse fingat 
(Galat. 1, 8). Sed etiam si quis aliis sermonibus Do- 
Jnini nostri Jesu Christi, et doctrina, απὸ secundum 
pietatem est, inflatur, nihil sciens, et reliqua. Hos 
igitur anathematizatos a fraternitate nullus vestrum 


Sarmatius , Julius, Menas, alter Arius, et Helladius. 

Consona his direxit et Philogonio Antiochenzs 
presuli civitatis, et Eustathio, qui tunc Berceensem 
gubernabat Ecclesiam, et aliis apostolicorum dogma- 
tum defensoribus. Sed neque Arius quiescere passus 
est ; scripsit enim et ipse concordibus suis. Quia vero 
nihil falsi contra eum scripsit sacratissimus Alexan- 
der, ipse Arius litteris suis scriptis ad Nicomedien- 
sem Eusebium protestatus est. Quam epistolam inse- 
rere non omittam, ut communicatores impietatis 
ejus ignorantibus possim facere manifestos. TREODo- 
RETUS, lib. 1, c. &, p. 8. 


490 CAPUT XV. 
Epistola Arii ad Eusebium. 


Domino desiderabilissimo , homini Dei, fideli, or- 
thodoxo Eusebio, Arius, qui persecutionem ab 
Alexandro papa patitur injuste propter omnia vin- 
centem veritatem, quam tu quoque defendis, in Do- 
mino salutem. 

Patre meo Ammonio veniente Nicomediam, ratio- 
nabile judicavi te salutare per eum, sciens dilectio- 
nem pariter οἱ affectum quem circa fra&res propter 
Deum habere dignosceris. Vehementer nos vastat 
atque persequitur, et omnem benignum animum mo- 
vet adversum nos episcopus Alexander, ita ut etiam 
de civitate nos expulisset, velut homines sine Deo : 
quoniam non concordamus ei publice dicenti, Sem- 
p&r Deus, semper Filius; Simul Pater, simul Filius ; 


suscipiat, aut habere patiatur ea quz ab eis vel di- (1 coexistit ingenito Deo Filius ; semper genitus est; ab 


cuntur vel conscribuntur. Cuncta enim velut magi 
homines mentiuntur : quia veritatem loqui non pos- 
sunt. Circumeunt denique civitates , nihil studentes 
aliud, nisi ut amicitiarum schemate et nomine pacis 
per figmenta, vel blandimenta litteras dent et acci- 
piant; ut errare faciant per hxc deceptas a se mu- 
lierculas. Hos ergo qui contra Christum tante przsu- 
munt, quique Christianitati tam publice derogaverunt, 
qui inter judicia persecutiones nobis, quantum in 
ipsis est, excitare non cessant, et ineffabile sacra- 
mentuin nativitatis [ed. V., Christianitatis] Christi 
enervare moliuntur, aversamini, dilectissimi; et una- 
nimes atque concertatores nobiscum contra eorum 
vesanam estole przsumptionem, ad similitudinem 


ingenito genitus est; neque cogitatione, neque atomo 
quidem przcedit -Deus Pater; semper Filius ex ipso 
Deo est. Et quoniam Eusebius frater tuus Cxesarien- 
sis, et Theodotus, et Paulinus, et Athanasius, et 
Oregorius, et Aetius, et omnes per Orientem dicunt, 
quia prxexistit Deus Filio sine principio, anathema 
facti sunt, preter solum Philogonium, et Hellanicum, 
et Macarium, homines hzreticos, ineruditos ; quo- 
rum alii quidem dicunt Filium eructuationem, alii 
vero propositionem, alii coingenitam. Quas impieta- 
tes nec audire possumus, licet innumeras mortes no- 
bis minentur hzretici. Nos autem quoniam dicimus, et 
sapimus, et docuimus, et docemus, quia Filius non est 
ingenitus, necingeniti pars ullo modo, neque ex aliquo 


comministrorum nostrerum, qui indignati sunt, et p subjecto ; sed quoniam voluntate et consilio subei- 


adversus eos mihi scripserunt, et in tomo quem etiam 
vobis direxi per filium meum archidiaconum [alias, 
Architum diaconum] subscripserunt, tam totius Agy- 
pti et Thebaidis, quam Liby:e et Pentapolis, Syriz, 
Pamphyliz, Asix, Cappadocke, sacerdotes, aliarum- 
que provinciarum, ad quorum instar etiam vos con- 
fido eum suscipere. Multis itaque mihi contra nocen- 
tes remediis existentibus, etiam hoc inventum est 
utile medicamen : quia convertuntur seducti ab eis 
populi, nune nostris sacerdotibus obedientes, et ad 
poenitentiam per eos accedere festinantes. Salutate 
ad invicem fraternitatem qua apud vos est. Valere 
vos in Domino opto, charissimi. Sunt autem qui ana- 
thematizati sunt, ex presbyteris quidem Arius, ex 


stit ante tempora, et ante szcula plenus Deus, unige- 
nitus, convertibilis; et antequam generaretur, aut 
crearetur, aut proedestinaretur, aut fundaretur, non 
erat : ingenitus enim non erat, persecutionem pati- 
mur quia diximus : Principium habet Filius, Deus 
autem sine principio est ; et quia diximus, Ex non 
exstantibus est. Sic autem diximus secundum quod 
nec pars Dei est, nec ex aliquo subjecto; propterea 
persecutionem patimur. De czetero tu nosti. Valere 
te in Domino opto, memorem tribulationum nostra- 
rum, Collucianista vere Eusebie, id est, pie. 
Eusebius itaque Czesaresee erat episcopus, Theodo- 
tus Laodicez, Tyri Paulinus, Athanasius Anazarbi, 
et Gregorius Beryti, Aetius autem Lydds. Lydda 





9:5 M. AURELII CASSIODOIU θὲ 


vero est qux nunc Diospólis appellatur. Hos ergo A el iterum : Deum, qui te. genuit, dereliquisti (Deut. 


Arius concordes se habere gloriabatur. Hostes autem 
vocavit Philogonium przsulem urbis 'Ahtiochenz, 
Wlellanicum — Tripoleos, et Macàrium Hierosolymo- 
rum, adversus eos sarciendo calumnias : quoniam 
ternum et ante secula Filium, et cum Patre :equi 
honoris éjusdemqué substantise proedicabant. 

Hanc igitur Eusebius ἄστη suscepisset epistolam, 
δἰ ipse venenum sut (impietatis evomuil, scribens 
lioc modo Paulino episcopo Tyri. TmEoponzTus, lib. 
t, cap. 5, p. 20. 


CAPUT XVI. 


Epistola Eusebii ad Paulinum episcopum Tyri. 


Domino meo Paulino Eusebius in Domino salu- 
tem. 

Neque domini mei Eusebii studíum pro veritate 
verbi tacitum est, sed usque ad nos pervenil, neque 
tuum, domine, süper hàc causa silentium. Et, ut 
consequéns érat, de domino quidem meo Eusebio 
lxetati suinus : de te vero tristamur, arbitrantes taci- 
Xurnítatem tati viri nostram esse devietionem [mss. 
et. edít. V., devotionem]. Quapropter Togo te scien- 
tem quoniffih indecens est virum sapientem alia sa- 
pere, et tácere verithtem, ut spirituali F3tione com- 
motus δ scribendum dé hujusmodi rebus Wacipiàs ; 
€um οἱ tibl sit utile ét audientibus te : máxime duin 
per consequentihm scripturz, et Vestigia sermohum 
ejus, et volimtstis [mss., voluptatis] scribere cuncta 
volueris. QwodnisWh nedüé duos iAgenitos audivimus 


aliqtande, néque unum in duos divisum. Neque cor- € 


orale etiqwid passum esse didicimus aut credidimus, 
domifié 'meus; sed unum quidem ingenituin, unum 
vero wb éo veré, ét non ex éjus substantia factum, 
et, univers&lfter dicendurh, hequaquam cum ingenita 
Aatura perticifantéi adt ekistentem ex ejus sub- 
stantia, sed factam perfecte, aliud natura atque vir- 
tute, qualum attinet ad integram similitudinem, 
affeetam fótettatemque factóris, fáctum scilicet ne- 
marrsbilitet. Quod ettam cogitationi ion solum hu- 
mimis &ed etiam quie ultrà ómnes liomines est, in- 
eompréhthsibile judicas et credimus. Et lic 
quidem non rationibus hostríis obsthicti, sed ex 
Beriptara saneta discentes, dicimus creatum esse, et 
fendatam, Εἰ £enitui substaritia, et inconverlibili et 
inelabili tatura, similitudine facloris, sicut ipse Do- 
minus 4it : Dominus creavit me in initio viarum sua- 
rum, ΤᾺ opera ssa, et anie secula fundavit me, ante 
omnes colles genuit me (Prov. vni, 22). Si autem ex 
eo, hoe ést ib eo erat, quasi pars ejus vel ex fluxu 
substanti; nequaquam crealds aut fundatus esse 
diceretàr. Neque tu ignoras hoc, domine vere, quia 
quod ex iugenito éxistit, creátum jam ab alio, aut ab 
eo, aut fündatum non erit ab initio : ingenitum eum 
diceré, ostensiorlem quamdam przbet, quasi ex pa- 
terna Bulietantía sit natus, et habeat ex eo zxqualita- 
tem nature, Seimus enim quod non de eo solo geni- 
tum dicit Séripturá, sed etiam de dissimilibus ei ha- 
tuta per omia. Nart ct de hotninibus ait : Filios ge- 
πρὶ, et exaltavi; ipsi vero me spreverunt ( Hai. 1, 3}; 


xxxn, 18). Et alius quidam ait : Qui. peperit. guttas 
roris (Job xxxvni, *8); non naturam ex natura nar- 
Yans, sed uniuscüjusqué creatürz ex ejus Voluntáte 
nativitatem. Non enim 'ex 'ejus substántia sunt, sed 
omnia voluntate ejüs facla, sicuti facta sunt. Ille si- 
quidem Deus est: hzc aütem ad simifitudinem ejus 
verbó stmilia Yutüra, sécundum spontaneum motum 
facta. Et omnia quidem per eum a Deo facta, cuncta 
tamen ex Deo. Qus percipiens et exponens secun- 
dum datam tibi divinitus gratiam, scribere domino 
meo Alexandro festina. Confido enim quia si $9 ἢ scri- 
pseris illi, convertetur. Saluta omnes qui in Domino 
sunt. Valentem te et pro hobis orantem gratia Dei 


, €ustodiat, domine. TuEoponETUs, lib. 1, c. 6. 


CAPUT XVII. 
D potentia Eusebii Nicomediemis. 5 
Talía et isti alterutris scribebant, cóntra veritátem 
se armantes ad preelium. Et pejus flebat rháluin ad 
contentionis incendium per eos qui bxe scripta susci- 
piebant. Consentiente& igitur Alexámdro, etíàm im 
ejus tomo sübseribebant; alii vero contraria facie- 


bant. Przcipue tamen movebatur ΟΣ adversó Mico- 


mediensis Eusebius, quoniam in epistola sta graviter 
ejus memoriam fecerat Alexander. Poterat áütem 
illo tempore nimis Eusebius, duia tünc imperator 
Nicomediz» morabatür. Nàm ibi &hte paululum tem- 
póris Diocletianus et qui εἰγοὰ eum eránt regilia 
vonétituerant. Propterea ergo multi episcoporum 
óbediebant Eusebio. Et ille frequenter scribebat Ale- 
xandro quidem, ut deserens dü-mstionem qui more- 
bat tamultum; susciperet 'Ariün) ét sbquaceà Ejüf; 
per civitates autem diversis episcópis; δ bónsbnil- 
rent scriptis Aletandri. Unde ómnia erant válde tur- 
bata. Non enim Solubimodo Evclesié presules ratió- 
cinationibus inter se& tertáré €fdebatilür, sed eliam 
populus divisus Erat. Alit Hinihque islis, alil vero con- 
sentiebant illis. Et ad tuntur eausa venit incendiuni, 
ut in publico et in ipsis theatri$ Christiahitati ero- 
garetur. Hi quidem hi ipsa Álexándria positi, tan- 
quam jam victores de superiokibds persecutiohillus 
facti, potius armabantur, legationesque mittebant ad 
provinciales episcopos; hi vero ir álteraill dlvisi par- 


teni, illorum simili seditioni communicabant. Socna- 


TES, lib. 1, cap. 5 ; edit. Christoph. ei Vales. cap. 0, 
p. 13. 


CAPUT XVIII. 

De Meletianis 1 
et qula motehle Aievandre Arinsà ficio get di 
vers& loca Ariuni concilia celebrabant. 

Miscebantur lgitur Arianis Meletiani ( An. Doni. 
315), qui dudum fuerant ἀν Ecclesia segregati, Qui 
vero sint jsti dicendum est. Sub Pelro ΤΉΝ "m 
civitatis episcopo, qui suscepit Diocletiano Itnperan te 
mariyrium, Meletius quidam episcopus unius Civita - 
tis /Egyptioruni depositus est, et propler inullas alias 
causas, et maXime quià in persecutione fide negata 
sacriflcaverat. Ergo damnatus niultos habuit sequa 
Ces, ét lzprésiárches fáctus est eorüm qui hactenus 


9 HISTORIA TRIPARTITA. LÍBER 1. 918 
ab eo in Egypto Meéletiahi vocantur : nullam justi- A 58 medium, Et vehémen(i studio cóntentionis inovis- 


tize satisfactionem habens, cdr remanserit ab Eccle- 
sia separatus. Dicebat quidem fnjustitiam se passum, 
et obloquebatur s:pius, derogsbatque Petro. Sed 
Petrus in persecutione, percepta martyrii palma, 
defunctus est. Iste vero retulit detractiones in Achil- 
lam, qui post Petrum suscepit episcopatum; ét rur- 
sum in Alexandrum, qui post Achillam noscitur or- 


dinatus. Inter hzc igitur supervenit qu:xstio Ariana, 


et Meletius una cum suis defetidebat Artium, conspi- 
ratione facta cum eo adversus epi:copam. Qaibus- 
cunque enim prava videbatür Arii secta, suscipiebant 
semper Alexandri [ed., super Ario] sententiam, tan- 
quam justum contra consentaneos Arii ejus videretur 
esse decretum. Scribebant autem et qui circa. Euse- 


sent qü» liec quzrehda eraht, iec ab initio cogi- 
tandi, aut cogitata potius tàcitürnitati j jure tradenda , 

cum utique ab alterutris non sejungi potuissent, licet 
ex aliqua parte dogmatis dissonarent. Alexandro si- 
quidem et Ario, aliquarido- culpans, aliquando 8ua- 
dens, talia scripsit, quarum litterarum partem hia 
poni non est incongruum. Tota enim epistola i in librig 
Eusebii posita est in Vita Constantini. SozowEN., lip. 
1, cap. 14, edit. Christoph. et Vales. cap. 15, p. 427. 


299 CAPUT XIX. 
Epistola Constantini principis ad Alexandrum pontifi- 


cem Alexandrinum, et ad Arium, per quam hortatus 


est ut reverterentur ad pacem. 
Victor Constantinns Maximus, Pius, Alexandro et 


bium Nicomedke erant, et alii quibus Arii opinio p Ario. 


complacebat, quatenus solveretur quidem premissa 
damnatio, et in Ecclesiam damnati reducerehtur, 
quasi nihil mali profiterentur. Sic itaque diversis 
epistolis ad Alexandrinum episcopum destinàtis, fe- 
cerunt harum epistolarum collectiones, Arius quidem 
earum qua pro se erant, Alexander autem contra 
Arium. Et hinc dccasio contentionis oborta est ἢ - 
resibns qux nunc ubique cireumvolant, hoc est, Aría- 
norum, Eunomianorum, et quicunque nomen habent 
a Macedonio. Singuli namque horum ipsis epistolis 
testibus usi sunt in defensionem lreresis sux. So- 
CRATES, lib. 1, cap. 5; edit. Christ. et Vales. cap. 6, 
p. 14. 

Cum vero sx*pe supplicantes Alexandro qui circa 
Eusebium erant, non inclinassent eum, tanquam ἤπ- 
juriam passi malignabantur, et áeriores ad roboràn- 
dum Arií dogmá sunt facti; conciliumque in Bithynia 
colligentes, scripserunt episcopis unitversis, ut tan- 
quam recte credentibus communicarent Arianis, et 
agerent ut Alexander quoque communicaret eis. 
Dumque eorum stndium defecisset, Aletandro non 
consentiente, legatione fungitur Aríu5 apud Paulinum 
episeopum Tyri, et Eusebium Pamphili pontificem 
Cesarez Pakestine, et. Patrophilum Scythopoleos : 
petens una cum suis ut juberetur eum populo qui 
cum eo erat solemnià sacramenta Ecelesix celebrare, 
tanquam ipse prius presbyterorum habuisset officium ; 
esse dicens consuetudinem in Alexandria, sicut etiam 
nune, ut uno existente super omnes episcopo, preshy- 
teri seorsum ecclesias obtinerent; et populus in eis 
collectas $ólemniter celébraret. Tunc illi und cum 
aliis episeópis in Palzstina congregati, tale decretum 
super petitione Arii protulerunt, jubentes eos colle- 
ctas etercere sicuti prius; esse tamen subditos Alex- 
andro pontifici, et deprecari semper ut ejus pace et 
communione fruerentur. Cumque etiam in /Egypto 
multis conciliis celebratis, h:eresis pullularet, ita ut 
usque ad regalia perveniret, non mediocriter Constan- 
tinus imperator aífligebatur, eo quod religione nuper 
inehoante crescere, multos a Chrislianitate dogma- 
tum discordia revocaret [ms. Lyr., a Christianitatis 
dogmate discordare videret]. Et propterea culpabat 
Arium et Alexandrum, eisque scribens arguebat, quia 
cam latere potuisset hzec quaestio, eam deduxissent 


Didici tunc natam presents questionis originem, 
quando tu, o Alexander, a presbyleris requirebas 
quid unusquisque eorum de quodafh loco [ms. Lyr. is 
verbo] in lege conscripto, magís àuter pro vans 
cujusdam quzstionis parte sentiret, Tuque, o Ari, 
quod neque principio cogitari "debuerat, cogitatum 
taciturnitati tradi potius competebat, illud improvide 
protinus objecisti, unde, discordia inter vos emer- 
gente, mysteria contemnuntür. Sanctus vero popülus 
in utraque divi«us est, comm(ünis corporis congrüen- 
tia separatur. Ergo uterque vestrum ex sequo vVolun- 
tatem pr:ebens, in quo vos confamulus vester juste 
monet obedliat. Hoc itaque neque requirere dignuin 
est, neque de talibus respondere quierentibus. THujui- 
modi enim quzestiones, qux non cujusquam legis né- 
cessitate proponuntur, inutilis vacationis tempus ex- 
quirunt. Et licet causa cujuspiam naturalis exercitii 
fiant, tamen debemus eas intra sensum claudere, et 
non prompte in publica conciliabula deportare, fiec 
omnium auribus inconsulte committere. Quantus 
enim est unusquisque hominum, ut possit ita mapiih- 
rom rerum et valde difficilium virtutem aüt ad jet- 
fectum inspicere, aut interpretari digne ? Aut si quis 
hoc facere, diflicile tamen, possit, quante parti ó- 
puli suadebit? Aut quis tantarum quzstionum subti- 
litates extra lapsus sul peritolum sustinebil? Ergo 
fugienda sunt in talibus multiloquia, ne forte dum 
infirmitate nostra» nature minime quod proponitur 
explicatur, mente discentium auditorum pro tardiorí 
intellectu ad perfectam qusstionis perceptionem per- 
venire non valente, ad necessitatem blasphemiz, avt 
schismatis populus abducatur. Quapropter et inter- 
rogationes incautze, et responsiones improvidze z:quam 
alteruwis veniam tribuant ex utroque. Non enim pro 


. summo legis mandato apud vos occasio certaminis 


inflammata est, neque nova quxdam pro Dei reli- 
gione heresis introducta; sed unam eamdemque ra. 
ionem habetis , Sicut eliam unum communionis 
signum. Vobis enim inter alterutros pro parvulis et 
valde modicis contendenlibus càusis, tantum Dei po- 
pulüni, quem vestris orationibus et prudentia conve- 
nit gubernaiti, discordaré nec decet, nee omnino fas 
esse credibile est. Ut autem parvo quodam exemplo 
sapientiam vestram éonimónéám, nostis etiam ipsos 


919 


M. AURELII CASSIODORI 


philosópHó5 quia ia uno quidem dogmate cuncti con- Α que securas, ut quzdam jucunditas puri laminis et 


Bentinnt ; cum vero in quadam sententizx parte discor- 
dant, lieet discipline virtute separentur, tamen ad 
invicem corporis unitate conspirant. Cum hzc ita 
sint, quanto potius justum est vos, magni Dei mi- 
nistros, in voluntate religionis alterutris esse concor- 
des? Consideremus itaque ratione majori, et am- 
pliori intelligentia cogitemus, si recte se habeat 
propter parva et vana sermonum certamina fratres 
fratribus resultare, et honorem concilii per vos impia 
contentione discerpere, dum ad invicem pro sic 
parvis et. nequaquam necessariis litigatis. Vulgaria 
sunt hzec et infantum fatuitatibus magis accommo- 
danda, quam sacrorum virorum et prudentium intel- 
' ligentize consona. Recedamus ergo volentes a tenta- 


vit:e jam quiet»? apud me lztitia conservetur ; alio- 
quin fuerit necessitas ingemendi, et semper lacrymis 
ingravari, et nequam seculum libenter ferre vivendi. 
Dei namque populos, il est confamulos ineos, sic 
injuste et noxia vestri contentione divisos, congregari 
jam tempus est. Ut autem hujusinodi tristitixte mex 
magnitudinem sentiatis, audite. Dudum veniens ad 
Nicomediensium civitatem, repente ad Orientem per- 
gere festinabam. Cumque ad vos tenderem, et plu- 
rima jam parte vobiscum essem, hujus rei nuntio 
sum retentus : ne oculis videre compellerer qu:e im- 
possibile judicabam ad sensum aurium posse perve- 
nire. Quapropter aperite jam mihi per vestram con- 
cordiam Orientis vias, quas contentione clausistis 


tionibus diabolieis. Magnus Deus noster Salvator B alterutra ; velociterque mihi concedite, vosque ipsos 


universorum commune omnibus lumen effulsit, cujus 
providentia hoc meum, ministri Dei, studium ad 
perfectionem venire permittite ; ut vos illius populum 
mea allocutione, et ministerio, et monitionis instan- 
tía, ad synodalem possim revocare communionem : 
quia, sicut dixi, una quzedam in vobis est fides, et 
unus secundum vos h:reseos intellectus, legisque 
preceptum suis partibus in unius voluntatis proposi- 
tum tendit. Hoc ergo quod vobis inter alia conten- 
tionem excitavit, quoniam non attinet ad totius legis 
virtutem, separationem quamdam et seditionem inter 
vos non debet efficere. Dico autem hzec non tanquam 
cogens vos omnibus roodis huic satis optim: et qua- 
liscunque sit, consentire quxstioni; potest eniin et 


et alios universos populos videre ketos, et pro com- 
muni omnium concordia ac libertate debitam gratia- 
rum actionem favorabilibus eloquiis Deo persolvere. 
SocRATEs, lib. 1, cap. 4; edit. Christ. Vales. cap. 
1, p. 15. 


993 CAPUT XX. 


Quia tam pro Ariana mone quam pro Pasche de- 
finienda festivitate in. Nicea fecit Constantinus cele- 
brare concilium. 

Alexandro siquidem et Ario, nunc culpando, nunc 
admonendo, hzc scripsisse dignoscitur. Graviter au- 
tem ferebat, audiens aliquos contra omnium statutuni 
agere Pascha festivitatem. Tunc etenim iu urbibus 


honor concilii a vobis integer custodiri, et una atque (Σ Orieatis discordantes quidam ob hoc, alterutra qui- 


eadem omnibus communio conservari, licet aliqua in 
vobis particulariter ad invicem pro parvo quodam 
contentio generetur : quoniam non omnes in omni- 
bus idem volumus, neque una in nobis natura ver- 
satur, aut voluntas una cognoscitur. De divina siqui- 
dem providentia una qu:edam | in vobis sit fides, una 
prudentia, unus in Deo consensus. Quz vero pro his 
frivolis quxstionibus inter alterutros disputata sunt, 
licet non in unam sententiam colligantur, manere 
tamen intra sensum debent, mentis ineffabilitate 
servata. Communis autem charitatis przecipuum sa- 
cramentum, et veritatis fides, et honor cirea Deum 
atque religionem legis apud vos inconcusse perma- 
neat. Revertimini ergo ad alterutras amicitias atque 
gratiam ; reddite universo populo vestros amplexus; 
' vosque ipsos, velut proprias animas expiantes [ms. 
Lyr., atque vos ipsos vestris amicis expiantes], alter- 
Utros rursus agnoscite. Suaviores enim crebro sunt 
amicitie post inimicitiarum causas ad concordiam 
restitute. Reddite ergo mihi tranquillos dies noctes- 


dem societate divisi nou erant, Judaico tamen more 
festivitatem dominicam celebrabant, et, ut assolet, 


- splendorem collecte tali diseretione feedabant. Pro- 


pter utraque igilur quietam esse Ecclesiam festinabat 
princeps; seque putans hoc malum posse przeoccu. 
pare antequam ad plurimos perveniret, misit virum 
circa se fide et vita simul insignem, et confessioni- 
bus priorum temporum dogmate comprobatum, qui 
compacaret [ms. Lyr., compellaret] /Egyptios pro- 
pter dogma tumultuantes, et Orientales propter 
Pascha discordes. Fuit autem Osius, Cordub: civi- 
talis episcopus, Cumque prxter spem caüsa proce- 
deret, et hzresis potius quam pax sperata valuisset, 
nihil impetrans remeavit qui fuerat pro pace directus 
Ecclesiarum. Tunc illud famosissimum in Nicra 
eonciliuia fervor principis excitavit : publicis asiuis, 
atque mulis, et curracibus equis episcopos, et qui 
cum eis erant, ad synodum venire praecipiens. So- 
ZOMEN., lib. 1, cap. 15; edit. Christ. Vales. cap. 46, 
p. 425. 





LIBER SECUNDUS. 





99A, CAPUT PRIMUM. 


De presulibus Ecclesiarum qui interfuerunt. Nicano 
; concilio. 


Coinmuuicabant igitur Niczno concilio (An. Dom. 
$2) ex apostolicis quidem sedibus Macarius Hiero- 


solymitanus, Eustathius jam presidens Antiochenz 
apud Orontem Ecclesie, et Alexander Alexandris, 


qux est apud stagnum Mariam. Julius autem Roma- 


nus episcopus propter senectutem defuit; erantque 
pro eo przsentes Vitus et Vincentius presbyteri ejus- 








921 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER II, 


dem Eeclesie. Super hos autem et alii plurimi boni A presbyteris, ac diaconibus, et acolythis, quorum nu- 


et optimi ex diversis gentibus convenerunt. Alii qui- 
dem ad intelligendum et dicendum nimis idonei, 
scientiaque sacrorum librorum, et alia eruditione 
disciplinati, vitzeque virtute preclari. Alii vero in 
utroque probatissimi viri, quorum utile judico etiam 
nomina memorare. SozowEN., lib. 1, cap.16 , ed. Chri- 
stoph. 

Tanquam stigmata Domini Jesu in corpore circum- 
ferentium secundum sacrum Apostolum. Erat enim 
Jacobus Antiochie Mygdonie, quam Syri et Assyrii 
Nisibin appellant, qui mortuos resuscitavit, vivos 
curavit, et alia innumera probatur operatus esse mi- 
racula. Sed hzc superfluum arbitror huic operi rur- 
sus inserere, qux in Deo amabili historia latius enar- 


merus non poterat comprehendi. Ministrorum vero 
Dei alii sapientizxe sermone fulgebant, alii continentia 
vit:e et patientia coruscabant; alii vero medio modo 
horum virtatibus ornabantur. Erant igitur inter 608 
alii temporis honorati longinquitate, alii juventute, 
et animi robore przmmicantes, qui nuper venerant ad 
hujus ministerii cursum. Quibus videlicet omnibus 
imperator diebus quotidianis cibaria largissime ordi« 
narat expendi. Hxc itaque de his qui ibi collecti sunt 
Pamphili recitavit Eusebius. Cumque  celebrasset 
imperator victricem contra Licisium festivitatem, et 
ipse occurrit ad Niezeam. Clarebant autem inter epi- 
scopos Paphnutius ex superiori Thebaide, et Spiri- 
dion Cyprius. Cujus autem rei causa horum memini, 


ravi. Paulus Neoczsarez, quod est castrum positum B postea sum dicturus. SocRaTES, lib. 1, cap. 5; edit. 


juxta ripas Euphratis. Is enim Licinii rabie demoli- 
tus est. Ambas enim manus ligatas habuerat ignito- 
que ferro combustas, quo fuerant nervi articulorum 
ejus a sua mobilitate siccati atque mortificati. Alii 
vero dextros: oculos effossos habuerunt, alii dextras 
suras abscissas. Unus horum erat Paphnutius JEgy- 
ptius. Et absolute videbatur ibi populus athletarum 
Christi et martyrum in uno loco congregatorum. De 
quibus et Eusebius Pamphyli tertio libro in Constan- 
tini Vita hxc ita dicit. TmxeoponETUs lib. 1. cap. 
1, p. 94. 

Cunctarum igitur Ecclesiarum qux totam Euro- 
pam, Libyamque, et Asiam replebant, simul erant 
ministrorum Dei congesta cacumina; unaque oratio- 


Christ. Vales. cap. 8, p. 19. 


CAPUT Il. 
De libellis oblatis imperatori , et ab eo jussis incendi, 
et de disputatione dogmatis Ariani. 

Aderant itaque cum episcopis viri disputationis 
experti verbis, studentes prodesse concilio. Ut au- 
tem assolet fleri, plurimi sacerdotum tanquam pro 
causis propriis decertare collecti, tempus se inve- 
nisse putarunt quo corrigeretur quod contristabat 
eos ; et de quibus alium unusquisque forte culpabat , 
libellum offerens principi , qu:xe in eo fuerant com- 
jnissa narrabat. Cumque hoc quotidie facile prove- 
niret , precepit imperator certo die singulos de qui- 


nis domus tanquam a Deo dilatata intrinsecus ferebat (Σ bus alium culparent facere manifestum. Cumque 


omnes in idem, Syros simul, et Cilicas, Pheenicasque, 
et Árabes, atque Palzstinos, inter hos et /Egyptios, 
Thebwos, Libyas, nec non et qui ex Mesopotamia 
oriuntur, sed etiam Persa ad concilium venit episco- 
pus. Verum nec Scytha defuit ex eorum choro, Pon- 
tusque, et Ásia, Phrygia, et Pamphylia viros proba-: 
tissimos pr»buerunt. Aderant Thraces, et Macedones, 
Achivi et Epirot2, et horum quoque interius habi- 
tantes. Ipse autem Hispanorum valde famosus Osius 
unus erat, et simul plurimis assidebat. De regia vero 
civitate presul Alexander propter senectutem defuit ; 
presbyteri vero presentes locum ejus implebant. 


Talem itaque a szculo solus unus imperator Constan- 


tinus Christo coronam vinculo pacis exornans, suo 


dies constituta venisset , libellos oblatos suscipiens, 
« Hz quidem accusationes, inquit, tempus habebunt 
proprium, id est, diem magni judicii , Judicem vero 
illum qui tunc futurus est omnibus judicare. Mibi 
ergo homini constituto , de hujusmodi rebus non li- 
cet habere auditorium [ms. Lyr. , auditum], gacerdotum 
scilicet accusantium simul et accusatorum, quos mi- 
nime convenit tales debere monstrari, qui judicentur 
ab aliis. Age nunc imitantes divinam clementiam in 
alterutrorum veniam condonantes, accusationes abo- 
leamus alterutras ; et de his quie ad fidem pertinent 
agere studeamus, cujus huc gratia convenimus. » 
Hzc siquidem imperator dicens, uniuscujusque scri- 
pturam vacare, et libellos jussit ardere ; diemque de- 


Salvatori de victoria inimicorum et hostium Deo Ὁ finivit qua solvi quz erant dubia conveniret. Ante 


docibilem [ed. et ms. Santheod., decibilem] dedica- 
vit ; gratiarum actionis imaginem secundum nos apo- 
stolica plausione constituens. Tunc igitur ille sermo 
completus est: Collectos ex omnibus gentibus, que 
$ub calo sunt, viros religiosos, inter quos erant Par- 
thi, et Medi, et Elamite, et qui habitant Mesopota- 
miam, Judeam εἰ Cappadociam, Pontum et Asiam, 
Phrygiam et Pamphyliam, Egyptum et partes 995 
Libye secus Cyrenen, et adveng Romani , Judei et 
proselyti, Cretes εἰ Arabes (Act. n, 5, 9, 10, 11). 
Verumtamen hoc illis deerat, quod non, sicut isti, 
omnes ex Dei ministris utique consistebant. In prz- 
senti siquidem ehoro multitudo erat episcoporum, 
Dunerum trecentorum excedens, sequentibus eos 


constitutum vero convenientes apud semetipsos epi- 
scopi evocaverunt Arium, et propositis in commune 
suis opinionibus disputabant. Cumque, ut assolet, ad 
diversas quiestiones causa traheretur, alii quidem 
suadebant nihil innovandum circa antiquam fidei 
traditionem, et maxime quando morum simplicitas 
sine perscrutatione tradebatur, accedentibus ad fidei 


sacramentum. Alii vero respondebant non oportere 


sine examinatione sequi sententias antiquorum. Plu- 
rimi vero tunc convenientium episcoporum et sequen- 
tium eos clericorum, scientes disputare, hujusmodi 
elocutionum arte exercitati claruerunt, et imperatori 
atque his qui circa eum erant noti sunt facti. Ex 
ilis enim et Athanasius tunc diaconus existens, dum 


995 


maxima videbatur, nec ποῦ .6ὲ quidath Greecürum 
philosophorum opportune harum  dispotationum 
qu:estione participati sunt: alii quidem quale esset 


hoc dogma studentes agnoscere; alii vero nupet in- ὦ 


choante Grecorum religione deperire, Christianis 
infensi, dogmatis sacramenta ad verborum certa- 
mina protralebant, ita ut. contra se seditlones exer- 
cerent, certaminaque sibimet inferrent, et szepius ex 
adverso contenderent. SozoMEx., lib. 1, cap, 16. Edit. 
Christ. Vales. A7, p. 420 


CAPUT 1il. 


De laico simplici confessore virum  dialecticum supe- 
rante, et de scne simplici, philosopho Christiunum 
dogma pandente. 


Cuinque. plurimi disputationis deleciatione trahe- 
rentur , unus quidam ex confessoribus laicis simpli- 
cem habens sensum, dialecticis obviavit, dicens : 
Audite igitur, Christus et apostoli non nobis artem 
dialecticam tradiderunt, vanamque verborum f&lla- 
ciam, sed purain scientiam [ms. Lyr.,conscientiam] fide 
et opekibus bonis observandam. Π{πι dicente juvene 
e! animo sene, prxesentes quidem mirati sunt, dlctuni- 
que próbiverunt. Dialectici veró satisfactione sus- 
cejita tesshritht, rationem quippe simplicem veritatis 
audientes. Socmárts, lib. 1, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 20. 

Fertur enim et áliud : dum quidam eorum maghi- 
ficeutia sermonum extolleretur, et illuderet sacer- 
dotibus , non pertulit ejus fastum [ms. Lyr., factum] 


quidam senex simplex et inhocens ac probatissimus Ὁ 


confessorum ; sed accessit adversus eum proferre 
sermonem. Hoc itaque faetutn petulantibis quideih 
et simplieettl scientibus confessorem risum movit, 
tlialurioribus vero formidinem : providentibus ne À 
viró verbis artifice deduceretur ad risum ; verumta- 
mer cedentibus, ut quod vellet ediceret; resistete 
namque ei eum tális esset, nimium verebantbr. I 
nomine, inquit, Jesu Christi , 6 philosophe, audi 
dogmata verltatis : Urus est Deus cali οἱ terre, om- 
niumque visibilium et Invisibillum Creator, qui h:ec 
omnia Verbi sui virtüte fecit, et Spiritus sti sanctl- 
tate firmavit. Hoc itaque Verbum quod nos Filium 
Dei nominamus, habita misericordid super hümines, 
ab errore eos et ferali religione liberavit, passus ex 


M. AURELH CASSIODORI 
cum Alexandro essetepiscopo, hujus studii pars esse A 


95 


CAPUT IV. 

Quomodo in conflictu Alexander. Constanfinopoleos 
episcopus fecit  philosoplamm | obmutescere  paga- 
norum. 

Dicitur autem proximum huic miraculo quiddam 
gestum per Alexandrum Constantinopolitan: civitatis 
episcopum. Cum enim venisset imperator Constanti- 
nus Byzantium, adeuntes eum quidam philosophi 
querebantur quasi non Deum coleret ut deceret, et ' 
circa sacra novilates exerceret , novam in republica 
introducendo culturam , preter qux ejus majoribus 
visa sunt, et Graecorum Romanoruinque principibus, 
quos habuerunt transacta szxcula , placuerunt ; vole- 
bantque cum Alexandro episcopo disputare de dog- 
mate. Ille vero hujusmodi exercitatione verborum 


8 inexpertus erat, de vitse qualitate cónfidens. Fuit 


enim vir magnus, et conversatione mirandus. Cum- 
que certamen imperatore pra:cipiente suscepissel, con- 
venissentque philosophi , omnibus loqui volentibus, 
ut ugmum exse quem vellent eligerent, postulavit 
sancte memorie pater noster Alexander : ceteros 
vero, quicunque essent , silentium tenere; przecepit- 
que ut tantummodo his qux ab utroque dicerentur, 
intenderent. Suscipiente siquidem uno eorum dispu- 
tationis universe negotium, ad philosophum sanctus 
Alexander : In nomine, inquit, Jesu Christi impero 
tibi imprimis ne loquaris. Et una cum ejus sermone 
opus impletum est. Repente namque ille homo , ut 
sermonem audivit, obligato ore conticuit. Putasue 
justum fuit considerare utrum majus hoc miraculum 
videretur, ut homo, et quidem philosophus, sic facile 
offücium locutionis amitteret , an certe ut lapis vio- 
lentia verbi manu divideretur, quod quidam aiunt 
Julianum fecisse Chaldz:um ? Et heec quidem sic acta 
sunt ut referuntur. Sozout. , lib. , cap. 17. Edit. 
Christ. Vales. cap. 18, p. 452. 


CAPUT Y. 
De prima. sessióne episcoporum in Nicirno palatib, à 
de abdicatiene Arii. 

I*tered sacerdotés 5:06 cónvenientes, Árium δὰ 
niedium deducebant, subtilemque examinationem de 
ejüs propósitionibus agitabant. Petulanter adtem in 
quamlibet partem metuebant proferre sententiam. 
Hec itaque sacrá et venerabilis tarba à perlhitione 
adversariorum non videbatur aliená. Erant enim in- 


nutiere nasci, et cum hüthinibüs conversari , et muri f) ter eós quidam , pauci quidein; sed callidi, et brevia 


pro eis, venietque denuo judicaturus singulorum 
vitam. Hzc lta se habere sine perscrutatióne eredi- 
mus. Noli igitur Inaniter laborare, qu:erens destruere 
ea Qt flde percepimus. Noli investigare inodum 
quo fleri h»c aut ron fleri potuerunt. Si enim cre- 
dis consulenti mihi, ad ista responde. Olftupefáctus 
vero philosophüs : Credo, inquit. Tunc ghatlas pro 
devictione persolvens, cadem qua seniór sque se- 
elatus [ms. Lyr. , senior testatus] est, et prioribus 
consectatoriBus, àt ünanimes sibimet essent, persua- 
debat : non improtide mulatum se jüraüis, sed 846 
ineffabili quàdam virtute ad Cliristianitatem protinus 
invitatum. Sozoses., lib. t, cap. 11. Edit. Christ. 
Vales. cap. 48, p. A5t. 


imitantes, celantesque calllditatem , et Arif blasphe- 
miam non defendentes aperte. Convenientibbs igitur 
universis, maximam domum przparavit iri regalibus 
Imperator, sedes et subsellia in ea poni przcipiens 
du suffcerent ordini sacerdotum : ilà decenlem 
proeparans eis honorem, invitavit ingredi, el dé pro 
sentibus habere consilium [ed. Niv, et Frob. , conci- 
lium]. Intravit autem et ipse pririceps ulilinus cum 
paucis , laude dignam sui ntágnitudineni habens , εἰ 
mirabilem speciem , mirabilioremque gerens diguita- 
tem pudoris in fronte. Minore vero sede quam aliis, 
posita, In medio eoruni sedit : primo tamen petens 
hoc sibi episcoporum jussione concedi. Tum cuin eo 
Tésedlt sanctissimus ille chorus. Primus itaque ma- 


925 


HISTORIÀ TRIPARTITÀ. LibkR ii. 


9M 


gnus Eustathius Antióchenz sortitus Ecclesize prosu- A ubi illàüd etíam Bjroverbíale iuterprelitUr Etiquium : 


latum ; nami Philogonius , cujus dudum meminimus, 
ad meliorem jam transierat vitam; et hunc mirabi- 
lem virum, etiam nolentem , ad regimen ejus Eccle- 
six€ decreto communi pontifices ac sacerdotes et om- 
nis populus Christianus venire compulerat. Is ergo 
prxeconiorum floribus caput principis exornavit , et 
studio ejus, quod habebat circa sacra, beuédictionéa 
exhibuit. Post hunc autem Eusebius cognomine Pam- 
phili. Quibus j jam residentibus , famosissimus impe- 
rator protulit de unanimitate concórdiaque sermo- 
nes, tyrannorum crudelitatem eis rememorans , et 
honorabilem pacem, qux sub eocollata est divinitus; 
simul et quia pessimum et valde crudele videretur , 
δ ut destructis hostibus, nulloque praesumente resistere, 
sacerdoies alterutros jacularentur atque confunde- 
rent , et impiis atque sine Deo personis delectatio- 
nem risumque praeberent: cum utique de divinis 
tractarent rebus, et sancii Spiritus doctrinam in 
&criptis haberent. Evangelici enim libri sunt, inquit, 
et apostolici , antiquorumque prophetarum sanctio- 
nes, qus nos erudiunt quid de sacra lege sapiamus. 
Expellentes igitur hostile certamen ex verbis divini- 
tus inspiratis , solutionem quxestionum mente perci- 
piamus. Hc et his similia , tanquam filius amator 
patris, sacerdotibus veluti patribus offerebat, aposto- 
licorum dogmatum studens profligare discordiam 
[ed., Niv. et Frob., conciliare concordiam]. Concilii 
vero plurima pars his qux dicebantur obediebat; et 
inter alterutros unanimitatem et. dogmatum salubri- 
tatem libenter amplectebantur. Pauci vero quidam, 
quorum jam meminimus, et super illos Minophantus 
Ephesius , et Scythopolites Patrophilus , Theogonius 
Niczenus episcopus, et Narcissus Neroniadis , 40:5 est 
secund:e Cilicia ; quam nunc Irenopolim vocant , et 
cum his Theonas Marmaricenus, et Ptolemaidis A&gy- 
pti Secundus apostolicis resistentes dogmatibus , 
Árium defendebant: dictantes enim fidei petitio- 
nem, coetui communi dederunt. Qux cum lecta fuis- 
pet ab universis , repente disrupta est , et adultera 
fraudulentaque pronuntiata. Turba siquidem et tu- 
multu contra eos ab omnibus habito, cunctisque pro- 
ditionem ab eis factam accusantibus pietatis , formi- 
dantes surrexerunt, et primi Arium abdicaverunt , 
excepto Secundo et Theona. Cum ergo fuisset im- 
pius ille destruetus , concorditer universi fidem glo- 
riamque dictantes, qux» hactenus in Ecclesiis perma- 
net , οἱ subscriptionibus roborantes , solvere conci- 
lium. Dolose tamen et non salubriter przdicti viri in 
fidei termino consenserunt; ut testantur tam qux 
postea ab eis machinata sunt contra pietatis propu- 
gnatores, quam quz ab ipsis conscripta noscuntur. 
TBEODORETUS, lib. 1, cap. 1, p. 24. 


CAPUT V. 


Relatio. Eustathii Antiochi episcopi de Nicamo 
concilio. 
Eustathius itaque Antiochenus episcopus, cujus 
primitus meinini , hzc de eis, retulit, docens 927 
quie facta sunt , eorumque redarguens blasphemias , 


Dominus creavil meinifío [ed., priticiplimi] viérum dua- 
rum in opera sua (Prov.vin,92). Pergo ltaqué jani lire, 
et ad ea qux gesta sunt. Cuin igitur propter hiec &yno- 
dus maxima in Niceam venisset urbem , et quiereretur 
fidei modus, aperta quidem iinpudentiá Eusebius 
scripturam protulit blasphemi:e, "τ eoram orhiiitius 
lecta, repente cladem importabilem cáusa divisiohis 
audientibus irrogavit : confusionem támen Incurálil- 
lem suo providit auctori. Càmque officina capta fuis- 
set, indubitanter Eusebii, disrüpta iniquitatis seriplüFa 
in conspectu omnium, quidam δὲ tractatu. nomeh 
exponentes pacis compescuerünt , brines justani 
quérimoniam facientes. Ariani aulem metueittes ne 
congregato ibidem tailto concilio pellerentur , éxsi- 


B lientes anathematizaverunt iüterdictuni Árií dogma , 


concorditer subscribentes litteris, suaque manu con- 
sentientes, et siniiliter se, sicut orhnis synodus , sa- 
pere profitentes. Cumque przesulius , ut ità dicam, 
malà calliditatis arte przvaluisseht , qui figs de- 
buerant agere poenitentiam, tünc quidem latenter, 
postea vero clare damnatas tovperuiit allegare sen- 
tentas : sspe ponerles insidiás eis à qüibus vide- 
barilur esse convicti , Volentesque 2izatilortim germina 
radicare. Et tunc timentes declinántesque tanti con- 
cilii cognitores , occulte postea piv tatis pr:edicatores 
debellare tentabant, Sed non creditus πο ἠδὲ siné 
Deo posse prevalére contra sacram àdózahdáinique 
legem evángelicamque docirinám. Nai licet ad- 
modum roborentur, rursus fortiler el Itiagitilice 
devincuntur, secundum propheticam glotibsi vocem 
]sàie. Hzc itaque magnus Eustatlilis. Tneobo- 
RETUS, lib. 1, cap. 8. Edit. Christoph. et Vales. cap. 
1, b. 26. 


CAPUT VII. 
Relatio Athanasii ad Afros. 


Hujus autem concertator, et veritatis propugnaculi 
turris Athanasius, successor Alexandri famosissimi 
prosulis, quando scripsit ad Afros, etiam hzc a je- 
cit : Convenientes enim episcopi studuerunt verba 
quidem impietatis ab Arianis inventa perimere. hoe 
est, ex non existentibus, οἱ quod dicebant, cieatu- 
ram et facturam Filium; et, fuit aliquando quando 
non fuit; et, quia mutabilisest natura. Scripturarum 
vero manifestas posuere dictiones : quia ex Deo Fi- 
lius naturaliter unigenitus est, Verbum, Virtus , Sa- 
pientia sola Patris, Deus verus, sicut Joannes ait; et 
sicut. scripsit 'aulus, splendorem glorie , et figuram 
substantie (Hebr. 1, 13), docens esse Filium Patris. 
Qui vero circa Eusebium erani . propria Lracti ve- 
sania loquebantur alterutris, et dicebant : Consentia- 
mus, nam et nos ex Deo sumus. Unus enim Deus, ex 
quo omnia : et, Vetera transierunt : ecce omnia nova 
ex Deo sunt facta (i Cor. v, 1). Cogitabant autem 
et illud quod in Pastore conscriptum est : Primum 
omnium crede, quia unus est Deus, qui creavit uni- 
versa atque perfecit, et constituit ex non exslante, 
ut sint. Porro alii episcopi malitiani videntes liorum, 
et pum umpielatis ar(qm, aperuus et, ul ità 


pserunt ex substantia Patris esse Filium ; ut creature 
quidein, eo quod non habeant a semetipsis ut sint, 
sed habeant principium existendi, dicantur a Deo ; 
Filius autem solus proprius ex substantia credatur 
Patris. Hoc enim Unigeniti proprium est et veri 
Verbi Patris. Hxc itaque fuit occasio ut ex substantia 
diceretur Patris. Rursus autem requirentibus episco- 
pis paucos eorum qui Ariani esse putabantur, si di- 
cerent Filium non esse creaturam , sed virtutem et 
sapientiam solam Patris, et imaginem sempiternam, 
.et indissimilem per omnia Patri, ac Deum verum : 
capti sunt qui circa Eusebium innuentes alterutris, 
quia et hzec veniunt etiam ad nos; nam et nos, in- 
quiunt, imago et gloria dicimur Dei. De nobis enim 


M. AURELII CASSIODORI 
catur, manifestios dixerunt ex Deo, id est, conscri- A 


CAPUT VIII. 
De Sabino Macedonianorum episcopo. 

Sabino itaque non credamus, qui eos idiotas vo- 
cavit et imperitos. Sabinus enim Heracle» Thra- 
censis Macedonianorum episcopus, habita conge- 
stione eorum qux per diversa concilia 496 sacer- 
dotum ex scripto prolata sunt, eis qui Niczeam con- 
venerunt, velut idiotis et simplicibus derogavit : non 
sentiens quoniam et ipsi Eusebio cum multa proba- 
tione confitenti fidem, velut idiotz, noscitur dero- 
gare. Et aliqua quidem volens preteriit, aliqua vero 
mitigavit; cuncta tamen secundum propriam sumpsit 
intentionem. Et laudat quidem tanquam fide dignum 
testein Eusebium Pamphili; laudat simul et princi- 
pem, tanquam ea qux sunt Christianorum dogmaü- 


et dicitur, et dietum est : Semper enim nos qui vi- B zantem. Culpat autem expositam in Nicza fidem, 


vimus, et virtutes multe sunt; et egressa quidem est 
omnis virtus Dei ex terra /Egypti : campa quoque 
et locusta dicitur virtus magna ; et rursus : Dominus 
virtutum nobiscum ( Psal. x,v, 8 ). Sed etiam proprie 
nos Dei sumus. Habemus hoc non simpliciter, quando 
et fratres vocavit nos. Si autem et verum Deum di- 
cunt Filium, non nos contristat. Factus enim verus 
est. Hxc est Arianorum corrupta mens. Sed etiam 
ipsi episcopi videntes eorum dolum, collegerunt ex 
Scripturis splendorem, fontem, et fluvium, et figuram 
ad substantiam pertinere. Et illud : In lumine tuo vi- 
debimus lumen ( Psal. xxxv, 10); et : Ego et Pater 
unum sumus (Joan. x, 50). Et clarius jam ac breviter 
conscripserunt consubstantialem Patri Filium. Omnia 


namque przdicta hanc significationem habent. Mur- Q 


muratio siquidem eorum, quasi verba hzc non fuis- 
sent ex Seripturarum auctoritate prolata, per eos 
quoque inanis esse convincitur. Ex non scripto 
namque ipsi impieproferentes, quippe quod nusquam 
penitus invenitur, ex non ezrstantibus ; et, fuit ali- 
quando quando non fuit, alios culpant : propterea 
ex non scriptis sermonibus, pie tamen intellectis 
damnati sunt. Ipsi namque veluti destercore repe- 
rientes [ed., Niv. et Frob., repentes|, hec vere de 
terra locuti sunt. Verum episcopi non sibimet adin- 
venientes verba, sed habentes hzc a Patribus, testi- 
monia conscripserunt. Veteres enim sacerdotes ante 
eos pene centum triginta magn: Romse civitatisque 
nosirzx accusaverunt omnes qui dicunt facturam aat 


tanquam ab idiotis et nihil scientibus traditam ; et 
quem velut sapientem et sine mendacio testem vo- 
care consuevit, ejus voces sponte contemnit. Ait 
enim Eusebius : Quia ex viris Dei Niczeeam conve- 
nientibus, alii quidem sapientice sermone micuerunt, 
alii continentia vitze laudati sunt ; et quoniam impe- 
rator pr:esens omnes ad unitatem suam concordes et 
consectatores esse perstruxit. Sic ergo contraria di- 
cta Sabini, nec non Eusebii, atque consortam eorum 
sibimet agnoscuntur. Et si quidem alicubi opus fuerit, 
de Sabino meinorabimus. Concordia ergo fidei a 
magno in Nicza prolata concilio, ab Eusebio clara 
voce laudata, hzc est. SocnA TES, lib. r, cao. 5. Edit. 
Christ. Vales. cap. 8, p. 23. 


CAPUT IX. 
De fide Niceni concilii. 


Credimus in unum Deum, Patrem omnipotentem, 
omnium visibilium invisibiliumque factorem. Et in 
unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei, natum 
e& Patre, unigenitum, hoc est, ex substantia Patris ; 
Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deuni verum ex Deo 
vero, natum non factum, consubstantialeni Patri, per 
quem omnia facta sunt, et qux in coelo, et quze in 
terra. Qui propter nos homines, et propter nostram 
salutem descendit, et incarnatus et homo factus 
est, passus, et resurrexit tertia die, et ascendit in 
colos, et venturus est judicare vivos et mortuos. Et 
in Spiritum sanctum. Dicentes autem : Erat quando 


creaturam esse Filium, et nou consubstantialem Pa- ]) non erat; aut, non erat antequam fleret ; aut, quia 


tri. Et hoc sciebat Eusebius Cisariensis episcopus, 
qui primum defendebat Arianorum sectam, novissime 
vero subscripsit Niczeno concilio. Seripsit autem et 
civibus suis, confirmans, quia et antiquorum aliquos 
doctos et illustres episcopos et conscriptores agno- 
visset nomine consubstantialitatis usos in Patris et 
Filii deitate. Isti ergo concilium metuentes, expositze 
fidei consenserunt , secundum prophete increpatio- 
nem, dicentis : Populus hic labiis me honorat, cor 
autem eorum longe est a me (Isai. xxix, 15). Theonas 
autem οἱ Secundus nolentes acquiescere, condemnati 
sunt. Postea vero in concilium venientes , viginti 
conscripseruat de conversatione ecclesiastica san- 
ctiones. TugoponzTUs, lib. 1, cap. 8, p. 27. 


ex non exstantibus factus est; aut, ex altera sub- 
stantia vel essentia dicentes esse ; aut, creatum, aut 
convertibilem Filium Dei, hos tales anathematizat 
catholica et apostolica Ecclesia. Hanc venerabilem 
fidem trecenti quidem decem et octo et agnoverunt 
et amplexi sunt ; et, sicut ait Eusebius, consonantes 
et unanimes in scriptis explanaverunt. Quinque vero 
solammodo non receperunt, verbum consobstantia- 
litatis reprehendentes , Eusebius Nicomedix przesul, 
Theogonius Nicznus, Mares Chalcedonensis, Theonas 
Marmaricenus, Secundus Ptolemaidis, dicentes con- 
substantiale esse, quod ex aliquo est, aut ex parti- 
tione, aut ex decursione, aut ex plantatione. Ex 
plantatione quidem, sicut ex radice germen; ex de- 


929 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER 1I. 


950 


cursione vero, sicut paterni filii; ex partitione autem, À pit, uno solummodo inscripto et inserto consubstan- 


icut ex massa aurea annuli duo, vel tres. Secundum 
nuilum autem horum, inquiunt, est Filius Dei. Pro- 
pterea ergo dicebant in fidenon esse consentiendum. 
Plurimum siquidem verbo consubstantialitatis dero- 
gantes przdicti viri , in Arii depositione subscribere 
noluerunt. Ideoque synodus Árium et consectatores 


ejus anathematizavit omnes : adjicientes neque acce-, 


dere eum ia Alexandriam. Preceptumque principis 


repente eumdem Arium, et qui circa Eusebium, et . 


Theogonium, et qui cum eis erant, exsilio deporta- 
vit. SocnATEs, lib, 1, cap. 9. Edit. Christ. Vales. cap. 
8, p. 22. 


CAPUT X. : 


tialitatis verbo. Quod etiam ipse interpretabatur, di- 
cens ; quia non secundum corporeas passiones con- 
substantiale dicitur, neque secundum divisionem , 
neque secundum quamdam decisionem ex Patre sub- 
sistere. Non enim posse naturam sine materia intel- 
ligibilem incorporeamque corporali aliqua subsistere 
passione, sed sacris quibusdam ineffabilibusque ra- 
tionibus magis intelligendam. Et sapientissimus qui- 
dem atque piissimus imperator 499 ita philosopha- 
batur. Fidei ergo explanatione dictata, quemadmo- 
dum ab eis dictum sit, ex substantia Patris, et Patri 
consubstantialem, non est sine examinatione dereli- 
ctum. Consultationes enim et responsiones deinde 
movebantur, et ihens perscrutabatur dictorum sen- 


Quomodo Eusebius οἱ Theogonius , dato penitentie B sum. Et hoc ergo quod aiebant de substantia, con- 


libello, recepti sunt. 


Eusebius igitur et Theogonius post modicum tem- 
pus exsilii, libellum penitenti: porrigentes, in fide 
consubstantialitatis consenserunt, quod declarabimus 
procedentes. Tunc autem in synodo Eusebius cogno- 
mine Pamphili Casarex Pakestine sortitus episco- 
patum, paululum animadvertens atque considerans, 
utrum oporteret suscipi terminum fidei, una cum 
aliis omnibus, hoc est cum universa multitudine con- 
sensit atque subscripsit, nec non et populo sub sua 
dicecesi constituto scripsit terminum fidei, et ubique 
destinavit sermonem : subtiliter consubstantialitatis 
nomen interpretatus; ut nequaquani penitus suspi- 
cionem adversam de eo quilibet habere potuerit. 


. Stabat apud eos signilicativum quidem esse ex Patre, 


non tamen tanquam partem esse Patris. Propterea 
nobis quoque videbatur bene se habere , ut mente 
consentiremus pix doctrinz dictanti ex Patre.Filium 
esse, non tamen partem ejus esse substantie. Qua- 
propter et nos mente consensimus, neque vocetu 
consubstantialitatis refutantes, posita prz oculis no- 
stris pacis intentione, et ab intellectu rectissimo non 
cadentes. Secundum hoc etiam natum, et non factum 
suscepimus : quoniam, factum, commune esse dice- 
bant opus reliquarum creaturarum factarum per Fi- 
lium, quarum nihil simile habere Filium confitemur 


δι przedicamus. Unde non eum esse facturam dici- 


mus, quod congruit iis qux per eum facta noscuntur, 


Sunt autem 40:8 ab ipso Eusebio conscripta sunt hu- (ὦ sed superius quam facture, totius esse substantiz, 


jusmodi verba. SocnATES, lib. 1, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 35. 


CAPUT XI. 


Epistola Eusebii Pamphili de fide Niceni concilii ad 
alestinos. 

Arbitramur et vos, dilectissimi, eliam aliunde di- 
dicisse, fama consueta precurrere perfectum de his 
qua gesta sunt sermonem. Sed ne ex hujusmodi au- 
ditu veritas vobis aliter nuntietur, necessario direxi- 
mus vobis primum quidem séripturam a nobis de flde 
propositam. Nam et Dominus noster ad predicandum 
discipulos suos mittens, ait : Euntes docete omnes 
gentes, baptizantes eos in nomine Patris, εἰ Filii, et 


quam ex Patre natam divina docere videntur elo- 
quia; modo quippe generationis inenarrabili et inco- 
gitabili existente universzx natur factore [ed., Niv. 
et Frob., facta]. Sic autem et consubstantialem esse 
Patri Filium ratio examinata cognoscil , non secun- 
dum corporum modum, neque mortalibus animan. 
tibus proximum. Nam neque per divisionem substan- 
tie, neque defectionem [ed. , perfectionem; aut mu- 
tationem patern:x substantie vel virtutis. His enim 
omuibus ingenita natura Patris extranea est. Sed 
predicandum est esse consubstantialem Patri Filium, 
eo quod nullam zqualitatem ad creaturas factas Dei 
Filius habeat ; sed soli Patri genitori per omnem mo- 
dum sit similis, et non sit ex alia qualibet substantia 


Spiritus sancti (Matth. xxvi, 19). De quibus et affir- D) ve] essentia, sed ex Patris. Quod etiam ipsum hoc 


mamus ita se habere et ita sapere; sed etiam dudum 
Sic habuisse, et ita sapuisse, et usque ad mortem 
pro hac instare fide : anathematizantes omnem sine 
Deo heresim. Hxc omnia ex corde sapuisse et ani- 
Dia, ex quo novimus nosmetipsos, et nunc sapere et 
dicere coram omnipotente Deo et Domino nostro 
Jesu Christo cum veritate testamur : ostensuri pro- 
bationibus , et satisfacturi vobis, quia et preteritis 
temporibus ita credidimus et pr:edicavimus. Hac a 
nobis exposita fide, nulli relictus est resistendi locus. 
Sed et ipse primus Deo amabilis imperator noster 
rectissime eam habere testatus est, et sic etiam se 
professus est sapere; et in hac omnes consentire et 
tubscribere, et in his dogmatibus concordare prxece- 


modo interpretatum bene se habere visum est ad 
consentiendum : quoniam et priscorum episcopos 
aliquos, et conscriptores eloquentes et nobiles agno- 
vimus in Pa.ris et Filii theologia, id est divina ratio- 
cinatione, nomine consubstantialitatis esse usos. Haec 
itaque de exposita fide sint dicta, in qua universi 
consensimus, non sine animadversione, sed secundum 
sensus expositos coram ipso Deo amabili examinante 
imperatore, et predictis rationibus concordantes , 
anathematismum post fidem in eis prolatum sine tri- 
stiia esse credidimus, eo quod non scriptis uti voci- 
bus prohiberent. Unde pene omnis fac!aest con- 
fusio et indisciplinatio cunctis Ecelesiis. Nulla siqui- 
dem ecriptura divinitus inspirata dicente, 6x uon ex 


951 


stantibus; aut, fuit aliquando quando non fuit, et re- 
liquis quxe proferebant, irrationabile nobis visum est 
hzc dicere vel docere : quoniam neque priori tem- 
pore hujusmodi consuevimus uti sermonibus. Hiec 
vobis necessario scripsimus , dilectissimi, judicium 
nostre examinationis et consensum vobis innote- 
scentes. Et quia rationabiliter tunc quidem nos scri- 
pta quzdam modis aliis offendebant; postea vero in- 
dubitate ea quz» erant sine contristatione suscepi 
mus. Quapropter magnanimiter nobis sensum ver- 
borum discutientibus, placuit concordare in his qux 
a nobis ipsis in fidei expositione confessa sunt. 

Hc itaque Eusebius Pamphili in C:esaream Pa- 
kestinze litteris explanavit : Alexandrinz vero Ec- 
clesie, et /Egyptiacze, et Liby:e, et Pentapoleos, et 


M. AURELII CASSIODORI 


952 


eorum qui ab eo sunt ordinati, etiam ex hae parte quz 
placuerint synodo, vobis insinuamus, charissimi fra- 
tres. Placuit ergo Meletium quidem clementi concilio 
(dum subtili veraque ratione nullam veniam merere- 
tur) manere quidem in propria civitate, nullam vero 
omnimodis habere potestatem neque eligendi, neque 
ordinandi, nec in provincia, nec in qualibet civitate 
videri, purumque nomen tantummodo possidere. Eos 
autem qui ah ipso sunt constituti, mystica ordinatio- 
ne firmatos habere honorem et ministerium, ut ta- 
men sequentes sint modis omnibus universorum in 
singulis parochiis et ecclesiis a charissimo et commi- 
nistro nostro Alexandro consecratorum ; et ut his 
nulla potestas sit placitos sibi eligere, aut nomina eo- 
rum 930 prxferre, aut amnino aliquid agere pr:eter 


que vicine sunt, hsc scripsit. communi decreto n voluntatem Ecclesi catholicae preesulis Alexandri.Gra- 


concilium. SocmarEes [lib. 1, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 25. 


CAPUT Xil. . 
Epistola Nicgni concilii ad Alezandriam et AZgyptum 
τ destinata, — ' 


Sanct: magnzeque Dei gratia Alexandrinzx Ecclesize 
et dilectissimis fratribus per Egyptum, et Libyam, et 
Pentapolim constitutis, congregati et magnam san- 
ctamque synodum Niczze celebrantes episcopi, in Do- 
mino salutem : 

Quoniam Dei gratia, et Deo amantissimi principis 
nostri Constantini, congregantis nos in urbe praedi- 
eta ex provinciis diversis et civitatibus , magna san- 
ctaque synodus celebrata est, omnimodis necessario 
visum est ab hoc sacro sanctoque concilio etiam 
ad vos litteras destinare, ut noveritis qux quidem 
mota et examinata, quz vero placuerunt atque firmata 
sunt. Ante omnia siquidem exquisita sunt impia et ini- 
qua et sine Deo dogmata Arii, eique consentientium, 
sub presentia Deo amantissimi imperatoris nosti 
Consíantini , et omnium decreto complacuit ana- 
thematizari impiam ejus sectam et iniquam , at- 
que sine Deo verba,'simul et nomina quibus utebatur, 
Filium Dei blasphemando, et dicendo : ex non ex- 
stantibus esse; et iterum, fuit aliquando quando non 
fuit. Quomodo enim fuit, aut quomodo íterum non 
fuit ? Et pro libero arbitrio malitia, atque virtutis ca- 
pabilem Filium Dei esse dicentes, creaturam nomi- 
nabant eum atque facturam. Hzc igitur omnia fatua, 


tia namque Dei et orationibus vestris in nullo schi- 
smate repertos; sed sine macula in catholica ei apo- 
stolica Ecclesia permanentes , dignum est potestatem 
habere et eligendi quemlibet, et nomina egrum dandi 
qui clero sunt digni ; et absolute facere omnia secun- 
dum legem et sanctiones Ecclesie. Si quem vero 
contigerit requiescere iu Ecclesia, tunc provebi in 
honorem defuncti eos qui nuper assumpti sunt, solura , 
modo si videantur digui, et populus eos elegerit, con- 
decerpente simul et consignante maximze Alexandria 
civitatis episcopo. Hoc itaque aliis quidem concessum 
est omnibus. In persona vera Meletii nequaquam 
eadem placuerunt, propter priorem indisciplinatio- 
nem ejus, et propter procacitatem ejus, ac pe- 


C, tulantie voluntatem : ne ulla daretur ayctoritas 


vel potestas homini qui posset rursug easdem 
indisciplinationes instruere. H:xe suut praecipua el 
competentia Egypto et sanctissimae Alexandrinorum 
Ecclesix. Si quid autem aliud ordinatum est ant dog- 
matizatum, przsente domiuo atque charissimo com- 
ministro et fratre nostro Alexandro, ipse prazesens vo: 
bis subtilius poterit aperire, tanquam auctor gesto- 
rum et communicator existens. Evangelizamyus autein 
vobis et de consonantia sanctissimi Paschze, quia ve- 
stris orationibus est correctum etiam hoc opus, ita ut 
omnes Orientales fratres, qui cum Jud:xis primitus 
celebrabant, consone cum Romanis , et vobiscum, et 
cum omnibus ab initio Pascha custodientibus, ex boc 
tempore debeant custodire. Exsultaptes itaque in bis 


et anilia, et blasphema anathematizavit sanctum et Ὁ qua gesta sunt, et in communi pace atque concordia, 


universale concilium, et nec usque ad auditum impie 
scct» atque furoris hujus, aut iutellectum sensuum 
iniquoram accommodavit. Ea quidem qu:e de illis 
gesta sunt, qualem terminum habuerint, omnia jam 
aut audistis, aut audietis : ne nos forte videamur viro 
obloqui , propter delictum suum improperia digna 
portanti. Tantum etenim valuit ejus impietas, ut etiam 
Theonas Mármaricenus , et Secundus Ptolemaidis ea 
uterentur. Idem enim et illi damnati sunt. Sed quo- 
niam ineffabilis gratia Dei illas quidem malas sectas, 
et blasphemias, et discordiam, et audaciam persona- 
ram, et divisionem, predicta commonitione [ed., com- 
motione| destruens liberavit Egyptum ; relinqueban- 
tur autem quis per petulantiam Meletii gesta sunt, et 


et in eo quod omnis radicitus hzresis avulsa est ; cum 
majori honore et ampliori charitate suscipite commi- 
nistrum nostrum , pontificem vestrum Alexandrum, 
qui nos presentia sua ketificavit, tantumque laborem 
pro pace vestra etiam in hac zetate sustinuit. Orate 
simul et pro nobis oinnibus, ut qux bene placuerunt, 
firma permaneant per Dominum nostrum Jesum Chri- 
$tum, secundum bonam voluntatem facla , sicuti ere- 
dimus, Dei Patris in Spiritu saneto, cui est gloria in 
secula. Amen. 
TRINITAS CONSUBSTANTIALIS J£TERNA DEUS EST. 

TusopontTUus, lib. 1, c. 9. Edit. Christ. Valeg. ς. ἃ, 
p. 90. — SocnarEs, lib. 1, cap. 6. Edit. Christ, Vales. 
cap. 9, p. 27. ' 


à 
* 
ι 


qas 
CAPUT Xlll. 
Sd ANoyatiaxorum. episco d Ácesium evocarit (on- 
stantinus a concilium. 

Ex hac igitur epistola synodi manifestum est quia 
non solum Arium et consortes ejus anathematizave- 
runt, sed etiam verba secix ipsius ; et quia de Pascha 
concordantes, haeresiarcham Meletium susceperunt. 
Movet, autem me fervor imperatoris, etiam ex alia re 
ejus voluntatis habere memoriam, et quemadmodum 
pro concordia cogitabat. Habens enim providentiam 
pacis Ecclesiarum, vocavit ad synodum et Acesium 
Novatianorum religionis episcopum. Postquam ergo 
scripta et subscripta est a concilio fidei definitio, re- 
quisivit imperator Ácesium, si eL ipse conseniiret in 
fide et paschalis definitione festivitatis. At ille : Ni- 


HIS'PQMA 'PRIPARDEEA. LIBER If, 
A via syapdum, ef donis competentibus honoravit. Ad- 


monitisque de concordia fidei, οἱ communi inter 
alterutros pace, petita ab eis oraüone, yaledixit uui- 
versis in Bicza : scribens absentibus quise fuerint in 
concilia celebrata, et invitans ut ab omni discordia 
recedentes, concordarent in exposita concilii de; 
quz nihil aliud nisi Dei sententia videretur ex con- 
sonantia tantorum et talium sacerdotum sancto Bpi- 
ritu cosstituta, et post inquisitionem  subtilissi- 
mam, et animadversionem dubitationum ompium 
comprobata. SozoyEN., lib. 1, cap. 93. Edi. Christ. 
Vales. cap. 95, p. 458. 


231 CAPUT XV. 
Epistola Constantini de Ario et scriptis ejus. 


hil, inquit, novi, o imperator, synodus definivit. Sic B — Victór Constantinus maximus, Augustus, episcopis 


enim olim et ἃ temporibus apostolorum ipse percepi 
et terminum (dei, et tempus paschalis festivitatis. 
Porro denug imperatore requireute : Cur ergo te a 
communione separas? ille ea qux sub Decio ge:ta 
sunt pergecutionis tempore replicavit, et subtilitatem 
acerbissimz regule deduxit ad medium : Quia non 
oporteat eos qui post baptisma peccant peccatum 
quod ad mortem esse Seripturz divin: pronuntiant, 
communicatione sacramentorum fieri dignos ; sed in- 
vilandos quidem ad poenitentiam, spem vero remis- 
sionis non ἃ sacerdotibus, sed aDeo solummodo susti- 
pere, qui potestatem habet peccata remittere. Hzc cum 
dixissek Acesius, imperatar ait : Ὁ Acesi, pone sca- 
lam, et, si potes, ascende solus in colum. H:ec nec 


et populo. 

Malignos et impios Arius imitatus, dignum est ut 
illom qyoque suscipiat ultionem. $icut ergo Por- 
phyrius divin: pietatis ininicus, iniqua volumina 
contra religionem proferens, dignam promeruit inve- 
nire mercedem, et talem per quam in posterum esset 
opprobrio, et plurima compleretur infamia. Et nunc 
placuit Árium et consectatoreg ejus vocari Porphy- 
rianos; ut quorum mores imitati sunt, eorum voca- 
bulo perfruastur. Super hzc autem, si qua conscri- 
ptio ah Ario facta reperitur, igni tradatur; ut nom 
solum prava ejus doctrina depereat, sed neque ulla 
ejus possint remanere commenta. Hoc etiam praci- 
pio, si quis conseriptiones Arii celasse compertug 


Eusebius Pamphili, nec alii dixerunt. Ego vero audivi C fuerit, et non repente proferens igne consumipserit, 


a viro nequaquam mentiente , qui et yalde senex erat, 
et tanquam qui viderat ea qua fueraut in concilio ge- 
$ta referebat. SocnaTks, lib. 1, cap. 6. Edit. Christ, 
Vales. cap. 9, p. 2. 


CAPUT XIV. 


Quod canones ecclesiastici in. Nicaa conscripti sint, el 
de Vicennalibus Constantini. 


Synodus autem corrigere volens hominum vitam, 
et in ecclesiis commorantium, posuit leges quas ca- 
nones appellamus. In quorum tractatu videbatur ali- 
quibus iotroducere legem , ut episcopi, preshyteri, 
diaconi et subdiaconi cum conjugibus quas ante con- 
secrationem duxerant, non dormirent. Surgens autem 


mortis supplicio subjacebit. Mox enim μὲ in hoc fue- 
rit captus, capitalem suscipiet ultionem. Deus voa 
custodiat. Amen. SocRATES, lib. 1, cap. 6. Edit. 
Christ. Vales. gap. 15, p. 32. 


CAPUT XVI. 


Ejusdem epistola ad Eusebium Palestine de confe- 
ctione sacrorum librorum, et de repurgatione doni- 
nici sepulcri. 


Yictor Coustantinus maximus, Pius, Eusehio 

. Ut in nastri nominis civitate cognovimus, Salva- 
toris Dei nostri prospiciente solatio, maxiua homi- 
num multitudo sanctissimz se dicavit Ecclesi» ; ut 
hoc cremento valde proficiente, dignum es:e videa 
iur etiam ecclesias ip ea plures :diüicari. Quapro- 


in medio Papbnutius confessor contradizit, honora- p pter, quod visum est nostra» voluntati, decuit uos tud 


biles confessus nuptias, et castitatem esse dicens con- 
cubitum cum propria conjuge. Suasitque concilio ne 
taleuy poneret legem : gravem asserens esse causam 
qu2 aut ipsis aut eorum jugalibus occasio fornicatio- 
nis existeret. Et h:ec quidem Paphnutius, licet nuptia- 
rum esset inexpertus, exposuit. Synodusque laudavit 
sententiam ejus, et nihil ex hac parte sancivit; sed 
hoc in uuiuscujusque voluntate, non in necessitate 
dimisit. SozowEN., lib. 1, cap. 22. Edit. Christ. Vales., 

c. 25, p. 451. — His a concilio ita dispositis, contigit 
vicennalia Constantini principis provenire. Et est con- 
Suetudo Romanorum, unumquodque decennium im- 
peratorum publica devotione celebrare. Opportunum 
ergo judicans Constantinus , invitavit tunc ad coDvi- 


notum facere sapienti*v, quatenus quinquaginta mem- 
branaceos codices bene confectos, et ad usum habi- 
les, ab artificibus antiquariis, et perfecte artem scien- 
tibus scribi przcipias, divinarum quippe Scriptyra- 
rum, quarum maxime confectionem et usum neces- 
sarium Ecclesiis esse nosti. Directz sunt enim littera 
a nostra tranquillitate ad proyinciz judicem , quate- 
nus omnia confectioni eorum necessaria prasbera 
curet. Ut enim citius codices conscripti conficiantur, 
erit opus diligentiz μι. Nam et duo publica vehicula 
ad deferendos eos ex auctoritate rescripti nostri 18 
percipere convenit. Sic enim et maxime bene cons 
scripti usque ad nostrum perducentur aspectuui, ung 
quippe tux Ecclesie hoc exsequente diacono; qui 


M. AURELII CASSIODORI 


dum ad nos venerit, experietur nostrae munificen- A — Hic quidem libellus est reversionis Eusebii et Theo- 


tiam pietatis. Deus custodiat te, frater charissime. 

Sufficiunt quidem hzc ad conjiciendum, magis au- 
tem aperte noscendum, quemadmodum famosissimus 
imperator suum siudium circa sacra constituerit. 
Attamen adjiciam que etiam circa salutare sepul- 
crum gesserit. 

Ágnoscens enim quoniam elati, et circa culturam 
bacchantes idolorum , sepulcrum Domini sordibus 
operuerant : oblivioni tradere contendentes memo- 
riam salutarem ; et desuper templum :edificaverant 
luxuriosissimz da» monis, id est Veneris, ut illic vir- 
ginum cantibus insultarent ; pra:cepit destrui scele- 
ratissimum templum, ipsumque pulverem funestis 
sacrificiis violatum ejici, et procul a civitate dispergi ; 
deinde sacrarium zdificari Deo maximum atque pul- 
, Cherrimum, sicut designatur ex ejus epistola ad Ma- 
tarium ipsius civitatis episcopum destinata. TuEo- 
DORETUS, lib. 1, cap. 16, p. 45. e 


CAPUT XVII. 
Libellus penitentie ab Eusebio et Theogonio datus. 


Eusebius igitur et Theogonius poenitentizx libellum 
summis episcopis dirigentes, ab exsilio revocati sunt 
imperiali prz:cepto, et suas Ecclesias receperunt, ex- 
pellentes eos qui in ipsorum locis fuerant ordinati, 
id est Eusebius Amphionem, Chrestum vero Theogo- 
nius. Cujus libelli exemplar hoc est. 

Dud jm quidem ante judicium condemnati a reve- 
Tentia vestra, patienter ferre quz decreta sunt a 
sancto concilio vestro debuimus. Sed quia nimis ab- 
surdum esi contra nosmetipsos dare ealumniatoribus 
de taciturnitate probationem , propterea referimus 
quoniam nos et in fide una cucurrimus , et sensum 
examinautes de consubstantialitatis sermone cuncti 
pacificati sumus : nequaquam sequentes hxresim, sed 
commemorantes [ms. Lyr. , commorantes] ad caute- 
lam Ecclesiarum qua nostre subveniebant menti. Et 
satisfacientes eis a quibus per nos suaderi debuerat, in 
fide subscripsimus. Anathematismo autem non sub- 
notavimus, non tanquam fidem accusantes, sed velut 
non credentes talem esse eum qui fuerat accusatus, 
: certi de ejus ad nos directis epistolis , et inter nos 
disputationibus habitis. Si igitur satisfactum est san- 
cto vestro concilio, non reluctantes, sed consentien- 
tes decretis vestris, etiam hac conscriptione satisfa- 
cimus vobis: non exsilium graviter ferentes, sed 
suspicionem abjicientes hzreseos. Si enim dignamini 
nunc in vultu vestro nos suscipere, habebitis in om- 
nibus consonantes, et vestra sequentes pariter con- 
stituta : quando etiam eum qui in his accusatus est, 
placuit reverentie vestre. clementiam promereri at- 
que revocari. Absurdum namque est, si is qui puta- 
tur esse reus revocatur ad satisfaciendum in quibus 
ei derogabatur ; ut nos contra nosmetipsos praebeamus 
per taciturnitatem increpationis judicium. Dignamini 
ergo, sicut vestre convenit venerationi, et Deo aman- 
tissimum principem commonere , et preces tractare 
nostras, et velociter de nobis qux vobis conveniunt 
cogitare [ms. Lyr., disputare]. 


D 


gonii. Ex verbis autem ejus conjicio quia isti quidem 
dictatze fldei subscripserunt , damnationi vero Arii 
consentire noluerunt. Ex quo et Arius ante istos re- 
vocatus agnoscitur. Sed licet hoc ita se habere videa 
tur, tamen Alexandriam accedere prohibitus est. Hoe 
autem ostenditur ex ejus cogitationibus , quas postea 
molitus invenitur, figmento sux penitentiz , sicut 
opportune patefiet. SocaATEs, lib. 1, cap. 10. Edit. 
Christoph. Vales. cap. 14, p. 45. 


9239 CAPUT XVIII. 


De dedicatione et ornamentis civitatis, et de cultu Je- 
rosolymorum, et ligno crucis, atque clavis quibus 
transfixus est Dominus. 


Imperator interea post concilium degebat ketus. 
Celebrata ergo festivitate publica Vicennalium suo- 
rum, mox ad erigendas ecclesias festinus accessit. 
Hoc itaque faciebat per singulas civitates et in urbe 
cognominis sui. SocmATES, lib. 1, cap. 18, edit. 
Christ. 

Nam cum ei omnia prospere cederent, propriam 
voluit habitare civitatem. Veniensque ad campum 
ante llium positum juxta Hellespontum super Ajacis 
tumulum , ubi Achivi contra Trojam: pagnantes ha- 
buerunt castra, civitatem designavit portasque fecit 
qux hactenus videntur a navigantibus. Hxc agenti 
per noctem Deus apparuit, monens ut alium quzreret 
locum, eumque monens ad Byzantium Thraciz, illic 
eum habitare jussit. SozowEN., lib. n, cap. 2. Edit. 
Christ. Vales. cap. 5, p. 414. 

Qu: cum primitus Byzantium vocaretur, auxit et 
maximo eam muro circumdedit, et diversis ornatam 
fabricis :equam imperiali Roma constituit (An. Dom. 
939) ; et denominatam Constantinopolim , appellari 
secundam Romam lege firmavit, sicut lex ipsa in 
marmorea platoma noscitur esse conscripta, eL in 
Strategio juxta equestrem statuam ejus est constituta. 
In hac quoque civitate duas quidem aedificavit eccle- 
8185, quarum unam nominavit Irenem , aliam vero 
appellavit Apostoloruin. Non solum autem, sicut dixi, 
auxit Constantinus Christianorum dogmata, sed etiam 
paganorum templa destruxit. Simulacra namque or- 
nata publice in Constantinopolitana urbe proposuit, 
et tripodas Delphicos in circo ad spectaculum dedit, 
qui cum ipso videantur aspectu, referuntur. Socaa- 
TES, lib. 1, cap. 12. Edit. Christoph. Vales. cap. 16, 
p. 45. 

Interea mater imperatoris Helena, cujus cognomine 
vicum Drepani princeps civitatem dieavit Helenopo- 
lim, admonita per sonum ad Jerosolymam prope- 
ravit; et quondam Jerusalem desertam sicut pomo- 
rum custodiarium inveniens , requisivit sepulcrum 
Christi. Quod licet diflicillime, tamen invenit (As. 
Dom. 525). ltaque repete templum illud scelestissi- 
mum dejici jussit. Et palam facto Domini monu- 
mento, apparuerunt circa id suffosss tres cruces, et 
clavi, simul et titulus litteris Hebraicis, Grxcis Lati- 
nisque conscriptus : JESUS NAZARENUS REX JUDJEORUM, 
SocnRATES, lib. 1, cap. 15. Edit. Christ. Vales. cap. 
41, p. 64. 








957 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER Il. 


958 


Dicitur autem quia etiam mortuus crucis tactu A xedificabantur ecclesise. SoZoMEN., lib. n, cap. 2; edit. 


surrexerit. De hoc ligno sibylla dixit apud paganos : - 


O ter beatum lignum in quo Deus extensus est ! 
Tunc ergo quo crux esset Domini, qu: latronum, 
dubitare cceperunt. Proinde Macarius, civitatis prze- 
sul, hujusmodi tractatu dubitationem solvit. Mulieri 
namque nobilitate clarz, longa cgritudine fatigat, 
unam illarum erucium cum oratione promptissima 
adhibens , virtutem Salvatoris agnovit. Mox enim ut 
mulierem crux attigit, passionem szvissims sgritu- 
dinis effugavit, et femin:e salutem restituit. SOZoMEN., 
lib. n, cap. ἃ ; edit. Christ. 

Sic itaque mater imperatoris quod cupiebat agno- 
scens, de clavis quidem quibus manus Christi fuerant 
perforatz, alios in galeam immisit imperatoris : filii 


Christ. Vales. cap. 9, p. 445. 


CAPUT XIX. 


De loco ubi Vesta olim colebatur, et nunc archangeli 
basilica stat , et de miraculis qua illic pro Christi 
nomine celebrantur. 


Insignis itaque locus ex illo tempore claruit pere- 
grinis et urbicis, ubi olim quidem Vesta colebatur, 
postea vero ecclesia facta e$t; qui locus nunc Michae- 


. lium nuncupatur, in dextera positus parte navigan- 


tium a Ponto ad Constantinopolim , distans ab ea 
navigio quidem stadiis fere triginta et quinque ; per . 


terram vero circumeuntibus omnem sinum usque ad 
septuaginta et amplius tenditur. Sortitus est igitur is 
locus appellationem nunc usque servatam, eo quod 


capitis providentiant gerens, ut jacula bellica submo- Billie manifeste cernitur apparere Michael divinus 


veret; alios freno equino permiscuit, et cautelam 
imperatoris agens, et veterem prophetiam adimplens. 
Olim enim Zacharias clamaverat propheta, dicens 
(Cap. xiv, 20) : Et erit quod ín freno est sanctum Do- 
mino omnipotenti. Salutaris vero crucis partem qui- 
dem aliquam regalibus distribuit. THEoDORETUS, lib. 1, 
cap. 18, p. 48. 

Quam Constantinus suscipiens , et credens salvari 
civitatem übi hec particula servaretur, in sua statua, 
sieut fertur, in foro Constantini posita super colum- 
nam porphyreticam devote condidit. Socna rEs, lib. 1, 
cap. 15; edit. Christ. Vales. cap. 47, p. 47 


Reliquam vero partem in argentea theca clausam. 


civitatis tradidit sacerdoti. Et undique congregans ar- 


archangelus : quod etiam ego jutus eximie verum 
4933 esse confirmo. Ostendit igitur hoc ita esse etiam 
multis aliis virtus divina per ipsarum rerum experi- 
menta. Quidam enim in causis crudelibus aut inevi- 
tabilibus periculis, alii vero in languoribus aut ignotis 
passionibus incidentes, hic orantes ad Deum, liberari 
promeruerunt. Sed qus singulis et quomodo illie 
miracula contigerint, narrare longum est. Quz vero 
provenerint Aquilino nobis noto, et in causis forensi- 
bus socio, partim ab eo audiens, partim ipse cogno- 
scens necessario pandam. Cum eum ardentissima fe- 
bris rubris choleris mota [mss., rubris coloribus nota] 
comprehendisset, :estuanti poculum dederunt medici, 


.quod evomuit; moxque cum vomitu diffuse cholere 


tifices, maximas illic ornatasque zdificavit ecclesias, ( Superficiem vultus ejus simili sui colore tinxerunt. 


His ita gestis, convivio exhibito virginibus sacris, et 
ipsa ministerium ancille gerens, ultra octogesimum 
annum :etatis agens, et his siniilia faciens rediit ad 
fllium. Et cum letitia transivit e szeeulo, multa filio 
pietatis mandata committens, novissimis benedictio- 
nibus adimpleto. TusgoponETvs, lib. 1, cap. 18, p. 48. 
Post hzc igitur imperator curam maximam Chri- 
stianorum habens, paganorum superstitiones aversa- 
batur ; removitque monomachias , et suas imagines 
in templis poni przcepit ; et cubitum quo mensuratur 
Nilus, non jam in templum Serapidis annis singulis, 
sed in ecclesiam portari sancivit. SocnATEs , lib. 1, 
cap. 14 ; edit. Christ. Vales. cap. 48, p. 48. 
' In omnibus itaque volens similem monstrari Romx 


Quamobrern quidquid comederet et biberet evoiebat. 
Cumque hoc diu pateretur, nec esca ad nutrimepta 
proficeret, hzsitabat ars medicorum; et dum morti 
vicinus esset, jussit suis ut eum ad locum hunc duce- 
rent : credens aut illic se mori aut languore privari. 
Jacentique per noctem divina virtus apparens przece«- 
pit ut quidquid comederet, in hujusmodi potionem 
tingeret, quz esset ex pipere, et vino, et melle con- 
fecta. Quo facto, ab zgritudine liberatus est; quippe 
cum medicis ratione medicinz videatur esse contra- 
rium calida pocula cholericis exhibere. 

Audivi enim et Probianum virum in palatio haben- 
tem militiam medicorum , crudeli podagra passione 
detentum, ibi doloribus liberatum, eique apparuisse 


Constantinopolim, frustratus non est. Nam et corpo- p S2nctam mirabiliter visionem (An. Dom. 559). Cum 


ribus et divitiis major effecta est. Quod ideo prove- 
nisse credo propter amorem Dei, quem civitas gerit, 
et habitatorum circa indigentes auxilium. In tantum 
namque fides crevit, ut multi quidem Judzorum ci- 
vium, pagani vero pene omnes Christianam illic con- 
verterentur ad fidem. In qua urbe, crescente tem- 
pore, religio noscitur ampliata ; neque arz, neque 
pagana templa , aut sacrificia facta sunt, nisi sub 
Juliano brevi tempore; quod mox probatur exstin- 
ctum. Hanc igitur tanquam nuper conditam Christi 
civitatem Constantinus suo nomine dedicavit : multis 
eam et magnis exornans ecclesiis. Juvabatque Divi- 
nitas imperatoris vota, et apparitionibus multis indi- 
cabatur quia sancte salutaresque essent quz illic 
ParBoL. LXIX. 


enim dudum paganus esset, factus postea Christianus, 
aliquatenus dogma sequebatur. Totius vero salutis 
causam, id est sacratissimam crucem, nolebat adorare. 
Hane habenti sententiam divina virtus apparens, et 
signum monstravit crucis, quod erat positum in al- 
tario ejusdem ecclesie. Et aperte palam fecit , quio 
ex quo crucifixus est Christus, omnia qux ad utilita - 
tem humani generis facta sunt, quolibet modo prze- 
ter virtutem adorands crucis gesta non essent, neque 
ab angelis sanctis, neque ab hominibus piis. SozowmN., 
lib. 1, cap. ἃ. edit. Christ. Vales. cap. 5, p. 445. 
CAPUT XX. 
De templorum destructione. 
Cum itaque populi et civitates ad cultum Christia- 
90 


939 


M. AURELII CASSIODORI 


940 


nitatis accederent, et cxteri pro liliis et uxoribus me- A paululum cum aliis pontificibus ipse cenacripseret, 


tuentes ne quid mali paterentur si contradicerent, 
quieti vacarent, nudati solatio multitudinis templo- 
rum cultores et sacerdotes simulacra apud se reposita 
pretiosíssima tradiderunt, et quz Jovis fulmina vo- 
cabantur ; et per semetipsos h:ec educebant ex ady- 
tis et templorum latentibus locis : queque prius in- 
visibilia apud eos erant, et solis sacerdotibus mani- 
festa, facta sunt omnibus valde vilissima. Alie vero 
imagines et statue ex pretiosissima confectae materia, 
jgne cremat» gunt, et pecuniz publice|PF. leg. pubicze] 
gociat:e. Quz vero ex xre mirabiliter facta videbantur, 
ad Constantinopolim sunt advecta ornatus causa (An. 
Dom. 335), et hacteuus in publico collocata, et per 
plateas, et in circo, atque regalibus, id est Pythia di- 


repente Nioomediam deserens Constantimopolitanam 
arripuit sedem, regulis e diverso clamitantibus, epi- 
scopos et presbyteros non licere ex alia oivitate trans- 
ire ad aliam, Sed inirum non est ut qui sic insaniunt 
adversus Unigeniti deitatem, licenter etiam alias trang- 
grediautur leges. Non enim tunc solummodo baac 
novitatem fecit, sed etiam olim aliud sanile perpe- 
travit. Qui dum in Beryto eseet episcopus, transilivit 
in Nicomediam, et ex ea denuo post concilium insa- 
nia anertz impietalis exactus est, et cum eo Theogo- 
nius Niczenus. Quod iimperator Constantinus litteris 
manifestum fecit, Ego verc huic operi finem episto- 
le inserere judicavi. Scripsit enin hzc Nicomedien- 
sibus : Quis est hic qui ita popalum docuit innocen- 


vinatoris Apollinis, et muszx Heliconides, et Delphici B tem ? Eusebius utique tyrannicz (tudelitatis excultor. 


tripodes. Spoliataque sunt januis templa, et alia la- 
quearibus sunt nudata, alia vero neglecta ad sordes 
usque ruinamque perducta sunt. Tunc itaque pe- 
rierunt et penitus sunt eversa, id est, in /Egea Cilicizx 
templum 4Esculapii, et in Aphacis juxta. montem Li- 
banum, et Adonim fluvium Veneris domus : utraque 
apud illos insignia ; eo quod /Egeatx gloriarentur, 
quasi languentes corpore curarentur apud eos, dz- 
Inone noctibus apparente atque curante. In Aphacis 
autem, quod per invocationem quamdam certo die 
de summitate Libani montis ignis fulgens veluti sidus 
in proxiinum flumen velociter occumbebat, quod di- 
cebant Venerem esse. SozouEN., lib. 11, cap. 4; edit. 
Christ. Vales. cap. 5, p. 449. 


CAPUT XXI. 
De conversione barbarorum. 

Intetea cüm multitado nimia gentium ex Thracia 
transiisset in Asiam, et alii aliunde barbari egissent 
contra Rortanos, multi sacerdotum Christi captivi 
cum eis etant. Cumque languentes curarent, et dz- 
ynones effugarent, Christum solummodo nominantes, 
et Filiam Dei invocattes, insuper et conversatione 
philosophantes inculpabili, et omuem  niaculaim vir- 
tuütibus evincentes, admirati barbari virorum vitam, 
simul et opera egregia, benese sapere crediderunt, 
et Deum habere propitium, δὲ meliores imitarentur 


ehomines, et sicut ipsi placarent Deum. Εἰ constituen- 


Á/ 


tes sibimet ez eis bene agendi rectores, edoceban- 
tur, et baptizabantur, et consequenter in ecclesias 
occurrebant. SozomN., lib. τι, cap. δ. Edit. Christ. 
.Veles. cap. 9, p. 94. 


CAPUT XXII. 

Quod Essebius Nicomediensis Constantopo,eos inva- 
serit episcopatum, el de litteris Constantini adversus 
eum. 

Fautores igitur Arii nequissima non reliquere 
consilia. Hujus enim causa in confessione fidei etiam 
manibus consenserunt, qui postea imitati sunt gesta 
luporum. Nam cum sanctissimus Alexander, qui suis 
orationibus Arium fuerat jaculatus, id est. Byzantii 


pontifex, sic enim tunc vocabatur Constantinopolis, 


'ad meliorem translatus fuisset vitam, Eusebius de- 
fensor impietatis, parvipendens regulas quas ante 


Quod enim ubique tyranni noscatur esse cliens, ex 
multis rebus apparet. Hoc namque veracium episco- 
porum testatur interitus, 834 hoc etiam Chrisüa- 
norum crudelissima persecutio clamat aperte. Nil 
enim de injuriis mihi factis nunc aio, per quas quando 
maxime adversarum partium insidie discurrebant, 
iste etiam oculos contra me habebat imtentos. Cai 
hoc defuit solum, quod Bon et armatum ministeriam 
tyranno licenter exhibuit. Neque me quispiam putet 
ad horum probationem minus instrucium. Judicium 
namque manifestum est, quia presbyteros οἱ diaco- 
nos sequentes Eusebium aperte constat a me depre- 
hensos. Sed hxc quidem transeo qux». nunc non indi- 
gnationis gratia, sed ad illorum confusionem ἃ me 


C prolata [ed., probata] noscuntur. Hoe solum formido, 


hoc cogito, quod vos ad communionem criminis vo- 
cari conspicio. Propter Eusebii namque seductionem 
et subversionem, conscientiam percepislis ἃ veritate 
separatam. Sed erit hujus rei non tarda salubritas, εἰ 
episcopum fidelem et integrum nunc sumentes, respi- 
ciatis ad Deum. Quod utique ad przesens in vobis est 
sludium, et istud in vobis esse oportuerat; et dudum 
iu vestro pendere judicio, nisi pr:edictus Eusebius 
pessima consciorum suorum tuitione venisset huc 
[mss. et edit. V., hic], et ordinem rectitudinis impu- 
dentissime confudisset. Sed quoniam de memorato 
Eusebio apu vestram charitatem nos breviter loqui 
decet, audite. Meminit vestra patientia factum ia N- 
&xea civitate concilium : cui et ego ipse conscient 


D mee cultum decenter exhibui, nibil aliud volens 


quam concordiam omnibus fabricari, et prz cunctis 
arguere et removere hanc causam, qux principium 
quidem habuit per Arii Alexandrini superbiam, cor- 
roborata vero est per Eusebii pravum pestiferumque 
votum. Sed ipse Eusebius, o amabiles atque charis- 
simi! cum quanta putatisdiscussione|ed., N io. et Frob., 
discursione| (quippe conscienüa sua vicium), cum 
quanta confusione mendacio utique declaratio dege- 
bat? Immittens quidem mihi diversos, qui pre eo de- 
poscerent; petens vero a re quoddam solatium, ne 
tanto malo convictus, suo honore privaretur. Testa 
est mihi Deus hujus rei, qui et in me et in volus be 
nigno amore consistat. Nam etiam me ille devertit, 
et indecenter arripuit, quod vos queque nostis. Tune 


5» 


MISTORIA TRIPARTITA. LIBER H. 


9.3 


enifm omnt& gesta sunt sieut ipse desiderabat, quia A verant; et eum ei$ venerunt ad Antioclfiam. Et sehe- [ 


omne maldm in sua conscientia ?econdebat. Sed ut 
cetera perversitatis ejus omittam, quid maxime eum 
Theogowio nequit» sux participe egerit, audite; de- 
poseo. Alezandrinos quosdam a nostra fide receden- 
tes Irc Hiis. et ed. V., hic| destinari prieceperam, 
quouiam horum ministerio mentis flans urgebat. 
Sed isti benigni et optimi nimis episcopi, quos simul 
concilii veriüss ad penitentiam reserrabat, non solum 
receperunt eos, ét apud se reservaverunt, sed etism 
malis eoram voluntatibus communicare decreverunt. 
Quapropter hoe eiretistos ingratos decrevi peragere, 
ut abrepti proce? depertarentur exsilio. Nanc itaque 
vestrum est ad Beunm ilix fide respicere, qua semper 
et fleri convenit, ePesse decet, et. agere. Episcopos 


ina quidem sub honore premittebatur adventus eo- ' 


"rum ; quod vero propinabatur, erat pietatis bellum. : 


Mulierem namque prostantem mercede negotiantes 
[ed., Niv. et Frob., condueentes], et linguam ejus sibi 
impendi persuadentes, ad concilium venerünt (An. 
Dom. 551). Proiode alios omnes fords ire precipien- 
tes, ter miserrimam, introduxere mulierem. At illa 
infamtulum sub $amilla demonstrans, aiebat ex 
concubitu Eustathii illum se et concepisse et generas- 
se, eumque clamabat sepius impudentem. Ís autem, 
qui calumpiz ejus tam manifest:& conscius erat, jus- 
sit ut hanc rem si qui scirent deducerent [ed., dedu: 
cerentur] ad medium. ΠῚ vero dicente nüttuni $e ha- 
bere aceusatianis testem, jusjurandum ei justissimi 


enim purificatos, et orthodoxos, atque clementes nos B Judices intulerunt ; lege scilicet aperte clamante (Deut. 


gaudemus habere. Si quis autem ad memoriam illo- 
rum pestilentium, aut ad laudem improvide presu- 
mit forsitan excitari, repente in sua pr:esumptione 
ministri Dei, hoc est meo opere comprinetur. Domi- 
nus vos custodiat, fratres charissimi, THEODORETUS, 
lib. 1, cap. 48 et 19, p. 49. 


CAPUT XXHi. 
(uod rursus Eusebius apud. Constantitum. impetrata 
venia pro Árianis egerit. 

Tunc igitur isti et damnati, et e civitatibus sunt 
expulsi. Et io Nicomedia quidem Amphion [ed., Ap- 
pion] episcopus ordinatus est, in Niczea autem Chre- 
stus. Sed rursus consuetas machinationes exercentes, 
et imperatoris clementiam aceessibüem suis fallaciis 


χιχ, 15) : In duobag aot tribus testibus credi esse ve- 
racia, quzxe dicuntur ; necnog et Apostolo praecipiegte 
(1 Tim. v, 19), ut nullus adversus presbyterum inscri- 
piionem [ed., accusationem] factant extra duos aut 
tres testes accipiat, Bed isti sacras contemnentes 
leges, contra talem virum accusationem sine testimo- 
mio receperunt. Cum ergo ifla mulier jusjurandum 
9135 przebuisset, adjecit : affirmans quia infans ille 
de concubitu esset Eustathii. Tunc itaque tanquam 
adversus adulterum isti amatores veritatis protulere 
decretum, ais quippe de pontifieibus (cum utique 
nmdlti adessent, et pro apostolicis dogmatibus repu- 
gnarent, et omnimodis qua fuerant concinnata nesci- 
rent ) aperte reclamantibus, et magnum  Eusta- 


invenientes, restituti sunt, prioremque potentiam re- C thium  collaudantibus , Gdecretamque illorum ini 


ceperunt. Eusebius etemim, sicut jam dixi, etiam 
Constantinopoliianum tenuit tyrapice prasolatum, et 
potiorem percepit presumpüonem, frequenter ad 
imperatorem veniens, et fiduciam ex crebra collocu- 
lione mercalus, contra veritatis propugnatores stevas 
contentiones instituit. ΕΔ primum quidem cupere 86 
Hierosolymorum loca professus est, et imperatorem, 
tanquam famosissimum visurus zdificationis opus, 
provida cogitatione captavit. Quapropter com multo 
honore dimissus est, imperatore vehicula et alia ei 
distribuente solatia. Profeetus igitur est cum eo et 
Theogonius Nicaenus, particeps malignerum consilio- 
rum ejus, sicui jam diximus. TuroponzrTUs, lib. 1, 
cap. 20 et 2. Edit. Chriat. 


CAPUT XXIV. 

Qua fraude Eustathius Antiochenus sit. episcopatu de- 
positus et in exsilium deporteius, εἰ qui post eum [ue - 
rint ordinat. : 

Veníentes autem in Antiochiam, et amicitiarum 
indutí vultum, maxima mulcatione [ed., Νίυ. et Frob., 
ministratione| potiti sunt. Veritatis enim propugna- 
tor magnus Eustathius largam eis hospitalitatem fra- 
ternitatis exhibuit. Cumque ad sacratissima loca per- 
venissent, et concordes vidissent eos, hoc est, Euse- 
bium Czsariensem, Scythopolitam Patrophilum, et 
Aetium L$ddze, Laodicez Theodotum et alios qui le- 
pram Arii susceperant, nuntiaverunt eis quod cogita- 


quum suscipi prohibentibus. Hoc itaque facto, velo- 
citer hujus notz [ed., Nív. et Frob., noxe] concinna- 
tores ad imperatorein profecti sunt, eiqué persuase- 
runt quia vera fuisset inscriptio [ed., accusatio], et 
depositionis Eustathii justa sententia. quem tanquam 
adulterum atque tyrannum expelli fecerunt, exerci- 
tatorem pietatis simul et castitatis egregium. Et ille 
quidem per Thracias ad lllyrici deductus est civita- 
tem. Isti vero prius quidem pro eo ordinaverunt Eu- 
lalium. Quo, tempore pauco, vivente, Eusebium Pa- 
lestnensem illuc [mes. et ed. V., illic] migrare vo- . 
luerunt ; eoque fugiente mutationem, et simul impe- 
ratore prohibente, fecerunt Euphronium. Quo etiam; 
auno et paucis mensibus in episcopatu defuncto, 


D Piacito * illius Ecclesix tradidere pontificatum. Isti 


vero omnes pestem Arii babuere celatam. Propterea 
namque multi pie viventium, et sacerdotum, et re- 
liquorum, ecclesiastica relinquentes collegia, apud 
semetipsos conveniebant. Quos universi Eustathianos 
appellabant, quia post egressum illius seorsum con- 
gregabantur. Purro mulier illa ter misera passionem 
crudelissimi languoris incurrens, manifestavit insi- 
dias; et illam tragaediz compositionem pariter enu- 
davit, non duobus vel tribus, sed multis valde [ed., 
admodum] sacerdotibus, qux concinnata videbar tur 
insinuans. Ait enim pro pecuniis illam se facere prz- 
sumpsisse calumniam. Jusjurandum tamen nono om- 


& Alter cedicun Grxcorum μλαχιντίῳ babebat , alter ἀλαχείτῳ. 





945 Ld 


M. AURELII CASSIODORI 


914 


nino fuisse falsum, quia ille infans de quo juraverat A adversus hostes ita cuncti commovebantur, ut pene 


filius erat cujusdam Eustathii nomine, fabri ferrarii. 
'TREODORETUS, lib. 1, cap. 21, p. 92. 


CAPUT XXV. 
Dé divisione Antiocheni populi propter Eustathium. 


Tunc igitur in Antiochia gravis seditio de Eustathii 
depositione surrexit, οἱ postea de episcopatus ele- 
ctione tantus ignis accensus eat, ut pene civitas uni- 
versa deperiret, populo in duas partes dissidente. Et 
aliis quidem Eusebium Palxslins transferri conten- 
dentibus in Antiochiam, aliis autem stadentibus ut 
reverteretur Eustathius. Erat enim in utraque parte 
et populus civitatis, et militaris manus, et tanquam 


usque ad gladios pervenirent, nisi Deus eLtimor princi- 
pis cohiberet. Nam imperatorsuis epistolisseditionem 
compescuit. Eusebius autem Palwstine repudiavit 
[ms. Theod., repedavit]; quod admiratus imperator 
scripsitei : propositum laudans, eumque beatum cla- 
mans, et quod non unius civitatis, sed totius orbis 
potius digne decerneretur episcopus. De cztero au- 
tem per annos octo dicitur Antiochenz Ecclesiz va- 
casse sedes. Tandem vero studio inimicorum Nicenz 
fidei, ordinatur Euphronius. His igitur in boc volu- 
mine rite contextis, tempus est ut sequentis libri 
ordinetur jed., ordiamur] initium. SocmaTES, lib. 1, 
cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 59. 





LIBER TERTIUS. 





996 CAPUT PRIMUM. 
De conversione gentis Indorum atque Persarum. 


In temporibus religiosi principis Constantini, et 
Indorum gentes et Iberorum Christiani dogmatis ru- 
dimenta susceperunt. Sed etiam Armenios tunc. pri- 
mum audivi Christianos effectos. Aiunt enim Tirida. 
tem regem tunc gentis illius ex quodam mirabili 
signo Dei, quod circa ejus domum evenit, Christia- 
num fuisse factum, et emnes simul ejus ditioni sub- 
jectos una preceptione jussisse ut similiter Deo 
colla submitterent. Unde et apud cxteros confines 
. Christianum dogma iransivit, et multitudine dilata- 
tum est. Apud Persas autem initium Christiani- 
tatis :estimo celebratum, dum quidam eorum occa- 
sione commercii ad Ostroinos et ad Armenios ve- 
nientes, ut assolet, sanctis illis colloquerentur viris, 
eteorum virtutes experirentur. SozouEN., (ib. n. cap. 
1. Edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 454. 


CAPUT IL 
Quomodo Judei Christianos accusaverint apud Persas, 
^ qui, et quanti, et quibus modis passi sint apud 
ersas. 
Cumque tempore procedente crescerent, et ecclesias 
et sacerdotes pariter csxterosque ministros habere 
cceperunt. Hoc autem factum non mediocriter contri- 


stabat magos, qui religionem Persarum, veluti que-' 


dam sacerdotalis tribus, per successionem generis 
ab initio commissam habere noscuntur. Afliciebat 
enim id etiam Judzxos naturaliter quodammodo Chri- 
stiani dogmatis inimicos. (Quapropter accusaverunt 
apud Saporem tunc regem Symeonem archicpisco- 
pum Seleuci et Ctesiphontis civitatum in Perside 
regalium, tanquam amicus esset C:ssari Romanorum 


eique.Persarum negotia depalaret. Credens autem 


derogationibus his Sapores, primum quidem tributis 
immensis Christianos afliciebat, eo quod plurimos eo- 
rum agnosceret, qui paupertatem magis eligerent ; 
erudelibusque viris hujusmodi exactiones injunxit, 
quatenus ex egestate pecuniarum, et nirnietate exacto- 
rum vim passi, proprizreligionis jura contemnerent. 


Post hzc autem sacerdotes ministrosque Dei gladiis. 


minacibus interemit, ecclesias subvertit, εἰ vasa ea- 
P4 


B rum omnia publicavit. Symeonem vero deduei jussit 


ad se, tanquam preditorein Persarum regni atque re- 
ligionis. Magi siquidem, auxiliantibus sibi Judzek, 
cum festinatione sanctas ecclesias destruebaut. Sy- 
meon autem comprehensus, ferroque viLctus, 3d re- 
gem usque deducitur. Qui vir effectus est magnus, et 
omni fortitudine pretiosus. Nam euin eum torquen- 
dum Sapores jussisset introduci, neque unu, neque 
adoravit. Pro qua re vehementius efleratus rex, in- 
quisivit cur non adorassct, quippe quod prius facere 
consueverat. Ad quem Symeon : Prius quidem non 
vinctus adducebar, ut negarem veri Dei culturam, et 
nihil in hoc dubitans, quz» sunt solemnia regis ix 
plebam; nunc autem fas mihi non est hoc age- 
re. Veni namque pro nostro dogniate et pietate 


C decertaturus. Hzc dicentem precepit rex  ado- 


rare 937 solem, et facienti plurima se daturum 
cum maximo honore munera compromisit ; relucetan- 
tem vero interminatus est esse moriturum et omneni 
Christianorum gentem. Cumque nec terroribus po- 
tuisset movere Symeonem, nec mulcere promissio- 
Dibus, sed fortiter permaneret, nunquam quoque 
adoraret solem, ne proditor suz religionis existeret, 
precepit eum in vinculis retineri , credens eum posse 
longo tempore declinare. Cumque duceretur ad car- 
cerem, vidit eum Ustazades [al., Üstazanes, et 
Ustazares] senior quidam eunuchus, nutritor Saporis, 
et major regi» domus. Et consurgens adoravit eum. 
Sedebat namque aute januas regis; quem Symeon 
increpavit injuriose, et cum furore clamavit, aversa- 
tusque despexit. Is enim dum Christianus esset, non 
ante multum tempus vim passus adoraverat solem. 
Quo facto, repente flens eunuchus, cum gemitu ve- 
stem quidera claram qua indutus erat exutus est, 
et lugubren accipiens amictum, ante domum regiam 
sedebat flens atque gemens : leu! inquit, qualem 
credam esse circa nie Deum , quem ego negavi, dum 
pro hac causa dudum amicissimus Symeon neque 
verbum mihi reddiderit, et sic aversatus cum furure 
transiverit? Cumque hzc Sapores audisset, evocans 
eum, causam luctus inquisivit, sut si qua ei circa 
domum zrumna conügerit. Respondens Ustazades, 
ait: O rex, nihil in hujus seculi domo infortunii 








“δ, 


945 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER 1Π. 


, 
s - 


946, 


passus sum. Utinam pro his quze mihi nunc evene- A pariter adorare. Cumque hanc nullus eligeret vitam, 


runt, in universas calamitates alias incidissem ! Lugeo 
namque cur vivo, qui dudum mori dehueram. Video 
solem, quem tibi parere volens, non voto mex vo- 
luntatis, adoravi. Quapropter pro utroque me mori 
justissimum est : quia et proditor sum Christi, et te 
quoque decepi. Et ille quidem hzc dicens, juravit 
cceli et terr» Creatorem, suam ulterius non se mu- 
tare sententiam. Sapores autem admiratus eunuchi 
constantiam, amplius s:eviebat adversus Christianos, 
tanquam maleficiis hoc agere przvalerent. Parcens 
autem seniori, nunc lenitate, nunc minis omni vir- 
tute eum se subvertere judicabat. Cumque nil ageret, 
Ustazade profitente nunquam se fore sic fatuum, uti 
pro Deo creatore cunctorum illa coleret potius qua 


. Spiculatores circa necém martyrum laborabant. Sy- 
 Ipeon autem assistens confortabat universos, et de 


resurrectione ac pietate loquebatur, atque de sacris 
Scripturis adhibens fidem, dicebat : Vitam quidem 
veram esse sic mori, mortem vero manifestam negare 
Deum : adjiciens quia post paululum etiam nullo 
perimente sponte mors accidit. Hic est enim omnibus 
natis finis inevitabilis. Post hzec autem perpetuitas 
non omnibus similiter accidit, sed velut ex quodam ( 
pondere omnem rationem reddent homines hujus 
vite et eorum quze bene gesserint retributionem, et 
ponas malorum sine dubitatione recipient. Majus 
autem omnium bonorum nihil est ac beatius quam 
eligere mori pro Deo. Hzc dicente Symeone, et tan- 


a Deo creata sunt, tunc ira commotus, jussit gladio B quam filios edocente, incertaminibus sacris 1nodo quo 


caput ejus abscindi. Cumque duceretur ad necem, 
rogavit spiculatoren: ut paululum sustineret, tanquam 
aliquid regi mandaturus, et vocans quemdam fidelium 
eunuüchorum, jussit ut diceret hxc Sapori : Pro 
favore quem hactenus a juventute habui circa ve- 
stram domum, o rex, patri tuo et tibi ministrans 
studio competenti, testibus non indigeo, tu namque 
bene nosti. Pro omnibus ergo qui aliquando vobis 
impendi, redde mihi compensationem hujuscemodi, 
ne quis ignorantinm putet me supplicium sustinere 
tanquam infidelem regni aut mali? cujuspiam volun- 
tatis, sed ut potius manifestum flat quod agitur, 
preco clamans denuntiet universis, quia Ustazades 
capite truncatur, non regis inimicus, sed Christianum 


decebat unusquisque exercitatus alacriter currebat 
sd necem. Cumque omnes centum spiculator trans- 
isset, novissime venit ad Symeonem, et Abedecallam, 
et Ananiam: ambo namque senes, cani, sub ejus 
Ecclesia constituti, cum eo fuerant comprehensi, et 
erant in vinculis. SozowEs., lib. n ,cap. 9. Edit.Christ. 
Vales. cap. 10, p. 458. *— Tunc itaque Pusicius, qui 
super omnes artilices regis erat ibi consistens, et 
videns Ananiam trementem cum przpararetur ad 
necem, ait : Paululum, o senex, claude oculos, et 
securus esto, mox enim Christi videbis aspectum. 
Cumque dixisset hoc, repente comprehensus, ductus 
ad regem, et Christianus esse manifestatur, eo quod 
pro dogmate fuisset locutus libera intentione marty- 


ge esse professus, et Deum proprium apud regem (Σ ribus. Tunc rex extraneo quodam et crudeli modo 


negare contemnens. Hzc quidem eunuchus regi nun- 
tiavit. Porro Sapores juxta petitionem Ustazadis 
praconem clamare fecit. Jstimabat enim alios posse 
ἃ Christianitate revocare Christianos, si mente perci- 
perent quia nulli parceret Christiano, qui senem 
uutritorem et devotum su: familiaritatis occideret. 
Ustazades autem studuit clamari causam su: necis, 
credens quia cum per terrorem adorasset solem, 
multos Christianorum deduxerit ad timorem : nunc 
autem cognoscentes pro religione mortuum ,imitato- 
res multos su: virtutis efficeret. Hoc itaque modo 
Ustazades gloriosissima morte translatus e$t. Sozo- 
MEN., lib. n, cap. 8.Edit. Christ. Vales. cap. 9, p.455. 
— Symeon autem id cognoscens in carcere, gratificos 
pro eo hymnos obtulit Deo. Altera vero die, qux erat 
sexta feria septiman: majoris, in qua ante Resur- 
rectionis festivitatem annua salutaris Passionis me- 
moria celebratur, etiam Symeonem decrevit rex ferro 
perimere. Deduetus enim rursus e carcere ad pala- 
tium regis, nimis intrepide loquebatur Sapori de 
dogmate ; et nec illum nec solem passus est adorare. 
Eademque die similiter interimi jussi sunt et alii 
centum in carcere constituti. Novissime vero Symeo- 
nem occidi preceptum est, ita ut mortem videret 
universorum. Erant etenim horum alii quidem epi- 
8Copi, alii presbyteri, alii diversorum ordinum clerici. 
Cumque omnes ducerentur ad mortem, adveniens 
Suminus princeps magorum, interrogabat eos, si vel- 
lent vivere, et regis religionem colere, et solem 


D 


eum mori prxcepit, ita ut perforata cervice exinde 
linguam ejus ejicerent. Hoc itaque facto, quibusdam 
accusantibus etiam filiam ejus, virgo sacra tunc com- 
prehensa perempta est. Sequenti vero anno, die quo 
Passionis Christi memoria celebrabatur et exspecta- 
batur Resurrectionis festivitas, crudelissima Saporis 
preceptio per omnem Persarum cucurrit terram : 
morte condemnans eos qui se profiterentur esse 
Christianos. Quo tempore fertur ultra numerum 
multitudinem Christianorum gladio cecidisse : alios 
namque per civitates et castella diligenter magi re- 
quirentes, celatos inveniebant; alii vero sponte, 
nullo dicente, semetipsos offerebant, ne 93$ taci- 
turnitate Christum negare viderentur. lgitur dum 
omnes Christiani sine parcitate [ ed., neque ulli 
parceretur] perimerentur, etiam ^multi in ipsis rega- 
libus sunt occisi, cum quibus et Ázanes eunuchus 
regi maxime gratus. Quod dum Sapores audisset, 
tristis factus, hanc generalem peremptioném retnovit, 
et solummodo preceptores religionis jussit occidi. 
Illo siquidem tempore, zegritudinem incurrente regina 
(Sozoures. , lib. n, cap. 10. Edit. Christ. Vales. cap. 
11, p. 459), Symeonis episcopi soror, nomine Tharbua, 
comprehensa est cum famula suam sequente vitam, 
quas contigit feneri per insidias Judeorum accusan- 
tium, quas: maleficia reginz fecissent, propter Sy - 
meonis mortem. Regina vero (cum soleant languenteg 
hujusmodi rebus [ed., Niv. et Frob., spebus] aures 
accommodare) suspicata est veram esse detractionem, 





ΟἹ M. AURELHI CASSIODORI 948 
ct maxime ἃ Judiis factam, cum οἱ ἦρθα δηη 8 sa- A quia dum in civitate Persica episeopus fuisset ordina- 


peret, eosque sine mendacio et sibi faventes arbitra- 
retur. Suümentes autem magi Tharbuam et alias, 
mortis acerbe perculere supplicio. Stipitibus enim 
alligatas, serraque findentes per medium, eas crudeli 
nece laceraverunt, et quasi expiantes reginam, per 
medios stipites transire fecerunt. Ferunt autem istam 
Tharbwam speciosam valde fuisse, et ἃ magis qui- 
busdam adamatam, et latenter ad concubitum petitam, 
promissa mercede salutis sux et aliarum, si consen- 


. füret ad vitium. Οὐ nec auditum luxuriz passa est 


sustinere, sed injuriis pro turpi petitione relatis, 
alacriter accessit ad mortem, ne traderet sanctam 
virginitatem. Cumque circumirent magi et principes 
eorum untiversam yrovinciam secundum Saporis prz- 


tus, multa szpe sit passus, et plagatus atque tractos, 
virili mente sustinuerit. Cumque nulli potuisset illie 
suadere ut Christianus esset, graviter ferens maledi- 
xit civitati, et exinde discessit. Post paucum vero 
tempus primatibus ejus loci in regem peccantibus, 
superveniens exercitus cum trecentis elephantis civi- 
tatem subvertit, et velut desulatam regionem arantes 
seminibus tradiderunt. Milesius autem episcopus 
so'ummodo peram circumferens, qux sacrum codicem 
Evangeliorum habebat, perrexit orationem facturus 
ad Hierosolymam, et inde in Agyptum, ut videret 
monachos ibidem conversantes. Qualis igitur iste 
sanctus, et miraculorum fuerit operator, Syri sunt 
testes, qui ejus actus vitamque scripserunt. Fertur 


ceptum, ut sacerdotes et doctores dogmatis appre- B itaque eorum qui tunc martyrio coronati sunt sub 


henderent Christiani, puniebant episcopos et pres- 
byteros, et maxime per regionem Adiabenorum. Hic 
namque locus est Persicus, et plerumque Christia- 
norum. SozowEN., lib. 11, cap. 14. Edit. Christ. Vales. 
cap. 12, p. 460. — Hoc enim tempore et Acepsimam 
episcopum apprehenderunt, et multos clericorum 
ejus; tenentesque prxesulem, suflicere sibi credide- 
runt, alios nudatos substantiis dimittentes. Jacobus 
autem quidam presbyter Ponti [ms., sponte] seque- 
batur Acepsimam, et supplicans magis, identidem 
meruit irretiri. Tunc enin et seni alacriter serviebat, 
et ejus cladem aliquatenus levigabat, plagasque ut 
poterat curare non desinebat. Post paululum vero 
penis crudelibus eum magi torserunt, cogentes ut 


adoraret solem. Quo respuente, miserunt eum rursus (? 


in vincula. Sed et multos alios presbyteros et 
diaconos habebant in carcere post flagella. Pauco 
tempore pretereunte, princeps magorum de eis 
consuluit regem ; acceptaque potestate ut ageret quod 


vellet, si solem non adorarent, mandavit eis in 


carcere regiam voluntatem. Quibus aperte respon- 
dentibus nunquam se fore proditores Christi, nec 
adorare solem, sine ulla parcjtate eos verberibus 
laniavit. Cum quibus Acepsimas pro confessione 
dogmatis viriliter est defunctus. Quidam vero Arme- 
nierum cum essent obsides apud Persas, corpus ejus 
scferentes latenter, sepulture debit» tradiderunt. 
Alü vero licet non minus flagellati, preter spem 
vixerunt; et non mutantes voluntatem, denuo ad 


regno Saporis, virorum ac feminarum fuisse millia 
quasi sexdecim. SozowN., (ἐδ, n, cap. 15. Edit. Christ. 
Vales. cap. 14, p. 462. 


. CAPUT Iii. 
Epistola Constantini ad Persarum regem pro Christianis 


In Perside vero fautoribus pietatis Constautiuus 
Augustus sponte prospexit. Agnoscens enim eos ab 
impiis vehementer affligi, eorumque regem erroribus 
servientem [ed., szvientem] diversa eis jnferre peri- 
cula, scripsit ei per legatos, qui tuc aderant, monita 
pletatis ; rogans ut cultores Dej apud eum digno 
honore potirentur. Sed melius studium pii principis 
per ejus litteras valebit agnosci. 


RMSTOLA CONSTANTIN! DEP, 
. AdBasporem regem Persarum 
De providentia. Dei erga. homines. 
Sacratissimam custodiens fidem, veritatis luce par- 
ticipatus sum : luminis veritate gubernatus, &scraia 
cognosco fidem. Denique per bxc, sicuti res ipse 
confirmant, venerabilem religionem esse conspicio, 
et doctrinam agnitionis sanctissimi Dei omnibus 
offerentem, hujusmodi cultum me habere profiteor. 
Quia hujus Dei virtutem in auxilio babens, inchoans a 
finibus Oceani, omnem terrarum orbem firmissima 
spe salutis obtinui; jta ut universi qui per tot tyrannos 
£ladibus quotidianis fuerant subjugati , οἱ ad obscuri- 
tatem usque perducti, resumentes communium rerum 


vincula sunt reducti, cum quibus erat Aithalas ; qui ἢ) vindictam, rediviva quodammodo curatione resurge- 


dum nimis tensus c:zederetnr, humeri sunt. disjuncti, 
Ma ut mortuas postea manus portare videretur, 
aliique ejus ori cibos offerrent. Sub hoc itaque regno 
testimonio bonze vitz translati sunt présbyteri, dia- 
coni, monachi et sacre virgines, et in aliis officiis 
Ecclesi constituti, ac pro dogmate laborantes in- 
numere multitudines. Eodemque tempore passus ost 
una eum Marea Bichor episcopus atque clerici circiter 
ducenti et quinquaginta, qui cum eo*capti a Persis 
fuerant comprehensi. Tunc etiam Milesius nomine 
martyrio coronatus est, qui primum quidem militabat 
spud Persas, postea vero relicta militia conversatio- 
nem zelatus est apostolicam. SozoMEN., lib. i1, cap. 
12. Edit. Christ. Vales. cap. 45, p. 461. —Diciturenim 


rent. Hunc Deum colo cujus signum Deo ditatus reus 
exercitus portat in humeris, et 3 quo dum justo 
sermone aliquid poscitur, impetratur, Ex ipsis autem 
tropmi insignibus beneficia repente suscipio. Hunc 
itaque Deum immortali memoria me honorare profi- 
teor, eumque summa puraque mente super omnia 
esse credo. Hunc inclinatis genibus invocabo, $39 
fugiens cunctum abominabilem ssnguinem et odores 
horribiles ac fugiendos, omnemque terrenam flam- 
mam nimis evito. Quibus omnibug mefandus et inelf- 
fabilis error multos gentium, ac genera universa 
prostravit, et inferpo contradidit. Quee enim Deus 
omnium propter homines providentia sux, elementis, 
utilitatis causa, produxit in mundum, hzc ad unius- 


94e 


BISYORIA TRIPARTITA. LIBER ΠΙ. 


950 


cujusque desiderium trib] pom patitur. Sed puram A Niezni coneilü, Alexandrinorum Ecclesko suscepit 


tantummodq mentem et immaculuiam animam ab 
omnibus [ed. , hominibes] exigit, virtutis et pietatis 
actus exquirit, mansuetudinis et clementi delectatur 
operibus, mites amat, habet odio turbulentos, diligit 
(idem, punit perfidiam, omnemque potentiam cum 
fastu despicit, superborum punit asperitatem, ad 
fastum elevatos interimit, huinilibus autem ae pa- 
üendbas digea retribuit. Sic itaque etiam regsum 
justum maguipendens adjutorio sug virtutis extendit, 
$apientiamque regiam pacis tranquillitate custodit. 
Non ergo videor mihi errare, frater mi, hunc esse 
confitendum Deum omnium principem atque patrem, 
quem inulti regnantes apud nos vesanis erroribus 
seducii , denegare tentaverunt. Sed illos omnes (inis 


Athanasius prssulatum. Cujus persecutiones, fugas, 
contumelias, erebraque pericela transferre distuli, 
qux Rufnus suo nobilitavit eloquio. TugopoRETUS, 
lib. 1, c. 26, p. 59. An. Dom. 523, Baron. 388. 


GAPUT V. 
Que contra Athanasium gesta sint, et quemodo confu- 
geri ad principem. 

Post plurima vero consilia turbis seditionibusque 
completa, et clamores aecusatorum poscentium ut 
Athanasius tanquam magus violentus et indignus sa- 
cerdotio damnaretur, directi ab imperatore metaen- 
tes ne eum aliqua invasione perimerent, latenter 
eum de cencilio subtraxerunt. At ille sciens non sibi 


comprebendit exitialis,ita utomnegenus hominum post gs fore tutum contra tot accusatores agere, judicibus 


eos exsurgeng, clades eorum pro iualedictionis exem- 
plo proponere videatur. Horum igitur unum esse reor 
Valerianum, quem velut quedan) virge iracundiz 
divine de nostris terris expelleng, vestria partibus 
tradidit puniendum. Qui scilicet verecundie sus 
famosissimus [ed., Niv. et Freb., nobilissimum], apud 
hos tropeum demonstrasse cognoscitur, Sed hoc 
quidem in honam partem conversum est, ut in nostro 
&eculo hujusmodi supplicium fieret manifestum, Vidi 
namque el ego illorum finem qui nuper nefandis 
proeceptionibus Deo devotum populum turbaverunt. 
Quapropter multas Deo refero gratias, quoniam in- 
legra providentia omne genus humanum, colens 
legem divinam, reddita sibi pace decenter exsuliaf. 


Unde etiam nohisipsis credo quoniam optime caute- C 


que universa proveniunt, quando per illorum puram 
probabilemque religionem divinamque concordiam, 
upiversa ip se dignatur erigere. Igitur de (ali homi- 
num collegio, id est Christianorum (pro quibus mihi 
omnis est sermo), quam me libenter credis aujire, 
quando etiam eminentia loca Persidos per eos ain- 
plius quam cupio decorantur ? Tu ergo optime guber- 
naveris, $i fueris sicu illi, et habueris commune 
quod illi, Sic enim habebis omnium Dominum mitem, 
placidumque, atque propitium. Hos jgitur, quoniam 
tantus ac talis existis, commendo tibi quoniam et 
pietate probaris insignis. Hos dilige coimpeteuter, et 
facito clementiz tux parficipes, tibi simul et nobis 
prebiturus gratixe immensa jura per fidem. 

Hxc igitur qptimus imperator pietate decoratus 
egit, euram non solym subjectorum babens, sed 
etiam eorum qui sub alienis gubernaculis regeban- 
tur. Quapropter et ipse divina protectione potitus est, 
et universam Europam atque Libyam, super bas 
etiam maximam Asix partem tenens, subjectos ha- 
buit ubique devotos. Sed etiam barbarorum alii qui- 
dem sponte serviebant, alii devicti. Ubique triumphi 
videbantur, et victor cernebatur in omnibus impera- 
tor. TakgoponETUS, lib. 1, c. 24, p. 56. 


CAPUT IV. 


De Alexandri pontificis. Alexandrini fine, et initie 
prasulis Athanasii. 


Interes Alexandro mirabili sene, qui Arii prostra- 
verat blasuhemias, defuncto, post menses quinque 


eliam inimicis, synodum relinquens, venire festina- 
vit ad imperatorem. Sozosmz., lib. tz, cap. δέ. Edit. 
Christ. 

igitur Athanasius ad principem veniens, omnem 
presumptionem contra se factam episcoporum edo- 
cuit. At illi ad Mareoten convenientes, quosdam con- 
cordautium sibimet sacerdotum miserunt ad princi- 
pem, id est, Tbeogonium Niczenum, atque Theodorum 
Perinthium, Marin Chalcedonensem , Narcissum Ci- 
licem, et similes horum, mendacia texentes, et qu:e- 
dam commenta fingentes, et nudas valde calumnias, 
Quasi veras accusationes sibimet componentes, ()uo 
facto venerunt ai Eliam civitatem. Preceperat enim 
imperator ut omne concilium a Tyro veniret ad 
JEliam. Nee non et alios undique congregari priece- 
perat, quatenus templa «edificata dediearentur. Misit 
itaque pariter devotos viros [ed., Niv. et Frob., ju- 
dicun] pietate ac fide clarissimos, omnia largissime 
expendi prxecipiens, non solum pontificibus δὲ saces« 
dotibus, sed etiam egentibus universis, qui undique 
concurrebant. Porro fuerat exornatum etiaim sacrum 
altare palliis regalibus atque vasis, auro et pretiosis 
lapidibus decoratum. TugoponETUS, lib. 1, cup. δῦ, 
pag. θά. 


CAPUT VI. 


Quomodo sit Arius ab exsilio revocatus, et qualem 
libellum dederit Comstfsiino , et de fraudibus Aria- 
norum. 


Wmperator interea Árium de exsilio revocavit, jus- 
sitque ut quod da Deo crederet, scriptura currente 
proferret. Tunc ille novitatem nominum quam prius 
adinvenerat declinans, aliam explanationem com. 
exuit, simplicibus yerbis eam et divina lectione cone 
firmans, jusjurandum quoque przbuit it3 8e credere, 
et h:ec etiam mente sapere, nihilque aliter intelli- 
gere. Textus enim ejus expositionis hujusmodi est. 

2&0 Piissimo et Deo amantissimo Domino no- 
stro imperatori Constantino Arius et Eugoius pres- 
byteri. 


Sicut precepit Deo amabilia pietas tua, domine : 
imperator, exponimug nostram fldem, et scriptis - 


profitemur coram Deo sic eredere et nos, et. omnes 
qui nobíscum sunt, sicuti subjectum est. Credimus 
in vnum Deum Patrem omnipotentem, et Dominum 


951 


szcula natus est, Deum Verbum, per quem omnia 
facta sunt, quz in colis, et qux in terra, qui venit, 
et carnem assumpsit, et passus est, οἱ resurrexit, et 
ascendit in celos, et iterum venturus est judicare 
vivos et mortuos ; et in Spiritum sanctum, et carnis 
resurrectionem, et vitam futuri szculi, et in regnum 
. ecelorum, et in unam sanctam catholicam Dei Eccle- 
siam, quz a finibus usque ad fines est. Hanc autem 
fidem percepimus ex sanctis Evangeliis, dicente Do- 
mino discipulis suis: Euntes docete omnes gentes, 
baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancti (Matth. xxvm , 19). Si autem non hzc ita cre- 
dimus atque suscipimus, vere Patrem, et Filium, et 
Spiritum sanctum, sicut omnis catholica Ecclesia, 
et sancte edocent Scripture, quas per omnia sequi- 
mur, judex noster erit Deus et nunc et in futuro die. 
Quapropter tuam pietatem rogamus, Deo amabilis 
imperator, ut dum ecclesiastici sumus, et fidem et 
sensum Ecclesie sanctarumque Scripturarum habe- 
mus, uniri nos per pacificam et Dei cultricem pieta- 
tem tuam matri nostr: Ecclesie jubeatis, qumstioni- 
bus utique et superfluitatibus inquisitionum sublatis ; 
ut et nos, et sancta Ecclesia ad invicem pacilicati, 
solemnes orationes pro pacifico píoque imperio, et 
omni tuo genere omnes communiter celebremus. 

Hanc fidei expositionem alii quidem dicebant arti- 
liciose compositam; ut videretur princeps placari 
sermonibus, et ita Arii dogmatibus circumferri ; qua- 
tenus per expositionem ei fiducia preberetur, et 


M. AURELIÍT CASSIODORI 
Jesum Christum Filium ejus, qui ex eo ante omnia A 


052 


CAPUT VII. 
Epistola Constantini evocantis episcopos, «t Athanusti 
causas ipse cognosceret. 

lgitur imperator directa sacra epistola concilium 
evocavit, ut in sui presentia Athanasii examinaret 
causam, cujus verba sunt hzc. 

Vietor Constantinus plus episcopis in Tyriorum 
urbe collectis. 

Ego quidem ignoro qu: vestró concilio turbulen- 
ter atque cum tempestate decreta sunt. Ápparet enim 
quoniam quadam tumultuosa indisciplinatione veritas 
est oppressa ; vobis quippe non considerantibus quz 
Deo placent, propter jurgia qux contra proximos ve- 
&tros habetis, et vota vestra inevincibilia esse con- 
tenditis. Sed erit opus divinxe Providentix, quatenus 


B et bxc contentio aperte deprehensa possit evacuari, 


atque nobis palam fieri, si quid illic convenientes sive 
qualibet gratia, aut inimicitiarum causa' gessistis. 
Quapropter cum omni festinatiome vos omnes ad 
meani reverentiam volo concurrere, quatenus gesto- 
rum apud vos integritatem per vosipsos possitis osten- 
dere. Verum qua gratia h:ec scripserim vobis, vos- 
que ad me litteris evocaverim, per ea qus» sequun- 
tur agnoscetis. Pergenti jam mihi ad cognominis no- 
stri felicissinxe oatri:x civitatem, dum essem conscen- 
surus in equum, repente Athanasius episcopus in 
media platea cum quibusdam sacerdotibus quos cirea 
se habebat, sic inopinate nos adiit, ut nobis daretur 
subito causa cujusdam formidinis. Testis enim mihi 
inspector omnium Deus est, quoniam neque cogno- 


utrumque haberet intellectum. Arbitratus autem im- (C scere eum quis esset prima fronte przvalui. nisi qui- 


perator Arium et Euzoium similia credere his qui in 
Nicza convenerant, valde gavisus est. Non tamen si- 
bimet persuasit ut eos in Ecclesiz communionem sus- 
ciperet ante judicium atque probationem congruarum 
personarum secundum Ecclesix legem ; sed destina- 
vit eos ad episcopos tunc Hierosolymis congregatos ; 
scribeus ut fidem eorum expositionis examinarent, et 
clementem super eis deberent proferre sententiam ; 
sive recte credentes invidiz gratia essent injustitiam 
passi, seu dum non haberent unde judices suos cul- 
pare peterent, per penitentiam revocarentur. Porro 
sumpta occasione, fautoreg$ Arii per scripta impera- 
loris eos in communionem susceperunt. Et cum hoc 
fecissent, ipsi imperatori rescripserunt, et Ecclesize 
Alexandrinz, et in JEgyptum, et Thebaidam, et Li- 
byam, episcopis universis et clericis precipientes ut 
eos alacriter susciperent, imperatore testante rectam 
eorum esse fidem, quam etiam proprie epistole 
subjecerunt. Hxc quidem in Hierosolymis gesta no- 
&cuntur. SozoMEN., lib.i c. 96. Edit. Christ. Va- 
les. c. 27, p. 484. 

Athanasius autem fugiens de Tyro, Constantino- 
polim venit, et qu: passus est adito imperatore nar- 
favit: petens ut quz in Tyrofuerant gesta, exami- 
narentur sub ejus quoque presentia. Porro Con- 
stantinus imperator rationabilem petitionem ejus ju- 
dicans, hzc scripsit episcopis qui in Tyro convene- 
vant. Sozoux. , lib. n, cap. 27. Edit. Christ. Vales. 
cap. 28, p. 486. 


dam nostrorum, et quis esset ct quam pertulisset in- 
justitiam tune narrasset. Et ego quidem neque con- 
fabulatus cum eo sum illo tempore, nec qualibet locu- 
tione participatus. Dumque ille se audiri deposceret, 
ego vero refutarem et pene repelli eum przciperem, 
cum majori fiducia nihil aliud a nobis quam vestrum 


postulavit adventum; ut vobis presentibus quie pas- 


Sus est necessario posset suis gemitibus explanare. 
Unde quia mihi rationabile. videtur, et temporibus 
opportunum, scribi vobis libentius hxc praecepi, ut 
omnes quicunque apud Tyrum concilium celebrastis, 
indesinenter ad expeditum nostre mansuetudinis 
concurrere festinetis : ipsis operibus ostensuri puri- 
tatem et rectitudinem vestri judicii coram me videli- 


D cet, quem Dei ministrum proprium nec vos abnega- 


tis: quoniam et imperator minister sum Dei. gitur 
ubique pacificatur Dei nomen, et integre benedicitur 
per meam in Deo culturam etiam apud ipsos barba- 
ros qui veritatem hactenus ignorabant..Certum nam- 
que est quia qui veritatem ignorat, neque Deum 
Scire potest. Verumtamen, sicut predictum est, etiam 
barbari per me fidelem ministrum recognoverunt, et 
Dominum metuere didicerunt, quem utique protecto- 
rem meum ubique ac provisorem ipsis operibus est 
ostensum. Unde precipue etiam Deum sciunt. Et illi 
quidein 9/4] propter nostrum timorem reverentur 
Deum. Vos autem, qui sancta mysteria ejus clemen- 
tie proferre debetis, non dicam custodire, sed nihil 


agere, nisi qu: ad contentionem noscuntur et odie 








i 059 


HISTORIA TRITARTITA. LIBER Ill. 


pertinere, et, ut absolute dicam, qux ad humani ge- A ctam. Nam et ad concilia concurrebat, episeopatum 


neris tendere videntur interitum. Sed festipate, sic- 
uti dixi, ad nos venire continuo, scientes quoniam 
omni virtute agere conabor, quatenus que in lege 
Dei sunt, ea precipue sine aliqua titubatione serven- 
tur. Quibus utique neque vituperatio, neque mala 
superstitio poterit implicari, dispersis utique, ac pa- 
lam contritis, et penitus exterminatis sacratissime 
legis inimicis, qui sub schemate sancti nominis blas- 
phemias varias et diversas injiciunt. SocsATES, lib. 
1, c. 22. Edit. Christ. Vales. c. 94. 


CAPUT VII. 
Quod venientes episcopi Ario faventes Athanasio de- 
trazerint, ita ut in exsilium mitteretur 

Hi: siquidem litter: ad xstuationem perduxerunt 
eos qui fuerant in synodo congregati, quoniam plures 
"quidem ad proprias red,erant civitates. Qui vero 
circa Eusebium, et Theogonium, et Marin, Patrophi- 
' Jum, et Ursacium, et Valentem erant, ad Constanti- 
nopolitanam venientes urbem, nequaquam de calice 
fracto, aut altari sübverso, aut Arsenio perempto, 
quod in e&ynodo concinnaverant, qu:estionem fieri 
permiserunt; sed aliam invenere detractionem, sug- 
gerentes imperatori, quoniam Athanasius iuterinina- 
retur non se missurum ab Alexandria frumenta * so- 
lemniter ad Constantinopolitanam urbem. Et hzc se 
audisse dicebant, Athanasio dicente ad Amantium, 
Anubionem, Arbathionem , et Petrum, ' episcopos. 
Multum itaque derogatio przvalet quando derogator 
creditur flde dignus. Hac subreptione ad furorem 
. perductus imperator, Athanasium relegavit exsi- 
'lio, et habitare eum precepit in Golliis. Aiunt 
enim quidam hoc imperatorem propterea fecisse, 
ut unirentur Ecclesi: : quoniam Athanasius com- 
municare Arianis evitabat. Et ille quidem degebat 
in Treveri Galliarum. SocmaTEs, lib. 1, cap. 25 
Edit. Christ. 

Sed nemo miretur si tantus vir deceptus excessit, 
sacerdotibus falsa loquentibus; cum divinus quoque 
David propheta, non a pontifice, sed a servo Siba 
contra Miphiboseth mendaeia loquente, deceptus sit. 

. THEODORETUS, lib. 1, cap. δ, p. 66. 


CAPUT IX. 
Quomodo Marcellus Ancyranus depositus sit, et de 
Asterio sophista. 

Igitur episcopi in Constantinopolitana urbe congre- 
gati, Marcellum Ancyre Galati€ deposuerunt pro 
bujusmodi causa. Asterius quidam in Cappadocia 
exercens artem sophisticam, eam relinquens, Chri- 
Slianitatem $e promittebat asciscere; tentavitque li- 
bros conscribere, qui feruntur hactenus, et per quos 
Arii dogma firmatuu est. Dicebat enim Christum sic 
esse Virtutem Dei, sicuti dictum est apud Moysen : 
Locustam et eampas virtutem Dei ; et his multa si- 
milia. Conveniebat autem is Asterius frequenter apud 
episcopos qui Árianam precipue non evitabant se- 


ἃ Constantini senioris liberalitate Constantinopolim 
mittebantur ex Alexandria ferme octoginta millia 


ju aliqua civitate quzrens. Sed sacerdotio quidem 
frustratus est, eo quod persecutionis tempore sacri- 
.ficasse probaretur. Cumque circumiret Syrie civita- 
tes, libros quos consuerat ostendebat. Hxc agnoscens 
Marcellus, contra eum scribere volens, mensuram 
contrarietatis excessit. Purum namque hominem, 
sicut Samosatenus Paulus, pre:sumpsit dicere Domi- 
num Christum. Hzc agnoscentes qui tune Hierosoly- 
mis convenerant, de Asterio quidem nullum habuere 
sermonem, quoniam neque erat in ordine sacerdo- 
tum; Marcellum vero tanquam sacerdotio functum 
raüonem exigentes libri sui, eumque comperientes 
Samosateni dogmate maculatum, jusserunt ut a tali 
secta recederet, Qui reprehensus, librum se promisit 


B exurere. Cumque hoc studium fuisset [ed. , Niv. et 


Frob., deferbuisset] lentatum, episcoporum eolle- 
gium, evocante imperatore, venit ad, regiam civita- 
tem, presentibusque Eusebio et qui cum eo erant 
episcopis, in urbe Constantinopolitana rursus studium 
de Marcello fiebat. Et dum Marcellus, sicut promi- 
serat, illicitam conscriptionem nollet incendere, eum 
de episcopatu deposuerunt. In cujus locum Basilium 
in Ancyram direxerunt. Sed hanc quidem conscri- 
ptionem Eusebius tribus destruxit libris, supersti- 
tionem ejus valde redarguens. Postea vero Marcellus 
in Sardicensi concilio recepit episcopatum, dicens 
non intellectum suum librum, et propterea quasi 
Paulianum fuisse depositum. SocRATES, lib. 1, cap. 
94. Edit. Christ. 


; CAPUT X. 


Quomodo Artus, dum studet ab Alexandro Constanti- 
nopoleos in communionem suscipi, exstinctus sit. 


Igitur dum post concilium Hierosolymitanum Arius 
venisset in Egyptum, Alexandrina Ecclesia ejus evi- 
tante communionem, rursus venit ad Constantinopo- 
litanam urbem, concurrentibus illic consectatoribug 
ejus, et obedientibus Eusebio Nicomediensi episcopo, 
et concilium celebrare volentibus. Horum studium 
sentiens Alexander tunc Constantinopolitanus epi- 
$Copus, nisus est solvere tale conamen. Dumque hoc 
non valuisset implere, aperte Árii nisibus interdixit : 
non licere eum Wb ius esse dicens, nec infir- 
mandam sententiam episCoporum pene totius terrse 
secum convenientium in Niczna urbe. Eusebius au- 


p tem et qui circa eum erant, dum primo sermonibus 


flectere nequivissent Alexandrum, postea cum terrore 
minabantur : quia nisi susciperet Arium, certa die 
ipse quidem deportaretur exsilio; Arius autem ia 
communionem susciperetur universorum, Et post 
hxc ab alterutris recesserunt. Illi quidem deflnitam 
diem exspectantes, ut suas minas iniplerent; Alexan- 
der autem orabat ne-ad perfectum verba Eusebii 
pervenirent. 9/49 Maxime autem ei terror ingere- 
batur, eo quod imperatori jam pene suaserant ut fa- 
ceret quod ipsi volebant. Ànte unum vero constitu- 
tum diem prosternens semetipsum sub altari, tota 


modiorum frumenti propter pauperes. Eaque res vi- 
detur episcopo fuisse commissa. 


er M. AURELH CASSIODURI 


notte Jaeuit pronus : rogans Deum ut impediret ter- A Phryges, et Valeatinianos, et Marcionistas, et Pau- 


minum inimicorum ejus. Sozouxw. , lib. n, cap. 928. 
Edhii. Christ. Vales. cav. 99, p. 488. 

Mec igitur Alexander pronus orabat. imperator 
autem de Ario experiri volens, eum ad palatlum 
evocavit, percunctatusque est si Niceni concilii de- 
creta servaret. llle vero nihil moratus, repente sub- 
scripsit decreta fldei, per subscriptionem arte callida 
cireumveniens. Et imperator quidem miratus, ei in- 
tulit jusjurandum. Qui etiam hoc fraudulenter egit, 
quodammodo jusjurandum arte deludens. Quod au- 
tem audivi de hac machinatione conscribo. Fertur 
enim conscripsisse Arium sectam suam in charta 
quam sub ala ferebat : unde vere se jurare credidit, 
dicens sic se sapere sicut scripsisset. Hoc enim ita 


Hanos, et qui alias h:ereses colebant. Contra quos 
omnes imperator posita lege sancivit auferri eorum 
oratoria et ecclesiis applicsri; et neque in doimnibus 
privatorum eos eongregatienes patiebatur, nec pu- 
blice eelebrare. Melias enim Judicabat iu ecclesia ca- 
tholiea eommunicandum, et in eam cunetis convenire 
saadebat. "Propter quam legem arbitror hzresis ine- 
moriam fuisse destructam. Nam priorum principum 
temporibus Christi cultores licet sectarum diversitate 
differrent, apud paganos tamen Christiani esse put.- 
bantur, et similiter passionibus subjacebant, ac se- 
melipsos propler communes persecutiones examinaro 
non poterant, et propierea faeile inter se couvcnien- 
tes nssas celebrabant. Etlicet essent pauci, non 


factum audiens ego conscripsi; quia vero et jusju- B tamen videbantur esse divisi. Post hane vere legem 


randum prebuit, ex epistolis imperatoris agnovi. 
Credens igitur Imperator, suscipi eum ab episcopo 


Constantinopolitan:e urbis Alexandro in communio- 
nem precepit. Erat enim tunc sabbatum. Et sequenti 
die eos communicare exspectabat alterutris; sed 
prasumptiones Arii judicia Dei secuta sunt. Nam dum 
egressus ex imperiali fuisset aula, obsequiis honora- 
batur satellitum Eusebii, et per mediam (unc civita- 
tem perspicuus apparebat. Cumque venisset juxta 
locum cui est vocabulum Constantini forum, ubi co- 
lumna porphyretica collocata est, terror eum subito 
ex quodam conscientie secreto constrinxit, et cum 
fermidine secuta est ventris effusio. Percunctatusque 
δὶ secessus esset in proximo, et agnoscens esse post 


neque publice in ecolesias patarant convenire, neque 
latenter, dum episcopi civitatum et clerici observaetec 
talia prohiberent. Hinc erga plurimi metuentes ad 
Ecclesiam »e catholicam eentulerunt. Ali, vero mare 
serunt in sua sententia, RON tamen successores ba- 
resis reliqueruot. Sozowgx., lb, u, cep. ὅν. Edit. 
Christ. Vales, cap. 52, p. 493. 


CAPUT XII. 

Üuomodo et ubi imperator Constantinus. imperatores 
ires filios reliquerit, ei percepto baptismate sit de- 
(unctus. 

Cumque religiosissimu; ihaperaler potius Christi» 

nitate gauderet, et veri [ed., vere] Dei testimonio f 

dem Nicenam roborari cogeosoergt, in his qu: ;ue 


Constantini forum, perrexit illuc. Quo facto, defectus ( Tabt de Ario gesta letabatar. Qui cuni tres habuisset 


eum quidam cum effisione corripuit, ef una cum 
stercoribus meatus quoque prolapsus est. Tunc ergo 
concidit, et sanguinis multitudo cum subtilibus inte- 
sinis subsequenter eflluxit; decurrebantque pariter 
cum splene etiam interna jecoris. Et ita factum est, 
ut repente sequeretur et mors. Secessus vero ubi ta- 
lia gesta sunt, in Constantinopo|itana urbe moustra- 
batur, sicuti dixi, post Constantini furum atque ma- 
cellum in porticu constitutum : omnesque transeun- 
tes digito notabant locum, detestabilem Arii pecor- 
dantes interitum. SocnarEs, lib. 1, cap. 25, Edit. 
Christ. Vales. cap. 38, p. &. ; 

Post aliquod tempus quidam fautorum Ariana ve- 
$ani& dives ac potens studium- habuit ut eumdem 


filios, eoa Casares nuncupavit, et aingulos eortin per 
deoenos annos imperii sui principes esse eenstitu:t. 
Id est, primum quidem filium sui nominis Constanti- 
mito Hesperiarum partium in decennali suo fecit ha- 


here piiocipaüunmn ; seeundum vero avi nomine Con- 


Stantium in vicennalibus suis Cesarem in Oriente 
eonsüityit ; juniorem vero Constantem in suis tricen- 
nalibus ordinavit. Anno vero post hxc transacto, ía- 
gressus sexagesinjam quinfum setatis annum, zgritu- 
dine captus, ex. urbe Constantinepoelitana, quasi ad 
calidas aquas egressus est. Socga ss, lib. 1, cap. 95. 
Edit. Christ. Vales. cap. 99, p. 74. 
Qui cum Nicomediz degeret, janguore gravatus, 
nec ignorans vite hujus incertum, gratiam sacri ba- 


locum a publico compararet. Et desuruens quod erat p Plismatis est. adeptus. Distulerat enim usque ad illud 


primitus, domum ibi constituit, quatenus oblivio facti 
procederet, et per successionem hujusmodi memoria 
deperiret. Fama tamen per cuuctam cucurrit civita- 
tem, et orbi terrarum mortem Arii declaravit. Sozo- 
MEN., lib. y, cap, 28. Edit. Christ. 


CAPUT XI. 

Quod prius Ariani eum orthodozis canveniebant atque 
communicabant, ei de lege Constantini qua. jussit 
luereticorum gratoria ecclesiis applicari. 

Arii verg dogma, licet gpud multos disputationibus 
extolleretur, nondum tamen in proprium discerne- 
batur populum, aut ja nomine constabat auctoris ; 
seu omnes simul in ecelesia conveniebant atque enu 
municabant, preter Novatianos, et qui voeantu, 


tempus (An. Dom. 959), in Jordane fluvio hoc pro- 
mereri desiderans. Porro auten) tres. fiios $89 im- 
perii reliquit hxredes, et Atlianasium magnum re- 
verti precepit in. Alexandriam, licet. Egseliiqs pra- 
Sens esset, el niteretur contraria suadere, TukgoponE- 
TUS, lib. 1, cap. 25, p. δ. 

Nicomediz in suburbano sacri baptismatis donis 
initiatus est. SozoxEN., lib. 1, cap. 92. Edit, Christ. 
Vales. cap. 94, p. 945. 

Ita facto testamento, tribus filiis hepmedibus con- 
stitutis, est defunctus. Corpus autem imperatoris in 
aureo lecnlo collocatum , ad Constantinopolim est 
devectum, et iu palatii celsc [000 repositum. Quod in 
multis honoribus atque veneratione quasi viveret lia - 


HISTOMA VTMTPIIUFITA. ABER 1v. 


968 


bebatur, dence aliquis florum ejes essisteret. Postea. ἃ et quinque, regravit aotem triginta et eno. Dothn- 


vero ab Oriente Constantio veniente, cum imperia- 


libus exsequiis funus ejus sepultem est in Apestolo- 
run ecclesia; quam propterea feeerat, né impera- 
fores ei sacerdotes reliquiis privarentur apostolorum. 
Vixit autem Constantinus imperator annis sexaginta 





etus est, congalata Felieiani et 'Tacfeni (18 esf, ana 
Bem. 556, Chron. Cassiod. 858), vicesima secutida 
die .mensis Maii, qui erat annus secundus dueente- 
sie octavte Olympiadis. Socnavxs, Nb. 5, eap. 96. 
Edit. Christogih. 





LIBEP. QUARTUS. 





4544 CAPUT PRIMUM. 
Quowode per quemdam presbyterum dogma Aril 
pullulaverit. 
lgitur eub imperio Constantini per Ecclesias talia 
provenerunj. Quo morienle, rursus ad querunonian 


eiat. Quapropter licet ad ebarissimam reverentiam 
vestram dominus noster bestm. memorie Constenti- 
fS pies, iDeus pater, eumdere episeopum in. summ 
jocum 945 restiteere propesaerat : tamen, queaiam 
harmepa sorie praven$us, antequam bec compleret 


yenit dogma Niczmi concilii. Nam licet viyente B πρίῳ requievit, consequens arbitratus sum volunta- 


fonstaniino nen illud omnes susceperint, tameg 
aperie renuere nom audebant. Quo moriente, plu- 
fimi ab eo se indubitanter 3bstingere copcilio. Erant, 
enim isti, qui etiam primitus videbantur esse suspe- 
cti : precipue vero Arii sectatores Eusebipa et Theo- 
gonius, cujus dogma se firmare credebanj, si reverti 
Athanasium probiberent, et consectatori s9o /Egy- 
ptiaca dicecesis jura contradereot. Et illi quidem hzec 
agebant, moinistrante sibi presbytero per quem 
Constantini temporibus Arins ab exsilio fuerat revo- 
- eats. Erat enim is presbyter Constantio quoque gra- 
tus, eo quod paternum ei gervaverat testamentum, 
ita ut usque ad principem palatiique potentes haberet 
accessum. Eusebius autem in aula regalj videbatur ita 
perspicuus, ut suos consectatores faceret Augustos ac 
proceres. Quamobrem de dogmate rursus privatim 
et publice disputationes crebro proferebantur, et 
simul ipjurize, inimicitie et. plurima quz ex talibus 
solent ssepius evenixe.Sogoua., (ib. ui, cap. 1, p. 497. 


CAPUT 1l. 


Quomodo Athanasius favore Constantini minoris Ale- 
zandriam remeaverit, el ejusdem Constantini epi- 
stola. 


Interea Athanasius ab occidentali parte in Alexan- 

driam est reversus, quem etiam Constantinus vivens 
redire maluerat. Dicitur autem quia etiam testae 
*mento voluit hoe coneoribere : sed quoniam ita de- 
functus est, ejus major filius Constantinus Hesperia 
rum partium princeps, hoc egit, litterasque hujus- 
modi ad popalum destinavit Alexandrinum. 

Constantinus Cxsar populo Ecclesie eatholies, 
Álexandrix constituto. . 

Neque vestram sacratissimam mentem arbitror 
wnorare, propterea Athanasium adorandz» legis pree- 
dicatorem ad tempus in Gallias fuisse directum , 
quoniam ferocitas erudelium inimicorum ejus in p& 
riculo sacri ejus capitis imminebat : 
malignorum calliditatem aliquid incongruum susti- 
neret. Ut ergo hoc evitaret, ab imminenübus sibi 
necejaitatibus est ablatus. Et ita me jubente babi- 
tare preeceptus est [ed., jussus esi], ut in hac civitate 
,in qua degebat, bona ei necessaria non deessent, 

' Talis enim est ejus venerabilis virtus, divinig (reja 
olatiis, gt etiam molealias asperioris fore degpi- 


ne forsan per . 


tema div: rmeemoriee imperatoris implere. Qui dum ad 
vos remeaverit, qualem 8 me venerationem habuerit 
egneacelis. Non enim mirabile est si quid ip. eo ges- 
simus quod laudetur. Meam namque saumam unage 
desiderii vestri, et schema tanti viri ad hoc movit et 
invitavit. Divina providentia vos ecnstodiM, fratres 
dileotissuni. SosoyEN., lib. nm, cap. 2, p. 498. 
CAPUT 1. 
De insidiis Arianorum adversus Athanasium, 


His litteris fretus Athanasius, Alexandriam venit, 
libenterque eum plebs Alexandrina suscepit. Ariani 
gero, eonjuratione facta adversns eum, frequentes 
seditiones subinde.suscitabant, per quas aecasio pru» 


G beatur Eusebio ut derogaret ei apud imperatorem ; 


quoniam non decernente communi cagcilio epiacopo- 
rym, auetoritate sua arripuisset [ms. Lyr., corti- 
pwisset] Eeclesiam. Tanjumque bis deregaüonibug 
actum est, ut. indignante imperatore de Alerandria 
urbe projiceretur. Eodem tempore Eusebio rgogienta 
&piscopo Cesarex Palestinze cognomento Pamphili, 
Agapius discipulus ejus suscepit episcopatum, qui et 
alios plurimos edidit libros, et de yita doctoris sui 
multa conscripsit. Sozomew,, lib. 1v, cap. 2, p. 49. 


CAPUT IV. 
De morte Constantini minoris. 


. Non multa pest tempore οἱ Constaptinus impera- 
tor, Constantini majoris fllius, dum nititur invadere 


p partes junioris fratris Constantis, circa Aquileiam. 


congressione facta perimitur, consulatu Acindyni ef 
, Procli (An. Dom. $39). Quamobrem imperii Romani 
priucipatus occidentalium quidem partium perveuit 
ad Constantem, orientalis autem ad Constantium, 
SocnaTEs, lib. 1, cap. 5; edit. Clirist. Vales. cap. 
5, p. 83. 


UGAPUT V. 


md Athanasius, Arienis bella sibi denuo. susci- 
tantibus, ad parteg discesserit [taliee. 


Igitur tempore quo Constantinus qd perenne trans- 
ivit imperium , tegtamento filiis temporale distri- 
buens regnum (nullus enim eorum eraL presens), 
presbytero a sorore propria sibimet commendato 


pun eredidit testgmeptum : proipieas illud Constan- 


M. AURELII CASSIODORI 


LI 


tio dari, qui inter alios videbatur esse vicinior, e& A — de erdinatione apud orthedozos Pauli, epud Arianos 


prius venire posse credebatur. Hine iste Conetantio 
factus notus, tradito testamento accepit ad eum in- 
grediendi fiduciam. Qui videns facilem Constantii. vo- 
Inntatem, et velut calamum ventis accedentibus agi- 
tari, praesumpsit contra evangelica dogmata bellum 
assumere, et adversus Ecclesias asperrimam erigere 
tempestatem. Dicebat enim esse culpabiles qui consub- 
. stantialitatis vocem, 4125 scripta non inveniretur, in 
fidei doctrina posuissent, quod inter sacerdotes et eos 
discordiam generaret. Hinc ergo Athanasium et ejus 
sectatores accusans, insidias instruebat. Hujus coope- 
ratores erant Eusebius et Theogonius, et Theodorus 
Perinthius, qui eloquentior videbatur, et scripsit ex- 
planationes Evangeliorum, quem plurimi Herocleio- 


Macedoni. 

Ea siquidem tempestate Constantinopolim altera, 
priore superior, turba ex hujusmodi causa processit. 
Alexander Constantinopolitane presul Ecclesi» , 
post decertationem cum Ario terminatam ex hac vita 
recessit, episcopatus 9/46 tricesimo tertio, vitze anno 
nonagesimo et octavo (Anno Dom. 526), nullur.que 
in suum constituit locum ; sed mandavit ut unum eg 
duobus quos ipse nominaret eligerent. Et siquidem 
vellent docibilem simul, et vite eptimze testimonio 
decoratum, Paulum a se preshyterum ordinatum, 
virum quidem xtate juvenem, sed sapientia senem, 
episcopum sibimet ordinarent. Si vero ex habitu 
solummodo reverentiz eligere vellent, Macedonium 


ten vocant (An. Dom. 3541). Isti namque sxpius p facerent, tunc diaconum existentem, qui zetatc senior 


videntes imperatorem, reversionem Athanasii mul- 
torum causam asserebant esse malorum ; et non $0- 
lum JEgyptum, sed etiam Palkestinam, et Phoenicen, 
vicinasque gentes ejus gratia dicebant esse turbatas. 
Proinde hujusmodi verbis levissimam obsidentes im- 
peratoris intentionem, suaserunt ut Athanasium ab 
Ecclesia rursus expellere$. Qui agnoscens eorum 
consilium, ad partes Hesperias abiit. THEODORETUS, 
lib. n, cap. 9, p. 710. 


CAPUT VI. 
Quid de Athanasio Julius decrevit episcopus. 
. Verum Eusebius ejusque consortes calumnias in 
Athanasium factas Julio Romano pontifici destina- 


verunt. Qui ecclesiasticam sequens legem, etiam ( 


ipsos Romam venire przcepit, et venerabilem Atha- 
nasium ad judicium regulariter evocavit. llle conti- 
nuo evocatione suscepta venit: calumniarum vero 
sarcinatores Romam quidem profecti non sunt, 
scientes facile suum posse capi mendacium. [Sed 
videntes oves pastore desolatas, lupum super eas pro 
pastore constituerunt, id est, Gregorium, qui sex 
anuis bestiis ferocibus crudelius usus, poenam malitix 
suse solvit, ab omnibus amarissime laniatus. TREoDo- 
RETUS, (ib. τι, cap. ἃ, p.74. 


CAPUT VII. 
Quod Constans imperator partes [overit! Athanasii. 
Athanasius autem veniens ad Constantem, post- 


videretur. Ex hac causa major contentio pro epi- 
scopi ordinatione surrexit, Ecclesiamque turbavit, 
cum populus utique in duas divisus essct partes, alii- 
que defenderent Arianum dogina, alii vero Nic»ni 
decreta concilii. Igitur donec Alexander viveret, Ho- 
mousiani pontifices potiores erant Arianorum, quia 
hi quotidie convicti minuebantur. Cum vero Alexau- 
der obiisset, contentio rursus ex utraque parte com- 
mota est. Quapropter Homousiani Paulum ordinavere 
pontificem, Ariani vero Macedonium. Ei in ecclesia 
quidem Irene cognomine quz est vicina juxta basili- 
cam Sophiam, Paulus est ordinztus, ín quo potius 
Alexandri sentenia prolata videbatur. SocRATES, 
lib. n, cap. ἃ; edit. Christ. Vales. cap. 6, p. 85. 


CAPUT IX. 


Quod remoto Paulo Eusebius Nicomedieusis Constaa- 
tinopoleos invaserit episcopatum, εἰ de Antiochene 
concilio, et ordinatione Eusebii in. Alevcndriam, et 
post eum Gregorii, et de Lransformatione Nicesi 
concilii. 

Post paululum vero tempus imperatorad Constan- 
tinopolim veniens, indignatur ob ordinationem factam 
Arianorum episcoporum; constitutoque concilio 
Paulum quidem removeri fecit; Eusebium vero ex 
Nicomedia migrantem Constantinopolim, episcopum 
esse decrevit. Quo facto Antiochiam profectus est 
imperator. Eusebius itaque nullo modo cessare pa- 
üebatur, sed omnia commovebat, doncc suum pro- 
positum perduceret ad effectum. Egit ergo ut in An- 


quam Constantinus junior fuerat bello defunctus, p) tiochia Syri synodus fieret, sub occasione quidem 


Ariane cohortis cum gemitu referebat insidias, et 
bellum contra apostolicam fidem gestum, patrisque 
ejus nomen maximique concilii ab illo celebrati me- 
morabat, et quoniam communi lege synodus roborata 
. videretur. Hxc insinuando cum lacrymis, ad pater- 
num zelum excitavit imperatorem. Mox namque ul 


h:ec audivit, mandavit fratri, monens ut paternz pie- - 


tatis inviolabilem servaret hereditatem , cum et ille 
pietate gubernando regnum, et Romanorum evicisset 
tyrannos, et gentes positas in circuitu subjugasset. 
TuropomETUs, lib. m, cap. 5; edit. Christ. Vales. 
cap. ἃ, p. 792. 

CAPUT Vlil. 
De morte Alexandri Constantinopolltati pontificis, et 


dedicationis ecclesie quam pater Augustoruin fabri- 
cari coeperat (ms. Lyr., fecerat], et post ejus obitum 
Constantius decimo anno eam a teinpore fundatioris 
expleverat : pro veritate autem ad subversionem at- 
que destructionem Nicsni concilii. Ad quam syno- 
dum convenerunt ex civitstibus diversis episcopi 
nonaginta. Maximus tamen Hierosol ymitanus Macarii 
successor non adfuit : cogitans quia ei posset subripi, 
ut in damnationem subscriberet Athanasii. Sed ne- 
que Julius interfuit maxim:e Romx presul, neque in 
locum suum aliquem destinavit; cum utique regula 
ecclesiastica jubeat non oportere preter sententiam 
Romani pontificis concilia celebrari. Fit ergo syno- 
dus in Antiochia sub praesentia Constantii priucipis, 


961 


940 secundum Cassiod., vel. 544 secundum Βατοπ.). 
Erat autem quintus annus mortis Constantini patris 
Augustorum. Przsidebatque tunc Ecclesie Antio- 
chen: Placitus successor Euphronii. Fautores igitur 
Eusebii opere pretium juéicantes Athanasio dero- 
gare, primum quidem calumniati sunt quasi extra 
regulam fecisset quam tunc ipsi decreverant : quo- 
niam non ex sententia communis concilii episcopo- 
rum receperat sacerdotium, sed sibimet arrogando 
in Ecclesiam fuisset ingressus. Deinde quoniam ejus 
adventu turbata genera, plurimi seditione sint mor- 
tui ; et quia aliqui ab Athanasio czesi, judicibus dice- 
rentur esse contraditi. Socr Ts, lib. i, cap. 5; edit. 
Christ. Vales. cap. Ἴ et 8, p. 84. 


Hac derogatione tunc habita constituerunt episco- 
pum in Alexandria, primo quidem Eusebium cogno- 
mento Emisenum. SocRATES, lib. 11, cap. 6; edit. 
Christ. Vales. cap. 9, p. 85. 


Quo ordinato, et in Alexandriam ire metuente, 
Gregorium fecerunt episcopum. His ita gestis, trans- 
formaverunt fidem, nihil quidem culpantes Niczni 
concili; sed principium prsebentes, quatenus fre- 
quentibus conciliis alia subinde mutantes et recitan- 
tes, terminus fidei paulaüm in Arianam vesaniam 
repedaret. SocRA TES, lib. τι, cap. 7; edit. Ghrist. Vales. 
cap. 9, p. 86. 


CAPUT X. - 


Epistola Antiocheni concilii de fide, et de bello Fran- 
cico, et de Antiochia terremotu. 

Nos neque sequaces Arii fuimus; quomodo enim 
episcopi presbyterum sequeremur? Neque aliam 
quamipiam fidem absque exposita antiquitus susce- 
pknus. Sed etiam nos examinatores ei cognitores 
ejus fidei facti sumus ; et judicavimus potius quam 
seculi sumus. Didieimus enim ab initio credere in 
unum Deum omnium, Deum universorum intelligibi- 
lium sensibiliumque createrem et provisorem, et in 
unum Filium unigenitum ante omnia szcula existen- 
tem, et cum suo genitore manentem, per quem om- 
nia facta sunt visibilia et invisibilia ; et qui in novis- 


simis temporibus per bonam voluntatem Patris de- 


scendit, et ex sancta Virgine carnem assumpsit, et 
omnem voluntatem Patris sui implevit: passus est, 
et resurrexit, eL in ccelos ascendit, et in dextera Pa- 


tris sedet, venturus judicare vivos et mortuos, et 


rex permanet in :eternum et Deus. Credimus et, in 
Spiritum sanctum. Si autem adjiciendum est, credi- 
mus et carnis resurrectionem et vitam perpetuam. 
Hzc in prima scribentes epistola civitatibus dirige- 
bant. Sed post paululum aliam in Antiochia dictave- 
runt. Eodem tempore etiam rempublicam contigit 
valde turbari. Gens namque Francorum circa Gallias 


constituta Romanis erat infesta. Turic enim etiam 


terremotus maximus in-Oriente factus est, et przci- 
pue in Antiochia, qu: anno jugiter est €ommota. 
SocRA TES, lib. n, cap. 1 ; edit. Ghrist. Vales. cap. » 
b. 86. 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IY. 
consulatu Marcellini et Probini (id est, anno Dom. ἃ 


CAPUT XI. 

Quomodo Gregorius Alexandriam venerit, et fu 
Athanasius, et que mala per Gregorium gesta "24g 
Interea Gregorium deducebat in. Alexandriam Sy- 

rianus magister militie, et eum eo armati milites 

numero quinque millia, quibus etiam aderant Arii 
sectatores ibi morantes. Sed quomodo Athanasius 
ecclesia pulsus, ne caperetur effugit, arbitror esse 
dicendum. Erat enim vespera, 947 et populus in 
vigiliis observabat: sperabaturque futura collectio. 

Inter bxc venit magister militum, et circa ecclesiam 

per cohortes suos milites ordinavit. Athanasius au- 

tem videns quz fiebant, cogitavit ne propter se ulla 
lesio populo proveniret. Et pracipiens diacono ut 
compleret orationem, rursus psalmum: fecit imponi. 


B Dumque consonantia psalmodie celebrarewr, per 


unam januam ecclesie egrediebantur omnes. Quo 
facto, milites quidem sine commotione steterunt. 
Athanasius autem inter medios psollentium illxsus 
abscessit. Et hoc. modo fugiens, Romam profectus 
est. Porro Gregorius Alexandrins tunc przsedit Ec- 
clesis. Alexandrzinorum vero plebs non ferens quod 
erat gestum, ecclesiam qux Diunysii nuncupatur in- 
cendit. SocnaTEs, lib. 1, cap. 8; edit. Christ. Vales. 
cap. 11, p. 88. 


CAPUT XIL 


Quod mortuo Eusebio Paulus in ecclesiam rursus 
introductus sit, et ab Arianis Macedonius institutus. 


Eusebius autem legationem inisit ad Julium Ro- 


(mans urbis episcopum, rogans ut eontra Athana- 


sium judex esset. Sed qux» de Athanasio decreverat 
Julius, Eusebius non occurrit agnoscere : quia dum 
paucum tempus vixisset post concilium, vita privatus 
est. Quapropter Constantinopolit:» Paulum rursus in 
ecclesiam introduxerunt. Idem et Ariani in ecclesiam 
qux nunc dicitur Pauli ordinavere Macedonium. Et 
hoe gerebant fautores Eusebii successoresque prz- 
sumptionis, id est, Theogonius Nicznus, Maris Cbal- 
cedonensis, Theodorus Heracles, et reliqui. Sed Ur- 
sacius et Valens heretici, postea libellum peenitentiz 
Julio offerentes episcopo, et consentientes consub- 
stantialitatis verbo, communicare meruerunt. Soca4- 
TES, lib. n, cap. 9; edit. Christ. Vales. cap. 11 
et 12, p. 89. 


CAPUT Los 


Quomodo Hermogenes magister militum volens Paulum 
ab ecclesia pellere,- a populo sit peremptus, et qua 
vindicta processerit. 

Interea propter Macedonium ingens praeliorum 
flamma surgebat, et intestinum bellum Christiano- 
rum in civitate multi sanguinis effusione pullulabat. 
Quod cum audisset Constantius Antiochie positus 
imperator, Hermogeni magistro militum Thraciarum 
ipjunxit ut Paulum ecclesia pelleret. Qui Constanti- 
nopolim veniens, maximas turbas egit [ed., commo- 
vit]: cogens ut pelleretur episcopus. Facta autem 
$editione, populus erat preparatus ad ultionem. 
Cunque Hermogenes jnsisteret μὲ militari manu ex- 


963 


M. AURELIE CASSIODORI 


964 


pelleret Paulum, accensus populus, ut fieri solet in A dem hzc scripsit. Áthanasius autem et Paulus epi- 


' lalibas, àrralionabilitet ei resistebat, ejusque domum 
incendentes, ipsumque trahentes interemerunt. Hac 
gesta sunt consulatu Constantii tertio et secundo 
Constantis (id est, anno Dom. 541). Quo tempore 
Constans quidem Francos Romanorum subjecit im- 
perio. Constantius autem de interitu Hermogenis 
agens, ab Antiochia veredis Constantinopolim venit, 
ei Paulum quidem expulit civitate [ed., urbem damno 
inulctavit], urbi vero damna concussit, auferens ei 
frumenti a suo patre collati ultra quadraginta millia 
modiorum, qu:e quotidie frangebantur. Nam pene 
ücloginta millia per dies singulos, urbe Alexandria 
fpittente, primo ministrabantur. Hoc itaque facto 
Macedonium distulit statuere urbis episcopum; 


stolas Julii orientalibus episcopis direxerunt, el sin- 
guli eorum suas sedes adepti sunt. SozowEN., lib. ui, 
cap. 1; edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 501. 


à 9&6 CAPUT XVI. 
Quid Orientales Julio rescripserint. 


Verum pontifices Orientis graviter hoc ferentes, 
et in Antiochia congregati (An. Dom. 546), Julio re- 
scripserunt epistolam, ornato quidem stylo composi- 
tam, ironia vero maxime plenam, et non sine inter- 
Ininationis qualitate confectam. Fatebantur enim 
cirea omnes Romanorum Ecclesiam esse inunificam 
[ms. Santheod., unicam], veluti quaí apostolicam ha 
beret curam, et antiquitus mater pletatls existeret, 


irascebatur enim et adversus éüm, non solum quia Β licet ab Oriente ad eam predicateres doguastis adve- 


preter ipsius voluntatem faerat ordinatus, sed quia 
propter seditiones inter eum Paulumque factas plu- 
timi perierant, simul et magister militum fuerat in- 
teremptus. Dimittens ergo eum missas facere in ec- 
clesia solum in qua fuerat ordinatus, denuo est pro- 
fectus in Antiochiam. SocnarEs, lib. u, cap. 10; edit. 
Christ. Vales. cap. 12 et 15, p. 90. 


CAPUT XIV. 


Quomodo Gregorius ab Alexandria sit remotus, et 
Georgius Ariünus ibi [uerit evocatus. 

Áriani preterea Gregorium removenies ab Álexan- 

dria tanquam odibilem, et quia propter eum factum 

fuisset incendiam, nec non et quia minus eorum fo- 


nissent. Se vero non propterea secando leco haben- 
dos existimabant, eo quod non magaitadine ant mul- 
titudine abundarent ecclesiarum , eum vite qualitate 
non eederent ; crimenque Julio importabaat, eo quod 
Athanasii sectatoribus communicasse videreiur, et 
tanquam eorum contumelias irrogasset, eorumque 
sententiam destruxisset; et veluü injesium ejus 
factum ecclesiasticisque sanctiopibus diseenans argue- 
bant. His ita conscriptis, addiderunt quia si suscipe- 
ret Julius damnationem ab eis factam, et ordinatos 
episcopos in damnatorum loco firmaret, pacer: cum 
eo et communionem haberent. Si vero placitis ipso- 
rum resisteret, contraria eelebrarent; quippe cum 
orientales episcopi non restitissent, dum Novatus ἃ 


vebat errorem, evocaverunt Georgium Cappadocem (? Romana pelleretur Ecclesia. De his autem quze prz- 


Ariane vesanix. SocmaTES, lib. n, cap. 10; edit. 
Christ. Vales. cap. 14, p. 91. 


CAPUT XV. 


Athanasio, Paulo εἰ aliis orthodoxis episcopis Roma 
constitutis, quid Orlentalibus Julius. Romanus scri- 


Igitar Athanasius telinquens Alexandriam, Romam 
profectus est. Contigit autem eodem tempore etiam 
Paulum Constantinopolitanum pontificem illuc una 
coneurrere, et. Marcellum &neyrze, Asclepamque 
Geri. Qi dam Arianis esset adversus, inscriptionem 
Passus ab b, quasi subvertisset altare, damnatus 
est. Pro quo Gazxorum Ecclesia Quintiaso cemmit- 


ter commune placitum de concilio Niczeno gesserant, 
Dihil ei rescribere maluerunt. SozowkN., lib. m, cap. 
6; edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 507. 


CAPUT XVII. 
Quid Athanasio Alexandriam remeante provenerit. 

H:ec itaque orientales episcopi Julia Romano pon- 
tMici rescripserunt. Cum vero Athanasius Alexan- 
driam fuisset ingressus, compressio populi partis 
Georgii, qui illic fuerat ordinatus episcopus, vehe- 
mens facta est. Et ex hoc dicebant turbas et neces 
hominum provenisse, et hajusmodt crimina in Atha- 
nasium velut auctorem sceleris referebant, cum !Ixec 
in certaminibus frequenter eventant. Ob quam cau- 


titur. Lucianus autem-Hadrianopolites episcopus, ob gg sam Sabinus Macedoniame presul heereseos, Átha- 


aliam accusationerfi Ecclesia sua privatus, degebat in 
urbe FRoma. Cognoseens ergo Romanas episcopus 
crimina singulorüm, et omnes Niceno concilio con- 
cordare comperiens, eos in communionem suscepit, 
tanquam omnium curam gerens, propter sedis pro- 
pris dignitatem, singulisque reddidit suas ecclesias, 
et orientaliljas scripsit episcopis : eulpans quia non 
feete traetassent viros incolpabiles, de suis ecclesiiy 
tos eipéllentes, et. quod constiteta Niczni comeillti 
minime econsebvarent. Quorum paucos ad certam 
diem sibimet adesse precepit, ut coram eis osten- 
6oret justmm se super eis protulisse decretum. Et de 
ποτα non se pasourum interminatus est, misi ab 
máunnodi wibis ot, novilate comnacent. Ex ille «e 


nasium frequenter accusat. Qui si cogitaret quanta 
mala contr& Athanasium et Homousianos Ariani ges- 
serment, aut quanta concilia propter eum celebrata 
$unt, aut quanta contra omnes Ecclesias Macedonius 
hresiavches gessit, erubescens forte tacaisset, So- 
CRATES, lib. n, cap. 145; edit. Christ. Vales. cup. 15, 
p. 91. 


CAPUT XVHI. 


(fuomodo Paulus denwo Constantinopoli sit expulsus, 
et qua neces introdacto in. Ecclesiam Mavcedenio 
sint (acte. 

Constantius igiter imperator in. Aotjochia degens, 
cum audisset rursus Paulum Constantinopolitanaum 


965 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


990 


recepisse sedem, iratus eacra sua misit ad Philippum, A chinatas, postquam Busebii litteras susceperat, evo- 


qui tunc habebat maximam inter alios judices po- 
testatem et post principem secundus appelabatur, 
uli Paulum ecclesia pelleret, et Macedonium introdu- 
ceret. Praefectus autem Philippus seditionem populi 
metuens, arte est usus adversus Paulum, et jussio- 
nem quidem principis celavit. Simulans autem publi- 
eum se habiturum esse tractatum, processit ad ther- 
mas vocabulo Zeuxippas, ibique eum honore quasi 
necessario vocavit Paulum. Cumque venisset, re- 
pente pra fectus sacra monstravit imperatoris, et epi- 
scopus quidem illic injustam sentenüam patienter 
tulit. Porro profectus metuens multitudinis impetum, 
qua ibi convenerat, propter timoris famam, unam 
fenestram thermarum jussit aperiri, per quam ad 


cavi Athanasium, cum audisset locum ub? era 
absconsus. Inter hose suscepit etizm litteras Agyptio- 
rum episcoporum, asserentium falsa esse que contra 
Alhanasium dicebantur. Quo facto Julius rescripsit 
eis qui fuerant in Antiochia congregati, culpans 949 
eos primum de injuriis litterarum, deinde cur eun 
ad synodum suam non vocassent, canonibus quippe 
jubentibus extra Romanum nihil decerni pontificem ; 
insuper quia latenter corrumperent fidem, et quia 
Tyri gesta per subreptionem fuerint e$ arte compo- 
sita; et quia contra [ms. Santheod., contraria] jus 
ex una parte confecerint anonimenta gestorum, refe- 
rens et falsitatem de Arsenio concinnatam. Epistolas 
ipsas ponere, propter fastidium longz lectionis omisi, 


palatium ductus Paulus, et missus in navem ad talia Bg Post paucum jtaque tempus, Paulus a Thessalonica 


paratam, velociter ductus est in exsilium. Jussitque 
przfectus ut Thessaleniczx servaretur, ex qua Paulus 
fuerat oriundus; quatenus illic licenter viveret, el ia 
alis lllyrici. civitatibus, non tamen ut ad partes 
Orientis accederet. Hoc itaque modo Paulus inopina- 
biliter de Ecclesia pulsus est. Philippus autem a ther- 
mis ad ecclesiam properabat, cum quo Macedonius 
residens in vehiculo cum prz fecto simul et militibus 
armis indutis. Hoc facto terror populum apprehendit, 
et ad ecclesiam concurrerugt universi Bomousiani 
simul et Ariani, Cumque praefectus cum Macedonio 
ad ecclesiam pervenisset, et populum e milites irra- 
tionabilis timor invasit. Cumque esset nimia mult- 
tudo, nec posset introire prefectus, milites coeperunt 


simulans se habere iter ad Corinthum, in Italiam 
venil, una cum Athanasio actus suos àmperatom 
Constanti indicavit. SocRA TES, Jib. g, edit. Christ; 
Vales. cap. 11, p. 94. 


CAPUT XX. 
De legatis orientalium episcoporum ad. Constantem di- 
reclis pro his que gesia erant, —— 
Imperator autem fratrisuo Constantio seripsit ut 
aliquos orientalium episcoporum satisfacturos de 
quorumdam damnatione dirigeret, Quapropter eli- 
guntur tres, Narcissus Írenopolites [ms. et ed. V., 
Hermipolita], Cilix episcopus, Theodorss Beradáx 
Thracie, et Marcus Arethusx Syriacze. Qui venientes 


populum violenter impellere; et cum propter 85» C in Italiam, facta propria vindicabant, nitentes impe- 


gustiam loci recedere non valeremi, putantes eos 
milites sibi velle resistere, evaginatis gladüs in torus 
Decibus grassabantur. Tunc ergo, sicuti fertur, 
perempti sunt circa tria millia centum et quinqua- 
ginta. Ali ἃ militibus interfecü, alii vero compres- 
sione sunt mortai. His actis Macedomius tanquam 
nihil mali gerens, sed veluti mundus et inpocens a 
prefecto magis quam ab ecclesiasticis regulis tradi- 
tum sibi percepit episcopatum. Tantisque necibus 
ipse et Ariani Ecclesi: jmra tenuerunt. Hoc tempore 
inperator majomesms ecclesiam fabricabat quz Βυπὲ 
Sophia vocitatur, et est copulata ecclesie quz dici- 
tur lrene, quam pater imperatoris, cum esset prias 
modica, ad pulchritudinem magnitudinemque per- 


rateri persuadere erientalis concilii justase 836 stt 
tentiam, Cumque fidei smse confessionem exigeren- 
tur, idem quidem Aaliochie expositam celaverüát. 
Aliam vero conscribentes cenfessionem obtulerat, 
multo tamen a Niczno concilio dissonantem. Videt, 
'autem Constams injaste gravatos homines, mec cri- 
mina fuisse vera pro quibus dicebantur ἃ €osmnmu- 
nione suspensi, sed gestum propter diseonantiam fi- 
dei; cum satisfacere nequivissent pro quo veserant; 
remisit eos ad propria. Post tres autein agnos rursug 
orientales episcopi Occidentalibus aliam epistolam 
direxerunt, quam mullorum versuum sominavere 
conscriptionezo, eo quod ultra priores prelixo elo-- 
quio confecta videretur. In qua de substantia quidem 


duxerat ; quxe modo velut sub uno circuitu contineri D Dei nullam fecere memoriam, Ees autem «qui dicunt 


noscuntur. SOCRATES, lib. n, cap. 12; edit. Chriet. 
Vales. cap. 16, p. 92. 


CAPUT XIX. 
Denuo de calumniis contra Athanasium. 


Interea contra Athanasium alia machinatio fapri- 
cata est. Ecclesi: namque Alexandrinorum, Augusto- 
rum pater erogahda pauperibus frumenta donaverat ; 
τυ dixerunt Athanasium vendere, et suis utilitati- 
bus applicare. Quod imiperator credens, eum jussit 
occidi. Hoc sentiens Athanasius, latenter effugit. 
Tunc igitur Juflus Romanz urbis episcopus cogno- 
jicens Arianorum insidias adversus Athanasium ma- 


ex non existentibus Dei Filium, 28t ex alia essentia, 
et non ex Deo, et quia fuerit aliquando tempue aut 
seculum quando non erat, abdicaruut. Perro Em- 
doxium Germanicie episcopum, Martyriwm atque 
Macedonium portitores epistolarum, octidentales no- 
luerunt suscipere sacerdotes, dioentes dogmata Ni- 
cena sufficere, et nibil ulterius eportere traetari. 
Cumque Constans a [fratre petens ut Atbanasiu£ 
suam reciperet sedem, resistentibus hzreticis nihil 
impetrare valuisset, tunc Athanasius et Paulus 
adewntes poposoeremt fleri eynodiem, eo qued pro 
defensione rectorum dogmatum expulsi yrebarentür. 
Sozougx., lib. μι, cap. 9. Edit. Christ. Vales. oapa 


.. A0, p. 940. 


851 


CAPUT XXI. 

Quod Constans P isi pro fide moverit, et quod Con- 
siantius Sardica concilium convocari preceperit. 
Quod audiens Constans, scripsit fratri : monens ut 

paterne pietatis inviolatam servaret hereditatem, 

cum et ille imperium gubernando et Romanorum ty- 
ramnos evicisset, et in circuitu yentes barbaras sub- 
jugasset. His litteris motus Constantius, precepit 

Sardice, qus est civitas lHllyrici, et orientales et 

occidentales convenire pontifices. Mult» siquidem 

etiam ali: passiones medicinam synodicam require- 
bant. Nam et Paulum Constantinopolitanz urbis epi- 
scopum, pro rectis dogmatibus Ariani ad periculum 
mortis usque perduxerant, tanquam seditionis aucto- 
rem, et alia quzedam adjecerant qu: calumniatori- 


. M. AURELII CASSIODORI 
A cilium4(An.. Dom. SAT). Ex Hesperiis ergo partibus 


convenerunt episcopi quasi trecenti, sicut Athanasius 


— ait. Ex Orientalihus sex et septuaginta tantummodo, 


sicuti Sabinus dicit. Inter quos annumerabatur et 
Ischyras, tanquam Mareotis episcopus, quem damna- 
tores Athanasii in episcopio [ed., in episcopum| hu- 
jus provincixt produxerunt. Excusaverunt se etenim 
alii per inürmitatem corporis; alii angustas indu- 
cias accusantes, et ob hoc 9550 Julium Romanum 
culpantes episcopum : dum vtique ante annum et 
sex menses synodus fuerit predicata, et Athanasius 
Romz degeret, exspectans judicium asynodale. Cum 
ergo Sardice Orientales convenissent, ad aspectum 
Occidentalium venire nolebant, dicentes non aliter 
$C ad verba venturos, nisi suo collegio Athanasiacos 


bus sunt. amica. Quem tamen tnc populus Sardice Β €t Paullanos expellerent. Dumque Protogenes Sardi- 


propter inimicorum insidias abduci non est passus. 
Paulo post autem defuncto Constante, flectentes 
Ariani levissimam principis voluntatem, et a regia 
civitate pellentes Paulum, eum ad civitatulam Cu- 
cusenam, qux; tunc erat Cappadociz, nunc vero se- 
cunda Armenie, migraverunt [ed., transtulerunt]. 
Sed non sufficit in hoc cuncta turbantibus vita Pauli 
mirabilis, licet in solitudine constituti. Mitteptes 
enim ministros necis, eum morti violentissitnze tra- 
diderunt. Et hoc beatus Athanasius refert.in satisfa- 
ctione [ed., Niv. et Frob., apologia] proprie fugz, 
ita dicens. Tireoponzvus, lib. n, cap. δ. Edit. Christ. 
Vales. cap. 4, p. 78. 


CAPUT XXII 


Athanasii relatio de nece. Pauli Constantinopolitani 
episcopi. 

Episcopum namque Constantinopoleos Paulum 
persequentes atque comperientes, palam suffocan- 
dum esse censuerunt in Cucuso Cappadoci», haben- 
tes auctorem Philippum praefectum. Erat enim eo- 
rum haereseos tunc patronus, et consiliorum mini- 
ster iniquorum. Hujusmodi enim crudelitates blasphe- 
mia Arii germinavit. Contra Unigenitum nainque 
vesaniunt ministri presumptionum ejus. Hoc itaque 
modo Paulo defuncto, magisque ad coelestia regna 
perducto, Macedonium statuerunt episcopum, quasi 
consectatorem suum: quoniam proxime |ms. Lyr., 
maxime| sancto Spiritui blasphemabat. Sed paulo 


censis episcopus, et Osius Cordub» Hispanie non 
paterentur ἃ concilio removeri Pauli defensores el 
Athanasii, illi repente discesserunt. Et venientes ad 
Philippopolim Thracie, seorsum fecere concilitim, 
et aperte jam consubstantialitatem  anathematiza- 
verunt; et sectam insqualis substantixz epistolis 
conscribentes, ubique miserunt. Qui autem in Sar- 
dica convenerant, primum quidem horum damnavere 
vesaniam, deinde accusatores Athanasii dignitate 
privaverunt δὲ terminum fidei Nicens» corroboran- 
tes, et tractatum de divinz substantiz inzequalitate 
respuentes, consubstanüialitatem apertius tradide- 
runt, etiam ipsi ubique scripta propria dirigentes. 
Ex utraque ergo parte arbitrati sunt recte se facere; 


C Orientales quidem, eo quod ἃ se damnatos illi susci- 


perent ; Occidentales autem, quoniam ante cognitio- 
aem damnatores effugerant ; et quoniam hi quidem 
Nicenam servabant fidem, illi vero eam adulterare 
presumpserant. Reddiderunt ergo locum Paulo et 
Athanasio, nec non et Marcello Ancyre Galatiz, qui 
dudum, sicuti jam dictum est, fuerat condemna- 
tus. SocRATES, lib. τι, cap. 16. Edit. Christ. Vales. 
cap. 20, p. 101. 


CAPUT XXIV. 
Littere Sardicensis concilii ad universos episcopos. 


Qus vero Sardice gesta sint (An. Dom. 350), 
concilii littere clarius edocebunt, quas propter mo- 
dum explanationis huic scripturd interponere non 


: post expulerunt et eum, dum creaturam non confite- p) omisi. 


retur eum quem Filium Scripturz dicunt. Quapro- 
pler respondendo illis [ed., damnatus ab illis], hzre- 
sis proprie auctor apparuit : consubstantialem qui- 
dem nec iste Patri Filium esse dicens, similem ta- 
men per omnia Genitori docens, creatum vero Spiri- 
tum aperte denominans. Hzec itaque non multo post, 
sicuti diximus, acta sunt. TnEoponETus, lib. n, cap. 
5, p. 19. 


CAPUT XXIII. 


De conventu. episcoporum in concilio Sardicensi. 


Undecimus itaque annus erat ab obitu patris duo- 
sum Augustorum : coss. autem tunc fuere Ruflinus 
€& Eusebius, quande celebratum est Sardicense con« 


Sancta synodus Dei gratia Sardice congregata ex 
urbe Roma, Hispaniis, Galliis, Italia, Campania, Ca- 
labria, Africs, Sardinia, Pannonia, Mysia, Dacia, 
Dardania, altera Dacia, Macedonia, Thessalia, Achaia, 
Epiris, Thracia, Rhodope, Asia, Caria, Bithynia, Hel- 
lesponto, Phrygia, Pisidia, Cappadocia, Ponto, Cili- 
cia, altera Phrygia, Pamphylia, Lydia, insulis Cy- 
cladibus, Egypto, Thebaide, Libya, Galatia, Palz- 
$tina et. Arabia, universis episcopis et comministris 
sancke et apostolicz:e Ecclesiz, dilectissimis fratribus 
in Domino salutem. 

Multa quidem ac sspius ministri Árianzx vesanie 
presumpserunt adversus Dei servos et rectam fidem 


custodientes. Adulteram namque doctrinam propo- 


909 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


910 


nentes, orthodoxos expellere sunt conati; et intan- A detrahunt, presentes effogiunt. Fugerunt enim, cha- 


tum insurrexerunt adversus fidem, ut neque audi- 
tus Deo amabilium lateret imperatorum. lgitur gra- 
tia Dei cooperante, etiam ipsi piissimi principes ex 
diversis nos provinciis et civitatibus colligentes, san- 
ctum hoc concilium in Sardicensium celebrari urbe 
preceperunt, quatenus, ablata omni discordia, et 
omni perfidia procul ezpulsa, sola Christi pietas 
apud omnes inviolata servetur. Venerunt énim Orien- 
tales episcopi a piissimis imperatoribus invitati, pre- 
cipue propter famam qua de charissimis nostris 
fratribus et. comministris fuerat divulgata, id est, 
Athanasio Alexandrino, et Marcello Ancyrz Galatiz, 
et Asclepa Gazzxo; forsan etiam ad vosipsos detra- 
ctiones hujusmodi pervenerunt : quoniam [ed., quo- 
modo] etiam nostras aures ventilare conati sunt, ut 
ea qua contra innocentes referunt, vera esse cre- 
dantur, et iniqua. hec hzreseos celetur opinio. Sed 
hic diutius facere permissum non est. Etenim pre- 
sul Ecclesiarum Dominus est, qui pro his, et pro 
universis mortem sustinuit, et propter eas ascensum 
ad ccelos nobis omnibus condonavit. Dudum itaque 
Eusebius, et Maris, et Theodorus, atque Theogo- 
nius, Ursacius, et Valens, et Minophantus, et Ste- 
phanus, scripserunt Julio comministro nostro Eccle- 
sie Roman: pontifici contra predictos consqcerdo- 
tes nostros, id est, Athanasium episcopum Alexan- 
drie, et Marcellum episcopum Ancyre Galatiz, et 
.Asclepam 82:5. Sceripserunt quoque ex aliis parti- 
bus episcopi, testimonium perhibentes puritati Atha-- 


rissimi fratres, non solum propter calumniam adver- 
sus istos instructam, verum quia suos pro diversis 
criminibus accusatores occurrisse viderunt. Profe- 
rebantur enim vincula et catenze. Venérant homines 
ab exsilio et consacerdotes, nec nón cognati pariter 
et amici eorum, qui propter istos mortui dighoscun- 
tur. Et quod est admirandum, aderant episcopi, 
quorum unus quidem catenas gestabat et vin- 
eula quibus vinctus fuerat propter eos. Alii véro 
eorum insidiis mortem sibi testabantur inflictam, 
quoniam ad tantam superbiam sunt perducti, 951 
ut etiam episcopum occidere conarentur, quem nisi 
fuga liberasset, obierat. Venit etiam consacérdos 
noster beatus Theodulus, fugiens éorum molimina, 


p quibus fuerat jussus occidi. Álii vero gladiorum 


vulnera demonstrabant, alii famem se ab eis pas- 
$05 ingemiscebant; et hzc non quilibet homines tes- 
tabantur, sed omnes Ecclesie, pro quibus hi qui 
occurreruht et qui legatione fungebantur, insinua- 
bant violentiarum pestes, armatos milites, populos 
cum fustibus, judicum terrores, falsarum litterarum 
objectiones. Lectz: sunt namque littere Theogonii 
contra consacerdotes nostros Athanasium, Marcel- 


]um et Asclepam, ut etiam imperatores movisse 


viderentur. Quas litteras diacones Theogonii vulga- 
verunt; super hzc autem virginum nuditates, eccle- 
siarum incendia, carceres contra sacerdotes nostros 
adhibitos. Qux omuia non pro alia re, nisi pro [ed., 
prelia nonnisi pro|.detestabili Arianorum heresi 


nasii consacerdotis nostri; et ea qu:x» ab Eusebio et (; commisisse noscuntur. Quisquis enim eorum respuis- 


consectatoribus ejus gesta sunt, nihil aliud quam 
mendaciis et calumniis plena esse firmantes. Cum 
utique evocati a charissimo et consacerdote Julio, 
€t non occurrentes, sicut ex scriptis ejusdem epi- 
scopi Julii comprobatur, aperte videantur calumnia- 
tores existere. Nam si de gestis contra eos habitis 
presumpsissent, non retardarentur occurrere. Ve- 
rumtamen etiam ex his qux fecerunt in hoc sancto 
magnoque concilio, eorum machinatio evidenter ap- 
paret. Venientes enim in Sardicensium civitatem at- 
que videntes fratres nostros Athanasium, Marcellum, 
Asclepam et caeteros, ad judicium accedere timue- 
TUnt ; et non semel, non secundo, sed etiam frequen- 
ter citati, vocationibus obedire noluerunt; congre- 
gatis videlicet in. concilio Osio longzvo (qui propter 


&latem, atque confessionem, tantumque laborem, D 


omni honore dignus apparuit) et reliquis, sustinenti- 
bus et invitantibus eos ingredi judicium; ut qu:eque 
contra absentes consacerdotes diffamaverant atque 
conseripserant, presentes ostenderent. Sed, sicuti 
prediximus, evocati non venerunt, ut etiam in hoc 
calumniam propriam ostenderent; et quodammodo 
respuefido justum judicium, insidias suas et molimina 
proclamarent. Nam qui de suis dictis confidunt, 
etiam ad faciem probare non fugiunt. Quia vero non 
occurrerunt, nullum vestrum de eis ignorare confi- 
dimus, Et si forsan rursus illic quidquam macbinari- 
voluerintSsciant omnes quoniam nihil habentes quo 
Possint consacerdotes nostros arguere, absentibus 
PaTrRoL. LXIX 


b 


set ordinationem atque communionem, his necessa- 
rio subdebatur injuriis. Conspicientes igitur facino- 
rum suorum angustias, confusi recesserunt. Et ulte- 
rius hzec non valentes abscondere, in Sardicensium 
venerunt urhem, ut per adventum suum quasi talia 
Se nequaquam perpetrasse monstrarent. Videntes 
autem quibus calumnias irrogaverant, et oppressos a 
se simul accusatores, et increpationes pre oculis suis 
habentes, evocati ad judicium ingredi nequiverunt. 
Athanasio quippe, Marcello, et Asclepa, nostris 
consacerdotibus fiducialiter agentibus, et nimis inge- 
miscentibus, et imminentibus atque provocantibus, 
eos, et promittentibus, non solum se calumnias evi- 
denter ostendere, sed etiam qux in eorum Ecclesiis 
deliquissent ; illi vero tanto conscientiz: terrore con-,. 
stricti sunt, ut fugerent, et per fugam suas calum- 
nias aperirent, dclictaque sua judicii declinatione, 
faterentur. Et licet non solum ex prioribus, sed 
etiam ex istis malitia eorum atque calumnis» pate- 
flant : tamen, ut neque per fugam occasionem alte- 


rius iniquitatis accipiant, curavimus contra veritatem 


facta eorum molimina examinare. Et hoc proposito, , 
ex his qux gesta sunt eos calumniatores invenimus, 
et nihil aliud nisi adversus consacerdotes nostros in- 
sidias institutas. Nam Arsenium, quem dicebant ab 
Athanasio peremptum, hic vivit, et inter viventes 
commorari dignoscitur; ex quo etiam alia probantur 
esse conlicta. Quia vero etiam calicem divulgave- 


runt fractum a Macario Athanasii presbytero, testati 


91 


911 


sunt qui de Alexandria et Mareote venerant, nihil A 


* tale fuisse gestum. Sed etiam episcopi /gypti Julio 


' : eonsacerdoti nostro scribentes, valde firmabant quia 


neque suspicio fuisset hujusmodi. Proinde dixerunt 
. monwmenta adversus eos Íuisse confecta, qux ta- 
men probatum est ex una parte celebrata : in quibus 
gestis pagani examinabantur et catechumeni; ex 
quibus unus catechumenus inquisitus, ait intus se 
fuisse quando Macarius venerat ad eumdem locum. 
Alter autem interrogatus, dixit illum famosissimum 
Ischyram tunc zgrotasse, et in cella jacuisse ; ut ex 
hoc appareat nihil gestum ex omnibus sacramentis, 
eó quód et catecbumeni intus fuissent, et lschyras 
[ms. Santheod et ed. V., Squiras] non adesset , sed 
jaceret egrotus. Is namque malignissimus Ischyras 
mentitus, eo quod Athanasius quosdam sacros incen- 
disset libros, illo tempore :egrotasse declaratus est 
quando Macarius ibi fuit. Unde etiam ex hoc calum- 
niator apparuit. Denique pro hujusmodi calumniz 
mercede dederunt Ischyr: nomen episcopi, qui ne- 
que presbyter fuerat aliquando. Duo namque presby- 
teri qui cum Meletio aliquando degebant, et postea 
a beato Alexandro episcopo civitatis. Álexandrin:e 
suscepti sunt et cum Athanasio constituti, testati 
sunt nunquam illum presbyterum fuisse Meletii , ne- 
que hohuisse Meletium in Mareote ecclesiam vel 
ministrum ; et qui penitus neque presbyter fuerat, 
nunc eum velut episcopum produxerunt, αἱ eo no- 
mine in suis calumniis terrere viderentur auditores. 
Lectz sunt enim et liltterxz? consacerdotis nostri Mar- 


M. AURELII CASSIODORI . | ( 


979 


gredi, nec omnino accedere ad ecclesiam Dei. Et ve- 
nientes in Sardicam conciliabula apud semetipsos per 
loca singula faciebant, et acta quzdam cura. terrori- 
bus concinnabant ; quatenus nihil penitus ad judicium 
perveniret, neque sanctum possemus celebrare conei- 
lium. Hzc omnia cognoscere potuimus a consacerdo- 
tibus nostris Macario Palestino et Asterio Arabis, 
qui cum eis venerant, et ab eorum perfidia recesse- 
rant. Bi namque ad sanctum concilium venientes, 
violentiam quam passi sunt narraverunt, nihil dicen- 
tes apud eüs agi rectum: insuper adjicientes quia 
dum essent rectz fidei, prohibiti fuissent ab eis ad 
μας loca venire, et propter interminationem vix ab 
eis intercedere [ed. Nív. et Frob., discedere] potuis- 
sent. Ob hanc causam Sardicam venientes, in una 


B domo cuncti manserunt, neque brevi tempore a se 


recedere patientes. Quia vero nos tacere non decuit, 
nec sine vindicta relinquere calumnias, vinzula, ne- 
ces, vulnera, concinnationes falsarum epistolarum, 
verbera, nuditates virginum, exsilia, destructiones 
ecclesiarum, incendia, migrationes a minoribus ci- 
vitatibus ad majores Ecclesias, et pr omnibus 359 
adversus rectam fidem nunc Árianam vesaniam per 
eos crudeliter insurgentem. Propterea charissimos 
quidem fratres nostros et comministros Athanasium 
Alexandrinzx civitatis episcopum, et Marcellum An- 
cyr2 Galatie, et Asclepam Gaz» comministrantes 
Christo, innoxios et puros esse decrevimus : scriben- 
tes ad uniuscujusque parochiam, ut singularum Ec- 
clesiarum populi cognosceutes sui episcopi puritatem, 


celli, et inventa est Eusebii similiumque nequitia, C eum se episcopum et habere et sperare cognoscant ; 


Nam ea, quz, veluti querimoniam faciens, Marcellus 
dixit, hz:ec tanquam ipse confirmaret accusaverunt. 
Bc ergo sunt lecta, et reliqua, et prx:cedentes pari- 
ter quiestiones ; rectaque hujus viri fides inventa est. 
Non enim a sancta Maria, sicut isti firmabant, dedit 
Deo Verbo principium, neque finem habere asseruit 
ejus imperium ; sed regnum ejus et sine principio, et 
sine termino esse conscripsit. Asclepas autem com- 
minister obtulit monimenta Antiochie confecta sub 
accusatorum prxsentio, et Caesariensis Eusebii, et ex 
sententia judicantium episcoporum se ostendit in- 
noxium. Recte siquidem, o charissimi fratres, evocati 
frequenter, obedire noluerunt, recte quoque fuge- 
runt. Conscientia namque sua perterriti, per fugas 


eos autem qui in eorum Ecclesias luporum instar in- 
gressi sunt, id est, Gregorium in Alexandria, Basilium 
in Ancyra, Quintianum Gazz, nec episcopos nomi- 
mandos, nec Christianos, nec quamlibet penitus cum 
eis habendam esse communionem, nec eorum litteras 
habendas, nec scribendum eis. Theodorum vero He- 
raclee Europs, et Narcissum Neroniadis Cilicim, 
Acacium Cxsarex Palxstins, et Stephanum Antio 
οἶα, Ursacium Sigiduni Mysix, Valentem ex Mirsia 
Pannonie, Menophantum Ephesi, et Georgium Lao- 
dicezx, licet metuentes ab Oriente non venerint, tamen 
eo quod a beate memori:xe Alexandro civitatis Alex- 
andrine pontifice sint damnati, et eo quod secum 
Arianos habeant, et propter crimina eis illata, gene- 


guas calumnias indicarunt; et qu: przesentes accusa- D rali eos decreto sanctum concilium episcopatu depo- 


tores super eis dixerant, etiam probaverunt, Ad hxc 
autém etiam eos qui dudum accusati propter Aria- 
nam heresim fuerant, et projecti non solum susce- 
perunt, sed etiam in majori ordine posuerunt, diaco- 
nes ad presbyteratum promoventes, presbyteros ad 
episcopatum, non ob aliud, nisi ut impietatem semi- 
pare et dilatare potuissent et fidei corrumpere pieta- 
tem; sunt autem horum principes, Eusebius, Theo- 
dorus Heraclee, Narcissus Neroniadis Cilicie, Ste- 
phanus Antiochie, Georgius Laodicez, Acacius Cze- 
sare Palestine, Minophantus Ephesius, Ursatius 
Sigiduni [ed. Frob., Mygdoni] Mysie, Valens Mirsi 
Pannonix. Isti namque convenientes cum Orientali- 
bus non sinebant eos nec in sanctum concilium in- 


T 


sui; et decrevimus non solum episcopos cos non 
esse, sed neque communionem cum fidelibus pro- 
mereri. Eos enim qui dividunt a paterna substantia et 
divinitate, et alienant Verbum a Patre, dividi ab Ec- 
clesia catholica convenit, et esse alienos a nomine 
Christiano. Sint igitur a nobis et omnibus anathema, 
eo quod verbum veritatis videantur esse cauponati. 
Apostolicum namque preceptum est; Si quis vobis 
annunliaverit preter quod accepistis, anathema sit 
(Galat. 1, 9). His ergo nullum communicare denun- 
tiate; nulla enim communio luci ad tenebras (1I Car. 
vi, 14). Hos pellite procul ab omnibus [ms. Lgr., 3b 
hominibus]; nulla enim cencordia Christo αὐ Belial. 
Servate vos, fratres charissimi, ut neque scribatis eis» 


| 


915 


ΒΙΒΤΟΒΙΑ TRIPARTITA. LIRER IV. 


974 


neque eorum scripturas suscipiatis. Studete simul, A quoniam et primo genitum ἃ mortuis. Confitemur 


vos charissimi fratres et comministri, tanquam spiritu 
pr:esentes nosiro concilio consentire, atque subscri- 
ptione vestra decernere, qux ab omnibus ubique 
comministris nostris consonantia una serventur. 
Abdicamus autem illos, et extra terminos Ecclesize 
catholice procul abjicimus, qui non affirmant ^, quia 
Deus est Christus, sed aiunt, verus Deus non est, 
quia Filius est; sed verus Filius non est, ne genitus 
sit simul et ingenitus. Sic enim se intelligere natum 
profitentur, quia sic dixeruut, quod natum est factum 
est. Et quia cum Christus ante secula sit, dederunt 
ei principium atque finem, quod non in tempore, sed 
habet ante secula. Proinde dus viperx: ex aspide 
Ariana progresse sunt, Valens et Ursacius, qui 
gloriantur, et non dubitant se dicere Christia- 
nos : profitentes quoniam Verbum, et quonjam Spi- 
ritus, et vulneratus, et interfectus, et mortuus est, 
θὲ resurrexit; quodque cohors studet bzeretico- 
Tum, diversas esse substantias Pauis, et Fili, et 
Spiritus sancli pronuntiant, et eas esse divisas. Nos 
autem hanc percepimus, et eruditi sumus, hane 
habemus catholicam apostolicamque traditionem, et 
fidem atque confessionem, unam. esse " substan- 
tiam nominantes Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 
Et si quzrant qua sit Filii substantia , profitemur 
eam esse quz Patris : indubitapser Bunqüagm, Patrem 
sine Filio, neque Filium sipe Patre fuisse credentes, 
néc esse potuisse, quod est Verbum Spiritus. Absur- 
dum namque est dicere, aliquando Patrem non fuisse 


Patrem. Patrem enim sine Filio neque nominari, nec ( 


esse poluisse. Est enim ipsius Filii testimonginin : Ego 
in Patre, et Pater ia me (Jean., xiv, 14); et, Ego et 
Pater unum sumus (Joan. x, $0). Nallus nostrum ne- 
£at natum : sed quibus na£um ^? Omnibus qux invi- 
sibilia e visibilia nuncupantur. Opifex est archange- 
lorum, et angeloruga , et mupdi, et hnroan; generis, 
quoniam δἰ : Omnium: arüfez agpientia docuit me 
(Sap. vui, 94). Et omnia per ipsum (acia sunt (Joan, 1, 
ὅ). Non enim semper esse potuerat, si sumpsisset 
exordium : quandoquidem Verbum, quod semper est, 
non habet initium. Deus autem sunquam terminum 
habet. Non dicimus Patrem Fijliusa es5e, Deque rur- 
sum Filium Patrem esse; sed Pater Pater est, et 
Filius Patris est Filius. Con&temur virtutem esse Pa- 


tris Filium. Confütemur Verbum Dei Patria esse, p 


prater quod aliud non est, et Verbum verum Deum, 
Οἱ sapientiam, et virtutem, verumque Filium tradi- 
mus. Et non sicut czeleri filii nomingotur, ia Filium 
dicimus : quoniam illi aut. gratja. regeneratienjs dij 
erunt, aut ὁὰ quod digni fiapt, ülii nuncupantur, ne- 
que propter unam substantiam qui est Pautris.et 


Filii. Confitemur item et unigenitura et primogeni-- 


tum ; sed unigenitum Verbum dicimus, quod: semper 
fut, οἱ est in Patre; primegenism autem quantum 
ad hominem. Sed tamen differt a erea£ura cemmuni : 


* Ed. Frob. et Niv., qui affirmant : Quod Deus est 
Christus, sed verus. Deus non est; Quod Filius est, 
56d verus Filios non est; Quod genitus est, simul et 
Ingenitug, 


* -.- - 


unum esse Deum. Confitemur unam Patris Filiique * ; 


divinitatem; neque quisquam negat aliquando Patrem 
Filio raajorem , non propter aliam essomtism, mon 
propter differentiam, sed quia ipsum.nemen Patris 
majus est filio. Hzec autem illorum blasphemia a1que 
corruptibilis interpretatio est ; hac gratia, eum dixisse 
contendunt : Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30), 
propter concordiam et unanimitgtem, Sed reproba- 
vimus omnes catholici intellectum eorum fatuum et 
abjectum, sicuti mortalium hominum. Qui, quoniam 
corrumpi ceperunt, offendentes discordare nosqun- 
tur, ei ad permutationes ascendunt : hoc moda di- 
stantiam et discordiam inter Patrem Deum omnipo- 
tentem et Filium esse posse dicentes; q&od absur- 


B dum est intelligere, et aliquatenus arbitrari. Nos 


autem et credizaas et affirmemuse, et sic intelligimus, 
quoniam sacra Scriptura loeuta est : Ege et Pater 
unum sumus, propter esseniis unitatem, quge eet una 
et eadem Patris et Filii, οἱ eredigans seiaper sine 
prineipio et sine termino bunc regnare cum Patre, et. 
non habere nec tempus, nec defeetum. ejus imperium, 
quia semper esi ; nunquam enitn esee. coepit, ideoque. 
Bec deficere potezit. Credimus es percipimus. Paru- 
detum sanetum Spiritum , quem nobis ipse Desninus 
promisit et destiaamit, et eum credimus missum. Sed 
is Baacus noD 466, sed homo, quo indutus est, quem 
assumpsit ex Maria Virgine, qui pati potuit .sicot 
mortalis. Deus aatem izamertalis est. Creditos quia 
teria die me&urrexi , non Deus in homiae, sed 
hemo in Deo resurrexit, quem et obtulit Patri sue 
donum, quem.wtique liberavit. $53 Credits autem 
quoniam oppermtuao tempore atque definito: omes et 
de emaibus ipse judicabit. Tanta siquidem» eorum 
stultitia , et ita: exaesitudine tenebrarum. eosum mens 
€xcPCala esi, ut nequeant lumen cernere veritatis, 
nec intelligere qua ratione dictum est : Ut δὲ ipsi in 
nobis unum sint (Joan. xvn, 41}. Palam vero est eur 
dixit unum : quoniam apostoli Spiritum sanctum Pei 
acceperunt ; sed tamen ipsi nor erant spiritus, nec 
aliquis eorum aut Verbum, aut Sapientia, aut Virtus, 
aut Unigenitus erat. Sicut ego et tu, inquit , unum 
sumus, sic et isti in nobisunum sint (Fbid.). Certissime 
igitur Seripturs divina hoc distmzit : In nobis, inquit, 
unum sint; non ait, sicut nos unum sumus ego et 
Pater; sed discipuli in semetipsis conjuncti et copus 
lati unum sint, et fidei confessione , iri gratia et pie- 
tate Dei Patris, et Dorsini et Salvatoris nostri con- 
cessione et charitate unum esse possint. a 

Ex his litteris aguoscitur et'aecusatorum calumnia, 
et priorum iniquitas judieum, et dogmatum vera sa- 
lubritas. Non solurn enim de divina nos beati Patres 
docuere natura, sed etiam eruditionem dispehsatio 
nis explanaverunt. TuxopommTOs, ἐδ, m, eap. 8, 
edit. Christ. 


» Ed. Frob. et Niv., Sed genitum ante. omnia, qua 
invisibilia, etc. 

* Redundat, ut mihi videtur, aut esse aut pominan- 
tes, Epi. 


— 


975 

CAPUT XXV. 

De legatis Sardicensium ad Constantium | destinatis, 
et de nefanda machinatione contra eos a. Stephano 

Antiocheno presule concinnata. 

Hoe Constans agnoscens, doluit quidem, fevitatem 
fratris inspiciens, et infremuit adversus instigatores 
malorum et imperatoris facilitatem ita decipientium. 
Duos autem episcopos ez Sardicensi concilio electos 
cum litteris misit ad fratrem, cum quibus et magi- 
strum militum: Salianum pietate justitiaque fulgen- 
tem. Litterzx vero non solum monitionem habuerunt 
atque coüsilium, sed etiam interminationem pio 
prineipi condecentem. Primum quidem enuntiavit 
fratri ut episcopis preberet auditum, et iniquitates a 
Stephano aliisque presumptas agnosceret, nec non 
et Athanasium gregi proprio restitueret; patefacta 
quidem calumnia, priscorumque judicum iniquitate 
et erudelitete revelata; adjecitque, quia nisi vellet 
quod justum est facere, ipse ad Alexandriam perge- 
ret, et Athanasium ovibus desiderantibus restaura- 
ret, inimicorumque catervas procul expelleret. Hanc 
autem epistolam Constantius in Antiochia suscipiens, 
promisit ge facturum quz qualitas temporis annue- 
bat. Sed in his perterriti veritatis impugnatores, ne- 
fandissimum  machinati sunt malum. Applicuerant 
etenim sacerdotes a concilio destinati remotiore in 
loco. Magister vero militum aliam mansionem acce- 
perat. . | 

Porro Stephanus tunc Antiochenus episcopus, cum 
aliis tyrannidis cooperatoribus, naves naufragio pre- 
parabat, cum quibus assertores rectorum dogmatum 
variis nitebatur absorbere calumniis. Horum itaque 
erat dux quidam juvenis Onager nomine, cum aspe- 
ritate veniens [ed., licenter vivens], et iniqua con- 
versatione congaudens, qui non solum in plateis di- 
versos tormentis afüciebat, et fustibus lacerabat, 
sed etiam domos impudenter invadens, viros ac mu- 
lieres honestissimas abstrahebat. Et ne longius ejus 


. €extendam calliditatem, contra optimos viros prepa- 


ratam narrabo presumptionem. Is enim: Onager ad 
quamquam fornicariam veniens, ait quosdam nuper 
venisse peregrinos, et noctem habere necessariam 
meretricis. Porro sumens quindecim indisciplimatos, 
et eos in vicino episcoporum metato celans, per- 
rexit cum meretrice ad januam ubi illi viri requie- 
scebant. Eamque .apertam inveniens, persuasit uni 
puerorum, pecunia data, ut mulierem introduceret 
intra januam quam ipse monstrabat, ibi quippe uter- 
que sacerdotum dormire videbantur, eamque mulie- 
rem interius precepit accedere : ipse vocaturus $0- 
cios est egressus. Contigerat enim unum seniorem 
episcopum Euphratam nomine in loco exteriore dor- 
mire. Vincentius autem (sic enim dicebatur alter) in 
interiori cubiculo quiescebat. Cumque intra ostium 
puella venisset, sonum pedum Euphratas cogno- 
scens, dum esset obscurum, quis ambularet interro- 
gavit. llla vero loquente, conturbatus Euphratas, dz- 
monemque putans esse mulieris imitatum vocem, re- 
pente Salvatorem Christum ad suum vocavit auxi- 
ium. Onager autem dux.iniquitatis hujus, hoc facto 


- 


M. AURELII CASSIODORI 
A cum sociis est ingtessus, iniquos clamans eos, et ini- 


976 


quitatis judices destinatos. Multoque clamore facto, 
concurrerunt et servi, surrexitque Vincentius, et 
claudentes januam domus, septem quidem calumnia- 
torum comprehendere potuerunt. Onager vero cum 
reliquis fugit. Detenta tamen est cum illis et mulier. 
Diluculo autem magistrum militum qui cum illis ve- 
nerat, excitantes, ad palatium processerunt. Et prz- 
sumptiones Stephani proclamantes, dicebant jam non 
egere judicio, neque verberibus iniquitatea ejus. Ma- 
gister vero militum przcipue clamitabat : rogans ut 
juberet imperator non synodice, sed judicialiter po- 
tius iniquam examinari presumptionem : promittens 
primum se episcoporum clericos traditurum, et 
oportere etiam ministros Stephani ita contradi. Cum- 


p que ille impudenter contenderet, dicens clericos non 


subdendos esse verberibus, placuit et imperatori τὶ 
judicibus, ut intra palatium cause proveniret exami: 


.natio. Et primum quidem interrogavere rmulierem, 


quis eam ad metatum deduxisset episcoporum. Que 
dixit quemdam juvenem ad se venisse, et adventum 
indicasse peregrinorum, et quod opus haberent, et 
quia vespere veniens deduxisset eam ad habitaculum 
quoddam, eamque intra januam domus et porticuma 
introire pr:eceperit. Adjecit etiam inquisitionem epi- 
scopi, et terrorem factum, et orationem ejus, et su- 
pervenientium repentinas invasiones, 

Hzc judices agnoscentes, captum inter alios juve- 
mem ad medium deduxerunt. Qui non exspectaas 
necessitatem verberum, machinatum consilium pa- 
tefecit, et Onagrum hsec omnia perpetrasse confes- 
sus est. Qui deductus ad medium, Stephanum dixit 
hzc omnia precepisse. Sic igitur Stephani cogno- 
Scentes iniquitatem, presentibus tunc episcopis per- 
miserunt ut eum damnarent, et ab ecclesia procul 
expulsus est. Non tamen ab Ariana peste Ecclesia li- 
berata est. Nam Leontius post eum ordinatur, genere 
Phrygius, voluntate nequissimus. Verum Constan- 
tius ea qux contra episcopos fuerant machinata, ex- 
perimento cognoscens, scripsit Athanasio maximo et 
semel, et secundo, et tertio , invitans eum ut a 954 
partibus remearet Hesperiis, sicut ipsis litteris indi- 
catur. TmEODoRETUS, lib. n, cap. 8, 9 et 10, p. 
82, 84. 
CAPUT XXVI. 

Epistola Constantii ad Athanasium, ut ad exm 

veniret. 
: Constantius victor Augustus Athanasio episcopo. 

Plurimum te circumferri et fluetuari ferocibus ma- 
ris undis nostre mansuetudinis clementia non per- 
misit. Patria quippe terra nudatum, et privatum pro- 
priis rebus, errantemque per loca invia bestiarum, 
indefecta nostra pietas non despexit. Ideoque tibi 
diu distuli scribere voluntatis mec propositum : spe 
rans sponte te ad nos forte venturüm, et laborum 
satisfactionem a nobis exigere. Verumtamen, quo- 
niam forte timor impedivit voluntatis tux proposi- 
tum, litteras largitate plenissimas ad tuam beati- 
tudinem [ms. Lyr., benignitatem] destinavimus, wt 
sine metu nostris aspectibus velociter tuam presen. 


“πα - 


971 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


tiam prebere festiries; quatenus desiderio tuo poti- A Athanasii didicistis, et integrum cognovistis secun- 


Jus, experiaris nostram clementiam in propriis re- 
stitutus. Hac etenim causa et dominum meum fra- 
tremque Constantem Victorem Augustum pro te 
rogavi, ut tibi potestatem ad nos tribuat veniendi, 
ut ainbobus nobis annuentibus, restitutus in patria, 
habeas maximum gratie nostre pignus. SocRATES, 
lib. n, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 107. 
CAPUT XXVII. ' 

Alia epistola ejusdem pro eadem re. 
Constantius Victor Augustus Athanasio episcopo. 
Licet prioribus nostris litteris significaverimus, 

quatenus sine sollicitudine ad nostrum debeas ve- 
nire comitatum, eo quod maxime velimus te ad pro- 
pria destinare; tamen et nunc has litteras ad tuam 
direximus sanctitatem; per quas invitamus ut sine 


aliqua incredulitate vel metu ascendens, publicis ve- - 


hiculis ad nos venire festines, ut qu:e desideras pos- 
sis adipisci. SocRaTEs, lib. n, cap. 18. Edit. Christ. 
Vales. cap. 95, p. 108. 

.. CAPUT XXVIII. 

Tertia Constantii epistola pro eodem. 
Constantius Victor Augustus Athanasio episcopo. 
Dum in Edessa degeremus, presentibus presbyte- 

ris iuis placuit ut ad te destinatis presbyteris 
ad nostrum debuisses festinare comitatum ; qua- 
tenus videns nostros aspectus, repente properares ad 
Alexandriam. Sed quoniam plurimum preeteriit tern- 
pus ex quo suscipiens a nobis litteras non occurri- 
δι}, propterea etiam nunc commonore te festinavi- 
mus, ut vel nunc tuam presentiam nobis velociter 
presentare contendas, et ita possis patriz ta resti- 
twi, tuaque securus oratione írui. Ad plenam vero 
cognitionem Achitum diaconum destinavimus, a quo 
possis agnoscere etiam nostri animi voluntatem, et 
quoniam ea qu: optas poteris impetrare. 

Has epistolas in Aquileia suscipiens Athanasius, 
illic enim relicta Sardica morabatur, mox recurrit 
ad Romam, et ostendens litteras episcopo Julio, in 
maximo gaudio Ecclesiam fecit esse Romanam. Pu- 
tabatur enim etiam Orientis imperator eorum fidei 
consentire, eo quod ad se Athanasium fiducialiter 
evocaret. Julius autem in Alexandriam clericis atque 
plebi hzc de Athanasio scripta direxit. SocRATES, 


lib. 1, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 108. 


— 


CAPUT XXIX. 
Epistola Julii ad Alexandrinos pro Athanasio. 


Julius archiepiscopus presbyteris, et diaconibus, 
et plebi, habitantibus in Alexandria, dilectissimis 
fratribus, in Domino salutem. 

Congaudeo vobis et ego, dilectissimi fratres, quo- 
niam fructum vestre íidei ante oculos jam videtis. 
Hoc etenim vere gestum quilibet inspiciet in fratre 
et coepiscopo nostro Athanasio, quem propter puri- 
tatem vitz:» sux et vestras orationes restituit vobis 
Deus. Ex4hoc itaque creditur puras et charitate ple- 
nas orationes vestras ascendisse semper ad Deum. 
Memores enim estis promissionum coelestium atque 
dilectionis quam ex doctrina predicti fratris mei 


dum insitam vobis fidem quam percepistis : quoniam 
mon usque ad finem is a vobis possit abduci, cujus 
oratiónes in sanetissimis animabus vestris tanquam 


: pr:esentes semper habuistis. Ergo non plurimis mihi 


verbis opus οὐδ vobis scribere. Qusecunque enim vo- 
bis a me potuerint dici, hoe jsm fides vestra pro- 
cessit, et divina gratia communis orationis nostre 
vota complevit. Congaudeo siquidem vobis; iterum 
enim dico, congaudeo, quoniam inexpugnatas ani- 
mas in fide servastis. Sed etiam ipsi fratri meo Atha- 
nasio non minus congaudeo : quia licet multam sit 
passus tristitiam, neque una hora vestri desiderii e£ ' 
charitatis oblitus est. Nam licet corpore ad tempus ὦ 
a vobis sit abstractus, tamen spiritu vobiscum sem- 


B per degere videbatur. Et ego quidem, charissimi fra- 


tres, omnem tentationem contra eum surgentem reor 
sine gloria non fuisse. Nam et vestra, et ejus fides 
cognita est universis et comprobata. Si enim non 
tanta et talia provenissent, quis crederet quia aut 
vos tale judicium tantamque charitatem circa talem 
exhibuissetis episcopum, aut ille potuisset tantis cir- 
cumdari virtutibus, per quas spe celesti fraudatus 
non est? Promeruit igitur quolibet modo et nunc, et 
in futuro etiam confessionis gloriosum martyrium. 
Frequenter enim terra marique plurimum «:estuatus, 
omnem pravitatem Árianz conculeavit hzreseos ; et 
crebro per invidiam usque ad periculum impulsus 
contempsit mortem, munitas omnipotente Deo et 
Domino Jesu Christo ' Salvatore nostro: sperans et 


C inimicitias declinare, et consolationi vestrz restitui : 


deferens vobis majora tropea ex fortissima conscientia, 
pro quibus 955 et usque ad terminos terrz totius 
apparuit gloriosus. Fiduciam itaque habens sui pro- 
positi coelestisque doctrinz, clarificatus est immor- 
tali judicio, et ad vos revertitur. Diligendus igitur 
apud vos clarior nunc est, quam tunc quando profe- 
etus a vobis est. Nam si materias pretiosas, id est 
aurum atque argentum, ad purgandum ignis probat, 
quid dignum dici poterit de tali tantoque viro, qui 
cum tantas tribulationes et pericula devicisset, red- 
ditur nunc vobis immaculatus : non a nobis solum- 
modo, sed comprobatus ab omni concilio? Suscipite 
siquidem nunc, fratres charissimi, cum omni divina , 
gratia pastorem vestrum ac przesulem, tanquam vere 
Athanasium, cum his qui tantis laboribus ejus parti- 
cipes sunt effecti; et gaudete fruentes orationibus qui 
pastorem vestrum, ut ita dicam, esuritis atque siti- 
tis, quando etiam ipsi vestram sanctitatem salutari- 
bus scripturis cibastis atque potastis. Nam cum de- 
geret in peregrinis, vos ei consolatio fuistis, et in 
persecutione atque periculis refovistis eum fidelissi- 
mis vestris animabus οἱ mentibus. Ego siquidem jam 
exsulto considerans et ratione prospiciens in ejus 
reversione uniuscujusque vestrum gaudium, et plebis 
votivas occursiones, et concurrentium gloriosam fe- 
stivitatem* et qualis ille vobis erit dies et quantus, 
remeante scilicet fratre meo, et quiescentibus priscis 
malis quorumdam machinatione sarcitis; nec non 
pretiosa ac votiva reversione cunetos in quadam 





919 


M. AURELII CASSIODOBI 


pleniseimi gaudii lztitia. copulante. Hujusmodi vero A stint, boc esse noscuntur. SoCBATES, lib. n, cap. 18. 


gaudium usque ad nos magnitudine sua pertingit : 
quibus divinitus hoc etíam constat esse concessum, 
quatenus et nos debeamus ad laudem tanli viri con- 
surgere. Sed melius est ut epistolam oratione clau- 
damus. Deus omnipotens, et ejus unigenitus Filius 
Dominus et Salvator noster Jesus Christus hoc gau- 
dium vobis prebesat in eternum : dignum tribuens 
preumiom admirabili vestre fidei, quam circa pontifi- 
cem vestrum glorioso testimonio demonstratis ; ut et 
vos etqui vobiscum sunt bic οἱ in feturo meliora 
possideatis : Que oculus non vidit, nec auris audivit, 
Mec in cor hominis ascendit, qua pra paravit Deus di- 
ligentibus se (1 Cor. u, 9). Per Dominum nostrum 
Jesum Christum, per quem et cum quo otanipotenti 


Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 111. (An. Dem. 3550.) 
CAPUT XXXI. 


Epistola Constantii per quam omnia gesta contra 
Athanasium habila sunt end ad ' 
Victor Constantius Maximus, pius, episcopis et 
presbyteris catholice Ecclesig salutem. 


Reverendissimus episcopus Athanasius non est 
Dei gratia derelictus; nam licet brevi tempore hu- 
mana fuerit probatione submissus, tamen debitum 
providentis universa perspicientis (Ms. Lyr., pro- 
spicientis] noscitur suscepisse decretum : recipiens 
voluntate Dei nostroque judicio patriam suam, pari- 
ter et Ecclesiam cujus divino nutu presul exstabat. 


Deo gloria in secula seculorum, Amen. Valere vos B Huic enim consequenter oportebat nostram adesse 


' opto, charissimi fratres. SocnATBS, lib. n, cap. 18. 
Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 109. 


CAPUT XXX. 

Quid Constantius petierit. Athanasium, εἴ quid Atha- 
natius Constantium, et quomodo, orthodoxis pontifi- 
cibus recipientibus suaa Ecclesias, heretici sint ex- 
pulsi. 

His itaque litteris conüdens Athanasius, ad Orien- 
tem venit. Quem Constantius imperator non tunc 
moleste suscepit; sed eum circumvenire tentabat, 
molitione submissus Arianorum, et dixit ad eum : 
Sedem equidem tuam decreto concilii nobisque con- 
sentientibus recepisti; sed quia sunt aliqui in Alex- 
andria populi tuam declinantes communionem , 


mansuetudinem; quatenus omnia adversus eum, et 
ejus communicatores definita, omnisque suspicio οἱ 
illusio contra eum gesta, de c:etero sit inanis et va- 
cua; et relevatio, quam dudum clerici ejus habue- 
runt, competenter firma permaneat. Sed etiam hoe 
ejus gratie adjiciendutà esse censuimus, quatenus 
omnes ordinis s&cri cognoscant, coricessum omnibus 
sibi conjunctis, ut slne timore sint, sive episcopi, 
Sive sint clerici; sufücit enim unicuique cirea eum 


* recte voluntatis unio. Quicunque enim meliori judi- 


cio atque parte constituti, hujus eligunt communio- 
nem, hos omnes precipimus ad instar przcedentis 
providenti, etiam rune voluntate Dei, nostrze gra- 
εἶα! largitatem adipisci. SocnaTEs, lib. m, cap. 18. 


unam eos in civitate ecclesiam habere permitte. Ad C Edit. Christ. Vales. cap. 83, p. 112. (An. Dom. 


hanc propositionem Athanasius mox ocourrit, et 
ait : O imperator, potestatem habes jubere sünul et 
agere quacunque volueris. Sed etiam ego benefi- 
cium a te deposce, quod mihi concedi precor. Prin- 
cipe vero contimuo se daturum esse pronuntiante, 
repente subjunxit Athanasius, idem beneficium sibi 
largiri petens, quod quarebat imperator accipere. 
Unam enim et ipse ecclosiam postulabat dari per 
singulas civitates declinantibus Arianorum commu- 
nionem. lgitur Athanasii sententiam inutilem sibi 
cognoscentes Ariani, hoc quidem differendum esse 
direrunt, et agendum quod placeret imperatori : 
quia imperator-Paulo, et Athanasio, et Marcello, et 
Asclepe Gaze, et Lucio Adrianopoleos secundum 


$50.) 


988 CAPUT XXXH. 
Epistola Constantii ad Alexandrinos, ut reciperent 
Athángsium. 

Victor Constantius Maximus, Pius, populo Alexan- 
drino Ecclesi cathollex salutem. 

In omnibus perhibentes nostrz :quitatis Intentio- 
nem, scientesque quoniam diu providentia vestri 
contemplatoris estis alienatl, id ést, pontificis Atha- 
nasii, qui propter insertam rectitudinem, suorum- 
que morum probitatem cunctis Innotuit, eum denuo 
ad vos destinare censuimus. Hune itaque consuete 
et competenter suscipientes, et apud clementem 


ea qui in concilio Sardiceno placuerant, proprias ἢ) Deum adjutorem orationum habentes, vobis con- 


resttuerat sedes. Unde principalia sacra [id est, &a- 
cra littere principis] per singulas civitates ad eorum 
mittebantur ecclesias, quibus jubebatur ut eos re- 
pente susciperent. Igitur in Ancyra, expulso Basilio, 
et pro eo introducto Marcello, non fortuita turba pro- 
venit, quz: derogationem contraria sapientibus irro- 
gavit: Asclepam vero continuo Gazxi susceperunt. 
In Constantinopolitana civitate Macedonius ad modi- 
cum tempus Paulo successit, apud semetipsum in Ec- 
clesia remota collectiones agens. Pro Athanasio ta- 
men solo unperator episcopis, et clericis, atque plebi 
Scripsit, ut eum libenter susciperent. lnsuper etiam 
qui contra eum in judiciis acta fuerant, aliis litteris 
aboleri jussit. Qus vero de ambabus rebus scripta 


gruam simul et nobis placitam concordiam atque pa 
cem éecundum Ecclesie sanctionem ubique probatx 
[Ms. Lyr., prolata] sulficienter festinate servare 
Non enim rationabile est aliquam discordiam inter 
vos agitari, aut tumultum nostrorum temporum di- 
scipline contrarium ; et hoc quidem abesse a vobts 
omnino volumus. Orationibus autem sufficienter, eo 
scilicet pr:esule et adjutore apud Deum, vos instare 
solemniter admonemus ; quatenus tali proposito ad 
omnium vota perveniente, etiam gentiles idolorum 
errori hactenus servientes, ad cognitioneumeacra re- 
ligionis sub alacritate festinent. Ὁ charissimi nobis 
Alexandrini, rursus igitur admonemus ut in his qui 
ficia sunt, persistatis, οἱ omnea episcopum decreto 


901 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


PE 


989 


superno nostraque sententia destinatum libenter et pie A Athanasius ergo per Pelusium pergebat àd Alexan- 


suscipiatis, et toto animo totaque voluntate ample- 
ctendum existimetis. Hoc enim et vos decet, et no- 
stre mansuetudini noscitur convenire. Ut autem om- 
nis turb:ze seditionis occasio perimatur, judicibus apud 
vos habitis, litteris nostris precipimus, quatenus 
omnes, quos seditiosos agnoverint, legitiinze vindictze 
subjiciant. Utraque igitur perspicientes, et nostram 
cum Deo sententiam, et rationem prefessionis vestra, 
nec pon δὲ eupplieium comua seditiosos indictum, 
competenter et congrue sacr: religiónis jura servate. 
Predictumque Deo amabilem virum omni reverentia 
et honore colite; et orationes una.cum eo pro vobis- 
ipsis οἱ nostra. vit:e favore [Mae. Theod., fautori| om- 
nium Salvatori Deo betanter offerte. SocRATES, ἐν. 
Ai, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, . 115. 


AED. CAPUT XXXI. 


Epistola Constantii pro Athanasio, ut àboleretar quid- - 


uid oontra eum gestam est. 

Victor Constantius Augustus Nestorio salutem. 

Eadem vero forma przesidibus Augustorum Niezs, 
Thebaidis et Libyse scriptum ébt. Quideunque dudum 
ad lesionem et itüjuriam Athanasio episcopo com- 
municantium reperitur actum, lioc nunc aboleri prse- 
cipimus. Nam et ininistertum quo privati fuerant 
ejus clerici, eosdem fursus volumus obtinere. Hanc 
itaque preeceptionem nostram sertari censemas ; 
quatenus Athanatio episcopo sux Boeclesi:e restitato, 
communicatores ejus habeant ministérium quod seih- 
per habuerunt, quod étiam reliqui clerici habere no- 


driam. Transiens autem per civitates, edocebat ut 
Arianos universi declinarent, et consubstantialitatis 
dogma complecterentur. In quibusdam vero ecclesiis 
ordinationes fecit. Et hoc fuit initium alterius que- 
vele adversus euni, quiá Iu aliorum ecclesiis ordinare 
presümpsit. Hxc itque de Athanásio provenerunt. 
SocnATES, fib. ii; cap. 10. Edit. Christ. Vales. cap. 
24, p. 114. 


CAPUT XXXY. 


Quibus occasionibus tunc respublica turbabatur, et de. 


divisione Antiocheni populi propter fidem. 
Interea respublica fortuitis easibus urgebatur : 
unde que sunt capitularia non est incongruum bre- 
viter explanare. lgitur quia, zdificatore Constanti- 


B nopolitanz civitatis moriente, tres ejus filii impe- 


rium susceperunt, in precedentibus est narratum. 
Sciendum autem quia cum istis imperavit consobri- 
nus eorum, nomine Dalmatius, vocabulum patris ha- 
beng; qui dum paululum imperasset, a militibus 


ec ow 


interemptus est, non jubente Constantio ut occide-- 


retur, nec tamen prohibente. Dum vero Constanti- 
nus minor fratris partes invaderet, et ipse a militi- 
bus congressione facta peremptus est. Hoc autem 
jam sepe dictum est. Post mortem vero Constan- 
tini minoris, Persicum $57 contra Romanos motum 
est bellum, in quó Constantius proficere non vale- 
bat ; nam cum nocte prelium circa fines Romanorum 
atque Persarum fuisset gestum, validiores tunc Pers: 
ad breve tempus inventi sunt. Quo tempore neque 


scuntur, ut et ipsi $audio potiantur. SocRATES, lib. C Christiani sub quiete degebant, sed per Athanasium 


ui, cap. 18. Edit, Ghrist. Vales. cap. 25, p. 114. 


CAPUT XXXIV. 
Quomodo Athanasius Alexandriam git reversus. 
Tantis 'et talibus epistolis munitus sanctissimus 
Athanasius, per Syriam aggressus venit in Pakesti- 
nam, apprehendeusque Hierosolymam, et episcopo 
Maximo innotescens gesta Sardiceni concilii, et quia 
Constantius imperator illorum decreto judicioque 


consenserat, proparavit ut episcoporum illic habi-' 


tantium synodus ageretur. Maximus autem ín nullo 
segnis de Syria atque Palsestina universos evocavit 
episcopos. Factoque concilio restituit et ipse beato 
Athanasio communionern et diynitatem. Scripsitque 
etiam ipsa synodus Alexandrinis, et omnibus in 


de consubstantialis Verbo circa Ecclesias erat pugna. 
Socna Es, lib. u, cap. 40. Edit. Christ. Vales. cap. 
95, p. 115. 

Denique apud Antiochiam non concordabant in 
professione sua clerus et populus; sed per choros, 
ut est consuetudo, ad hymnos dicendos Deo in fine 
psalmorum monstrabant propriam voluntatem. Et hi 
quidem Patri sv Filio, sicut zqui homoris, gloriam 
dicebant; hi vero Patri rv Filio, per interpositionem 
prepositionis, Filium secmndnm esse monstrantes. 
His ita góktis, bxerens quid ageret Leontius, qui illo 
tempore ex haresi adversa sedem Antiochix guber- 
nabat, cum prohibere nón presumeret eos qui se- 
cundum traditionem Nicceni concilii psallerent Deo : 


JEgypto, et Libyis episcopis, elericis átdue plebi, ea D quia. metuebat ne seditio nasceretur in populo, hoc 


qu» de Athanasio gesta atque decreta eunt. Ob qtam 
rem valde Maximo detraxerunt Athanasii derogato- 
res episcopi : quoniam primitus deponens eum, rur- 
sus ex poenitentia tanquam nihil fuisset actum, sen- 
tentiam pro Athanasio protulit, 4:5 commusionem 
ei dignitatemque prebere Hac agnoscentes Ursa- 
cius et Valens, qui circa Arianum dogma studium 
primitus ardenter habuerant, declinantes a priori 
voluntate Romam profeeti sunt, libellumque poni- 
tentize Julio offerentes episcopo, et in consubstantia- 
litatis consensere sermone, et litteras Athanasio di- 
rexerunt, seque ei de cero communicare professi 
sunt. Sic itaque tunc Ursacius et Valens gestis Atha- 
nasij superaü, conversi [Ms. Lyr., reversi] sunt. 


dixisse fertur, tangens caput suum jam canum : Hac, 
inquit, nive soluta, lutum eohgerelur immensum. 
Per hoc ostendens quod se defuncto seditionem po- 
pulo generaret illa discordia qi in hymnis Bebat, 
non patientibus suis successoribus oum populi varie- 
tate sentire. Athanasius igitur veniens ad Egyptum, 
innotuit synodales epistolas Julii Rom. pont., insuper 
et synodalem Maximi Hierosolymitani, qwe talia 
conlinere dignoscuntur. SogoMEN., /[ib. m, cap. 19, 
Edát. Christ. Vales. cap. 20, p. 535. 


CAPUT XXXVI. 


Epistola Hierosolymitani concilii ad. /Egyptiacos 
episcopos. 
Saneta eynodus Hierosolymis congregata per /Egy- 





| 
| 
| 
| 





985 M. AURELII CASSIODORI 984 
ptum, Libyam et Alexandriam constitutis presbyte- À rannos semetipsum qao poterat preparabat. Socaa- 


ris, diaconibus et plebi, fratribus desideratissimis, in 
Domino salutem. 

Cunctorum Deo digne gratias agere non valemus, 
fratres charissimi; in quibus enim miracula semper 
egit, etiam modo cum Ecclesia vestra fecit : pastorem 


vestrum, et dominum, consacerdotemque nostrum . 


Athanasiumr vobis sua pietate restituens. Quis enim 
aliquando speravit oculis carnalibus intueri, quem 
nunc et nos et vos inspicitis, respicientes quem vi- 
dere desiderastis? Sed vere orationes vestre a Deo 


' omnium sunt auditz,, qui curam habet Ecclesize suc, 


et vestras lacrymas atque gemitus semper inspexit ; 
quapropter vestras audivit preces. Eratis enim sicut 
oves abjectz et fatigat», non habentes utique pasto- 


et de propriis ovibus curam gerens, restituit vobis 


quem noscimini concupisse. Ecce enim et nos omnia , 
, pro ecclesiastica pace facientes, vestrzque dilectioni 


conspirantes, in ejus amplexu praecessimus ; et com- 
municantes ei per eum vos alloquimur, scriptaque 


presentia destinamus. Itaque secundum gratifica vota 


vestra, scitote nos quoque cum eo vinculo charitatig 
obstrictos. Debetis ergo etiam pro pietate Deo ama- 


. bilium nostrorum imperatorum incessanter orare, 


quoniam et ipsi cognoscentes vestrum desiderium, 
eum vobis restituere destinarunt. Omni ergo honore 
tensis manibus suscipientes illum, gratificas orationes 
offerte Deo, qui vobis talia condonavit. Festipnate 
siquidem semper in Deo gaudere, et glorificare Do- 


TES, lib. n, cap. 30. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 
116. 


CAPUT XXXVII. 


. De insidiis contra Athanasium gestis, et de levitate 


Constantii. 


Adversarii siquidem Athanasii opportunum se tem- 
pus invenisse judicantes, rursus adversus eum machi- 
nabantur. Tunc imperatori Constantio suggesserunt 
quia omnem /Egyptum subvertisset et Libyam. Invi- 


diam vero maxime auxit ejus, eo quod ordinationes 


in parochiis fecisset alienis. Athanasius interea, dum 
venisset ad Alexandriam, synodum JEgyptiorum 


. congregavit episcoporum. Qui consona decreverunt 
rem. Propterea visitavit vos coelitus Pastor verus, B Sardiceno concilio atque Hierosolymis celebrato. 


Constantius igitur imperator, dudum et ipse Ariano- 
Tum secta preoccupatus, omnia quz paulo ante ei 
placuerant in contrarium demutavit. Et primum qui- 
dem Ecclesie Constantinopolitanz? pontificem Pau- 
lum deportari jussit exsilio; quem deducentes, in 
Cucuso Armeni» suffocarunt. Marcello autem denuo 
projecto, Ecclesiam Ancyranam Basilius rursus inva- 
Sit. Lucius autem Adrianopoleos ferro vinctus, in 
carcere moritur. Tautumque valuerunt qux de Atha- 
nasio 956 dicebantur, ut in immensum furorem 
cadens imperator, eum ubicunque reperiretur juberet 
occidi : cum quo Theodulum et Olympium prsesules 
Ecclesiarum Thrscensium. Igitur Athanasium volun- 
tas imperatoris non latuit, sed presentiens, fuga dila- 


minum, per quem et cum quo Patri est gloria in 8:8- (7 psus est et minas principis declinavit. Cujus fugam 


cula sx»culorum, Amen. Veniens igitur Athanasius 
in Zgyptum, quos quidem agnovit Arii sectatores 


- deposuit. Quibus a se depositis, Ecclesias eorum pre- 


cepit fidem tenere Niczni concilii, eamque summo 
gtudio custodiri. SozouN., lib. m, cap. 24. Edit. Christ. 
Vales. cap. 22, p. 535. 


CAPUT XXXVII. 


De Magnentio tyranno, et de Britanntone atque 
Nepotiano. 


Sic itaque se rebus habentibus Magnentius tyran- 
nus circa partes emersit Hesperias (an. Dom. 352); 
qui Constantem imperatorem Occidentalium partium, 
facte dolo, circa Gallias interemit. Quo gesto, inte- 
stinum inflammatum est bellum. Magnentius etenim 


tyrannus cunctam tenebat Italiam, Africamque, et Li- D 


byam, simul et Gallias. In Illyrico vero et in Sirmio 
aliud rursus a militibus exortum est bellum per ty- 
rannum nomine Britannionem. Sed etiam Romam 
tumultus non fortuitus detinebat. Fratruelis namque 
Coustantini Nepotianus nomine imperium assumpse- 
rat, monomachorum virtute suffultus, et Nepotianum 
quidem Magnentii. milites deposuerunt; Magnentius 
autem procedens, universas partes vastabat Hespe- 
rie. Horum igitur omnium malorum immensa con- 
fluxio brevi tempore generata est. Quarto enim anno 
post Sardicense concilium, hzc acta noscuntur con- 
sulatu Sergii et Nigriani (id est anno Dom. 350). His 
itaque nuntiis apparebat quia ad Constantium solum 


imperii jura pervenissent; quo provectu, contra ty- 


dilataverunt Ariani, precipue Narcissus Neroniadis 
episcopus, Georgius Laodicise, et Leontius tunc An- 
tiochene presul Ecclesie. Is enim cum presbyter 
esset, dignitate privatus est, quia cum muliere Ea- 
$tolia nomine degens, et turpem suspicionem celare 
volens, genitalia sibimet noscitur abecidisse, et de 
czetero quidem fiducialiter cum muliere vivebat. Post- 
ea vero studio imperatoriá Constantii in Antiochena 
Ecclesia ordinatur episcopus post Stephanum, qui 
primitus successerat Placito. Hzc igitur de his dicta 
sufficiant, SocRATES, lib. n, cap. 21. Edit. Christ. 
Vales. cap. 26, p. 116. 


CAPUT XXXIX. 
De Macedonio ejusque crudelitate. 


Eo tempore Constantinopoli Macedonius tenebat 
ecclesias, Paulo scilicet amputato przdicto mode. 
Qui de imperatore przsumens, Christianis commovi: 
bellum, et non minus quam quod tyranni eo tempore 
faciebant : suadens enim imperatori ut ei ecclesias 
vastanti ferret auxilium, egit ut lege firmarentur quz- 
cunque pessime agere nitebatur. Muniens enim se- 
melipsum monasteriis plurimis, qus ipse propria 
voluntate in Constantinopolitana urbe constituit, et 
pactis episcoporum in circuitu positorum, frequenter 
dicitur afflixisse Pauli dogmata sapientes. Et primum 
quidem expulit eos ex ecclesiis, deinde vero commu- 
nicare sibi coegit, ita ut plurimi plagarum immani- 


iate deficerent, alii vero substantiis, alii humana 








985 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


civilitate privarentur, aliis in frontibus characteres 4 tardantem Macedonius auxit episcopus. Helladiese 


ponerentur, ut essent hujusmodi *signo notati. Η 6 
itaque faciebant per omnes Orientis urbes, precipue 
tamen Constantinopoli, Quam persecutionem primo 





vero civitates Illyrici, necnon et Hesperim partes 
manebant immotz. SocRATEs, lib. I1, cap. 22. Βαϊ. 
Christ. Vales. cap. 271, p. 447. 





LIBER QUINTUS. 


$59 CAPUT PRIMUM. 


Quod geris Constante. rursus. Ariani Constantium 
adversus Athanasium excitaverint. 

Brevi siquidem tempore pretereunte, defuncto 
Occidentis imperatore Constante, Constantium fauto- 
res Arii compulerunt, Athanasii ad eum memoriam 
revocantes, quasi ipse fuisset qui ei fratrem fecerit 
inimicum, ita ut pene disruptis natur: vinculis usque 
ad bella descenderent. His incitantibus Constantius 
motus, non solum expelli, sed etiam perimi sacratis- 
simum Athanasium imperavit. Et mittens quemdam 


Sebastianum ducem cum maxima militari manu, velut. 


erroneum jussit interimi. Quomodo autem et ille cum 
exercitu venerit, et iste diffugerit, ipse qui passus et 
mürabiliter liberatus est melius enarrabit; nam in 
satisfactione sux fug sic ait. TmkopoRETUS, /ib. 1, 
cap. 45, p. 81. 


CAPUT II. 
Quid Athanasius in satis(actione sue fuge retulerit. 


Verumtamen exquirant modum etiam discessionis, 
et agnoscant a suis. Erant enim Ariani cum militibus 


atque custodiente, pericula cuncta transivimus, Deum 
magnifice glorificantes, quoniam neque populum xneci 
tradidimus, sed etiam quatenus salvaretur actum est, 
et manus querentium nos effugere prevaluimue. : 
TREoODORETUS, lib. 1, cap. 15, p. 87. 


960 CAPUT ΠΙ. 


B Quid Athanasius rursus de gestis Georgii in libro de 


[uga sua retulerit. 


Quz etiam Georgius eodem tempore in Alexandria 
gesserit, ipsius Athanasii, qui hzc passus est voce 
narremus. In libro enim quem de fuga sua scripsit, 
hxc ait : Igitur in Alexandria surrexerunt denuo nos 
quirentes occidere. Et facta sunt novissima pejora 
prioribus (Matth. xui, 45). Repente namque militeg 
cireumdantes ecclesiam, pro orationibus pretia ce- 
lebrabant. Ingrediente namque Quadragesima Geor- 
gius ex Cappadocia ab eis missus, auxit mala quae 
illorum calliditate didicerat. Post septimanam itaque 
Pasche, virgines mittebantur in carcerem, episcopi 
vincti a militibus ducebantur, orphanorum et vidua- 
rum domus abripiebantur, et invasiones in domibus 


concurrentes ut eos accenderent et ignorantibus nos. C agebantur, et noctibus Christiani deponebantur, ob- 


ostenderent ; et licet sine ulla compassione sint, vel 


audientes tamen confusi quiescant. Erat itaque jam 
nox, et aliqui populorum ad vigilias venerant, exspe- 
ctabatur futura die collectio. Dux autem repente 
astitit cum militibus ultra quinque millibus habenti- 
bus arma, et gladios enudatos, arcus, sagittas et ve- 
ctes ; et ecclesiam quidem ipse circumdedit, statuens 
milites sibimet cohzrentes, ut nullus posset egre- 
dientium ab ecclesia eorum manus evadere. Ego vero 
»raüionabile judicans in tanta confusione populum 
derelinquere, et non magis ante illos pericula susti- 
nere, residens in sede prx:ecepi ut diaconus psalmum 
legeret, populis respondentibus : Quoniam in secu- 
lum misericordia ejus (Psal. cxvu, 1); et sic omnes 


signabantur domus, et fratres clericorum pro fratri- 
bus pericula sustinebant. H»c quidem pessima, sed 
graviora postea sunt presumpta. Septimana enim 
quz fait post sanctam Pentecosten, populus jejunans 
est egressus ad ccemeterium orationis eausa, eo quod 
omnes communionem Georgii declinarent. Sed hoc 
agnoscens ille nequissimus ipse concitavit Sebastia- 
num ducem Manicheum, qui cum multitudine mili- 
tum armatorum, gladios evaginatos, arcus, sagittas- 
que ferentium, facto impetu in ipso die dominico, 
Super populum irruit; et paucos orantes inveniens, 
cum jam plurimi discessissent, talia gessit qualia ab 
eis decebat impleri. Incendio namque facto, statuens 
virgines secus ignem, cogebat eas ut se proflterentur 


in domos suas abierunt [ed., abirent]. Sed duce post- D) Arianas. Cumque eas cerneret esse victrices, et de 


ea ingrediente, et militibus sacrarium circumdantibus 
ut nos capere potuissent, clerici quidem qui sunt in- 
venti, simul et populi clamabant, poscentes ut et nos 
discederemus una cum populo. Ego vero magis e 
diverso dicebam non nos discedere, nisi omnes sigil- 
latim prius exirent. Surgens itaque oratione facta, 
sic praecepi universos abscedere, melius esse dicens 
me periculo subjacere, quam quemlibet eorum exci- 
pere lesionem. Egredientibus igitur plurimis, et reli- 
quis subsequentibus, quidam monachi qui ibi no- 
biscum fuerant, et aliqui elericotum ascendentes 
traxerunt nos; et ita testis est ipsa veritas. Militibus 
alis sacrarium circumdantibus, aliis per ecclesiam 
discurrentibus, per medium eorum, Domino iter dante 


igne nullo modo cogitare, sic earum vultus laceravit, 
ut vix agnosci post tempora potuissent. Tenens au- 
tem et quadraginta [ms. Lyr., quadringentos] viros 
tormento noviore discerpsit. Sectis namque de palma 
virgis et habentibus suos aculeos, eorum dorsa ifa 
verberibus laceravit, ut quidam eorum sxpius a me- 
dicis incisi sint propter spinas qux eorum dorsis 
inhzrebant; alii vero, dum non ferrent tormenta, 
mortui sint. Eos autem qui vivere potuerunt, et 
quamdam virginem exsilio depoMavit in maximam 
Oasim [ed., Stasim]. Corpora vero mortuorum primo 
quidem reddi non passus est, sed celavit, insepulta 
relinquens ea, ut quasi tanta crudelitas latere vide- 
retur, Hoc autem agunt qui mentis errore desipiunt. 





961 | M. AUREHI CASSIODORI 988 
Nam cum parentes mortuorum gauderent equidem A Cesarem fecit. Cui suum nomen imponens In Syriam 


propter confessionem, flerent autem propter corpora 
defunctorum, potius eorum implfetatis judicia perso- 
nabant. Post hec autem ex /gypto atque Libyis 
exeilio- deporteverunt episcopos Ammonium Muium, 
Gaium, Philonem, Hermen, Plenium, Psenosirim, 
Nilamonem, Agathonem, Anagamphum, Ammonium, 
Marcum, Dracontium, Adelphium, Athenodorum et 
presbytenés Hierncem et Dioscorum ; et sic eos acer- 
bissime per itinera compulerunt, ot quidam eorum 
in ipsis itineribus, alii vero per exsilia morerentur. 
Fugaverunt autem episcopos plus quam triginta, 
habentes studium secundam Achab, ut, si possent, 
amputarent penitus veritatem. SocRATEs, lib. n, cap. 
25. Edit. Christ. Vales. cap. 28, p. 118. 


Antiochix destinavit, ut partes per eura custodiren- 
tur Orientales. Quo "Antiochiam veniente, circa 
Orientem signum Salvatoris apparuit. Colurina nam- 
que sub specie crucis in colo visa msximo mi- 
racslo conspicientibus fuit. Alios autem sues duces 
cum multo exercitu contra Magnentium destinavit. 
Ipse vero in Sirmio morabatur, et rei sustinebat 
eventum. Tunc igitur ét Photinus Ecclesiz presul 
aperte dogma quod ipse compererat exponebat. So- 
CRATES, lib. n, cap. 28. Edit. Chriet. Vales. cap. 28, 
p. 120. 

Dicebat autem : Deus quidem omnipotens unes, 
qui in proprio Verbo condidit universa. Ante sxcula 
vero nativitatem et existentiam Filii dicere fagiebat, 


Super h»c igitur Athanasius etiam consolatorios Β $ed ex Maria natum docebat Christum (anno Dom. 


libros virginibus illis scripsit qux» crudelissimas per- 
tulerunt passiones, dicens inter hzc : Propterea 
nemo vestrum sit tristis, licet et sepulturam vobis 
denegent impii et prohibeant vos efferri. Nam usque 
ad hoc nequitia pervenit Arianorum, ut et portas 
clauderent, et circa sepulturarum loca, veluti demo- 
nes, residerent, ne quis sepeliretur fidelium dilecto- 
rum [ms. Lyr., electorum]. Hxc ergo et his similia 
Georgius in Alexandria faciebat. Sanctus autem 
Áthanasius nullum locum munitum cautelx sux pu- 
tabat, cum utique aut vivum eum deduci, aut mor- 
tuum decollari, et caput ejus imperator sibi jussisset 
afferri. Pro qua re etiam premium maximum com- 
promisit hujusmodi aliquid nuntianti. TugoponETUS, 
lib. n, cap. 44, p. 90. 


CAPUT IV. 
Quemadmodum. Britannie sit privatus imperio. 

leperator interea ín Wyricum castrametatus est, 
cogebat eum publica necessitas, et maxime Britan- 
niobis, (αἱ per milites Augustus fnerat appellatus. 
Cumque wenisset in Sirmium, mutuo fcederibus ha- 
bitis Britannionem vidit. Actumque est ut milites qui 
eum constituerant transirent ad favorem Constantii. 
Quo facto, solum Constantium imperatorem Augu- 
sium voce emissa clamaverunt (an. Dom. 531). Cum- 
que de Britannione nalla memoria fleret, ille repente 
sentiens se traditum, ad pedes se prostravit impera- 


- oris. Porro Constantias auferens ejus coronam si- 


mei et purpuram, clementer ei locutus est, monens 
ut sub schemate privato quiesceret ; quod utique ejus 


telati potius conveniret, quam habere nomen sollici- 


tudinibes onusiatum ; jussitque ei sumptus uberrimos 


ex publicis fusctionibus exhiberi. Cumque in Prusa: 


Bithynie Britannio moraretur, Constantius scripsit 
ei, dicens quia multorum bonorum ei causa fuisset, 


᾿ quem a tantis cogitationibus et malis ipsi provenien- 


tibus liberasset; nee se bene fecisse, quia qu: sibi 
yrostare debuerat, illi potius impendisset. SOCRATES, 
tib. u, cap. 23. Edit. Christ. Vales. cap. 28, p. 129. 


CAPUT Y. 
De Gallo Cesare, et de signo crucis quod tunc in celo 
apparuit. 
Tunc igitur jmperator Gallum consobrinum suum 


$20). SozowEN., lib. 1v, cap. b. Edit. Christ. cap. 6, 
p. 943. 
96] CAPUT VI. 
De Photine heresiarcha ejusque. damnatione. 

Quamobrem tumultu surgente, jussit imperator 
concilium in Sirmio congregari. Convenitque illic ex 
Orientalibus quidem Marcus Arethuss, et Georgius 
Alexandrinus, quem remoto Gregorio erdinaverant 
Ariani. Venit etiam Basilius expulso Marcello Àneyrae 
presule, Pancratius Pelusii, Hippacianus Heraclez; 
Occidentalium vere Valens Myrsegus, et tunc famo- 
sissimus hominum Osias Cordubs» pontifex, pariter 
invitus. Isti siquidem post consulatum Sergii et 
Nigriani (id cst an. Dom. $51) (quo auno propter 


. Q bellorum turbas nullus consulum fuerat solemniter 


ordinatus) convenerunt in Sirmio, et Photinum (dog- 
ma Sabellii Libyensis et Pauli Samosateni sepe cogno- 
Scentes) repente damnaverunt. SocnarEs, lib. n, cap. 
9A. Edit. Christ. Vales. cap. 29, p. 121. 


sw. Us CAPUT VII. 


Fides exposita in Sirmio cum capitelis subjectis." 

Post hxc de flde propositiones ediderunt, unam 
Grzce, aliam Latine, multum sibimet textu sensuque 
concordes. SozowEN., lib. iv, cap. b. Edit. Christ. 
Vales. cap. 6, p. 549. ' 

Tuncetenim quasi antiqua fidei dogmata reprehen- 
dentes, alias propositiones de flde sanxerunt. Ét('unam 
quidem Attico eloquio Marcus edidit Arethusw, sed 
cum Romana lingua concordiam non habentem neque 
sermone, neque compositione, sed nec ipsi Grsecitati 
convenientem. Unam itaque Latine a Marco compo- 
sitam hic subjungamus; secundam vero, quam in 
Arimino postea relegerunt, loco proprio ponemus, 
cum ea quz ibi gesta sunt dixerimus : utraque tamen 

"in Grxcitatem conversa est. Marcus ergo hoc modo 
expositionem de fide dictavit. 

Credimus in unum Deum Patrem, omnipotentem, 
creatorem et factorem universorum, ex quo omnis 
paternitas in ccelo et in terra nominatur; et ἴῃ uni- 
genitum ejus Filium Dominum nostrum Jesum Chri- 
stum, qui ante omnia secula ex Patte natus est; 
Deum ex Dee, lumen ex lumine, per quem facta sunt 
omnia ἴῃ colis et in terra, visibilia et invisibilia : 


HISTÓNIA TRÍPARTITÁ. LIBER v. 


9bo 


Verbum existens, el sapientia, et lumen verum, et A minem factasse (Gen. xxsn , 95, sed ihgeliftmn Deunt, 


vita ; qui novissimis diebus propter nos humanatus 
est ex sancta Virgine, et cruciflxus, et mortuus, et 
sepultus, et resurrexit a mortuis tertia die, et ascendit 
in coelum, et sedet in dextera Patris, et venturus est 
in consummatione seculi judicare vivos et mortuos, 
et reddere unicuique secundum opera sua. Cujus 
imperium sine fine existens, in secula permanet 
infinita. Erit enim sedens in dextra Patris, non so- 
lum in hoc szculo, sed etiamin futuro. Et in Spiritum 
sanctum Paracletum, id est consolatorem, quem 
promittens apostolis post ascensionem ad 'ccelos esse 
mittendum, ut doceret et commemoraret eis universa, 
transmisit. Per quem etiatn sanctificantur. anime 
credentium in eo veraciter. 


Eos avtem qui dicunt ex non existentibus Filium, 
aut ex altera essentia, et non ex Dei ; et, quia erat 
tempus aut seculum quando non erat, alienos novit 
sancta Ecclesia catholica. Rursus igitur dicimus : 

1. Si quis Patrem et Filium duos deos dicit, ana- 
thema sit. 

2. Etsi quis Deum Christum ante sxcula Filium 
Dei , ministrantem Patri ad crea&onem universorum 
non confitetur, anathema sit. 

9. Si quis ingenitum, aut Patrem ejus ex Maria 
natum dicere praesumit , anatheina sit. 

Δ. Siquis secundum prgscientiam ante Mariam 
dixerit Filium esse, et non ante secula ex Patre 
natum apud Deum esse, et per ipsum omnia facta 
(Joan. 1, 5), anathema sit. 

δ. Si qeis substantiam Dei dilatari aut. contrahi 
dixerit, anathema sit. 

6. Si quis dilatatam substantiam Dei Filium dixerit 
facere, aut dilatationem ejus substantiz Filium nomi- 
naverit, anathema sit. 

1. Si quis affectivmm, aut prolativum verbum 
dixerit Dei Filium, anathema sit. 

8. Si quis hominem solum dixerit Filium, qui ex 
Maria est, anathema sit. 

9. δὲ quis Deum et hominem ex Maria dicens, Deum 
ingenitum eumdem intelligit, anathema sit. 

10. Si quis illud quod seriptum est : Ego Dess 
primus, ei ege postea, etprater me non egt Deus (Isai. 
χεῖν, 6), cum in destrectionem idelorum et deorum 
9on existentium dictam sit, ad destructionem magis 


unigeniti ante saecula Dei, Judaice percipit, anathema b 


€it. 

41. 8i quis audiens, Verbum caro factum est, Ver- 
bum in carbem mutatum putaverit, aut conversione 
facta suscepisse carnem , anathema sit. 


12. Si quis unigenitum Filium Dei crucifixum δ“ 
diens, corruptionem, aut passionem, aut conversio- 
nem, aut mutationem, aut peremptionem sustinuisse 
dicit, anathema sit. 

15. Si quis quod scriptum est: Faciamus hominem 
(Gen. 1, 26), non Patrem ad Filium dicere, sed 
ipsum ad semetipsum asserit dixisse Deum, anathe- 
ma sit. 

14. Si quis contra Jacob non Filium tanquam ho- 


aut Patrem ejus dixerit, anathema $i. ' 

15. Si quis illud quod scriptüm est : PhitDominus 
a'Domino (en. xix, 22), non dé Pàtre et Filio 
perceperit, sed ipsum a semetipso pluére dixerit, 
ahalhema sit. Pluit enim Dominus Filius 4: Domino 
Patre. 

16. Si quis audiens Dominum Patrem, aut Filium 
Dominum, et Dominum Patrem ei Filiüm, et Dominus 
ἃ Domino ΕΝ duos asserirérit Deos, anathema sit ; 
noh enim coaptamus Filium Patri, sed subditum no- 
vimus. Neque enim descendit iri corpus sine voluntate 
Patris, nequé pluit a semetipso, sed à Domino, auc- 
toritatem videlicet prabente Patre. Neque sedit a 
dextris a semetipso, sed audit, dicente Patre : Sede 


B ἃ dextris meis (Psal. cix, 1). 


11. Si quis Patrem, ec Filrum, et Spiritum sanctom 
unam persónam dicit, anathema sit. 

18. Si quis Spiritum sanctum Paraelétum uicem. 
imfénftum asserit Deum, tnathema sit. 
' 19. Si quis, sicuti docnit nos, non sliewr dicit Ἢ 
racletum przter Filium; ait enim : Et alim Pura- 
cletum mittet vobis Pater, quem ego rogabo (Joan. xm 
16), anathema sit. 

962 50. Si quis Spiritum dicit partono Patris aut 
Filii', anathema sit. 

91. Si quis Patrem et Filium, et Spiritum sanctum, 
tres dicil Deos, anathema sit. 

22. Si quis consilio Dei tanquam unam creaturarum 
factum asserit Filium Dei , anathetna sit. 


C 235. Si quis nolente Patre natum Filium dixerit, 


anathema. Non enim invitus et vim pasetts P'ater ne- 
cessitate naturali, quasi nolens, genuit Filium ; sed 
illico, ut voluit, etiam sine terhpore et sine passione 
ex'Semetipso genuit eum. 

924. Si quis ingenitum et sine principio dicit Filium 
tanquam duos sine principio, et duo ingenita dicens, 
et duos faciens Deos, anathema sit. Caput enim est et 
prineipium omnium Filias, eaput autem Christi Deus. 
Sic enim ad unum omnium principium, quod est sine 
principio, per Filium pie omnia referuntur. Rursus 
autem subtiliter inspicientes Christiannm sensum, 
dicimus : 

95. Si quis Christum Deum Filium Dei ante secula, 
ministrantem Patri ad omnem creationem non dixerit, 
sed ex quo ex Maria natus est, ex tune dieit Filium 
et Christum esse vocatum, et initium percepisse, ut 
Deus esset, anathema sit, sicuti Samosatenus. SocaA- 
TES, lib. n, cap. 33. Edit. Christ. Vales. cap. 38, 
p. 124. 


CAPUT VIII. 


Alia fides exposita Sirmii Latine, quam nos ex'Greece 
transtulimus ; et de disputatione Dhotini. 


Quoniam de flde quemdam placuit Geri (hactatum, 
omnia caute qu:sita sunt et exposita Sirmii sub 
presentia Valentis, et Ursacii, atque Germani, et 
c:eterorum. Constat urrum Deum esse Patrem omni- 
potentem, sicut etiam in omm orbe terrarum aaeuun- 
tiatur. Et unum unigenitum Filium ejus Jesum Chri- 


, tum Dominum et Deum, Saivatoremque nosiwm ex 


** Ὁ’ . 


M. AURELII CASSIODORI 


eo ante s:eula genitum ; duos autem Deos non opor- Α damnatus est. Et in fuga consistens, de csetero libros 


tere dici, quoniam et ipse Dominus ait : Ibo ad 
Patrem meum, et ad Patrem vestrum, Deum meum 
et Deum vestrum (Joan. xx, 17). Propterea et 
omnium Deus est, sicuti etiam Apostolus docuit : 
Judcorum Deus non. solum, nonne et Grecorum et 
gentilium ? Utique. Quoniam circumcisio ex fide, et 
prepulium per fidem (Rom. m, 29, 20); et cetera 
quidem omnia consonant, et nulla remanere videtur 
discordia. Quia vero multos movet sermo Latinus 
substantie, qua Grzca lingua dicitur οὐσία, ut scru- 
pulosissime cognoscatur ὁμοούσιον, hoc est ejusdem 
substantie, aut ὁμοιούσιον, id est similis substantiz, 
non oportet horum sermonum quamdam omnino fleri 
mentionem, neque de his exponi apud Ecclesiam : 


utraque lingua conficiebat, quoniam neque Latino 
sermone videbatur ignarus. Scripsit quoque contra 
omnes bxreses, proprium studens dogma firmare. 
Et de Photino quidem hzc dicta sufficiant. Sciendum 
tamen quoniam Sirmio convenientes episcopi, poni- 
tentia ducti sunt in expositione fidei Latina lingna 
prolatz. Post editionem namque sibi eam contrariam 
judicabant. Quam studuerunt ab episcopis qui eam 
jam subscripserant reddi, quoniam celabatur [ms. 
Santheod., celebrabatur] a plurimis. Imperator autem 
edictis quzeri precepit editionem ipsam, supplicium 
minatus si quis eam celasse comperiretur.' Sed neque 
terror destruere potuit quod semel fuerat institutam, 
eo quod apud multos haberetur. Et de his quidem 


propter hanc causam ac rationem, quia in sanctis B ista dixisse sufficiat. SocmATES. lib. n, cap. 25, edit. 


Scripturis nihil tale conscriptum est, et quoniam hzec 
ultra humanam scientiam et intellectum sunt, et quia 
nullus potest generationem Filii narrare, sicut scrip- 
tum est : Generationem ejus quis enarrabit (Isai. Lm, 
8) ὃ Hoc enim sciendum, solum Patrem nosse quemad- 
modum Filium generavit, et rursus Filium , quomodo 
ipse de Patre sit genitus. Nulli vero dubium est ma- 
jorem esse Patrem honore, et dignitate, atque divi- 
nitate, et ipso nomine paterno esse potiorem , testi- 
ficante Filio ipso : Qui me, inquit, misit Pater, major 
me est (Joan. xiv, 28). Et hoc esse catholicum nullus 
jgnorat, duas personas esse Patris et Filii ; et Patrem 
quidem majorem, Filium vero subjectum cum omni- 
bus quz ei Pater subjecit ejus; Patrem vero initium 


Christ. 


CAPUT IX. : 
De Osio Hispano. 

Quia vero et de Osio Hispano, invito illuc veniente, 
fecimus mentionem, breviter etiam de eo dicendum 
est. Apte paululum tempus iste vir molimine Aría- 
norum fuerat missus exsilio. Tunc autem studio 
eorum qui Sirmio convenerunt eum evocavit impe- 
rator, volens eum aut suasione aut necessitate con- 
cordare prasentibus. Hoc enim facto, maximum fidei 
eorum putabatur esse testimonium. Quapropter, sicuti 
dixi, ex necessitate venit. Et dum eis consentire 
963 respueret, tormenta longxvus, plagasque per- 


non habere, et invisibilem, et immortalem, et im- (? pessus est ; unde etiam necessitate vehementi exposi- 


passibilem esse ; Filium vero natam ex Patre, Deum 
ex Deo, lumen ex lumine, et hujus nativitatem, sicuti 
predietum est, nullum nosse, nisi solum Patrem. 
Ipsum vero Filium Dominum et Deum nostrum, car- 
nem seu corpus, hoc est hominem assumpsisse, sicut 
et angelus anauntiavit, et omnes Scripture docent, et 
maxime ipse Apostolus doctor gentium : hominem 
assumpsit Christus ex Maria Virgine, per quem passus 
est. Apex autem totius fidei et firmamentum est, ut 
Trinitas servetur semper, sicut in Evangelio legi- 
mus : Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in 
nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. 
xxviii, 19). Integer autem atque perfectus est nume- 
rus Trinitatis. Paracletus vero Spiritus sanctus per 
Filium missus, venit secundum promissionem, ut 
apostolos et omnes credentes sanctiflcaret. His igitur 
explanationibus, etiam post dampationem , Photinum 
cohsentire et subscribere suadebant , promittentes ei 
reddere episcopatum, si per paenitentiam anathema- 
tizaret dogma quod ipse compererat, et in eorum 
sententia consonaret. Ille vero eorum quidem pro- 
positum non suscepit; sed provocavit eos ad dispu- 
tandum. Quapropter definito die imperatoris voluntate 
convenerunt presentes episcopi et senatorum non 
pauci, quos preceperat adesse disputationi princeps. 
Inter quos restitit Photino Sabinus, Ecclesie tunc 
Aneyre presul, excepéoribus voces eorum conscri- 
bentibus. Magnaque certamina sermonum inter utram- 
«que partem facta noscuntur, victusque Photinus 


tionibus tunc editis consensit atque subscripsit. Hune 
ergo terminum babuerunt quse tunc Sirmio gesta 
noscuntur. Imperator autem Constantius morabatur 
in Sirmio, et belli, quod gerebatur contra Magnen- 
tium, exspectabat eventum. SocnATEs, lib. n, cap. 
40. Edit. Christ. Vales. cap. δῖ, p. 126. 


CAPUT X. 
De Magnento tyranno et. de tyrannide Sylsani. 


Interea Magnentius ad seniorem perveniens Romam, 
multos peremit senatorum ac populi. Et agnoscens vi- 
Cinos esse contra se Constantü milites, abscessit ad 
Gallias partis occidentalis. Cumque illic bellum s2- 
pius inter alterutros exercerent, modo isti, modo illi 
victores esse videbantur. Novissime autem devictus 
Magnentius, fogit in Mirsam, quod est Gallice castrum; 
vidensque suos milites quasi de perditione tristes, 
stans celsiore loco, eos nitebatur alloentionis consue- 
tudine confortare. Tunc illi favorem solitum Magnen- 
tio exhibere preparati, e diverso nolentes, clama- 
verunt omnes : Constanti Auguste, tu vincas. Hoc au- 
gurium Magnentius traxit ad semetipsum, tanquam ei 
non divinitus concederetur imperium. Et propterea 
relinquens castrum ad ulteriora tendebat. Sequenti- 
bus autem Constantii militibus, cirea Seleacum mon- 
tem facta congreseione, solus fugiens venit ir Lugdu- 
nensem urbem; coinperiensque suam matrem el 
fratrem, quem Caesarem constituerat, interfectos, no- 


 vissime interfecit et semetipsum, consulatu Constan- 


995 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER Y. 


994 


tii sexto, et Constantis Galli secundo (14 est, an. A ditus enim aliquantulum, Alexandriam reversus est. 


Dom. 555), Augusti die quinto decimo. Non post mul- 
tum vero tempus, etiam Decenüus, alter ejus frater, 
semetipsum strangulavit. Sed neque sic circa rempu- 
blicam quies venit. Nam post paululum apud Gallias 
Occidentales Sylvanus quidam tyrannus est exortus, 
quem duces Constantii velociter peremerunt. SocRA- 
TES, lib. n,cap. 41. Edit.Christ. Vales. cap. 52, 

p. 127. 


CAPUT ΧΙ. 


De resuliatione Judaeorum, et de tyrannide Galli Car- 
saris atque peremptione. 


Porro Judei in Diocxsarea Palestine resistentes, 
vicina loca turbabant; et sumentes arma, tentabant 
resultare Romanis. Post bxc itaque Gallus C:esar cum 
Antiochie degeret, exercitu destinato eos apprehen- 
dit, civitatemque vastavit. Cumque videretur sibi 
prospere gessisse, felicitatem non ferens, accessit ad 
tyrannidem. Et non insinuaus imperatori suam inten- 
tionem, quxstorem vocabulo Magnum, etDomitianum 
praefectum Orientis occidit. Ob quam rem Constan- 
tius indignatus, evocavit eum. Qui cum contemnere 
non valeret, pergebat ad principem. Cumque contra 
insulam Flaconensem venisset, eum illic Constantius 
praecepit interimi. SocmATES, lib. u, cap. 27. Edit. 
Christ. Vales. cap. 95, p. 193. 


CAPUT XII. 
De Juliano Cesare, e quos Julio successerit Li- 


Et veniens in Antiochiam Syriz, unde oriundus erat, 
ἃ Leontio tunc Ántiochen:x urbis pontifice diaconus 
ordinatur. Tunc ergo venientes ad se, disputationi- 
bus sophisticis eludebat. Hoc enim faciebat sequens 
Categorias Aristotelis, disputans et qua»dam com- 
menta concinnans, qox non sentiebat, neque ab eru- 
ditis intentionem Aristotelis agnoverat. llle namque 
propter sophistas tunc deridenteg philosophiam, hoc 
opus juvenibus exercitationis causa conscribens, 
dialecticam sophistis per hujusmodi contentiones op- 


posuit. Contemplativi autem philosophi, libros Plato- : 


nis et Plotini declarantes, ea qua artificiose ab Ari- 
stotele sunt conscripta redarguunt. Sed Aetius con- 
templativum doctorem non habens, in commentatio- 


B nibus sophisticis perduravit. Quamobrem nec intelli- 


gere potuit quomodo sit ingenita generatio, et quem- 
admodum qued nascitur coeternum sit generanti. 
Parum ergo imbutus erat Aetius, et divinarum litte- 
rarum ignarus, tantummodo in contentionibus pre- 
paratus, quod etiam quilibet rusticus facere potest. 
Et dum nec veteres, qui eloquia Christiana fuerant 
interpretati, legisset, asserebat se multum gaudere 
libris Clementis et Africani, nec non Origenis, cum 
utique fuerint illi viri totius sapientie virtutibus eru- 
diti. Fecit igitur is epistolas ad imperatorem Con- 
stantium, 964 et ad alios quosdam, contentiones 
involvens et quedam commenta conficiens. Quam- 
obrem etiam Sine Deo vocabatur. Et licet eadem 
qua Arius vindicaret, tamen a suis non valentibus 


Post paulalum vero tempus Constantius Julianum C intelligere perplexiones syllogismorum ejus, cum ea- 


Galli fratrem Cesarem constituens, contra barbaros 
direxit in Gallias. Gallus vero, qui et. Constans sep- 
timo Constantii consulatu et sui tertio (An. Dom. 554), 
ita perimitur. Julianus sequenti consulatu Arbitionis 
et Juliani [legeexz Cass. Chron., Lolliani], constituitur 
Cesar, die septimo mensis. Novembris. SOCRATES, 


lib. n, cap. 27. Edit. Christ. Vales. cap. 34, p. 128. 


Sublatis itaque tyrannis, requiem malorum videba- 
tur habere Constantius ; et deserens Sirmium, venie- 
bat ad seniorem Romam, illic volens triumphum de 
tyrannicis exercere manubiis. Credens autem ea oc- 
casione posse utriusque partis episcopos in dogmate 
concordare, rursus synodum in Italia celebrandam 
- esse constituit. Interea Julius papa, cum quindecim 
annis Romanam rexisset Ecclesiam, moritur. Cui suc- 
cessit Liberius. SozoMEN., lib. 1v, cap. 7. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 545. 


CAPUT XIII. 
De Aetio heretico. 


Igitur in Antiochia Syriz alter beresiarehus. emer- 


sit Aetius, cognomento Sine Deo (An. Dem. 396). 
Is enim eadem que Arius sapiebat ; sed ab Arianis 
Be segregabat, eo quod Arium in sua comununjofie re- 
cepissent. Qui, sicuti praedictum est, aliud mente ge- 
rens, aliud voce confessus est; dum terminum syno- 
di Nicanz suscipiens subscripsisset, volens circnmve- 
nire tunc principem ; propterea ergo Árianos Aelius 
declinabat. Erat namque is Aetius prius h«ereticus, et 
ferventissime defendere Arii dogma videbatur. Exu- 


dem quz ille saperet, putabatur hxreticus. Et pro- 
pterea eorum pulsus Ecclesia credebatur, cum ipse 
illis potius communicare noluisset. Hactenus enim ex 
ilis sunt qui tunc quidem Aetiani, nunc autem Eu- 
nomiani vocantur. Posteriore namque tempore Eu- 
nomios notarius ejus, eruditus ab eo, editionem ejus 
hxreticam divulgavit.:Sed de Eunomio locis conve- 
mentibus explanabimus. SocmATES, lib. m, cap. 28. 
Edit. Christ. Vales. cap. 55, p. 129. 


CAPUT XIV. 
De Inimicis Athanassi. 


Inimici quidem fidei, putantes se tempus invenisse 
contra defensores ejus, valde apud principem labo- 


Ὁ rabant ut de Ecclesiis pellerentur. omnes qui ab eis 


videbanter esse depositi, tanquam alterius fidei ; vel 
quia, vivo Constante, imperatori Constantio restitis- 


sent, ita ut fuisset pene ad bella proventum.  Preci- | 


pue tamen Athanasium accusabant, quia invidie ni- 
mietate, neque Constante vivo, et Constantio eum se 
diligere profitente, ab ejus molestia recedebant ; sed 
Antiochis congregati Narcissus Cilix , Theodorus 
Thracis, Theogonius Nicenus, Patrophilus Scytho- 
poleos, Minophantus Ephesius, et alii circa triginta, 
scripserunt omnes universis episcopis : quia contra 
sanctiones ecclesiasticas Alexandriam  remeasset, 
nec in concilio sine culpa fuisset inventus; οἱ jube- 
bant ut neque communicarent ei, neque scripta diri- 


gerent, sed Georgio, qui ab eis fuerat ordinatus. Vo-, 


T7'»^ 





LITT 


995 


M. AURELII CASSIODORI 


996 


rum Athanasio nullus hinc sermo fuit. Sozowuew., lib. A versis? Qux Ecclesia hujus patrocinii memoriam non 


zv, cap. 7. Edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 546. 


CAPUT XV. 
De synodo apud Mediolanum facta. 


Igitur devicto Magnentio, cum solus Constantius 
Romanorum tenuisset imperium, omni studio lebo- 
rabat ut Occidentales episcopi consentirept eis qui 
consubstantialem esse Pawi Filium denegabant. Et 
hoc faciebat, nolens a primordio aperte vim facere, 
sed eis callide suadere, ut decreto contra Áthana- 
sium ab Orientalibus episcopis habito consentirent. 
Sperabat enim quia si comuni decrelo. damnaretur 
Athanasius, facilius suam voluntatem im religione 
led. Y. et Frob., regione] compleret. SozouN., lib. tv, 
cap. 1. Edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 946. 

Tunc igitur in Italiam convenerunt episcopi Orien- 
talium non multi, quoniam plurimos eorum aut sene- 
ctus aut itineris longitudo , prohibuit. Occidentalium 
vero ulira trecentos, ut precepto principis eonci- 
lium Mediolani celebraretur : ubi convenientes Orien- 
tales, ante omnia contra Athanasium decretum fieri 
commune poscebant, ut hoc facto penitus ei aditus 
Alexandrie clauderetur. Quod cum sensissent Pau- 
linus Gallicanze Treviris,. Dionysius ΑἸ metropolis 
Italorum, et Eusebius Vercellensis episcopi, quia ad 
destructionem fidej Orientales contra Athanasium 
agere molireptur : surgentea ipagna voce clamabant 
dolum et circumventionem per ea qus gerebantur, 
Christianitatis dogmatibus irrogari. Non enim veras 
contra Athanasium eulpas ease dicebant, oum ad re- 


habet? Quis aliquando dolens cum veniret apud eum, 
non remeavit sanus? Quis indigens cum peüsset, non 
meruit quod poposcit? Et tamen etiam contra hunc 
talia prxesumpserunt, quia impia eorum molimina co- 
gnoscens, noluit propria subscriptione firmare. TBEo- 
DORETUS, lib. 1t, cap. 15, p. 90. 

Jgitur imperator illos quidem moittit in exsilium. 
Generale vero concilium fieri cogitabat, quatenus 
omnes Orientales episcopos venientes ad Oceidentem, 
si posset, concordes efficeret. Quod' cum propter iti- 
neris spatia difficile videretur, daplicem tractevit sy- 
nodum celebrari : ut in. Arimino quidem 1181} qui 
tunc aderant convenirent, Orientales autem in Nico- 
media Bithynise civitate. Hoc ergo imperatore tra- 


B ctante, effectus non evenit ut voluit. Neutrum enim 


concilium sibimet concordavit, sed utrumque divi- 
sum est. Nam neque Arimino convenientes alterutris 
inter se consonare potuerunt, et Orientales in Se- 
leucia Isauriz congregati, aliud schisma sunt passi; 
quod suo loco narrabitur. SocnATEs, lib. n, cap. 29. 
Edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 151. 

265 CAPUT XVII. 
Dialogus inter Liberium et Constantium. gestus , εἰ 

quomodo Liberius fuerit exsilio destinamu. 

Ego quidem Liberii per omnia famosissimi habitupa 
pro veritate dialogum contra Constantium volo refer- 
re, qnoniam a fidelibus illius temporis est conscri- 
ptus: Is enim post Julium Sylvestri successorem, Ro- 
manam gubernavit Ecclesiain. Constantius imperator 


tractationem fidei talia probarentur inventa. lilis C dixit : Nos, eo quod Christianus sis et episcopus no- 


-ergo talia praclamantibus , concilium tunc solvitur 
episcoporum, SocBATES, lib. τι, cap. 29. Edit. Christ. 
Vales, cap. 56, p. 130. 

CAPUT XVI. 
De exilio orthedoxorum | episcoporum , quod Atha- 
nasius in fuga sw satis(actione conscripsit. 
Deposito siquidem Athanasio, aliam heretici fidei 
exponere sunt nisi doctringm. Sed neutrum horum 
perduci potuit ad effectum, cum prsente , principe 
clamaretur quia injuste agebatur et impie. Quo facto 
et ipsi Ecclesiis sunt expulsi et in ultimis terre fini- 
bus habitare prxecepti. Quod rursus mirabilis Atha- 
nasius hee modo in illa satisfactione  conscribit. 
Quis tantum poterit memorare quantum ill gesse- 


stra civitatis, dignum hoc judicavimus, ut, evocantes 
te, moneremus quatenus communionem scelestissimi 
Athanasii et ineffabili superbia detenti abnegare non 
differas. Hoc enim terrarum orbis bene fleri compro- 
bavit, et synodali sententia alienum ab ecclesiastica 
communione decrevit. Liberius episcopus dixit : 0 
imperator, judicia ecclesiastica decet cum maxima 
proferri justitia. Quapropter si videtur pietati tux, dis- 
ceptationem jube constitui, et si apparuerit Athana- 
sius condemnatione dignus, tunc secundum ececlesia- 
sticze consequentize formum proferatur in eum digna 
sententia. Noii enim possibile est condemnari virum 
de quo nihil examinatum est. Constantius imperator 
dixit : Universus mundus adjudicavit ejus facinora; 


runt? Tunc enim Ecclesiis pacem habentibus (As. D sed ille, sicutab initio, tempus illudit. Liberius episco- 


Dom. 900), et populis per collectas orantibus, pon- 
tifex quidem Romans urbis Liberius, et Paulinus 
Galliamim metropolitanus episcopus, et Dionysius 
Italus, Lucifer metropolitanus insularum Sardiniz, et 
EKusehbiusex Italia, omnes episcopi boni, et prudicato- 
Te& Veritatis, abripiuntur οἱ traduntur exsilio, aul- 
lam babestes eulpam,.nijsi quia in Arianam nolue- 
runt ogasentire vesaniam, neque ia calumniis sub- 
scripserunt nostris.. De maximo autem et optimo 
sene, et vere coafeasore Oaio, etiam loqui superfluum 
credo. Omnibus enim notum est quod etiam hunc 
exsilio deportari fecerunt. Non enim ignobilis, sed 
cunctis noscitur esae notissimus. Cui namque. mon 
prsefuit synodo, aut recto loqueps non satisfecit uni- 


pos dixit : Quicunque subscripserunt non ipsi viderunt 
que gesia sunt; sed propter gloriam et timorem, et 
ne a te contumelias paterentur, acquieverunt. Impe- 
rator dixit : Quid est gloria, et timor, et contumeliz? 
Liberius dixit : Quicunque gloriam Dei non diligunt, 
tua magis dona prepontunt. Quem ergo isti non vide- 
rURL, nen examinantes adjudieaverunt quod est Chri- 
stienilatis alienum. Imperator dixit : In facie ntique 
condemnatus eet in coneilio Tyri, et in concilio con- 
tra eum pariter decreverunt omnes tottus orbis epi- 
scopi. Liberius dixit : Nunquam in presentia sui ho- 
mo ille adjudieetus est. (Qaicunque enim tune conve. 
nientes eondemnaverunt - eum, discedente Áthanasio 
a judicio, sententiam. protulerunt. Eusebius eunuchus 


εὐ χμβδο, αν...» 


997 


HISTORIA TBIPARTITA. LIBER Y: 


dixit : In Niezno concilio alienus catholic:e fidei pro- A tibi videtur, jube vocari ad loca propria sacerdotes ; 


batus est. Liberius dixit : Quinque soli judicaverunt 
ex his qui cum eo navigio veuerunt in Mareoten, quos 
iniserunt ad accusationem ejus , ut contra eum gesta 
confleerent. Horum itaque qui destinati sunt, duo sunt 
mortui, Theogonius et Theodorus ; reliqui voro tres 
vivum, hoc est Maris, Valens et Ursacius. Δ his qui 
1issi sunt Sardicz, propter hanc causam synodus ce- 
lebrata est; qui in synodo libellos obtulerunt, veniam 
postulantes, quoniam in Mareote per calumniam ex 
Una parte contra Atbanasium gesta confecerunt. Li- 
bellog eorum nune prz manibus habemus. Cui horum 
nos cxedere et communicare convenit, imperator ; 
his qui primitus damnaverunt et veniam postea po- 
poscezunt, an eis qui adbuc hzec accusare conten- 
dunt ? Epictetus episcopus dixit : O imperator, 
non fidei causa hodie , neque judiciorum ecclesiasti- 
corum sermonem facit; sed ut apud senatores in Ro- 
mana constitutos urbe glorietur, quasi superavit prin- 
cipem. Imperator ad Liberiun dixit : Quota pars es 


' totius orbis, quoniam tu solus hominem vindicas ne- 


fandissimum, ut orbis terrarum pacer Ecclesixque 
dissolvas ? Liberius dixit : Non eo quod ego siun so- 
us, fidei causa minuitur. Nam et antiquitus tres soli 
reperti sunt resistentes precepto regis. Eusebius eu- 
nuchus dixit : Imperatorem nostrum Nabuchodonosor 
fecisti? Liberius dixit ; Non. Sed ita irrationabiliter 
adjudicandus [ed. Niv. et Frob., adjudicatus] est ho- 
Ino qui non est examinatus ? Hxc ergo peto primitus 
generalem proferri subscripüonem , confirmantem fi- 


et si concordes apparuerint ei quem nos in presenti 
defendimus secundum fidem orthodoxam in Nic:ena 
synodo constitutam, tunc convenientes providebunt 
pro mundi pace, ut homo qui non peccavit non re- 
probetur injuste. Imperator dixit : Unum est quod 
quaritur : volo enim te ampleetentem ecclesiasticam 
communionem Romz denuo destinare; et propterea 
concorda paci, et subscrihens , Romse revertere. Li- 
berius dixit : Rom: jam fratribus valedixi; majores 
enim sunt ecclesiastic:e sanctiones quam Romane 
habitatio civitatis. Imperator dixit : Ergo trium die- 
rum spatium ad deliberationem habes : Si vis sub- 
scribere, Rom:e revertere, aut certe cogita in quem 
vis deportari locum. Liberius dixit : Spatiam trium 


B dierum rationem nequaquam mutare potest. (uapro- 


pter ubi vis dirige me. Imperator autem post duos 
dies examinato Liberio, et nequaquam a suo propo- 
sito revocato, Jussit eum in Beroea Thracix exsilio 
deportari. Egredienti Liberio, Imperator ad expen- 
585 quingentos solidos destinavit. Tunc Liberius de- 
ferenti dixit: Vade, da ecs imperatori; opus enim 
habet suis militibus erogare, Similiter 966 et Augusta 
tantos ei direxit. Liberius dixit: Redde hz»e imperato- 
ri;opus enim habet his ad expensas militum suorum. 
Si aulem imperator his non habet opus, deteos Au- 
xentio et Epicteto ; illi enim opus his habent. Dum- 
que ab eis nihil accepisset, Eusebius eunuchus obtulit 
ei alios solidos. Cui Liberius dixit : Totius orbis Ec- 
clesias desolasti, et tanquam damnato mihi hcec affers? 


dem in Nicea prelatam; ut. ita revocatis ab. exsilio C Vade prius, disce esse Christianus. His ita gestis, 


fratribus nostrie, et in locis propriis restitutis, si hi 
qui turbas pariunt Ecclesiis, visi fuerint apostolice 
fidei consentire, tunc apud Alexandriam convenien- 
tes omnes, ubi et accusatores sunt et defensor eorum, 
examinata causa possimus proferre sententiam. Epi- 
ctetus episcopus dixit : Sed cursus publicus * non suf- 
ficit subvectui episcoporum. Liberius dixit : Ecclesia- 
Bticze caus: publico cursu non egent. Ecclesi: nam- 
que sufficiunt usque ad mare perducere suos episco- 
pos. Imperator dixit : Quxe dudum susceperunt formam 
solvi non possunt ; plurimorum namque episcoporum 
debet valere sententia. Tu solus es qui amicitias illius 


. Scelerati defendis. Liberius dixit : Imperator, nun- 


quam audivimus, absente accusato , judicem ejus sce- 


post tres dies nihil accipiens, missus est exsilio. Tugo- 
DORETUS, lib. 11, cap. 45 et 16, p. 02. | 


CAPUT XVIII. 


Quomodo Liberius per aditionem flomanarum maiíro- 
narum ab exsilio sit reductus. 


Veritatis itaque propugnator et victor Thraciam, 
sicut jussum fuerat, usque pervenit. Duobusque trans» 
actis annis Constantius Romx [ed Niv. et Frob., Ro- 
mamj| venit. Procerum vero senatorumque conjuges 
rogabant virossuos ut Constantio supplicarent, quate- 
nus pastorem gregibus restitueret. Aiebant enim quia 
nisi flecterent animum principis, eos ipsa relinque- 
rent, et ad pastorem illum maximum properarent. At 
illi dixerunt : Nos furorem principis formidamus, nec 


lera proferentem, nisi quia propria videntur hzec odia. D forte aliquam veniam promeremur. Sed vobis, in- 


Imperator dixit : Omnibus quidem nocuit in commu- 
nione, nulli tamen ita sicuti mili. Cui cum non suffl- 
ceret interitus fratris mei majoris, neque beatx me- 
morie Constantem cessavit in meis inimicitiis fre- 
quenter impellere, nisi nos majori mansuetudine 
detenti, impellentis momenta temperassemus. Nulla 
Maque mihi victoria est, neque contra Magnentium 
vel Sylvanum, nisi illum scelestum ab ecclesiasticis 
rebus expulero. Liberius dixit : Noli per episcopos 
tuas vindicare inimicitias ; manus enim ecclesiastico- 
rum ad sanctiticandum vacare debent. Quapropter 5] 


Δ Cursus publicus. Unde curiosus, cursus publici 
preeentalis et curiosi per omnes provincias, qui erant 


quiunt, magis rogantibus forsitan parcet, et unum 
alterius fiet; aut preces suscipiet, aut si flecti nequi- 
verit, sine aliqua injuria vos dimittet. Hoc consilium 
mulieres ille, laudibus maximis proferendz, perci- 
pientes, cum ornatu solito adierunt imperatorem; 
quatenus ex veste sublimi insignes eas et nobiles 
arbitratus, reverentiam eis haberet et parceret. Ad. 
euntes enim principem tali voce clamabant : Miserere 
tante civitatis, pastoris providentiam non habentis, 
qui luporum patet insidiis. Al flle respondit : Non 
egere pastore alio civitatem; esse namque pontifi- 


sub dispositione viri illustris magistri officiorum, Vidg 
librum de Imaginibus magistratuum Romanorum. 


* . } i 


M. AURELII CASSIODORI 


1000 


cem qui eorum euram haberet. Post magnuminamque À tam, quam ibi quidem, sicuti predixi, celaverunt, 


Liberium quidam diaconorum ejus , Felix nomine, 
fuerat ordinatus. Is expositam in Nicza fldem incon- 
eusse servavit, sed corruptoribus ejus sine discre- 
tione communicabat. Nullus tamen Aom:» habitan- 
tium in basilicam ingressus est, cum ille intus astaret. 
Hoc autem etiam matronz ill: imperatori dixerunt : 
Qua gratia flexus, precepit illum inter omnes egre- 
gium revocari, et utrumque Ecclesiam gubernare 
communiter. His ergo litteris in circensi spectaculo 
relectis, populus clamabat justam principis esse sen- 
tentiam, ut sicut dupliciter coloribus divisi sunt spe- 
ctatores, sic oporteret alterum his, alterum aliis 
presidere. Cum ergo primitus principis litteris sic fa- 
viasent, postea commoti, communi voce clamaverunt : 


Arimino autem ostensa est. Cujus exemplar hoc est : 


EXPOSITA FIDES APUD SIRMIUM, 


Prasente domino Constantino Aug. , coss. Eusebio et 
Hypatio, x1 cal. Junii (An. Dom. 559). 
᾿ Credimus in unum et verum Deum, Patrem oreni- 
potentem, creatorem et opificem omnium. Et in 
unum unigenitum Filium Dei ante omnia sz»cula, et 
ante omne principium, et ante omne quod potest 
opinari tempus, et ante omnem perceptibilem opi- 
nionem, natum impassibiliter ex Deo, per quem et 
secula perfecta et omnia facta sunt. Natum aotem 
Unigenitum solum ex solo Patre, Deum ex Deo, :i- 
milem generanti Patri secundum Scripturas : cujus 


Unus Deus, unus Christus, unus episcopus. lpsas p generationem nullus novit, nisi solus, qui genuit 


enim voces et ego ponere justum judicavi. Post has 
vero Christo amabilis populi pias et justitia exorna- 
tas voces, sanctissimus quidem Liberius est reversus. 
Felix autem recedens babitavit aliam civitatem. THEO- 
DORETUS, lib. n, cap. 17, Edif. Christ. 


CAPUT XIX. 


Quomodo Eudoxius Antiochenum wsurpaverit episco- 
patum. 
Ea tempestate Leontio moriente, qui hzreticum 
Aetium diaconum ordinaverat, Eudoxius Germaniciz 
episcopus, quz est civitas Syrie, cum esset tunc 
Romz presens, finxit sibi causam necessitatis in- 
cumbere, et imperatori callide locutus, quasi civitas 
Germanicianorum ejus providentia atque custodia 
indigeret, petiit ut remearet ad propria. Quem prin- 
ceps nihil prospiciens, abire dimisit. At ille cubicu- 
larios cooperatores habens, relicta civitate sua An- 
tiochenum usurpavit episcopatum. Fovere namque 
studebat Aetium. Ob quam rem nisus est conciliura 
facere sacerdotum, et ordinationem ei restaurare 
diaconatus. Quod nequaquam gesturn est, eo quod 
magis valeret odium contra Aetium quam Eudoxii 
desiderium. Et de bis quidem tantum nosse sufficiat. 
SocRATES, lib. n, cap. 29. Edit. Christ. Vales. cap. 
$1, p. 133. 


CAPUT XX. 

De Ariminensi concilio et contentionibus ibi factis. 

Eorum igitur qui Arimino convenerunt, Orientales 
ea qu de Athanasio gesta sunt, taciturnitati traden- 
tes, ad concilium se occurrisse dicebant. Quorum 
studio cohzrebant Ursacius et Valens, qui ab initio 
quidem Arianorum dogma tenuerant; in medio au- 
tem Homousianis consenserant, dato libello Romano 
pontifici, sicuti jam dictum est. Isti namque semper 
ad partes pro tempore valentium declinabant. Quo- 
rum adjutores erant Germinius, Auxentius, Demo- 
philus et Gaius. Dum ergo in concilio presentium 
alter aliud proponere conaretur, tunc Ursacius et 
Valens dicebaut omnia qu: de fide dicta sunt debere 
suspendi, et suscipiendam novellam expositionem, 
quam paulo ante Sirmio convenientes ediderant. Hzc 
dicentes, et chartulam pre manibus habentes legi 
fecerunt secundum expositionem fidei Sirmio prola- 


* ow 7 ---. - 


eum, Pater. Hunc novimus unigenitum ejus Filiam 
nutu paterno venisse de ccelis ad destructionem pec- 
cati, et natum 9677 ex Maria Virgine, et cum disci- 
pulis conversatum, et omnem complesse dispensatio- 
nem secundum paternam voluntatem; crucifixum et 
mortuum, et ad inferos descendisse, et qux ibi erant 
dispensasse : quem janitores iuferni videntes expave- 
runt; et die terlia resurrexisse, et cum discipulis 
conversatum; et quadraginta diebus expletis, in cce- 
los ascendisse, et sedere a dextris Patris; et ventu- 
rum novissima die in gloria Patris, ad reddendum 
unicuique secundum opera sua. Et in Spiritum sar- 
ctum, quem ipse unigenitus Dei Filius Jesus Christus 
mittere compromisit generi hominum consolatorem, 
secundum quod scriptum est : Vado ad Patrem 
meum, et rogabo Patrem meum, et alium consolato- 
rem mittel vobis, Spiritum veritatis ; ille ez meo acci- 
piet, et docebit, et commemorabit vobis omnia (Joan. 
xiv, 16). Nomen vero substantie, eo quod simplici- 
ter a Patribus positum, a populis ignoretur, et scan- 
dalum faciat, et quia nec Scripture hoc continent, 
placuit abrogari, et omnino nullam memoriam sub- 
stanliz: in Deo esse de cxterp ; eo quod divinse Scri- 
pture nusquam de Patris substantia Filiique memi- 
nerint. Similem vero dicimus Filium Patri per om- 
nia, sicuti sancte Scripture dicunt ac docent. His 
itaque lectis, consurgentes quibus hzc displicebant, 
aiunt : Non fide egentes huc venimus (integram nam- 
que servamus, quam percepimus ab initio), sed magis 
ut si qua circa hxc novitas sit, omnino prohibeanmus. 
Si ergo hzc qux lecta sunt nullam faciunt novita- 
tem, aperte jam anathematizate hzresim Arianam, 
sicut et alias haereses regula Ecclesi: tanquam blas- 
phemas abjecit. Quia enim blasphemum Arii dogma 
turbas Ecclesie, qux etiam nunc fiunt, excitavit, 
atque seditiones, toto orbi terrarum valde notissi- 
mum est. Hzc ergo propositio, dum ab Ursacio, et 
Valente, et reliquis suscepta non fuisset ad plenum, 
divisit Ecclesiam. Alii namque his qux Arimino sunt 
lecta consenserunt, alii vero Nicenam denuo robo- 
raverunt fidem. Deriserunt autem conscriptionem 
illius lectionis, et maxime Athanasius Alexandrine 
civitatis episcopus in epistola quam suis familiaribus 
destinavit : quam qui legit, inveniet quam fort 


1091 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


1001 


dictione sit plena. SocnA Es, lib. n, cap. 29; edit. À morie nominandi Constantini, eum ommi integritate 


Christ. Vales. cap. 31, p. 132. 

Dicebant enim Ariani convenientes Arimino, vo- 
lentes Hesperiis suadere simplicibus, quia non opor- 
teret propter duo verba, qua nec invenirentur scripta, 
separari corpus Ecclesixz; sed similem per omnia 
profiteri Filium genitori, substanti: vero tacere no- 
men. Sed fallaciam sentientes horum homousiani 
pontifices, eos abdicaverunt. ipsi vero litteris insi- 
nuaverunt imperatori propriam voluntatem : dicen!es 
filios se esse Patrum Niczeni concilii, pariter et h:ere- 
des. TuweoponETUs, lib. n, cap. 18, p. 97. 

Hoc tamen sciendum, quoniam synodus quidem 
Ursacium et Valentem, Auxentium et Germinium, 
Gaium et Demophilum, eorumque socios condemna- 
vit, Arianum dogma anathematizare fugientes. Qui 
propter hanc damnationem indignati, ad principem 
celeriter advenerunt, portantes lectam in concilio 
fidem. Socna rss, lib. 1, cap. 29; edit. Christ. Vales. 
cap. 38, p. 126. ᾿ 

Apertius autem integram fidei regulam eorum epi- 
$iola ad Constantium scripta monstrabit. Cujus verba 
sunt hxc, Tagopongrus, lib, n, cap. 18 et 19, p. 97. 


CAPUT XXI. ἡ 


Epistola concilii Ariminensis orthodoxorum. episcopo- 
rum ad imperatorem Constantium. 

Divina jussione et precepto pietaüs tux, olim 

dogmatizata confidimus. [In Ariminum namque ex 

universis Occidenialibus civitatibus omnes conveni- 


eL examinatiene conscriptam exposuisse fidem, qui 
cum ab hac nce baptismate percepto discesserit, et 
ad proemia debite pacis abierit, incongruum esse ju- 
dicamus post illum aliquid novitatis admittere, tan- 
tosque sanctos confessores, et martyres, et hujas 
dogmatis conacriptores inventoresque despicere , 
qui secoodum antiquam Ecclesie sanctionem per 
omnia sapuisse noscuntur. Quorum fidem Deus in 
tempora imperii tui transmisit, pcr Dominum nostrum 
Jesum Christum, per quem tibi imperium tale con- 
cessum est, ut eliam nostri orbis terminos obiineres. 
Rursus ergo infelices isti, ct sapientia vilissimi, pre- 
sumptione nefaria impke cogitationis przdieatores 
semetipsos annunliaverunt, et veritatis terminam 


B mutare contendunt. Dun euim secundum taum prze- 


ceptum concilii jura celebrarontur, illi consilium su:e 
[αἰδοῖ nudaverunt. Nitebantur enim calliditate qua- 
dam atque seditione aliquid novitatis inferre. Hujus- 
modi enim malitio captos invenimus Germanum 
quemdam, et Auxebtium, atque Gaium, hresim 
conlentionemque facientes. Quorum doctrina una 
quidem existens, universam molem 958 blasphe- 
miarem transcendere comprobatur. Qui cum vide- 
rent nos neque su: voluntatis esse, neque concordeg 
horum qu:e mole sapere videbantur, a nostro se con- 
cilio nutaverunt, ut quasi aliud conscribere videren- 
tur. Erat vero tempus breve, quod etiam eorum 
aperuit voluntates. Sed ut non setmper ecclesiasticas 
caus in easdem incurrant eoncussiones (nam turba 


mus simul episcopi, ut et des catliolice cognoscere- € tque seditio repetita universa confundit), firmum 


tur Ecclesie, et qui contraria sapiunt panderentur. 
Multum namque disceptantibus nobis invenimus 
optimum esse statutam fidem antiquitus permanere; 
quam etiam prophete, evangeliste, nec non apostoli 
per Jesum Christum Dominum nostrum przdicasse 
noscuntur (qui et tui regni protector, tazeque salutis 
auxiliator egt), quatenus hanc tenentes custodiamus, 
et cuetodientes ad linem usque servemus. Incongruum 
onim nefariareque videtur ex his qu:e recte jcsteque 
definita sunt aliquid permutare, id est horum qus 
Niczez communiter cum gloriosissimo Constantino 
tuo patre et imperatore deliberata atque defixa sunt. 
Quorum doctrina atque sensus discurrit, et praxdica- 
tus est in omnium hominum auditus et mentes. Hac 
fides sola Arianam hxresim expugnavit et perdidit ; 
per quam non illa $ola, sed etiam reliquxe h.eresea 
sunt daggnate. Cui vere et addere quidquam incau- 
tum est, et auferre periculosum. Et siquidem horum 


alterum fiat, erit inimicis facultas agendi qux volunt. 


Quapropter Ursacius et Valens, quoniam participes 
et concordes Ariam dogmatis erant, a nostra sunt 
communione segregati. Quam ut reciperent, cogno- 
scentes delicta quibus peccaverunt, penitentiam 
at';ve veniam impetrare poscebant; ct rescripta eo» 
rum hzc ita se habere testantur, per qux criminum 
veniam consecuti sunt, Erat enim tempus quo hzc 
gesta noscuntur, quando Mediolani synodus celebrata 
est, presentibus Ecclesie Romanx presbyteris. Co- 
gnoscentes simul etiam post mortém dignissim» me- 
PaATRor. LXIX. 


nobis visum est, ut qu:e dudum decreta sunt , legali- 
ter immutabiliterque serventur. Przdictos autem 
viros a nostra communione secrevimus, Qua de causa 
legatos ad tuam mansuetudinem misimus, concilii 
sententiam per nostram denuntiaturas epistolam 
Legatis autem pr: omnibus ista pr:ecipimus, ut veri- 
tatem affirment ex priscis οἱ justis rationibus expo- 
nentes, qui etiam tuam religionem instruant ; quo- 
niam non, sicut ait Ursacius et Valena, crit pax, si 
quid justarum sanctiorium fuerit immutatum. Quo- 
modo enim pax esse credenda est apud eos qui pacis 
jura subvertunt? Contentio enim et seditio per hzc 
inter reliquas civitates et Ecclesiam Romanain potius 
orietur. Quapropter tux mansuetudini supplicamus, 


p ut placidis auribus nostros legatos, et oculo tran- 


quillo respicias, neque ad injuriam defunctorum novi 
aliquid immutari permittas ; sed permanere nos sinas 
in his quxe a progenitoribus definita atque sancita 
sunt : quippe quos omnia cum deliberatione, atque 
sapientia, et Spiritu sancto celebrasse confidimus. 
Ea enim qua ab illis nune innovantur, credentibus 
quidem incredulitatem inferunt, non credentibus vero 
credulitatem. Supplicamus itaque ut praeipias eos 
qui per diversa loca detinentur, quos et setatis grava- 
men et angustia paupertatis affligit, ad propria re- 
meare : ne desolake sublatis episcopis videantur Ec- 
cles permanere. Super hxc etidm hoc rogamus μὲ 
nihil his qu:e jam terminata sunt, aut. addatur, aut 
adimatur; sed omnia inviolata permancant qu: et a 
33 





3003 


M. AURELII CASSIODORI 


4co4 


pietate tui patris, e& tuis quoque sunt conservata A quantusque inceror, ut beatissimis temporibus tuis, 


teinporibus. Neque de cetero nos fatigeei, et a pro- 
priis parochiis alienes esse permittas, quatenus epi- 
scopi cum proprio populo in pace orare ei divino 
cultui vacare possint : supplicantes Deo pro pace tui 
Rnperii pariter et salutis, quam tibi Divinitas in per- 
petuum largiatur. Nostri vero legati episcoporum 
subscriptioses et nomina deferunt, qui etiam lectione 
divinse Scripturz religionem tuam poterunt edocere. 
TuzopORKTUS, lib. u, cap. 18 et 19, p. 97. 

Hzc itaque synodus scripsit, et per episcopos desti- 
navit. Ursacius autem et Valens eorum przvenientes 
adventum, derogaverunt concilio : ostendentes im- 
peratori expositionem fldei quam portabant. Impera- 
tor Ariano dogmati favens, indignatur adversus sy- 
nedum, et Ursacium ae Valentem potius honoravit. 
Quauobrenm qui ἃ concilio fuerant destinati tardave- 
runt, nona valentes impetrare responsum. Sero tamen 
ad synodum Constantius per presentes episcopos 
hujusmodi scripta direxit. Socna zs, lib. n, cap. 29; 
4lit. Christ. Vales. cap. 51, p. 159. 

CAPUT XXII. 
Epistola Constantii ad Ariminense concilium. 


Constantius victor ac triumphator Augustus uai- 
versis episcopis Arimine congregatis salutem. 


Semper equidein et μι omnibus cogitare nos de 


sacra el adoranda lege, non ignorat vestra benignitas, 


Nunc autem viginti quos vestra sapientia destinavit 


episcopos, legationis sux» causa, interim videre ne- 
«quiviius, cum sit nobis necessarium circa barbaros 
iter, et, sicut nostis, deceat animo puro ab omni co- 
gitatione utilitatem divin: legis examinare. Jussimus 
igitnr episcopos in Adrianopoli nostram sustimere 
regressionem ; ut cum universa respublica fuerit bene 
disposita, tunc qux gesserint audire possimus. Vestra 
ergo sanctitati non videatur onerosum eorum exspe- 
ctare regressum; ut dum redeunt nostrum vobis re- 
ferentes responsum, perducere possitis ad terminum 
qux Ecclesie catholic:P utilia esse noscuntnr. Has 
litteras suscipientes episcopi, talia rescripserunt. So- 
cRATES, lib. n, cap. 29; edit. Christ. Vales. cap. 
$7, p. 1959. - 


CAPUT XXIII. 


Epistola Ariminensis concilli ad imperatorem Constan- 
tium destinata. 


Litteras clementia tus suscepimus, domine Deo 
*mabilis buperator : quibus eontinetar, quia propter 
Aecessiatem publicam interim non potuisti nostros 
videre legatos, nosque jubetie ut eorum sustineamus 
adventum, dowec ea quee 8 nobis decreta sunt et 
nostris progenitoribus consonare noscuntur, ab eis 
pictas vestra cognosóat. Quamobrem et nunc per has 
literas prefüemur atque (irmamus pequaquam nos a 
proposito nostro recedere. Hec etiam nostris legatis 
injaunximus. Supplicainus igitur ut animo tranquillo 
et przsentes nostre mediocritatis litteras relegi ju- 
beas, et ilia quie per legatos nostros mandavimus, 
Wibenter aceipias. Mlud itaque nobiscum considerare 
&a mansuetudo debet, quanta sit modo tristitia 


tante Ecclesi: privat:s videantur episcopis. Et pro- 
pterea rursus tuam clementiam deprecamur, domine 
Deo arabilis imperator, ut ante asperitatem hiemis 
(si tamen vestrz placet pietati) nos ad nostras Ecele- 
sias remeare przcipias; quatenus etiam nune possi- 
mus omnipotenti Deo et Domino Salvatori nostre 
Christo, ejus Filio unigenito, pro tuo imperio solem- 
nes orationes celebrare cum populo. SocaA es, Bb. 
n, cap. 29; edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 459. 


CAPUT XXIV. 
Qued discedeniibus episcopis fuerit. Constantius. in- 
dignatus. 
Cum hzc scripsissent, et. modicum sustinuissent 
tempus, imperatore nullum dante responsum, 969 


B οἱ civitates proprias recesseruut. Primceps autem, 


cum et prius contenderet Arianam sectam per Ec- 
clesias semipare, occasiopem injuriz sus illorem 
habuit discessionem : dicens se contemptum, eo quod 
prater jussionem ejus concilium videretur esse sole- 
tum. Quapropter Ursacio et his qui circa eum erant 
permiseionem dedit contra Ecclesias agendi fiducia- 
liter quodeunque placuisset. Explanationem vero 
lecte in Arimino fidei juss)t per Ecclesias ltalicas 
destipari : przcipiens nt. nolentes in ea subscribere 
pellerentur Ecclesiis, et in eorum locis alii subroga- 
rentur episcopi. SocBA TES, lib. n, ἐαρ. 49; edit. Christ. 
Vales. cap. $1, p. 140. 


CAPUT XXV. 
De synedo in Nicea Thtaciee colebrata. 

Ursacius autem ejusque consentanei ab talia disce- 
denies, venerunb ad civitatem Thrace: nemine Ni- 
οὔδδδα : quo brevi tempore commorentes aliad fecere 
concilium. Et lectu in. Arimino expositionem fidel 
Gr200 ioterpretantes eloquio publicatem conürmave- 
runt ; et postea divulgabant eam esso fidem quse ab 
universali eoncilio et dietata esset et edita ia Nicza: 
vut similitudine nominis Niesni simplieiores hac sub- 
reptione deciperent : putabant enim ie Nicowa Bithy- 
mie esse dictatam fidem. Sed nihil profuit eis tale 
eommentum. Post paelulum namque confusi aique 
derisi sunt. SocnaT..$, lib. n, cap. 99; edit. Christ. 
Veles. cep. 91, p. 14. 


CAPUT XXVI. 


D Quomodo Athanasius (urorem. Constantii denuo dech- 


naterit. 

Interea sentiens Athanasius sibi insidias prfparari, 
nequaquam ad imperatorem venire prxsumpsit, ne- 
que hoc utile judicavit ; sed electos ex Egypto quin- 
que episcopos, inter quos Serapionem Thmuiensem 
virum precipua vita sanctum et ad loquendum valde 
copiosum, mitt ad prineipem tunc in Occidente de- 
gentem, cum quibus etiam tres presbyteros, per quos 
Sibi placaret imperatorem, et pro derogationibus 
satisfacereut inimicorum, aliaque facerent qux ei 
vel Ecclesiis expedirent. Quibus navigantibus, paulo 
post litter:» venerunt imperatoris evoeantes eum. Ob 
quam rem et Athanasius, et populus cst turbatus, 


.gum neque hzretieo imperatori obedire cautum esset, 


1908 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


4006 


neque reluctari sina periculo. Verumtamen ire distu- Α Cui vtique derogabant JEgyptii monacbi, quorum 


lit, et litterarum portitor sine effectu reversus est. 
Superveniente autem 2state veniens alius ab impe- 
ratore missus cum pruovinci: judicibus cogebat eum, 
cleroque nimis erat infestus. Porro populum paratum 
videns ad bellum, etiam iete reversus est. Non multo 
post tempore cougregantar ex Egypto et Libya 16- 
giones. Et cum nuntiatum fuisset eelari Athanasium 
in ecelésia, qu;e voestur Theon:x: assumens milites 
dux eorum, et Hilarium ab imperalore denuo desti- 
natum, inopinato fractis januis ie ecclesiam introivit, 
et ubique requirens Athanasium won invenit, Dicitar 
enim quia sepius divino nuntio péricula molta fuge- 
tit, sicat etiam, Deo providehte, hoc discrimen 
evasit. Sozomew., (ib. tv, cap. 8; edit. Christ. Vales. 
cap. 9, p. 591. 


CAPUT XXVH. 
Qnomode paganis insuliantibus futuram (ristitiam 
prophetavit. 

Ex his et hujusmodi factis οἱ a Deo prxenunfíatis, 
a paganis et hzreticis appellabatur magus, Sernio 
namque fertur, eo quod aliquando, eo procedente 
per civitatem, contigerit avolantem corniculam cla- 
mitare. Quo facto astans inultitudo paganorum, velut 
mago derogantes, petebant ut eis aperiret quid eor- 
nicula illa significaret. Ille vero fertur silentio dixisse 
subridens : Cra$ Latina lingua dies ventura significa- 
tur. Hoc ergo clamans, tristem vobis crastinum signi- 
ficat diem, per imperatoris Romani jussionem. Et ita 
contigit üt Athanasii serrno, licet derisus fuerit, ve- 
nerit ad effectum. Altera rtamqoe die principis littere 
venerunt ad judices, jubeites at. pagani sua ingredi 
non permitterentur ad templa, neque solemries super- 
stitiones festivitatésque celebrarent. Tunc ergo festi- 
vitas éorüm venerabilis generalisque desiructa est. 
SozomEN., lib. 1v, cap. 9; edit. Christ. Vales. cay. 
10, p. 549. 


CAPUT XXVII. 
Que mala per Georgiimi in Mexandría gesta sint. 
Cum igitur frequenter, sicut diclum est, Athana- 


sius pericula declinasset, clerus et populus ei favens 
tenebat etclesias, doneo prafectus Egypti et dux mi- 


iMum eficientes eos et sustinentes, Georgio eas D 


contraderent. Qui hon multo post venit, οἱ ecclesias 
80 jnre possedit. Qui. dum praeter schema et mores 
saeerdoeti violentus exisleret, ei maxime cirez Atha- 


nasii laedatores, quibus utique vincula et plagas viris 


et femieis velut tyrannus inferebat; accensus popu- 
lus pene peremerat eum, nisi vix (ms. Lyr., vi] ere- 
ptus iugisset ad principem. Quo facto, rursus sequa- 
ces Athafasii eoclesias multo tempore tenuerunt. 
Quas iterum veniens dux /Egyp:i, Georgii noscitur 
tradidiese fautoribus, Post hxc autem exceptore 
principis veniente, multi Alexandrinorum supplicio 
traditi sunt, Post quem etiam ipse Georgius terribi- 
lior supervenit, et priori tempore magis odibilis, tan- 
quam οὶ morerit principem ad multorum necem. 


gloriam multitudo universa sequebatur, et vera eo- 
rum testimonia judicabat : quia in summe pbhlloso- 
phis virtute degebant. SozowusgN., lib, 1v, cap. 9; edit. 
Christ. Vales. cap. 10, p. 550. 

Quia igitur expositain fidem in Nicza Thracia 9m- 
nes accusaut milites veritatis, el pra:cipue babitantes 
Hesperiam, testantur litterz ab eis ad Illyricum desti- 
nai. Quarum litterarum auctor fuit episcopus Ec- 
clesie Romanz ἔς Damasus, qui poet Liberiam pon- 
tificatus jura susceperat, mullis virtutum ornatus in- 
signibus. Habuitque in bis litteris nonaginta consortes 
ex Italis atque Galliis in Romaua urbe convesientes. 
Quorum nomina prepter multitudinem ponere distuli, 
Textus autem epistolz talis est. 


470 CAPUT XXIX. 


Litera Damasi εἰ ceterorum ad. lHliyricule conira 
concilium im Nicua Thracie (actum. 


Damasus, et Valerianus, et esteri episcepi dile- 
ctissimis fratribus in lilyrieo éohstitulis episcopis in 
Domino salatem. 

Credimus sanctam fidem nostram in apostolorum 
eruditione fundatam, hanc vos tenere, et banc popu- 
lis universis exponere, qux videlicet ἃ constitutis 
Patrum nulla ratione dissentit, per quos justum est 
exteros erudiri. Sed relatione Gallicanorum et Vene- 


iorum fratrum, quosdatu Ixeresibus favere cognovi- 


mus. Quod malum nor sofum cavere debent episcopi, 
sed etiam reluctari contra ea qux gesta sunt imperi- 
tia aut simplicitate quórümdam pravis interpretatio- 
nibus deceptorum. Varils ergo doctrinis non decet 


labefaétari, sed niagis Patrum nostrerum roborari 


sententiam. Auxentium igitur Mediolani prxecipue in 
hac causa damnatum esse proscriptum est. Unde 
justum est omnes in univetso Romanorum orbe 
doctores legis, ea qu:e legis sunt sapere, et non fidem 
doctrinis variis maculare. aque dum primum hzre- 
ticorum cepisset nequitia pullulare, sicut etiam nunc 
blasphemia nefandorum patet Árianorum, tunc Patres 
nostri trecenti decem et octo electi, habito tractatu 


in urbe Nicona, hunc murum firmissimum contra 


arma diabolica statuerunt; ef hoc remedio venena 
mortifera sunt depulsa, ut Pater et Filius unius divi- 
nitaüs, unius virtutis, uniusque magnitudinis debeat 
credi, uuiusque essenlie, sive substantim, simul et 
Spiritus sanctus. Aliter vero sapientes alienos esse ἃ 
nostra communione judicaverunt. Quein. terminum 
salutarem adorabilemque deliberationem corrumpere 
quidam. aliis cogitationibus atque temerare volueruut. 
Sed in ipso principio ab his ipsis qui in Arimino re- 
novare atque reuactare compellebantur, usque ad hoc 
causa correcta est, ut confiterentur alia sibi cireum- 

ventione subreptum, aut cerle quia non intellexe- 
runí Patrum sententix in Niczea constitute, hoc esse 
contrarium. Neque enim przjudicium aliquod fleri 
potuit per numerum Arimino congregatum : quando 
constat neque Romanum episcopum, cujus ante om- 


' nia decebat eos exspectare decretum, neque Vincen- 





ΓΝ 


divit, neque alios talibus prebuisse consensum; 
maxime dum, sicul prxediximus, isli ipsi, qui per 
conventionem declinasse videhantur, ipsi denuo uten- 
Jes meliori consilio, hzec sibi displicere testati sunt. 
Perspicit itaque vestra salubritas hanc solam fldem, 
que Nice apostolorom auctoritate fundata est, esse 
perpetua firmitate servamlam; et simul Orientales 
hoc -facere nobiscum qui se catholieos esse cogno- 
scunt, Occidentales -etiam gloriari. Credimus autem 
"languentes in isto cenamige, non tarde ἃ nostra se- 
Trandos esse communione, et ab eis episcopatus no- 
θη auferri, quatenus populi eorum liberati errore 
respirent. Nullo enim modo a deceptione poterunt 
corrigere populum, qui deeeptionis laqueo detinen- 
tur. Coscordet igitur cum omnibus Dei sacerdotibus, 
eliam cbaritatis vestrz senteritia, in-qua vos stabiles 
ac firmos existere judicamus. Sic ergo etiam mos vo- 
biscum recte credere debemus. Vestre nos charitatis 
. -ketilicate reciprocis literis. Valete, fratres charissimi. 
Tu&oDORETUS, lib. u, cap. 22, p. 102. 

Sed et maximus Athanasius in epistola quam scri- 
psit ad Afros, taliter de Ariminensiconcilio disputavit. 


CAPUT XXX. 
Ex litteris Athanusii de Ariminensi concilio. 
lis itaque prolatis, quis recipiat eos qui Arimi- 
;nense aut aliud concilium preter Niczenum nominare 
prosumunt? Aut quis non habeat eos odiosos qui 


: M. AURELII CASSIODORT 
Tum, σοὶ δεῖ annis episcopatum inviolabiliter custo- A 


£603 
CAPUT XXXI. 


Que mala  Macedonius in. Constantinopolitana urbe 
commiserit, et quod posthec offenderit imperate- 
rem. 


luterea. Macedonius vicinas Constantinopolitane 
urbi provineias civitatesque turbabat : excitans mi- 
nistros proprii languoris adversus Ecclesias, et in Cv- 
zico quidem Eleusinn fecit episcopum, in Nicomedis 
Marathonium, qui primum diaconus fuerat, habens 
studium constituendi monasteria virorum ac femina- 
rum. Is itaque Macedonius episcopatu potitus, affli- 
gebat eos qui ipsi consentire fugiebant, et non 971 
solum orihodoxos, sed etiam Novatianos : sciens eos 
quoque conmsubstantialitatis nomen suscipere. Quo- 


B rum episcopus Agelius, persecutione faciente, fugit. 


Plurimi vero insignes viri detenti, nolentesque ei 
communicare, puniti suat. Qui post tormenta violep- 
ter commaníonem ore s00 suscipere et tenere com- 
pellebantur. Ligno namque ora hominum aperienies, 
eis sacramenta deponebant. Porro mulieres et parvu- 
los arripientes, communicare cogebant. Si quis vero 
contradiceret, mox plage, vincula el tormenta se- 
quebantur ; ita ut etiam feminarum communieare no- 
lentium mamillas in arca comprimentes, abscinde- 
rent; aliarum vero aut ferro, aut ovis ardentibus 
eadem membra eomburerent. Quod ego ab Auxonio 
sene, qui eadem supplicia est passus, audivi. Socn4- 


TES, lib. v, cap. 30; edit. Christ. Vales. cap. 3X, 


pag. 141. 


vespuunt quidem constituta Patrum, et ea que nuper C Ike igitur Macedonii pro Christianitate ortzs suni 


- Arimino contentiose atque violenter composita suni, 
pr:ponunt? Quis istis concordabit hominibus, neque 
propria recipientibus? Nam in suis decem et amplius, 
sicuti przedixi, conciliis alio tempore aliud conscri- 
-bentes, manifesti sunt, quia singula eorum accusare 
: noscuntur. Et hoc patiuntur quod tunc δυάοὶ prodito- 
res perpessi sunt. Nam, sicut illi relinquentes solum 
Fontem aque. viventis, lacus sibimet [oderunt, qui 
agam continere non possunt (Jer. n, 15), quod scrí- 
ptum est apud Jeremiam prophetam : sic et isti reln- 
v(antes universali concilio, foderunt sibi multa conci- 
lia, qu:xe apud eos inania et virtutem non habere ma- 
uifesta sunt. Non igitur patiamur eos qui praeter. Ni- 
cenum Áriminense presumunt, vel aliud nominare 
concilium ; cum et ipsi qui Ariminense suscipiunt, 
- ignorasse quae in eo gesta sunt noscantur ; nam ta- 
"cere,potueran!, Nostis enim, charissimi, cognoscen- 
Les et vos a vestris, qui tunc interfuerunt Arimino, 
quoniam Ürsacius et Valens, Eudoxius et Auxentius, 
simulque Demophilus condernnati sunt, volentes ali.:d 
quam quod statutum est Niczez conscribere : quando 
*«ompulsi anathematizare Árianam hzxresim respue- 
rurit, cui potius patrocinari conati sunt. Episcopi vero, 
vere integri Domini servi, recteque credentes, pene 
ducenti conscripserunt sufficere Niczenam solummodo 
"lidem, et nihil amplius nihilque minus przeter illam 
querere velle, seusapere. ILec enim etiam Constan- 
tio significaverunt, qui jusserat. celebrari concilium. 
"IngopogEus, lib. n, cap. 23, p. 104, 


actiones, czedes, pugna, sollicitationes, intestina bella. 
Quz res non solum apud eos qui Ledebantur, sed 
etiam apud familiares ei odium vehementer excitave- 
runt. Offendit autem etiam ipsum imperatorem, et ob 
boc et pro alia hujusmodi causa. Domus in qua erat 
arca Constantini principis corpus babens, ruinam 
minabatur; ideoque custodes ejus et qui ad oratio- 
nem intrabant erant positi sub timore, Macedonius 
ergo cogitavit imperatoris ossa transferre, ne arcam 
ruing casus comprimeret. Hoc agnoscentes populi 
prohibebant, dicentes, non oportere principis ossa 
migrari, ne quasi exorbiri [ed. Frob. et Nis., exso- 
piri] (id est, e sepulcro effodi) viderentur. Ob quam 
reni in duas partes populus est divisus : aliis dicenti- 


D bus nullam esse migrato mortuo kesienem, aliis asse- 


rentibus esse nefas, cum quibus etiam erant homousii 
defenseres. Macedonius autem parvipendens verba 
contradicentium, transtulit corpus imperatoris in ec- 
clesiam ubi corpus jacet martyris Acacii. Quo laeto, 
concursus discordautium populorum ad illam venit 
ecclesiam, et ad manus usque perventum est ; ita ut 
inulti hominum morerentur, et vestibulum ecclesie 
ac vicina porticus sanguine compleretur. Hoe agno- 
scens imperator, irascitur eontra Macedonium, et 
propter eos qui mortui sunt, et quia corpus patris ejus 
absque ipsius consilio migrasse przssumpserit. Relin- 
quens ergo gubernatorem Hesperiarum partium Cx- 
sarenm Julianum, ipse pergebat ad Orientem. Socií- 


TES, ibidem, et SozourN., cap. 90, edit. Christ 





4009 


CAPUT XXII. 
Be Leontio Antiocheno episcopo, et Kctio, qui magister 
Eunomii fuit. 

Leontius igitur Antiochenus episcopus, cum esset 
Arianus, languorem suum celare nitebatur. Videns- 
que divisos sacerdotes et populum, et alios dicentes, 
Gloria Patri, et Filio; alios, Gloria Patri per Filium 
in Spiritu sancto; ipse sub silentio dicebat oralio- 
nem, et nihi! aliud audiebant astantes, nisi cum dice- 
ret, in sxcula seculorum. Et siquidem hoc non ma- 
ligne fecisset, diceretur quia pro concordia populi 
fieret. Sed quia et contra milites veritatis acuebatur, 
et nonnisi bsreticos provehebat, ostendebatur celare 
pestem, modo timore [ed., amore] populi, modo for- 
snidine pressus imperatoris, qui Filium dissimilem 
prohiouerat dici. Ea siquidem tempestate Aetius ma- 
gister Emnomit, qui Arii blasphemiam suis opiuio- 
nibus auxerat, in diaconatus ordine ministrabat. Sed 
Flavianus et Diodorus monachicam quidem ample- 
etentes vitam, clare autem pro apostolicis dogma- 
tibus laborantes, episcopi Antiocheni Leontii redar- 
guerunt quas contra pietatem gerebat insidias : di- 
centes quia elegisset virum studiis malignis imbutum, 
qui impietatis causa culmen sumypsissel potentia, 
. atque ad Ecclesi» cladem diaconatus haberet nomen. 
Minabantur autem etiam ab apostolica eum commu- 
nione suspendi, et ad Hesperiam venientes, ea qux 
callide gerebantur aperire. Huc metuens Leontius, 
ab officio suspendit Aetium, aliis tamen rebus fove- 
bat eum. Porro mirabilis illa societas, id est, Fla- 
vianus atque Diodorus, sacerdotali ministerio nondum 
potiti, populis tamen nimium complacentes, noctibus 
ac diebus cunetos ad zelum pietatis armabant. Isti 
namque primi in duas partes choros psallentium di- 
«ilentes, ex successione Davidicam melodiam cantare 
docuerunt. Et hoc in Antiochia primitus fieri ccepit, 
et dispersum ad terminos tolius orbis usque perve- 
nit, Isti divinos amatores ad' sepulcra martyrum, 
provocautes, vigilias celebrabant, cum illis laudantes 
Deum. Hxc Leontius intuens, prohibere quidem ju- 
dicavit incautum , cum videret multitudinem valde 
viris illis optimis adh:erere. Sed utens mansuetudine 
sermonum, poscebat ab eis ut has festivitates in ec- 
elesiis potius celebrarent. Cujus quidem calliditatem 
integre cognoscentes, quod jubebatur egerunt, et 
amateres suos ad Ecclesias congregaverunt, ut ala- 
criter Deum concordi voce laudarent. Sed Leontius 
flexus non est ut a sua malitia temperaret. Vultum 
namque mansuetudinis gerens, Stephani et Placiti 
[ms. et ed., V., Flacite| celavit iniquitatem. ls enim 
adversarios dogmatis recti suscipiens, licet turpem 
habentes vitam, ad presbyteratus tamen ordinem el 
diaconatus evexit. Eos autem qui univer-is virtutibus 
ornabantur et apostolica dogmata defen.ebant, abs- 
que honore deseruit. Iac gratia clerus quilem mul- 
ios habebat hzreticos; populus vero maxime pro 
dogmatum rectitudine decertabat, ita ut neque do- 
ctores illorum blasphemiam suam nudare przsume- 
rent. Quid autem Placitus [ms. et ed. V., Flacitus], 
εἰ Stephanus, atque Leontius imp:etaus atque iuju- 


HISTOIuA TRIPARTITA. LIBER V. 


'10to 


A stiti:à Antiochi gesserint, opus proprie conscri- 


ptionis exquiri. Nos autem ad reliqua veniamus. 
TnREODORETUS, lib. 1t, cap. 24, p. 106. 


CAPUT XXXIII. 
De Eudoxio, qui Antiochenum invasit episcopatum; ci 
terremotu in. Nicea. Bithgnie facto. 

Germanicia civitas est in termino Cilicke, Syrize ct 
Cappadocie con:titula. Hujus urbis ecclesie pr:esi- 
debat Eudoxius, qui moriente Leontio, arripuit An- 
tiochix sedem, et caepit sui ferocitate vineani vastare 
domin:cam. Neque jam eelabat, sicuti Leontius, ma- 
litiam suam: sed aperte apostolicis dogmatibus repu- 
guabat, et orthoJoxos multis cladibus affligebat. Eu 
lempore Ancyran:x Eeclesixz* post Marcellum Basilius 


B prssi lebat ; Eustathius vero Sebastite Armenic; qui 


iniquitatem Eudoxii et rabiem cognoscentes, 979 
Constantio in Occidente posito litteris suis indicave- 
runt. Erant enim imperatori noti, et propter clarita- 
tem vitz ejus favore potiebantur. Quod dum cog»o . 
visset Constantiuse Antiochenis scripsit, quia non 
ipse Eudexio Ecclesi: concesserit przssulotum, sicut 
i'le vulgabat ; ipsumque Eudoxium expelli, et poenae. 
gestorum suorum i» Niczea Bithynie dare pracepit : 
jubens ibi celebrari concilium. Ipse enim Eudoxius 
egerat apud potentes palatii, ut in Nic:ea synodus age- 
retur. Sed omnium przscius Deus, cognoscens futura, 
ac »i jam fuerint gesta, quodam terrzemotu terribili 
prohibuit concilium celebrari (An. Dow. 564). Piuri- 
mam namque civitatis partem terrzemotus  jlle de- 
struxil, et multos habitantium interemit. Hoc agno- 


centes qui convenerant, ad &uas revertuntur Eccle- 


sias. Arbitror enim hoc Dei sapientia gestum; in illa 
namque civitate adversus Arium a sanctis Patribus 
apostolicze fidei doctrina prolata est. Et forte secunda 
congregatio potuit illic senüre (ed. Niv., Frob., ean- 
cire] contraria, ut Arianis occasio [ed., accusatio] ee 
nomine prxberelur, quo magis simpliciores capere 
possent, tanquam illam veterem synodum proferen- 
tes. Sed Ecclesiarum prospector citius solvit tale 
concilium. TuEopon&TUS, lib. n, cap. 25 et 20, p. 
108 et 109. 

In momento siquidem temporis civitate concussa, 
neque fugere potuerunt; ed primo experimento pe- 
riculi sunt perempti. Dicitur autem antequam fieret 
ea clades, quemdam Ursacium [elii, Arsaeium] mili- 
tem [ed., Frob., exmilitem] pravidisse, genere Per- 
sam, qui sub Licinio confessor effectus, relictaque 
militia, in turre civitatis divinam éxercebat pbiloso- 
phiam. Cui superna visitalio aperte przcepit exire de 
civitate passura quie post paululum fierent manifesta. 
Quo facto, cum velocitate ad ecclesiam currens , 
nuntiavit clericis, ut Domino supplioarent quo eos 
ab imminenti periculo.liberaret. Quibus cum videre- 
Lur esse ridiculum, reversus ad turrim, pronus la- 
crymoas cepit effundere. Interea terreinotu superve- 
nienle plurimi perierunt, reliqui vero per agros et 
montana dispersi.sunt. Ursacius autein in illa turre 
repertus est mortuus, pronus jacens, sicut solebat 
orare. Sermo tamen οδὲ quia antequam morereu 





700—000 ποῖ — mp cnm 


1011 M. AURELII CASSIODORI 401* 
rogaverit Deum ut prius ejus iniret vitam quam ela- A nibil esse quxrendum. Movebatque quaestionem im- 


dem inspiceret civitatis in qua prius Christum sgno- 
verat, et ecclesiastieapm videbatur participatus esse 
philosophiam. [5 enim conversatione digna etiam dze- 
mones effugabat. Quodam namque tempore dum ali- 
quis dzinonie vexaretur, evaginato gladio eeepit per 
totam discurrere civitatem; cunctisque fugientibus, 
occurrens ei solus, et mominans Christum, eermone 
mundavit virum, et fecit ab illo furore quiescere. 
Inter cujus diversa virtutum ornamenta, etiam hoc 
meminisse convenit. Erat draco ante. Niooimediam, 
qui transeuntes suo flatu perimebat, habebatque cu- 
bile circa quamdam vallem. Quo veniens Ursacius, 
oravit. Tum sponte egredieus ille serpens, ac se- 
cuwnde caput percutiens, interemptus est. Quod hi 


peratoris diversa sententia; cujus litteris, nune de 
fide prius agendum, nunc de accusatorum econversa- 
tione, legebatur. Hzc causa przxsentes ad schisma 
perduxit, et in. duas partes synodi mulüindo divisa 
est. Unius enim partis dux erat Acacius Czssrez Pa- 
kestinz:, Georgius Alexandrix, Ursacius Tyri, Ea- 
doxius Antiochiz, quos alii triginta duo eeenti sunt. 
In alia parte fuit Georgius Laodicie Syriz, Sophro- 
nius Pompeiopoleos Paphlagonis, Elegsius Cyzici, 
quos plurimi sequebantur. Cumque placuisset ut 
prius de fide quazstio moveretur, hi quidem qui erant 
partis Acacii, Nicenam fidem aperte negaverunt, 
aliamque fidem dictare nitebantur. Alterius vero 
partis numero pluriores, omnia quidem Niczeni con- 


inihi retulerunt qui eumdem Ursacium viderunt. So- Β cilii receperuut : de sermone consubstantialitatis 


SOMEN., lib. 1v, cay. 15. Edit. Christ. Vales. cap. 16, 
p. 539. 


CAPUT XXXIV. 
De concilio Seleucia oelebrato. 


Nunc igitur de alia synodo, quam velut adinstar 
Ariminensis concilii in Oriente Constantius imperator 
fleri jusserat, pauca. narrabo, Fgerat enim primitus 
ut in Nie: Bithynis congregarentir. episcopi. Quo- 
rum conveotam prohibuit inaximus terrzmotus. Hoc 
enim contigit consulatu Tatiani et Cerealis (An. Dom. 
B58), octava die mensis Augusti. Tractabant ergo 
traasponere synodum in vicinam Niczse civitatem. 
Quod cum displicuisset, rursus volebant in Tarso Ci- 


tantummodo querebantur, Multis igitur inter alter- 
utros contentionibus usque ad vesperam generatis, 
novissime Sylvanus Tarsensis przsul Ecclesie, voce 
magna clamavit, diceus non oportere novam dictari 
Bdem, sed dudum in Antiochia expositam teaspore 
dedicationis debere servari. Quo dicto sequaces suni 
egressi. Alterius vero partis protulerunt fidem Antio- 
chic recitatam, quam relegentes solverunt illa die 
concilium. Altera vero die convenientes in oraLeriam 
Seleuci», janussque claudentes, relectz fidei 973 
subscripserunt. Subscribebant autem etiam pro ab- 
sentibus przsentes leetores atque diaconi, per quos 
rate se ferre hauc. definitionem absentes profiteban- 
tur. Socna Es, lib. n, cap. 531. Edit. Christ. Vales. 


lieise convenire. Deinde placuit apud Seleuciam Isau- C ^P. 99, p. 146. Acacius autem et alii partis ejus 


vi», quse vocatur Aspera, celebrare concilium. Quod 
actum est consulatu. Eusebii et. Hypatii ( An. Dom. 
950). Fueruntque qui convenerunt nuniero centum 
vesaginta. Cum quibus aderat unus in palatio clarus 
memine Leonas,. Quo presente, quostionem fidei 
proponendam imperatoris jubebat oraculum ; simul- 
que prseptum fuerat adesse Lauritium militem, 
lsaurke ducem, vt in quo opus esset episcopis mini- 
straret. Convenerunt ergo vicesima septima die Se- 
ptembris mensis, et sub gestorum confectione dispu- 
tabant. Aderani etiam exceptores, utriusque partis 
verba signanies ; 61:9 sub emo apud Sabinum collecta 
reperiuntur. Nos autem capitulatim ista describimus. 
Prima siquidem die Leones jussit ut qux viderentur 


querebantur, eo quod ecclesia clausa subecriberetur, 
dicentes : Ea qu:e occulte geruntur improbitatis su- 
spicione plenissima sunt. Hi;»c autem faciebant , vo- 
lentes aliam fidei explanationem ; ipse quoque eam 
quam preparatam habebat legit, ibi quidem judicibus 
Lauritio et Leonz : studens ei robur acquirere. Hzc 
ergo die secunda sunt gesta. Tertia vero die Leonas 
rursus congregare partes festinabat episcoporum : 
quo die nec Macedonius defuit Constantinopolitanus, 
nec Basilius Ancyrz, Dumque ambo ig una partc 
convenissent, denuo qui circa Acacium erant, occur- 
rere noluerunt : dicentes oportere prius de coucilio 
ejici eos qui pridem fuerant condemnati, et qui ac- 
cusabantur in pr:senti. Cumque contento cresgeret, 


unicuique proponerent. Porro qui prosentes erant Ὁ egressis eis qui positi in accusatione videbantur, 


non prius dixerunt quamlibet movendam esse quie- 
sionem, nisi reliqui convenirent. Erant enim absen- 
tes episcopi Macedonius Constantinopolitanus , Basi- 
lius Ancyre, et alii quidam accusari timentes. Et 
Maeedonius quidem languorem finxit, Patrophilus 
oculorum dolorem, et alii stmiles adinvenerunt occa- 
siones absentiz. Cumque Leonas etiam illis absen- 
tibus progonendam diceret quaestionem, rursus aie- 
baut episcopi non aliter quidquam fieri, nisl. impeti- 
torum vita discuteretur. Aecusati namque jam fae- 
want Cyrillus Hierosolymorum , Eustathius Sebastite 
Armeni, et alii quidain. Ób quam rem contentio 
jnter proeentes exorta est. Alii namque dicebant vi- 
tas accusatorum diseutiendas , alii vero ante. fidein 


etiam qui circa Ácacium erant sunt ingressi, Tunc 
itaque Leonas ait libellum sibi datum ab eis qui cum 
Acacio eraut, celans dogwatis esse dietationem. Εἰ 
cun przsentes episcopi tacuissent : aliud quiddau, 
non expositioneut fidei libellum continere judicantes, 
mox fidei Acacii conscriptio cuim procemio boc modo 
relecta est : 

Nos qui congregati sumus Seleucia Isaurix, secun- 
dum imperaloris voluntatem hesterna die, quinio 
calend. Octobrium (An. Dom. 559), omne studium 
habuimus cum disciplina ecclesiasticam servare pa- 
cein, et de fide cogitare constanter, sicuti praecepit 
Deo amabilis imperator noster Constantius secunlum 
propheticas evangelieasque voces, et nibil prier 


4015 


BISTORJA TRIPARTITA, LIBER Y. 


4914 


Scripturas Superinducere in ecclesiastica fide. Quia A mutala est, nibil prohibet etiam nunc allem dietaro 


vero aliqui in concilio alios noetrum ipjuris affece- 
runt, alios loqui prohibuerunt, alios recluserunt in- 
vitos, et damnatos secum ex diversis provinciis ba- 
buerunt , nec non et eos qui contra regulae ordinati 
sunt, introduxerunt secum; ita ut undique tumultu 
synodus impleretur, siculi et vir clarissimus comes 
Leonas et vir clarissimus dux provincie Lauritius 
inspexerunt. Propterea ixec iuterloquimur, quoniam 
non declinamus expositam cum auctoritate (idem in 
Antiochena dedicatione, proferentes eam ; licet paires 
nostri illo tempore ad subjectam concurrerint ques - 
tionem : quoniam mulios turbavit consubstantialita- 
fis notmen preterito tempore et usque ad presens. 
Nunc vero quia dicitur ianovatum ab aliqoibus de 


fidem. Ad hxc Eleusius Cyzici hrec verba respondit :. 
Prosens concilium celebratam est, non ut anathema 
di$cat neque ut fidei explanationem suscipiat, tau- 
quam non habens eam; sed possidens Patrum βάθει, 
banc usque ad vitam mortemque custodiet. His ergo 
verbis Eleusius sententi: occurrit Acacii, fillem Pa- 
tum vocans Ántiochie declarstam. Cui recte quili- 
bet poterit obviare, dicens : Quomodo Patres hos 
neminas, o Eleusi, dum illorum non recipis Patres ? 
Hi pamque, qui in Niexa convenerunt, concordantes 
in consubstaptialitatis verbe pro fide sancito, proprie 
dicuntur Patres, eo quod οἱ tempore praecesserunt ; 


.δὲ qui puetea Antiochia convenerunt ab illis sacerdo- 


iii jura susceperunt. Si autem bi qui Antiochia eon- 


dissimilitedine Filii apud Patrem, hac ergo gratia p £regati sunt Patres propries negaverunt, consequen- 


óp.ouciov et ὁμοιουσίον, id est ejusdem substantize et 
similis substantize nomen abjicimus, tanquam Scriptu- 
rarum exiraneum , &vopiov , id est. dissimilitudiuis 
verbum anathematizamus, οἱ omnes hujusmodi ezi- 
stentes ab Ecclesia alienos existimamus. Similem vero 
Filium apud Patrem aperte proütemur, secundum 
Apostolum dicentem de Filio : Qwi est imago Dei in- 
visibilis (Coloss. 1, 15). Contitemur autem et credimus 
in unum Deuni Patrem omnipotentem, factorem coeli 
et terra, visibilium omnium et invisibilium. Credimus 
autem et in unum Jesum Christum Filium ejus, ex 
eo natum impassibiliter ante omnia &ecula, Deum 
verum [ed., Niv. et Frob., Verbum] ex Deo unigeni- 
tum, lumen, vilam, veritatem, sapientiam, volunta- 
iem : per quem omnia facta sunt in cxelis et in terra, 
sive visibilia sive invisibilia. Hunc credimus in con- 
summalione seculorum pro destructione peccati as- 
sumpsisse carnem ex sancta Virgine Maria, et homi- 
pem factum, passum pro peccatis nostris, ac resur- 
rexisse, et assumptum in calis, sedere in dextera 
Patris, et iterum venturum in gloria judicare vivos 
et mortuos, Credimus e£ in Spiritum sanctum, quem 
Paracletum, id est consolatorem nominavit Salvator 
Dominus noster (Joan. xv, 96): promittens, postquam 
iret, discipulis eum esse mittendum, quem etiam 
destinavit, per quem ef sanctifical credentes in Ec- 
clesia, el baptizatos in nomine Patris, ec Filii, et 
Spiritus sancti. Eos autem qui preter istam fidem 
Aliud quidquara przedicant, ἃ catholica Ecclesia de- 
cernjnus alienos existere, H:ec est autem Acacii de 
ejus fide prolatio. Cui subscripsil et ipse, et consen- 
lienfes ei, numero quem paulo ante przdiximus. 
Hac fide lecta, Sophronius Poipeiopoleos Paphla- 
gonie hxc verba clamavit : Si per singulos dies pro- 
priam edere licuerit fidem, veritatis integritas non 
manebit. Hxc quidem Sophronius ait. Ego autem 
dico quia si ab initio hxc verba de Niczena file dixis- 
sent qui ante eos et post illus fuerunt, omnis potuis- 
set cessare contentio. Tunc ergo plurima inter alter- 
utros ob hoc et propter eos qui fuerant accusati, 
verba dicentes et audientes, abierunt. Quarta vera 
die ccnvenientes omnes, rursus movebant cum con- 
tentione sermones. Inter quos Acacius his verbis 
euam sentestiam patefecit : Si semel Niczena fides 


ter isiorum posteri Patrum desiructores secuti sunt. 
Quomodo ergo et quorum iili &dem velut improbsm 
respuerunt, isti quasi probabilem susceperunt? Si 
autem illi ion babuerunt Spiritum sanctum, qui per 
oí(icium manus impositonis accipitur, neque isti s3- 
cerdetium pereeperubnt. Quomodo enim acciperent a 
non babentibus quod dabatur? Hsc objicere erge 
responsa peterit quilibet Eleusio. 

Cum bsc ita agerentur, ad aliam venere quazstio- 
nem, Quia enim Acacius jn fide quze lecta est, simi- 
lem dixit Filium Patri, consulebant alterutros, se- 
cundom quid esset similis Filius Patri. Et qui circa 
AÁcacium erant dicebant secundum voluntatem so- 
lummodo, non secundum substantiam Patri similetu 
Filium esse. Alii vero omnes etiam secundum sub- 
stantiam declarabant. In hac ergo contentione tota . 
manserunt die. Et Acacium arguerunt, qui in suis 
sermonibus quos conscripsit, similem per oinnia Pa- 
tri Filium dixit : 974 uunc autem secundum sub- 
sLantiam similem denegavit. Quibus multum conten- 
dentibus et ad nullam concordiam venientibus, sur-. 
gens Leonas concilium solvit. Et iste fuit terminus 
synodi Seleucizx congregatz.. Altera namque die ro- 
gatus ut interesset, noluit, dicens : Directus sum ad 
concordiam concilii : vobis distantibus adesse* nou. 
possum. Quo facto, nec qui circa Acacium erant ad. 
synodum concurrere voluerunt. Altera vero pars in 
ecclesiam veniens, Ácacium οἱ qui erant cum eo vo- 
cavit, ut de Cyrillo Hierosolymorum episcopo habe-. 
retur examinatio. Sciendum itaque quoniam Cyrillus. 
jam dudum [uerat accusatus atque damnatus : quo- 
niam spe evocalus ad judicium, duobus anuis jugi- 
ter declinavit, metuens accusantes. Condemnalus 
autem, appellationis libellum condemnatoribus desti- 
navit, judicium majus appellans. Cui appellationi 
cousensit etiam Constantius imperator. Hoc itaque 
solus, et primus prater ecclesiasticam consuetudinem 
atque regulam Cyrillus fecit episcopus; ut, sicot in. 
publicis judiciis, hbellis uteretur. appellatoriis. 'Tuue 
ergo in Seleucia interfuit judicandus. Et ob hoc epi- 
scopi Ácacium ejusjue consentaneos evocaban) ; ut 
de accusalionibus cognoscentes, decretum communa 
pruferrent, Evocabant igitur etiam alios quosdam 
qui fuceraut accusali, οἱ semetipsos comluicramnt ad 








1015 M. AURELI. 


CASSIODORI 016 


Acacium. Quos post crebram citationem nolentes o€- A ribus judiearet : ἐγάδηβ Aetium non posse vinci ser. 


eurrere, damnavcrunt, et ipsum Acacium, Georgium 
Alexandrinum , Uranium Tyri, Theodulam Cherzz, 
.Penum Phrygio, Theodosium Philadelphiz Lydi, 
Evagrium insule Mytilene, Leontium Tripoleos Ly- 
die, et Eudoxium , qui primo quidem Germanicise 
uit, postea. vero Antiochi: S7rie invasit episcopta- 
tum; damnaverunt pariter et Patrophilum, quia et 
ipse a Dorotheo  resbytero accusatus, evocatus no- 
luit obedire. Hos itaque damnaverunt. Exconimuni- 
eaverunt autem Asterium, Eusebium, Abgarum, Basi- 
lium, Pbobum, Fidelem, Eutychium, Magnum, et 
.Eustathium, sic eos manere decernontes, donec ha- 
᾿ bita satisfactione, accusationibus semetipsos exue- 
rent. His actis, dainnationem celebratam eorum pa- 


monibus, et magis necessario capi judicantis auditus, 
8c sine contentione prrvalere conamen hzreseo;, 
Cumque hoc perfici neqaivisset , proferri scripturam 
prolatam ab Arimino, et a Seleucix synodo mis 
hanc suscipere, deposcebant. Et cum questio esset 
de substantie nomine, jurejurando flrmabant : qui 
nullatenus dissimilem secundum substantiam Filiam 
faterentur, seque paratos hanc hzresim abdicare (i- 
cebant. Et quoniam inopinate Occidentales nomea 
substantiz in Arimino reliquerant, necessariam hu- 
jusmodi scripturam esse fatebantur. Dicebant autem 
quia si nomen substantiz taceatur, cum nomine scb- 
stantix etiam illud quod de consubstantialitate decre- 
tum est, sine dubitatione tacebitur : quod plurimi 


rochiis innotuerunt; inque locum Eudoxii Anianum p Occidentalium sacerdotum pro reverentia Nicmni con- 


constituerunt episcopum, quem comprehendentes qui 
circa Acacium erant, Leonz et Lauritio tradilerunt, 
a quibus exsilio destinatus est. Quo faeto, episcopi 
qui ordinaverant Anianum contestationem obtalerunt 
Leon et Lauritio contra Acacium et consentaneos 
ejus, dicentes synodi judicium fuisse violatum. Cum- 
que nihil agerent, Constantinopolim sunt profecti, ut 
qu: gesta fuerant panderentur imperatori. SocRA TES, 
lib. n, cap. 93. Edit. Christ. Vales. cap. 40, p. 148. 


CAPUT XXXV. 


De legatis concilii Seleucie, et de examinatione 
Aetii , et gestis Ariminensium. 


Hunc terminum liabuit synodus in Seleucia consti- 
inta. Qui vero voluerit subtiliter universa cogaoscere, 


cilii nimis amplectebantur. Hanc autem etiam impe- 
rator flexus est laudare conseriptionem : eousideram 
multitudinem Arimino congregatam, et quia non pec- 
caret qui similem Patri Filium diceret : idem esse 
viríute eredens, consubstantialem et similis substaa- 
tke professionem; nihilque intellectu differre, nisi 
nominibus qua Scriptura divina nesciret. Hauc ergo 
sententiam babens, episcopos concordare przcepit in 
Ariminensis fide concilii. Cumque se altera die para- 
ret ad consulatum (quod prima die mensis Januari 
Romanorum more celebratur), totam diem et maii- 
mam noéiis partem expendit, inter episcopos certs- 
men habens, donec scripturz ex Arimino delate sub- 
scriberent episcopi a Seleucia venientes. Sozoutx., 


exceptorum debet acta relegere. Post hzc ergo talia ( ἐδ. 1v, cup. 21 et 22. Edit. Christ. Vales., cap. δ εἰ 


gesta sunt. Consentientes quidem Acacio ad impera- 
torem quam propere pervenerunt. Alterius vero par- 
. is episcopi singuli ad propria sunt reversi. Decem 
tantummodo eorum communi decreto missi, venientes 
ad principem, invenerunt directos decem ab Arimi- 
pensi coucilio. Porro sequaces Ácacii jam egerant ut 
potentes palatii ipsorum tuerentur partes, et per eos 
favor illis arridebat imperatoris. Dicebant enim alios 
quidem sibimet consentire, alios autem ecclesiasticis 
pecantis esse corruptos, alios incongruis falli sedu- 
ctionibus [ed. V., seditionibus]. Hxc agebat Acacius 
natura versutus, et pr:eparatus ad intelligendum at- 
que dicendum, cum etiam Insiguein haberetecclesiam, 
id est Euscbii Pamphili, post quem ejus tenebat epi- 
scopatum, et gloriabatur eum se habuisse doctorem. 
Et cum talis esset, persuadebat facile quod. volebat. 
Cem igitur Coustantinopoli ex utroque concilio es- 
sent episcopi viginti, et alii qui casu pr:esentes erant ; 
primo quidem jubetur ut de Aetii quxstione judica- 
ret, presentibus maximis proceribus , Honoratus, 
quem non ante multum tempus imperator ab urbe 
Jkoma revertens, priinum prxfectum urbis Constan- 
tinopolitanze constituit. Postea vero, etiam ipso 
Constantio cum judicibus sudiente, capitur circa 
fidem Aetius xgrotare; ita ut etian imperator et alti 
"asi circa blasphema ejus verba commoverentur. 
Dicitur autem Acacium eique consentientes primum 
pé hau» h:eresim ignorare fluxisse, et sub velamento 
quodam egisse cum principe, ut ipse cum suis proce. 


05, p. 571. 
275 CAPUT XXXVI. 
Quemodo affirmaverint fidem Arim nensis concilii, v 
Aelium deposuerint simul et alios; 

Ácacius autem et qui cum eo erant aliquantum 
teipus Constantinopolim  cominorantes, evocave- 
ruut episcopos ex Bithynia, inter quos erat et Ma 
carius Macedonensis [lege Mares Chalcedonensis j, el 
Ut,hilas Gothorum episcopus. Qui omnes numero 
quinquaginta convenientes, confirmaverunt Árimino 
lectam conscriptionem : adjicientes ul de celero 
nequaquam substantia vel essentia nominarelur in 
Deo; et preter hauc scripturam otnnes alias, au 
factas, aut faciendas penitus abdicari. Quo facio, 

D Aetium diaconatus ordiné deposuerunt , tandoan 
hzretice sapientem, et qui contra ecclesiasticani con- 
suetadinem quxdam humane sapientize facla conscri 
beret, et dialogos plenos blasphemia dictaret, alque 
turbarum ecclesiasticarum et seditionis auclor eXs* 
ret. Dicitur a:;tem ab aliquibus, quia nou eum jnt- 
£ro corde deposuerunt; sed vulenies se princi 
commendare, eo quod dicerentur similia sape'c. 
Videntes autem imperatoris indignationem qui» 
circa Macedoniuin tunc habebat, etiain eum deposu- 
runt, et Eleusium Cyzici, et Dasilium Áncyr? i 
Ortasium Sardicorum, Dracontium Pergami. ΕἸ dS 
in dogmate viderentur habere discordiam, iam" 
tempore depositionis memoriam eorum fidei ποὺ ἰδ 
cerunt; sed culpas eis oinnibus inferebant singula: 





4011 


BISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. - 


1018 


riter, per quas eos asserebant in ecclesiasticis regulis A Sebastenze srscepit. episcopatum. SozowEx., lb. ἵν, 


eeiiquisse. SozoMEN., ἐδ. τιν, cep. 25. Edit. Christ. 
Valos. cap. 24, p. 519. 


CAPUT XXXVII. 
Pro qua causa sit Cyrillus Hierosolymorum depositus. 


Inter quos Cyrillum quoque Hierosolymorum depo- 
suerunt, tanquam Eustathio Elpidioque commu- 
nicantem. Hi enim contraria sapuerant eis qui in 
Mitylene faerant congregati. Inter quos etiam ipse 
convenerat, et tanquam post depositionem in Pa- 
kestina factam, communione participatus fuerat cum 
Basilie et Georgio Laodicix civitatis episcopis. Cum 
enim Cyrillus Hierosolymorum suscepisset episcopa- 
tum, de jure metropolit: contendebat cum Acacio 


Cxsarex Palestinz, tanquam sedis apostolice ponti- B 


fex. Hinc ergo in Antiochia constituti, derogabant 
' alterutris, tanquam non saperent recte de Deo. Nam 
et prius uterque sibimet in suspicione esse videbatur. 
Alter quidem Arii dogma laudabat; Cyrillus autem 
przxedicantes consubstantialem Patri Filium se«queba- 
tur. Inveniens ergo tempus Ácacius cum consentien- 
tibus sibimet ep:scopis, Cyrillum pro hujusmodi eausa 
deposuit. Cum fames llierosolymorum provinciam 
occupasset, tanquam in episcopum necessitlale cibo- 
rum turba respiciebat egeutium. Cumque pecunie ad 
consolandum [ed. Niv. e! Frob., consulendum pcnu- 
riw] non essent, vasa sacrata atque vela distraxit, 
et populi neces-itati subvenit. SozoueN., lib. 1v, cap. 
94. Edit. Christ. Vales. cap. 95, p. 583. 

Imperatoris igitur animum | hoc commovit, 
maxime quod Acacius contra Cyrillum noscitur ma- 
chinatus. Sacram nainque vestem quam famosissinus 
imperator Constautinus ad honorem lHierosolymorum 
Ecclesie: dederat Macario, illius civitatis pontifici, ut 
ea circunamictus , ininisterium sacri baptismatis 
adimpleret (quoniam erat auro sgericoque contexta), 
Cyrillum asserunt vendidisse, eamque vestem enis e 
queindain Thymelicum saltatorein ; et dum ea fuisset 
indutus, in ipsa saltatione cecidisse, atque coutritum 
mort  ceulraditum. TugopongTUS, lib. n, cap. 21, 
p. 110. 

Hanc ergo causationem Ácacius habens, Cyrillum 
episcopatu: deposuit. Damoatos igitur episcopos ex 
urbe  Constantinopolitana  fugaverunt — sectatores 


et C 


cap. 28. Edi. Christ. Vales. cap. 41, pag. 583. 

Lecta est etiam in Constautinopolitana urbe cum 
adjectione expositio flJei. Sed nos labyrinthum expo- 
sitionum vix aliquando reperientes, eorum numerum 
quoque digerimus. SocnaATES, lib. n, cap. 58. Edit. 
Christ. Vales. cap. 4, p. 154. 


CAPUT XXXVII. 
Enumeratio divexgarum | expositionum | hereticarum , 
post explanutionem fidei Nicani concilii. . 

Post Nicenum namque concilium in dedicatione 
AÁntiochena, expositionem : geminam  dictaverunt. 
Tertia vero est quze ἃ Narcisso apud Gallias Con- 
stantio imperatori oblata dignoscitur. Quarta Eudoxii, 
que in [talia destinata est. ἴῃ Sirmio tres dictate 
sunt, quarum in Arimino cuni consulatu relecta [ed. 
relicta] est. Porro octava in Seleucia ab Acacii sociis 
edita est ; ultima Constantinopoli cum adjectione re- 
citata est. Erat enim additum, ut neque substantia 
neque subsistentia diceretur in Deo. In hac Ulplilas 
Gothorum episcopus tunc primo consensit [ms. Lyr., 
conscripsit]. Nam tempore precedenti Niczenam  am- 
plectebatur fidem, sequens Theophilum Gothorum 
episcopum , qui pr:esens in concilio Nicno subscri- 
pserat. Acacius igitur et Eudoxius cum suis Constan- 
tinopoli de quibusdam alterius partis episcopis con- 
demnandis certamen habebant [An. Dom. 363) : vi- 
dentes indignari contra Macedonium principem , 
primum condemnaverunt eum, tanquam plurima 
necis auctorem, et quia diaconum in fornicatione ca- 
ptum, in communione susceperat. SocnATEs, ibidem. 


976 CAPUT XXXIX. 


Quod Endoxius Arianus post Antiochenum Constan- 
tinopoleos invaserit episcopatum, et de prava Aetii 
doctrina. 

Expulso siquidem Macedonio Eudoxius spernens 


Antiochi: sedem , Constantinopolitanam invasit Ec- 
clesiam, studio fultus Acacii , qui obliti suorum suis 
judiciis contraria sanciverunt. Nam cum prius Dra- 
contium deposuissent, eo quod ex Galatia transisset 
i» Pergainum, non cogitantes quod actum fuerat , 
Eudozium ad selem aliam migraverunt. Quo facto , 
lectam fidem Arimino cum augmento quod ipsi in 
Constantinopolitana urbe adjecerant , ubique direxe- 
runt : mandantes ut qui non subscriberent, jussione 


Acacii. Sibi agtem consentientes, in depositionibus D imperatoris exsilio mitterentur. Innotueruntque sua 


tamen illorum nolentes subscribere, cum essent nu- 
mero decem, apud semetipsos interim babitare prze- 
ceperunt, ei neque mitisterio fungi, neque Ecclesias 
gubernare, quandiu subscriberent. Et si non agerent 
peenilentiam intra menses sex, et omnibus placitis 
atque vestis iu illo eoncilio proberenl scripto con- 
sensum, et ipsi deponerentur. Quo facto consentien- 
tes eis episcopi per singuias provincias alios ordina- 
runt. Cumque talia cogitassen!, . cunctis episcopis 
atque clericis scripserunt, ut. hzoc observarent atque 
perÜeerent. Ex hoc ergo non post multum teinpus 
Maeedonie succedit Eudoxius, Basilio Athanasius, 
Eleusio Eunowius, qui postea Eunomians princeps 
fuit hzereseos, Porro pro Eusiathio Melciius Ecolesiz 


gesta et aliis Orientalibus sibi concordibus, et Patro- 
philo Scythopoleos episcopo, qui de Seleucia ad pro- 
priam mox redierat civitatem. Eudoxio siquidem 
constitato Constantinopoli, tanc etiam major ecclesia 
qu: dicitur Sophia, dedicatur consulatu Constautii 
decimo , et Juliani Cwsaris tertio (Anno Dom. 3560), 
quinta decima die Februarii mensis. Eudoxius enim 
cum sedisset in sedem illam, primus vocein qux ubi- 
que vulgata est protulit, dicens : Pater ασεδής, Filius 
εὐστθὴς. Ista duo Grzca verba diversos habent apud 
Graecos intellectus ; ἀσεδὴς euim dicitur οἱ impius et 
siue cultu ; εὐσεθὺὴς dicitur pius et bene colens. Cum- 
que dixistet haec verba , turba generatur in populo, 
quasi Patrem dixisset impium, Filium vero pium. 


4019 


Pater enim ἀσεξὸς est, quia nullum colit : Filius au- 
tem εὐσεδὴς, quia colit Patrem. Hac cum dixisset 
Eudoxius, tarba quidem sedata est : multus vero ri- 
sus complevit ecclesiam. Et hactenus illud dictum 
cum derisione permansit. His enim bzeresiarchze se- 
ductionibus sermonibusque vacantes, Ecclesiam la- 
cerabant. Hujusmodi ergo termino etiam synodus Con- 
stantinopolitana conclusa est. SocnATES, lib. u, cap. 
85. Edit. Christ. Vales., cap. 45, ja 156. 

lgitur Acacius et socii ejus non cessabant, sed con- 
gregati apud Antiochiam, qu:e eis dudum placuerant 
destruebant; et ex conscriptione quz» Arimino οἱ 
Constantinopoli feerat lecta, nomen similitudinis 
abscindere nitebantur, et per omnia substantiam at- 
que voluntatem dissimilem esse Patri apud Filium, 
et ex non existentibus factum introducebant, sicut 
Ario priino placuerat : quibus Aetiani etiam consen- 
tiebant, Is enim Aetius post Arium primus aperte his 
noininibus uti presumpsit. Quapropter Sine Deo vo- 
cabatur : ejusque sequaces propterea Dissimiles, et 
Non existentiales sunt dicti ab his qui Antiochia 
consubstantialitati consentiebant. Hos ergo dum re- 
quirerent cultores Niczeni concilii, cur in expositione 
fidei sux: Deum ex Deo Filium dicentes dissimilem, et 
ex non exstantibus nominare prxsumerent? bis scr- 
monibus respondebant : Sic dictum est Deum ex Deo, 
sicut habetur apud Apostoluin (Rom. xi, 56) : Omnia 
autem ex Deo, unus ergo omnium etiam Filius Dei ; 
et propterea positum est in expositionibus, secun- 


dum Scripturas. SozouxN., lib. 1v, cap. 98. Edit. (c 


* Christ. Vales., cap. 99, p. 588. 


Hujus verbi princeps fuit Gregorius Laodicenus - 


episcopus; qui cum talia doceret, ignoravit quem- 
Admodum Apostoli proprietates superiori tempore 
Origenes latius examinarit atque interpretatus sit. 
SOCRATES, lib. n, cap. 55. Edit. Christ. Vales. cap. 
45, p. 157. 


CAPUT XL. 


fe crudelitate Georgii apud Alexandriam, et qui post 
Cyrillum Hierosolymorum tenuerunt eyiscopatum.- 


luterea dum adhuc Athanasius celaretur, Georgius 
Alexandrie crudeliter paganos afliciebat, et auver- 
$anles sibimet Christianos; u&rosque enim cogebat 
4d suam venire sententiam, et respuentes afliciebat, 


M. AURELH CASSIODORI 
Quo facto, nolite, iaquit, turbari ad ea qua dixi : A 


192 


CAPUT XL. 
De Macedonio et Macedonianis. 

Igitur Macedonius Constantimopolitaaa pulsus Ec- 
clesia, damnationem non ferens, quiescere respue- 
bat. Declinavit enim ad eorum partem qui apud Se- 
leuciam Acacium eum sociis deposuerant. Misitque 
legationem ad Sopbronium et Eleusium , qoateau: 
defenderent expositam prius in Antiochia fidem, εἰ 
pestea apud Seleuciam roboratam, et similis substan- 
tix fldem divulgandam esse commonuit. Ad quem 
concurrunt multi familiarium, qui nune ab eo Mace- 
doniani vocanter. Quicunque enim in Seleuceno cor- 
cilio Acacium declinaverunt, aperte verbum simil 
substantie sanciverunt, cum priua hoe non maaifesto 
indicio declarassent. Est enim opinio apud mulio, 
B quia non inventum sit Macedonii, sed magis Marato- 
nii Nicomediensis episcopi : uude etiam Maratouii 
vocitantur ; ad quos Eustathius expulsus de Seuastà 
confugit. Cumque Macedonios sanctum Spiritam com 
prehendere in (ractstu divinz Trinitatis declinaret, 
tunc et Eustathius : Ego, inquit, neque Deum noni- 
nare Spiritum sanctum patior, neque creaturam prz- 
sumo. Propter hanc ergo causam Spiritui repugnaa- 
tes appellant hujusmodi personas, hi qui in consub- 
stantialitatis expositione concordant. Socau rrs, li). 
u, cap. 59. Edit. Christ. Vales. cup. 45, p. 158. 

Cum itaque Macedonius de Ecclesia Constantino- 
politana fuisset expulsus, non ca qux Acacius oque 
Eudoxius sapiebat ; sed tradebat magis Filium Deus, 
per ominia οἱ secundum substantiam similem ess 
Patri. Sanctum vero Spiritum non earum rerum esse 
parlicipem, sed ministrum, et perhibentem oflicium, 
et qu:ecunque de sanctis angelis dici possunt. Sore 
MEN., lib. wv, cap. 26. Edit. Christ. Vales. cap. 1, 
p. 585. 


277 CAPUT XLII. 

De his qu& rursum. αὖ Arianis contra ipsos Arian« 
gesta sunt; εἰ quomodo Eustathius. nequüiam pate- 
fecerit Eudoxii ; et epistola Constantinopolitani con- 
cili ad Georgium Alexandrinum, condemnantis Àc- 
lium cum acripiis ejus. 
lgitur sequaces Acacii in Antiochiam magno siudio 

convenerunt, acti pomnitentia, quia similem dizeraat 

Filium Patri. Et cousulata sequenti, id est, Taur 

et Florentii (An. Dom. 561), cum Euzoius eam tt 

bernaret Ecclesiam, imperatore ibidem coastitato, 


ταὶ enim apud sapientes odibilis, quasi despiciens ἢ) pauci quidem rursus movebamt ea qua» dedum pit- 


eos, et judicibus imperans, apud populum vero quasi 
£yjrannus, et ujtra potentes elatus : precipue tamen 
ps»ganos opprimebat, quos sacrificare e£ paternas 
festivitates agere prohibebat, Tunc enim milites et 
AEgypti ducem armatos in civitatem introduxit, ima- 
gines οἱ ornamenta templorum abstulit, quod ei postea 
causam necis adduxit. Cyrillo siquidem deposito, 
Sicut predictum est, apprehendil. Hierosolymorum 
Ecclesiam Herennius, et. post illum Heraclius, post 
quem Hilarius. Hos enim tunc Ecclesiam illam guber- 
passe percepimus usque ad imperium Theodosii prin- 
eipis, quande rursus Cyrillus ad proprium remeavit 
episcopatum. Sozours., lib. w, cap. 29. Edit. Christ. 
Vales. cap. 50, p. 583. 


cuerani: dicentes oportere sermomem similis sub- 
slaniixs auferri ab expositione fidei tradit, tam i1 
Arimino quam Comstantinopoli : non. celantes, 16i 
aperte dicentes, quia per omnia dissimilis Filius eii 
Patri, non solum secundum substantiam, sed eliam 
secundum voluntatem ; οἱ ex mon exstaniibus eset, 
siculi przedicavera£ Arius. Cutn quibus eraut sectalo- 
res AeliL, SocBaTESs, lb. u, cap. 3b. Edi. Chris. 
Vales. cap. 45, p. 159. 

Ea siquidem tempestate, dure perüdia accussreir 
Eudoxii, inter alios Eustathius, quodiags de fide, i"- 
quit, examipationem vis lieri, o. imperator, Eudesi 
cousidera blasphemias. Obtulitque ejus csporio- 
μοι, inter alia sic habentcni : 


1031 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


— 


Qe dissimiftter proferuntur, dissimilia secandum A nostra sententia concordare noluersnt, neque in ejus 


substantiam sunt : 

Unas Dens Pater, ex quo emaía; et unus Domi- 
nus Jesus Christus, per quem emnia. ; 

Dissimile autem est, ex quo, et per quem : diesi- 
milis igitur est Filies Deo Patri. 

Hac lectione commotus imperator, requisivit Eu- 
doxium, si fateretur suam. At ille negavit, dicens, 
quia esset Aetii. Quem dum jussisset. imperator ad- 
duci ; requisitus, licet ejus non fuerit, suam esse pro- 
fessus est; et ideo exsilio destinatus. Eustathius ta- 
men etiam Eudoxium ita sapere proclamabat, exi- 
gens ut scripturam anathematizaret Aetii. Quod licet 
tarde, fecit tamen; et damnavit quod prius et postea 
pr:edicabat. Deinde etiam ipse exigebat ut ille ὁμού- 


depositione subscribere; cum scilicet Serres etiam 
aliam vesamam arrogantiam ejusdem acceusaret. Ae- 
Ui. Dieebat euim eum aaperiora praesumere, a3$Que 
dixisse : quoniam ea «uo Deus hattemus celasset 
apestolis, revelata sibimet affirmaret. Post hujwe- 
medi vesanos superbesque sermenes a memorato 
Serra de Aelio proiestatos flecti precibus nequive- 
rust, ut jn nosirs fierent. determinaGone concordes. 
Veruestamen nos longanimitate detenti, mulo tem- 
pore susiinuimus 60s, nanc imdignantes, nunc rogan- 
tea, nunc igaterminentes, nunc iterum supplicantes, 
wi convenirent Dobiscum, et consona omni concilio 
defnirent. Sustinebamus ergo si forsitan sodirent, 
si forsitan intelligerent, si forte prospicerent. Cum- 


σιον anathematizaret, quod Scripturz non haberent. B 486, mulio tempore nobis perdurantibus, won flecte- 


Tunc Sylvanus, et ex non existentibus, inquit, ct 
creatura, et alterins substantie, scripta nusquam 
sunt. Justum ergo est h:ec abdicari. (uod impera- 
tor quoque decrevit ut fleret; quod, licet cum diffi- 
cultate, lecerunt. Quo gesto, exigebant nut et ipsi 
ὁμουσιον abdicarent. Tunc disputative atque veraci- 
ter Sylvanus ait: Si ex non existentibus non est, 
neque creatura, nec ex alia substantia Deus Ver- 
bum : igitur consubstantialis est genitori Patri ; sicut 
Deus ex Deo, et lumen ex lumine, eamdemque ba- 
bet cum genitore naturam. Tunc imperator iratus, 
exsilium interminatus est eis. At illi : Potestatem, 
inquiunt, habes puniendi : non tamen nos Patrum 
statuta destruimus. Tune imperator illos pelli jussit 


renüur sequi semtentiam super predicto viro prola- 
tam, Ecclesi honorabilionem esse quam horum vi- 
rerum amicitias judicagtes, linivimus contra eos ex- 
communicationis tempus, sex mensium ad agendam 
pomitemtiam eis damies inducias; ut si iutra hoc 
tempus comverterentur et copsentirent definitionibus 
fraürum suorum, susciperentur in Ecclesia, e£ pro- 
priam fiduciam eharitateinque repararent. Si vere 
sine penitentia permanerent, amiciLiasque honinem 
regulis Eccleske οἱ concordie nostre. przponerent, 


ἐμῆς eoa episcopatus dignitate esse judicamus extra- 


neos. Quibus deposátis, necessarium erit ut in eorum 
locis alil constitaantur episcopi, quatenus legalis Ee- 
clesia competentem sumens ordinem, sibi concerdet : 


Ecclesiis, et pro eis alios ordinari. Tunc Eudoxius, C episcopis videlice& universis servantibus viuculum 


cum tyrannice Constantinopoleos teneret Ecclesiam, 
pulso Eleusio Cyzici, ÉEunomium ordinavit episco- 
pum. Et Aetiem in scriptis abdicaverunt, cujus vi- 
*" debantur esse consortes; scripseruntque Georgio 
qued fuerat gestum. TnzoponETus, lib. n, cap. 21, 
p. 111. 


EXEMPLAR EPISTOLAE UNIVERSI CONCILII 
Ad Georgium contra Aetium, 
Propter nefariam blasphemiam ejus. 

Sancta synodus Constantinopoli congregata, do- 
nimo honorabili Alexandrinz civitatis episcopo Geor- 
fio salutem. e 

Synodo reprehendente Aetium propter nefandas 


charitatis, esdemque cum perfectione dicendo in uno 
intellectu unaque essentia. Ut ergo cognoscas quss 
concilio plaeserunt, hoc tue reverentis scripta 
Lramgmisirous : orantes ut gratia Christi ista. custo- 
diens, pacifice et legitime regas sub te censtitutas 
ecclesias. TneosonETUS, lib. 1, cap. δὶ, p. 114. 


978 CAPUT ΧΙΛΙ. 


De Eunomio, et quomodo in Cysico fuerit. ordinatus, 
et inde rursus expulsus, haereseos auctor exstiterit. 


Hunc enim Aetium Eunomius suis libris exaltat, 
et hominem Dei vocat, multisque favoribus honorat, 
Sed tunc et abdicantibus eum interfuit, et ab ela 
episcopalem ordinationem ipse suscepit. Eudoxius 
igitur et Acacius cum suis prbenles consensum hia 


ejus et plenas scandaFis scripturas, secundum con- ἢ qux in Nicea Thraci» gesta sunt, pro Dasilio el 


sequentiam ecclesiasticarum sanctionum, super eo 
ab episcopis actum est quod decebat. Diaconatu 
namque depositus est, οἱ 3b £cclesia factus. extra- 
neus. Et a nobis heee monita processerunt, ut neque 
ad leetionem cojuspiam veniant nefand» ejus episto- 
ke: sed abjieisntur, eo quod vehementer inutiles 
sant. His autem adjicimus etiam anathematizandum 
eum, si permaneat in eo proposito, cum sequacibus 
suis. Consequens enim eral ut omnes in synodo con- 
venientes episcopi deponerent auctorem scandalo- 
rum et schismatum in omni terrarum orbe factorum 
inter Ecclesias, et concordarent in sententia contra 
eum juste prolata. Sed extra vota spemque nostrain 
&erras οἱ Stephanus, Heliodorus et Theophilus in 


Kleusio alios constituerunt episcopos : de quibus su- 
pervacaneum loqui nunc censeo. De Eunomio solum 
babito sermone narrabo. lgitur cum, Eleusio vivo, 
Cyzicenam Ecclesiam percepisset. Eunomius, et po- 
puli salubritatem videret Eudoxius, atque imperato. 
rem conspicerel sz»vientem contra eos qui creatum 
prelltebantur unigenitum Dei Filium, eum compuli- 
ut celaret hunc sensum, nec eum aperiret investigant 
tibus accusatoribus : dicens Eunomio quoque, quo. 
niam opportuno tempore przdicabimus 4085 modc 
celamus, et ignorantes docebimus, et contradicentes 
aut flectemus, aut cogemus, aut puniemus. llis pro- 
missionibus persuasus Eunomius, obumbratam pro- 
ferebat impictatem. Sed qui divinis educati sunt ser- 











T0325 


M. AURELII. CASSIODORI 


monibus, videntes dictorum calliditatem, moleste A Epiphanie sophista ; et cum essen ejos amici, vade 


quiJem ferebaut : aperte vero contradicere prosum- 
pliouis opus, el non sapientie judicabant. Circum- 
ponentes ergo speciem sibimet hzreticx pravitatis, 
ei hoc se esse fingentes, accesserunt ad domum 
ejus : rogantes ut eis exponeret aperte dogmatis ve- 
ritatem, nec pateretur huc et illuc eos diversis ferri 
doctrinis. Tunc ille accepta przsumptione, sensum 
quem celabat aperuit. Quibus dicentibus nimis esse 
nefarium ut nen omnes sub eo constituti veritate 
fruerentur, his et hujusmodi seductus verbis, in con- 
ventu ecclesizxe suam blasphemiam revelavit. At illi 
gelo suas animas accendentes, ad Constantinopolim 
perrexerunt. Et primum quidem apud Eudoxium in- 
scripserunt Eunomium; quo eos non suscipiente, 


adeuntes principem, pestem illius cum gemitu pan- B 


derunt. Dicebant enim potius istius dicta impia esse 
«uam Arii. Pro his indignatus imperator, precepit 
Eudoxio ut deduceretur Eunomias, et convictus sa- 
cerdotio nudaretur. Cumque frequenter ab accusato- 
ribus importunitatem passus Eudoxius declinaret, 
adierunt rursum imperatorem, ingemiscentes, quia 
nihil quod pr:ceperat fecisset Eudoxius; sed tan- 
ten despiceret. civitatem, blasphemiis Eunomii per- 
euntem. Tunc Constantius expulsurum se intermi- 
patus Eudoxium est, nisi Eunomium judicandum 
deduceret, et convictum in accusatione puniret. Hoc 
metuens Eudoxius, scripsit Ennomio ut de Cyzico 
fugeret, sibique reputsret, qui nequaquam ejus mo- 
nitionibus obedisset. Verum Eunomius metuens abe- 


fovebant eum. Hoc metuens Theodotss Laodicenus 
episcopus, ne (requenli confabulatione sophisi» de- 
clinarent ad paganitatem, probibuit ne ad ejus scho. 
las accederent. Qui parvipendentes episcopum, Epi- 
phanii amicitias magis amplectebantur. Postea Geor- 
gius Theodoti successor, cum 608 prolibere non 
potuisset, ambos communione privavit. Tunc Apolli- 
naris filius arbitratus esse injuriam, et fretus eloquii 
tumore sophistici, novitatem et ipse introduxit hz- 
reseos, qux: nunc fertur nomen invenloris gerens. 
Aiunt enim quidam excitatos cos adversus Georgium, 
non tantum propter predictam causam, sed quia vi- 
debant eum varia dogmata proferentem; οἱ nunc 
quidem profitentem similem Patri Filium, sicut erat 
Seleucia constitutum ; nunc autem in Arianam de- 
clinare sententiam. Quapropter velut opportuuam 
sumentes occasionem, abscedunt. Cumque nullus eis 
intenderet, sub schemate religioni: pestem hzreseos 
introducunt. Et primum quidem dicebant animam a 
Deo Verbo in dispensatione incarnationis non assum- 
ptam. Deinde quasi penitentia ducti, corrigentes 
semetipsos adjecerunt : Animam quidem assumptan, 
4ι5 tamon non haberet meniein, sed Deum Verbum 
esse pro mente in homine assumptum. Circa hoc ita- 
que solum dicuntur esse corrupti, qui nunc illorum 
nomine vocitantur; nam Trinitatem consubestantia- 
lem esse prolitentur. Sock TES, lib. i, cap. 96. Edi. 
Christ. Vales. cap. 46, p. 160. . 


979 CAPUT XLV. 


cessit quidem ; sed contumeliam non ferens, prodi- C Quomodo Jacobi episcopi orationibus Persarum rt3 


tionis quidem accusabat Eudoxiun, lesumque se et 
Aetium asserebat; ac deinde gregem propri: cohor- 
ts instituit. Quicunque enim ejus dogmatis concor- 
diam sequebantur ub Eudoxio recesserunt : proditio- 
nem accusantes ejus, sociantes semetipsos Eunomio, 
qui hactenus ab illo nomen habere noscuntur. Hinc 
ergo h:resiarches factus Eunomius, impietatis cu- 
mulo auxit Arii blasphemias. Quia vero arrogant 
serviens passioni, proprium probatur fecisse colle- 
gium, ipsa qux sunt gesta conclamant. Nam cum ab- 
dicatus Aetius fuisset et expulsus, cum eo egressus 
non est; licet doctorem eum et Dei hominem nomi- 
naret; sed mansit conjunctus Eudoxio. Cum autem 
impietatis poena exigeretur, ratum non habuit conci- 


non potuerit pr&valere Romanis. 


Cum inter hzc Sapores rex Persarum contra Ro- 
manos castra melaretur, Constantius cum niaguo 
exercità. veniens Antiochiam, fugavit hostes (An. 
Dom. 551). Quod non militia Romanorum egit, sel 
Deus, qui colitur a Romonis. Tropeuw ergo nuu 
&tudeo narrare victorie. Nisibis, quam quidam An- 
tiochiam Mygdoniam vocant, in termino posila esl 
Persicarun Romanarumque terrarum. Hujus era 
episcopus atque rector, οἱ dux Jacobas, apostolice 
gratiz radiis illustratus. Cujus digna laudandaque m 
racula in hac historia conscribere aut enumerare 
supervacaneum judicavi. Sed unum tantummodo 
ejus epus narrationi$ causa exponam. liujus igilur 


lii decretum; sed ordinavit episcopos atque presby- p civitatem Roinanis subditam Persarum exercitus ol- 


teros episcopali dignitate privatus. THEODORETUS, 
lib. n, cap. 26, p. 115. 


CAPUT XLIV. 
De Apollinare patre simul et filio, et eorum heresi. 


Per idem tempus in Laodicia Syri: duo erant viri 
uno nomine nuncupali, pater atque natus, uterque 
dicebatur Apollinaris, Pater presbyteri dignitate fun- 
etus, filius autem habens lectoris officium. Grzco- 
rum ambo doctores eloquiorum. Pater grammaticus, 
filius erat rhetor. Pater namque, cum fuisset Alexan- 
drinus genere, et prius docuisset in leryto, postea 
laodiciam, et veniens duxit uxoreni, et filium habuit 
Apollinarem. Tunc igitur ambo exercebantur cum 


LJ 


sidebat ; οἱ cum septuaginta dies jugiter observarel, 
el inultas quidem cepieset civitates, plurimaque circa 
hanc moliinina posuisset et vallos, atque fossata pro 
capienda urbe fecisset, eam nequaquam valuit obli- 
nere. Postea vero Perse impetum Mygdonii üuni- 
nis, per civitatem mediam properantis, a longe r€- 
tinentes, el utrasque ripas ejus facientes celsiores, ul 
aqua in se collecta concresceret, quo vi anajori po* . 
set irruere : cum vidissent jam etiam illas quas fece- 
rant sublimes ripas impleri, subito auíerenies qui 
fecerant cataractas, dimiserunt impetum flumini 
contra murum, qui vehementis aqux: pondus non fe- 
reas, est inclinatus ct cecidit. Quo facto, ingrediens 
aqua cum magno impe'u, etiam aliam partem mur 


4025 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


1026 


unde fluvius solebat exire, cum magna ruina depo- A primitus pastorem constitui, et ita cuni illo de do- 


suit. Hoc Sapores inspiciens, credidit se sine pugna 


capere civitatem. Et illa quidem die quievit, ut et. 


fundus fluminis purgaretur, et posset ambulari per 
fluvium. Altera vero die cum omni militia credens 
perloca ruinosa murorum civitatem intrare, vidit 
murum ex utraque parte fabricatum. Ille namque sa- 
cratissimus homo orationibus milites coarmavit, et 
alios urbis habitatores. Quo facto, et murum resti- 
tuit,et propugnacula fecit, quibus repelleret acce- 
dentes. Et hoc non ad murum veniens egit, sed in- 
tra templum sacratum Domino supplicans adimple- 
vit. Porro Saporem non solum muri fabrica terruit, 
sed etiam altera visio perturbavit. Vidit enim stan- 
tem supra murum quenidam imperiali schemate cir- 


gmatibus cogitari. TsEoponETUs, lib. n, eap. $4, 
v. 119. 


. CAPUT XLVYII. 
De translatione sancti Meletii ad Antiochenum episco- 


. patum, et de ejus expositione de unitate Trinitatis. 


Hlo tempore sacratissimus Meletius civitatem 
quamdam Armenim regens, :et barbaros edocens, 
quietem habere videbatur. Quem putantes Ariani sibt 
consentire, petierunt a Constantio ut Antiochensx 
constitueretur przsul Ecclesie. Cum quibus etiam 
orthodoxi propter claritatem ejus vitx et salubrita- 
tem rectorum dogmatum, in ejus subscripsere de: 
creto ; ipsumque decretum utraque pars Eusebio Sa- 
mosateno commendavit episcopo. Veniente siquidem 


cumamietum, et tam purpura quam diademate re- p magno Meletio, occurrit ei populus utriusque partis, 


splendere. Arbilratus autem esse Romanorum impe- 
ratorem, mortem minatus est eis qui nuntiaverant 
non illic eum esse przsentem. Quibus affirmantibus 
se vera dixisse, et Constantium Antiochia commo- 
rari, ex vultu, quem videbat, agnovit eorum verba 
esse veracia ; et ait, Deum bella gerere pro Roma- 
nis. Cumque hoc graviter haberet, infelix sagittam 
dimisit in aerem. Et cum vidisset quia in corpore 
eum jaculari non potuit, tamen a vesanix: sus im- 
petu non recessit. Tunc igtur Ephrem vir mirabilis, 
et conscriptor egregius apud Syros, sacratissimo Ja- 
cobo supplicabat ut veniret ad murum, et videns 
barbaros, nialedictionis jacula contra eos emitteret. 
Flexus ergo venerabilis homo, ascendit in quamdam 


cum quibus Judi pariter et pagani desiderantes fa- 
mosissimum illum videre Meletium. Tunc imperator 
et ei et aliis qui exponere poterant jussit at populis 
explanarent locum illum : Dominus creavit me in ini- 
tio viarum suarum in opera sua (Prov. vui, 22) ; pree- 
cipiens ut exceptores eorum verba conscriberent. Et 
primum quidem Georgius Laodici:xe fetoretn heretice 
pestis evomuit. Po-t quem Ácacius Cxsarew, quam- 
dam nisus mediam proferre 980 doctrinam, mul- 
tum ab illorum blasphemia recessit : non tamen sum- 
mum apostolicze integritatis dogma servavit, Tertius 
autem magnus surrexit Meletius, et rectitudinein re- 
gulx in sacra disputatione monstravit. Nam veluti 
quodam pondere veritatis utens, et quod plus, et 


tuerim; et cum millia millium videret exercitus, C quod minus erat, evitavit. Cumque turba uuiversa 


iliam maledictionem eis non petiit, nisi cinyphes et 
culices; ut per parva animalia supernam virtulem 
potuissent agnoscere. Orationem vero secute sunt 
nebube cinyphuim et culicum. Εἰ elephantorum qui- 
üem promuscidas, cum sint concavze, equorum vero, 
aliorumque jumentorum aures simul et nares imple- 
verunt. Αἱ illi ferre vim parvorum animalium non 
valentes, sessores suos, ductoresque excussos dorsis 
projecerunt, et diruptas acies confuderunt ; exerci- 
tumque relinquentes, summo impetu fugiebant. Hoc 
modo ter miserrimus imperator parvam clementem- 
que correptionem in se cognoscens factam, a Deo 
habente providentiam animarum eum pie colentium, 
ruum exindé reduxit exercitum : confusionem, nog 
, victoriam ex illa obsidione percipiens. TmREODonE- 
TUS, lib. 1t, cap. ὅθ, p. 117. 


CAPUT XLVI. 
De concilio denuo apud Antiochium congregato. 


Hoc itaque tempore Constantius Antiochia mora- 
batur. Et, Parthico prwlio quiescente, rursus colli- 
gebat episcopos: cogens omnes negare verbum οἱ 
unius substantiz et alterius substantixze. Verum cum 
Eudoxius post Leontium Antiochenam arripuisset 
sedem, deinde pulsus post multa concilia, cum Con- 
stantinopelitanum inique tenuissel episcopatum, An- 
tHochena Ecclesia pastore privata videbatur. Tunc 
ergo convenientes episcopi, cum essent plurimi, et 
undique congregati, dicebant imperatori oportere 


faveret, rogans ut brevem eis doctrin:e daret. imagi- 
nem : tres ostendens digitos, deinde colligens duo», 
et unum tendens, illam laudabi:em protulit vocem 
Tria sunt qus intelliguntur, sed tanquam de uno dis- 
putamus. TukoponETUs, ibidem. 


CAPUT XLVIMI. 


Quod, expulso Meletio, Euzoius Arianus. Antiochi.é 
sit ordinatus episcopus. 


Eo tempore fertur archidiaconem ejus Ecclesie, 


adhuc eo loquente, extensa manu ejus os obstruxisse. 


Ab ille suam sententiam manu clarius quam voce si- 
gnavit. Tribus enin apertis digitis, et denuo clausis, 
et uno tantum digito rursus exienso, pollicis sehe- 
maie divulgabat : quia. tres unum sunt. Deinde ar- 


D cbidiacone ejus manum, ore dimisso, tenente, libera 


voce clamabat, Nicenum servari debere concilium: 
SozouEN., lib. 1v, cap. 91. Edit. Christ. Vales. eap. 
98, p. 581. 

Contra hanc doctrinam Ariani calumniz linguas 
exacuerunt, Sabellianum asserentes satctum esse 
Meletium. Ob quam rem principi suaserunt ut in 
propriam provinciam exsilio mitteretur. Et. supradi- 
ctus Euzoius aperte Árianum dogma laudavit ; hune 
enim cum Ario magnus Alexander diaconatu priva- 
verat. Hoc itaque facto, Christ:anus populus ab lize- 
reticis divisus, in apostolicam ecclesiam positam luco 
qui dicitur Vetus, conveniebat. Annis namque tri- 
ginta postquam magnus Eustathius fuerat expulsus, 
orthodoti Arianorum onera sunt perpessi, rerum 


4051 M. AURELII CASSIODORI ᾿ um 


inutaioner utilem sustindntes. TugononkTUS, ἐδ. «A. belium conira. Constantinum paraéal, et de meru 
cap. 51, p. 139. Consiantii. | 
Sequacibus enim Meletii communicare nolgerhnt —— Hsc igitur apud Orientales agebantur Ecclesias, 
hi qui ab initio Nicenum dogrsa servaverant:dicen-  luterea Julianus Casar bello devincens barbaros 
tes, quia ex Ariano decreto Moletius fuerit ordina-  *Pud Rhemum fluvium residemtes (An. Dem. 58i), 
ius, et sequaces ejus ab illo sint baptizati : ob quam 3108 quidem. peremit, alios cepit; claraque victoria 
rem Antiochena Ecclesia in aliam dividitur partem. decoratus, dum medioeritate vite aque manete 
Sozouxs., lib. ὃν, cap. 31. Kdit. Christ. Vales, eap, — Dine ruilitibus gratus esset, ab. eis appellatur Auge. 
98, p. 583. stus. Hoc facto, nibil de Constantio cogitans, judices 
Cumque viderent ortbodoxi hereticorum crescere — 9b illo factos. bonoribus malcebat; et ad illias invi 
magie impietatem, et apostolici dogmatis defensores — 9i*m litteras proferebat, quibus ostenderet eum pe 
aperte debellari, sauctumque Meletium pulsum, et — DieT bellum roatra Magnentium gestum, in Italiam 
Euzoium hareticom ordinatum, verborum memo- barbaros jnduxisse. Repente vero religione metals, 
rali sunt, qux dicta sunt Loth : Salva (inquit), sajgg — CUm. prius Christianus esso putarelur, semeüpum 
animam (uam (Gen. xix, 17). Ad hac etiam evange- — Pontilicem nominavit; et veniens ad templa pagae- 
lici verbi diceptis : Si oculus. txus dexter scandalizat p, ΤᾺ), sacricabat, subjectisque talia eolere susdelut 
te, aufer eum εἰ abjice abs te (Matth. v, 49). 1dom ey — Cumque Constantius propter bellum Ρ ersicum ἀν. 
de manu et pede Domino sapciepte, qui etiam adje- tiochiz moraretur, sperans ille quia sine bello p 
cit, dicens : Melius esà enim εἰδὲ ut pereat unum —** Illyricum detinere, ad eos agebat iter : dicens se 
membrum iuum, quam totum corpus in gehennam πεν velle Constantio satisfacere, "quam mea ponis, 
tatur (Math. v, 30). TugoponzuUs, lib. u, cap. ὅδ]. sed voluntate militum infulas imperii suscepisti 


it. Chriat. Vales. cav. 39, p. 4921. Dicitur itaque quia dum ad hos terminos accesiissel, 
T ὴ DEM vindemia jam collecta, circa occasum pleiadum uva 
CAPUT XLIX. denuo fuisse prolatas. Insuper etiam imbrem ex atre 

De constantia Eusebii propter Meletium, desgendentem, in cjus veste simul et ceterorum 


guias singulas crucis formasse signacula. Hoc facto, 
Porro mirabilis Eusebigs, cujus dudum memini — videbatur et ipsi et aliis, quia botris extra tempu 
dectetum faisse 6ommendatum, videns prevaricatio- — itlatis, bonum rei panderetur indicium ; imber autem 
nem páctorum circa Meletium meditatam, ad suam cadens vestemsupra quam ceciderat roboraret. 981 
reversus est civitatem. Ariani vero scriptum testis ΑἹ vero dicebant, uvarum signum praeter tempu 
monium metuentes, Constantió suaserurtt ut mitte. significare perditionem imperatoris ad instar bujus 
ret qui decretum de Meletio factum ab Eusebio re- C modi botrorum, et parvi temporis fore ejus impe- 
vocaret. Tunc missus est veredarius qui hzec veloci- — rium. Porro de cruce dicebant pronuntiare hoc si- 
ter adimpleret. Cumque venisset et imperatoris verba gnum, quia sít coleste dogma Christianorum, & 
nuntiasset, tunc Eusebius admirandus, comniune, oporteat aignari cunctos crucis indicio. Unde cogso- 
inquit, depositum non restituat, nisi omnes quitá- — scitur quia diversa interpretati, quam dixerat impe- 
diderunt dicant. Quod dum qui fuerat missus renun- falor, veritate fraudati non sunt; utrumque enm 
tiasset, indignatus imperator, deiuo misit, ut redde- opportune dictum sequens tempus ostendit. Cum av 
ret quod accepit: adjicieas scripte, ut si reddere — qiret itaque Constontius contra se venire Julianom, 
nollet, dexteram manum ejus abstinderet ; verbo ta-.— instructione belli Parthici derelicta, Constantinope- 

men jubens illi quem misit, ne faeeret quod habeba- — jim veniebat. SozoMEN., lib. v, cap. 1, p. 594. 
tur in. διότ. Cumque epietolàm legisset Eusebius, Et Mopsucrenis inter Cilicas atque Cappadocas, 
ei imwenisset posmam ab imperatore dietatam, €Uà — nimia cogitatione dpoplexis passione defunctus esl, 
dezteta manu obtulit e$ sinistram, ambas íncidi p- — consulatu Thauri et Élorentii, tertia die mensis ΝΟ’ 
tens. Nàm decretum, inquit, non daljo, clarum Aria» — vembris, annó vit: sux quadragesimo et quiato (4x. 
mxe péstis indieium. Hanc ejus Wernitutem Constán-— Pom. 561) : ex quibus iredecim cum patre regntri 
Uns videns, laudavit e£regie, Mirentur enit et impii D vicini quinque post illum. Soca ss, lib. 1, «ap. 97. 
reciótentiam sibi laedes, éum gestorum taághitudiné — Kdit, Christ. Vales. cap. 41, p. 461. 
superantur. Tazoposrres, iib. n, cap. 32, p. 191. Quo defuncto, Julianus quidem jam Thracias ob 
nebat. Et non post multum Constaptiaopolim ve- 

CAPUT L. 


: niens, áppellatus est imperator. SozowEx., lib. ', 
Quemodo Julianus , segata  Chrisfiéna religione, — cap. 1, p. 591. 








TERES πον» 
LIBER SEXTUS. 

282 CAPUT PRIMUM. que genere ae diseipiins, et. quomeedé venerit € 

De Juliani genere ac disciplinis, et quomodo pervenerit — imperium [ma. Lgr., primcipetum) € EA 

| ad imperium. qui Byzantium suo moraine Constautmopolim 39M 


Nunc igitur de Juliano pauca dicenda sunt, ejus- — lavit, duos babuit e eodem patre, nén €t sun 





1079 


HISTORIA TOPARTITA. LIBER VI. 


1000 


maire, germanos; quoram unus Dalinativs, alter Con- A saivatos est. Vixque sero uxor. imperatoris Busebia 


stantius vocabatar, Et Dalmatius quidem habait sui 
nominis filium ; Constantius: autem deos habuit na- 
tos, Gallum et Julianum. Post mortem Constantini 
conditoris Constantinopolitance civitatis, dom mili- 
tes juniorem Delmatium peremissent, tunc et isti, 
defuncto jam patre, pene mortis periculum cum 
Dalmatio sustinwersnt, nisi Gallum quidem swgritudo 
que putabstar inevitabilis liberasset; Julianum vero 
rolab infantis; erat enim annorum octo. Cumque ab 
eis fervor imperateris quievisset, Gallus eirca Ephe- 
sum apud doctores erat, ubi etiam ἃ pfogenitoribus 
«0ssessiones habebat. Porro Julianus crescens, in 
suditoriis Constantinopolitanz urbis exetcebatur in 
basilica ubi doetores erant, habitu privato proce- 


celatum inveniens, supplicavit imperatori quatenus 
nibil mali pateretur : sed ut potius ad philosoplian- 
dom mitteretur. Athenas. Socsa Tes, lib. m, cap. ἢ, 
p. 161. 

Coppit igitur Julianus imperialia sceptra desiderare, 
Quamobrem discurrens universam Helladam, vates 
querehat responsa. reddentes : consulens si 4d suem 
imperium pervenirel; invenitque virum qui ei desi- 
der«ta se dicere fateretur. ls eum perdjueens ad 
quemdam idolorum loeum, et intromittens in adylon, 
seductores dznones evocavit. Quibus solemniter &p- 
parentibus, terrore compellitur Julianus ie fronte sua 
crucis formare signaculum. Tunc demones tropoi 
dominici figuram respicientes, et su» recordati de- 


deus; habebatque psdagogum eunuchum nomine B Viclionis, repente disparuerunt. Quod agnoscets ma* 


Marionium, grammaticum Nicoelem Laeoneuserm. 
Rbetoricam vero legebat apud Eubolum [ms. Frob. 
εἰ Niv., Ecebolum] sophistam tunc Christianum. 
Quod providentia quippe Coustantii gestum est : ne 
apud paganum sophistam legens, ad ejus superstitio- 
nis dogmata declinaret. Erat enim Julianus ab initio 
Christianus. Cumque lectione proficeret, fama per 
populum volitabat, quia poseet ctiam Romanam gu- 
bernare rempublicam. Quod dum latius panderetur, 
$stualiones induxit imperatori "Constantio. Quam- 
obrem abstulit eum ab urbe regia, et misit in Nico- 
mediam : praecipiens ne conveniret apud Libanium 
sophistam Syrum. Tunc enim Libanius a poedagogis 
Constantinopolitanis expulsus, Nicomedia moraba- 


gus, coppit culpare Julianum. At ille et terrorent si- 
gnilicavit, et crucis se dixit obstupuisse virtutem, eo 
quod videntes hoc signum demones evanuerint. 
Porto reagus : Non δός suspiceris, inqnit, o bene vir, 
quia timuerunt, sicut ais : sed abominati boc sigeum 
polius, abscesserunt. EL ita eapiens miserum, odio 
replevit Christiani signaculi Julianum. TagoponETUS, 
lib. ut, cup. 5, p. 126. 

Post hec igitur: imperator evocavit Julianum, et 
conslituit. Cosarem (An. Dom. $0): dansque ei 
conjugem Constaniiam sororem suam, contra barba- 
ros eum destinavit ad Gallias. Hi namque barbari, 
quorum imperalor Constantius contra Magnentiuns 
solatia petierat, cum nihil profuissent contra tyran- 


tur. Prohibebatur ergo Julianus apud Libanium le- (; num, Romanorum vaelabant urbes. Cura esset ergo 


gere, eo quod paganus esset, verumtamen librorum 
ejus lectionibus utebatur. enin proficeret in rhe- 
torica, supervenit in Niconiediam Maximus philoso- 
plius, non ille Byzantius pater Euclidis, sed Ephesius ; 
quem postea quasi artes magicas exercentem, Valen- 
tinianus imperator przccepit occidi. Tunc igitur non 
ob aliam causam Nicomediam venerat, nisi Juliani 
fama pertractus. Apud quem Julianus cum verba phi- 
losophica [ms. Lyr., sophistica] pregustasset, coepit 
etiam doctoris imitari religionem. Is cnim etiam im- 
perii cupidinem animo ejus immiserat. Cumque h»c 
non laterent aures imperatoris, inter spem metumque 
coustitutus, suspicionem celare volens (quia qui ἀμ» 
dum integer fuerat Christianus, postea proditor esé 


jeveneulus Julianus, jussit οἱ przer consilium. de- 
cum Bihil moliri presumeret, Cumque illi aecepta 
potestate negligerent, et propterea barbari sepera- 
rent, tune Julianus daces quidem deliciis vacare per« 
misit. Sumens autem milites, eisque spolia perem- - 
ptorum hostium compromittens, iuiium vincendi 
barbaros fecit, et amorem suum apud mites collo- 
cavit. Fertur itaque, dum in aliquam civitatem fuis- 
set ingreisus, quia corona laurea, quibus soleut eivi- 
tates ornari, inler columsas pendens, rupte fuae 
super ejus caput decidil, eumque apiissube COFORR- 
vit, Quo Gicto, cuncti clamaverunt, quia ei signum 
feret unperii. Aiunt. enim quiJam Con.taalium pso« 
pterea eum conira barbaros direxisse, ut ibi defice- 


eflectus), tonsus monachicam simulabat vitam; et D ret, Sed nescio uirum vera suspicio sit; nam qui eb 


latenter quidem exereebatur ia. philosophia; in. nta- 
nifesta autem saetros. Christianorum legebat libros. 
Denique ia ecclesia Nicomedia: lector est constitutus ; 
ek snb hoe babitu furorem éeelinavit imperatoris. 
IEnc equidem pro timore faciebat, nequaquam 4 spe 
Tecedens quam mente conceperat. Ditebaique pluri- 
Iai$ amicorum suorum feliciora fore tempora quibus 
ipae rerum potiretur imperio. 489 Dum hsc itaque 
COBlra eun sic agerentur, Gallus germanus ejus Ge- 
$àr censtitulus, venit ad Nicomediam visurus eum, 
dum pergeret ad Orientem. Post paululum vero per- 
empto Gallo, repente Julianus quoque fit suspectus 
imperatori qui eliam eum custodiri prmcepit; ei 
Qum foga lapsus fuisset, diversa loca circumeundo 


germanam dedit uxorem, si hoc cogitassel, coniss 
86 polius insidias excitaret, Cum igitur Julismus 
apud imperatozem de ducunt negligentia quereretur, 
aler mittitur magieter acmorum, ejus alacritali. οὔ.» 
veniens, cujus ministerio cum barbaris est. fiduciali- 
ter eongreseus ; et. dum illi per. legatos litteras ini 
peratoris eos ad provincias invilautis ostenderent, 
tuae ille legatos eorom misil in vincula; factaque 
congressione vicit, ita ut etiam eaptum regem Con- 
stantio dirigeret. Hc felicitate provectus, a militibus 
appellatur Augustus. Cumque oorona deesset impe- 
rialis, unus signa portanlium torquem quem habe- 
bat in collo, sumens, Juliani capiti cireumposeit. 
Hoc ergo modo Julianus juperntor est. factus. Quas 


1081 


M. AURELII CASSIODORI 


1032 


vero postea gesserit ille philosophus judicent au- A gilans eonscribebat libros ; et descendens in senata 


dientes, In ipso namque priucipio non missa lega-. 


tione apud Constantium, uec animum benefactoris 
placans, qu:ecunque ei videbantur agebat : modo ju- 
dices mutando provinciales, modo derogaudo Con- 
stantio, et per urbes singulas publice relegendo ab 
eis barbaris definitas epistolas. Quamobrem plurimi 
eum sequebantur, a Constantio recedentes. Tunc 
Wutur etian figmentum Christianitatis quod babebat 
abjecit. EL dum circumiret diversas urbes, aperiens 
templa, idolis offerebat, et semetipsum paganoruin 
pontificem nominabat. Cumque talia gereret, inte- 
stinum bellum contra Constantium quaesita occasione 
praparabat, et quantum ad eum perfici potuit. Non 
enim sine multo sanguine stadium ejus philosophiz 
poterat adimpleri, nisi Deus consiliorum judezx, alte- 
rum sine allerius coucertatione finisset. Nam eum 
venisset Julianus ad Thracias, nuntiatum est ei mor- 
tuum fuisse Constantium. Et hoc modo intestino bello 
Romanum liberatur imperium. Veniens autem Julia- 
nus Constantinopolim, cogitare ccepit quemadmodum 
sibi populum complacaret, et ejus favorem decenter 
acquireret. Quod hac arte fecit. Bene namque scie» 
bat Constantium ab omnibus populis nomen consub- 
stantialitatis amplectentibus odiri : ob quam rem ab 
ecclesiis videbantur exclusi, et episcopi confiscati ex- 
.Silioque directi. Simul etiam noverat et paganos 
fuigse contristatos prohibitione sacrificiorum, et desi- 
derare adipisci tempus quo eoruin. aperirentur tem- 
pla, et haberent idolis immolandi licentiam. Sic igi- 
tur utrumque populum niceroribus vulneratum a de- 
functo agnoscens, et communiter omnes eunuchorum 
violentia, et pr»cipue Eusebii rapinis ingemiscentes, 
apud omnes semetipsum artificioso velamine com- 
mendavit; et aliis quidem fingebat, aliis autem per 
vanam gloriam largus erat : omnibus tamen in com- 
muni, qualis esset religione, monstrabat. Et primum 
quidem crudelitati Constantii circa subjectos dero- 
gans, et eam [ed. Frob. et Niv., eum| coram populo 
universo redarguens, jubel episcopos exsilio depor- 
talos revocari, et confiscatas eorum reddi substan- 
tias. Templa quoque paganorum velociter suis ne- 
cessariis pr:ecepit aperire. Eos autem qui fuerant ab 
eunuchis oppressi, recipere 40:5 male ab eis fuerant 
abrepta sancivit. Eusebium vero przesidentem impe- 
riali cubiculo morte damnavit, non solum quia mul- 
tos oppresserat, sed quia Gallum quoque íratrem 
suum, ejus accusatione audierat interemptum. Et 
corpus quidem Constantii regio honore sepelivit. Ex- 
pulitque palatio eunuchos, tonsores et cocos. Eunu- 
ehos quidem, quia ejus uxor obierat, post quam non 
duxit aliam. Cocos autem, eo quod cibis simplicibus 
uteretur. Tonsores autem : unus, inquit, sufficit 
multis. Scriptorum autem plurimos fortune antiqua 
*estituens, reliquis eorum mercedem scripturze dari 
precepit. Abscidit. quoque etiam publicum cursum 
mularum et caballorum, quos publicis jussit utilitati- 
hus ministrari. Hzc ejus opera laudant pauci, pluri- 
nique vituperant : quia remoio fastu palatii, con- 
teinptibile videbatar imperium. Is enim noctibus vi- 


publice recitabat. Solus enim imperatorum 98& a 
Julio Czsare in curia senatus recitavit orationes. 
Honorabat quoque disciplinarum cultores, maxime 
philosophantes. Quamobrem undique fama congre- 
gabat hujusmodi viros, emanantes cisca palatis, qui 
circumamicti palliis, magis habitu quam magisterio 
pandebantur. Érantque graves universis Christianis, 
seductores viri! et imperatoris semper religioni fa- 
ventes. labens itaque Julianus plurimum vanze glo- 
ric vitium, cunctos ante se principes laceravit in 
oratione quam de Cxsaribus scripsit. Hac ergo arro- 
gantia motus, etiam contra Christianos conscripsit 
libros. Ut ergo cocos atque tonsores expelleret, opus 
philosophi, non tamen imperatoris egit; ut autem de- 


g traheret. atque laceraret, neque philosophi neque 


priocipis fuit. SocRATES, lib. i, cap. 1, p. 166. 


CAPUT 1]. 
Quomodo Julianus ad ritum. devenerit paganorum, et 
de sa. rificiis idolorum. 

Fertur itaque mox in ipso principio Julianum sic 
aperte et impudenter negasse Christianam fidem, ut 
quibusdam sacrificiis et invocationibus, quas expia- 
tiones [ed., expeditiones] pagani vocant, et sanguinis 
immolatione, nostrum baptisma studeret ablui, et 
abrenuntiare ecclesiastic:e. confessioni. Ex illo enim 
tempore La: secrete quam publice, et in templis li- 
ceuter pagani sacrificia celebrabant. Fertur etian 
quia dum aliquando sacrificaret, ostensum sit ei ia 
visceribus pecudis immolatz signaculum crucis co- 


C roua circumdatum. Qua visione, alios quidem sacrifi- 


cii ministros fuisse perterritos : :xstimantes quippe 
hvjusmodi religionis virtutem et Christiani dogmatis 
*teruitatem; eo quod corona qux circumdabat cru- 
cem victori: esset indicium ; el quia ambitus circuli 
a suo principio nusquam terminaretur, :ed magis 
rursus reverteretur in. semetipsum. Cumque ceteri 
mirarentur, princeps bujus scienti:€ confortavit eos : 
dicens prospera et utiliasibi indicia fuisse monstrata; 
et quia inagis signum dogmatis Christiani coercere- 
tur; nec ei quo vellet dilatari liceret, termino circuli 
circumsepto. SozowEN., lib. v, cap. 2, p. 599. 


CAPUT Ii. 


Quomodo etiam ante. imperium latenter. fuerit pa- 
ganus. 


Julianus enim metuens Constantium, quia genere 
proximos, tyraünidis formidine, perimebat, leetorum 
sociatus est. choro, et divinos codices in ecclesia, 
populo audiente, legebat. Nam et basilicam Martyrum 
mdificavit, quam divina providentia non suscepit. 
TH&oboRETOS, lib. 11, cap. 2, p. 125. 

cum adhuc paeri Gallug et Julianus in Cappadoeia 
mofarentur, aiunt habuisse eos tune stodium ut ma- 
xin.am basilicam ad sepulturam martyris Memmz 
[ed., Mam:e| fabricarent; et inter se diviseruut opus. 
Cumque ambo cerlarent in zedificio, ut alter alterum 
superaret, fertur aliquod provenisse miraculum; et 
nisi hactenus superessent qui hac ce audivisse ab in- 
spicientibus enarrarent, videretur foriitan imeredi- 





1035 


IHSTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


: 1034 


bile. Gali namque pars augebatur, e£ omnino cre- A quitus, eo quod omnis ejus esset populus Christia- 


scebat ; Juliani vero labores, alii qaidem foJiebantur, 
[ms. Lyr., foedabantur], alii, terra ipsa evomente, 
ruderibus implebantur. Aliquoties deposita fuuda- 
menta terre copulari non poterant, perinde ac si 
quxdam violent& virlus ex loco inferiore ea reper- 
cutiendo depelleret. Οὐ causa cunclis apparebat 
esse prodigiosa. Ex illo namque xstimabant quia non 
esset vir ille in religione Christiana salubris. Sozo- 
MEN., lib. v, cap. 2, p. 594. 
| CAPUT iV. 
Quam (uerit Julianus Christianis infensus. . 

Cum igitur solus tenuisset imperium, templaque 
reserasset, et alia reparoaret, omnem devotionem 
etiam ministris templorum affluentius impendebat. 
Szpe vero civibus iu commune rescripsit, ut ad pa- 
ganos accederent ritus, et ejus donatione fruerentur, 
Christianis se inimicum aperte designars; ita ut. ne- 
que venire ad se eos vellet, neque legationes eorum 
suscipere. Denique cum Persx movissent bellum, le- 
gationem mittentibus Nisibinis, tanquam omnibus 
Cbristianis, et neque templa reserantibus, neque ad 
eoruin sacra venire volentibus, interminatus est, non 
se auxilium prebiturum, nee legationem quasi pol- 
lutze civitatis esse suscepturum, neque ad eos primi- 
tus accessurum, nisi cognosceret in paganitatem esse 
mutatos. Hoc etiam apud Palzstinam questus de Con- 
stantiensibus delegavit. llic enim locus, cum esset 
Gaza portus, et Maioma vocaretur, essetque Christia- 


nis plenus, a Constantino dignitatem meruit. civita-- 


tis, et ex filii ejus nomine Constantia nuncupata est. 
Injustum enim arbitratus est Constantinus ut paga- 
nis subdita videretur esse Gazensibus. Tunc ergo 
Juliano regnante, litem Gazxi Constantiensibus intu- 


lerunt. Quo judice residente, Constanüam rursum : 


eis subdidit, distantem quasi stadia viginti. Et ex illo, 
sublato priori nomine, Gaz: Maritime vocabulo ni.n- 
cupatur. Habebat enim communes judices atque du- 
ces; sola vero jura Ecclesi: duas videntur ostendere 
civitates; utraque enim suuin episcopum habet et 
cleruin. Et vigili» martyrum atque collectarum apud 
eus seorsum fiunt, et termini utriusque episcopatus 
Ecclesiceque subsistunt, Quodam temporé defuncto 
Majunieno. pontifice, quiJam przsulum Ecclesi: Ga- 
zxorum studuit utrumque clerum suce ditioni submit- 
tere, fas non esse dicens ut uni civita duo episcopi 
presiderent. Resistentibus  Maiemevis, deliberavit 
provineie synodus, ut eis proprium ordisaret  epi- 
scopum : oportere eredens ut qui sub Cops:antino 
pro pietatis religione civitas nabere privilegia me- 
ruerunt, et pagani priucipis judicio hiec amiserunt, 
in sacerdoLiis et ordine Ecclesiarum nequaquaui dato 
antiquiius honore privarentur. SozonuEN., lib. v, cay. 
$, p. 596. | 
Ea siquidem tempestate Cxsaream Cappadociz 
sinaximan: ac felicissiimam civitatem ita vocari prohi- 
buit, eique appellationem antiquam Caesaris abroga- 
vit quam. a Claudio Cxesare promeruerat ; nam prius 
Mazaca vocabatur. Habebat enim odium ejus anti- 
ParRoL. LXIN. 


nus, et templum apud se Jovis 985 et patrii de- 
struxisset Apollinis. Nau cum etiam, eo regnante, 
Fortunz sacellum, quod solum remansers!, a Chri- 
stianis fuiseet eversum, civitati crudeliter crat infe- 
δίυ5: et paganorum populos illic habitantes valde 
culpabat, qui semetipsos ulti non essent, et quodlibet 
pro Fortuna sustinuissent. Omnes veio possessiones 
alque pecunias Cisariensium Ecclesiarum cum ver- 
beribus exquirens, ad medium ejus jus:it afferri. 
Moxque ex eis trecentas auri libras in zrario publico 
collocavit. Clericos autem universos aggregari inter 
milites jussit, duci provinci:e servituros, quod est ni- 
mis grave et vehementer injuriosum. Populum vero 
Christianorum cum uxoribus atque filiis inscribi prze- 
cepit, et tanquam vicaneos tributa persolvere : cum 
interminatione jurans, quia nisi templum rursus fe- 
stinanter :diflcarent, et civitatem nimis affligeret, 
et neque capita sua Galikeos habere permitteret. Sic 
enim solebat vocare Christianos. Quod forte eve- 
nisset, nisi fine celeri defecisset. SozoMEN., lib. v, 
cap. ἃ, p. 598. 


CAPUT V. 
Quod initio imperii sui magis pepercerit Christianis. 

lujlio namque parcens Christianis, clementior vi- 
sus est, sciens priores persecutores nihil profuisse ad 
augmentum paganitatis quotquot punierint Christia- 
nos, qui magis hinc creverint et facti sint gloriosi pro 
vero dogmate morientes. Invidiam igitur habens eo» 
rum glorix, a torimentis abstinuit, judicans esse ne- 
cessarium uti sermone polius et admonitione ad pa- 
ganitatem colendam populo suaderet, credens etiam 
binc se monstrare clementem. SozouEN., lib. v, cap. 
4, p. 599. 


CAPUT VI. 


Quomodo Mares Tic Chalcedonim in facie re- 
arguerit Julianum. 


Dicitur enim quia, dum Constantinopoli apud For- 
tunani sacrificaret, accessisset ad eum Mares episcopus 
Chalcedonis, et publice impium, et ἄθεον, id est sine 
Deo, apostatamque vocitasse; illum vero solam ei 
improperasse cxcitatem (erat enim senex, et pro 
imbecillitate oculorum manu alterius agebatur). Su- 
per hzc volens etiam laceiare Deum, consuete dixit : 
Neque Galikeus Deus tuus curare te potest. Respon- 
dens vero Mares dixit : Ego, inquit, Deo meo pro 
c:ecitate gratias ago, quia hoe ideo gestum est, ne te 
videam pietate nudatum. linperaior autem nihil re- 
spondens abscessit. Sic enim putabat potius roborari 
paganitatem, si se patienteia ac mitem Christiano 
populo demoustrasset. SozowEN., lib. v, cap. 4, p. 
599. 


CAPUT Vl. 

Quod eos qui fuerant a Constantio deportati revocave- 
ril, el de vexatione ecclesiasticorum ei populi Chri- 
&liani. ] : 
Hxc itaque faciens, eos qui fuerant a Constantio 

fugati pro religione revocavit, el confiscatis patri- ' 

monia sua restituit, pracipiens populo αἱ nullum 
2J 


1055 


M. AURELII CASSIODORI 


0530 


kederent Christianum, neque nolentem sacrilicare A ad vesperam per totam portaverunt [ms. Santheod., 


compellerent; sponte vero accedentes ad aras prius 
expiari apud dxmones, purgarique solitis eorum 88- 
crificiis przparabat. Clericis autem omnia privilegia, 
honores consuetudinesque sabtraxk, et leges positas 
pro eis solvit, ipsosque curie tradidit; simul et a 
virginibus et viduis qu: pro penuria inter clericos 
pascebantur, jussit exigi ea quz dudum a publico 
accepisse videbantur. Constantinus enim imperator 
disponens res ecclesiarum, unicuique civitati pro- 
spexit, ut. clerus sufficientia emolumenta [ms. Lyr., 
alimenta] perciperet, et hoc lege firmavit; quod hac- 
tenus, mortuo Juliano, servatur. Hanc exactionem 
aiunt nimis fuisse cradelem. Auferebat enim subinde 
pecunias et ornamenta sacra; templaque sub Con- 


pompaverunt] civitatem, et circa sero concremave- 
runt. Multi ferunt Arianorum, quod ab amatoribus 
Athanasii id factum sit; sed cgo reor indubitanter 
hoc fecisse gentiles, cum utique et querelas haberent 
adversus eum propter idola et ME iesbiuna injurias, 
prohibitionemque solemnitatum. Quod etiam Jutia- 
nus sic se habuisse testatur per litteras ad Aletzan- 
drinos misaas, in quibus culpat eos peenamque rela- 
xat, quasi propter reverentiam Serapis, quem ciri- 
tatis conservatorem dicit, et Alexandri conditoris 
ejus, necnon Juliani avunculi sui, in paganitaie 
devoti et Christianos nimis odientis. SozomEx., &b. v, 
cap. 1, p. 603. 
CAPUT X. 


stantino et Constantio fundata destruebantur; datz B Quomodo Julianus (avunculus Juliani Apostatz) ec- 


ad zdificia pecunix rursus exigebantur. Hac occa- 
sione sacerdotes, et clerici, et populus Christianus 
crudeliter vexabantur. SozouEw., lib. v, cap. 5, p. 600. 


CAPUT VIII. 

De seditione apud Alexandriam orta comtra paganos. 

Per idem tempus in Alexandrinorum maxima civi- 
4ate contigit ex hujusmodi causa seditio. Erat locus 
uidam in civitate antiquis temporibus desolatus at- 
que neglectus, multaque sorde completus : hic pagani 
lim dex Methra sacrificantes, homines immolabant ; 
quem locum Censtantius, quasi vacantem, Ecclesi 
Alexandrinz concesserat. Hic Georgius volens ora- 
A4orium fabricare, repurgium faciebat. Quod dum 
fleret, inventum est illic adytum in multa profundi- 


€lesias clauserit et ecclesie ornamenta diripuerit. 

Dicitur enim quia studium habuerit ut in thesauros 
imperatorios plurima et pretiosa Eeclesiz Antiochenz 
vasa reconderet, et quia clausisset ecclesias, et uni- 
versos clericos effugasset, et solum tunc Theodoritum 
stetisse presbyterum. Quem cum tanquam vasorum 
custodem comprehensum crudeliter sauciasset, no- 
vissime gladio precepit occidi. Qui fortiter inter 
universa tormenta respondit, et pro dogrnatis con- 
fessione [ms. Lyr., defensione] devicit. Cumque uni- 
versa Deo dicata vasa el pallia collegisset, projiciens 
hxc in terram, contumeliis et injuriis, ut voluit, 
agens Christum, super ea etiam sedit, et cumulum 
auxit injuriarum. Moxque verenda ejus et loca femo- 


tate constructum, in quo paganorum mysteria cele- Ὁ ribus cireumposila feruntur esse percussa, et ad tan- 


brabantur [ms. Theod., celabantur]. Erant enim ibi 
-calvarie hominum plurims, majorum pariter et 
infantium, qui perhibebantur illic exstincti, ut ex 
eorum visceribus artes magice exercerentur. llxc 
igitur Christiani reperientes in adyto Methrz, stu- 
duerunt ad irrisionem psganorum universis hzc faci- 
mora reserare, divulgabautque capita hominum que 
-compererant. liec Alexandrie pagani respicientes, 
“αἰ opprobrium non ferentes, ira succensi sunt; et 
-0mne quod ad przsens invenerunt, arma judicantes, 
impetu eontra Christianos facio, multos intereme- 
«unt, alios gladiis, alios fustibus aut lapidibus, alios 
funibus strangulantes, quosdam etiam crucifigentes 
δὰ sancism erucis injuriam, plurimos diversis valne- 


Fibus affligentes. Et ila gestum eet, ut neque prexi- D 


4mis parcerent, sed philosophus philosophum per- 
cussit, et frater fratrem, pater filios et parentes, et 
invicem in sua nece graseati sunt. Quamobrem Chri- 
stiani eumdem locum purgare quieverunt. SOCRATES, 
lib. 1m, cap. 2, p. 110. 


486 CAPUT IX. 

ει Quomodo Alexandrinus Georgius asit exstinctus. 

Interea cum judices denuntiassent mortuum fuisse 
" Constantium et imperare Julianum, seditionem fecit 
in Alexandria populus paganorum, et impetu facto 
super Georgium, vinculis eum alligaverunt. (Quem 
post paululum venientes 3d carcerem peremerunt, 
«jasque cadaver imponentes camelo, ἃ mane usque 


tam pervenit usque putredinem, ut vermes erearet, 
medicis laborantibus nec valentibus vincere passio- 
nem. Cenficiebantur enim emnimoda pretiosaque 
inedicamina ex pinguibus volatilibus, ut eorum cras 
situdine corrupta et putrida membra linirentur. Hex 
facto vermes ad superficiem provocabant, quia in 
profundo ebullientes, vivas discerpebant carnes. E: 
donec moreretur, non fuit ab hac passione securus. 
Hoc itaque claruit divina indignatione gestum, cum 
etiam custodes imperialium thesaurorum, et alii plo 
rimi adversus ecclesias ipsurgentes, inopinata et mi 
seranda morte defuncti sunt, quasi superna indigna- 
tione damnati. SozoueN., lib. v, cap. 7. Edi. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 604. 
CAPUT XI. 


De Eusebio, Nectario eà Zenone martyribus. 
His dictis, tempua est ut memoriam faciamus Eu- 


' sebii, Nectarii et Zenonis fratrum Christianorum, 


contra quos odium exercentes populi Gazsorunm, 
domi celatos et comprehensos, vinculisque Ltraditor 
atque flagellatos, postea convenientes in theatrum, 
adversus eos clamare ceperunt, quasi eorum templa 
destruxissent et in injurias paganorum przeterite £em- 


'pore multa gessissent. Cumque akerutros, ut vulgi 


moris est, excitarent, concurrentes ad carcerem, ei 
educentes eos crudeliter oceiderunt, nunc in terra 


pronos, nunc supinos trahentes, atque percutientes, 
et vulncrantes lignis, lapidibus atque fustibus, Àu- 





4052 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


1038 


divi namque etiam mulieres egressas, et cum radiis A bant. Ut ergo reor, lleliopolitas ad crudelititein 


telarum eorum corpora vulnerasse ; et cocos publi- 
cos, alie3 aquam, alios ferventes ollas fudisse super 
eos, alios subulis eorum membra perforasse. Cum- 
que eos dilacerassent capitaque fregissent, ita ut 
cerebrum .n terra jaceret, deduxerunt ante urbem, 
ubi solebant mortua jumenta projicere : ibique eorum 
corpora concremautes, ossa. 4025 remanserant inter 
cadavera canielorum et asinorum permiscuerunt, ne 
possent facile reperiri ; quod non diu latuit. Quedam 
namque mulier Christiana, non tamen de Gaza, divi- 
no pr:eeepto per noctem ea colligens et in urnam 
recondens, Zenoni eorum consobrino servanda con- 
wadidit. Deus enim per visum mulieri revelavit hunc 
virum : ei namque crat ignotus, et nuper habita per- 


sacrarum virginum res illa perduxit, co quod paterna 
consuetudo qua fornicabantur eorum virgines ante- 
quam nuberent, prohibita videretur. Constantinus 
enim, destructo in ea civitate Veneris templo, pri- 
mus apud eos construxit ecclesiam, et consuetag 
fornicationes lcge prohibuit exerceri. Arethusii vero 
Marcum sux civitatis episcopum, senem, vita et con- 
versalione reverenduimn, mirabili morte peremerunt. 
Hune enim etiam prius babuerunt odiosum, eo quod 
Constantii temporibus, ut paganos ad Christianitatem 
reduceret, templum eorum ornatissimuim protiosissi- 
mumque destruxerit. Cumque Julianus imperasset, 
motus in eum est, et procepit ut aut zstimationem 
templi redderet, aut id rursus zuiflcaret. Et dum 


secutione celabatur. Hoc ergo modo per mulierem p utrumque impossibile foret Christianis simul et sa- 


reliquias eorum accepit et interim domi servavit. 
Cumque is ejusdem Ecclesiz suscepisset episcopatum 
imperante Theodosio, fabricata basilica ante civita- 
tem, et altare fixo, ossa martyrum collocavit juxta 
copfessorem Nestorem. Qui dum in vita sua cum istis 
suis proximis habitaret, cum martyribus comprehen- 
sus a populo, vinculis eorum flagellisque participatus 
est. Is enim, duin traheretur, habens pulcherrimum 
corpus, ad miserationem persecutores adduxit. Quem 
ante portas semivivum, morti tamen proximum pro- 
jecerunt. Hanc colligentes quidam, Zenoni detule- 
runt; apud quem, dum curaretur, defunctus est. So- 
ZOMEN., lib. v, cap. 8. Edit. Christ. Vales. cap. 9, v. 
605. 


CAPUT Xil. 

De Hilarione monacho, et crudelitate Heliopolitanorum 
εἰ Arethusiorum conira. Ghristianos, εἰ de Marco 
episcopo ejusque martyrio. 

Inter hiec autem duin Hilarionem monachum Ga- 
zx requirerent, fugit in Siciliam : ubi ligna de mon- 
übus colligens, et in civitate vendens, et propriis 
humeris portans, Lransigebat quotidianam vitam. 
Cumque ejus illic virtus fuisset patefacta per d:emo- 
Des, venit in Dalmatias ; ibique virtute divina plurima 
miracula faciebat, ita ut eliam mare, quod quzdam 
occupaverat loca, sua oratione repelleret. Sed etiam 
$87 hinc rursus abscessit, quia ubi laudabatur 
habitare declinabat : demutando loca cunctis esse 
studebat incertus, ut opinionem suam crebra migra- 


cerdoti, primo lugit secundum evangel,cam legem; 
postea vero cuin multi propter eum periculis et ue- 
cessitatibus subderentur, de fuga reversus est, οἱ 
sponte semetipsuin populo, quod vellent in eum exer- 
cere, coniradidit. Qui dum laudare philosophum dc- 
buissent, credentes potius contemplorem, irruentes 
in eum, et per singulas plateas trahentes, ejus capil- 
los et membra dilacerabaut viri simul et feminz ; ita 
ut subtilibuà restibus ejus aures abscinderent. Veruin 
infantes apud magistros positi deludebapt ei, alapis 
cxedentes, et graphiis sine aliqua parcitate pungentes. 
Quem etiam in cunicula deposuere fetentia. Cumque 
adbuc respiraret, eum ex melle et liquamine perun- 
gentes, et in sportam mittentes appenJerunt in aere. 


C Dicitur ergo quia tunc vespis οἱ apibus ipsum con- 


tingentibus, et carne ejus vesceutibus, dixerit Are- 
Uhusiis : quia ipse quidem esset excelsus, illos vero 
videret in bumili constitutos; sed postea hoc etium 
ipsos fore passuros. SozouEw., lib. v, cap. 9. Edit. 
Christ. Vales. c. 10, p. 607. 

Hoc igitur ageutes, cogebant eum ut templum 
rexdificaret, aut ut daret impensas. Quod dum non 
faceret, putantes pauperein, vel medietatein petebant 
pecuniarum : novissiue vel paucu.n aliquid exigebant. 
Quibus ait : Nec unum obolum pro omnibus dabo. 
Sic igilur superati, ab ejus se suspendere suppliciis. 
TnugopnORETUS, lib. ni, cap. 6. Edit. Chrisi. Vales. 
cap, 1, p. 19. 

Sermo fertur quia tunc przfectus precipue paga- 


tione destrueret. Novissime vero dum navigaret Cy- 5) nus fuerit adiniratus Marci constantiam , et ad prin 


prum, venit in Paphum : invitatusque ab episcopo 
Paphi, dilexit locum, et circa predium Cbharybdim 
nuncupatum pbilosophatus est; quem ut martyr non 
essel fuga prohibuit. Fugiebat enim, quia prx:eceptum 
divinum es. non exspectare persecutores. Nam qui 
in persecutione comprehenduntur, fortiter ferre ju- 
bentur. Gazzi siquidem et Alexandrini contra Chri- 
Stianos talia gessisse noscuntur. Sed Heliopolitani et 
Arethusii Syriam habitantes, ad tantam venere cru- 
delitatem, sicot fllorum temporum homines explana- 
verunt, ut sacras virgines insolitas a populo videri, 
publice nudatas stare cogerent in theatro. Quas primo 
irriserunt, postea totonderunt, novissime per me- 
dium secias, porcos, ut eas comederent, provoca- 


cipem veniens quereretur : dicens esse verecundum 
ut in uno sene tanta tormenta committerentur ; et 
Christianos, dum talia paterentur, fleri gloriosos, se 
vero magi» esse opprobrio. Marcus ergo tali est fine 
coronatus. SozouzN., lib. v, cap. 9. Edit. Christ. 
Vales. cap. 10, p. «09. 


CAPUT Xll. 
De Macedonio, Theodulo εἰ Tatiano martyribus. 
Eodem tempore Macedonius quoque, Theo.ulus 
et Tatianus Phryges martyrii pignora consecuti sunt. 
Nain dum in Meroe civitate Phrygio templuin apc- 
ruisset provincie judex, et longo tempore plenum 
ruderibus emundaret, ingredientes isti per nccten/ 


1039 


prehensi ad supplicium ducerentur, illi semetipsos 
innotuerunt. Quos dum judex, quasi habita satisfac - 
tione delictorum, nollet occidere, populis clamantibuse, 
vario tormentorum genere castigavil. Novissime vero 
in craticula superpositos ardere precepit. Cumque 
cremarentur : Si assis, inquiunt, carnibus, o Amati, 
delectaris (sic enim vocabatur judex), altera latera 
ignibus objice : ne dum comedere coeperis, carnes 
semicrudas invenias. Et isti ergo fortissimo certa- 
mine devicerunt. Aiunt Xaque Busyrim in Áncyra 
Galatix clarissimam, [ortissimamque habuisse con- 


. fessionem, cum fuisset in hz:eresi qux: vocatur Enora- 


tistarum, id est Abstinentium. Hunc enim, dum judex 
compreheundissel quasi contra paganos insiliente:m, 


M. AURELII CASSIODORI 
idola contriverunt. Cumque propter hoc multi com- A 


1049 
CAPUT XV. 
Que in Gaza contra Christianos crudeliter sint. com- 
missa, et in Sebastia, ei in. Phamnice. 

Quz enim idolorum seductionibus subditi tempore 
illo commiserint, multa quidem sunt, et proprüs 
libris egentia; sed ego ex multis pauca narrabo. In 
Ascalonia siquidem et Gaza, virorum sacerdotio di- 
gnorum , et mulierum virginitatis conversatione pol- 
lentium, dividentes uteros, et hordeo cumulantes, 
exposuerunt comestioni porcorum. In Sebastia vero, 
qua est ejusdem proviucie civitas, Joannis Bapüste 
sepulorum aperuerunt ignique tradiderunt, ossa vere 
ac pulverem disperserunt. Porro scelus quod ia 
Phoenice commiserunt, quis poterit vel dicere sine 
lacrymis vel audire? In Heliopoli enim, qu:e est circa 


torquere volebat in publico; jussitque ut appende- B Libanum, erat quidam diaconus, nomine Cyrillu;. 


retur in ligno. Tunc Busyris extensis cito manibus 
supra caput, 'nulavit latera : dicens non opus esse 
ut ministri appendentes eum, deponentesque labo- 
rarent, eum eeset ipse pronus ad ponam quam 
vellent exercere, et latera sua tortoribus prapararet. 
Miratusque ejus promissionem judex, rei experimento 
magis obstupuit. Nam dum ongul:e ferrez ejus latera 
vehementius exararent : donec judici placuisset, 
sustinuit manus extensas, et plagas cum alacritate 
suscepit. Post hzc autem reducius in vincula quie- 
scebat. Porro post paululum, morte nuntiata Juliani, 
usque ad Theodosii principatum vixit ; et in Ecclesia 
catholica, acta poenitentia prioris hzereseos, conver- 
gatus est. SozouEN.,, lib. v, cap. 10. Edit, Christ. V dles. 


»(p. 14, p. 010. 


CAPUT XIV. 
"De Basilio martyre et Eupsychio. 


^]n illo siquidem tempore ferunt vitam lfinisse 
martyrio Basilium Eeclesis Ancyrane presbyterum, 
et Eupsychium Cxsariensem Cappadoci, ducta nu- 
per uxore, dum adhuc quasi sponsus esse videretur. 
Eupsychius enim peremptus est propter Fortun:* tem- 
plum, quod, sicuti jam diximus, dirutum fuerat; et 
in communi Casarienses iram principis surtt experti, 
et alii quideni morte, alii fuga mulctati sunt. Basilius 
autem studiosus vir, circa dogniata probatus, dum 
vixit Constantius , restitit Arianis. Et propterea Eu- 
doxii decreto ab ordine est remotus ecclesiastico. 


Cun veró Julianus tenuisset imperium, Christianos p" 


publice commonebat, ut proprium dogma servarent, 
necpagauorum superstitione macularentur, 488 ho- 
noresque cóllatos a principe pro nihilo judicarent, 
temporales utique, et perpetu: damnationis auctores. 
Propterea ergo in suspicionem.et odiun) veniens pa- 
ganorum, quoniam publice sacríficantes inspiciens 
stabat, et ingemiscens orabat atque clamabat, ne 
ullus .Christianorun hujusmodi errore teneretur-ob- 
noxius; .comprehensus et traditus provinciz judici, 
multaque.tormenta fortiter sustinens, martyrio coro- 
naius est. H»c ergo colligens sub uno retuli, licet 
diversi anni vel dies eorum videantur esse martyrii. 
SozoxEN., lib. v, cap. 10. Edit. Christ. Vales. cap. 
445. ». 6M. 


ls, imperante Constantio, succensus zelo divimo, 
multa idola quz ibi adorabantur contrivit. et igni 
cremavit. Cujus actionis menores nec nominandi 
viri, non solum peremerunt eum, sed etiam secantes 
venirem , ex ejus jecore comederunt. Qui tamen om- 
nium inspectorem Deum non potuerunt effugere, sed 
dignas reddiderunt sua przsumptione poenas. Quicun- 
que enim illo scelere participaii suut, dentibus ca- 
ruerunt, et facti omnes elingues sunt; nam et ipse 
lingux pariter defluxerunt, consumptz putredine. 
Perdiderunt etiam visum, et passionibus suis virtutem 
predicaverunt omnibus pietatis. TugopogETUs, 5b. 
Au , cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 7, p. 199. 


CAPUT XVI. 


C p, eimulacro Androgyno a paganis in ecclesia consti- 
tuto. 


[n Emesa vero, quz est in ejus confinio civitatis, 
Dionysio γυνίδι, id est Baccho muliebri, ecclesiam 
qux Deo nuper foerat xdificata, dedicaverunt ; et ad 
derisionem simulactum illic statuentes, Androgynum, 
id es(, quod virmm monstraret ac feminam. 1n Do- 
rostolo vero, insigni Thracise civitate, /Emilianus 
invictissimus decertator, a Capitolino niniversze Thra- 
cim judice igni traditus est. Porro Marci Arezhusii 
episcopi gesta vel passio AEschyli “οἱ Sophoclis con- 
cione [ed. V., contentione] noscitur indigere, ut 
digne actus illius tragcedizx* ordine recitentur. Taro- 
DonETUS, ἐδ. m, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 1, 
. 190. 


CAPUT XVII. 
De legibus quas Julianus contra Christianos posuit. 

Innumera quoque alia in omni terra et mari ab 
impiis contra pios illo tempore sunt commissa. Tunc 
igitur aperte Deo odibilis imperator contra pietatem 
ponebat leges; et primum quidem interdixit Galikee- 
rum filiis (sic enim Salvatoris nostri cultores denomi- 
nabat) poetarum, et rhetorum, atque philosophorum 
legere disciplinas. Propriia, inquit, pennis, secundum 
proverbium, vulneramur. Ex nostris enim armati 
comscriptionibus contra nos bella suscipiunt. Dost 
hanc aliam posuit legem, praecipiens Galilzos expelli 
iniliis. TügoposETUs, lib. m, cap. 7. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 151. 





ΙθΗ 
' CAPUT XVIII. 
De reditu Athahasii αὐ Alexandriam. 

]gitur Athanasium de fuga remeantem Alexan- 
drinorum populus libenter excepit. Expuleruntqnue 
ecolesiis Arianos, et. Athanasio septa venerahilia tra- 
diderunt. Xerum Ariani in». domibus ignobilibus se 
colligentes, in.loco Georgii Lucium babuerunt. So- 
CRATES, lib. ni, cap. ἃ, p. 173. 

CAPUT XIX. 
De Lucifero et Eusebio. 

Ea siquidem tempestate Lucifer Caralensis et Eu- 
sebius Vercellensis episcopi, imperatoris jussione 
ab exsilio revocantur. Utrique enim ultra Thebaidis 
terminos ab exsilio remeantes, tractabant quemad- 
inodum corruptam Ecclesi:xe regulam repararent. Pla- 
euit igitor ut buciler quidem ad Antiochiam Syriz- 
perveniret , Eusebius Alexandriam ; ut una eum Atha- 
nasio, facto consilio, Ecclesi: dogmata repararent. 
Lucifer tamen misit in locum suum diaconem, per 
quem profeasus est ratum se habiturum quod esset, 
concilio ordinante, censtitutum. Ipse autem veniens 
Antiochiam, fluctuantem invenit Ecclesiam ; erat enim 
inter se turba divisa, et non tantum hzresis Ariana, 
quo erat sub Euzoio, dividebat Ecclesiam ; sed etiam 
Meletii sequaces, studium habentes circa suum prz- 
δ. δι}, a suis consortibus recesserunt. Tunc ergo 
LucMer ordinaus eis Paulinmm episcopum, rursus 
abscessit. Eusebius autem veniens Alexandriam, cum 
Athanasio conclKum celebravit. SocnaTES, lib. m, 
eap. Δ ek 5. Edit. Christ. Vales. cap. 5 et 6, p. 179. 


CAPUT XX. 

Deconcilio apud Alexandriam cum Athanasio celebrato. 

€onveneruntque ex diversis civitatibus episcopi, 
et de maximis necessariisque rebus habuere tracta- 
tum. Ubietiam desancti Spiritus divinitate tractantes, 
eum in consubstantiali $89 Trinitate comprehende- 
runt. Et Verbum inbumanatum non solum carne, sed 
etiam anima declararunt, sicut olim viris ecclesiasticis 
complacuerat. Non enim;novam religionem in Eccle- 
siam introduxerunt, sed.quam ab initio ecclesiastica 
traditio docuit Cliristianos. Sie enim omnes antiqui ex. 
boc habita hujus disputatione sermonis, scripturam 
nobis probatissimam reliquerunt.. Nam lrenzus, et 
Clemens, et Apollinarius Hierapolites, et Serapio 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 
À venisse dicunt, sed mysticam Ecclesi: interpretatum 


4042 


fuisse traditionem. At illi qui Alexandriam convene- 
runt, non sinesobtili investigatione qu:xestionem de sub- 
stantia et subsistentia reliquerunt. Osius namque Cor- 
dub:, Hispauim presul, de quo jam sermo prolatus 
est, premissus ab imperatore Constantino, ut flam- 
mam tunc ab Ario excitatam exstingueret, etiam 
Sabellii Libyensis dogma destruxit, de substantia ac 
subsistentia habuit questionem. SocnaTEs, lib. ui, 
cap. D. Edit. Christ. Vales. cap. 17, p. 114. 
Interea plurimi episcopi ip. Alexandria congregati 
cum Athanasio et Eusebio Niczeni concilii constituta 
roboraverunt; et consubstantialem Patri ac Filio 
Spiritum sanctum sunt confessi, Trinitatemque no- 
minaverunt. et quoniam de substantia et subsistentia 


B qu:xstio turbabat Ecclesias, sapienter decretum est 


ut bis nominibus contra Sabellianos solos utamur : 
ne nominum inopia idem putetur esse subsistentia 
quod substantia. SozouEN., lib. v, cap. 11. Edit. 
Chris. Vales. cap. 12, p. 612. 
CAPUT XXI. 
De differentia substantue et subsistentias. 

Hxc quidem tunc synodus. Nos autcm de substan- 
tia et subsistentia, si quid novimus, absurdum non 
est breviter indicare. Igitur qui Helladicam explana- 
vere prudentiam, οὐσία, subelantiam quidem diverso 
modo definierunt, ὑποστάσεως, id. est subsistentise, 
neque sermonem quidem fecerunt ulum. lrenzus 
autem grammaticus in libro ubi verba per- litteram 
colligit, etiam barbarum voeal hoc verbum, neque 


( spud aliqpos antiquorum dictum, οἰ νοὶ si alicubi sit 


inventum,. non boc indicare quod nunc intelligitur. 
Nam apud. Sophoclem in Phonica locum insidiarum 
signifleare subsistentiam.meminit. Apud Menandrum 
veluti Eeces qu:& ex vino colliguntur in dolio, sub- 
sisteniam designare dieit.. Sciendum tamen quia 
licet antiqui philosophi. hunc sermonem reliquerint, 
tamen juniores philosophorum pro subetantia, sub- 
sistenti:e sermone sunt usi. Substantie vero defini- 
tionem diversis modis explanaverunt. Si ergo defmi- 
tione substantia circumscribitur, quomodo in Deo, 
qui non potest comprehendi, proprie hoc uti sermone 
poterimus? Verum Evagrius jn. Monachico libro pe- 
tulanter quidem et inconsiderate de Deo disputandum 
esse prohibuit. Definiri vero Divinitatem modis om- 


Anliochenz presul Ecclesie animatum euin qui in- p) nibus interdicit. Ait enim rerum compositarum esse 


bhumanatus est, in suis sermonibus sunt professi. Nec 
nen et per Beryllum episcopum Philadelphis, in 
Arabia constitute, facta synodus, scribens ad eum- 
dem Beryllum hxc ipsa contradidit. Sed etiam Ori- 
genes-ubique in suis libris animatum nominavit eum, 
qui est inhumanatus : proprie tanien nonus tomus 
ejus in Genesim hoc sacramentum congruenter expo- 
nit: ubi Adam quidem Christum, Evam vero Ecclesiam 
latius explanavit. Horum itaque dictorum digni sunt 
testes sanctus Pamphilus et, qui ex eo habebat cogno- 
men, Eusebius. Ambo namque et communiter Orige- 
nis vitam commendantes , et cjus adversariis resisten- 
les , insignibusque libris satisfactionem pre eo compo- 
Behtes, non prizmum Origenem ad hanc disputationem 


definitiones. Is itaque sic ait : Omnis, inquit, prepo- 
sitio aut genus habet quod praedicatur :-aut speciem, 
aut differentiam, aut proprium, aui; aecidens , aut ex 
his compositam orationem. Sed nihil in sancta Trini- 
tate horum qux dicta sun. poterit comprehendi : 
igitur quod ineffabile est ratione taciturnitatis ado- 
retur. Hxc quidem Evagrius. Nos autem licet facta 
digressione hrec dixisse videamur, tamen tanquam 
ullem bistorke causam nos retulisse non poenitet. 
SOCRATES, lib. m, cap. 5. Edit. Christ. Vales. cap. 1, 
p.116, e 
CAPUT XXII. 
Pars libri Athanasii de Satis(actione fuge. 
. Wrum Alhanasius librum de Satisfactione fuge 





1015 


M. AURELII CASSIODORI 


$058 


elim a se conscriptum tunc eis presentibus legit ; A Scriptura dicente, quam patas excusationem stt pe- 


cujus partes utiles, et. σις prosint hie intexens, to- 
tum libram multorum versoum querere et legere 
&tudiosos admoneo. Ait enim : Ecce hujusmodi sunt 
presumptiones impiorum, hsc agentes, nec erube- 
scentes. In quibus primum eontra nos mala sunt ma- 
. chinati, hactenus accusant, quoniam manus eorum 
proparatas necibus declinare potuimus; et amaris- 
sime potius ingemiscunt, quoniam nos penitus am- 
putare nequiverunt ; et improperant timoris causam, 
ignorantes quia dum hoc submurmurant, in semet- 
ipsos magis retorquent culpam. Nam si fugere malum 
est, persequi multo deterius. Hie quidem ne moriatur 
absconditur ; hic autem persequitur ut occidat. Et ut 
fugiatur quidem scriptum est : qui autem quzrit oc- 
eidere, prevaricatur legem, et magis ipse fugiendi 
praebet occasionem. Si ergo fugam improperant per- 
sequentes, erubescant potius semetipsos. Quiescaht 
insidiari, et quiescunt continuo fugientes. Sed a cal- 
liditate non desinunt sua, et comprehendere omni 
virtute festinant : scientes quia fuga persecutionem 
patientium judieium [ ms., indicium ] est maximum 
persequentium. Nullus enim mitem atque clementem 
fugit aliquando, sed magis ferocem simul et callidum. 
Omnis enim qui gemebat et vexabatur a Saul, fa- 
giebat et veniebat ad David (I Reg. xxn, 2). Sed isti 
propterea eos qui abscondunt se, interimere student, 
ne ipsorum malitiam videantur arguere. Qui etiam in 
hac parte ezcantur. Nam quanto fuga manifestior 
est, tanto amplius eorum insidiis neces exsiliaque 
commissa omnibus sunt aperta. Nam sive perimant, 
mors contra eos semper exclamat ; sive rursus ex- 
silia minentur, ubique ipsi contra se mali memoriam 
destinare noscuntur. Et siquidem sanam haberent 
mentem, viderent semetipsos in his esse constrictos, 
seque in consiliis suis offendere. Sed quoniam sapere 
perdiderunt, propterea persecutione decipiuntur; et 
querentes occidere, suam non contemp'antur impie- 
tatem. Nam si derogant eis qui fugiunt, 990 qu»- 
rentes occidere; quid faciant cum vident Jacob fu- 
gientem Esau fratrem suum ( Gen. xxvi, 44), et 
Moysen in Madian descendisse propter Pharaonis ti- 
morem (Exod. n, 15,? Quomodo satisfacient fugienti 
David Saul, qui in domum misit ut interimeret eum, 
dum absconsus fuisset in spelunca ( I Reg. xt, 11, 


tolantix poterunt invenire? Sive ergo timorem im- 
properent, contra semetipsos tanquam vesani loquun- 
tur; sive contra voluntatem Dei hoc dicant fieri, 
Scripturarum divinarum videntur penitus inexperti. 
Nam in lege (Num. xxxv, 9) preceptum fuit ut depa- 
tarentur etiam civitates ad fugam ; quatenus hi qui 
qu»rebantur ad mortem , quoquomodo liberari po- 
tuissent. In novissimo vero tempore sxeulorum ve- 
niens ipsum, quod Moysi locutum est, Patris Verbum, 
rursus boc dedit mandatum, dicens : Cum perseenti 
vos (uerint in hae civitate, fugite in. aliam (Matth. x, 
25). Et post pauca dicit : Cum ergo videritis abomina- 
tionem desolationis quee dicta esl per Danielem pro- 
phetam , sianiem in loco sancto, qui legit intelligat : 


B tunc qui in Judea sunt. fugiant in montana, et. qui in 


tecto est non descendat tollere aliquid de domo sua; 
qui in agro, non revertatur tollere vesies suas ( Ibid., 
xxiv, 15, 16, 17, 18). Hzc enim scientes sapceti, bu- 
jusmodi habuerunt conversationis modum. Quas: enim 
punc prxecepit Dominus , haec etiam ante incarnatam 
Sui przesentiam in sanctis locutus est. Et hic est ho- 
minum terminus ad perfectionem ducens, ut quod 
Deus jubet, hoc faciant. Propterea et ipsum Verbum 
propter nos hbumanatum, eum quereretur, sicuti nos 
ipei, abscondi digaatum esL (Joan. vin, 59); et ite- 
rum cuni persecutionem pateretur, fugit et ab insi- 
diis declinavit ( Joan. xi, 5&). Decebat enim eum, 
Siculi famem et sitim, eliam hoc pati, et hoc modo 
ostendere semetipsum liumanatam. ΑἸ») initio siqui- 


C dem mox homo factus est; cum esset parvulus ipse 


per angelum mandavit Joseph : Surgens sume pue- 
rum et matrem ejus, et fuge in AZ gyptum. Futurus esi 
enim Herodes quarere animam pueri ( Matth. n, 13). 
Mortuo quoque Herode, videtur propter Archelaum 
filium ejus in Nazareth fugisse. Et quando jam etiam 
Deum semetipsum innotescebat, et manuin aridam 
restituerat sanam; et Pharismi quidem egredientes 
concilium fecerunt adversus eum, πί eum occiderent : 
Jesus auiem sciens discessit inde (Matth. xu, 1&, 15). 
Nam et quando Lazarum suscitavit a mortuis : Ab 
illo, inquit, die coyitaverunt, ut occiderent eum. Jesus 
ergo jam non palam ambulabat inter Judeos, sed abiit 
inde in regionem juxta desertum (Joan. xs, 55, 5A). 
Deinde Salvatore dicente : Antequam Abraham fieret 


et xxiv, 4), et mutasset vultum suum , donec decli- ἢ) ego sum. Judei quidem. tulerunt lapides κί mitterent 


naret ab Abimelech , ob quam causam inimicorum 
evasit insidias (Jbid. xxi, . 15) ἢ Quid dicant isti qui 
omnia proferunt petulanter, videntes maximum 116- 
liam in oratione quidem mortuum 5suscitasse; et ta- 
men absconsum propter Achab, et fugisse propter 
iusidias Jezabel? Tunc etiam qusesiti filii propheta- 
rum celati sunt, latentes in speluncis apud Abdiam 
(111 Beg. xvn, 22, et xix, 5). Sed si hxc tanquam 
vetera non legerunt, saltem memoriam habeant 
Evangeliorum. Nam et discipuli propter metum Ju- 


deorum regesserunt, celantes semetipsos ( Act: vir, . 


1); et Paulus in Damasco a principe gentis qudxaitus, 
ce muro in sporta depositus est, et manus qu&trentis 
effugit (11 Cor. xi, 53 ). πὸ igitur de sanctis viris 


super eum. Jesus autem absconsus. est, et exivit de 
templo. Et transiens per medium eorum, abiit ( Joan. 
vri, 98, 59; Luc. 1v, 25, οἱ ita discessit. Putas hzc 
videntes, magis autem audientes, cum non videant, 
quomodo secundum quod scriptum est , non debeant 
igne comburi, quoniam contraria his quz Dominus 
facit e& docet, cogitant et loquuntur? Nam quando 
Joannes martyrium sustinuit ejusque corpus sepe- 
liere discipuli, audiens Jesus, discessit. inde in. navem 
«d. deserti locum seorsum ( Matth. xiv, 15). Dominus 
itaque Προς faciens, ita docebat. Sed utinam isti vel 
slc erubescerent , et usque ad homines suam petu- 
lantiam declararent, et non magis ac magis insa- 
nientes viderentur etiam ipsum arguere Salvatorem, 


- 





1015 


HISTORIA TRIPARTÍTA. LIBER VI. 


1046 


contra eum utique blasphemiss mittentes [ed., me- A misisset ratum se habiturum quod fuisset a concilio 


ditantes]. Sed neque vesanorum quilibet eos poterit 
sustinere, cum arguantur nec Evangelia quidem ipsa 
nosse. Est enim occasio nostr» discessionis et fugze 
rationabilis atque vera, quam ip Salvatore quidem 
evangeliste positam memorarunt. Nos autem etiam 
in. sanetis viris oportet talia cogitare. Nam ea que 
de Salvatore humano medo conscripta sunt, eadem 
communiter humano generi deputantur. Qu:e nostra 
sunt ille suscepit, et passiones nostre infirmitatis 
estendit. Quod Joannes ita conscripsit : Querebant 
ergo eum tenere, et nullus. misit in eum. manus, quia 
nondum venerat hora ejus (Joan. vn, 50). Nam ante- 
quam bze venirent, dicebat ipse matri : Nondum 
venit hora mea (Joan. τι, 4). Et eis qui fratres ejus 


definitum. Quapropter ipse quidem Ecclesie tenens 
fidem, in Sardiniam ad proprium remeavit thronum. 
Hi vero qui prius cum eo contristati fuerant, hae- 
tenus ab Ecclesia segregautur. Verum Eusebius ad- 
instar optimi medici iter faciens per Orientem, in- 
firmos fide recreabat, imbuens atque docens pr:wedi- 
cationibus ecclesiasticis universos. line transiens ve- 
nit in Illyricum; et inde rursus ltaliam peragrans, 
hxc ipsa pronuntiabat. SocaATEs, lib. um, cap. 7. 
Edit. Christ. Vales. cap. 9, p. 180. 
CAPUT XXIV. 
De Hilario Pictaviensi. 

Verum Hilarius Pictaviensis secunde Aquitanis 

pontifex, recte fidei dogmata dudum preseminaverat 


appellabantur ait : Meum tempus nondum venit (Joan. B tam Italis quam Gallieanis episcopis, quippe cum pri- 


vit, 6). Rursus autem tempore passionis discipulis 
dicebat : Dormite jam et requiescite. Ecce enim ap- 
propinquasit hora, et Filius hominis tradetur in manus 
geccatorum. (Matih. xxvi, 45). Sed neque antequam 
veniret tempus, teneri se passus est, neque cum ve- 
nisset tempus absconeus est, sed etiam semetipsum 
wadidit adversariis. Sic et beati martyres in perse- 
cutienibus temporalibus custodiebant semetipsos, et 
dum quzrerentur, per latibula fugiebant; cum vero 


invenirentur, martyrio se subdebant. Hxc de Atha-' 


nasio retulisse sufliciat. SocRATEs, lib. im, cap. 6. 
kdit. Christ. Vales. cap. 8, p. 176. 


CAPUT XXXIII. 
Quia Eusebius veniens Antiochiam propter Paulinum, 
et divisum videns populum (uerit indignatus. 

Eusebius interea Vercellensis cpiscopus repente 
postmodum ab Alexandria venit ad Antiochiam, et 
inveniens Paulinum a Lucifero consecratum, plebem- 
que divisam, Meletiique sequaces missas facientes 
seorsum, valde commotus est, quia fact: ordinationi 
Ron universi consenserant ; reprehenditque apud se- 
metipsum quod gestum est, et pro reverentia Luci- 
feri, habita taciturnitate discessit : proimiltena in 
conventu episcoporum qua gesta fverant emendan- 
da : habens tamen curam maximam, eos unire non 
potuit. Inter bxc etiam Meletius ab exsilio remeavit ; 
inveniensque seorsum celebrarecollectas socios euos, 
pr:esidebat eis; sed ecclesias quidem obtinebat Eu- 
10ius, Áriani dogmatis przsul. Porro Paulinus unam 
tantummodo parvam intra civitatem detinebat eccle- 
siam, ex qua eum Euzoius pro sui reverentia non 
ejecit. Meletius autem extra civitatis portas solemnia 
celebrabat. Tunc igitur boc modo de Antiochia dis- 
cessit Eusebius. Verum Lucifer sentiens non susci- 
pere Eusebium $9] ejus ordinationem, hoe putavit 
injuriosuni, ac vehementer irascebatur, et communi- 
care declinabat Eusebio. Sed etiam qux synodo pla- 
tuerant, per contentionem reprobare nitebatur. Hxc 
dum ipter eos tristitie tempore gererentur, multos 
ab Ecclesia removerunt, οἱ denuo altera Luciferiano- 
rum horesis est exorta. Sed Lucifer iram guam ne- 
quaquam complere praevaluit; erat enim confessio- 
Dibus suis obstrictus, dum per suum diaconem pro- 


mps ab exsilio remeasset (Au. Dom. 564). Uterque 
ergo fortiter in fide laboraverunt. Sed Hilarius tan- 
quam disertus suis libris satisfactionem Ge Trinitatis 
consubstautialitate conseripsit. Quibus hoc sufficien- 
ter exposuit, et vehementer Arianorum dogma de- 
struxit. Hiec itaque post breve eorum exsilij tempus 
celebrata noscuntur. SocRATES , lib. m, c.p. 8; edit. 
Christ. Vales. cap. 10, p. 181. 
CAPUT XXV. 
De Macedonianis. 

Ea siquidem tempestate Macedonii sectatores, ét 
Eleusii, Eustathii, atque Sophronii, omnes ab uno 
Macedonio nuncupati sunt, conciliaque frequentia fa- 
ciebant. Et convoeantes qui in Seleucia eos secuti 


C fuerant, anathematizaverunt alterius partis episcopos, 


id est consentientes Acacio; fidemque Ariminengis 
concilii respuentes, ea magis qux fuerant recitata 
apud Seleuciam et apud Antiochiam exposita firma- 
verunt. Qui dum requisiti fuissent ab aliquibus dicen- 
tibus : Vos, qui nunc Macedoniani vocamini , si aliud 
sapitis quam sectatores Acacii, cur eorum hactenus, 
fanquam eadem sapientium estis communione parti- 
cipati? lta venenose responderunt per Sophronium 
Pompeiopoleos Paphlagonensem episcopum. Occi- 
dentales, inquit, in consubstantialitate languebant. 
Aetius autem per Orientem secundum substantiam 
dissimilitudinem pr:odieabat ; et erant utraque prava, 
cum bi quidem inordinate divisas substantias Patris, 
et Filii, consubstantialitatis nomine copularent ; ille 


D vero a natura Patris naturam Filii aperte divideret, 


credens semetipsum pie pradicare dissimilem esse 
Patri Filium per substantiam. His ergo ita putanti- 
bus, media via nobis veritatem pietatis habere com- 
placuit. Hoc itaque modo querentibus satisfacere 
nitebantur. SocnATEs, lib. ni, cap. 8. Eit. Christ. 
Vales. cap. 10, p. 182. 


CAPUT XXVI. 
Quia Julianus guoque persecutus st Allunasium. 
Igitur imperator audiens Athanasium, in Alexan- 
drinorum Ecclesia constitutum, licite populo pradi- 
eare, multosque paganorum ad ChristianRatem fuisse 
conversos, eum jussit exire de civitate (An. Dom. 
965). Qui si maneret, damna maxima eum sustinere 











*« 


1047 


NW. AURELH CASSIODORI 


1943 


precepit : occasionem. erimimnis in. eum inveniens, A scribens Bostrensibus, quia Titus eorum accusater 


quia dum prioris principis tempore fuisset fuga mul- 
ctatus, non ejus jussione episcopalem receperat se- 
dem. Quamobrem secundum imperatoris procepta se 
preparabat ad fugam. Videns autem circa se Chri- 
stianorum populum laerymantem : Habetote, inqnit, 
fil:oli, fiduciam : nubes est, et cito pertransiet. Hoc 
dicto, valefecit ; et diligentibus amicis commisit Ec- 
clesiam, atque ab Alexandrina eivitate discessit. So- 
ZOMEN., lib. v, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 45, 
pag. 615. 


CAPUT XXVII. 
Qwuvmodo Julianus foverit eie propter paganitatis 
cultum. 


Interea Cyzicenis legatione fungentibus apud prin- 


luisset, dicenilo suis monitis, non sua voluntate pe- 
pulum a seditione cessasse; eumque velot bostem 
populo suadebat expellere. Non enim quod justum 
erat aut legitimum jubebat agi; sed odio religionis, 
verbis quidem culpare, operibus autem mala perf- 
cere contendebat. Quapropter per civitates et pro- 
vincias Christiani diffogiebant. Hujus participes plu- 
rimi meorum fuere progenitorum. Simul et avus, 
qui de patre pagano natos, ipse cum 10ta domo, et 
qui eraut ex genere Alaphionis, Christiani primo 
suDt facti in. Bethelea, vico Gazensi nimium popa- 
loso, babentique templa antiqua, zdilieiaqne pul- 
cherrima, et maxime Pantheon in civitatis arce loca- 
tum, eminens super omnem vicum. Qucm locum 


cipem de propriis rebus et paganorum restitutione B arbitror ex voce Syra et Grza deorum habitaculum 


templorum, laudans eos propter sacrorum curam, 
qu» postulaverant universa concessit. Eleusium au- 
tem ejus civitatis removit episcopum, veluti vastato- 
rem templorum; et quia viduarum pabula saerarurm- 
que virginum monasteria constituerat; paganisque 
suaserat ut, paternam religionem relinquentes, ad 
Christiana dogmata se conferrent. Interdixit etiam 
Christianis peregrinis ne venirent ad Cyzicum : ere- 
dens quia religionis causa excitarent seditiones, eos- 
que alii ejus civitatis Christiani foverent. Et publici 
simul opifices arlilicesque monete *, qui in duas 
eraut divisi partes principum preeceptione priscorum, 
cuin uxoribus atque liberis Cyzicum habitare sunt 


jussi. Hi enim singulis annis certam oblationem pu-. 


blico conferebant : alii quidem militum chlamydes, 


,alii vero pecunias novas. Cum igitur modis omnibus 


placuisset Juliano ritum constituere paganorum , vim 
quidem inferre atque tormenta populis sacrificare no- 
lentibus fatuum judicavit. Sed hoc tantummodo prz- 
cepit, ut per singulaa civitates numerus eoram con- 
scriberetur : quos tamen nequaquam aut orare pro- 
hibuit. Sciebat enim quia non posset ulla necessitas 
suspendere quod voluntas spontanea suggessisset. 
Porro clericos et Ecclesiarum presules a civitatibus 
suspendere festinabat, studens ut eorum absentia 
paulatim solveretur Ecclesia, neque sacrorum mini- 
stri, nec qui docerent , vel mysteriis participarentur, 
existerent; et per hoc longo tempore paterentur pro- 
prie religionis oblivionem. Sozouzx., lib. v, cap. 14, 
Edit. Christ. Vales. cap. 45, p. 615. 


499 CAPUT XXVIII. 
De Tito Bostrensi episcopo. 


Bostrensibus itaque publica voce praecepit ut. Ti- 
tum sux tunc civitatis episcopum procul expellerent. 
Cumque jussisset hoc, clericisque minaretur, quasi 
ipsi facerent turbas in populo : tunc Titus libellum 
destinavit imperatori, contestans eum ac dicens quia 
jnimica inter se esset turba paganorum atque Chri- 
stianorum, et ejus suasione Christiani magis a sedi- 
tione quiescerent. Quo facto, nisus est imperator ex 
hujusmodi verbis Tito inimicitias populi concitare : 


nominatum. Fertur itaque his omnibus feisse Chri- 
sianilatis auctorem llilarionem monachum. Cum 
erim demonio vexaretur Alaphiou, diutius pagani 
aique Judzi incantationibus et lustraionibus apnd 
eum usi, nihil illi prodesse potuerunt. Verom Hih- 
rion solummodo Christi nomen invoeans, &:emonium 
effugavit, eumque in religionem Christianam repente 
transposuit. Floruit itaque meus avus in cxpositioni- 
bws et interpretationibms scripturarum nostrarum, 
quoniam erat ingeniosus seientiaque fulcitus, ita ut 
etiam aritbmeticze artis esset experitus, ae propterea 
Ascalonitis et Gazensibus, et in circuitu Christianis 
valde gratissimus, (tanquam religioni necessarius et 
ad solvendas dubitationes Scriptura: divin:ze proficuus, 


C Primi siquidem isti in eo loco ecclesias et monasteria 


construxerunt, easque honestate atque bospitalitate 
peregrinorum et indigentium pariter ornaverunt. Ex 
quo genere usque ad nos fuerunt viri optimi, cuos 
grandzvos juvenculus ipse conspexi. Sozomkw., lib. 
v, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 616. 


CAPUT XXIX. 

Quod Julianus precepit ut. secundum Christianorum 
ritum etiam pagani orationes et eleemosynas face- 
rent, et decimas templis offerrent, et cetera que 
Christianis facere moris est adimplereut. 

Igitur imperator dudum studens paganitatem in 
omní sna ditione dilatari, graviter ferebat, videns 
Christianos potius approbari. Et templa quidem erant 
aperta, sacrificiaque paganorum per civitates secun- 


D dum voluntatem illius procedebant. Ipse autem 


sstuabat, ne fervor ejus Christianorum abundantia 
frustraretur. Et maxime pulsabatur, quia multorum 
sacerdotum suorum Christianas audiebat uxores, et 
filios, atque servos. Árbitratus autem Christianitatis 
statum ex vita bona et conversatione consistere, stu- 
duit ubique templa paganorum constructione et or- 
dine Christianz religionis ornare, sedibus, atque pro- 
cessionibus, paganorunque dogmatibus, atque mo- 
nitionibus. Lectores su: superstitionis instituit ad 
instar clericorum , ut et horas certas, et dies, et 
orationes solemniter celebrarent : przcipiens pariter 
habere [hac vox forte delenda] coram virorum atque 


^ Hinc apparet qualesnam fuerint monetarii, quorum in l'andectis fit mentio. 





1049 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER YI. 


s 
' 
“ 


muherum philosophari seientium , habitaculis pere- À non confusi, magis autem deorum reverentiam re- 


grinorum et paoperum, aliaque providentia circa 
egenos exbibits , paganorum religionem componere, 
et pietatis babere nomen. Si quis autem sponte vel 
invitus peccaret, secundum traditionem Christiano - 
rum instituit ut post peevitentiam , mediocrem susti- 
neret. correctionem. Precipue vero zelatus dicitar 
notas litterarum episcopalium , quibus solen: alteru- 
tris scribentes commendare peregrincs; et ubi profi- 
ciscuntur, et a quibus veniunt, modis omnibus indi- 
care; et solatia promereri, tanquam poti et amici 
sint testimonio directi signaculi. Ilkec considerans 
festinabat ut pagani Christianorum assuescerent of- 
ficiis. Sed quoniam multis incredibile est eum studia 
Christianorum sequi voluisse, non aliunde quani ex 


spnentes, Si igitur hz»e te facientem ego cognovero, 
Letitia plenus ero. Presides provinciarum rarius - 
domi suscipe; frequenter eis scripta transmitte. Iu- 
gredientibns eis civitatem sacerdotum nullus occur- 
rat; cumque ad templa venerint deorum, intra ja- 
nuas eos nemo procedat militum forte aut przce- 
dentium officiorum; sed qui voluerit subsequatur. 
Cum ad ipsum limen templi pervenerit, privatus 
existat. Tu enim, sicuti nosti, intus es judex. Hoe 
enim etiam sacra sanctio videtur exigere. Obedientes 
igitur pro veritate pii sunt ; reluctantes van: glorie 
comprobantur. Quid enim patiatur, aut quod merea- 
tur auxilium, qui matrem deorum propitiam habere ἢ 
noluerit? Qui ergo eam neglexerint, non solum sine 


ipsius imperatoris sermonibus est probandum. Hujus- B querela non erunt, sed etiam nostre indignationis 


modi cnim Arsatio pontifici Galatix seripta direxit. 
Paganorum ritus nondum agitur secundum inten- 
tionem nostram, propter cultores ejus in negligentia 
positos. Nam deorum claritas, magnitudo aique su- 
blimitas, omni ratione emnique spe major est. Sed 
propitii sint noetris mentibus dii propter negligentiam 
quam habemus; cum illorum providentia in parvo 
tempore tanta facta sit, quantam neque orare primi- 
tus quicunque presumpserat. Cur. ergo credimus hoc 
posse sufficere, neque respicimus quemadmodum su- 
perstitionem Christianorum auxerit cura peregrino- 
rum, et eirca sepulluras et inoriuos multa solatia, 
honestpque conversationis studia, mon vera, sed 
ficta ? Quas res, arbitror, 2pud nos debere sub veritate 


geri. Non itaque sat est te talem esse, sed omnes ab- (; 


solute cirea Galatiam sacerdotes , quos aut deprecare, 
aut ratione flecte, aut certe festinanter a sacerdotali 
ministerio remove, nisi diis cum conjugibus , et filii, 
atque servis colla submiserint : non ferentes ulterius 
eorum servos, aut filios hoc facere contemnentes, 
aut Galileos impie contra deos agentes , et impieta- 
tes pietatibus preponentes. Deinde cunctos admoue 
ut sacerdos neque ad spectacula procedat, neque in 
tabernis bibat, aut cuilibet arti, operibusve turpibus, 
aut impudentibus przsit. Qui obediuut honorentur : 
inobedientes expelle. Xenodochia constitue per sin- 
gulas civitates, ut nostra peregrini clementia per- 


fruantur : non tantum nostri, sed etiam extranei pe- . 


cuniis indigentes. Et ut habeas unde flat, interim 
decrevi singulis annis triginta millia modiorum tritici 
per universam dari Galatiam, et sexaginta millia 


sextariorum vini. Horum quinta pars pauperibus in 


templis observantibus debet expendi, reliqua pere- 
grinis indigentibus [Ed. V, indigentibusque| distribui. 
Turpe namque est ut Jud:itos quidem non abjiciant, 
sed potius nutriant $993 impii Galilei et suos pari- 
ter, nec non etiam nostros; nostri vero nostrorum 
solatio deserantur. Quapropter doce etiam collationes 
facere paganos ad talia ministeria, paganorumque 
᾿ vicos offerre diis primitias frugum, eosque liujusmodi 
in benefactis institue, decens eos lioc opus olim fuisse 
nostrorum. Hemerus cnim hoc probat, introducens 
Eumaum talia facientem. Nos ergo neque bona no- 
Sirorum imitamur; sed aliis permittimus negligentia 


impetum sustinebunt : neque enim fas est ut illi par- 
catur qui deos babuerit inimicos. Suade siquidem 
eis, ut si mea volunt frui tuitione, onines matri deo- 
rum studeant offerre culturam. Sozomes., lib. v, cap. 
16. Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 619. 


CAPUT XXX. 
Quibus modis cenatus est paganitatem | extollere, et 
milites ad cultum idolorum inclinare. 

Hec itaque faciens imperator ad destructionem 
Christianorum, neque suadere hoc subjectis przva- 
luit, et aperte vim inferre palam erubuit. Inter bzc, 
ut ad paganitatem milites insuesceret, studuit ad 
priscum schema reformare signum illud sublimius 
Romanorum quod Constantinus, sicuti przedictum est, 
in crucis formam mutaverat. Verum in publicis ima- 
ginibus depingebat Jovem, quasi de ccelo sibi coro- ' 
nam et purpuram deferentem ; Mercurium et Martem 
in se respicientes, velut pro testimonio sapientis et 
fortis. Et hoc agebat in imaginibus, ut sub occasione 
imperii latenter adorarentur dii, et boc modo sub- 
jecti, clanculo fallerenter. Arbitrabatur enim quia si 
hoc sponte eis imponeret, postea qua. vellet imple- 
ret. Si vero respuentes agnosceret, venia sublata 
torqueret, tanquam circa Romanorum solemnia re- 
luctantes, et in rempublicam atque ipsum imperium 
delinquéntes. Pauci siquidem etiam pomis subditi 
cognoverunt dolum : quia, sicut moris erat, adorare 
noluerant. Turba vero, uL assolet, per ignorantiam 
simpliciter imagines adorabat. Quod tamen impera- 
tori nil profuit. Cumque multa excogitaret quibus 
paganorum ritus extolleret, invenit modum qui pluri- 
bus militibus Christianis clar: virtutis coronam de- 
dit. Cum venisset itaque tempus quo imperialia mili- 
tes solent dona accipere (hoc enim agitur plerumque 
die calendarum Januariarum, et natali principum et 
urbium regiarum), exquisivit quatenus eos simplici- 
ter et ex prisca consuetudine fallere petuisset ; jussit. . 
que uL unusquisque ad manum imperatoris acceden- . 
tium, admonitus ab officiis, primo incensum offerret. 
Erat eniin ante eum positum thus, οἱ ara, secundum 
antiquam Romanorum solemnitatem. Tunc quidem 
alii licenter suam fortitudinem ostenderunt, et neque 
incensum offerre, neque donum accipere ab imperatore 





1051 


M. AURBLII CASSFODORJ 


eunt passi. Alii vero" occasione legis et antiquitatis, A namque celitus missum omne tesaplem accendit, et 


ne mente quidein perceperunt quod commisere peo- 
eatum. Verum alii propter lucrum eapti, aut timore 
turbati, seu jussione repentina conclusi, licet intelle- 
xerint, tamen paganitatem deelinare nequiverunt. 
Plurimi siquidem per ignorantiam decepti, dum inter 
cibos, ut assolet, et pocula invoearent inter aker- 
utros Christum, respondens quidam dixit : Quid pa- 
Simini invocantes Christum, quem ante paululum 
denegastis, dum donum ab imperatore percipientes, 
tbus in ignem mitteretis? Cumque hoc milites audis- 
sent, et quod gesserant agnovissent, slatim exsilien- 
tes publice currebant, atque impetu faeto elamabant 
Deum suum, et cunctis hominibus testabantur se esse 
Christianos, et in eo nomiue permanere, atque per 
ignorantiam se fecisse, et, si dici possel, solam ma- 
mum paganam esse, consci ntian vero nihil simul 
egisse. Cumque venissent ad principem projecerunt 
aurum quod acceperant, et forti voce poscebam ut 
reciperet quod dedisset, et illos occideret. Se enim 
penitentiam agere fatebantur, eo quod improvide 
eorum dextera peccasset, et studere propter Chri- 
stum etiam totum corpus ρθη contradere. Sozo- 
κεν... lib. v, cap. 16. Edit. Christ. Vales. cap. 11, p. 
620, 621. 

Hsec igitur farorem moverunt imperatoris. Et pri- 
mo quidem eorum capita jussit auferri. Cumque 
deducerentur ad mortem sequente populo, miratique 
virtutem eorum pro pietate susceptam, venerunt ad 
locum quo rei puniri solent. Tunc spiculatorem ro- 
gavit senior omnium ut ante omnes cujusdan caput 
nomine Romani adhuc adolescentis abscinderet, ne 
dum alios respiceret frangeretnr. Cumque ille genua 
fixisset in terra, et gladium spiculator evaginasset, 
venit repente nuntius clamore prohibens necem. 
Porro juvenculus ille occisione privatus, ait : Non 
fuit Romanus dignus ut Christi martyr appellaretur. 
- Et licet. sanguinem malignus imperator fundi prohi- 
buisset, ductus invidia, verumtamen non eos in civi- 
tatibus habitare permisit, sed ad ultima Romanorum 
loca exsilio destinavit. TutoponETUS, lib. m, cap. 16. 
Edit. Christ. Vales. cap. A7, p. 140. 


Postea vero precepit ut quj sacrificare noluerint ᾿ 


in palatium non jntrareut οἱ neque collegio, neque 
foro eos, neque arbitrio, neque ulla dignitate , 
nec qualibet administratione partieipare jussit. So- 
Z0MEN., lib. v, cap. 11. Edit. Christ. Vales. cap. 18, 
p. 625. 


CAPUT XXXI. 


De corpore martyr's lBabyle, et de simulacro Apollinis 
[tlmine concremato. 


Cum igitar Julianus ad Pythium Daphezum pete- 
ret responsa de Parthici belli victoria, et ille vicini- 
tatem corporis Babyle martyris accusaret, jussit ejus 
corpus auferri. Ob quam rem cum Christiani festivi- 
tatem deducto corpore psallentes agerent, et indi- 
gnatione principis quidam "Theodorus juvenculus 
multa passionum tormenta 994 pertulisset : hoc ita 
gesto, fallax. d:x:emon mart$ris quidem gloriam auxit, 
$uuwn vero mendacium clarius enudavit. Fulmen 


ipsum Pythii Apollinis simulacrum redegit in palve-, 
yem : epat enim ligneum et extrinsecus deauratum. 
Quod noctanter prefectus Orientis tunc. nomine Ju-' 
lianus ,. Juliani avunculus ,. agnoscens,. festinanter 
venit ad Daphnen, volens offerre deo suo solatia z 
vidensque eum redactum in cinerem, νευχόρονς [id 
est, zdituos]. verberibus affligebat, credens boc ab. 
aliquo Christano fuisse commiseum. Qui licet tor- 
querentur, tamen mentiri noluerunt, clamantes i»— 
cendium non deorsum, sed desursum habuisse prin- 
cipium. Ad bac etiam rustici wicinorum venientes 
locorum, dixerunt se vidüse fulmen coolitus fuisse 
delatum. TakoponRETUS, fib. 1m, cap. 9 et 10. Edu. 
Christ. Valeo. cap. 10 et 11, p. 152 et 154. 


CAPUT XXXTII. 

De publicati iasti quomodo: 
JMienus pre fates et Fels, exvililantza occiesiem, 
divinitus sunt puniti. 
hnterea jubentur vasa ocelesiarum secra βδοὶ 2 2- 

rio deputari. Sublatisque januis ecelesiz majoris, tit 

cunelis aecessibile sanctuarium. Ingrediente siquidem. 

Juliano przfecto Orientis ecclesiam, Felix prafectes 

regalium thesaurorum pariter introivit, et simul El- 

pidius comes rerum privatarum. Aiunt enim et Feli- 
cem et Elpidium primitus Christianos, tene a pietate 
recessisse, impio principi parere cupientes. Julianus 
jaque przfectus impudenter contra sacrum altsre 
minxit; quem dum Euzoius prohibere tentaret, eum 
ille percussit in capite. Fertur autem dixisse quia 
religio Christiana esset divina sollicitudine desolata. 
Porro Felix videns vasorum ornamenta, qux Con- 
stantinus et Constantius frequenter obtulerant : Ecce 
in quibus, inquit, vasis Marie fiho ministratar? Sed. 
pro bis impietatibus vesanisque prsesumptionibas noa 
poet multum poenas exacti sunt. Nam repente Julia- 
nus s2va infirmitate detentus visceribus putrefactis 
interiit. Et fimum non per meatus digestiles emit- 
tebat, sed scelestum os, quod blasphemiis zninistra- 
verat, organum hujus egeslionis est factom. Aiunt 
enim ejus uxorem fide fuisse clarissimam, eamque 
dixisse : Decet te, marite, laudare Salvatorem Chri- 
stum, quoniam tibi per hanc correptionem magui- 
tudinem propri virtutis ostendit. Non enim agnove- 


- Fas contra quem dimicare voluisti, nisi consueta 


longanimitate hec tibi flagella divisitus intolisset. 
His ergo verbis et passionibus imminentibus causam 
languoris agnoscens, rogabat imperatorem ut eccle- 
sia quibus fuerat sublata redderetur. Sed nec illum 
flexit, et ipse terminum vitx suscepit. Porro Fel.x 
el ipse repente flagellum virtute divina suscipiens, 
sanguine tota die simul et nocte ex ore fuso, et venis 
corporis undique vacudtis, omnique virtote simul 
expensa, et ipse celeriter est exstinctus, seternaeque 
morü contraditus. TugoposETOUS, lib. μι, cap. 11 ef 
42. Edit. Christ. Vales. cap. 19, p. 154. 


CAPUT XXXIII. 


Quomodo apud Antiochiam sacerdotis filius. sit 
conversus. 


ilis jta gestis, adolescens quidam sacerdotis fllius. 





1055 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


1055 


in paganitate nutritus, ea tempestate ad Christiano- A nobis exposuit. Turoponzrus, lib. m, cap. 13. Edit. 


rum translatus est chorum. Erat enim tunc quzdam 
insignis reverentix mulier, et diaconiss:e honore ful- 
gebat. Hxc eum hujus matre habuit amicitias ; quz 
szepius dum bujus mater ad eam veniret, hunc infan- 
tem amp.ectebatur, et ad cultum Christiani nominis 
invitabat. Porro, matre defuncta, veniebat adole- 
scens ad eam, et doctrina consueta fruebatur. Cum- 
que firmissime ejus consilium percepisset, requisivit 
doctricem quo posset argumento et patris supersti- 
tionem declinare, et przdicationem veritatis adipisci. 
Qus dixit, ut patrem fegeret, et Creatorem suum 
atque illius potius sequeretur, atque ad aliam iret 
urbem, in qua latenter imperatoris impii manus ef- 
fugeret : ipsam se ejus curam habere promittens. Ad 


Christ. Vales. cap. 14, p. 155. 


CAPUT XXXIV. 


Quomodo Julianus aquis immolatitiis universa pollue- 
rit, eique restiterint Juventius et Maximinus. 


Jnterea Julianus contra fidei pietatem impuden- 
tius armabatur, et vultu quidem se simulabat mitem: 
porro laqueos instruebat quibus deciperet innocen- 
tes. Et primum quidem fontes urbis, aquas Daphneos 
sacrificiis violavit, ut unusquisque aquam bibentium 
ejus horrore potiretur. Cumque etiam jn publico 
venales cibos illo scelere complevisset (aspergeban- 
tur enim ex eis, et panes, et carnes, et poma simul, 
et olera, et cuncta que comeduntur), hzc videntes 
qui nomen salutare perceperant, ingemiscebant qui- 


quam adolescens : Revertar, inquit, postea, et ani- p dem atque mugiebant videntes abominationem tan- 


mam meam tibi contradam. Cum vero pauci trans- 
issent dies, Julianus venit ad-Daphnen, celebraturus 
publica sacrificia. Cum quo etiam hujus pater; erat 
enim sacerdos, οἱ sequi consuetus imperatorem : cum 
quo erat et iste puer, ejusque frater, habentes offi- 
cium ut cibos imperatori apponerent. Solebant enim 
septem diebus in Daphne festa celebrari. Prima si- 
quidem die, cum staret iste ante imperatoris accubi- 
tum, et epulas solemniter aspersisset, repletus hor- 
rore, cum celeritate Antiochenam venit ad civitatem 
ad illam mirandam mulierem. Quo facto, Ego, in- 
quit, veni nequaquam tibi de promissione mentitus; 
tu vero utriusque saluti consulens, promissa corople. 
At illa repente surgens, apud Dei virum Meletiuimn 


tam. Verumtamen comedebant, legi obedientes Ápo- 
stoli : Omnia, inquit (1 Cor. x, 27), quz in macello 
venduntur comedite, nihil dijudicantes propter con- 
scientiam. Verum duo quidam militia clari, erant - 
enim scutarii principis, in quodam convivio, hoc hor- 
rore ferventius sunt accensi, atque mirabilium adul- 
torum in Babylone splendentium sermonibus usi 
gunt, dicentes : Tradidisti enim nos regi iniquo, qui 
recessit a te ultra omnes gentes qux sunt in terra. 
Hxc quidam convivarum nuntiavit imperatori; qui 
repente illos ad se fortissimos adducens, requirebat 
quid locuti fuissent. At illi occasionem flduciz iutec- 
rogatione sumentes imperatoris, laudabilemque sui 
firmantes zelum, dixerunt hzec pietatis more nutriti : 


perduxit adolescentem : verum ille in superiori ha- C Ὁ princeps, laudandis legibus hactenus servientes 


bitaculo interim eum habitare przcepit. Pater inter- 
ea filium requirens, et Daphnen circuibat omnem, et 
ad urbem veniens, plateas cunctas perambulabat et 
vicos, oculis ubique currentibus et eum investigoari 
desiderantibus. Cumque pervenisset ad locum ubi 
habitaculum sanctus Meletius habebat, suspiciens, 
vidit illum de fenestra respicientem. Et currens tra- 
xit, ac deposuit, atque ad domum usque perduxit. 
Primumque eum multis flagellis afficiens; deinde 
calefaciens obolos, manibus, ac pedibus, et dorso 
ejus imposuit, Post h:ec vinctum in cubiculo clausis 
januis dereliquit, et ita perrexit ad Daphnen. Hzc 
ego a viro jan sene, cum narraret, audivi. Qvi etiam 
hzc adjecit, quoniam Spiritu divino gratiaque reple- 
tus, contriverit omnia patris idola, et eorum inlirmi- 
tati eceperit irrogare blasphemias. Quo facto, mente 
percipiens quod egisset, formidavit presentiam pa- 
tris, rogavitque Dominum Christum ut ei ferret au- 
xilium, claustraque confringeret, et januas aperiret : 
Propter te, inquit, talia, Domine, pertuli, et hic 
ajo78 non expavi. Cum hac, inquam, dixisset, ceci- 
derunt repente claustra aperteque sunt janu:. Αἱ 
ille rursus ad magistram venit, quie continuo eum 
induens schemate mulieris, et in tecto residere con- 
stituens, post paululum obtulit rursus sancto Meletio. 
Qui eum epizcopo 495 Cyrillo Hierosolymitano 
contradidit, et ita venerunt noctanter in Pakestinam. 
Verum post Juliani mortem etiam patrem iste Chri- 
*üanam duxit ad veritatem ; quod inter alia qvoque 


quas Constantinus et ejus filii. posuerunt, iugemi- 
scimus nunc abominatione omnia videntes esse com- 
pleta, et nefandis sacrificiis cibos potusque violari. 
H:ec et domi deflevimus, et te presente nihilominus 
ejulamus ; hoc enim in tuo displicet nobis imperio. 
H:c audiens ille mitis atque philosophus a sui simi- 
libus nominatus, mansuetudinis quidem exhibuit 
vultum, et impietatis faciem protinus enudavit, prze- 
cipiens amarissimas eis plagas inferri. Quos etiam 
luce privavit, magis autem, ut verius est, illius tem- 
poris infelicitate liberavit, victricesque eis coronas 
providit offerri. Fingebat enim se in eis quasi cau- 
sam defendere imperialis injurie, et [ἧς divulgari 
jussit : invidens decertatoribus veritatis in appella- 


D tione martyrii pariter et honoris. Nomina fuerunt 


borum Juventius et Maximinus, quos Ántiochena ci- 
vitas, tanquam pietatis propugnatores venerata, pre- 
tioso monumento recondidit ; et usque ad diem hunc 
festis annalibus honorantur. Sed et plurimi nobilium 
et dignitate fulgentium utentes tali fiducia, coronas 
:equales sunt adepti. TuEoponETus, lib. nr, cap. 14. 
Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 151. 


CAPUT XXXV. 


Quomodo V elentinianus, qui post exm imperawit, pro- 
pter aspersionem aque tmmolatitig ministrum per- 
cusserit templi. 

' Walentinianus etiam, qui post paululum sumpsit 

imperium, tunc millenarius erat circa palatia consti- 

tutus dux Janceariorum. Is zelum quem pro pietate 


1053 


naudus ille Fortune templum ingrederetur in choro, 
et ex ntraque parte januarum astarent ministri tem- 
pli, qui aepersione, sicut ipsi dicebant, purgarent in- 
gredientes, Valentinianus przeedens principem , 
aspersionis guttam sua vidit in. chlamyde. Et indb- 
gnatus, pugno percussit. tenipli ministrum : dicens 
se maculatum potius quam purgatum. Quod respi- 
ciens imperator, jussit eum in custodiam tunc redigi. 
tt ad eremum destinari. Sed ille eum anous et pauci. 
transissent menses, pro mercede confessionis rece- 
pit imperium. Non solum enim iu. illa vita diligentes 
se Deus honorat; sed aliquando etiam in przsenti 
bonorum operum retributiones impendif,. et praesen- 
tibus premiis illic sperata confirmat. TmEoponETUS, 


M. AURBELII CASSIODORI 
habuit non celavit. Eo namque tempore cum ful!mi- A 


1556 


CAPUT XXXVII. 
De Basilio atque Gregorio. 

Contristabat igitur eum non mediocriter Apollina- 
ris Syrus, omni scientia nimis instructus, simulque 
Basilius et Gregorius Gappadoees, illius temporis 
rlietores Christiani, aliique plurimi eloquentes viri. 
Quorum alii quidem zelati sunt veram gloriam, alii 
Ariana hxresis habuere vesaniam. Quamobrem ar- 
bitratus hinc armari Christianos, prohibuit eos Grz- 
corum doctrinis imbei et eorum lectionibus erudiri. . 
Tune Apollinaris, cum esset. doctus et simul in- 
geniosus ,, pro Homeri poemate versibus heroicis 
Hebraicam conscripsit antiquitatem usque ad impe- 
rium Saul, et viginti quatuor libris opus omne divisit, 
unicuique libro nomen litter: ponens secundem 


lib. ni, cap. 15. Edit. Christ. Vales. cap. 16, p. 158. B Homericam lectionem. Fecit autem et aliud. opus 


CAPUT XXXVI. 
De Artemio martyre et Publia abbatissa. 


Artemium vero, qui temporibus Constantii dux 
fuit /Egypti, quoniam illius temporis idola multa 


confregerat, non solum facultate nudum reddidit, 


sed etiam capitis sectione muletavit. Hzxo et hujus- 
modi gessit ille mansuetus et ab iraeundia remotus, 
sicut ab impiis vocabatur. Adjiciam super hzc etiam 
miraculum feminz qux zelo divino bujus contempsit 
impietatem. Publia quzdam fuit illo tempore nomi- 
natissima et pretiosis virtutibus exornata. Hxc cum 
nuptiale jugum ad tempus paululum suscepisset, fru- 
ctum dignissimum reddidit Creatori. Joannes enim 


secundum Menandri fabulas ,, comosdis similitudine 
cemparatas : imitatus enin Euripidis tragoedias et 
lyram Pindari. Et, ut absolute dicendum, divinis 
Scripturis argumenta sumens, omnes encyclias le- 
ctiones tempore parvo composuit, numero, virtute, 
moribus, conscriptione, charactere et dispositione 
Grecorum valde pares. Et nisi quia vetuststem ho- 
mines honorabant, et qux». sunt in usu grata erede- 
bant, nam ut ego reor, qua veteribus Apollinaris. 
epuscula deerevissent. Fecit etiam non ignobilem ad 
ipsum imperatorem,.sive contra paganos philosophos 
librum, cui titulum posuit, Pro veritate. In quo de 
sacris testimoniis tacens, probavit illos quidem fuisse 
deceptos, se autem sapere vera de Deo. Hxc autem 


Antiochie presbyter multo tempore constitutus, et C considerans imperator, claris tunc episcopis scripsit : 


sepe apostolici prwsidiatus decreta refugiens, de 
terra illius feminze mirabilis germinavit. Hxe habens 
apud se chorum conversatione digna virginitatem 
servantium, semper cum eis laudabat factorem sal- 
vatoremque Deum. 'Transeunte vero imperatore, 
clarius in commune psallebant, contemptibilem et 
deridendum judicantes erroneum, illaque maxime 
canlica resonantes quz idolorum videntur pompare 
[ed., traducere] debilitatem; dicebant eum David : 
Simulacra gentium argentum et autum, opera manuum 
Lominum. Et iterum : Similes illis. fiant qui faciunt 
ea, et omnes qui confidunt in eis (Psal. cxui, 4, 8). 
Ilzc audiens Julianus, et vehementer accen:us, eas 
cum transiret tacere praecepit. Qux ejus legem par- 


vipeudentes. chorum niajori ordine compleverunt. D . 


lursusque illo transeunte psallebant : Exsurgat Deus, 
et dissipentur inimici ejus (Psal. ταν, 1). Tunc ille 
steviens, magistram chori prxcepit adduci. Quam cum 
videret βοηθοί 6 inacerataim, nec corporis canitiem 
miseratus est, nec animi studuit honorare virtutem ; 
sed quibusdam spatariorum jussit ut eam alapis ce- 
derent. 966 Qus, veluti summum bLhonorem conti- 
melias illas excipiens, domum reversa est, eumque 
olitis melodiis spiritalibus denotabat, sicut censcri- 
ptor illius cantici malignum spiritum effugaverat a 
Saul. Nam et Julianus erroneus d:»mones sibimet 
applicans, contra donum pictatis insanicbat. Turopo- 
RETUS, δ. i, cap. 17. Edit. Christ. Vales. cap. 18, 
p. 140. 


Legi, et reprebendi. Cui rescripserunt : Etsi legisti, 
sed non agnovisti : si enim cognovisses, nequaquam. 
reprehendisses. Quidam dicunt hanc epistolam prz- 
sulis Ecclesiz: Cappadocenz fuisse Basilii, quod in- 
credibile non est. Sive autem ejus, sive sit alterius, 
justum est virtutis laudare doctrinam. Sozomzn., lib.. 
v, cap. 17. Edit. Christ. Vales. cap. 18, p. 625. 


CAPUT XXXVIPIK 
De his qui amore pecunie a fide declinaverwt. 

Plurimi siquidem nen recta mente Christianum 
habentes nomen, quippe pecunias et honorem prze- 
sentem felicitati ver:e fidei przponentes, ad sacrifi- 
ciorum scelera descenderunt. Querum unus fuit so- 
phista Constantinopolitanus Eubolus. [5 enim mores 
iinperatorum sequens, sub Constantio quidem fer- 
ventissimum se finxerat Christianum, sub Joliano- 
paganus celeriter est effectus; et rursus post Julia- 
nom volebat esse Christianus. Prosterneng etenim 
semetipsum ante januas ecclesie. pronum, magna 
voce clamabat : Conculcate me sal insensatum. So- 
CRATES, lib. iy, cap. 11. Edit. Christ. Vales. cap. 15, 
p. 184. 


CAPUT XXXIX. 
Quomodo Julianus pecunias abstulerit Christianis. 
l]gitur cum Julianus iret ad Persas, volens in eis 
ulcisci eo quod sub Constantio J'omanorum terminos 
invasissent, οἱ &ciens quoniam in praeliis eveniuut 
frequenter adversa, et quia plurimis pecuniis indige- 





4051 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


1058 


vet, adinvenit modum ut auferret pecunias Christia- Α tenus restitit, οἱ fulminis indicium. reservavit. Sta- 


norum. Nolentibus ergo sacrificare peeuniam mul- 
tam imposuit, exigebanturque vere Christiani. Sin- 
guli namque eorum secundum eui substantiam offe- 
rebant, et imperator ex injusta collectione injuste 
factus idoneus est. Ubi enim non erat, hanc dirige- 
bat legem; ubi erat, utebatur épse. Tunc ergo pa- 
£gani Christianes graviter oppresserunt; interdum 
eliam tormentis corporalibus aflligebant eos. Quod 
imperator audiens, Christianis quippe adenntibus 
eum, defendere contemnebat, dicens : Vestrum est 
ut palentes mala sustineatis; boc enim est priece- 
ptum vestri Dei. SocaaTES, lib. i, cap. 11. Edit. 
hrist. Vales. cap. (ὃ et 14. p. 185. 


CAPUT XL. 
Quomodo ab Antiochenis irrisus sit. 

Igitur imperator pugnaturus contra Persas venit in 
Antiochiam. Cumque populus quereretur, quia vena- 
lia quidem abundarent, sed carius veuderentur : vo- 
lens magnitudinem suz largitatis ostendere, minora 
quam debuit pretia in foro rerum venalium deputa- 
vit. Εἰ cum fugissent tabernarii negotiatoresque di- 
versi, res necessarie defecerunt. Antiocheni vero 
graviter boc ferentes, contumelias fecerunt impera- 
tori. SozowEN., tib. v, cap. 18. Edit. Christ. Vales. 
cap. 19, p. 624. 

'Querebantur:enrm: adversus eum, facetias de ejus 
barba proferentes; erat enim ejus barba valle pro- 
lixa. Dicebant ergo: Tondeatur, ut ad funes ejus 
proficiat barba. Et quoniam superstitionis sux causa 


taurum idolis frequentius immolabat, aram vel tau- C 


Tum in solido suo formari precepit. Ob quam rem 
Jacerantes eum dicebant : Íste taurus evertet mun- 
dum. Misinjuriis provocatus ad iracundiam, inter- 
Twinstus est se Antiochiam aflligere civitatem. Quam- 
obrem ad Tarsum Cilicie reverti volens, jussit ne- 
cessaria praparari. Ex qua intentione eum sophista 
Libanlus revocavit, scribens pro Antiochenis inter- 
cessionis liDrum, et rursus ad Ántiochenos de prin- 
cipis iracundia; quos tamen libros non edidit. Verum 
'imperater respuens se operibus vindicare, reciprocis 
injuriis iram sux indignationis amovit. Librum enim 
adversus Antiochenos fecit lepidum et satis urba- 
"num, quem Antiochicum nominavit. Verum contra 
Christiauos multa mala etiam in ea civitate commi- 


sit. Socma ss, lib. πὶ, cap. 15. Edit. Christ. Vales. D 


cap. 41, p. 190. 


997 CAPUT XLI. 
De simulacro Christi, quod deposuit Julianus. 

lllud quoque, quod sub Juliano provenit, narrare 
non silebo. Fuit enim signum quidem virtutis Christi, 
et indicium contra principem iracundie Dei. Cum 
enim agnovisset in Cxsarea Philippi, civitate Pheni- 
cie, quam Paneam vocant, insigne Christi esse simu- 
lacrum, quod mulier illa sanguinis liberata profluvio 
constituerat, eo deposito, suam ibi statuam colleca- 
.vit. Quze violento igne de celo cadente, circa ejus 
pectus divisa est, et caput cum cervice una parte de- 
jectum atque in terra fixum : reliqua vero pars hac- 


tuam vero Christi Luuc quidem pazani trahentes con- 
fregerunt. Postes vero Christiani colligentes, in ec- 
clesiam recondiderunt, ubi hactenus reseryatur. Hec 
itaque simulacrum, sicuti refert Eusebius, omnium 
passionum et zxegritudinum noscitur esse medicamen- 
tumaJuxta quod queam berba germinavit, cujas 
speciem nullus nostre terrse medicus, licet expertus, 
agnovit. Sozouw., lib. v, cap. 90. Edit. Christ. Va- 
les. cap. 21, p. 6239. 


CAPUT XLII. 


De beneficio herbe que nascebatur juxta. simulacrum 
Christi, et de miraculis que per loca diversa pro 
nomine Christi fiebant. 


Mihi namque videlur, quia, adveniente Deo, nel- 


p um miraculum nullumque beneficium putari debet 


ineredulum. Nam et alia plurima miracula per civita- 
tes et vicos plerumque apud multos provinciales an- 
tiquitus tradita sunt, habentia veritate; quod re- 
pente monstrabo. Est itaque civitas Pal:sst n: Nico- 
polis uomine ; hane, dum adhuc vicus esset, Eats 
sacer Evangeliorum liber appellat. (Quam Romani 
post vas:ationem Hierosolymorum Judw:eque victo- 
riam, Nicopolim ex eventu quippe victori: vocave- 
runt. Ante banc. urbem in trivio ubi Christas eum 
Cleopha post resurrectionem noscitar. 3mbulssse, 
tanquam ad alium vicum itorus, fons quidam est sa- 
lataris, in quo passiones hominum diluuntur, et 4111 
pariter animalia diversis detenta languoribus emun- 
dantur. Quod ut ita contingat, traditur ex quodam 
itinere apparuisse Christum ad fontem cum discipulis 
suis, et lavisse pedes, ex quo aqua facta diversarum 
medicabilis passionum. Fertur etiam quod in Hermo- 
poli Tbebaides, arbor qux vocatur Perseidis, multo- 
rum languores subegerit, si. fructus, aut folium, aut 
pars ejus corticia collo xgrotantium ligaretur. De 
bac enim arbore ferunt, quoniam dum apud /EÉgy- 
ptum Joseph cum Christo οἱ Maria Virgine sancta fu- 
gisset Herodem, venissetque ad Hermopolim civita- 
tem; mox ut ingrediebatur urbem, non ferens hzc 
arbor maximum Christi salutaris adventum, incli- 
nala est ueque ad terram, et eum suppliciter adora- 
vit. II»c ego de ista arbore a multis audiens narravi. 
Reor autem hoc signum fuisse factuin civibus divinze 
presentis : aut certe, quia ritu. pagano lrec arbor 
propter magnitudinem atque pulchritudinem coleba- 
Lur, mota est, uon ferens Christi divinitatem ; d::mo- 
nibus quippe contremiscentibus, cum videreut rerum 
talium desiructorem, nec non et omnibus simulacris 
AEgyptiorum secundum Isaix prophetiam, fugatoque 
demonio, pro testimonio Christi arborem vacuam 
remansisse. Igitur apud /Egyptios et Pakestinos ge- 
telorum testimonia conservantur. Sozowksx., lib. v, 
cap. 20. Edit. Christ. Vales. cap. 32, p. 629. 


CAPUT ΧΩ. 


Quomodo Julianus Judaeos armarerit contra Chrisiia- 
nos, et de templo lierosolymorum. 


- Igitur Julianus etiam Jud:eos contra Christianos 


armavit. Primumque convocans requisivit, cur eis 


precipieute lege sacrificare, nequaguam immolatio- 


1059 M. AURELH CASSIODORI 1060 
sibus uterentar. Cumque respondissent uno tantam- A quoniam Thiris ejus nomini similis est. [5 enim tlu- 


modo loco sibi offereudi -sacrificium fuisse pernis- 
Surg, repente jussit Deo odibilis destructum resusci- 
tare templum : credens infelis dominicum verbum 
se posse destruere; cujus per hoc veritatem magis 
ostendit. το itaque verba Jodi libenter aceipien- 
tes, cunctis per diversum terrarum orbem manda - 
vere Judais. Qui undique concurrentes, pecunias ad 
eedificium alacriter offerebant : ministravitque pluri- 
mum etiam imperalor, non largitatis gratia, sed 
weritati repugnans. Misitque pariter presidem, im- 
piorum  exsecutorem dignissimum praeceptorum. 
Aiunt enim quoniam ad repurgium faciendum argen- 
teas hamas, et cophinos, et scaphas habuerunt. Cum- 
que fodere jam coepissent, statuto quidem die hoc 


vius ex Ármenis redundans montibus, et per Asey- 
riorum arva discurrens, sinum descendit in Persi- 
cum. Per bzc ergo responsa deceptus infelix, εἰ vi- 
ctoriam mente somniabat, et post Persicum [αἱ., 
Parthicum] przliam pugnam Galiteis inferre przpa- 
Fabat; sic enim vocabat Christianos : contumeliam 
nominis se eis inferre putans, eum magis debuisset 
eorum considerare virtutem. Non enim Socrates, li- 
cet Critias fuerit appellatus, et Pythagoras Phalaris, 
ex mulstione nominis qualibet sunt peste partici- 
pati; neque Nereus Thersites vocatus, naturalem 
pulchritudinem quam gerebat amisit. Horum nibil 
mente percipiens, ex bac appellatione aliquid mon- 
siri se nobis putavit inferre. Et fallaci responso 


multitudo plurima faciebat : nocte vero, spontanea p credens, interminabatur per ecclesias daemonum se 


terra de valle crescebat. Solutis itaque prioris etiam 
fundamenti reliquiis, nova omnia preparabant. Cum- 
que gypsi et calcis multa modiorum millia presparas- 
sent, vis magna ventorum repente respirans, tempe- 
states atque procellz subito fact»», quidquid congre- 
gatum fuerat disperserunt. Adhuc autem vesanienti- 
bus eis, et nequaquam divina longanimitate correptis, 
maximus primo terremotus est factus. Et quisquis 
non fuerat mysteriis divinis imbutus, vehementer 
attritus est. Cum veru neque hoc terrerentur indicio, 
ignis ex- fundamentis qux suffodiebantur egrediens, 
plurimos fodientium cogcremavit, aliorum membra 
dissolvit. Nocte quoque plurimis in vicina porticu 
dormientibus, cadens subito cum tecto ipsa porticus, 


statuere simulacra. TugopoRETUS, lib. in, cap. 18. 
Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 145. Post has igitur 
minas, ab uno viro in Beroea debellatus est. ls. enim 
nobilis erat, ejusque civitatis curia przsidebat, 
quem zelus Christi reddidit clariorem. Videns nagm- 
que filium in impietatem qua tunc vigebat, fuisse 
demersum, expulit eum sua domo, et coram omni- 
bus abdicavit. Qui in vicinz civitatis itinere aggres- 
sus imperatorem, suam voluntatem et abdicationem 
patris innotuit. At ille quiescere juvenem imperavit, 
placandum promittens patrem. Cumque venisset in 
Berceam, nobiles et honoratos convocavit ad praa- 
dium : inter quos erat et bujus pater, quem cum £- 
lio in suo prandere jussit accubitu. Tunc circa me- 


dormientes oppressit. Alia vero die in ccelo signum (; dias epulas dixit ad patrem : Non mihi videtur je- 


splendens crucis salutaris apparuit. Sed etiam Ju- 
daorum vestes crucis signaculo sunt impletz, non 
tamen splendenti, sed nigro colore sjgnaLe. ILec ita- 
que Dei rebelles considerantes, et divina flagella 
eontremiscentes, ad propria sunt reversi : confitentes 
esse Deum qui ab eoruin progenitoribus ligno proba- 
tur appensus. Quod audiens Julianus, dum utique 
caneretur ab omnibus, tanquam Pharao indurato 
corde non timuit. TmroponETUs, lib. wu, cap. 11. 
Edit. Christ. Vales. cap. 20, p. 142, 


.298 CAPUT XLIY. 
De bello Persico, et quomedo Julianus illuc perrezerit. 


lgitur dum Perae mortuum cognovissent fuisse 
Constantium, capta fiducia venerunt ad terminos Ro- 
manorum, denuotiantes bellum, Ob quam rem, col- 
lecto exercitu, Julianus misit in Delpbum, et Delum, 
atque Dodoucin, ad percipienda responsa, si expe- 
diret ei bella suscipere. Tune universi vates οἱ pu- 


, £nandi fiduciam dabant, et victoriam promittebant. 


Unum vero responsum pro exemplo mendacii ac se- 
duclionis inserere non pigebit; est enim hujusmodi : 
Nunc omnes aggredimur dii, victori» tropwa refe. 
rentes circa fluvium Thiren. Horum ego dux ero bel- 
ligerator. Mars. Horum itaque carminum ridiculum 
cos convenit divulgare, qui rationalem domiuum 
Musarumque principem Pythium vocant. Ego autein 
mendacium seductiionis ejus inveniens ingemisco. 
Thiren namque fluvium Tigrim voluit appellare : 


stum vim facere voluntati ad aliud declinandi, et 
animum ad alia mutare qux» non vult. Noli itaque 
esse filio violentus, sequi tua dogmata respuent. 
Neque enim ego tibi vim facio mea sequi, licet co- 
gere valde possim. llle causam diviezx religionis 
mente percipiens : De isto, inquit, o imperator, er- 
roueo dicis, et Deo odibili, et veritati pr:eponente 
mendacium. Tum ille rursus mansuetudinis induens 
vultum : Cessa, inquit, detrahere. Et declinaus 
ab eo vultum, adolescenti dixit : Ego tui curam 
habeo : quoniam patri tuo, ut hoc faciat sua- 
dere non possum. Hiec itaque non frustra retuli, sed 
volens ostendere non aolum illius mirabilis viri fidu- 
ciam ; sed quoniam contempta Juliani a plurimis sit 


D Potestas. TugoponzTUs, lib. wi ,cap. 18. Edit. Christ. 


Vales. cap. 22, p. 144. — In Antiochia namque vir 
quidam optimus, podagogus adolescentium, babi- 
tabat. Eratque illic famosissimus sophista Libanius, 
impius, exspectansque Juliani victorianr, habens pr.e 
oculis ejus minas. Ergo interrogavit pedagogum, 
quasi nostram deridendo religionem : Nunc inquit, 
fabri fllius quid putas agit? At ille, quod post paulu- 
lum contigit, repletus gratia divina prsedixit. Re- 
spondit enim : Ὁ sophista, Creator omnium, quem tu 
fabri tllium nominasti, loculum sepulture Juliano 
componit. Post paucos vero dies mors illius nuntia- 
tur erronei, et in loculo positus, et advectus, mina- 
rumque (amore evacuatus est. TugoponETUS, lib. ui, 
cap, 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 145. 





1001 


CAPDT XLV. 
Quomodo Julianus monachus ejus (id est Juliani imp.) 
sortem, antequam audiret, pronuntiaverit. 

Eo siquidem tempore religiosissimus Julianus,co- 
gnomento Saba, qui angelorum incorporalium vitam 
corporali conversatione videbatur imitari, cujus etiam 
vitam conscripsimus, prolixiores offerebat Deo pre- 
ces, cum illius impii minas audisset. Et ea hera qua 
ille percussus est, orans, mortem ejus iste cognovit, 
licet plusquam viginti mutationes ab eo loco usque 
ad ejus exercitum esse viderentur. Aiunt eniin quia 
Alum continue ingemisceret, et clementi Domino sup- 
pplicaret, subito lacrymarum ejus fluvius restitisset, 
duissetque alacritate completus, et ejus vultus exhi- 
daratus. Hanc animi permutationem ejus ministri re- 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 
À aire. Socna Es, lib. un, cap. 18 ; edit. Christ. Vales. 


cap. 21, p. 194. 

Cum igitur in deserti loca primo captivoram ba- 
buisset£ ducatum, postea quidam senior, sub schemate 
proditoris, se ei compendiosum iter ostendere eom- 
promisit. Cumque tribus diebus 3mbulantes ad majo- 
rem solitudinem venissent, illum quidem fustibus oc- 
eiderunt, confitentem hoc se fecisse pro patrise 
libertate, et libenter tormenta omnia sustinere. Exer- 
citus interea Persarum, ex itinere fatigato exercitui 
Homanoruni jratus occurrit, seque ad congressionem 
proelii praeparavit. SozoMEN., lib. vi, cap. 4, p. 635. 

Querebantur eniu Romani de principe, cur no- 
luerit bellum cum lucri promissione finire. Verum- 
tamen Persis instantibus resistebant, ita ut frequenter 


Xpicjentes, rogaverunt eum ut eis causam repentini B verterentur hostes in fugam. Porro Julianus erat prze- 


4 audii patefaceret. Tunc ille dixit : Ferus sacre vinexm 
devastator poenas exaetus est vastationis sux, jacet- 
Que mortuus, terroribus minisque frustratus. Hxc 
agnescentes exsultaverunt omnes, Deoque hymnos 
gratificos obtulerunt. Postea vero a nuntiis est com- 
pertum eamdem fuisse diem simul et horam necis 
Juliani, quam ille sacratissimus senior cognovit atque 
praedixit, TueososETUS, (ib. ni, cap. 19. Edit. Christ. 
Vales. cap. 24, p. 145. 


CAPUT XLVI. 
De incensulto Juliani ducatu. 


Ium itaque semper inconsulte gessisse mortis 
demonstravit eventus. Transieus enim cum exereitu 


sens in equo, et exercitum confortabat, inermis qui- 
dem spe felicitatis snze prz:esumens. Secna TEs, lib. qt, 
cap. 18: edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 194. 


CAPUT XLVII. 
De percmp'ione Juliani. 

Contra quem jaculum repente delatum, discurrens 
per brachium, in ejus latas immersum est. Ex hoc 
vulnere suscepit terminum vitze. Quis vero justissi- 
mum intulerit vulnus, hactenus ignoratur. Sed alii 
quemdam invisibilium hoc intulisse ferunt; alii vero 
unum pastorum Ismahelitarum, alii militem fame et 
itinere fatigatum. Sed sive homo, sive angelus fuerit, 
palam est quia divinis jussionibus ministravit. Aiunt 
enin quia dum fuisset vulneratus, mox manum san« 


fluvium qui Persarum Romanorumque regna dividit, C guine suo compleverit, etin aerem projecerit, dicens: 


repente naves incendit, non snadens rehus aut verbis, 
sed eogens milites preliari. Porro duces alacritate 
completi, animabant milites, et eos spe varia eon. 
fortabant, quam imperator abeciderat, cum eorum 
reversionem incensis navibus abnegaaset. Super hxc 
autem cum debuisset cibos militibus congregare, ne- 
ue de propriis &nibus precepit afferri, neque de 
inimicorum abundantia.jussit aliquid deptvedari. Re- 
linquens ergo babitabilem viam, pergebat per solitu- 
4imis loca: ubi et eibo et potu milites defraudati, 
€t duces itineris non habentes, sed errantes in deserta 
Provincia, sapientissimi principis-agnovere consilia. 
"TugosongrUS, lib. 11, cep. 30. Edit. Christ. Voles. 
€ap. 25, p 146. 


299 Multos itaque vicos castraque detinens, jam Ὦ 


etiam civitates capiebat. Cumque venisset Ctesiphon- 
dem giviistem, intantum obsedit regem, ut crebris 
legationibus uteretur : offerens dare sus petri» 
porem. si .solutus bello discederet. Quod ile 
&oluil, neque sapplicantibus est miseratus ; neque 
mente percepit, quod vincere quidem beaum est, 
*uperviucere nimis invidiosum : eredene procipue 
magicis artibus, quas ei Maximus philosophos exhi- 
bebat, et arbitratus Alexandri Macedonis se gloriam 
percepturum, aut certe potiorem. Putahat enim se- 
cundum Pytbagoream Platonisque sententiam, ex 
mutatione cerperum Alexandri animam se possidere, 
aut esse potius in altero corpere alius Alexander. 0b 
honc itaque causam Persarum regis noluit preces 


Galilze, vicisti. Et in eo ipso confessus est cum blas- 
phemia vietoriam. TukoponETUs, lib. iu, cap. 20 ; 
edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 146. ͵ 

Callistus antem, qui inter familiares imperatoris 
tunc militabat, et heroico versuejus conscripsit histo- 
riam, ait eum a d:mone vulneratum, fuisse defun- 
ctum. Julianus ergo quarto consulatu suo (Anno 
Dom. $65) quem ediderat cum Salustio, sexta die Ju- 
nii mensis, in l'ersica regione defunctus est, anno 
tertio iniperii sui, septimo vero ex quo Cxsar a Con- 
stantio fuerat ordinatus, vite auno tricesimo primo. 
SOCRATES, lib. i, cap. 185. edit. Christ. Vales. cap. 
21, p. 195. n. 
CAPUT XLVIII. 

Que magie post mortem ejus invente sint..— 

Post eujus inortem ejus magie compertbe sunt. 
Carra namque civitas est hactenus impietatis ejus re- 
liquias habens. Per hanc iter agens, quoniam per 
Edessam propter pie religionis cultum transire no- 
luerat, iu templum quod a paganis colitur est ingres- 
sus. Ubi dum quzdam cum suis consortibus sa- 
crilegia celebrasset, januas et claustra disposuit, 
et quosdam ibi milites observare precepit, ut inte- 
rius nullus accederet, donec ipse reinearet. Cumque 
mortuus fuisset, et impio pium successisset imperium, 
ingredientes in templum invenerunt mira principis 
simulacra, ejusque sapientiam et famosissimam pie- 
tatein, Viderunt enim mulierem capillis appensam, 
extensas habentem manus, cnjus uterum aperucrat, 


4065 


M. AURELII. CASS:ODORI 


ut Persarum victoriam iu jecore ejus inspiceret. Hoc A [ed. Niv. et Frob., illius magi: insullantes]. Ego au- 


ergo scelus in Carris inventum esí. Verum in Antio- 
chia plurimas arcas in palatio humanis aiunt capiti- 
. bus plenas fuisse compertas, et innumera in puteis 
demersa corpora mortuorum. in qua urbe, dum ejus 
nuntiatus fuisset interitus, publicam cuncti habuere 
festivitatem ; et non solum in ecclesiis et sepulturis 
martyrum exsultabant; sed etiam iu theatris crucis 
victoriam przdicabant, cum sacerdotibus exsuliantes 





-— 


tem etiam clamorem favoris eorum hic ponere ne- 
cessariu u judicavi, ut etiam apud posteros hzec me- 
moria reservetur. Communiter enim clamabant om- 
nes : Maxime fatue, ubi sunt tua vaticinia ? Vicit Deus 
et Christus e'us. Hic ergo libri terminus est haben- 
des, ne pio iniperio: impietatis potentia copuletur. 
Tuzobonzros, (b. wm, cap. δὶ et 22; edit. Christ. 
Vales. cap. 36 et 21, p. 141. 


LIBER SEPTIMUS. 


300 CAPUT PRIMUM. 
De Joviani imperatoris auspiciis, et quemadmodum a 
Persidis finibus sit egressus. 

Milites igitur in maxima astualione venientes , 
omissa omni dilatione, altera die Joviano infulas im- 
peratoris imponunt. Erat enim vir fortis, et nobilis, 
et illo tempore millenarius quo Julianus electione 
militibus lege próposuit, ut aut sacrificarent, ant mi- 
litia cederent. Qui cingulum magis elegit amittere 
quam imperatoris przceptionibus impiis obedire. 
llune ergo tuuc Julianus propter belli necessitateim 
inter viros militares babebat. Qui cum violeuter a 
militibus sd imperium traheretur, clamabat, dicens 
non se velle paganis bominibus imperare, cum ip-e 
Christianus existeret. Cumque vox omnium commu- 
niter proclamas-et, dicentium se quoque esse Chri- 
stianos, suscepit imperium. SocRATES, lib. nt, cap.19. 
Edit. Christ. Vales. cap. 22, p. 195. 

Cogitabat itaque Jovianus de communi salute, et 
quomodo posset de medio hostium illsesum exercitum 
liberare. Nec indiguit grandi consilio, sed seminibus 
pietatis. utilissimum vindemiavit fructum. Repente 
namque sua3im providentiam Deus ostendit, et flu- 
etuationem ejus ad porium tranquillitatis adduszit. 
Dum evim hujus angustiam Persarum rex esgnovis- 
sel, missa legatione petivit pacem, deinde cibaria 
teilitibus destinavit, et forum venalium-eis priparari 
in deserto precepit. Celebratisque foederibus, exer- 
citu;n reduxit incolumem. "TugoponETUS, lib. 1v, 
' eap. 2, p. 152. 

Quie pacta, quantum ad gloriàóm Romanorum tur- 
pia, sed tempori congruebant. Amissa namque Sy- 
via, et tradita Persis Nisibi, Mesopotamiz eivitate, 
discessit. IIxc itaque nuntiata Christianos couforta- 
verunt, pagauis intulerunt luctum, Porro milites in- 
cau uui Juliani fervorem valde culpabaut, enusaumque 
damni flnjum Romanorum ei potius inferebaut : quo- 
, Diam a Persarum quasi proditore seducius, uaves 
que per fluvium frumenta deveherent iucegdit, et 
famem militibus irrogavit. SoCRATES, lib. iu, cap. 19. 
Edit. Christ. Vales. cap. 22, p. 196. 


CAPUT il. 


(Quid sophista Libanius contra Christianos. scripserit, 
et quomodo Socrates historiographus ejus dicta cou- 
futarit, 

Tunc itaque sophista Libanius Jamentatiopis librum 
in Julianum conscripsit, quem Julianum denurmina- 


vit, fascinatum quippe laudibus illius : in que etam 
meminit li'rorun quos contra Christianos ediderat 


B Julianus. Et siquidem laudes imperatoris sophisia 


dixisset, ego quiescerem, vesiigia historizs sequens. 
Sed quoniam tanquam callidus rhetor memoria Je- 
liani librorum Christianam videtur lacerare religi - 
nem, propierea contra eum, positis primum verbis 
ipsius, peuca dieenda sunt.. Hiemis, inquit, noctes 
amplius imperator extendens, incumbendo [m s., ia 
condendo] libris, Palestineum hominem Deum, Dei- 
que Filium referentibus, peselisbatur enixius, et re- 
darguendo przvaluit, ut riaum et quamdam inani:a- 
tem ostenderet eorum quie coluntur a talibus. In qui- 
bus laboribus sene Tyrio sapientior 301 est inven- 
tus. Propitius autem sit iste Tyrius, et placide verba 
mea suscipiat, tanquam a filio victus est. Hec qui- 
dem sopbistm Libanii sunt. Verum ego sophistam 


( eum optimam fuisse novi; tamen si non ejus religie- 


his [unisset cujus imperator erat, omnia qua de Jo- 
lisno Christiani dicunt, etiam iste tunc diceret, et 
forsitan quasi rhetor augeret. Nam et vivo Constan- 
tio laudes, et eo defaneto injuriss plenas criminibus 
ejus effudit. Et si senex Porphyrius fuisset impera- 
tor, libros ejus Juliani prspesuisset opóribus. Sed 
et Julianus , sí sophista fuisset , dixieset forsitan 
etam ipsum malum, sieut Eubolum. Quia ergo ille 
tanquam ejus seceue, tanquam sophista el smieus 
imperatoris, qu» ei sunt visa dixit; 6t no&, ut pos- 
sumos, obviemus. Primum itaque dixit, quia libris 
incumberet, hiemis noctes extendens. incumbere 
namque sigaiücat quia intentionem habuerit ut νεῖν 
perationem conscriberet, sicut consuetudo sopbistis 
est. Nam olim. hos lihros scierat ; sed tunc ineum- 


D bebat, e$ maximo prslie contendebat. Unde palam 


est quia non, sicuti Libanius putat, redarguendo 1 r*- 
valuerat; sed infirmitate sue veritatis estuabat ; et 
ea quz bene ill 6 cauteque sunt posita , tanquam de- 
tractor lacerare. laborabat. Omnis edim qui resistit 
, Alicui; punc vertendo, nunc celando veritatem, men- 
. litur adversus eum contra quem litigat. Et qui infen- 
. sus alieui est, omnia sieuti hostis non solum agit, sed 
etiam loqui contendit, Quia vero Julianus stque Por- 


. phyrius, quem Tyrium senem voes, detractores 


ambo fuerunt, suis sermonibus arguontur. Nam Por- 


᾿ phyrius sammi philosophorum Socratis vitam dilace 


ravit in historia philosophis quam ipse conseripsil ; 
et talia de eo retulit, qualia soliti derogationibus oc- 








1065 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


1066 


cupari. Et 56 de illo Socrate, qui apud Graecos mi- À nus atque Porphyrius, ea libenter accipientes, in 


rabilis castitate, justitia aliisque virtutibus habeba- 
tur; quem Plato mirabilis eorum philosophus, et 
Xenophon, et alter philosophorum thiasus (id esi 
chorws), non solum tanquam Deo amabilem hono- 
rant, sed etjam ultra hominem sapuisse pronuntiant. 
Porro Julianus zelatus partem, passionem propriam 
In Czesaribus enudavit, et omnium ante se regnan- 
tium vitas carpens, neque philosopho Marco peper- 
cit. Igitur ambo detractores fuerunt. Non opus habeo 
plurimis uti sermonibus. Ego namque ex utrorum- 
que verbis mores eorum conjiciens , hzc dixi. Quid 
autem de Juliano Gregorius Nazianzenus retulit au- 
diamus. Ait enim in secundo libro contra paganos 
hac verba post alia: « Hee equidem de Juliano 


aliud forte sua verba mutarent, et non ad blasphe- 
mix sophismata verterentur. Quia enim lacerare stu- 
duit imperator, spud idiotas et simplices verba fa- 
ciens, et non apud eos qui Scripturarum divinarum 
obtinent veritatem, ex his palam est : sumens enim 
ea verba qu:e dispensationis causa humanius posita 
sunt, cum multa hujusmodi collegisset exempla, hzc 
novissime dicit : Horum igitur singula, δὶ non ali- 
quam habent ineffabilem contemplationem, maxima 
de Deo blasphemía sunt plena. Hzc ergo Julianus in 
tertio contra Christianos libro dixit. Jn libro autem 
800 quem de Cynismo conscripsit, docens quomodo 
sacras fabulas decet fingi, dicit oportere harum ve- 
ritatem abscondi. Sic enim ait : Amat enim natura 


alis ipsa experimenta tradiderunt, et assumpta po- B celari, et abdita deorum substantia non patitur nudis 


testas imperii; mibi autem olim ejus mores comperti 
sunt, dum hunc virum in Athenis clarius agnovissem. 
Venerat enim illie dum frater ejus imperatori vide- 
retur inimicus. Fuitque adventus ejus ratio duplex ; 
una quidem quasi decentior, qua dicebat se venisse 
ut videret Helladam atque doceretur; altera vero 
secretior, et non nota plurimis, ut immojlatores dze- 
monum et viros fallaces inquireret, quia nondum ha- 
bebat impietatis su: licentiam. Tunc igitur non fru- 
stra consideravi virum. Non enim fortuita ista con- 
spexi; sed faciebat me cautum inconstantia morum 
ejus, et excessus uberior. Vates enim egregius est 
qui bene considerat. Nullum enim signum in eo mihi 
utile videbatur. Cervix inflexibilis, bumeri jactabiles, 


verbis in aures introire pollutas. Apparet ergo per 
hzc imperatorem suspicionem habuisse de divinis 

Seripturis : quoniam essent verba mystica, ineffabi- 
lem quemdam modum contemplationis habentia. Sed 
indignatur cur non omnes eamdem sententiam ha- 
buerint, et insistit his qui inter Christianos divina 
simpliciter suscipere videntur eloquia. Non igitur 
oportebat eum contra simplices insurgere, nec pro- 
pter illos contra sacras litteras intumescere, neque 
odio habere et aversari quz magis bene intellexe- 
Tant, quoniam non omnes tunc ita sentiebant sicut 
ipse voluerat. Similis ergo Porphyrio factus est. Ille 
namque in Caesarea Palestine a quibusdam Chri- 
stianis caesus, iracundiam non ferens , Christianita- 


oculi currentes, huc illucque directi et furiose respi- (; tem deseruit per furorem, et odio inimicorum scri- 


cientes; pedes impatientes, nares spirantes injurias 


atque contemptum, schemata risibilia, et boc ipsum 


semper habentia ; risus incontinens, et quasi subbul- 
liens ; consensus et negatio simul, ratio nulla ratione 
consistens, interrogatio inordinata, atque responsio 
nulla congruentia sibi conveniens. Sed quid per uni- 
versa discurro ? Hunc ante opera vidi, et operibus 
ipsis agnovi. Et siquidem essent mihi presentes qui 
lunc aderant, testarentur quía cum hzc vidissem, 
repente dixi: O quale malum nutrit respublica Ro- 
manorum! Et cum hzc predixissem, optavi me in- 
veniri debere mendacem. Melius enim fuerat hoc, 
quam ut tantis terra sceleribus impleretur. Nunquam 
arbitror talia fuisse prodigia, cum wulta diluvia, 


bendo blasphemias, Christianitate privatus est, sicut 
eum Eusebius Pamphili redarguit, et ejus verba de- 
struxit. Imperator autem apud idiotas superbus in- 
ter Christianos $09 exstitit, ea passione in blasphe- 
mias Porphyrii declinavit. Ambo siquidem sponte 
deliquerunt, et scienter peccando dignisettna poena 
mulctati sunt. Cum igitur sophista Libanius velut ir- 
ridens dixisset, hominem ex Palewstina Deum, et Dei 
Filium faciunt, oblitus suorum videtur ease verbo- 
rum ; ad finem namque ejus libri Jolianum deifica- 
vit, sic inter alia dicens : Primum namque nuntium 
ejus mortis pene peremerant, cur putaretur de Deo 
menütus. Deinde paululum descendens, ait : O dze- 
monum alumne, daemonumque discipule, et demo- 


mula incendia, multe pestes, et hiatus terra pro- Ὁ num observator. Qui licet boc aliter intelligeret, ve- 


venerint; licet homines inhumani, et feroces, com- 
positique dissimilibus naturis fuisse referantur. Ob 
quam rem digno sua superbia fine conclusus est. » 
Hzc Gregorius de Juliano narravit. Quia vero contra 
Christianos multa verba proferentes, nisi sunt vim 
facere veritati, quadam ex sacris litteris perverten- 
tes, alia permutantes, omnia tamen secundum suam 
sumentes intentionem ; multi eis obviantes ista patei 
. fecerunt, destruentes et redarguentes eorum vana 
sophismata ; et ante omnes Origenes, licet ante multa 
fuisset tempora Juliani. Iaenim ea qu: videbantur 
turbare legentes sacratissimas lectiones, objiciens si- 
bimet, οἱ interpretatus ea, detractorum sophisticas 
adinventiones exclusit. Quz si szepius legissent Julia- 
PATROL. LXIX, 


» 


rumtamen hxc eadem de Juliano dixit, quz Cbri- 
stiani exprobrantes affirmant. Si ergo eum laudare 
cogitabat, oportebat eum hoc nomen effugere, nec 
eum deditum daemonibus indicare; sicut sermonem 
alium declinavit, quem, dum reprehenderetur, de 
suis libris abscidit, Quomodo enim homo Christus 
deificetur, et quemadmodum in aperto homo fuerit, 
invisibiliter autem Deus, et quemadmodum utraque ' 
sint vera, Christianorum ratio sacra novit : pagani 
vero antequam credant, intelligere nequeunt. Dicit 
enim sermo divinus : Nisi credideritis, non íntellige- 
tis (Isai. vis, 9). Quapropter non erubescunt multos 
homines deiflcantes, et utinam bonis moribus insti- 
tutos, aut justos, aut castos, et non potius lubricos, 
25 





4007 


M. AURELII CASSIODORI 


«4068 


iniquos et ebriosos, id est, Hercules, Dionysios et A voluntatem desideriumque eclestium. Sic enim vere 


Asclepios, sicuti frequenter in suis libris Julianus ju- 
rare non erubescit. Quorum masculos feminasque 
Cupidines si enumerare voluero, longa digressio ge- 
neratur. Sed suffücit hzec scire volentibus Aristotelis 
Pallium, et Corona Dionysii, et liber Egini multae 
memori», turbaque poetarum quei de talibus scriben- 
1es, vere ridieulum et inanitatem theologis osten- 
dere pagsnorum. Quia vero proprium paganorum 
est homines summa facilitate deificare monstre- 
mus. Rhodiis quadam calamitate detentis responsum 
est datum ut Phrygium Attin sacerdotem vesaniz 
Phrygum celebritatibus placarent. Tale namque Γὸ- 
sponsum est : Ain placate deum magnum purum 
Adonem, bene vitse, divitiarum datorem, comatum- 


et cor habens in manu Dei, et imperium cum pace 
multis annorum curriculis gubernabis. Volente igitur 
tea nobis tua discere pietate catholice Ecclesise &- 
dem, gratias ob hoc Doniino referentes curavimus, 
ut prolatara ab omnibus Patribus in Nicea tux pie- 
tati insinuaremus fidem. Hanc enim repudiantes,qui- 
dam, nobis equidem frequenter insidiati sunt, eo 
quod Arianz non consentiremus vesanig. Auctores 


vero facti sunt heresis et schismatum universalis Ec- 


clesix, Vera ergo et pia in Dominum nostrum Jesum 
Christum fides est omnibus manifesta, et ex divinis 
litteris agnita atque lecta. ]n hac enim etiam sancti 
martyrio consummati sunt, et requiescentes in Do- 
mino nunc consistunt. Manserat itaque semper fides 


que Dionysium. Hoc itaque responso, Attin, qui B illesa, nisi calliditas quorumdam hzreticorum eam 


amore vesano semetipsum occidit, eumdem Adonem, 
'Dionysiumque nominavit. Cumque Alexander Mace- 
donum rex transissét in Asiam, Amphictyones Alex- 
andro faventes , carmina ista finxerunt : Jovem deo- 
rum consule, et Minervam honora ter genitam, qui 
eorpore mortali supernum abscondis regem, quem 
Jupiter heroum seminavit generibus adjutorem, bo- 
ns» leges lzetitio Alexandrum statuere regem. liec 
ín Pythia [ed., Parthia] pronuntiavit demon; qui 
eum potentibus adularetur, deificabat eos. Quid enim 
dicamus, dum etiam Cleomedem [ms. Lyr., Diome- 
dem] athletam deiflcaverint, ita dicentes : Ultimus 
'heroum Cleomedes civitatis athleta , quem sacrificiis 
honorate, quia mortalis jam non est. Propter hoc 


violare presumeret. Arius enim quidam ejusque 
sectatores erumpere et Impietatem adversus eam in- 
troducere tentaverunt : dicentes, ex non exstantibus, 
et creaturam, aique facturam, converüibilemque esse 
Filium Del:; plurimosque per talia seduxerunt, ita ut 
etiam qui aliquid esse videbantur, blasphemia hvjus- 
modi traherentur. Verum sancti Patres nostri olim 
convenientes, sicuti praediximus, in Niczeno concilio, 
Arianam quidem sectam anathematizaverunt : Catho. 
lice vero Ecclesi: fidem, scriptura teste, professi 
sunt, Faque przdicatione haeresis exstincta est, qua 
ubique videbatur aecepsa. fic itaque fides per om- 
"nes Ecclesias legebatur atque przedicabatur. Sed quo 
niam Arianam hzresim quidam renovare, volentes, 


ergo responsum Diogenes Cynicus, et Oenomaus phi- (ὦ ipsam fldem a Patribus in Nicea prolatam anathe- 


losophus Pythium réprehenderunt Apollinem. Cyzi- 


teni vero tertium decimum deum Adrianum appella- . 


verunt, Sed etiam ipse Adrianus amatum suum Anti- 
toum deiflcavit. Et hec ridiculum, et inanitatem non 
dieit esse Libanius? Hzc ergo ἃ nobis propter ejus 
detractionem, per digressionem dicta sufficiant. So- 
€RATES, lib. 1n, cap. 19. Edit. Christ. Vales. cap. 22, 
p. 196. 


CAPUT Ill. 


De rectitudine fidei Joviani, et quid Athanasius Aleg- 
andrinus scripserit. 


Jovianus [ed. V εἰ Frob., Jovinianus] ergo imperator, 
mox ut imperii sul terras ingressus est, primum hsc 
couscripsit, ut episcopi de exsilio remearent, et Ec- 


matizare prxsumpserunt; aliqui vero fingunt se eam 
profiteri, sed ipsam veritatem negare noscuntur, ali 
ter interpretantes consubstantialitatem , et sancte 
Spiritui blasphemantes, cum dicunt eum creaturam 
esse atque facturam per Filium celebratam : necessa 
rio considerantes lzsionem quz ex hujusmodi causa 
contra populum generatur, offerre tuze pietati con- 
fessionem 303 concilii Niceni curavimus; ut pia 
religio tua cognoscat cum quanta scrupulositate con- 
Bcripta est; et quantum errent, qui extra eam volunt 
aliquid edocere. Cognosce, Deo amabilis imperator, 
quoniam hsec quidem przdieatur a sseculo, et banc 
professi sunt Patres Niezea convenientes. Io hac quo- 
que fide concordant omnes Ecclesix€ in Hispania et 


elesias eis reddendas esse professus est qui exposi- D) Britannia, nec non In Galliis, Italis et in Dalmatiis 


tam in Nicsea fidem inviolabiliter servaverunt. Scri- 
psit etiam Athanasio, qui praecipuus erat horum dog- 
matum própugnotor: petens ut ei rescriberet per- 
feetam divinorum dogmatum disciplinam. Qui elo- 
quentiores epistopos congregans rescripsit : rogarís 
AK fidem Niese expositam eustodiret , tanquam apo- 
Stolicia. degmatibus congruentem. Cojus epistole 
werba sunt hee. TmroponETUS, lib. iv, cap. 2, 
p 158. : 

Piissimo atque clementissimo Victori, Augusto, 
Joviano Athanasius et reliqui episcopl, venientes éx 
persona omnium episcoporum /Egyptiorum, Thebai- 
dis et Libye. 


Dccet Deo amabilem principem discendi habere | 


constitute, in Mysia, et Macedonia, et universa si-. 
mul Hellada; sed etiam in universa Africa, Sardi- 
nia, Cypro, Creta, Pamphylia, Lycia, leauria, et in 
omni /Egypto, et Libya, Ponto, et Cappadocia parti- 
busque vicinis, et Orientales Ecclesiz, prxter pau- 
cos Arii sectatores. Ümnium namque predictorum 
sententiam experimento cognovimus, et litteras ha- 
bemus, eosque novimus, Deo amabilis imperator: 
quia cum pauci quidam huic fidei contradicant, prz- 
judicium facere non poterunt in toto orbe terrarum. 
ffulto enim tempore ab hzresi Ariana pulsati, nune 
etiam pietati contentione maxima contradicunt. Ut 
vero hzc pietas tua cognoscat, licet sciat: tame 
Btuduimus fidem Nieeno concilio professam ab 6" 


4069 


HISTORIA TRIPARTITA, LIBER Vli. 


1979 


scopis trecentis decem et ocio subjungere. Est au- ἃ liano celebrabant. Porro Christiani non qniescebant: 


iem hzc Nicgni concilii fides : 

Credimus in unum Deum, Patrem omnipotentem, 
$9moium visibihem invisibiliumque factorem. Ei in 
unum Deminum nostrum Jesum Christum, Filium 
Dei, maium ex Patre unigenitum, hoc est de sub- 
stantia Patris, Deum de Deo, lumen de lumine, Deum 
verum de Deo vero; natum, nog factum, consub- 
stautialem Petri, per quem omnia facta suot que in 
4xelo et que in terra. Qui propter noe homines αἱ 
propier nostram salutem descendit de coelis [ed. omit- 
iuni.de eolis], incarnatus, bumanalus, passus est, 
“δὲ die 4eetia resusrexit. Ascendit in colos , venturus 
judicare vivos et mortuos. Et ἰδ Spiritum sanetum. 
Eos autem qui dicunt : Erat quando non erat, et an- 


przsules enim religiouum adibant crebro principem, 
credentes ejus obtinere se voluotatem adversus pre- 
prios inimicos. Et primum quidem Maecedoniapi li- 
hellum principi porreserunt, postulantes ut expelle- 
Jentur Ecclesüs qui dissimilem Filium praedicabant, 


6! ipsi jntroducerentur in eas, Erant enim qui libel- Ὃ 


lum obtulerant Basilius Ancyr», Sylvamus Tarsi, 
Sophronius Pompeiopoleos, Pasinicus Züenus, Leon- 
1ius Comanus, Callicrates Claudiepolites, Theophilus 
(«Castabalenus. Morum libellum imperator accipiens, 
eos sine responso dimisit, hec tantummodo dicens : 
Ego contentiones odi, 608 autem qui ad concordia 
festinant diligo pariter et honoro. Quod audientes 
«qui ad contentionem ae preparabani, quieverunt. 


tequam nasceretur non erat; et, quia ex non exstan- B Hoc ergo pro voto imperatoris est [aclum. Nam tunc 


tibus factus est, aut ex altera substantia vel subsi- 
Stenlia : dicentes esse aut creatum, aut convertbi- 
Jem, eut mutabilem Filium Dei, hos anathematizat 
.Sancta catholica et apostolica Ecclesia. In hac fide, 
Dee amabilis imperator, nos consistere necessarium 
5L, tanguam sacra et apestolica : nullaque movere 
eam seduciione verborum atque contentione ; quod 
ab initio Ariani fecerunt, ex non exstantibus Filium 
dicentes ; et, quia erat quando non erat, et creatus, 
οἱ factus, et converlibilis est. Propterea, sicuti prze- 
diximus, et Nicena eynodus heresim anathemauiza- 
vit hujusmodi : idem vero professa est veritatis 
[ms. Lyr., Trinitatis]. Non enim simpliciter similem 
dixerunt Filium Pauri, ne simpliciter similis Deo Deus 


intentio sectatorum Acacii revelata est; et, sicuti 80- 
lebant, ad vota se principis contulerunt. Convenien- 
tes enim in Antiochia Syrie, habuerunt yerba cum 
Meletio, qui ante paululum divisus ab. eis, consub- 
stantialiiatem ita defendere videbatur. Hoc itaque 
fecerunt, quoniam eum honorari conspiciebapt, prin 
cipe tunc ibi morante. Communi ergo consilio libel- 
αν oomponentes, coneubstanfialitatem | professi 
&unt, et Niessnam roborantes fidem, obtulerunt im: 
peratori. Cujus libelli verba suat hac. L 

Piissimo et Deo amabili domino nostro Joviano 
Vietori, Augusto, synodus praesentium episcoporum 
ex diversis peovinciis in. Antiochena urbe conve. 
nientium. 


verus ese orederetor; sed eiiam consubsiantialem ὦ — Quoniam ecclesiasticam pacem atque concordiam 


scripserunt, quod proprium est genuini [ed., geaiti] 
verique fllii, ex voro.et naturali Patre naecentis. Sed 
neque Spiritam 3anctum alienaveruat ἃ Patre et Fí- 
lio ; sed potius glorificaverunt eum cum Patre et Fi- 
lio in una sanetze Trinitatis flde, eo quod una sit in 
sancta Trinitate Divinitas. ΤΠΕΟΡΟΒΕΤΌΒ, lib. 1v, c. 5, 
edit. Christ. ' 

Haslitteras imperator legens, confirmavit quam 
habuerat de sacris scientiam . et affectum ; aliamque 
conscripsit legem, nt frumentorum consuetudo red- 
deretur Ecclesiis, quam maximus constituerat Con- 
Blantinus, et dari prohibuerat Julianus. Et quoniam 
propter illius impietatem orta fames non sinebat to- 
tam tune summam quam Constantinus constituerat 


tua primum studuit pietas celebrare, bene novimus 
etiam nos, Deo amabilis imperator. Quia vero verti- 
cem hujusmodi vere unitatis et orthodoxs fidei 
bene sumpsisti, neque hoc ignorámus. Sed ne cun 
his qui adulterant veritatis dogma reputemur, tus 
pietati suggerimus : quoniam saneti coneilii in Ni- 
ca olim et ab initio celebrati fidem et suscipimus 
et tenemus. Quando etiam consubstantialitatis no- 
men, quod aliter se quibusdam habere videtur, dici- 
mus cautam interpretationem a Patribus excepisse, 
quippe signiflcantibus quoniam ex substantia Patris 
natus est Filius ; et quia similis per substantiam Pa- 
tri est 808. Non enim velut aliquá passio eirca 
ineffabilem nativitatem creditur. Neque secunduta 


erogari, tertiam partem Jovianus ad presens im- Ὁ aliquem paganorum usum percipitur a Patribus sub- 


pendi promisit, ita ut, cessante fame, frumenta in- 
tegra preberentur. TugoponETUS, lib. iv, cap. 4, 
p. 153. . ἡ 


CAPUT IV. 
Quomodo Jovimni temporibus orthodoxi floruerint, et 
^ haretiei sint oppressi. 

E vocavit igitur imperator a Constantio exsilio mis- 
808 episcopos, qui non occurrerant Juliani redire 
temporibus. Tunc autem etiam templa paganorum 
omnia claudebantur, et ipsi sacerdotes ubique fugie- 
bant: indutique palliis, ipsa pallia reponebant, et ad 
schema commune revertebantur. Quievit etiam pol- 
Julio sanguinis, quai publice insatiabiliter sub Ju- 


Bantíe nomen dietum; sed ad destructionem Aria- 
norum, qui presumpserunt ex non exstantibus dg 
Christo aliquid impie przdicare. Quod etiam isti, 
qui nunc inxqualitatem asserunt, asperius et auda- 
cius ad vastandam Ecclesi: concordIam imprudenter 
ausi Sunt perpetrare, Quamobrem huic nostre rela- 
tioni subjunximus exemplar fidei Niezni concilii, 


quam etiam decenter amplectimur. Est enim hujus- ' 


modi : Credimus in unum Deum, Patrem omnípo- 
tentem, et reliqua. Et subscriptio : Meletius episco- 
pus Antiochie obtuli, in suprascriptis consentiens, 
Eusebius Samagatenus, Evagrius Siculus, Uranius 
Apamiz, Zoilus Larissenus, Aeacius Cxsarez, Anti« 
pater Rhosi, Abramius Urigenus, Aristonicus Be- 


* 


l 





407ι 


Magnus Chaleidis, Eutbicius Eleutheropoleos, Josa- 
cius Armenia majoris, Titus Bostrensis, Pelagius 
Laodicie, Arabianus Adrensis, Piso Adadenus per 
Lamirionem presbyterum , Sabinianus Zeugmatis, 
Athanasius Ancyre per Orphitàüm et Aetium presby- 
teros, lrenzus Gazz, Piso Augustz, Patricius Palti 
per Lamirionem presbyterum, Anatolius Bere, 
Theotimus Aramenus, Lucianus Arcenus. Hunc ita- 
que libellum in collectione synodalium Sabini con- 
scriptum invenimus. Verum imperator propositum 
hoc habebat, ut blandimentis et suasione verborum 
discordantium contentiones abscinderet , dicens : 
Nulli quidem se quomodocunque credentium fore 


molestum, eos tamen diligere et nimis honorare qui : 


principium ecclesiastice unitati preberent. Quia 
vero hoc egerit, etiam Themistius philosophus ait in 
laude quam in ejus protulit consulatu , ubi miratur 
imperatorem quod permiserit unumquemque colere 
sleut vellet; atque devicerit blandientium mores, 
quos valde deridens, ait manifestari per purpuram *. 
SocRATES, lib. 1n, cap. 20 et 91. Edit. Christ. Vales. 
eap. 9A et 25, p. 202. 

Igitur imperator tunc etiam Secundo nomine prs- 
fecturam gubernanü, pretorianam legem dedit, ut 
capitali sententia plecteretur qui sacram virginem 
nuptiali thoro violare presumeret, vel impudico 
aspectu respiceret, ne dicain abripere forte tentaret. 
Quam legem ideo posuit, eo quod Juliani tempori- 
bue quidam hujusmodi virgines uxores ducere prae- 
sumpserunt. SozowEN., lib. vi, cap. 5, p. 640. 


CAPUT V. 


Quod Athanasius venerit αὐ Jovianum, et ab eo ait 
decenter honoratus. 

; Inter hec Athanasius Alexandrins sedis episco- 
pus, cum paucis suorum communicato consilio ne- 
cessarium judicavit ut Christianum videret impera- 
torem. Veniensque Antiochiam, principem de quibus 
oportebat edocuit. Quidam aiunt quia eum ipse ma- 
gis evocaverit imperator, ut quie necessaria pro re- 
ligione et recta fide videbantur exponeret : dispo- 
nensque, ut decebat, causas Ecclesie, de reversione 
cogitabat, Verum Euzoius Ariane secti», Antio- 
chen: civitatis episcopus, studebat ut Probatianus 
quidam eunuchus in Alexandrina urbe ordinaretur 
episcopus. Cumque hoc ageretur, Lucius Alexandri- 
uus à Georgio presbyter ordinatus, adiit. imperato- 
rem; et maledicens Athanasio, quasi temporibus 
episcopatus sui fuisset inscriptus [ed. Niv. et Frob., 
accusatus], et plurima exsilia sub pracedentibus 
sustinuisset imperatoribus, essetque circa sacra per 
eum causa discordie ; supplicabat insuper ut alius 

. jn Alexandrina civifate ordiparetur episcopus. Ve- 

yum imperator sciens quante Athanasio inimicorum 

 jnaidie provenissent, derogationes bujusmodi non 
gespexit; sed Lucium quidem eum multa intermina- 

, ione tacere jussit; Probatianum vero ejusque se- 


M. AURELII CASSIODOPRI | 
leucobeli, Barlabentus Pergami, Uranius Melitins, A quaees eunuchos, auctores hojusmodi scelerum at- 


uv. 
δὰ * τ » M T 


iu72 


| 


que turbarum castügandos esse precepit. Porro 
Athanasium, amicum sibi maximum factum, desti- 
pavit jn Egyptum ; ut, sicut ei videretur, causas 
Ecclesiarum populosque disponeret. Fertur enim 
quia eum pro maxima virtute conversationis sapien- 
tieque laudaverit, Aiunt quidam, antequam sub 
Constantio imperatore Ariani tenerent Ecclesias, 
somnium vidisse Antonium monachum, quasi bur- 
dones altare sacrum calcibus evertissent, exper- 
rectumque dixisse : quoniam ab adulteris et permix- 
tis hominibus Ecclesia calearetur. Qux non fuisse 
mendacia posterior monstravit eventus. Sozowzx., 
lib. vi, cap. 5, p. 643. ! MESI 


CAPUT VI. 
De consulatu et fine Joviani. 


Tuncigitur imperator, impetum retinens hzreti- 
corem, discessit ab Antiochia, et venit ad Tarsum 
Ciliciz, ibique corpus Juliani sepelivit. Et dum 
cuncta solemnia funeri ejus exhibuisset, consul est 
designatus (An. Dom. 564). Dumque Constantinopo- 
lim festinaret, venit ad prz:edium nomine Dadastana 
inter Galatiam et Bithyniam : quo philosophus The- 
mistius cum aliis senatoribus occurrens, consularem 
recitavit orationem. Feliciter tune agi poterant res 
Romauz public:ze et simul ecclesiasticae sub principe 
benigno dispositz, nisi repentina mors talem virum 
ab hominibus abetulisset. In predicto namque prz- 
dio hiemis tempore, in phrexis languore constrictus, 


C est mortuus consulatu suo et Varroniani filii, sep- 


tiia» decima die Februarii mensis; qui regnavit 
mensibus septem, vixit annis triginta tribus. Socp- 
TES, Kb. ni, cap. 22. Edit. Christ. Vales. cap. 96, 
p. 200. 


CAPUT VII. 
De ortu principis Valentiniani, et quemadmodum fra- 
trem Valentem ipee. fecerit imperatorem. 

Cumque in Niceam Bithynie venisset exercitus, 
Valentinianum ordinavit imperatorem, virum opti- 
mum, et apice principali dignissimum. Sozowkx., 
lib. v1, cap. 6, p. 644. 

Valentinianus igitur ordinatur vicesima quinta die 
ejusdem Februarii mensis, Pannonius genere, de Ci- 
bala civitate; cui tunc erat imnilitum cura eommissa, 
quoniam probatissime militarem noverat disciplinam. 
Fuit etiam vir magnanimus, et semper praesent for- 
tuna melior apparebat. SocmATEs, lib. 1v, cap. ἢ, 
p. 210. 

ls enim non modo fortitudine, sed etiam pruden- 
tia, temperantia, atque justitia , et corporis magni- 
tudine prefulgebat. Sic enim fuit regalis 305 pa- 
riter et urbanus, ut dum exercitus tentasset ei alium 
sociare consortem, ille responderit, quod cantatur 
ab omnibus : Vestrum, inquit, fuit, o milites, impe- 
ratore non existente mihi dare regimen imperii ; ve- 
rnm, ubi hoc ego suscepi, meyuyn jam. et non ve- 


E ,S Ed. V. et Frob. manifestare purpuram. Ed. Niv. addit, eos non Deum sed purpuram magis colere, 


e 





1075 


BISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


4018 


strum est de rebus cogitare communibus. Cujus A commisi corpora, tu autem anim38 ; et meam elec- 


verba mirati milites, ejus secuti sunt voluntatem. At 
Ule fratrem de Pueonia [ms. Sgntheod., Pannonia] 
vocans, quod non debuit, socium fecit imperii. Tugo- 
DORETUS, lib. 1v, cap. 5. Edit. Christ. Vales. cap. 6, 
p. 156. 

Post triginta dies auspicii sui. 

Cui Asi: sceptra contradens, pariter et Agypti', 
Europam sibi distribuit. Et veniens ad Hesperiam, 
omnem illic (ed. illico) edocuit :equitatem, a przedi- 
eationibus pietatis incipiens. SocRATES lib. iv, cap. 3, 


pag. 210. Tugoponzrus, lib. iv, cap. δ. Edit. Christ. 


Vales. cap. 6, p. 156. 
CAPUT Vlil. 


üonem ostendisti tu: justitie convenire. Cumque 
post paucos dies sanctus Ambrosius cum multa fi- 
ducia apud imperatorem quereretur quia male a 
judicibus agebatur, tune imperator ait : Hane, in- 
quit , confidentiam tuam dudam novi; et aperte pro- 
bans, non solum non resti, sed etiam in electione 
ordinationis tux socius fui. Festina itaque sanare, 
sicut divina lege praecipitur, animarum delicta no- 
strarum. Hsc igitur imperator Mediolani et dixit, e£ 
fecit. Cognoscens autem quosdam in Asiaet Phry- 
gia de divinis dubitare dogmatibus, in Illyrico qui- 
dem przcepit synodum celebrari , et quze de illis de- 
creta atque firmata sunt dubitantibus destinavit. 
Porro qui illic convenerant decreverunt fidem expo- 


De Ambrosii Mediolanensis episcopatu. atque. fiducia B sitam in' Niezena urbe servandam. Scripsit autem et 


loquendi. 


Auxentio namque defuncto, qui Mediolanensem 
przssulatum tenuerat, multisque fuerat conciliis ab- 
dicatus, evocans episcopos imperator, hujusmodi 
apud eos verba locutus est: Nostis aperte , eruditi 
quippe divinis eloquiis, qualem oporteat esse pon- 
tiflcem, et quia non deceat eum verbo solum, scd 
etiam conversatione gubernare subjectos, et totius 
semetipsum imitatorem virtutis ostendere, testem- 
que doctrine conversationem bonam habere. Talem 
itaque in pontificali constituite sede, cui et nos qui 
gubernamus imperium , sincere nostra capita sub- 
mittamus, etejus monita, dum tanquam homines 
deliquerimus necessario, veluti curantis medica- 
memta suscipiamus. TmEODORETUS, lib. iv, cap. 5. 
Edit. Ghrist. Vales. cap. 6, p. 156. 

Hsc eum dixisset imperator, petiit synodus ut 
magis ipse decerneret, sapiens et pius existens. At 
ille : Super vos est, inquit, talis electio. Vos enim 
gratia divina potiti, et illo splendore fulgentes , me- 
lius poteritis eligere. Tunc sacerdotes egressi, de 
episcopali $ede tractabant. Verum civitatis habitato- 
res, ut assolet, tamultus faciebant , alii hunc, alii 
illum ordinari petentes. Qui enim erant de Ariani 
Auxentii secta similem sibi fleri concertabant. Rur- 
sum orthodoxi sui dogmatis nitebantur babere epi- 
&copum. Hanc seditionem Ambrosius, cui tunc prz- 
sidialis: fuerat cura commissa, cognoscens et me- 
tuens ne quid turb:e corisurgeret , ad ecclesiam fes- 


tinus accessit. At illi, cessante seditione, commues , 


nem dederunt vocem : petentes ut pastor gregis 
ordinaretur Ambrosius , qui nondum fuerat baptiza- 
tus. Hoc imperator agnoscens, repente jussit eum 
baptizari , et tanquam dignum virum ordinari ponti- 
ficem. Noverat enim ejus certiorem omni pondere 
voluntatem, et totius regule decreta subiüiliora. Ar- 
bitratus etiam divinum in eo esse decretum, dum in 
ejus electione etiam pars contraria consonaret. Is 
ergo sacri baptismatis dono potitus, gratiam quo- 
quesimul suscepit episcopatus. Quo facto; hunc 
hymnum optimus imperator Salvatori et Domino 
obtulisse fertur (his quippe que gerebantur inter- 
erat). Gratias, inquit, ago tibi, Domine omnipotens 
et Salvator noster, quoniam huic viro ego quidem 


} ΟΥ͂Σ 


ipse, socium adhibens in suis litteris fratrem , qua- 
tenus in his qux placuerant duraretur. Nune ergo 
etiam legem ipsam ponere necessarium est qua 
aperte et ejus pietatem przdicat, et Valentis tune 
sinceritatem sine dubitatione demonstrat. TukopoRE- 
TUS, lib. 1v, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 7. p. 


451. : 
CAPUT ΙΧ. : 

Edictum Valentiniani εἰ Valentis de consubstantiali ἢ 
Trinitate. 


Impp. maximi, pii , victores, Augusti, Valentinia- 
nus, Valens et Gratianus, episcopis dioeceseos Asim, 
Phrygi», Carophrygi», et Pacatiane, in Domino 
salutem. ; 

Tanto concilio in lllyrico celebrato , et subtiliter 
habita quxstione de salutari Verbo , ostenderunt ter 
beati pontifices Trinitatem consubstantialem Patris, 
et Filii, et Spiritus sancti. Quam nequaquam decli- 
nantes, juxta ministeria religionis magni Regis exer- 
cent. Hanc ergo praedicari decrevit nostra quoqua 
potentia : ita tamen ut non dicant aliqui : Sequimur 
religionem imperatoris, hane patriam gubernantis , 
et non illi potius obedientes qui nobis salutis nian- 
data contradidit. Evangelium namque Christi nostri 
εἷς habet : Reddite qua sunt Caesaris Cesari, ct qug 
sunt Dei Deo (Matth. xxn, 21). Quid ergo dicitis vos 
episcopi et pr:esules salutaris Verbi? Si ita se habet 
vestra probatio, diligentes aiterutros, imperiali abuti 
digaitate qniescite; et nolite persequi eos qui Deo 
perfecte ministrant : quorum orationibus et terrena 
bella sedantur, et recedentium a Deo angelorum re- 
pelluntur incursus, quique omnes daemones corru. 
ptores precum assiduitate confundunt, tributa secun- 
dum leges inferre non respuunt , potestatique regi 
non resistunt ; sed sincera voluntate et superni Dei 
mandata eustodiunt, et nostris legibus subjugantur.- 


Vos autem. inobedientes esse monstramini. Et nos 


quidem subjicimur ei qui primus est et novissimus; 
YO& Autem vobismet arrogatis. Nos itaque puros nos« 
ipsos a vobis esse desideramus. Et sicot Pilatus in 
examinatione nostri Christi, dum nollet eum peri- 
mere, conversusque ad Orientem , et petens aquam, 
diluit manus suas dicens : Innocens ego sum a sam 


| 


N75 


M. AURELIT CASSIODORI 


1075 


guine hujas justi (Matth. xxen, 94) : gie etiara nostr» Α ritus saacti. Quàmobrem jestum foit vobis litteras 


majestas semper mandavit perseeutionem nen fieri, 
neque fiuctestiones inferri, nec invidere laboranti- 
bus in agro deminieo, neque dispensatores niagni 
Regis expellere; ut non ad przsens et suh imperio 
nostro crescere videamini , et postea testaementuns 
906 Domini subdere passioni, sicut in saoguine 
Zacbaris. Sed illi post adventum superni Regis, Do» 
mai nostri Jesu Chrisil disrupti: sont, contradité 
morti emn adjutore suo dzmone corruptore. Hoe 
precepimus in Megetio, et Ciceronio, et Damasco, 
et Lampone, et Brintisio, qui auditores fuerunt. Sed 
etiam ipsa vobis gesta direximus, quatenus cogno- 
geatis ea. συ In eximio sunt. coneilio celebrata. His 
ergo litteris subdidit etiam dogmata concilii, hzc 


destinare, non quibusdam argumentationibes reli- 
gionem Trinitatis sqribentes , sed ín hanifitste ro- 
gantes. Has nostras litteras. destinavimus per dilee- 
üissimum fratrem et eonsacerdotem nostrum FElpi- 
dium presbyterum. In presentibus itaque nostris lit- 
teris, quasi illud refertur, qued in Salvatoris nostri 
Jesu Christi libris aseriptam est, Ego quidem sum 
Pauli , ego autem Apollo, ego vero Cephe. Nunquid 
Penius crucifitus est pro vobis, δαὶ in nomine Peuk 
baptisati estis (| Cor. 1, 19, 45)? Et hec quidem sutfi- 
ciebant hamilitati nostra, etiam δὲ mom vobis uni- 
versalesliiteras mitteremus, propter tantum timorem, 
quem ibi przedicatis cuneta vestrae provinciae, a Pa- 
treet Filio Spiritum sanctum dividentes. Quamobrem 


summatim habentia : Profitemur, sequentes magnum D necessarium habuimus ad vos destinare dominum 


erthodogzumque concilimn, consebstantialem Patri 
esse Filium ; et non sie intelligimus eonsubetantia - 
Jem , sicuti dudum quidam exposaerunt, non vere 
subeeribentes , et nunc alii illos vecantes Patres, 
virtotem sermonis respuunt, et sequuntur eos , qui 
per consubstantialitatem similitudinem significatam 
esse scripserunt ; eo quod nulli reliquarum creatu- 
Yarum per eum factarum similis sit Filius , nisi tan- 
lummodo Patri. Sed qui hec exponunt, creaturam 
précipuam Dei Filium impie dogmatizant. Nos ita- 
que sapimus, sicut etiam concilia nuper Roma et in 
Galliis celebrata, unam esse eamdemque substantiam 
Patris , et Filii, et Spiritus saucti in tribus personis, 


quod est in tribus perfectis subsistentiis. Confitemur . 


nostrum et comministrum Elpidium presbyterum, a 
regio principata Romanorum bas litteras deferen- 
tem ; ut si forte talis est przedicatio vestra cogno- 
$ca!, quoniam qui consubstantialem Trinitatem non 
predicant , anathema sint. Etsi quis his non com. 
municans invenitur, anathema sit. His autem qui 
consubstantialem predicant Trinitatem , praeparata 
sunt regna coelorum. Rogamus ergo vos, fratres, u) 
non aliud doceatis , non aliud innovetis ; sed consub- 
stantialem semper et ubique przdicantes Trinitatem 
possidebitis regnum Dei. Ob hoc scribentes , et com 
memorantes, bas litteras destinavimus. De episco- 
pis autem constituendis vel comminisiris jam couste 
tuis, si permanserint usque ad (inem sani, bene; 


autem secundum Nicenam expositionem, et incar- Q akoquin ex ipso presbyterio repellantur. Similiter 


natum Filium Dei consubstantialem ex Virgine san- 
cta Maria , et in hominibus inbabitasse , et complesse 
dispensationem pro nobis omnem in nativitate, et 
passione, et resurrectione, et in coelos ascensione ; 
el fterum venturum , ut reddat nobis similitudinem 
divinam ; a semetipso Deum existentem carnigerum, 
et hominem Deiferum. His ergo quz predicta sunt, 
contrarià sapientes anathemalizamus, et eos simul 
qui non vere anathematizant eum qui dixit , Ante- 
quam nasceretur , non fuit Filius ; sed scripsit, quia 
et antequam opere nasceretur , viriute erat in Patre. 
Hoc enim et in omnibus creaturis est, quo non 
semper existunt sicuti Deus. Filius enim semper 
cum Pajre est, sempiterna nativitate progenitus. 


presbyteros atque diaconos in sacerdotali ordine de- 
finisimus, ut sint irreprehensibiles undique , et a 
curia, et ab officio militari. Propterea ergo boe no- 
ljuimus plurimis verbis scribere , eo quod direxeri- 
mus unum ex omnibus dominum nostrum et commi- 
mistrum Elpidium , studiose praedicationem vestram 
cogniturum , si ita se habeat , sicut audivimus a do- 
mino nostro et consacerdote Eustathio. De caetero 
licet aliquando in errore fueritis, deponentes vete- 
rem hominem , induimini novum (Coloss. wm, 9, 10). 
Nam et ipse frater et comminister Elpidius docebii 
vos veram predicare fidem : quia sancta Trinitas 
consubstantialis Deo et Patri, et Filio eum Spiritu 
sancto sanctificata, glorificata , manifestata est : Pa- 


Hoc igitur imperator summatim significavit : ego D ter in Filio, Filius in Patre , cum sancto Spiritu in 


vero etiam ipsas concilii litteras ponendas existimo. 
TnagoponETUS , lib. 1v, cap. 7. Edit, Christ. Vales. 
cap. 8, p. 158. 


CAPUT X. 
Epistola lllyricianorum episcoporum ad Orientales 
eei d profitentiuwum | consubstantialem | Trinita- 
Episcopi lilyvici episcopis Ecclesiarum Dei, dice- 


ceseos Asiang , Phrygiam, Carophrvgis , et Pacatia- 
n2, in Domino salutem. 


Convenientibus nobis in unum, et habita maxima 
questione de salutari Verbo, probavimas consub- 


atantizlem esse Trinitatem Patris, et Filii , οἱ Spi- 


szcula. Hoc itaque declarato, aperte poterimus 58η- 
ciam Trinitatem confiteri consubstantialem esse 
secundum fidem olim in Nicea expositam , quam 
Patres confirmaverunt. Qua fide przdicata, poteri- 
mus erroneum dzximonem declinare. Quo exstineto, 
pacificos nosmetipsos litteris degentes in pace s3luta- 
bimus. Scripsimus itaque vobis, ut noveritis Arianpa 
esse condemnatos, nolentes confiteri ex Patris sub- 
stantia Filium et Spiritum sanctum, quorum nomina 
sunt subjecta, Polychronius, Telemachos, Faustus, 
Asclepiades, Amantius, et Cleopater. Hxc ergo i!a 
se habent , in gloria Patris, et Filii, et Spiritus sam- 
cti, in secula seculorum. Amen. Valere vos opia- 
mus Patri et Filio Salvatori Cristo, cum sanclo 
E ER Y 





1077 


UISTORIA TRIPARSITA. LIBER VII. 


1078 


Spiritu mulis annorum eurriculis. TREODOBETUS, À languor multa monasteria, magis. autem latronum, ut 


lib, 1v, cap. 8. Edit. Christ. Vales. cap. 9, p. 160, 


CAPUT XI. 
De heresi Audeanorum. 


Famosissimus igitur imperator tanquam apostoli- 
cis dogmatibus sollicitudinem perhibebat. Interea 
Syrus quidam et genere et lingua pariter, Audaus 
nomine, illo tempore fuit 3077 dogmata nova re- 
petens: qui dudum quidem malignos habere con- 
ceptus incipiens, tunc manifestus apparuit. Prius 
namque fatue intelligens quod scriptum est : Facia- 
mus hominem αὐ imaginem et similitudinem nostram 
(Gen. 1, 26), humanam fermam putavit habere Divi- 
nitatem, et eorporis partibus esse distinctam, divinpe 


ita dixerim, speluncas invaderet, eas incendit, et lu- 


pos ab ovibus segregavit. Similiter etiam Amphilo- . 


cbius, famosissimus ille Lycaonensis autistes, dum 
hac pestis illie cresceret, eam valde. compressit, et 
oves qua tali contagione vexabantur eripuit. Porro 
Flavianus ubiqne laudabilis presul Antiochenus, au- 
diens hos in Edessa degere, et venenum proprium 
urbibus vieinis aspergere, turbam dirigens monacho- 
rum deduxit ad Antiochiam, et negantes eam pestem, 
hoc modo redarguit : accusatores itaque dixit calum- 
njosos esse, testes vero meudaces, Adelghium autem 
valde senem eum mansueludipe vocans, et juxta se 
sedere precipiens, ait : Nos, o senior, qui jam. ma- 
gnam partem vitse transivimus , humanamque didici- 


Seripture uequequam senswm respiciens, qu: S9p6 B rus valde naturam, οἱ adversariorum d:zmoniorum 


divinis operationibus humanorum membrerum no- 
paiaa circumponit, quoniam qui faeile subtiliora 
intelligere nequeunt, per hzc Dei providentiam ma- 
gis ognoscunt. Adjecit autem huic impietati et alia 
bis vicina. Ex vesania namque Manetis aspersus, 
neque ignis, neque tenebrarum Deum asseruit Crea- 
worem. Sed hsc quidem οἱ quxcunque his similia 
celant Maaetis vesanis parGeipes, ut iste predica- 
bat, ab Eeclesia segregati sunt : quia quidam male- 
dicium asserunt pactum ; quidam vero cum mulieri- 
bus non lege [ed. V., non lenge|eohabitantes, contra 
legem vivunt. Et propterea dicunt remotius 6556 
vivemdum , celantes dogmatum blasphemiam. Est 
tamen eis habitatio arrogantim plena, et pharigaicoe 


propago doctrime. Nam illi animarum et corporum C ter suam designare praesentiam, atque eorpus passio«. 


medicum accusabant in templo, dicentes apostolis : 
Ut quid cum publicanis et peccatoribus manducat ma» 
gister vester (kuc. v , 50)? Et per prophetam de tali- 
bus dicit Deus : Qui dicunt, mundus sum, noli me 
tangere, is'à. fumus. erunt in (arore meo, ignis ardens 
tota. die (Isai. .xv, Sy. Sed horum stultitiam redar- 
guere preseotis temporis non est ; quaprepter ad 
narrationem reliquam procedamus. THEODORETUS, 
Hb. ww, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 10, p. 1632, 

Ea tempestate Messalianorum, quos Ευχήτας, id 
est Orantes, appellant, lizeresis estexorta. Vocantur 
autem et alia appellatione ΕἸ νθουσιασαὶ, id. est saeri- 
ficatores. lbi enim cujusdam daemonis operationem 
exspectant, et hane sancti Spiritus priesentiarn arbi- 
trantur. Qui vero integre hvjus rei languore partici- 


macbinamenta agnovimus, ipso experimento gratia 
xainistrationes edocti sumus ; ieti vero cum sint juve- 
nes, nihil horum perfectius agnoscenies , spiritalia 
audire verba non poterant. Quapropter dicito mihj 
quomodo credis spiritum contrarium recedere, et 
gratiam sancti Spiritus advenire? His verbis senex 
ille muleatus, omne venenum quod celabat evomuit, 
aique dixit : Nullam quidem ujilitatem ex sancto bap- 
tismate baptizatis accedere, sed solam studiosam 
orationem inhabitantem dzmonem effugare. Dicebat 
insuper unumquemque nascentium a progenitore suo 
sicuti naturam , sic eam daemonum trahere famula- 
tum. Et his expulsis per illam orationem studiosam 
sanctum Spiritum advenire et sensibiliter ac visibili- 


mibus moius cujuslibet eripere, et animam ἃ mala 
voluntate penitus liberare ; ita ut uequaquam de ca- 
tero egeat, neque jejunio macerapte corpus, nequa 
doctrina refrenante, οἱ progredi disciplina libenter 
edocente. Non solum autem qui hoc impetraverit, 
corporis, inquit, exsultationibus liberatur ; sed aperta 
etiam futura przvidet, et sanctam Trinitatem oculig 
cernit. Hunc itaque Flavianus fetidissimum effodieng 


fontem, et ejus pocula cunctis examinanda produ- . 


cens, infelicissimo ait seni : Vetustissime malorum 
dierum, increpavit te os tuum, el non ego; labia 


enim tua testantur adversum te. Cumque bic lan- lh 


guor cunctis ionotuisset, de Syria quidem expulsi , et 
ad Pamphyliam sunt progressi , eamque hujusmodi 
peste compleverunt. TuEoponETUS, lib. iv, cap. 10. 


pantur, aversantur operationem manuum, quasi mà- ^ kdit. Christ. Vales. eap. 44, p. A62 


lignam; somnoque semetipsos indulgent; οἱ iniqui- 
tatum phantasiss, prophetias appelant. Hujus ha- 
reseos prinetpes fuerant Dadosius, et Sebas, οἱ 
Adelphius , Hermas, et Symeones, et alii, qui ab eo- 
clesiastica quidem nequaquam commeenione recesse- 
runt : dicentes divinem cibum nibil neo prodesse nec 
Jzdere, de quo Dominus dizit. Chfietus : Qui comedit 
meam carnem et bibit sanguinem mekm vive in. eter- 
num (Joan. vi, 55). Cumque voleerint. celare hunc 
languorem, etiam convieti impudenter negant, et 
alios hzc sapientes, qu: ipsi animo retinent, prorsus 
abdicant. Litoius itaque presul Melitinensis Ecele- 
8i, divino zelo decenter ornatus, videns eo qued hic 


- 


bd 


CAPUT XII. 
De Lampsaceno concilio. 
Jgitur Valentiaiabus cum ita saperet sicut. Niceni 
Patres , similia profitentibus ptoderat; alier voro 


sSápientibus non erat importunus. Qui cum initio ro- 


gni de urbe Constantinopolitana per Thraeias prepe- 
raset ad Bomam, tanc episcopi Hellespontis Bithy πίω, 
et quicunque consubstantialem Patrem ao Filium 
predicabant, legatum mieerunt Hypatianum , Hera- 
cle» Perinthi przesulem, quatenus diguaretur ad 
emendationem doguitis interesse. Is. cum adisset 
imperatorem, et episcoporum legationem jntimassel, 


* 














1019 


minimus de populo sim, fas non est talla perscru- 
tari. Verüm sacerdotes, quibus hsec cura est, apud 
semetipsos congregentur ubi voluerint. Cum hzc ita- 
que respondisset princeps, in Lampsacum convenc- 
runt episcopi. Cumque duos tractassent menses, no- 
vissime decreverunt ut ea qux» Constantinopoli gesta 
faerant, studio Eudoxii et Acacii , vacuarentur. Si- 
militer autem ut vacaret etiam expositio fidei, quam 
velut Occidentalium episcoporum proferentes , quos- 
dam subscribere in ea, sub ea promissione fecerunt : 
quia quod fuerat constitatàm de dissimilis substan- 
ti: nomine, penitus abdicarent; quod etiam sunt 
mentiti. Similem vero esse Patri Filium per substan- 
tiam asserebant : dicentes necessariam 908 similis 
adjectionem propter signiflcationem substantiarum 
[J3ses., subsistentiarum]. Fidem vero illam esse prz- 
cipiendam per omnes Ecclesias, qua» Seleucizx faerat 
promulgata et exposita in dedicatione Antiochense 
probatur eeclesie. Depositos autem ab eis qui dissi- 
milem Patri Filium asserebant, sedes proprias reci- 
pere decreverunt, Si quis autem eos accusare vellet, 
zquo hoc periculo facere sanciverunt : judices esse 
decernentes episcopos recte sapientes, et de vicinis 
provinciis in ecclesiam convenientes, ubi testes es- 
sent singulorum qui dicerentur oppressi. IIzxc decer- 
nentes, cum evocassent Eudoxium et qui cum eo fue- 
rant, loeum eis penitentie tribuerunt. Quibus obc- 
dire nolentibus, qux fuerant placita cunctis Ecclesiis 
intimarunt. Cumque crederent studere Eudoxium ut 


universa regalia su:e partis faceret, et istis sine dubio C 


derogéret, necessarium putaverunt ut. pracurrerent, 
et qux fuissent Lampsaco gesta nuntiarent. Remean- 
tem itaque Valentem imperatorem de Thracia, in 
IHeraclea adierunt. Fuerat enim cum fratre 800 di- 
gressus usque ad quemdam locum. Tunc enim Eu- 
doxius jam apud principem atque proceres prxecipuus 
habebatur. Adeuntibus ergo legatis a Lampsaco mis- 
sis, jussit imperator ne semetipsos ab Eudoxio se- 
pararent. Qui dum resisterent, et de gestis Constanti- 
nopolitanis apud Seleucenum concilium habitis ad- 
versus Eudoxium quererentur, commotus ad iram 
princeps, illos quidem deputavit exsilio, ecclesias 
autem tradi jussit Eudoxio. Sozowzn., lib. v1, cap. 7, 
p. 646. 


: CAPUT XIII, 
Quemadmodum Valens factus fuerit Arianus. 

Tempore quo Valens suscepit imperium , apostoli- 
cis dogmatibus ornabatur. Cum vero Gothi transis- 
sent Histrum, et Thraciam peragrarent, collecta mi- 
litia pugnare cogitabat adversus eos. Cui placuit ut 
non nudus sacra gratia dimicaret, sed sancti baptis- 
matis munitus armis ; et hoc quidem bene placuit, et 
valde sapienter. Quod vero postea gessit, magnam 
animi mollitiem et proditionem significat veritatis. 
Ka namque infelix passus est qu: progenitor Adam. 
Conjugis enim est seductus alloquio, et muliebribus 
verbis illaqueatus. lila namque primitus Ariane fal- 
laci captionibus irretita , etiam jstum secum cor- 


M. AURELII CASSIODORI — 
respondens Valentinianus, ait: Mihi quidem cum À ruere in blasphemise foveam persuasit : cojus sedue- 


100 


tionis auctor fuit Eudoxius. Is enim adbuc Constan- 
tinopolitanze gubernacula tenebat Eeclesise, non re- 
gens, sed suam potius mergens navem. Tunc ergo in 
ipso baptismatis tempore, jurejurando miserrimum 
obligavit, ut et in impietate dogmatis permaneret, et 
undique contraria sapientes expelleret. Sic igitur ille 
doctrinam apostolicam derelinquens, contrarias par- 
tes sumpsit, et post paululum quae juraverat adim. 
plevit. TRugopoRETUS, lib. 1v, cap. 11. Edit. Christ. 
Vales. cap. 12, p. 165. 


CAPUT XIV. 
Qua crudelitate Valens sit usus adversus. orthodoxos. 


Interea venit in Eurceam ; metuebat enim ne forte 


p Perse pacta sub Joviano triginta annorum faeta sol- 


verent. Qui cum nihil moverent, degebat in Antio- 
chia. Quo tempore Meletium quidem episcopum de- 
siüinavit exsilio, Paulino vero reveritus , illius vita 
pepercit, Eos autem qui Eudoxio communicare no- 
lebant, Ecclesiis expulit, pecuniis condemnavit, ver- 
beribus et aliis rebus afflixit. —— 

Dicitur enim quia etiam multos in Oronte flumine 
suffocasset. Sozousw., lib. vi, cap. 7, p. 641. 

De Samosata autem sanctum Eusebium expulit, 
Pelagium, mirabilem pastorem Laodicensium, vrbe 
privavit : qui cum in juventute duxisset uxorem , ia 
ipso thalamo prima die nuptiarum sponss pessuasit 
ut puritatem communi voluptati prseponeret, atque 
ut charitatem fraternam adipisceretur, pro copulis 
nuptialibus erudivit. SocmATES, lib. rv, cap. 3, 
p. 212.—TugoponeTUSs, lib. 1v, cap. 12, Edit, Christ. 
Vales. cap. 43, p. 165. 


CAPUT XV. 
De tyrannide et perditione Procopii. 


Cum hzc autem in Syria flerent, surrexit. Con- 
stantinopoli tyrannus nomine Procopius : qui parvo 
tempore multam sibi militiam coacervans, festinabat 
adversus imperatorem. Quod dum nuntiatum fuisset, 
conturbatus Valens paululum suum impetum remo- 
ratur. Cumque belli eventus interea parturiret , ter- 
remotus factus multas diruit civitates. Sed etiam 
mare terminos proprios immutavit, et in quibusdam 
locis tanto potius influxit, ut loca quss pridem am- 
bulari poterant rigarentur; ab aliis vero loeis tan- 


Dun recessit, ut arida tellus inveniretur. Hoc ergo 


factum est primo duorum principum consulatu (An. 
Dom. 365). SocRATES, lib. 1v, cap. 5, p. 818. 
Sequenti autem anno, Gratiani et Dagalaipbi con- 
sulatu (4n. Dom. $65), bella parabantur. Cumque 
tyrannus Proeopius de Constantinopoli digressus, 
castra moveret adversus imperatorem, audiens Va- 
lens, venit ab Antiochia, et cum eo congressus est 
circa civitatem Phrygise Nacoliam. Et prima quidem 
pugna devictus est. Post. paululum vero Procopium 
cepit, tradentibus eum Agelone Gomarioque militi- 


. bus, quos etiam postea inopinatis quibusdam suppli- 


ciis jussit expendi. Despiciens enim jusjurandum 


quod cis orabuerat, serrig divisog crudeliter intere 


T « 





1u81 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


1082 


mit. Tyrannüm vero daabus vicinis arboribus flexis, A aliumque pro eo Eunomium nomine fecissent episco 


singulos in eis pedes ejus ligari fecit, quxe dimisse 
aereum repetentes, Procopium diviserunt. Et hoc 
modo tyrannus interiit. SocRATES, lib. iv , cap. 5, 
pag. 913. 


' $09 CAPUT X VI. 


De exsilio sancii Eusebii Samosateni pontificis, et 
quig clves ejus, amore fidei alii episcopo se subdere 
noluerunt. 

Eusebius interea Samosatenus episcopus in Thra- 
ciam exsilio deportatus, apostolicis laboribus desu- 
dabat. ]s enim multas Ecelesias desolatas pastoribus 
esse conspiciens, habitu militari sumpto, et calamato 
caput operiens, Syriam peragrabat, et Phoenicen, 


pum, nullus illic habitantium, non pauper, non di- 
ves, non famulus, non opifex , non agricola, non 
hortulanus, non vir, non mulier, non juvenis , non 
senex, ad ecclesiasticum accessit consuete collegium, - 
solusque degebat episcopus, tune nullo eum neque 
vidente, neque penitus appellante, licet feratur cam 
multa vixisse mansuetudine : cujus rei hoc probatur 
indicium. Cum enim voluisset lavari, et ejus famuli 
balnei januas obserassent, volentesque ingredi pro- 
hiberent; ipse populum ante januas videns, eas ape- 
riri precepit, et libenter secum omnes lavacro parti- 
cipari. Hoc idem etiam in balnei solio fecit. Nam 
cum lavanti sibi quosdam videret astare, jussit ut 
cum ipso communiter aqua calida fruerentur qui ta- 


pariter et Palaestinam, presbyteros ordinans atque B centes astabant. Αἱ ille honoris causa hoc fleri pu- 


diaconos, aliaque Ecclesie replebat officia. Sicubi 
autem inveniret sibi concordes episcopos, eos prze- 
sules egentibus constituebat Ecclesiis. Quantam vero 
fortitudinem sapientiamque monstrarit imperialem 
suscipiens jussio:em qua eum przcipiebat ia Thra- 
eiis habitare, necessarium arbitror nescien!es agno- 
scere. Venerat enim gerulus hujus prxceptionis cirea 
vesperam; quem Eusebius silentium habere, et ad- 
ventum sul celare jussit, dicens : Si cognoverit hzc 
turba, sacri zeli amore flammata, te quidem interi- 
met; ego autem pro tua morte apud Deum ponas 
cogar exsolvere. Cum hzc dixisset, vespertino con- 
suete ministerio celebrato, eirca ipsa somni primer- 
dia uni famulorum secretum pandens, solus egressus 


tans, velociter ascendens, egressus est. Illi vero ne- 
quissimz hzresis immunditia, etiam aquam judicantes 
esse pollutam, eam repente cuniculorum egestionibus 
tradiderunt, etalterum fecerunt solium temperari. 
Quod ille cognoscens , relicta civitate discessit, ini- 
micam habitare eivitatem , et horrorem habentem 
adversum se communem, arbitratus opprobrium, 
Quo de Samosatis abeunte, Lucium pro eo apert6 
lupum et ovibus inimicum constituerunt. Sed oves, 
licet desolatze pastore, tamen qua sunt pastoris ope- 
rabantur. Permanserunt enim doctrinam àpostolicam 
inviolabiliter conservantes. Quomodo enim etiam 
Lucium omnes babuerint odio, aliis narrationibus 
explanabo. Adolescentes in platea sphzram alteru- 


est senex : sequebatur itaque famulus, plumacium ( tris porrigentes , lusu delectabantur. Isto autem 


tantummodo et codicem gerens. Cumque venisset ad 
Euphratis fluminis ripam, juxta ipsos muros civitatis 
ex positam, ascendit in navem, ut ad Zeugma naviga- 
ret; jussitque nautis ut remigarent, factoque die 
ille quidem pervenit ad Zeugmatis locum. Samosata 
vero gemitibus et lamentatione completi sunt. Nam 
cum ille servus 8615 proximis qua jussa fuerant indi- 
casset, et qui cum eo pergerent, et quos codices de- 
tulisset, ingemiscebant universi, pastore scilicet pri- 
vàti; fluviusque navigantibus atque sequentibus est 
iropletus. Cumque venissent, et desideratum pasto- 
rem cernerent, amplius ejulabant : ac suspirantes, 
fundentesque lacrymarum fontes, eum retinere nite- 
bantur, nein luposoves ejus incurrerent. Quem dum 


transeunte, conligit ut sphzera cadens, per asini ejus 
transiret pedes : tum pueri vehementer ejulaverunt, 
arhitrati sph:eram pollutione completam. At ille hoc 
intelligens, jussit alicui sequentium ut sustineret, et 
quod gerebatur agnosceret, Pueri vero accendentes 
ignem, et spheram jaculantes per mediam flammam, 
hoc modo eam arbitrati sunt expiatam. Et hoc qui- 
dem novi esse juvenile et consuetudinis antiquz re- 
liquias. Verumtamen indicium est quod possit osten- 
dere quele odium cirea Arianam vesaniam civitas 
habuerit universa. Verum Lucius mansuetudine non 
est imitatus Eunomium ; sed multos quidem sacer- 
dotum fecit per judices exsilio deportari, eos pr:e- 
cipue qui viriliter pro sacris dogmatibus dimicabant, 


flectere non valuissent, audierunt eo legente aposto- D usque ad novissimos Romani fines imperii; Evolcium 


licam legem (Tit. 1, 1), quoe aperte jubet nos princi- 
pibus et potestatibus esse subjectos. Quo facto , alii 
quidem ei obtulerunt aurum, alii argentum, alii vestes, 
alii famulos , tanquam ad peregrinam et extraneam 
properanti terram. At ille pauca quxdan a valde no- 
tis accipiens, doctrinisque cunctos et crationibus suis 
armans, et pro apostolicis dogmatibus pugnare prs- 
cipiens, ad Histrum profectus est. 1lli vero ad urbem 
propriam remeantes , et altezutros exhortantes, lu- 
porum circumspiciebant sapienter insidias. Nunc 
quoque narrandus est horum fidei calor et puritas. 
Puto enim me delinquere, nisi per lianc relationem 
jJi semper memorabiles habeantur. Cum ergo Aria- 

nOrum parlicipes egregio pastore nudassent gregom, 


diaconii ministerio functum in eremum Ossim; Án- 
tiochum vero Eusebii maximi generatione decoratum 
(erat enim consobrinus ejus) et mulis virtutibus 
coruscantem ; nec non sacerdotii dignitate fulgen- 
tem, in Armenix terminos destinari suasit; cujus 
opera pro divinis dogmatibus celebrata quis expla- 
nare sufficiat? Cum itaque vir sanctus Eusebius post 
multa certamina virtutesque multas, innumerasque 
victorias eliam coronam martyrii suscepisset, con- 
venit solemni modo provincie synodus pariter et 
Jovianus Pergens [ms., Perrenz] tunc civitatis epl- 
scopus, qui pauco tempore Arianorum fuerat com- 
munione maculatus; Cumque universi Antiochum 
elegissent, avunculo proprio successorem, et ad $a» 


3 


1085 M. AURELIL CASSIODORJ | ' ACSA 
crum perduzissent altare, et genua ad ordinationem Α tate verborum ad suum circumvenire consensum. 


inclinare compellerent, conversus et videns Jovia- 
num sue capiti. dexteram imponentem, manum ejus 
repulit :: dieens non esse ferendam dexteram quie 
aliquando sacramenta blasphemiis celebrata susce. 
perat. Sed baeo quidem! non post multum temporis 
evenerunt. Tunc enim in inieriorem est, ut dixi, 
ductus Armeniam. Qua tempestate vit sanctus Euse- 
bits morabatur apud Histrum, Celtis Thraciam de- 
vaetantibus et obsidentibus civitates , sicut ejus 
Scripta cemmenerant, TagopORETUS, lib. 1v, cap. 
19, 15 et bh. Edit. Christ. Vales. cav. 15 οἰ 14, 
pag. 166. 


310 CAPUT XVII. 
De exsilio Barse episcopi. 

Darsen quoque (cujus etian nunc. maxima gloria 
est, non solum in Edessa, quam regebat, vicinasque 
provincias; sed etiam in Phoenice, et AEgypto, nec 
non Thebaida, quas gentes cum maximo virtutis suae 
Bplendore transierat) primum quidem Valens insulam 
Aradum habitare przcepit. Cumque cognovisset in- 
numeros ad eum concurrere populos (quia cum ple- 
nw8 esset gratia, verbo sgritudines sanabat), in 
Oxyrynchum, JEgyptiacam civitatem , eum exsilio 
destinavit. Cumque etiam illic ejus gloria omnes ac- 
cenderet, in quoddam castrum novissimum barbaris 
vicinum, cui nomen est Pheno, senex dignus coelesti 
urbe deductus est. Aiunt quidam in Arado hactenus 
cjus constare lectum, eximia celebritate dignum; 
multi enim infirmantium, cum in illo collocantur, 
ealutem fide percipiunt. TmEoponETUS, lib. 1v, cap. 
15, p. 167. 


CAPUT XVIIÓ. 


ltem de erudelitate Valentis quám gessit adversus 
orthodoxos, eastincto Procopio. 


Jgitur imperator, exstincto Procopio, felicitate 
provectus, denuo contra Christianos prelia commo- 


Descendente siquidem Eunomio, sacris preceptoni- 
bus (id esi, litteris. principis) expelli jubetur Eleu- 
sius, et in sede Eunomius collocari. Quo facto, ama- 
tores Eleusii extra urbem oratorium fabricantes, 
collectas ibi faciebant. Haec ergo de Eleusio dicta 
sufficiant. Nunc de Eunomio referendum est. Sozo- 
MEN., lib. vi, cap. 8, p. 648. 


CAPUT XIX, 
: De Eunomio haresiarcha, 


Eunomius notarius fuit Aetii, qui Sine Deo voca- 
batur, cujus memoriam fecimus. Cum quo dum es- 
set, modum ejus sophisticum imitatus est; et ser- 
ntonibus quibusdam vacans, faciensque sibi sophis- 
mata, non sentiebat. Ex his inflatus, quia in blasphe- 
mias incideret; quippe dogma zelatus Arii, et multis 
modis repugnans dogmatibus veritatis. Paueum qui- 
dem edoctus ex litteris sacris, et eas neque intelli- 
gere pravalens, circa verba frequenter occupabatur, 
easque convertens semper, neque valebat inteniio- 
nis $ux propositum adimplere; sicut septem ejus 
demonstrant tomi , in quibus vanissime laboravit, 
quos in Epistolam Apostoli ad Romanos fecit; malia 
enim illic verba profundens, intentionem epistolz 
non potuit invenire. Sunt etiam alii similes ejus libri, 
quos qui legere voluerit, eorum contemptum expe- 
rimentis agnoscet. Hunc igitur Eunomium Eudoxius 
in Cyzico fecit episcopum, expellere nisus Eleusium. 
Cumque illuc venisset, utens more solito dialecti 
€3, quasi peregrinum aliquid auditoribus inferebat. 
Quamobrem Cyzici tumultus exortus est, eumque urbe 
repulerunt, non ferentes ejus verborum fastum. Qui 
Constantinopolim veniens, cum Eudoxio morabatur, 
episcopatu vacans. Sed ne detrabere videamur, audi 
vocem ipsius Eunomij, qua przsumit contra Deum 
sophismatibus loqui. Sic enim ait : Deus de substan- 
tia sua nihil novit amplius quam nos, neque est illi 


vebat, omnem religionem in Ariano dogmate cupiens — Potius, nobis autein agnita minus; sed quodcunque 
concordare. Praecipue tamen eum ad furorem pro- de illa novimus nos, hoc modis omnibus etiam ille 
vocabat synodus in Lampsaco celebrata; non solum. novit. Quod autem rursus ille, hoc invenies immuta- 
quia Arianorum abdicarat episcopos, sed quoniam biliter in nobis. Haec quidem aliaque similia Euno- 
promulgationem fidei Ariminensis anathematizave- nius sophismata , id est. circumventiones faciens , 


rat. Veniens igitur Nicomediam Bithyniz, convoca- 
vit Eleusium Cyzici; is enim sectam .Maeedonii po- 


non sentiebat occumbere. Quomodo autem ab Aria- 
nis paulo post segregatus est, proprio loco narrabi- 


tius sequebatur, sicut jam dixi. Et faciens coneilium p 08. SOCRATES, lib. 1v, cap. 7, p. 215. 


Arianorum episcoporum, cogebat Eleusium ut in illo» 
rum dogmate consentiret. Qui primum quidem nega- 
vit; postea vero cum ei minarelur exsilium, formi- 
datus in Arianum dogma eonsensit. Quo perpetrato, 
miox poenitentia tactus, veniens Cyzicum, coram. 
omn: populo de. violentia querebatur : dicens eon- 
sensum violentia, non voluntate factom ; et ut qua- 
rerent sibimet alium episcopum hortabatur, queniam: 
ipse per necessitatem dogma proprium denegasset. 
Porro Cyziceni propter amicitias ejus. alii episcopo 
subdi noluerunt, manseruntque sub eo, non tamen a 
propria haeresi permutati sunt. Hoc audiens Constan- 
tiaepolitanus episcopus, Eunomium in Cyzico ordina- 
vit episcopum, tanquam qui posset populum callidi- 


CAPUT XX. 
De sevitia Valentis contra Constantinopolitanos 
: orihodexos. 


Vexabantur enim etiam Constantinopolim babi- 
tantes, qui Nicsenum dogma profitebantur, quos om- 
nes imperator expeHt civitate preecepit, Novatiano- 
rum vero etiam ecclesias elaudi ; aliorum vero he- 
reticorum quod elauderet non invenit, dudem enim 
sub Constantio [ms. Lyr., Constantino] principe pro- 
babantur ablate. Sed etiam Agelium, Novatianorum 
episcopum Ecclesie Constantinopoli eonstitets, ex«- 
silii deportatione damnavit : dicebatur enim mirabi- 
liter conversari secundum ecclesiasticas sanctiones ; 
cujus vita erat philocophica, et ἃ pecuniaram pos- 


41085 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


^ 


i096 


sessione ségregata; quod etism conversationis ejus A ejus fuerat matus imperium. Et sequenti eonsulatu 


qualitas ostendebat, Una enim tunica utebatur, sem- 
per ambulabat excalceatus. Qui uon longo post tem- 
pore revocaius est, eeclesiasque recepit. Cujus rei 
fuit auctor quidam Martianus, vita, scientiaque 311 
mirabilis, dudum qnidem in regalibus militans, tunc 
autem presbyter Novatianus, artem grammaticam 
in peratoris filias edocebat Anastasiam atque Caro- 
82m. Ex quarum nominibus hactenus Anastasiana et 
Carosiana lavacra publica Constantinopoli nuncu- 
pantur. SozouEN., lib. v1, cap. 9, p. 649. 


CAPUT XXI. 
De destructione murorum. Chalcedonensium. 
igitur imperator Valens Chalcedonensis urbis, 


Lupicini et Jovini (An. Dom. 567) grsmdinis muti- 
tudo in Constantinopolitana urbe seeunda Junii men- 
sis die, saxorum gerens similitudinem, vehementet 
effunditur. Quod multi dicebaut propter motam im- 
peratoris accidere, qui plurinos sacerdotum exsilio 
deportaverat Eudoxio communicare fugientes. Post 
paululum vero tempus eodem cousulatu, Valentinia- 
nus princeps filium Gratianum imperatorem consti 
tuit, vicesima quarta die mensis Augusti. Sequenti 
vero consulatu Valentiniani secundo, et Valentis item 
secundo (An. Dom. 568), terrz:emotus circa Bithy- 
niam maximus Nicseam sobvertit urbem, undecima 
die mensis Octobris. Agebatur enim annus duodeci- 
mus post Nicomedi:x casum. Post paucum vero tem 


contra Byzantium posite, muros destrui jussit. Jura- & pas 4}10 terre motu mult: partes Germ civilatis, ir 


verat enim hoc 86 factarum,*tyrauno victo : quia 
Chalcedonenses favore tyranni ei turpes contumelias 
iutulerunt, et portas clausere civitatis. Murus ergo 
jussione destruebatur imperatoris, et saxa ad zdifi- 
eium thermarum, quse Constantiana.vocantur, Con- 
stantinopolim vehebantur. Inter qus» saxa unum in- 
ventum est in quo responsum habebatur inscriptum, 
elim quidem absconsum, tune quidem manifestum. 
Significabat enim, quia dum proveniret aquarum 
abundantia civitati, tune murus qnidem lavacro ser- 
viret ; innumer» vero barbarorum mationes, Roma- 
norum finibus discurrentes, cum crudelia multa 
eommitterent, novissime etiam ips» perirent. Post 
aliquantum itaque tempus evenit ut Yalens aqu:educ- 


tem sedificaret, et abundantiam Constantinopoli prze- ( 


beret aquarum; tanc etiam barbare mote sunt na- 
tones. Responsum tamen etiam alio modo contigit 
adiumpleri. Cum eninr aquzeductus in eivitatem fuisset 
ductus, prefectus urbis tunc Ciearchus nympheeum 
moaxiemm adificavit in platea αι Theodosii nunc 
vocatur, ubi aqu affluentia est emissa : in 400 maxi 
imam festivitatem civitas habuit. Sed hoe respensum 
post paulelum est impletum. Porro duin solveretur 
murus, principem Constantinopolitani rogaverunt ut 
8 muri destructione cessaret. Cum quibus etiam sup- 
plicabant possessores Bithynize, Nicomedienses atque 
Niceni. Verum imperator furore plenus, vix quidem 
supplicantium suscepit preces. Volens iamen jusju- 
randum implere, murum destruebat, eumque sub- 
inde minoribus lepidibus rursus cdificabat. Quod 
sunc etiam in. quibusdam muri partibus invenitur, 
ubi mavimis mirabitibusque lapidibus, vilis nunc fa» 
brica superposita demonstratur. SocnaTEs, lib. 1v, 
cap. 8, p. 916. 


CAPUT XXII. 


De nativitate Valentiniani minoris , et de immeruitale 
grandinis, et de ortu principis Gratiani. 


Hoc itaque tempore talia gerebantur. Sciendum 
(amen quia bellum contra Procopium tyrannum 
gestum est consulatu Gratiani, et Dagalaiphi (An. 
Dom. 366), circa terminum Maii mensis. Post paulu- 
lum vero tempus eodem consulatu, Valentiniano 
principi, iu Occidentis partibus constituto, natus est 


fius nomen referens pauje, Verum Gratianus aniq 


Hellesponto constitute, destructz sunt. His ergo its 
provenientibus, nulla reverentia terruit, neque Éu- 
doxium Arianorum episcopum, neque Valentem im-. 
peratorem. Non énim a persecutione cessabanf. Porro 
terre motus turbarum ecclesiasticarum indiciora esse - 
videbatur. Cum ergo multi sacerdotum exsilio porta- 
rentur, soli divina providentia propter eminentem su] 
reverentiam exsilium non sunt passi Dasilius atque 
Gregorius. Quorum alter quidem Cxsarex Cappado- 
cix fuit episcopus ; Gregorius autem Nazianzenze civi- 
tatis omnino vilissimx, qux est posita vicina Caesa- 
res. De Basilio atque Gregorio procedeati sermone 
narrabimus. SocnaTEs, lib. iv, cap. 9 οἱ 10. Edit, 
Christ. Valcs. cap. 9, 10, 11, p. 218. 


CAPUT XXIII. 


Quomodo Ariani Macedonianos fuerint persecuti, e 
illi se contulerint ad Liberium. 


Cumque igitur eo tempore consubstantialitatis 
dogma profitentes vehementer. affligerentur , rursus 
persecutores contra Macedonianos insurrexerunt 
(An. Dom. 567) : qui terrore magis violentiaque con- 
stricti, per singulas civitates legationibus fungeban- 
(ur apud alterutros : judicantes ut per necessitatem 
confugere deberent ad fratrem imperatoris, et ad Li- 
berium Romans urbis episcopum, cujus fidem am- 
plectebantur potius quam communionem Eudoxii. Mi- 
serunt ergo Eustathium Sebasti», qui szpe fuerat 
depositus, Sylvanum Tarsi Cilicie, atque "Theopbi- 
lum : mandantes ne deciinarent fidei causa Liberium, 


D sed Romanz communicarent Eeclesie, ei fidem de 


consubstantialitate roborarent. Hi siquidem cum 
litteris in Seleucia dispositis, ad Italiam pervenerunt ; 
et imperatorem quidem videre non potuerunt ; erat 
enim occupatus in Galliis, et eontra Sauromatas di- 
micabat. Liberio tamen epistolas obtulerunt, qui 608 
suscipere nullatenus voluit : dicens eos Arianos esse, 
nec ab Ecclesia suscipi posse, qui Nicanam Ron sus. 
ciperent fidem. At illi responderuat per peenitentiàm 
se cognoviseo veritatem, et dudum abnegasse dissi- 
militudinis (idem, et similem professos per omnia 
Filium Patri, nihilque differre a consubstantiali per 
omnia similem. ITxe dicentes, exegit Liberius scríp- 
tam su: sententix dare professionem. Αἱ illi libel- 


um porrexerunt ju quo etia proposuerunt verba 








1087 


Asia constituta, οἱ Pisidia Isauriz, atque Panphylia, 
nec non Lycia factas, hic propter multiloquium non 
conscripsi. 3149 Verba vero libelli ab Eustathio et 
reliquis Liberio dati b»c esse noscuntur. SOCRATES, 
lib. 1v, cap. 34. Edit. Christ. Vales. cap. 12, p. 919, 


CAPUT XXIV. 
Libellus Macedonianorum Liberio Romano datu; 
episcopo. 

Domino fratri et consacerdoti Liberio Eustatbius, 
Theophilus et Sylvanus, in Domino salutem. 

Propter hzreticorum vesanas suspiciones, qui non 
cessant catholicis Ecclesiis scandala generare, ea 
gratia omnem occasionem corum perimentes, profi- 
témur synodum Lampsaco celebratam, et Smyrna, 
aliisque diversis locis, orthodoxorum episcoporum. 
Pro qua synodo legatione fungentes apud tuam pa- 
ternitatem, et universos Italie, cunctosque Occiden- 
tis episcopos, litteras deportamus, catholicam fidem 
tenere, atque servare quz in saucto Niezno concilio 
sub beat: memoriz Constantino a trecentis decem 
et octo episcopis confirmata, perfecto, et immobili 
&tatu hactenus, et in perpetuum permanebit, iu qua 
ronsubstantialitas sancte pieque definita est contra 
Àrii pravitatem. Similiterque nos cum przdictis eam- 
lem fidem tenuisse, 3tque tenere, et usque ad ter- 
minum custodire manu Propria profitemur : con- 
demnantes Arium impiamque doctrinam ejus cam 
discipulis suis eique eimilia gapientibus, nec non om- 


»em hzresim, Sabellianos, Patripassianos, Marcio- C 


nistas , Photinianos, Marcellianos , simul etiam Pau- 
losamosatenos, eorumque doctrinam, omnesque bis 
similia sapientes, et universas haereses sanct» fidei 
predict contrarias, quz pie catholiceque est in Ni- 
cxa a sanctis Patribus explanata : anathematizantes 
priecipue explanationem lectam in Ariminensi con- 
*ilio, tanquam contrariam przdictze fidei saneti con- 
cilii in Nicea urbe celebrati; cujus lectione probata 
In urbe Thracie Niezma, dolo atque perjurio capti 
Constantinopoli subscripserunt, Est autem fides no- 
Blra, et eorum pro quibus legatione fungimur, hzc. 
Credimus in unum Deum, Patrem omnipotentem, 
omnium visibilium invisibiliumque factorem, οἱ in 
unum unigenitum Deum, Dominum Jesum Christum, 
Filium Dei, natum ex Patre, loc est ex. substantia 
Patris ; Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum ve- 
rum ex Deo vero, natum , non factum, consubstan- 
Ualem Patri, per quem omnia faeta sunt que in colo 
et qua in terra. Qui propter nos homines et propter 
nostram salutem descendit, et incarnatus cst, et homo 
factus, passus et resurrexit tertia. die, ascendit in 
Co»los, et venturus est judicare vivos et mortuos. Et 
in Spiritum sanctum. Eos autem qui dicunt : Fuit 
quando non fuit, et antequam nasceretur non fuit, et 
. quia ex non existentibus factus est, aut ex altera eg- 
sentia vel substantia dicentes esse, aut convertibilem 
aut mulabilem Filium Dei, anathematizat catholica 
et apostolica Ecclesia. 

Eustathius episcopus 


Sebastim civitatis, et Theo- 
(Us: τ t 


4 


M. AURELII CASSIUDORI 
fidei Niesni concilii. Epistolag autem a Smyrna in A philus 


1088 


et Sylvanus legati conciliorum Lampssci, 
Smyrn:e et reliquorum, hanc. professionem manibus 
nostris et propria voluntate subscripsimus. 


Si quis autem prweter expositam a nobis fidem, 
contra nos vel 608 a quibus directi sumus, aliquod 
crimen inferre voluerit, cum litteris ad nos tuse san- 
ctitatis ad quos probaveris orthodoxos episcopos di- 
rige, et apud eos nobiscum causam dicant. Et si 
quid eriminis fuerit approbatum, in anctore procul 
dubio vindicetur. Hoc itaque libello legatarios obli- 
gans Liberius, eos in communionem suscepit. Qoi- 
bus dans hujusmodi litteras, abire precepit. Socn4- 
TES, lib. ww, cap. 11. Edit. Christ. Vales. cap. 19. 
p. 220. 


CAPUT XXV.- 

Epistola Liberii Romfne urbis episcopi, et Siciliensis 
concilii ad Macedonianos episcopos post peniten- 
tam. 

Dilectissimis fratribus et consacerdotibus Eusta- 
thio, Cyrillo, Hypericio, Heroni, Elpidio, Maximo, 
Eusebio, Eucarpio, Ortasio, Neoni, Eumathio, Fau- 
&tino, Proclo, Passinico, Arsenio, Severo, Didymioni, 
Britanio, Callicrati, Damabio, Edessio, Eustoebio, 
Ambrosio, Gelonio, Pardalio, Macedonio, Paulo, 
Marcello, Heraclio, Alexandro, Adelio, Martiano, 
Sihenelo, Joanni, Maceri, Charisio, Sylvano, Pho- 
tino, Antonio, Autho, Celso, Euphranori, Milesio, 
Patricio, Severiano, Eusebio, Eumolpio, Athanasio, 


-Diophanto, Minodoro, Diocli, Chrysampelo, Eugenio, 


Eustathio, Callicrati, Arsenio, Eugenio, Martyrio, 
Hüeratio, Leontio, Philagrio, Lucio, et universis 
Orientalibus orthodoxis, Liberius episcopus et occi- 
dentales episcopi, in Domino salutem. 

Optabile nobis pacis atque concordism gaudiunt 
vestra litterz detulerunt, fidei lumine resplendentes, 
fratres charissimi, oblatse nobis per clarissimos fra 
tres οἱ coepiscopos Eustathium, Sylvanum, atque 
Theophilum, et maxime quia vestram sententiam] 
vestrosque sensus concordare et consonare cum me3 
humilitate, et ltalis atque Occidentalibus universis 
affirmaverunt atque demonstraveruut. Et hanc esse 
cognoscimus catholicam et apostolicam fidem, qus» 
usque ad Nicsrmum concilium integra immobilisqua 
servata est ; et hanc ipsi retinere professi sunt, gau- 
dioque repleti, et omne vestigium ac nebulas inepta 
suspicionis abjicientes, non solum sermone eam, sod 
etiam scriptura currente professi sunt. Cujus exem- 
plar his litteris subdere necessarium judicavimus ; ne 
ullam oceasionem h:ereticis ad exercendas insidias 
denuo relinquamus : quibus iterum flammas propri:a 
malitiz commoventes, incendia discordiarum con- 
suete resuscitent, Hzc insuper sunt professi eha- 
rissimi fratres nostri Eustathius, Sylvanus, atque 
Theophilus vestram charitatem semper lianc fidern 
habuisse, et hanc usque ad terminum custodire, 
id est in. Niczna urbe a trecentis decem .et octo 
episcopis orthodoxis approbatam , quz perfectam 
continet veritatem et os totius hzretieze multitu. 
dinis Ms, Lyr., pravitatis] obstruit atque dissol« 


A 


3 «€ 


dem, ipse Sabinus in colleetioue synodalium est pro- 


1089 
vit. 

tantorum episcoporum numerus aggregatus est con- 
tra vesaniam Arii, quanto numero beatus Abraham 
913 tanta millia flde destruxit. Quz fides, dum in 
substantia et nomine consubstantialitatis continetur, 
velut quoddam munitissimum et inexpugnabile ca- 
strum, omnia jecula et molitiones Arian: increduli- 
latis decenter evitat. Cum igitur omnes Occidentales 
episcopi Arimino congregati, quando eos Arianorum 
collegit vesania, quadam suasione, aut, ut verius di- 
cam, mundana potentia, hoc, quod cautius erat in fide 


positum, auferre aut oblique denegare conati sunt. 


Tamen nihil eorum calliditas profuit : nam pene om- 
hes convenientes Arimino tunc terrore permoti atque 
decepti, nunc resipiscentes atque anathemaüzantes 


eos qui ibi convenerunt, aut subscribentes catholice B 


(idei qux in Niczena urbe sancita est, nobisque com- 
municantes, ferventius contra Arii dogma ejusque 
discipulos iuflammantur. Cujus rei indicium etiam ipsi 
legati vestra civitatis agnoscentes, vosipsos in sua 
subscriptione junxerunt, anathematizantes Árium et 
quie ab ejus sequacibus Arimino gesta noscuntur con- 
tra fidem in Niczna urbe sancitam. In quibus etiam 
vos capti, perjurio subscripsistis. Unde consequeus 
nobis visum est scribere charitati vestre et adjuvare 
justa poscentes ; maxime quia per professionem vestro- 
rum legatorum resipiscentes [ms. Santheod., venientes] 
Ürientales cum orthodoxis Occidentalibus concordare 
cognovimus ; et significamus, ut noveritis blasphemos 
Ariminenses, qui tunc videbantur per subreptionem 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 
Non enim spontaneo motu, sed nutu divino A fessus. SocnaTEs, lib. wv, cap. 11. Edit. Christ. Vales, 


1090 
cap. 19, p. 2232. 


CAPUT XXVI. 


Cur Eunomius ab Eudozio segregatus sit. 

Circa hec itaque tempora Eunomius ab Eudoxio 
Beparatus seorsim agebat missas ; quoniam quem dum 
s:xpe [ed. V perse] rogasset ut susciperetur preceptor 
ejus Aetius, Eudoxius non audivit. Hoc autem non 
ideo refutavit, quia sectam declinabat Aetii, cum eam 
scilicet przdicaret ; sed quoniam omnes unanimes 
illius, eum sect: alterius fatebantur. Ista ergo causa 
fuit ut ab Eudoxio separaretur Eunomius. Hac igitur 
Constantinopoli gerebantur. SocRATES, lib, 1v, cap. 19, 
Edit. Christ. Vales.cap. 15, p. 225. 


CAPUT XXVII. 
De latebris Athanasii. 


Deinde Alexandria preceptum prafectorum, stu- 
dio Eudoxii destinatum, conturbavit Ecclesiam. Ve 
rum Athanasius irrationabilem furorem populi me- 
tuens, atque timens ne malorum faciendorum ipse 
causa esse videretur, quatuor mensibus semetipsuns 
in sepulcro patris abscondit. Cumque propter ejus 
ab:entiam, seditionem desiderio ipsius populus exci- 
tasset, agnoscens imperator propter hoc Alexandriam 
esse turbatam, litteris indicavit, ut Athanasius licen- 
ter teneret Ecclesias. Et hiec fuit causa ut usque ad 
Athanasii mortem Alexandrina non turbaretur Eccle- 
sia. Quia vero post ejus mortem rursus Ariani eas Ec: 


fnaeulati, nunc anathematizatos, et universos δὰ Ni- C clesias invaserunt, post pauca narrabo. Socna Es, lib, 


teenam respirasse fidem. Quod oportet per vos omni- 
bus indicari quatenus possint qui violenter lzsi sunt, 
uliquando ab hzreticis tenebris ad divinum lumen ca- 
Wholieze libertatis accedere. Qui post hanc synodum, 
nisi voluerint respuere venenum perfidiz et blasphe- 
mias Arii universas abjicere easque anathematizare, 
cognoscant se cum Ario ejusque discipulis, czterisque 
Berpentibus, sive Sabellianis, vel Patripassianis, aut 
cujusli bet alterius hzeresis socios esse, et communione 
privatos ab ecclesiastica synodo, qus ad se filios adul- 
lerii non admittit. Deus vos incolumes custodiat, fra 
wes charissimi. Has litteras Eustathius ezterique per- 
cipientes, ad Siciliam rursus devenerunt, ibique fa- 
cientes synodum Siculorum episcoporum, coram ipsis 


tonsubsiantialitatis fidem professi sunt. Cumque Ni- D 


venam fidem roborassent, consonas ab eis quoque 
percipientes epistolas, ad eos, a quibus fuerant desti- 


, ati reversi sunt. Qui Liberii pracepta suscipientes, 


legationes mittebant per civitates apud praesules, et 
consubsiantialitatem fidei przedieabant: invitantes eos 
ut in Tarsum Ciliciz pariter convenirent ; quatenus 
Nicznam roborantes fldem, de czetero solverent om- 
fiem contentionem. Qus fieri potuerunt, nisi Eudoxius 
Árianzreligionis praesul, tunc apud imperatorem emi- 
Dens valde, prohibuisset. Qui amplius propter indictum 
iter ad Tarsum accensus, mala in eis potiora cominisit. 
Quia vero Macedoniani per legatos, quos miserant, 
Ccommunicantes Liberio, Nicrenam confirmaverunt ἢ- 


Iv, cap. 12. Edit. Christ. Vales. cap. 45, p. 225. 


CAPUT XXVIII. 


De concilio Tyanensi, ubi littere Liberi et Occidenta- 
lium sunt. recepta. : 


Ho siquidem tempore celebrabatur concilium in 
Tyanis ab Eusebio episcopo Cesares Cappadociz, 


' Athanasio Aucyrz, Pelagio Laodicixe, Zenone Tarsi, 


Paulo Emeseno, Ostresio Melitinense, et Gregorio 
Nazianzeno, aliisque multis, qui verbum consubstan- 
tialitatis servandum esse apud Antiochiam Joviana 
imperante decreverant. Releguntur ibi Liberii et Occie 
dentalium litterz sacerdotum. Quamobrem gaudio re- 
pleti scripserunt universis Ecclesiis ut legerent decreta 
episcoporum apud Ásiam celebrata, et Liberii litteras, 
Italorumque, Afrorum, atque Gallicanorum, nec non 
Siculorum. Detulerant enim horum litteras legati de 
Lampsaco destinati, ut considerarent omnium nume- 
rum sibimet concordantium. Plurima namque multi- 
tudo concilium Ariminense vincebat ; pariterque scri- 
pserunt, ut in Tarsum ΟΠ οἶς convenirent certa die ; 
et illi quidem hoc modo alterutros invitabant. Cumque 
synodus pararetur in Tarsum, convenientes in Antio- 
chia Cariz, quasi 54 Asiani pontifices studium quidem 
concordizx ecclesiasticze collaudabant , consubstantia- 
litatis vero nomen respuentes, fidem in Antiochia et 
Seleucia prolatam roborare nitebantur, 3344 tanquam 
Luciani martyris existentem, et multoruui sudoribus 


a progenitoribus suis approbatam. Verum imperator 


$491 


M. AURELHU CASSIODORI 


4088 


&udio Eudozii synodum in Cilicia celebrari probibuit. A imperator impletum eet, et in aliam sequentem navi- 


SozoMEx., lib. vi, cap. 12, p. 652. 


CAPUT XXIX. 
De Eudozio episcopo Ariano, et de persecutione Va- 
lentis propter Evagrium orthodoxum episcopum. 

Igitur imperator Valens festinans ad Antiochiam, de 
Constantinopoli digressus, venit in Nicomediam, et 
ilic hujusmodi causa moratus est. Eudoxius enim 
Arianz religionis, mox post egressum imperatoris de- 
functus est consulatu Valentiniani et Valentis tertio 
(An. Dom. $70), cum undecim annis sedem Constan- 
tinopolitane tenuisset Ecclesi». Quamobrem Aria- 
hi in locum ejus ordinaverunt Demophilum. Verum 
predicatores consubstantialitatis opportunum judi- 
contes invenisse se tempus, Evagrium quemdam sux 
fidei constituerunt episcopum. Quem ordinavit Eusta- 
thius, dudum Antiochenus episcopus, qui prius quidem 
a Joviano fyerat de exsilio revocatus ; tuncautein ade- 
rat in urbe Constantinopoli latenter degens, ut con- 
substantialitatis przedicatores sua presentia roboraret. 
Socturss, lib, c. 15, Edit. Christ. Vales. c. 14, p. 923. 

Hoc facto. ex alio rursus initio persecutionem Ariani 
movebant. [izec gesta dum pervenissent ad principem, 
metuens ne seditionecivitas Lurbaretur, militarem ma- 
num a Nicomedia Constanlinopolim destinavit : pre- 
cipiens ut teneretur et ordinator et ordinatus, et alter 
alibi mitteretur in exsilium. Eustathius igitur in Bi- 
sam Thraciz civitatem mittitur, Evagrius in locum 
alium destinatur. His ita gestis, Ariani amplius effe- 
rali, vexabant vehementer orthodoxos, ciedenteg, 
contumeliis affligentes, carceribus recludentes, pecu- 
hiisque sepe damniflcantes, et omuia contra eos fa- 
cientes importabiliter. Qu:e dum illi ferre non possent, 
ad supplicandum principi veniebant, δὶ quo modo me- 
rerentur violentias evitare. Sed hoc cogitautes, valde 
Árustrati sunt, ab injusto 89 arbitrati.justitiam prome- 
teri. Socga TES, (ib. 1v,.cgp. 13. Edit. Chriat. Vales. 
eap. 15, p. 226. 

Cumque viri electi ex occlesiastico collegio octo- 
ginta numero, quibus praeerant Urbasus, Theodorus, 
δὶ Menedemus, in Nicouediam pervenissent, preces 
obtulerunt imperatori, violentiam proclamantes, et ea 
Sus videbantur esse perpessi. SocnaTEs, lib. 1v, cap. 
43. Edit. Ghriel. Vales. oap. 46, p. 227. 


CAPUT XXX. 


Quod octoginta orthodoxi a Valente in navi. cremati 
sunt, 


Indignatus igitur imperator, ad presens celavit iram, 
latenter autem Modesto prefeeto precepit ut eos com- 
prehensos occideret. Modus autem mortis erat quo- 
dummodo peregrinus, quapropter memorice contradi- 
ts. Metuens enim prefectus ne seditio nasceretur in 
populo, si eos aperte perimeret, simulavit se eos vi- 
vosexsilio destinare. Illis antem simpliciter acquiescen- 
tibus, jussit eos prsefectus mitti in navem quasi exsilio 
devehendos : przeipiens nautis at cum ad mare me- 
dium pervenirent, eos demergerent, et hoc modo mo- 
Yerentur. Quo facto, perductis eis in medium simum 
qui vecatur Ástacenus, quod jusserat prafeetus et 


culam naute transeuntes concremaverunt navem. (δα. 
igit eatem. ventum subsolanum nimie flare; et ita 
mavis velociter est accensa. Cujus reliquis pervene 
runt ad locum qui Acidiza nuocupatar, ubi ed plenum 
cum viris religiosis absumptz eunt. Quod tameu aimat 
DOn sine ullione Aransisse. Fames namque repente 
secuta est cirea Phrygiae gentes ; ita ut noceasitatem 
l»berept habitatores pauriam relinquere, et ad Con-- 
stantinopolim diversasque provineias properare. Se- 
CBATES, lib. 1v, cap. A5. Edit. Cheiu. Vales. cap. δᾶ, 
p. 221. 


CAPUT XX1I. 

Quid Valens gesserit in Antiochia et Cappadocia. 

Vatens itaque, Nicomedia relicts, pergebat ad An- 
tiochiam. Interea dum venisset ad Cappadociem, se- 
lite (me. Lyr., sollicite] ejus loci turbabat Ecelesias, 
Arianis eas tradere volens. Quod se credebat eito per- 
ficere, eo quod pro quibusdam inimicitiis Basilius Ea- 
sebio, qui tune Ciesariensem regebat Eeclesiam, vi- 
debatur offensus ; et abscedens in Pontum, eum mo- 
nachis habitabat ibi philosophantibus. Porro pepulas, 
et maxime nobilium ac sapientiam, Eusobium in suspi 
cione habebant, quasi ipse fuisset auctor fugse viri phi- 
losophi vita verboque perfecti. Volebantque eum de 
serere, et apud semetipsos missarum celebrare solem 
nia. Sed Basilius quidem, ne turba nasceretur in 
populo per seditiones hereticorum, agebat in Ponto 
silentiom eum suis episcopis, qui semper adkeserant 


jlli. Contigit etiam ut circa Eusebium odium populi 


nasceretur. Dumque Basilio fuisset nuntiatum quia 
Valens veniret in Cappadociam, relicto Ponto, Caesa- 
ream venit, et paetis cum Eusebio celebratis, Eccle- 
siam pro tempore suis adhortationibus roborabat 
Valens autem, dum suam intentionem non valuisse! 
implere, cum episcopis secum ambulantibus tune 
abscessit. SozowEN., lib. vi, cap. 15, p. 6-6. 

Igitur imperator Valens parvipendens [ed. V., per- 
videns] famis invasionem, venit Antiochiam Syriz. 
Cumque ibi moraretur, nolentes Arianis consentire 
vasiabat, vehementerque consubetanüialitalis praedi- 
catoribus imminebat. Et quos dum Ecclesiis pena 
omnium civitatum Orientalium expuliseet, non ei hoc 
suífecit, sed etiam eos diversis suppliciis subdidil, 
multosque diversa morte coptraditos interemit, ple 
rimos tamen necabatjn flumine. SOCRATES, lib. IV, cap. 
14. Edit. Christ, Vales. cap. 47, p. 233. 


CAPUT XXXII. 


Quomodo in Edessa mulier cum filio currens ad martg« 
rium, praefectum et imperatorem s(upefactos a crude- 
litate removerit. 


Dicendum quoque est quod in. Edessa Mesopets- 
mis gestum esse dignoscitur. In hac urbe est Thome 
apoeteli basilica, clara nimis pariter et ormata. In qua 
propter loci reverentiam colleotze szpius celebraban- 
tur. Quam volens imperator inspicere, et 3gno5scens 
Sibi otunes odiosos 915 ibidem convenire, fertur 
manu percussisse praffecium, cur exinde ortliodoxos 
non expulerit universos. Cumque praefectus injuriam 


.h 





1095 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


1094 


passus, invitus indignationi principis Jninistrare con- À invidia, ut imperatori dicerent, quís plurimum hono- 


, tenderet (non enim volebat tantis hominibus czedes 
inferre), latenter. mandavit ut nullus in illa basilica 
remaneret. Sed nemo respexit neque consilium neque 
terrorem ejus. Omnes enim altera die ad locum ora- 
tionis pariter confluxerunt. Cumque przfectus cum 


multa militum manu ad basilicam festinaret ut impe- - 


ratoris perficeret jussionem, quz:edam muliercula eum 
paupertate degens, suum filium manu trahens cursuque 
ad illam basilicam properans, przfecti interrupit offi- 
cium. Indignatus vero przefectus mulierem jussit sibi 
adduei, dixitque ad eam : O infelix mulier, quo sie 
indecenter curris? At illa : Ubi et alii, inquit, ire 
festinant. Tunc ille : Non audisti quia prefectus illic 
Occisurus est universos quoscunque compererit? Et 


rem viris illis que contumelia putabatur afferret. Hacc 
agnoscens imperator, jussit ut bini separarentur, et 
alios quidem in Thracias, alios in extremam Arabiam, 
alios vero in Thebaidz dispersit urbes. Aiunt enim 
quia etiam fratres quos natura junxit, crudelissimus 
corpore separavit. Porro Eulogium przsulem illo- 
rum, et Protogenem, qui post eum fuit, in Antipoum 
usquetransmisit. Quorum virtutem non patior oblivioni 
contradere. Cum euim concordem viderent civitatis 
episcopum, ecelesiasticoque collegio communicarept, 
viderunt paucos esse ad ecclesias concurrentes. De 
qua re consulentes, sgnoverunt habitatores civitafis 
esse paganos; unde dolentes de eorum incredulitate 
lamentati sunt : non tamen lugendum esse diu arbi- 


mulier : Audivi, inquit, ideoque festino, ut illic in- B-trati sunt, sed omni virtute de medicipa cogitaverupt. 


'veniar inter eos, Et ubi hunc parvulum trahis infan- 
tem? Tunc mulier ait : Ut et iste martyrium suscipere 
mereatur. Hxc cum audisset vir ille, consideravit cqn- 
eurrentium voluntatem. Et mox recurrens ad princi- 
pem, suggessit ei quod essent omnes mortem pro sua 
fide suscipere praparati : irrationabile dicens brevi 
tempore tantos occidere. Quo dicto ab ira revocavit 
imperatorem. Hoc ergo modo Edesseni furorem im- 
peratoris effugiunt. SocRATES, Jib. 19, cap. 14. Edit. 
Christ. Vales. cap. 18, p. 228. (04 


CAPUT XXXHIL 
Je egaminatione et exsilio plurimortüm orthodoxorum. 


Et hzc quidem cum prafectus imperatori dixisset, 


"'TaEObORETUS , lib. 1v, cap. 18, Edit, Christ. Veoles. 
cap. 171 et 18, p. 110. 


CAPUT XEXIV. 
De miraculis confessorum. 


Sacratissimus igitur Eulogius, in habitaculo suo 
redaetus, tota die totaque nocte omnium deprecaba- 
tur Deum. Protegenes autem valde dignissimus, Eu- 
nomii litteris eruditus, ad scribendum velociter prz- 
paratus, inveniens opportunum locum, eumque sibi 
segregans ad docendum, adolescentium magister eí- 
fectus est, quos et seribere veleciter edocebat, et di- 
vina erudiebat eloquia. Dictabet eis Davidicas me: 
lodias, et apostolicae deeirinte congruas lectiones 


populum quidem, quod sustinebat, non pertulit ex- (? meditari precipiebat. Cumque unus adolescentium 


periri. Verum igitur duces eorum, id est presbyleros 
atque diaconos interrogare przceptus est, ut unum e 
duobus eligerent : aut communicare lupo, aut urbe 
pelli, et in quibusdam extremis partibus destinari. 
Cumque congregasset universos, mitibus utebatur 
verbis, persuadere nitens ut leges sequerentur impe- 
ratoris : indicium vesani:w dicens esse, ut tanto im- 
peratori pauci homines resultarent. Cumque cuncti 
tacerent , ad horum ducem Eulogium , virum valde 
laudandum prefectus ait : Cur non respondes bis 
qu:xe dicuntur a nobis ? At ille : non, inquit, oportet 
nihil interrogatum respondere. Tunc praefectus : 
Multa itaque verba locutus sum, monens vos qua àg- 
tis expediunt. Porro Eulogius universis hac dicja 


incidisset in :gritudinem, venit ad domum ejus; et 
Senens mgroti dexteram, languorem orationibus effu- 
quit. Hoc agnoscentes aliorum parentes infantium, 
deduxerunt eum ad domos suas, et xgrotis auxiliari 
deprecabantur. At ille non ante se dixit Deum ut ex- 
pellerentur zgritudines rogaturum, nisi prius xgroti 
acri baptismatis munere potirentur ; quod illi lzetantet 
impleverunt. Cogebot enim eos salutis desiderium, et 
sub uno anima corporisque sanitate fruebantur. Si 
quando vero alieui suasisset ut sacram gratiam mere- 
zetur aecipece, .deducebat eum ad Eulogium, et con- 
cutiens januam, rogabat ut aperiret, ac signum do- 
minicum ei qui fuerat renatus imponeret. Cumqua 
ille difüeilius aperiret, ne intermitteret orationem; 


luisse respondit; et incongruum esse ut solus, alios 1) dicebat potigs esse necessariam salutem errantium. 


despiciens, responderet. Si vero me solum , inquit , 
interrogas, meam declarabo sententiam. Profectus 
ait : Communica possidenti regnum. At ille pacifice 
et nimis gratanter ait : Et mihi regni quoque sacer- 
dotiique consortium est. Tunc prefectus irrisionem 
sentiens ssviebat, et injuriis contra senem usus, 
euam hzc adjecit : Non hoc locutus sum, fulminan- 
de ; sed quibus communicat imperator, communica- 
re vos monui. Cumque dixisset senex pastorem se 
habere, et illius nutibus obedire, oetoginta eodem 
tempore comprehensos destinavit in Thraciam : qui 
cum ducerentur, plurimo per iter [ed., pariter] appa- 
ratu fruebantur. Civitates enim occurrebant, et viti, 
dcvictores athletas honorantes. Sed hostes armatit 


Mirabantur igitur universi, videntes Protogenem talia 
facere, qui licet tantis lumen divine cognitionis im- 
pertiret, tamen Eulegio primatum per omnia reser- 
vareL; ut eos quos capiebat illi magis offerret. Unda 
conjiciebant multo magis virtatem illius eminere. 
Cum igitur flurtuatio quievisset, tranquillitate facta , 
remeare praeceptos deduxerunt omnes ingemiseentes, ; 
et lacrymantes, maxime vero praesul Ecclesize, eorum 
privatus affectu. Cumque ad propria remeassent, san- 
eius quidem Eulogies, Barse maximo ad vitam feli- 


.eissimam transeunte, ejus suscepit regimen Ecclesiz. 


Porro mirabilis Protogenes colere jussus est. urbem 
Carrensium desolatam, et spinis gentilium undiqua 
plenam, qux utique plurimis laboribus iudigebat, 





1095 


M. AURELII CASSIODORI ἢ 


1096 


TuroponETUS, lib. 1v, cap. 10. Edit. Christ, Vales. A hoc dixisse : Ego quidem etiam cras ipse regredior, 


cap. 18, p. 111. 


316 CAPUT XXXV. 


De responso daemonis, quis post Valentem imperaturus 
Ping et quod ob hoc Valens multos occiderit. 


Eodem tempore daemon quidam erroneus , crudeli- 


tate Valentis abusus, ei persuasit ut perscrutaretur 


quis post eum suscepturus esset imperium. Quamob- 
rem necromantiam fecit. Quibus artibus adimpletis, 
plurimos ille (demon non quidem aperta, sed obliqua 
solite responsa proferens) interemit. Nam cum de 
imperio consuleretur, quatuor litteras demonstravit, 
0,«c,0, δ, dicens hoc nomen post Valentem imperii 
culmen accipere. Quod dum ad aures pervenisset 
imperatoris, zelo ductus, multos peremit, quos ty- 
rannidem assumere judicavit. Occidebantur itaque 
Theodoriti, Theodori, Theodoti, Theodosii, Theodu- 
li, et quicunque has litteras in capite sui nomipis 
habuissent. Inter quos etiam Theodosiolus quidam, vir 
fortis, ex Hispania provincia genus ducens, occisus 
est. Hoc ergo timore plurimi sua nomina mutaverunt, 
negantes qua prius babuissent cum juramento, ut 
pericula declinarent. Socnarzs, lib. iv, cap. 19. Edit. 
Christ. Vales. cap. 19, p. 239. 


(CAPUT XXXVI. 
De Basilio episcopo Cappadocie, ei quomodo ezsilii 
minas evaserit. 

Valens igitur imperator, cum universas, ut ita di- 
cam, Ecclesias pastore nudasset, jn Czesaream Cap- 
padocia: venit, cujus tunc przsul erat Basilius, lumen 
totius orbis. Premisitque prafeetum, przcipiens, ut 
aut flecteret Basilium, quatenus dogmati communi- 
caret Eudoxii, aut hoc facere nolens expelleretur. 
Audiens enim gloriam tanti viri, noluit ei prius in- 
ferre certamen : ne dum Basilius fortiter ejus jacula 
devitaret, fieret caeteris clarior imago virtutis. Hujus 
machinamenta, velut tela sranez facta sunt ; suffece- 
runt enim czteris sacerdotibus ad utilltatem aui an- 
liqux Patrum narrationes, et velut qusedam turres 
murum fidei indeclínabilem servaverunt. Porro prz- 
fectus C:esaream veniens, et evocans magnum Basi- 
lium, honoravit, et mansuetis apud eum sermonibus 
usus est: monens ut tempori pareret, et non tantas 
Ecclesias propter parvam dogmatum subtilitatem ve- 
xari pateretur. Promiitebat etiam imperatorias ami- 
citias, multaque beneficia, propter hsec plurimis offe- 
renda. Verum ille vir sacratissimus ait sdolescenti- 
bus liec verba congruere : llli, inquit, et illorum 
similes talia promissa respiciunt. Nam qui divinis 
saginantur eloquiis corrumpere de divinis dogmati- 
bus neque unam syllabam patiuntor ; sed pro his, si 
contingat, etiam omnes mortis species amplectuntur. 
Amicitias autem imperatoris , magnas qoidem cum 
pietate judico, sine qua perniciem potius has appello. 
Cumque prefectus scviret in eum, stultumque voci- 
taret, sanctus Basilius ait : Hanc stultitiam semper 
habere exoro. Quem dum egredi tunc juberet, ut 
quid deberet facere cogitaret, sententiamque suam 
altera die depromeret, fertur vir ille famosissimus 


dummodo tu sententiam non permultes : sed utere 
minis tuis. Post hxc verba prefectus oceurreus im- 
peratori, quz dieta fuerant, et virtutem viri bujus, 
animezque fortitudinem, et fiduciam, nuntiavit. Tune 
ergo tacens imperator ingressus est. Post haec igitur 
contigit ut divinitus sibi plagas videret immissas. 
Filius enim ejus zegrotans, circa ipsas mortis portas 
agebatur periculo. Sed etiam conjogem diversz oc- 
cupaverant passiones. Cognoscens ergo causam 502 ; 
tristiti:, virum sacratissimum, quem punire minaba- 
tur, venire ad palatium deprecatus est. Duces autem 
preceptis imperialibus ministrabant. Tunc itaque 
magnus Basilius veniens ad palatium, vidensque 
principis filium cirea mortem, ad vitam eum remea- 


purum esse promisit, sj per píos viros sacro bapti- 


smate potiretur. Hsec cum dixisset, egressus est. At 
ille jurisjurandi quod baptismatis tempore prorise- 
rat, memor, secundum stultum errorem praesentibus 
Arianis filium baptizare precepit. Quo gesto, mox 
infans terminum vit» sortitus est. Poenitentia vero 
duetus Valens, et noxiam jurisjurandi judicans veri- 
tatem, in sacrum templum ingressus, magni Basilii 
magisterio (ed. V., ministerio] sociatus est, et altari 
obtulit dona solemnia. Quem intra aulza, ubi ipse 
residebat, venire prseecipiens, multa apud eum de di- 
vinis dogmatibus verba locutus est, et docentem li- 
benter audivit. Ubi tunc aderat quidam nomine De- 
mosthenes , super imperiales epulas constitutus, qui 
dum doctorem mundi culparet, barbarismum fecit. 


C Tunc sanctus Basilius subridens : Vidimus, inquit, 


sine litteris Demosthenem. Cum vero potius ille mi- 
Daretur, sanctus ait Basilius : Tuum est de pulmen- 
tariis cogitare, non dogmata divina decoquere. Post 
h»c imperator ita dilexit virum, ut etiam optima 
predia, quz illic habebat, pauperibus qui ab eo gu- 
bernabantur offerret : ex quibus leprosis precipue 
necessaria ministrantur. Primum ergo Valenuüs im- 
petum hoc modo magnus Basilius declinavit. Cum 
vero postea reversus illic fuisset, priorum oblitus, 
quoniam a seductoribus ejus voluntas obsidebatur, 
rursus eum movebat ut ad partes declinaret haeret 
cas. Cui non persuadens, legem de ejus scribi pre- 
cepit exsilio, quam volens manus sux subscriptione 
roborare, nullum apicem complere prsvaluit, cala- 
mus enim contritus est. Cumque secundus et tertius 
calamus hoc pertulisset, et adhuc legem impiam fir- 
mare contenderet, commota est ejus dextera, eam- 
que subito tremor invasit. Tunc ejus animo terrore 
completo, ambabus mauibus chartam rupit. Osten- 
ditque provisor omnium Deus, quia et alios ipse per- 
misit pati, et hunc ab insidiis liberavit; et per es 
qu» in isto contigere, signum proprise virtutis osten- 
dens, et per alia dispensationis fortitudinem virorum 
praedicans optimorum. TnEoDoRETUS, lib. 1v, cap. 17. 
Edit. Christ. Vales. cap. 19, p. 175. 

Sciendum vero quia dum viveret Athanasius Alex- 
andrinus episcopus, divina quadam providentia 
Alexandriam vel A£gyptum distulit commovere, au- 


. diens Athanasium a cuncta diligi plebe , et metuens 





1007 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER Vil. 


1078 


rte forte seditioi.e facta respublica vexaretur. Verum A tutem luctaminis spiritualis ostendens, TnropongrUS, 


Athanasius consulatu Gratiani secundo et Probi (An. 
Dom. $11), post crebra pro Ecc'esizx statu certaminà 
hae privatus est vita, cum quadraginta et sex annhis 
per multa pericula sedem rexisset episcopalem. So- 
CRATES, lib. 1v, cap. 16. Edit. Christ. Vales. cap. 20, 
p. 230. 


317 CAPUT XXXVII. 


De fine Athanasii Alexandrini , et successione Petri, οἱ 
seditioné contra eum. facta, et quod. liomam yro- 
fectus sit. 


€um igitur in Alexandria victor Athanasius, post 
niulta certamiua. innumeraásque coronas, vita: termi- 
num suscepisset, et ad laboram suorum praemia de- 
migrasse!, suscepit Petrus vir optimus presulatu:n, 
quem dudum ille beatus elegerat, cunctis uni con- 
sentientibus et s:cerdotibus, et nobilibus, canctaque 
plebe, et favore suo propriam ostendentibus velun- 
t:stojyn. Is enim Athanasii sudoríbus particeps fuit, et 
dum 6.561 iu civitate, et dum diversa latibula per- 
agraret, muliifariaque pericula cum eo sustinuit. Qua- 
propter cuncti sacerdotum concurrentes, dignum 
hxredem Petrum Athana:iji clamaverunt. TmEovo- 
RETUS, lib. iv, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 90, 
p. 115. 

Cumque eüm ia pontificali sede  consüituisset, 
repente judex provincie paganorum populum con- 
gre,ans, el pariter Judaorom, ecclesi: septa cir 
eumdedit, Petrum exire precipiens, nolentemque 
interminatus est ut abstralieret. Faciebat hoc impe- 
ratori placere volens, dum ei contraria sapientes ca- 
lamitati submitteret. Quod autem verum est, impie- 
tatis ira completur : idolis potius placere nitebatur, 
et tempestatem Ecclesiz claram putabat esse festivi- 
tatem. Petrus itaque vir mirandus, insperatum re- 
spicicns bellum, latenter egressus est, et conscendens 
navem, profectus est ITtomam. Tmgonong1Us, lib. 1v, 
cap. 19. Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 176. 


CAPUT XXX Vill. 
Qua crudelitate Lucius Alexaüdriam fucril introductus. 
Transsctis vero diebus paucis, Euzoivs ab Antio- 
chia venit cum Lucio, et ecclesias ei contradidit ; 
cujus etiam impietatem Samosateni noscuntur ex- 
perti. Populus autem doctrinis primum Athanasii 


satiatus, deinde fastidiens cibum sibimet offerri cone. 


trarium , ab ecclesiasticis collegiis se sespendit. 
Porro Lucius armigeris utens cultoribus idolorum, 
alios verberabat, ali:$ suspendebat, alios cogebat 
effugere, aliorum vero instar barbarorum vastabat 
domos. Sed hac melius vir mirabilis Peirus in eua 
narrábit epistola. Ego tamen unum scelerum Lucii 
referens, episiolam Petri ponam. Viri quidam io 
"Egypto conversationem imitantes angelorum, et ci- 
vitalis evitantes turbas, vitam agere in ereino potius 
elegerunt, arenosamque terram et sterilem fructi- 
feram reddiderunt, fructum quippe Deo suavissiroum 
virtutis eorum et optimum referentem. Cujus deserti 
inulti quidem videntur ess8 victores. Sed a puero 
iMic crevit Antonius ille lamosissimus, monachis vir- 
j'arRwoL. LXIX. 


lib. ww, cap. 19. Edit. Christ. Vales. cáp. 91, p. 1706. 


CAPUT XXXIX. 
Quie idm gesserint eremitae in exsilium a. Lucio 
destinati. 

Hujus erg^ loci tunc incnlas, sequaces Antonii, 
infelix Lucius expulit; eorumque sanctissimos prz- 
sules Macarium venerabilem, aliumque Macarium, 
Isidorum οἱ cxieros de speluncis suis ejiciens, in 
quamdam insulam quc ab impiis habitabauir howi- 
nibus destipavit; quippe qux: nunquam magisifuim 
susceperat pietatis. Cumque navis in lit!us. insule 
pervenisset, dz*mon, qui ab illis honorabatur, relin- 
quens idolum, ubi dudum habitare consueverat, fi- 
liam sui sacerdotis invasit, et bacchantem illuc usque 
perduxit ubi navis advenerat monachoram. Tunc 
damón utens lingua puelle clamabat, sicut. in Phi- 
lippis per Pythonissam. Audiebantque cuncti viri 
simul atque mulieres d: monem proclamantem : Ὁ 
potentiam vestram, o mínistri Christi : undique a 
vobis expellimur a civitatibus atque vicis, ἃ mon- 
übus simul et collibus, ab eremo, qu:ze privata pro- 
batur hominibus. Sperabamus in hac insula commo 
rantes, a vestris jaculis liberari : qua spe moscimur 
esse frustrati. Huc vos persecutores miserunt, non 
ut vos vexarent, sed ut nos per vos magis expelle» 
rent. Ecce recedimus ab hac insula ; virtutis enim 
vestr2 radiis jaculamur. Hac dicentes et bis similia, 
puellamque in terra prosternentes, ipsi quoque om- 
nino disparuerunt. Tunc ille sacratissimus chorus 
oratione facta suscitavit puellam, et 8uo patri sapam 
valentemque restituit. Verum illi qui miraculum 
conspexerant, ad sanctorum provoluti pedes, salutig 
viaticum &e percipere supplicabant. Et templum qui- 
dem daemonum destruxerunt; doctrine vero radiis 
illuminati, sacri baptismatis gratia sunt petiti. llis in 
urbe nuntiatis, omnes populi coogregati Lucio de- 
trabebant : dicentes iram sibi imminere divinitus, 
nisi sanctorum reverteretur chorus. Sic itaque me- 
tuens tuultum civitatis Lucius, sacratissimos viros 
ad suas speluncas remeare precepit. Et bxc quidem 
sunt digna qui&& abominatiouem illius impietatis apes 
rnt. TBEoboRETUS, lib, iw, cap. 19. Edit. Christ. 
Vales. cap. 21, p. 176. 


CAPUT XL. 


Littere Petri. Alezandrini pontificis, in. quibus Luci 
mala re[eruntur. 


Verumtamen presomptionis ejus íniquitates lit- 
terz:» Petri mirabilis edocebunt. Quarum ego tongin- 
quitatem fugiens, qux in niedio posita suut ponere 
non omittam. Tugopon&TUS, lib. iv, cap. 19. Edit. 
Ghrist. Vales. cap. 24, p. 177. 

Provinciz, inquit, jüdex Palladius, cum esset re- 
ligtone paganus, et idola semper ador.ret, contra 
Christum ssepius dimicare conab;tur; et colligens 
predictum populum, impetum fecit. adversus eecle- 
siam, tanquam si barbaros subdere mjteretur. Tune 
itaque mulia crudelia gesia sunt, quae solummodo 
dictore velen:, ipsa rci inemoria dolore maxime 

88 











1095 M. AURELII CASSIODORI. ἡ 1096 
TnEoponETUS, lib. 1v, cap. 16. Edit, Christ. Vales. À lioc dixisse : Ego quidem etiam cras ipse regredior, 


cap. 18, p. 111. 


316 CAPUT XXXV. 
nis, quis post Valentem imperaturus 
" Téuet, et denn μα Valens multos occiderit. 
Eodem tempore dzemon quidam erroneus , crudeli- 
tate Valentis abusus, ei persuasit ut perscrutaretur 
quis post eum suscepturus esset imperium. Quamob- 
rem necromantiam fecit. Quibus artibus adimpletis, 
plurimos ille (demon non quidem aperta, sed obliqua 
solite responsa proferens) interemit. Nam cum de 
imperio consuleretur, quatuor litteras demonstravit, 
0,«,0, ὃ, dicens hoc nomen post Valentem imperii 
culmen accipere. Quod dum ad aures pervenisset 
imperatoris, zelo ductus, multos peremit, quos ty- 
rannidem assumere judicavit. Occidebantur itaque 
Theodoriti, Theodori, Theodoti, Theodosii, Theodu- 
li,et quicunque has litteras in capite sui nominis 
habuissent. Inter quos etiam Theodosiolus quidam, vir 
fortis, ex Hispania provincia genus ducens, occisus 
est. Hoc ergo timore plurimi sua nomina mutaverunt, 
hegantes qua prius babuissent cum juramento, ut 
pericula declinarent. SocBATEs, lib. 1v, cap. 195. Edit. 
Ghrist. Vales. cap. 19, p. 239. 


(CAPUT XXXVI. 
De Basilio episcopo Cappadocie , εἰ quomodo ezsilii 
minas evaserit. 

Valens igitur imperator, cum universas, ut ita di- 
cam, Ecclesias pastore nudasset, in Czesaream Cap- 
padocix venit, cujus tunc presul erat Basilius, lumen 
totius orbis. Premisitque prafeetum, przcipiens, ut 
aut flecteret Basilium, quatenus dogmati communi- 
taret. Eudoxii, aut hoc facere nolens expelleretur. 
Audiens enim gloriam tanti viri, noluit ei prius in- 
ferre certamen : ne dum Basilius fortiter ejus jacula 
devitaret, fleret cseteris clarior imago virtutis. Hujus 
machinamenta, velut tela sranez facta sunt; suffece- 
runt enim caeteris sacerdotibus ad utilitatem &ui an- 
tique Patrum narrationes, et velut qusdam turres 
murum fidei indeclínabilem servaverunt. Porro prz- 
fectus Caesaream veniens, et evocans magnum Basi- 
lium, honoravit, et mansuetis apud eum sermonibus 
usus est: monens ut tempori pareret, et non tantas 
Ecclesias propter parvam dogmatum subtilitatem ve- 
xari pateretur, Promittebat etiam imperatorias ami- 
citias, multaque beneficia, propter haec plurimis offe- 
renda. Verum ille vir sacratissimus ait sdolescenti- 
bus hec verba congruere : llli, inquit, et illorum 
similes talia promissa respiciunt. Nam qui divinis 
saginantur eloquiis corrumpere de divinis dogmati- 
bus neque unam syllabam patiuntur ; sed pro his, si 
contingat, etiam omnes mortis species amplectuntur. 
Amicitias autem imperatoris , magnas quidem cum 
pietate judico, sine qua perniciem potius has appello. 
Cumque praefectus &eviret in eum, stultumque voci- 
taret, sanctus Basilius ait: Hanc stultitiam semper 
habere exoro. Quem dum egredi tunc juberet, ut 
quid deberet facere cogitaret, sententiamque suam 
altera die depromeret, fertur vir ille famosissimus 


dummodo tu sententiam non permutes :sed utere 
minis tuis. Post hxc verba praefectus occurrens im- 
peratori, quz dicta fuerant, et virtutem viri hujus, 
animzque fortitudinem, et fiduciam, nuntiavit. Tune 
ergo tacens imperator ingressus est. Post haec igitur 
contigit ut divinitus sibi plagas videret immissas. 
Filius enim ejus eegrotans, circa ipsas mortis portas 
agebatur periculo. Sed etiam conjogem diversze oc- 
cupaverant passiones. Cognoscens ergo causam suz 
tristitiv, virum sacratissimum, quem punire minaba- 
tur, venire ad palatium deprecatus est. Duces autem 
preceptis imperialibus ministrabant. Tunc itaque 
magnus Basilius veniens ad palatium, vidensque 
principis filium cirea mortem, ad vitam eum remea- 


p rum esse promisit, si per pios viros sacro bapti- 


smate potiretur. Hac cum dixisset, egressus est. At 
ille jurisjurandi quod baptismatis tempore promise. 
rat, memor, secandum stultum errorem praesentibus 
Arianis filium baptizare precepit. Quo gesto, mox 
infans terminum vitz sortitus est. Pcenitentia vere 
duetus Valens, et noxiam jurisjurandi judicans veri- 
tatem, in sacrum templum ingressus, magni Basilii 
magisterio [ed. V., ministerio] sociatus est, et altari 
obtulit dona solemnia. Quem intra aulza, ubi Ipse 
residebat, venire praecipiens, multa apud eum de di- 
vinis dogmatibus verba locutus est, et docentem li- 
benter audivit. Ubi tunc aderat quidam nomine De- 
mosthenes , super imperiales epulas constitutus, qui 
dum doctorem mundi eulparet, barbarismum fecit. 


C Tunc sanctus Basilius subridens : Vidimus, inquil, 


sine litteris Demosthenem. Cum vero potius ille mi- 
naretur, sanctus ait Basilius : Tuum est de pulmen- 
tariis cogitare, non dogmata divina decoquere. Post 
h»c imperator íta dilexit virum, ut etiam optima 
predia, quz illic habebat, pauperibus qui ab eo gu- 
bernabantur offerret : ex quibus leprosis precipue 
necessaria ministrantur. Primum ergo Valenüs im- 
petum hoe modo magnus Basilius declinavit. Com 
vero postea reversus illic fuisset, priorum oblitus, 
quoniam a seductoribus ejus voluntas obsidebatur, 
rursus eum movebat ut ad partes declinaret hazreti- 
cas. Cui non persuadens, legem de cjus scribi prz- 
cepit exsilio, quam volens manus suz subecriptione 
roborare, nullum apicem complere prsvaluit, cala- 
mus enim contritus est. Cumque secundus et tertius 
calamus hoc pertulisset, et adiiuc legem impiam fir- 
mare contenderet, commota est ejus dextera, eam- 
que subito tremor invasit. Tunc ejus animo terrore 
completo, ambabus manibus chartam rupit. Osten- 
ditque provisor omnium Deus, quia et alios ipse per 
misit pati, et hunc ab insidiis liberavit; et per es 
qu» in isto contigere, signum proprias virtutis osten- 
dens, et per alia dispensationis fortitudinem virorum 
praedicans optimorum. TnEopoRETUS, lib. 1v, cap. 17. 
Edit. Christ. Vales. cap. 19, p. 173. 

Sciendum vero quia dum viveret Athanasius Alex- 
andrinus episcopus, divina quadam providentia 
Alexandriam vel Aigyptum distulit commovere, au- 


.. diens Atlianasium a cuncia diligi plebe , οἱ metuens 





1007 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER Vil. 


10:8 


rie forte seditior.e facta respublica vexaretur. Verum A tutem luctaminis spiritualis ostendens. ΤῊ ΠΟΘΟΠΕΤΟΝ, 


Athanasius consulatu Gratiani secundo et Probi (An. 
Dom. 571), post crebra pro Ecc'esizx statu certamina 
hae privatus est vita, cum quadraginta et sex annis 
per multa pericula sedem rexisset episcopalem. So- 
CRATES, lib. 1v, cap. 16. Edit. Christ. Vales. cap. 20, 
P. 950. 


317 CAPUT XXXVII. 


De fine Athanasii Alexandrini , et successione Petri, οἱ 
selitioné contra eum. facta, et quod liomam ypro- 
fecius sit. 


€um igitur in Alexandria vietor Athanasius, post 
mulia ceriamiua. innumerásque coronas, vita» termi- 
mum &uscepisset, et ad laboram δθογυπι praemia de- 
migrasse!, suscepit Petrus vir optimus prasulatu:u, 
quem dudum ille beatus elegerat, cunctis un: con- 
sentientibus et szcerdotibus, et nobilibus, canctaque 
plebe, et favore suo propriam ostendentibus volun- 
t:tejn. [8 enim Athanasii sudoribus particeps fuit, et 
duin 6.561 iu civitate, et dum diversa latibula per- 
agraret, muliifariaque pericula eum eo sustinuit. Qua- 
propter cuncti sacerdotum e€oncurrentes, dignum 
herelem Petrum  Ath»na:ii clamaverunt. T&REovo- 
RETUS, lib. 1v, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 30, 
p. 115. 

Cumque edm in pontificali sede  consüituisseht, 
repente judex provincie paganorum populum con- 
gre,ans, et pariter Juda orum, ecclesim septa cir 
eumdedit, Petrum exire precipiens, nolentemque 
interminatus est ut abstralieret. Faciebat hoe impe- 
ratori placere voleus, dum ei contraria sapientes ca- 
lamitati submitteret. Quod autem verum est, impie- 
tatis ira completur : idolis potius placere nitebatur, 
et tempestatem Ecclesiz claram putabat esse festivi- 
tatem; Petrus itaque vir mirandus, insperatum re- 
spiciens bellum, latenter egressus est, ct conscendens 
navem, profectus est Ttomam. Tneopnongi1Us, lib. 1v, 
cap. 19. Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 126. 


CAPUT XXXVII, 
Qua crudelitate Lucius Alexandriam fucrii introductus. 
Trans»ctis vero diebus paucis, Euzoivs ab Antio- 
chia venit cum Lucio, et ecclesias ei contraidit ; 
cujus eiim impietatem Samosateni noscuntur ex- 
perti. Populus autem doctrinis primum Athanasii 


satiatus, deinde fastidiens cibum sibimet offerri cone. 


trarium , ab ecclesiasticis collegiis se suspendit. 
Porro Lucius armigeris utens cultoribus idolorom, 
alios verberabat, ali:s suspendebat, alios cogebat 
elfugere, aliorum vero instar barbarorum vastabat 
domos. Sed hzc melius vir mirabilis Peirus in sua 
narrábit epistola. Ego tamen unum scelerum Lucii 
referens, epistolam Petri ponam. Viri quidam in 
4Egypto conversationem imitantes angelorum, et ci- 
vitatis evitantes turbas, vitam agere in ereino potius 


elegerunt, arenosamque terram et sterilem fructi- 


feram reddiderunt, fructum quippe Deo suavissimum 

virtutis eorum et optimum referentem. Cujus deserti 

multi quidem videntur esse victores. Sed a puero 

ilic crevit Antonius ille lamosissimus, monachis vir- 
l'arRouL. LXIX. 


lib. ww, cap. 19. Edit. Chriu. Vales. cáp. 91, p. 1706. 


CAPUT XXXIX. 
Quie miracula gesserint eremite in exsilium a. Lucio 
destinati. 

Hujus erg^ luci tunc incolas, sequaces Antoni, 
infelix Lucius expulit; eorumque sanctissimos prz- 
sules Macarium venerabilem, aliumque Macarium, 
Isidorum et cieieres de speluncis suis ejiciens, iu 
quamdam insulam quc ab impiis liabitabatiir howi- 
nibus destinavit; quippe qui» nunquam magisiruim 
susceperat pietatis. Cumque navis in littus insul.e 
pervenisset, dz*mon, qui ab illis honorabatur, relin- 
quens idolum, ubi dudum habitare consueverai, fi- 
ljam sui sacerdotis invasit, et bacchanterm illuc usque 
perduxit ubi navis advenerat monschorum. Tunc 
daemon utens liugua puellze claniabat, sicut in Phi- 
lippis per Pythonissam. Audiebantque cuncti viri 
simul atque mulieres d2monem proclamantem : 0 
potentiam vestram, o ministri Christi : undique a 
vobis expellimur a civitatibus atque vicis, ἃ mon- 
tibus simul et collibus, ab eremo, qu:ze privata pros. 
batur hominibus. Sperabamus in hac insula commo: 
rantes, a vestris jaculis liberari : qua spe Boscimur 
esse frustrati. Huc vos persecutores miserunt, non 
ul vos vexarent, sed ut nos per vos magis expelle- 
rent. Ecce recedimus ab hac insula; virtutis enim 
vestrze radiis jaculamur. Hzc dicentes et his similia, 
puellamque in terra prosternentes, ipsi quoque om- 
nino disparuerunt. Tunc ille sacratissimus chorus 
oratione facta suscitavit puellam, et 8u0 patri sanam 
valentemque restituit. Verum illi qui miraculum 
conspexerant, 3d sanctorum provoluti pedes, salutis 
viaticum se percipere supplicabant. Et templum qui- 
dem daemonum destruxerunt; doctrinae vero radiis 
illuminati, sacri baptismatis gratia suut petiti. llis in. 
urbe nuniiatis, omnes populi cougregati Lucio de- 
trahebant : dicentes iram sibi imminere divinitus, 
nisi sanctorum reverteretur chorus. Sic itaque me- 
Luens tumultum civitatis Lucius, sacratissimos viros 
ad suas speluncas remeare precepit. Et hzc quidem 
sunt digna qu&& abominatiouem illius impietatis apez 
r.ànt. TBEoboRETUS, lib, iv, cap. 19. Kdit. Christ. 
Vales. cap. 91, p. 176. 


CAPUT XL. 


Liuerg Petri. Alezandrini poniificis, in. quibus. Luci 
mala re[eruntur. 


Verumtamen presomptionis ejus íniquitates lit- 
tero Petri mirabilis edocebunt. Quarum ego longin- 
quitatem fugiens, qux» in medio posita suut ponere 
non omittam. TagopoRsTUS, lib. 1v, cap. 19. Edit. 
Ghrist. Vales. cap. 21, p. 177. 

Provincie, inquit, jüdex Palladius, cum essei re- 
ligione paganus, et idola semper audor.ret, contra 
Christum ssepius dimicare conab.tur; et colligeng 
predicium populum, impetam fecit. adversus eecle- 
siam; tanquam si barbaros subdere mjteretur. Tune 
itaque multa crudelia gesia sunt, quae solummodo 
dictore velens, ipsa rci memoria dolore maxime 

85 





᾽1099 M. AURELII CASSIODORI 1100 
sum commolus, et fluxum protuli lacrymarum; A aderat), noster 4181 successor directus est, aut pro 


diuque hoc potueram pati, nisi divina rotione aniinum 
relevassem. Ih ecclesia enim qua Tlieona vocatur 
ingressa multitudo, pro verbis honorabilibus idolum 
favoribus 9318 exsultabant. Pro sacrarum lectione 
Scri,turarum turpes manuum plausus agebantur. Re- 
Itact:rque cum turpitudine vcces contra Christi vir- 
g ncs contumelias dicunt, quas lingua hominum pro- 
ferre non patitur. Audiens enim quilibet sapientium 
^alis, claudebat auditus, et magis optabat esse sur- 
«us, ne huju«modi verba audire compelleretur. Sed 
utinam ve: bis peccando quievissent, et non acta ver- 
borum turpitudinem superassent. Facilis namque 
detractio est hujusmodi, apud quos Christi sapientia 
et doctrinse cultos inhabitat. Hi siquidem irz vasa, 
ad perditionem facta, subsannantes, et horribilem 
semum de naribus emittentes et, ut ila dicam, fe- 
torem veluti de quodam curiculo profundentes, vestes 
sanctarum Christi virginum disrumpebant, quarum 
«ontinentia formam sanctorum imitabatur angelorum. 
Et, sicut habet natura, nudas per totam circumfe- 
rentes urbem, sicuti volebant eis cum turpitudine 
4eludebant. *i quis autem eos tonc compatiendo pro- 
biberet, vulneribus maceratus agebatur. Vae illis cla- 
dibus. Multz siquidem violentam corporis sustinuere 


corruptionem ; plurim:zx virginum vectibus in capite 


css$, sine voce manserunt; quarum etiam funera 
solemni sepulturze tradi probibita sunt. Multa de- 
nique corpora, hactenus ἃ parentibus ingemiscentibus 
inquisita, reperiri non possunt. Sed cur parva de 


episcopatu quasi muudanam comparans dignitatem 
quidam Lucius, lupi nequitiam et actus habere festi- 
nans, non orthodoxorum episcoporum conmeilio, non 
decreto veracium clericorum, non petitione popa- 
lorum electus, sicuti coneionantur ecclesiastieze san- 
cliones; non quisquam episcoporum, non presbyte-- 
rorum, non diaconorum, non populi multitudo, non 
precedebant eum monachi hymnos decantantes 
Scripturarum. Sed Euzoius erat cum eo, dudum 
quidem damnatus cum Ario in sancto Niezno maxi- 
moque concilio : nunc autem per patrocinia [me. 
Lyr., parrochiam] Antiochensium vastator Ecclesiz, 
et comes largitionum, ac militum dux omni impietate 
notissimus, nomine Maguus, qui Juliaui tesnporibes 


p Berytiorum incendens ecclesiam, beatae memorie 


Joviani temporibus ex propriis facultatibus eam re- 
parare coactus est ; ita ut pene caput tunc amitteret, 
nisi multorum labore imperialem clementiam me- 
ruisset. Considerare siquidem haec veswirum zelum, 
et ad vindictam excitari deposco, quanta et qualia 
siut commissa contra Dei Ecclesiam, cum 121:8 ad- 
versum nos fuerit tyrannus excitatus. Is enim Lu- 
cius, qui per vestram religionem, et omnes ortbho- 
doxos epíscopos frequenter abdicatus est pro ratio- 
nabilibus causis, nunc astitit civitati, et non solum, 
sicut blasphemus et insipiens, dicit in psa!'mis : Noa 
est Deus verus Cbristus; sed etiam in opportunita- 
tibus est corruptus atque corrupit : gaudens in blas- 
phemiis contra eos qui Salvatorem colere compro- 


magnis loquor? Cur in istiá immoror, et non potius C bantur. Cuin enim pag norum sensibus est vicinu«, 


ad netessaria jam recurro? In quibus bene novi, 
quia mirabitur quilibet nobiscum obestupescens pa- 
"tentiam Demini, quia non repente universa con- 
clusit. Qux enim nuuquam facta sunt, neque per 
seripturas patrum nostrorum diebus audita, hsc 
super ipsum altare impii committebant, Sicut enim 
in scena turpi consistentes, püerum quemdam na- 
turam masceull denegantem et utentem veste femi- 
noa, inunetis oculis, et vultu serico colore depicto, 
ut de vestitu histrionis fingeret (ut apud prophetam 
seríptum est) idolum feminei schematis super ipsum 
altare, ubi adventum sancti Spiritus invocamus, cir- 
cuitus huc et illuc agere, et manibus gestum [Ed. V., 
3bominationem ; Ed, Niv. et Frob., saltationein] ce- 


reeentem przsumit erroneus colere Deum. Nam alii 
coram eo laudes hujusmodi proclamabant : Bene 
venisti, episcope, qui filium non defendis. Alii dice- 
bant : Te Serapis amat et huc introduxit : sunula- 
orum uülque paganorum nomina3ntes. lnter hae 
eodem momento [ms. Lyr. et ed. V., monente] prz- 
dietus Magnus impietatis ejus socius indivisus, ar- 
miger aiarissimus, et minister crudelitatis ejus, 
collecta multitudine populorum, presbyteros atque 
diaconos decem et novem numero comprebendens, 
quorum quidam octogesimum transcenderant annum, 
tanquam captos in. quodam scelere, et Romanorum 
inimicos, legibus coaretabat : nesciens virtutem 


Christianorum legis, et apostolorum fidem per Patres 


lebrare fecerunt : ridentes, nefandasque mittentes p traditam nobis; b:xc etiam clementissimum princi- 


woces. Qui rursus hoc parvum judicantes, et pra- 
Aerita decora quam turpia potius sestimantes, quem- 
dam ex suis turpitudine notissimum, veste genitali- 
busque nudatum, in sede ponentes ecclesiz, concio- 
natorem tarpem contra Christum impudenter eleva- 
verunt. Pro sacris enim verbis ille &celera proferebat, 
pro honestis laudabat luxuriam, et pro pietate impie- . 
tatem pro continentia fornicationem et adulterium, 
masculorum concubitum, furtum, cibum, potum, 
vitae huic utilia proclamabat. His ita gestis, et me ab 
ecclesia recedente (quippe cum illic stare non pos- 
sem, ubi millggm invasiones, ubi populus pro sedi- 
tione redemptus [mss., retentus] largitate pecunia- 
fum, et gentiliam multitudo magnis promissionibus 


pem Valentem grata habere pronuntisns. Flectimini, 
inquit, miserrimi, et Arianorum concordate dogma- 
tibus. Flectimini, ignoscet enim vobis Divinitas ; 
licet verte religioni cultum exhibeatis, non sponte, 
sed violenter hoe facientes. Necessitati namque sa- 
defactio deest; spoutaneam vero voluntatem acco- 
sao digna subsequitur. Quapropter hujusmodi ra- 
ones [ms. Lyr., directionem] prx: oculis habentes, 
prompte sequimini, et dogmati Ariano subseribite, 
quod nunc przdicat Lucius : bene scientes quia si 
obediatis, pecunias, quzestus, honores ab imperatore 
percipietis; resistentes vero, carceres, supplicia, 
tormoenta, flagella, vincula sustinebitis. Peconiis si- 
mul possessionibusque privat, et postea pulsi, loca 





1101 HISTORIA TRIPARTITA. LIBER. VII. 1103 
crudelia inhabitare damnpabimini. Sic iste fortissimus A nolente suscipere viros iniqua jussione communicare 


seductor, minas seductioni contemperans, invitabat 
alque cogebat ut omnes a pia sententia deviarent. 
At illi nibil amarius zestimantes quam pietatis prodi- 
tionem, hujusmodi responderunt verbis, virtute forti- 
que sensu seductionem minasque subdentes : Quiesce, 
jam quiesce his nos terrere sertoonibus; cessa vana 
[ms. Lyr., vesana] verba proferre. Nos neque novum, 
neque recentem colimus Deum. Et licet inaniter fu- 
rias, teque concutias sicut vehemens ventus, in deg- 
matibus pietatis ad mortem usque consistimus : non 
impotentem , non insipientem , non sine veritate 
aliquando fatentes Deum ; non aliquando quidem 
319 existentem, sicut impietas Arii temporalem 
praedicat Filium. Si enim creatura est secundum ejus 
vesaniam Filius, non existens cum Patre, etiam 
Pater aliquando non fuit ; quippe Filio non exstante 
secundum eos aliquando. Si vero semper est Pater, 
existente quippe ex eo vero Filio, et non secundum 
generationis flusum (Deus enim impassibilis est), 
quomodo non est insipiens atque vesanus qui hoc de 
Filioprofitetur dicens : Erat quando nonerat, per quem 
omnia, ut sint, per gratiam constituta sunt ?* Nostri 
siquidem Patres (a quibus isti cadentes, juste sine 
Patre sunt facti) in Niczeam venientes, et anatliema- 
tizantes Arii sectam, cujus nunc iste juvenis patro- 
nus existit, non alterius sulistantiz., quod nunc fateri 
nos cogis, extra Patrem esse dixerunt, sed ex ejus 


essentia. Quod bene et cum pia mente intelligentes, 


ex plurima sacrorum verborum collectione congub- 
stanijalem esse professi sunt, Talia siquidem ct his 
similia dicentes, per multos dies exercuit, putans 
ἃ pia eos sententia posse mutari. Qui magis velut in 
stadio fortiores effecti, terroremque conculcantes, 
el seumeüpsos Patrum ralionibus coarmantes, vali- 
diorem habuerunt de pietate sensum, virtutis exer- 
eitium sua pericula judicantes. Sic igitur illis decer- 
tantibus, et spectaculum factis, sicut beatus scribit 
Apostolus (4 Cor. 1v, 9) , angelis et hominibus, uni- 
versa civitas concurrebat, athletas coniemplatura 
Christi, suaque constantia verbera judicis et flagella 
superantes, triumphumque pie Contra Arianos per 
patientiam possidentes, quos ille utique credebat se 
vincere, et illorum impietati conuradere. Cum ergo 
defecisset eos 1ormentis afficere, cunctis flentibus 
atque lugentibus, rursus collecta irrationabili multi- 
tudine, ad judicium eos, imo magis ad prejudicium 
cirea portum fecit adduci. Et cum illic consuete con- 
tra eos clamores emitterentur a paganis atque 
Judzis, et illi nollent Arianorum impielatibus €on- 
sentire, sententiam protulit, universis ante tribunal 
ejus ingemiscentibus, ut ab Alexandria sublati, in 
Heliopoiim Phoeniciz:i ducerentur : cujus habitatores 
neque nomen Christi audire patiuntur, sunt namque 
pagani. Quo facto, jubens eos navem conscendere, 
ipse stabat in portu nudum gladium vibrans : οἱ hoc 
modo illus terrere putans qui bis acuto gladio hosti- 
Jes demones crebrius vulneraverant. Sie ergo dimi- 
sit eoe absque sumptibus et absque quolibet solatio, 
uavigare praecipiens mari spumante, et, ut ita dicam, 


compulsos. ingemuit enim civitas universa, et haete- 
nus lamentatur; et alii quidem suis manibus pectora 
percutiebant ; alii vero manus et oculos tendebant 
ad celum, violentiam protestantes et veluti dicentes : 
Audi, ccelum, et auribus percipe, terra, quoniam in- 
justa sunt qux geruntur. Cunctaque simul gemitu 
complebantur, et veluti cantus quidam erat in civi- 
tate luctificus, currebatque fluvius lacrymarum. Cum 
igitur judex ille prcepisset ut vela navis attolleren- 
tur, tonc gemitus ingens universorum, virginum et 
mulierum, seniorum et juvenum permixtus lacrymis 
est emissus. Cum illi ergo Heliopolim navigarent, 
ubi diabolica superstitio celebrabatur, omnes in 
media civitate communiter et singuli ingemiscentes 


B atque lugentes agebantur. Quibus tamen nec aperte 


licebat flerejussione urbis przfecti Palladii ; erat enim 
et ipse paganus. Multi denique flentium arrepti et in 
carcerem ducti, deinde castigati, lacerati, verberati, 
novissime in metallo sunt traditi ; viri utique Ecclesi: 
et. propter. divinum zelum valde pugnantes. Eraut 


enim plurimi eorum monachi, eremum incolentes, 


numero viginti tres : cum quibus post paululum dia» 


conus, a dilectissimo fratre nostro Damaso, Ho-. 
maus civitatis episcopo, deferens nobis consolato-. 
rias communicationis epistolas, manibus post ter-. 


gum vinctis, publice ab ipsis spiculatoribus duceba- 
tur, veluti quidam reus insignis, et homicidarum 
verberibus cozquandus, lapidibusque simul et plumbo 
ejus cervicibus maceratis, ad mare ductus est; et 


C sicut illi sine sumptibus, sine ullo solatio metallico 


deportatus exsilio. Cumque judex ille multos quoque 
infantium cruciasset, quidam eorum morientes, ne- 
que parentum, neque fratrum exsequiis solemnibus 
sunt potiti. O multa [ms. Lyr., temulenta] inhbumani- 
tas judicantis, magisque przjudicantis. Qui enim 
propter pietatem decertarunt, nec homicidis compa- 
rari potuerunt, quorum utique corpora insepulta re- 
licta sunt : pie laborantes escis bestiarum volatilium- 


que projecti sunt. Quique patribus necatorum natu-. 


rali conscientia compati voluerunt, velut iniqui 
capite secti sunt. Quxs lex Romanorum, qua barba- 
rorum sententia, quoslibet patribus condolentes 
punit? Quando quispam veterum hujusmodi gessit 
impietatem ? Jussit itaque Pharao ut masculi inter- 


D fücerentur Hebreorum; sed invidia et timor tune 


protulit boc preceptum. Quanto tamen illa quz tunc 
gesta sunt humaniora mod.rnis existun!, quanto de- 
siderabliora ad diseretionem iniquitatis bujus ? Et 
licet malitia nequaquam separentur alterutris, sunt 
tamen incredibilia quie dicuntur, iubumana, crude- 
lia, seva, barbara, amara, sine misericordia, in 
quibus exsultabant Ariani, choros agentes cum uni- 
verga civitas ingemisceret. Non [uit enim domus im 


qua non crat mortuus, sicut in Exodo scribitur - 


(Exod. xn, 50). Et eum hzc ita sint gesta (non 
enim quieverunt iniquitatis auctores, sed ad peiora 
profecti), us ue ad episcopos provinciarum venena 
propria sparserunt, habentes iniquitatis 5005 s0- 


nrc — 











1103 


M. AURELII CASSIODORI 


4.01 


latium comitem largitionum, qucm  przdiximus A luerunt. Nuper enim Ecclesim catholiem clericos 


Magnum. Alios etenim episcoporum curiz tradide- 
runt , alios diversis macbinationibus affecerunt : «o- 
lentes universos impietatibus obligari, et secundum 
patrem. eorum diabolum quaerentes quem sua rabie 
devorarent. Super hzc autem undecim /Egyptiorum 
episcopos, viros pene ab infantia usque ad senec- 
lutem eremum incolentes, verboque superantes et 
actu libidinem, piamque fidem sine confusione prse- 
dicantes, et dogma pietatis edocentes, multasque 
victorias de da monibus exercentes, et Arianam sec- 
tam sapientissima ratione denotantes, exsilio direxe- 
runt in civitatem Judzorum nomine Diocesaream. 
Et velut infernus crudelissimus nunquam morte sa- 
üati fratrum, sux» savitie memoriam relinquere vo- 


degentes in Antiochia cum (fidelibus monachis, vo- 
lentesque eorum scelera denotare, aures imperato 
rias inflammantes, in Neoczsaream Ponti mittendo; 
esse preparaverunt. 390 Qui, puro, propter feroei- 
tatem loc: rum etíam vita privati sunt. Tales itaque 
tempus illud tragcedias exercuit, tactturnitate qui- 
dem et oblivione dignas, sed litteris memorandas ad 


- objurgationem eorum qui contra Unigenitum linguas 


$uas exacuerunt. Hi namque rabie coarmati blasphe. 
mi», non solum Dominum omnium jaculari nituntar, 
sed eliam eontra ejus famulos bellum sine ullo fee- 
dere susceperunt. Tm: ponETCS, lb. iv, cav. 20; 
edit. Christ. Valés. , cap. 22, p. 178. 





LIBER OCTAVUS. 


p—— 


391 CAPUT PIuMUM. 

De conversatione, miraculis et responsionibus vel scrip- 
tis diversorum monachorum, nec non et epiicoporum. 
Eo tempore fuit Arsenius monasterii przesul. Is de- 

linquentés juvenés non excommunicabat, sed magis 

gate proveclos. Dicebat enim: Juvenis excommuni- 
catus spernit, provectus vero velociter excommunica- 
tionis dolore corrigitur. Alius nomine Pior ambulans 
comedebat. Consultus autem cur ita comederet : Non, 
inquit, volo veluti neces-arie uti cibo, sed tanquam 
exwaneum aliquid agere. Pro qua re etiam ab alio 
reqtiisitus ait: Ut ne, dum éomedo, anima volupta 

tem sentiat corporalem. Isidorus dicebat quadrage- 
finium se annum habere éx quo sentiret quidem mea- 
te peccafum, non laren consentirét vel concupiscen 
ti, vel furori. Pambo autem, cum sine litteris esset, 
accessit 988. qücmdam ut doceretur psalmum ; qui 
dam audisset prinium versum tricesimi octavi psalmi: 

Dixi, custodiam vias meás, ut hon delinquam in lin- 

gua mea ; secundum versum non est passus audire, 

dicens : Si potuero opere hoc implere, hic versus 
ftantammodo mihi suffciet, Cumque doctor qui ei 
tradiderat versum culparet cur per sex menses δὲ 
eum minime venisset, respondit : Quia versum illum 
adhuc opere non implevi. Postea vero, cum multos 

supervixisset aunos, a quodam noto requisitus an di- 

dicieset versum : Quadraginta et novem, inquit, annis 

vix eum implere przvalui. tluic itaque quodam au- 

rum dante ad cibaria pauperum, e! dicente: Numera; 

ille respondit: Quod dedisti non eget numero, sed 
salubritatis affecta. Is enim Pambo, Athanosio epi- 
840po0 deprecante, ab eremo descendit in Alexandriam. 

Cumque vidisset ibi mulierem theatralem, flevit; et 

a przsentibus inquisitus quare ploraret : Due, inquit, 

me res moverunt: ona, quz est illius perditio; altera 

vero, quia ego non tantum studeo placere Deo, quan- 
tum hsec ut turpibus placere possit hominibus. Alter 
quidam dicebat: Monachus, nisi operatus fuerit, vio- 
lento judicatur zqualis. Piterius multas ex positiones 
naturales adhibebat, et. frequenter aliis alia. requi- 


8 rentibus enarrabat. Per singulas autem explanatio- 


nes orabat. Illo. siquidem tempore inter. monachos 
fuerunt duo viri Deo amabiles, nomine uterque Ma- 
carius; unus ex Egypto superiore, alter Alexandri- 
nus. Ambo pro multis rebus insignes, propter absii- 
nentiam, conversatonem, mores atque miracula, que 
eorum mauibus agebantur. &gyptius itaque Macaiius 
tantas curas fecit, et tantos dadmones effugavit, ut 
ex ejus operibus liber proprius expleatur. Erat au- 


tein reverendus, et circa requirentes [Ed., delinquea- 


tes] severus. Porro Macarius Alexandrinuscum simi.is 
esset /Egyptio per omnia, in hoe mutabatur, quia cir- 
ca consulentes hilarior apparebat, et vultu. [στὸν 
ad conversionem juvenes educabat[ ms. Frob. àt Niv., 
inducebat]. lorum discipulus Evagrius philosoph'atu 


C operibus possedit, prius sermoue solummodo philo 


sophatus, et in urbe Constantinopoli a Gregorio Na- 
zianzeno diaconus ordimatus ; deiude cum eo desceu- 
dins in. "Egyptum, et predictos viros inspiciens, 
conversationem eorum zelatus est; tantaque mirac)- 
la in ejus 999 manibus facta sunt, quanta in. prz- 
ceptorum ejus. Conscripsitque libros valde mecessa- 
rios, quorum unus quidem Monachus titulatur; et 
est de Actuali. Alius Cognitionalis, secundum quod 
quispiam cognitione fit dignus : huic capitula suot 
quinquaginta. Alius vero contradictorius, ex divinis 
Scripturis colleeius, contra dz:&mones teniatores : 
partibus octo divisuà est, secundum mumerum ocio 
cogitationum; et sexcente propositiones ad contem- 
plationem pertinenles, quas γνοστειχὰ προδλύματα, id 


D est cognitionales propositiones denominavit. Iosuper 


et versuum opera duo, unum quidem ad menachos 
in cenobiis vel itineribus constitulos ; ei unum ad 
virgines ; quae quam mira quamque necessaria sint , 
legentes intelligunt. 

Sed opportunum est, sicut arbitror, panca ejus 
dicta de monachis ac scriptara referri. Sie enim ait : 
Necessarium est enim vias inquirere recte pr:ct- 
dentium monachorum, et secundum eas exerceri. 
Multa enim inveniuntur ab eis dicta bene, simul ef 





1108 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER Vill. 


1106 


acta. Inter quos ctiam hoc ait quidam : Quoniam sic- A et contemplatíones earum ἃ Gregori : justo esse didi- 


ca et non ingqualis dixta ebaritati conjuncta, cito 
perducit monachum ad impassibilem portum, [6 au- 
tem cum vidisset quemdam fratrum  phantasiis nocte 
turbari, hoc modo curavit eum : praecipiens uf lan- 
guentibos cibos jejunus ministraret. Unde requisitus: 

Nihil, inquit, siculi misericordia bujusmodi passio- 
nes exstinguit. Quidam tunc philosophorum, accessit 
ad justum Antonium, dicens: Quomodo sufíicis, o 
Pater, codicum consolatione privatus? ad quem An 

tonius : O, inquit, philosophe, meus codex natura 
creaturarum est, et adest cum voluero, verbaque mi- 
hi relegit Dei. Requisivit me vas electionis Macarius, 
senex Agyptius, dicens : Quare mali memoriam ad- 
versus homines retinentes, memorabilem virtutem 


cimus, prudentiam, fortitudinem, temperantiam at- 
que justitiam. Prudenti:e quidem opus esse dicebat 
contemplari intellectuales sanctasque potestates abs- 
que sermonibus; quippe quos sapientia siguificari 
contra didit. Fortitudinis autem, perdurare in verita- 
te, licet quispiam debelletur, et non accedere ad eg 
qu» nihil sunt. Tomperantie vero proprium hoc esse 
respondit, suscipere primi agricola semina, et ea 
plantare convenienter. Porro justitie opus, ut pro 
merito singulà cuique verba reddantur; alia quidem 
obscure pronuntiata, alia :enigmatibus indi: ata, φυῶ- 
dam vero propter utilitatem simplicium aperte dispo- 
sita. Columna itaque verítatis Cappadox Basilius ait : 

[Iumanam scientiam redit crebra meditatio οἱ exer- 


anima diss pamus? Contra dz:emones autem habentes B citatio meliorem, eam vero qus gratia Dei concedi. 


mali memoriam, innoxii permanemus ? Cumque in 
quistione hvjus interrogationis h:sissem , rogavi 
eum explanare sermonem. Αἱ ille: Prima, inquit , 
passio furoris contra naturam est ; consequens [ id 
est secunda | vero, secundum naturam. Ia ipso fer- 
venti meridie perveni apud sanctum Patrem Maca- 
rium, et siti vehementer accensus, aquam ut bibe- 
rem postulavi, At ille: Umbra, inquit, tibi sufficiat ; 
mulij namque nunc iter agentium aut navigantium 
etiam hac refectione privantur. Deinde cum apud eum 
verba de abstinentia exercerem : Confide, inquit, (ili, 
per viginti annos, neque pane, neque aqua, neque 
somno sum satiatus. Panem namque meum in pondere 
comedebam, aquam vero bibebam cum mensura; pa- 


tur, justitia, patientia atque misericordia. Et humg- 
nam quidem etiam passibiles suscipere poterunt, divi- 
n: inpassibiles tantummodo sunt capaces, qui eliam 
orationis tempore proprio mentis lumine resplen- 
dentes semetipsos inspiciunt. Zgyptiorum vero sa- 
cratissima lux Athanasius ait: Pracepit Moyses 
mensam contra aquilonis constitui partem. Quamob- 
rem cognoscant contemplativi quis cst qui contra 
cos spiret, et omnem tentationem forti mente susti- 
neant, et cum alacritate ad se accedentes enutriant, 
Thmuitanorum Ecclesi: angelus Serapion dicebat ; 
Mens quidem spirituali intellectu potita perfecte pur- 
gatur. Charitas autem cura membra furore turaen. 
tia; iniquas concupiscentias et influentios [ ma, 


rie'ibus autein reclingtus somnum paululum rapie- C Theod, iniquitates concupiscentias influentes] conti- 


bam. Cuidam monachorum nuntiata mors patris est; 

3t ille nuntianti : Cessa, inquit, et blasphem:re noli; 
meus enim pater immortalis est. Quidam fratrum 
Evangelium solummodo possidebat, quod vendens 
pauperibus erogavit, dignum proferens memoran- 
dumque sermonem : Ipsum, inquit, verbum vendidi 
quod mihi semper dicit ; Vende omnia tua, et dapau- 
peribus (αι. xix, 21). Est quiedam | insula. circa 
Alexandriam trans paludem Mareiz, in qua habita- 
bat monachus contemplantibus | approbatiseimus 
[mss., contemplatissimus ac probatissimus], qui dixit: 
Omnia quz? geruntur a monachis, agi propter causas 
quinque, id est, propter Deum, propter naturam, 
propter consuetudinem, propter necessitatem, propter 


uentia retinet. Maximus contemplationum doctor 
Didymus ait: De providentia atque judicio apud te; 
metiysum semper exerce sermones, et g&tudiorum 
miteriam memoria retiue. Pene enim omnes in hia 
peccamus, rationomque judicii in corporum differen- 
lia, in qua etiam est mundus, invenies : providentise 
vero, in modis quibus a malitia vel ignorantia ad 
vir.u:es at ue scientie culmen evehitur. iLec autem 
ex Evagrii diclis retulimus. 

Fuit autem et alius vir mirabilis inter monachos, 
cuí nomen Ammonius, qui tanto sine ulla curiositate 
fuit, ut cum Atlianasio Romam veniens, nullum opus 
civitatis iuspiceret; nisi tantum ut videret Petri et 
Pauli basilicas. I$ Ammonius ad episcopatum tractus, - 


opus manuum. Idem ipse dicebat unam quidem na- D atque diffegiens, dextram sibimet amputavit aurem, 


turz esse virtutem [ms. Lyr., naturam esse virtu- 
tum] : sed eam diversas species sumere per anims 
qualitates. Nam et lumen, inquit, solis cum sine spe- 
cie sit diversa, fenestris tamen per quas ingreditur 
schema quoddam varium facere videtur, Alius por- 
ro monachus : Propterea, inquit, abscindo libidines, 
wt auferam furoris occasiones. Nowi enim furorem 
semper pro libidinibus litigare, mentem meam turba- 
re, scientiam persequentem. Quidam senum dicebat: 
Charitas depositum ciborum aut pecuniarum servare 
non novit. Idem ipse dicehat: Nescio me in eadem re 


a dzmonibus fuisse deceptum. Hac igitur Evagrius. 


in libro suo Actuali commemoravit. 
In contemplativo autem hac dicit : Quatuor virtutes 


ut semi corpore ordinationis opus effuzeret. Cumque 
posterior; tempore etiam Evagrius a Theophilo Alex- 
andrino pontifice ad episcopatum tentus, nihil am- 
putans de corpore &uo fugisset, veniens ad 323 
Ainmonium [ ms. Lyr., et colloquens ei] cum joco 
dicebat, quasi male fecisset, ut aurem ampularet, et 
de eo Fms. Theod., Deo] reus existeret. Ad quem 
Ammonius : Tu, inquit, Evagri, ignoras te punien-. 
dum quoniam abscidisti linguam. Et ne tibi arrogare 
videaris, non uteris gratia Dei. Plurimi siquidem eo 
tempore digni [nerunt viri, quorum si quis velit verba 
miraeulaque coguoscere, et quemadmodum illis fue- 
rint eliam bestix: subjugata, librum legat Palladii 
monacbi, qui discipulus fuit Evagrii. Omnia namque 





1107 


M. AURELI' CASSIODURI 


408 


de istis subiiliter explanavit, in quo etiam feminarum ἃ delicta palam redarguebat, et quaecunque latenter 


imitationem conversationemque memoravit. Evagrius 
jgitur atque Palladius mortuo Valente post paulu'um 
floruerunt. SocRATEs, lib. iv, cap. 18. Edit. Christ. 
Vales. cap. 25, p. 255. 

Hujus temporis est ut quantos potuero memorare 
possim qui sunt in illo tempore inter Christianos phi- 
losophati. Quorum unus quidem in /gypto Joannes, 
cui fotura et aliis incerta Deus non minus quam an- 
tiquis prophetis revelavit, donumque dedit ut curaret 
insanabiles passiones. Is enim a juventute laudans 
Deum, degebat in solitudine, comedebatque herbas 
atque radices, bibebatque aquam si comperisset. 
Cumque venisset ad senectutem , divina jussione mi- 
gravit ad Thebaidam, et multorum monasteriorum 
factus est praesul. Qui oratione tantummodo languo- 
res et demones effugabat; et eum litteras non didi- 
eisset, ad rememorandum aliquid codicibus non ege- 
bat : quia quidquid semel mente perceperat, sub 
veritate retinebat. In hac itaque regione philosopha- 
batut Ammon Tabenensiorum przsul, circa tria mil- 
lia discipulorum habens; non minus quoque et Theo- 
mes , multorum przsides fuere monachorum : ambo 
operatores inopinabilium rerum, et divina providen- 
tia prophetiaque comp'eti. Dicitur namque Theonam 
eruditum Agyptiarum, Graecarum Latinarumque litte- 
rarum fuisse, et triginta annis habuisse taciturnitatem. 
Porro a nullo hominum visum irascentem, aut juran- 
tem, aut mentientem, aut vanum aliquid, aut asperum, 
vel inffrmum protulisse sermonem. Ea tempestate 


cogitassent, sibi revelata manifestabat. Qui verc aii- 
quid mali gessissent, vel pravum consilium babuis- 
sent, ab altari suspendebat, mauifestang eis peceatum 
quod egerant, et diligentia purgatos rursus suscipie 

bat. His itaque similis erat Apollo in Thebaida, qui 
quadraginta annis in interiore morabatur solitudine, 
speluncam parvulam in monte vicino habens; sed 
pro multitudine miraculorum parvo tempore insi- 
gnis effectus, plurimorum praesul exsüiit mona- 
chorum. Eo namque tempore multi et optimi stu- 
diose pliloscphabantur in Alexandria, quasi duo 
millia viri; quorum alii in solitudine morabantur, 
alii cirea Mareotem degebant. Excellenter autem in- 
ter alios emicabat Dorotheus, genere Thebaeus; cujus 


B hzc fuit vita, ut quotidie lapides a mari colligere!, 


eL annis siugulis hospitium :edifiearet , et fabricare 
sibi non valentibus daret. Noctibus autem propter 
eorum cibum faciebat sportas, ut. venderet. Cojos 
cibus erat panis uncis sex , et olerum minutorum 
fasciculus unus , et ad bibendum aqua. Hic a juven- 
tote sic vivens, nec in senectute defecit, Nunquam 
visus est in lectulo soporatus, vel pedes pro requie 
teieudisse, aut dormire pro voluntate, nisi quantum 
operando, aut comedendo natura compressos oculos 
claudere potuisset; ita αἱ 846 ρ6, dum comedendo dor- 
miret , cibus ex ejus ore labere'ur. Aliquando ergo 
somno valde gravatus, cum in stercore cecidisset , 
obdormivit ; expergefactus autem, et contristatus, sub 
silentio dixit : Si angelis dormire suaseris, δὲ mibi 


fueruntCopres, et Hellin, nec non Helias. Copres qui- ( ulterius suadebis. Quod forte dicebat ad somnum, 


dem, ut aiunt, divinum babuit donum salutes efücidndi 
passionum et daemones expellendi. llellin vero ἃ par- 
vulo nutritus in. monasterio , plurima inopinabiliter 
miracula faciebat, ita ut etiam ignem in sinu porta- 
ret, et nequaquam ejus vestis arderet. Verum Helias 
tunc quidem non procul ab Antinoo civitate degebat 
jn eremo, agens annum «etatis circa centesimum at- 
que decimum. Antea tamen pene septuaginta annis 
solus vixit in solitudine, et usque ad hanc :etatem je- 
| unando, et viriliter conversando pervenit. Fuit etiam 
Apelles in Zgypto ex fabro ferrario, qui dum ali- 
quando per noctem boc opus exerceret , umbra dz- 
moniaca, veluti mulier speciosa, eum de castitate 
tentabat. At ille ferrum quod operabatur ex fornace 


aut ad damonem, qui eum nitebatur a bonis actlioni- 
bus impedire. Huic laboranti quidam dixit : Cor ita 
periinis corpus tuum? At ille : Quia me, inquit, occi- 
dit. Piamonem vero presbyterum ferunt, quia, dum 
sacrificaret aliquando, sanctum angelum circa sacrum 
vidisset altare stantem , et prasentes monachos ia 
codice conscribentem abseulesque delentem. Joanni 
quoque tantam Deus noscitur donasse virtutem con- 
tra passiones atque languores, ut plurimos podagricos 
et articulos liabentes solutos curaret. Inter hos Ben- 
jamin senior valde clarus liabebatur, dono Dei poti- 
tus ut sine medicamine, tactu manuum, aut olei, 
facta oratione, sanaret zegrotos. Hunc ferunt incidisse 
in hydropicam passionem, et tantum ejus corpus in- 


wrahens, eam percussit in faciem. Tunc illa stridens p tumuisse, ut non posset per januas cellulz suz , in 


et ingemiscens , procul effugit. Inter hos etiam Isi- 
dorus fuit, qui undique monasterium muniens, cura- 
bat ut nullus egrederetur, sed omnia necessaria ha- 
beret interius. Nec Serapion cirea decem millia sub 
se monachos babens, quos omnes sic educabat, ut ex 
propriis sudoribus necessaria compararent , et aliis 
ministrarent egeutibus. Dioscorus quoque pon am- 
plius quam centum monachis presidebat. Qui , cum 
presbyter esset, sacrificia faciens, omnem perfectio- 
nem adhibebat examinando et diligenter dijudicando 
accedentes ad sacra mysteria, ita ut expiarent men- 
vem , et mali cujuspiam conscientiam non haberent. 
Eulogius presbyter fertur prascientiam habuisse co- 
(itationum quorumlibet ad se venientium, eorumque 


» 


qua babitabat, efferri, nisi januz cum tabulis antepo- 
sitis sublatx fuissent. Is ergo passionis suse tempore 


. pene octo mensibus ante mortem, tn sella latissima 


sedens, curabat solemniter zgrotantes : non graviter 
ferens quoniam suz zgritudini non prodesset, sed 
etiam se videntes consolabatur, οἱ deprecabatur ut 
rogarent Deum pro anima ejus, et de corpore non 
curarent : Quia et dum sanum, inquit, esset, nihil 
profuit mihi. Marcum in Schyti degentem ferant 
etiam in juventute valde fuisse mansuetum οἱ sapien- 
tem, memoriaque Scripturarum divinarum satis ido- 
neum, et tantum Deo amabilem, ut, dum ad domini- 
eum corpus accederet, 39, angelus ei sacramenta 
praeberet, cujus manum usque ad 'uncturam brachiü 


1109 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER VIII. 


1110 


tantummodo se dicebat inspicere. Macario vero da- A proveniret. Talis etiam erat in cla:ibus p:opriis. De- 


tum est ut ultra superaret daemones, Huic occasio 
conversionis commissum homicidium fuit. Nam dum 
puer esset, et oves pascerel circa Mareiam paludem, 
ludens quemdam co:xetaneum interemit , et metuens 
fugit in solitudinem. Qui dum tribus annis sub divo 
moraretur, postea parvum hospitium fecit sibi , in 
quo annis viginti quinque moratus est. Plurimi 
equidem se eum audisse dicebant, quia gratias illi ca- 
lamitati referret, et salutiferum vocaret illud homi- 
cidium non sponte commissum , quo ei beatitudinis 
eausa provenerat, Apollonius autem , dum per omne 
tempus vit» nihil vite, monacbicz didicisset , sciens 
quia nec scribere, nec artem jam exercere posset 
propter ztatem, omnia medicamina et cibaria oppor- 


nique dum infirmitatem incurabilem iücurriss-t , et 
mediei putrida membra ejus incidissent, ille mauibus 
tamen operabatur, palmarum plectens folia, et pra- 
sentibus persuadens ut de rebns hujusmodi non dole- 
rent, neque aliud cogitarent nisi de bono (ine : Deus, 
inquit, quxe fecit, cuncta utilia sunt. Ego autem novi 
quia hujusmodi passiones pro peccatis eveniunt. Et 
melius est bic poenas solvere, quam post mortem per- 
petua supplicia sustinere. Ῥίον sutem cum de domo 
pawis ad philosophiam conversionis exiret , promisit 
nullum se propinquorum de cxtero (ore visurum. 
Post quinquaginta vero annos dum ejus soror euni 
vivere [|ms. Lyr. et ed., videre velict] et habitare Ín 
eremo cognovisset, non cessabat donec eum inspice- 


tuna laborantibus ex propriis pecuniis comparabat, g ret. Quam. dum episcopus loci jam grandsvam pro- 


singulasque januas monasteriorum a matutino ciP- 
cuiibat usque ad horam nonam visitando languentes, 
et ministrando quo indigerent. Qui moriturus, alio[Ed. 
Niv. et Frob., alteri] tradidit quod habebat , jubens 
ut talia vota servaret. Moyses autem cum servus es- 
set, propter culpas expulsus e domo est; qui latro- 
cinio deditus, homicidia multa commisit, Postea vero 
conversus , repente hujusmodi philosophis virtute 
completus est. Cumque propriis vit: fervore phanta- 
siis 3dhuc prioris libidinis moveretur , multa absti- 
mentia domabat corpus suum , panem solummodo co- 
medens, et multum opus efficiens. Sex autem annis 
per totam noctem stans oravit , neque genibus ineli- 
natis, neque oculis in somno clausis. Insuper etiam 
Docianter circumibat cellulas monachorum, et lage- 
mas singulorum aqua complebat , cum longe aut de- 
cem, aut viginti, aut triginta stadiis aqua manaret. 
Qui licet ita domaret corpus, priorem tamen valetu- 
dinem non amisit. Fertur enim quia, dum quatuor 
latrones ejus invasissent hospitium, comprehendisset 
omnes atque ligasset, suisque humeris impositos ad 
ecclesiam perduxisset, ín voluntate monachorum po- 
nens quid de eis facere vellent. Fuit ergo in summa 
philosophia, et terribilis daamonibus, et presbyter in 
Schyti constitutus. Vixit annis pene septuaginta quin- 
que. Sub hoc igiur imperio fait Paulus de Libya in 
Schyti, non minus quam quingentos monachos ha- 
bens. Nihil autem operabatur neque percipiebat, nisi 
quod comederet tantum. Orabat autem solummodo ; 


pterea videret affligi , scripsit prasulibus eremi, ut 
Piorem dirigerent. At ille, quoniam contendere [ms. 
Lgr., contemnere] nefas est, jussiooibus seniorum 
obediens, et assumens quemdam , venit ad patriam. 
Cumque ante januas domus sus accessisset, et suum 
nuntiassei adventum, veniente germana, clausis ocu- 
lig dixit : Ecce ego sum Pior, quantum vis aspectu sa- 
tiare. Tunc illa graificata laudavit Deum. At ille orà« 
tione facta, remeavit ád eremum: ubi fodiens aquam. 
invenit amaram, eaque usus est usque ad ultimum 
vita diem. Post cujus obitum nullus illic babitsre 
prevaluit. Ego autem reor quia per orationem, em 
ad suos usus fecit dulcem, dum etiam alibi non ex- 
stantem oratione meruerit emanare. Nam eum Moyses 


C et ejus monachi puteum aliquando foderent, et nec 


venam aliquam reperirent, nec amplius jam fodere 
altitudo permitteret , medio die supervenit Pior, et 
oratione facta, descendit in foveam, euinque tertio 
percussisset terram, mox emanavit aqua. Cumque 
oratione facia discederet, illis eum petentibus ut-vel: 
ex aqua gustaret : Ad hoc, inquit, direetus sum, et 
propter quod veni peractum est. Ammo:ium itaque 
ferunt, nimis eruditum, Origenis Didymique discipu- 
lum, a juventute usque ad nevissimum diem preter 
panem assum nihil aliud comedi:se. Hunc dum vo- 
luissent quidam ad episcopatum pertrahere, nec ille 
posset eos sermonibus evitare, abscidit propriam au- . 
rem, dicens : Jam modo neque volentem me quis- 
quam patitur ordinari, dum ecclesiastica regula cor- 


et veluti quoddam tributum habens impositum, tre- p) pore perfectos exquirat. Proinde discedentibus illis . 


centas orationes Deo unaquaque die reddebat. Et ne 
numero forte delinqueret, trecentos lapides ponebat, 
ei singulis orationibus lapidem mittebat in sinum. 
Expensis vero lapidibus, orationes sciebat esse eom- 
pletas. Tunc enim Pachomius abbas in Schyti flore- 
bat, ἃ juveutute usque ad senium optime conversatus. 
Quem neque eirca corporis sanitatem, neque eirca 
animee passionem damon aliquando decepit. Stepha- 
nus autem circa Mareotem habitavit, perfecte degens 
et integra continentia. Qui cirea sexaginta annos 
probatissimus monachus fait, et Antonio magno no- 
tissimus. Fuit itaque mansuetus et sapiens, loeutione 
8$uavis et utilis, tristantium eonsolabatur animos, et 
ad alacritatem revocabat, licet necessaria tribulatio 


et denuo remeantibus, atque dicentibus : quia morum . 
perfectionem potius Ecclesia quam corpus exquirat : 
juravit etiam linguam suam abscidere, si ei vim ni- 
terentur inferre. Quo audito, qui venerant quieverunt 
[Ed., recesserunt|. Eo siquidem tempore fuit Eva- 
grius vir eloquentissimus 2.406 mitissimus, a Grego- 
rio episcopo Naszianzeno deeenter eruditus, cujus 
etiam foit archidiaconus. Ferunt.enim eum aspectu 
pulcherrimum , et circa cultum vestitus ornatum. 
Cumque cum quidam senator zelotypus uxori sus 
cognovisset esse notissimum, ei mortis parabat insi- 
dias , qui ad effectum pervenire potuerunt, nisi e 
quzdam terribilis et salutaris visio praedixisset. Vi- 
dit enim in' somno, quasi pro crimine fuerit compre- 


IEIIT 


M. AURELII CASSIODORI 


1112 


hensus, ferroque vinctus pedibus manibusque ad sup- A que prohibuerit , εἰ 4ε Flaviani Diodorique virta- 


plicium duceretur. Quod dum fieret, quidam protulit 
Evangelium, et promisit eum de viuculis esse solven- 
dum si ab urbe Constantinopolüana discedere! ; idque 
compulit sibi jurejurando promiui. At ille, tacts 
Evaugeliis, hoc se complere promisit; et vinculis so- 
lutis experrectus est, ae aacra credens 395 visioni, 
pericula declinavi. Tune ab urbe Constantinopolitana 
venit in Hierosolymam. Fuerunt etiam in Rinocorura 
yon peregrini , sed provinciales viti , philosopbiaque 
forentes. Inter quos fertur Melas episcopus hujus- 
modi fuisse benignitatis. Dum missi fuissent qui epi- 
$copos resistentes Ario deportarent exsilio, venerunt 
9d hujus ecclesiam. Quem dum invenissent. velati 
ultimum siuistrun candelas eecleske preparantem, 


ipter1ogaverunt ubi esset episcopus. Ait ille: Ego, in- B 


quit, vos episcopo nuntiabo. Tunc ex itinere fatiga- 
108 ad episcopium duxit, et, apposita mensa, pavit ut 
valuit. Postea ministerio completo ciborum, dixit se 
esse episcopum. Αἱ illi mirali virum, causas aperue- 
tunt ; ei reddita reverentia ei, dederunt fugam. Tunc 
ille: Non, inquit, declinabo, quod inei similes liben- 
Ussime susceperunt : sed volens exsilii precepta sus- 
cipio. llujus frater Salomon ex negotia ore cenver- 
8uS, ad ma,num phlilosophizs culmen evectus est. 
lloc tempore Eyiphauius, qui. postea Cypri fui epi- 
$copus, inter eremitas maxiuus babebatur. Fuit etiam 
ip Carris Protogenes episcopus post Vitiim, qui, ut 
(erunt, sibi professus est in Domini Epipbania reve- 
lajum : quia vidisset imperatorem Constantinum i 


quemadmodum ei Deus futura monstraret, et juberet € 


vt quod ei diceret , obediret. Apud hune [ Ed., hos] 
ijaque tanta absümentia vigebat, ut projter mulia 
jejunia dentes ejus vermibus ebullirent Ims. Lyr., 
caderent et evellerentur]. Alios vero quosdam usque 
ad octogipta.annos panem ferunt penitus non gustas- 
50 : lieliodorum plurimas insomnes duxisse noctes , 
jejunioque septenos coptinuasse dies. Mu'ti quique 
apud Pal:estinam et Syriam, atque Persas, fuerc mo- 
Na€horum, quorum si vel nomina conscribere quis- 
piati voluerit, multos libros implebit, Sozougx., lib. 
v, cap. 28, p. 677. 


CAPUT H. 


fuod Aiani Constanti-opoli comprehendentes ortho- 
: doxos, multos in navi concremaverint. 


. Eo siquidem tempore in Constantinopolitana urbe 
comprehendentes Ariani quosdam religionis pix 
presbyteros, eosque mittentes in navem. inermem, et 
Ux. hentes in pelagus, aliis quippe in alia nave sequen- 
tibus, immisso igne cremaverunt. Quo facto, sancti 
viri cum, igne atque mari pugnantes, novissime sunt 
3bsorpii , et Iriumpho martyrii coronati. TugopontE- 
TUS, lib, 1v, cap. 22. Edit. Christ. Vales., cap. 214, 
" 187. 


CAPUT 1H. 


Quod Valens paganis , Judeis et hereticis tribuerit po- 
- Ksigtem suas festivitates agendi , et orthodoxis. ubi- 


tibus. 


In Antiochia vero Valeus plurimo tempore eom- 
moratus, omnibus licentiám dedit gentilibus, atque 
Judzis, nec non hzreticis, suas festivitates agendi. 
Nam et gentiles festivitates agebant, dxzmonibus mi- 
nistrantes, et post Julianum a Joviano idololatria 
vanitates exstinctas, florere rursus iste permisit ; et 
Jovis cultum, atque Dionysii, saeraque Cereris jam 
non in occulto, tanquam sub pio imperatore celebra. 
bapt; sed, per mediam plateam baechantes, ubique 
currebant. liis tantummodo tunc princeps erat imi« 
micus qui apostolicam doctrinam przdicare videban- 
tur; et eos primum quidem ἃ sacris basilicis feeit 
expelli, quibus Jovianus famosissimus imperator no- 
vam dederat ecclesiam. Cumque ig monte sacra ce- 
lebrarent, hymnis laudantes Deum, et divinis illic 
eloquiis perfruentes ; licet aeris adversitatem s.epius 
sustinerent, aliquando pluviis, aliquando nivibss, 
aliquando gelu, frequenter ignis ardore macerau, 
neque in hasjusmodi locis laudibos divinis eos frui 
permisit, sed missis mi!itibus effugavit. Tune Flavia- 
Qus atque Diodorus, veluti quzdam propegnaculs, 
jaculis imminentibus resistebant, Nam eum Meletios 
corum pastor seorsum degere cogeretur [mas. £yr., 
conaretur], isài curam gregibus adhibebant, lupis 
quidem objicientes propriam fortitudinem, et sa- 
pientiam suam, ovibus autem euram congruam 
jugiter offerentes. De montanis igitur locis ex- 
pulsi, contra ripas vicini fluminis pascebant oves. 
Non enim pariebaptur secundum lsraelitas captivos 
in Babylone orgagpa sua, suspendere; sed laudabaut 
creatorem et largitorem Deum in ombi loco domina- 
tionis ejus. Sed neque in hoc loco eoncilium piorum 
quietum esse permisit bostis servornm Christi. Ve- 
tumtamen coucordia illorum mirabilium pastoris 
magni discipulorum ad exercitjum sanetas oves enu- 
wiens,, spiritualia pascua ministrabat. Et Diodoras 
quidem sapientissimus atque fortissimus , velut qui- 
dam fluvius perspicuus, atque torrens, oves quidem 
proprias irrigabat : luporum vero blasphemias peni- 
tus diluebat ; et generis sui nobilitatem spernens, li- 
benter sustinebat quamlibet pio fide calamitatem. 
Flavianus vir optimus, et ipse genere nobilissimus, 
honestatem solajm judicabat esse pietatem, et velut 
puer exercitatus, maximum Diodorum quasi quem- 
dam in(initorum «eriaminum urgebat [ed. Niv. et 
Frob., ungebat] athletam. lllo namque tempore non 
concionabatur inter ceclesiastica collegia; sed hoc 
agentibus multa solatia conferebat consiliorum, et 
scripturarum, atque expositionum (ms. Lyr., ex 
scripturarum expositione]. Et doctores quidem con- 
tr. Arianas blasphemias tendebant arcue.: iste vero, 
velut ex quibusdam pharetris, sus mentis sagitias 
congruas offerebat ; et non solam domi, sed etiam 
publice hareticis resistens, retia eorum facilius 
crumpebat, et labores ostendebat aranearum. Tugo- 
DORETUS, lih, 1v, cap. 22. Edit. Christ. Vales. cap. 24, 
p. 187. * 








{|Ὁ 


CAPUT IV. 


Uc laudibus Aphraate monachi, el qua fiducia Va- 
lenti responderit. 


Cum his itaque laborabat Aphraates , eujus con- 
versationem alio loco conscripsimus. Is enim ovium 
salutem sux quie preponens, et speluneam dese- 
rens propriam, pastorales sudores aggressus est. 
Quantas vero, virtutis divitias congregavit, nunc re- 
ferre superfluum est. Unum tantummodo ejus dehet 
dici, quod huic bistoris valde congruit. A Bore: 
parte fluvius currit Orontes nomine circa palatium ; 
a meridie vero est maxima porticus, undique turres 
excelsas habens. Inter palatium vero et flumen platea 
est qux: egredientes ex urbe mittit ad suburbanos 
326 agros. Per hanc plateam dum transisset 
Aphraates, ad hostilia certamina properabat , ut sa- 
eris ovibus curas necessarias exhiberet. llunc de 
palatio respic'ens imperator, vilissimo pallio vidit 
indutum, et in longzva sencctute celeriter properan- 
tem. Cumque dixisset quidam, quia iste" esset 
Aphraates, in quo civitas universa penderet, dicit 
ei imperator : Dic mihi, ubi vadis? At ille sapienter 
respondit, et congrue : Pro tuo, inquit, oraturus 
imperio. "Tunc imperator 5 Oportebat te domi, in- 
quit , orare. secondum monachicum morem, At ille 
sancsissimus : Optime, inquit, dicis, si sic quoque 
perinitteres, hoc me facere oportebat. Et hoe hacte- 
nus egi, donec Christi oves pace pristina fruerentur. 
Quia vero tumultu maximo commoventar, et periculi 
onus impedit, ne captivi teucantur, necesse est ubi- 
que discurrere, easque a necessitate salvare. Sed dic 
mibi, tranquilissime imperator : Si puella essem ju 
cubiculo residens, et ad lanam vacans, videremque 
paternam domum ignibus concreimari, quid me facere 
congrueret? Sedere intus, et ardentem contemnere 
domum ; an certe discurrere, ubique aquam ferre, et 
flammas exstinguere? Credo quia dicis hoc potius 
fuisse faciendum ; id enim puelle sapientis est opus. 
Moc ergo nunc agitur, imperator. Te namque in pa- 
ternam domum nostram mittente flammas, discurri- 
mus, ut eas velociter exstinguamus. Hzc illo dicente, 
interminatus est quidem, sed tacuit imperator. Unus 
enim cubicularius imperatoris aspere respondens viro 
sanetissimo, hujusmodi cladem noscitur pertulisse. 
ls enim habebat balnei curam : ubi post lime verba 


lisTORMA TIR:PARTITA. LIBER VIE. 
A solitudine relicta venit Antiochiam. Nam cum hzre- 


4114 


liri, soliti facile sarcire mendacia, liunc virum suae 
dicerent esse pravitatis, miserunt ad cum lumina ve- 
ritatis Flavianus, atque Diodorus, pariter ct Aphraa- 
tes, Acacium, virtute florentém, qui postea Bersz 
fuit episcopus : rogantes ut multis hominum millibus 
subveniret, et adversariorum fallaciam redargueret , 
veritatisque dogmata confirmaret. 1s ergo vir sauctis- 
simus, el veniens, et revertens, etin ipsa maxiwa 
civitate, quanta miracula fecerit, in historia Dco [al. 
Philolieo] amabili a nohis conscripta retulimus. 
Quia vero totus populus civitatis ad collegia nostra 
consenit, nullum seculum dubitare confido. Res enim 
inopinabiles ad se probantur universos attrahere. 
Sed quia maxima miracula ille vir operatus esi, 


B etiam veritatis.hostes nequeunt denegare. Hoe enim 


et in Alexandria temporibus Constantii fecit magnus 
Antonius, Deserens eniin solitudinem, totas circumi- - 
bat urbes, satisfaciens universis, quoniam Athana- 
sius doctrine apostolic:e praedicator exstaret, et 
hostes essent veritalis participes Arii. Sic igitur s: ie- 
bant illi sacratissimi viri quid tempori unicuique 
congrueret, et quando opus erat frui quiete, quando 
necessarium solitudini praeponere civitates. TmEo:0- 
RETUS, lib. 1v, cap. 25. Edit. Christ. Vales. cap. 21, 
p. 190 


CAPUT VI. 
De Acepsema et aliis. 

Fuit igitur illu tempore in Cyrestensium eremo 
famosissimus Acepsemas in cella reclusus, et sexa- 
ginta annis neque visus neque lucutus est. Zeugma- 
tius quoque mirabilis, qui licet oculorum acie priva- 
retur, omnia circumibat, confortans oves lupisque 
resistens. Propter quam causam monachicam ejus 
cellulam eoncremaverunt; sed Trajanus magister 
mili'um fidelisstmus aliam ei fab:icavit, multoque 
eum fovit auxilio. Hoc itaque tempore fuit Ephrzem 
in Edessa, in Alexandria vero Didymus. Et Ephreem 
Syra usus lingua , spiritalis grati: radios emittebat. 
Qui licet nesciret doctrinam Grxcam, multos Grzeco- 
rum eruditosque redarguit, et totius haretica pra- 
vitatis infirmitatem nudavit. Et quoniam tunc Har- 
monius Bardisanus quzedam cantica componens, et 
impietatem melodicz suavitati permiscens, illiciebat 


descendens, ut imperatori pararet ingressum, el p audientes, et capiebat in peste, iste sumens inde 


mente perculsus in aquam ferventem descendit, ibi- 


que defunctus est. Sedebat imperator exspecians, ul, ᾿ 


eo renuntiante, lavaretur, eoque tardante, misit 
alios viros, cur moraretur. At illi ingre si, viderunt 
eum in solio [ms. Santheod., dolio] fervente defunctum 
atque solutum. Quod dum nuntiatum fuisset impera- 
tori, cognoverunt virtutem orationis Aphraatz, non 
tamen ab impiis dogmatibus recesserunt [ms. Lyr., 
cessaverunt], sed secundum Pharaonem induratum 
est cor eorum. Ta&opoR£TUS, lib. 1v, cap. 95 et 24. 
Edit. Christ. Vales. cap. 25 et 26, p. 188. 


CAPUT V. 
De Juliano monacho. 
Hac itaque tempestate Julianus ille famosissimus 


concentus, pietatem cantilenz permiscuit, et audien- 
tibus suave nimis et utile medicamen apposuit ; qua 
cantica triumpbatorum martyrum festivitates hacte- 
nus efficiunt clariores. TBgoponETcs, lib. wv, cap. 26. 
Edit. Christ. Vales., cap. 28, p. 191. 


CAPUT Vil. 


De malis que sub Valente in Alexandria et. per. /Egy- 
pium ge:ta sunl. 


Cum igitur imperator Valens lege przxcepisset per- 
sequendos esse in Alexandria et /Egypto cunctos 
orthodoxos, omnia vastabantur. Alii namque ad ju. 
dicia trahebantur, alii mittebantur in vincula, alii 
verberibus agebantur, plurimaque suppl:cia adversus 
quietis amatores ingercbantur. Et dum hiec. in Alex- 


11135 


M. AURELII CASSIODORI 


1116 


andiria flerent secundum Lucii voluntatem, fuisset- A — Et quoniam aliqui ex nominis similitudine no- 


que in Antiochiam reversus Euzoius, mox ad mona- 
sleria per Agyptum eonstituta processerunt magister 
militum eum multitudine armatorum, et Lucius 
; Arianus, Cumque plurima viris sanctis mala facerent, 
, hec eos ullo sodo superarent, persuasione Lucii 


Patres monachorusra mittuntur in exsilium. ]nter. 


quos Macarius Agyptius, et alter. Alexandrinus. 
Cumque venissent in insalam quamdam, arreptam 
cujusdam filiam sacerdotis a daemone, clamantemque 
illis viris : Cur venistis etiam hine nos expellere? 
suis orationibus liberatam patri restituunt, et ad 
Christisnitatem eacerdotem simul et reliquos habi- 
tantes in insula perduxerunt. Qui mox simulacra 
projicientes, formam templi in ecclesiam mutaverunt. 
Baptizabantur enim, et officia Christianitatis gratis- 
sime docebantur. Sic igitur propter consubetantioli- 
tatis fidem, viri admirabiles probabiliores $97 ef- 
fecti sunt; aliosque sanantes, firmiorem operibus 
ostenderunt fidem. SocnRAT&s, lib. wv, cap. 19. Edit. 
Christ. Vales., cap, 24, p. 258. 


CAPUT VIII. 
De Didymo εἰ scriptis ejus; de Gregorio Pontico ejus- 
que miraculis. 

Eo siquidem tempore virum alium fidelem produ- 
xit Deus, ut per eum fidei testimonium perhiberet, 
Didymum, mirabilem virum, qui omni tunc doctrina 
florebat. Is cum parvus adhuc prima litterarum ele- 
menta doceretur, passione ocu'orum perdidit visum. 
Cui Deus pro visibilibus oculis intelligibiles condo- 
navit. Nam quod per oculos doceri non potuit, auditu 
vigilanti cognovit; qui dum a puero fuisset ingenio- 
808, vincebat etiam acute conspicientes, Facile nam- 
que regulas grammatic:e atque rhetoricz artis didicit. 
Cumque veuisset ad philosophiam, mirabiliter dia- 
lecticam , arithmeticam, musicam, aliasque philoso- 
phix disciplinas didicit animoque recondidit, ita ut 
celeriter obviaverit eis qui ocu!is inspectoribus talia 
didicissent. Sed etiam Vetus Novumque Testamen- 
tum adeo perfecte cognovit, ut mulios ederet libros. 
Qui et de Trinitate tres libros fecit, et Origenis opus 
De Principiis, id est Περὲ 'Apxów, interpretatus, in 
eis explanationes reliquit eximias. Fertur enim cum 
Antonius Valentis jempore propter Arianos venisset 
jn Alexandriam, vidisse Didyimum, eique dixisse : 
Non te conturbet, o Didyme, amis-io sensibilium 
oculorum ; tales etenim oculi tibi desunt quibus et 
muscz et pulices noscere possunt. Sed gaude potius 
quoniam habes oculos quibus etiam angeli contuen- 
tur, per quos videtur Deus, et ejus lumen inspicitur. 
SocBATks, lib. iv, cap. 20. Edit. Christ. Vates. cay. 
95, p. 940. 

Didymus ab infantia privatus oculis, grammati- 
cam, rhetoricam, arithmeticam, geometriam, et 
astronomjam, et syllogismos Aristotelis, et eloquen- 
tiam Platonis auditu didicit; non quasi hzc verita- 
tem erudirent, sed tanquam adversus mendacium 
arma veritatis existerent. TuroponETUs, lib. iv 
cap. 97. Edit. Christ. Vales. cap. 29, p. 192. 


C 


sCuntur errare, necessarium est ostendere quoniam 
alter est Gregorius Ponticus, ortus ez C:esarea Pont, 
nimis antiquas, et discipulus Origenis. De isto oam- 
que Gregorio multus est sermo in Athenis, et Beryto, 
nec non et Ponto, et ut ita dicatur, in universo orbe 
terrarum. Is enim eum discessisset ab Athenis, venit 
in Beryto, ibique jura legebat. Cumque cognovisset 
in Caesarea libros sacros Origenem exponere, venit 
illic, expositiones magniloqui illius audituros. À quo 
veram philosophiam eruditus, evocantibus parenti- 
bus remeavit ad patríam. Ubi primo quidem , dum 
esset adhuc laicus, plurima signa fecit, languores 
curando, d::mones per epistolas expellendo, poga- 
nosque sermonibus et operibus sibimet subjugando. 
Hojus meminit et Pamphilus martyr, et Eusebius in 
libris quos de Origene conscripsit. Fuit ergo Grego- 
rius antiquus iste, discipulus Origenis, et alter Na- 
zianzenus, fraterque Basilii. Fuitque alius Gregorius 
Alexandrinus, Arianus. SocnATES, lib. 1v, cap. 23. 
Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 244. 


CAPUT IX. 

Quod Novatiani festivitatem Pasche multaverint, et de 
schismate inter Cornelium Romanum episcopum εἰ 
Novatum facto pro recipiendis errantibus. 

Ea tempestate Novatiani, babitantes in. Phrygia, 
festivitatem Paschz; mutaverunt. Quomodo autem 
gestum sit dicam : primo tamen referens, cnjus rei 
gratia cirea Phrygum Paphlagoniorumque gentes 
severius ecclesiastica regula conservetur. Novaus 
presbyter se ab Ecclesi; Roman:x communione sus- 
pendit, quoniam Cornelius episcopus fideles qui sa- 
crificaverant tempore factze persecutionis a Decio, in 
communione receperat. Pro hac itaque causa segre- 
gatus, et ad epiacopatum a consortibus suis episco- 
pis evocatus, scribebat Ecclesiis, ne eos qui deemo- 
nibus immolaverant ad sacramenta susciperent, sed 
invitarent quidem ad poenitentiam ; remissionem 
vero Dei relinquerent potestati, cujus solius est pee- 
caia dimittere, Tales epistolas suscipientes in una- 
quaque provincia, secundum proprios seusus re- 
sponsa reddebant. Cum ergo ille mandaret ot non 
oporteret sacris interesse miysteriis eos qui post 
baptisma peccatum commisissent, quod ducit ad 
mórtem : quibusdam quidem videbatur amara nimis 
et dura hujusmodi regula ; alii vero veluti justam 
rectamque suscipiebant. Inter hxec mola quaestione, 
venerunt littere Cornelii Romani przesulis, quz re- 
missionem peccantibus etiam post baptisma promit- 
tebant. Sic ergo ambobus diversa seribentibus, et ez 
divinis eloquiis sua sensa firmantibus, singuli pro- 
vincialium diversas sunt secuti sententias. Sanan- 
tes namque sanare promissa remissioue, etiam reli- 
quo tempore deliquerunt. Unde videtur quia gentes 
Phrygum castiores quam aliz magis esse noscuntur. 
Novatus itaque, licet propter conversationem subti- 
lissimam segregaverit semetipsum, non tamen mau- 
tavit Paschz» festivitatem. Nam secundum Patres 
Hesperios etiam iste celebrabat. Agitur enim apud 





4117 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER Vill. 


1118 


:llos Pascha post :zequinoctium olim, et ex quo Cliri- A Cumque Severa secum lavantem Justinam diutius 


stiani esse coeperunt. Sed iste quidem postea sub 
persecutione Valeriani principis martyrio terminavit 
vitam. Hi vero qui ex eo nomen habuerunt ejusque 
fuere participes, (acto concilio paucorum episcopo- 
rum in vico Pazeno, ubi eunt fontes Sagarii fluminis, 
regulam protulerunt ut Judcos observent azyma 
facientes, et cum eis agant l'aschze celebritatem. 
Postea tamen etiam Novatianorum Ecclesia propter 
illud concilium noscilur esse divisa. SocRATES, 
lib. 1v, cap. 95. Edit. Christ. Vales. cap. 298, p. 245. 


CAPUT X. 


De Damaso et Ursino, qui Rome episcopi pariter 
ordinati sunt. 


Eo tempore cum Valentinianus imperator nullam 
hzresim perturbaret, post Liberium Rom: Dama- 
$us ordinatur episcopus, simul et Ursinus ex dia- 
cono ejus Ecclesiw€ in basilica Siciniensi latenter. 
Ob quam rem multis seditione 398 vel prxfecti 
tune Maximini animadversione punitis, remoto Ur- 
sino Damasus permansit episcopus. SocBATEs, lib 1v, 
cap. 94, Edit. Chris, Vales. cap. 29, p. 247. 

Tunc itaque apud llesperiam Damasus Romanus 
et Ambrosius Mediolanus spiritalibus jaculis feriebant 
hostes. Cum quibus etiam illi qui ad longa fuerant 
exsilia destinati, litteris confortabant suos, et adver- 
saríos destruebaut. Quos d.vina providentia guber- 
natores in fluctuatione przeparavit, et militum sapien- 
tissimos duces in preliis, TuHEopoRETUS, lib. iv, 
tap. 28. Edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 193. 

CAPUT XI. 

De fine Valentin/ani majoris, εἰ auspiciis V alentiniani 
minoris ; et quomodo Valentinianus, viva priori con- 
juge, duxerit aliam uxorem. 

Inter hxc sgitur Valentinianus imperator llespe- 
riz, contra legatos Sauromatarum vehementi furore 
commotus, eruptione venarum fluxu sanguinis exspi- 
ravit, post consulatum Gratiani tertium et Equitii 
[An. Dom. $15], septima decima die mensis Novem - 
hris, anno vit?e quinquagesimo quarto, imperii uu- 
decimo. Quo moriente, ltaliz milites, sexta die post 
ejus mortem, Valentinianum puerum ejus filium ad 
imperii culmin: provexerunt. Cnjus imperium frater 
scilicet Gratianus et Valens patruus licet ingrate 
(quod eis ignoranübus factum sit), tamen postea 
susceperunt. Hoc itaque modo Valentinianus minor 
in paterno successit imperio. Is eniin natus est de 
Justina, quam vivente Severa priore conjuge Valen- 
tinianus hoc modo duxisse probatur uxorem. Justus 
Justine pater, cum esset l'iceni judex Constantii 
temporibus, vidit in somnis quoniam ex dextro fe. 
more imperioxlem purpuram genuisset. Cumque visio 
per multos recitaretur, ad Constantii aure, usque 
pervenit. At ille considerans somnium, tanquam im- 
perator ex eo nasceretur, mittens occidit Justum. 
Cujus filia Ju-tina, cum orphana remansisset a patre, 
virgo permansit. Posteriore vero tempore pervenit ad 
Severa notitiam , ad quam frequeptius veniebat, et 
amabatur; ita ut etiam cum ca balneis uteretur. 


e 


inspexi:set, pulehritudine virginis obligata est, et 
dixit imperatori quia sic speciosa esset virgo Justina, 
ut etiam ipsa, licel esset mulier, ejus tamen amore 
εἶς capta. Verum imperator, ejus sermone concepto, 
Justinam ducere tractabat uxorem ; non tamen Se- 
veram abjicere, ex qua Gratianus fuerat natus, quem 
paulo ante firmarat imperatorem. Legem itaque pro- 
tulit publice per civitates proposita sancientem, ul 
liceret volentibus habere duas uxores. Cumque po- 
sita lex haberetur, Justin:ze ipse conjunctus est : ex 
qva natus est Valentinianu: junior et filix tres, Justa, 
Grata et Galla ; quaruin. duse quidem in virginitate 
manserunt, Gallam vero postea major Theodosius 
imperator duxit uxorem ; ex qua Placidia lilia nosci- 


B tur ei esse progenita. Nam Arcadium et llonorium 


ex Flacilla priore conjuge babuisse cognoscitur. 
SocmaTES, lib. iv, cap. 26. Edit. Christ. Vales. 
cap. δῖ, p. 248. 


CAPUT XII. 


Quod Themistius philosophus Valentem ab orthodozo- 
rum nece avocaverit. 


Interea Valens in Antiochia Syrie degens, consub- 
stantialitatis cultores vehementer insequebatur, uisi 
eum liber Themistii philosophi revocasset, in quo 
peroraverat quia eum esse non oporteret infestum, 
propter discordiam ecclesiasticorum  dogmatuni , 
quando etiam apud paganos ultra trecentarum secti- 
rum differentia videretur, et unusquisque pro dog- 
mate proprio in sententia diversa consisteret. Et si 


C forte hoc Deo gratum potius essct, dum non facila 


cognoscitur, et diverso modo glorificatur; quatenus 
unusquisque amplius timeat, dum integritatem cjus 
scientie, vel quomodo, aut qualis, quantusque sit 
inagis ignorat. His ergo Themistii ratiocinationibus 
aliquantulum mitior factus est imperator. SocnATES, 
lib. vs, cap. $6, p. 695. 

CAPUT ΧΙ. 


Quemadmodum se Gothi contulerint ad Valeutem, et 
quomodo ad Gothos pestis Áriana pervenerit, 


Non tamen omnino se ab indignatione suspendit, 
sed | ro morte imponenda sacraiissimis viris decer- 
nebat exsilia, donec ejus impetum causa hujusmodi 
reipublicae removisselt. Ba: bari (raus IHlistrum consti- 
tuti qui vocantur Gothi, civile bellum inter se dua- 


D bus partibus commoverunt : uni praeerat Fridiger- 


rus, alteri Athalaricus. Cumque pravaluisset Atha- 
laricus, Fridigernus confugit ad Romanos, eorumque 
postulavit auxilium. Quo cognito, Valens praecepit 
Traci: militibus ut barbaris auxilia commodarent. 
lloc solatio victus Athalaricus est, etiam fuga ver- 
sus. Ob hanc ergo causam Fridigernus volens all- 
quod b-neficium repensare Valenti, cum suis omni- 
bus dogmata ejus religionis amplexus est. Unde 
bactenus Gothi Ariaui essc noscuntur. Tunc etiam 
Vulphilas Gothorum episcopus litteras Gothicas ad- 
invenit, et Scripturas divinas in eam convertit lin- 
guam. Cum igitur non solum Fridigerni Gothos, sed 
etiam Athalarici Vulphilas edoceret, tune Atbhala- 
ricus videns religionem patriam violari, multos 





1119 


M. AURELII CASSIODORI 


1120 


Arianorum suppliciis tràdidit, quos Ariani martyres A bentem ^ellulam illie, cum videret cum ingredientem 


punc appellant. Nou vero post multum denno inter 
se barbari compacati, a vicinis gentibus Hunnorum 
deprsedabantur. Expulsique de propriis, ad Romano- 
rum loca confugiunt, servire potius volentes impe- 
ratori. Hoc dum ccgnovisset Valens, nihil futuri pro- 
videns, terras eis tribuit Thraciarum , arbitratus 
proeparatum se contra omnes barbaros liabere sola- 
tium ; ac propterea milites de czetero negligebat, et 
eos qui dudum contra hostes laboraverant despi- 
ciens, etiam a collatoribus provinciw* per vicos ét 
civitates pro unoquoque milite octuaginta solidos 
exigebat, qui dudum eorum tribota relevarat. Hoc 
ergo fuit initium ut illo tempore Romanorum respu- 
blica calamitatibus subderetur. Barbari namque cum 


ad pugnam, eum clamore dixisse : Quo vadis, im- 
perator, qui pugnas adversus Deum, quem non habes 
adjutorem? Ipse enim contra te barbaros movit, quo- 
niam et tu adversus eum blasphemas linguas pluri- 
mas excitasti, et qui ei psallunt a sacris domibus 
expulisti. Quiesce ergo rebellare, et ille faciet belia 
cessare, Redde gregibus pastores eximios , et vieto- 
riam sine bello percipies. Si vero nibil horum sic 
agens pugnare contendis, experimento cognosces 
quam durum est contra. stimulum — calcitrere (Act. 
1x, 5). Nam neque reverteris, el exercitum vehe- 
menter amittes. Betranion autem omni virtute elarusg, 
umveraa Scythi:e presul, habens zelo fidei cor ac- 
censum, pro corruptione dogmatum et iniquitatibus 


Thraciam 399 tenuissent, licenter Romanorum pro- B quas contra sanctos agelat, Valentem &zpe redar- 


vinciam devastabant. Hzc audiens Valens, eum ab 
orthodoxorum exsiliis non quiesceret, tunc tamen 
hac se necessitate suspendit. Turbatus en'm ab An. 
tiochia Constantinopolim venit : unde etiam aliquau- 
tum Christianorum persecutio tunc cessavit. Socna- 


TES, lib. wv, cap. 27 et 28. Edit. Christ. Vales. cap. 22 


et 53, p. 350. 

Interea Valens imperator, dum Gothorum gentem 
commovisset ad prelium apud Bosphorum , tunc 
fateus vires sux infirmitatis agnoscens , inisit ad 
fratrem solatia petens. At ille rescripsit quia religio- 
sum non esset talem virum juvare, qui Deo rebellis 
existeret; sed magis esse justum ut ejus superbia 
sedaretur. Quod dum ille miserrimus agnovisset , 


guit : clamans cum sacratissimo David : Loquebar de 
testimoniis tuis in. conspectu regum, ei non con[unde- 
bar (Psal. cvvin, 46). Qua tamen gratia barbari 
Ariano sint vitiati languore narrabo. Tempore quo 
transeuntes Histrum, pacem cum Valente feceruat , 
tunc pr::sens [ms. Lyr., praesul] Eudoxius sugge-sit 
imperatori ut ei Gothi communicarent. Dudum esim 
divinze scientixe radiis imbuti, apostolicis dogmati- 
bus pascebantur. Communio, inquit, unius dogmatis 
firmiorein faciet pacem. Hoc Volens laudans, ἃ 
ducibus Gothorum exegit ut dogmatum quoque con- 
cordiam retinerent, llli vero dicebant paternam se 
mutare non posse doctrinam. Et cum illo tempore 
Vulphilas esset eorum episcopus (quem valde seque- 


licet majori necessitate constrictus, non tamen a sug C bantur, ejusque verba quasi leges immobiles seetima- 


nimietate cessavit, sed Deo fuit et veritati rebellis. 
Terentius igitur inter baec victor reversus est ab 
Armenia, vir optimus et pietate decenter ornatus. 
func ei jussit Valens poscere dona quz vellet. At 
ille quod decebat pium virum cogitare respondit ; 
petiit enim non aurum, non argentum, non predium, 
non cingulum, neque donum [ms. Theod., domum]; 
Sed ut eis qui pro apostolica doctrina pericula susti- 
nuerant, una przberetur ecclesia. At ille petitionem 
ex scripto susceptam cognoscens, quz illic tenebantur 
ascripta dirupit, eumque alia postulare przcepit. 
Verum ille colligens verba precum : Suscipe, inquit, 
o imperator, et habeto donum : aliud vero non po- 
δι]. Intentionis mex judex est universorum judex. 
Cum ergo Valens transacto DBosphoro venisset in 
Thraciam, primum quidem Constantinopoli commo- 
ratus est, preparans bellum ; deinde Trajanum cum 
expeditu contra barbaros desuünavit. Cumque re- 
measset ille devictus, derogabat Valens ei mollitiem, 
et causam timoris ascribens. At ille usus fiducia, viro 
fortissimo congruenti : Non, inquit, imperator, ego 
Sum viclus; sed tu victoriam perdidisti, dum Deo 
resistis, et illius solatia barbaris facis potius oppor 
, una : dum enim ἃ te expugnatur, pro illis pugnat; 
et necesse est Dei sequi victoriam. An nescis quos 
ab Ecclesiis expulisti , vel quibus eas contradidi-ti? 
Hec eadem Arantheus et Victer magistri militum 
sunt professi ; et imperatorem, ne tunc indignaretur, 
admonuerunt. Aiunt ctenim 1$2ac monachum, ha- 


bant), hunc verbis pecuniisque flectens Eudoxius, 
egit ut barbari communionem amplecterentur impe- 
ratoris; sic decipicns eos, ac dicens certamen esse 
verborum, non differentiam dogmatum. Quamobrem 
hactenus Gothi majorem quidem Patrem Filio dicunt : 
creaturam vero Filium nequaquam dicere patiuntur; 
licet hoc asserentibus communicare videantur. 
TuroponETUs, lib. 1v, cap. 29 et seqq. Edit. Christ. 
Vales. cap. 51 et seqq., pag. 695. 


CAPUT XIV. 


De reversione Petri episcopi in Alexandriam, et de eju 
morte, et de successione Timothei. 


lloc itaque tempore, imperatore ab Antiochia disce- 
dente, conforiati sunt qui ab eo pezsecutionem pa- 


2 utebantur , et maxime Alexandrini; Petro quippe 


revertente de Roma cum litteris Damasi Romanae ur- 
bis antistitis, confirmantis consubstantialitatis idem, 
et Petri episcopi roborantis ordipationem. Quo facto, 
populus sumpta fiducia , Lucium expulit, et reduxit 
Petrum. Sed Lucius Constantinopolim navigavit : 
Petrus cum yaucum vixisset tempus, reliquit fratrem 
suum Timotheum successorem. SocRATES, lib. iv, 
cap. 30. Edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 254. 


CAPUT XV. 


()Juomodo Valens contra Gothos pugnando sit devictus 
εἰ mortuus. 


Porro Valens imperator cum tricesima die Maij 
mensis sexto consulatu suo, et Valentigiani junioris 
secundo (An. Dom. 518), Conatanünopelim venisset, 





}1}} 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER 1X. 


1124 


invenit populum in moestitia constitutum. Barbari A cabantur. Barbari autem venientes ad vieum ubi 


naidque p. r Thracias discurrentes, etiam Constanti- 
nopoleos suburbána vastabant, non existente qui eis 
resistere fortiter prxvateret. Qui dum usque ad muros 
venissent urbis, afflicta civitas murmurabat; quasi 
eos imperator illuc évocasset, dum nec resisteret, ct 
magis bella protraheret. Circenses ludi igitur age- 
bantur, et illic imperatori clamabant : Da arma , οἱ 
nos pugnabimus. Hinc accensus Imperator, undecirnía 
die Junii measis egreditur, interminatus poenas se 
pio injuriis, cum rediret, 8 Constantinopolitanis civ:- 
bus exacturum, et quoniam primitus videbantur Pro- 
copio pribuisse solatium; [ἃ ut civitatem aratro 
vertere minaretur. Deduzit igitur cives usque ad 
urbem Adrianopolim, qu: est in confinio Macedonia. 
SocRATES , lib. 1v, cap. Ὅλ. Edit, Christ. Vales. cay. 
$8, p. 254 | 

Et, exercitu quidem prainisso, ipse in quodam 
vico victoriam su:tinebat. Porro milites, barbarorum 
impetum n n ferentes, alii fugicbant , alii 330 Ȏ- 


Valens, agnita proditione, latitare et se celare nite- 
batur, immisso igne concremaverunt cum vico etian 
pietatis inimicum. TugobonkTUS, lib. 1v, cap. 31. 
Edit. Christ. Vales. cap. ὅδ, p. 195. 

Qui terminum vite sortitus est nona die mensis 
Augusti, eodem consulatu, id est quarto anno du- 
centesimze octuagesimze nonze ol ympiadis (An. Dom. 
518). Aiunt enim aliqui eum igne consumptum, cum 
in vicum fugisset quem barbari cancremaverunt. Alii 
vero ferunt, qüia, mutato imperia'i babitu, ad pe- 
deslrium venil exercitum; et cum equestres se tra- 
didissent pugnare nolentes, in congressione univer- 
808 pedestres repente confossos : uhi dicunt ipsum 
quoque ignoto vuluere fuisse prostratum. Defunctus 


p est autem anno vitz? quinquagesimo. Qui cum fratro 


regnavit annos tredecim, post fratrem vero tres. 
Talique sorte defunctus est. SocnaTES, lib. 1v, cap. 
91. Edit. Christ, Vales. cp. 58, p. 255. 





LIBER NONUS. 





331 CAPUT PRIMUM. 


Quia moriuo Valente Constantinopolim barbari dé- 
tasiabant. 


Igitur defuncto Valente, denuo barbari, usque md 
muros Constantinbpoleos venientes, ejus suburbana 
vastabant. Quapropter cives, quz invenissent arma 
portantes , hostibus ut poterant resistebant. Uxor 
enim Valentis imperatoris, nomine Dominica, ora-- 
mia ex srário publico bene pugnantibus secundum 
consuetudinem militum ministrabat. Quibus etiam 
Saraceni prebuere solatia, συ eorum regina, no- 
mine Mavia, Romanis [ Mss. et ed. V., Romanorum] 
foederata , direxerat, SocmarEs, lib. v, cap. 4, 
pag. $59. 


CAPUT 1]. 
De benignitate Gratiani, εἰ fidei rectituditie. 
Porro Gratianus Valentiniani filius, cum dudum 
patre defuncto Europz sceptra tenui:set, defuncto 
Valente sine sobole, Àsim quoque Libysque regna 
suscepit, Moxque pletatem, quam inente petceperat, 
operibus demonsirabat, initiaque regni sui retum 
omnium, Domino dedicavit. Scripsit itaque legem : 


Gratianus itaque cum juniore Val. ntiuiano regno 
potitus, ab exsilio revocatis omnibus, lege sancivit 
ut unaquzque religio licenter sacra celebraret ; so- 
los vero ab ecclesiis prohibuit Eunomianos, Pho: 
tinianos et Manichaos. SocnATEs, lib. v, cap. 2, 
pag. 260. 


CAPUT ΠΙ. 


C De contentione apud Antiochiam inter Paulinum et 


Melétium facta, et de Apollinare Laodiceno ejusque 
secta, 


Tunc igitur in Antiochia, qux prvsidet Orienti, 
contentio hujusmodi eausa provenit. Pro apostolicis 
dogmatibus laborantes, sicut jam dicium est, erant 
divisi; et alii post calumnias irrogatas Eustathio, 
Arianam abominati vesaniam , spud semelipsos 91: 
cra celebrantes, Paulinum habebant antistitem ; alii 
vero post ordinationem Euzoii, cum Meletio conve- 
nientes, ejus doctrina fruebautur. Ad. hc autem 
Apollinaris Laodicenus alterius partis sibimet prse- 
sulatunm assumpsit. Qui dum pietatis indueret vultum, 
et apostolica se fingeret dogmata conservare ; post 
paululum manifestus hostis apparuit. De divina nam^ 


pricipiens ut expulsi pastores ad sua ovilia remea- [j due natura adulterinis rationibus utebatur , gradus 


rent, sacraque basilicze eis redderentur qui commu- 
nionem Damasi sequebantur. ls enim Damasus Ro- 
mane urbis episcopus, laude dignus, vir mirabilis, 
semper ornatus, dicere facereque pro apostolicis 
dogmatibus cuticta festinus, post Liberium gubetna- 
cula suscepit Ecclesie. Direxit igitur imperator cum 
hujusmodi lege etiam Saporem quemdam, tunc no- 
minatissimum militie principem, et Arian:» quidem 
blasphemis przdicatores, veluti quasdam bestias, 
divinis septis jussit expelli ; optimis vero pastoribus 
et sacris ovilibus universa restitui. Hoc ergo in uni- 
versis provinciis decrevit observari. THEOGDORETUS, 
llb. v, cap. 1 et 2, p. 199. 


334 quosdam generans dignitatum , et sacramen- 
tum dispensationis imperfectum explanare prxsu- 
mens, anim»mque rationalem, qui corpus regit, 
privatam salute confirmans. Si enim animam non 
assumpsit secundum illius rationem Deus Verbum, 
neque medicinam prebuit, neque honorem dedit; 
sed corpus quidem terrenum ab invisibilibus virtuti: 
bus adoratur ; anima vero, secundum divinam ima- 
ginem facta, in inferiora permansit, contumeliis in- 
duta peccati. Qui plurima super hac vesanus asse- 
ruit. Aliquando etenim pariter confitebatur et ipse ex 
saneta Virgine assumptam carnem, aliquando vers 
enm cum Deo Verbo coelitus descendisse, aliquande 


1123 


M. AURELII CASSIODORI 


1121 


eum ipsum factum carnem, sumpsisse nihil ex nobis. A aperta impudentia prz dicabat, et ducem semetipsum 


Aliasque plurimas et inanes fabulas sacris promis- 
sionibus eopulabat , quas in prsesenti dicere super- 
fluum judicavi. Talia siquidem ille dicens, non so- 
lum suos peste complevit, sed etiam quosdam no- 
strorum fecit hujusmodi lepra participari. Post pau- 
com vero tempus, dum suum viderent opprobrium, 
et Ecclesi claritatem, pene cuncti reversi sunt, el 
communionem ecclesiasticam percipere meruerunt ; 
non tamen priorem deposuere languorem, sed magis 
plurimos constantium latenter sauciaverunt. Ex hac 
engo radice in Ecclesiis germinavit una carnis dei- 
tatisque natura, et ut divinitati Unigeniti passio co- 
puletur; et alia quzeeunque populis et sacerdotibus 
certamina genuerunt, Sed hzxe quidem postea facta 
eunt. "Tunc igitur veniente Sapore magistro militiz, 
e ostendente principis legem, Paulinus quidem fa- 
tebatur se Damasi esse participem. Promittebat etiam 
Apollinaris, hoc ipso languore celato. Sacratissimus 
vero Meletius sub quiete degens, illorum certamina 
devitabat. Porro Flavianus sapientissimus tunc in 
ordine presbyterii constitutus , primo quidem ve- 
niente magistro nilitum, ita ad Paulinum locutus est : 
δ΄ communionem Damasi, o amice, sectaris, ostende 
nobis dogmatum tuorum aperte consortium ; ille 
namque dum unam Trinitatis substantiain confitetur, 
tres subsistentias przdicat in aperto; verumtamen e 
diverso subsistentias perimis Trinitatis : ostende ita- 
gie dogmalum concordiam, et suscipe secundum 
leges ecclesias [Ms. Lyr., secundum leges ecclesias- 


ostendit haereseos , et ipse quidem in Laodicea cre- 
bro morabatur. In Antiochia vero jam prius Vitalem 
ordinaverat, vita quidem optima decoratum, et apo- 
stolicis dogmatibus enutritum [Ms. Lyr., eruditum], 
postea tamen hoc languore pu!refactum. Porro sacra. 
tissimus Meletius Diodoruin illum cujus jam meuini- 
mus, qui sub hac tempestate nimis asperrima, Ec- 
clesi:t navem sine submersicne servaverat, Tarsea- 
sium pastorem constituit, eique Cilicize gentis euram 
commisit : Apameiz vero pontificalem curam Joanni 
dedit ; qui licet genere ac nobilitate fu'gebat, tamen 
progenitores propriis virtutibus- adornabat. Mune 
ergo et sermo decorabat et vita. Is itaque tempore 
tempestatis coufidelium &uorum numerum guber. 


B vit, cooperatorem h bens laudabilem Stephaaun, 


quem sacratissimus Meletius ad alia. certamina de 
stinavit. Nam dum aguovisset Germaniciam Eudorii 
peste corruptam , bunc ibi tanquam sapientissimum 
medicum destinavit, Erat enim omni Graeorum 
dootrina plenus, et divinis dogmatibu: farcinatus 
[Ms. Lyr., saturatu: ]. Quamobrem spe sua frandatus 
non est. Usus namque dono spiritalis doctring, lt 
pos inutavit in oves. Porro magnus Eusebius de er- 
silio remeans, Acacium summ:e claritatis virum in 
Bercea ordinavit episcopum, in Hierapoli Theodotum, 
cojus mira conversatio hactenus decautator; Ene 
biumin Cbalcide, in Cyro nostra Isidorum. Aiunt 
enim quia etiam Eulogium, qui pro apostolicis do- 
matibus fuerat decertatus et in Antinoo eum Proto- 


ticas]. Cum ergo illum his sermonibus objurgasset, (? gene missus exsilio, Edess:e ordinasset episcopun. 


consersus Apollinari dixit : Admiror te, o amice, sic 
impudenter veritati resistere, cum aperte noveris 
qnoniam laudabilis Damasus perfecie naturam no- 
stram ἃ Deo Verbo dicit assumptam : tu vero conira- 
ria fatearis. Mentem namque nostram salute frau- 
das, Si autem false loquimur, te forsitan accusantes ; 
vel nunc novitatem a te natam denega, et Damasi 
amplexus doctrinam, sectam suscipe venerandam 
[ Mas., septa veneranda] veritatis. His itaque rationi- 
bus sapientissimus Flavianus illorum fiduciam ita 
redarguit. Porro Meletius omniu:n mansuetissimus, 
omnium tranquillissimus atque modestus, Paulino 
dixit : Quoniam et mibi haruin ovium curam commi- 
sit Dominus, et tibi similiter aliarum, suscipe hanc 


Barses enim sacratissimus, jam de praesenti luce nii- 
graverat. Sanctus vero Eusebius ultimum episcopum 
Marin ip civitate Dolicha fecit. Hzc enim parva ci- 
vitas vesaniam tune obtinuerat Arianam. Ubi dum . 
accessisset Eusebius, ut Marin, virum plurimis vir 
tutibus decoratum, in sede collocaret episcopali, 
quzdam mulier Ariana peste completa, tegulam de 
tecti». demisit, qua ejus caput valde contrivit, isque 
post paululum ad vitam meliorem de hac luce mi- 
gravit. Qui moriens, prasentes jurejurando con- 
sir nxit ut ab ea qua hoc fecisset nullo modo pons 
exigerent, imitatus Dominum suum , qui pro crucili 
gentibus ait : Pater, dimitte eis ; non enim sciunt quid 
faciunt (Luc. xxm, 54); simul et conservum Stepha 


sollicitudinem, e communica alterutris sub dogmate p) num, qui post multos lapidum jactus clamabat : Do 


pietatis. Jungamus amice greges, et solvamus de 
prasulatu contentionem : commuuiter pascentes oves, 
curam earum communiter offeramus. Si autem de 
cede certamen est, ego etiam hanc contentionem co- 
11bor expellere. In sede sacrum ponatur Evangelium, 
et ex utraque nos parte sede«mus, Et si quidem 
prius ego terminum vitz? suscepero, solus eris 8 η[ἰ- 
stes ; si vero hoc tibi prius evenerit, ego rursus gre- 
gis habebo curam. Cum hzc ergo Meletius cum ornni 
mansuetudine protulisset, Paulinus acquiescere non 
consensit. Tunc magister militize, judex utvrorumque 
verborum, ecclesias Meletio tradidit. Paulinus autem 
aliarum ovium permansit antistes. Verum Apollrmaris 
. pr&sulatu Ecclesi nudatus, novitatem docirin: sug 


mine, ne eis statuas hoc. peccatum (Act. vn, 59). lloc 
ergo modo inognus Eusebius est defunctus. Et qd 
Thracie barbaros evitavit, impiorum — hereticorum 
manus declinare non potuit; sed martyrii coronam 
illorum ferocitate suscepit. Haec ergo gesta sunt post 
reversionem episcoporum. TuEoponETCs, lib. ", 
cap. 5. Edit. Christ. Vales. cap. 2 et 5, p. 200. 


3393 CAPUT IV. 


De T heodosii ducatu, et quomodo a Graliano ünperalort 
fuerit. ordinatus, et ad. Orientale missus imperim, 
orthodoxis profuerit, et retruserit hareticos. 
Porro Gratianus Thraciam barbaros vastare c 

gaoscens, Iialia relicta, in. Phoenicem [Ed. Frob. d 


. Niv., Peoniam vel Pannoniam] venit. Ea tempe:tzté 





1125 


BISTORIA TRIPARTITA. LIBER ΙΧ. 


1196 


Theodosius tam propter parentum nobilitatem quam A gius, post quos etiam Athanasius et Narcissus, Cili- 


pro fortitudine propria nominatissimus habebatur ; 
et ob hanc causam invidia similium judicum fatiga- 
tus, in Hispania morabatur, ubi et ortus fuerat et 
nutritus. Cumque imperator quid faceret h:esitaret ; 
quippe cum barbari elevati victoria inexpugnabiles 
esse viderentur, ducatu Theodo:ij pugnam credidit 
terminari : repente siquidem eum ab Hispaniis evo- 
cans, et magistrum militum esse denuntians, cum 
expeditu ad barbaros desiinavit. At ille fide munitus, 
confidenter ad Thracias est profectus. Quo dum ve- 
nisset, vidissetque barbaros, exercitum ordinavit ad 
pugnam. Congressione vero facta, impetum barbari 
non ferentes, suas acies reliquerunt. Et illi quidem 
fugiebant, hi vero fortiter sequebantur. Immensaque 


czedes tunc facta est barbarorum. Plurimis igitur in- B 


teremptis, paucisque latenter transeuntibus llistrum, 
mox dux optimus exercitu disperso per vicinas ur- 
bes, ipse velociter remeavit ad principem, ita ut ipse 
triumphorum suorum nuntius exstitisset. Quod ta- 
toen nec ipsi imperatori, dum miraretur factum, 
credibile videbatur. Invidi siquidem etiam fugisse 
eum dicebant, et exercitum perdidisse. At ille dero- 
gantes sibi petiit dirigi, qui viderent hostium mulii- 
tudinem peremptorum. [llis verbis imperator flexus, 
direxit qui res actas inspicerent, eique renuntiarent. 
Porro dux opiimus inter heec divinam visionem vi- 
dit, et ab ipso Deo aperte sibi monstratam. Conspexit 
enim in somnis quia sanctus Meletius Antiochenze 
εἰν δι antistes, chlamydem sibi vestiret imperia- 


ces, et alii plurimi male jactata semina nuiriverunt. 
His igitur nequissimis cultoribus fuit cooperator 
Constantius atque Valeus. Pro hac ergo solummodo 
causa, Theodosius suo subjacentes imperio Constan- 
tinopolim congregari przcepit episcopos. TugopoRE- 
TUS, lib. v, cap. 6, p. 205. 


CAPUT V. 
Quomodo Macedoniani denuo ab orthodoxis divisi sint. 


In'erea Macedoniani, post legationem ad Liberium 
destinatam, aliquanto tempore sine discretione com- 
municabant ip.i et iis qui ab initio definitionem fidei 
Niczn: eusceperant. Cumque lex principis Gratiani 
licentiam religionibus, sicuti vellent, communicare 
przbuiss: t, denuo eunt divisi ; congregatique in Àn- 
tioehia , statuerunt. vocem consubstantialitatis amo- 
vendam, et venerantibus Nicznam fklem mon esse 
communicaudum. Sed plurimi, videntes eorum va- 
rietatem, recesserunt ab eis, et con-ubsiantialitatis 
seciato: ibus sunt uniti. SocRATES , lib. v , cap. à, 
rag. 261.. 


CAPUT VI. 


Quomodo Theodosius imperator Thessalonice bapii- 
£0lu« sil. 


Cumque Theodosius bello barbaros superasset, et 
illi Romanos amicos habere deprecarentur, causa 
feederis acceptis obsidibus, Thessalonicam venit. Ubi 
dum in egritudiuem incurrisset, ab Acolio ejus ci- 
vitatis episcopo baptizatus est , licet a progeuitori- 


lem, et corona eaput ornaret. Hat cum nocte vidis- C bus Christianum dogma et fidem Niceni concilii se- 


set, cuidam mane retulit amicorum (Ed. , clericorum]. 
Αἱ ille clarum esse somnium dixit, et nihil znigma- 
ticum, nihil dubium continere. Cumque pauci om- 
nino transissent dies, qui pro victoris inspectione 
missi fuerant remearuni, peremptaque hostiam 
mulia millia Barraverunt.. Quamobrem laetatus priu- 
ceps, Theodosium fecit imperatorem. THEODORETUS, 
lib. v, v, v1, p. 205. 


Consulatu Ausonii et Olibrii (An. Dom. $79), sex- 
ta decima die Januarii measis. SocnaTES , lib. v, 
cap. 2, p. 2€0. 


Traditaque ei scepirorum parte Valentis, ipse 
rursus ad 1taliam rediit, et illum ad regne co!la!a 


queretur. Sozomgw., lib. vis, cap. 4, p. 707. 

Tunc igitur baptizari cupiens propter inürmit:t^m, 
Thessalonicensium requisivit episcopum, cujusnam 
fidei esset. Quo respondente quonism Ariana pestis 
in Illyricum non valuisset accedere ; sed inviolatam 
àb initio fidem Nicgni concilii conservarent, ille li- 
benter ejus verba suscipiens, baptizatus atque ab 
egritudine liberatus est. SocmaTES, lib. v, cap. 6, 
p. 262. 


CAPUT VII. 
Professio Th. odosii de fidc. 


Cogitaus igitur imperator quia melius esset pro- 
nuntiare subjectis cujus esset fidei, ne videretur vim 


cransmisit. Mox igitur ut. imperium sumpsit, prz D facere, si quemquam subito invitum ad cultum reli- 


omnibus de concordia Ecclesi: cogitavit, οἱ unius- 
cujusque przesulatus episcopos Constantinopolim 
ronvenire przcepit. lec sola erat Ariano plena 
contagio; nam Occiden: liber ab hujusmodi languore 
permansit. Coustantinus enim senior, filius Constan- 
tini majoris, et Constans Junior, paternam fidem in- 
tegram servaverunt. Rursus etiam Valentinianus imn- 
perator Hesperie inviolatam custodivit fidei pieta- 
tem. Orientis autem tractus muliifariam hujusinodi 
labe completus est. Árius enim Alexandrinz presby- 
ter civitatis banc ibi genuit blasphemiam. Post quem 
Eusebius, Patrophilus et Aetius, Palzstini, et Pauli- 
nus atque Gregorius, Phoenices, et Laedicensis Theo- 
detus [Ms. Santheod., Theodolus], cumque bis Geor- 


gionis impelleret, legem e Thessalonica populo 
Constantinopolitano proposuit. Hoc enim visum est, 
ut veluti de quadam «ivitatis arce omnibus subjectis, 
aliisque civitatibus indicante scriptura, fleret mani- 
festa. Cujus legis verba sunt hzc. 
3934 Impp. Gratianus, Valentinianus, et Theodosius 
Augg. ad populum urbis Constantinopolitanze. 
Cunctos popults quos clementiz nostre regit tem- 
per mentum, in tali volumus religione versari quam 
divinum Petrum apostolum tradidisse Romanis reli- 
gio usque nunc ab ipso insinuata declarat, quamque 
pontificem Daumasum sequi claret, et Petrum Alezan- 
ἀνία episcopum, virum apostolice sanctitatis : hoec 
est, ut secundum apostolic^m disciplinam evangeli- 


1127 M. AUREL!I CASSIODORI 1158 
eamque doctrinam, Pa'ris, et Filii, et Spiritus sancti A scriptum est in Evangelio : Si persecuti vos fnerint , 


unam Deitatem, sub pari majestate et sub pia Trini- 
tàte, credamus. Hanc legem sequentes, Christiano- 
ruta catholicorum nomen jubemus amplecti : reli- 
quos vero dementes vesanosque judicantes bzretici 
dogmatis infamiam [ed. V., insaniam] sustinere, di- 
vina primum vindicta, post etiam motus nostri, quem 
ex coelesti arbitrio sumpserimus, ultione plectendos. 
Data i ca'end) Martias, Thessalonic , Gratiano 
quinto et Theodosio Augg. coss. (An. Dom. 580). 

Hxc sanc iens post paululum Constantinopolim ve- 
uit. SozouEN., lib. vu, cap. 4, p. 708. 


CAPUT VIII. 
De Gregorio Nazianseno Constantinopolim translató 
Tunc igitur Gregorius Nazianzenus communi de- 
creto multorum episcoporam in Constantinopolim 
transmutatus, intra civitatem in parvo oratorio sacra 
celebrabat. Cui loco postéa principes basilicam 
maximam copulantes, eani vocaverunt Anastasiau. 

Sozouzs. , lib. vui, cap. b, p. 708. 


CAPUT IX. 
De basilica sancte Anastasia. 

Qua non solum pulchritudine et magnitudine, ve- 
rum apertissima apparitione Dei noscitur illustrari. 
liic enim divina virtus in somnis, et aperte , pluri- 
mis et frequentec multisque languentibus, et interim 
in rerum periculis constitutis , subvenisse dignosci- 
tur, ita ut crederetur ab aliquibus s»nctam Mariam, 
Ghristi Matrem Virginem hanc esse; cum tali nam. 


ex ista civilate fugite in. aliam (Matth. x, 91). Quia 
igitur imperator ecclesiis opus habet, scitote crastina 
nos collectam foris urbem celebiaturos. Hzec. cum 
dixisset, egressus est : non tàmen sic intelligens 
Evangelii verba quemadmodum dicta sunt. lllic enim 
praocipitur ut fugientes habitationem mundanam, Je, 
rusalem requiraot supernam. Egressus ergo de civi- 
tate ante porlas, conciliabula celebrabat. Cum quo 
simul exiit Lucius Álexandria pulsus, quia tunc apud 
Constantinopolim morabatur. Sic itaque Theodosii 
concordiam non ferentes, post quadraginta annos ec- 
elesias quas vi tenuerant reliquerunt. Egressi de εἰ- 
vitate quinto consulatu Gratiani, et Theodosii prino 
(An. Dom. $80), mense Novembri. (Quo facto, Νι- 

B ciens fidei seciatores ecclesias receperunt. Socsa- 
TES, lib. v, cap. 7, p. 205. 


CAPUT XI. 
De Eunomii calliditate. 

igitur cum Eunemius Valentis temporibus a suis 
clericis recessissel, apud semetipsum in Bithynia 
morabatur, vir callidus et dicendi peritus, multusque 
populus concurrebat ad eum : alii experiri volentes, 
alii audire qux diceret. llujus fama pervenit ad prin- 
cipem ; cum quo ipse quoque voluit babere sermo- 
nem : sed Augusta Flacilla pmecibus eum retinuit. 
Erat enim fidelissima , et Niceni dogmatis jura sub 
integritate servaba!, timuitque ne, ut assolet, eloquio 
viri callidi captus imperator , facile in sectam cjas 


que habitu mulis ostenditur. Quam basilicam ideo (; "curreret. Sozowsm;, lib. vr, cap. 6, p. 710. 


Anastasiam vocant, sicuti recr, eo quod dogma Niczri 
concilii in Constantinopoli, quasi jam mortnum, eo 
loco expositionibus Gregorii resurrexit. Ego tamen 
audivi quosdam veriloquos retulisse, dum populus 
illic congregaretur ad missas, mulierem pr:rgnantemn 
de superiore porticu cadentem defunctam fuisse ; 
tuncque communi oratione facta super eam, re- 
vixisse, et cum partu salvatam esse. Quam ob rem 
nimis inopinabile Anastasi: nomen, id est resurrec- 
tionis accepit. SozowN., lib. vit, cap. 5, p. 108. 


CAPUT X. 


Quomedo Theodosius αὖ Ecclesia Constantinopolitana 
; Arianos repulerit. 


Gregorius itaque vir eloquentissimus ac veneran- 


CAPUT XII. 
De concilio Gonstantinopolitano contra Macedonianos. 


Interea cum episcopi centum et quinquaginta fuis- 
sent apud Constantinopolim cougregoati, 935 prz- 
cepit imperator ut nullus proderel quis esset mari: 
mus ille Meletius. Volebat enim ex memoria sui som- 
uii virum illum sibimet indicari; cum ergo omnis 
il'a multitedo pontificum regiam introisset. domum, 
relictis omnibus ad magnum currit Meletium, et vel- 
uli quidam (ilius patris amator, post mulum tem- 
pus paterna visiome potitus, awplectebatur eum, et 
simul osculabatur oculos, labia, pecíus, et caput, 
dextramque qua eui ih somnio corona verat, insi- 


dus, agnoscens aliquos murmurare, eo quod;esset ex D niuavitque illi quam vidérat visionem. Cumque etiam 


alia civitate , adveniente principe, Constantinopolim 
habitare declinabat, Imperator tamen, dum in tali 
statu invenisset Ecclesias , cogitabat quemadmodum 
pacificaret omnes, et cunctas augeret Ecclesias, Man- 
davit ergo repente Demophilo, qui tunc Ariani re- 
ligioni presidebat : Si vis, inquit, credere secundum 
Niczni dogma concilii, uniatur populus et suscipiat 
pacem. Cumque ille propositionem hujusmodi refu- 
gisset, tunc imperator : Si pacem, inquit, concot- 
diamque declinas, fugere te etiam a sacris basilicis 
ego precipio. Hzc audiens Demophiilus , et cogitans 
quia grave esset potioribus resultare, convocans in 
ecclesiam plebem, et surgens in. medio cunctorum, 
het per se suhjectis verba locutus est : Fratres, 


c4teros congrue. salutasset , rogavit tanquam Patres 
ut de rebus przsentibus cogitarent (T&EoDonr-TtS, 
lib. v, cap. 7, p. 206), — et ut in urbe Constantino- 
politana ordinaretur episcopus. Et cum speraret 
posse Macédonianos uniri, etiam eorum convocavit 
episcopos. Convenerunt ergo de consubstantialitaus 
fide Timotheus Alexandrinus, Cyriilus Hierosolymi- 
tánüs, post [ieehitentiam in consubstantialitatis dogma 
consentiens, Melet'us Antiochie, et Acholius Thes- 
salonicz, aliique plurimi ; ita ut centum et quinqua- 
ginta numerus impleretur. Macedonianis vero prz- 
erat Elensius Cyzici, et Lampsaci Marcianus; erant- 
que simul triginta sex, quorum plurimi esse vidc- 
bantur de civitatibus Hlellesponti. Convenerunt | ita- 


- 





1129 


HISTORIA TIUPARTITA. LIBER IX. 


Hn» 


«que consulatu Eucharii et Evagrii (4n. Dom. 581), A. Parvo siquidem te:..pore transcun'e, sanetas (Rie 


inense Maio. lgitur imperator εἰ episcopi partis ejus 
laborabant ut Eleusius ejusq e sequaces unirentur Ec- 
olesiac : commemorantes eis legationem quam mise- 


τδιῖ ad Liberium , tunc Romans urbis episcopum, 


per Eustathium, et quia dudum spoute ei communi- 
cassent; nec esset sine pudore, ut subito bene prius 
placita permutarent. Αἱ illi ejus menita apertaque 
convicia parvipendentes, elegeruut sequi potius Aria- 
nam pestem quam consubstantialem dicere Trinita- 
tem. Ilaec fatentes de Constantino: oli sunt. egressi, 
et scribebant alterutris ne quis ΘΟΓ in Niczeni con- 
cilii dogmate «onsentiret. SocnATES, lib. v, eap. ὃ, 
p. 264. 


CAPUT XIII. 


De ordinatione Maximi Cynici ejusque depositione, et 
ordinatione recta Nectarii, et de canonibus in ea 
synodo constitutis. 

Gregorius itaque, qui tune Constantinopolitanam 
regebat Ecclesiam, Nazianzum remeare tendebat. 
Pro quo cum episcopatus Constantinopolitanze vaca - 
ret Ecclesi, Timotleus Alexandrinus, Petri succes- 
vor, Maximum quemdam Cynicum ordinavit episco- 
pum, cum nuper totondisset eum. ]s enim erat etiam 
A pollinaris vesania farcinatus. Sed non pertulerunt 
hoc malum viri sanctissimi Constantinopoli congre- 
gati. Et dum JEgyptii maxime se pro cjus ordina- 
tione separassent, sacra officia cum Gregorio cele- 
brabant. At 1116 graviter ferens rursus factam divi- 
Sionem, exorabat universos ut laude dignum virum 
«quirerent, quem pontificem ordinarent. Tunc illi 
ejus verbis acquiescentes, Nectarium generis nobili- 
tate decoratum constituerunt Constantinopolitanc 
civitatis episcopum ; Maximum vero Apollinaris con- 
tagio laborantem, nudatum pontificali dignitate pro- 
jecerunt. TEEoponzrvs, lib. v, cap. 8, p. 206. 


Tunc etiam regulam protulerunt ut Con«tintino- 
politanus episcopus haberet honoris privilegia post 
pontificem Romanum, eo quod sit nova Roma. Fir- 
maveruntque rursus Nicenam fidem, et patriarchas 
consütuerunt, distribuentes provincias, 6t episcopi 
uniuscujusque diccesis ad Ecclesias non irent ez- 
traneas, lloc enim primitus propler persecutionis 
tempus indifferenter agebatur. Distribuerunt itaque 


dem Meleilus est defunctus, et ab omnibus sapietr-: 


tibus cum preconiis maximis est sepultus. Tasoio- 


DETUS, lib. v, cap. 8, p. 2.6 

JEstate vero sequente, rursus plures episcopi ad 
Constantinopolim pro causis ecclesiasticis sunt re- 
versi, ubi occidentalium episcoporum synodic.m 
susceperunt epistolam, invilantem eos ad Romam, 
ut illic maximum celebraretur concilium. Sed ilft 
quidem profectionem, quasi nihil habituram lueri, 
refugerunt; verum litteras direxerunt Damaso ἐδ. 
terisque prasulibus, quos pro clariori notitia sub- 
dere necessarium judicavi. TmgkopoBETUS, lib. v, 
cap. 8, p. 207. 


CAPUT XIV. 


Bn 
Epistola Constantinopolitani concilii ad papam Dama- 


sum εἰ occidentales episcopos. 


Dominis honorabilibus atque venerandis fratribus 
ei comministris Damaso, Ambrosio, Brittonio, Va- 
leriano, Acholio, Basilio et reliquis sanciis episco- 
pis in maxima Roma collectis, sancta. synodus or - 
thodoxorum episcoporum congregatorum in maxima 
civitate Constantinopoli, in Domino salutem. 

Velut ignoranti vestras reverentio insinuare atque 
narrare multitudinem passionum ab Ariana po:entia 
nobis ssxpius ijllatarura, forsitan supervacuum est. 
Non enim ita negligere vesuram credimus sanctita- 
tem, ut adhuc egeatis discere, quos certum est con- 
dolere. Sed neque ta:es nos constrinxere tempesia- 


C (es, uL pro sui parvitate latere potuissent. Neque 


tempus per:eeutionis est novum ; sed adhuc memo- 
riam servat antiquam, non solum in his qui passi 
sunt, sed eliam in eis qui participes sunt. illorum 
quorum proprias indicant passiones. Hesteruo enitn, 
ui ita dicamus; aut Lodie exsiliorum vinculis reso : 
luti, post innumeras tribulationes ad Ecclesias pro- 
prias sunt reversi. Aliorum vero in exsilio defuncto- 
rum funera revocata sunt. Quidam vero etiam ab 
exsilio 396 remeantes, et lerventi hzreticorum fu- 
rore detenti, amariora quam in exsilio iu propriis 
sunt perpessi, lapidibus ab eis obruti, sicuti beatus 
Steyhanus. Alii diversis macerati sunt suppliciis, 
adhue stigmata Christi et vulnera in suo corpore 
cireumferre noseuntur. Pecun'arum vero dispendia, 


Nectario quidem inaximam civitatem et Thraciam ; p honoris ademptiones, singulorumque confiseationes 


Pontücam vero diccesim Helladio, qui post Basi- 
lium fuit; C:esarzeam Cappadoci: Gregorio Nysseno, 
Basilii germano; Troilo quoque Meliteng Armeniz 
jus pa'riarchze dederunt; Asianam vero dioecesim 
Iconii Amphilochius est sortiius; Optimus autem 
Antiochis Pisidis ; AEgyptum quoque Timotheo 
Alexandrino distribuerunt, Porro Ecclesiarum orien- 


talium. gubernationem ejus przsulibus commiserunt 
Pelagio Laodiceno et Diodoro Tarsi, Antiochena. 


Ecclesi» privilegia reservantes, qux tunc Meletio 

pzssenti dederunt. Definierunt pariter, ut si quid in 

provincia qualibet emergeret, provincis concilio fi- 

nirctur. In his omnibus suum praxbuit etiam impera- 

tor asscnsum. SocBATES, lib. v, cap. 8, p. 265. 
PíTnoL. LXIX. 


et machinamina, injurias atque vinculo, quis nume- 
rare valebit ad singula? Omnes enim tribulationes 
vere super nos mulüplicate sunt ulura numerum. 
Juste quidem, quoniam valde peccavimus. Aut certe 
clemens Dominus passionum multitudine nos voluit 
exercere. Propter bzc itaque gratias Deo referimus : 
quia et per tantas tribulationes servos corripit suos, 
et secundum muliitudinem miserationum suarum de- 
duxit nos rursus ad refrigerium. Nobis itaque tem- 
pus et labor maximus necessarius fuit, quatenus 
emendatio provenirel Ecclesiarum ; ut, tsnquanm pro 
longa egritudine, diligentia paulatim adliibita, pri- 
&cam pietatis redderet sanitatem. Hoc eten m modo 
putabimur persecutionibus acerrimis liberari, et Ec- 
36 


1134 


M. AURELII CASSIODORI 


τι 


elesias, longo tempore ab hereticis detentas, denuo A loeum confusione subsistentiarum aut peremptione 


reparare. Veremtamen graves adhuc nobis sunt 
lupi, qui. pestquam de caulis expulsi sunt, ex ipsis 
pascuis oves abripiunt : collectas faeere contenden- 
tes, populos cemmoventes, ei in nullo segnes ad Ec- 
tlesim lesionem. Erat itaque, sicut diximus, neces- 
sarium huic operi tempus. Qeia tamen [rateruam 
circa nos charitatem ministrantes, synodum in Ro- 
fhana urbe Dei voluntate fecistis, et nos illie tan- 
quam membra propria, litteris Deo amabilis princi- 
pis evocastis; ut quoniam iunc ad tribulationes soli 
sumus addicti, nuuc sub imperatorum pia concordia 
non signe nobis regnaretis; sed etiam nos vobiscum, 
secundum apostolicam vocem (1 Cor. iv, 8), conre- 
gnaremus. Ora!io quidem nostra fuit, si esset possi- 
bile ut omnes nostras simul relinquentes Ecclesias, 
desiderio utili jungeremur. Quis enim nobis dabit 
pennas sicut columb:e, ut volemus, οἱ apud vos re- 
quiescamus (Psal. Liv, 7) ? Sed quoniam hoc omnino 
nudabat Ecclesias, requie nuper inchoata, resque ni- 
mis erat. plurimis impossibilis : quia concurreramus 
in urbem Constantinopoliianam causa literarum ad 
mos preterito anno direclarum a veswa charitate 
post Aquileiense concilium ad Deo amabilem impe- 
ratorem Theodosium, propter hanc solummodo cau- 
sam usque ad Constantinopolim properati, et de hae 
tantummodo synodo ferentes consensum  episcopo- 
rum qui per proviueias permansere. Majoris vero 
profectionis neque speravimus opus, neque pr&audi- 
vimus omnino, antequam Constantinopolim venire- 
mus. Super bee autem induviarum angusto teippore 
faciente, neque preparare nos valentes ad longam 
profectionem, neque oniversos communicatores no» 
stros, in provinciis positos commonere, et eorum 
consensum sumere prasvaluimus. Quoniam igitor 
hsec et alia multa plurimorum adventum prohibere 
videbantur, quod erat secundum effectum |ed., se- 
eundum, ad effectum] rerum, et vestre eirca nos 
elaritatis ostensionem, hoc egimus : ieverendissi- 
mos atque charissimos fratres οὐ comministros no- 
8iros episcopos Cyriacum, Eusebium et Priscianum 
usque ad vos laborare alacriter exoranies, per quos 
et nostram voluntatem paciticam et intentionem ha- 
bentem unitatis ostendimus, zelumque nostrum quem 
pre saluberrima fide.gerimus, indicamus. Nos ete- 
nim persecutiones, sive tribulationes, sive minas 
inperiales, sive crudelita:es judicum, sive quaslibet 
alias tentationes hsereticorum, libenter sustinuimus 
pro evangelica fice, quz in Nieza Bithyni: a trecen- 
tia decem et oeto Patribus roborata dignoscitur. 
ἰδῆς enim et vobis, eL nobis, et omnibus qui non 
subvertunt verbum vere fdei, complacere confidi- 
aus, quam scimus antiquissimam existere, et sequa- 
rem bsptismatis, docentemque nos credere in no- 
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Divinitatem 
quippe, φὶ virtutem, atque substantiam unam Par is, 
et Filii et Spiritus sancti credimus, et :xqualem 
honorgiti ie dignitatem, et imperium coxrternum, in 
uibus perfectissimis subsistentiis, seu tribus per- 
feclis personis; ui neque Sabellini languor habeat 


proprietatum ; neque Eunomianorum , et Arisoo. 
rum, et Pneomatomochorum, i | est Spiritui resisten- 
tium, blasphemia prevaleat; sobstmtia videlicet 
secundum illes, aut natára, aut divinitate divisa, et 
increatz consubsta-tiali, et «oxeterma Trinitati po- 
strema quadam vel creata, vel olterius substsn'ie 
natora detur. Inhumanationis vero Christi se:mc- 
nem sine aliqua vielotione sefvamus, neque sin: 
anima, neque sine mente, aut imperfectam carais 
dispensationem suscipiertes; :eJ totum sc.eates 
perfectum quidem ante ssecula existere Dei Ver- 
bum, perfectum vero ὃ miuem in novissimo dierum 
propter nostram salutem factum. Igitur qu:e de Bde 
a nobis aperte predicantur, velut in summa bxc 


g esse noscuntur : de quibus amplius instrui poteri- 


is, δὶ et tomum in Antiochia lactum ἃ synoio ibi 
eons:ituta dignemini legere, et quod anno superiori 
ju Constantinopoli ab universali synodo cognoscitur 
esse prolatum : iu quibus latius fidem professi su- 
mus, et contra novitates bzresum nuper exortas 
anathemaía ex sciipto protulimus. De dispensatio- 
nibus autem particularibus Eccle iarum antiqua, 
$:cuti nostis, sanclio tenuit, et definit:o sanctorum 
Patrum in Nic»a convenientium secuudum uoan- 
quimque provinciam; et si pontifices voluerint, e 
cu:n eis vicini propter utilitatem celebrent o diua- 
tiones : quibus rebus consequeuter ct caticras eccle- 
gias apud nos zdiflcarl cognoscite, et insigaifim ec- 
clesiarum hxc approbasse saceidotes. Porro Cos- 


C stontinopolitane urbis novellam, ut ita dicamus, 


Ecclesiam, velut ex ore lecnis bzretieis suffos-am 
blaspheiniis abstraximus ; et per misericordias ὃ “ἷ 
reverendissimum et Deo amab.lem Nectarium epi- 
scopum ordinavimus coram universali concilio cua 
communi concordia, sub aspectu etiam Deo amabilis 
imperatoris Theodosii, universique cleri, cuncta de- 
cernente pariter civitate. |n seniore autem et vera 
apostolica Ecclesia Antiochi S,rie, in qua prius 
venerabile Christianorum appellatam est nomen, 
reverendissimum et Deo amabilem episcopum Fla- 
vianum, de universa provincia et orientali dicecesi 
concurrentes, regulariter ordinarunt, omni Ecclesia 
pariter decernente, et quasi sub una voce bunc ho- 
norante virum. Quam ordinationem, tanquam lez3- 
lem suscepit commune coneilium. In matre vere 
cunctarum Ecclesiarum Hierosolymis constituta, 
reverendissimum et Deo amabilem Cyrillum episco- 
pum esse significamus; qui regulariter oli a pro- 
vincialibus ordinatus, 397 plurima propter Aria- 
ROS diversis temporibus certamina passus 6.1. l!is 
igitur tam legaliter et canonice apud nos gesti; 
etiam vestram reverentiam congaude:e deposcimu:, 
spirituaM intercedente dilectione, et timere d mi- 
Rico, per qux [mss. quem] humana removetur off. u. 
s$jo et Ecclesiarum zdificatio preponitur universis. 
Sic etenim verbo fldei concordante, et Christiana in 
nobis eharitate firmata, cesswimus dicere quod re- 
prehendebat Apostolus : Ego quidem sum Paali, ego 
vero Apollo, ego autem Cephe (II Cor. 1, 19); dum 


1158 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER IX. 


1158 


omnes videlieet appareamus [ms. Lqr., videsmur] A bitsque δυρρίἑεϊδ sustinebit. Si vero quibusdam levio- 


Chris, qui in nobis divisus nen est. Et si sine 
schismate corpus Eeclesiss, Deo adjuvante, servo- 
inus, cum fidecia ante Domini tribusal astabimus. 

Hee contra Ami, et Aeili, Eunomiique , vesa- 
aiam, nec non contra Sabellii, Photini , Maroelli, 
8auli Samossteni et Macedonit, conscripserunt. 
Similiter autem et Apollinaris novitatem palam abdi- 
caverunt, dicestes , Inbumanationes vero Domini 
sine violatione servamus; neque sino anima, neque 
sine mente, aut imperfectam carnis dispensationem 
suscipientes. 

Porro Demssus omni laude dignissimus, agno- 
scens hanc bseresim exortam fuisse, non solum Apol- 
linarem, sed eam Timotbeum discipulum illius 


ribus ille susdet, veluti quamdam spem habens, qui 
veram spem ia Christi confessione mutavit, sciant, 
se oum isio similiter perituros, cam quo eectesias- 
ca reguise resultabunt. Deus vos incolumes custo- 
diat, lii charissimi. TugopongTUS, lib. v, cap. 10, 
p. 212. 
CAPUT XVI. 
Statuta sedis apostolice contra diversas Iuereses. 
Vel, secundum ms. Santheed. 


Professio catkoliem fidei quam papa. Bamasus detti- 
navi αὐ Paulinum episcopum in. Macedonia , qui 
fuit in T hessalonica. | 


Sed etiam alia quedam in emimentis.iaa Roma 


abdicawi. Et hoc Orienteso gabernantibus episcopis B col igentes, contra diversas hxreses conscripserunt , 


litteris propriis indicavit, quas curavi subter adnec- 
tore. THEODORETUS , lib. v, p. 208. 
CAPUT XV. 
Epistola Damasi de. damnatione Apollinaris ad 
Témotheug. í 
Quoniam apostolice sedi reverentiam debitam cha- 
rias vestra disiribuit, vobis plurimum, charissimi 
fllii, preestitistis. Nam licet Eeclesia in qua sanctus 
apostolus residens decuit quodammodo noe guber- 
nsculo, qua suscepimus, teneamus, tamen pre&temur 
no& honore miBores esse, et propterea omni modo 
festinsumus, ut ad gloriam ejus beatitudinis pervenire 
possimus. Sciote igitur quia dudum Tanotheum 
prornum, ineruditum , Apollinaris hzretici disci- 


qua huic operi necossaria subdere judicavi, 

4. Quoniam post Nicenum concilium talis errot 
exortus est, ut quidam dicere profano ore presu- 
maut, sanctum Spiritum per Filium fuisse factum, 
anatliematizamus eos qui non cum oreni prxdicant 
libertate cum Patre et Filio sanctum Spiritam unius 
ejusdemque substanti:e atque potestatis existere. 

2. Similiter autem anathematizamus et eos qui er- 
rerem Sabellii sunt secuti, eumdein dicentes Patre;n 
esse quem Filium. 

9. Anathematizamus Arium et Eunomium, qui si- 
mili impietate, licet verbis discrepent, Filium tamen 
et Spiritum sanetum creaturam esse conürmant. 

4. Anathematizamus Macedonianos, qui ex Ariana 


pulum , cum impio ejus dogmate condemnavimus , C radice derivati , non impletatem, sed wocabuluim 


nec ultra concedimus ejus reliquias qualibet ratione 
de cetero prevalere. Si autem adhuc ile scrpens 
antiquus, semel et secundo percussus, ad poenam 
propriam reviviscit; quique extraneus ab Ecclesia 
est mortiferisque venenis euis quosdam fidelium ten- 
iare non ces-at, hanc tanquam pestMeram decliaate 
corruptionem , quatenus vos memores apostolicae 
fidei, qus prsecipue in urbe Niezna a Pa'ribus ex 
&cripto prolata est, firmo gradu stabiles in fide et im- 
imutabiles perduretis; et non vaniloquia et extermi- 
nabiles qusesliones ab isto audire patiamini elericos 
vestros aut plebem. Jam enim semel (ormam dedi- 
mus ( Ed. V., didicimus), ut qui semetipsum cogno- 
verit Christianum, lilod servet quod ab apostolis 


mutaverunt, 

5. Anathematizanius Photinum, qui Hebionis hz. 
resim renovans, Dominum nostrum Jesum Christum 
selum ex Maria confitetur. 

6. Auathernatizamus etiaui eos qui duos fllios esse 
pro&ütentur: unum ante szcula, et alium post caruis 
asswnptionent ex Virgine. | 

4. Àuathematizamus et lios qui pro rationali anita 
confi.inant qua Dei Verbum in humanam carnem 
conversum est; ipae namque Filius Verbum Dei, 
hon pro rationali anime el intelligibili in suo eure 
pere factus esi; sed nostram, Loc est rationalem et 
intelligibilem animam sine peoesio assumpsit atqua 
salvavit. ᾿ 


néecilur esse contraditum , dicente sancto Paulo : D 8, Anathematizamus et eos qui dicunt Verbum Dei 


Si quis vebis annuntlaverit preter id quod accepistis , 
anathema sit (Galat. 1, 9). Christus enim F. lius Dei, 
Dominus nester, husaane generi per propriam pas- 
$ionem salutem plenissimam condomavit, ut totum 
hominem delictis obnoxium peccatis omnibus libe- 
raret. Hunc si quis in doitate sive in humanitate mi- 
nug aliquid dixerit habuisse , ;lesus spiritu diaboli, 
gebenn» semetipsum filium demonstravit. Cur itaque 
rursus ἃ me quieritis damnationem Timethei ? Qui et 
hie judicio apostolies sedis, presente quoque Petro 
Alexandrins eivitatis episcopo, cum Apollinari suo 
doctore damnatus est, et in die judicii tormenta de- 


preduetione et corruptione a Patre separatum, et 
siwe subsisteutia (Ed. Niv., substantia) ; eum aulem 
rerminandum esse blasphemant *. Eus autem qui 
al Ecclesi s ad alias Ecclesias migraverunt, tandiu 
ἃ nostra communione alienos babeinus donec ad eas 
redeant civitates ín quibus primitus ordinati sunt. 

9. Si quis autem, alio de loco iigrante, ad locum 
viventig ordinatus est, tandiu vacet sacerdotii 338 
dignitate, qui propriam deseruit civitatem , douec 
ejus successor requiescat in Doinino. 

40. Si quis non dixerit semper Pa'rem, et Filium, 
et semper Spiritum sauctum esse, anatheina sit. 


^M. Sentbeod. hic apponit numerum nopum , et alios deinceps mutat. 


134153 


M. AURELII CASSIODORI 


1435 


14. Si quis non dixerit Filium natam ex Patre , A salus est, ut credentes Trinitati, boc est, Paui αἱ 


hee est, ez ejus divina substantia, anathema s.t. 

48. Si quis non diszerit verum Deum Filium Dei, 
sicut verum Patrem ejus, et omnia pesse, οἱ omnia 
nosse , et Patri equalem esse, anathema sit. 

43. Si quis dixerit quia in carne degens Filius Dei, 
tum esset in terra, in colis et cum Patre uon fuit, 
snatliema sit. 

14. Si quis dixerit quia in passione crucis dolo- 
rem passus est Filius Dei Deus, et non caro eun 
anima, qua.induta est forma servi, quam  sibi- 
met assumpsit, s.cut sancita Scriptura dixil, ana- 
thems sit. 

15. Si quis non dixerit quia in carne quam 88- 
sumpsit sedet in dextera Patris, in qua etiam ven- 
"turus eet judicare vivos et mortuos, anatliema sit. 

46. Si quis non dixerit sanctum Spiritum ex Patre 
esse vere et proprie, sicut et Filium ex divina sube- 
tantia, et Deum Dei Verbum, anathema sit. 

*' 47. Si quis non dixerit omnia posse Spiritum sane- 
tum, et omnia nosse, et ubique adesse, sicut et 
Filium, et Patrem, anathema sit. 

18. Si quis dixerit Spiritum sauctum (facturam aut 
per Filium factum', anathema sit. 

19. Si quis non dixerit omnia per Filium et per 
Spiritum sanctum fecisse Patrem , lioc est visibilia et 
invisibilia, anatbema sit. 

20. Si quis non dixerit Patris et Filii, et Spiritus 
sancti unam deitatem, potestatem , divinitatem, vir- 
tutem, unam gloriam, dominationem , imperium , 
unam vol.intatem , et veritatem , anathema sit. 

21. Si quis tres personas non dixerit veras Patris 
et Filii , et Spiritus sancti, »quales, semper viventes, 
omnia continentes , visibilia et invisib.lia, omnia po- 
tentes , omnia judicantes , omnia viviflcantes , omuia 
creantes, omniaque salvanites, anathema sil. 

22. Si quis non dixerit adorandum sanctum Spiri- 
tum ab universa creatura, &icut et Filium UN 
l'atirem , anathema sit. 

᾿ 25. Si quis de Patre ct Filio bene sapuerit, de 
sancto autem Spiritu non recte crediderit, haereticus 
est : quia omnes hzrctici de Filio Dei et de sapcto 
Spiritu male sapientes, in Juditorum atque gentilium 
incredulitate consistere convincuntur. 

24. Si quis autem diviserit Deum Patrem, dicens 


Filio, et Spiritui sancto, et in ea baptizati, unam - 
deitatem , et potestatem , ei divinitatem , et substam- 
fiam, in eum esse credamus. Hac itaque Gratiano 
vivente facia sunt. TREODORETUS, lib. v, cap. 10 e£ 11, 
p. 215. 

CAPUT XVII. 

Quod corpus Pauli Constantinopolltani pontificis. de 
Ancyra fecerit referri T hoodosius. 

Interea Theodosius imperator corpus episcopi Paufi 
de Ancyra tunc revocari fecit, quem Philippus prz- 
fectus propter Macedonium exsilio destinatam , in 
Cucuso Armeniz fecerat suífocari. Quod fanus cum 
honore maximo atque venerstione suscipiens , in ec- 
clesia recondidit qu£ nunc ex ejus nomine nosciinr 


Β appellari, quam tunc Macedoniani tenuerant ab Aria- 


C 


nis divisi, et expulsi sunt ab imperatore, quia ejus no- 
luerunt sequi fidem. SocnaTEs, lib. v, cap. 9, p. 265- 
In qua basilica plurimi nescientes veritatem , Pau- 
lum apostolum illic jacere creduat, et maxime mu- 
lieres ac populi. Hoc itaque tempore etiam Meleiii 
reliquis in Antiochiam relate , et juxia sepulcrum 
Bahyle martyris noscuntur esse recomdite. Fertur 
enim quia per totam viam , jussu pripeipis, mini- 
strantibus cunctis civitatibus, cam psalmodia el 6o- 
nore debito funus ejus w-que ad Antiechisre lueijt 
revocatum. Sozone. , lib. vn, cap. 10, p. 716. 


CAPUT XVIII. 
De auspiciis imperatoris Arcadii. 

Inter hzc Theodosius imperator filium suum Ar- 
cadium designavit Augustum , eonsulatu Merobaudis 
s&ccundo et Saturnini ( An. Dom. 583) , sexta dec.ma 
Janwarii mensis die. Non longo post tempore aderant 
undique totius religionis epircopi eodem consula!«, 
Junio [ms. Lyr., Julio] mense. Socsar. , lib. v, cap. 
10, p. 257. 

CAPUT XIX. 
Quomodo Theodosius examinatione facia hereticorum 
omnes expulerit εἰ (overit. solos orthodexos. 


Inter hoc evocans imperator Neciarium , tractxbat 
cum eo quid fieret , ut non Christianitas discordaret , 
&ed tota unireiur Ecclesia. Dicebat autem : Oportet 
examinari quaestionem Ecclesias segregantem : quia 
dum discordia, recederet; concordia Ecclesias con- 


et Deum Filium, et Deum Spiritum sapcium , affir- ἢ) gregaret. Hoc audiens Nectarius cogitabat, et evocans 


mans deos dici, ei non Deum, propter unam deita- 
tem ac potestatem , quam esse credimus et novimus, 
Patris et Filii, et Spiritus sancti Deum unum ; sub- 
trahens vero Filium et Spiritum sanctum, tanquam 
solum opinatus P.trem Deum , anathema sit. Nomen 
enim deorum et angelis, et omnibus sanctis a Deo 
positum est atque donatum. De Patre vero, et Filio, 
et Spiritu sancto, propter unam squalemque divini- 
tatem , non deorum nomina, sed Dei nostri traditur 
( ms. Lyr., creditur) atque significatur, ut credamus 
quia in Patre et Filio, et Spiritu sancto, solum- 
sodo baptizamur, et non in archangelorum et ange- 
lorum nominibus, sicut heretici, aut sicut Judsi 


gentlesque vesaniunt. Hec igitur Christianorum 


Agelium , tune Novatianorum episcopum , tanquam 
in fide consortem , indicavit ei votum imperatoris. At 
ile cum esset rebus aliis venerandus, de degmate 
tamen non valebat reddere retiopem ; sed lecto- 
rem suum , Sisinnium nomine , statuit qui pro eo 
deberet proferre s-ramonem, virum eloquenteim et re- 
bus expertum , summeque scientem non £olum sa€ra- 
rum profundissima litterarum, sed etiam phil sophica 
339 dogmata. Is. ergo dixit quia disputstio nen so- 
lum sehismata mon uniret, sed etiain hareses ad 
contentiones potiores adduceret , οἱ propterea Nec- 
tario dedit tale consilium. Bene namque seiebat quia 
veteres Patres principium subsistentiz Filio Dei dare 
vitabant, quoniam percepiasent eum 6:86 Patri coze 


1157 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IX. 


3$ 


ternum. Quapfopter dedit consilium ut di:putativas A reprehensionem sul populi venientes zstuabant, tri- 


fugeret intentiones, et testimonium ex traditione ve- 
terum adhiberet , atque praesules hzeresum requireret 
imperator, utrum sermonem vellent facere de anii- 
quis Ecclesie doetoribus qui ante divisionem florue- 
runt, oncerteillos velut alienos a Christianitate respue- 
rent, Et siquidem eos abnegarent, objiceretur eis : 
Ergo eos anathematizare przsumite. Et si hoc per- 
peirare prisumerent, ἃ populo expellerentur. Quo 
facto aperiam fore victoriam veritas. Si vero de 
primis non offendereotur doctoribus : Nostrum, in- 
quit, est prebere veterum libros per quos nostrum 
dogma eorum testimonio  roboretur. Inter hie 
cum Neciarius Sisinnium dicentem libenter 2au- 
disset, festinus ad palatium properavit, dixitque 
principi consilium sibi datum. 
sententia, causam sapienter instituebat. Deinde convo- 
eatis hzresiarchis, requisivit si susciperent magi- 
stros Ecclesi» qui ante tempora divisionis extitis- 
sent. Illis vero non abnuegantibus, sed tanquam prz- 
ceptores honorantibus, rursum imperator interro- 
gavit si eis horum testimonia Christiani dogmatis 
complacerent. Hxc audientes prxsules h:eresum at- 
quo disputatores eorum (erant enim plurimi ad dis- 
putationis certamina preparati), in responso vehe- 
menter hzeserunt. Irruit enim in omnes magna dis- 
cordia ; aliis dicentibus bonum imperatoris esse 
propositum ; aliis vere cogitantibus quia nou eorum 
expediret intentioni, dum alii aliter de libris vete- 
rum sentire viderentur. Et nequaquam inter se con- 


stitiaque confusi discedebant, et litteris consolaban- 
tur alterutros, ut non aífligerentur cur eos plurimi 
relinquentes ad fldem consabstantialitatis accede- 
rent : dicentes multos quidem vocatos, paucos autera 
electos, Quod utique non dicebant, quando multum 
populum per potestatem sibimet aggregabant. SocBa - 
TES, lib. v, cap. 10, p. 267. 

Imperator interea lege sancivit ut heretici neque 
ecclesias haberent, neque de Qde docerent, neque 
episcopos aut alios ordinarent ; et £lios quidem e ci- 
vitatibus expelli, alios sine honore esse, neque (roi 
-eommuni civiiate permisit. Insuper crudeles poonas 
- adversus 608 in lege eonscripsit, quas tamen exse- 
'eutus non est. Studebat enim υἱ per hoe concordes 


At ille, considerata p 9Xisterent, non vero supplicio subjacerent. Sozo- 


WEN. , lib. vit, cap. 12,'p. 719. 


CAPUT XX. 


De schismate facio inter  Orieniates εἰ AEgyptios 
propter Flavianum Antiochenum. 


Sed neque ti qui tuebantur fidem Niczni eoncili pe- 
nitus a tristitia fuerunt extranei. Nam Antiocheni 
eos qui in concilio presentes fuerant declinabant ; 
AEgyptii, et- Arabes, et Cyprii, Flavianum ab Antio: 
chia expellendum esie dicebant. Palastini vero, el 
Phoenices, atque Syri, pro Flaviano laborabant. 
Quarum rerum terminum proprio loco narrabimus. 
Eo siquidem tempore quo Constantinopoli de syno- 


spirabant; sed erant divisi, non solum adversus C dis | ms. Lyr., et ed. V., hzc synodus] agebatur, talia 


alios bxereses, sed etiam inter semetipsos , qui du- 
dum unius heresis esse videbantur. Quamobrem 
consors malitia sicut lingus gigantum velerum est 
divisa, et turris eorum funditus est subversa. Co- 
gnoscens igitur imperator eorugp confusionem , et 
quia in disputatione solummodo, et non in antiquis 
expositionibus confidebant, alio properavit itinere, 
eisque maudavit ul ex scripto unaquaque religio 
terminum suz fidei declararet. Tunc callidi viri ain- 
gu"larum haresum subtiliter sua verba tractantes, 
dogma proprium conscripserunt. Erat enim delinitus 
dies quo singuli episcoporum ad palatium conveni- 
rent, Aderant ergo Nectarius et Agelius consubstan- 
tialitatis fidei przesidentes, Arianorum vero Demo- 
pliilus, Eunomianorum ipse Eunomias, Macedonia- 
norum Eleusius Cyzici. lgitur imperator eos qui 
convenerant et uniuscujusque dogmatis scripta sus- 
cipiens, seorsumque recedens oravit intente ut ei 
cooperaretur Deus ad veritatis electionem. Deinde 
uniuscejusque dogmatis relegens scripturam , alia 
quidem omnia tanquam divisionem Trinitatis intro- 
ducentia culpans, repente disrupit, et solum consub- 
stantialitatis dogma cuin laude suscepit. Hzc enim 
occasio fuit ut Novatiani bene agentes iutra civita- 
lem haberent rursus ecclesias. Admiratus namque 
princeps eorum concordiam circa fidem, lege pre 
cepit ut propria oratoria detinerent, et privilegia 
su:& Ecclesi atque fldei possiderent. Yerum aliarum 
religionum antistites propter discordiam suam in 


΄ 


cirea Hesperiam provenerunt. Maximus de Britanno- 
rum partibus contra Romanorum surrexit impe- 
rium, et laboranti Gratiano contra Alamonnos intu- 
lit bellum. In Italia vero, puero satis existente Va- 
lentiniano , rerum curam Probus exconsul atque 
przfectus habebat. Justiua vero Valentiniani mater, 
cum esset Áriana, vivo quidem marito lz«dere non 
praevaluit orthodoxos; eo mortuo, et filio valde ju-' 
venculo, Mediolanum veniens, Ambrosio episcopo 
erat infesta, ila ut eum destinari juberet exsilio. So- 
CRATES, l.b. v, cap. 10 et 11, p. 269. 

Cumque de Ecclesia juberetur exite Ambrosius, 
ait : Ego sponte hoc non ago, ne lupis ovium septa 
videar contradere, aut blaspheman:ibus Deum : Bii 


D si placet occide, boc loco mortem prona suscipio 


voluntate. TnEoponETus, lib. v, cap. 15, p. 217. 

Cumque populus, singulariter diligens Ambrosium, 
resultaret, et trahentibus eum ad exsilium valdé re- 
sisteret, potius indignata Justina vocavit Benivolümn 
tunc quzstorem, jubens ut velociter proponeret le- 
gem quz fidem prolatam Arimino confirmaret, Cum- — 
que ille hoc agere declinaret, erat enim orthodoxus,. 
majoribus eem cingulis iuvitabat. Benivolus autem 
disciugens se, balteum ante pedes Auguste projecit : 
dicens neque illum honorem, neque majorem velle. 
se pro impietatis babere mercede. Cumque ille hoc 
facere omnimodis refutasset , inventi. sunt alii qui. 
nequitiz jussionibus ministrarent. Sozowew., (ib. γι, 
cap. 15, p. 120. 





4159 
4840 CAPUT XXI. 
Quomodo Justina. Ambrosium. fuerit persecuta, et de 
Gratieni nece οἱ invastone Mazimi. 


Inter bae nantietur quie Gratianus dolo tyrasoi 
Maximi fuisset occisus. Andragatius enim dux Mexi- 
mi, in leetiea portetus, st oecideret Gratianum, ko- 
jesmodi opinionem wisit in valyus, quia uxor Gre- 
tiani suo viro festinaret occurrere in Lugduno Gallise 
eivitate fieviam Wwanseunti. Graüames autem tcre- 
dens conjagem revera venire, quam nuper accepe- 
yat, non preecavit ejus insidiae, et veluti ezcus in 
foveam, im. maous bostis incurrit. Dura ergo venis- 
set Gratianus, quasi δὰ uxor s vehiculum , ex im- 
proviso exsiliens Andragstius,Grationum callidus in- 
teremit. Mortuus ergo est eontalatu Merobeudis et 
Saturnini (An. Dom. 385), anao imperii decime 
quinto, vitse vigesimo et quarto. Hee itaque facto, ad 
presens eontra Ambrosium ira Justine quievit. 
Porro Valentinianus, licet invitus, tempore necessi- 
tatis flexus, in Maximi consensit imperio. Tunc Pro- 
bus metuens Maximi potestatem, ab halfa in illyri- 
eum venit, et in Thessalonica Macedonke morabatur. 
SocRATES, lib. v, cap. 11, p, 210. 

Cumque audisset Maximus que contra Àmbrosium 
rursus magniloquum predicatorem veritatis ageren- 
tur, scrip-it Valentiniano, ut bellum quod agebatur 
eontra Ecelesias solveretur : monens ut paternam 
non amitteret pietatem ; adjecitque eliam minas bel- 
Hi; οἱ nisi quiesceret, verba operibus adimypleret. 
Qiamobrem sumens exercitum, venit Mediolanum, 


ubi tunc ille degebat. Porro Valentiuianus agnoscens ( 


ejus invasionem, fugit in lllyricum, experimento 60- 
gnoscens qux mala matris consilio sustineret. TREo- 
DORETUS, lib. v, cap. 14, p. 217. 

Porro Theodosius audiens quzv a Justina fuerant 
ge»ta, et a tyranno scripta, fugienti Valentiniano re- 
seripsit non esse mirandum si imperatori quidem 
terror, tyranno vero potestas accresceret dum impe- 
ralor pietati rebellis exstitisset , tyrannus autem ei 
guxilia commodaret ; et propterea ille quidem fugeret 
 mudus, iste vere armaretur adversus nudum. Tmgo- 
DORETUS, lib. v, eap. 15, p. 311. 

Tunc igitur Theodosius imperator in mazima sol- 
licitudine eonstitutus contra tyrannum przparabet 
exercitum, metuens ne quid etiam contra juniorem 


Valentiniauum insidis tyranniee przvalerent. Ea ἢ 


tempestate eliam legatio Persarum aderat, pacem 
petens. Quo tempore filius quoque Honorius ei natus 
. est de uxore Plaeilla, consulatu Richomeri et Clear- 
chi (Ax. Dom. 584), nona die Septembris inensis : 
quo consulatu Agelius quoque Novatianorum epi- 
scopus est defunctus. SoecmaTEs, lib. v, cap. 12, 
p. 2711. 


CAPUT XXII. 
De morte Timothei — Alexandrini 
Theophili. 
Sequenti vero consulatu Arcadii Augusti primo et 
Baudonis (An. Dom.585), defuncto Timotheo Alexan- 
drin: civitatis episcopo, Theophilus suscepit przeau - 


et ordinatione 


M. AURELII CASSTODORE 
A latum. Post annum vero, Demophilo Arfsnorum an- 


10 


tistite moriente, Arisni Marinum quemdam episco- 
pum sibimet ordinaverunt, qui tamen diu non vixit, 
sub que divisa est Ariana religio. Quo moriente, 
Doretheum ab.Antochia Syris deducentes habue- 
runt pontilicem. SocmarsS, lib. v, cap. 12, p. 271. 


CAPUT XXIII. 

De prelio Theodosii contra Maximum atque. victoria. 

fgitur imperator eontra Maximum festinans, Con- 
stantinopoli imperatorem filium reliquit Areadium. 
Cunique Thessalonicam venisset , invenit Valenti- 
niani Judices in maxima tristitia eonstitatos , quia 
tyrannum velut imperatorem ex meeessitatia causa 
susceperant. Theodosius autem aperte quidem nee 
refutabat, nec admittebat legationem Maximi ; non 


B tamen patieb:tur sub tyranme positum imperism 


Romanorum. Sumenms ergo cunctum exercitum, 
Mediolanum tendebat, ubi erat etiam Maximus. In- 
terea Ariani Constantinopolt positi, diversas opibio- 
ncs in populo seminantes, dicebant et exereitum im- 
peratorem amisisse, et ipsum tyranni ducibus subjega- 
tum, aliaque multa quee so'ent inimiei voto neqeiriz 
jactare, ita ut ereb:zo hee audientes, non opinionem, 
sed vera jam ctederent. His sermonibus Arianorum 
populus inflammatas , ad irrationabilem quamdam 
exarsit audaciam, domumque Neetarii episcopi con- 
cremavit, consulata Theodosii secunde et Cynregii 
(An. Dom. 388). Verum imperator Theodosius, dem 
tyrannum aggrederetur, cognoscentes Maximi mili- 
tes pr»sentiam instruetionis imperialis, et signorom 
ejas adventum , nec famz quidem ipsius impetum 
susünere prsvaluerumt; sed apprehendentes tyran. 
num, vinetum ei protinus obtulerunt. Qui eodem 
consulatu peremptus est septima et vigesima die Au- 
gusti mensis. Andragatius sutem , qui peremerat 
Gratianum, in vicinum fluvium semetipsum projiciens 
exspiravit. Tunc igitur imperatores Valentinianus et 
Theodosius, peracta victoria, venere Romam. Era 
enim cum eis pariter et Honorius valde puer. Quem 
post vietoriam coaira Maximum ge-tam , ab urbe 
Constantinopolitana Theodosius evocaverat. Damque 
jn Romana urbe morarentur, fesiivitates pro vietora 
celebrantes, tune suam bonitatem cirea Symmachum 
exconsulem Theodosius imperator ostendit. 1s enim 
Symmachus inter senatores praecipuus habebatur, 
eratque Romani eloquii eruditione mirabilis, eujus 
multi quoque reperiuntur libri. Scripsit autem Maxi- 
mi laudem, eamque recitavit : unde postea reus ma- 
j s!atis esse videbatur. Quamobrem mortem metuens, 
confugit in. ecclesiam. Verum imperator, cnm esset 
perfectissimae Christianitatis, et non solum suse fidei 
sacerdotes honoraret, sed etiam Novatianos , qui 
proxime ipsius fidei decreta servarent, Leontio, 
tune Romano episcopo Ecclesie Novatianorum, ro- 
gsnti beneficium conferens, Symmaebum absolvit a 
crimine. Cumque veniam Syriunachus meruisset , 
spologeticum , id est sstisfactionalem libram in 
Theodosio conscripsit imperatore. SocnarEs, lib. v, 
cap. 12, 15 εἰ 14, v. 271. 


16 


, S41 CAPUT XXIV. 
Quomodo latrecima que Rome per. pistrinas fiebant 
Theodosius imper. removerit, et de lege contra adul- 
teras mulieres prolata. 


Theodosius igitur imperator, in Romana urbe po- 


situs, multum profuit civitati, alia przebendo, alia 
uiiliter auferendo. Duas tamen res dignas confusione 
probibuit. Erant ab initio in urbe Roma domus in- 
genti magnitudine fabricatz», in quibus panis flebat 
qui universe civitati ministrabatur. Horum manci- 
pes, tempore procedente, pistrina publica latrocinia 
e-se lecerunt. Cum enim essent molx in locis sub- 
terraneis constitute , per singula latera. earum do- 
muum iabernas instituentes, meretrices in eis pro- 
lare faciebant, quatenus per eas plurimos decipe- 
rent, alios qui pro pane veniebant, alios qui ibi pro- 
luxurie turpitudine festinabant. Arte namque me- 
€hauica in molam de taberna cadebant. Et lioe pa- 
tiebautur maxime peregrini. Et iia fiebat ut inulti 
usque ad senectutis tempus laberantes, exinde non 
porwiuerentur exire ς existimantibus eorum propin- 
guis eos esse defunctos. In hujusmodi laqueum qui- 
dom miles Theodosii imperatoris incurrit, Cumque 
fuisset clau-us ad molam, nec dimitteretur exire, 
: evaginato gladio probibentes occidit. At illi terrore 
detenti militem dimiserunt. Hzc agnoscens impera- 
tor, et mancipes suppliciis interemit; sed οἱ ipsa 
pistrina fundites esse destruenda prwcépit. Aliam 
rursus abrogavit hujusmodi causam. Si qua mulier 
in adulterio fuisset capta, hec nun emendabatur, 
sed potius ad augmentum p«ccandi contradebatur. 
Inciudentes enim eam in angusto prostibulo, et ad- 
mittentes qui cum ea fornicarentur, hora qua turpi- 
tudine miscebatur, tintinnabula percutiebantur, ut 
co sono illius injuria fieret manifesta. Hac audiens 
imperator, permanere non est passus; sed ipsa pro- 
siibula destrui jussit, aliisque ponis adulteram san- 
vivit affligi. His actis, relicto oma Valentiniano, 
ipse cum Honorio Constantinopolim remeavit con- 
sulatu Daciani et Symmachi (An. Dom. 391), die 
decima mensis Novembris. SocRATES, lib. v, cap. 18, 
p. 211. 


CAPUT. XXV. 


Quomodo Amphilochius Theodosio . persuaser , αἱ 
Arianorum conciliabula prohiberet. 


Revertente siquidem Theodosio ab Hesperiis par- ἢ 


tibus, venit ad eum Amphiloehius, vir admirandus, 
eujus sepe meminimus , supplicans ut Arianorum 
concilia de singulis civitatibus prohiberet. Verum 
imperator crudelem judicans esse petitionem, sprevit 
eum. Porro sapientissimus Amphilochius eo quidem 
tempore íacuit; sed cause remedium memorabile 
praeparavit. Post aliquot namque dies ingressus pa- 
Jatium , videthisque filium Areadium jsm imperato- 
rem astare patri, Theodosium solemniter salutavit ; 
filium vero non ei exliibita salutatione deseruit. Ve- 
rum imperator eredens oblitum Amphilochiutn , in- 
vitavit ut eum osculari deberet. At ille : Sufficit, in- 
quit, ei proprius honor. Tunc imperator contristatus 
* ad suam injuriam (ilio factam contumeliam judicavit. 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IX. 


11412 


Α Porro sapientissimus Amphilochius consilium 80:9 


intentienis aperuit, eL eum clamore dixit : Vides, 
imperator, quemadmodum filio tuo contumeliam non 
pateris irrogari? Crede ergo etiam omnium Deum 
sic abominari eos qui unigenitum ejus Filium hlas- 
phemare contendunt, et velut ingratos circa Salva- 
torein et benefactorem semper habere in odio. Hoc 
iutelligens imperator, et gesta simul dictaque mi- 
ratus, legem repente protulit hereticorum concilia 
probiberi. TmgoponETus, lib. v, cap. 16, p. 218. 


CAPUT XXVI. 


De morte Paulini Antiocheni episcopi , et ordinatione 
ὥς γ €i quomodo Flavianus sit Damaso reconci- 
iatus. 


Circa hxc itaque tempora in Antiochia Syrix 
Paulino episcopo moriente, plebs ejus declinabat 
omui modo Flavianum. Et propter boc Evagrium 
ordinaverunt sux paris episcopum. Quo in brevi 
tempore 1nortuo, alter quidem in ejus loco facius 
jam non est, Flaviano quippe renitente. Verum hi 
qui deeliaabant Flavianum propter jurisjurandi prz» 
varicationem, seorsum 80lemnia celebrabant. Porro 
Flavianus omni virtute curabat ut eos sibimet ag- 
gregaret. Quod post paululum hoc modo cognosci- 
tur evenisse. Cun Damasus Romanus pont. et 
Theophilus Alexandrinus indignarentur circa Fla- 
vianum, non solum propter perjurium [ms. Lygr., jur- 
gium], sed etiam quia ipse fuit occa:io ut. populus 
fidelium discordaret, postea Theophilus a Flaviauo 
rogatus misit Isidorum presbyterum ut contristatum 
Damasum Flaviano mulceret episcopo, dicens uti- 
lem fore populi concordiam, si culpa jam facta Fla- 
viano remitteretur. Hoc itaque modo communione 
reddita Flaviano, Antiochenus populus paulatim cou- 
cordiam reparavit. Ariani vero ah Ecclesiis pulsi , 
in suburbanis Antiochenis collectas agebant. Inter 
hzcautem mortuo Cyrillo Hierosolymorum episco- 
po, Joannes in ejus sede successit. SocRATES, /ib. v, 
cap. 45, p. 215. 


CAPUT XXVII. 


Quomodo apud Alerandriam paganorum | templa 
destructa sint. 


Eo siquidem tempore etiam in Alexandria hujua 
modi seditio generata est. Praceperat imperator ut 
studio Theophili in Alexandria paganorum templa 
destruerentur. Theophilus potestate percepta, stu- 
duit psganorum destruere mysteria, et templum qui- 
dom Mithrz purgavit, Serapidis vero subvertit. Ve- 
rum Mitbre sacra , ubi homicidia perpetrabant, pu- 
blice patefecit. Serapidis atem ot aliorum risu plena 
monstravit : jubens per mediam plateam portari ve- 
renda qui» pagani eum mazime hemore veneraban- 
tur. Hzc pagani videntes, maxime philosopbi, inju- 
riam ferre nequiverunt : uno namque impetu contr, 
Christianos 3/9 facto [ms. Santheod., accedentes], 
neces innumeras perpetrarunl; resistentibusque. 
Christianis clades hxc usque ad immensa bella pro- 
cessit. Mortui deniqne sunt in ea congressione pa- 
ganorum pauci, Christianorum plurimi , ex utraque 


vero parie innumeri vulnerati. Porro pagani guetu 


1H 'M. AURELII CASSIODORI "niu 
priucipis, postquam c:ede fuerant satiati , per loca A Serspim forti percussione eonfringeset. Cumque ce- 


singula celabantur; multi quoque ctiam de civitate 
fugerunt. Iater quos Helladius Ammoniusque gram- 
»eatiei, apud quos ego.valde puer Constantinopoli 
legi. Et Helladius quidem sacerdos Jovís esse dice- 
batur, Ammonius vero Simiz. His its gestis, Theo- 
philo in destructione templorum s0la*ia ministrabant 
przlectus Alexandriz et dux ordinis militaris. ldola 
siquidem deorum conflabantur ad faeiendas ollas, et 
ad Alexandrinse Eeclesix: diversas utilitates, cui ab 
$mperatore donati fuerant dii ad expensas egentium. 
Cum igitur Theophilus omnes contrivissel deos , 
unum tantummodo reliquit Simix simulacrum : ju- 
bens id publice proponi atque servari, ne sequenti 
tempore pagani negarent tales se adorasse deos. 


Quam rein novi ego, quia graviter ferebat Ammo- p 


nius grammaticus, dicens paganos nibil tam grave 
perpessos, nisi quia non conflatum est et ipsum, sed 
pro derisione unum illud idolum servaretur. flella- 
dius autem gloriabstur, dicens quia in congressione, 
Christianorum novem ipse peremerit. SOCRATES , 
lib. v, cap. 16, p. 94. 

Igitur imperator audiens qu:e Alexandria fuerant 
perpetrata , beatificavit quidem Christianos, marty- 
yum eis palmas attribuens, eo quod pro dogmate 
tanta pericula pertukssent; paganis aulem veniam 
dedit, ut eis Christianitatem faeile suaderet. Jussitque 
wt templa funditus , qux fuerant ezdis causa , de- 
struerentur. Cujus littere, dum publice lecta luis- 
sent, οἱ Christiani paganos impeterent, terrore ducti 


custodes Serapidis , fugerun!; et ex illo tempore C 


€hristiani ea loca tenuisse noscuntur. O!'ymypius au- 
tem philosophus (sicuti audivi non ante multuiu tem- 
pus), lucesceute die qua hoc evenit, audivit quemdam 
jn templo Serapidis alleluia psallentem. Cumque ja- 
nuis clausis adbuc quietis tempore nullum ibi couspi- 
ceret , sed tan'uminodo vocem psallentis audiret, 
eognovit signo quid esset futurum ; et latenter egres- 
sus, iuventa nave discessit. SozoMEN.,, lib. vin, cap, 15, 
p. 724. 


CAPUT ΧΧΥΊΗ. 


De fraudibus quas per templa sua pagani faciebant. 


Theophilus igitur Alexandrinam urbem idolorum 
errore purgavit, et non solum a fundamentis templa 
subvertit, sed etiam fallaciam sacerdotum bis qui 
seducebaniur aperuit. Erant enim simulacra zrea li- 
gueaque intus vacua, et dorsum copulatum ad pa- 
yietes habentia : ubi qusedam foramina relinquebant, 
et per adyta [ed., V. abdita] ascendentes, et intran- 
tes in simulacra , quae volebant per eorum ora lo- 
quebantur; et hoc modo seducebantur jugiter au- 
dientes. In Sesapidis igitur ascendens templum, vi- 
dit simulacrum quod magaitudine sua terrebat aspi- 
eienies. Referebatur etiam sermo fallax, quia si quis 
juxta illud accederet, mox terra commoveretur, el 
pestis cunctos invaderet, Sed hzc verba fabulis ani- 
libus plena esse confidens, magnitudinem despexit 
velul exanimem, jussitque alicui habenti securim, ut 


cidisset, clamaverunt omnes illas aniles fabulas for- 
midantes. Porro Serapis neque dolnit, nempe ligneus ; 
neque vocem emisit, sicut exanimis. Cum vero ejus 
sbstulissent caput, greges soricum exiode cucurre- 
runt. Erat enim bsbitatio soricum  /Egyptorom 
deus. Tunc eum per partes incidentes igne concre- 
maverunt, caput autem per totam traxerunt trbem. 
TutoponETUS, lib. v, cap. 22, p. 228. 


CAPUT XXIX. 
De charac'eribus sub crucis figura factis qui in templo 
Serapidis sunt inventi. 

Cumque templum Serspidis nudaretur, inven's 
sunt liuerz in lapidibus sculptze, qux apud ZEgyptios 
vocantur sacre, habebantque ipsi characteres figo- 
ram crucis. lloe Christiani videntes atque pagani, 
singuli eorum hec signum religioni propriae deputa- 
bant. Christiani dicebant signum esse salutifera pas- 
sonis Christi, pagani vero aliquam communionem 
Christo esse et Serapidi per hoc signum asserebant. 
Interpretes autem signum crueis insinuare dicebant 
vitam soperventurám. Quam ob causam Christiani ad 
summum fastigium sunt evecti. Cumque et per alias 
literas qui& apud eos sacre dicuntur, indiesretar 
terminum habiturum Seropidis templum , quande 
character crucis apparuisset, qui vitam superrentu- 
ram sine dubio declararet, multo plurimi ad Chri- 
stianitatem festinabant, et peccata confitentes, hapü- 
zabantur. Sed ego non arbitror sacerdotes /Egyptio- 
rum adventum przscisse Christi, et crucis signaculum 
designasse. Nam si sacramentum adventus Domini ἃ 
s:ceulis et a gererationibus fuit absconditum, sicut 
dicit Apostolus (Ephes. ut, 9), et latuit principem 
nequitiz diabolum, multo magis famulos ejus sacer- 
dotes Zgyptiorum. Sed divina providentia hoc pra- 
struxit, ut in litterarum fieret quaestione, quod etiam 
iu apostolo Paulo monstratum est. Nam et ille san- 
cto Spiritu ditotus, multos Atheniensium adduxit ad 
fidem, quando ea qua in ara erant scripta, &ensu 
proprie narrationis exposuit. Nisi forte quis dicat 
quia etiam in sacerdotibus /Egyptiorum operaius 
fuerit Deus sicut in Balaam et in Caipha ; et illi quo- 
que prophetasse referuntur. SocRAT&ES, lib. v, cap. 17, 
p. 2:6. 


CAPUT XXX. 

De cede que sub Theodosio Thessalonice facta ess, 
et de penitentia ejusdem Theodosii Ambrosiique con- 
stantia. 

Nou est itaque facile hominibus universas vitare 
hostis insidias. Nam dum quispiam libidinis effugerit 
passionem incurritin avaritiam Qua declinata,invide 
fovea praeparatur. Hanc sitranscenderit, vitium furoris 
incurrit; et alios plurimos ponit laqueos inimicus, 
quibus capere possit incautos, Etcorporis quidem pas- 
siones 3/49. babet facile ministranjes , ut animam 
possit occidere. Sed mens divino solatio vigilans 
machinationum ejus destruit argumenja. Humanau 
namque naturam participatus Theodosius imperator, 
babuit passionum quoque communionen, justoque 





1155 


HISTORIA TRIPARTITÀ. LIBER IX. 


1146 


furori immensam permiscens crudelitatem, injuetam A Ambrosio. Novi cza decretum Hlius esse justum, ne- 


»peratus est passionem. Quam rem narrare necessa- 
vium est et pre utilitate legentium , et pro memora- 
bili virtntum opinione. Thessalonica eivitas est gran- 
dis et.populesa, in qua dum fuisset orta seditio, qui- 
dam judicum lapidati sunt atque trucidati, Hine in- 
dignatus Theodosius, iracundizx non refrenavii iufir- 
mitstem ; sed jussit injustos gladios super omnes 
evagirari, et una eum nocen!ibus innocentes interimi. 
Septem millia etenim hominum, sicut fertur, occisa 
sunt, non przecedente judicio ; sed tanquam in messi- 
bus ornnes simul esi sunt. llujusmodi cladem, ple- 
nam valde gemitibus, audiens Ambrosius, cum prin- 
ceps Mediolanum venisset , et solemniter in sacrom 
voluisset intrare templum , occurr't foris ad januas, 
et ingredientem his sermonibus a sacri liminis in- 
cessu prohibuit. Nescis, inquit, imperator, perpe- 
trat» a te necis quanta sit magnitadu, neque post 
causam tanti furoris mens tua molem pr:»sumptionis 
agnoscit; sed Ííorte recognitionem peccati prohihet 
potestas imperii. Decet tamen ut vineat ratio pote- 
statem, Scienda quippe natura est, ejusque mortalitas, 
atque resolutio, et pulvis progenitorum ex quo facti 
et ad quem redigendi sumus, et non flore purpureo 
c'nfidentem infirmitates operti corporis ignorare. 
Coxqualium hominum princeps es, o imperator, et 
fonservorum. Unus enim est omnium Dominus, rex 
emnium et creator. Quibus igitur oculis aspicies 
tommunis Domini templum? Quibus palpabis pedibus 
sanctum illius pavimentum? Quomodo manus exten- 
dea, de quibus adbuc sanguis stillat injustus? Quo- 
modo hujusmodi manibus suscipies sanetum Domini 
corpus? Qua presumptione ore tuo poculum sangui- 
nis pretiosi percipies, dum furore verborum tuorum 
tantus injuste sit sanguis effusus? Recede igitur, re- 
cede, ne secundo peccato priorem nequitiam augere 
contendas. Suscipe vinculum quo te omnium Doini- 
nus nunc ligavit; est enim medicina maxima sanita- 
tis. llis sermonibus imperator obediens (erat enim 
divinis eruditionibus enutritus, et aperte sciens qux» 
Bunt propria sacerdotum, quz regum), gemens et 
deflens ad regalia remeavit. Cumque octo mensiam 
continuum transisset tempus, propinquavit Nativita- 
tis Salvatoris nostri festivitas. Imperator sutem la- 
mentationibus assiduis in palatio residens, continuas 
lacrymas incessabiliter expendebat. Ingressus autem 
Rufinus tunc magister, et singularem apud principem 
fiduciam liabens, et. videns principem in lamentatio- 
hibus prostratum, accessit ut lacrymarum causas in- 
quireret. At ille amarissime ingemiscens, et vehe- 
mentius lacrymas fundens : Tu, inquit, Rufine, ludis, 
et mea mala non sentis. Ego autem lamentor et ge- 
mo calamitatem meam : quia servis quidem et men- 
dicantibus aperta sunt templa Dei, οἱ proprium Do- 
minum ingredientes licenter exorant, mihi vero in- 
gressus ad eum non est. Insuper etiam coeli sunt 
mihi clausi, Hzec dicens, verba singula singuliibus 
interrumpébat. Tunc Rulinus : Curro, inquit, si tibi 
plaeet, pontificique precibus persuadeo ut solvatur 
viuculum quod ligavit. Ait iinperator ; Non suadebis 


que reverebitur imperialem potentiam, ut legem 
p5ssit prievaricari divinam. Cumque Rufinus verhis 
plurimis uteretar, et promitteret. Ambrosium esse 
flectendum, imperator eum pergere cum festinatione 
pr:ecepit, Ipse vero spe data post paululum est secu- 
tus, credens Ro(lui promissionibus. Porro vir mi- 
randus Ambrosius mox ut vidit Rufinum, ait: Im- 
pudentiam canum imitatus-es, o Tufine, tante vide- 
licet necis auctor existens, pudorem ex fronte deter- 
gens, nec erubescis, nec metuis contra imaginem la- 
trare divinam. Cumque Rufinus supplicaret, et impe- 
ratorem diceret esse venturum, superno zelo accensus 
Ambrosius ait: Ego vero, inquit, Rufine, pr:edicc, 
quoniam eum ingredi sacra limina prohibebo ; si vero 
i» perium in tyrannide:n mutaverit, necem libenter et 
ego suscipiam. Hac et alia plurima Iufinus audiens, 
nunliavit imperatori votum antistitis, v onens ne de 
palatio forte procederet. At imperator hxc in media 
jam platea cognoscens : Pergo, inquit, et justas ir 
facie suscipio contumelias. Cumque ad sacra limina 
pervenisset, in sanctam quidem basilicam non pr:e- 
sumpsit intrare; sed veniens ad antistitem, et iuve- 
niens eum in salutatorio residentem , supplicabat ut 
ejus vineula resolveret. At ille tyrannicam dicebat 
ejus esse presentiam, et contra Deum vesanire Theo- 
dosium, ejusque calcare leges. Verum inperator : 
Non, inquit, insurgo adversus ecclesi:sticas sanctio- 
nes, nec inique iugredi limina sacra contendo ; s d 
te solvere mea vincula deposco, et communis Do 
mini pro me exorare clementiam, nec nihi januam 
claudi, quam cunctis penitentiam sgestibus Don- 
Rus noster aperuit. Tunc antistes: Quam, inquit, 
penitentiam ostendisti post tantas iniquitates? Qui- 
bus medicaminibus incurabilia vulnera plagasque cu. 
rasii* At imperator : Tuum, inquit, opus est et do- 
cere, et medicamina temperare ; meum vero oblatis 
suscipere." Tune sanctus Ambrosius : Quoniam fu- 
rori, inquit, tuum judicium commisisti, et non ratio 
protulit sententiam, sed potius iracundia: scribe le- 
gem qua decreta furoris evacuet, ut triginta diebus 
sententia necis atque proscripiionis in litteris tau- 
tummodo maneat, et judicium rationis exspectct ; 
quibus transactis diebus, ira videlicet jam cessante, 
ratio causain judicans, apud semetipsam qua cogno- 


D verit sub veritate disponat. In his enim diebus agno- 


scetur an justa sit quam protuleris, an injusta sen- 
tentia. Et'siquidem ratio probaverit injusta quz sunt 
prolat^, disrumpet: si vero justa, firmabit. Dierum 
vero numerus ad hxc examinanda sufüciet. lianc 
ad:nouitienem imperator animo lubenti suscipiens, 


. et optimam esse confitens, legem conseribi repenta 
. precepit, et proprie manus litteris confirmavit. Quo 


facto, vinculum ejus solvit Ambrosius. Qux lex hac- 
tenus observatur. Est enim hujusmodi. 

Impp. Gratianus, Valentinianus, et Theodosius 
Augg. Fleviano prazfecto pratorio Illyrici. 

Si viadicari in aliquos severius contra nostran, 
QS consuetudinem pro causam intuitu jusserimus, 
uolumus statim eos aut sabire poenam, aut excipe.e 


4147 


M. ΑΕΒ CASSIODORT 


ius 


sententiam ; sed' per dies triginta super statu eorum A xenodochia diseurréns, suis menibos ministrabat ip- 


sors et fortuna suspensa sit. Reos sane accipiat vin- 
c'atque custodia, et excubiis solertibes vigilanter ob- 
sorvet. 

Sic igitur sacratissimus imperator ingredi limina 
priesumens, non stans Domino supplicavit, neque ge- 
nua flexit; sed pronus in pavimento jacens, Davidi- 
cam proclamavit vocem: Adhesit pavimento anima 
mea, vivifica me secundum verbum tuum (Psal. cxvin, 
25). Manibus autem capillos evellens, frontemque 
percutiens, et pavimentum lacrymarum guttis asper- 
gens, veniam impetrare poscebat. Cumque tempus 
accederet quo munus ad altare solebst offerre, sur- 
gens cum lacrymis cst ingressus. Cum vero obtu- 
lisset, sicuti solitus erat, intra cancellos stetit. Ror- 


firmis, ellas corum extorgens, jus guetans , offere 
coclearia, penom frengens, eibosque minisuran, a. 
liees diluene , et alia cuacta faciens qum teris 
ministris mes est solemniter operari. His autem qu 
eam de talibus rebus nitebantur probibere diceat : 
Aurum distribuere opus imperii est; ego aotem pri 
ipso imperio hec opus offero bona mibi omaia ca 
ferenii. Nam viro suo sepe dicebat : Oportet te sea- 
per, marite, cogitare quid dudum fuisti, quid iod 
sis. Hee si semper cegitaveris , ingretus benelacioi 
non eris; sed imperium quod suscepisti legaliter p- 
bernabis, et harum rerum placabis auctoren. Hs 
ergo sermoriibus velut optimam quamdam uliea 
virtutisque abundantiam conj«gi suo offerebat. Turo 


sus autem Ambrosius non quievit, sed differentiam B βοσετῦς, lib. v, cap. 18. Edit. Ghrist. Volet. cap. 


locorum edocuit. Et primo quidem requisivit quid 
ibidem exspectaret : imperatore dicente sustinere se 
Sacrorum perceptionem mysteriorum; per archidia- 
eonum remoandavit: O imperator, interiora loca tan- 
tum sacerdotibus sunt collata, que czteri nee in- 
gredi, nec contingere permittuntur. Egredere igitur, 
et hanc. exspectationem cum caeteris habe commu- 
nem. Purpura namque imperatores , non sacerdotes 
facit. Tunc fidelissimus imperator etiam hanc tradi- 
tionem animo lubenti suscipiens , remandavit: Non 
audacix causa intra cáncellos mansi, sed in Constan- 
tinupolitana urbe hanc consuetudinem esse cognovi. 
Unde ago gratias pro hujusmodi medicina [ed. V, dis- 
ciplina], Tali ergo tantaque et przsul et imperator 
virtute clarebant. Ego namque utriusque opus adini- 
ror, illius fidueiam, hujus autem obedientiam ; llfius 
zeli lervorem, hujus fldei puritatem. Porro regulas 
pietatis, quas a magno sacerdote percepit, etíam re- 
versus in. Constantinopolitana urbe servavit. Nam 
dum festivitatis tempore ad ecclesiam processisset , 
oblatis ad altare muneribus, mox egressus est. Cum- 
que Nectarius (unc presul! Ecclesi: mandasset ei 
cur intus stare noluisset , mandavit princeps: Vix, 
nquit, potui discere qus differentia sit imperatoris 
et sacerdotis; vix enim inveni veritatis magistrum. 
Ambrosium namque solum novi digne vocari pontifl- 
eem. Tantum itaque profuit increpatio a viro virtoti- 
bus florente prolata. TuroponETvs, lib. v, cap. 16, 
17. Edit. Christ. Vales. cap. 10, 17, 19, p. 918. 


CAPUT XXXI. 
De virtutibus uxoris Theodosii. 


Habebat igitur imperator et aliam utilitat s occa- 
sionem, per quam de bonis operibus triumpharet. 
Conj'x enim ejus de divinis legibus eum sepius ad- 
monebat, seipsam tamen perfecte prius erudiens. 
Non enim regni fastigiis elevata est, sed potius divimo 
amore suecensa. Beneficii namque magnitudo majus 
ejus desiderium benefaetoris adhibebat. Repente 
namque ut venit ad purpuram , elaudorum atque de- 
bium maximam habebat curam, non scrvis, non 
aliis ministris utens , sed per semetipsam »gens, et 
ad eorum habitacula veuiens, et unicuique quod 
opus haberet praebens. Sic eliam et per ecclesiarum 


19, p. 225. 


CAPUT XXXII. 

De indignatiene εἰ reconciliatione Theodosii proper 
Antiochenos, etatuam conjugis illius deponens. 
Haec itaque ante maritum defuneta est. Post il 

quantum vero tempus mortis ejus aliquid lale prove- 

nit, quod maximum amorem quem haboit circa em 
imperator ostendit, Coactus itaque Theodosius lt 

rimorum continuatione bellorum quamdam illii» 

nem novam imposuit civitatibus. Antiocbens vero 

civitas novum vectigal ferre non potuit; sed vides 
populus suspendi diversos , egit quod vulgus ele, 
eccasionem seditionis inveniens ; deponentes enim 


C imaginem orpatissime Placille, (sic. enim Auusü 


fuerat vocitata), per omnem traxere civitatem. Het 
audiens imperator et indignatus, abstulit privilegi 
civitatis, urbique vicinz , id est Laodicise primaum 
tradidit : eredens hinc maxime Antiochenos affligere. 
Post hzec autem incendere, et destruere, et dina 
vicorum Antiochiam redigere minabatur. Adnin- 
gtratores autem locorum quosdant comprehensos ?- 
teremerunt, antequam hanc praesumptionem cogn 
sceret imperator. llzc autem omnia imperalor T 
dem przcipiebat, non tamen fiebant, probibeule i 
lege quam proferri fecit Ambrosius. Cum igitur v 
nissent qui portabant minas imperatoris Hellebichis 
magister militum, et Cresarius magister officiorum. 
erant omnes sub formidine constituti ; porro viri ere 


p mum habitantes, virtutis propugnatores, , mulli tux 


et optimi viii, plurima monita, simul et preces e 
qui a principe missi fuerant offerebant. Macedonis 
autem vir sanctus, nihil bujus vitz sciens, sed eliam 
divinorum librorum penitus inexpertus, in sumuia- 
tibus habitans montium, diebus ac noctibus Salaton 
omnium puras offerebat preces , non imperatoris ἢ! 
dignatione permotus, non. judicum ab eo missorum. 
jn media civitate utriusque chlamydem compreher- 
dens, ab equis suis ut descenderent imperabat. Αἱ 
illi parvulum senem pannis obitum vilissimig ilU 
tes, primitus indignati sunt, Cum vero quidam obs 
quia perbibentium virtpotem viri illius eindicassenl, 
repente ab equis desilientes , et genus ejus tenens 


veniam suppliciter unplorabant. ΑἹ ille sapientia d 


1149 


HISTOR]JA TRIPARTITA. LIBER IX. 


1150 


vina repletus, haee eis verba locutus est: O amici, di- A destruxit : de fiducia divina, non de hominum vir- 


eite imperatori : 3/55 Non es imperator solummodo, 
sed etiam homo, Noli itaque respicere solum ioyperium, 
sed considera quoque naturam. Nam cum sis homo, 
ejusdem naturz hominibts cognosceris imperare , et 
secundum imaginem divinam atque similitudinem 
hominum creata natura est. Noli igitur crudeliter at- 
que szwissime Dei imaginem necibus subjugare. Irri- 
tas enim Creatorem, dum illtus punis imaginem. Illud 
quoqne considera, quia tu ipse tantum propter aeream 
contristaris imaginem. Quantum vero differat inani- 
mata res animate, viventi atque rationali, cunctis 
sensum habentibus est apertum. lusuper ctiam illud 
consideret, quia nobis quidem facile est pro una ima- 
gine plurimas sereas reparare ; at illi omnino difficile 


tute presumens. Quod opus dignum memoria narrare 
non silebo. Defuncto Joanne, Apamis civitatis epi- 
scopo, Marcellus vir sanctissimus ordinatus est, fer- 
vens spiritu secundum Apostolum. .Inter h:ec venit 
profectus Orientis Apamiam , duos millenarios cum 
subjectis habens. Quo facto, populus mili:ari timore 
perterritus est. Ubi dum esset templum Jovis valde 
praecipuum et ornamentis plurimis variatum, id prz- 
fecius destruere nitebatur. Videns autem forte nimis 
vedificium ac robustum, impossibile judicavit homini- 
bus lapidum juncturas et commissiones posse di:sol-, 
vere. Erant enim ingentes et alterutris illigati, insuper 
et ferro plumboque conjuncti. Porro Marcellus pusilia- 
nimitatem przfecti videug, eum quidem misit ad alias 


vel unum capillum restituere peremptorum. Hzc illi B civitates; ipse vero supplicabat Deo ut templi de- 


audientes , principique mandantes, flammam iracun- 
dix penitus exsünxerunt. Qui pro terroribus satisfac- 
tionem rescripsit, et causam ind'gnationis innotuit. 
Non, inquit, oportuerat, me peccante, mulierem omni 
favore di;nissimam, post mortem tantam contume- 
liam sustinere. Adversum me namque furore indi- 
gnantes decebat armari. Adjecit etiam quia tribula- 
retur et ingemisceret, eo quod audisset aliquos a ju- 
dicibus interemptos. TnEoponEgTUs, lib. v, cap. 19. 
Edit. Christ. Vales. cap. 19 et 20, p. 244. 


CAPUT XXXIII. 
Quomodo T'heodosius (uerit paganis infensus. 

Fidelissimus igitur imperator tunc contra errorem 
paganorum suum Lranstulit studium, legesque con- 
Scripsit, precipiens idolorum templa subverü. Con- 
stantinus enim maximus, omni favore laudandus, qui 
primus pietate ornavit imperium, demosnibus quidem 
sacrificare omnibus interdixit; non tamen eorum 
templa destruxit, sed inaccessibilia esse praecepit. 
Cujus filii paterna vestigia sunt secuti. Julianus autem 
renovavit impietatem, et lammam veteris seductioais 
accendit. Porro Jovionus, imperio sumpto, rursus 
immolationes prohibuit idulorum. Valentinianus eu- 
tem major hujusmodi legibus usus, gubernavit Eu- 
ropam. Porro Valens omnibus quidem aliis concessit 
ut religiones suas colerent sicut vellent, illos solos 
impognans qui pro apostolicis dogmatibus decerta- 
bant. Omni siquidem tempore ejus íÍmperii, et ad 
aras ignis accendebatur, et libamina atque sacrificia 
idolis offerebantur. Sed et publicas festivitates per 
plateas agebant, et Orgia Dionysii celebrabant, et cum 
scutis (ms. Santheod. et ed. V., sacris] currebant, 
canes eviscerantes, furentes, atque bLacchantes, et 
agentes omnia qux nequitiam proprii doctoris insi- 
nuant, Hzc omnia Theodosius inveniens fidelissimus 
imperator, radicitus evulsit et. oblivioni contradidit. 
TnagoponmTOS, lib. v, cap. 20. Edit. Christ. Vales. 
cap. 21, p. 936. : 


CAPUT XXXIV. 


Quomodo Marcellus episcopus. Apamee templa de- 
struxit. 


Primus igitar aliorus. Marcellus episcopus, lege 
principis pro armis usus, proprie civitatis '2apla 


struendi preberet occasionem. lnter hzc venit qui« 
dam spoate diluculo, non structor, non.lapidum sec- 
tor, neque alterius cujuscunque peritus artis; sed la- 
pides ferre et ligna in humeros censuetus. Is ergo 
accedens promisit facile templum esse solvendum : 
qui tanttunmodo aecipeve mercedem poscebat artifi-— 
cum, Cumque hoc sanctus pontifex promisisset, hog 
ille machinas est, Cohaerebat enim templo in altitu- 
dine eonstitula ex quatgor lateribus porticus; erant- 
que celumna ingentes, et altitudinem templo haben« 
tes zequalem. Singularum vero cireulu8 columnarum 
erat sedecim cubitorum. Porro natur petrae fortis- 
sima erat, qua non facile quibuslibet ferramentorum 
geneiibus rumperetur. liarum itaque tres per circui- 


Q tum suffodiens, et sub earum basibus fortia ligua 


supponens, immisit ignem. Quo facto, non poterat 
ligna naturaliter ignis accendere : dainon etenim 
quidam teterrimus apparuit, qui flammam vires suas 
prohibuerat operari. Cumque frequenter hoc face- 
rent, et molitionem suam explere non possent, nun- 
tiaverunt hoc pontifici meridie dormienii. At ille re- 
pente ad ecclesiam concurrens, et aquam in vasculo 
portari precipiens, aquam posuit sub altari. lpse 
vero in pavimento posita f onte clementi Domino 
sup;licabat ne amplius tyrannidem daumonis ullam 
pateretur habere fiduciam , sed ut inlirmitalem 
illius enudaret, et signum proprie virtutis osten- 
deret, ne magis ex boc inf(idelibus exsultationis 
| ms. Lyr., iusultationis ] occasio nasceretur. Hzc 


D cuin dixisset, facto signaculo crucis in aqua, quem- 


dam diaconum suum Equitium, fide ei zelo tinu- 
nitum, sumere jussit aquam, et velociter currere, 
etcum [ide aspergere, ignemque supponere. Quod 
dum fuisset factum, daemon effugit, non ferens aqua 
virtutem. lgnis autem velut oleum habuit illius aqua. 
naturam, Ccomprehessaque sunt ligna, el repente 
cousumpta. Column: vero suffultura solatio nudatze, 
ct ipse ceciderunt, et alias duodecim una traxerunt. 
Tum latus quod cobzrebat templo, violentia ruins 
depositum est. Sonus autem totam concutiens civi- 
tatein, cunctos fecit ibi concurrere. Et. dum inimici 
daemonis aperte cognovissent fugam, in divinis lau- 
dibus ora resolvebant. S:c enim οἱ alia. templa a- 
cratissimus pontifex ille destruxit. Qui ct victov'* 


4ι5ὶ 


M. AURELII CASSIODORt 


1152 


scribebat martyribus, et rescripta suscipiebat, et no- A tudo sublata est, dum, ut arbitror, minora peccata 


vissime etiam ipse martyrio coronatus est. Tugopon£- 
31U$. lib. v, cap. 21, p. 226. 


349 CAPUT XXIV. 


Ob quam causam presbyteri. super. pamitentes. positi 
sini remoti. 

Hoc itaque tempore placuit ut presbyteri qui erant 
super poenitentes constituti removerentur, propter 
hujusmodi causam. Ex quo Novatiani ab Ecclesia 
sunt divisi, cum his qui deliquerant sub persecutioni- 
bus imperatoris Decii communicare nolentes, ex illo 
episcopi pro ecclesiastica regula presbyterum super 
poenitentes esse constituerunt. SocnaTEs, lib. v, cap. 
19, p. 278. 


Quoniam omnino non pecesre divinum, et ulira B 


hamanam naturam esse cognoscitur, peccantibus 
autem et poenitentiam agentibus veniam Deus dari 
precepit; qui vero confiteri refugiunt, majus pecea- 
torum onus acquirunt (ms. Lgr., assumunt 7; prop- 
terea visum est antiquis pontificibus ut velut in iliea- 
tro sub testimonio ecclesiastici populi delicta pandad- 
tur. Et ad hane causam presbyterum bon: conver- 
sationis servantemque secretum, acsapientem virum, 
statuerunt , ad quem accedentes hi qui delinquebant, 
delicia propria fatebantur. At ille secundum unius- 
cujusque culpam iadicebat et poenitentiam [ed., mul- 
etam]. Quod etism hactenus diligenter in. occidenta- 
libus servatur Ecclesiis, οἱ maxime apud Romam, 


ubi etiam locua est certus poenitentium. Stant enim: 
rei, et velut in lamentationibus constituti. Dum enim ( 


Sacra celebratio fuerit adimpleta , illi communionem 
non percipientes, cum gemitu et lamentatione semet - 
ipsos in terram prosternunt. Ad quos concurreus 
episcopus, et ipse cum lacrymis et gemitu spiritu.li 
prosternitur, et omnis ecclesie plebs fletibus iuun- 
datur. Post hoc autem prior surgit episcopus, et ele- 
vat jacentes a terra. Tunc competenter pro paeniten- 
tibus facta oratione, dimittit omnes. Αἱ illi afflictio- 
nibus sponte vacantes, aut. jejuniis, aut abstinentia 
lavacri, aut suspensione ciborum, aut aliis rebus, 
qus jubentur, exspectant commune tempus quod de- 
'crewit episcopus. Constituto vero tempore, velut 
quoddam debitum exsolventes, afflictiones de peccato 
[mss. et ed. V., peccatum ] curati, com populo com- 
munione participantur. Hzc ergo antiquitus Romani 
poutifices usque ad nostrum conservaru:t tempus. 
Porro apud Constantinopolim presbyter super pceeni- 
tentes fuit usque ad illud tempus quo quxdam mulier 
nobilissima, dum peccata sua fuisset confessa, et ei 
a presbytero fuisset preceptum ut jejunaret, et Deo 
operibus supplicaret, cumque hoc servaret crebrius 
jn ecclesia, cum diacono se concubuisse confessa 
est. lloc dum populus agnovisset, saviebat super 
sacerdotes, quasi per eos facta fuisset injuria Eccle- 
sir. Twnc  Nectarius episcopus removit diaconum 
sceleratum, et quibusdam suadentibus ut singulos 
ad communicandum judicio conscienti: sux relin- 
queret, etiam presbyterum nequaquam super poni- 
tentes esse precepit. Et. ex illo antiquitatis consue- 


pro pudore confessionis et subtilitate examinantium 
patrarentur. Sozosn.. lib. vn, eap. 16, p. 726. 


CAPUT XXXVI. 
De divisione hareticorum inter semetipsos. 

Dignum itaque judico noa tacere qux apud aiios 
gosta sunt, id est, apud Arianos, Novaianos, Mace- 
donianos, οἱ Eunomianos. Ecclesia namque divisa 
erat, οἱ apud semetipsos singuli congregabautur. 
Quemadmodum enim, et pro quibus causis divisi 
sunt, sermone procedente narrabimus. [106 autem 
scieudum est, quia imperaior Theodosius nullum 
horum persequebater preter Eunomium, qei Coa- 
stantinopoli collectas in domo faciebat, et conscriptos 
a se libros recitabat, ita ut ejus doctrina multi cor- 
rumperentur. Pro qua causa eum mulciavit exsilio, 
nullumque alium fatigavit neque sibimet commusi- 
care compulit; sed singulos per loca propria colle- 
ctas celebrare permisit, et culium teuere Christiani- 
tatis, sicut przccipere potuit. Et alios quidem permi- 
Sit extra civitatem oratoria fabricare; Novatianoi 
autem concordes sux [ldei, iotra urbem ecclesi:s 
babere concessit. De quibus quidem pauca dicenda 
sunt. Quadroginta annis Agelius prxsul fuit a tem- 
per.bus Con tantini usque ad annum sextum "Theo- 
desii. Qui cum venisset ad mortem, Sisinnium pres- 
byterum ordinavit episcopum, virum eloquentissimum 
et a Maximo pliilosopho una cum Juliano imperatore 
litteris eruditum. Cumquo populus Novatianorum 
culparet ordinatione, cur non Martianum potius 
ordinasset, per quem sub Valente Novaiiaui sine per- 
seculione mansissent : tunc Agelius populi volens 
placare tristitiam, etiam Martianum ordinavit episco- 
pum. Et cam melius habuisset, in ecclesiam proces. 
sit, et sermonem fecit, dicens : Martianum habetis 
poit me, post Martianum vero Sisinnium. Post paucos 
itaque dies defunctus est. Sub episcopatu vere Mar- 
tiani etkun eorum Ecclesia ex huju-iudi causa divisa 
est. Socna TEs, lib. v, cap. 90, p. 279. 


CAPUT XXXVII. 
De Sabbatio heresiarcha. 

Sabbatius quidam ex Judieo factus Christianus, et 
a Martiano ad presbyteratus honorem provectus, ui- 
hilominus secize Judaica» serviebat, cum quo scelere 
ambiebat etiam episcopatum. Ássumens ergo sui de- 
siderii conscios duos presbyteros, Theuctistum € 
Macarium, novitatem festivitatis paschalis sub Va- 
lente imperatore coustitutam in vico Phrygie Pazo, 
defendere nitebatur. Et primum quidem, quasi pro 
Ecclesie integritate custodienda, dicebat non ess: 
dignos quosdam participatione sacramentorum. Pr». 
cedenti vero tempore manifestatus est, dum collectas 
proprias celebraret, Inter hx:c Marianus aguoscens 
cjus errorem et ordinationis suze culpam, quia vans 
glorie homines presbyteros ordipaverat, cum gemitu 
dicebat : Melius fuisse super spinas ponere manus 
suas , quam Sabbatium ordinasse presbyterum. 
Preinde $ynodum in Saungario Bithyniz Novatiano- 
rum fecit episcoporum : quo congregati evocaverent 





nb 


HiSTORIA TRIPARTITA. LIBER ΙΧ. 


1154 


8.1.7 eos, ut coram synodo causas discessionis [ed., À Jiquitus ex quadam consueludine celebrabant. Non 


dissensionis] sux: proponerent, Cumque Sabbatius 
discordiam festivitatis paschalis suam diceret esse. 
tristitiam, et oportere ut secundum Judzorum obser- 
vationem eam celebrari firmaret, sicut in Pazo fue- 
rat constitutum, :estimantes episcopi quoniam pro- 
pter ambitum Sabbaiius talia perpetraret, jusjuran- 
dum ei imposuerunt quia nunquam desideraret epi- 
scopatura. Quo jurante, regulam de Pasch: festivitate 
protulerunt qua singulis liceret qao vellent celebrare 
Pascha, ne propter discordiam festivitatis dividerent 
Ecclesiam ; cum antiqui, Ecclesiis proximi, licet dis- 
eerdantes de tali festivitate, communicassent tamen 
alterutris, et Nevatiani in regia urbe Roma constituti 
unquam fuissent secuti Judaeos, sed semper post 


enim hoc Salvator aut nostri Apostoli lege przedica- 
verunt, nec penam, aut supplicium, aut maledictum, 
sicut lex Mosaica Judxis , nobis Evangelia aut apo- 
steli sunt minati; sed solummodo in derogationem 
Judzorum, quoniam in festivitatibus homicidium 
commiserunt, in tempore Azymorum Salvatorem 
passum in Evangeliis est relatum. Intentio namque 
[uit apostolo. um non de diebus sancire festivitatem, 
sed conversationem rectam et Dei przdicare cultu- 
ram. Mihi ergo videtur quia, sicut mulia alia per 
provincias ad consuetudinem venerunt, sic et Paschze 
festivitas tradita est, eo quod nullus apostolorum 
aliquid hine sanxisset. Nam plurimi circa minorem 
Asiam antiquitus quartumdecimum diem observa- 


equinoctium celebrarent Pascha. Cum bac ab eis B bant, non respicientes sabbati diem. Et hoc facien- 


tune fuisset regula definita, Sabbatius jurameutia 
obatrictus, si quando paschalis festivitas discordaret, 
Hie apud semetipsum przcedentius jejunabat, et no- 
etanter solennem diem Pascha sabbati celebrabat, 
et rursus cum omnibus in ecclesia conveniebat, et 
mysteriis fruebatur. Hoc ergo, multis annis faciens, 
latere nou potuit. Quapropter quidam simplicium, et 
maxime Phrygum et Galatarum ex bac re justificari 
credentes, zelabantar eum, et Pascha cum illo cele- 
brabant. Sed Sabbatius postea et remotas collectas 
faciebat, et parvipendens jusjurandum, suorum ele- 
ctione sequacium ordinatur episcopus. SocRATES, 
lib. v, cap. 20. Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 291. 


CAPUT XXX VIIT. 


tes, non tamen segregabantur ab illis qui aliter cele- 
brabant, donec Roman: Ecclesie Victor episcopus 
excommunicationem  Quartodecimanis misisset in 
Asiain. Quo. facto lrenzeus Lugdunensis, Gallicanus 
episcopus , Victorem epistola sua culpavit, dicens 
etiam veteres ita celebrasse; et quia DPolycarpus 
Smyrnze civitas episcopus, qui postea si.b Gordiano 
principe martyrio coronatus est, Aniceto episcopo 
Romano communicaverit : nihil discernens de pa- 
schali festivitate, cum ipse Quartodecimanus esset, 
sicut Eusebins in quinto" Ecclesiasticz Ilistoriz libro 
docet. Quidam igitur, sicuti dixi, in Asia min're 
quartumdecimum observabant diem. Quidam vero 
etiam cirea orientales partes sabbatum custodiebant, 


De Pascha, vel divers tate institutionum seu cbserva- C dissonabant antem circa mensem. Nam alii Judxos, 


tionum qua per diversas Ecclesias celebrantur. 

Sed mihi non videtur hujusmodi viros de festivi- 
tate Paschze rationabiliter contendisse , neque istos 
qui nunc sequuntur Judzos. Non enim mente perce- 
perunt quia Judaismo in Christianitatem mutato, illa 
subtilia et figurativa legis Mosaicze quieverunt, quod 
hincapparet. Judaizare namque nulla gens Christiana 
praecepit ; e diverso autem etiam Apostolus contra- 
dixit, non solum circumcisionem prohibens , sed 
etiam de festivitatibus contentiones abjiciendas mo- 
nens. Scribens enim ad Galatas ait : Dicite mihi , qui 
sub lege vultis esse, legem non audistis (Galat. iw, 21)? 
Et hinc pauca loquens, servum ostendit populum 
Judaeorum, et in libertatem vocatos qui aceedunt ad 
Christum. Monet etiam nullatenus observandos dies, 
et nuenses, et annos. Colossensibus autem scribens, 
inagna voce clamabat, umbram fuissc observationes 
antiquas. Quapropter, inquit , nullus vos judicet in 
£ibo, aut in potu, aut in parte festivitatis, aut in initio 
tuensis, aut in sabbato, que sunt umbra futuri (Coloss. 
it, 16). Et ad Hebraeos idem apostolus dicit : Mstato 
euim sacerdotio , necessario legis mutatio (wit (Heb. 
vit, 12). Igitur nec Apostolus, nec Evangelia acce- 
dentibus ad praedicationem jugum servitutis impo- 
suerunt , sed festivitatem Paschae et alias celebrita- 
tes honorandas esse dixerunt. Quapropter quoniam 
diligunt homines bujusmodi celebritates, eo quod in 
eis a laboribus requiescunt , singuli per provincias, 
sicuti voluerunt , memoriam salutaris passionis af- 


licet integritatem non servarent, sequendos esse $n 
sacra festivitate dicebant ; alii vero post s»equinoctium 
celebrabant, declinantes sequi Judoos , et dicentes 
quia dum sol esset in Ariete, Pascha celebrari debe- 
ret. Secundum Antiochenos autem Xantlico mense , 
secundum Romanos Aprili. Et hoc faciendum nou 
sequendo mod.rnos Jud»os, qui per omnia erra:e 
Doscuntür, sed inagis antiquos et Josephum. Sic 
enim ille in tertio Antiquilatis libro conscripsit. 1118 
itaque contendentibus omnes Occidentales usqne a 
Oceanüm , post ;quinoctium ex-antiqua trad.tione. - 
Pascha celebrasse comperimus , nec aliquando ha- 
buisse discordiam. Non enim , sicuti quidam dicunt, 
celebratum sub Constantino concilium festivitatem 


D Pasche mutavit. Nam ipse Constantinus discor- 


dantibus scribens, monet ut isti, cim p»uci es-ent, 
imitarentur plures. Cujus epistole partem ponerc 
non omisi. Sic enim post alia dixit : Est enim ord^ 
decorus , quem omnes Ecclesie in univer:o orbe 
apud Occidentem, et Meridiem, et Arcturum, posite 
servare noscuntur, nec nvn et.am. quidam Orienta- 
lium. Quapropter in przsenti bene se habere omnes 
tstimaveruut, et ego ipse vestre quoque sapientiae 
placere promisi , ut quod in Romana civitate, Italio, 
et Africa, el universa JEgvpto, Hispania , Galliis , 
Dritanniis, Libya, tota Hellade, Asia dieecesi Ponti , 
et Cilicia, libenter sub una concordia csstoditur, 
h.c etiam sapientia vestra suscipiat : eonsiderantes 
non solum muliitudinem przdictorum locorum e* 


1158 


M. ΑΌΒΕΙΣ CABSIBDORI 


1158 


Ecclesiarum numerpm, sed etiam quia boc maxime A contra diabolum. ln eadem Alexandria leeteres et 


debetis omnes communiter celebrare quod ratio sub- 
tilis videtur exigere, nulla cuim Jud:;rorum perjurio. 
habere communionem. Talia siquidem 348 Con- 
siantinus. Sed aiunt Quartodeciimanis banc observa- 
tionem Joannem apostolum tradidisse. Alii vero 
Petrum et Paulum apostolos Romanis et Occidenia- 
libus dicunt Pascha tradidisse solemnitatem. Sed 
nullus serfptam probationem horum babere digao- 
scitur. Quia vero ex consuetudine quadam per pro- 
vincias celebratur Pascha, hinc sestimo quod nuila 
religio [Vales., celigionis secta| easdem videatur ser- 
vare solemnitates. Nam cum unius sint fidei plurimi, 
tamen discordant circa Pascha legitima. Unde pauca 
dicenda sunt. Nam in ipsis jejuniis aliter apud alios 


psalmi prenuntiatores indifferenter Quat, sive cate- 
ehumeni sive jam Christiani, dum omaes Ecclesia 
jam deles in his ordinibus baberi videantsr. Ego 
quoque cognovi in Thessalia consuetudinem aliam: 
dum quidam clericus ante clericatum legitime duxis- 
sel uxorem, quia cum ea mixtus foerat, εἰν Δ᾽ ui 


est, dum in Oriente cunelti spon antea. voluptate, εἰ 


non aliqua necessitate etiam episcopi semetips.s 
abstineant. Plurimi enim eorum etiam episcopaios 
tempore ex legitima uxore filios habuerunt. Hc 
quoque in Thessalia servari cognovi , quoniam apud 
eos ia diebus Paschse tantaemmodo baptizatur. Qua- 
propter plurimi sine baptismate morientur. In An- 
tiocbia vere Syrie altare non ad orientem eeelesis, 


invenimus observari. Romani enim sex [ed. Niv. et fj sed magis ad occidentem habent. In Hellade, Hie- 


Frob., tres] ante Pascha septimanas, prater sabba- 
tum et dominicam, sub continuaiione j- junant. 1}}γ- 
rici vero, et tota llellas, Alexandria quoque, ante 
Sex septimanas jejunant, eaque jejunia Quadragesi- 
mam vocant. Alii vero ante septem Pasclhze septi- 
manas jejuniorum facere noscuntur initia, et tres 
tantummodo septimanas, boc est, quinis diebus per 
intermissiones aliarum duarum septiman:;rum jeju- 
nantes; nibilominus Quadragesimam vocant. Unde 
miror, cum numeriun ipsum non habeant, quomodo 
Quadragesimam vocent. Sed etiam ciborum absti- 
nentiam non similem habent; nam alii omnino ab 
wiemantibus abstinent, alii ex animantibus pisces 
selummodo comedunt, quidam cum piscibus vescun- 


rosolymis , et Thessalia, ad tempus vespertinem 
orationes similes Novatianis Constantinopoli degen- 
tibus sgunt. ia. Cessrea Cappadoeim ot Cypro, die 
sabbati, et dominico cirea vesperam cum lucerus- 
riis episcopi atque presbyteri Scripturas imanrpre- 
tantur. 1n Alexandria presbyter uon facit sermonem. 
Ei haee res initium accepit ex quo Arius Ecclesiam 
conturbavit. Roms sabbata universa jejunaat. in 
Cesarea Cappadocis cos qui pest baptisma delie- 
quent, 8 commoniene sospendunt, sicut Novatisni 
οἱ Macedoniani in Hellesponte (facient, οἱ ia Asia 
Quartodecimani. Novatiani circa. Phrygiam binubos 
uos reciplant, Constantinopoli vero neque aperte 
recipiunt, neque palam removere noscuntar. In oc- 


tur et volatilibus, dicentes hzec secundum Moysen ex C cilentalihus vero partibus aperte recipiunt. Socga- 


aqua habere substantiam. Alii vero etiam caulibus οἱ 
ovis abstinere noscuntur ; quidam δίοευ 1antummodo 
pane vescuntur; alii neque hoc; alii usque ad nonam 
jejunantes horam sine discretione ciborum reficiun- 
iur; et innumerx consuetudines apud diversos inve- 
biuntur. Et quia nulla lectio ex hoe invenitur anti- 
qua, puto apostolos singulorum hoc reliquisse sen- 
tenti, ut unusquisque operetur non timore, nou 
necessitate, quod bonum est. Sed etiam circa cele- 
britatem eollectarum qusdam diversitas invenitur. 
Nam dum per Ecclesias in universo terrarum orbe 
constitutas , die sabbatorum per singulas hebioma- 
das sacrificia. celebsontur, hoc in Alexandria et in 
loma quadam prisca traditione non faciunt. /Egy- 


TES, lib. v, cap. 21; odit. Christ. Vales., cap. 23, p. 
389. 


CAPUT XXXIX. 
De Pascha Montanistorum. 


Montani siquidem, quos Phrygas nominant, pere- 
griuem quamdam adinventienem introdueemtes , se- 


cundum eam Psseba celebrant. Culpant enim eos qui 
cursum luns requirunt, et dicunt so'ares tantam- 
modo circulos sequendos. Et menses quidem singa- 
los esse dierum triginta definiunt, et inchosre pri- 
mem ab squinectio vernali, quod est secondum 
Rcmegos octavo calend. Aprilis. Tunc , mquiunt , 
duo magna luminaria faeta sunt, quibus tempora et 


ptii vero Alexandriz vicini et Thebaidis babitatores D anni manifestantur. Et hoe indicari, eo quod luna 


sabbato quidem collectas agunt , sed dominica, sicut 
moris est, sacramenta percipiunt; nam postquam 
fuerint epulati etcibis omnibus adimpleti, cirea vespe- 
ram oblatione facta communicant. Rursus autem in 
Alexandria, quarta et sexla feria Scripturse leguntur ; 
easque doctores interpretantur, et omnia fiunt preter 
solemnem oblationis morem. Origenes enim plurima 
in bis diebus videtur exposuisse [ed., edocuisse]. Qui 
dum sapiens esset magi.ler, et consideraret quia 
impossibilitas Mosaic:e legis xd litteram esset infirma, 
rationem P'aseha ad inodum contemplationis evexit : 
unum Pascha sohunimodo verum fieri dicens , qu.d 
Salvator celebravit adversus contrarias potestates , 
dum cru:em £&dsciperet ,| et boc. tropro uteretur 


per ocio annos cum 80le concurrat , et ambo iidem 
novum habeant mensem. Eo quod octo annorum 
cursus πῆ compleatur, et tanquam principium sit 
primit mensis, reputant predictam diem in Scripturis 
quartamdeeimam , οἱ hanc esse dicunt octavo. idus 
Aprilis, secundum quam semper celebrant Pascha, 
tamen $i contigerit etiam concurrere Resurrectionis 
diem dominico die, alioqui dominica supervenien'e 
celebrant ; scriptum est enim, inquiunt, a quartade- 
cima usque ad vicesimam primam esse celebrandam. 
SozowEN., lib. vi, cap. 18, p. 755. 

Apud Romanos in unoquoque anno semel psaliunt 
Alleluia primo die Pascha, ita ut Romani velut pro 
juramento habeant αἱ hunc bymnum audire merean- 


T1357 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IX. 


1158 


tur.: ff qua Ecclesia neque episcopus , neque alter A bros qvos DeEsercitio mentis atiltolavit, Is ergo cum 


quisquam eoram populo doeet [ms. Santheod. , dicet]. 
Apud Alexandriaos hoc opinabile est, quia dum 
leguntur Evangelia, non surgit episcopas; quod 
apud alios nusquam feri novi, ubi solus arcbidia- 
couus bane lectionem legit; in alis l«eis diaconi ; in 
inultis vero ecclesiis sacerdotes soli ; Cunst ntinoj.el; 
prima die Resurrectionis domiuicze pontifex. Sozo- 
MEN., lib. vh, cap. 19, p. 154. 


349 CAPUT XL. 


Je Arianorum divisione. 


Provenerunt eniin etiam apud Arianos divisiones 
propter hujusinodi causam. Singulz videlicet eerum 
-ontentiones ad ineptos 608 perduxere sermones, 
Cum enim in eorum Eeclesia credatur Deus Pater esse 
Filii Verbi, ex hoc apud eos quistio processit, si 
possibile sit, αἱ etiam autequam existeret Filius, Deus 
Pater. vocari potuisset : quoniam Dei Verbum nou 
€x Patre. naturaliter, sed ex non existentibus , sub- 
lisse credebant. Circa primum itaque cayitulum er- 
ran:es, rite de paro nomine in certamen illicitum ir» 
ruerunt, Dorotheus etenim ab Antiochia vocatus ab 
eis, dicebat non posse Patrem esse, neque vocari, 
filio non subsistente. Porro Mar:nus, quem a Thra» 
tia ante Dopotheum vocaveraet, occasionem  inve- 
^iens opporiunam, Dorotheo enim erat adversus, 
respondit sermonem de hac que.tione cenwoeriun. 
Et propterea sunt inter eos facta divisiones, Divisi- 
que propter hoc verbum, seorsum singuli solemnia 
«celebrabant. Alii enim sequebantur Doroibeum, ahi 
vero Marinum : dicentes quippe Patrem semper esse 
Patrem, eiiam Filie non exatante. Vocaban!ur enia 
isti Psathyiiani, eo quod quidam Theoetis:ug, Syrus 
genere, Psatyropola, id est duplicia veadens, hauc 
propositionem valde defenderet. Hos quoque secutus 
est Selenas, Gothorum episcopus, Sed isti quoque 
paulo post separati sunt, cum Marinus cum Agapio 
discordiam habuisset, quem ipse episcopum fecerat 
Ephesi. Verum isti non propter religionem, sed prope 
«er przsulatum inumicitias inter se bellaque gesse- 
runt. Gothi namque defendebant Agapium. Quamob- 
rem plurimi clericoram eorum vanam gloriam ἴω» 
gientes, ad fidem consubstantialitatis utiliter acces- 
serunt. Ariani siquidem triginta quinque ann's divisi 
Sunt inter alterutros, postea sub imperio Theodosii 
junioris consulaiu Plinte ( An. Dom. 419) sb b»resi 
PPsathyrianorum recedentes, uniti. sunt, veluti lege 
decernentes nunquam capitulum propter quod divisi 
fuerant memorare. Sed boc apud Constantinopolim 
«gestum est. Verum in aliis civitatibus sub divisione 
manserunt, Hiec de Arianis. Verum nec Eunemiani 
sine divisione manserunt. Nam et ipse Euaemius du- 
«lum ab Eudozie, qui eum Cyzici ordiuavit episcopum, 
ecegregatus es( occasione accepta, eo quod Aetium 
doctorem ejus expulsum suscipere noluisset. Reliqui 
vero ab eo per schismata div. rs» partiti sunt. Prius 
itaque Theophronius quidam Cappadox ab Eunomio 
versare contentiones edoctus, et aliquid de Aris:ote- 
lis Categoriis, et Περὶ ἑρμενείας intelligens, fecit li- 


offeudisset cons. ctatores suos, tanqaam recedens ab 
eis, expulsus est; et seorsum colligens de suo no- 
mine bsres:m dereliquit. In Constantinopoli vcro 
quidam Eutychius, ex tepidissima quxstione ab Eu- 
nomianis divisus, hactenus collectas seorsum | facit, 
vocanturque horum alii Eunomiatheophroniani , atii 
vero Eunomioeutyehiaeni. Verumtamen isti baptisma 
vorruperunt ; non enim ja Trinitate, sed. in Christi 
morte baptizant. SocnaTEs, lib. v, cap. 29 ei 93. Edit. 
Christ. Vales. cap. 25 et 94, p. 291. 


. CAPUT XLI. 
De divisione Macedonianorum. 
Facta est igitur quodam teupore etiam inter Ma- 
cedonianos divisio, cum Eutropius presbyter seorsum 


B colligeret, et. nequaquam ei Carterius. consentiret, 


Fuerunt forsitan etaliz divisiones haresum, sed 
ego tanquam Constantinopolitanus, atque hic nutri- 
tus, quz mihi clariora visa sunt ea narrare curavi. 
SoctarEs, lib v, cap. 95, p. 2:3. 
CAPUT XLI. 
De recessu Nili fluminis et rursus accessu. 

Ea si quidem tempestate dicunt ZEgypii fluvinm 
circa primum ascensum aqua post Lergum recessis-e. 
Quo facto, AEgyptii sevielant, eo quod non siuneren- 
tur flumini sacrificia solemnia celebrare. Judex au- 
tem seditionem perspiciens concilari, nuntiavit im- 
peratori. Verum imperator melius judicavit divin:o 
fidei serviendum quara poculis Nili, et sacrilcgia 
praponere pietati : Nunquam, inquit, cuerat ille (lu- 
vius, sí magicis artibus et fluxn sanguinis undz pol- 
luendie. sunt sacri Paradisi. Hoc acto, pest paululum 
ita uberrime Nilus effusus est, ut etiam altius quain 
solebat fluctus spargeret. Cumque solitas complesset 
mensuras, et adhuc in culmen extolleretur, in ter- 
rorem nimium /Egyptii sut redacii : metuentes ne 
et Alexandriam et Libyx partes forie destrueret. 
Tunc enim fertur paganos Alexandiinos io i!beatro , 
clawasse , quia velut senex εἰ delirus evanuisset 
Nilus. Quamobrem plurimi AEgypiierum derogautes 
paternz religioni, ad Christianitatis jura conversi 
sunt, Sozouze., lib. vit, cap. 20, p. 256, 

CAPUT XLIH. 
Quemadmodum  capyst Joannis Daptiste Constantino- 
polin fuerit deportatam. 


D Eodem tempore dieitur delatum Coustantimopolim 


Jvannis Baptista: caput, qued Herodias peiiit ab He- 
rode Teirarcha. Fertur enim inventum caput a mo- 
u3chis Macedoaianis, qui primum quidem Ilieroso- 
lymis habitabant, postea vero Cilieiam migraverunt, 
Cum enim ante.hoc imperium Mardonius major do- 
mus iwuperialis nuntissset boe imperatori, precepit 
Valens caput sacrum Constantinopolim deportari, 
Qua jussione directi, et imponentes illud vehiculo 
deportabani, Cumque venissent ad locum qui voca- 
Ur Pantichium, eit enim cirea Chalcedonem, nequa- 
quam poterat tralii vehiculum, licet multis plagis 
burdones affligereatur. Et eum hoc inopinmabile vide» 
reiur universis, et ipei simul imperatori, sacrum hoe 





M59 


M. AURELil CASSIODOMI 


1160 


caput recondiderunt io. vico appellato Cosilai. Erat A peratori velicmenter insisterent, dicentes, quod ty- 


enim possessio ipsa Mardonii. lilo siquidem tempore 
aut Deo, aut ipso propheta monente, in hune locum 
usque perductum est. Cumque postea Theodosius 
imperator has Baptists 350 reliquias vo'uisset au- 
ferre, solam referunt exstitisse matronam virginem 
Sacram, qua ejus custodiam capitis exhibebat. Cui 
dum szpius imperator non violenter, sed eum laery- 
mis supplicaret ut eum permitteret sua vota com- 
plere : hzec patans quia sicut tempore Valentis, etiam 
tunc non pateretur ulterius Baptista portari, cessit. 
At imperator amplectens sua. purpura thecam in qua 
capul Bartiste jacebat, eamque portans venit, et 
ante civitatem Constantinopolitanam recondidit ia 
septimo milliario, ibique magnam et pulcherrimam 


rannos quidem proprios debellaret ; qui vero Christi 
resisterent legibus, eos sineret impuaites ; rursus 
eum evocans, Romam (mss. εἰ ed. V., Rome] pro&- 
cisci cogebat. Tunc Flavianus sapientissimus digna 
fidueia usus ait : Siquidem (idem meam, o imperator, 
qu36i non rectam accusant quidam, aut vitam dieumt 
sacerdotio non esse dignam, etiam ipsos accusatores 
habere judices non refuto, eorumque sententiae: 
gratanter excipio. S. vero de sede et przesulatu con- 
tendunt, nec litigo, nec liz:c volentibus habere re- 
sulto ; sed abscelo, et me ab episcopatu £u:pendo. 
Daigitur Autioelrenam sedem euicunque volueris, 
imperator. Hanc ejus fortitudinem sapientiamque 
miratos princeps, redire ad patriam, et commissam 


Deo zdifleavit ecclesiam; crebroque deprecatus est p sibi regere prscepit Ecclesiam. Post aliquantum 


matronam, promisitque dona gratissima si reco«ci- 
liari vellet. Nec passa est, erat enim Macedoniana 
haeresi violata, licet presbyter Vincentius consectator 
ejus, qui prophete sepulcrum zqualiter observabat, 
conversus fuisset, et catholicze communicosset Ec- 
οἰ 6585, Ferunt enim quia conjurationem  habeaut 
Macedoniani nanquam se a sua secta recedere. Ve- 
rum is presbyter, dum ageretur de migratione sacri 
rapitis, apud se definivit, quia si sequeretur Bap- 
Wsia imperatorem, et. ipse communicaret ei. Quo 
facto, conversus est. Sozousx., lib. vn, cop. 21, p. 
291. 


CAPUT XLIV. 


tempus Romam (mes. et ed. V., Romz]denuo veniens 
imperator, easdem ab episcopis patiebatur querela:, 
quasi Flaviani tyrannidem subdere noluisset. Αἱ ille 
speciem tyrannidis eos effari precepit, dicens se esse 
Flavianum. Illis vero dicentibus, quia non possent 
cum imperatore contendere, monuit at de estero 
Ecclesi? concordiam haberent, deponerentque cer- 
tamen, et stultas contentiones exstinguerent. PanX- 
nus, inquit, olim est mortuus ; Evagrius Contra re- 
gulas ordinatus ; orientales autem Ecclesie praesula- 
tam Flaviano deferentes, et Asia, Pontus, et Thracia, 
ejus eommounioni conjuncte sunt : omnis. ilyricus 
illum novit per Orientem episcopis przsidere. llis 
flexi monitionibus Hesperis sacerdotes solutaros se 


Quemadmodum Flavianus Antiochenum. solus cccepe- C inimicitias promiserunt, et legatos mittendos ab co 


rit episcopatum. 

Igitur in Antiochia Meletii maximi successionem Fla- 
vianus accepit, qui cam D odoro plurima pro ovibus 
certamina passus est. Voluerat enim Paulinus Eccle- 
sie suscipere prasulatum : sed pontificum restitit 
chorus, dicens non oportere eum qui Meletii consi- 
lium non receperat, post illius mortem in ejus sede 
consiatere ; sed eum potius qui plurimis laboribus 
effulgebat, et pro ovium cura pericula sustinuerat. 
Hoc factum Romanos et AEgyptios fecit infestos ad- 
versus Orientales. Sed neque morie Paulini inimici- 
Ux sunt destructe. Nam et post illum, cum Evagrius 
ejus percepisset sedem, perstiterunt Flaviano vehe- 
menter infensi, licet Evagrius praeter ecclesiasticam 
regulam fuerit ordinatus. Solus enim Paulinus eum 
instituerat, plurimas regulas przvaricatus. ecelesias- 
'tieas. Non enim pr:ecipiunt. ut pro se qu libet ordi- 
nare possit, sed convocare universos provincis sa- 
cerdotes, et preter tres pontiices ordinationem 
fi:ri penitus interdicunt. Verumtamen nibil horum 
res picientes, Evagrii snnt amplexi communionem, et 
adversus Flavisnum auditus principis commoverunt. 
Qui frequenter impolsus, dedusit eum ad urbem 
Constantinopolim, et Romam [mss. et ed. V., Romo] 
proficisci precepit. Porro Flavianus excusatione hie- 
mis, et promissione facta, quia témpore opportuno 
pergeret Romam, tunc est reversus ad propria. Cum- 
quo Romoni pontifices, non. solum mirabilis Dama- 


803, sed etiam post eum Siricius et Anastasius im-- 


se suscipere. Hoc agnoscens sacratissimus Fiavianus, 
misit Romam (mas. et ed. V., Roms] quosdam laude 
dignos episcopos, et Antiochenos presbyteros, atque 
diaconos, quibus przerat Acacius Berose in oni 
terra pelagoque eautatus. [5 cum aliis Romam [mss. 
et ed. V ., Romse | veniens, lengamque sanans odii pss- 
sionem, post decem et septem annos Eeclesiis re. 
stituit pacem. Quod agnoscentes ZEgyptii , inimicitias 
exstinguentes, concordiam sunt. amplexi. Tunc igi- 
tur Ecclesie Romans Innocentius, successor Ana- 
&(asii, praesidcbat, vir prudentia et intellectu decen- 
ter ornatus ; Alexandrinz vero Theophilus. TngopoRE- 
TUS, lib. v, cap. 25, p. 229. 


. CAPUT XLV. 
De Eugenio. (yranno, et. quemadmodum | fuerit. supe- 
raius. 

Res itaqae publica hoc tempore pro hujusmodi 
eau«sa turbabatur in Oecidentis partibus. Grammati- 
cus quidam nomine Eugenius, litterarum Latinarum 
doctor, relinquens scholas suas, in p latio militabat. 
Eratque imperatoris aniigraphus, et propter eloquen- 
tiam 4 multis honorabatur. Tunc ergo, ut fertur, non 
mediocriter cogitans, coojeratorem assumpsit Ar- 
bngasten, de minoribus Gallis ortam. militaris or- 
dinis ducem, virum &xevum ei necibus praeparatum. 
Quo facto declinavit ad tyrannidem. Igitur uterqe 
cantra imperatorem Valentiuianum necem machiua- 
bintur, cubicularios corrumpente: eunuchos. Αἱ illi 


4161 


HISTORIA TRUPARTITA. LIBER IX. 


1162 


dormientem principem suffocarunt. Hoc Eugenius A tudine deferebat. Tantum valuit imperatoris oratio. 


repente cognoscens, imperio potitur llesperie, age- 
latque quod tyranao poterat convenire. Hzc audiens 
Theodosius imperator, rursus sollicitudinibus ob- 
8 trícius, secunda certamina post Maximum prapara- 
h at. Congregansque militarem virtutem, et Honorium 
filium designans imperatorem cousulatu suo. οἱ Ha- 
bundantii ( An. Dom. 595), decimo d:eJanuarii 3531 
inensis, denuo ad partes llesperias magno studio 
festinabat. SockATES, lib. v, cap. 24. Edit. Christ. 
Vales. cap. 25, p. 293. . 


Interea eventum belli considerans, misit ad Tbe- 
baidam ad Joannem monachum, tunc prascientia 
clarum. Ad quem desiinavit Eutropium eunuchum 
sibimet fidelissimum, ut aut eum, si vellet venire, 
deduceret, aut nolentem de eventu belli requireret. 
At ille Joannem quidem deducere non przvaluit ; 
sed mandatum relulit ejus, quia beilo vinceret, et 
perimeret ty: aunum, et post victoriam in ltalia mo- 
rereiur. SozouEN., lib. vit, cap. 22, pag. 740. 


Relictis ergo Theodosius ambobus filiia in urbe 
Constantiuopoli, eom pergeret contra Eugenium be'- 
laturus, plurimi trans Istrum barbari sunt secuti, 
cum eo pügnaturi contra tyrannum; parvoque tem- 
pore cum manu maxima venit ad Gallias. lillic enim 
proparabat bellum, ubl jam multa millia habebat 
exercitus. SocRATES, lib. v, cap. 94; edit. Christ. 
Vales. cap. 25, p. 294. 


Cum igitur in quodam monte oratorium invenisset, 


lioc itaque modo dimicatione consumpta , tyrannus 
currens ad pedes imperatoris, exorabat promereri 
salutem. Qui circa pedes ejus a militibus capite see. 
tus est. Hxc gesta sunt sepüma decima die Septem: 
bris mensis, consulatu Arcadii tertio, et ilonorii 86- 
cundo (An. Dom. 594). Arbogastes autem tantorum 
causa malorum, post duos congressionis dies, fuga 
lapsus, dum cognovisset quia viveré non posset, pro» 
prio gladio se peremit. SocRaTrs, lib, v, cap. 21; 
edii. Christ, Vales. cap. 25, p. 294. 


CAPI'UT XLVI. 
De miraculis Donati pontificis in Berca. 
Ea siquidem tempestate plurimi iuter episcopos 


B effulgebant, sicut Donatus Eurc:e Epiri. De quo dum 


provinciales miracula multa testentur, maximum ta- 
men est quod de dracone gessit. Is enim circa pon- 
tem in via publica jacens, cibum habebat oves, ca- 
pras, equos, et homines abripiens devorabat. Ad 
quam bestiam Donatus sine gladio, siue quolibet ja- 
culo veniens, cum illa levasset eaput, quasi voratura 
virum, tunc ille vexillum crucis ante faciem ejus di- 
gilo designans in sere, in os ejus exspuit. Bestia 
vero sputum mox ore suo suscipiens, exspiravit. 
Quam, sicut audivi, octo paria boum in vicinum cam. 
pum traxerunt; et misso igne combusta est, ne 
aerem) fetore corrumperet. Hujus itaque Donati se- 
pultura insignis est, ubi oratorium ex ejus nomine 
vocitatur, habeas fontem aquarum quem ipse fer ur 


ibi nocte Domiao supplicabat, et circa galli cantum c orsuionibus invenisse, Nam dum esset locus inaquo- 


$0po;e compressus, vidit in somnis quasi jaceret in 
campo, et astareut sibi duo quidam viri in vestibus 
albis οἱ equis candidissimis residentes, eumque ju- 
bentes habere fiduciam, et diluculo armare milites 
ad vietoiiam ; dicebantque se pro solatio destinatos. 
Quorum alter Joaunem evangelistam, alter se Philip- 
- pum dicebat apostolum. Hac visione comperta, ne- 
quaquam ab oratione cessavit, sed laerymas uberio- 
res effudit. Qu: visio etiam alicui militi revelata est, 
et per diversos pervenit ad prineipem. At ille : Non 
propter me, inquit, hzc iste vidit; sed ne quis crede- 
ret quia linxi quod ego vidi. Ideoque etiam isti mon- 
siralum est; nam primo miht hoc Dominus commu- 
nis ostendit. TngoBon&rTUs, lib. v, cap. 24, p. 322. 


$us, Οἱ illie ex itinere aliquando venisset , aiunt quia 
fatigatis illis qui cum eo erant, orasset, ei mox aquae 
inuudatio prorupissct, et ex illo tempore hactenus 
permaneret. SozouEN., lib. vu, cap. 25; edit. Christ. 
Vales, cap. 96, p. 541. 


CAPUT XLVII. 
De Theotimo Tomitano pontifice. 


Eo tempore Tomitanam et Scythiz Ecclesiam - 
Theotimus gubernabat, vir in philosophia nutritus, 
cujus virtutem diligentes barbari trans Istrum Πῶς 
biiantes, Deum Romanorum esse przdicabant. Divi- 
narum quippe in eo rernm experimen(a sapius per- 
ceperunt, Nam cum aliquo tempore iter [aceret, illius 


Fit ergo congressio circa fluvius vocabulo Frigi- p ere barbari oceurreruot ei. Et dum hi qui erant 


duin. lgitur jin parte qua Romani contra Romanos 
confligebant, bella erant equalia. Unde vero barbari 
2uxiliatores imperatoris, pars Eugeuii potior esse vi- 
Gebatur. Imperator autem videns barbaros deperire, 
in maxima veniens zstuaiione, prostravit semetipsum 
in terra, adjutorem invocans Deum, et petitione fru- 
atratus non est. Quidam enim Bacurius magister mi- 
| tum ejus repente sic confortatus est, ut cum primis 
ducibus concurreret ad eam partem qua barbari pre- 
mebantur. Quo facto disrupit acies, et in fugam mox 
vertit inimicos. Fitque denuo ea hora amiraculum ; 
ventus eniin vehementissinus inspirans, ermoissa ja- 
cula ab Eugenii parlibus contra eos denuo revocabat, 
ei a partibus im, eratoris ad hostes cum magna forti- 
PaTROL. LXIX. 


cirea eum terrore turbareniur, quasi continue mori- 
turi, ex equo descendens oravit. Porro barbari ne- 
que eum, neque sequaces ejus, nec equos, de qui- 
bus descenderant, videntes, pertransierunt. Dum 
igitur crebro transeuntes Scythas, naturaliter fero- 
ces, epulis muneribusque mansuefaceret , quidum 
barbarus arbitratus eum esse locupletem, coepit iv- 
sidiari, ut eum caperet, alligaret et traheret. Cum 
hoc jam preparasset, et dexteram ad hoc haberet, 
ut eum jictu laquearet, manus in aere tox ligata, 
et barbarus ille invisibilibus vinculis est obstrictus. 
Tunc aliis pro eo rogantibus, supplicavit Deo Theo- 
timus ut barb.rus solteretur. SozoueN., lib. vit, cap. 
95; edit. Christ, Vales. cap. 26, p. 748. 
' 91 


-— « 


1165 


CAPUT XLVIII. 
De Epiphanio Cyprio. 

Eo quoque tempere fuit Epiphanius, Cypriorum 
episcopus, ad eujus sepulcrum baetenus daemones 
expelluntur. Is enim cum substantiam propriam ne- 
cessitatem sustinentibus 3549. eroga-set, et multis 
quoque offerentibus ei pecunias manu largissima dis- 
pensaret, contigit ui pecuniis deficientibus cecono- 
mus Ecclesi: murmuraret. Quo facto, assisteus qui- 
dam in domo in.qua manebat ecenomus , sacculum 
multarum pecuniarum dedit, et ita disparuit, ut nee 
qui dedit, nec qui misit agnosceretur. Quod factum 
omnes divinum esse judicaverunt. Aliud quoque ejus 
libet referre miraculum. Quidam pauperes volentes 
Epiphaunium arte deludere, ut eis aliquid daret, dum 


M. AURELII CASSIQDORI 
Α Sesougn , lib. vi, cap, 96 ei 3; edit. Christ. Vales. 


ues 


eap. 27 et 98, p. 749. 


CAPUT XLIX. 


Quomodo llabacue εἰ Miche prophetarum | corpora 
inventa sint. 

Non solum religionem hzc tune nobilitabant, sed 
etiam Ilabacuc et Michzez prophetarum corpora, sic- 
ut audivi, hoc tempore sunt ostensa revelaüone di- 
vina, cum Zebennus tunc Eleutheropolitanam guber- 
naret Ecclesiam, in vico qui prius vocabatur Ceils, 
in Berethasia pradio, quod distat ab urbe quasi sla- 
diis decem, Cirea hunc locum sepultura Miclizze fuit, 
quam nescientes quid dicerent provinciales, fidelium 
[ed., Ofidelem] memoriam vocitahant. ΘΌΣΟΜΕΝ., 


iter ageret, unus eorum supinum se prostravit in B lib. vn, cap. 28; edit. Christ. Vales. cap. 29, pag. 


terra, alter. stabat quasi mortuum defleus, ncc lia- 
bens unde cum sepelire potuisset. Epiphanius autem 
superveniens, oravit ut sub quiete dormiret, et se- 
pulturze necessaria praboit, simulque consolatus est 
flentem, dicens : Quiesce, fili, a laerymis; non enim 
fletu resuscit:ri. pote.it. Est enim inevitabile quod 
evenit, Cumque discessisset Epiphanius, coepit ille 
pulsare socium, ut resurgeret. Et cum hoe seme! et 
secundo fecisset, dicens : Surge, hodie de tuis labo- 
ribus epulemur, et ille penitus non sentiret, cogno- 
scens vere mortuum, cucurrit ad Epiphanium flens, 
et petens ut ejus socium suscitaret. At ille consolatus 
est, ne graviter ferret quod evenerat. Non tamen de- 
functum denuo suscitavit. lloc enim credo provide 


192. 


CATUT L. 
De fine Theodosii principis. 


lgitur Theodosius imperator, post laborem pabli- 
cum corpore fatigatus, et sperans se ea aegritudine 
moriterum, potius de republica cogitabat, conside- 
rans qua solent hominibus provenire imperatore 
moriente. Filium itaque Ionorium de Constautino- 
poli velociter evocavit, ordinare volens partes lHlespe- 
rias. Cumque filius Mediolanum venisset, ex aegritu- 
dine relevatus, circum de victoria celebrabat. Εἰ ante 
prandium quidem spectaculum quasi sanus exhibuit. 
l'ost prandium repente przxgravatus est, et ad specta 


gestum, ut non facile Dei ministri deludantur. Eo C culum venire non potuit ; filium tamen ludis adesse 


tempore ftit Aeas [Vales., Ajax] et Zeno in Palzsti- 
nx Gaza philosophantes. Et Aeas fertur, cum pul- 
cherrimam duxisset uxorem, ter cum ipsa solum con- 
enbuisse, et tres filios genuisse, postea vitam mo- 
nachicam apprime esse sectatum. Zeno autem epi- 
scopus usque ad agnorum centum habens xtatem, 
punquam solemnibus minor fuit, aut quievit officiis. 


praecepit. Superveniente vero nocte defunctus esi 
consulatu Olibrii et Probini (Anu. Dom. 595), septi- 
ma decima die Januarii mensis, anno primo ducen- 
tesima nonagesims quarte olympiadis. Vixit autem 
imperator Theodosius annos sexaginta, cx quibus 
sedecim imperavit. SocRarES, lib. v, cap. 25; edit. 
Christ. Vales. cap. 26, p. 295. 





LIBER DECIMUS. 


353 CAPUT PRIMUM. 
De successione Arcadii el Honorii. 

Defuncto igitur Theodosio, in ejus imperio filii 
successerunt, Áreadius in Oriente, Honorius autem 
in Oceidente. Hoc tempore in Romana Damasus prz- 
sidebat Ecclesia, in Alexandria Theophilus, lliero- 
solytis Joannes, Flavianus Antiechenam tenebat se- 
dem, Constantinopolitanamque Nectarius. Igitur eirca 
octavam diem Novembris mensis, eodem eonsulaiu 
(An. Dom. 595), corpus Theodosii delatum est cum 
solemni honore, et ab Arcad.o filie sepuliurae €on- 
waditr. Post paucos vero dies, id est vicesima se- 
ptima ejusdem mensis, etiam exercitas qui cam im- 
peratore Theodosio fuerat contra tyrannum, reversus 
est. Et dam imperator Arcadius secundüm consuetu- 
dinem ad portas occurrisset exercitui remeanti, tuuc 
milites Rufinum prxfectum imperatoris peremerunt. 


Erat enim suspectus, quasi tyranuidem possel assu- 
mere, Dicebatur autem quia Hunnos ipse in Roma- 
norum provincias evocasset, qui tunc Armeniam el 
partes Orientis valde vastabant. SoenATES, lib. vi, cap. 
1, p. 299. 


CAPUT 1l. 

Quomodo Honorius ludum gladiatorum | removerit. 

Honorius itaque suscipiens Oecidentis imperium 
Judum gladiatorum, qui dudum Roms celebrabatur, 
hujusroodi causa removit. Quidam Tilemacbius con- 
versatione monastica pro hac causa ab Oriente venit 
ad Romam. Dumque nefandum illud spectaculum 
ageretur, etiom ipse intravit in stadium, et descen- 
dens nitebatur pugnantes inter se gladiis separare. 
Cumque spectatores adversus eum szvirent, οἱ ia 
cílusiane sanguinis grassarentur, provisorem pacis 


εἰ05 


DISTORIA TRIPÁRTITA; LIBER X. 


1166 


lapidibus occiderunt. Hoc agnoscens mirabilis impe- A doro et Maximo, qui fuerant condiscipuli ejus apud 


rator, illum quidem inter victores martyres nume- 
ravit, nefandum vero spectaculum prorsus abscidit. 
TuügoponETus, lib. v, cap 26, p. 254. 


CAPUT 1I. 


De morte Nectarii Constantinopelitani episcopi, et or- 
dinatione actibusque Joannis. 


Pauco tempore transeun'e, etiam Neetarius Con- 
stantinopolitanus episcopus defunctus est consulatu 
Cxsarii et Attici (An. Dom. 597), vicesima et septima 
die Septembris mensis. Mox ergo studia generantur 
in episcopatum, aliis alium ordinare cupientibus. 
Novissime vero placuit ut ab Antiochia Joannes evo- 
caretur, Ecclesix presbyter. Erat enim ejus doctrinze 
fama mirabilis. Intra paucum ergo tempus communi 
decreto omnium clericorum et laicorum imperator 
Arcadius evocavit eum. Et propter dignitatem or- 
dinis cum adessent ex imperiali jussione plurimi 
episcopi, etiam Theophilus venit Alexandrinus, qui 
studebat quidem Joanni detrabere, et Isidorum suum 
presbyterum ordin1re. Diligebat enim eum, quoniam 
aliquando sustinuerat pro eo tale periculum. Cum 
imperator Theodosius adversus Maximum tyrannum 
decertaret, Theophilus 35/4 per Isidorum xenia 
tuisit imperatori, et duplices misit epistolas, man- 
dans ut alias epistolas non vincenti darct, porro 
victori et munera et alias porrigeret litteras. [Tas 
eum lsidorus portasset , Rome veniens victoriam 
sustinebat; sed non diu latuit. Quidam enim lector 
rapiens epistolas, demonstravit imperatori. Quamob- 
rem lsidorus terrore comprehensus, in Alexandriam 
fugit, celare volens quod fuerst ei mandatum. Ob 
quam causam Is'dorum Theophilus diligebat. Verum 
palatii judices pra posuere Joaunem. Cumque multi 
Theoph:lum accusarent, libellos adversus eum pro 
diversis causis pr:zsentibus episcopis obtulerunt. 
Tunc przpositus palatii, Eutropius nomine, sumens 
accusationes scriptas, ostendit Theophilo, dicens : 
Aut ordina Joannem, aut accusationes veniant ad 
examen. Hinc perterritus Theophilus, Joannem or- 
dinavit episcopum. Qui suscepit episcopatum sexta 
decima die Februarii mensis, consulatu IlIonorii im- 
peratoris et. Eutychiani profecti (An. Dom. 398). 
Quia vero Joannes vir fuit omnino praeclarus, ex 
liuris quos reliquit agnoscitur. Cujus vitam, genus, 
conversationem, et quemadmodum sit depositus, el 
morte potius [ed. V., posterius] honoratus, exponam. 
SocnaTES, lib. vi, cap. 2, p. 500. 

Joannes itaque fuit Antiochenus, filius Seeundi 
et Anthuse nobilium personarum, discipulus so- 
phiste Libanii, et auditor Andragatii philosophi. 
Cumque se ad advocationem przpararet, con;ide- 
rans molestias litigantium injustumque vitz: propoe 
situm, potius elegit quictem. Et hoc fecit emulatus 
Evagrium, quoniam et ipse dum iisdem studiis esset 
usus, quietam magis secutus est vitam. Mox ergo 
mutato schemate pariter et fncessu, divinis lcctioni- 
bus incumbebat, et frequentius ad sauciam concur. 
rebat ecclesiam. Hzc agens persuasit. etiam Theo- 


sophistam Libanium, ut pemposam relinquerent 
v.tam, et simplicem sequerentur. Quorum Theodorus 
postea episcopus Mopsuestenz ordinatur Ecclesi, 
Maximus autem Seleucix Isauriw. Tunc itaque isti 
fiunt discipuli in lectione divina Diodori atque Car- 
terii, qui eodem tempore sacris monasteriis przsi- 
debant. Sed Diodorus postea Tarsi ordinatus episco- 
pus, inultos conscripsit libros, saéras ad litteram 
intuens Seripturas. Porro Joannem degentem cum 
Basilio, tunc a Meletio factum diaconum, et postea 
Crsaree Coppadocie praesulem constitutum, Zeno 
episcopus ab Hierosolymis revertens, lectorem in 
ecclesia Antiochena constituit. In quo adhuc officio 
positus Jibrum edidit contra Juddos. Post paucum 


B vero tempus etiam diaconatum a Melet^o promerens, 


C 


de Sacerdotio alium fecit librum, aliosque plurimos 
explanavit. Postea vero, Meletio in Constantinnpoli- 
tana urbe defnneto, recedens Joannes ἃ Mel.tianis, 
et neque Paulino communicans, tribus annis continue 
sub quiete degebat. Postea vero, Paulino moriente, 
ab Evagrio ejus successore presbyter ordinatur. Ante 
episcopatum itaque hoc modo conversatus cst. Fuit 
enim vir, ut aiunt, propter zeJum castitatis severior, 
et amplius quam habebat ὃ juventute sua, furori ma- 
gis quam reverentie se priebebat, et propter vitae 
rectitudinem incautus prospicere de futuris; prop:er 
simplicitatem vcro, oris libertate profusus, apud col« 
loquentes non mediocriter utebatur; docendo przci- 
puus erat, utilis ad corrigendos audientium mores; 
in cenfabulatione vero arrogaus a nescientibus puta- 
batur. Cum ergo talis moribus esset, episcopatu sus- 
cepto, majori fastu quam debuerat utebatur, clerico- 
rum suorum corrigere vitam volens. Mox igitur in 
ipso initlo, cum clericis asper vileretur Ecclesim, 
erat plurimis odiosus, et veluti furiosum nuiversi 
decliuahant. Compell-bat enim eum ut omnes off n- 
deret Serapio diaconus ejus, qui aliquando przsen- 
tibus clericis hune protulit magna voee sermonem : 
Nunquam poteris, o episcope, hos corrigere, nisi 
uno baculo percusseris universos, Quo dicto majora 
contra eum odia concitata sunt. Non post multum 
vero tempus, plurimos clericorum pro diversis exe- 
mit causis. At illi conspirantes adversus eum, etíam 
derogationibus apud populos utebantur; quarum 


p rerum fseiebant maximam fidem, eo quod nec ullum 


secum comedere pateretur, nec ipse ad alium invi-. 
tatus. accederet. Dicunt enim quidam propterea no- 
luisse eum cum quoquam comedere, eo quod turpiter 
manducaret escasque perciperet; alii vero propter 
excellentem ciborum continentiam hoc eum facere 
praedicabant. SocnATES, lib. vi, cap. 5, p. 501. 


Ego tamen quodam viro veraci referente aud.vi, 
quia propter abstinentiam capile et stomacbo sape 
dolebat, et ideo prandiorum epulas evitabat,. Sozo- 
ΜΕΝ., lib. vni, cap. 9, p. 769. 

Porro populus propter sermones quos in ecclesia 


faciebat, diligebat eum, parvipendens accusatorum 
voces, Quales vero sint ejus libri, non oportet nunc 


nm 


1167 M. AURELII CASSIODOIU 1168 


dici, quoniam legentibus poterunt indicari. Igitur A 
- eum clero tantummódó'esset infensus, machinationes 


con ra eum non omnino valuerunt. Dum vero etiam 
plurimos procerum objurgare ecepisset, tunc invidia 
contra eum major acceusa est. Et quidem plurima 
dicebantur, multa quoque faciebant audientibus ἔ- 
dem. SocnaTs, lib. vi, cap. ὁ, p. $01. 


CAPUT IV. 
Quomodo Eutropius prepositus imperaloris (uerit in- 
teremptus. 

Ejus derogationibus dedit augmentum homilia 
contra Eutropium tunc prolata. Eutropius enim eu- 
nuchus prrpositus imperatoris, et habens consulis 
dignitatem, volens ip quibusdam àd ecclesiam refu- 
gientibus viudicare, studuit ab imperatoribus legem 
poni jubentem ut nullius ad ecclesias confugeret, imo 
qui dudum refugerant, trahereutur. Sed Dei secutum 
est repente judicium. Erat ergo proposita lex. Post 
paucos vero dies cum ipse Eutropius offendisset im- 
peratorem, inter refugas erat apud ecclesiam. Epi- 
scopus vero, Eutropio sub altari jacente, nimioque 
percusso timore, residens super ambonem, ubi sole- 
b.t prius consuete facere sermonem, homiliam in- 
crepatoriam fecit adversus eum. Unde plurimos 
magis offendebat, eo quod homini in infelicitate po- 
sio non solum miseratus noo esi, sed etiam nec 
objurgare desisteret. lgiiur Eutropii, tunc consula- 
ius dignitatem habentis, propter quedam vitia ca- 
put impera'or jussit aufeiri, et ex ordine consulum 
ejus noinen penitus abrogari (An. Dom. 599). Quam- 
obrem Theodori solummodo, qui cum eo cousul 
fuit, nomen 355 ascriptum est. "ro diversis igitur 
causis multos szpius fiducialiter objurgaba!, e: p «- 
rimis erat odiosus. Unde Theophilus, Alexandrins 
civitatis episcopus, mox post ordinationem causas 
ejus dejectionis inquisivit, et quibusdam praesentibus 
de eo latenter obloquebatur, inulüis etiam longe po- 
sitis scribebat. Contristabatur enim non solum pro 
fiducia Joannis, sed quia etiam Isidorum presbyte- 
rum $uum, episcopum Constantinopoleos ordinare 
non valuit. SocaATES, lib. vi, cap. 5, p. 504. 

Sacerdotibus igitur Joannes episcopus supplieahat 
uL secuadum ecclesiasticas viverent sanctiones, quas 
quicunque pravaricari prazsumerent, eos ad templuin 


CAPUT V. 
De conversione Celticorum per Joannem. 

Videns igitur etiam populum Celticorum Arianis 
retibus laqueatum, εἰ cogitans de eorum capienda 
salute, consilium hujusmodi venationis invenit. Ejus- 
dem namque lingux presbyteros, diaconos atque le- 
ctores fecit, et unam eis ecclesiam dedit. Qua occa- 
gione multos eorum cepit, dum et ipse frequenter illie 
iret, et per interpretem Celticum divinas lectiones 
exponeret. Hzc ergo intra civitatem crebro facien:, 
et plurimos ejus gentis Arianorum ad apostolica do- 
gmata revocavit. Apud Scythas autem quidam er»nt 
desiderium salutis habentes, quo non poterant perve- 
nire. Quod Joannes agnoscens, quzsivit viro; aposto- 
lico zelo ferventes, eosque direxit, et desiderantibus 


p salutis gratiam ministravit. Ego aatem etiam litteras 


ejus legi ad Leontium Ancyrz przsulem, quibus ia- 
dicavit Scythas fuisse conversos in nostra provincia, 
Et cognoscens in quibusdam vicis Marcionis crevisse 
languorem, scripsit ejus loci pastoribus ut eos pelle- 
rent. Insuper etiam principis pro hac causa proferri 
petiit sanctionem. [ Hec desunt in mss. codicibus et ir 
ed. V.| Quod igitur ecclesiarum curam in animo ΒΔ- 
buerit secundum divinum Apostolum, satis hzc do- 
cuer.pt. | Hac autem desunt in edit. Valesii] Lic-t ao- 
tem et/am aliunde illius libertatem intelligere. Tmzo- 
DORETUS, lib. v, cap. 20, p. 356. 


CAPUT VI. 
D. Gaina mag'stro militum ejusque rebellione. 


C G»inas quidam genere Celticus, consilio barbarus, 


studio tyrannico vehementer elatus, eo tempore cum 
esset magister militum, multos sux gentis, multos 
etiam Romanorum sub suo magisterio habens, terro- 
rem plurimis, etiam ipsi principi, meditatione tyraa- 
nidis inferebat; eratque Arianus. Is ergo rogavit im- 
peratorem ut intra civitatem ei unam daret eccle- 
siam. At ille cum se placare promisit. Tunc evocans 
Joannem, eique potentiam illius, meditatamque ty- 
rannidem dicens, petebat ut da!a ecclesia ejus refre- 
naret intentionem. Αἱ ille virtute fortissimus : Noli, 
inquit, o imperator, hxc proniittere, neque sanctum 
canibus dare. Non enim potero Deo benedicentes ex- 
[ellere, et sauctum templum blaspheinantibus injuste 
coniradere Neque hunc barbarum metuas, impera- 


prohibebat accedere, Diecbat enim quia nec debe- py tor; sed ambos nos jube vocari, et sub sil-ntio inter 


rent frui bonore sacerdotii qui eorum vitam coatem- 
nerent imitari. Non solum enim providentiam urbis 
Constantinopoleos habebat, sed eiiam totius Thra- 
ciw, quae sex provinciis est divisa, el quse undecim 
s. Iminiswationibus dispensatur. His legibus ordinabat 
etiam Ponticam regionem, qna totidem jadicibus gu- 
bernari dignoscitur. Cumque cognovisset in Phoenice 
adhuc dx:monibus sacrificia ministrari, electos mo- 
nachos et imperialibus sanetionibus coarmatos adver- 
$us cultores destinavit idolorum 
templorum destruetoribus erogandas, non ex srario 
publico, sed quas a fldelissimis mulieribus oblatas 


sponte pereipiebat. TagopongTUs, lib. v, cap. 98, 
p. 255. 


: dans pecunias ^ 


nos quz dicuntur audi. Ego namque linguam illius sie 
[renabo, ut non prasumat petere quz dari non expe- 
dit. Hoe audiens imperator gavisus est, et uirumque 
altera die vocavit. Tunc Gain.s petitionem suam po- 
scebat ; Joannes contradicebat, dicens : Non licet im- 
peratori pietatem custodienti aliquid contra maidata 
divina prsesumere. Cumque respouderet ille quia 
oratorium et ipse babere deberet, Joanncs ait : Ubi- 
que tibi divina domus aperta est, et nullus te vetat 
orare. At ille : Sed ego, inquit, alterius sectae sum, 
et cum meis unum templum habere deposco. Multos 
enim pro Romana republica labores assumpsi, et nou 
debeo in mea petitione contemni. Cui Joannes : Piu 

rima, inquit, premia, et qua transcendunt tua ccr- 


1109 


IHSTORiA THIPARTITA. LIBER X. 


4110 


tamina, percepisti, magister rmorlitum factus, consu- A surrexerunt, aliis hoc affürmantibus, aliud alis: 


lari toga insuper exornatus. Et oportet te considerare 
qui dudum fueris, et qualis modo eonspiciaris, et que 
prisca paupertas, et quzxe moderna substantia ; quibus 


vestibus utebaris antequam Istrum transisses, et- 


quibus nunc uteris, Considera igitur quia pauci labo- 
res maxima tibi premia contulerunt, et cirea hono- 
rantem te non sis ingratus. His sermonibus tantus ille 
doctor obstruxit os Gainz;, eumque compulit ut taca- 
ret. TukoponETus, lib. v, cap. 52, p. 251. 

Igitur dum Gainas adipisci desideraret imperium, 
qui duduin de sua fiJe apud beatam martyrem Eufe- 
miam in Chalcedonia imperatori Arcadio promisisset, 
diversa consilia revolvebat, et in sua intentione sem- 
per instabat, Dumque per diem nihil in urbe Con- 


maxime tamen simplices mom chorum corporeum et 
humanz form:x Deum esse judienbant. Plurimi vero 
reprobautes illos, Deum incorporeum esse dicebant, 
el forma corporea segregatum. Cum quibus Theophi- 
lus quoque Alexandrinus consonabat episcopus, ita 
ut in ecclesia coram populo eontra eos qui hamana 
form:x» Deum asseverant contenderet, et Deum incor- 
poreum suo dogmate definiret. Hxc agnoscentes 
AEgyptiorum monachi, venerunt Alexandriam, et se- 
ditionem contra Theophilum velut impium excita- 
runt, ita ut eum oe€cidere niterentur. [16 ille agno- 
scens cogitavit. quemadimodum  evitaret mortem. 
Quos sub blandimento suscipiens, hzc eis locutus 
est : Sic, inquit, vos video sicut Dei vultum. lloc 


stantinopolitana agere potuisset, machinatus est ut B dicto monachos a suo impetu revocavit. Αἱ illi : Si 


nocte barbaros mitteret qui palatium concremarent. 
Tunc enim aperte monstratum est quomodo Deus 
custodiat civitatem. Missis enim ab eo barbaris ad 
incendium atque przdas, angelorum turba apparuit, 
arinatorum ingens corpus habentium. llli vero putan- 
tes esse milites, abscesserunt. Cumque hoc Goinz 
fuisset nuntiatum, incredibile visum est. Noverat 
enim quia cunctus exercitus per civitates fucrat con- 
stitutus, Quapropter denuo futura nocte alios desti- 
navit. Cumque idem ei renuntiatum fuisset (denuo 
enim angeli eamdem visionem barbaris ostendebant), 
novissime ipse egressus cum multitudine, miraculi 
surppsit experimentum : arbitratus revera quia per 
diem quidem lateret exercitus, nocte vero pro ejus 


vere, inquiunt, dicis, quia Dei vultus sic est sicut et 
noster, anathematiza libros Origenis. Ex ipsis enim 
quidam adversantur opinioni nostre. Si enim hoc 
non feceris, quz: impiorum et Deo rebellium sun' a 
nobis sine dubio sustinebis. Ego, inquit Theophilus, 
qux vobis placent facio, nolite in me sxvire. Nam 
et ego inimicus sum librorum Origenis, οἱ ca'po sus- 
cipientes. Sic ergo monachos declinavit , et forsitan 
ideo hze qusstio liactenus est abl ta. Post hzc hu- 
jusmodi eausa provenit. Egypti monasteriis quatuor 
venerabiles przsidebant viri, Dioscorus, Ammonius, 
Eusebius, Euthymius germani, qui pro corporis ma- 
gnitudine Longi vocabantur, sermone vit:que fulgen- 
tes, et propterea apud Alexandrinos egregii. Sed 


custodia poneretur. Et ita, dum intra urbem nihi] C etiam Theophilus eos honorabat episeopus. Quamob- 


pesset implere, egressus ad Thraciam, aperte hosti- 
lem monstravit intentionem. SocnArEs, lib. v1, cap. 6, 
p. 907. 

Cum igitur aliquantum transisset tempus, diu me- 
ditatarn tyrannidem Gainas patefecit. Collecto $56 
namque exercitu, per Tbracias universa vastabat. 
Iloc sgnoscentes et judices et populi terrebantur; et 
neque repugnare illi quilibet presumebat, neque 
apud eum legatione fungi, dum asperitatem barbari- 
eam formidarent. Tunc ergo alios omnes tanquam 
metuentes relinquens imperator, Joanni viro sanctis- 
Simo onus legationis imposuit. At ille neque illius 
resultationis memor, neque inimicitiarum qua hine 
exortae videbantur, alacriter est profectus ad Thra- 
ejas. Αἱ ille cognoscens legatum, ejusque fiduciam 
pro pietate sic licenter assumptam, occurrit ei longo 
itinere , ejusque dexteram suis oculis circumposuit ; 
insuper etiam suos filios sacra ejus genua osculari 
precepit. flujus ergo virtutis Joannes fuit, ut etiam 
valde terribiles humiliari cogeret et timere. THEN: 
RETUS, lib. v, cap. 32 et 53, P. $958. 


CAPUT VII. 
De questione. inter /Egyptios monachos. exorta ; An 
Deus corporens sit, an incorporeus. 

Ec tempéstate quzsiio mota fuerat : utrum Deus 
corporeus esset, et hominis haberet schema; an certe 
incorporeus, et schemate humano omnimodis alienus. 
Ex qua questione contentiones et certamina plurima 


rem Dioscorum violenter tractum Ilermopoleos fecit 
episcopum ; duos autem eorum rogavit ut habitarent 
cum eo, et vix ut episcopus fleret impetravit, factos- 
que clericos ecclesi: ceconomos instituit. Cumque 
illi estuarent. cur minus proposittm $us conversa- 
tionis implerent, et procedenti tempore viderent ani- 
mas suas ledi, dum episcopus pecuniarum haberet 
vitam [ed. Niv. εἰ Frob., pecuniam haberet multam], 
et multum auri congregandi studium, repudiabant 
esse cum eo, et deserti potius habitaculum diligebant. 
Dumque ille nesciens corum voluntater, sibi eos ad- 
esse deposceret; postea videns quia eie potius ipse 
displiceret, iratas interminabatur eis. At illi hoe par- 
vipendentes abscedunt. Porro Theophilus cum animo 


D fervens esset, nisus est nt viros illos qua posset a:te 


vexaret. Et fratrem interim eorum Dioscorum habe- 
bat odiosum. Contristabatur enim,.qu'a eos turba 
diligeret et coleret monachorum ; et sciebat quia eis 
aliter nocere non posset, nisi monachos debellare!. 
Probaverat quoque quia, crebro cum eis babito 
sermone, faterentur incorporeum esse Deum, et 
nen humane forma, ne forie necessitate huma- 
ne formx humana quoque passio sequeretur. Et 
cum sic Theophilus saperet, tamen. ut se vindicaret, 
quod bene prius przdicaverat, immutavit. Mittens. 
enim in eremum, plurimos monachorum simplicium 
et spiritali exercitatione carentium est venatus: di- 
cens non oportere sequi Dioscorum, neque fratres 
ejus, dicentes incorporeut» esse Deum. Deus enim, 


-—— 





1167 M. AURELII CASSIODOIlU 1168 


dici, quoniam legentibus poterunt indicari. lgitur A 
- eum clero tantuminddó'esset infensus, machinationes 


con ra eum non omnino valaerunt. Dum vero etiam 
plurimos procerum objurgare cepisset, tunc invidia 
contra eum major accensa est. Et quidem plurima 
dicebantur, multa quoque faciebant audientibus fi- 
dem. SocnaTES, lib. vi, cap. ἃ, p. 901. 


CAPUT lV. 
Quomodo Eutropius prepositus imperaloris (uerit in» 
Leremptus. 

Ejus derogstionibus dedit augmentum homilia 
contra Eutropium tunc prolata. Eutropius enim eu- 
nuchus prrpositus Imperatoris, et babens consulis 
dignitatem, voleus in quibusdam àd ecclesiam refu- 
gientibus viudicare, studuit ab imperatoribus legem 
poni jubentem ut nullus ad ecclesias confugeret, imo 
qui dudum refugerant, traberentur. Sed Dei secutum 
est repente judicium. Erat ergo proposita lex. Post 
paucos vero dies cum ipse Eutropius offendisset im- 
peratorem, inter refugas erat apud ecclesiam. Epi. 
scopus vero, Eutropio sub altari jacente, nimioque 
percusso timore, residens super ambonem, ubi sole- 
b.t prius consuete facere sermonem, homiliam in- 
crepatoriam fecit adversus eum. Unde plurimos 
magis offendebat, eo quod homini in infelicitate po- 
$i'o non solum iniseratus non est, sed etiam nec 
objurgare desisteret. lgitur Eutropii, tunc consula- 
lus dignitatem habentis, propter quedam vitia ca- 
put impera'or jussit aufeiri, et ex ordine consulum 
ejus noinen penitus abrogari (An. Dom. 599). Quam- 
obrem Theodori solummodo, qui cum eo consul 
fuit, nomen 355 ascriptum est. Iro diversis igitur 
causis multos sepius fiducialiter objurgaba!, e: p «- 
rimis erat odiosus. Unde Theophilus, Alexandrinm 
civitatis episcopus, mox post ordinationem causas 
ejus dejectionis inquisivit, et quibusdam praesentibus 
de eo latenter obloquebatur, inulüs etiam longe po- 
sitis scribebat. Contristabatur enim: non solum pro 
fiducia Joannis, sed quia etiam lsidorum presbyte- 
rum suum, episcopum Constántinopoleos ordinare 
non valuit, SocnATEs, lib. vi, cap. 5, p. 504. 

Sacerdotibus igitur Joannes episcopus supplieahat 
ut secuadum ecclesiasticas viverent sanctiones, quas 
quicunque preevaricari prasumerent, eos ad templuin 


CAPUT Y. 
De conversione Celticorum per Joannem. 

Videns igitur etiam populum Celticorum Arianis 
retibus laqueatum, et cogitans de eorum capienda 
salute, consilium hujusmodi venationis invenit. Ejus- 
dem namque linguz presbyteros, diaconos atque le- 
ctores fecit, el unam eis ecclesiam dedit. Qua occes- 
sione mu!tos eorum cepit, dum et ipse frequenter illie 
irei, et per interpretem Celticum divinas lectiones 
exponeret. Hzc ergo iotra civitatem crebro facien:, 
et plurimos ejus gentis Arianorum ad apostolica do- 
gmata revocavit. Apud Scythas sutem quidam er»nt 
desiderium salutis babentes, quo non poterant perve- 
nire. Quod Joannes agnoscens, quaesivit viros aposto- 
lico zelo ferventes, eosque direxit, et desideranlibus 


p salutis gratiam ministravit. Ego autem etiam litteras 


ejus legi ad Leontium Ancyrz presulem, quibus in- 
dicavit Scythas fuisse conversos in nostra proviucia, 
Et cognoscens in quibusdam vicis Marcionis crevisse 
languorem, scripsit ejus loci pastoribus ut eos pelle- 
rent. Insuper etiam principis pro hac causa proferri 
petiit sanetionem. [Hec desunt in mss. codicibus et ir 
ed. V.| Quod igitur ecclesiarum curam in animo ΒΔ- 
buerit secundum divinum Apostolum, satis hsec do- 
cuer.nt. | Hec autem desunt in edit. Valesii] Lic-t au- 
tem et'am aliunde illius libertatem intelligere. Tuzo- 
DORETUS, lib. v, cap. 20, p. 236. 


CAPUT VI. 
D. Gaina mag'stro militum ejusque rebellione. 


C  G»inas quidam genere Celticus, consilio barbarus, 


studio tyrannico vehementer elatus, eo tempore cum 
esset magister militum, multos suz gentis, multos 
etiam Romanorum sub suo magisterio babens, terro- 
rem plurimis, etiam ipsi principi, meditatione tyran- 
nidis inferebat; eratque Arianus. ls ergo rogavit im- 
peratorem ut intra civitatem ei unam daret eccle- 
siam. At ille cum se placare promisit. 'Tunc evocans 
Joannem, eique potentiam illius, meditatamque ty- 
rannidem dicens, petebat ut da:a ecelesia ejus refre- 
naret intentionem. At ille virtute fortissimus : Noli, 
inquit, o imperator, live promittere, neque sanctum 
canibus dare. Non enim potero Deo bencdicentes ez- 
pellere, et sanctum templum blaspliemantibus injuste 
contradere. Neque liuuc barbarum metuas, impera- 


prohibebat accedere, Dicebat enim quia nec debe- pj tor; sed ambos nos jube vocari, et sub sil.ntio inter 


rent frui houore sacerdstii qui eorum vitam contem- 
nerent imitari. Non solum enim providentiam urbis 
Constantinopoleos babebat, sed etiam totius Thra- 
cie, qua sex proviuciis est divisa, et quie undecim 
a.Imiuistrationibus dispensatur, His legibus ordinabat 
etiam Ponticam regionem, 4128 totidem jadicibus gu- 
bernari dignoscitur. Cumque cognovisset in Phoenice 
adhuc dxmonibus sacrificia ministrari, electos mo- 
nacbos et imperialibus sanctionibus coarmatos adver- 
$us cultores destinavit idolorum : dans pecuniis 
templorum destruetoribus erogandas, non ex zrario 
publieo, sed quas a fldelissimis mulieribus oblatas 


sponte percipiebat. TaEopongTUS, lib. v, cap. 98, 
p. 255. 


nos qu:e dicuntur audi. Ego namque lingu.m illius sie 
[renabo, ut non przsumat petere quz dari non expe- 
dit. Hoc audiens imperator gavisus est, et utrumque 
altera die vocavit. Tunc Gain.s petitionem suam po- 
scebat; Joannes contradicebat, dicens : Non licet im- 
peratori pietatem custodienti aliquid contra maudaia 
divina praesumere. Cumque respouderet ille quia 
oratorium et ipse habere deberet, Joannes ait : Ubi- 
que tibi divina domus aperta est, et nullus te vetat 
orare, At ille : Sed ego, inquit, alterius sectae sum, 
el cum meis unum templum habere deposco. Multos 
enim pro Romana republica labores assumpsi, et nou 
debeo in mea petitione contemni. Cui Joannes : Plu 

rima, inquit, przemia, et qua transcendunt iua cer- 


1169 


IHSTORiA THIPARTITA. LIBER X. 


4110 


tamina, percepisti, magister militum factus, consu- A surrexerunt, aliis hoc affüirmantibus, aliud aliis: 


lari toga insuper exornatus. Et oportet te considerare 
qui dudum fueris, et qualis modo conspiciaris, et quae 
prisca paupertas, et quze moderna substantia ; quibus 


vestibus utebaris antequam Istrum transisses, et - 


quibus nunc uteris. Considera igitur quia pauci labo- 
res maxima tibi premia contulerunt, et circa hono- 
rantem te non sis ingratus. His sermonibus tantus ille 
doctor obstruxit os Gainze, eumque compulit ut tace- 
ret. TuEopoRETUS, lib. v, cap. 32, p. 2351. 

Igitur dum Gainas adipisci desideraret imperium, 
qui dudum de sua fiJe apud beatam martyrem Eufe- 
miam in Chalcedonia imperatori Arcadio promisisset, 
diversa consilia revolvebat, et in sua intentione sem- 
per instabat. Dumque per diem nihil in urbe Con- 


maxime tamen simplices mom chorum corporeum et 
humanz formx Deum esse judieabant. Plurimi vero 
reprobantes illos, Deum incorporeum esse dicebant, 
et forma corporea segregatum. Cum quibus Theophi- 
lus quoque Alexandrinus consonabot episcopus, ita 
ut in ecclesia coram populo contra eos qui hamanz 
form: Deum asseverant contenderet, et Deum incor- 
poreum suo dogmate definiret. Hxc agnoscentes 
AEgyptiorum monachi, veneruot Alexandriam, et sc- 
ditionem contra Theopljilum velut impium excita- 
runt, ita ut eum occidere niterentur. Ilec ille agno- 
scen$ cogitavit quemadimodum  evitaret mortem. 
Quos sub blandimento suscipiens, liec eis locutus 
est : Sic, inquit, vos video sicut Dei vultum. lloc 


stantinopolitana agere potuisset , machinatus est ut B dicto monachos a suo impeta revocavit. At illi : Si 


nocte barbaros mitteret qui palatium coneremarent. 
Tunc enim aperte monstratum est quomodo Deus 
custodiat civitatem. Missis enim ab eo barbaris ad 
incendium atque praedas, angelorum torba apparuit, 
armatorum ingens corpus habentium. llli vero putan- 
tes esse milites, abscesserunt. Cumque hoc Gainz 
fuisset nuntiatum, incredibile visum est. Noverat 
enim quia cunctus exercitus per civitates fucrat con- 
stitutus. Quapropter denuo futura nocte alios desti- 
navit. Cumque idem ei renuntiatum fuisset (denuo 
enim angeli eamdem visionem barbaris ostendebant), 
novissime ipse egressus cum multitudinc, miraculi 
sumpsit experimentum : arbitratus revera quia per 
diem quidem lateret exercitus, nocte vero pro ejus 


vere, inquiunt, dicis, quia Dei vultus sic est sicut et 
noster, anathematiza libros Origenis. Ex ipsis enim 
quidam adversantur opinioni nostra. Si enim hoc 
non feceris, qua: impiorum et Deo rebellium sun' a 
nobis sine dubio sustinebis. Ego, inquit Theophilus, 
qux vobis placent facio, nolite in me sxvire. Nam 
et ego inimicus sum librorum Origenis, οἱ cu'po sus- 
cipientes. Sic ergo monachos declinavit , et forsitan 
ideo hz:e quxstio hactenus est abl ta. Post hxc hu- 
jusmodi eausa provenit. Egypti monasteriis quatuor 
venerabiles prsesidebant viri, Dioscorus, Ammonius, 
Eusebius, Euthymius germani, qui pro corporis ma- 
gnitudine Longi vocabantur, sermone vit.:que fulgen- ἡ 
es, et propterea apud Alexandrinos egregii. Sed 


custodia poneretur. Et ita, dum intra urbem nihil C €'iam Theophilus eos honorabat episcopus. Quamob- 


pesset implere, egressus ad Thraciam, aperte hosti- 
lem monstravit intentionem. SocRATES, lib. v, cap. 6, 
p. 907. 

Cum igitur aliquantum transisset tempus, diu me- 
ditatam tyrannidem Gainas patefecit. Collecto 856 
namque exercitu, per Thracias universa vastabat. 
IToc agnoscentes et judices et populi terrebantur ; et 
neque repugnare illi quilibet przsumebat, neque 
apud eum legatione fungi, dum asperitatem barbari- 
cam formidarent. Tunc ergo alios omnes tanquam 
metuentes relinquens imperator, Joanni viro sanctis- 
simo onus legationis imposuit. At ille neque illius 
resultationis memor, neque inimicitiarum quaj hine 
exorta videbantur, alacriter est profectus ad Thra- 
ejas. At ille cognoscens legatum, ejusque fiduciam 
pro pietate sic licenter assumptam, oecurrit ei longo 
itinere , ejusque dexteram suis oculis circumposuit ; 
insuper etiam suos filios sacra ejus genua osculari 
precepit. [lujus ergo virtutis Joannes fuit, ut etiam 
valde terribiles humiliari cogeret ct timere. 2HEONO: 
RETUS, lib. v, cap. 52 et 53, p. 258. 


CAPUT VII. 
De questione. inter. /Egyptios monachos exorta ; Au 
Deus corporens sit, an incorporeus. 

Ez tempéstate quzsiio mota fuerat : utrum Deus 
corporeus esset, et hominis haberet scliema; an certe 
incorporeus, et schemate humano omnimodis alienus. 
Ex qua quxstione contentiones et certamina plurima 


rem Dioscorum violenter tractum Ilermopoleos fecit 
episcopum ; duos autem eorum rogavit ut habitarent 
cum eo, et vix ut episcopus fleret impetravit, factos- 
que clericos ecclesie eeconomos instituit. Cumque 
illi estuarent. cur minus propositum sus conversa- 
tionis iiplerent, et procedenti tempore viderent ani- 
mas suas ledi, dum episcopus pecuniarum haberet 
vitam [ed. Niv. e! Frob., pecuniam haberet multam], 
et multum auri congregandi studium, repudiabant 
esse cum eo, et deserii potius habitaculurm diligebant. 
Dumque ille nesciens eorum voluntater, sibi eos ad- 
esse deposceret; postea videns quia eis potius ipse 
displiceret, iratas interminabatur eis. At illi hoc par- 
vipendentes abscedunt. Porro Theophilus cum animo 


D fervens esset, nisus est ut viros illos qua posset a:te 


vexaret. Et fratrem interim eorum Dioscorum habe- 
bat odiosum. Contristabatur enim, qu'a eos turba 
diligeret et coleret monachorum ; et sciebat quia eis 
aliter nocere non posset, nisi monacbos debellare! 
Probaverat quoque quia, crebro cum eis. babito 
sermone, faterentur incorporeum esse Deum, et 
nen human: forma, ne forte necessitate huma- 
nz forms humana quoque passio sequeretur. Εἰ 
cum sic Theophilus saperet, tamen, ut se vindicaret, 
quod bene prius przdicaverat, immutavit. Mittens. 
enim in eremum, plurimos monachorum simplicium 
el spiritali exercitatione carentium est venatus: di- 
cens non oportere sequi Dioscorum, neque fratres 
ejus, dicentes incorporeutn esse Deum. Deus enim,, 


1111 


8ur75, ct manus, ee pedes, sicut et homines. Diosco- 
rus autem ejusque sequaces, sequentes Origenem, 
dogma blasphemum introducunt, qua-i Deus nec ocu- 
los, nec aures, nec manus habeat , neque pedes. Hac 
seductione monachorum plurini sunt decepti, et se- 
ditio ferventissims suscitatur. Sed exercitati viri se- 
ducti non sunt, δ᾽ mplices autem ardore fléei repente 
contra fratres insurgunt. Et facta divisione alterutros 
im petebant. Theophili sequaces Origenistas et impies 
appellabant fratres ; ísti vero sequaces Theophili 1lu- 
maniformianos vocabant. Ob quam rem orta imma:.i 
sediione, Theophilus cum armatorum multitudine 
venit in Nitriam contra Dioseorum ejusque fratres. 
At illi vix fuga valuerunt declinare pericula. Socga- 
YES, lib. vt, cop. Ἵ, p. 509. 


CAPUT VI. 

Quomodo hymni nocturni a Joanne sunt incepti. 

Cum lizc in ZEgypto fierent, Joaunes Constantino- 
politanus doctrina florebat, et apud cunctos favora- 
bilis habebatur. Auxitque primus in nocturnis hyrm:;- 
nis orationes ob hujusmodi causam. Ariani, sieut di- 
ctum est, foras civitatem collectas agebant. Sabbato 
aulem atque dominica, intra portas et per porticts 
congregati, hymnos et antiphonas ex Ariano dogmate 
compositas decantabant. Et hoe maxima noctis parte 
facientes, diluculo cum ipsis antiphonis per mediam 
civitatem egressi portam, ad suam ecclesiam coneur- 
rebant. Cumque hoc crebro quasi ad vituperationein 
orthodoxorum facere non cessarent, frequenter enim 
etiam hoc cantabant : Ubi sunt qui dicunt trina vir- 
tute unum? tunc Joannes metuens ne simplices bu- 
jusmodi cantibus traherentur, instituit suum popu- 
luin ut et ipsi nocturnis oceuparentur hymnis; qua- 
tenus et illorum obscuraretur opus, et fidelium pro- 
fessio 857 lirmaretur. Studium ergo Joannis nimis 
utile, cum turba periculisque finitum est, Nam dum 
clariores hymni homousianorum noctibus apparerent 
(fecerat enim etiam cruces argenteas, qux cum cereis 
portabantur, expcnsas ad baec Eudoxia Augusta prz- 
bente), tunc Ariani zelo tracti, usque ad neces insur- 
gunt. Una ergo nocte, congressione facta, petra in 
fronte percussus est Brison eunuchus Augusto, qui 
ad hymnos exercendos fuerat deputatus. Sed etiam 
quidam ex populo utr.usque partis exstineti sunt. lo 
bis motus imperator, prohibuit Arianos bymnos pu- 
blice deeantare. SocaATES, lib. vi, cap. 8. Edit. 
Christ. Vales. cap. et 8, p. 512. 


CAPUT IX. 
Quod episcopo lgnatio angelorum Deum laudantium 
visio εἰς ostensa. 

Dicendum tamen est unde sumpsit initium ut in 
ecclesia antiphonze decantentur. Ignatius Antiochiz 
Syrie tertius post apostolum Petrum episcopus , qui 
etiam cum ipsis degebat apostolis, vidit angelorum 
visionem , quomodo per antiphonas sanct: Trinitati 
dicebant hymnos. isque modum visionis Antiocherze 
tradidisse probatur Ecclesie, et ex lioc ad cunctas 
wansivit Ecclesiag. SocRATES, lib. v1, cap. 8, p. 313. 


M. AURELIt CASSIODORI 
secundum divinam Scripturam, et oculos habet, et A 


1172 


CAPUT X. 
De inimicis Joannis. 

Fertur enim quon:am inter alia Joannes etiam pro 
Severiano, Gabalensi episcopo, odinm Auguste 
conceperat. [8 enim Severianus et Antiochus Pto!e- 
maidis ambo e'oquentissimi erant, ct coram ecclesia 
docere przparati. Veniens ergo prius Antiochus 
Constantinopolim, eloquentia promotus atque pecu- 
niis ditatus, in àuam ieversus est civitatem. Pro eujus 
zelo Severianus postea venit, vidensque quod Joanncs 
frequenter in ecclesia sermone facto mirabilis appa- 
rebat, eratque honorabilis apud multos proceres, et 
apud ipsum imperatorem , pariter οἱ Augustam. 
Cumque Joannes perrexisset in Asiam, hwvic com- 
mendavit Ecclesiam. Credebat enim ejus blandimeu- 


D εἰς quia eum revera diligeret. Αἱ ille magis se audi- 
. toribus commendabat. Quod dum Joannes audisset , 


Serapione nuntiante, zelatus est. Reversoque ab Asia 
Joanne, contigit, transeunte Severiano, ut studiose 
non assurgeret Serapio. Αἱ ille exasperatus clamavit: 
Si Serapio clericus mortuus fuerit, Christus inhuma- 
natus non est. Ob quam rem accusatus a Serapione 
velut injuriosus et in Deum blasphemus, civitate 
pulsus est a Joanne. Quod Augusta cognoscens per 
familiares Severiani, mox eum a Chalcedone fecit 
revocari. Porro Joannes, multis rogantibus, eum 
videre refugicbat, donec in Apostolorum ecclesia 
ejus genibus poneret Augus'a Theodosium filium 
suum, supplicans et sepe coujurans ut Severianum 
suo reconciliaret affectui. SozowEN., lib. virt, cap. 10, 
p. 7110. 

Interea monachi ab eremo ad Constantinopolim 
veniunt cum Dioscoro et fratribus, cum quibes l-i- 
dorus, qui Theophil amiciesimus dudum, ob hujus- 
modi causam postea fuerat inimicus. Petrus quidam 
archipresbyter Alexandrine fuit Ecclesi. Hune 
Theophilus ab Ecclesia odio faciente projecit, cul- 
pans eum quasi mulierem quamdam Manichzeam, non 
prim:tus abrenuntiantem hasresim , ín communionem 
sacram susceperit. Cumque Petrus diceret se eam 
jussu Theophili suscepisse, illo negante, Isidori tes- 
timonium Petrus implorabat, quia hoc actum non 
isnorasset episcopus. Eo tempore Isidorus Romz 
degebat, ἃ Theophilo missus ad Damasum ut ei Fla- 
viognum Antlochisx reconciliaret episcopum. Vercm 


D reversus lsidorus Petri responsionem veram esse 


firmavit, dicens quia mulier Manichzea cum episcopi 
fuisset jussione suscepta. Hinc accensus Theophilus, 
aubos expulit ab ecclesia. Ob hanc ergo causam 
Isidorus cum Dioscoro et reliquis |ms. Lyr., fraui- 
bus] Constantinopolim venit, ut principi et Joanni 
ejus facta narraret. Hxc Joannes agnoscens, hono- 
rabat principio viros, eorumque fruebaiur orationi- 
bus; communiope vero sacra cum eis ante cause 
cognitionem participare non voluit, His ita ge-tis, 
pervenit ad Theophilum sermo falsus, quasi Joannes 
illis communicasset, et eis ferret auxilium. Parabat-« 
que ut non solum de Dioscoro et Isidoro semet ulci- 
scerelur, sed etiam Joannem episcopatu deponeret, 
Misit ergo ad singularum episcopos civitatum episto- 





1115 


IIISTORIA TRIPARTITA. LIBER X. 


1171 


jas, celans intentionem suam, culpans tamen Origenis A fcrtur. Sed quonjam detractores plurimi subripientes, 


libros. Deinde Epiphauium Cypri fecit amicum, cum 
prius ejus fuerit inimicus, tanquam de Deo ininus 
sapere!, eunique formam hominis habere judicaret. 
Tune ergo quasi ex poenitentia, ejus se professus est 
sequi sectam [ms. Lyr., dicia]; egitque ut synodus 
episcoporum Cypri celebraretur , quatenus libri 
damnarentur Origenis. Porro Epiph.nius, propter ni- 
miam sui reverentiam atquesimplicitatem circumven- 
tus, constituta synodo lectionem librorum Origen's 
interdixit; misitque litteras ad Joannem, monens ut 
&6 &b Origeniana lectione suspenderet; et syncdo 
congregata , qui placuerant etiam ipse firinare!. 
Ti:eophilus igitur famosissimum Epiphanium cireum- 
veniens, et agnoscens sua vota proficere , ctiam ipse 
collectis episcopis lihros damnavit Origenis, qui pene 
ante ducentos defunctus erat annos : non quia hu- 
jusmodi haberet intentionem, sed studens Dioscoro 
ejusque nocere sequacibus [mss., Dioscorum ejusque 
sequaces circumvenire]. Joannes autem parvipendens 
qux ab Epiphanio et Theophilo fuerant nuntiata, in 
doctrina ecclesiastica laborabat, et in ea quidem 
florebat : nihil tamen de his quz contra eum cogita- 
bantur s:pe curabat. Cumque Theophilus jam mani- 
festo studere videretur ut Joannem episcopatu depo- 
neret, tunc etiam inimici Joannis Theophilum sunt 
secuti ; et mulii elerici, multi procerum palatii tem- 
pus invenientes opportunum, nitebantur ut. synodus 
Constantinopoli fieret contra Joannem. Et hoe tam 
yer epistolas sibimet quam per verba mandabaut. 
Auxit igitur edium Joanni causa Severiani et Antio- 
chi episcoporum, qua supra relata est. SocaATEs, 
lib. vi, cap. 9 et 10, p. 514. 


CAPUT XI. 

Quomodo Epiphanius Cyprius Joanni fue:it inimicus, 

Post paucurm vero tempus Epiphanius episcopus 
Constantinopolim venit, portans damnationem 3958 
librorum Origenis. Quibus non quidem ipsum Ori- 
g£enem excommunicatumi decreverant , sed libris 
lantummodo derogaverant. Egressus ergo ad basili- 
cam Sancti Joannis, milliario ab urbe septimo con- 
stitutam , et collecta ibidem celebrata ordinatoque 
diacono, rursus.venit in civitatein , et invitationem 
quidem Joannis declinavit causa Theophili; in pro- 
pria vero mansione habitare m2gis elegit. Et vocaus 
tunc prasentes episcopos , damnationem libroruui 
Origenis legebat eis. Et quidam habentes Epiphauii 
reverentiam subscribebant; plurimi autem hoc facere 
recusabant. Quorum fuit etiam Theotimus Scythiae 
praesul, qui ita respondit : Ego, inquit, o Epiphani, 
neque ei qui dudum bene requievit injurias infero, 
neque rem blasphemam tentare przesumo, damuaus 
ea qu: priores nostri respuere noluerunt; proinde 
neque malam doctrinam in libris Origenis esse con- 
Spicio. Tunc proferens libros ejus [ms. Santheod., «i| 
Origenis legit, et ecclesiasticas expositiones ostendi!; 
3€ postea precedens dicebat : Qui his contumel'as 
inferunt nesciunt semetipsos. IIz»c ergo Theotimus, 
vite rectitudine famosissimus, Epiphanio respondisse 


velut blasphemum respuunt Ürigcnem , pauca de bís 
dicere non videtur absurdum. Viles homines, et. qui 
per semetipsos nequeunt apparere, viteperando me- 
liores esse se aliquid conantur ostendere. [106 passus 
est primo Methodius Lycia: Olympi civitatis episcopus; 
deinde Eustathius pauci prassul temporis , et. post 
eum Apoliinaris, novissime Theophilus. Isti deroga- 
bant Oriceni, et alii [ms. Santheod., etaliter] ab aliam 
causam ad accusationem ejus accesserunt. Methodius 
igitur cum multum derogasset primitus Origeni , 
postea velut ex poenitentia miratus virum, in dialogo 
quem attitulavit Xenonem, sic ait : Sed quid amplius 
ego de illorum querimoniis factis contra Origenem 
loquor? Dum culpant eum pro quibus putant causis, 


B et nihil quasi male credentem de sancta Trinitate 


Ce 


reperiunt, ostenduntur in eo magis pietatis et recti- 
tudinis testimonia perhibere. Athanasius autem de- 
fensor Niczni concilii, libris propriis contra Arianos 
voce clara testem sue fidei hunc virum vocat, illius 
libros conjungens suis, et hxc dicens : Mirabil.s, 
inquit, et laboriosissimus Origenes hoc de Filio Dei 
nobis testimonium perhibens, ait, coxternom eum 
asseverans Pairi. Ignorant igitur semetipsos deroga- 
tores Origenis, etiam laudatorem ejus Athanasium 
blasphemantes. Πὰς de Origene dicta sufflciant. 
Nunc sequamur historiam. Socna7Es, lib. v1, cap. 11 
et 19. Edit. Christ. Vales. cap. 19 et 15, p. 218. 


CAPUT XII. 
Quomodo Joannes acceperit Epiphanium, 


Joannes igitur Constantinopoleos indignatus non 
est cur absque regulis in ejus ecclesia ordinationem 
fecerit Epiphanius; sed tamen rogabat ut inter epi- 
Scopos cum eo moneret. Αἱ ille nec manere se cum 
eo, nec orare respondit, nisi Dioscorum et qui cut 
eo erant urbe depelleret, et ipse in librorum Origenis 
damnationem subscriberet. Joanne hzc facere diffc- 
Tebte, οἱ dicente non oportere ante catholicam co- 
gniüionem aliquid facere petulanter, ad hoc consi« 
lium ab inimicis Joaunis Epiphanius instigatur. Cum 
csset in Apostolorum ecclesia celebranda collectio, 
procedere faciunt. Epiphanium , et coram omni po- 
pulo Origenis damnare libros, et adjudicare Diosco- 
rum ejusque sequaces, simul quoque derogare Joanni, 
velut eorum defensori. Hac Joanni nuniüantur. AI- 
tera vero die dum jam venisset Epiplianius ad eccle- 
siam, hic pet Serapionem verba mandavit : Cur.tra 
regulas multa gessisti, o Epiphani! primum quideni, 
quia ordina&onem fecisti in ecclesia sub meo ju e 
constituta; deinde quia, me non jubente, in ea auctu- 
ritate propria sacra celebrasii ; rursus quia invitalus 
excusasti, et nunc denuo in teipsum condis. Qua« 
propter observa ne turba nascatur in populo, et 
hujus rei periculum ipse suscipias. Illzc dum audis* 
sel Epiphanius, ab ecclesia formidatus abscessit. 
Cumque reversurus esset ad Cyprum, ferunt quidam 
hzc euin mandasse Joanni : Spero quia aon morieris 
episcopus. At ille remandavit : Spero tead Wam pa- 
triam non redire. πὸ utrum vere dicta sint nescio; 


1111 


8) Γ"558, εἰ manus, ee pedes, sicut et homines. Diosco- 
rus autem ejusque sequaces, sequentes Origenem, 
dogma blasphemum introducunt, quasi Deus nec ocu- 
los, nec aures, nec manus habeat , neque pedes. liac 
seductione monachorum plurini sunt decepti, et se- 
ditio ferventissims suscitatur. Sed exercitati vri se- 
ducti non sunt, 5 mplices autem ardore fldei repente 
contra fratres insurgunt. Et facta divisione alterutros 
im petebant. Theophili sequaces Origenistas et impies 
appellubant fratres ; isti vero seqvaces Theophili llu- 
maniformianos vocabant. Ob quam rem orta immat.i 
seditione, Theophilus cum armatorum multitudine 
venit in Nitriam contra Dioscorum ejusque [ratres. 
Δι illi vix fuga valuerunt declinare pericula. Socga- 
SES, lib. vt, cap. 1, p. 509. 


CAPUT VIH. 

Quomodo hymni nocturni a Joanne sunt incapti. 
Cum lixc in /Egypto fierent, Joaunes Constantino- 
. politanus doctrina florebat, et apud cunctos favora- 
bilis habebatur. Auxitque primus in nocturnis hym- 
nis orationes ob hujusmodi causam. Ariani, sicut di- 
ctum est, foras civitatem collectas agebapt. Sabbato 
autem alque dominica, intra portas et per porticus 
congregati, hymnos et antiphonas ex Ariano doginate 
compositas decaptabant. Et hoe maxima Doctis parte 
facientes, diluculo cum ipsis antiphonis per mediam 
civitatem egressi portam, ad suam ecclesiam coneur- 
rebant. Cumque hoc crebro quasi ad vituperationein 
orthodoxorum facere non cessarent, frequenter enim 
etiam hoc cantabant : Ubi sunt qui dicunt trina vir- 
tute unum? tunc Joannes metuens ne simplices bu- 
jusmodi cantibus traberentur, instituit suum popu- 
luin ut et ipsi nocturnis occuparentur hymnig; qua- 
tenus et illorum obscuraretur opus, et fidelium pro- 
fessio 897 lirmaretur. Studium ergo Joannis nimis 
utile, cum turba periculisque finitum est, Nam dum 
clariores hymni homousianorum noctibus apparerent 
(fecerat enim etiam cruces argenteas, quae eum cereis 
portabantur, expcnsas ad baec Eudoxia Augusta pra- 
ben!e), tunc Ariani zelo tracti, usque ad neces insur- 
gunt. Una ergo nocte, congressione facta, pelra in 
fronte percussus est Brison eunuchus Auguste, qui 
ad hymnos exercendos fuerat deputatus. Sed eiiam 
quidam ex populo utr:usque partis exstineti sunt. lu 
his motus imperator, prohibuit Arianos hymnos pu- 
blice deeantare. SocasATEs, lib. vi, cap. 8. Edit. 
Christ. Vales. cap. 7 et 8, p. 512. 


CAPUT IX. 
Quod episcopo Ignatio angelorum Deum laudantii.m 
visio «it. ostensa. 

Dicendum tamen est unde sumpsit initium ut in 
ecclesia. antiphonae decantentur. Ignatius Antiochiz 
Syrie tertius post apostolum Petrum episcopus , qui 
etiam cum ipsis degebat apostolis, vidit angelorum 
visionem , quomodo per antiphonas sancl:x Trinitati 
dicebant hymnos. Isque modum visionis Antiochenze 
tradidisse probatur Ecclesi», et ex lioc ad cunctas 
wansivit Ecclesias. SocRATES, lib. v1, cap. 8, p. 315. 


M. AURELIt CASSIODOTnI 
secundum divinam Scripturani, et oculos babet, et A 


3174 


CAPUT X. 
De inimicis Joannis. 

Fertnr enim quoniam inter alia Joannes etiam pro 
Severiano, Gabalensi episcopo, odium Auguste 
conceperat. [s enim Severianus et Antiochus Pto!le- 
maidis ambo e'oquentissimi erant, et coram ecclesia 
docere preparati. Veniens ergo prius Antiochus 
Constantinopolim, eloquentia promotus atque pecu- 
niis ditatus, in suam reversus est civitatem. Pro eujus 
zelo Severianus postea venit, vidensque quod Joannes 
frequenter in. ecclesia sermone facto mirabilis appa- 
rebat, eratque honorabilis apud multos proceres, et 
apud ipsum imperatorem , pariter et Augustam. 
Cumque Joannes perrexisset in Asiam, hwvic com- 
mendavit Ecclesiam. Credebat enim ejus blandimen- 
tis quia eum revera diligeret. At ille magis se audi- 
. teribus commendabat. Quod dum Joannes audisset, 
Serapione nuntiante, zelatus est. Reversoque ab Asa 
Joanne, contigit, transeunte Severiano, ut studiose 
non assurgeret Serapio. At ille exasperatus clamavit: 
Si Serapio clericus mortuus fuerit, Christus inhuma- 
natus non est. Ob quam rem accusatus a Serapione 
velut injuriosus et in Deum blasphemus, civitate 
pulsus est a Joanne. Quod Augusta cognoscens per 
familiares Severiani, mox eum a Chalcedone fecit 
revocari. Porro Joannes, multis rogantibus, eum 
videre refugicbat, donec in Apostolorum ecclesia 
ejus genibus poneret Augus!a Theodosium filium 
suum, supplicans et szpe conjurans ut Severianum 
suo reconciliaret affectui. SozoxEN., lib. vin, cap. 10, 


C p. 110. 


Interea monachi ab eremo ad Constantinopolim 
veniunt cum Dioscoro et fratribus, cum quibces l:i- 
dorus, qui TbeophiH amiciesimus dudum, ob hujus- 
modi causam postea fuerat inimicus. Petrus quidam 
archipresbyter Alexandrine fuit Ecclesizm. lune 
Theophilus ab Ecclesia odio faciente projecit, cul- 
pans eum quasi mulierem quamdam Manichzeam, non 
prim:tus abrenuntiantem hxresim , in communiorem 
sacram susceperit. Cumque Petrus diceret se eam 
jussu Theophili suscepisse, illo negante, Isidori tes- 
timonium Petrus implorabat, quia hoc actum non 
ignorasset episcopus. Eo tempore Isidorus Romz 
degebat, a Theophilo missus ad Damasum ut ei Fla- 
vixnum Antiochisx reconciliaret episcopum. Vercm 


D reversus lsidorus Petri responsionem veram esse 


firmavit, dicens quia mulier Manichza cum episcopi 
fuisset jussione suscepta. Hinc accensus Theophilu;, 
ambos expulit ab ecclesia. Ob hanc ergo causam 
Isidorus cum Dioscoro et reliquis |ms. Lyr., fratri- 
bus] Constantinopolim venit, ut principi et Joanni 
ejus facta narraret. Ic Joannes agnoscens, hono- 
rabat principio viros, eorumque fruebatur orationi- 
bus; communiope vero sacra cum eis ante causz 
coguitionem parücipare non voluit, His ita ge:tis, 
pervenit ad Theophilum sermo falsus, quasi Joannes 
illis communicasset, et eis ferret auxilium. Parabat- 
que ut non solum de Dioscoro et Isidoro semet ulci- 
scerelur, sed etiam Joannem epi:copatu deponeret. 
Misit ergo ad singularum episcopos civitatum episto- 


1175 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER X. 


1171 


Jas, celans intentionem suam, culpans tamen Origenis A fertur. Sed quonjam detractores plurimi subripientes, 


libros. Deinde Epiphanium Cypri fecit amicum, eum 
prius ejus fuerit inimicus, tanquam de Deo miuus 
sapere!, eunique formam hominis habere judicaret. 
Tune ergo quasi ex poenitentia, ejus se professus est 
sequi sectam [ms. Lyr., dicta]; egitque ut synodus 
episcoporum Cypri celebraretur, quatenus libri 
damnarentur Origenis. Porro Epiph.nius, propter ni- 
iníam sui reverentiam atque simplicitatem eircumven- 
tus, constituta synodo lectionem librorum Origen's 
interdixit; misitque litteras ad Joannem, monens ut 
86 Ab Origeniana lectione suspenderet; et syncdo 
congregata , qui placuerant etiam ipse firmare!. 
Tl:eophilus igitur famosissimum Epiphanium cireum- 
veniens, et agnoscens sua vota proficere , etiam ipse 
collectis episcopis libros damnavit Origenis, qui pene 
ante ducentos defunctus erat annos : non quia hu- 
jusmodi baberet intentionem, sed studens Dioscoro 
ejusque nocere sequacibus [niss., Dioscorum ejusque 
sequaces circumvenire]. Joannes autem parvipendens 
qu» ab Epiplianio et Theophilo fuerant nuntiata, ἐμ 
doctrina ecclesiastica laborabat, et in ea quidem 
florebat : nihil tamen de his qu: contra eum cogita- 
bantur szepe curabat. Cumque Theophilus jam mani- 
festo studere videretur ut Joannem episcopatu depo- 
neret , tunc etiam inimici Joannis Theophilum sunt 
secuti ; et mulii elerici, multi procerum palatii tem- 
pus invenientes opportunum, nitebantur ut synodus 
Constantinopoli fleret contra Joannem. Et hoe tom 
per epistolas sibimet quam per verba mandabant. 
Auxit igitur odium Joanni causa Severiani et Axntio- 
chi episcoporum, qua supra relata est. SocaaTEs, 
lib. vt, cap. 9 et 10, p. 514. 


CAPUT ΣΙ, 
Quomodo Epiphanius Cyprius Joanni fue;it inimicus, 


Post paueurh vero tempus Epiphanius episeopus 
Constantinopolim venit, portans damnationem 358 
librorum Origenis. Quibus non quidem ipsum Ori- 
g£enem excommunicatum decreverant , sed libris 
tantummodo derogaverant. Egressus ergo ad basili- 
cam Sancti Joannis , milliario ab urbe septimo con- 
stitutam , et. collecta ibidem celebrata ordina:oque 
diacono, rursus.venit in civitatem , et invitationeni 
quidem Joannis declinavit causa Theophili; in pro- 
pria vero mansione habitare magis elegit. Εἰ vocans 
tunc prasentes episcopos , damnationem librorum 
Origenis legebat eis. Et quidam habentes Epiphanii 
reverentiam subscribebant; plurimi autem hoc facere 


recusabant. Quorum fuit etiam Theotimus Seythizm - 


przsu!, qui ita respondit : Ego, inquit, o Epiphani, 
neque ei qui dudum bene requievit injurias infero, 
neque rem blasphemam tentare presumo, damuaus 
ea qux» priores nostri respuere noluerunt; proinde 
neque malam doctrinam in libris Origenis esse con- 
spicio, Tunc proferens libros ejus [ms. Santheod., «i| 
Origenis legit, et ecclesiasticas ex positiones ostendi; 

ὃ postea precedens dicebat : Qui his contumel:as 
infe: unt nesciunt semetipsos. πὸ ergo Theotimus, 
vite rectitudine famosissimus, Epiphanio respondisse 


* Siam, bxc per Serapionem verba mandavit : 


velut blasphemum respuunt Origenem , pauca de bis 
dicere non videtur absurdum. Viles homines, οἱ qui 
per semetipsos nequeunt apparere, vituperando me- 
liores esse se aliquid conantur ostendere. IIoc passus 
est primo Methodius Lycia Olympi civitatis episcopus; 
deinde Eustathius pauci prasul temporis , et. post 
eum Apoliinaris, novissime Theophilus. Isti deroga- 
bant Origeni, et alii (ms. Santheod., et aliter] ab aliai 

causam ad accusationem ejus accesserunt. Methodius - 
igitur cum multum derogasset primitus Origeni , 
postea velut ex poenitentia iratus vitrum, in dialogo 
quem attitulavit Xenonem, sic ait : Sed quid amplius 
ego de illorum querimoniis factis contra Origenem 
loquor? Dum culpant eum pro quibus putant causis, 


B et nihil quasi male eredentem de sancta Trinitate 


reperiunt, ostenduntur in eo n:agis pietatis et recti- 
tudinis testimonia perhibere. Athanasius autem de- 
fensor Niexni concilii, libris propriis contra Arianos 
voce clara testem sue (idei hunc virum vocat, illius 
libros conjungens suis , et hzc dicens : Mirabil.s, 
inquit, et laboriosissimus Origenes hoe de Filio Dei 
nobis testimonium perhibens, ait, coxternoum eum 
asseverans Patri. Ignorant igitur semetipsos derog.- 
tores Origenis, etiam laudatorem ejus Athanasium 
blasphemantes. Πὰς de Orizene dicta sufficiant. 
Nune sequamur historiam. SocnaTEs, lib. vi, cap. 11 
et 12. Edit. Christ. Vales. cap. 13 et 15, p. 518. 


CAPUT XII. 
Quomodo Joannes acceperit Epiphanium., 


Joannes igitur Constantinopoleos indignatus nou 
est cur absque regulis in ejus ecelesia ordinationem 
lecerit Epiphanius; sed tamen rogabat ut inter epi- 
Scopos cum eo maneret. Αἱ ille nec manere se cum 
eo, nec orare respondit, nisi Dioscorum et qui cutn 
eo erant urbe depelleret, et ipse in librorum Origenis 
damnationem subscriberet. Joanne hzc facere diffe- 
rente, el dicente non oportere ante catholicam co- 
gniüonem aliquid facere petulanter, ad hoc consi- 
lium ab inimicis Joaunis Epiphanius instigatur. Cum 
c88et in Apostolorum ecelesia celebranda collectio, 
procedere faciunt. Epiphanium , et coram omni po- 
pulo Origenis damnare libros, et adjudicare Diosco- 
rum ejusque sequaces, simul quoque derogare Joanni, 
velut eorum defensori. Hec Joanni nuniüantur. Α- 
tera vero die dum jam venisset Epiplianius ad eccle- 
Cui.tra 
regulas multa gessisti, o Epiphani! primum quideni, 
quia ordinationem fecisti in ecelesia sub meo ju e 
constituta; deinde quia, me non jubente, in ea aucto. 
ritate propria sacra celebrasii ; rursus quia invitatus 
excusasti , et nunc denuo in teipsum conüdis. Qua- 
propter observa ne turba nascatur in populo, et 
hujus rei periculum ipse suscipias. Ilzc dum audis 
set Epiphanius, ab ecclesia formidatus abscessit. 
Cumque reversurus esset ad Cyprum, ferunt quidam 
hzc euin mandasse Joanni : Spero quia aon morieris 
episcopus. At ille remandavit : Spero te ad tuam pa- 
triam non redire. Hxc utrum vere dicta sint nescio; 


1175 


M. AURELII CASSIODORI 


uw 


amho tamen hunchdbuere finem. Nam nec Epiphanius A in nullo culpantes , nisi quia vocatus noluit obedire, 


vivus pervenit ad Cyprum, sed in navi defonctus est, 
et Joannes post paululum episcopatu depositus est. 
SocaaTEsS, lib. v1, cap. 15. Edit. Christ. Vales. cap. 
44, p. 520. 


CAPUT Xil. 


Cur Augusta gravius, et per quos Joanni facia sit 
inimica, el quomodo exsilio (urit deportatus. 

Cumque Epiphanius discessisset , pervenit ad 
Joannem quoniam Éudexia Augusta eum contra 
Josnnem armasset; et hinc accensus, lingu:e uber- 
tate sermonem [fecit in populo cunctarum mulierum 
vituperaiione plenum. Hunc sermonem populus om- 
nis arripuit, quasi contra Árgustam prolatus esset , 
ct ita pervenit ad aures imperatoris. Quod Augusta 
cognoscens, velut injuriam suam narravit impera- 
teri : dicens illius magis esse contumeliam qux ejus 
uxori fiebat. Quamobrem gestum e«t ut Theophilus 
contra eum quam velociter synodum celebraret. (Quod 
etiam Severianus simal agebat; erat enim adhuc ini- 
mieus. luter bxc Theophilus venit , multos simul 
episcoporum movens [ed. V., monens]. Confluebant 
igitur plurimi Joannis inimici. Aderant etiam quos 
ab episcopaiu :emoverat. Omnes ergo concorditer 
ín Chalcedona convenerunt, ubi tunc erat episcopus 
Cyrinus, multa contra Joannem loquens, impium 
eum süuperbumque vocans. Episcopi vero delecta- 
bantur ín talibus. Porro Maruthas Mesopotamenus 
episcopus, nolens Cyrini calcavit tune pedem. At ilie 
dolore constrictus , Constantinopolim cum episcopis 
tran:ire non potuit; alii vero sunt transvecti. So- 
CRBATES, lib. vi, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 15, 
y. 921. 

Postea vero cum dolore laboraret ejus crus fre- 
quenter, est abscissum, quia putredo pene omne cor- 
pus ejus invaserat, et in pedem alium jam serpebat. 
is ergo post paululum tempus est : defunctus. Sozo- 
WEN. , lib. viu, cap. 16, p. 7719. 

Theophilo autem ab Alexandria venienti nullus 
oeeurrit, nec solemni honore potitus est; erat enim 
apertissimus inimieus. Sed Alexaadrini naute, qui 
func vénerant cum frumentis, occurreutes, eum fa- 
vorabiliter susceperunt. Cumque 359 venisset Con- 
stantinopolim, refutavit in ecclesiam introire; sed in 
una domo Augustarum vocabulo Placidiana tunc ha- 
bitavit. Hine ergo ecperunt contra Joannem movere 
causas ; et non jam de libris Origenis memoria fere- 
batur, sed has aceusaiiones illicitas excitabant. His 
jta preeparatis, eonvenientes episcopi in suburbano 
Cbalcedonensi quod Rufini nomine vocitatur, ubi est 
in honore Petri et Pauli apostolorum basilica con- 
Stiluta, evocaverunt Joannem, satisfacturum pro 
quibus aceusabatur, jusseruntque ut. cum eo veni- 
rent Berspion et Tigrius eunuchus preshyter, et 
Paulus lector; isti enira simul accusabantur. Cumque 
Joannes evocantes velut inimicos refutaret, univer- 
salem synodum fleri proclamavit. At illi nihil morati, 
quater eum evocaverunt. Qui cum noluisset accedere, 
sed synodum fleri proclamaret, damnaverunt eum : 


Dumque hoc fuisset circa vesperam nuntiatum , po- 
pulus ad seditiones maximas excitatus est; et noe:e 
coneurrentes, eum trahi ab eeclesia non sinebant; 
sed clamabant ut apud mojus concilium de eo agita- 
retur examen, Porro jussio principis imminebat, 
velociter eum ejici et exsilio deportari. Hoe sgno- 
scens Joannes tertia damnationis die circa meridiem 
semelipsum , populo ignorante, contradidit, Cogita- 
bat enim ne ulla propter ipsum seditio nasceretur. 
Et ille quidem exsilio ducebatur. In populo aotem 
seditio importabilis est exorta, ita ot etiam multi 
inimicorum ejus misericordia moverentur : dieentes 
eum calumniam passum, quem paulo ante desidera- 
bant videre depositum. Quamobrem clamabant omnes 


B contra principem atque concilium sacerdotum , et 


maxime contra Theopbilum. Non enim ejus machi- 
natio jam poterat latere, quz multis quidem indiciis 
apparebat; maxime quia Diescoro ejusque fratribus 
mox post Joannis dejectionem  communieaverat. 
Tune igitur etiam Severianus in ecclesia docens, 
J.anni derogabat, dicens : Etsi in nullo alio vitu- 
perandus Joannes est, ejus tamen superbi& crimen 
est damnationi sufficiens. Omnia namque peccata 
remittuntur hominibus, superbis autem Deus resistit 
(Jacobi 1v, 6), sicut sancta Seripturs docent. So- 
CBATES, lib. v1, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 15 
el 16, p. 322. 


CAPUT XIV. 


C, Quomodo Joannes sit reversus, et denuo a calumniato- 


ribus impetitus. 

Orta igitur immensa seditione, populo discurrente, 
et ad ipsa regalia proclamante, Augusta permota ro- 
gavit imperatorem ut eum reverti prxciperet. Misso 
igitur tunc eunucho Bresone, etiam necessitas Joanni 
nolenti ut in civitatem ingrederetur iinposita est. Eo 
siquidem remeante, cum multo ei honore ad eccle- 
siam plebs occurrit. Et mox ut Joannes ingressus 
est, rogabant ut in episcopali sede resideret, et po- 
pulo orationem pacis impenderet. Quo refutante at- 
que dicente quia hoc oporteret judicio fieri synodali, 
et eos qui damnaverant suam sententiam revocare, 
accendebantur [ms. Theod., accedebant] omnes vi- 
dere eum in loco proprio residentem, et verba docto- 


Ὁ ris audire. Qui licet diu tardaret, praevaluit tamen 


populus, et eum in sede residere episcopali coegit, 
et consuete orationem prabere pacis. Coactus etiani 
sermonem fecit in popule. πε causa aliam praebuit 
inimicis occasionem. Et primo quidem de Heracli- 
dis ordinatione [ms. Theod., ordine] contra eum mo- 
vere dicebatur Theophilus quzstiouem, ut Joannem 
hujus rei occasione deponeret. Verum Heraclid:s 
non aderat, judicabatur autem veluti przssens, quasi 
quosdam injuste ccecidisset, catenisque vinctos mi- 
sisset in pompam Epliesi per mediam civita'em. 
Cumqne pars Joannis diceret auditorium debere jaste 
constitui, Alerandrini contendebant ut Heraclidis 
accusatores sasciperentur. Hinc ergo seditio et e:edes 
inter Constantinopolitanum populum et Alexandri- 





4117] 


THSTORIA TRIPARTITA. LIBER X. 


8 


num vehemens est exorta. Ob quam rem plurimi A lesu recederetur, hoc noh fecit ; sed impetu sui usus ! 


vulnerati, pauci etiam mortui sunt. H:c videns 
Theophilus, repente diffugit in. Alexandriam. Quod 
etiam alii fecerunt episcopi preter paucos, qui per- 
sonam Josfinis amplectebantur. His ita gestis, re- 
prehensibilis Theophilus est inventus. Cujus auxit 
invidiam, quod rursus Origenis libris incvmberet. 
Qui dum 2b aliquo faisset interrogatus, quomodo ea 
quz abdicaverat rursus amplecteretur, ita respondit : 
Origenis libri similes sunt prato floribus universis 
pleno; quidquid ergo in eis bonum invenero, hoc 
decerpo; si quid vero mihi spinosum occurrerit, hoec 
quasi pungat omitto. ας ergo Theophilus ait, non 
considerans Salomonis sapientissimi verba dicentis, 
quia verba sapientum sicut. clavi εἰ aculei (Eccle. xii, 


41) sunt, Ob hauc ergo causam apud omnes Theo- B 


pbilus teprebensibilis videbatur. Porro Dioscorus 
llermopoleos episcopus post paululum ἔξ Theo- 
phili mortuns est, claraque sepultus in basilica apud 
lllicem constita!a, ubi propter Joannem synodus fue- 
rat eclebrata. SocnaTEs, lib. vi, cap. 14 et 15. Edit. 
Christ. Vales. cap. 16, p. 324. 

Missus ergo tanc Joannes in exsilium, ad orificium 
habitabat Ponti, que vocatur Hieron. Cumque per 
noctem terramotus civitatem regiam invasisset, le- 
gati matutino tempore mittebantur ad eum, rogantes 
ut velociter reverteretur ad civitatem, et orationi- 
bus suis pericula removeret. Sed et alii post illos, et 
rursus alii destinati sunt, ita ut legatis Bosphorus 
impleretur. Quod dum fidelissimus popnlus agnovis- 
set, fluctus Proponiidis navibus est opertus. Omnes 
enim occurrerunt cereos et lampades accendentes 
pro reversione pastoris. TmEODORETUS, lib. v, cap. 
54, p. 939. 

Interea cum Theophilus navigio in Ilierapolim ad- 
venisset, mortuo ejusdem civitatis episcopo, Nilam- 
nionem monachum elegerunt cives, At ille cum cre- 
bro refogeret, ei Theophilus suadebat ne sacerdo- 


tiom refutaret. Tum ille promisit [ms. Lyr., respon- . 


dit], dicens : Cras quod Domino placet implebitur. 
Altera vero die venientes ad cellam ejus cogebant 
eum. Tunc Nilamnion : Prius, inquit, oremus. Quod 
dum Theophilus laudasset, simu! orabant, Nilamnion 
autem repente terminum vit:e cum illa oratione sus- 
cepit. SozouEN., lib. viu, cap. 19, p. 784. 


360 CAPUT XY. 
Qualiter J oannes tractaverit. Augustam. 


Joannes itaque doctrinis occupabatur, ordinavit- 
que Serapionem Heraclie -Thracen»is episcopum. 
Unde contra eum majus odium excitatnr. Post pau- 
lulum namque hzc contigisse noscuntur. August 
Eudoxis statua argentea constituta est in. columna 
porphyretica, chlamyde cireumamicta; eratque po- 
sila nec proxime, nec longe ab ecelesia Sophie, 
quam plotes tantummodo dividebat iter. Illic ergo 
consuete lusus publicus occurrebat. Porro Joannes 
ad iujuriam hoc arbitratus Ecclesis, consueta fidu- 
cia rursus suam armavit linguam. Et eum oporteret 
principes supplieatíonis verbo deflectere, ut a tali 


eloquii, jubeutes fleri talja lacerabat. Augusta vero 
rursus ad suam hzc trahebat injuriam, et denuo 
preparabat ut adversus eum synodus celebraretur 
episcoporum. Hoc sentiens Josnnes, illam famosis- 
simam in ecclesia protulit homiliam cujus initium 
est : ftursue Herodias vesanit, rursusque turbatur ; 
denuo saltat, denuo caput Joannis in mensorio concu- 
piscit accipere. Quod factum amplius ad iracundiam 
accendit Augustam. SocnaTgs, lib. vi, cap. 16. Edit. 
Christ. Vales. cap. 17 et 48, p. 326. 


CAPUT XVI. 
De insidiis que Joanni fiebant. 

Interea quidam homo comprehensus est qui Joan- 
nem volebat occidere; iraditusque ad supplicium 
profecto, Δ Joanne ne perimeretur ereptus est. 
Postea vero etiam Elpidii presbyteri servus, cursu 
in episcopum accedens, eum interimere nitebatur. 
Et dum a quodam teneretur, et ipsum repente per- 
cussit, simul et alium astantem, et tertium. Tune 
clamore facto multis convenientibus, plurimos inter- 
emit, novissime tentus, et traditus est. Ex illo tem- 
pore Joaunem populus custodiebat noctibus et die- 
bus, ad ejus circeumsedentes domum. ΒΌΖΟΜΕΝ., lib. 
vin, cap. 24, p. 187. 


CAPUT XVII. 


De secunda depositione Joannis, et de schismate fato 
propter euni. 


Post paululum vero aderant episeopi Leontius 


C Ancyrz Galatia, Ammonius Laodicie, Bre:on Thra- 


cie Philippen:is, Ácacius Bercee Syris, et alii qui- 
dam. His przsentibus accusatores prisci denuo mo- 
vebantur. Joannes itaque confldebat in talibus, ro- 
gans uL accusatio decenter flagitaretur. Cumque εἰν» 
pervenisset festivitas natalis Salvatoris, imperator 
solemniter ad ecclesiam non occurrit; sed manda- 
vit Joanni quia ei non communicaret, nisi crimini- 

bus prius exueretur. Cumquae pro securitate Joannis 
accusatores ejus valde perterrerentur, pr:iesentes 
episcopi nihil aliud requirebant, nisi quia post depo- 
sitionem non servato decreto concilii resedisset ia 
sede. Cumque ille responderet quia sexaginta quin- 
que episcopi communicantes ei decrevissent, Leon- 
tius et alii reclamabant dicentes : Sed plurimi te, o 


D Joannes, deposuerunt. Cumque denuo Joannes hanc 


regulam non orthodoxorum Ecclesie, sed esse fir- 


: maret Arianorum ; nam in Antiochia congregati pro 


damnatione fidei de consubstantialitate prolatz, odio 
Athanssii hanc regulam protulerunt, tunc illi non 
recta satisfactione condemnaverunt eum : non intel- 
ligentes quia, dum hae regula uterentur, Athana- 
sium quoque deposuerunt. Πῶς acta sunt circa festi- 
vitatem paschz.. Mandavitque imperator Joanni non 
se posse ad ecclesiam venire, quia eum duo concilia 
condemnassent, Vacabat ergo Joannes, et nequa- 
quam in eeclesiam descendebat. Mox igitur omnes 
ei faventes ab ecclesia recedentes, Pascha quidem 
in thermis 4038 Constantinianz vocantur celebrave- 
runt. Cum quibus plurimi episcoporum, prcsbytero- 





4119 


M. AURELII CASSIODORI 


4480 


rum, et sacri ordinis clericorum comioti sunt ; col- A scripto Joannis nomine, postea susceperunt. Tuuo- 


lectiones [ms. Lyr., collectas] seorsum per loca di- 
versa celebrantes : unde etiam Joannite vocati sunt. 
Porro Joannes duobus mensibus nusquam processit, 
donec princeps eum duci juberet in exsilium. Et ille 
quidem tractus ab ecclesia, ducebatur. Quidam vero 
Joannitarum ea die ecelesiam inceuderunt. Qua ar- 
dente flans ventus etiam basilicam senatus pariter 
comprehendit. Quod actum est vicesima die Januarii 
mensis, consulatu Honorii sexto et Aristenis ( An. 
Dom. 404). Ob quam rem Optatus prafectas urbis, 
dum paganus esset, odio Christianorum plurimos 
Joannitarum diversis tormentorum generibus lania- 
vit. SocnTES, lib. vt, cap. 16. Edit. Christ. Vales. 
cap. 18, p. 226. 


CAPUT XVIII. 
De ezasilio et morte Joannis. 


Joannes igitur non aolum e civitate pulsus e.t, 
sed etiam in quamdam parvulam civitatem atque de- 
sertam Armenix Cucusum destinatus est. Inde rur- 
sus ad Pityuntem, ubi fines sunt Ponti imperiique 
Romani, qua loca crudelibus barbaris sunt vicina. 
Sed clemens Dominus non permisit victorem athlc- 
tam per loca talia diu morari. TugoponETus, lib. v, 
cap. 54, p. 240. 

Inter hec Ipnocentius Romanus antistes, audiens 
de Joanne, et moleste ferens, volensque generale 
. celebrari concilium, scripsit Joanni et clero Constan- 
tinopoleos, quod non oporteret Joanni successorem 


DORKTUS, lib. v, cap. 34, p. 240. 


CAPUT XX. 
De ordinatione Arsatii Conatantinopolitani et 2jus odio 
propter Joannem. 

Transactis itaque diebus paucis, Arsatius Constan- 
tinopoleos ordinatur episcopus, Nectarii frater, valde 
longzvus, et ultra octoginta anpornm habens, qui 
mansuetissime nimis regebat episcopatum. Socaares, 
lib. vi, cap, 17. Edit. Christ. Vales. cap. 49, p- 228. 

Cujus opinioni (ms. et ed. V., opinio| derogavit 
postea, quod de Joannis amatoribus agebatur. Nam 
dum Arsatio communicare nollent, nec orationem 
habere communem ; sed, sicuti diclum est, seorsum 
et per loca secreta ultima civitatis, sacra celebrarent, 
liec ille renuntiavit imperatori. Cumque jussisset ut 
eos manu militari turbaret, lapidibus atque fustibus 
populum convertit in fugam. Nobiliores autem et 
proniores in amore Joannis redegit im carcerem. 
Porro milites, ut assolet, accepta fiducia, przdam 
circa mulierum ornamenta faciebant, z0n38 aureas, 
dextralia, monilia, lavatoria [ms. Lyr. et ed. V., li- 
batoria], annulos, diademata, et cum ipsis auribus 
earum auferentes inaures. Ob quam rem turba mazi- 
ma el gemitus in civitate proveuit. Nee sic tamem 
illi affectum deposuere Joannis; verum publice plu- 
rimi convenire nec in platea, nec in balneo pras:- 
mebant. Quibusdam etiam erat domi quoque manere 
periculosum, ita ut civitatem declinarent ; mu'ti 


dari, nec ejus clerum alii parere pontifici, quas pro- C. Pquaeur sir parumsque Iulietes ΞΟ geseni 


lixitatis causa ncn transtuli. Aiunt enim Joannem, 
cum exsilio duceretur, per visionem cognovisse 
diem qua moriturus esset , ostensam sibi a Basilisco 
martyre in Comanis : ubi eum esset itinere fatiga- 
tus, dolorem capitis non ferens et ardorem Solis, 
vitam languore finivit. Sozowsw., lib. vint, cap. 26 et 
28, p. 793 et 798. 

Quarta decima die Septembris mensis, consulatu 
Honorii septimo et Theodosii secundo (An. Dom. 
407). S.cnarss, lib. vi, eap. 19. Edit. Christ. Vales. 
tap. 21, p. 329. 


381 CAPUT XIX. 


Quomodo lllyricum et Occidens propter Joannem ab 
orientalibus se suspenderint episcopis. 

Ilujus igitur injustitia causas abominati sunt pr;e- 
cipue Europz pontifices ; ab eorum namque se sus- 
penderunt cominunione ; pariter omnes Illyrici ejus 
partis eff cti sunt. Orientales autem plurimi quideth 
injustitiam decliuaverunt ; corpus tamen Ecclesize 
dividere noluerunt. Verum moriente illo omnium 
doctore terrarum, non prius occidentales episcopi 
/Egyptiorum et Orientafium, Bosphorensium atque 
Thracensium sunt amplexi communionem, quam il« 
lius sacratissimi viri nomen inter praedecessores po- 
neretur episcopos, Et Acacium quidem, qui pest 
eum ordinatus est, nullo habuerunt sermone dignum. 
Atticum vero Arsatij successorem, legationem crebro 
mittentem, et pacis pignora postulantem , diptychis 


prccereatz, virginitate atque virtute vitz: laudabiles, 
fugerunt. SozowEN. lib. vin, cap. 93, p. 789. 

Eo tempore etiam grando vebemens Constantino- 
poli et circa ejus suburbana descendit. Quod factum 
est consulàtu eodem llonorii sexto et Aristenis (Am. 
Dom. 404), die tricesima Septembris mensis; quod 
dicebant Dei iracundia gestum, eo quod sine judicio 
Joannes fuerat condemnatus. Quibus verbis cremen- 
tum dedit mors August: continuo sub:ecuta. Quarta 
namque die post grandinem est defuncta. Socna35s, 
lib. vi, cap. 17. Edit. Christ. Vales. cap. 19, p. 533. 

Tunc enim et Cyrinus Chalcedonensis episcopus, 
qui Joannem crebro laceraverat, secto pede defunctus 
est. SozouEx. lib. viu. cap. 16, p. 130. 

Alii tamen dicebant Joannem hioc juste perpessum, 
eo quod mullas ecclesias Novatianorum, Quartodec;- 
manorum et aliorum tulisset | Ed. V., abstulisse] he- 
reticorum. SocRaTEs, lib. vi, cap. 11. Edit. Christ. 
Vales. cap. 19, p. 528. 


CAPUT XXT. 
De Eutropio lectore, propter Joannem in carcere 
conjecto. 

Eo siquidem tempore lector Eutropius est deien- 
(us, quasi et ipse in ecclesiam misisset ignem. Qui 
dum multa fuisset tormenta perpessus, redactus in 
carcerem, post paululum est defunctus. Quid autem 
de eo contigerit existimo esse memorandum. Quidam 
vidit in somnis astitisse altari virum pulch:itudine et 
magnitudine decoratum , quasi in homore imarivris 


118] 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER X. 


1182 


Stephani consistentem et quasi cogitantem, eo quod Α ga!a usque ad Carenos et P'hoeniciom venientes, ut- 


boni viri nusquam invenirentur, atque totam se cir- 
cuinire civitatem, et nisi Eutropium nullum penitus 
invenisse. Cumque is qui, viderat evigilasset, som- 
nium retulit fidelibus viris. Deinde requirens eos qui 
a przfecto comprehensi fuerant et verberibus mace- 
rati, invenit Eutropium, eique retulit visionem. At 
ille flens, orationem sibi dari ab eo qui viderat im- 
ploravit. Cumque diversos praefectus affligeret, nec 
personas incendii reperiret, etiam mulieres quasdam 
tenens suadebat ut episcopi communionem amplecie- 
rentur Arsatii, et multe quidem declinaverunt ; 
Olympias autem injustum credens nequitiz satisfa- 
cere, d.xit : Adjice mihi calumniatores, et violentias 
mojores impone; mihi vero fas non est communui- 
care, et ea facere quis piis non licet perpetrare. 
Quam dum nequisset declinare prafectus ut commu- 
Dicaret Arsatio, tunc dimissam, et post paucum ten- 
tam, multo nudavit auro : hoc modo credens ejus 
frangi constantiam. Eo tempore Tigrius presbyter 
veste nudatus et dorso czesus, ita tensus est, ut pe- 
dum ejus ac manuum articuli solverentur. SozouEN., 
lib. vnu, cap. 24, p. 191. 


CAPUT XXII. 
De morte Arsatii et ordinatione pontificis Attici. 
Arsatus itaque, cum paucum vixisset tempus, de- 
functus est consulatu sequenti Stiliconis secundo et 
Anthemii [An. Dom. 405] , undecima die Novembris 
mensis. Quo moriente, de episcopatu Constantinopo- 
litano magna eocepit esse contentio. Et propterea cum 


quatuor vacassent menses, sequenti consulatu Árca- C 


dii sexto et Probi [An. Dom. 406], Atticus ordinatur 
episcopus, genere Armenius, habitu monachus, a ju- 
veniute s$ua naturali sapientia decoratus. SOCRATEs, 
lib. vx,cap. 18, p. 244. 


362 CAPUT XXIII. 
De successione diverserum patriarcharum. 

Interea cum Siricius quincue annis Romanorum 
rexisset episcopatum, Anastasius ei successit. Post 
quem Innocentius pontificatus jura suscepit. Defuu- 
ctus quoque est etiam Flavianus, non consentiens iu 
damnatione Joannis. Fiaviano moriente, Porpby:ri«s 
Antiochenum suscepit episcopatum. Et quoniam plu- 
rimi contra Joannem consenserant, propterea in Con- 
stantinopolitana urhe multa divisio facta est, ita ut mis- 
888 apud semetipsos plurimi celebrarent, et scand:la 
provenirent, quoniam propter gratiam Arsalii atque 
Porphyrii, nec non et Theophili Alexandrina civita- 
tis episcopi, dudum studio procerum posita lex fue- 
rat, jubens omnes in ecclesiam convenire, et qui uou 
communicarent procul expelli. SozouwEx., lib, win, 
cap. 24, p. 192. 


CAPUT XXIV. 


D* concussionibus quas Mei reipublice infere- 
aut, 


Eo tempore cum discordia sacerdotum eliam res- 
publica magnis eoncussionibus turbabatur. [lunoni 
namque transeuntes Istrum, Thraciam devastabant. 
Isauri: quoque latrones maxima multitudine congre- 


bes et vicos in medio positos depopulati sunt. Per 
idem tempus Stilicon magister ariaorum erat apud 
Honorium magna przditus potestate, habebatque sub 
se Romanorum plurimos atque gentilium. Qui con- 
tractis inimicitiis cum Arcadii ducibus cogitabat con- 
gredi contra eos. Tunc ergo agens cum IHonorio, Ala- 
ricum regem Gothorum fecit ordinari magistrum mi- 
litum, et accessit adversus Illyricum, eique Jovium 
[ms. Lyr., Jovianum] prefectum constituit, ut arma 
contra Romanos attolleret, ac provinciales Honorii 
subderet ditioni. Et eum Alaricus barbaros sub se 
constitutos et per Dalmatias habitantes congregasset, 
venit ad Epirum, ubi multo tempore commoratus, 
reversus est in Italiam : quia cum discedere voluis- 


p 5e Honorii litteris est detentus, sicut ipse confessus 


est. SuzouEN., lib. vi, cap. 25, p. 195. 


CAPUT XXV. 

Quomodo Alexander Antiochenus episcopus discor- 
dantem populum ad unitatem revocaverit Ecclesie. 
Ea tempestate Cyrillus Theophili consobrinus , 

Alexandrinum suscepit episcopatum. Hierosolymo- 

rum Ecclesie prz :idebat Joannes, vir mirabilis, sue- 

cessor Cyrilli; Antiochize autem Alexander, vir ser- 
mone doctus, et virtutem ostendens magnis operibus. 

Is enim Porphyrio succedens, qui post Flavianum 

fuerat ordinatus, multa reliquit monimenta clemen- 

tie. Flavianus equidem sapientizx subtilitate florebat. 

Porro sacratissimus Alexander conversatione suin- 

moque philosophi:e eloquio, et plurimis bonorum be- 

neficiis abundabat. Is namque etiam partem Eusta- 
thii (quam dudum Paulinus flectere non potuit, nee 
post illum -Evagrius), precibus usus, cte corpori 
copulavit, egitque festivitalem cujus similem nemo 
potuit aliquando videre. Nam dum otunes fidele 
sumpsissel sacerdotes simul et populos, vevit ad lo- 
cum ubi Eustathiani eongregabaniur, sumernsque 
psallentes, et unum canticum sub quadam congruen- 
ija predicantes, a porta ultima civitatis usque ad ma- 
jorem ecclesiam totam plateam complevit- homini- 
bus, et ostendit fluvium rationalem, et ad instar flu- 
minis decurrentis. Hzc Judei videntes, et Ariaii, 
et parvae reliqui:& paganorum, ingemuerunt, consi- 
derantes alios fluvios in mare Ecclesie concurren- 

(65. ls ergo ponüfex Joonnis mogui vocabulum in 

ecclesiasticis diptychis primus inseruit. TnEODORE« 

TUS, lib. v, cap. 59, p. 241. 


CAPUT XXVI. 


Quomodo corpus Joannis Constantinopolim fuerit re- 
vocatum. y 


Hujus doctoris reliquis sequenti tempore in re- 
giam devecla sunt civitatem. Rursumque lidelissi- 
mus populus per pelagus, quasi per terram currens, 
undas Bosphori lampadibus et cereis obvelavit. Hunq 
ergo thesaurum illi civitati recondidit imperator; 
Qui &ui avi et vocabulum sortitus 681], εἰ piotateit 
servat inviolabilem. Is in ejus loculo defigens oculos 
aique frontem, pro Arcadio et Eudozia genitoribus 
supplicavit, ut ignoranter delinquentibus veniam 





1183 M. AURELII CASSIODORI tài 
condonaret. Dudum enim mortui sunt ejus parentes, À Duces vero venientes, et congregantes exercitum, εἰ 


hunc orphanum relinquentes. Sed patrum et proge- 
nitorum Deus experimenta pupilli eum sentire non 
pertulit. Nam et pie nutriri fecit, et sine concussio- 
nis metu custodivit ejus imperium atque tyrannorum 
consilia refrenavit, TuHEoponETUS, lib. v, cap. 26, 
p. 242. 


CAPUT XXVII. 
De laudibus Theodosii junioris. 

ls enim beneficiorum semper memor honorabat 
beneficii largitorem, habebatque participes hymno- 
Tum sorores, servantes conversatione virginitatem, 
et epulas [Ed. Niv. et Frob., delicias] maximas judi- 
cantes sacrorum meditationes eloquiorum, thesau- 
rum inadibilem [Ed. Nie. εἰ Frob., inauferibilem] 
estimantes manusegentium. Verumipse princeps mul 
tis etiam aliis prz:eoniis adornatur, maxime vero cle- 
mentis, mansuetudine, animi tranquillitate, nunquam 
recipiens tempestatem fide vera atque probabili ; cu- 
jus indicium nos convenit ostendere manifestum. 
Quidam vir conversatione quidem monachica, sed 
asperior consilio, adiit imperatorem pro aliqua causa 
rogans. Cumque hoc crebro fecisset, nec ea pro qui- 
bus rogaverat impetrasset, eum ab ecclesiastica com- 
munione prohibuit, et imposita ei obligatione disces- 
sit. Verum fidelissimus imperator ad palatium 
reversus, tempore prandii astantibus pransoribus 
&it, non se sumpturum cibum nisi prius ejus vincu- 
lum solveretur. Ob 363 quam rem misit ad civita- 
tis episcopum, rogans ut juberet ei qui ligaverat, 
quatenus ejus vincula resolveret. Cumque dixisset 
episcopus non debere a quolibet obligationem reci- 
pere, et mandasse! quia solutus esset, ille tamen 
ejus norffsuscepit solutionem, donec qui ligaverat 
multo labore requisitus, ei communionem quam pro- 
hibuerat reddidisset . idolorum igitur templa, qux 
fuerant derelicta, a fundamentis evelli fecit, ut po- 
sierí neque vestigium erroris pristini reperirent. 
llunc enim sensum etiam in sua lege conscrip.it. 
Quando igitur Roilas, dux Scythis, transivit Istrum, 
et cum innumero exercitu vehementer Thracias de- 
populatus est, ipsamque regiam clvitatem obsidere 
se et subvertere minabatur, supernis jaculis atque 
fulminibus eum majestas divina pereutiens, οἱ ipsum 
et omnem simul concremavit exercitum. THEODORE- 
TUS, lib. v, cap. $6. Edit. Christ. Vales.cap. 56 εἰ δ7, 
p. 242. 


CAPUT XXVIII. 
De iniraculis contra. Persas gestis. 


Tale aliquid a Domino ejus consolatore etiam Par- 
thico prelio gestum est. Nam cum illi Romanos va- 
este cognovissent, et civitates in confinio constitutas 
debellarent, pacisque pacta transcenderent, vastatis 
flnibus nemo ferebat auxilium. Imperator namque de 
pace presumens, duces et milites ad alia bella dire- 
xerat. Tune ergo imbre vehementissimo et grandine 
deposita, ulterius eos Deus accedere non permisit, 
equorumque [ed., eorum| ligavit cursum, ita ut vi- 
ginti diebus touidem ambulare stadia non valereut. 


in priori bello obsidentes urbem, imperatoris voesbul, 
nominatam, reprobi inventi sunt. Cum enim plus quin 
triginta diebus Gororanus rex predictam undique 
obsideret civitatem, et multa machinamenta eonttroe 
ret, et turres contra muros civitatis execltas adii. 
caret, solus Eunomius, sacratissimus ejus civitatis 
episcopus, restitit, el impelum moliminis eorum m» 
chinasque destruxit. Et licet duces nostri hostibus 
bellando cessissent, et obsessi cives resistere no» 2- 
derent , iste solus pugnando sine vastatione semrit 
civitatem. Unus itaque pariis hostilis vir dum copsuete 
blasphemaret, et Rapsacis atque Sennacherib velo. 
profunderet, et cum vesania minaretur sacrum se ev 
erematurum templum, ille vir saeratissimus no 


B ferens hujus in:aniam, jussit balistam [ed. V., sta 


balistam] poni juxta propugnaculum quod apostii 
Thomas habebat vocabulum; et maximo in em 
lapide coapta!:o, ia nomine, inquit, ejus qui es 
blasphematus, lapidem tenso arcu dimitiite. Tunt L- 
pis dimissus veniens usque ad faciem nefandisim 
blasphemantis, vultum ejus valde corrupit, caputcer- 
trivit, cerebrumque in terram dispersit. Hoc dum dut 
exercitus cognovissel, qui se civitatem capturem epe 
minabatur, siluit, et rebus ipsis viclum se esse jm 
fessus est, et metuens qusesivit pacem. Sie ergoou- 
nium rex fidelissimum hune principem conserririt, 
eum et iste servitutem profiteatur, et compelens ol- 
ferat Domino ministerium. TmEopoazTUus, lib. v, ay. 
$6. Edit. Christ. Vales. cap. 51, P. 245. 


CAPUT XXIX. 
De successione. pontificum. 

Inter hzc Innocentlo mirabili Romanz urbis 22 
tistiti successit Donifacius, Bonifacio Zozimus, Zor- 
moCeelestinus. Hierosolymis vero post Joannem Pr 
lius susce;it Ecclesi» presulatum. Verum in Ante 
chia post zacrum Alexandrum Theodotus castitatis 
speculum, Ecclesi pontifex ordinatur, mansuetudine 
et puritate conversation s ornatus. [5 enim cohortem 
Apollinaris sacris ovibus miscuit, rogans eos ul Uni- 
rentur ovilibus. Ea siquidem tempestate Isdig2tus 
Persarum rex contra Ecclesias pro hujusmodi caus 
bella commovit. TmgoponETCS, lib. v, cap. 51. Lii. 
Christ. Vales. cap. 38, p. 244. 


CAPUT XXX. 
De virtutibus Abd apud. Persas episcopi. 

Abdas quidam erat episcopus plurimis virtutibus 
ado:natus. Is non mediocriter usus zelo divino, pre 
id est focum eorum, seu Vestam, destroxit. Pra 
namque pagani vocant templa in quibus ignem s 
vont; Deum enim arbitrantur ignem. Hoc dum re! 
eogaovisset a magin, evocavit Abdam; εἰ primo qe 
dem mansuete eulpavit factum, praecipiens ut pyrem 
rursus sedificaret. lllo resistente, et se hoc nequsquin 
facere confirmante, universas se rex destruciorus 
interminatur ecclesias ; cujus interminationem i 
nus subsecutus est, Nam prius illum virom oceidi pr? 
cipiens, destrui quoque ecclesias imperavit. Ego t 
quidem destructionem Veste non reor opportabt 


1185 


IIISTORIA TRUIPARTITA. LIDER X. 


1186 


commissam ; neque enim sanctus Apostolus, dum ve- Α eum ad se jussit adduci, et ex lineis vestibüs ope- 


nisset Athenas, et civitatem repletam idolis conspe- 
xisset, aras.ab illis honoratas destruxit ; sed ratione 
ignorantiam redarguit, et veritatis jura monstravit. 
Quia vero destructum templum rezdificare noluit, 
sed necem magis elegit, nimis admiror, et plurimis 
eum honorandum coronis existimo. Tale est enim 
ignem adorare, quale ejus zedificare templum. Ilinc 
ergo sumens tempestas initium, szvissime atque fe- 
rociter circa pietatis alumnos intumuit, et triginta 
jugiter annis fluctuatio dira permansit, à magis ve- 
luti quibusdam procellis ag:tata. Magos enim appel- 
lant Pers: eos qui elementa deificant. Quorum fabu- 
13s in alia conscriptione monstravimus, in qua horuin 
interrogationibus dignas solutiones obtulimus. Goro- 
rinus itaque, filius Isdigeruis, 
mortem imperio, etiam contra Christiauam pietatem 
bella suscepit. Quas enim tormentorum species et 
suppliciorum adinventiones piis intulerit, non est fa- 
cile nunc narrare. Aliorum namque manus excoriave- 
runt, aliorum dorsa, aliorum eapita, a fronte inchoan- 
tes usque ad cervices nuda cute reliquerunt. Alios 
sectis per medium calamis nudos operientes, et ipsas 
sectiones calamorum carnibus aplantes, a capite usque 
ad pedes funibus stringentes, postea calamos ex eo- 
rum membris violenter trahebant; ut acutz sectiones 
calamorum dum traheban:ur, eorum carnes secarent, 
36A et tormento amarissimos dolores inferrent. 
Deinde fodientes lacus, et eos undique obturantes, 
soricum majorum greges in eis miserunt, eisque pa- 


riri. Deinde putaus quia tam precedenti afflicti ono 
quam ejus miseratione molliretur : Vel nunc, inquit, 
illa obstinatione privatus, nega filium fabri. At ille 
Dei zelo completus, dirupit vestem et jactavit, di- 
cens : Si propter hoc me putás a pietate recedere, 
liabe donum cum impietate quam possides. Hanc ejus 
fortitudinem contemplatus, nudum eum a suo proje- 
cit imperio. TuEopoRETUS, lib. v, cap. 58. Edit. Christ. 
Vales. cap. 59, p. 246. 


CAPUT XXXII. 
De Sanne apud Persas confessore. 


Sannebp [ms. Santheod., Samin] quoque mille fa- 
mulorum dominum resistentem sibimet, negare Crea- 


adepto post patris B torem omnium non ferentem, requirens quisnam ser- 


verum ejus esset szevissimus, ei aliorum servorum tra- 
didit dominatum; cui etiam ipsum quoque dominum 
servire przcepit, simul et ejus uxorem : per ho: 
putans propugnatorem se flectere veritatis. Sed spe 
sua deceptus est. Habebat enim ille domum in petra 
constructam. TmEoDORETUS, lib. v, cap. $8. Edit. 
Christ. Vales. cap. 59, p. 247. 


CAPUT XXXIII. 
De Benjamin Persico diacono ejusque martyrio. 


Benjamin etiam diaconum comprehendens, clausit 
in carcerem. Cumque duo transissent aani, superve- 
nit legatarius Romanorum pro aliis causis acturus. 
Et dum hxc cognovisset, postulavit a rege ut dimit- 


bulum atbletas dederunt pietatis : ligantes manus (; teretur diaconus. Porro rex jussit ut promitieret 


eorum et pedes, ne posseni a se bestias removere. 
Sed et alia tormenta s2eviora nimis exercuerunt, ha- 
bentes doctorem veritatis inimicum. Sed non potue- 
runt athletarum devincere fortitudinem. Sponte nam- 
que currebant, ut occasione hujus mortis incorrupti- 
biis vitae dona perciperent. Duorum tamen aut t. ium 
memorabor, ut per hos reliquorum fortitudo monstre- 
tur. TnEopo..ETUs, lib. v, cap. 58. Edit. Chr.st. Vales. 
cap. 99, p. 245. 


CAPUT XXXI. 
De Hormisda apud Persas nobilissimo confess .re. 


llormisdas quidam valde nobilis apud Persas erat, 
qui patrem praefectum habuerat. Hunc dum rex agno- 
visset esse Christianum, deduci fecit, et imperavit 
ut salutarem negaret Deum. At ille : Nec justum, in- 
quit, nec utile praecipis, imperator. Nam qui doce:ur 
ut Deum omnium facile contemnat 86 deneget, facil- 
lime quoque spernit imperatorem, cum el ipse sit 
porticeps nature mortalis. E4 si summo supplicio di- 
gnus est qui tua sceptra contempserit, imperator, 
multiplicibus tormentis subdendus est qui cunetorum 
negaverit Creatorem. Αἱ imperator eum debuisset mi- 
rari prudentiam, fortissimum divitiis et dignitate nu- 
davit athletam, jussitque ut nudus traheret camelos 
exercitus. Cumque plurimi transissent dies, respi- 
ciens de superioribus imperator, vidit illum eminen- 
tissimum virum, solis radiis inflammatum, el pulveris 
squalore completum; patrieque nobilitatis memor, 


Benjamin quia nulli magorum doctrinam Christia- 
nam praedicare presumeret, et dimitteretur exire. 
Tum legatarius quidem cu.todire Benjaminqgu:z rex 
precererat compromisit. Benjamin autem audiens 
monita legatarii : Impossibile est, inquit, non me 
participare lumen aliis, quod ipse perceyi. Quanto 
«nim supplicio dignus sit qui talentum abscondit, 
sacra Evangeliorum testatur historia. Sed rex horum 
tunc nihil agnosceus, jussit eum absolvi a vinculis. At 
ille predicare nullatenus quiescebat; et capiens eos 
qui ignorantix caligine tenebantur, intelligibili luci 
jugiter offerebat. Cumque transisset annus, regi gesta 
illius nuntiantur. Tunc deductum ad se, negare jus- 
sit quem adorabat Deum verum. ille requisivit a rege, 


p dicens : Quo dignus honore est qui suom derelin- 


quens reguuin, invadere studuerit alienum? Cumque 
dixisset rex : Morte novis imoque supplicio , sap;entis- 
simus vir jlle respondit : Quid ergo non juste patia- 
tur bomo qui factorem mundique creatorem, nutrito- 
rem δὺ salvatorem deserens, upum conservorum 
suorum deificare voluerit, et debitum illi cultum isti 
magis obtulerit? His sermonibus rex accensos, vi- 
ginti calamos acui, et totidem ungüibus digitorum 
ejus manuum atque pedum pracepit infigi. Cumque 
hoc supplicium ab eo derideri conspiceret, alium" 
rursus calamum aeutum in 6,8 femore, unde bumana 
origo descendit, jussit immitti, Cumque crebro eji- 
ceretur, et rursus induceretur, ineffabiles ei dolores 
operabantur, Post hoc vero suppliciuto imp'us atque - 





1187 


M. AURELII CASSIODORI 


4:88 


ferax virgam grossam, spinia undique plenam, per A pascua divinis ovibus praeparavit. Cujus frater Poly- 


ejus meatum jussit induci, ut hoc modo spiritum 
fortissimus decertator emisisset. Sed et alia multa 
ab illis impiis sunt presumpta. Nec tamen mirandum 
est quia illorum ferocitatem et impietatem longani- 
miter Deus omnium patiatur, quando ante imperium 
maximi Constantini qnicunque fuerunt Romanorum 
imperatores, contra veritatis ministros [ms. Lyr., pra- 
dicatores] vehementer iusanierunt. Diocletianus nam. 
que Passionis salu'aris die, in omni imperio Roma- 
horum destruxit ecclesias. Sed movem transactis 
annis ise quidem denuo floruerunt, et multiplicem 
mognitudinem ac pulchritudinem susceperunt. Ille 
vero post rabiem suz impietatis exstinctus est. Nam et 
bella hujusmodi futura Dominus przxdixit, et Eccle- 
six victoriam przdicavit. Nos tamen ips: quoque res 
edoceut quia plus nobis utilia sunt bella quam pax : 
quia pax delicatos nos facit, remissos el timidos; 
porro bellum et mentem acuit, et presentia tanquam 
trans^untia contemnere persuadet. Sed hac quidem 
etiam in alio opere crebrius enarravimus. TuEopontg- 
TUS, lib. v,cap. 58. Edit. Christ. Vales. cap. 59, p.247. 


3655 CAPUT XXXIV. 


De Theodoro Antiocheno episcopo, et Theodoro Mop- 
suesleno pontifice. 


lllo quoque tempore quo sacratissimus Theodorus 
Antiochenam regebat Ecclesiam, Theodorus Mop- 
suestie quidem episcopus, sed totius doctor Ecclesix, 
dum contra uuiversam cohortem h:ereticorum for- 
titer dimicasset, terminum vitae sortitus est. Is enim 
*Diodori quidem magni doctrina potitus est. Joaunis 
vero sacratissimi fuit socius atque cooperator. Com- 
muniter enim Diodori pocula spiritalia sunt adepti ; 
qui sexÉet triginta annis mansit in przsulatu, et 
contra Arii Eunoniique acies fortissime pr.eliatus cst, 
iusidizsque latronis Apoll/naris exstiux.t, optimaque 





chronius Apainienam rexit Ecclesiain, et gratia ser- 
ionis et claritate conversationis ornatus. Tuxkopona£- 
TUS, lib. v cap. 59. Edit. Christ. Vales. cap. &0, p. 248. 


CAPUT XXXV. 
De fine imperatoris Arcadii. 
Non multo post tempore quam Joannes defunetas 


.est, moritur et Areadius imperator, vir mits et 


quietus, et circa finem vite pro bujusmodi causa ve- 
nerabilis xstimatur, In urbe Constantinopoli domus 
est inaxima habens cognomen Cariz, id est nucis. 
Est enim in ejus domus vestibulo arbor nucis in qua 
sermo est, eo quod fuerit appensus martyr Acacius εἰ 
defunctus, Ob quam rem etiam orator.um il ic est 
zdificatum. Hunc Arcadius videre volens, ad oratio- 
nem venit, votoque completo reverte:.atur. Proinde 
cuneti circa oratorium habitantes, volentes imper.5to- 
rem videre currebant, et alii. quidem foras domum 
pr:ecesserant, ut melius aspectum principis et ordi- 
nem viderent obsequii ; alii vero sequebantur. Dua- 
que omnes cum mulieribus atque filiis, simul et man- 
cipiis extra domum fuissent egressi, repente mazina 
domus oratorio colirens subito tota corruit, clanmor- 
que cum admiralione secutus est, quoniam orato 
principis tantos bomines a ruin: imminentis peri- 
culo liberasset. Arcadius itaque, relicto annorum 
octo filio Theodosio, de quo jam complura sunt 
narrata, defunctus est consulatu Bassi et Philippi 
(An. Dom. 408), prima die Maii mensis, anno se- 
cundo ducentesim:» non»sgesima sepiimz: olympia- 
dis. Is ergo cum patre quidem Theodosio tredecim 
regnavit annis, post mortem vero patris quatuor- 
deciin. Vixit aunis triginta et uno. Socnars, lib. vi, 
cap. 21. Edit. Christ.Vales. cap. 295, p. 5523. 





LIBER UNDECIMUS. 





386 CAPUT PRIMUM. 


Quia Theodosii junioris imperium. praefectus regebat 
Aulliemius., 


Arcadio igitur imperatore defuncto, Honorius 


AtWticus habehat. episcopatum [ms. Lyr., in poniifi- 
catu], vir clarus et eruditus, venerabilis atque 
jrudens. Unde etiam ecclesias sub eo iagnum su- 
mere contigit incrementum. Non enim solis propris 


quidem ejus frater partes regebat llesperi:s ; orien- D tdej personis muhifiens erat, sed etiam lixrerici: 


lales autem provincie sub ditione manebant Theodo- 
sii junioris, cum e-set annorum octo, Antbemio 
prefecto omnia disponente. Erat enim iste nepos Phi- 
lippi, qui Paulum episcopum sub Constantio ab Ec- 
clesia expulerat et Macedonium  introduxerat. 18 
enim :uro maximo urbem Constantinopolim cir- 
cumdedit. Qui vir sapientissimus inter illius temporis 
homiues οἱ putabatur, et erat, et nihil incon- 
sulte faciebat, sed cum multorum eonsilio qu.e eraut 
agenda tractabat, et inaxime sophistze Troilo se cre- 
debat. SocnATES, lib. vn, cap. 1, p. 338. 


CAPUT 1l. 
De Aitico episcopo ejusque moribua. 
Imperatore igitur octo annos agente, tertium ànnum 


miraceulem sux sapienti» demonsirabat ; quos fat - 
gare quidem nolebat. Cum veio eos terrere tentasset, 
denuo mansuetudinem ostendebat ; et inter Llize 
non negligebat eloquium. Laborabat enim ciica ve: 
terum lectiones, noctibus eis incumbens. Quapropter 
nen eum movebaut philosophica aut sophistiez lec- 
tiones : erat enim et confabulanitibus gratus, et cum 
tristibus meestus, et absolute secundum Apostolum 
omnibus omnia factus est (1 Cor. 1x , 92). Primo qui- 
dem cum presbyter esset, et libros faciebat et medi- 
latos coram ecclesia recitabat. Postea vero etiam 
fiduciam ewm labore sortitus, sub oculis doctrinam 
laudabilem [mss., mirabilem] proferebat, Non t:a- 
men tales. erant ejus sermones ut etiam ab audito- 
ribus eceripture traderentur. Quse vero ejus tempori- 


4189 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER XI. 


1190 


bus memoranda provenerint enarrabo. SocBATES, lib. A causa plurimi paganorum credentes baptizati sunt. 


vit, cap. 2, p. 339. 


CAPUT il. 
De Theodosio episcopo Synnade, et. quemadmodum 
illic Macedoniani conversi suni. 

In Synnada Pacatianz Phrygle civitate Theodo- 
sius quidam erat episcopus, et Macedonianos, cum 
illic plures essent, insequebatur ; et non solum eos e 
civitate, sed etiam ab agris nimia crudelitate pelle- 
bat, dum orthodoxorum Ecclesia persecutiones in- 
ferre non soleat. Quod ille non zelo rectz fidei, sed 
nro pecuniarum amore faciebat. Contra quos univer- 
sos tam clericos quam judices provinciales armabat, 
(t precipue Agapitum eorum turbabat episcopum. 
Cumque judices provinciz: ad inferenda tormenta sibi 
sufficere non putaret, Constantinopolim est profe- 
ctus ut przfectorum solatia mereretur. Wbique po- 
sito Theodosio propter hujusmodi 367 causam, 
Agapitus Macedonianorum episcopus ad meliorem se 
contulit partem ; habitoque tractatu eum omni clero, 
et evocans totum populum sibimet subjacentem, sua- 
siteis ut consubstantialitatis sasciperent fidem. Hoc fa- 
cto, repente cum maxima multitudine, et magis eum 
omni, ut ila dixerim, eivitate ad orthodoxorum eccle- 
siam venit, et, oratione facta, sedem in qua Theodo- 
sius praesidere solebat, obtinuit. Tune uniens popu- 
Jos, et de catero fidem eonsubstantial;tatis docens, 
Ecclesiam tenuit Synnadensem. His ita gestis, non 
post multum temporis Theodosius cum prefectiano- 
rum venit auxilio, et nibil sciens horum qua fue- 
rant gesta, ad ecclesiam properavit. Ex qua ab 
omnibus ezpulsus, rursus Constantinopolim remea- 
vit, et apud episcopum Atticum, quz fuerant contra 
eum gesta deposuit, quemadmodum irrationabiliter 
episcopatu fuisset expulsus. Atticus autem cogno- 
" Sscens utilem causam Ecclesi provenisse, Theodo- 
sium quidem verbo consolatus est, ut patienter 
ferret : proponens autem causis personalibus gene- 
ralem utilitatem, scripsit Agapito ut teneret episco- 
patum, nihilque de inimicitiis Theodosii cogitaret. 
SocnATES, lib. vit, cap. 5, p. 539. 


CAPUT IV. 
Quomodo Judaeus paralyticus per baptisma sit curatus. 


. Moc igitur unum est rerum utilium qus Attici 


Judaos autem, licet signa querentes, ha:c tamen 
non provocaverunt ad fidem. llis ita apud Chrisija- 
nos gestis, plurimi parvipendentes, in sua nequitia 
[ms. Lyr., malitia] permanserunt. Et non solum 18- 
diri tantis prodigiis resultabant, sed etiam sequaces 
eorum similia sapuisse convicti sunt. SocRaATES , lib. 
vit, cap. 4, p. 944. 


CAPUT V. 

De Sabbatio heresiarcha ejusque sequacibus. 
' Sabbatius itaque, eujus dudum fecimus mentio- 
nem, nolens in suo ordine permanere presbyteratus, 
desiderabat episcopatum. Eisdemque temporibus re- 
cessit ab Ecclesia Novatianorum, occasionem habens 
quasi propter observationem Paschz Judaici. Facie- 
batque collectas contra Sisinnium suum episcopum 
in loco civitatis qui Xerolophus (id est, collis aridus) 
appellatur, in Arcadii foro. Illic enim rem commisit 
valde periculosam. Die namque festivitatis in evan- 
gelica lectione, ubi scriptum est (Marc. xw, 1) : Erat 
eniin Pascha Judgorum, verba qux: nusquam seripla 
neque audita sunt przsumpsit adjicere, id est : Ma- 
ledicius qui prater azymas celebraverit Pascha. toc 
auditum percurrit in. populum, et simplices decepti 
Novatianorum laicorum convenerunt ad illum. Quod 
tamen malum non .remansit inultum ; sed in finem 
pessima ejus falsitas est conversa. Post paululum 
enim dum ad quamdam festivitatem multi concurre- 
rent ut vigilias solite celebrarent, formido subito dae- 
moniaca irruit super eos, quasi Sisinnius eorum epi- 
Scopus veniret cum maxima multitudine. Faetaque 
turba, quippe nocte el in angustiz loco comperti, 
semetipsos contriverunt, ita ut ultra septuaginta ho- 
mines morerentur. lloc factum plurimos a Sabba- 
tjanorum secta prohibuit, quidam vero in ejus rusti- 
citate permanserunt. SocBATES , lib. vii, cap. 9, p. 
94M. 


CAPUT VI. 


De morte Dorothei Arianorum episcopi, et ordinatione 
Barbe, et que sub eo sint gesta. 


Eo tempore Dorotheus Arianorum prasul , quem 
ab Antiochia Constantinopolim transtulerunt , cum 
centum et novemdecim vixisset annos, defun- 
ctus est consulatu Honorii septimo et Theodosii sc- 


temporibus in Ecelesia provenerunt. Sed neque mi- [) €undo (An. Dom. 407), sexto die Novembris mensis. 


raculorum aut sanitatum his defuit causa temporibus. 
Quidam namque Judaeus cum paralyticus esset, plu- 
rimis annis in lecto jacebat. Cumque omnis medicina 
ei fuisset exhibita, et cunctorum Judsxorum nibil 
oratio prevaleret, novissime ad baptismatis Chri- 
stiani gratiam confugit, huic so'i veritatis medicamini 
se eommittens. lloc velociter episcopo Attico nun- 
tiatar. Quem catechumenum factum, et spem Christi 
promittens, deportari cum leeto [ms. Lyr., eum in 
leeto] precepit ad baptismum. Verum Judzeus para- 
lyticus baptismum vera fide suscipiens, cum de fonte 
fuisset levatus , tegritudine yepente privatus est, et 
de cotero sanus fuit. p jgitur cuam —vwirtus 
Christi etiam nostris tem, 7 pus demora v it. Qua 
ἡ»; 


Post quem Ariaue superstitionis Barbas ordinatur 
episcopus. Sub hoc itaque Darba per duos presbyte- 
ros eloquentissimes Arianorum religio floruit, quo- 
rum alter Timotheus, alter Georgius dicebatur. Sed 
Georgius doctiina Helladica eruditus erat, Timotheus 
sacris litteris incumbebat. Et Georgius quidem sem- 
per Aristotelem et Platonem habebat in manibus, 
Timotheus Origenem, ita ut etiam lingna Hebraica 
loqueretur. Timotheus dudum Psapthyrianorum fue- 
rat liereseos, Georgium Barbas presbyterum ordi- 
navit. Timotheum itaque ego ipse vidi, el cognovi 
quemadmodum interrogantibus erat respondere pa- 
ratus: solvens obscurissimas quistiones quz in di- 
vinis inveniuntur eloquiis, testem vocans veracisaie 





1101 


M. AURELIL CASSIODOM 


1122 


wu Origenem. Mihi tamen videtur admirabile esse A lratos itaque rex, magorum genus usque ad decimam 


quomodo tales viri in Arianorum lege manserunt , 
quorum unus quidem Platonem semper hàbebat in 
manibus, alter respiciebat jugiter Origenem : dum 
nusquam Plato secundam vel tertiam causam, sicut 
ipse nominare solet, initum subsistentiae asserat 
percepisse; et Origenes cozternum ubique fateatur 
lilium Patri. Qui licet in sua sententia man:eriut, 
religionem tamen Arianam perduxerunt latenter ad 
meliora. Multas namque Arii blasphemias doctrinis 
propriis expulerunt, SocRATES, lib. vit, cap. 6, p. 
542. 


368 CAPUT VII. 
De ordinatione Cyrilli Alexandrini pontificis. 

Inter hzc defuncto Theophilo passione letbargica 
consulatu Honorii nono et Theodosii quinto (An. 
Dom. 412), facta contentione propter episcopatum 
inter Tiuotheum et Cyrillum, die tertia mortis Theo- 
phili Cyrillus ordiuatur episcopus ; et majori fastu 
quam Theophilus tenebat episcopatum. Qui moz 
episcopatus sui principio Novatianorum claudens 
ecclesias, omnia vasa eorum sacra percepit, episco- 
pumque eorum Tüleopompum rebus quas habebat 
omnibus spoliavit. SocRATES, lib. vn, cap. 7, p. 943. 


CAPUT VIII. 


Quomodo apud Persas. per Marwham eyiscopum sit 
Christianitas dilatata. 

Eodem tempore apud Persas Christianitas est di- 
latata. Inter. Romanos enim et Persas semper pro- 
pter diversas causas mittuntur legationes. Tune ergo 
casus attulit ut Marutheas Mesopotamenus episcopus, 
cujus dudum meminimus, a Romanorum imperatore 
ad Persarum destinaretur regem. Qui multam reve- 
ientiam. apud Marutham inveniens, eum decenter 
lionorabat, et tanquam divinum respiciebat virum. flot 
factum mordebat magos, metuentes ne regem Christia- 
vum fierisuadcret. Nam cum dolore capitis multo tem- 
pore torqueretur, magis eum curare non volentibus, 
Maruthas orationibus fecit inculumem ; ob hanc ergo 
causam mol.i sunt quamdam magi fallaciam. Et 
quoniam Pers: ignem colunt, cousuevitque rex iu 
quadam domo ignem ardentem perpetuo suppliciter 
adorare, magi sub Lerra bominem queindam abscon- 
dentes tempore quo rex solebat adorare, euin talia 
Clamare feceruut : Mitte foras regem ; impie enim 
egit, quia sacerdotem Christianorum judicat esse 
venerandum. Ha:c audiens 1. digerdes Persarum rex , 
licet reverentiam haberet, tameu Marutliain abjicere 
cogitabat, Porro Maru has vere Deo venerabilis ho- 
mo, vacabat orationibus, per quas invenit dolum 
magicis artibus fabricatum. Vauieusque ad regem: 
Noli, inquit, illudi, rex; sed ingressus dum audieris 
vocem, fodi jube, et doli causas invenies. Non eniin 
ignis loquitur, sed hominum molimina bujasmodi esse 
noscuntur. Hoe dicto flexus est Persarum rer; et 
rursus ingressus ubi iguis ikezs&irguibilis servaba- 
tur, cum audisset vocem, jussit fodi locum. Tunc 
qui mittebat quasi divinam vocem, inventus arguitur. 


jussit imminui. portionem. Hoc facto, Maruihz dixit 
ut templa quz vellet sedificaret. Ex hoc apud P-rsas 
sumpsit Christianitas incrementum. Tunc igitur Ma- 
rutas a Persis Constantinopolim remeavit. Et noa 
lungo post tempore rursum destinatus est. lterumque 
inagi machinabantur ne eam susciperet rex. Feve- 
runique fetorem quemdam in loco unde rex tr2nsire 
solebat; et quasi a Christianis id facium fuerit dero- 
gabant. Cumque rex suspectos jam babens maagos, 
hoc eum s:udio requisisset, denuo ab ei« concinaa- 
tum esse cognovit. Quamobrem plurimos eorum sup- 
pliciis tradidit, Marutham vero potiori bonore co- 
luit, et Romanos valde dilexit, eorumque 3mplexu: 
est pacem. Qui pene Christianus fieri potuit, dum 
aliud miraculum per Maruiham et Ablatem Per-idis 
episcopum provenisset. Ambo namque melccsium 
deemonern a regis filio propulerunt, orationibus va- 
cantes atque jejuniis. Post hzc autem lsdigerde de- 
functo antequam lieret Christianus, ad ejus filium 
perven.t imperium. Cujus tempore inter Persas atque 
Romanos pacta soluta sunt. SocaaTEss, li5. vn, cap. 
8, p. 344. 


CAPUT ΙΧ. 
Quemadmodum lHaliam vasterit. Alaricus. 


Per idem tempus Innocentius 1 Roms Nova- 
anos persequi ecpit, mukasque eorum abstulit 
[mas. et ed. V., tulit] ecclesias. Quo empore Roma 
est ἃ barbaris depredata, Alaricus enim quidam 
barbarus ditioni Romanorum et Theodosio impera- 
tori subjectus, atque contra Eugenium tyrannum so- 
latia prebens, et propterea Romanis diguitatibus 
honoratus, felicitatem suam non ferens, imperare qui- 
de » non elegit , sed discedeus ab urbe Constantino- 
politana, venit ad partes Hesperias. Cumque venisset 
Illyricum, omnia subvertebat; οἱ transiens Thessa- 
liam, habita congressione circa fluvium Pinum apud 
Nicopolim Epiri, pene tria millia virorum ejus Thes- 
salii peremerunt, Posthzec autem quidquid eis incur- 
reret destruentes, novissime Romam [mss. et ed. V.. 
Roma] venerunt. (uam vastantes, plurima quidem 
miraculorum ejus igne coucremaverun!, pecunias 
autem abripeeruut, inultosque senatorii ordinis di- 
versia subdidere suppliciis. Deridentesque Romanum 
regnum, imperatorem fecerunt quemdam  mormine 
Attalum ; quei una die tanquam imperatorem fece- 
runt procedere, altera vero servi schemate minisira- 
re. Hac dum egisset Alaricus, repente in fugam coa- 
versus est, (ama procedente quia Theodosims impe- 
rator contra eum misisset exercitum ; qux fama non 
fuit ficta, revera namque exercitus veniebat, Feriur 
itaque quia, cam Alaricus pergeret Romam, vir qni- 
dam venerabilis, couversatione monachus, eum mo- 
“6 1560} ut mala talia facere non auderet, neque ne- 
cibus gauderet aut sanguine ; at ille: Non, inquit, 
ego volens Romam proficiscor ; sed quidam quotidie 
mihi molestus est, torquens et dicens : Perge et 
Romanam desirue civitatem. Hac etiam de bis dicia 
suffic'ant, Socnares, lib. vu, cap. 9 et 10, p. 34». 





1195 


CAPUT X. 
De Celestino Romano pontifice, et quomodo Nóvatianos 
[ucrit insecutus, et de Sabbatio. 

Inter hxc Celestinus Rom: ordinatur episcopus, 
qui etiam Novati»norum abstraxit ecclesias, et eorum 
episcopum nomine Rusticulum, in occulto coegit ce- 
lebrare collectas. 389 Usque ad illud namque tem- 
pus plurimas Novaiiani habebant eccle$ias, Porro 
Constantinopolitani non talia pertuleruni ; sed cum 
eos diligerent, etiam intra urbem eos collectas facere 
permiserunt. Moriente vero Sisiaonio Novatianorum 
episcopo, Chrysanthus ad episcopatum trohebatur, 
vir multis Romanorum dignitatibus houoratus. Quo 
fugiente, Sabbatius se t&mpus opportunum ad epi- 
scopatum invenisse credens, fecit quosdam ignobiles 


IlISTORIA. TRIPARTITA. LIBER XI 
À factum ex pala omnes haberent in digito, contra 


1194 


Christianos hoe modo dimicaverunt, Fecerunt enin 
quosdam de suis una nocte per omnes civitatis de- 
eurrere regiones, clamantes quoniam Alexandrina 
arderet ecclesia. Ob quam rem Chrisüani undique 
concurrebant, quasi ecclesis flammas exstinguerent. 
Porro Judzi iguorantes iuterimebant, semetipsos per 
signum annuli aguoscentes , ac parcentes alte- 
rutris. l'acia autem die latere nequiverunt, Ob hanc 
remm permotus Cyrillus, cum maxima muliitudiue 
astitit synagogis Judaorum, et illas quidem abstul;t; 
Judaeos autem expulit civitate, eorumque substan- 
tiam diripere populis imperavit. Hoc. ergo modo Ju« 
ἀεὶ a temporibus Alexandri Macedonis illam habi- 


. antes urbem, tunc nudi prorsus expulsi sunt. » per 


sibi manus imponere, jusjurandum quod przbuerat B singula loca dispersi. Adamantius vero medicinz: $0- 


parvipendens. Cujus mores eum populus abhorruis- 
Sel, Chrysanthum per loca omnia requirebant. Quem 
invenientes in Bithynia, invitum sacerdotium su:ci- 
pere coegerunt. Qui nihil percipiebat eccle-iz , ni:i 
dominico die duos panes. SocnATES, lib. vit, cap. 11 
et 12, p. 547. 


CAPUT XI. 


Be seditione e necibus Christianorum que per Judaos 
apud Alexandriam provenerunt. 


Ea siquidem tempestate Judzorum gens ab Alexan- 
dria est hujusmodi de cusa projecta. Alezandrino- 
rum populus plusquam alis generationes seditioni- 
bus deditus est : qui si occasionem aeceperit, impor- 
tabilia mala committit. Nath preter sanguinem non 
cessát a lite. Contigit itaque tunc ut inter alterutros 
conténtionés habefent, non propter necessariam 
fáusam, sed propter stadium pantomimorüm : quia 
enim is qui die sabbatorum saltabat, plurimum bha- 
bebat populum Jüdzorum ; dum vacantes non audi- 
tioni legis, scd theatris oceuparentur, éa dies litigio- 
sa exslitit inter partes. Cumque hoc aliquatenus fuis- 
sét ab Alexandrie praefecto correctum, nihilominus 
mansere Judzi pariis allerius inimici. Et cum essént 
sémper Christianisiiifensi, contra pantomimos eorum 
amplius dimicabant. Tunc igitur Ilorestes przfectüs 
Álexandrim festivitatem quamdam, quam Politiam 
vocant, in theatro celebrabat : ubi et aderarit qui- 


dam amátorum Cyrilli, dispositiones przfecti vo- ; 


Jentes $gnoscere. Inler quos quidam nomine Gerax, 
doctor puérilium litterarum, et Cyrilli ferventissim: s 
auditor, ἃς solitus plausus ih ejus expositionibus ex- 
citare. Hunc itaque Geracem cum vidisset in theatro 
Judzorum turba, clamab.t adversus eum, quia pro 
nihilo aliud venerit, nisi ot in thea!ro seditiones i :- 
ter populos excitoret. Verum Horestes dudum ha- 
bens odium contra Cyrilli superbiam, arreptum Ge- 
racem publice fecit in tlieatro agitari verberibus. lloc 
Cyrillus agnoscens, convocaijs priotibus Judzeorum, 
ut decebat, admonuit ne copqra. Chrisijapos seditio- 
nes ulterius excitaren. Pos, turba Judzorutm hoc 
parvipendens, majora Cn, ChriSUanos (ractavere 
moólimina. Dantes itaque sj gt Siguag uan nulum 


aor TUE 
Pa4' R0L Us 


phista, Constantinopolim veniens, et Christianum sé 
fore promitteus, postea reversus est in Alexan- 
driam. Igitur Alexandri przfectus Horestes valde 
tristabatür, eo quod populosam urbem iia desola'am 
repente conspiceret. Uode etiam principi retulitquod 
provenit. Sed et Cyrillus delicta Judeorum impera: 
tori non tacuit, et orestis amicitias cogente populo 
postulavit. Cumque przfectus amicitiarum verba re- 
futaret, Evangclia ob:ulit ci Cyrillus. Et enm nec sic 
ejus corda subigerentur, bxc denuo provenerunt. 
Monachorum quidani in monte Nitria constituti , fau- 
tores Theophili, ex illo quo contra Dioscorum injuste 
fuerat coarmatus, etiam pro Cyrillo libenter przlíé 
susceperunt. Relictisque monasteriis viri pene quin- 


C genti, et venientes ad civitatem, procedentem ii car- 


pentó przfectum, immolatorem idolorum paganum- 
que clamabant. At ille putans immissione Cy illi 
factum, clamare coepit : Christianus Sum, et ab At- 
tico Constantinopoli baptizatus, llis haze verba de- 
spicientibus, Ammonius quidam eorum przfecturr. 
petra percussit in eapile. Qui repenté completus est 
sanguine, et tecedentibus olficiis, atque lapidum 
impetum declinántibuis, cum paucis rermansit. Inter 
hác pópulus concurrebat, ut praffecti vindicaret in- 
juriam; detentumque Ammonium tandiu. verberibus 
castigavil, donec traderet morti. Non post mulLurm 
hzc nuntiantur imperatori. Corpus autem. Aumonii 
sumens Cyrillus, in quadam ecclesia sepelivit, eique 
aliud nomen imposuii; ut non pro sua culpa, sed pro 
Christo mortuus crederetur, cui latides quasi marty- 
ribus offerebat. Sed qui vere noverant quia dignas 
susceperaL suo scelere poenas, Cy i lum valde culpa- 
bant. Sed neque in hoc solammodo Cyrilli et Horé- 
siis adversitas conquievit, quando post hzc aliud est 
exortum. SoctaTES, lib. vit, cap. 15 et 44, p, 549. 


CAPUT XII, 


De lH ypatia ph-losopha,; quomodo in Alexandria fuerit 
i terenipta. 


Erst in Alexaüdria quzdam mulier llypatia nomi- 
ne, filia Theonis philosophi, et iu tantum erudita, ut 
supra philosophos ejus temporis emineret, et in Pla- 
tonicam scholam a Plotino venientem, susciperet 
ipsa succéssionem, atque omnes philosophbicag lectio» 


1155 


M. AURELII CASSIODORI 


1196 


nes exponeret. Quapropter emnes currebant ad eam A aquam per euniculum proprium defluxisse suspiea- 


propter bonestam doctriu:e fiduciam [ms. /.yr., doc- 
tíinam fiduciam" habentes]. Veniebat enim etiam ad 
judices, nec habebat ullam verecuudiam, pudice per: 
mixta viris, dum eam cuncii pro sui castiiate vene- 
rarentur. Tunc ergo invidia co.tra hane feminam est 
aecensa. Cum enim crebro pergeret ad Ilorestem, 
ecclesiasticus populus motus adversus eam est, tan- 
quam ipsa eum ab omieitiis prohiberet episcopi. 
Quamobrem 370 conspirantes viri, acerrimo fer- 
vore pulsati, quorum dux erat quidam Petrus lector, 
observaverunt mulierem ad propria remeanteni, 
eamque de vehiculo deponentes, ad ecclesiam quie 
vocatur C:saris traxerunt, et vestibus exutam lapi- 
dibus peremerunt. Quam postea membratim dilace- 
rantes, in loco qui dicitur Cinarus igne concremave- 
ruit, Hzc res non mediocrem livorem Cyritlo et 
Alexandrine concussit Ecclesi. Aliens namque 
sunt a Christianis cedes et pugnz. 1686 igitur acta 
sunt quarto anno episcopatus Cyrilli, consulatu Ho- 
norii decimo et Theodosii sexto (An. Dom. 415), 
mense Martio, jejuniis existentibus. Socmares, lib. 
vn, cap. 15, p. 552. 


CAPUT Xlll. 


Quomodo Judei presumptionis sue penus exsol- 
verint. 


Post paucum itaque tempus, Judzi rursus illicite 
contra Christianos agentes, puniti sunt in loco qui 
dicitur Mestar, posito inter Chalcidem et Antiochiam 
Syris. Hic itaque Judei consueta quidam risibilia 
celebrantes, per ebrietatem accensi, inter alia Chri- 
$üanis ipsique Christo derogare coeperunt deriden- 
tes cruci et spem in eo qui est crueifixus habentibus. 
Comprehendentes igitur infantulum Christianum, 
alligatum cruci suspenderunt. Et primum quidem de- 
ludebant et irridebant ei; postea vero correpti ve« 
sania, ipsum infantulum verberibus peremerunt. Ob 
hoc ergo dira congressio inter eos atque Ghristianos 
exorta est. Quod dum princeps agnovisset, provin- 
ciarum judicibus mandatum est, ut hujusmodi quz- 
rerentur auctores et punirentur. Et hoc modo di» 
gnam ultionem sux nequitis receperunt, SOCRATES, 
lib. vit, cap. 16, p. 553. 


: CAPUT XIV. 

De δυάσο qui, cum sepe baptisarelur, aqua fontis 

abscessit. 

Ea siquidem tempestate Jud:eus quidam seductor, 
ficta Cliristianitate, crebro baptizabatur, et hac arte 
pecunias congregabat, Cumque multis hsresibus 
illusisset Arianorum etque Macedonianorurm, postre» 
mo ad Ecelesiam venit orthodoxorum. Cui dum tem» 
pus jejuniorum fuisset impositum, multisque adhuc 
diebus oceuparetur, coepit festinare ut quasi in fer- 
venti s(udio baptisinatis dona perciperet. Prepara- 
tur baptisma, et vestis congrua bapfismatis [ms. 
Santheod., baptizatis]. Cumque fons fuisset impletus, 
deducitur Judzus ad baptizandum. Tunc Dei qu:- 
dam invisibilis virtus aquam disparere precepit. 
Cumque prasentes, nóm cogitantes Dei virtutem, 


C 


D 


rentur, diligenter undique clausum rursus implevee 
runt fontem. Et denuo deducto Judeo aqua disp» 
ruit, Tune sacerdos 1 Quid mali, inquit, fecisti, o 
homo ? An certe nesciens baptismo jam potitus e:? 
Ob bonc rem cum diversi concurrerent, quidam Ju 
deum recognovit, quem bapt'zatum ab Attico epi- 
$c^po ipse susceperat, et boc modo illiss fraus uni- 
versis apparuit. SucníTEs, lib. vit, cap. 17, p. 554. 


CAPUT XY. 


Quomodo Barabanes rex Persarum Uhristianos | fuent 
persecutus , et a Romanis devictus. 


luterea. defuncto isdegerde regc Persarum, ejus 
filius Barahanes ei successit. llic instigatus a magie, 
crudelibus torquebat suppliciis Chriatianos. Cumque 
Cbristiani apud Persas opprimerentur, confugiunt ad 
Romanos, eorum petentes auxilium. Quos Atticus 
episcopus libenter excipiens, eosque quantum erst 
possiblle fovens, 688 gesta fuerant Theodosio nun- 
tiavit imperatori. Eo quoque tempore etism ala 
causa provenerat quie. Homanos Persis faciebat ia- 
fensos : quoniam Pers: aurifossores quos a Roma- 
nís ad mercedem acceper&ut, redderé coptemne- 
bant, et quia oners negotiatorum Romanoram vio- 
lenter abstulerant. Cum illa ergo ingratitedine, etiam 
Christianorum ad Romanos confugientium est ad- 
jecta. Mox ergo Persarum rex legatos mittit, repe- 
tens fugientes. Porro Romani nequaquam ad se con- 
fugientes reddere voluerunt: non solum supplices 
liberare studentes, sed pro Christianitate libentet 
omnia sustinere. Quamobrem dimicare quam perita- 
ros Gbristianos tradere potius elegerunt. So:utis igi- 
tur propter hoc pactis, bellum crudele comroissum 
est, De quo absurdum non est pauca narrare. Ro- 
manorum igitur imperator misit exercitum cui prz- 
foit militie magister Ardaburus. ls enim Per:icam 
regionem per Armeni fines ingrediens, unam ejos 
provinciam Azamensem valde vastavit ; cul cum plu- 
rimo exercitu Narseus dux Parthorum regis occurrit, 
factaque congressione devictus est. Quo facto, cogi- 
tavit per Mesopotamiam Romanorum provinciam 
sine custodia consistentem invadere, et hoc modo de 
Romanis ulcisci, Sed Romanorum ducem Narsei 
consilium latere non potuit. Deprzdatus enim Axase 
nam velociter regionem, et ipse in Mesoporamiam 
venit. Et ideo Narseus, licet multum habuisset exer- 
citum, ltomanorum terras introire non potuit; sed 
veniens a1 Nisibin Persarum civitatem in confinio 
constitutam, Ardaburo mandavit ut diem et locam 
Statuerét przliorum. At ille venientibus : Nuntiate, 
inquit, Narseo quia non quando tu volueris, Roma- 
norum pugnabunt imperatores. Verum imperator Deo 
soli spem belli committens, destinavit exercitam. Et 
quia fideliter Deo stpplicans, repente impetrarit 
auxilium, hinc datar agnosci. Dum igitur Constanti- 
nop«li pto evéntu be lorurn :estuatio magna consur 
geret, angeli Dei iter ageniibus per Bithyniam ad 
urbem Constantinopolim se demonstraverunt : ju- 
bentes ut coufiderent, et orareunt, eti Deo crederent, 





4197 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER Xt. 


1195 


quia Romanos victoria sequeretue, dieentes se me- A set ad principem. Cumque Persa paratus esset ut le. 


di»'2:ce bx»; directos ἃ Deo. Hoc auditum, non so- 
lum civitatem, sed etiam milites confortavil. Cumque 
ad Mesopotamiam bellum fuisset de Armenia regione 


translatum, Romani f'ersas Nisibi clausos fortitef . 


bbsideban!, ligneas turres facientes adversus eos, 
easque contra muros applicantes, et plurimos de 
muris contra se pugnaütium perimentes. Porro 
871 Barabanes Persarum fex, áudiens A£azenam 
regionem ab eis fuisse vastátam; et eos qui in Νῖ: 
5ibi clausi videbantur obsessos, seipsum cum magno 
«Xereitu praeparavit occurrere. Miratusque Roinano- 
um virtutem, Saracenorum solaiia postulavit. Quo- 
tum tunc erat rex Alamundarus vir forís et pre- 


liator, qui dum multa millia Saracenorum haberet, . 


gatarii verba susciperet, quia fame ejus laborabat 
exercitus, veniens Numerüs qui apud ipsos Immorta- 
lium appellatnr (est enim decem millia virorum val- 
de fortissimorum) , noa prius dixerunt pacem cum 
Romanis esse faciendam, quam ipsi eos sine ctsto- 


dia constitutes iuvaderent. Quibus verbis persuasum 


est regi ut 8e ἃ pace suspenderet. Tunc legatarium 
qudem clausum sürvari fecit, et misit Numerum 
Immortalium dimicare contra Romanos. ἢ ιἱ venien- 
tes , δὲ in duab acies divisi, medios habuere ftoma- 
nos. Porro Romani upám Persarum videntes acien, 
conira eam se preeparabant; áliari non videbant, qus 
paulatim accessit ad pugnam: Cumque ergo jam con- 
gressio pena esset in opere, Dei providentia ox quó- 


Persarum regi victoriam promittebat , seque ei An- B dam colle ezertitus alter apparuit Romanorum eum 


tiochiam Syri» trádiluruih. Sed non ecntigit quod 
putavit. Deus enim omnibus Saraceuis quemdam 
irrationabilem metum latenter injecit, ita ut puta- 
reni sibimet Romanos insistere. Turbatique nec ha- 
bentes quo fugerent, in fluvium Euphratem semet- 
ipsos armati projiciebant : ubi plus céntum millia 
Virorum necata atque consumptá sunt. His ita pfo- 
venientibus, Nisibin obsidentés cum audirent Per$a: 
rum regen plurimos elephantos adducere, perterriti 
cuncta quidem obsessionis machinámen!a conerema- 
Verunt, et ad propria loca reversi sunt. Quée vero 
congressiones postea provenerunt, et quomodo Areo- 
bindas aller Romanorum magister militum fortissi- 
mum Persarum monomachum interemit; aut quo- . 
iodo Ardaburius septem fortissimos Persaruta du- 
tes insidiis eaptos occidit; vel quomodo Byatianus 
aller dux Romanorum reliquos Saracenos exstin- 
xit, przetereundum δαὶ, ne videar multum ἃ propo- 
sita relatione digressus. SocnATEs, lib. vit, cap. 18, 
p. 555. 

Quz tune igitur gerebantur velociter -impcratorl 
Theodosio nuhtiata sunt. Quomodo autem. hzc cito 
tognosceret, indieare non piget; Invenit quemd: m 
Virum ánimi corporisque habitu fortissimum, nomiu 
Palladium, qui tanta velocitate veredos agebat, üt 
wibus diebus perveniret ad terminos Romanorum 
aique Persarum, et rursus totidem remearet ad 
Constantinopolim civitatem. Is enim etiam alios Ro- 
mani imperii terminos velociter trausibst. De quó 
quidam eloquetuissimus sic ait : Iste vit; cum sit [418 
Homana respublica, eam patvulam sua velucitaté 
demonstrat. Quem etiam Persarum rex bzpius adini- 
ratus est. SOCRATES, lib. vu, cop, i9, p. 357. 

Romanorum igitur imperator, licet videret aperte 
bibi collatam ἃ Deo victoriam provenisse, tàmen pa- 
tem non dissimulavit expetere, tisitque Helionerh 
virum prudentem et hotioratum, ut eum Persis de 
pace loqueretür. Qui dum venisset Mesopotamiam, 
ubi erant fossata Romanorum, misit pro pace peten 
da legatarium quemdam Maximum, virüm eloquen- 
lissimum, Ardabturii milio magistri copsiliariüm ; 
qui pro pace veniens ad D, psarum tégem, missum se 
non ab imperatore, sed cibus 358epofa£ : dicens, 
quia hoc bellum pro ον gtempta neue pervehiss 


duce Procopio. Qui cum vidéret socios in pericti'o, 
ifistabat & dorso Persarum. Tunc in medio conclusi, 
qui circumdéderant priino Remanos; in momento áb 
eis exstincti sunt. Quo fatto, Rom&áni ad alios qui 
erant in subsidiis positi concurrerunt, eosque forti- 
ter jáculati sunt. Sic igRur qüi Immortoles appel a: 
hantür omnes moriales apparuerunt; poenas exigrntb 
Christo de gente Persatum , eo Quod. |lutimos ejus 
famulos occidissent. Porro re& Persarum iufortunil 
9ui caubam agnosténs; simulabat se nescire quod 
gestum est. Sustep'tque legationem; dicens legatario 
Romanorum : Non bello cedens pacem amplectof£ ; 
sed tibi pr»stsrc volens, quia omnium Romanoruni 
le sapientem esse cügnoseb. Et hoc mudo bellum 
contrá Christianos exortum de Parthorum régióné 
cessavit. Contigit autem consulatu Honorii tertiode- 
cimo et Theodusil decimo (Aa. Dorm. 493). SocaATES; 
lib. vn, cap, 20, ῥ. 558. 


CAPUT Xvl. 


Üuomodo Acacius Amide episcopus captivos Pérsarunt 
redemerit a Romanis militibus , venditis vasis ecclé- 
sie, et pastós cum sumptibus ad propria destinarüt; 
Tune igitur Acacium, Amide civitatis episcopum; 

setus opiimus reddidit elaziorem. Cum enim Romani 

milites caytivos Persarum de A£a£ena regione vastatá 
reddere regi Patthorütn nullo modo rellent , eaptivi 
fate consumebantur, dum essent cirea &cptem millia, 
quod Persatum regem non mediocrit&r contristabat. 
Tunc igitur Awacius convocátis clericos sibi sulje- 
clos : Viri, inquit, fratres, Deus nostár nec discis; 
nec cálicibus opus habet ; nám neque comedit, neque 
bibit. Et quiá multa vasa aurea et argentea ectlesia 
hostra et oblatione Christianorum habet, convenit 
ét his liberari exercitum captivorüth , egentibusquá 
cibos offerri. Hzc et his similia eum dikisset, eon- 
flavit vasa, et militibus dedit. preliüm capÜvorum. 

Quos dum récreasset cibis, datis sumptibus ad regem 

proprium desilnavit. Hoc mirabile opus Acaeii P«r- 

sarum tex magis obstupuil, quia eL bello Romani et 

beneficiis evieissent. Aiunt enim quia etiam deside- 
rium habuerit Persarum rex ut videret Acacium ; Sec 


hoc Theodosíus prohibuerit imperator. SocRA7 £s, 
lib. vii, cap. 21, p. 529, 


1:99 
CAPUT XVII. 


De Eudoszia uxore Theodosii, et de laudibus ipsius 
heodosii. 


Victoris siquidem auzilio Dei collata, Roms»norum 
plurimi pollentes eloquiis conseribebant laudes im- 
peratoris, Cujus uxor heroico metro poemata multa 
confecit. Krat enim eloquens, filia Leontii sophistze 
Atheniensis, ἃ patre omnibus lectionibus erudita. 
Quam dum imporator ducturus esset uxorem , Chri- 
stianam 379. Auicus fecit episcopus, et in bapti- 
smate, cm prius vocaretur Athenais, Eudocizz nomen 
imposuit. Multi ergo, sicuti diii, volentes inno- 
teseere, alii suam facundiam demonstrare, praeconia 
imperatoria conseripeerunt. Ego vero nec innotescere 
cupiens, nec facundiam sermonis ostendere, cum 
veritate imperatoris bona memorare studeo; quia 
sunt damnosa si (aceantur.. Primum itaque regaliter 
natus atque nutritus , nibil babuit tepidum ; sed sic 
fuit sapiens, ut inter confabulantes experimentum 
omnium crederetur habere eausarum. Perdurabat in 
frigore, similiter et in zestu. Plerumque jejunabat, et 
mesieme quarta feria et sexta, studio Christianitatis ; 


mec aliter quam monasterium regalia videbantur. . 


)pse naMque matutino ad suas sorores pergens, di- 
vinas dicebat laudes. Quamobrem etiam sacros litte- 
yas sine codice recitabat. Loquenjibus episcopis, vel- 
ut olim sacerdos factus, ex divina lectione responde- 
bat. Congregabatque sacros codices, et quoscunque 
quilibet eerum interpretes seu expositores con- 
scripsisse videbantur, plus quam Ptolemzus studue- 


M. AURELII CASS: ODORI 
À tempestas esset , et ille circum propter populum er- 


1200 


spectaret, pleno circo tempestas vehementius ageba . 
tur multo imbre diffuso. Dumque boc fieret, suam 
voluntatem imperator aperuit, fecitque per praeco- 
nem clamari : quia melius esset spectaculum con- 
temnere, et omnes rogare Deum ut illesi ab immi- 
pente tempestate servarentur. Quo dicto, cuncti Deo 
magno gsudio supplicantes, hymnos concord:ter of- 
ferchant, et tota civitas velut una psatlebat ecclesia. 
In medio autem horum imperator existens privato 
schemate properabat. Nec spe sua frustratus est : 
repente namque aer ad serenitatem divira clementia 
revocatus, annum przbuit frugibus universis uberri- 
mum. Si quando bella moverentur, secundum David 
confugiebat ad Deum : sciens eum przliorum aucto- 


B rem, inimicos orationibus superabat. SocRA TES, lib. 


vi, cap. 21 et 23, p. 560. 


GAPUT XVIII. 


Quomodo Jomnes tyrannus in. Occidente fuerit supe 
ratus. 

Post paululum itaque tempus Persici belli, de- 
fnneto imperatore flonorio constilatu Asclepiodoti et 
Mariniani (An. Dom. 45), Augusto mense, quomo- 
do Joannem tyrannum Deo se committens $uperave- 
rit enarrabo. Sieut enim tunc sub Moyse flebreis 
contigit Rubrum transire mare, talia etiam ejus du- 
cibus evenerunt, dum eos mitteret contra tyrarinum. 
Defuncto siquidem, sicuti diximus, Honorio principe, 
cognoscens Theodosius celavit factum, et alia dicen- 


rat Philadelpbus. Patientia atque clementia universis (^ do diversorum suspicionibus obvi:vit. Inter hxee mit- 


hominibus eminebat. Nam Julianus imperator, licet 
philosophus diceretur, non tamen Antiochensium 
portavit injuriam ; sed 1naxima Theodoro tormenta 
indignatus imposu:t. Porro Theodesius multum gau- 
dens syllogismis Aristotelis, philosophiam exercebat 
operibhs , iram, tristitiam libidinemque devincens, 
et in nullo se ulcisci desiderans. Dum igitur a quo- 
dam familiarium interrogaretur cur nullum δα 1:- 
dentium mort subjiceret : Utinam, inquit, esset 
mihi pessibile ad vitam etiam iortuos revocare. 
Quem dum alter pro ea causa requireret : Nou. est, 
inquit, magnum neque difficile hominem mori , quia 
neque Deo soli [forte, sed convenit Deo, etc.) semel 
mertuum ex peenitentia suscitare. Sic enim fuit cle- 


t magistrum militum im Salonas civitatem Dalma- 
tisrum, ut sl qua bellorum commotio proveniret cirea 
partes llesperias, vicinus adjutor esset. Quo facto, 
mortem patrui patefecit. Inter bxc Josnnes primus 
imperialium conscriptorum, non ferens suam felici- 
tatem, imperium contendit arripere. Misitque legatos 
ad imperatorem Theodosium, petens ut ejus suscipe- 
ret imperium. At ille legatos quidem reclusit 1n car» 
cerem, imisitque magistrum militum Ardaburium, 
qui multum laboraverat apud Persas, Hic Salonam 
veniens, exinde navigavit Aquileiam. Contigitque 
ventum adversum flare, ita ut in tyranni manus incr- 
deret. Quo eapto, sperabat ad necessitatem pervenire 
Theodosium, ut per hoe eum decerneret imperato- 


mens, ut si quando quispiam dignum aliquid morte p rem, si vellet magistrum militum liberare. Impcratot 


committeret, nec usque ad civitatis quidem portas 
moriturus perveuiebat, sed ex ejus clementia conti- 
nuo revocatio sequebatur. Dum aliquo tempore ipse 
ip amphitheatro Constantinopoleos exspeciaret, ce«e- 
pit clamare populus : Crudeli bestiz artifex parebo- 
jus pugnet. At ille : Nescitis, inquit, quia consuevi- 
mus nos exspectare clementer? Tanta enim pietate 
pracelluit, ut omnes quidem Deo consecratos hono- 
rarct, pracipue tamen quos audiebat veneranda |ma. 
Lyr., honesta] acti,ne pollere. Fertur autem quia 
dum Constantinopoli episcopus Chebronensis fuisset 
snortuus, sagum ejus valde sordidissimum qusesierit, 
eoque circumamicius sit, credens se aliquid ex de- 
functi δδηοι (διὸ promereri. Cum aliquando aeris 


tamen, ut audivit factum, sestaabat ne quid mali Ar- 
daburius sustineret. Aspar vero Ardaburii filius co- 
gnoscens patrem a tyrenno teneri, et multa míllia 
barbarorum in solatio tyrauni consistere, quid face- 
ret ignorabat. Sed tunc imperatoris oratione ptzva- 
luit. Angelus enim Dei sub schemate pastoris educe- 
bat Asparem et omnes qui cum eo erant; ae per 
paludem adjacentem Ravenna ad loca sperata perve- 
neruut. In ea namque civitate tyrannus degens babe- 
bat exercitum, unde nullas aliquando transisse fer- 
tur, Tunc ergo Deus inadibilem terram fecit adibi- 
lem. Transeuntes namque per siccam paludis aquam, 
apertasque invenientes civitatis portas, tyranpem 
quoque deli uerunt. Turc crgo piissimus Hnperator 


1901 


dit. Dum enim circum spectaret, nuntiatum est ei 
tyrannum fuisse peremptum. Quamobrem sermonem 
fecit in populo, dicens : Venite, si placet, relinquen- 
tes hanc voluntatem, et pergentes ad ecclesiam, gra- 
tificos Deo solvamus hymnos, cujus manus tyrauni 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER XII. 
reverentiam quam circa Divinitàtem habebat osten- 4 pr:esumptionibus obvisvit. Quo dicto, spectaculo 


44} 


cessante, per medium circum cuneti cum ee con- 
corditer gratias agentes, ad ecclesiam convenerunt, 
ita ut tota civitas uua videretur ecclesia. Venien- 
tesque ad locum orationis, jugi die gratias Domino 
retulerunt. SocRATES, lib. vu, cap. 22. et 95, p. 902. 





LIBER DUODECIMUS. 





373 CAPUT PRIMUM. 
De ortuValentiniani principis filii Placidie. 


Igitur occiso tyranno, cogitabat Theodosius impe- 
rator. cui. deberet Hesperiarum regna committere. 
Tunc Valentinianus erat valde puer, natus ex matre 
Placidia, ejus quidem amila, filia vero Majoris Theo- 
dosii, Arcadii et Honorii sorore, de patre Constans 
t.o, qui ab Ilonorio imperii jura susceperat, psrvoque 
tempore cum 60 regnaverat. Hunc ergo Valeptinia- 
num, consobrinum suum Cesarem factum, mittit ad 
partes lialie, cum quo matrem pariter Placidiam, 
eique universam dispositionem commisit imperii. 
Cumque voluisset ipse quoque Italiam pergere, ut 
consobrinum ad imperii culmen eveheret, quatenus 
sui vigore tyrannorum removeret audaciam : veniens 
usque ad Thessalonicam, languore probibitus est. 
Quamobrem coronam imperialem posthzc conso- 
brino per patricium Stiliconem mittens, Constanti- 
nopolim remeavit. IJzc de talibus retulisse sufliciat. 
SocnATES, lib. vu, cap. 24, p. 564. 


CAPUT 1l. 
De bonis actibus Attici Constantinopolitani pontificis. 


lgàtur Atticus episcopus causas Ecclesi:e sapientia 
mirabiliter disponebat, doctrinisque populum ad 
virtutis studia provocabat. Cumque videret divisam 
Ecclesiam, cum Joannita seorsum apud semetipsos 
Sacra solemnia celebrarent, jussit ut in orationibus 
menaoria Joannis haberetur, sicut aliorum dormien- 
tium» episcoporum fieri consuevit, per hoc sperans 
plurimos ad Ecclesiam revocare. Largus autem sic 
erat, ut non solum pauperibus suarum parochiarum, 
sed etiam in vicinas civitates [ed. , vicinis civitatibus] 
multas pecunias pro egentium consolatione transmit- 
teret. Calliopio [ms. Theod., Czelpio] namque presby- 
tero Ecclesie Nicsnz trecentos aureos dirigens, bxc 
scripsit. 

Calliopio Atticus in Domino salutem. 

Cognovi decem millia esurientes in civitate a piis 
exhibenda egere misericordia. Decem millia vero cum 
dico, multitadinem intelligo, non perfectum nume- 
rum comprehendo. Quia igitur ego quidem babeo 
praeceptum numerum datum ab eo qui manum liabet 
munificam , οἱ praebet congrue dispensantibus, et 
contigit aliquos indigere habentes: non tamen qui 
nescientes suscipiens, 0 chbapjesimum mihi caput, hos 
trecentos solidos expende gicuti volueris, et maxime 
illis qui petere confundq, , et non eis qui propter 
vite TOR Cm magis "ot ;jantur ex talibus. Noli 


igitur vel religionem in bac párte considerare ; sed 
unam tantummodo rem observa, ut nutrias indi- 
gentes, nec cogites δὶ qua nostra sunt sapere non 
videntur. 

Sic igitur Atticus etiam procul iidigestiun babebat 
curam. Sed etiam superstitionem aliquorum stu- 
debat abscindere. Audiens etenim Novatianos Ju- 
daicum Pascha sequentes, 974 propter Sabbatium 
fuisse divisos, ejusque corpus ab insula Itbodi, ubi 
mortuus fuerat, translatum, et plurimos ad tumulum 
ejus orare, noctanter mittens in aliud sepulcrum 
corpus Sabbatii jussit abscondi. At illi consuete ve- 
nientes, effossumque reperientes tumulum, de cz- 
tero eum locum colere quieverunt. Erat enim circa 
nomina locorum studiosus. Nam dum. quidam portus 
in ore Ponti Euxini constitutus, ex antiquo Pharma- 
cus appellaretur, id est venenarius, mutato nomine 
eum locum Sanatorium nominavit : ne dum ibi col- 
lect: pradicarentur, nomine b'asphemo locus ipse 
designaretur. Sed et alium locum Argyropolim pro 


"^ hujusmodi causa nominavit. Cbrysopolis enim in ca- 


pite Bosphori constituta est, cujus multi antiquorum 
faciunt mentionem. De qua civitate Xcnopbon ia 
primo libro [lelladicorum dicit, quia eam. mutavit. ᾿ 
Alcibiades, et in ea constituit ut qui navigabant de 
Ponto, decimas ibi praeberent. Videns ergo. Ati.cus 
locum in contraria ripa Chrysopoleos positum, dc- 
lectabilem et decorum, ait : Argyropolis nominetur; 
qui locus ejus repente cogaomen obtinuit. gitur 


quibusdam dicentibus ei non debere Novatianos intra 


civitatem missas facere : Nescitis, inquit, quantum 
nobiscum in persecutione Constantii atque Valentis 


fuerint passi, qui etiam testes sunt nostre fidei. 


Nam cum dudum Ecclesia fuerit divisa, isli circa 
fidem nihil innovaverunt. Pro episcopi ordinatione 
aliquando veuiens in Nicaeam, Asclepiadem Novatia- 
norum vidit episcopum valde senem, intetrogavitque 
quot in episcopatu annos baberet. Quo respendente : 
Quinquaginta : Felix, inquit, bomo es, tanto tem- 
pore boni operis caram habens. Super hzec ajt : Ego 
quidem Novatum laude, Novatianos non approbo. 
Tunc Asclepiades : Quomodo hoc dicis, episcope? 
Verum Atticus : lllum, inquit, laudo, quoniam his 
qui sacrificaverant communicare noluit ;- hoe etiam 
ego ipse fecissem. Novatianos autem nom laudo, 
quia pro vilibus vitiis laicos a gratia: communionis 
excludunt. Asclepiades dixit : Extra sacriülcandi 
peccatum, etiam alia plurima sunt delicta secundum 
Scripturas que ducunt ad mortem; propter quoe 538 


Φ 


1903 


laicos prohibemus, Deo soli eorum remissionis judi- 
cium committentes. Atticus igitur etiam suam pra- 
scribit mortem. Nam cum a Nicza digcederet, Cal- 
liopio presbytero dixit ; Ante autumnum Constanti- 
nopolim venire festina, si vivum me denuo videre 
desideras. Si tardaveris , nou videbis. Quo dicto 
mentitus non est. Anno namque vicesimo primo sui 
episcopatas, decima dje mensis Octobris, est mor- 
(uus, consulatu Theodogii undecimo ct Valen:iniani 


Czsaris primo (4u. Dom. 425), SogRATE& lib. vir, 
«ap. 25, p. 365. 


CAPUT NI. 
De ordinatione Sisinnii et moribus ipsius; et quod 


Proclus ordinatus Cysici non sit receptus. 


Pl'orro "Theodosius imperator a Thessalonica re- 
vertens, ejus exsequias non invenit. Aute. unum 
namque diem quam ingrederetur, ille sepultus est. 
Post paucos vero dies, id est viginti tres mensis Oc- 
tobris nuntiatum est quia Valentinianus infulas sys- 
eeyisest imperii. Post obitum igitur AUici fit maxima 
de episcopi ordinatione contentio, aliis aiium postu- 
lenibus ; quidam Philippum presbyterum quzrebant, 
sii Proclum item presbyterum. Sed omnis populug 
communiter desiderabat ordinari Sisinnium, qui et 
ipse presbyter quidem erat ; in nulla tamen civitate 
ordinatus, sed in suburbano Constantinopolis cui 
nomen Oliva est ministrabat. Hoc suburbanum est 
positum eontra faciem civitatis, ubi dies Ascensionis 
Salvatoris solemniter celebratur. Hunc ergo virum 
omnes laici diligebant pro sui reverentia, et maxime 
quia fovebat pauperes ultra suj mensuram. Przvaluit 
ergo votum laicorum, et Sisinnius ordinatus est vi- 
cesima octava die Februarii mensis, Consulatu se- 
quenti Theodosii duodecimo et Valentiniani juniorig 
secundo (Ag. Bom. 425). Philippus aotem preshyter, 
eui prepositus fuerat Sisinnius, ip bistoria Christiana, 
quam triginta sex libris ipse conscripsit, ordinatio- 
pem Sisinnii valde lsceravit, derogans ordinato et 
pariter ordinautibus, et maxime laieis. ls enim Phi- 
lippus a Joanne episcopo diaconus ordinatus, multa 
quoque conseripsit contra Julianum imperatorem : 
eujus tamen historia mibi multam videtur habere 
eenfüsionem, et non satis prodesse legentibus, Si- 
$innio itaque ordinato, contigit episcopum obire Cy- 
sicepum. Tunc Sisinnius Proclum in Cyzico conse- 
cravit, qui antequam proficisceretur ad Cyzicum, 
cives praecedentes Dalmatium monachum episcopum 
sibimet ordinayerupt, parvipendentes regulam qua 
jubeturjpreter Constantinopolitanum episcopum or- 
dinationem ibi fleri non dehere. Quod ideo Cysiceni 
beglexerun!, qui Attico soli hacc ley personaliter 
prestita videbatur. Mansit ergo Proclus non habens 
ecclesiam propriam; qui tamen in doctrina eccle- 
siarum Constantinopoleos valde florebat. lgitar Si- 
sienius, cum duos in ejiscopatu compleyisset annos, 
efunetus est consulatu Hierii et Ardaburii (An. 
Bom. 427), vicesima quarta die Dec2mbris mensis, 
Yir famosissimus castitate et recutudine vila sux, 


΄ 


M. AURFLII CASSIODORI 
quidem clericos, not autem communicare etiam À mansuetus 


43) 
moribus sine ullo Sgmento, remotus a 
causis. Quamobrem curiosis viris tristis et inefficix 
videbatur. SocnA Es, lib. vii, cap. 25 et 26, p. 3561. 


CAPUT IY. 
De ordinatione Nestorii, et qua sub eo in Ecclesiis 
mea acciderint. 

Defuncto &isipnio, imperatoribus visum est nullum 
ex Ecclesia Copstantinopolitana ordipare pontificem, 
eo quod egsent vanz gloris, et sibimet arrogantes ; 
cum utique multi Pbilippum, plurimi Proclum ha- 
bere desiderarent, Interea est ab Antiochia delbe- 
ratum advenam antistitem debere evocari. Erat enim 
ibi quidam Nestorius nomine, genere Germaniciensis, 
bonze vocis et simul eloquii. Ideoque eum quasi 0p- 
portunum doctrinis evocaverunt. Cumque transi; 
sent tres menses, Nestorius venit ab Antiochia, qui 
castitate iuter plarimos praecipuus habebatur. Quibas 
autem fuerit moribus institutus, Sapienles a primo 
ejus sermone non latuit. Ordinatus enim decima die 
mensis Aprilis, consulatu 3755 Felicis οἱ Tauri (An. 
Dow. 426), mox illa divulgatam coram omni populo 
protulit vocem, faciens sermonem ad principem : Da 
mibi, inquit, o imperator, terram purgatam bzretic.s, 
εἰ ego colum tribuo. Debella mecum haereticos, et 
ego tecum debellabo Persas. flzc cum dixisset, licet 
quidam odio haberent hzreticos, tamen levitas sea- 
sus ejus, οἱ indi;natlonis initium, et vapze glorise 
tumor ei valde displicuit : quia neque parvulum 
tempus sustinens, ad talia verba descendit, et se- 
cundum proverbium, yt iia dicam, cum neque ciri- 
tatis adhuc gustasset aquam, persecg!or ferventis- 
simus apparebat. Quinta vero ordiuationis die ora- 
torium Arianorum, in quod latenter conveniebant, 
auferre volens, eos ad tantum furorem perduzit, ut 
idem oratorium concremarent. Quz. causa etiam vi- 
cinas consumpsit sedes, tu: baque vehemens in civitate 
provenit. Verum Ariani semetipsos defendere prz- 
parabant; sed eorum consilium custos civitatis Deus 
Dominus impedivit. De cztero autem ipsum Nesto- 
rium vocabant incendium |V ales., incendiariurm], noo 
solum hzretici, sed etiam qui ejus fidei concorda- 
bant. Non enim silere patiebatur, sed semper contra 
hareses machinatus, quantum ad se subvertit fun- 
ditus civitatem. Novatianos autem depopulari ten- 
t3bat, eo quod Paulus eorum episcopus przditus 


D esse reverentia diceretur; sed proceres ejus impe- 


tum refrenarunt. Quanta vero circa Asiam, Lydiam, 
Cariam, con!ra Quartodecimanos mala commiserit, 
et quauti propter eum circa Miletum et Sardis faeta 
seditione sint mor!ui, nuuc omiup. Quam vero 
propter lic et propter in(reuatam linguam receperit 
ultionem, post pauca narrabo. Nunc itaque res me- 
morabilis indicanda est. SochATES, lib, vi, cap. 29, 
p. $10. 

Qusdam gens ulira [ed., insula] Rhenum fluvium 
egt Burgundionum. Isti vitam quietam agunt, et pene 
omnes fabri ligaorum sunt, ex qua arte [ed., mercede] 
pascuntur : quorum regionem lIunni crebra invasione 
vastabant, et plurimos occidebant. At illi licet anxie- 


1905 


UISTOIuA TRIPARTITA. LIBER XII. . 


1206 


tate constricti, ad pullum se tamen hominum contu- À si cognovimus secundum. carnem. Christum, sed sunc 


lerunt, sed alicui Deo se committere cogitabant. 
Tunc audientes quia Romanorum Deus fortiter adju- 
vat se timentes [ms. Lyf., in se credentes ], omnes 
conimuni consilio ad credulitatem Christi confugiunt. 
Venienjesque. in unam civitatem Galliarum, rogabaut 
ut ab episcopo Christianorum baptisma consequeren- 
tur. AL. ille eos septem diebus faciens jejunare ct 
imbueus fide, baptizatos octava die abire prxcepit. 
Qui sumpta fiducia, conira tyrannos alacriter festina- 
bant, et spe sua privati non sunt. Nam cum rex 
Hunnorum nomineSuptorus [ms. T heod. , Sumptarus], 
per noctem fujsset ciborum nimia voracitate corru- 
ptus, Burgundiones gentem inimicam sine duce 
reperientes, et pauei pluribus resistentes, facta con- 


nequaquam cognoscimus (11 Cor. v, 16). Quapropter, 
relinquentes de Christo sermonem, ad perfeetionem 
procedamus, Tumultu siquidem, sicuti dixi, in eccle- 
$ia facto, Nestorius Anastasii sermonem f(írmare vo- 
lets, et non redarguere velut b'asphemum, qui vide- 
batur ab eo honorari, frequenter ex lioc. coram . 
ecclesia docuit, Et cum majori contentione qustio- 
nem lianc agitabat, sermonem Dei Genitrieis rejiciens. 
Unde divisio nata est in Ecclesia, et velut in no- 
cturna lite divisi, numc his, nunc aliis consentiebant, 
et verba propria denegabant. Nestorius autem apud 
multos in ea erat opinione, quia purum hominem 
diceret Christum , et tanquam Pauli Samosateni 
atque Pbotini dogma in Ecclesias introduceret, Sed 


gressione vicerunt. Nam cum essegt isti tria millia, B de bis maxima quzstio nata est et tumultus, ita ut 


circa decem millia peremerunt ; et ex illo tempore 
cuneta gens ferventis-ime in Christianitate permausit. 
Eo tempore Barbas, Arianorum, episcopus est defun- 
ctus, consulatu Theodosii tertiodecimo et Valentiniani 
tertio ( An. Dom, 420), vicesima quarta die Junii 
mensis; in eujus locum Sabbatius ordinatur. Socp4- 
TES, lib. vii, cap. ὅθ, p. 571. 


Nestorius itaque agens praster consuetudinem Ec- 
clesiz, contra se plurimos incitabat, sicut ejus actus 
ostendunt. In Germensi etenim Hellesponti civitate 
Antonius erat episcopus, qui cognoscens instantiam 
Nestorii adversus hzreticos , Macedonianos et ipse 
persequi festinabat, quasi patriarch:e imitatus imagi- 
nem. Porro Macedoniani aliquantulum sunt perpessi. 
Cumque Antonius vehementer insisteret, jam mole- 
stiam non fe:entes, ad scelus se durissimum £ontule- 
runt. Mittentes etenim quosdam viros, et quod 
rectum est secundo loco ponentes, interemerunt eum, 
MHoc factum Macedonianorum, Nestorio majuris pet- 
secutionis dedit occasionem. Persuasit enim impera- 
toribus ut eorum, ecclesie tollerentur. Quamobrem 
Constantinopoli eis eaclesia ablaja est ante. murum 
veterem posita civitatis, et in Cyszico, et ali: plurimae 
quas habebant in Hellesponto : quorum aliqui ad 
ecclesiam confugerunt, in consubstantialitatis fide 
consentientes. Sed, sicut ait Seriptura, Ebrios:s 
vinum non deest, neque contentiosis lites : sic quoque 
Nestorio amanti persecutiones evenit uL perseque- 
retur sempcr Ecclesiam Dei. SocRaTES lib. vi, cap, 
91, p. 572. 


Erst eum eo Anastasius. presbyter ab Antiochia 
pariter destinatus, quem nimis honorabat, et veluti 
consiliarium habebst in causis. Aliquando igitur. co- 
ram ecclesia Anastasius docens, ait : Dei genitricem 
Mariam nullus appellet. Maria enim homo fuit, et 
Deum ab homine generari nimis. impossibile. est. Hoc 
cum auditum fuisse!, plurimos clericorum et laicorum 
pariter conturlavit. Olim namque didicerant Deura 
pariter et hominem Christum, et nullatenus eum 
per dispensationem velut homisem ἃ divinitate 
separari, credentes apostolice voci qux dicit : Et. 


* [ioc desunt apud Chr stophor. et Vales. 


uni vergalis synodus ageretur. Ego vero legens Nestorii 
libros, qua intellexisse comperi hunc virum, et cum 
veritite conspexi, neque pro ejus inimicitiis, neque 
pro gratia alterius explanabo. Non milii videtur Nesto- 
rius, neque Samósatenum secutus Paulum, neque Plio- 
tinum, neque omnino purum hominem dixisse Chri- 
δίυϊη ; sed sermonem tantummodo quasi metuendum 
expavisse; et hoc passum, quia decenter non erat 
eruditus. Qui dum naturaliter eloquens fuisset, se 
putabat doctum, et libris antiquorum interpretum 
dedignabatur incumbere, omniumque se meliorem 
putabat esse: ignorans quia in catholica Joannis 
Epistola in antiquis exemplaribus habeatur : Qmnis 
apiritus qui solvit Jesum a Deo non est (I Joan. 1v, $). 


C Hunc enim sensum ex veteribus exemplaribus absta- 


lerunt, qui separare volunt ab hominis dispensatione 
divinitatem. Quapropter veteres interpretes hoc ip- 
sum dedignati sunt [ms. Theod., designaverunt |, 
quia aliqui adulterati sunt hanc epistolam, solvere 
hominem a Deo volentes. Est enim humanitas 376 
copulata divinitati, et jam non suut duo, sed unum. 
llac ratione confidentes antiqui, Mariam Dei non ti- 
muerunt dicere Genitricem. Eusebius Pamphili enim 
tertio libro de Vita Constantini, dixit : Etenim et ge- 
nerationem sustinere qui nobiscum est Deus propter 
nos voluit; et locus ejus incarnata generationis 
nominatus est apud flebrzos Bethleem. Quamobrem 
et Helena Augusta Deo amabilis, locum amplum, ubi 
Dei Genitrix peperit, memoriis mirabilibus adornavit, 


D hancsacratissimam speluncam decenter irradians. Scd 


Origenes in primotomo de Epistola Pauli apostoli ad 
Womanos, ait : Quomodo Dei genitrix dieatur, latius 
animadverte. Apparet igitur Nestorium ignorasse 
lectiones antiquorum. [Quapropter *, sicut dixi, in 
sermone solo moratus est, et non solum eum sermo« 
nem ex animo dedit, sed e:iam omnino Deum esse qui 
natus est denegavit. Nos enim fatemur quoniam qui 
de sancta Virgine natus est, crucifixus est, Dominus 
est glorie, sicut dixit Apostolus : Si enim cognovis- 
sent, nunqua n. Dominum glorie crucifixissent (I Cor. 
v, 8). Porro Nestorius dicit : Noli gloriari, Judse, 
non crucifixisti Deuimn : tanquam ipse Dominus glorias 





J 





4231 M. AURELII CASSIODORI 1901 
ilem non sit Deus.] Nam quia purum non dicit ho- A Cyrillum, tanquam seditionis auctorem, eo quod sie 


minem Christum, sicut Phoiinus aut Paulus. Sargo- 
saenas, euam bomilis quas fecit ostendunt. Nus- 
quam enim Dei verbi subsistentiam perimit ; sed 
ubique id sub-istere confitetur, et haberesubstantiam, 


. mon sicut Photinus et Samosatenus ejus. existentiam 


perimentes. Hoc enim et Manichzi ἃ Montano dog- 
maiizare prsesumunt. Sic igitur Nestorium ego invenio 
sapuisse ex ejus libris. Non ergo mediocrem concus- 
sionem orbi terrarum tepidissima Nestorii ratiocina- 
tio coneltavit, SocRATES , lib, vii, cap. 32, p. 515. 
Interea coniigit scelus quoddam in ecclesia prove- 
nire. Servi quidam potenuiium genere barbari, domi- 
num crudelem experti, ad eeclesiam confsgerunt, et 
portantes gladios ingressi suut ad altare. Cumque 


. Fagareutur, exire nullo molo voluerunt ; sed impe- 
! diebant solemnia celebrari, plurimis diebus gladios 


tenentes evaginatos, et parati se vindicare; et omni- 
hus ad eos accedentibus insistebant. Qui postremo 
unum clericum perimentes et alium vulnerantes , 
eiiam semetipsos interemerunt. Quo facto quidain 
transeungurm hoc scelus nihil boni Ecclesize signili- 


. care prz dixit; nec veritate privatus est. Siguiticabat 


enim populi divisionem et dejectionem ejus qui 
fuerat causa divisionj&, —SocsA Es, lib, vir, cap. 35, 
p. 915, 
CAPUT Y. 
De Ephesino concilio contra Nestorium, 
Non multo post tempore, jussio principalis episco- 


fervent ssime Nestorii fecisset damnationem. Porro 
Cyrillus cum Juvenalc voleus se ulcisci contra Joan- 
nem, damnavit etiam ipsum. His tali mixtione con- 
fusis, cognoscens Nestorius contentionem ad quam- 
dam perniciem perveuis:e, Dei Geoitricem Mariam 
vocabat, dicens : Dicstur, inquit, etiam Dei Geuitrix 
Maris, et ea quz afferunt tristitiam conquiescant. Sed 
nullus eum ex poenitentia talia dicentem suscepit. 
Quapropter hactenus damnatus, οἱ in exsilium mis- 
gus, Oasiu inhabitare dignoscitur. Hune ergo ter- 
miaum tune syaoodus liabuit. Qui gesta sunt consu- 
latu Bassi et Antiochi (An. Dom. 451), 18 die Juuii 
mensis, SocRATES, lib. vit, cap. 33. Edit. Christ. Va- 
les. cap. 54, p. 576. 


CAPUT VI. 
Quomodo J oannes Antiochenus Cyrillum damnareri:. 

Porro Juannes veniens Antiochiam, et plurimos 
episcoporum colligens, damnavit Cyrillum, cum jam 
esset in Alexandria. Post paulolum vero tempus iai- 
micitias resolventes, ad gratiam sunt regressi, et sedes 
olterutris reddiderunt. Post damnationeu vero Ne- 
storii, dura Constantinopoli turba contra E«clesiam 
facta est. Divisus est namque populus propter tepi- 
dum ejus, sicut dixi, tractatum. Clerici tamen o:n- 
pes communi decreto euta anathematizaverunt. Sic 
euim nos Christiani contra blasphemos prolatum se- 
lemus appellare decretum : quando id veluti tn mar- 
more scriptum, manifestum cunctis ostendimus. So- 


pos undique ad Ephesum convenire przcepit, Mox (; CRATES, lib. vn, cap. 95, Edit. Christ. Vales. cap. 


ergo post paschalem festivitatem, Neatorius cum 
maxima multitudine venit ad Ephesym, invenitque 
piurimos episcoporum ibi fuisse collectos. Porro Cy- 
rillus Alexandrinus modicum retardatus, circa Pen- 
tecosten oceurrit. Quinta vero die post Pentecosten, 
et Juven.lis Hierosolymorum venit. Porro Joanne 
Antiocheno tardante, uovebant. przseutes epi:copi 
quiesrionem. Cyrillus autem Alexandrinus  epi- 
scopus deflora&iones quasdam librorum Nestorii fa- 
ciebat , eum turbare volens. Etenim erat inimi- 
cus ejus. Et cum plurimi Deum confiteantur. esse 
Jesum : Ego, iuquit Nestorius, bimestrem εἰ tri- 
mesirem [ Al., bitrem et ttinitrem ] nequaquam 
confiteor Deum. Qua gratia mundus sum ἃ san- 


δὲ, p. 911. 


CAPUT VII. 
De ordinatione Maximiani Constantinopoli. 

His ita provenientibus, de electione episcopi quz- 
stio rursus exorta est, et multi Philippum, cujus jam 
feci memoriam, plurimi Proclum eligebant. Potaitque 
Proclus tenere pontificatum, nisi quidam precerum 
probibuissent, dicentes regulam ecclesiasticam non 
permittere eum qui alterius civitatis episcopus Romi- 
natus est, 977 ad alteram migrare civitatem ; quod 
dictum populos revocavit. Cumque quatuor transis- 
sent menses post Nestorii damnationem, Maximianus 
ordinatur episcopus, in monachica quidem vita, pres 
byterorum tamen coll»gio constitutus. Is enim opi- 


puino vestro, εἰ apodo ad vos non veniam. Dum D ionem reverendi viri olim habuerat, eo quod pre- 


hac itaque dixisset , cum reliquis. congregabatur 
episcopis qui ejus sententiam sequebantur; pre- 
sentes ergo in duos ordines sunt divisi. Porro Cyril- 
lus cum suis facto concilio Nestorium, vocaverunt. 
At ille non obedivit, differens in praesentiam Juaunis 
Antiocheni. Qui vero circa Cyrillum erant, homilias 
Nestorii quas de hac quasiione protulerat sopius 
relegeutes et. ex ipsis judicautes, eum velut 
plasphemaniem, l'ei Filium damnaverun!. Hoc facto, 
qui cirea Ne-torium erant, al.ud apud se concilium 
facientes, domnavere Cyrillum et cum eo Memno- 
pem, Ephesiuz eivitatia episcopum. Non vero post 
mulum venit etiam Joannes Antiochenus episcopus , 
Οἱ cognoscens qua gesta aun', indignabatur contra 


priis sumptibus monumenta fabricaret, ut in es 
religiosorum corpora sepeliret, Erat enim idiota ser-. 
mone; et sub quiete vivere potius eligebat. Socei- 
TES, lib. vui, cap. 94. Edit. Ghrist. Vales. cap. ὅδ, 
p. 917. 


CAPUT VIL. 

Quod episcopi ez aliis ad alias Ecclesiae sint nuetati. 

Qu' a vero quidam dicebant ecclesiasticam regulam 
prolubere ne Proclus Coustantipopolitanam ieneret 
Ecclesiam, cum Cyaici [mas. et ed. V^, Cizico] fuis- 
sct ordinatus, volo pro bac re pauca narrare. Nen 
euim mibi boc vere dixisse videntur, sed aut invi- 
dia faciente, aut ignorantes ecclesiasticam $30«Uu- 


149 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER XII. 


1210 


- mem probibuerunt, quz frequenter in Ecclesiis uti- A haberet corpus valde debile aique subtile, rogavit 


liter facta noscuntur. Ensebius itaque Pamphili in 
sexto Ecclesiastica Historie libro, Alexandrum 
uuius Cappsdocie civitatis episcopum refert, quia 
cum venisset cousa orationis ad Hierosolymam, de- 
tentus sit ab ejus civibus, et in locum Narcissi epi- 
scopi constitutus, et de czetero omni vitasua ipsi Ec- 
elegism presedisse. Sic ig:tur apud veteres sine ulla 
differentia. de civitate ad aliam migrabst episcopus, 
dum utilitas evocaret. Oportet autem etiam ipsam 
regulam huic operi copulari, ut ostendatur quia 
menüti sunt qui Proclum inthronizare prohibue- 
'vunt. 


Regula xvii. Si quis episcopus ordinatus ad paro- 
cbiam in qua ordinatus est minime proficiscitur non 
sua culpa, sed sive popvio respuente, aut propter 
quamlibet aliam causam non necessitate factam, 
hunc honore ministerioque participari tantum, nec 
eum misceri rebus ecclesi: , in. qua collectas cele- 
brat Ecclesia; sed sustinere quod provincias syno- 
dus suo judicio terminaverit. 


Hzc itaque regula est. Quia vero plurimi episco- 
porum ex aliis civitatibus ad alias propter utilitátes 
temporum sunt migrali, nomina eorum qui sunt mu- 
tati subdidimus. Perigenes in Petris ordinatur epi- 
scopus ; et quoniam cives ejus eum suseipere nolue- 
runt, Romans civitatis episcopus jussit eum inthro- 
nizari in Corintho metropoli, defuncto ejus episeopo; 
eique, donee advixil, Ecclesi prsxfuit. Gregorius 
Nazianzenus, prius nnius Cappadociz civitatis fuit 
episcopus, deinde Nazianzi constitutus est. Meletius 
in Sebastera prius Ecclesia praefuit, et postea Antio- 
chie presul est constitutus. Dositheum Seleucise 
episcopum Alexander Antiochenus episcopus in Tar- 
sum Cilicie denigrare fecit. Reverentius ab Árcis 
Pbenicie in Tyrum migratus est [ms. Lyr., migra- 
vit]: Joannes de Gordo Lydi: mutatus est in Proco- 
nesum, et in ea prxsidet Ecclesia. Palladius ab 116|- 
linopoli mutatur in Asponam. Alexander. ab llellino- 
.poli in Adrianos migratus est. Theosehius ab Apa- 
mia Asiz transfertur in Eudoxiopolim, quz dudum 
Salambria vocabatur. Polycarpus de urbe Aniapri- 
stena Mysie in Nicopolim Thracie mutatus est. Hie- 
rophilus de Trapesapoli Phrygiz wigratus est in 
Piutinopolim Thraciz. Optimus ab Argadamia Phry- . 
gie in Antiochiam Pisidim migratur. Sylvanus a 
Philippopoli Thracise mutatur in Troada. Tantos 
igitur quantos ad presens invenimus ex propriis ci- 
vit tibus ad alias migrasse, nos memorasse sufílciat. 
De Sylvano tamen, qui ex Philippopoleos Thraci:ze 
in Troada migratus est, utile judico pauca narrare. 
SOCRATES, lib. vij, cap. 35. Edit. Christ. Vales. cap. 
96, p. 378. 


Sylvanus quidem rhetor fuit prius Troili sophist:, 
et ad perfectum Christianus, vitamque monachicam 
diligens. Is enim doctoris 2410 uti despexit : quem 
post hzc. Atticus episco, — eomprebengens, episcu- 
pum Philippopoleos Org. jt. Αἱ ille jDbus annis 
in Thracia degens, "e, p $07? ferre njen, cum 


Atticum ut eum in locum alium constitaeret, dicens 


. non ob aliam causam nisi propter frigus ea se loca 


mutare velle. Cumque alter pro eo fuisset ordina- 
tus, mansit Sylvanus Constantinopoli, vitam mona- 


.chicam perfecte custodiens. Tantumque sine ulla 


fuit arrogantia, ut. plerumque in tanta muliitudine 


civitatis cum soleis de sparto procederet. Quodam 


tempore transeupte, Trojan: prazsul Ecclesise mori- 
tur ; Trojanique venerunt, petentes episcopum. Cum- 
que cogitaret Atticus quem ordinare deberet, subito 
contigit ad eum salutandum venire Sylvanum. Αἱ 
ille videns eum, mox cogitare cessavit, Tunc ad 
Sylvanum : Non habes, inquit, ulterius occasionem 
pro qua ecclesiasticas curas possis effugere, Troja 


B namque non habet frigus : sed ecce apparatus est 


tuo corpori opportunus a Deo locus. Prepara ergo 
temetipsum, et ad Trojam continuo proficiscere. 
Migraur ergo Sylvanus. Quo facto, miraculum quod 
inter ejus manus accidit enarrabo, Navis maxima, 
quie grandes columnas devexil nuper, in littore Tre- 
jauo fabricabatur. Cumque eam ad mare deducere 
voluissent multis funibus atque populo trahente, 
nullatenus movebatur. Quod dum plurimis diebus 
ageretur, suspicati sunt navem a dxmonio retineri. 
Tunc ad Sylvanum venientes episcopum, rogaverunt 


eum ut jn eo loco daret orationem, credentes hoc 


modo trahi navem. At ille humili sermone dicebat 
86 esse peccatorem : asserens hoc opus alicujus esse 
justi, non tamen suum. Quem dum rogassent, venil 
ad littus. Factaque oratione tetigit unum funem, ju- 
bens ut insisterent operi cum labere. Tunc illis bre- 
viter impellentibus, cursim navis ad mare proces- 
sit: hoc miraculum reverentiam illius viri cunetos 
fecit habere provinciales, Qui dum esset etiam in 

aliis rebus eximius, videns clericos eliam de con- 

tentione litigantium negotia facientes, nullum cleri- 

cum aliquando judicare prscepit. Sed petitiones 

postulantium ipse suscepit; et rogabat unum flde- 
lium laicorum, amatoremque justitie, ut ipse liti-. 
gauUubus interesset, et terminum justitie definiret. 

Ob quam rem maximam apud omnes gloriam con- 
secuius est, Cum igitur Maximianus in urbe Con- 

Stantinopolitana ordinatus fuisset episcopus consu- 

latu Bassi et Antiochi (An. Dom. 451) quiuta et vige- , 
sima die mensis Octobris, eausse eeclesiasticz quie- 

verunt, SocRATES, lib. vit, cap. 96. Edit. Christ. 

Vales. cap. 51, p. 981. 

378 CAPUT IX. 


Quomodo apud Cretam, quodam Judco dicente se esse 
Moysen, plurimi Judeorum deceptione ἐπι mortui, 
et reliqui facii sint Christiani. 


Circa hoc tempus multi Judeorum in Creta Chri- 
stiani facti sunt propter bujusmodi passionem. Qui- 
dam seductor Judzus finxit semetipsum esse Moy- 
sen, et ecelitus destinatum ut Judzos illam insulam 
inhabitantes per mare duceret : ipsum 86 esse di- 
cens qui olim filios israel per Rubrum mare salvave- 
rat. Circuibat itaque toto anno unamquamque illius 
insule eivitotem, suadebatque Judzis ut crederoal : 


1214 


M. AURELII CASSIODORI 


1212 


TRopéns ut omnes peeunias atque possessiones relin- À S^caa res, lib. vir, cap. 59. Edit. Christ. Vales. cap. 


querent, cum utique deducti pér siccum mare, ad 
repremissionis gaudia pervenirent. At illi hac spe 
capil, omne opus proprium negligebant, contemnen- 
tes etiam possessiones suss, et dimiltentes ess qui- 
bescunque personis. Cumque venisset dies quam de- 
signaverat seductor ille Judseus, eo prsecedente. se- 
cuebantur omnes cum conjugibus et pueris (ms. 
Lyr,, filiis] ; deduxitque eos ad quamdam rupem de- 
elivius incumbentem, jussitque ut tomorum sche- 
mate semetipsos evolverent. Hoc ergo faciebant 
priores, Et cum venirent ad rupes, repente morie- 
bantur, tam dilacerati acutis rupibus quam in aqua 
necati. Plures tamen mori potuerunt, nisi, Deo pro- 
vidente, quidam viri Christiani supervenissent pis- 
catores atque negotiatores, qui alios cuim  necaren 
tur eripientes recreaverunt. Tum malum eorum 
stultitixe sentientes, alios, ne semetipsos jactu inter- 
flcerent, tenuerunt, nuntiantes eorum mortem, qui 
prius fuerant przcipitati. Qui etiam cognoscentes 
seductionem, culpabant se, eo quod facile credidis- 
sent. Cumque voluissent illum perimere seducto- 
rem, comprehendere nequiverunt. Repente namque 
disparuit, deditque suspicionem quia dxnion fuerat 
erroneus, humano schemate circumamictus. Pro hac 
itaque passione mulii tunc Creténsium Judeorum ad 
Christianam conversi sunt. fidem. SocnaTEs, lib. vn, 
cap. 51. Edit. Christ. Vales. cap. 58, p. 385. 


CAPUT X. 


De magno incendio Constantinopoli facto, εἰ torte € 


Maximiani, atque consiiwtione Procli. 


Interea incendium in civitate Constantinopolitana 
factum paulatim pervenit ad thermas qua vocantur 
Achilles, deigde ad locum qui dicitur Pelargus, ita 
ut Nevatianorum comprebenderetur ecclesia. Tunc 
fertur Paulum eorum episcopum inter flammas ec- 
clesie restitlisse, eupplicantem Deo me ecclesia pari- 
ter cremaretur. Qui locus ereptns est; et liacteuus 
decima septima die mensis Augusti apud Novatianos 
collectio celebratur. Hunc tamen locum non solum 
Christiani, sed etiam pagani ex eo tempore vene- 
rantur. SocmATES, lib. wn, cap. ὅδ. Edit. Christ. 
Vales. cap. 59, p. 384. 

Maximianus igitur cum duos annos et sex menses 
Ecclesiam gubernasset, defunctus est consulatu Ario- 
bind: et Asparis (As. D. 454), die duodecima men- 
sis Aprilis, in septimana majore jejuniorum, feria 
quinta. Tunc igitur Theodosius imperator sapienter 
causam prospexit ne rursus de episcopatu seditionis 
quaestio aut tumultus in Ecclesia nasceretur. Cum 
adhuc ergo corpus Maximiani jaceret, presentibus 
episcopis prsecepit inthronizare Proclum. Quod etiam 
Romani episcopi Coelestini littere firmaverunt quas 
οὐ Cyrillum Alexandriz destinavit episcopum, et ad 
Joannem Antiochenum, et Rufum Thessalonicen- 
sem : dicens, quia nibil prohiberet alterius civitatis 
existentem episcopum in aliam demigrari. lnthroni- 
£atus igitur Proclus exsequias Maximiani corpo: is 
celebravit : de quo tempus est ut pauca. dicamus. 


40, p. 585. 


CAPUT ΧΙ. 
De convereatione et moribus Procli. 

Proclus ab setate prima lector fuit, apud doctores 
lamen observans zelator quoque in rhetories. Qu 
dum ad perfectam venisset :»tatem, plerumque com 
Attico erat episcopo exceptor sermonom ejus. Et 
Qum proficeret, ab Auico diaconus ordinatur, postea 
presbyter. À Sisinpie vero Cyzici consecratnr episco- 
pus. Hec equidem ei primitus provenerunt, posiea 
thronum  Cogstantinopolitaes sortitur Ecelesiz. 
Erat enim vir moribus optimis; et, ab Attico utiliter 
eruditus, omnia ejus imitabatur. Sed in isto patien- 
tia potior apparebat. Et ille quidem haereticis se 
terribilem opportune mopstrabat; iste vero omnibus 
mitis erat, et sic eos potius quam violenter flectere 
nitebatur : nullam hzresim fatigare volens, in hac 
parte Theodosium imitatus imperatorem. Ille nam- 
que judicabat contra culpabiles imperiali non ul 
potestate. Hic autem parvipendebat si quis de Deo 
non ita saperet sicut ipse. SocRATES, lib. vii, cap. 
40. Edit. Christ. Vales. cap. A1, p. 586. 

]n bis igitur etiam imperator laudabat eum, cum 
et ipse veros sacerdotes imitaretur, οἱ nequaquam 
persequi volentes admitteret. Ego tamen prassum- 
ptive dico quia mansuetudine omnes veros sacerdo- 
tes evicerit. Ob quam causam hostes suos citra belli 
certamina subjugabat, sicut ostenditur in Joanne 
tyranno, et facta post hoc perditione barbarorum. 
SocnATEs, lib. vit, cap. 41. Edit. Christ. Vales. cop. 
42, p. 5806. 

. CAPUT XII. 
De victoria barbarorum. 

Post interitum namque tyranni, barbari quos ille 
contra Romanos suum evocaverat in auxilium, pa- 
rati erant Romanorum (ines invadere, Hxc audiens 
imperator consuete hanc sollicitudinem Deo com- 


- misit, et orationibus occupatus cito promeruit quod 


quesivit. Qux enim provenezunt barbaris enarranda 
sunt. Dux enim eorum nomine Rugas, fulmine per- 
cussus, interiit. Secutaque pestis maximam partem 
eorum liominum interemit. Et non solum hoc suffe- 
cit, sed etiam ignis de crelo descendens, plurimos 


D qui videbantur remansisse consumpsit. Quse res bar- 


baros in formidine magna constitait, non solum quia 
contra gentem Romanorum fortissimam arma levare 
prosumpserant, sed quia sic eos a forti Deo juvari 
conspiciebant. Tunc enim Proclus episcopus de 
prophetia Ezechielis coram Ecclesia faciens sermo- 
nem de collata salute, ab omnibus est laudatus. Cu- 
jus prophetiae verba sunt hze : Εἰ tu, fili hominit, 
prophetiza in Gog principem Mosach et Tubal. Judice 
enim eum. morte, et 970 sanguine, et imbre diluvü, 
et lapidibus grandinis, εἰ ignem, et sulphur plaam ss- 
per eum ei omnes qui cum eo aunt (Exech. xxxvi, 1). 
Et post pauca : Et scient quia. ego. sum. Dominus. 
SocRATES, lib, vir, cap. 45. Edit, Christ. Vales. cep. 
45, p. 981. 


4915 


CAPUT XIII. 

Quomodo filia Theodosii Valentiniano sit juncta. 

Igitur imperatori propter suam mansuetudinem et 
alia plurima prxestitii Deus, quorum unum illud est. 
Erat ei filia ex Eudoxia, nomine Eudoxzia. Hanc Va- 
lentinianys eonsobrinus ejus, llesperiarum partium 
sb eo factas imperator, petiit uxorem. Cumque 
Theodosius annuisset, cogitabat in medio quodam 
iüineris loco uuptias celebrare. Pljacuepatque ut 
Thessa!onicam ambo venirent. Inter. hze nuntiavit 
Valentinianus ne fatigarstur Theodosius; ipse emm 
venturum se Constantinopolim eompromisit. Cum- 
que ergo partes munisset lHesperias , Constettinopo- 
lim venit sd nup'ias. Quibus celebratis -onsnlatu 
Isidori et Senatoris (An. Dom. 456), uxore sumpta 


CHRONICON. 
A clesiz Nevatianorum episcopum, dicens : Si vixero, 


1214 


mihi redde ; si mortaas fuero, hic invenietis quis 
debeat ordinari. Post eujus obitum tertia die resi- 
gnantes, et Marciani nomen invenientes, ejusque 
laudantes electionem, sine ulla mora miserunt ín 
Tiberiodem Phrygis, ubi tunc habitabat. Et eom- 
prehensum deduxerunt vicesima prima die ejusdem 
mensis, et ordinaverunt episcopum. SocnaTES, lib. 
vit, cap. 45. Edi!. Christ. Vales. cap. 46, p. 589. 


CAPUT XY. 


Quomodo Eudoxic uxor imperatoris Hierosolymam sit 
profecta. 


Theodosius igitur imperator pro beneflciis a Deo 
sibi collatis, gratias referebat, plurimis honoribus 
Christo sua vota compensans, conjugemque suam 


reversus est. SocBATES, lib. vir, cap, 4á. Kdit. Christ. y Eudoxiam ad Hierosolymam destinavit. Hoc enim 


Vales. eap. A5 et 44, p. 588, 


CAPUT XIV. 
Quomodo corpus Joannis episcopi sit. Constantinopo- 
lim revocatum. 

Non multo post episcopus Proclus eos qui propter 
Joonnis depositionem segregabantur, Ecclesiz re- 
stituit. Sapientiaque sua eorum mitigavit tristitiam 
hoc modo. Corpus enim Joannis in Cumanis sepul- 
tjm, tricesimo quinto anno post depositionem , 
Constantinopolim jubente imperatore revocavit, et 
publice divulgatum in ecclesia Apostolorum multo 
honore recondidit. Quod actum est decimo sexto 
consulatu Theodosii (An. Dom. 458), 47 Januarii 
mensis die. SocnATES, lib. vii, cap, 44. Edit. Christ. 
Vales. cap. A5, p. 588. 

Paulus quoque Novatianorum episcopus eodem 
consulatu, 20 Julii mensis die, defunctus est. Qui 
cum segrotarel, nee distam consuetam transgressus 
est, nec orationes solitas pretermisit. Cumque es- 
set morti vicinus, evocavit omnes clericos suos di- 
fens : Cogitste episegpum eligere donec vivo, ne 
pasthec turbas Ecclesia nostre sustineant. lllis 
vero ei potius electionem dantibus, Paulus ait: 
Ergo scriptam mihi hojusmodi date professionem, 
quia: ipsum eligaUs quem ego detrevero. Quibus hoc 
facientibus atque subscribeniibus, Marciani presby- 
Veri nomen in charta conscripsit atque signavit. 
Fecitque priores similiter signare presbyteros, eam- 
que chartam apud Marcum deposuit, Scytharum Ec- 





et ipsa votum labuerat , si flliam videret nuptam. 
Que tam Blierosolymis ecclesias constitutas quam 
per singulas civitates positas honoravit, et cum per- 
geret, et cum denuo remearet. SocnhaTEs , lib. vij, 
cap. 46. Edit. Christ. Vales. cap. 41, p. 590. 


CAPUT XVI. 


Quod Proclus Thalassium senatcrem auctoritate sua 
Cesareg Cappadocic fecerit episcopum. 


Proclus autem episcopus eodem tempore, septimo 
decimo imperatoris Theodosii consulatu (An. Dom. 
459), rem mirabllem operatus est, quam nullus 
priorum fecit episcoporum. Cum .enim Firmus eypi- 
scopus Cxsarewe Cappadocis$ mortuus fuisset, ade- 
rant Cxsarienses, petentes episcopum. Cumque co- 


C gitaret quem eis ordinare debuisset, contigit ut ad 


eum salutandum die sabbato senatores universi ve- 
nirent. inter quos Thalassius, qui prefecturz lily - 
rici admini:traverat dignitatem. Cumque futurus es - 
set, sicul habebat fama, ut Orientalem regeret pra- 
feciuram, missa manu Proc!us pro prefecturz digni- 
tate episcopatum ei Casariznz civitatis imposuit. 
Hxc quidein in. Ecclesia illo tempore gerebantur. 
Nos autetn hic terminum faciamus bistoriz, in pace 
gubernari cunctas Ecclesias exerantes. Nos ergo, 0 
sacratissime homo Dei Tlieodore, tuam complevinus 
jussionem, finem facientes historiz&, in anno se- 
cundo trecentesimz quinte olympiadis, consulatu 
decimo septimo imperatoris Theodosii. SocRATES, 
lib. vn, cap. 41. Edit. Christ. Vales. cap. 48, p. 591. 





M. AURELII GCASSIODORI 
CHRONICON, 
AD THEODORUM REGEM. 





PRAEFATIO. 


38 Sapientia principali, qua semper magva revo!- D fastis veritatis pristinz veritatem. Parui libens prze- 


vitis, in ordinem me consules digerere censuistis ; ut 
qui anpum ornaveratis glorioso nuinine, redderetis 


ceptis, et librariorum varietate detersa, operi fidem 
histories auctoritatis impressi ; quatenus vester ani- 


- 


4810 


mus per illostres delectatus eventus, blando com- 
pendiu longissimam mundi percurrat tatem. 

Ab Adam primo homine ueque ad diluvium, quod 
factum est sub Noe, colliguntur anni 9242. 

Diluvium autem fsctum est propter gigantum ni- 


[τ ΤΙ 


M. AURELII CASSIODORI 


1916 
miam feritatem, qui corporis maguitudine parique 
animi savitia prevalentes, bumanitatis jus omne 
'eonfuderant. 

Et a diluvio nsque ad Nipum, qui primus om- 
nium apud Assyrios regnavit, anni sunt 899. 








CHRONICON. 


REGES ASSYRII. 

Ninus itaque regnavit apud Assyrios annis 52. 
Hujus imperii anno 43 natus est Abraham. Is etiam 
condidit Niuiven. 

Semiramis uxor Nini regnavit annos 42. H»c Ba- 
bylonie muros instaurasse memoratur, non owod 
condiderit. 

Ninias filius Nini et Semiramidis regnavit annis 38. 

Arius regnavit annis 50. 

Arelius regnavit annis 40. 

Xerxes, qui et Baleus [ed. Niv. et Orry., Bala- 
neus], regnavit annis 30. 

Armametres regnavit annis 38. 

Bolechus [Cusp., Belochus] regnavit annis 35, 

Baleus regnavit annis 52. 

Altadas regnavit annis 52. 

Hujus temporibus fuit Prometbeus vir sapiens. 

Mamithus regnavit annis 50. 

Manchileus [Cusp., Magelaus| regnavit annis 50. 

flujus temporibus Atlas frater. Promethei preci- 
puus astrologus habetur. 


Spherus (ed. Niv. et Onuph., Iphereus] regnavit (. 


annis 20. 

Mamylus regnavit annis $0. 

Sparetus regnavit annis 40. 

Hujus temporibus ἃ Cecrope rege Athens sunt 
conditae. 

Ascades [Cuap., Astacades] regnavit aunis 40. 

Hvjus temporibus Moyses in monte Sina divinam 
suscepit legem. 

Amynthes regnavit annis 45. 

Hujus temporibus Jesus successor Moysis terram 
Pal:stinorum Judzze genti distribuit. 

Belochus regnavit annis 25. 

Bellepares [Cusp., Belopares] regnavit annis 50. 

Lamprides regnavit annis 22. 

Sosares regnavit annis 20. 

Hujus temporibus equus velocissimus Pegasus in- 
venitur. 

Lampares regnavit annis 50. 

Panias regnavit annis 45. 

Sosarmus regnavit annis 19. 

Hujus temporibus Argonautarum navigatio et Or- 
pheus Thrax musicus opinabilis babetur. 
981 Mithreus regnavit annis 97. 

liujus temporibus Hercules athleticam exercuit, et 
Priamus apud ilium regnat. 
Per hos igitur reges Assyriorum colligunturanni 852. 


REGES LATINI. 
Latinus regnavit annis 22. A quo Latini sunt appellati. 


Hujus imperii anno 25 Troja espta est, ad quem 
JEneas profugus venit, factusque gener ejus, ei auc- 
cessit in regnum. 

JKneas post 8 annos Troj-e capte regnavit in lialia 


. annis ὅ. 


Ascanius filius ejus regnavit annis 28; qui Alba. 


p um [Cusp., Albam Longam) eoudidit. 


Silvius /Enesx fllius de Lavinia regnavit aneis 29. 
Hujus temporibus Homerus poeta (uisse memoratur. 
ZEneas Silvius regnavit annis 31. 

Hujus temporibus Hebraorum rex David Hieroso- 
]ymis regnat. 

Latinus Silvius regnavit annis 50. 

Mujus temporibus Amazones Asiam vastaverunt. 
Carthago condita est a Carchedone Tyrio, ut quidam 
dicunt. Salomon quoque filius David regoans Hiero- 
solymis, templum famosissimum condit. 

Alba Silvius regnavit annis 39. 

AEgypuus Silvius regnavit annis 24. 

Capys Silvius regnavit annis 28. 

Capetus [Cusp., Calpetus] Silvius regnavit annis 15. 

Tiberinus Silvius regnavit annis 8. 

Agrippa Silvius regnavit annis 40, 

Aremulus Silvius regnavit annis 19. 

Hujus temporibus Lycurgus apud Lacedsmonas 
jura composuit. 

Aventinus Silvius regnavit annis 51. 

À quo mons Romanorum, quia ibi sepultus est, 
nomen accepit. 

Procas Silvius regnavit annis 23. 

Amulius Silvius regnavit annis 44. 

Qui fratrem suum Numitorem regno expulit, cujas 
tempora isti sunt applicita. 


REGES ROMANI. 

Romulus regnavit annis 38. A quo Roma condita 
est, et ex Latinis Romani sunt (A/. ed., conditi] .ua- 
cupati. Hic primum centum constituit senatores. 

Hujus temporibus Syracuse et Catina in Sicilia 
conditze sunt. 

Numa Pompilius regnavit annis 41. Qui duos meo- 
ses anno addidit, Januarium et Februsrium, cum anie 
hunc decem tantum menses apud Romanos fuissent. 
Capitolium quoque a fundamentis construxit. Cujus 
etiam temporibus sibylla in Samo insignis babita est. 

Tullus Hostilius regnavit annis 52. Qui primus 
apud Romanos purpura usus est. 

Hujus temporibus Chalcedon conditur, οἱ Byzan- 
tium, qux nunc Constantinopolis appellatur. 

Ancus Martius regnavit annis 25. Qui sexto decime 
milliario 3b urbe Roma, Ostiam condidit. 


4917 


Tarquinius Priscus regnavit annis 57. Α 

Hujus temporibus Massilia in Galliis condita est. 

Ser. Tullius regnavit annis 54. Qui primus censum 
instituit civium Romanorum. 

liujus temporibus apud Persas Cyrus primum re- 
gnare coepit. 

Tarquinius Snperbus regnavit annis 75. 

Hujus temporibus Pythagoras physicus philosophus 
clarus habetur. Expulso autem Tarquinio, bini con- 
sules coeperunt pro uno rege a8nis singulis adui- 
nistrare rempublicam. 


HINC CONSULES. 


L. Junius Brutus et L. "Tarquinius Coflatinus. 

Hi annum integrum minime tenuerunt ad peragen- 
dum tempus aliis subrogatis, id est, P. Valerio, 8p. B 
Lucretio, et lloratio Pulvillo. 

P. Valerius πὶ [Cusp., Valer. Publicola] et T. L.u- 
cretius. | 

[Cusp., Pub. Valerius ut et Marcus Horatius it.] 

Sp. Largius et T. flerninius. 

P. Valerius ir et P. Posthumius, 

P. Valerius *v οἱ T. Lucretius i [Cusp., Lucteet, 
Tricipitinus]. 

Agrippa Menenius et P. Posihumlus n. 

Opiter V«rginius et Sp. Cassius. 

Posthumius Cominius et T. Largius. 

His coss. dictator primus T. Largius et magister 
equitum Sp. Cassius ordinantur. 

Ser. Sulpicius et Manlius Tullius. 

T. JEbutius et L. Vetusius. 

Q. Clelius et T. Largius 1]. 

A. Sempronius et M. Minucius [Cusp., Minut. Au- 
gurinus]. ΄ 

A. Posthumius et T. Verginius. 

App. Claudius et P. Servilius. 

C. Verginius et T. Vetusius. 

Sp. Cassius i1 et Posthuminius Cominius ir. 

T. Gegonius et P. Minucius. 

M. Minucius i et Α. Sempronius. 

Sp. Nautius et Sex. Furius. 

T. Sicinius [Al., Siccius] et C. Aquillius. 

S. Cassius et Proculus Verginids. 

Ser. Cornelius et Q. Fabius. 

L. Amilius et K. [Cusp., Ceso] Fabius. 


C 


M. Fabius et L. Valerius. b 


Q. Fabius rr et C. Julius. 

K. [Cusp., Ceso] Fabius n et Sp. Furius. 
M. Fabios n et Cn. Manlius. 

K. (Cusp., Ceso] Fabius ni et T. Verginius. 
L. JEmilius wt et C. Servilius, 

C. Horatius et T. Menenius, 

Α. Verginius et Sp. Servilius. 

C. Nautius et P. Valerius. 

L. Furius et C. Manlius. 

L. AEmilius nt et Opiter Verginius, 

L. Pinarius et P. Furius. 

Ap. Claudius εἰ T. Quinctius Capitolinus. 
L. Valerius u et Tit. Zmilius. 

T. Numicius et A, Verginius. 


CHRONICON. 


1218 
T. Quinctius n et Q. Servilius, 

T. JEmilius it et Q. Fabius. 

Q. Servilius n et Sp. Posihumius. 

Q. Fabius n et T. Quinctius m. 

A. Posthumius Albus et Sp. Furius. 

L. Abutius et P. Servilius. 
L. Lucretius Tricipitinus et T. Veturius Geminus. 
P. Volumnius et Ser. Sulpicius. | 

C. Claudius et P. Valerius πὶ. | 

Q. Fabius m et L. Cornelius Maluginensis, 


. L. Minutius et L. Nautius., 


Q. Minucius et M. Horatius Pulvillus. 

M. Valerius et Sp. Verginius. 

C. Veturius et T, Romilius. — 

9399 3». Tarpeius et A. Aternius. 

llis coss. legati Athenas rnissi ad leges descri- 


bendas. . 


P. Curi.tius et Sex. Quinctilius. 
T. Menenius et P. Sestius, 
Hoc tempore a coss. ad decemviros translatum im- 


pe:ium est, per quos 5 [Cusp., duobus] annis admi- 
nistrata respublica est, atque iterum consules créau 
sunt. 


L. Valerius et M, Iloratius. 

L. [Cusp., Sp. |. Herminins et T. Verginius, 
M. Geganius et C. Julius. 

T. Quiuctius 1v et Agrippa Furius. 

M. Genucius et T. Curiacius. 

L. Papirius et L. Sempronius. 

M. Geganius it et T. Quinctius v. 

M. Fabius et Posthumius ZEbutius, 

C. Furius Pacilus et M. Papirius Crassus. 
Proculus Geganius et L. Menenius. 

T, Quinctius vi et Agrippa Mene.ins, 


[Cuspinianus hoc anno pro consulibus tribunos tili« 


tum creatos noial.] 


M. Geganius im. efL. Seigius. 

M. Cornelius Maluginensis et L; Papirius Crassus. 
C. Julius τὶ οἱ L. Vergiuius. 

C. Julius it. et L. Verginius 11. 

[Duobus annis sequentibus creati sunt pro consulibus: 


tribuni militum ex Cuspin.] 


T. Quinctius Pennus, et Cn. Julius Mento. 

L. Papirius Crassus, et L. Julius. 

L. Sergius i et Hostius Lucretibs. 

A. Cornelius Cossus, et T, Quinctius Penaus n. 
C. Servilius Ahala, ei L. Papirius Mugillanus. 
[Cuspin. hic adnotat tribunos militum per tres annos 


jeg potestale crealos.] . 


C. [Cusp., A.] Sempronius, et Q. Fabianus Vibe- 


lanus. 


[Hoc anno pre consulibus iterum tribuni militum, es 


n ] 


M. [Cusp., Cn.] Fabius Vibulauus, et T. Quinetiog 


Capitolinus. 


[Per septem annos tribunos pro consulibus creatos ait 


Cuspin,] 


M. [|Cusp., A.] Cornelius Cossus et L. Furius Medul- 


linus 








4219 

Q. Fabius. Ambiustus ét C. Furius Pacilus. 

M. Papirius et C. Nautius [Cusp.; Naut, Rutilius]. 

M. Amilias et C. Valerius [Cusp., Valer. Potinus]. 

Cn. Cornelius et L. Furius n. 

LPro consulibus tribunos militum séqueritibus quinde: 
cim annis creatos recenset Cuspin.] 

L. Lucretius et Ser. Sulpicius Camerlnus. 

L. Valerius Potitus et M. Manlius; 

His coss: post Utbern captam redeuntes Gallos dux 
Romanus nomine Camillus extinxit ; de quibus trium- 
phans in Urbe, quasi ét ipse patrize conditor, Romd- 
lus ineruit nuncupari. Tunc dignitates mutatze sunt; 
et in loco consülum per atinos 17 tribuni militares fue- 
runt, quibus ob insolentiam remotis, per annos 4 pat&- 
$135 consulum triboiorumque tessavit. Deinde rursus 
tribus annis per tribunos miljtáres est administrata 
respublica : post annum 24 reversa est dignitas con- 
sularis. 

L. Sextius dé plebe, et L. /Emilius Mamercus ps- 
tricius. 

L. Genucius et Q. Servilius. 

C. Sulpicius Peticus οἱ C. Licinius Stolo; 

Un. Genucius et L. Zmilius Mamercus 11. 

0. Servilits Abala et J.. Genucius. 

C. Sulpicius ii et C. Licinius. 

C. Poetelius Balbus et M. Fabius Ambustus, 

M. Popilius Lirias et Cn. Manlius, 

C. Plautius et C; Fabius. 

C. Marcius et C, Maulius. 

M. Fabius Ambustus n et M. Popillus Lena it. 

C. Sulpicius Peticus n1 et Marcus Valerius Publi- 
tola. 

M. F.Lius i1 et Titus Quinctius. 

C. Sulpicius iv et M. Valefius 11. 

P. Valerius et C. Marcius Rutilus it. 

C. Sulpicius Peticus et T. Quipctius Pennvs. 

M. Popilius ni et L. Cornelius Sclpio. 

'L. Furius Camillus et Ap. Claudius Crassus. 

M. Valerius Corvinus et M; Popilius Lzenas tv. 

T. Manlius Torquatus et C. Plautius. 

M. Valerius n et €. Poetelius τ΄. 

M. Fabius Dorso et Set. Sulpicius Cametinus. 

C. Marcius 1i et Tit. Manlius i. 

M. Valerius tri et A. Cornelius Cossus; 

C. Marcius Rutilus et Q. Servilius. 

C. Plautius n et L. JEmilius Mamercus, 

T. Manlius ri: et P. Decius Mus; 

Tit. Amilius Mamercus et Q. Publilius Philo. 

L. Furius Camillus et C. Mzonias [Cusp., Manius Ne- 
pos]. 

His coss. rostra navium de Ántiaübus in foro fixa 
"Sunt. 

C. Sulpicius Longus et P. Alius Paetus. 

L. Papirius Crassus et K. Duilius. 

.. M. Valerius iv et M. Atilius Regulas. 

Tit, Veturius et Sp. Posthumius. 

.. À. [Cusp., L.] Cornelius 1i et Cn. Domitius. 


M. AURELII CASSIODORÍ 


1240 
A His coss. pax eum Alezandro rege Epfri facta est. 
M. Claudius Marcéllus et C. [Cusp., T. Valerius. 

L. Papirius Crassus r et L.. Plaut us Venao. 

L. Amilius Mamercus et C. Plautius. 

C. Plautius Proculus ét P. Cornelius Scapula. 

L. Cornelius Lentulus et (). Publilius Philo n. 

C. Petelius μὲ et ἴω. Papirius Mugillanus [Cusp.; 
Cursor]. 

His coss. Alexandria in Agypto condita es 

L. Furius Camilius i et Junius Brutus Seva. 

C: Sulpiclus Longus n et Q. Aulius [Cusp., Ceré- 
tanus J. 

Qu. Fabius |Cusp., Rullianus] et L. Fulvias. 

T. Veturius Calvinus 11 et Sp. Posthumius ui. 

L. Papirius n et Qu. Püblilius Philo itt. 

L. Papirius nt et Qu. Aulius Czrretanus. 

M. Foslius [Cusp., Fulvius] et L. Plautius Veanó. 

C. Junius Bubulcus et Q. Zmilius Darbula. 

8p. Nautius et M. Popillius. [Cusp:; Lena]: 

L. Papirius Jun. et Qu. Publilius (Cusp., Publ us]. 

M. Potelius [Cusp., Libo] et C. Sulpicius. 

L. Papirius Cursor et C. Junius Bubulcus u. 

M. Valerius et P; Decius. 

His coss. per Ap. Claudium censorem via facti, 
bt aqua inducta est quze ipsius nomine nuncupantur. 

C. Junius Buculeus in et (0. Airbilius Darbula n. 

Q; Fabius 1, et C. Marcius Rütilus. 

Q. Fabius tu et P. Decius (Cuip., Mas] τι. 

App. Claudius et L. Volumnius. 

[Uusp. hat ponit sub segq. coss.] His coss. vis pet 
agros publica factdi. 

P. Cornelius Arvina et Q. Marcius Tremulus. 

L. Posthumius et Ti; Minucius. 

P. Sulpicius Saverrio et P. Sempronius Sophus. 

L. Genucius et Ser. Cornelius. 

M. Livius [Cusp., Dexter] et L. A&milius. 

M. Valerius et Q. Appuleius. 

48. ^ P. Sulpicius Severtio et P. Sempronies 
Sophus. 

4 L. Genucius ét Ser, Cornelius. 

& M. Livius et L. /£milius. 

à M. Valerius et Q. Appuléius. 

M. Fulvius Pztus et T. Maniius Totquatas. 

L. Cornelius Scipio ei Cn. Fulvius. 

Qu. Fabius Maximus [Cusp., Rullianus] rv εἰ P. 
Decius Mus it. 

L. Volumnius i et Ap. Claüdius, 

Qu. Fabius [Cusp., Maximus] v et P. Decius it. 

L. Posthumius Megellus et M. Attilias Regulus. 

L. Papitius Cursor et Sp. Carvilius. 

Q. Fabius Gurges et D. Juhios Brutus Szva. 

L. Posthumius et C. Junius. 

P. Cornelius Rufinus et M. Curius Dentatas. 

M. Valerius et Q. Czedicius; 

Q. Marcius et P; Cornelius. 

M. Marcellus et C. Nautius. 

M. Valerius et C. /Elius. 


C 


4 ἢ] 4 coss, in edit. Cusp. et Onuphrii reperiuütur; non autem in edit. Forner. et Bross. 





(wu 
C. Claudius et M. /Emilius. 


CI RONICON. 


1822 
A ΗΥἨἰϊς coss. Hamilcar Hannibalis pater in flispahia 


C. Servilius et Lucius Coelius | Cusp., Crecilius Me- bellum Romanis parans occisus est. Hic solitus est 


tellus]. 

P. Cornelius Dolabella et Cn. Domitius. 

C. Fabricius et Qu. Atilius. 

L. /£milius et Q. Marcius. 

P. Valerius et Ti. Coruncanius. 

P. Sulpicius ei P. Decius. 

C. Fabricius et Ὁ. /Emilius. 

P. Cornelius et C. Junius. 

Ὁ. Fabius et C. Genncins [Cusp., Gürges]. 

M. Curius et L. Lefiulus. 

Ser. Cornelius [Cusp. , Merenda] et M. Curlus 
[Uusp., Dentatus 11]. 

C. Fabius et C. Claudius [Cüàsp., Cantia n]. 

L. Papiriüs Cursor et Sp. Carvilius. 

C. Quinetfus et L. Genucíts. 

C. Genucius i1 δὲ Cn. Corüelius, 

P. Sempronius et Ap. Claudius. 

M. Attilius et L. Julius Libo. 

D. Junius et N. Fabius. 

]Cusp., Q. Fabius et L. Manulius.] 

App. Claudius, et Qu. Fulvius. 

M. Valerius et M. Otacilius, 

L. Posthumios et Qu. Mamilius. 

L. Valerius et T. Otacilius. 

Cn. Cornelius et C. Duilius. 

C. Aquillius et L. Cornelias 

À. Atilius Calatinus et Qu. Sulpicius. 

C. Cornelius et C. Atilius Serranus; 

Q. Czedicius et L. Manlius. 

M. Jmilius Paulus et Ser. Fulvius nobilior. 

Cn. Cornelius et A. Atilius. 

Cn. Servilius et C. Sempronius, 

C. Aurelius Cotta et P. Servilius, 

L. Czcilius Metellus et C: Furius. 

C. Atilius Regulus et L. Mantius 

P. Claudius et L. Junius. 

P. Servilius et C. Aurelius. 

L. Czcilius et Cn. Fabius. 

M. Fabius et M. Octacilios [Cusp., Octatius], 

M. Fabius et C. Atilius [Ctsp., Octacilius]. 

A. Manlius et C. Sempronius, 

C. Fundanius et C. Sulpicius, 

€. Lutatius Cerco et A. Posthumius. 

0. Lutatius Catulos et A. Manlius, 

C. Claudius Centbo et M. Sempronius, 

C. Mamilius et Q. Valerius. 

His coss. ludis Romanis primum tragcedia et co- 
media a L. Livio (Cusp. addit Andronico] ad sce- 
pam data. 

T. Sempronius et P. Cornelius. 

L. Cornelius et Qu. Fulvius, 

C. Licinius et P. Cornelius, 

T. Manlius Torquatus et C. Atilius, 

L. Posthumius et Sp. Carvilius. 

Q. Fabius et M. Pomponius. 

M. Lepidas et M. Poblieius. 

C. Papirius et M. Pomponius. 

M. Auilius et M. Junius, 


[Cusp., Volso]; 


dicere quatuor filios contra P. R. se velut catulos 
leoninos educare. 

L. Posihumius et Cn. F'ulvius. 

Q. Fabius i et Sp. Carvilius, 

P. Valerius et M, Atilius, 

L. Apustius et M. Valerius. 

C. Atilius et L. AEmilius. 

T. Menlíus et Ὁ. Fulvius n. 

C. Flaminiüs et P. Furius Philus [Cusp.; Pita]. 

M. [Cusp., Glaudius] Marcellus, et Cn. Cornelius, 

P. Cornelius et M. Minucius. 

L. Veturius et C, Lutatius, 

llis coss. via Flaminia munita et circas fáctus qui 


p Flaminius appellatur. . 


L. Livius et L. Amílius; 

His coss. Hannibal Hamilcaris filius it Hispania 
bellum molitur. 

P. Cornelius Scipio et Tit. Sémpronids Longus. 

Cn. Servilius Geminus et C. Flaminius. 

L. Jwilius Paulus et C. Terentius Varro. - 

T. Sempronius Gracchus et (ju. Fabius Mari- 
inus it. 

Qu. l'abius Maximus iv et M. Marcellus u [Cusp., 
Claudius.! | 

Q. Fabius Maximus et Tit. Sémpronius Grac- 
thus. | 

Qu. Fulvius Flaccus ἡ! et Áppius Claudius Pul- 
cher ui. 


C — Cn. Fulvius, Centumalus et P. Sulpitius Galbá: 


M. [Cusp., Claudius] Marcellus i et M. Valerius 
Lxvinus. 

Q. Fabius v et Q. Fulvius Flaccus tv. 

M. [Cusp. , Claudius] Marcellus 1v et Tit. Quit- 
ctius; 

C. Claudius Neto*et M. Livius Salinator. 

L. Veturius Philo et Q. Cxcilius Metellus. 

P. [Cusp., Cotnelius| Scipio et P. Licinius Crsis- 
$us. 

M. Cornelius 
tanus, 

Cn. Servilius Czpio et Ch, Servilius Germinus 

M. !Cusp., Aurelius] Servilius Geminus et T. Clau 
dius Nero. 

Cn. Cornelius Lentulus et P. Alius Psetus; 

P. Sulpicius Galba et C. Aurelius Cotta, 

L. Cornelius Lentulus et P. Villius [Cusp., Julius 
Apulus]. 

Sex. JEÉlius Pztus, et T. Quiheiius Flaminlus, - 

[Cusp. , Cu. Cornelius et n Minu'ius], 

P. Furius et M. [Cusp., Cl»udius] Marcellus. 

L. Valerius Flaccus et M. Porcius Cato, 

P. [Cusp. , Cornelius] Sciplo Africanus n et TH. 
Sempronius Longus. 

L. Cornelius Merula et Qu. Minueius Thermus, 

L. Quinctius et Cn. Domitius Ahenobarbus, 

P. Cornelius Scipio Nasica et M. Acilius Glabrio. 

L. Cornelius Seipio et €. Lelius Africanus, 


Cethegus et P. Sempronius Tud; 


1235 M. AURELII CASSIODORI 1934 


M. Fulvius Nobilior ét Qn, Manlius Vulso. 
M. Valerius Messala et C. Livius Salinator. 
M. JEmilius Lepidus et C. Flaminius. 


Sp. Posthumius Albinus et Q. M.rcius Philippus. 
His coss. athletarum certamina primum a Fulvio 


edita. 


3844 Ap. Claudius Pulcher et M. Sempronius Tu- 


ditanus. 
P. Claudius Pulcher et L; Porcius Licinus; 
M. Claudius Marcellus et Q. Fabius Labeo; 
His coss. Hannibal apud Prusiam veneno periit. 
L. &milius Paulus et Cn, B:bius Tamphilus. 
P. Cornelius Lentulus et M. Bzbius Tamphilus. 
A Posthumius Albinus et C; Calpurnius Piso. 
Q. Fulvius et L. Manlius. 
M. Junius et Cn. Manlius. 
T. Sempronius et C. Claudius, 
Cn. Cornelius et Qu. Petillius. 
M. Lopidus et P. Mucius. 
Sp. Posthumius et (). Mucius. 
L. Posthumius Albinus et M. Popillius. 
C. Popillius et P. AElius, 
P. Licinius et C. Cassius. 
C. Hostilius Mancinus et C. Atilius. 
L. Marcius Philippus et Q. Servilius. 
L. Paulus 1 [Cusp., /Emilius] et C. Licinius. 
Q. Alius Patus et M; Junius. 
M. Marcellus [Cusp., Claudius] et C. Sulpicius; 
Cn. Octavius et Tit. Manlius. 
À. Manlius et Q. Cassius. 
T. Sempronius et M. Juventius. 
P. Scipio Nasica et C. Marcius. 
M. Mes:ala et C. Fannius. 
L. Anicius et M. Cornelius, | 
C. Cornelius Dolabella et M. Fulvius. 
M. /£nilius et C. Popillius. 
lis coss. metalla in Macedonia institüta. 
Sex. Julias et L. Aurelius. 
L. Lentulus et C. Marcius. 
P. Scipio et M. Claudius, 
L. Postibumius et Qu. Opimius, 
Q. Fulvius et T. Annius. 


A P. Furius et Sex. Atilius Sertanus. 


S.r. Fulvius et Q. Calpurnius. 
His coss. /£milianus Scipio ob Numantinum bel- 


lum, cum candidatus non esset, consul creatur. 


P. Africanus et C. Fulvius Flaecus. 

C. Mucius et L. Calpurnius. 

P. Popiliius et P. Rupilius [Cusp., Sulpicius]. 
P. Crassus et L. Valerius Flaccus. 

App. Claudius et M. Perperna. 

C. Sempronius et M. Aquillius. 

Cn. Octavius et T. Annius. 

L. Cassius et L. Cinna; 

M. A&milius et L. Aurelius. 

M. Plautius et M. Fulvius. 

C. Cassius Longinus et C. Sextius [Cusp., Domi- 


B tius]. : 


Q. Czcilius et T. Quinctius; 
Cn. Domitius et C. Fannius. 
His. coss. Sextius oppidum :sedificavit, im que 


Aqua Sextiz in Galliis. 


L. Opimius et Q. [Cusp., Fabius] Maximus. 

P. Manilius et C. Papirius. 

L. Cecilius et L. Aurelius. 

M. [Cusp., Porcius] Cato et Q. Marcius: 

L. Caecilius et Q. Mucius. 

C. Licinius Geta et Qu. Maximus. 

M. Metellus et M. Scaurus. 

His coss. L. Metellus et Cn. Donius c censores ar- 


tem ludicram ex Urbe removerunt, preter Latinum 
tibicinem cum cantore, et ludum talorum [Cusp., ca- 
& lanum]. 


M. Acilius Balbus et C. -[Cusp., Porcius] Cato. 

C. Caecilius et Cn. Papirius. 

M. Livius Drusus et L. "Piso (Cssp., Cesonianus]. 
P. Scipio et L. Calpurnius Bestia. 

Sp. Posthumius et M. Minueius. 

0. [Cusp., Gecilius] Metellus et M. [Cusp., Junios] 


Silanus. 


Ser. Galba et M. [Cwsp., Aufelius] Scaurus. 

L. Cassius ei C. Marius. 

0. Servillius et C. Atilius Serranus, 

His coss. per Servilium Capionem consulem jo- 


Hi primi consules calendis Januariis magisttatum — dicia equitibus et Senatoribus communicata sunt. 


nierunt propter subitum Celtiberi2 bellum. 
M. [Cusp., Claudius] Marcellus et L. Valerius. 
L. [Cusp., Licinius] Lucullus et A. Posthumius. 
L. Quinctius et M. Acilius. 
L. Marcius et M. Manilius. 
Sp. Posthumius et L. (Cusp., Calphurnius) Piso. 
P. Africanus et C. Livius. 
Cn. Cornelius et L. Mummius, 
Q. Fabius Maximus et L. Hostilius. 
Ser. Galba et L. Aurelius. 
App. Claudius et Q. Metellus. 
L. [Cusp., Cacilius] et Qu. Maximus. 
Ca. [Cusp., Servilius] C:epio et Qu. Pompeius. 
Cn. [Cusp., Servilius] Czepio et C. Lzlius. 
Cn. Piso et M. Popillius [Cusp., Lzenas]. 
P. Scipio et D. [Cusp., Junius] Brutus. 
M. Amilius et C. Hostilius Mancinus. 


P. Rutilius Rufus et C. Manilius. 
C. Marius n οἱ 6. [Cusp., Flaccas] Flevivs .Fim- 


D bris. 


C. Marius iii et L. Aurelius Orestes. 
C. Marius iv et Qu. Lutatius. 
C. Marius v et M. Aquillius. 


| €. Marius v1 et L. Valerius Flaccus. 


M. Antonius et A. Posthumius. 

Q. Metellus et T. Didius. 

Cn. [Cusp., Cornelius| Lentulus et P. Crassus. 
Cn. Doinitius et C. Cassius. 

H:s coss. Ptolemzus Egypti rez (Cusp., Cyrenis 


mortuus] populum Romanum hzredem reliqoit. 


P. Crassus et Q. Scaevola. 

C. Cellius et L. Domitius. 

C. Valerius Flaccus et M. Herenmus. 
C. Claudius Pulcher et M. Perpenna. 


d 





2.5 


I... Marcius et Sex; Julius. 
L. Cresar et C. Rutilius Lupus. 
Cn. Pompeiuset L. Porcius Cato. 
.. [Cusp., Cornelius] Sylla et Q. Pompeius. 
L. [Cusp., Cornelius] Ciuna et Cn... Octavius. 
L. Cinna «t et C. Marius vir. | 
L. Cinna nt: et Cu. Papirius. 
L. Cinna iv et Cn. Papirius n. 
llis coss. Asiam in quadraginta regiones Sylla dis- 
tribuit. 
L. Scipio et C. Norbanus. 
His coss. Capitolium custodum negligentia cam 
crematur. 
Cn. [Cusp., Papyrius] Carbo im et C. Marius. 
M. (Cusp., Sylvius] Tullius et Cn. Dolabella. 
L. [Cwsp., Cornelius] Sylla i! et Q. Metelins. 
P. Servilius et App. [Uusp., Cornelius] Claudius. 
M. [Cusp., Amilius] Lepidus et Q. Catulus [Cusp.. 
Luctatius]. 
M. /£milius et D. Brutus. 
Cn. Ociavius et C. Curio. 
L. Octavius et C. [Cusp., Aurelius] Cotta. 
L. Licinius Lucullus et M. ([Cusp., Aurelias] 
€oita. 
$385 M. Lucuflus et C. Cassius. 
L. Gellius et Cn. Lentulus. ; 
Cn. Aufidius et P. (Cusp., Cornelius] Lentulus. 
M. [Cusp., Licinius] Crassus et Cn. Pompeius. 
Qu. Metellus et Qu. Hortensius. 
lis coss. ἃ Q. Catulo reparatum  dedieatumque 
Capitolium est. 
L. Metellus et Qu. Marcius. 
C. Piso [Cusp., Calphurnius| et M. Glabrio, 
M. Lepidus et L. Torquatus. 
M. Lepidus et L. Volcatius. 
L. Caesar οἱ Q. Marcius. 
M. [Cusp., Tullius] Cicero et C. Antonius. 
D. [Cusp., Junius] Silanus et L. Murzna. 
M. Pupius et M. Valerius. 
His coss. Catilina in agro Pistoriensi a C. Antonio 
bello peremptus est. 
Qu. Metellus et L. Afranius. 
C. [Cusp., Julius] Casar et M. [Cusp., Calphur- 
nius] Bibulus. 
L. Piso [Cusp., Calphornius] et A. Gabinius. 
His cess. Clodii regatione Cicero in exsilium est D 
profectus. 
P. Leutulus et Qu. Metellus. 
Mis coss. propter civiles dissensiones per SC. de 
exsilio Cicero revocatur. 
Cn. Lentulus et L. [Cusp., Marcius] Philippus. 
Cn. Pompeius et M. |Cusp., Licinius] Crassus. 
App. Claudius et L. Domitius. 
Cn. Domitius et M. Messala. 
Cn. Pompeius et Q. Metellus. 
M. [Cusp., Claudius] Marcellus et Ser. Sulpt 
cius, 
L. (Cusp., Amilius] Paulus et M. Marcellus. 
L. Lentulus et C. Marcellus. 
His 6088. perniciosz:s in curia conflaptur de PPom- 
PaTaoL. LXI X. 


CHRONICON. 
Α peio Casareque discordie. Sed C. Julius Cesar de 


* 
heri 


1270 


Galliis veniens: Pompeium fugavit Italia ; aurum at- 
que argentum Roma de zrario sustulit, ac primus 
Rómanorum singulare obtinuit imperium , a quo Cz- 
sares Romani principes appellati. Imperavit autein 
annis quatuor , mensibus sex. Sub quo hi consules 
fuerun:. 


IMPERATORES ROMANI. 
C. JULIUS. C.£SAR [. 


C. Julius Czesar i1 et P. Servilius, 

Q. Fusius et P. Vatinius. 

His coss. Casar Pompeium Pharsalico prx»lio 
superavit; Pompeius fugiens in Egyptum occisus est 
[Cwsp., a Theodoto wilite]. 


B C. Julius Cxsar m et Μ. [Cusp., Zmilius] Le- 


pidus. 

C. Julius Czesar iv et Fabius Maximus. 

His coss. C. Julius Caesar per quatriduum trium- 
phavit. 

C. J lius Csesar v et M. Antonius. 

INs coss. M. Antonius Lupercalibus sella aurea 
sedenti C:esari diadema renuenti imposuil, atque 
idibus Martiis C:esar in Pompeiana curia occisus est ; 
€u successit Octavianus Czsar, qui reznavit annis 
quinquaginta sex , mensibus sex. Per quie tempora 
hi consules exstiterunt. 


OCTAYVIANUS AUGUSTUS 1I. 


C. Pansa et A. Hirtius. 
His coss. Csesar Octavianus, Antonius et Lepidus 


GC amicitim fedus inierunt; M. Cicero per Poplilium 


mi'item Cajetee occisus est annorum 62 |Cusp., 63]. 
Cresar Oectavisnus forum Augustam sedi(icavit. 

M. Lepidus et L. Plancus. 

P. Servilius r et L. Antonius. 

C. Domitius et C. Asinius. 

L. Censorinus et C. Calvisius. 

App. Claudius et C. Norbanus. 

M. Agrippa et L. Caninius [Cusp., Galtus]. 

Mís coss. lacus Lucrinus im portum conversus 
est. 

L. Gellius [Cusp., Publicola] et M. Cocceius. 

Sex. Pompeius et L. Cornificius. 

L. Scribonius et L. Atracinus. 

C. Czsar et L. Volcatius. 

Cn. Domitius et C. Sosius. 

C. Czsar n et M. Meysolla. 

His coss. apud Actium M. Auntoníus a Caesare sa- 
peratur. 

C. Casar " et M. [Cusp., Licinius] Crassus. 

. llis coss, Nicopolim Casar construit, ludos Actia- 
cos instituit. Autonius a Cesare prelio peremptus , 
Alexandrie in mausoleo cum Cleopatra recendi- 
tur. : 

C. Csesar iv et Sex. Appuleius. 
G. Casar v et M. Agrippa 11. 
His coss. Parthorum dissensiones per Cesarem 
sedatze sunt. 
C. Casar vi et M. Agrippa ui. 
Cwsarleges protulit, judices ordinavit, provin- 
39 


1997 M. AUREL!II CASSIODORI | 14933 
cias disposuit; et ideo Augustus cognominatus est. A — Sex. Pompeius et Sex. Appuleius. 

Cujus temporibus floruerunt Virgilius, lloratius et His coss. imp. Augustus obiit 76 [ed. Bross., 77| 
Livius. —— anno a'tatis su», imperii autem 56 [Cusp., semis], 


| 5 BENZ 


C. Augustus Caesar vii et T. Statilius. 

C. Angustus Csesar vii et M. Silanus. 

His coss. Cantabros [Cxsp., Astures| , Germanos, 
Salassos Caesar perdoimuit. 

C. Augustus Cxsar ix et C. Norbanus, 

His coss. Astures οἱ Cantabros per L. Lamiam 
Coesar perdomuit. 

€. Augustus Casar x ei Cn. Piso. 
? M. Marcellus et L. Arruniius. 

M. Lollius et Q. Lepidus |Cusp., δῇ milius]. 

M. Appuleius et P. Silius. 

His coss. aquilas et signa Crassiana de Parthis €x- 
ar recepit. 

C. Sentius etf)u. Lucretius. 

His coss. Cxsari ex provinciis redeunti currus eum 
corona aurea deeretus 6st, quo ascendere noluit. 

Un. Lentulus et P. Lentulus. 

C. Furnius et C. Silanus. 

L. Domitius et P. Scipio. 

M. Drusus et L. Piso. 

€n. Lentulus et M. Cras;us. 

Tiberius Nero et P. Quinctilius. 

M. Messalla et P. Sulpicius. 

Paulus Fabius et Qu. Alius (Cusp., Tubero]. 

Julius Antonius et Africanus Fabius. 

Drusus Nero et L. Quinctius [Cusp., Crispinue]. 

His coss. spud Lingonum gentem templum C:esari 
Drusus saeravit. 

C. Asinius et C. Marcius [Cusp., Censorinus,. 

liis coss. inter Albim et Rhenum Germani omnes 
Tib. Neroni dediti, per Sex. Appuleium Pannoni 
subacti. 

Tib. Nero et Cn. Piso. 

D. [Ἰὰς et C. Antistius. 

C. Augustus Cosar xi et L. Sylla. 

C. Calviaius et L. Passienus. 

C. Lentulus et M. Messalla. 

llis coss. Dominus noster Jesus Christus Filius 
4260 Del, in Dethileem nascitur, anno impcrii Au- 
gustu 41. 

C. Augustus C:esar xi et M. Plautius. 

Cossus Lentulus et L. Piso. 

C. Augustus Cxsar xiii et L. Paulus. 

P. Vinicius et P. Alphenus [Cusp., Varus.] 

M. Servilius et L. Lamia. 

Sex. /Elius et C. Sentius. 

Cn. Cinna et L. Valerius. 

His coss. per dies octo Tiberis impetu miseranda 
clades hominum domorumque fuit. 

M. Lepidus οἱ L. Arruntius. 

Q. Cazcilius et A. Licinius. 

M. Furius et Sex. Nonius. 

Qu. Sulpicius et C. Poppaus [Cusp. , Pompeius]. 

P. Dolabella et C. Silanus. 

M. Lepidus ct T. Statilius. 

Germanicus C:esar et C. Fonteius. 

L. Plancus et C. Silius. 


Nolz. Huic successit in imperium Tib. Caesar , qui 
imperavit aanis 25. Sub que bi consules fuerunt. 


TIB. CAESAR lll. 


Drusus Cx»sar et €. Norbanus. 

Sesenna Siatilius et L. Scribonius. 

Mis coss. mathemaiici Urbe pelluntur. 

L. Pomponius et C. Caecilius. 

Tib. Czsar et Germanicus Cxsar. 

M. Silanus et C. Norbanus. 

His coss. Germanicus Cesar in Syria morteus. 

M. Valerius et M. Aurelius. 

Tib. Czsar et Drusus Caesar. 

D. Haterius et C. Sulpicius. 

C. Asinius et C. Antistius, 

llis coss. Dra:us Crxsar publice fenera:ar. 

Ser. Cornelius et L. Visellius. 

M. Asinius et Cossus Cornelius. 

C. Calvisius et Cn. Getulicus. 

L. Piso et M. Crassus. 

Ap. Silauus et P. Silius. 

[Cuspin., Hoc anno D. noster Jesns Christus 3 
Joanne baptizatur , οἱ przdicare cee,it.| 

C. Rubellius et C. Fusius. 

M. Vinicius et L. Cassius. 

Tib. Casar v [Cusp., et solus] coss. 

[Cusp., Domitius et Seribonianus.| 

Mis eoss. Dominus noster Jesus Chii.tns passus 
est 8 calend. Aprilis, et defexdo solis facta est, 
qualis ante vel postmodum nunquam fuit. 

Vinicius et Longinus [Cusp. hos omittit". 

Sulpicius et Sila. 

Persicus et Vitellius, 

Gallus et Nonianus. 

Mis coss. Persius Flaccus satyricas. poeta. Vola- 
terris nascitur. 

Galienus et Plautianus. 

lis coss. Tiberius imperator in Campania mori- 
ter ; cui successit C. Czsar cognomento Caligula, 
qui regnavit annis tribus et mensibus 10. Sub qua bi 
consules exstiterunt, 


C. QGALIGULA IV. 


D Proculus et Nigrinus. 


Julianus et Asprenas. 

Publicola et Nerva. 

His coss. Pilatus in multas incidens calamitates , 
propria se manu interfecit. 

Csesar et Julianus. 

Mis coss. C. Cesar cognomento Caligula a pro- 
tectoribus suis occiditur in palatio an. xtatis 914. 
Cui successit Claudius, qui imperavit annis 13 
mensib. 8 dieb. 28. Sub quo hi eonsules fuerunt. 


CLAUDIUS V. 


Cxsar n et Saturninus. 
|Cusp. , Saturninus] Secundus et Venustiss. 
His coss. Peirus apostolus itomam m^titar, uhi 





1232 


'"CIHCONICON. 


1250 


S. vangelium praedicans, 95 annis ejusdem urbis A vit mensibus 7. Pos. hune Otho nrensibus 3, diebus 5. 


episcopus perseverat. 
Tiberius et. Gallus. 
Crispinus et Taurus. 


His eoss. Claudius de Deitannis triumphavit, et 


Orcadas insulas Romano adjecit imperio. 

Vinicius οἱ Cornelius. 

His coss. inter Theram et Therasiam -exerta est 
5018 habens stadia 50. 

Asiatieus et Cornelius. 


His coss. descriptio Roma facta est et inventa 


sunt civium Ronmanorum centena millia et 45 [Cusp., 
sexaginta novem cen'ena. Onuph...., centena millia 
et 44]. Thracia hucusque regnum ia previnciam Ro- 
4nanorun redigitor. 

Tiberius πὶ et Vitellius, 

Vitellius 11 et Publicola. 

Werannios et "Gallus. 

Vetus et Servilianus. 

"Claudius et Orfitus. 

'S.lvanus'et Silvius, 

Tiberius ui et Antoninus. 

Silanus et Orho. 

"His: 6085. Claudius moritur in palatio aure xtatis 
'64. Huic successit Nero, qui regnavit annis 15, men- 
sib. 7, diebus 28. Sub quo bi consules fuerunt. 


NERO CLAUDIUS Vl. 


Silanus m et Antoninus εἰ. - 
Marcelljaus et Aviola. 


'Post Vitellius regnavit mensibus 8, die 1. Qui omnes 
infrascriptos duos cousules tenuerunt. 

Vespasianus et Titus. 

Vespasianus i et Titus tt. 

His coss. Vespasianus suscepit imperium ; qui re- 
gnavit annis 9, mensibus 11, diebus 22, Sub quo hi 
*onsules fuerunt. 


vESPASmANUS  VIf. 
Vespasianus iM et Nerva. 
Vespasianus tv el Titus im. 
llis coss. Titus filius Vespasiani, Judza capta, 
preter quos gladio interfecit, centum [Cusp., seg- 
. centa] millia captivorum publice venundedit. 
Vespasianus v et Titus tv. 


JB — Vespa-ianus «1 ét Titus v. 


Vespasianus vii et Titus τι, 

Mis ce-s. Vespasianus incensum Capi:olium αὐὰ - 
fleare orsus est. 

Commodus et liufus. 

Nespasianus vin et Titus vn. 

This eoss. colossus erectus cst, habens altitud:nis 
pedes centum et septem. 

Vespasianus 1x et Titus vist. 

Silvanus et Verus. 

Domitianus et Messalinus. 

llis coss. Vespasianus est mortuus prófluvio ven- 
"ris, in villa propria circa Sabinos, cui Titus 4filius 
ejus succedens, in utraque lingua diserlissimus, re- 
gnavit aunis 2, mensibus 2. Sub quo hi consules fue- 


His coss. sanetus Paulus apestolus Romam vin- C runt. 


«lus a Felice preside Judaea destinatur. Probus 
eiiam eruditissimus grammaticas Romi cognoscitur. 
Airsulus Tholosensisceleberrime in Gdlia rhetoricam 
-locet. 

Nero et Vetus. 

Nero 1 et Piso. 

' Nero ut et Messalla. 

Nero iv et Cornelius. 

P.us et Turpilianus. 

Macrinus et Gallus. 

Crassus et Bassus. 

His-oss. therm:e a Nerone dificatz , quas Ne- 
Tonianas appellavit; cujus odio mutato vocabule, 
snc Alexandrins nominantur. 

Sylvanus et PauHinus. 

Hiscoss. Nero, ut similitadinem Troje ardentis 
mspiceret, plurimam partem Roms urbis incen- 
4dit. 

Telesinus et Appolerms. 

His coss. ὁ: provincizx fact:e sunt, Pontus Pole- 
«noniacus , et Alpes Cottiz, Cotio rege defuncto. 

387 Capito et Rufus. 

lulicus et Turpilianus, 

Silvanus et Otho. 

His coss. Romse sanctus Petrus et Paulus apostoli 
trucidati sunt 8 Nerone; qui turpiter vivens, cum a 
senatu quereretur ad poenam, e palatiofugiens ad ὁ ur- 
bis milliarium in suburbano Nomentana via sese inter- 
fecit anno etatis $2. Cui successit Galba, qui regna- 


D 


TITUS VESPASIANUS VIII 


, Domitianus net Rufus n. 

His coss. Titus amphitheatrum Ronwe cdilicavit, 

€t in dedicatione «ejus quinque millia ferarum oe- 
cidit. 

Domitianus mnret Sabinus. 

His coss, Titus morbo ;enit in eadem villa qua 
pater [Cusp., eodem quo pater] ejus, anno zt. 49. 
Qui ob insignem mansuetudinem delicize humani ge- 
neris appella:us est. Cui successit. Bomitianus frater 
Titi junior crudelissimus ; qui imperavit annis 45, 
mensib. 5. Sub quo hi consules fuerunt. 

FLAVYIUS DOMITIANUS IX. 

Domitianus iv et Rufus si. 

His coss. Domitiaous eunuchos fieri prohibuit, 

Domitianus v et Dolabella. 

Pomitianus «1 et Rufus iv. 

Flavius et Trajanus. 

Domitianus vH et Nerva. 

Trajanus int et Glabrio. 

His coss. primum Demitianas dominum et dcum 
8e appellari jussit. 

Domitianus vitt οἱ Saturninus. 

Silvanus ei Priscus. . 

Ws coss. Quinctilianus ex llispania primus Rom:e 
scholam publicam et salariam e fisco accepit, et cla. 
rait. | * 

Asprenas et Clemens. 


- 





12A 


sunt, id esi Capitolium [Cusp., in quibus Cap.|, fo» 
rum Transitorium, Dif&rum porticus, Iseuimn, Sera- 
pium, horrea piperataria, Vespasiani templum, Mi- 
nerve Chalcidicz od:eum. 

Domitianus ix et Clemens it. 

Ilis coss. insignissima Roma facta sunt, id est fo- 
rum Trajani, therme Trajans, et Titiane, Sena- 
tus, ludus Matutinus, Meta aurea, Meta sudans, et 
Pantheon. 

e Nerva i et Rufus, 

Fulvius et Vetus. 

Sabinus et Antoninus, 

Nerva iuret Trajanus 1n. 

Senecio et Palma. 

Trajanus 1v et Fronto. 

llis coss. Apollonius Tyaneus philosophus insignis 
habetur. Domitianus occisus in. palatio anno «statis 
» 5. Cui Nerva succedens, regnat annum unum, menses 
4. Sub quo hi consules fuerunt. 


NERVA COCCEIUS X. 


Trojanos v et Orfitus. 

Senecio 11 et Sura. 

llis coss. Nerva morbo periit in hortis Salustianis 
anno ztatis 72, cum jam Trajanum adoptasset in ἢ - 
lium. Cui succedens imperavit annis 39, mensibus 6 
[Cusp., 4], diebus 15. Sub quo hi censules fuerunt. 


D. TRAJARUS ΧΙ, 


Trajanus v1 et Maximus. 

Senecio iii et Sura ut. 

Urbanus et Marcellus. 

Candidus et Quadratus. 

His coss. Trajanus de Dacis et Scythis trium- 
phavit, ΄ 

Commodus et Cerealis. 

His coss. Trajanus Hiberos, Saurom:tas, Os:roc- 
nos, Arabas, Bosphoranos, Colchos in foedus acce- 
pit. Seleuciam, Ctesiphontem et Babylonem ' occu- 
pavit et tenuit. 

Senecio iv et Sura rtt. 

llis coss. Trajanus in mari Rubro classem insti- 
luit, ut per eam ladiz fines vastaret. 

Gallus et Bradua. 

Africanus et Crispinus. 

Crispinus τι et Solenus. 

l'iso ct Rusticus. 

Trajanus vii et Africanus. 

Celsus et Crispinus. 

His coss. Plinius Secundus Novocomensis orator, 
et historicus insignis habetur, cujus ingenii plurima 
opera exstant. 

Asta et Piso. 

Messalla et Pedo. 

JEmilius et Vetus. 

Niger et Apronianus. 

His coss. Trajanus Armeniam, Assyriam et Meso- 
potamiam provincias fecit, 

36898 Clarus et Alexander. 

Iladrianus et Salinator., uv cu 


M. AURELII 'CASSIODORI 
llis cose. mult& moenia et celeberrima Romz facta A 


123 


Hadrianus i et Rusticus. * 

[Cusp., Servilius] Catilius et Fulvius. 

His coss. Trajanus apud Seleuciam |sauriz pro- 
fluvio ventris exstinctus est, anno zetatis 65, mense 
9, die 4. Cujus 0858 in urna aurea collecata sub co- 
lumna fori qux [Cusp., quod] ejus nomine vocitatur, 
recondita sunt : cujus columns altitude in 440 pedes 
erigitur. Huic successit Hadrianus utraque lingua pe- 
ritissimus, Italice natus ex consobrina Trajani, qui 
regnavit annis 20, mensibus 10, diebus 19 [Cusp., 29). 
Sub quo hi consules fuerunt. 

NADRIANUS ΧΙ]. 

Verus et Augur. 

-His coss. Adrianus Alezandriam a Romanis sob- 
versam publicis instauravit expensis. 


B  Aviola et Panes. 


His coss. Hadrianus reliqua tributorum urbibes 
relaxavit, chartis publicis [Cusp., publice] incensis, 
plurimos etiam ipsis tributis liberos fecit. 

Paternus et Torquatus. 

EM coss. Plutarchus philosophus insignis ba- 
iur. 

Glabrio et Apronianus. 

Hs coss. Nicomedim et Nicsns urbis plorimis 
terremota collapsis, Iladrianus ad instauratioaem 
earum publieas largitur expensas. 

Asiaticus οἱ Quintus 

Verus et Ambiguus. 

ilis coss. Atheniensibus leges petentibus Hedria 
nus ex Draconis, οἱ Solonis, reliquorumque libras 


C. jura composuit. 


Gallicanus et Titianus. 

llis coss. juxta Eleusinsm civitatem in Cephise 
fluvio Hadrianus pontem constravit. 

Torquatus et Libo. 

Celsus et Marcellinus. 

Pontianus et Rufinus [Cusp., Rufus]. 

Augurinus et Sergiapnus.—— 

Iliberus et Silanus. 

Jlis coss. Hadrianus ἃ Christianerum persecutione 
cessavit, et pater patrize est appellatus. 

Sergianus it et Verus. 
. Pompeianus et Atilianus. 

Hás coss. templum Roms et Veneris fectum est, 
quod nunc Urbis appellatur. 


D  Pompeianus i et Commodus. 


His coss. Iladrianus cum insignes et plurimas 
sedes Athenis fecisset, agonem edidit, bibliothecam- 
que miri operis exstruxit. 

L. [Cusp., Sergianus] Alius et Balbinus. 

Camerinus et Niger. 

Antoninus et Prasens. 

Antoninus 1t et Prsesens i1. 

Severus et Sylvanus. 

His coss. Elia civitas, id est Hierusalem, ab Aie 
Hadriano condita est, et in fronte ejus ports 482 
Bethleem egredimur, sus sculptus in marmore, st 
gnificans Romanz potestati subjacere Judszos. 

Rufinus οἱ Torquatus, 

His coss. Hadrianus morbo intercutis aquae aped 





4955 


CITRONICON. 


(95: 


Baias moritur, major sexagenario. Cui successit An- A — His coss. Lucius Annius, Antoninus Severus anno 


Loninus Pius, qui regnavit annis 21 [Cusp. addit, 
cum liberis suis Aurelio et Lucio annis 22; mensi- 
bus 5]. Sub euo hi consules fuerunt. 


ANTONINUS PrUS XIII, 


Torquatus n et Herodes. 

Aviola et Maximus. 

Antoninus mm et Aurelius. 

Gratus et Seleucus. 

His coss. Justinus. philosophus. librum. pro Chri- 
&tiana religione scriptam tradidit Antonino. 

Antoninus iv et Aurelius 11. 

Largus et Messalianus. 

Torquatus iti et Julianus. 

Orts et Priscus. 

Glabrio et Vetus. 

Gordianus et Maximus. 

Glabrio 1 et Homulus (Cusp., Romulus]. 

Praesens et Rufus. 

Commodus et Lateranus, 

His coss. Apo:lonius stoicus, natione Clialcidieus, 
ei Basilides Seythopolitanus , philosophi illustres 
habentur, qui [Cusp., Veri quoque] Czesoris prace- 
ptores fuerunt, 

Verus et Sabinus. 

Silvanus et Augurinus, 

Barbatus et Regulus, 

Tertullus et Sacerdos. 7 

Quinctillus et Priscus. 

Verus n et Bradua. 

Antoninus v et Aurelius ut. . 

P. C. Antonini v et Aurelii ut. 

Hoc tempore Antoninus Pius apud Lorium villam 
suam duodecimo ab Urbe milliario moritur, anno 
vite 77. Usque ad hcc tempus singuli Augusti fue- 
runt. Cui successerunt fllii sui, id est Mareus Anto- 
ninus Verus, et Lucius Annius Antoninus Severus, 


qui regnaverunt ann. 19. Sub quibus hi consules 
fueruut. 


M. ANTONINUS VERUS. XlV ET L. ANNICS ANTONINUS SE- 
VERUS. — 
Duo August! coss. 
Rusticus et Aquilinus, 
His coss. Lucio Cesari Athenis sacrificanti ignis 


regni undecimo inter Concordiam et Altinum apoplexi 
exstinctus est, sedens cum fratre in vehiculo.. 

Orfitus et Maximus. ; 

Severus i1 et Pompeiánus. 

Gallus et Flaccus. 

Piso et Julisnus. 

Pollio et Aper. 

389 Commodus et Quinctiltus. 

His coss. Mareus Antoninus Verus imperator Com- 
medum filium suum consortem regni facit. 

Orfitus et Rufus. : 

[Ἐπ coss. imperatores de hostibus triamphant; et 
pecuniam qua fisco debebatur, provinciis conceden- 
tes, tabulas debitorum in medio Romana urbis foro 


B incendio eoneremarunt, ac ne quid bonitatis deesset, 


severiores quasque leges novis cónsiitutionibus tem- 
perarunt. 

Commodas ii et Verus m. 

His coss. Antoninus Verus adeo in editione mune- 
rum magnificus fuit, ut centum simul leones exhi- 
buerit. Qui post. in Pannonia morbo [ Cusp., repen- 
tino] periit. Commodus filius ejus a senatu Augustus 
est appellatus, qui regnavit annis 15. Sub quo- bi 
consules. fuerunt. 


ANTONINUS COMMODUS XV.. 
Pr:esens et Gordianus, 
Commodus in et Byrrhus, . 
Momertinus et Rufus. . 
Commodus tv et Victorinus. * 
Marullus et Aliarus. 
llis coss. Thermx: Commodianx Roma factae sunt. 
Maternus et Bradua. 
Commodus v et Glabrio. 
Crispinus et Alianus. 
Fuscianus et Silanus. 
Duo Silani. 
His coss. Commodus imperator, colossi capita 
sublato, suae imaginis caput jussit imponi. 
Commodus vi et Septiimianus. 
Apronianus et Bradua. 
Commodus vit et Pertinax. 
His coss. Commodus strangulatur in domo Vesti- 
liani. Cui successit Helvios Pertinax, qui regnavit 


in ccelo ab occidente in orientem [Cwsp., ab oriente. p ensibus 6. Sub quo hi consules fuerunt. 


ad occidentem] ferri visus est.. 

L. JEliánus et Pastor. 

Macrinus et Celaus. 

His coss. Fronto orator insignis habetur ; qui 
Marcum Antoninum Latinis litteris erudivit, 

Or(itus et Pudens. 

His coss. Lucius Cxsar de Parthis cum fratte An- 
tonino triumpbavit. 

Pudens u et Pollio.. 

Verus in et Quadratus, 

Apronianus et Paullus, 

Priscus et Apollinaris. 

Cethegus et Clarus. 

Severus et Herennianus. 


HELV)US PERTINAX XVI. . 


Falco et Clarus. 

His coss. Pertinax occiditur in palatio major 
septuagenario. Cui suecessit Severus, provincia Tri- 
politana natus oppido Lepti, solusque Afer. impera- 
tor Romanus fuit, qui regnavit annis 18. Sub.que 
hi consules (uerunt. 


SEVERUS XVI. 
Severus et Albinus. 
Ter!ullus et Clemens, 
Dexter et Priscus. 
Later»nus et Rufünus... 
Saturninus et Gallus. 


Annu juus et Fronto, 

His coss. Severus Parthos et Adiabenos superavit, 
Arabesque interiores ita cecidit, ut regionem eorum 
Romanam provineiam faceret. Ob quz Partbicus,. 
Arabicus et Adiabenicus cogneminatus est 

Severus x et Victorinus. — 

Fabianus et Mucianus. 

His coss. Therme Severianz apud Antiochiam et 
Roma factz, et Septizonium irstruetum est. 

Severus in et Autoninu&, 

Geta et Plautianus.. 

€ilo et Libo. 

Antoninus n et Geta &. 

Albinus ct Alianus.. 

Aper εἰ Maximus. 


His coss. Severus. iu Britannos bellum movit, ubi B 


ui r ceptas provincias ab incursione barbarica face- 


pet securiores, vallum per 152 [Cusp., 150] passuum. 


millia a mari ad 102re duxit. 

Antoninus Ii et Geta ΙΗ. 

Pompeianus et Avitus. 

llis coss. Tertullianus Afer Christianorum. scriptor 
celeberrimus babetur. 

Faustinus et Rufu;. 

His coss. Origenes scriptor Alexandrism siiis 
eruditur. 

Gentianus et Bassus. 

Uis coss. Severus imperator Eboraci. in Britannia 
moritur. Cui successit Antoninus Caracalla Severi 
filius, qui regnavit annis. 7. Sub quo bi consules 
fucrunt. 


ANTONINUS CARACALLA. X VIII. 

Duo Aspri. 

Antoninus 1v [Numerus & deest. in. editt... Niv. et. 
Orry. | e: Balbinus.. 

Messala et Sabinus. 

His coss. Antoninus Caraealla cogneminstur pro- 
pter genus vestis quod Rom: erogaverat.. 

Latus. et Caerealis. 

Sabinus n. et Venustus. 

His coss. Antoninus Roma Thermas sui nominis 
zedificavit. 

Prwscns et Extricatus, 

Antouiuus ct Adventus, 

His coss. Antoninus interficitur intes Edessamel Car- 
Ελϑ, anuo :etatis 45. Cui successit Macrinus, prefectu- 
ram przetoriaparm gerens: regnavit aulem annum uinum. 
Sub quo hi consules fuerunt. 


MACRINUS XIX. 
Antoninus n et Sacerdos. 
il s coss. Macrinus occiditur in Arch. laide. Cui. suc- 
cessit M. Aurelius Antoninus, qui reguavit annis 4. 
$ub quo hi consules fuerunt. 


MARCUS AURELIB3 ANTONINUS HELIOGABALUS XX. 
Antoninus ui et Camazou. 
Cratus et Seleucus. 


His coss. tleliogabalum templum Roue zdificatur. 
Alexander et Augustus 


M. AURELIT CASSIODORT 
Àh Miscoss. in Palestina Nieopolis, que prias Em- 


maus vocabator, urbe condita est. . 
. Maximes οἱ Alianue. 

His coss. M. Aurelius Antoniaus Roma occiditar 
tomultu militari. Cui suecesait Alexander Mammzz 
Blius, qui. reguavit annis 13. Sub.quo bi consules. — 
fueruut. 

390 λεεσλνυεκ Manmuez XXI. 

Julianus et Crispinus. 

His coss. Alexander Xerxem regem Persaram 
wicit. 

Fuscus et Dexter. 

Alexander n et Marcellus, - 

Annianus et Maximus. 

Ilis coss. Ulpianus jurisconsultus assessor Alexan 
dri insignissimus babetur. 

Albinus et Maximus. 

llis coss, Therma Neronianz Alexandrin» vocaiz 
διε. 

Modestus et Probus. 

Alexander im et Dio. 

Gratus et Seleucus. 

Jis coss. Origencs Alexandrie clarus babetur. 

Pompeianus eL Felicianus. 

Lupus et Maximus. 

His coss. Alexander in matrem Mammzaeam unxe 
pius fuit , et ob hoc cunctis amabilis, 

Maximus et Paternus. 

Maximus 1. et Urbanus. 


Q Severus et Quinctianus. 


His coss. Alexander occiditur Moguntiaci tumaulta 
militari. Cui successit Maximinus, regnans annis3: 
primus omnium ex, corpore militari imperator ele- 
etus [Cusp., sine senatus auctoritate ]. Sub quo hi 
consules fueruut. 

MAXUuNUS XXII. 


Maximinus eL Africanus. 

Perpetuus et Cornelianus.. 

Pius et Proculus. 

His coss. Maxim. Aquileix occiditur. Cui succes 
sit Gordianus, qui regnavit annis 6. Sub quo hi cor 
sules fuerunt. 


9ORDIANUS XXIIL, 


Gordisnus et A viola. 

Sabinus et Venustus. 

His coss. Gordiano Romam ingresso, Pupienus et 
Balbinus, qui imperium arripuerant, in palauo oc- 
eisi sunt. I 

Gordianus u οἱ Poinpeianu&,- 

Attieus et Pratextatus. 

Arrianus et Papus. 

l'eregrinus et Zmilianus. 

llis coss. Gordianus admodum adolescens, Par. 
thorum natione superata, cum victor reverteretar ad 
patriam, fraude Philippi praefecti prset. baud loage 2 
Romano solo interfectus est. Gordiano milites tucu- 
jum :edificant supra Euphratem, ossibus ejus Romsa 
revectis. Cui successit Philippus, qui reguavit anuisó 





1957 


CURONICON. 


"028 


*Cusp., 7]. Qui mox Philippum filiam suum consortem A pulatze per Gothos, aliasque provincias barbarorum 


regni facit, primusque omnium ex Romanis impera- 
teribus Christianus (uit. Sub quo δὲ consules fueruat. 


pPHiLIPPUS XXIV. 


Philippus et Titianus. 

Praesens et Albiqus. 

Philippus mn et Philippus ( Cusp., Ilis coss. millea:- 
mus, etc., ut infra]. 

Philippus ut et Philippus n. 

ZEmilianus et Aquilinus. 

His coss. Millesimus aunus urbis Romz expletus 
est, ob quam solemnitatem innumerabiles Philippus 
cum &lio suo bestias in circo magno interfecit, lu- 
dosque in. campo Martio theatrales tribus diebus ac 
noctibus populo pervigilapte celebravit; quadraginta 
eiiam missus natali Romanz urbis concurrerunt, et 
agen mille annorum actus. Philippus urbem noui- 
nis sui in Türacia construxit. 

Decius et Gratus. 

Decius i et Etruscos. 

llis coss. Philippus senior Veronz, Roma vero 
[junior occiditur. His suecessit Decius, qui regnavit 
anno 1, mensibus 5; quantum ad consulatum autem 
&nnum unum. Sub quo bi consules fuerunt. 


DECIUS XXV. 

Gallus et Volusianus. 

IKs coss. Decius lavacra publica :edificavit, quae 
$uo nomine appellari jussit. Decius cum filio suo in 
Abricio Thraciz loco a Gothis occiditur. Cui su ces- 
sit Gallus cum Volusiano filio, qui regnaverunt an- 
nis 2 οἱ mensibus 4; quantum ad consulatum autem 
annis tantum duobus, Sub quibus hi consules fuerunt. 


GALLUS LT YOLUSIANUS XXVI. 

Volusianus u et Maximus. 

Ns coss. Novatianus apparuit. . 

Valerianus et Gallienus. 

Hás coss. Gallus et Volusianus Interamnz inter- 
:ecti sunt. Quibus successerunt Valerianus et Gal- 
lienus, qui regnaverunt annis 15, Sub quibus hi con- 
seules fuerunt. . 


VALERIANUS ET GALLIENUS XXVI. 


Valerianus n et Gallienus. 

Maximus ii et Glabrio. 

Valerianus m et Gallienus ur. 

Ilis coss. Cyprianus primum rhetor, deinde pres- 
byter, ad extremum Carthaginensis episcopus mar- 
tyrio coronatur. 

Tuscus et Bassus. 

His coss. Valerianus in Christianos persecutione 
commota, statim a Sapore Persarum rege capitur, 
ibique servitute miserabili consenescit, 

/Emilianus et Bassus. 

Secularis οἵ Donatus. 

Gallienus τν et Gentianus, 

Gallienus v et Victorinus. 

Albinus et Maximus. 

llis coss. Grecia, Macedonia, Pontus, Asia depo- 


quassavit irruptio. 

Gallienus «v1 et Saturninus. 

Valerianus et Lucillus. 

Gallienus vii et Sabinillus. 

Paternus et Árcesilaus. 

Paternus u et Marinianus. 

Claudius et Paternus. 

His coss. Mediolani occiditur Gallienus. Cui soc- 
cessit Claudius, qui regnavit anno uno, mensibus 9. 
Sub quo hi consules fuerunt. 

391 craunios XXVHI. 

Àntic e'ijanus et Orfitus. 

Valerianus et Dassus. 

His coss, Claudius barbaros vastantes repellit, ét 


B Syrmii moritur. Buie successit Quinctillas Cloudii 


frater, a senatu Augustus appellatus, qui 17 imperii 
8ui die Aquileis occiditur. Post quem Aurelianus fa- 
cius est imperator, qui regnavit annis 5, mensibus 8. 
Sub quo hi consules fuerunt. 


AURELIANCS XXIX. 


Quietus et Voldumianus. 

Tacitus et Placidianus. 

Aurelianus et Capitolinus.. 

Uis coss. Aurelianum Rom: triumphantem captoi 
Tetricus et Zenobia prscesserunt. 

Aurelianus it et Marcellus (Cusp., Marcellinus]. 

His coss. Aurelianus templum Soli xdificat, Ro 
mam firmioribus muris vailat. 


C . Probus et Paulinus. 


Probus i et Paternus n. 

His coss. inter Constantinopolim et Heracleam Av- 
relianus occiditur. Cui successit Tacitus, qui regua- 
vit menses 6. Sub quo hi consules fuerunt. 


TACITUS XXX. 

Probus i1 et Paternus 1n. 

Hs coss. Tacitus in Ponto occisus est, et obünuit 
Florianus imperium diebus 84 (Cusp., 99]. Hoc 
quoque apud Tharsum interfecto, Probus factus est 
imperator, qui regnavit annis 6, mensibus 3. Sab 
quo hi consules fuerunt. 


PROSUS XXXI. 

Messalla et Gratus. 

His coss. Galliz, quz fuerant a barbaris ocenpata,. 
a Probo Romano restituantur imperio. . 

Probus iv et Tiberianus. 

Probus det Victorinus. 

His coss. insana Manichzorum hieresis exorta est 
in commune generis humani malum. 

Carus et Carinus. . 

Carus i [Cusp., Carinus xi] et.Numerianus, 

Diocletianus et Aristobolus. 

His coss. Probus spud Syrmium. tumeltu militari. 
in turri qua. vocatur Ferrata occiditur. Cui successit. 
Carus cum filiis suis Carino et Numeriano, qui reg- 
naverunt annis 2. Sub quibus hi consules fueruut, 


CARUS XXXIL. 
Moximus et Aquilinug.. 





M50 | M. AURELI! CASS!ODORI H0 
His coss. cum Carus devictis Parthis caatra supra À — Sabinus et Rufinus. 


Tigridem posuisset, fulmine ictus interiit. 
Diecletianus n et Maximianus. 
llis eoss. Numerianus occiditur; Garinus epud 
Margum fluvium prelio victwe interiit. Post quos 
Diocletianus Dalmata suscepit iinperium. Qui regna- 
vit ann. 20. Sub quo hi consules fuerunt. 


DIOCLETIANUS XXXIII. 

Maximianus tr et Januarius. 

Bassus et Quinctianus. 

llis coss. Diocletianus in consorBGum regni ITercu- 
lium Maximianum assumit. 

Diocletianus it! et Maximianus ii. 

Tiberiauus et Dion. 

Hannibalianus et Asclepiodotus. 

Diocletianus iw et Maxiinianus 1v. 

Constantius et Maximus. 

Mis coss. Vandali et Ilalani transito Rheno Gallias 
Iniraverunt. 

*" Tuscus et Annulinus. 

Diocletianus v et Constantius n [Cusp., Maximianus 
v et Maximus 11]. 

Faustus et Gallus. 

His coss. primus Diocletianus adorari se jussit ut 
deum, et gemmas vestibus calceamentisque conse- 
ruit, eum ante eum omnes imperatores in modurz 
judicum salutarentur, et tantum chlamydem purpu- 
ream ἃ priv&to habitu plus haberent. 

Diocletianus v1 et Maximianus v. 

Constantius m et M:ximus in. 

Titianus et Nepotianus. 

Constantius 1v et Maximus rv. 

His eoss. 60 millia Alemannornum czsa sunt. 

Diocletiap:ss vir et Maximianus vi. 

Diocletianus vim et Maximianus vu. 

Constantius v et Maximus v. 

Constantius vi et Maximus v. 

His coss. Diocletianus et Maximianus Aug. insigni 
pompa Rom: triumpliarunt, antecedentibuy currum 
eorum Narsei conjuge, sororibus, liberis et omni 
pompa [Cusp., przda] qua Parthos exepoliaverant. 

Diocletianus ix et Constantinus. 

Diocletianus x et Maximus vi. 

Hs coss. Diocletianus Nicomedi:x», Maximianus Me- 
diolani purpuram deposuerunt ob etatis defectum. 
Et creati sunt Constantius et Galerius. Sed Constan- 
tius tantum Augusti dignitate contentus, cum esset 
otiosus, anni ipsius ascribuntue filio ejus Constanti- 
no, qui natus dicitur ex Helena concubina ; qui re- 
gna vit annos ὅθ, menses 10. Sub quo bi consules fue- 
Tunt. 


* 


CONSTANTINUS ET GALERIUS XXXIV. 
P. C. Diocletiani x et Maximi vit. 
JI. P. C. Diocletiani x et Maximi vn. 
Maximus «ii et Licinius. - 
€onstantinus n et Licinius n. ᾿ 
Qonstantinus nz. et Licinius 11r. 
WVolusianus et Annianus. 
Constantinus iv et Licinius sy. 


Gallicanus [Cusp., Gallienus] et Bassus. 

Licinius v et Crispas. 

Constantinus v et Licinius Cesar. 

Constantinus vi et Constantinus Gzsar. 

Crispus n et Constantiuus Cresar u. 

Probianus et Julianus. 

Severus et Rufinus. 

Crispus 11 et Constantinus n. 

Paulinus et Julianus. 

3992 Constantinus vit et Constantinus iv. 

Constantinus v et Maximus. 

Januarius et Justus. 

llis coss. vieennalia Constantini Nicomediax acta, 
et sequenti anno Rom:e edita. 


B Constantinus virt et Constantinus vr. 


Constantinus vir et Symmachus. *. ᾿ 

Bassus et Ablabius. 

Pacatianus et Ililarianus. 

llis coss. civitas quae prius Bysantium dicta est me- 
tato nomine a Constantino Constantinopolis dedic.- 
tur. 

Beknatius et Xenopbilus. 

Optatus et Paullinus. 

Constantius et Albinus. : 

Nepotianus et Facundus. 

Felicianus et Titianus. 

Ursus et Polemius. 

Constantius τι et Constans. 

Iks coss. Constantinus imperator, dum bellum ps 


€ raret iu Persas, in Acyrone villa publica, juxta Ni- 


conmediam moritur anno zlatis 66. Post quem tres 
liberi ejus, id est, Constantinus, Constantius et Con 
stans, qui regnaverunt annis 25, meusibus 2, diebus 
95. Sub quibus hi censules fuerunt. 


COXSTANTINUS, CONSTANTIUS ET CONSTANS XXXV. 

Acyndinus et Proculus. 

Marcellinus et Probinus. 

Constantius πὶ et Constans mj. 

His coss. Constantinus bellum ratri ;onstamii in- 
ferens, juxta Aquileiam Alsz occiditur. 

Placidus et Romulus. 

Leontius et Salustius. 

His coss. Franci a Constante perdomilti, ip pacem 
recepti sunt. 

Constantius 1v et Constans ni. 

Amaniius et Albinus. 

P. C. Amantii et Albini. 

Rufinus et Eusebius. 

His coss. magnis reipubliez expensis in Seleuciz 
Syris portus efficitur. 

Philippus et Sallia. 

His coss. solis facta defectio. 

Limenius et Catullinus. 

Sergius et Nigrinianus. 

His coss. Constans, haud longe ab Hispania, in 
castro eui lleleuas nomen est, interficitur, aano zla- 
tis 80 et imperii 45; et Constantius. remausi i 
yegno. 








1911 
P. C. Sergii et Nigriniani. 
Constantius v et Constans Casar. 
Constantius vi et Constans C:es. t. 
Constantius vii et Constans Css. ni. 
Arbetio et Lollianus, | 
His coss. Victorinus rhetor et Donatus Gram:»a- 
ticus Boma insignes habentur. 
Constantius viri Julianus Caesar. 
Constantius ix et Julianus Csesar y. 
His eoss. magn:? Alemannorum copis apud Ar- 
gentoratum oppidum Galliarum delet sunt. 
Titianus et Cxrealis. 
Eusebius et Hypatius. 
Constantius x et Julianus 868. ΠῚ. 
His coss. Honoratus nomine [Cusp., ex prefecto 


CBRONICON. 


- 


1243 


Valens v et Valentinianus. 

His coss. Valentinianus apoplexi Brigitione mori- 
tur. Post quem Gratianus assumpto in imperio Va- 
lentiniano fratre, cum patruo Valente regnat. 

Gratianus 1v et Merobaudes. 

Mis coss. Alemannorum circiter $0 millia apud 
Argentariam oppidum Galliarum czesa. Gothi diffun- 
duntur in Thracia. 

[Cusp. addit. P. C. Gratiani iw et Merobaudis.] 

Valens vi et Valentinianus n. 

His coss. a Gothis in Thracia Valentis trucidatur 
exercitus. Ipse quoque imperator, incensa domo 
ubi se oecultaverat, igne combustos est. Cui sueces- 
sit in Oriente Theodosius Theodosii fllius, quem sibi 
in consortium Gratianus aseivit. Gratiauus itaque cum 


prztorio Galliarum ], primus Constantinopoli pre- B 14 regnasset annis, "cum Theodosio regnat annis 5i. 


fectus urbi esse ccpit. 

Taurus et Florentius. 

Mamertinus et Nevitta. 

His coss. Constantius Mopsocrenis inter Ciliciam 
Cappadociamque moritur, anno etatis 46 [Cusp. , &5]. 
Cui successit Julianus, qui regnavit anno uno (Cusp., 
mensibus 8]. Sub quo hi consules fuerunt 

JUJaNuUs XXXVI. 

Julianus 1v et Salustius. 

Bs coss. Julianus post victoriam apud Persas oc- 
ciditur, anno statis 22. Post quem sequenti. die Jo- 
vianus ex primicerio domesticorum factus est impe- 
rator, qui regnavit mensibus 8. Sub quo hi consules 
fuerunt. 


joviaxus XXXVII. 

Jovianus et Varronianus. 

H's coss. Jovianus imp. moritur ann. 81. [Cusp., 
35]. Post quem Valentinianus tribunus scutariorum 
apud Niezam Augustus appellatus, fratrem Valentem 
Constantinopoli in consortionem [ Cusp., ad commu- 
nionem] assumit imperii. Qui regnavit annis 14, 
imensibus 5. Sub quo hi consules fuerunt. 

vaLENTINIANUS XXXVII. 

Valentihianus et Valens. ' 

Gratianus et Dagolaiphus. 

Lupicinus et Jovinus. 

llis cess, Gratianus Valentiniani filius Ambianis 
imperator factus est. Apud Airebatas lana e ccelo 
pluvie mixta defluxit. 

Valentinianus n et Valens 11. 

Valentinianus N. P. et Victor. 

Valentinianus n1 et Valens nt. 

Gratianus u et Probus. 

Modestus et Arintheus. 

Valentinianus 1v et Valens iv, 

His coss. Saxones csi. De Usone in regione 
Francorum Burgundionum 80 fere millia quet nun- 
quam antea ad Rhenum descenderunt. Clearchus 


[Cusp., prefectus] urbi Constantinopoli necessa- 


riam aquam et quandiu civitas optabat induxit. 
Gratianus um et Equitius. 
b. €. Gra'iani m et Equitii. 
[Cusv., His coss. Valentinianus, etc., s infra.] 


Sub quibus hi consules fucrunt. 
393 Tukoposius XXXIX. 


Ausonius et Olybrius. 

Gratianus v et Theodosius. 

His coss. Ambrosius episcopus de Christiana fide 
mulia sublimiter scribit. | 

Syagrius et Eucherius. 

His coss. Martinus episcopus Turonum , Galli: ci- 
vitatis, clarus habetur. 

Antonius et Syagrius. 

His coss. Athalaricus rex Gothorum Constautino- 
polim venit, ibique vitai exegit. 

Merobaudes i1 et Saturninus. 

His coss. Arcadius Theodosii imperatoris filius 


C Augustus«appellatur. 


Ricimer et Clearchus. 

His coss. Gratianus apud Lugdunum captus occi- 
ditur. Residui Valentinianus et Theodosius regnaut 
annis 8. Sub quibus hi consules fuerunt. 


VALENTINIANUS ET THEODOSIUS XL. 


Arcadius et Bauto. 

His coss. Hieronymus presbyter in Bethleem po- 
situs, toto mundo mirabilis habetur. 

Honorius N. P. et Evodius. 

Valentinianus itr et Eutropius. 

Theodosius n et Cynegius. 

Timosius et Promotus. 

Valentinianus iv et Neoterius. 

Tatianus et Symmachus. 

Arcadius n eti Rutinus. 

His coss. Valentinianus vitze t:edio apud Viennam 
laqueo periit. Theodosius cum jam per 14 annos 
regnasset, cum Arcadio et Ilonorio regnat auis 2. 
Sub quibus hi consules fuerunt. : 


THEODOSIUS, ABCADIUS ET HONORIUS XLI. 


Theodosius 111 et Abundantius. 

Arcadius ui et Honorius i. 

His coss, Joannes monachus gratia [(Cusp., divina; 
preditus Theodosium. consulentem de eventu belli , 
quod adversum Eugenium znovebat, victorem fore 
pronuntiat. 

Olybrius et Probinus. 





1945 


M. AURELII CASSIODORI T" 


His coss. Theodosius Eugenium tyrannum vincit A — [lis coss. exercitus ad Hispanias eontra Wandalo; 


et perimit. Augustinus beati Ambrosii discipulus 
multa facundia doctrinaque excellens, llippone re- 
gionis Africze episcopus ordinatur. 

Hoc tempore Claudianus poeta insignis habetur. 
Jheodosius imperator Mediolani moritur. Post quem 
Arcadius, cum jam regnasset annis 12, cum fratre 
Honorio regnat ann. 15. Sub quibus hi consules 
f erunt. 


ARCADIUS XLII. 


Arcadius rv et Honorius ut. 

Cazsarius et Atticus. 

Honorius iv et Eutychianus. 

Mallius et Theodorus. 

Stllico et Aurelianus. 

His coss. Gothi Halarieo et Redagi:iso regibus 
[Cusp., ducibus] ingrediuntur Italiam. 

Vincentius et Fravitta. 

Arcadius v et Honorius v. 

llis coss. Polentia Stliconem cum exe:citu ἢ - 
mano Gothi victum acie fugaverunt. 

Theodosius Aug. τ et Rumoridus. 

Honorius vi et Aristenetus. 

Siilico n et Anthemius. 

Arcadius vi et Probus. 

His coss. Wandali et Alani trajecto Iheno G.llias 
intraverunt. 

Honorius vit et Theodosius 1. 

Bassus et Philippus. 7 


His coss. Arcadius imperator Constantigopoli mo- (c 


ritur. Honorius cum Theodosio fratris filio regnav t 
annis 15. Sub quibus hi consules fuerunt, 


HONORIUS ET THEODOSIUS XLIII. 


Honorius vi: et Theodosius 1. 

His coss. Wandali Hispanias occupaverunt. 

Flavius Varari et Tertullus. 

llis coss. Roma a Gothis llalarico duce cspta cst, 
Ubi clementer usi victoria sunt. 

Theodosius Aug. iv cos. 

Honorius ix et Theodosius v. 

His coss. Gothi rege Ataulpho Gallias intraverunt. 

Lucianus [Cusp., Lucius] v. c. cos. 

His coss. Burgundiones partem Gali: Rheno te- 
Duere conjunetam. 

Constantius et Constans. 

Honorius x et Theodosius vr. 

Theodosius vri et Palladius. 

His coss. Gothi placati Constantio Placidiam red- 
diderunt, cvjus nuptias promeretur. 

Ilonorius x1 et Constantius in. 

Honorius xii et Theodosius vit 

Monazius et Plinta. 

Theodosius ix et Constantius i. 

His coss. Constanüus ab Honorio in societatem 
zegni recipitur. 

Agricola et Eustachius. 

His coss. Coustantius imperator moritur. 

licnorius xin et Theodosius x. 


missus est. 

Marianus et Asclepiodotus. 

His cose. Placidia Augusta a fratre flonorio οὐ 
suspicionem invitatorum hoétiom cum llonorio ei 
Valentiniano filiis ad Orientem mittitur; lionorius 
moritur , et solus Theodosius Romanum imperium 
tenet annis 27. Sub quo hi consules fuerunt, 


TUEODOBIUS XLIV. 

Castinus et Victor. 

llis coss. Theodosius Valentinianum concobrinum 
Casarem facit, et cum Augusta matre ad recipico- 
dum Occidentale mittit imperium. 

Theodosius i et Valentinianus Caesar. 

His coss. Joannem tyrannum Valentinianus inpe- 
rator exstinxit, llunnosque, qui in Italia erant, J.an 
nis praesidio, per Atium mira felicitate dimorit, 

Theodosius xi et Valeatinianus im. 

9394 llierius et Ardsbures. 

His coss. Bonifacio Africam tenenti infaustc be- 
lum geritur. Gens Wandalorum a Gothis ὀχείας), ἐξ 
llispaniis ad Africsm transit. 

Feliz et Taurus. 

llis coss. Attius multis Franeis caesis, quam otv. 
pavetont propinquam Rheno Galliarum partem re- 
cepit. 

Florentius et Dionysius. 

Theodosius xin et Valentinianus nt. 

Dassus et Antiochus. 

AEtius et Valerius. 

Thcodosius xiv et Maximus. 

Aspar et Areobindas. 

Theodosius xv et Valentinianus rv. 

His coss. pax facta cum Wandalis, data eis ad ha 
bitendum Africae portione. Comdicbarium Borgun- 
dionum regem JEtius bello subegit , pacemque εἰ 
reddidit supplicanti : queim non multo post ilunri 
peremerunt. 

Isidorus et Senator. . 

ZEiius 11 et Sigisvultus. 

Hís coss. Aug. Valentinianus ad Theodosium prir- 
cipem Constantinopolim — proficiscitur, fliamqu 
ejus in matrimonium accipit. 

Theodosius xvi et Faustus. 

Theodosius xvii et Festus. 

Ilis coss. bellum adversus Gotbos Hunnis auxii- 
ribus geritur, et Litorius dux Romanus ab eis cip- 
tur. Ginsericus, de cujus amicitia nibil metuebatur, 
Cartliaginem dolo pacis invadit. 

, Valentinianus Aug. v et Anatolius. 

His coss. Ginsericus Siciliam graviter aílij. 

Cyrus v. c. cos. 

Hoc cos. Theodosius imperator belium conirà 
Wandalos inefficaciter movit. 

Dioscorus et Eudoxius. 

His cos. llunni Thracias et lllyricum sszva popu- 
latione vastarunt; cum Ginscrico ab Aug. Valenti 
uiano pax confirmata, et certis spatiis Africa ipid 
utrosque divisa est. 


1215. 


Maximus i1 et Paternuse. 

Theodosius xvnr et. Albinus. 

lis coss. Attila rex Hunnorum Bledam fratrem et 
cousortem in regno suo perimit, ejusque populos 
sibi parere compellit. 

Valentiniauus vi οἱ Nouius, 

4Etius 11 et Symmachus. 

Callepius et Ardabures 

Postumianus et Zeno. 

Asterius et Protogeues. 

Valentinianus vn. et Avienus. 

His coss. Theodosius moritur. Post quem Marcia- 
nus ascitus in imperium, qui regnavit ann. 7. Sub 
quo hi consules fuerunt. 


MARCIANUS XLV. 


Marcianus Aug. et Adelphius. 

llis coss. Romani JEtie duce Gothis auxiliaribus 
eontra Attilam iu campis Catalaunicis pugnaverunt : 
qui virtute Gothorum superatus abscessit. 

llerculanus et Asporatius. 

His coss. Atuila redintegratis viribus Aquileiam 
wagna vi dimicans introivit, cum quo a Valeniüniano 
inperatore papa Leo directus pacem fecit. 

Opilio et Vincomalus. 

His coss. Attila in sedibus euis moritur fluxu san 
guinis e naribus repente ac subito erumpente. 

A&iius et Studius. 

His coss. AEtius patricius. in palatio manu Valen- 
Uniani imp. exstinctus est, Boetius vero praefectus 
pret. amicis ejus circumstontibus  interew ptus 
[Cusp., amicus ejus circumstantium gladiis interem- 
ptus]. 

Valentinianus viu et Anthemius. 

llis coss. in campo Martio ab amicis JEiii Valen- 
tinianus occiditur. Post quem Maximus invasit. hin- 
perium, qui intra duos menses a militibus exstncius, 
in Tiberim projicitur. Eodem anno per Ginsericuin 
omnibus opibus suis Roma vacuata est. Post Maxi- 
mum Avitus in Galliis sumit imperium. 

Joannes et Varari. 

[118 coss. Placentie deposuit Avitus imperius. 

Const.ntinus et Itufus. 

Mis coss. Marciano defuncto, Leo Orientis, Majo- 
gianus ltalize suscepit imperium. Sub quibus hi coss. 
fuerunt. 

,go XLVI. 

Lo Aug. et Majorianus Aug. 

Ui: coss. Majorianus in Africam movit procinctum. 

Ticimer et Patricius. 

Magnus et Apollonius. 

Severinus et Dagalaipbus. 

His coss. Majorianus imiissione Ricimeris exstin- 
guitur. Cui Severum natione Lucanum Ravenna 
succedere fecit in regno. 

Leo Aug. nt et Severus Aug. 

Basilius et Vibianus. 

Rusticus et Olybrius. 

llis coss. rex Halanorum Deorgor apud Bergomum 
à patricio Ricimere peremptus est. 


CHRONICON. 
A MHerminericus et Basiliscus? 


4246 


Bis coss., ut dicitur, Rjcimeris fraude Soverus 
BRom:e iu palatio veneno. peremptus est. 

Leo Aug. ui cos. 

Puszus et Joannes. 

lis coss. Anthewius a Leone imp. ad lialiam 
mittitur, qui tertio ab Urbe milliario in loco Dron- 
lotas suscepit imperium. 

Antheinius Aug. 11 cos. 

lloc cos. in Sicilia Marcellinus occiditur. 

Marcianos et Zeno. 

llis coss. Ardaburius, imperium tentans, jussu Àn- 
thbemii exsilio deportatur. 

Severus et Jordanes. 

His coss. Romanus patricius affectans imperium 


B capitaliter est punitus. 


Leo Aug. 1v et Probianus. 

liis coss. Constantinopoli affectata tyrannide a 
Lcone principe Aspar occiditur. 

Festus et Marcianus. 

llis coss, patricius Riceimer Ron: facto impera- 
tore Olyhrio, Antbemium contra reverentiam prín- 
cipis et jus affinitatis, cum gravi clade civitatis ex- 
stinguit; qui non diutius peracto scelere gloriatus, 
post 40 dies defunctus est; Olybrius autem septimo 
imperii mense vitam peregit. 

Leo Aug. v cos. 

Hloc cos. Gundibato hortante Glicerivs Ravenna 
suaipsit imperium. Eodem anno Leo nepotem suum 

Leonem consortem facit imperii. 

993 1.60 junior Aug. cos. 

IJ, e cos. imperator Leo senior defunctus est, eui 
Zeno successit iu imperio, qui regnavit annis 17. Sub 
quo hi coss. fuerunt. Eo etiam auno Roma Glicerio 
Nepos successit in regno. 


zENON XLVII. 


P. C. Leonis Aug. juniorís. 

Eodem anno Orestes , Nepote in Dalmatias fugato. 
fllio suo Augustulo dedit imperium. 

Rasiliscus ui et Armatus. 

Bás coss. ab Odoacre Orestes et frater ejus Paulus 
exstincli sunt, nomenque regis Odoacer assumpsit , 
eum tamen nec purpura, nec regalibus uteretur insi- 
gnibus. 


p PF C. Dasilisci 11 et Armali. 


Ws v. c. eos. 

Zeno Aug. 1] cos. 

Basilius v. c. Jun. cos. 

Placidius v. c. cos. 

MHoc cos. Odoacer in Dalmatis Odivam vincit et pe- 
rimit. 

Severinus v. C. cos. 

Faustus v. c. cos. 

D. N. Theodericus et Venantius. 

Symmachus v. c. cos. 

Dec us et Longinus. 

Boctius v. c. cos. 

Hoc cos. Udoacer Phzba rege Rugorum victo 
c3, toque volitus est. 





1917) M. AURELII CASSIODORI 1213 


Din^mius et Sifi. * 

Probinus et Eusebius. 

His coss. felicissimus atque fortissimus D. N. rex 
Tüeodericus intravit Italiam. €ui Odoaeer δὰ Ison- 
tium pugnam parans, vicus cum tota gente fugatus 
est, Eodem anno repetito eonflictu Verons vincitur 
Odoacer. 

Faustus v. c. Jun. cos. 

H:c cos. [Cusp., His coss.) ad Dueam Fluvium 
Odoacrem D. N. Theoderieus rex tertio certamire 
superavit, qui Ravennam fugiens, obsidetur inclusus. 

Olybrius v. c. Jun. cos. 

Hoc cos. Odoacer cum Erulis egressus Ravenna, 
nocturnis horis ad pontem Candidium a D. N. rege 
Tbeoderico memorabili certamine superatur. Tune 


A citus, qui Gallias Francorum depraedatione coníuns, 


victis hostibus ac fugatis δυὸ acquisivit imperio. 

Importunus v. c. 008. 

Boetius v. c. 608, 

Fe ix et Secundinus. 

Paulus et Muschianus. 

Probus et Clementinus. 

Senator v. c. cos. 

Me etiam cos. in vestrorum laude temporum ade- 
nato clero vel populo Romana Ecclesia rediit optata 
concordia. 

Florentinus et Anthemios. 

His coss. D. N. rez Theodericus flliam suam Don- 
nam Amalasuntam gloriosi viri D. N. Eutharici m- 
trimonio, Dco auspice, copulavit. 


etiam Wandali pace suppliciter postulata, a Sicilie Β — Petrus v. c. cos. 


solita deprzdatione cessarunt. Eodem anno Zeno oc- 
cubuit Constantinopoli. Cui Anastasius in Orientali 
&uccessit iunperio. 


ANASTASIUS XLVIII. 

Anastasius Aug. οἱ Rufus. 

Albinus v. c. 608. 

Hoc cos. D. N. rex Theodericus Ravennam in- 
gressus, Odoacrem molientem sibi insidias interemit. 

Asterius el Pr:sidius. 

Viator v. c. cos. 

Paulus v. c. cos. 

Anastasius Aug. II cog. 

Paulinus et Joaunes. 

Joannes v. c. cos. 

Patriclus et Hypatibus. - 

Hoc anno D. N. rex Theodericus Romam euneto- 
rum votis expetitus advenit, et senatum suum mira 
alfabilitate traetans, Roman: plebi donavit anno- 
528, atque adinirandis meenibus [Cusp. , xeniis] de- 
putata E annos singulos maxima pecuniz quanti- 
late subvenit. Sub eujus felici imperio plurim:z reno- 


vantur urbes, munitissima castella conduntur, con- 


Burgunt admiranda palatia, magnisque ejus operibus 
an.iqua miracula superantur. 

Avienus et Pompeius. 

Avienus Jun. et Probus. 

liis coss. D. N. rex Theodericus aquam Ravennam 
perduxit ; evjus formam [Cusp., forinas] sumptu pro- 


Anastasius et Agapitus. 

Magnus v. c. cos. | Hi coss. non. inveniuntur in ed. 
Onuph. et posterioribus.) 

Eo anno D. N. Eutharicus Cillica mirabili grati 
senatus et plebis ad edendum exceptus est [εἰ δύ. 
consulatum. 

D. N. Kutharicus Cillica et Justinus Aug. coss. 

Eo anno multa vidit Roma miracula editiouibus. 
singulis; stupente etiam Symmacho Orientis legato, 
divitias Gothis Romanisque donatas dignitates cessit 
in curia: muneribus amphitheatralibus diversi ge- 
neris feras, quas presens setas pro novitate mirare- 
tur, exhibuit. Cujus spectaculi voluptates etiam er- 
quisitas Africa sub devotione transmisit, Cunctis iiz- 
que eximia laude completis, tanto amore civibus Ro- 
manis insederat , ut ejus adhuc praesentiam deside- 
rantibus Ravennam ad gloriosi patris remearet aspe- 
etus [Cusp., affatus], ubi iteraüs editionibus tanla 
Gothis Romanisque dona largitus est, ut solus po- 
tuerit superare, quem Roms celebraverat consu- 
latum. 


EPILOGUS, 


Igitur ut effusam annorum seriem suctorum testi 
ficatione digestam, sub brevitatis compendio redi 
gamus : 

Ab Adam usque ad diluvium, sicut ex Chronicis 
Eusebii et Hieronymi colligimus, anni sunt 336. 

A diluvio usque ad Ninum Assyriorum regem 396 


prio instsuravit, quse longis ante fuerat ad solum D anni sunt 899. 


reducta temporibus. ; 
| [Hic forte amanuensium incuria omittuniur Dezecra- 
tus et Volusianus , quos ceteri omnes hoc anno fuisse 
consules asserunt. ] 

Cethzus v. c. cos. 


Hoc cos. Virtute D. N. regis Theoderici victis Bul- 


garibus Syrmíum recipit Italia. 
Theodorus et Sabinianus. - 
Messalla et Areobinda. 
Anastasius Aug. in et Venaptius, 
Venantius Junior [Cusp., 2] et Celer. 
llis coss. contra Francos a D. N. destinatur exer- 


A Nino usque ad Latinum regem anni sunt 852. 

A Latino rege usque ad Romulum anni sunt 457. 

A Romulo usque ad Brutum et Tarquinium primos 
consules anni sunt 240 [Cusp., 212]. 

Α Bruto et Tarquinio usque ad consulatum ve- 
strum, sicut ex Tito Livio et Aufidio Basso, et Pas- 
chali [ Bucherius putat. supplendum Victorii canone 
virorum clarorum auctoritate firmata collegimus, anui 
sunt 1021 [Cusp., 1270]. 

Ac si totus ordo szculorum usque ad consulatum 
vestrum colligitur, anni sunt 5721 [Cuep., 5741; sà 
est error in numeris]. 








4:19 





"COMPUTUS PASCRALIS. 


1250 





COMPUTUS PASCHALIS. 





'Si nosse vis quotus annus est ab incarnatione Do- À €yclj decemnovennalis. Quod si nihil remanserit, 


mini nostri Jesu Christi, computa triginta sex per 
quindecim : fiunt quingenti qnadraginta. His semper 
adde duodecim, fiant quingenti quinquaginta duo. 
Adde et indictiones anni cujus volueris, ut puta de- 
cimam vicies semel post consulatum Basilii junioris: 
sunt quingenti sexaginta duo. Isti anni sunt ab inear- 
natione Christi. Hoc tantum meinor esto sollivitius, 
ut quoties quintam decimam compleveris indietio- 
nem, quo argumentum possit integrum custodiri, 
quindecim non assumas; sed ad primam summam, 
$d est in triginta scx unum semper adjicias , ut puta 
pro triginta sex, finita quinta decima indictione, quam 
in superiore computo addas, triginta septem per 
quindecim computabis, et annos Domini sine ullo 
errore poteris reperire. 

Si vis scire quota est indictio, ut puta vicies se- 
4mel post consulatum Basilii junioris, sume annos ab 
incarnatione Domini nostri Jesu Christi, id est quin» 
gentos sexaginta duos ; his semper adjice tria , fiunt 
quingenti sexaginta quinque. Hzc partire per quin- 
decim, remanent decem ; decima est indictio. Si vero 
nihil remanserit, quinta decima est indictio. 

Si vis cognoscere quot sint epactz», id est adje- 
ctiones lunares, sume annos ab jacaroatione Domini 
quot fuerint, ut puta quingentos sexaginta duos ; hos 
partire per decem et novem, remanent undecim; 
hos per undecim multiplica, flunt centum viginti 
unum ; hos item partire per triginta, remanet unus ; 
ama est adjectio lunaris. 


nonus decimus annus est. 

Si vis scire quotus eyclus lune est, qui decemno- 
vennali circulo continetur , sume annos Domiui, ut 
puta quingentos sexaginta duos, et subtrahe semper 
duos, fiuit quingenti sexaginta; hos partire per de- 
cem et novem, remaneni novem. Nonus cyelus lunae 
est decemnovennalis cireuli ; quoties autem nihil re- 
manet, nonus decimus annus est. 

Si vis scire quando bisseztus annus eit, sume an- 
nos Domini, ut puta quingentos sexaginta duos ; par- 
tire bos per quatuor : si nihil remanserit, bissextus 
est. Si unum aut duo, vel tres, bissextus non est. Et 
ne tibi forsitan aliqua caligo erroris occurrat, per 
omnem computum quem ducis , si nihil superfuerit, 


B eumdem computum esse per quem duces agnosce : 


ul puta si per decem et novem ducens nihil supera. 
verit, scias nonum decimum esse ; si per quindecim, 
quintum decimum; si per septem, septimum. 

Si vis cognoscere quota luna festus paschalis oc« 
eurrat: sj Martio mense Pascha celebratur, computa 
ἃ Septembri usque ad Februearium, flunt sex. His 
semper adjice duo, fiunt octo ; et epaetas , id est ad- 
jectiones lunze cujus volueris anni, ot puta indictionig 
decimz unam : fiunt novem, et dies mensis quo Pa- 
scha celebratur, id est Martii, tricesimus, fiunt simul 
quadroginta : deduc triginta, remanent Uere: ]una 
est in die superius indicato. 

Si vero mense Aprili Pascha celebramus, computa 
menses a Septembri usque ad Martium: fiunt septem; 


Si vis scire adjectiones solis , id est concurrentes C his semper adjice duo, flunt novem ; adde et epactas, 


septimanz dies, sume annos ab inc.rnatione Domini 
quot fuerint, ut puta quingentos sexagiula duos ; per 
indictionem decimam annoruni qui fuerint, quartam 
semper adjice, id est uunc centum quadraginta , qui 
fiunt simul septingenti due; his adde quatuor, hos 
partire per septem, remanent sex. Sex suut epacte 
8013, id est concurrentes sepliuianze dies per supra- 
scriptam indictionem vicies semel pest consulatum 
Dasilii junioris. 

Si vis scire quotus sit annus circuli decem et no- 
vem annorum, sume amnos Domini, ut puta quin- 
gentos sexaginta duos, et unum semper adjice: flunt 
quingenti sexaginta tres; hos partire per decem et 
novem, remanent du:;decim. Duodeciwnus annus est 


jid est adjectiones lunz cujus volueris anni, ut puta 
iudiclionis decimas unam , qui fiunt decem ; et dies 
mensis qno Pascha celebramus , id est Aprilis no- 
num, qui s'mul flunt decem et novem : sane si super 
triginta habueris, semper triginta subtrahas ; tunc 
autem nona decima luna erit. 

Si vis cognoscere quotus dies septima: est, sume 
dies a Januario usque ad men:em quem volueris , ut 
puta usque ad nonum diem mensis Aprilis, fiunt dies 
99. His adjice semper unum, fluut centum. Et sem-. 
per adde epactas solis cujus volueris anni, ut puta 
decimz ind conis sextam : flunt simul centum sex ; 
hos partire in &eptem , remanet una : ipsa est domi 
nica paschalis. 


1251 


AD M. À. CASSIQDORI OPERA APPENDIX. 


1252 








APPENDIX AD OPERA CASSIODORI. 
JORNANDIS seu JORDANI 


EPISCOPI RAVENNATIS 


^ DE GETARUM SIVE GOTHORUM 
ORIGINE ET REBUS GESTIS, 


AD CASTALIUM 





PRJEFATIO. 





Volentem me parvo sübvectum navigio oram A quod nee facultas eoramdem librorum nobis daur, 


tranquilli littoris attingere, et minutos de priscorum, ut 

uidam ail, stagnis pisciculos legere, in altum , frater 
Casisti, laxare. vela. compellis, relictoque opuseulo 
quod intra manus habeo, id est, De Breviatione chro- 
nicorum, suades ut nostris verbis duodecim Senato- 
ris [id es! Cassiodori] volumina De Origine actuque 
Getarum, ab olim usque nunc per generaliones reges- 
que descendente, in unum et hoc parvo libello coarc- 
tem. Dura satis imperia, et tanquam ab eoqui pondus 
hujus operis scire nolit iniposita. Nec illud aspicis 
quad tenuis mibi est spiritus ad implendam ejus tam 
maguificam dicendi tubam. Superat nos hoc pondus, 


CAPUT PRIMUM. 
De totius orbis terrarum divisione. 


Majores nostri, ut refert Orosius, totius terrd circu- 
lum Üceani limbo cireumseptum triquetrum statuere, 
ejusque tres. partes, Asiam, Europam, et Alricam, 
vocavere, De quo tripartito orbis terrarum spatio in- 
numerabiles pene seriplores existunt, qui non solum 
urbium locorumve positiones explanant, verum 
eliam, et quod est liquidius, passuum milliariumque 
dimeliuntur quantitatem. Insulas quoque marinis 
fluctibus intcrmixtas, tam majores quam etiam mino- 
res, quas Cycladas vel Sporadas cognominant, in im- 
sneuso maris magni pelago sitas determinant. Oceani 
sero intransmeabilis ulteriores finos non scum non 
describere quis i Bi est, verum etiam nec cui- 
qun licuit. transiretare : quia resistente ulva, et 
ventorum spiramine quiescente, impermeabiles esse 
&eutiantur, et nulli cogniti, nisi soli ei qui eos. con- 
&tituit, Citerior vero ejus pelagi ripa quam diximus, 
Jotius mundi cireulum in. modum corond ambiens, 
fiues suos curiosis hominibus et qui de hac re ecri- 
bere voluerunt, perquam innotuit : quia et terrze cir- 
eulus ab incolis possidetur. Et nonnull:e insulae. in 
eodem mari ha^itabiles sunt, ut in orientali plaga, et 
Indico oreano, llippodes, Jamnesia, sole 
quamvis inhabitabiles, tamen omnino sui spatio in lon- 
gum latumque extense. Taprobane quoque, in qua 
exceptis oppidis vel possessionibus, dicunt munitis- 
simas urbes, decoram Sedaliam, omnino gratissimam 
Silestantinam [al., Silephantinam|, nec non Etheron 
[al. et Theron], licet non ab aliquo scriptore diluci- 
das, tamen suis possessoribus affatim refertas. Ha^et 
in parte occidua idem Oceanus aliquantas insulas, et 
pene cunctas ob frequentiam euutium el redeuntium 
notas, Et suut justa fretum Gaditanum liaud procu!, 
una Beata, οἱ alia quae dicitur Fortunata, quanivi8 


a Sic et Plinius eam vocat. Jacobus Ziegl. Sconda- 
niwn appellatam fuisse ait; Scosidize vero nomen 
mansisse, quod ameenitatem pulchritudinemqze sigui- 


quatenus ejus sensui inserviamus. Sed, ut non men- 
tiar, ad triduanam lectionem dispensatoris ejus be- 
neficio libros ipsos antehac relegi. Quorum quamv: 
verba non recolo, sensus tamen eL res actas 

me integre tenere. Ad quos nonnulla ex historiis Grz- 
cis ac Latinis addidi convenientia, initium, finemque, 
et plura in medio mea dictatione permiscens. Quare 
sine contumelía quod exegisti suscipe libens, liben- 
tissime lege; et si quid parum diclum est, et to, ul 
vicinus genti, commemoras, adde. Ora pro me, (rate 
charissime. 


nonnul: et ilia gemina Gallici: et Lusitaviz promou. 
toria in Oceani insulis ponant. In quorum un» tene 
plum Herculis, in alio monumentum adhuc conspick 
tur Scipionis; tamen quia extremitatem Gallicia:terr2 
continent, ad terram magnam Europze potius quam xd 
Oceani pertinent insulas. Habet tamen et alias insulas 
interiusin suo sestu, qu: dicuntur Baleares, h»be que 
et aliam Mevaniam; nec non et Orcadas numero 5i, 
quamvis non omnes excultas. ilaberet in ultime 
plage occidentalis aliam insulam nomine Thylen 
de qua Mantuanus : 
Tibi serviat ultima Thyle. 

398 Hi»bet quoque hoc ipsum immensum pelagus 
i» parte arcto», id est septentrionali amplam ins 
lam nomine Scanziam ἃ [al. Scandiam], unde ncbó 
sermo, 8i Dominus juverit, est. assumendus : quia 
gens cujus originem flagitas, ab hujus insula gremio 
velut examen apum erumpens, ia terram Europ? 
advenit. Quomo.lo vero aut qualiter, in subsequou- 
tibus, si Dominus donaverit, explanabimus. 


CAPUT 1]. 
De Britannia insula. 
Nunc amtem de Dritannia insula, qu: im sim 


rustz, (? Oceani inter Hispanias, Gallias et Germaniam sita 


e«t, ut potuero, paucis absolvare. Cujus licel magi. 
tudinem olim nemo, ut refert Livius, cireumvecus 
est, multis tamen data est varia opinio de ea loquen- 
di. Quandiu siquidem emis inaccessam Romants, 
Julius Csesar praliis, ad gloriam tantum quzsiUs, 
aperuit perviam ; deinceps mercimoniis aliasque ob 
causas, multis patefacta mortalibus, non ind.ligepti 
40: secuta est cetati, certius sui prodit situm, quam, 
ut a Graecis Latinisque auetoribus accepimus, perst- 
quimur, Triquetram eam plures dixere, cono similem 
inter septentrionalem occidentalemque plagam pro 


ficat : quoniam null: cedit beatze regioni. B. Veici 
NIUS. | 














1975 


JORNANDIS DE COTHORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1354 


' jectam : eno, qui mhgnus est, angulo in Rheni ostia A numero lucem elaram nescire. Ita alternato moeroro 


spectantem ; dehinc correpta latitudine obliqua retro 
abstractam in duos exire alios ; geminoque latere lon- 
giore Gallis przetendi atque. Germaniz. 1n duobus 
millibus trecentis decem stadiis lautudo ejns, ubi 
patentior ; longitudo non ultra septem millia centum 
triginta duo stadia fertur extendi : modo vero dumo- 
s3, modo silvestri jacere planitie, montibus etiam 
nonnullis increscere ; nari tardo circumflua, quod nec 
remis facile impellentibus cedat, nec ventorum fla- 
tibus intumescat : quia remota longius terrz? causas 
motibus negant; quippe illuc latius quam usquam 
sequor exienditur. Refert autem. Strabo, Gracoruin 
nobilis scriptor, tantas illam exhalare nebulas, ina- 
defacta humo Oceani crebris excursibus, ut;subtectas 
$0! per iliam pene totam faediorem, qui serenus est, 
diem negetur aspeciui ; noctem. quoque clariorem. 
In extrema ejus parte Memma [a/., Miniamque], quam 
Cornelius etiam annalium scriptor narrat, metallis 
plurimis copiosam, herbis frequeutem, et his fera- 
ciorem omnibus, quia pecora magis quam homines 
alat. Labi vero per eam et multa quam maxima, re- 
labique flumina gemmas margaritasque volventia ; 
sylorum colorati vultus, torto plerique crine, οἱ ni- 
gro nascuntur. Calidoniom vero incolentibus, ruti!ze 
come, corpora magna, sed fluida; qui Gallis sive 
Hispanis a quibusque attenduntur assimiles. Unde 
conjectavere nonnulli quod ea ex his accolas conti- 
nuo vocatos acceperit : inculti aeque omnes popull 
regesque populorum ; cunctis tamen in Calidouiorum 
metallum concessisse now.inandi 8, auctor est Dio ce 
leberrimusscriptorann lium. Virgeas habitant casas, 
communia tecía cum pecore, silvzque illis s: pe 
sunt domus. Ob decorem nescio an-aliam ob rem, 
ferro pingunt 5 corpora. Bellum inter se aut .inperii 
cupidine, aut amplificandi que possident, sapius 
prn non Lantum equitatu vel pedite, verum eiiam 

igi* eurribusque falcatis, quos more vulgari essedas 
vocant, Hzc pauca de 


Uc - ritannie insule [forma 
dixisse sufficiat. 


CAPUT lil. 
De Scanzic insule situ et nationibus. 


Ad Scanzig insule situm, quam superius reliqui- 
mus, redeamus. De liac enim in secnndo sui operis 
libro Claudius Ptolemzus orbis terre descriptor 
c;regius meminit, dicens : Est in Oceani arctoo salo 
posita insula magna, nomine Scanzia, in modum [0- 
lii eedri [a/., ciLri], lateribus pandis post. longum 
ductum concludens se;ejus ripas influit Oceanus. 
Hac a fronte posita est Vistul:ze fluvii, qui Sarmaticis 
montibus ortus, in conspectu Scanzi:e septentrionali 
Oceano trisuleus illabitur, Germaniam Seythiaique 
disternminans. Hic ergo liabet ab oriente vasti-situum 
lacum, in orbis ierrz gremio ; unde Vayi fluvius, 
velut quodam ventre generatus, in Üceanum undosus 
evolvitur. Ab occidente namque immenso pelago cir- 
cumd tur; a septentrione quoque innavigabili eodem 
vastissimo concluditur Oceano ; ex quo quasi quodam 
brachio exeunte, sinu d.stento, Germanicum iare 
eflicitur. llic gentes qux carnibus tantum vivunt ; 
ibi etiam parve, sed plures perh.bentur insulae esse 
disposite ; ad quas si congelato mari ob mmium 
frigus lupi transierint, lumtoibus ferustur. orbari: 
ita non solum inhosyitalis lioininibus, verum euam 
belluis terra crudelis est. In *canzia vero insula, 
unde nobis sermo est, licet multz et divers: ma- 
neant nationes, septem tamen earum nomina meminit 
Piolemeus. Apum ibi turba mellifica ob nimium fri- 
£gus nunquam reperitur. In. cujus parte arctoa gens 
Adogit consistit, quse fertur in xstate media quadra- 
ginta diebus et noctibus luces habere continuas ; item- 
que brumali tempore, eodem dierum noctiumque 


8 Al., In Cal. meatarumque concessisse nomina, etc., 
Forte legendum Memmatanum. 


^ f'orté,"pungunt. Sic Amm. Marcell. p. 432. Jun. 


Ὁ citus, qui aptissiwas sedes locaqu 


cum gaudio, beneficio aliis damnoque impar est ; et 
hoc quare? Quia prolixioribus diebus solem ad orien 
tem per axis marginem vident redeuntem ; breviori- 
bus vero non sic conspicitur apud illos, sed aliier, 
quia austrina signa percurrit, et qui nobis videtur 
80] ab imo surgere, illis ; er terrzxe marginem dicitur 
circuire. Alie vero ibi gentes tres Grefennz *, qui 
fruuwentorum non quzritant victum, sed carnibus 
ferarum atque avium vivunt: ubi tanta paludibus 
fetura ponijur, ut et augmentum praestent. generi, 
et salietatein. ac copiam gen'i. Alia vero gens ibi 
inoratur Suethans, qus» velut Thuringi equis utuntur 
eximiis. Illi quoque sunt qui in usus ltomanorum 
Saphirinas pelles, commercio interveniente, per 8129 
innumeras gentes transmittunt, fam si. pellium. de- 
cora nigredine. Hi cum inopes vivant, ditissime ve- 
stiuntur, Sequuntur deinde diversarum turba natio 
num, Theusihes, Vogotb, Bergio, flallin, Lioihida, 
quorum omnium seJes sub humo plana ac fertili, et 
propterea inibi aliarum gentium incursionibus iufe- 
stantur, 999 Post lios Athelnil, Finnaiibz, Fervir, 
Gautigoth, acre hominum genus, et ad bella promp- 
tissimum. Dehine mixti Evagerz Othingis. ili omnes 
exesis rupibus, quasi castellis inhabitant, ritu hellui- 
no. Sunt ex his exteriores Ostrogothz:e, Raumaricz, 
laugnaricii, Finhi mitissimi, Scanzix cultoribus om 
nibus mitiores ; nee non et pares eorum Vinoviloth, 
Suetbidi, Cogeni in hac gente reliquis corpore emi« 
nentiores; quamvis οἱ Dani ex ipsorum stirpe progres. 
sí, Erulos propriis sedibus expulerunt ? qui iter 
omnes Scauzis nationes nomen sibi ob nimiam pro- 
ceriL.tem affectant prxeipuuum. Sunt quanquam et 
illorum positura Grannii, Aganzia. Unixaze, Ethelru;i, 
Arochiranni, quibus non ante omnes, sed ante mul 
tos annos Rodulf rex fuit, qui contempto proprio 
regno, aJ Theoderici Gotliorum regis gremium cen- 
volavit, et ut desiderabat invenit. Hx itaque gentes 
Komani corpore et animo grandiores, infestze 82e vi- 


C tia pugna [a/., pugnabant b:lluina szvitia]. 


CAPUT IV. 


Gothi unde primum egressi, quo pacto paulatim sedes 
suas promoberint in. Scythiam Pontico mari vici- 
nam. 


Ex hac igitur Seanzia insuia quasi officina gentium, 
aut cerle velut vagina naijouum, cum rege. suo no- 
mine Berig, Gothi. qu..ndam memorantur. egressi ; 
qui ut primum e navibus exeuutes, terras attigere, 
illico loco nomen dederust. Nam hodie illie, ut fer- 
tur, Gothiscanzia voca:ur. Uude mox promoventes 
ad sedes Ulierigorum, qui tunc. Oceani ripas insi- 
debant, castrametati sunt ; eosque commisso pr:elio 
propriis sedibus pepulerunt, corumque. vicinos Wan- 
dalos jam tunc subjugantes, suis applicuere (al., ap- 
pellavere) victoriis. lbi vero imagua populi nurmero- 
siiate crescente, etiam pene quinto rege regnante, 
post Berig, Filiioer, Filogud, Arigis consilio sedit, 
ut exinde cum familiis Gothorum promoveret exer- 
dum quzre;et 
congrua, pervenit ad Scythis terras, qux lingua eo- 
rum Ovim (al. Oiumn) vocabantur : ubi delectato 
magna ubertate regionum exercitu, et medieiag 
transposita, pun. dicitur. unde amnem  tFansjecerat 
miserabiliter corruisse, nec ulterius j m cuiquaur li- 
cuit ire aul redire. Nam is locu, ut fertur, tremulis 
paludibus voragine cireumjectd coacluditur ; quem 
utraque confusione natura reddidit iwpervium. Ve- 
rumtamenu hodieque illic et voc/s armentorum audiri, 
et indicia hominum deprelend], commeantium attes- 
tatione, quanivis ἃ longe audéertium, credere licet. 
Hzc igitur pars Gothorum qua) apud.Filjmer, dicitur 
ln terras Ovim ( al. Oium ) emenso amue transposita, 


* B. Rhenanus in Castigat. ad Tacit. pag. 134, 
scritofennee. 


1255 
npiatum potita solum. Nec mora, illico ad gentem 
Spalorum adveniunt, consertoque przlio, victoriam 
adipiscuntur; exindeque jam velut victores ad. ex- 
tremam Seythiz p rtem que Pontico mari vicipa est, 
properant : quemadmodum et in priscis eorum car- 
minibus pene historico ritu jn commune recolitur ; 
quod et Ablabius descriptor Gothorum gentis egre- 
gius verissima attestalur. historia. ln qnam. senten- 
(iam οἱ nonnulli consensere Majorum. Josephus quo- 
que, annalium relator verissimus, dum ubique verita- 
tis conseruit regulam, et origines causarum a principio 
revolvit, h»c vero qux diximus de gente Gothorun 

rincipia « ur omiserit iguoraw.us. Sed tamen ab hioc 
ocn eorum slirpem commemorans, S:yihas eos et 
natione et vocabulo asserit appellatos : cujus soli 
terminos, antequam aliud ad medium deducamus, 
necesse est uti jaceant dicere. 


CAPUT VY. 


Scythic situs et descriptio, εἰ varie Gothorum in ea 
sedes. 


Seythia siquidem Germanie terre confinis, eote- 
nus ubi Ister oritur amnis, vel stagnum dilatatur 
Mysianum, tendens usque ad flumina Tyram, Dana- 
&irum, οἱ Vagosolam, magnumque illum Danubium 
Taurumque montem, non illum Asiz, sed proprium, 
id est Scythicum , per omnem Moaoiidis ambitum, 
uitraque M:eotida per angustias Bosphori usque ád 
Caucasum montem amnemque Araxem, ac deinde in 
sinistram partem reflexa, pust mare Caspium, quie 
in exiremis Asiz finibus ab oceano Euroboreo in 
modum fungi primum tenuis, post hec latissima et 
rotunda forma exoritur, vergens ad Hunnos, Albanos, 
et Seres usque digreditur. Hzc, inquam, patria, id 
est Scythia, longe se tendens, lateque aperiens, ha- 
bet ab oriente Seres in ipso sui principio ad lit:us 
Caspii maris commanentes ; ab occidente Gerinauos, 
et flumen Vistule ; ab arcioo, id est septentrionali, 
cireumdatur Oceano, ἃ meridie Perside, Albania, 
lliberia, Ponto, atque extremo alveo latri, qui dici- 
tur Danubius, ab ostio 810 usque ad foutem. 1n eo 
vero loci latere quo Ponticum littus attingit, oppidis 
haud obscuris involvitur, Boristhenide, Olbio, Cal- 
lipode, Chersone, Theodosia, Pareone, Mirmycione 
tt Trapezuute, quas. indomite Scytharum | nationes 
Gr.ic0s per.iisere condere, sibimet cominercia prz« 
staturos. In eujus Scy. hiz medio est locus qui Asiam 
Europamque ab alterutro. dividit, Rhiph:el scilicet 
montes, qui Tanain vastissimum | funduut iutrantem 
M:eotida ; cuju: paludis circuitus passuum millia 144, 
nusquam octo uluis altius subsidentis. ln qua Scythia 
prima ab occidente gens sedit Gepidarum, quae ima- 
gnis oyinatisque ambitur fluminibus. Nam Tisiauus 
per aquilonem ejus corumque discurrit. Ab Africo 
vero magnus ipse Danubius, ab Euro fluvius Tausis 
&ccat, qui rapidus ac verlicosus in lstri fluenta. fu- 
reni devolvitur. Iutrorsus illi Dacia est, ad coron 
speciem arduis alpibus emuuita, juxta quorum sini- 
swrum latus, quod in. Aquilonem vergit, et ab ortu 
Vistulas fluminis per immensa spatia. venit, Uvinida- 
rum natio popul sa. consedit. Quorum mnotnina licet 
nunc per varias faurilias et loca mutentur, principa- 
Iter tamen Sclavini et. Antes nominantur. Selavini ἃ 
civitate nova, et Sclavino lumuunense, et lacu. qui 
appel.atur Musianus, usque ad Danastrum, et iu bo- 
ream Viscla tenus commorantur : hi paludes silvas- 
que pro civitatibus habent. Autes vero, qui sunt €o- 
rum fortissimi, qui ad Ponticum iare. curvantur, a 
Danastro extenduntur. usque ad. Danubiuin, 400 
qu: flumiua multis mansionibus ab iuviceni absunt, 
Ad littus autem Oceani, ubi tribus faucibus fluenta 
Vistulze üuumninis ebibuntur, Vidiqarii resident, ex 
d.versis nationibus aggregati, post quos ripam Ocea- 
Di ltemesti tenent, pacatum boininum genus omnino. 
Quibus in Austro assedit gens Agazzirurum fortissima, 
frugum ignara, qux»  pecuribus et venationibus vic- 
titat, Ultra quos dist-nduntur supra mare Pout.cuui 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


A Bulgarorum sedes, quos notissimos peccatorum no- 
s'rorum mala fecere. Hinc jam Hunni quasi foriissi- 
marum gentium fecundissimus cespes, in bifariam 
populorum rabiem pullularunt. Nam alii Aulziagri, 
alii Aviri nuncupantur, qui tamen sedes babeut  di- 
versas. Juxta Chersouem Aulziagri, quo Asiz bona 
avidus mercator import t, qui aà83st1ale campos perva- 

antur e(fusos, sedes habentes, prout armentorum 
invitaverint pabula ; hieme supra mare Ponticum se 
referentes. lHlunag»ri autem hinc sunt noti, quia ab 
ipsis peliium murinarum venil commercium : quos 
tantorum virorum formidavit audacia. Quorum maa- 
sionem primam esse in Scythia, solo juxta paludem 
Ma tidem, secundo in Moesia, Thraciaque, et Dacia; 
tertio supra mare Ponticum, rursus ip Seytbia legi- 
mus habitasse : nec eorum fabulas alicubi reperimus 
scriptas, qui eos dicunt in Britannia, vel iu una qua- 
libet insularum in servitutem redac!os, et unius ca- 
ba!li pretio quondam redemptos. Aut certe si quis 
eos aliter dixerit iu nostro orbe quam quod nos di- 
xünus fuisse exorios, nobis aliquid obstrepit ; nos 
enim potius lectioni credimus, quam fabulis apilibus 
consentimus. Ut ergo ad nostrum propositum redea- 
mus, in prima parte Scythie juxta Mzotidem com- 
manentes prefati, unde loquimur, Filimer regem 
habuisse noscuntur. In secundo, id est, Dacize, Thra- 
cizque, et Mesi: solo, Zamolxen, quem mire phi- 
losophicze eruditionis fuisse testantur plerique seripto- 
res annalium. Nam et Zeutam prius habuerunt ere- 
ditum, post etiam Diceneum, tertium Zamolxen, de 
quo superius diximus. Nec defuerunt qui eos sapiena- 
tiam erudirent. Unde et pene omnibus barbaris Go- 
thi sapientiores semper exstiterunt, Gracisque pene 
consimiles, ut refert Dio, qui historias eorum anna- 
lesque Graco stylo composuit. Qui dixit primum 
Zarabos Tereos, deinde voeitatos Pileatos hos qui 
inter eos generosi exstabant : ex. quibus eis et reges 
et sacerdotes ordinabantur. Adeo ergo fuere laudaii 
Gete, ut dudum Martem, quem poetarum fallacia 
C deum belli pronuntiat, apud eos fuisse dicant exor- 

ium. Usde et Virgilius : 
Gradivumque patrem Geticis qui praesidet ar vis. 


Quem Martem Gothi semper asperrima placavere 
cultura. Nam victime ejus mortes fuere captorum, 
opinantes bellorum prssulem aptius humani san- 
guinis effusione placaudum. Huic pred» primordia 
vovebanitur, huic truncis suspendebantur exuviz ; 
eratque illis religionis preter eateros insinua:us 
affectus, cum parenti devotio nominis videretur im- 
pendi, Tertia vero sedes supra mare Ponticum, jam 
humauiores et, ut. superius diximus, prudentiores 
effec ti, divisi per familias populi. Vesegothae familix 
Balthoruin, Ostrogothae praeclaris ÁAmalis serviebanpt. 
Quoramn studium fuit primum, inter alias gentes vi- 
cias, areus intendere nervis, Lucano plus historieo 
quain poeta testante : 


Armeniosque arcus Geticis intendere nervis. 


Ante quos etiam cantu majorum facta. modulatio- 
D nibns citbari-que canebant , Ethespamarz, Hanalz 
[Forte, Amalz], Fridigerni. Uvidiculz, et aliorum, 
quorum in hac gente magna opinio est, quales vix 
heroas fuisse miranJa jactat antiquitas. Tunc, ut 
fertur, Vesosis Scythis lacrymabile sibi potius intulit 
bellum, eis vilelicet quos Amazonum viros prisca 
tradit auctoritas. De queis fe:ninz8 bellatrices οἱ 
Orosius in primo volumine professa voce testatur. 
Uude cum Gothis eum dunicasseevidenter probamus, 
quew cum Anjazonum viris absolute pugnasse co- 
gnoscinmus, qui tunca Boristhene amne, quem ac- 
coke Danubium [al., Danabrum] vocant, usque ad 
Tanain fluvium circa sinum paludis Maeotidis consi. 
debant. Tanain vero hunc dico qui ex Rhipleis mon- 
tibus dejectus adeo preceps ruit, ut cum vicina ἢ ::- 
mina, $ive. Mieotis, vel. Bosplorus gelu soli-len:ur, 
sulus amnium coníragosis montihus vaporatus, nun- 
quam Sceythico durescit algore. ἔς inter Asiam Kin- 
ropamque terminus famosus babetur. Nam alter est 





19771 


JORNANDI3 DE GOTIIORUM ORIGINE ET REDUS GESTIS. 


1253 


jlle qui montibus Chrinnorum oriens, in Caspium A Galatiam, Pisidiam, omniaque Asim oppida, xqua' 


mare dilabitur. Danubius [al., Danaber] autem ortus 
grandi palude, quasi ex mari profunditur. Hic usque 
ad medium sui dulcis est et. potabilis, piscesque ui- 
"mii s:poris gignit, ossibus carentes, cartilaginem 
lantum) habentes in corporis continentiam. Sed ubi 
lit Ponto vicinior, parvum fontem suseipit, cui ex Am- 
plieo cognomen est, adeo amarum, ut eum sit 40 die- 
rum itinere navigabiiis, hujus aquis exiguis immu- 
tetur, infectusque ac dissimilis sui, inter Greca 
oppida Callipidags et Hypanis in mare deflnat. Ad 
cujus ostia insula est in fronte, Achillis nomine. In- 
ter hos terra vastissima, silvis coneita, paludibus 
dubia. | 


CAPUT VI. 


Gothi Vesosim /Egyptiorum regem profligant, et Asiam 
in reditu ex /Egypto subjugant. ltem, de  Partho- 
rum origine. 


llic ergo Gotbis morantibus, Vesosis AEgyptiorum 
rex in bellum irruit : quibus tune Taunasis rex erat. 
Quo pralio ad Phasim (fluvium, a quo phasides' aves 
exorue, in toto mundo epulis potentum exuberant, 
Taunasis Gothorum rex Vesosi /Egyptiorum occurrit, 
eumque graviter debellans, in /Egyptum usqne per- 
secutus est ; et nisi Nili amnis intransmeabilis ob- 
stitissent fluenta, vel muniiioaues quas dudum sibi ob 
incursiones /Ethiopum Vesosis (leri przecepisset, ibi 
in ejus eum patria exstinxisset. Sed dum eum sem- 
per ibi positum non valuisset lx«dere, revertens pene 
omnem Asiam subjugavit, et sibi tunc charo amico 
Sorno rege [al., Sormi regi] Medorum ad persolveu- 
dum tributum subditum fecit, Ex. cujus exercitu vi- 
clores tunc nonnulli provincias subditas contuentes, 
et in omni fertilitate pollentes, deserto suorum ag- 
mine sponte in Asizx partibus resederunt. Ex quo- 
rum nomine vel genere Marie Pompeius Parthorum 
dicit exstitisse prosapiam. Uude etiam hedieque lin- 
gua Scythica Fugaces, quod est Parthi, dicuntur ; 


&uoque generi respondentes, inter omnes pene Asiz (ἱ 


naliones soli sagittarii sunt et acerrimi bellatores. 
De noinine vero, quod diximus eos Parthos, id est 
Fugaces, /44)] ita aliquanti etymologiam traxerunt, ut 
dicerentur Parthi, quia suos refugere parentes. fluac 
eigo Taunasim rezem Gothorum mortuum inter nu- 
πηι ἃ Sui populi coluerunt. 


CAPUT VII. 


Amazones absentibus in prelio maritis, hostium variis 


incursibus resistunt, et diversas Asie gentes bcllo 
supcrant. 


Posi eujus decessum exerciiu ejus cum successore 
ipsius in aliis pactibus expeditionem gerente, feniina: 
Gothorum a quadam vieina gente tentatze, in prae- 
damque ductze [al., in priedaque doctie] a viris, for- 
liter restiterunt, hostesque super se venientes cum 
magna verecundia abegerunt. Qua parata [al., patra- 
12 victoria, fretz:eque. majori audacia, invicem se 
cohortantes, arma arripiunt, eligentesque duas auda- 
ciores Lampeto, et Marpesiam priucipatui subroga- 
ruut. Quis dum curam gerunt, ut propria defenderent 
et aliena va-tareut, sortito Lampeto restitit, fines 
patrios tuendo; Marpesia vero leminarum agmine 
sumpto, novuiu genus excrvilus duxit in. Asiam, di- 
versasque geutes bello superans, alios vero pace con- 
cilians, ad Caucasum venit, ibique certum tempus 
demorans, loco nomen dedit, Saxum Marpesizx. Unde 
Virgilius : 

ÀÁc si dura silex, aut stet Marpesia cautes. 


Jn eo loco ubi post hxc Alexauder Magnus porias 
consiituens, Pylos Caspias nominavit; quod nunc 
Lazorum gens custodit pro n.unitione Romana. Hic 
ergo certum temporis Aimnazones commanentes , con- 
fortata sunt. Unde egresse, et Alym fluvium qui 
juxta Garganum |al., Gorgarum] civitatem praier- 
fluit, transeuntes, Armeniam, Syriam, Ciliciomque, 


PaTPOL. LXIX. 


felicitate domuerunt; lonium  /Eoliamque convers:e, 
deditas sibi provincias effecerunt. Uvi diutius dormi- 
nantes, etiam civitates castraque suo nomini dicave- 
runt. Ephesi quoque templum Dianz ob sagitiandi 
venaudique studium, quibus se sortibus tradidissent , 
elfusis opibus, mirz» pulchritudinis condiderunt. Tali 
ergo Scythic:e gentis [al., Tales Scythia genitz] fe- 
minc casu Asix regno potit:?, per centum , enesunos 
tenuerunt; et sic demum ad proprias socias in cautes 
Marpesías, quas superius diximus, repedarunt, in 
monten scilicet Caucasum. Cujus montis, quia facta 
iterum mentio est, non ab re arbitror ejus tractum 
situmque describere, quando maximam partem o:bis 
noscitur. circuire jugo continuo. Caucasus ab Indico 
m.ri Surgens, qua meridiem respicit sole vaporatus 
ardescit ; qua septentrioni pate'!, rigentibus ventis est 
obnoxius et pruinis. Mox in Syriam curvato »ngulo 
rellexus, licet ainnium plurimos emittat, jiu Asianam 
tamen regionem Eupliatem Tigrimque navigeros ad 
opinionem maximam perennium foutium copiosis 
fundit uberibus. Qui amplexantes terras Assyriorutn, 
Mesopotamiam et appellari faciunt et videri, iu si- 
num maris Rubri fluenta deponentes. Tanc in boream 
revertens, Scythias terras jugum antefatum | magnis 
flexibus pervagatur; atque ibidem opinatissima flu- 
mina in Caspium mare profundens, Araxem, Cyssum, 
et Cambysen , continuato jugo ad Rhiphzos usque 
montes extenditur. Indeque Seytbicis gentibus dorso 
suo terminum prabens, ad Pontum usque descendit ; 
consertisque collibus, Istri quoque fluenta contin- 

i; quo amnis scissus dehiscens, in Scythia quoque 
laurus vocatur. Talis ergo, tantusque, et pene oni- 
nium montium maximus, excelsas suas erigens sume 
mitates, naturali constructione przstat geutibus in- 
expugnanda munimina. Nam locatim [al., paulatim] 
Tecisus, qua disrupto jugo vallis hiatu patescit, nunc 
Caspias portas, nunc Armenias, nunc Cilicas, vel 
secundum locum, qualis fuerit, facit; vix tamen 
plaustro meabilis, lateribus in altitudinem utrinque 
*directis; qui pro gentium varietate diverso voeabulo 
nuncupatur. Hunc enim Jamnium [forte, hnaum|, 
mox Propanismum Indus appellat; Parthus primum 
castra po-L Nifacen edicit. Syrus et Armenius Tau- 
rum, Scu γι Caucasum ac Rhiphzum, iteruuique ia 
fiue Taurum, cognomiuani ; aliaque compiura gentes 
huic jugo dedere vocabula. Et quia de ejus continua. 
tioue pauca libavimus, ad Amazones, uude diverii- 
mus, redeamus. 


CAPUT VIII. 


D: Amazonum cum vicinis genibus concubitu earumque 
pariubus. 


Qu: veritze ne earum proles raresceret, a vicinis 
geutibus concubitum petierunt : facta nundina semel 
in anno, ita ut futuris temporibus eis deinde rever- 
tentibus in idipsum, quidquid partus ma:culini edi- 
disset, patri redderet ; quidquid vero feminei sexus 
nasceretur, mater ad artpa bellica erudiret. Sive, ut 


D quibusdam placet, editis maribu-, novercali odio in- 


fautis miserandi fata rumpebant : ita apud. illas de- 

testabile puerperium erat, quod ubique constat esse : 
votivum. Quz crudelitas illis terrorern maguum cu- 

mulabat, opinione vulgata. Nam que, rogo, spet 

esset capto, ubi ignosci vel (ilio nefas habebatur! 

Contra has, ut fertur, pugnabat llercules, et Melanet: 
pene plus dolo quam viriute subegit. Theseus vero 

Hippolyten in priedarm tulit, de qua genuit et Itippo- 
lytum. 1 quoque Amazones post liec liabuere rc- 

giuam nomine Penthesileam, cujus Trojano be!la 

exstant clarissima documenta. Nam hz femina us- 

que ad Alexandrum Magnum referuntur tenui$se 

regnuin. 


CAPUT ΙΧ. 
De vir: Amazonum, et eorum rege Telepho, deque 
ejus orlu et rebus gestis. 


Sed ne dicas, de viris Gothi;rum sermo assumptus 
k0 


1250 


AD M. À. CASSIODORU OPERA APPENDIX. 


1202 


cur in feminis tondiu perseveret : audi et. virorum A credens sibi tutum fore aliquantum remorandi. Po.t 


^Wsignem et laudabilem fortitadinem, Dio historicus 
et antiquitatum diligentissimus inquisitor, qui. operi 
wo Getica titulum dedit; quos Getas jam supe- 
riori loco Gothos esse probavimus, Orosio Paulo 
dicente : Hic Dio regem illis post tempora multa 
commemorat nomine Telephum. Ne vero quis dicat 
boc nomen a lingua Gotbica omnino peregrinum 
esse, nemo est qui nesciat animadverti usu 
pleraque nomina gentes amplecti, ut Romani Mace- 
donum, Graeci Romanorum, Sarmatze Germanorum, 
Gothi plerumque mutuantur Hunnorum. 1s ergo Te- 
lephus Herculis filius, natus ex Auge sorere Priami , 
conjugio copulatus, procerus quidem corpore, sed 
plus vigore terribilis, paternam fortitudinem propriis 
viriutibus aequans, Ilerculis geuio [al., ingenio] for- 
ma quoque similitudinem referebat. llujus itaque 
regnum Μοολι appellavere majores, Qu:e provincia 
ab oriente cst 8 fluminis Danubii, a meridie M:icedo- 
niam, ab occasu lstriam, ἃ septentrione Danubium 
habet, 18 ergo antefatus h.buit bellum cum Dauais, 
in qua pugna Thessandrum ducem Graecis interc- 
mit; et dum Ajacem infestus invadit, Ulysseinque 
persequitur, equo cadente, ipse corruit, Achillisque 
jaculo feinore sauciatus, diu mederi nequivit. Graecos 
tamen, quamvis jam saucius, e suis finibus prolur- 
bavit. Telepho vero defuncto, Eurypilus filius suc- 
cessiL in regno, ex Priami Phrygum regis gerinona 
progenitus. Qui ob Cassandrz amorem bello iuter- 
esse Trojano ac parentibus soceroque ferre auxilium 
cupiens, mox ut venit exstincius est. 


CAPUT X. 


De variis Gothorum adversus reges. Persarum et Ma- 
cedonum bellis et victoriis. 


Cyrus rex Persarum post grande intervallum, et 
pene post sexcentorum triginta annorum tempora, 
l'ompeio Trogo testante, Getarum regine Tbamiri 
sibi exitiale intulit bellum. Qui elatus ex Asia victo- 


ria, Getas nititur ubi Ne, in quibus, ut diximus, ὦ 


regnaverat Thamiris [al., Thomiris]. Qu:& cum ab 
Àraxe amne Cyri arcere potuisset aeces-us, transire 
tamen permisit, eligens armis eum vincere quan 
locorum beneficio submovere : quod et factum 681 ; et 
venienie Cyro, prima cessit fortuna Parthis tania, ut 
et filium Thainiris, et plurimum exercitum trucida- 
rent ; sed iterato marte, Getli:o cum sua regina Par- 
thos devictos superant atque prosternunt, opimam*. 
que przdain de eis auferunt ; ibique primum Gotho- 
rum gens serica vident tentoria. Tunc Thamiris re- 
gina acta [al., aucta] victoria, tautaque pr.eda de 
toimicis pouta, in parrem Moesiz qux nunc ex magna 
Scythia nomen mutuata, minor Seytlia est appellata, 
trausieus, ibi in ponte Mosue colitur, οἱ Tliamiris 
civitaiem suo. de. nomine adi(icavit. Dehinc Darius 
rex Persarum Hystaspis lilius, Antriregiri regis Go- 
thorum filiam in matrimonium exposiu!avit, regans 

riter, atque deterrens, uisi suam peragerent vo- 


B 


cujus decessum iterum Xerxes filius ejus paternas 
injurias ulcisci se a»stimans, cum suis ducentis [αἱ,, 
seplingentis] et auxiliatorum trecentis millibus arna- 
torum, rostratas naves habens mille septingentas, et 
onerarias tria millia, super Gothos profectus ad bel- 
lum ; nec tentata re in conflictu. praevaluit, animo- 
sitate constanti: supe'atus. Sic namque ut. venerat, 
absque aliquo certamine suo cum rubore recessi!. 
Phitippus quo.,ue pater Alexandri Magni cum Gothis 
amicitias copulans, Medopam Gotbile [al., Medorum 
Gudilz| filiam regis accepit uxorem, ut tali affisitate 
roboratus, Macedonum regna firmaret. (ua tempe- 
state, Dione historico dicente, Philippus inopiam 
pecuni:xe passus, Udisitanam Massi: civitatem insteu- 
cis copiis vastare deliberat, quie tuuc. propter. vici- 
niam Thamiris [al., Tomhex], Gothis erat subje. 12. 
Unde et sacerdotes Gothoruin aliqui, illi qui Put vo- 
cabautur, subito patefactis portis, cum citbaris et 
vestibus candidis obviam suut egressi, paternis diis, 
ul sibi propitii Macedones repeilerent, voce *upp:iei 
moduisntes. Quos Macedones sic fiducialiter sibi ce- 
currere contuentes stupescunt; et, si dici fas est*, 
3b inermibus tenentur [«4., torrentur] armati. Nec 
mora, acie soluta quam ad bellum cowustruxeruu!, 
non tantum ab urbis excidio removere, verum etium 
et quos foris fuerunt jure belli adepti redJiderunt , 
(gedlereque inito ad sua reversi sunt. Quem dolum 
post lopgum tempus retuiniscens egregius (σοὶ γε 
d.cilor Sitaleus, 1,0 virorum millibus congregatis, 
Allbeuiensibus intulit bellum adversus Perdiccam 
Macedoniz regem, quem Alexander apud Babyloniam 
winistri insidiis potans interitum, Albenieusiuu 
priocipatui haereditario jure reliquerat suc: essorem. 
Magno przlio cum hoc inito, Gothi superiores inventi 
8uut; et sic pro injuria quam illi in Mas-ia dudum 
fecissent, isti in Graeciam discuirentes, cunctam Ma- 
ceduniam vastavere. 


CAPUT ΧΙ. 


De Dicenei Boroisi& ad Gothos adventu, qui eos om- 
nem philosophiam docuit ; deque ejus summa apud 
Gothos auctoritate. Item: de Comosico Dicenei suc. 
cessore. 


Dehinc regnante in Gothis Sitalco, Boroista Dice. 
neus venit iu. Gothiam, quo tempore Romanorum 
Sylla potitus est principatu, quem' Diceneus susci- 
piens boroista, dedit ei pene regiam potestatem : 
cujus consilio Gothi Germanorum terras quas nunc 
Franci obiiient, depopulati sunt. Czesar vero, qui sibi 
primus oinnium Romanoru:n vind;cavit imperium, εἰ 
pene omnem mundum sus ditioni spbegit omniaque 
regna perdoinuit, adeo ui extra nostrum  oriem 
Oceani sinu repositas insulas occuparet ; et «qui nec 
nomen [tomanorum auditu quidem noveraut, eos 
HKomanis tributarios faceret : Gothos tamen ciebro 
tentans nequivit subigere. Gaius Ti^erius jam tertius 
regnat Homanis : σοι tamen suo reguo incolumes 


untatem. Cujus affinitatem Gothi spernenies, lega- D perseverant; quibus hoc A403 erai salubre, aut 


tionem. ejus [rustrarunt. Qui repulsus, furore fiam- 
matus 661, €t octoginta m:llia armatorum contra 
ipsos produxit exercitum, verecundiam suam malo 
publico vindicare contendens; navibusque pene a 
Chalcedonia usque ad Byzantium ad instar poutium 
tabulatis asque consertis, petit Thraciam et Musiam ; 
ponteque rursus in Danubio pari modo construcio , 
duobus mensibus crebris fatigatus iutaphis * [al., in 
scapbhis], octo millia perdidit arinatorum ; timensque 
ne pons Danubii ab ejus adversariis oceuparetur, 
celeri fuga ju Thraciam repedavit, nec Maia solum 


8 Locus corruptus ; nec quid sibi velit vox inta- 
phis scio, nisi forte ab Italico ἑπίορο, quod occursum 
ilis yen tainelsi et hanc ipsam vocem. [talos, 
ut et Hispanos topar a Gothis mutuatos existimarim. 
'B. Vuic. 

' P Bellagines Goth cum vocabulum esse nemo mihi 


coimumodum, aut. votivum, ut quidquid Diceneus eo- 
rum consiliarius prx»cepisset, lioc modis omnibus 
expetendum, hoc utile judicautes, effectui mancipa- 
rent. Qui cerneus eorum animos sibi in omnibus 
obedire, ei naturale eos habe:e ingenium, ownen 
pene philosopliam eos instruxit; erat enim hujus rei 
magister peritus. Nam etbicam eus erudivit, ut bar- 
baricos mores ab eis compesceret ; physicam tUra- 
dens, naturaliter propriis legibus vivere fecit, quas 
usque nunc conscriptas Beliagines 5 nuncupant ; lo- 
gicam inswuens, eos rationi» supra czteras geutes 


persuaserit ; sed ex Gothico corruptum. ld vero fuisse 
crediderim Wel-hagen brevitatis causa ita coutractum 
à Wel-behagem, quod significat beneplacitum, ita ut 
bellagines, mea quidem sententia, nihil aliud siut 
quam placita principum. B. VutcAx, 


12(Ἱ 


JORNAND;S DE GOTIIORUM ORIGINE ET ΠΕΠῸΒ GESTIS. 


1962 


fecit experlos ; practicen ostendens, in bonis actibus A quod dudum cum aliis princip'bus pepigerant Gothi 


conversari suasit ; theoricen demonstrans, signorum 
duodecim, et per ea planetarum cursus, omnemque 
astronomiam contemplari edocuit; et quomodo !u- 
naris orbis sugmeutum sustinet aut. paütur detri- 
mentum, edisit; solisque globus igneus quantum 
terrenum orbem in meusura excedat, ostendit ; aut 
quibus nominibus vel quibus signis in cceli polo ver- 
gentes aut revergentes, 544 stelle ab ortu in oeca- 
sum precipites ruant, exposuit. Qualis erat, rog», 
voluntas, ut viri fortissimi, quando ab armis quauri- 
duum usque vacassent, .doctrinis philosophicis im- 
buebantur? Videres unum coeli positionem, alium 
herbarum frugumque explorare naturas ; istain lun: 
commoda incommodaque, illum solis laborem atten- 
dere, et quomodo rotatu coli raptus, retro reduci 
ad partem occiduam, qui ad orientalem plagam ire 
fesünarit, ratione accepta quiescere, Hiec et alia 
multa Diceneus Gothis sua peritia tradens, mirabilis 
apud eos inveniter (al., enituit], ut non solum me- 
diocribus, iiio et. regibus imperaret. Elegit. namque 
ex eis tunc nobilissimos prudentiores viros, quos 
theologiam instruens, numina qusedam et sacella 
venerari &ua-it, fecirque sacerdotes, nomen illis pi- 
leatorum contradens, ut reor, quia opertis capitibus 
tiaris, quos pileos alio nomine nuneupamus, lita- 
bant ; reliquam vero geutem capillatos dicere jussit, 
quod nomen Gothi, pro magno suscipientes, adhuc 
hodie suis cantionibus reminiscuntur. Decedente vero 
Diceneo, pene pari veneratione habuere Comosicum, 
quia nec impar erat solertia. Hic etenim et rez illis, 
el pontifex ob suam peritiam habebatur, et in sua 
| forte summa] justitia populos judicabat. 


CAPUT XII. 


De Corillo Gothorum rege. Item descriptio Dacie anti- 
qua. ltem descriptio Danubii. 


Et hoc rebus excedente humanis, Corillus rex Go- 
thorum in regnum conscendit, et per 40 annos in 
Dacia suis gentibus imperavit. Daciam dico antiquam, 
quam nunc Gepidarum populi possidere noscuntur. 
Quae patria in conspectu Moesiz trans Danubium co- 
rona montium cingitur: duos tantum habens accessis, 
unum per Bontas, alterum per Tabas. Hanc Gothi- 
cam, quam Daci: appellavere majores , qua» nunc, 
ut diximus, Gepidia dicitur, iunc ab oriente HKoxo- 
lani, ab occasu Tamazites, a septentriune Sarmatze 
et Bastarn:e, ἃ meridie amnis Danubii fluenta ter- 
minant. Tamazites [4., Taziges] a Roxolanis alveo 
tantum. fluvii segregantur. Sed quia Danubii mentio 
facta est, non ab re judico pauca de tali amne egre- 
gia indicare, Nam hic in Alemanici3 arvis exoriens, 
sexaginta liabet ἃ fonte suo flumina usque ad ostia 
in l'ontum vergentia, per mille duceitorum passuuin 
millia binc inde suscipiens flumina in inuduimn spinz, 
quie costas uL cratem intexuhit ; omnino amplissimus 
est, qui in lingua Bessorum Ister vocatur, ducen'is 
tantum. pedibus in altum aquam alveo babet profun- 
dam. H c etenim amuis inter extera flumina imma- 
nis, omues superat, preter Nilum. Hxc de Danubio 
dixisse sufficiat. Ad pro»o:itum vero, unde nos ui- 
gressi suinus, adjuvante Domino, i1edeauus. 


CAPUT XIil. 


De Dorpaneo Gothorum rege, et variis eorum contra 
Romanos sub Domitiano imp. preliis. et victoriis. 


Longum namque post intervallum, Domitiano im- 
peratore regnante , ejus avariijam metuentes, foedus 


* Semideos, interpretor heroas, quos et Ilesiodus 
ἡμιθέους sive hemideus vocat, sed heroas de quibus 
hie sermo, non in media aeris regione, ut llesiodus, 
eonstiluimus, ἀέρα ἑσσαμένους, ut ille ait; neque, ui 
Apuleius lib. de Deo Soeratis, internuntios atque 
juterpretes deorum facimus; sed primarix in geu:c 
Gothica nobilitatis ag dignitatis homines. Eadem fere 


solventes, ripam Danubii jam longe possessam ab 
imperio Romano, dejectis [al., delectis] militibus 
cuin eorum du:ibus, vastaverunt ; cui provincia tunt 
post Agrippam Poppzus [ed. Niv., Pompeius] prze- 
rat Sabinus. Gothis antem Dorpaneus principatum 
agebat, quando bello commisso Gothi Romanis de- 
victis, Poppzi | al., Oppíus | Sabini eapite abscis-o, 
multa castella et civitates invadentes de parte im- 
peratoris publice deprxdarunt : qua necessitate $uo- 
rum Domitianus enm omni virtute sua in Illyricum 
properavit, et totius pene reipublice militibus, du - 
ctore Fusco pralato, cum electissimis viris amnem 
Danubium confertis nivibus ad instar ponis traus- 
meare coegit, super exercitum Dorpanei. Tum Gothi 

aud segnes reperli, arma capessunt, primoque ar- 
mati conflictu, mox Romanos devincunt, Fuscoque 
duce exstincto, divitias de castris militum desyoliant, 
magnaque potiti pec lo:a victoria, jam proceres suos, 
quasi qui fortuna vincebant, non puros homines, sed 
semideos ^, id est anses vocavere. Quorum geuealo- 
giam ut paucis percurram, ut [ul., vel] quo quis pa- 
rente genitus est, aut unde origo accepta , ubi fiuem 
efficit, absque invidia qui legis vera diceuleimn aus- 
Cu ta. 


&0A CAPUT XIV. 


Genealogia procerum Gothorum, quos illi ases, id est, 
semideos vocabant, deque eorum origine et fme. 


lorum [al., heroum] ergo, ut ipsi suis fabulis fe- 
runt, primus fuit Gapt, qui genuit flalmal. Halmal 
vero genuit Augis; Augis genuit eum qui dictus est 
Amala, a quo et origo Amalorum decurrit. Et Amala 
genuit Isarna ; [sarna autem genuit Ostrogotha ; Osiro- 
gotha genuit Unilt; Unilt genuit ΑἸ] ; Athal genu t 
Aehiulf; Achiulf genuit Ansilam et Ediulf, Widulf et 
llermerich ; Widull vero genuit Valeravans ; Valera- 
vani autem. genyuit Winitbarium ; Winitharius quo- 
que genuit Theodemir, εἰ Walcmir, et Widemir; 


C Theodenir genuit Theodericum ; Theodericus genuit 


AÁmalasuentam ; Amalasuenta genuit Athalaricam et 
Mathbasuentam, de Utherico [a!/., Eutharico] viro suo, 
cujus aflinitati generis sic ad cam conjunctus est. Nam 
supradictus llermericus filius Achiulii genuit Huuni- 
mundum; Hunninundus autem genuit Tlhorismundum: 
Thorismundus verogenuit Berimund; Berimund ge- 
nuit Widericum ; Widericus genuit Eutbaricun, qui 
conjunctus Amalasuent:ze genuit Athalaricum et Matha- 
suentam ; mortuoque in puerilibus annis Athalarico, 
Mathasuente Witichis [al., Vitigis] est sociatus, de 
quo non suscepit Liberum, adduetique simul a Beli- 
sario in Constantinopolim, et Witichi rebus exce- 
dente bumanis, Germanus patricius fratruelis doinini 
Justiniani imperatoris eamdem in conj:gio sumens, 
patriciam ordinariam fecit ; de qua lilium genuit item 
Germani nomine, Germano vero defuncto ipsa vi- 
dua perseverare disponit. Qualiter autem, aut quo- 
inodo Amalorum regnum destructum est, loco suo, 
si Dominus voluerit, educebimus. Nunc autein ad id 
unde digressum fecimus, redeamus, doceamusque 
quando ordo gentis, uude asimus, cursus sui metam 
expleverit. Ablavius enim historicus refert quia ibi 
super linbu:) Pont, ubi eos diximus in Scythia 
comimanere, pars eorum qui orienta'em plagam te- 
nebaut, eisque praeerat Ostrogotha ( incertum utrum 
ab ipsius nomine an a loco orientali dicti sunt Ositro- 
gotlize), residui vero Vesegotlias iu parte occidua. Et 
quidem jam diximus eos transito Danubio aliquau- 
tuui lemporis apud M«esiam Thraciamque vixisse. 


ratione Galli vocant les pairs de France. Hispani, los 

grandes del reyno. Vide autem an ab hoc vocabulo 

anses dicta sit Ansa Teutonica, et civitates Ausia- 

t cze faederatze, tametsi non ignoro alios aliam hujus 

eis interpretalionem sive etymologia: afferre. B. 
ULC. S 





1253 
CAPUT XV. 


De Maximini imp. e genle Gothica orti mira fortitu- 
dine, et quo pacto ad imperium pervenerit. 

Ex eorum reliquiis fuit et Maximinus imperator, 
post Alexandrum Mammeze [ed. Niv., Mammeam ], 
ut dicit Symmachus in quinto suze historiz libro. 
Alexandro, inquit, Czsare mortuo, Maximinus [ed. 
Niv., Maximinus, inquiens Cesar, mortuo Alexan- 
dro, etc.] abexercitu factus est imperator, ex infimis 
pesi in Thracia natus, ἃ patre Gotlio nomine 


AD M. Α. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1264 


A comannus, Qusdorum principes in servitutem redacti 


ecca, matre Αἴ νη, qux Ababa dicebatur. Is trien- 


nium regnans , dum in Christianos arma c mmove- 
ret, imperium simul et vitam amisit. Nam hic, Severo 
imperatore regnante, et natalem filii diem celebrau- 
te, post primam :elatem et rusticam. vitam, de pa- 
scuis in militiam venit. Princeps siquidem Severus 
militares dederat ludos; quod cernens Maximinus, 
qui [al., quamvis] erat semibarbarus adolescens, 
positis prem.is, barbara lingua petit ab imperatore 
nt. sihi luctandi cum expertis militibus licentiarn da- 
ret. Severus admodum miratus magnitudinem forma 
(erat eniu, ut fertur, statura ejus procera ultra octo 
pedes), jussit eum cum lJixis corporeo nexu conten- 
dere, ne quid a rudi homine militaribus viris veniret 
injuri:s. Tune Maximinus sedecim lixas tanta felici- 
tate prostravit, ut vincendo singulos nulla: sibi rc- 
quiem inlercapedine temporum daret. llic, captis 
premiis, jussus est. in militiam mitti, prim'que ei 
siipendia equestria fuere. Tertiam post diem, cuin 
imperator prodierat [ed. Niv., prodiret] in campum, 
vidit eum exaultantem more barbarico, jussitque tri- 
buno ut eum coercitum ad Romanam imbuerel disci- 
plinam. Ille vero ubi de se intellezit principern loqui, 
2ecessit ad eum, equitantemque prxire pedibus cue- 

it. Tum imperator equo adacto [ed. Niv., adjecto] 
in cursum Calcaribus incitatum, multos orbes huc 
atque illuc usque ad suam fatigationem variis in- 
flexibus interpedavit (Juret., intripedavit], ac de.nde 


ait illi : Nunquid vis post cursum Thracisce luctari? ( 


Respondit : Quantum libet, imperator. Ita. Severus 
ex equo desiliens, recentissimos militum cum eodem 
ceriare jussit. Αἱ ille septem valentissimos milites 
al., juvenes] ad terram elisit, ila ut antea nihil per 
intervalla respiraret. Selus a Casare et argenteis 
praiis, et aureo torque donatus est, jussus deinde 
inter stipatores degere corporis principalis. Post hzec 
sub Antonino Caracalla ordines duxit, ac spe fa- 
mam factis extendens , inter plures militie gradus, 
centuriasque strenuiialis suae pretium tulit. Macrino 
tamen postea in regnum ingresso, recusavit militiain 
pene trienuium, tribunatusque habens honorem, nun- 
quam se oculis obtulit Macriui : indignum ducens 
ejus imperium, quod perpetratum facinus erat qu:es:- 
um ab lleliogabalo. Dehinc quasi ad Antonini filium 
zevertens, tribunatum suum adiit, et post hunc sub 
Alexandro Mammez conira Parthos mirabiliter dimi- 
cavit. Eoque Mogontiaco militari tumultu occiso, ipse 
erercitus eleciione absque senatusconsultu effectus 
est imperator ; qui cuncta bona sua in Christianorum 
persecutione malo voto faedavit, occisusque Aquileia 
a Pupione, regnum reliquit Philippo. Quod nos id- 
circo huic opusculo de Symmachi hi-toria ( Lib. v) 
motuavimus, quatenus gentem unde agimus, ad regni 
Romani fastigium usque venisse doceamus. (δι γυιη 
causa exigit ut ad id unde digressi suinus re- 
deamus. . 


CAPUT XVI. 


Gothi antea Romanorum federati, ob distracia sibi sti- 
endia hostes. facti, Masiam Thraciamque vastant, 
duciu Ostrogoihe regis. | 


Nam gens ista mirum in modum in ea parte qua 
versabatur, id est Ponti in littore Scythiz soli, inn. 
tuit, sine dubio tanta spatia tenens terrarum, tot si- 
nus maris, tot fluminum cursus, A&QS sub cujus 
sx pe dextra Wandalus jacuit, stetit sub pretio Mar- 


sunt. Philippo namque antedicto regnant» Romanis, 
qui solus ante Constantinum Christianus cum Phi- 
lippo, id est [al., ejusdem] filio fuit, cujus et secunda 
anuo regni Roma millesimum annum explevit ; Go- 
ibi, ut assolet, distracta sibi stipendia sua ferentes 
&gre, de amicis facti sunt inimici. Nam quamvis re- 
moli sub regibus viverent suis, reipubliex: tamen 
Romaua faeleraii erant, eL annua munera percipie- 
bant. Quid multa? Transiens tunc Ostrugothia cum 
suis Danubium, Messiam Thraciamque vastavit, Ad 
quem repellendum Decius senator a Philippo dirigi- 
tur; qui veniens, dum genti nihil pravalet, milites, 
proprios exemptos a militia fecit vita privata degere, 
uasi eorum neglectu Gothi Danubium transissent, 
acia jue ut pula in su's vindicta, ad Philippum re- 
vertitur. Milites vero videntes se esse 5ost bos labores 
militia pulsos, indiguati ad Ostrogoth:e regis Gotho- 
rum auxilium confugerunt. Qui excipiens eos, eo- 
rumque verbis accensus, mox triginta millia virorum 
arumata produxit ad praelium , adhibitis sibi Tha;hiiis 
et Astringis [ al., Thaifalis et Astingis | nounallis; 
sed et Carporum iria millia [al., 500 m.lHia], genus 
hominum ad bella niinis expeditum, qui ssepe Roma- 
nis infesti sunt; quos tamen post hzc imperante Dio- 
cletjano, Galerius Maziminus [ed. Niv., et Maximiano] 
Cwsar de civitate reipublicaa Romaus subjecit. is 
ergo habens Gothos et Peucenos , ab insula Peuce, 
qu e ostio Danubii Ponto mergenti adjacet, Argaituim 
et Gunthericum | nolilissimus sux gentis przfecit 
ductores. (Qui mox Dauubium vadat, et secum.!io 
Mesiam populati, Marciauopolim ejusdem patrie 
urbem famosam ietropolim aggrediuntur, diuque 
obsessam, accepta pecunia ab liis qui incra :t, reli- 
quere. Et quia Marcianopolim nominavimus , libet 
aliqua de ejus situ breviter intimare. Nam hanc ur- 
bem Trajanus imperator hac re zdificavit, ut fertur, 
eo quod Marcia sororis sux [al., Marcia soror sua] 
puella, duin lavat in flumine illo, quod nimiz limpi- 
ditatis saporisque in media urbe oritur, Putami co- 
gnomento, exindeque vellet aquam baurire, casu vas 
aureum quod ferebatur in proluudum cecidit, metalli 
pondere gravatum, et longe post emersit; quod 
certe non eral usitatum, aut vacuum sorberi, aut 
certe semel voratum undis respuentibus renatare. 
His Trajanus sub admiratione comypertis, fontique 
numinis quiddam inesse credens, conditam c:vita- 
tem germanz sux iu nomine Marcianopolun momi- 
navit. 


CAPUT XVII. 


Fastida Gepidarum rez , Osirogo'he: Gothorum regi 
bellum infert; Gothi victores evadunt. ltem de co- 
gnatione inter se Gothorum et Gepidarum. 


Abhinc ergo, ut dicebamus, post longam obsidio- 
nem accepto premio, ditatus Gela, recessit ad pa- 
triam. Quem Gepidarum cernens natio subito ubique 
viucentem, przdisque ditatum, invidia ductus, arma 
in parentes movet. Quomodo vero Geue Gepidazeque 
sint parentes si qu:eris, yaucis absolvam. Meminisse 
debes me initio de Scanzie insulae gremio Gobos 
dixisse egre-sos cum Berich suo rege, tribus tantum 
navibus vectos ad citerioris Oceaui ripsm ; quarum 
trium una navis, ut assolet, tardius vecta, nomen 
genti lertur dedisse ; nam lingua eorum pigra, gepanta 
dicitur. Hinc factum est ut paulatim et corrupte no- 
men eis ex convicio nasceretur. Gepids: namque sine 
dubio ex Gothorum prosapia ducunt originem ; sei 
quia, ut dixi, gepanta pigrum aliquid tardumque si- 
gnat, pro gratuito [al., gravi tunc] convicio Gepida- 
rum no:en exortum est, quod nec ipsum credo fal- 
sissimum. Sunt enim tardioris ingenii, et graviores 
corporum velocitate, Hi ergo Gepid:e tacti invidia, 
dudum spreta provincia, commanebant in insula 
Viscl:e amuis vadis circumacta, quam pro patrio ser- 
mone dicebant Gepidos. Nunc cam , ut fertur, insa- 








12605 


nm gens Vividaria incolit, ipsis ad meliores terras A faciens. 


mieantibus, Qui Vividarii ex diversis nationibus ac si 
m unum asylum collecti sunt, et gentem fecisse 
noscuntur. Ergo, vut diecbamus, Gepidarum iex 
Fastida, qui etam [a/ , quietam] gentem ezcitans, 
* patrios fines per arma dilatavit, Burgundiones [at., 
Burgozones] pene usque ad internecionem delevit, 
aliasque nonnullas gentes perdomnit. Gotlios quoqne 
male provocans, consanguinitatis fedus prius impor- 
"ma concertatione violavit; snperbaque admodum 
elatione jaciatus, erescenti populo dum terras copit 
addere, incolas patrios reddidit rariores. Is ergo 
misit legatos ad Ostrogotham , eujus adhue imperio 
'am Ostrogothze, quam Vesegothz, id est utrique 
ejusdem gentis populi, subJacebant; inclusum se 
montium queritans asperitate, silvarunque densitate 
constrictum : unum poscens e duobus, ut aut bellum 
sibi, aut locorum suorum spatia pr:pararet. Tunc 
Ustrogotha rex Gothorum, ut erat solidi animi, 
respondit legatis, bellum se quidem tale horrere, 
durumque fore, et omnino scelestum armis conflige- 
re cum propinquis ; loca vero non cedere. Quid mul- 
ta? Gepidz in bella irruunt; contra quos, ne nimii 
[4., ne minor] judicarentur, movit et Ostrogotha 
proeinctum, conveniuntque ad oppidum Galtis, juxia 
quod currit fluvius Aucha [al., houna], ibique magna 
partium virtute certatum est, quippe quos in se et 
armorum, et pugn: similitudo commoverat. Sed 
causa inelior vivaxque ingenium juvat [al., vivaci- 
fasque ingenii juvit] Gothos; incliuata denique parte 
Gepidarnm, praelium nox ed. Niv., mox] diremit. 
Tune relicta suorum strage, Fastida rex Gepidarum 
properavit ad patriam, tam pudendis opprobriis bu- 
miliatus quam fuerat elatione erectus. Redeunt victo- 
res Gotlii, Gepidarum discessione contenti , suaque 
in patria nostri in pace versantur, usque dum eoruni 
prvius existeret Ustrogotlia. 


CAPUT XVIII. 


Cniva rex Gothorum post obitum Ostrogothe exerci- 
tum in. Mesiam ducit, et variis praeliis Romanos in- 
fesiat ; in quibus Decius caeditur. 


Post cujus decessum Cniva exercitum dividens in 
duas paries, nonnullos ad vastandum Moesiam diri- 
git, sciens eam negligentibus principibus defensori- 
rus desiitutam. Ipse vero cum septuaginta millibus 
[al., 80 millibus] ad Eustesium, id est Novas conscen- 
dit; unde a Gallo duce remotus, Nicopolim 406 ac- 
cedit, qu:e juxta Jatrum fluvium est constituta notis- 
sima, quomzm devictis Sarmatis Trajanus eam fabri- 
cavit, et appellavit Vietoiie eivibitem. Ubi Decio 
superveniente imperatore, tandem Cniva in Hazmo- 
ni$ partes, qu:& non longe aberant, recessit; inde 


apparatu disposito Philippopolim ire festinans. Cujus. 


secessum Decius imperator cognoscens, et ipsius 
wbi ferre subsidium gestiens, jugo montis |al., 
Haemi] transacto, ad Berream venit. Ibique dum 
equos exercitumque lassum refoveret, illico Cniva 
cum Gothis in modum fulminis ruit, vastatoque Ro- 
mano exercitu, imperatorem cum paucis qui fugere 
quiverant, ad Thusciam rursus trans Alpes in Meesiam 
proturbavit : ubi tune Gallus dux limitis cum pluri- 
ma manu bellantium morabatar; collectoque toin 
exinde quam de hoste exercitu, futuri belli reparat 
nciem. Cniva vero diu obsessam invadit Philippopo- 
Im ; predaque potitus, Priscum ducem, qui inerat, 
sibi feederavit, quasi cum Decio puguaturum. Ve- 
nientesque ad conflictum, illico Decii filium sagitta 
saucium crudeli vulnere confodiunt. Quod. pater ani- 
madvertens, licet ad confortandos animos militum 
dixisse fertur : Nemo tristetur, perditio unius miliuis 
nou est reipublice diminutio; tamen paternum δίς. 
fectum non ferens, liostes invadit, aut. mortem, aut 
ultionem filii exposeens, veniensque abrupto [al., ad 
Abitrum] Mesi: civitatem, circumscptus a Gothis et 
jyse exsunguitur, imperii finem viteque terminum 


JORNANDIS BE GOTIIORUM OfUGINE ET REBUS GESTIS. 


1266 


Qui locus hodiequo Decii Ara dieitur, eJ 
eit ibi ante pugnam iniserabiliter idulis. immo- 
aret. 


CAPUT XiX. 


Quo pacto Gallus εἰ Volusianus fedus cum Gothis 
inierint, et A4imylianus Mesiam infestarit. 

Defuncto tune Decio, Gallus et. Volusianus regno 
otiti sunt Romanorum, quando: et pestilens morbus 
fat. pestilens anuus morbis] pene istius necessitatis 
consimilis, ut nos ante hos novem annos experti su- 
mus, faciem totius orbis 'eedavit, supra modum quo- 
que Alexandriam totiusque /Egvpti loca devastans, 
Dionysio historico super bane cladem lacrymabiliter 
exponente, quam et noster conscripsit. venerabilis 
martyr Christi episcopus Cyprianus in' libro cujus 
tulus est de Mortalitate. Tunc et ZEmyliinus qui- 
dam, Gothis s:epe ob principum negligentiam Moesinm 
devastantibus, ut vidit licere, nec a quoquatn sina 


B (magno reipublicze dispendio removeri, similiter 588 


lortuuie arbitratus posse evenire, tyrannidem in Mee- 
siam arripuit; omnique manu militari ascita, caepit 
urbes et populos devastare. Contra quem intra pau- 
cos menses multitudo apparatus accrescens, non 
minimum incommodum reipublicze parturivit. Qui 
t: men in ipso pene nefario conatus sui initio exstin- 
ctus, et vitam et imperium, qno invadebat [al., in- 
hiabat], amisit. Supradicti vero Gallus et Volusianus 
imperatores, quamvis vix biennio in imperio perse- 
verantes ab hac luce migrarint ; tamen ipso biennio 
quo adfuere, ubique pacati, ubique regnavere gra- 
tiosi , prscerquam [Niv., propter quz] quod unum 
eorum loriunz repulatum est, id est, generalis mor- 
bus; sed hoc ab imperitis et calumniatoribus, qui 
vitam solent alioruin dente maledico lacerare. Hi 
ergo mox ut imperium adepti suut, feedus cum gente 
Gothorum pepigere, et nec longo intervallo utrisque 
regibus occumbentüibus , Gailienus arripuit principa- 
Qum. 


CAPUT XX. 


Gothi regnante Gullieno in Asiam involant, Diana 
Ephesing templum incendunt, Chalcedoniam sub- 
veriunt, Trojam vastant, Thraciam infestant. 


Huc in omni lascivia resoluto, Respa et Vedueo, 
Thuro Varoque [al., Tharvaroque) duces Gothorum, 
sumptis navibua, Asiam transiere, fretum Hellespon- 
ΠΟ transvecti : ubi multis ejus provinciae civitati- 
bus populatis, opinatissimum illud Ephesi Dianz 
tem;.Jum, quod dudum dixeramus Amazonas condi - 
disse, igne succendunt; partibus Bithynise delati, 
Chalcedoniam subvertere , quam post Cornelius Avi- 
tus aliqua parte reparavit. Quas hodieque quamvis 
regi urbis civitate [al., vicinitate] congaudeat; si« 
gua tamen suarum ruinorum aliquanta ad indicia 
retinet. posteritatis [a/., potestatis]. Hae ergo feliei- 
t:te Gothi, qua intravere partibus Asiz, przda Spo- 
lioque potiti, Hellesponticum fretam retransineant, 


D vastantes in itinere suo Trojam lliumque, quz vix a 


bello illo Agameninoniaco aliquantulum respirantes 
[a!.. se reparantes], rursus hostili mucrone delete 
sunt. Post Asiz erj;o tale excidium, Thracia eorum 
experta est feritatem. Nam ibi ad radices Hzinii mon- 
is, mari vicinam Anchialos civitatem aggressi mox 
adeuut, urbem quam dudum Sardanapalus rex Par- 
uorum inter linibum maris et. Hami radices locus- 
get. Ibi enim multis feruntur mansisse diebus, cali- 
darum aquarum delectati lavacris, qu:e a quinto de- 
cimo. milliario [al., ad 19 milliarium] Anehialitanze. 
civitatis sunt sitze, ab imo sui fontis igni lu ignei] 
scaturientes, et inter reliqua totius mundi iherima- 
rum innumerabilium loca omnino przcipue ad sani- 
latem infirmorum efficacissii, Exinde ergo ad pro- 
prias sedes regressi. . 


CAPUT XXI. 
Mazimianus imp. Gothorum auxilio maximas victorias 


1961 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1208 


de Parthis et Persis reportavit. Constantinus. eiiam Α sissimas Arctoas gentes [ul., Arctos 1 gentes] perdo- 


eorum auzilio multa jreclare gessit. 


Post hec a Maximiano imperatore ducuntur in 
auxilia Romanorum contra Parthos rogati, ubi datis 
auxiliariis, fideliter decertati sunt. Sed postquam 
Casar Maximia».us pene cum eorum solatio Narsem 
regem Persarum Saporis Magni nepotem fugasset, 
ejusque omnes opes, simulque uxores οἱ fliios. de- 
predasset, Achillemque in Alexandria cuin Diocle- 
tiano superasset, et Maximianus llerculius in Africa 
Quinquegentianos [Niv., Quinquangentianos; al., 
Quinquagintanos] attrivisset, pacem reipublicae nacti, 
capere quasi Gothos neg'igere. Nam siue ipsis du- 
dum contra quasvis gentes Romanus exercitus dif(i- 
cile decertatus est. Apparet namque fiequenter quo- 
modo invitabantur, sicut et sub Constantino 407 
rogati sunt, et contra cognatum ejus Licinium arma 
tulere, eumque devictum, et in Thessalonica clau- 
Sum, privatum. imperio, Constantini victoris gladio 
trucidarunt. Nam et dum famosissimam et Romaz 
sau'am in suo uomine conderet civitatem, Gotlio- 
rum interfuit operatio, qui fcedere :nito cum impera- 
tore, 40 suorum millia illi in solaüa contra gentes 
varias obtulere ; quorum et numerus, et millia usque 
ad pre-eus in republica nominantur, id est Fade- 
rati, Tunc etenim sub Ararici et Aorici [al., Ariani, 
εἰ Atrici| regum suorum florebant imperio. Post quo- 
rum decessum successor regni exstitit. Geberich, 
virtutis et nobilitaiis exiti.e, 


CAPUT XXI. 


Geberich Gothorum rex Visumaro Wandalorum regi 
bellum in[ert et viucit. Pauci Wandali e clade su- 
persttes. l'annouiam a. Constantino. inhabitandam 
petuni et obtinent. 


Nam is llelderich patre natus, avo Ovida, proavo 
Cnivida, gloriam generis sui factis illustribus exa:- 
quavit : primitias regni sui mox in Wandalica gente 
rxtendere cupiens, coutra Visumar eorum regem, 
Asdingorum e stirpe, qu.» inter eos eiinet, cenusque 
indicat bellicosissimuim, Dexippo historico referente, 
qui eos 3b Oceano ad nostrum limitem vix iu anni 
spatio pervenisse testatur pra nimia terrarum im- 
imeusitate. Quo tempore erant ip eo loco. manentes 
rbi Gepidze sedent, juxta flumina Marisia, Miliare, et 
Gilil, et Grissia, qui amnes supradictcs excedit. 
Erant namque illis tonc ab oriente Go!hi, ab ocei- 
dente Marcoimanni, a septentrione. llermunduri, a 
meridie Ister, qui et Danubius dicitur. Hic ergo Wan- 
dalis commorantibus, bellum indictum est a Geberich 
rege Gutlioruui ad liuus pra:dicti amnis Marisio, uli 
tuuc diu certatum est ex aequali. Sed mox ipse rex 
Wandalorum Wisimar magna cum parle gentia suae 
prosternitur. Geberich vero ductor Gethorum  exi- 
mius, superatis depradatisque Wandalis, ad propria 
loca unde exierat remeavit. Tunc perpauci Wandaii 
qui evasissent, collecta imbellium [al., in belium] 
suorum manu, infortunatam patriam relinquentes, 


l'annoniain sibi a Constantino principe petiere, ibique D 


per 40 [Niv., 60] anuos plus minus sedibus locatis, 

Muperatorum decretis ut incola lamularuut. Unde 

eliam post longum ab Stilicone magistro militum, et 

exconsule, ac patricio, invitati, Gallias occupavere : 

Me linitimos deprxdantes, non. adeo fixas sedes ha- 
uere, ) 


CAPUT XXIII. 


De Ermana: ici regis Gothorum, qui Alexandro Magno 
ob multas gentes quas perdomuit comparatus fuit, in 


Erulos, Venetos, et. /Estrogothos expeditionibus εἰ 
victoriis. 


Gotliorum rege Geberich rebus exceaente huma- 
) s, post temporis aliquod Ermanaricus nobilissimus 
Awalorum in regno successit; qui inultag et bellico- 


muit, sui-que parere ligibus fecit, Quen merilo 
nonnulli Alexandro Maguo  comparavere. najores, 
Habebat siquidem. quos. doinuerat, Gotlios, Scythas, 
Thuidos in Aunxis, Vasinabroneas, Merens, Morden- 
simuis, Caris, locas, Tadzons, Athual, Naveg:, Bu- 
begentas, Coldas ; et cum tautoruwi serviiio charus 
ER clarus] haberetur, non pas-us est nisi el gentem 
rulorum, quibus prxerat Álaricus, magna ex parte 
trucidatm, reliquam sux subigeret ditioni. Nau pra 
dicta gens, Ablavie historico referente, juxta Maui 
das paludes habitans in locis stagnantibus quas Grexi 
Ele vocant, Eruli nominati sunt : gers quanto velo, 
eo amplius superbissima. Nulla siquidem erat tunc 
gens qu» non Jevem armaturam in acie sua ΕΣ ips 
elegerint. Sed quamvis ve:ocitas eorum ab aliis see 
beitantibus non evacuaretur , Gothorum tamen stabi- 
litati subjacuit et tardiiati; fecitque. causa (oru, 
ut et ipsi inter reliquas gentes Getarum regi Erm- 
narico serviveriut. Post Erulorum. cxdem idem Er 
manaricus in Venetis arma commovit; qui quamvis 
armis disperiti, sed numerositite pollentes, priino 
re istere conabantur. Sed nihil valet multitudo in 
bello [al., imbellium], praesertim ubi et muluitgdo 
armata advenerit ; nam hi, ut. initio expositionis vel 
catalogo geutis dicere coepimus, ab una stirpe exorti, 
tria nunc nomina reddidere, id est Veneti, ntes, 
Sclavi; qui quamvis nunc, ita facient bus pecaals 
nostris, ubique deszviunt; tamen tunc omnes Ern 
narici imperiis serviere. strorum quoque siniilitet 
nationem , qui longissima ripa Oceani Gernanici in- 
Sident, idemr ipse prudentia: [al., prud«atia, et] 
virtute. subegit, omnibusque Scyihi:x el Geruani? 
nationibus ac si propriis laboribus imperavil. 


CAPUT XXIV. 


De Hunnorum ezsecraunda origine, veneficarum τα οί 
cum immundis spiritibus congressu. Et de Hannorem 
in Ostrogothos Scythicos expeditione : ubi εἰ de 11 


B 


Q — mani et terribili Hunnorum vultu. 


l'ost autem non longi temporis intervallum, ul te 
fcrt Orosius, Hunnorum gens omni ferocitate atrocur 
exarsit in Gotlies. Nam hos, ut refert aniiquilas 88 
exstitisse comperimus. Filimer rex Gothorum εἰ Gat 
darici Magni filius, post egressum Sceuzie iul 
jam quinto loco teneus principatum Gelarum, qui d 
terras Scythicag cum sua gente introisset, sicut a nobi 
dictum est, reperit in populo suo quasdam mago 
inulieres quas pa'rio sermone Aliorumnas * Is 1p* 
c gnominat; easque habens suspectas, de medio si 
proturbat, longeque ab exercitu suo fugatas, t 50} 
tudinem coegit terrze [ul.,in solitudine coegit errant) 
Quas spiritus immundi per eremum vagaules dau 
vidissent, et earum se complexzibus in coitu miscus 
sent, genus boc ferocissimum edidere; quod fuit pr- 
mum inter paludes minutum, teirum atqué eiilt, 
quasi hominum genus, nec alia voce notum, nii! (3 
humani sermonis imaginem assignabat. Tali erf? 
Ilunni stirpe creati, Gothorum finibus advenere. Que 
rum natio szva, ut Priscus historicus refert, $08? 
Mzotide palude ulteriorem ripain insedil, venait 
tantum, nec alio labore experta, nisi quod postquiy 
crevisset in populus, fraudibus et rapinis YiCIp2n 
gentem conturbavit. Hujus ergo, ut assolent, vepilt" 
res, duin in ulteriori Mxotidis ripa venaliones tiqU 
runt, animadvertunt quomodo ex improviso ccr 8 
illis obtulit, ingressaque palude nunc-prog iens, 
nunc subsistens, indicem se viae tribuit, Quam sec 
venatores, paludem Mwotidem, quam imperviam υἱ 
pelagus existimabant, pedibus transiere. Mox quoquo 
ut Scythica teria. ignotis apparuit, cerva disparel. 
Quod credo spiritus illi unde progeniem trabunt, 
Scytharum invidiam egere. lii vero, qui r2 
M:totidem paludem alum mundum esse. ip 
jguorabant, admiratione inducti terre Scytuig, € ? 


* Alias Aliorunas, quae et hodie vocantur Alruno, Hisp., Bruzas. D. Vvic. 








1269 


JOUNANDIS DE GOTITORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1210 


sunt. &olertes, fter ilind nulli ante hanc ztatem no- Α norum perfidia saucius, nostrarum partium omnes 


tissimum, divinitas sibi ostensum rati, ad suos re- 
deunt, rei gestumn edicunt, Seythiam laudant, per- 
Buasaque gente sua, via quan cerva indice didicere, 
ad Scythiam properant, et quantoscunque prius |forte 
obvics | in ingressu ΘΟ Αγ habuere, litavere 
Vic'ofir, reliquos perdomitos subegere. Nam mox 
mgentem illam paludem transiere, illico. Alipzuros, 
Alcidzuros, ltamaros, Tuuncassos, et Doiscos *, qoi 
vipe istius Scytbi:e insidebant, quasi quidam turbo 
gentium rapuere. Alanos quoque pugna sibi pares, 
sed liumanitatis victu formaque dissimiles, frequenti 
certamine fatigantes subjugavere. Nam et quos bella 
forsitan minime superabaut, vultus sui terrore ni- 
mium pavorem ingerentes, terribilitate fugabant; eo 
quod erat eis species pavenda nigredine, sed velut 
« quidam, si dici fas cst, deformis. offa, non facies, 
h»bensque magis puneta quam lumina. Quorum ani- 
mi fiduciam torvus prodit aspectus, qui etiam in pi- 
gnora sua primo die nata deszviunt. Nam maribus 
ferro genas secant, ut antequam lactis nutrimenta 
r'ercipiaut, vulneiis cogantur subire to'erantiam. Hinc 
imberbes senescunt, et sine venustate ephebi sunt : 
quia facies ferro sulcata. tempe«tivam pilorum gra- 
Ham per cicatrices 2bsumit. Exigui quidem forma, 
sed arguli, motibus expediti, et ad equitandum prom- 
ptissim!; sc» pulis latis, et ad arcus sagittasque parati ; 
firmis cervicibus, et in superbia semper erecti. Hi 
vero sub hominum figura vivunt belluina sxvitia. 
Quod genus expeditissimum multarumque nationum 
grassaterem Getae uL viderunt, expavescunt, suoque 
cum rege deliherant qualiter se a tali. hoste. subdu- 
eant, Nam Ermanaricus rex Gothorum, lic-t, ut su- 
peiius retulimus, multarum gentium exstiterit triunt- 
phator, de Hunuorum :amen adventu dum cogitat, 
Rexolanorum: gens infida, quze tunc inter alias illi 
lamulaium exhibebat, tali eum nanciscitur occasione 
decipere. Dum enim quamdam mulierem Sawnielh 
nomine ex gente memorata, ro mariti fraudulento 


discessu, rex furore ccmmotis, equis ferocibus C 


iligatam, incitatisque cursibus, per diversa divelli 
pracepisset : fraires ejus Sarus et Ammius germana 
obitum viudicantes, Ermanarici latus ferro petierunt : 
quo vu'nere saucius, gram vitam corporis imbecil- 
litate contraxit. Quam adversam ejus valetudinem 
captana Balamir rex llunnorum, in Ostrogothas mo- 
vit procinctum : ἃ quorum ecietate jam Vesego:lize 
discessere, quam dudum nter se jucti. habebant, 
Inier hiec. Ermanaricus tam vulneris dolorem quam 
etiam Incursioues llunnorum non ferens, grand:evus 
et plenus dierum, centesimo decimo anno vitx su:e 
defunclus est. Cujus mortis occasio dedit Munnis 
praevalere in Gotbis illis, quos dixeramus orientali 
plaga sedere, et Ostrogothas nuncupari. 


CAPUT XXV. 


Vesegothee, Ostrogothis α Wanda'is victis, a Valente 
imp. Masian habitandam appetunt et obiinent ; et 
cum Christ:ani fieri. cuperent, Valens, ut. Arianus, 


praedicatores Arianos ad eos mittit, el perfidie suam 
veneno inficit. 


Vesegotliz, id est alii eorum socii, et occidui soli 
cultores, metu parentum. exterriti, quidnam de se 
propter gentem Hunnorum deliberarent ambigebaut ; 
diuque cogitantes, tandem. communi placito legatos 
ad lhomaniam direxere, ad Valentem iinperatorem, 
fratrem Valetiiniani imperatoris senioris, ut partem 
Thraci» sive Moe-ize si illis traderet ad. colendum, 
cjus legibus viverent, ejusque imperiis subderentur. 
Et ut lides uberior illis haberetur, promittunt se, si 
doctores linguse sux donaverit, lleri Christiauos, Quo 
Valyis comperto, mox gratlabundus annuit quod 
ulirü petere voluisset ; susceptosque in Mosis parti- 
bus Geias, quasi murum regni sui contra ceteras 
£'ites statuit. Et quia tuuc Valeus imperator Aria- 


Ecclesias obturasset, suc partis fautores ad illos 
dirivit predicatores, qui venient;bus rudibus e! igna- 
ris illico perfidie sum virus defundunt. Se quoque 
Vesegothi:e a. Valente imperatore Ariani potius quau 
Christiani effecti. De cxtero tam Ostrogothis quam 
Gepidis parentibus suis per affeetionis gratiam evan- 
gelizantes, bujus perlidise culturam edocentes, omnem 
ubique lingux hujus nationem ad culturam hujus se- 
cte invitavere. Ipsi quoque, ut dictum est, Danubium 
transmeantes, Daciam Ripensem, Meesiam, Thracias- 
que permissu principis insedero. 


CAPUT XXVI. 


Vesegothi Romanorum subditi, ingenti fame pressi et a 
ducibus Homanis pessime habiti, sese in libertatem 
vindicant, et Thracius Daciamque Blipensem occu- 
pant. Valens imp., qui eos Ariana perfidia. infici 
curarat, divina vindicta ab ipsis comburitur. 


Evenit his, ut assolet, gentibus necdum bene loco 
ftidatis, peuuria famis. Coepere autem priniates eo- 
rum ct duces, qui regum vice illig preerant, id est, 
Fridigernus, Álatheus et Safrach, exercitus inopiam 
condolere, negoti.tionemqne a Luyicino Maximoque 
Romanorum ducibus expetere. Verum quid non auri 
sacra fames compellit acquiescere? Coeperunt duces, 
avaritia 409 cow pellente, uon solum ovium boum- 
que carne», verum etiam canum et immundoruin 
animalium morticina eis pro magno contradere, adeo 
ut quodlibet mancipiuu in unum panem, aut decem 
libras in unam carnem mercareutur. Sed jam inauci- 
piis et supellectili delicientibus, filios eorum avarus 
mercator victus. necessitate [al., victus famis] expo- 
scit. Haud enim secus parentes faciunt, salutem suo- 
rum pignorum providentes, satius deliberant inge- 
nuitatem perire quam vitam, dum misericorditer 
alendus quis venditur, quam moriturus servatur. 
Contigit enim illo sub tempore zrumnoso, ut Lupi- 
cinus ductor Romanorum Fridigernum Gothorum re- 
gulum ad convivium invitaret, dolumque ei, ut post 
exitus docuit, moliretur. Sed Fridigernus doli ne- 
scius, cum paucorum comitatu ad convivium veniens, 
dum intus in praetorio epulatur, clamorem miserorum 
morientium audiret, jamque alia in parie socios ejus 
reclusos, dum inilites ducis sui jus-u truci 'are cona- 
rentur, et vox morientium duriter eimnissa jam suspe- 
ctis auribus intonaret ; illico apertos ipsos dolos co- 
gnoscens Fridigernus, evaginato gladio in convivio, 
non $iuà magua temeritate velocitateque egreditur, 
*uosque socios ab imminenti morte ereptos ad necem 
Romanorum instigat. Qui, nacta occasione voliva, 
elegerunt viri fortissimi in bello magis quam in fame 
delicere, et illico in ducum Lupicini et Maximi ar- 
mantur occisionem. lila namque dies Gothorum fa- 
mem liomanoruinque securitatem ademit ; cceperunt- 
que Gothi ja non ut adven:e et peregrini, sed ut 
cives et domini possessoribus imperare, lotasque 
partes septentrionales usque ad Danubium suo jure 


D tenere. Quod comperiens iu Antiochia Valens impe- 


rator, mox armato exercitu, iu Thraciarum partes di- 
greditur ; ubi lacrymabili bello commisso, vincentibus 
Gothis, in quodain predio juxia Hadrianopoli sau- 
cius ipse refugiens, ignorantibus quoque quod impe- 
rator in tam vili casula delitesceret Gotbis, igneque, 
ut assolet, 8 vviente ab inimico supposito, cum regali 
pompa cremalus est, baud secus quam Dei prorsus, 
judicio ; ut ab ipsis igne combureretur quos ipse ve- 

rain fidem petentes in perfidiam declinasset, et ignein 

charitatis ad gehenns ignem detorsisset. Quo tem- 

pore Vesegothae Thracias Daciamque Ripensem post 

tanti gloriain. tropa, tanquam 8010 genitali potiti, 

experuut incolere. 


CAPUT XXVII. 
Vesegolhe, Theodosio imp. eis internecionem moliente, 


* Al, Alpdayros, Aiobr.dzeros, liim.ros, Tuncarcer et Dairchos. 


- 





1271 


eo egrotante ad Thessaliam, 
Pannoniam predandas digrediuntur. Gratianus imp. 
[edus cum iis init, quod εἰ Theodosius sanzit. 


Sed Theodosium ab Hispania Gratianus imperator 
electum in oricntali principatu loco Va'entis patrui 
subrogat, militarique disciplina mox in meliori statu 
reposita, ignaviam priorum principum et desidi«m 
exclusam Goilius ut sensit, pertimuit. Nam impera- 
tor acri omnino ingenio, virtuteque, et consilio cla- 
rus, cum praeceptorum severitate, et liheralitate, 
hlanditieque sua, remissum exercitum ad fortia pro- 
vocaret. At vero ubi milites principe meliore mutato 
fiduciam acceperunt, Gothos inipetere tentant, eos- 
que Thraciz finibus pellunt; sed Theodos:o princii e 
pene tunc usque ad desperationem s'grotante, datur 
Merum Gothis audacia, divisoque exercitu, Fridiger- 
nus ad Thessaliam praedandam, Epiros et Achaiam 
digressus est ; Alatheus vero et Safrach cum residuis 
copiis Pannoniam petierunt. Quod cum Gratianus 


imperator, qui tunc Roma in Gallias ob incursionem ἢ 


Wandalorum recesserat, comperisset, quia Theodo- 
Sio fatali desperatione succumbente , Gothi inagis 
$xvirent, mox ad eos collecto venit exercitu; nec 
tamen fretus in armis, sed gratia eos muneribusque 
victurus, pacemque et victualia illis concedens, cum 
ipsis inito (cedere [al., inita foedera] fecit. Ubi vero 
post hz:c Theodosius convaluit imperator, reperitque 
Gratianum cum Gothis et Romavis pepegisse foedus, 
quod ipse oplaverat, admodum grato animo ferens, 
et ipse in liac pace consistit. 


CAPUT XXVIII. 


Atanaricus Vesegotharum rex, Fridigerni successor, a 
Theodosio imp. Constantinopolim evocatus, magnis 
honoribus ab eo officitur, ibique moritur : ubi et de 
Federa is, et de Theodosii adversus Eugenium ty- 
rannum, qui Gallias occuparat, auxilio Vesegotha- 
rum vicioria, 


Atanaricum quoque regem, qui tunc Fridigerno 
successerat, datis sibi muneribus sociavit moribus 
. suis benignissimis, et ad se eum in Constantinopolim 
accedeie invitavit. Qu: omnino libenter acquiesce:s, 
regiam urbem ingressus est, miransque : En, inquit, 
cergo quod szepe incredulus audiebam, f.mam vide- 
licet tante urbis; et huc illuc oculos volvens, nunc 
situm urbia commeatumque navium, nunc monia 
clara prospectans miratur, populosque diversaruin 
gentium quasi fonte in uno, e diversis partibus 508- 
turiente unda; sic quoque militem ordinatum aspi- 
ciens : Deus, inquit, sine dubio terrenus e:t impera- 
tor, el quisquis adversus eum manum moverit, ipse 
sui sanguinis reus existit. In tali ergo admiratione, 
majoreque a priucipe lionore suffultus, paucis men- 
sibus interjectis ab hac luce migravit. Quem princeps 
affectionis gratia pene plus mortuum quam vivum 
honorans, digne tradidit sepulture, ipse quoque in 
exsequiis feretro ejus preiens *. Defuncto ergo Ata- 
Darico, cuncius exercitus in servitio Theodosii impe- 
ratoris perdurans, ltomano se imperio subdens, cum 
milite velut unum corpus efficit, milliaque illa dudum 
&ub Constantino principe faederatorum renovata, et 
ipsi dicti sunt Foederati,. E quibus imperator contra 
Eugenium tyrannum, qui occiso. Gratiano Gallias oc- 
cupasset, plus quarn 20 millia armatorunt fideles sibi 
eP amicos intelligens secum duxit, victoriaque de 
predicto tyrauno potitus, ultionem exegit. 


410 CAPUT XXIX 


Vesegothe, subtractis sibi a Theodosii filis consu.tis 
donis, pertasi otii, Alaricum sibi regem eligunt, el 
Italiam invadunt. 


Postquam vero Theodosius, amátor pacis generis- 
que [al., gentis] Gothorum, rebus excessit humanis, 


^ Hinc collige morem priscum. Olim enim turba et 
pag. 440. Jong. 


AP $4. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 
Epires, et Achaiam, εἰ À coeperunt ejus filii utramque rempublicam luxurioge 


D 


12:2 


viventes aduihilare, auxiliariisque suis, id est Gothis, 
consueta dona subtrahere. Mox Gothis fastidium e 
rum increvit , vereutesque ne longa pace eorum re- 
solveretur fortitudo, ordinant super se regem Ahri- 
cum, cui erat post Amalos secunda nobilitas Baitla- 
rumque ex genere origo mirifica; qui dudum ob 
audaciam virtutis Daltha, id est audax, nomen inter 
$uos acceperat. Mox ut ergo antefatus Alar.eus cre» 
tus est rex, cum suis deliberans suasit suo labore 
qu:rere regna, quam alienis per.otium subjaecre; et 
sumpto exercitu, per Pannonias, Stilicene et Aure- 
liano consulibus, et per Firmium | forte Sirmium| 
dextro latere quasi viris vacuam intravit l.aliam, 
Nullo penitus obsistente ad pontem applicuit Condi- 
niaui, qui tertio milliario ab urbe ert regia are- 
nate. Quz: urbs inter paludes et pelagus, interque 
Padi fluenta uni tantum patet accessu', cujus dudum, 
ut tradunt majores, possessores Enc, id est laud 
biles, dicebantur. Hec in sinu regni Romani stper 
mare lonium constitula , in modum [forte oddendsn 
insulz] influentium aquarum redundatione conclui- 
tur. liabet ab oriente mare, ad quod qui recto cursu 
de Corcyra atque lIlelladis partibus navigat dextrum 
latus, primum Epirum, dein Daluatiam, Liburvam 
]striamque, et sic Venetias radens palmula navipil. 
Ab occ.dente vero habet paludes, per quas uno ar 
gustissuno introitu ut porta relicia est. À septentrio- 
nali quoque plaga ramus illi ex Pado est, qui Fosa 
vocatur Asconis, A meridie idem ipse Padus, queni 
solum fluviorum regem dicunt, cognomento End 
pus, ab Augusto imperatore altissima fossa dem seus, 
qui septima sui alvei parte mediam influit civitatem, 
ad ostia sua amacnissimum prtum praebens, clasen 
240 navium, Dione referente, tutissima dudum crt- 
debatur recipere s!atione. Qui nune, ut Fabus al, 
quod aliquando portus fuerat, spatiosissimos horlos 
ostendit, arboribus plenos; verum de quibus nv 
pendeant vela, sed poma. Trino siquidem urbs 1} 
vocabulo gloriatur, trigeminaque positione ezsulit 
id est, prima Ravenna, ultima Classis, media Ces 
rea [οἱ., Cessuria], inter urbem et mare, plena 0» 
litie, arenaque munita, vectationibus apta. 


CAPUT XXX. 


Alaricus Stiliconem Gothos inopinato bello adorisa 
cmdit; Italiam vostat, Romam spoliat. [nde, 9 
Africam cogitans, cum spoliis moritur. Vesegtlke 
Alaricum in alveo fluminis Duseniini mira rali 
sepeliunt. 


Verumenimvero cum in ea civitate Vesegotharom 
applicuisset exe:citus, et ad Honorium imperatorem 
qui intus residebat, legatiouem inisisset, quatenus I 
permitteret ut Gothi pacati in ltalia resierent, st 
eos cum Romanorum populo vivere, ut una $9? 
utraque credi posset ; sin autem aliter, bellando qui 
quem valebat expelleret; etiam [forte et jan] seu 
rus, qui victor existeret imperaret. Ilonorius 18}. 
utramque pollicitationem formidans, suoque cu 
genatu inito consilio, quomodo eos extra fines iilos 
expelleret deliberabat. Cui ad posuremum ee 
sedit, quatenus provincias longe positas, id est - 
lias llispaniasque, quas jam pene perdidisse! 
Gizerichi eas Wandalorum regis vastaret irruptio, 9 
valeret, Alaricus sua cum gente sibi tanquam μι 
proprios vindicaret, donatione sacro oraculo toni 
inala. Consentiunt Gothi liae ordinatione, el ad tradi 
lam sibi patriam profici«cuntur. Post quorum ie 
sum nce quidquam mali in Italia perpetratum, 5^ 
patricius et socer lonorii imperatoris (nam utramt* 
ejus filiam, id est Mariam et Hern:antiam [al T! 
mautiam], quas sibi princeps unam post uiam s 
vit, utramque virginem et intactam Deus ab bxc v 
migrare pra:cepit), hie ergo Stilico ad Polentam C 


pompa funus przcedebat, ut liquet ex Aun. Marce 








1276 


JURNANDIS DE GOTHORUM ΟἸἸΟΙΝΕ ET REBUS GESTIS. 


1974 


tatem in alpibus Cocciis locstam dolose accedens, A Gothorum genti sux»  prestitisset. incommodi, vel 


nihilque mali suspieant'bus Gothis, sd necem totius 
Malize suamque d .formitatem ruit in bellum. Quem 
ex improviso Gothi cernentes, primo perterriti sunt; 
sed mox recolleetis animis, et, ut solebant, hortatio- 
nibus excitati, omnet pene exereitum SLiliconis 1n 
fugam conversum, usque ad internecionem dejiciunt, 
furibundoque aniino arreptum iter deserunt, et in 
Liguriam post 86, unde jam transierant, revertuutur ; 
ejusque przedis spoliisque potiti, &miliam pari tenore 
devastant, Flaminizque aggerem inter Picenum et 
Thusciam , usque ad urbein Romam discurrentes , 
quidquid inter utrumque latus fuit, in praedam diri- 
piunt; ad postremum Romam ingressi, Alarico ju- 
bente spoliant tantum ; non autem, ut solent gentes, 
ignem supponunt, nec locis sanctorum in aliquo peni- 
tus injuriam irrogari patiuntur. Exindeque egressi, 
per Campaniam et Lucaniam simili clade peracta , 
Brutios accesserunt ; ubi diu residentes, ad Siciliam, 
exinde ad Africam transire deliberant. Brutioruinr si- 
quidem regio ip extremis Italix finibus Australi inter- 
jacens parti, angulus ejus Apenuini moniis initium 
facit, Adrieque pelagus ut linzua porrecta a Tyrrheno 
6511 sejun;ens, nomen quoadam a Brutia sortitur 
regiua. lbi ergo veniens Alaricus rex Vesegotbaruin 
cum opibus totius liaíi2 quas in praeda. d.ripuerat, 
exinde, ut dictum est, per Siciliam in Africam qu'eram 
patriani transire disponit. Cujus, quia nou est liiecum 
quodcunque homo sine nutu Dei disposuerit, Iretum 
illud horribile aliquanta» naves submersit, 411 piu- 
rimas conturbavit, Qua adversitate repu!sus Alricus, 
dum secum quid ageret delibersret, subito iminatura 
morte przeven'us rebus excessit humanis. Quein ni- 
inia dilectione lugentes, Barentinum [al., Busentum] 
amnem juxta Consentinam civitatem de a;veo suo 
derivant. Nam hic fluvius a pede montis juxta urbem 
dilapsus, fluit unda salutifera. Hujus ergo in medio 
alveo, collecto captivorum agmine, sepulturae locuin 
effodiunt, in cujus fove:e gremio Alaricum cum mul- 
tis opibus obrunnt ; rursusque aquas in suum alveum 
reduceutes, ne a qnoquam quandoque locus coguo- 
sceretur, fossores omnes interemerunt. 


CAPUT XXXI. 


Athaulfus Alarici successor Italiam spoliat. Placidiam 
Honorii imp. germanam uxorem ducit. Ex Italia in 
Gallias,a4 exigendos inde Wandalos et Alanos trans- 
it. Inde in. Hispaniam; ibi interficitur. Item Bege- 
ricus tertius Vesegotharum rez interficitur. 


Mortuo Alarico Vesegotha, regnum Athaulfo ejus 
consanguineo, et forma el mente conspicuo, tradunt. 
Nam erat quamvis non adeo proceritate statur:e for- 
matus, quantum pulchritudine corporis vultuque de- 
corus. Qui susceptip regno revertens item ad Homam, 
si quid primum remanserat, more locustarum erasit; 
nec tantum privatis divitiis Italism spoliavit, imo et 
publicis, imperatore Honorio nihil resistere preva- 
lente; cujus et germanam Placidiam, Theodo-ii irn- 
peratoris ex allera uxore fi iam, Urbe captivam ab- 
duxit. (uam tamen ob generis nobilitatem form:eque 
pulehritudinem, et integritatem castitatis attendens, 
in Forolivii (al. , Forocornelii] milis civitate suo 
ma!rimonio legitime copulavit ; ut gentes, hac socie- 
tate comperta, quasi adunata Gothis republica, effica- 
cius terrerentur; Honoriumque 'Augustum , quamvis 
opibus exhaustnm, tamen quasi cognatum grato 
animo derelinquens, Gallias tendit. Ubi cum adve- 
nissel, vicine gentes perterrita, in suis se finibus 
coeperunt continere, quas dudum crudeliter Gallias 
infestassent, tam Franci quam Burgundiones. Nam 
Wandali et Alani, quos supra diximus, permissu 
principum lomanerum utraque Pannouia resedere ; 
nec ibi sibi ob metura. Gothorum arbitrantes tutum 
fore, si reverterentur, ad Gallias transiere. Sed mox 
a Galliis, quas ante non multum tempus occupassent, 
fugientes, Hispania se reclusere, adhuc memores ex 
relatione m»jorum suorum, qu:d duduin Geberic rex 


B 


e 


D 


quomodo 605 virtute sua patrio solo expuli-set, Tali 
ergo casu Galli Athaulfo patuere venienti. Confir- 
mato ergo Gothis regno in Galliis, Rispanorum casu 
capit dolere, eosque deliberans a Wandalorum iu- 
eursibus eripere, per suas opes Barcilonam cum 
certis fidelibus delectis, plebeque imbelli interiores 
Ilispanias introivit : ubi szepe cum Wandalis decer- 
lans, tertio anno postquam Gallias llispaniasque do- 
muisset, occubuit, gladio ilio perforato Vernulfi, de 
eujus solitus erat ridere statura. Post eujus mortem 
hegericus rex cunstituitur ; sed et ipse suorum fraude 
peremptus, ocius vitam eum regno reliquit. 


CAPUT XXXII. 


Valia quartus. Vesegotharum rex, pace cum Honorio 
imp. inita, Placidiam l'omanis reddit. Item de Con- 
stantino, Constante, Jovino et Sebastiano, Οαἰ 
invascribus. 


D-hine jam quar!us ab Alarico rex constituitur 
Valia, n:mis destrictus et prudens. Contra quem 
Honorius imperator Constautinum [Al., Constantium] 
virum industria militari pollentem multisque przliis 
gloriosum, cum exercitu dirigit : veritus ne [05}}}8 
dudum cum Ath uifo initum. ipse turbaret, et ali- 
quas rursus in republica insidias moliretur, vicinis 
sibi gentibus repulsis ; simulque desiderans germanain 
suam  Placidiam suhjectionis epprotrio liberare : 
paciscens eum Constantino, ut aut bello, aut pace, 
vel quoquo modo si eam potuisset, ad suum regnum 
revocaret, eique eam in matrimonium sociaret:. Quo 
placito Constantinus ovans cutn copia armatorum. et 
pene jam regio apparatu llispanias petit. Cui Valia 
yex Gothorum non minori procinctu ad claustra Py- 
reuwi occurrit : ubi ab utraque parie legatione di- 
recta, ita convenit pacisci : ut. Placid.am sororem 
principis redderet, suaque solatia Roman:e  reipu- 
bliecz, ubi usus exigeret, non denegaret. Eo namque 
tempore Constantinus quidam apud Gal ias iuvadens 
imperium, filium suum Constantem ex monacho fe- 
ceirat Ciesarem ; sed non diu tenens regnum prx:sum- 
ptum, mox feederatis Gothis Romanisque, ipse occi- 
ditur Arelati, filius vero ejus Vieun:x. Post quos item 
Jovinus ac Sebastianus pari temeritate rempubli- 
cam occupandam existimantes, pari exitio periere. 
Nam duodecimo anno regni Vali:, quando et Hunni 
post pene quinquaginta annos invasa Pannonia a o- 
manis et Gothis expulsi sunt, videns Valia Wandalos 
in suis finibus, id est Hispani:e solo, audaei teme- 
riiate ab interioribus partibus Gallix [Al., Galici:e], 
ubi eos fngaverat dudum Athaulfus, egressos, cun- 
cia in predis vastare, eo tempore quo llierius et 
Ardaburius consules exstitissent; nec mora, mox 
contra eos movit exercitum. 


CAPUT XXXIII. 


De Wandalorum regum serie in Africa por annos fere 
ecntum, utque Belisarius de Gilimere Constantinopo- 
lim adducto triumpharit, et Africa rursum imperio 
Romano adjecta (uerit. Item de Valie morte. 


Sed Gizericus rex Wandalorum jam a Bonifacio 
in Africam invitatur, qui Valentiniano priucipi ve- 
niens in offens.m, non aliter quam se m:lo reipubli- : 
ἐξ poluit vindicare. ]s ergo suis precibus eos invi- 
fans, per tractum angustum quod dicitur fretum 
Gaditanum, et vix septem millibus Africam ab Ili- 
spaniis dividit, ostioque maris Tyrrheni Oceani stum 
egerit, transposuit. 419 Erat namque Gizericus jain 
Romanorum clade in Urbe notissinius, statura me- 
diocris, et equi casu claudicans, animo profundus, 
sermone rarus fa/., ratus], luxuria contemptor, ira 
turbidus, habeudi cupidus, ad sollicitandas gentes 
providentissimus, semina contentionum jacere, odia 
miscere paratus. Talia Africze rempublicam precibus 
Bonifacii, ut diximus, invitatus intravit; ubi ad Di- 
vinitatem, ut fertur, accepta auctoritate diu regnaus, 


1775 


AD M. À. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1216 


auté obitum suum filiorum agmen accitüm ordinavit, A virilitate [al., utilitatel abundans. Contra quem, Theo. 


ne inter ipsos de regni ambitione esset dissensio ; 
àcd ordine quisque et. gradu. suo, qui aliis supervi- 
veret, i4 est, seniori «uo fleret sequ^ns successor, 
οἱ rursus ei posterior ejus. Quod ob-ervantes per 
annorum multorum spaua, regnum feliciter posse« 
«ere; nec, quod in reliquis gentibus 2-solet, inte- 
&tino bello feedati sunt, suoqire ordi»e unus post unum 
suscipiens regnum, in pace populis imperarunt. Quo- 
rum ordo iste ac successio fuit. Primum Gizericus, 
qui pater et dominus, sequens [luneriens, tertius 
Gundamnndus, quactus Tr.nsamundus, quintus Hil- 
derich. Quo, malo gentis su», Gelimer, immemor 
atavi pri:ceptorum, de regno cjecto et interempto, 
tyrannidem presumnsit; sed non ei cessit impune 
quod fecerat, Nam Justiniani imperatoris ultio in eo 
apparuit, et cum omni genere &uo opibusque, quibus 
more pr:edonis iucubabat, Coustantinopolim delatus 
per virum gloriosissimum Belisarium , magietrum 
militum orientalem et consulem ordinarium atque 
patricium, magnu:n in circo populo spectaculum 
fuit; seramque sui peenitudinem, cum se vid. ret de 
fastigio regali dejectum, private vite, cui noluit fa- 
mulari, redactus occuhuit. Sic Africa, qux in divi- 
sione orbis terrarum tertia pars mundi describitur, 
c-ntesimo fere anno Wandalico jugo erepta, in li- 
bertatem revocata est regni Romani; et quam du- 
dum ignavis dominis, ducibus infidelibus, a reipa- 
blice Roman: corpore gentilis manus abstulerat, 
solerti dumino et fideli ductore tunc revocata, hodie- 
jue congaudet. Quamvis et post hxe aliquantum 
intestino przlio Maurorumque infidelitate atiritam 
ye lamentaverit, tamen tiiumphus Justiniani impoe- 
ratoris a Deo sibi donatus, quod inchoaverat ad finem 
usque perduxit. Sed nohis quid opus est unde res 
non exigit dicere? Ad propos tum redeamus. V..Jia 
Siquidem rex Gothorum adeo cum suis in Wandalos 
s yviebat, ut voluisset eos etiam in Africa persequi, 
Eisi eum casus qui dudum Alarico ad Alricam ten- 


θη! contigerat, revocasset. Nobilitatus. namque C 


Intra Hisp:siias, incruentaque victora potitus, To- 
losam revertitur ; Romano imperio, fugatis hostibus, 
aliquanias provincias, quod promiserat, derelin- 
quens, sibique adversa post longum valetudine su- 
perveniente, rebus humanis excessit, eo videlicet 


lempore quo Berimuudus[al., Deremuth] Torismundo | 


patre genitus, de quo in catalogo Amalorum familias 
superius diximus, cum filiu Witiricho ab Ostrogo- 
Wis, qui adliuc in Scythiz rerra Hunnorum oppres- 
sionibus sub;acebaut, ad Vesegotharum regnum 
migravit. Conscius enim erat virtutis et. generis 
nobilitatis : facilius sibi credens principatum a pa- 
rentibus deferri, quem lhiredem regum constabat 
esse multorum. Q'is namque de AÀmalo dubitaret, 
8] vacasset eligere? Sed nec ipse adeo voluit quis 
esset ostendere. Et illi jatn post mortem Valia: Theo- 
dericum ei dedere, successorem; ad quem ven:ens 
Berimund, animi pondere, quo valebat, eximiam 
generis sui amp'itudinem commoda taciturnitate 
suppressit, sciens regnantibus semper de regali stirpe 
genitus 6556 suspectos. Passus est ergo ignorari, ne 
faceret ordinanda confundi. Susceptusque est cum 
filio suo a rege Theoderico honorifice nimis, adeo ut 
nec consilio «uo expertem, nec convivio faceret alie- 
"um, non tantum pro generis nobilitate, quam iguo- 
rabat, sed pro animi fortitudine et robore geutis, 
ij.iai nou poterat oceultare. 


CAPUT XXXIV. 


Theodericus. quintus Vesegotharum rez. 1n hunc Ho- 
mani cum auziliaribus Hunnis rupta pace exercitum 
ducunt, Feedera firmantur. Atiila pacatur. Item de 
Attile aula. 


Defuncto Valia, ut superius quod diximus repeta- 
mus, qui parum fuerat felix. Gallis, prosperrimus 
feliciorque Theodericus successit in regno: homo 
summa moderatione compositus, animi corporisque 


dosio et Pesto consulibus, pace rupta, Itomani Hun- 
nis auxiliaribus secum junctis, in Gallias arra 
moverunt. Turbaverat namque cos Gothorum fe«ed»- 
ratorum manus, quo cum Caina comite Constanti- 
nopolim se fed.rasset [el. , efferasset]. Aetius erg» 
patricius tune prxerat militibus, foriissimorum Me- 
Siorum stirpe progenitus, in Dorostena civitate, ἃ 
petre Gaudentio, labores bellicos tolerans, reipubli- 
ce Komanz singulariier natus, qui superbiam Sue. 
vorum Francorumque barbariem imme^»:is caedibos 
servire Romano imperio coegisset. llunnis quoque 
auxiliariis Litorio ducitante, contra Gothos Romanos 
exercitus movit. procinctum; diuque ex utraque 
parte acie ordinata, cum utrique fortes, et neuter 
firmior esset, datis dextris, in pristinam concordiam 
redierunt; (eedereque firmato, ab alterutro fida pacc 
peracta, recessit uterque. Qua pacatur Attila Haoa- 
norum omnium dominus, et pene lotius Seythiz 
gentium solus in mundo regnator, qui erat famosa 
inter omnes geutes elaritate mirabilis. Ad quem ia 
legationem remissus 8 Theodo.io juniore Priscus, 
tali voce inter alia refert. 

lugentia siquidem flumina, id est, Tysiam, Tibi- 
siamque, et Driccam transeuntes, venimus in locnm 
illum ubi dudum Vidicula [al., Vidogoia], Gothorum 
fortissimus, Sarmatum dolo occubuit. indeque non 
longe ad vicum in quo rex Attila morabatur acces- 
simus : vicum, inquam, δὰ inst.r civitat:a amplissi- 
ma, in quo liguea menia ex tabulis nitentibus fa- 
bricata reperimus, quarum compago ita solidum 
menti: batur, ut vix ab intento posset junctura tabu- 
larum compreunendi. Videres triclinia ambitu pro- 
lixiore distenta, porticusque in oni decore di-po- 
sitas. Area vero curiis ingenti ambitu cingehatur, ut 
amplitudo ipsa regiam aulam osteuderet. 1825 sedes 
erant. Atiib:e. regis barbariam totom tenentis : baec 
captis civitatibus habitacula przpouebat. 


413 CAPUT XXXY. 


De Attile regis. Hunnorum patre, fratribus , deque 
ipsius statura, (forma, ei moribus. πε de gladio 
Martis, quem ipse usurpatit. Locus insignis e Pri 
historico. ' 

I; namque Attila patre genitus Mundzucco, cojus 
fuere germani Octar et toas, qui ante Attilam regnum 
l'unnorum tenuisse narrantur, quamvis non omnino 
cunctorum. Eorum ipse post obitum, cum Bleta [af., 
bleda. Prosper, Budam] germano Hannorum successit 
in regnum ; et ut ante expeditioni quam parabat , por 
foret, augmentum virium parricidio qu:zerit, tendens 
ad di.criuien. omnium nece suorum. Sed librante 
jusiitia detestabili remedio crescens, deformes exitus 
su: crudelitatis invenit. Dleta [a/., Buda] enim fratre 
fraudibus perempto , qui magna parli regnabat 
Hunnorum, universum sibi populum subjugavit , 
aliarumque gentium quas tunc in ditione tenebat, 
numero-itate collecta, primas inundi gentes, Romanos 


D Vesegothasque subdere peroptalat. Cujus exercitus 


quingentorum millinm esse numerus ferebatur. Vir in 
concussionem (Niv., confusionem] gentis natus in 
mundo, terrarum omuium inetus : qui nescio qua 
sorte terrebat cuncta, formidabili de 6e opiniune 
vulgata. Erat namque superbus incessu, huc atque 
illuc circeumferens oculos, ut elati potentia ipso 
quoque inotu corporis appareret. Bielloruaa. quidem 
amator, sed ipse manu temperans, consilio validis- 
simus , supplicantibus exorabilis , propitius in fide 
semel receptis.. Forma brevis, lato pectore, vapite 
grandiori, minutis oculis, rarus barba, canisaspersus, 
simo naso, teter colore, originis suze signa restitueus. 
Qui quamvis hujus esset. natura ut semper magna 
confideret, addebat ei tameu confidentiam gladius 
Martis inventus, sacer apud Seytbarum reges semper 
habitus. Quem Priseus historicus talirefert occasione 
detectum, Cum pastor, inquiens, quidam gregis unam 
buculam conspiceret claudicantem , nec causam t pu. 


1:17] 


JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1978 


vnlneris inveniret, sollicitus vestigia cruoris fnsequi- À qui quatuor filiis domi dimissis, id est Friderico , et 


tur, tandemque venit ad gladium, quem depascens 
herbas hueu!a incaute calcaverat; effussumque pro- 
tinus ad Atiilam defert. Quo ille munere gratulatus, 
ut erat. magnanimus, arlitratur se lolius mundi 
principem constitutum, et per Martis gladium pote- 
statem sibi concessam esse bellorum. 


CAPUT XXXV... 


Attila, suapte natura ad vastandum orbem paratus , a 
Gizerice Wandalorum rege multis muneribus ad id 
instigatur. [s omni ratione discordiam inter [homanos 
el Gothos serere conalur; sed (rustra. Epistola Va- 
lentiniani imp. ad Vesegothas eorumque responsum. 


Hujus ergo mentem ad vastationem orbis paratam 
comperiens Gizericus rex Wandalorum, quem paulo 
ante memoravimus, multis muneribus ad Vesegotria- 
rum bella przxcipitat : metuens ne Theodericus 
Vesegetharum rex filix ulcisceretor injuriatn , quae 


lluverico Gizerici filio juncta, prius quidem tarito B 


conjugio I:taretur; sed postea, ut erat ille et in sua 
pignora ieuculentus, ob suspicionem tantummodo 
veneni ab ea parati, eam n-ribus abscissis, irunca- 
tisque auribus spolians decore naturali, patri suo ad 
Gallias remiserat ; ut turpe funus miseranda semper 
offerre!, et crudelitas, qua etiam moverentur externi, 
vindictam patris efficacius impetraret, Attila. igitur 
dudum bella concepta Gizerici redemptione  partu- 
riens, legatos in Italiam ad Valentinianum principem 
misit, serens Gothorum RHomanorumque discordiam; 
ut quos przlio non polerat concutere, odiis internis 
elideret; asserens se reipublicze ejus amicitias in 
nullo violare, sed contra Theodericum Vesegotliarum 
regem sibi esse certamen, unde eum excipi libenter 
optaret. Catera epistol:e usitatis salutationum blan- 
dimentis oppleverat, studens fidem adhibere menda- 
cio. Pari etiam modo ad regein Vesegotharum Theo- 
dericum dirigit scriptum, hortans ut a lhomanorum 
societate discederet, recoleretque praelia qux? paulo 
ante contra eum fuerant concitata sub nimia feritate. 
. Homo subtilis, antequam bella gereret, arte pugna- 
bat. Tunc Valentin anus imperator ad Vesegothas 
eorumque regem Theodericum in his verbis legatio- 
nem direxit. 

« Prudeniize vestrze est, fortissime gentium, adver- 
Bus Urbis [a/., orbis] conspirare tyrannum, qui optat 
mundi generale habere servitium, qui causas prelii 
non requirit, sed quidquid commiserit hoc putat esse 
legitimum. Ambitum suum brachio inetitur, superbia 
l;centiaim $atiat; qui jus fasque contemnens, hostem 
ee exhibet natura cunctorum. Etenim. meretur. bic 
odium qui in commune omnium se approbat inimi- 
cum. Recordamini, quxso, quod certe non potest 
oblivisci. Ab liunnis casus est fusus; sed quod gra- 
viter agit, insidiis àgit appetitum. Unde, ut de nobis 
t:ceanius , potestis hanc inulti ferre, superbiam? 
Armorum potentes favete propriis doloribus, et σοι» 
munes jungite manus. Auxiliamini etiam reipublic:ze 
cujus membrum tenetis. Quam sit autem nobis ex- 
petenda vel amplexanda societas, hostes interrogate 
consilia. » 

llis et similibus legati Valentiniaui regem permo- 
vere Theodericum. Quibus ille respondit: « Habetis, 
inquit, Romaui, desiderium vestrum ; fecistis Attilam 
et nobis hostem. Sequimur illum quoeunque voca- 
verit; el quamvis infletur de diversis superbarum 
gentium victoriis, norunt tamen Go.hi confligere cum 
superbis, Nullum bellum dixerim grave, nisi quod 
causa debilitat ; quando vil triste pavet, cui majestas 
arriserit, » Acclaniant responso coinites ducis, letum 
»equitur vu!gus. Fit omnibus ambitus pugna, hostes 
jin Hunni desiderantur. Producitur itique ἃ rego 
Theoderico Vesegotharum iunumerabilis multitudo ; 

Φ 


* Leuga verbum Gallorum est, et mere Francicum, 
ut constat ex D. Ilieronymo in Joelem, Paulo Dia- 
cono lib. xv, Amm. Marcell. lib. xv, p:g. 68, at 


Turico, Rotemero, et Himmerit, secum tantum 
Thorismund οἱ Theodericum majores natu participes 
laboris assumit. Felix procinctus, auxilian'ium suave 
collegium habere , et solatia illorum quos (al., qui- 
bus| delectat ipsa etiam simul subire discrimina. À 
parte vero Romanorum tanta patricii Aetii providen- 
lia fuit, cui tunc. innitehatur respublica llesperia 
plagz, ntundique bellatoribus congregatis, adversus fe- 
rocem ei infinitam multitudinem non impar occurreret, 
llis 41 4 enim adiuere auxiliares Franci, Sarmatze, 
Armuritiani, Litiani, Burgundiones, Saxones, Ripa- 
rioli, lbriones, quondam milites Romani, tune vero 
jam in numero auxiliariorum  exquisiti , alieque 
nonnulle Celticze vel Germaniez nationes. Conve- 
nitur itaque in campos Catalaunicos, qui et Mauricii 
nominantu-, 100 leugas δ, ut Galli vocant, in lougum 
tenentes, eL 70 in latum. Leuga autem Gallica mille 
el quingentorum passuum quantitate metitur. Fit 
ergo area innumerabilium populorum pars illa terra- 
rum. Conferuntur acies utrazque fortissime; nihil 
subreptionibus agitur, sed aperto Marte certatur. 
Qui potest digua eausa tantorum motibus inveniri 
aut quod odium in se cunctos animavit armari? Pro- 
batum est humanum genus regibus vivere, quando 
unius mentis insano impetu strages sit facta populo- 
rum; et arbitrio superbi regis momento dejicitur 
quod tot szculis natura progenuit. 


CAPUT XXXVII. 


De iis rebus que in ipsorum bellorum molibus , 
priusquam prelium inter [tomanos et Hunnos com- 
milterelur, acciderunt. 


Sed antequam pugne ipsius ordinem referamus, 
necessarium videretur edicere qu:e in ipsis bellorum 
motibus accidere : quia sicut famosum pr«elium , ita 
multiplex atque perplexum. Sangibanus namque rex 
Alanorum metu futurorum perterritus, Attilze se tra- 


C dere pollicetur, et Aurelianam civitatem Gallis, uhi 


tune consistebat, in ejus jura trausducere. Quod. ubi 
Theodericus et Aetius agnovere, magnis aggeribus 
eamdem urbem ante adventum Attilae destruunt, sus- 
pectumque custodiunt Sangibanum , et inter suos 
auxiliares medium statuunt cum propria gente. Igitur 
Attila rex Hunnorum tali perculsus eventu, diffidens 
suis copiis, metuens inire conflictum, intusque fugam 
revolvens ip-o funere tristiorem, statuit per aru- 
spices futura inquirere. Qui moresolito nunc pecorum 
fibras, nunc quasdam veuas in abrasis ossibus 1n- 
tuentes , liunnis infausta dennntiant. lloc tamer 
Rai przedixere solatii, quod summus liostium 

uctor de parle adversa occumberet, relictaqne vic 
toria, sua morte triumphum foedaret. Cumque Attila 
necem Aelii, quod ejus motibus obviabat, vel cum 
sua perditione duceret. expetendam , tali priesagia 
sollicitus, ut erat consiliorum in rebus bellicis exqui- 
sitor, eirca nonam dici horam pr:xelium sub trepida- 
tione committit, ut si non secus cederet, nox 1umi- 
nens subveniret. Convenere partes, ut diximus, in 
campos Catalaunicos. 


CAPUT XXXVII. 


Positio loci quo in Catalaunicis campis praelium inter 
Romanos et Hunnos est. commissum, et descriptio 
utriusque aciei, 


Erat autem positio loci declivi tumore in modum 
collis excresceas. Quewu uterque cupieus exercitus 
obunere, quia loci opportunitas non parvum benefi" 
eium conferret , dextram. partem ilunni cum «uis, 
sinistram Romani et Vesegoilie. cum. auxiliaríis oc- 
cuparunt. Relictoquede cacuiminis ejus jugo ceitaaiine, 
dextrum cornu cum Vesegothis Theodericus tenebat, 


lib. xvi, pag. 91; ex legibus Dajomar, et Rutel:o 
lib. 1. [tüiner.; ut enim ltomani milliaribus , sic Galli 
leugis metiri soliti s*nt. JuncT. 


i279 


sinistrum Aetius cum Romanis, collocantes in medio 
Sangibanum, quem superius retulimus prafuisse 
Alanis, providentes cautione militari, ut eim , de 
eujus animo miuus presumebant, fidelium turba 
concluderent. Facile namque assumit pugnandi ne- 
cessitatem , cui fugiendi imponitur difficultas. F, di- 
verso vero fuit Hunnorum acies ordinata, ut in medio 
Auila cum suis fortissimis locaretur, sibi potius rex 
hac ordinatione prospiciens; quatenus inter gentis 
δύ robur positus, 3b imminen:i periculo redderetur 
exceptus. Cornua vero ejusmultiplices populi et di- 
ver$3? nationes quas ditioni 805» subdiderat, ambie- 
bant, Ípter quos Ostrogothbarum praeminebat exerci- 
tus, Walamire, et Theodemire, et Widemire germanis 
ductantibus, ipso etiam rege cui tunc serviebant no» 
bilioribus, quia Amalorum generis eos potentia il- 
lustrabat; eratque et Gepidai um agmine innumerabi- 
li rex ille f ;rtissimus et famosissiimus Ardaricus, qui 
ob nimiam suam fidelitatem erga Atiilam ejus consiliis 
intererat. Naim perpendens Attila sogacitatem suam, 
euim et Walamirem Ostrogotliarum regem super cz- 
teros regulos dilig-bat. Erat namque Walamir secreti 
tenax, blandus alloquio, doli ignarus. Ardarich fide 
οἱ consilio, ut diximus, clarus. Quibus non immerito 
conira parentes Vesegothas debuit credere pugnato- 
r.bus [Niv., pugnaturus]. Reliqua autem, si dici fas 
est, turba reguin diversarumque nationum ductores, 
ac si satellites, nutibus Attil:e auendebant, et ubi 
oculo annuisset, absque aliqua. murinuratione cum 
ümore et tremore unusquisque astabat, aut certe 
quod jus-us luerat exsequebatur. Sed solus Attila 
rex omnium regum , super omnes et pro omnibus 
sollicitus erat. Fit ergo de loci quem diximus oppor- 
tunttate certamen. Auila suos dirigit, qui cacumen 
montis invaderent ; sed a Thorismundo et Aetio prxe- 
Veirilus est, qui eluctati coliis excelsa ut. conscende- 
Tent, superiores effecti sunt, 'venientesque Hunnos 
inoniis beneficio facile turbavere. 


CAPUT XXXIX. 


Attile oratio ad Hunnos qua eos ad prelium. adversus 
Romanos ineundum exhortatur. 


Tunc Attila, cum videret exercitum causa prace- 
dente turbatum, eum tali ex tempore credit alloquio 
confirmandum. « Post victorias $15 tautarum gen- 
Uum, post orbem si. consistatis edumitum , ineptum 
Judicaverim tanquam ignaros rei verbis acuere. (ux 
Yat hoc aut novus. ductor, aut inexpertus exercitus. 
Nec mihi fas e.t aliquid vulgare dicere, nec vos 
eportet audire, Quid awtem aliud vos quam bellare 
consueti? Aut. quid ferti suavius quam vindictam 
manu querere? Magnum munus a natura, a.imum 
ultione satiare. Aggrediamur ergo hostem alacres : 
audaciores sunt semper qui inferunt bellum. Aduna- 
tas despicite dissonas gentes. Indicium pavoris est 
societate defendi. En anie. impetum terroribus jam 
feruntur, excelsa quxrunt, tumulos capiunt, et sera 
ponitudine in campis munitiones efflagitant. Nota 
nobis sunt quam sint levia Romanorum arma; primo 
euam non dico vulnere, sed ipso pulvere gravantur. 
Dum inordinate coeunt, et acies testudineinque con- 
nectunt, vos confligite przstantibus animis , ut sole- 
tis, despicientesque eorum acies, Alanos invadite, 
in Vesegotlias incumbite. lude nobis est citat victo- 
Tiam qua&rere, unde se continet. bellum. Abscissa 
[forte abscissis] autem nervis mox membra relabun- 
lur, néc potest slare corpus cui ossa subtraxeris. 
Consurgant animi, furor solitus intumescat. Nunc 
consilia, Hunni, nunc arma depromite; aut vulae- 
ratus quis adversarii mortem deposcat, aut illzsus 
hostium clade salietur. Victuros: nulla tela conve- 
nient , morituros et in otio fata pr:ecipitant. Postre- 
io cur fortuna Ifunnos tot gentium victores assere- 
ret, nisi ad certaminis hujus gaudia priparasset ? 
Quis denique Mazeotidarum iter aperiret majoribus 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 123 


À nostris tot s:culis clausum ac secretum? Quis adhuc 


inermibus cedere faciebat armiatos? Faciew Hun. 
rum nou poterit ferre adunata c illeetio, — Non fallor 
eventu, liie campus est quem nobis tol prospera pro. 
miserant, Primus in hostes tela conjieiam, Si qu; 
potuerit Attila pagnante otium ferre, sepullus es, , 
llis verbis accensi, in pugnam cuncti pracipitau:ur. 


"CAPUT XL. 


Successus prelii commissi inter Romanos et Vesegoils 
adversus Hunnos. Theoderici regis mors. Atia καὶ 
plaustris vallat. 


Et quamvis haberent res ipsze formidiaem, pra. 
sentia tamen regis cuuctationem hsrentibus aufer. 
hat. Manu ( forte legendum Manus) manibus congre 
diuntur; bellum atrox , multiplex, immane, perti, 
cui simile nulla usquan! narrat antiquitas : ubi lali 
gesta referuntur, ut nihil esset quod in vila. sua eon- 
spicere potuisset egregius qui lijus miraculi privare. 
tur aspectu. Nam si senioribus credere [25 esl, γίτι- 
lus memorati campi humili ripa prolabeus, pereu- 
ptorum vulneribus sanguine mnlto provecius, uon 
auctus imbribus , ut solebat, sed liquore concitat 
insolito, torrens factu: est cruoris augmeulo. Et quas 
illie coegit in aridam sitim vulnus inflictum, fien 
mizta clade traxerunt : ita consiricti sorte miserzlil 
sordebant, potantes sanguinem quem fudere saucati. 
Hic Theodericus rex, dum adhortaus discurera 
exercitum , equo depulsus , pedibusque suorum co- 
culcatus, vitam matura senectute conclusit. Ali vero 
dicunt eum interfectum telo Andagis de parle Ost 
gotharum, qui tnnc Attilanum sequebantur regimen. 
Hoc fuit quod Atiilze przsag'o aru-pices prius dite 
rant, quanquam ille de Aetio suspicaretur. Tuu 
Vesegotlie dividentes se ab Alanis, invadunt llun. 
norum catervas, et peue Atlilam trucidassent, nis 
prius providus fugisset, et se suosque illico inn 
septa castrorum , 4128 plaustris val!ata habebit, re- 
clusisset. Quamvis frsgile munimentum , (men 


C qusesierunt subsidium vite, quibus paulo anle nullus 


poterat muralis agget obsistere. Thorismund 20 ἐπ 
regis Theoderici filius, qui cum Aetio collem antid- 
pans, hostes de superiori loco proturbaverat, credens 
se ad agmina propria perven.re, nocte caca ad lo- 
stjum carpenta ignarus incurrit. Quem fortiter dim. 
cantem quidam capite vulnerato equo dejecit, su 
rumque providentia liberatus, a praeliandi intentio 
desiit. Aetius vero similiter noctis coufusione divisus, 
cum inter bostes medios vagaretur, trepidus ne qui 
incidisset adversi Gothis, inquirens , tandemque x 
SOCia castra perveniens, reliquum noctis sculorum 
defensione transegit. Postera die luce orta, cm 
cadaveribus plenos campos aspicerent, nec aude 
Hunnos erumpere, suam arbitranQr esse victoriam, 
Scientesque Attilam non nisi magna clade confusug, 
belio confugisse. Cum tamen nil ageret. vel p 
stratus abjectum, sed strepens armis tubis canebal, 
incussionemque minabatur : velut leo venabulis pré 
Bus, spelunca aditus obambulans , nec audel “ἢ 
gere, nec desinit fremitibus viciua terrero : sic be F 
cosissimus rcx victores s$8uos turbabal. ONE 
Conveniunt itaque Gothi ltomanique, et quid agere 
de superato Auila deliberant. Placet eun obsidiue 
faigari, qui annonz? copiam non babebat, Vets 
ab ipsius sagittariis intra septa castrorum loci : 
crebris ictibus arceretur accessus. Fertur autem i 
speratis in rebus prsedictum regem adhuc & ^ 
supremo magnanimem , equinis sellis CORSI. 
pyram, seseque, si adversarii irrumperent, Wi? n" 
injicere voluisse, ne aut aliquis ejus vulnere τὰ 
retur, aut in potestatem tantorum liostium gen 
dominus perveniret ^. 


CAPUTe XLI. — 
Thorismund Theoderico regi patri suo exseqguits ET 


* Forte legendum, aut in potestatem hostium, tantaru:n gentium dominus, etc. 


“4, 





1981 


JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


19:2 


et consilio Aetii patricii , qui Hunuis funditus inte- A dum utrum so'veret castra, an adhue moraretur de- 


rempiis, male a Gothis metuebat , imperio lh'omano 
se recipit, e! patri succedit. Fran i et Gepide mutua 
clade se alterunt. Numerus caesorum in prelio inter 
Romanos et Atilam., 


Verum inter has obsidionum moras Vesegoihe 
regem , filii patrem, requirunt, admirantes ejus 
absentiam , dum felicitas, fuerit subsecuta. Cumque 
diutius exploratum, αἱ viris fortibus mos est , inter 
densissima cadavera reperissent , cantibus honora- 
tum , inimicis spectantibus abstulerunt. Videres 
Gothorum globos dissonis vocibus-confragosos, adliuc 
inter bella furentia funeri reddidisse culturam. Fun- 
debantur lacrymo , sed qux viris fortibus impendi 
solent ; nostra mors erat, sed Hunno teste gloriosa, 
unde hostium putaretur inclinata fore superbia, 
quando tanti regis efferre cadaver eum suig insign bus 
inspiciebant. At Gothi Theoderico adhuc justa sol- 
ventes, armis insonantibus regiam deferunt majesta- 
tem 416, foftissimusque Thorisu:und beue gloriosus, 
ad manes charissimi patris, ut decebat (iliuin, exse- 
quias est prosecutus. (Quod postquam peractum est , 
orbitatis dolore commotus, et virtutis impetu, qua 
valebat, duin inter reliquias Huunorum mortem pa- 
tris vindicare contendit, ÁAetium patricium, ac si 
seniorem prudentiaque maturum, de hac parte eou- 
suluit quid sibi esset in tempore faciendum. Ille vero 
meiuens ne, Hunnis funditus interemptis, a Gothis 
Romanorum premeretur imperium , praebet liac sua- 
sione consilium, ut ad sedes proprios remeare!, 
regnunmque quod pater reliquerat arríperet : ne ger- 
manui ejus , opibus sumptis paternis, Vesegotliarum 
regnum pervaderent, graviterque dehinc cum suis, 
et quod pejus est , miserabiliter puguaret. Quo re- 
Sponso non ambigue, ut datum est, sed pro sua 
potius utili.ate scscepto, relictis Huunis, redit ad 
Gallias. Sic humana (ragilitas, dum su:piciunibus 
eccurrit, magna rerum agendarum occasione inter- 
cipitur, In. hoc. enim. famosissimo et fortissimarum 
pentium bello ab utrisque partibus 162 [ Al. , 165 | 
miliia 6.88 referuntur, exceptis 99 millibus Gepi- 
darum et Francorum , qui ante conzressionem pu- 
blicam noctu sibi occurrentes, mutuis conci .:ere 
vulaeribus , Francis pro Romanorum, Gep:dis pso 
Hunnorum parte pugnantibus. Attila igitur discessione 
cognita Gothorum, quod de inordinatis [AL, inoji- 
naiis ] colligi solet, et inimicorum magis zstimans 
dolum, diutius se iutra castra continuit. Sed ubi 
hostium absentia sunt longa silentia consecuta , 
erigitur mens ad victoriam, gaudia presumuntur, 
atque potentis regis animus in antiqua fata rever- 
titur. Ὁ horismund erge patre moruo, in campis 
$:am Catalaunicis, ubi et pugnaverat , regia ma- 
jestate subvectus, Tolosam ingreditur. Hic licet fra- 
uum et fortium turba gauderet, ipse tamen sic sua 
inia moderatus est, ut nullius reperiret de regni 
successione certamen, 


CAPUT XLII. 


Attila de Vesegotharum recessu a Romanis certior fa- 
ctus, ad oppressionem Tiomanorum omnibus viribus 
se con[ert. Aquileiam , Mediolanum, Ticinum va- 
stat. Leo papa ad eum accedit, et pacem lialie ceris 
conditionibus impetrat. Attila ad suas sedes ultra 
Dans:ium rem: at. 


Attila vero nacta occasione de recessu Vesego- 
tharum , et quod spe optaverat, cernens hostium 
solutionem per partes, mox jain securus ad oppres- 
sionem Homanorum movit procinctum , primaque 
aggressione Áquileiensem obsedit civitatein, quz est 
metropolis Venetiarum , in mucrone vel lingua 
Adriatici posita sinus. Cujus ab oriente muros iNa- 
tissa amuis fluens, a monte Picis elambit ; ibique 
cum diu multoque tempore obsidens nibil penitus 

revaleret, fortissimis intrinsecus Roinanorum wti- 
itibus resistentibus, exercitu jam murinurante et 
discedere cupieute, Attila deambulans circa muros, 


liberat , animadvertit candidas aves, id est ciconias, 
qui in fastigio domorum nidificsnt, de civitate 
fetus suos trahere, atque contra morem per rura 
forinsecus comportare. Et ut hoc, sicut erat saga- 
cissimus inquisitor , persensit [Niv., przsensit], ad 
suos inquit : « Respicite aves futurarum rerum pro- 
vidas perituram relinquere civitatem , essurasque 
arces periculo imminente deserere. Non hoc va- 
cuum , non hoc credatur incertum ; rebus preesciis 
consuetudinem mutat ventura formido. » Quid plura? 
Aniinus suorum rursus ad oppugnandum Aquileiam 
inflammatur. Qui, machinis constructis, omnibusque 
tormentorum generibus adhibitis, nec tinora in:a- 
dunt civitatem, spoliant, dividunt, vastantque cru- 
deliier, ità ut vix ejus vestigia, ut appareant, reli- 
querint. Exhinc jam audaciores, et necdum Roma- 
norum sanguine satiati , per reliquas Venetum eivi- 
tates Hunni bacchabaniur. Mediolanum quoque Li- 
gurie metropolim, et quondam reg:am urbem pari 
tenore devastaut; nec non et Ticinum «equali sorte 
dejiciunt, vicínaque loca szvieutes allidunt, demo- 
liuntirque pene totam Italiam. Cumque ad Romam 
animus fuisset ejus attentus accedere, sui eum , ut 
Priscus refert historicus, removere, non Urbi, cui 
inimici erant, consulentes; sed Alarici quondam 
Vesegolharum regis objicientes exemplum , veriti 
regis sui forlunam, quia ille post fractam Romam 
diu non supervixerat, sed protiuus rebus excessit 
humanis. lgitur dum ejus animus ancipiti negotio 
inter ire et non ire fluctuaret , secumque deliberans 
tardaret, placita ei legatio a Roma advenit. Nam Leo 
pava per se ad eum accedit in Ácroventu Mainboleio 
[al., in agro Venetum Ambuleio], ubi Mincius 
amni comineantium [requentatione transitur. Qui 
mox deposito exercitus furore , et rediens qua vene- 
rat, id est ultra Danubium, promissa pace discessit ; 
illud pra omnibus denuntians, atque interminando 
discernens , graviora se in Italiam illaturum , nisi ad 
se llonoriam Valeutiniani principis gerimanam, filiam 
Placidi:: August:e , cum portione sibi regalium opum 
debita mitteret, Ferebatur enim quia hac lionoria , 
dum propter aul:e decus ac castiiatem teneretur nutu 
fratris iuclusa , clandestino eunucho misso , Attilam 
invitasset , ut contra fratris potentiam ejus patro- 
ciniis uteretur ; prorsus indignum facinus , ut licen- 
uam libidinis malo publico compararet. 


CAPUT XLIII. 


Altila in. Alunos trans Ligerim  comsidentes | movet. 
A Thorismundo rege Vesegotharum conserto prelio 
ín suas sedes (ugere compellitur. T horismundi cedes. 


Reversus itaque Altila in sedes suas, et quasi otii 
poeuitens , graviterque fereus a bello cessare, ad 
Ürientis principem Marcianum legatos dirigit, pro- 
vinciarum testaus vastationem , quod sibi promissa 
a Theodosio quondam imperatore minime persol- 
veret , et inhumanior solito suis hostibus appareret. 


D ioc tamen agens, ut erat versutus et callidus , alibi 


minatus, alibi arma sua commovit, et quod re-tabat 
indignationi, faciem in Vesegothas retorsit. Scd uon 
eum quein de Romanis reportavit eventum : nam 


per dissimiles anterioribus vias recurrens, Alanorum 


partem trans flumen Ligeris considentem statuit sud 
redigere ditioni; quatenus mutala per ipsos belli 
facie 1 71erribilior emineiet. Igitur ab Dacia e! Pau- 
nonia provinciis, in quibus tunc Ilunni cum diversis 
subditis nationibus insidebant , egrediens Attila , in 
Alanos movit procinctum. Sed Thurismund rex Ve- 
segotharum Ííraudem Attil:e non impari subiilitate 
peraentiens, ad Alanos (oia subtilitate [ Niv. , ve: 
locitate | prius adveniL; ibique supervenientis jam 
Αἰ motibus praparatus occurrit, eonserteque 
prelio, pene simili eum tenore ut prius in campis 
Catalaunicis, a spe removit victoria, fugatumque a 
partibus suis sine triumpho remiltens, in sedes pro- 
prias fugere compulit. Sic Attila famosus, et inul- 


4455 


AD M, A. CASSIODORI OPERA APPENDIX, 


19i 


tarum victoriarum dominus , dum qu:xrit famam A tnerent (lexus pietate concessit. Quod et factum est, 


perditoris abjicere , et quod priss a Vesegothis 
pertulerat abolere, geminatain sustinuit, ingloriusque 
recessit. Thorismund vero , repulsis ab Alauis flun- 
norum ca!'ervis, &ne aliqua suorum lxsione Tolo- 
sam migravit, suorumque quieta pace composita , 
tertio anno regui sui aegrotans, dum sauguinem tollit 
de veua, ab Ascalcriio [af., Ascalihamo | cliente ini- 


mmiceos nuntiante , armis sultractis, peremptus est. 


Una tamen tav, quai lil.eram babebat, scabellum 
tenens , sanguinis sui existit ultor, aliguantos insi- 
diantes sibi exstinguens. 


CAPUT XLIV. 


Theodericus Thorismuni frater rex. Vesegotharum Πὶ- 
ciarium Suevorum regem, qui Hispaniam invaserat, 
bello superat. Achiulphum clientem Suevis praeficit. 
Is tyrannidem affectans capite plectitur. Suevi per- 
missu Theoderici BRemismundum sibi regem eligunt. 
Theoderici regis mors. 


Post cujus decessum, Theodericus germanus ejus 
Vesegotharum in regno succedens, mox Riciorium 
Suevorum regem cognatum suum reperit inimicum, 
Hic item Riciarius affinitatem Theoderici przsumens, 
universam pene Hispaniam sibi credidit occupan- 
dam, judicans opportunu:m tempus subreptionis in- 
composita initia tentare regnantis. Quibus ante Gal- 
licia et Lusi'ania sedes fucre, qux» iu dextro latere 
Hispauiz per ripam Oceani porriguntur, habentes ab 
oriente Austrogoniam, ab occidente in promontorio 
sgcrum Scipionis Romani ducis monumentum, a 
septentrione Oceanum, a meridie Lusitaniam et flu- 
vium Tagum, qui arenis suis permiscens auri me- 
talla, trahit cum limi vilitate divitias. Exinde ergo 
exiens Riciarius rex Suevorum, nititur totam BHispa- 
aiam occupare. Cvi Theodericus cognatus &uus, ut 
erat moderai:us, legatos mittens, pacifice dix:t, ut 
hon solum recederet a Gnibus alienis, verum etiam 
nec tentare prasumeret, odium sibi tali ambiione 
acquirens. llle vero auimo pretumido ait : Si hic 
inurmuras, et me venire causaris : Tolosam, ubi tu 
sedes, venis; ibi si vales, resiste. His auditis, 
:vgre tulit Theodericus, compacatusque cum czteris 
gentibus, arma movit in Suevos, Burgundionum quo- 
que Gnudiacuin, et Hilpericum reges auxiliares ha- 
Lens, sibique devotos. Ventum est ad certamen 
juxta fluinen Urbium, quod inter Asturicam Hibe- 
riamque prietermeat; consertoque pr:elio, Theodce- 
ricus cum Vesegothis, qui' ex justa parie pugnaba!, 
victor eflicitur, Suevorum gentes pene cunctas usque 
ad internecionem prosternens. Quorum rex HRiciarius 
relicta infecta victoria, hostem fugiens, in navim 
conscendit, »dversaque procella Tyrrheni ostii re- 
percu: sus, Vesegotlhiarum est manibus redditus, mi- 
serabilem non differens mortem, cum elementa mu- 
taverit. Theodericus vero victor existens, subactis 
pepercit, nec ultra certamina ιν γα permisit, ΚΓ... 
Done..$ Suevis, quos subjecerat, clientem Atliiultum, 
Qui in brevi aniinu n. ad. przvaricationem ex Sue- 
vorum suasion.bus commutans, neg'exit. iuperata 
complete, potius tyraunica elatione superbiens, cre- 
densque se ea vir.ule provinciam obtinere qua dudum 
eum domino suo eam subjecissel. Is siquidem erat 
Warnorum stirpe genitus, longe ἃ Gothici sanguinis 
nobilitate sejunctus ; idcirco uec hbertati. stude, 
nec pairono. fidem servans. Quo comperto, Theode- 
Ficus mox conira eum, qui : um de regio pervaso 
dejicerent destiuavit. Qui. venienies, siue mora in 
prino eui ceriamine superantes, congruam facioruim 
ejus ab eo exegerunt ultionem. Captus namque, et 
suorum solaiio destitutu:, capite plectitur ; sensitque 
tandem iratatn, qui propitium dominum crediderat 
contemnendum. Tunc Suevi rectoris sui interituin 
coutuentes, locorum sacerdotes ad Theoder.cum sup- 
plives direxerunt. Quos ille ponüficali revereuiia 
suscipiens, non solum impunitatem Suevorum in- 
duisit, sed et ut sibi de suo genere principem const- 


et lemismundum sibi Suevi regulum ordinaverunt. 
His peractis, paceque cunctis munitis, tertiodecimo 
regni sui anno Theodericus occubuit. 


CAPUT XLV. 


Euricus Vesegotharum. rex. Theoderico succedit, Ro. 
manis imperatoribus aliis super. alios carsis. Gizeri- 
cus Wandalorum. rez. Italiam. invadit, Romam 
vastat. Euricus Gallias invadit, Dritones Tlomano. 
rum auailiarios profligat, Arvernam Gallis civitatem 
occupat. 


Cui frater Euricus percupida festinat:one succe - 
dens, szva suspicione pulsatus est, ^am dum bac 
circa Ve-ezotharum gentem οἱ alia nonveulla ge- 
runtur, Valentinianus imperator dolo Maximi oe- 
cisus est, et ipse Maximus tyrannico more regnum 
invasit. Quod audiens Gizerticus rex Wandalorum, 
ab Africa armata classe in Italiam venit, Romamque 


B ingressus, cuncta devastat. Maximus vero fugiens, ἃ 


C 


quodam Urso milite Romano interemptus est. Post 
quem jussu Marciani imperatoris Orientalis, Majo- 
rianus Occidentale suscepit imperium gubernandum. 
Sed et ipse non diu regnans, dum contra Alanos, 
qui Gallias infestabant, movisset procinctum, Der- 
touz juxta fluvium ira cognomento occiditur. Cujus 
locum Severus invasit, qui tertio anno imperii sui 
Roma obiit. Quod cerneus Leo imperator, qui in 
orientali regno Marciano successerat, Antlhemium 
patricium suum ordinans, Romz priucipern ordina- 
vit. Qui veniens illico Ricimerem generum suum 
contra Alanos direxit, virum egregium, et peoe tunc 
in Italia ad exercitum singularem. Qui multitudinem 
Alanoruin et regem eorum Beurgum in prim» staum 
ceriamine superatos, internecioni pro-travit. Euricus 
ergo Vesegotharum rex crebrain mutationem Roma- 
norum principum cernens, Gallias «uo jure nisus est 
occupare. Quod comperiens Anpthenius imperator, 
protinus solatia Dritonum pos:ulavit, Quorum rex 
Riothimus cum duodecim millibus veniens, in B:ta- 
rigas [ul., Veturigas] civitatem Oceano e navibus 
egressus, susceptus est. Ad quos rex Vesegotharum 
Euricus innumerum ductans exercitum advenit, diu- 
que pugnans, Riothimum Britonum regem, anie- 
quam Romani in cjus soci-tate conjungerentur, su- 
peravit. Qui ampla parte exercitus amissa, cum quibus 
potuit fugiens, ad Burgundionum gentem vicinam, 
ltomanis in eo tempore faederatam, advenit. Euricu: 
vero rex Vesegotharum Arvernam Galliz civitatem 
occupavit, Antliemio principe jam defuncto ; qui cun: 
licimere genero suo intestino bello s:viens, Roma- 
niam trivissel, ipseque a genero perempius, regnuin 
reliquit. Olibrio. Quo tempore in Constautinopoli 
Aspar primus patriciorum et Gotliorum genere cla- 
rus, cum Ardabure et Patriciolo fiii s, illo quidem 
olim patricio, hoc autem Cazsare, generoqu.- Leonis 
principis appellato, spadonuu ensibus iu paiatio vul- 
neratus interiit, Et 4.18 necdum Olibrio 8 imense 
in regnum iugresso obeunte, Glycerius apud Ba- 
vennaum plus prasumptione quam electione (521 
effectus est. Quem anno vix expleto, Nepos Marcel 

lini quondam patricii sororis filius, a regno d«j:cieus 

in portu Romano episcopum ordinavit. Tastas va 
rieiates mutationesque LEuricis cernens, ut diximiu 
superius, Árveinat occupat c.vitatem, ubi tune ἰώ» 
manorum dux praeerat Decius nobilissimus seat r, 
el dudum Aviti imperatoris, qui ad paucos dies. re- 
gnuimn invaserat, filius, Nain hic ante Olibrium pauco; 
dies treueus imperium, ultro rec: $-it l'lacentiaimn, ibi- 
que episcopus est ordinatus. Hujus ergo filius Decius 
diu. C:rtaus cuim Veseyotlijs, uec. valens anute-lare, 
relicta patria maximeque urbe Arveruate hosti, ad 
tutiora se loca. collegii. ()Juod. audiens Nepos impe- 
rator, pr:cepit Decio, relictis Galliis, ad se voire, 
in locum ejus Oreste magis:ro militum: ordinato. Qui 
Ürestes suscepto exercitu, el contra hostes egredicus, 
a Homa Ravennam pervenit, ibique remoratus, Au- 


1283 


JORNANDIS DE GOTHORUM ORIGINE ET nEBUS GESTIS. 


gustnlum filium suum imperatorem efücit. Quo com- À cadavera pendentium geminarent, Sed cum tali liber. 


perto, Nepos fugit ín Dalmatias, ibique defecit pri- 
vatus regno. ubi jam Givcerins dudum imperator 
episcopatum Salonitanum habebat, Augustulo vero a 
patre Oreste in Ravenna imperatore ordipato, 


CAPUT XLVI. 


Odonacer Turcilingorum rez Italiam invadit et. sub- 
j'gat. 

Non multum po«t Odouacer Turcilingorum rex, 
labens secum Scyros, Hlerulos diversarumque gen- 
tium auxiliarios, ltalism occupavit, et. Oreste inter- 
"fecto, Augustulum filium ejus de regno pulsum, in 
Lucullano Compani» castello exsilii pena damnavit, 
Sic quoque Hesperium Roman:x gentis imperium, 
quod :eptingentesimo nono Urbis condit:* anno pri- 
mus Augustorum Octavianus Augustus tenere comit, 
cum hoc Augustulo periit, anno decessorum przde- 
cessorumque regni quingentesimo vigesimo secundo, 
Gothorum dehinc reribus Romam ltaliamque tenen- 
tibus. Interea. Odouacer rex peniium omni [talia 
suljugata, ut terrorem suum Romaris indicaret, 
mox init'o regni sui Brachilam comitem apud Ra- 
vennam occidit, regnaque suo confortato, pene per 
quatuordecim annos ἃ que ad Theoderici prasen- 
liam, de quo in subsequentibus dicturi sumus, obti- 
nuit. Interim tamen ad eum ordinem unde digressi 
sumus redeamus. 


CAPUT XLVII. 


Ewricus Vesegotharum rex Arelatum, Massiliam. et 
Burqundiones subigit, Moritur. Alaricus Eurici fi- 
lius, nonus Vesegotharum rez. 


Euricus rex. Vesegotharum Romani regni vacilla- 
lionem cernens, Arelatum et Massiliam propri: suh- 
didit diioni. Gezerievs etenim Wandalorum rex suis 
eum muneribus ad ista committenda illexit, qnatenus 
Ipse Leonis vel Zenonis insidias quas eontra eum di- 
rexerant, proeaveret ; egitque ut Orientale imperium 
Ostrogotlize, llesperium Vesegothze vastarent, ut in 
utroque republ:ca hostibus decernentibus, ipse in 
Africa quietus regnaret. Quod Euricus grato susci- 
piens animo, totas Hispanias Galliasque sibi jam jure 
proprio tenens, simul quoque et Burgundiones sub- 
᾿ egit, Arelatoque degens, decimo nono anno regni sui 
vita privatus est. lluic successit proprius filius Ala- 
ricus, qai nonus in numero ab illo Alarico magno 
regnum adeptus est Vesegotharum. Nam pari te- 
nore, üt de Avgustulo superius diximus, et in Ala- 
ricis provenisse cognoscitur, in eis s:epe regna defl- 
ciunt a quorum nominibus inchoant. Quo interim nos 
praztermisso, sicut promisimus, omnem Gothorum 
texamus originem. Et quia dum nirz:eque centes tam 
Ostrogothz: quam eiiam Vesegoth:e in. uno essent, 
ut valui, majorum sequens dicta revolvi, divisosque 
Vesegothas ab Ostrogothis ad liquidum sum prose- 
cuius : necesse nobis est iterum ad antiquas eorum 
Scythicas sedes redire, et Ostrogotharum genealo- 
giam actusque pari tenore exponere. 


CAPUT XLVIII. 


Üstrogotharum regum. ab. Ermanarici regis decessione 
genealogia, usque ad Walamirum Thorisfnundi fi- 
lium, et Attile mortem. 


Ostrogoth:e Ermanarici regis sui decessione a Ve- 
gegothis divisi, Hunnorum snbditi ditioni, in eadem 
patria remorsti sunt, Winithario tamen Amalo prin- 
cipatus sui insignia retinente. Qui avi Αἱ ΝΠ virta- 
tem imitatus, quamvis Ermanarici felicitate inferior, 
tamen moleste ferens Hunnorum imperio snbjacere, 
paululum se subtrahebat ab illis, suamque dum ni- 
titur ostentare virtutem, in Antarum fines movit 
procinetum, eosque dum aggreditur, prima congres- 
sione superatur; deinde foriiter egit, regemque 
eorum Box nomine cum filiis suis, et 70 primatibus 
in exemplo terroris eruci affixit, ut dedititiis metum 


3.6 vix anni spatio imperasset, non est passus Ba- 
lamber [supra Balamir] rex llunnorum, sed ascito ad 
se Sigismundo |al., accersito ad se Gesismundo] Huni- 
mundi Magni filio, qui juramenti sui et fidei memor 
cum ampla parte Goihorum Hunnorum imperio sub- 
jacebat, renovatoque cum eo fcedere, super Winitlia- 
rium duxit exerci:um ; diuque certantibus, primo et 
secundo certamine Winitharius vincit, Nec valet ali- 
quis commemorare quantam stragem de lluunorum 
Winitharius fecit exercitu. Tertio vero przlio sub- 
reptionis auxilio ad fluvium nomine Frac, dum uter- 
que ad se venissent, Dalamber sagitta missa. e»put 
Winirharii saucians, interemit; neptemque ejus Wa- 
ladamarcam [αἱ., Vallamaricam] sibi in conjugio 
copulans, jam omnem in pice Gothorum populum 
Subactum possedit : ita tameu ut genti Gotliorum 
semper unus proprius regulus, quamvis [lunnorum 
consilio, imperaret. Et (ox defuncto Winithario, 
rexit eos Hunimundus filius quondam regis potentis- 
simi Ermanarici, acer in bello, totiusque corporis 
pulchritudine pollens : qui post hzec contra Suevorum 
gentem feliciter dimicavit. Eoque defuncto, successit 
Thorismund filius ejus, flore juveututis ornatus, qui 
secundo principatus sui anno contra Gepidas movit 
exercitum; magnaque de illis potitus victoria, casu 
equi dicitur interemptus. Quo defuncto, sic eum 
luxere Ostrogoihs, ut 40 | Niv., 60] per annos in ejus 
loco rex alius non succederet; quatenus et illius 
memoriam seniper liaherent in ore, et tempus acce- 
deret-quo Walamir ambitum [al., habitum] repararet 
virilem, qui erat ex consobrinu ejus genitus Wanda- 
lario; quia 1 9 fllius ejus, ut superius diximus, Beris- 
mund , jam contempta Ostrogotliarum gente propter 
Hunnorum dominium, ad partes llesperias Vesego- 
tarum fuisset gentem secutus, de quo et ortus est 
Vederieus. Vederico quoque filius natus est Eutha- 
ricus, qui junctus Amalasuente fili Theoderici, 
item Amaforum stirpem jam divisam conjunzit, et 


C genuit Athalaricum et Matliesuentam. Sed quia-Atha- 


laricus in annis puerilibus defunctus est, Mathesuenta 
Constantinopolim illata, de secundo viro, id est Ger- 
mano fratruele Justiniani imperatoris genuit post- 
humum filinm, quem nominavit Germanum. Sed 
nobis, tt ordo quem cupimus decurrat, ad Wanda- 
larii sobolem, qu:e trino flere pullulabet, redeun- 
dum est. Hic etenim Wandalarius fratruelis Ermana-- 
rici, et supra scripti Thorismundi consobrinus, tribus 
editis liberis, in gente Amala gloriatus est, id est 
Walamir, Theodemir, Widemir. Ex quibus per suc- 
cessionem parentum Walamir in regnum con:eendit, 
adhuc Hunnis eos inter alias gentes generaliter ob- 
tinentibus. Eratque tunc in tribus his germanis cone 
templatio grata, quando mirabilis Theodemir pro 
fratris Wa!amir militabat iinperio. Walamir vero pro 
altero jubet ornando, Widewir servire pro fratribus 
vstimabat. Sie eis mutua affectione se tuentibua, 
nulli penitus deerat regnum, quod utrique in sua 
pace tenebant. ]ta tamen, ut sepe dictum est, im- 
perabant, ut ipsi Attila Hunnorum regis imperio de- 
servirent. Quibus nec contra parentes Vesegothas 
licuisset recusare certamen ; sed necessitas domini 
etiam si parricidium jubet, implendum est. Nee aliter 
ab Hunnorum dominio divelli potuit gens aliqua 
Scythica, nisi optata cunctis nationibus in commune, 
et Romanis mors Αἰ provenerit, que tam utilis 
[forte vilis] fuit, ut vita mirabilis. 


CAPUT XLIX. 


De Attile Hunnorum regis morte ex nimia ebrietate, et 
de magnificis exsequiis ei prestitis. 


Attila, ut Priscus historicus refert, exstinctionis 
sus teinpore puellam lidieo nomine, decoram valde, 
sibi in matrimonium post innutnerabiles uxores, ut 
mos ert geutis illius, socians, ejusque in nuptiis 
magna hilaritate resolutus, vino somnoque gravatus, 
resupinus jacebat, red"ndansque sanguis, qui ei 





- 


138] 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1233 


solite de naribus efflaebat, dum consuetis meatibus A inopia suecessoruw. Nam filii Attilzz, quorum per 


impeditur, itinere ferali faucibus illapsus cum ex- 
siinxit. Ita glorioso per bella regi temulentia puden- 
dum exitum dedit. Sequenti vero luce, cum inagna 
pars diei fuisset exempta, ministri regii triste ali- 
quid auspicantes, post clamores maximos fores eífrin- 
gunt, inveniuntque Attil:? sine vulnere necem san- 
guinis effusione peractam, puellamque demisso vultu 
sub velamine lacrymantem. Tunc, ut illius gentis 
mos est, crinium parte truncata, informes acies 
eavis turpavere vulneribus, ut przliator eximius 
non femineis lamentation:bus et lacrymis, sed san- 
guine lugeretur virili. De quo id accessit mirabile, 
ut Marciano principi Orientis de tam feroci hoste 
sollicito, in somnis Divinitas assistens, arcum Attila 
in eadem nocte fractum ostenderet, quasi quod cens 
jpsa eo telo multa przisumat. Hoc, Priscus historicus 
vera se dicil attestalione probare. Nam in tantum 
magnis. imperiis Attila terribilis habitus est, u* jug 
mortem in locum muneris superna regnantibus idi- 
carent. Cujus maues quibus modis a sua gente hono- 
rati sunt, pauca de multis dicere non omittamus. 
]n mediis siquidem campis, et intra tentoria serica 
cadavere collocato, spectaculum admirandum οἱ 
solemniter exhibetur. Nam de tota gen.e Hinnnorum 
electissimi equites in eo loco quo erat positus, in 
modum circensium cu:sibus ambientes, facta cjus 
cantu fuvereo tali ordine referebant. Proecipuus 
Ilunnorum rex Atila, patre genitus Mundzucco, for- 
tissituarum gentium dominus, qui inaudita ante se 
potentia solus Scyihica et Germanica regna possedit, 
nec non utraque lioman: urbis imperia captis civi- 
tatibus terruil, et ne prada aliqua subderent [lege 
prede reliqua subderet|, placatus precibus, an- 
nuum vectigal accepit. Cuinque hiec omnia proventu 
felicitatis egerit, non vulnere hostium, non fraude 
suorum, sed gente incolumi inter gaudiia lzelus, sine 
sensu doloris occubuit, Quis ergo hunc dicat exi- 
tum, quem nullus :estimat vindicandum ? Postquam 
talibus lamentis est defletus, siravam * super tumu- 
lum ejus, quam appellant 15i, ingenii. comessatione 
concelebrant, et contraria invicem sibi copulantes, 
luctum funereum iwixto gaudio explicabant, noctu- 
que secreto cadaver est terra reconditum. Cujus- 
fercula [al., coopercula] primum auro, secundo ar- 
gento, tertio ferri rigore communiunt, significantes 
tali argumento potentissimo regi omnia convenisse : 
ferrum quo gentes edomuit; aurum et argentum, 
quod ornatum reipublice utriusque acceperit. Ad- 
dunt arma liostium caedibus acquisita, phaleras 
vario gemmarum fulgore pretiosas, et diversi gene- 
ris insignia, quibus colitur aulicum decus. Et ut tot 
et lanus. divitiis humana curiositas arcereiur, operi 
deputatos detestabili mercede trucidarunt, emersit- 
que momentanea mors sepelientibus cum sepulto. 


CAPUT L. 

Attila mortuo contentio inter innumeros ejus filios de 
successione oria. Ardaricus Gepidarum rez Ellac 
Attle filium in. praelio interficit, reliquos filios ad 
Ponticum usque mare fugat. Marcianus imp. vari.s 
Gothis et Gepidis diversus sedes concedit. 


Talibus peractis, ut solent aninfi juvenum ambitu 
potenti concitari, inter successores Alttil: de regno 
oila contentio. est ; et dum inconsilte imperare cu- 
piunt cuncti, omnes simul 490 imperium perdi- 
dere. Si€ [requenter regna gravat plus copia quam 


* Strata Gothicum vocabulum quid significet, 
non immerito dubitetur. Commentator Statii, in 
locum illum "Thebaid. 2: Hostiles super ips. it, ita 
euim legendum, non ut, victor acervos : Acervos, 
inquit, exuviarum moles. Exuvi:e enim hostium regi- 
bus exstruebantur mortuis sepultura. Quem ritum $2a- 
pultur:e hodie quoque barbari servare dicuutur, quein 
sirabam dicunt. sua l:ngua. Ego vero. stravam voca- 
bulun mere Gouucum — straffam ab illis. dicun 


C 


D 


licentiam libidinis pene populus fuit, gentes sibi 
dividi :qua sorte poscebant, ut ad instar familie 
bellicosi regis cum populis mitterentur in sortem. 
Quod dum Gepidarum rex comperit Ardaricus, de 
tot gentibus indignatus velut vilissimorum manci- 
piorum conditione t:actari, contra. filios Auilze pri- 
imus. insurgit, illaiuuque . serviendi pudorem secula 
felicitate detersit ; nec solum suam gen:em, sed el 
c:leras, quie pariter premebantur, sua discess ons 
absolvit : quia facile omnes appetunt qux? pro cunc- 
torum utilitate tentantur. In mutuum igi'ur armao- 
tur exitium, bellumque committitur in. Paunonia, 
juxta. flumen cui nomen est Netad [al., Nedz]. ii!ic 
concursus facius est gentium variarum quas Attila 
in sua tenuerat ditione, Dividuntur regna cum po- 
pulis, fiunt jue ex uno corpore membra diversa ; 
nec quie mneijus passioni compalerentur, sed quz 
exciso capile invicem insanirent ; quie nunquam 
contra se pares invenerant, nisi ipsi mutuis se vulne- 
ribus sauciantes, seipsas discerperent fotti-simae na- 
tiones. Nam ibi admirandum reor fui-se si. ectaculum, 
ubi cernere erat Wb ias. contis], puguantem Go- 
thum ense furentem, Gepidam in vulnere su»rum 
cuncta tela [al., su» regum tela] f:angeutein, Sue- 
vuu pede, Hiunnum sagitta praesumere, Alanum gra- 
vi, llerulum levi armatura aciem instruere. Pvo-t 
multos ergo gravesque conflictus favit Gepidis inopi- 
nala victoria : nam triginta fere millia tam lHunno- 
rum qu :m aliarum gentium qu: Hunnis ferebant auxi- 
lium, Ardarici gladius conspiratorumque peremit, 
In quo przelio filius Attile major natu, nomiue Ellac, 
occiditur; quem tantuin pater super caeteros amasse 
perhibebatur, ut eum cunctis diversisque filiis suis 
in regno praferret, sed non fuit voto patris fortuna 
consentiens ; nam post multas hostium cades sic 
viriliter eum constat peremptum, ut tam gloriosum 
superstes pater optassel interitum, Reliqui vero 
gerinani ejus eo occiso fugantur ἰυχί littus Pontici 
maris, ubi prius Gotlios. sedisse descripsimus. Ces- 
sere itaque llunni, quibus cedere putabatar univer- 
$itas. Adeo dissidium perniciosa res est, ut divisi 
corruerint, qui adunati viribus territabaut. Hzc 
causa Ardarici regis Gepidarum felix adfuit diversis 
nationibus qui Hunnorum regimini inviti fabulaban- 
tur, eorumque diu moestissimos animus ad hilarita- 
tem libertatis votivze erexit : venieutesque u.ulti 
per legatos, suos ad solum fRhomanvrum, et a prineipe 
tunc Marciano gratissime suscepti, distributas sedes 
quas incolerent accepere. Nam Gepid: Hunnorum 
Sibi sedes viribus vindicantes, totus Daciz (ines 
velut victores potiti, nihil aliud a fhomauo imperio, 
nisi pacein et annua solemnia, ut strenui viri, amica 
pactione postulavere. (Quod οἱ libens tunc aunuit 
Imperator, et usque nunc consuetum donum est. 
Nam geus ip-a a Romano suscipit priucipe. Gothi 
vero cernentes Gepidas Huunorum sedes sibi defen- 
dere, liunnorumque populum suas anuquas sede- occu- 
pare, maluerunt a Romano reguo terras petere, quain 
cum discrimine suo invadere ahenas, accipientes 
Paunoniam,.quie inlonga porrecta planitie habet ab 
oriente ,Mosiam superiorem, ἃ meridie Dalinatiam, 
ab occasu Noricuiu, a septentiiune Danubium. Ornata 
patria civitatibus plurinus, quarum priuia Sirmis, ex- 
trema Vindoimina. Sauromatie vero, quos Sarmatas, 
diximus, et Cemanuri, et quidam ex llunnis in parte lll y- 
rici ad castrum Martenam sedes sibi datas coluere. Es 


fuisse contenderim; quod vocabulum supplicium et 
[enam significat, ut et hodie apud Gerinanos et Bel- 
gas, a verbo straffeu, quod punire, sive pinam ab 
aliquo exigere sigui(icat. Verisimile itaque est, Hun- 
nos Αἰ: non Lostilium tantum exuviarum acervis 
ad iumulum congestis, sed captorum caede pareniasse. 
Judicent docti an conjectura mea sit εὔστοχας. 
D. VuLCAN. 





JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1250 


genere fait Blivilas dux Pentapolitanus, ejusque A discurrentes in prxdam devastant. Sed statim impe- 


ne Froilas et nostri temporis Bessa patricius. 
&ciri vero et Satagarii οἱ coeteri Alanorum cum duce 
suo eomine Candax Scythiam minorem inferiorem- 
que Meesism secepere. Cujns Candaeis Alanotrvamu- 
this patris mei genitor Peria, id est meus avus, no- 
tarius. quousque Candax ipse viveret fuit ; ejusque 
permans flius Guathigis, qui et Basa diecbatur, ma- 
gister militem, (ilius Andagis, filii Andalse, de prosa- 
pia Amalorum descendens. Ego item, quamvis À- 
grammatus, Jornandes, ante conversionem meam 
neolàrius fui. Rugi vero aliique nationes nonnullae 
Jiogimetas, Scandiopolim [al Brisim et Arehiadropo- 
lim|, ut incolerent, petivere. llernac quoque junior 
Attis filius eum. suis in. extremo minoris Scyvhiae 
sedes delegit. Emnedszar et Uzindur [αἱ. Emedzar ; 
KEumezur et Ulzindur| consanguinei ejus in Dactá 
lipensi. Uto et lscalmus [al.Histo Alivoqué], qui ea 
ss sunt, multique llunnorum pas-im proruentes 

nc 88 iu ltoianiam dederunt. E quibus nugc usque 
Sacremuontisii et Fosatisi dicuntur. 


CAPUT LI.. 


De Gothorum qui Miiores dicuntur sedibus, ei de 
Vulfila ipsorum pontifice, qui cos literis instituit, 
Erant siquidem et alii Gothi, qui dicuntur Minores, 

populus immensus, €um suo pontifice, fpsotque pri- 
ate Vulfila, qui cis dicitur et litteris institnisse, 
hodieque sunt ia Meesia rez;ione incolentes Encopoli- 
tanam [al. Necopolitamati]. Ad pedes enim [αἱ. temi 
montis gens muMa sedit pauper e& imbellis, nihi 
abondans, nisi armento diversi generis pecorum, et 
pascuis, silvaque lignorum, parum babens tritici, 
tselefrorum specierum est terra fecanda. Vineas vero 
mec si sunt alibi, certi eorum cognoscent, ex vicinis 
locis sibi vinum negotiantes, nam lacte aluntar. 


CAPUT Lil. 


De Ostrogotharum variis post Atti, mortem sed bts 
in Pannonia, sque Attile | filios irruentes propulsa- 
rint in Scythiam ; deque Üstrogotharum cum Romanis 
amicitia, obside pacts Constantirtopolim misso Theo- 
Werico Theodemiri filio. 


Plerique érgo, ut 4d gentem unde agitur reverta- 
wuur, id est Üstrogotbarum, qui in Pannonia sub 
rego Walem'r ejusque germanis Tbeodemir et Wi- 
demir morsbantur, quamvis divisa loca, consilia 
tamen habuere unita. Nam Walemir inter Searniun- 

am et Aquam Nigram fluvios, Theodemir juxta 

eum Pelsodia, Widemir inter utrosque manebat. 
Contigit ergo ut Attile filii contra Gothos, quasi de- 
sertores domiBalionis sum, velut fugacia mancipia 
requirentes venirent ; ignaritque aliis fratribus super 
Walemir solum irruerent. Quos tamen iile; quamvis 
cun paucis excepit; diuque latigalos ita prostravit, 
ut vix pars aliqua hostium remaneret, quae in 49] 
fugam versa eaa partes Scythica peteret quas Danubii 
[el. Davabri] amnis fluenta prztermeant, quae lingua 
suà Ilunwivar * appel ant. Eoque téinporé cum ad 
[rairem Theodemirem gaudii nüntium direi sét, eo 
mor die nuntius veniens felicius in domo TheóJeni- 
is reperit gaudium, Ipso siquide n die Tbeodericus 
éjus lilius, quamvis de Erelieva concubina, bons ta- 
wien spei puerulus natus erat. Post teimpüs ergo non 
multum réx Walémir eju-que germani Theudàinir 
el Widemir, cónsueta dum tradereut doná a principe 


Marciano, quie Ad instar strenuz gentis acceperunt, 


dl pácis ledera custodirént, diissa légatione ad impé- 


ratorem, vident Theodericüm Trlarii [4/, Triani] fl-' 


Tum, et bunc genere Gothico, alia tamen stirpe, nou 
Amata proucréatum, omnitio florentéim cum suis, lVo- 
sianorumque amicitiis jpejum, et aunua. solemiia 
Cousequentem, eL se taup,,, despici, jJljco furore 


rator animo mutato ad pristinam recurrit amicitiam, 
missaque legatione, tam przeterità cum instantibus 
munera tribuit, quam eiiam de futuro sine aliqua 
eontroversia tribuere compromittit; paci-qne obsi- 
dem ab eis, quem supra retulimus, Theodericum 
iufantnlum Theodemiris aceepit. Qui jam ánnorum 
septem  incrémenta conséeudens, octavüm intra- 
verat annum. (Quem dum pater. cunctatus dàret, pa- 
truus Walemir exstitit supplicatór, tafilui ot. pax 
firma inter Romanos Gothosque maneret. Datus 
igitur Theodericus 6bseà ἃ Gothis, ducitu ad urbem 
Constantinopolitanàm Leóni principi; et quià pneri 
lus elegans eràt, meruit gratiam imperisdem liabere. 


CAPUT {|| 


Ostrbgorfie post; Attils mortem i — Safájas movent. 
BHunnos, duce Dinzione Attile filio, obsistentes pro- 
pulsant. Vari: Ostrogotharkm qum 'Suevis εἰ Scíris 

| pae Watemiri mors.  Sciri àd ixternecionerh 

etett., x 


. ,Postquam érgo firma pax Gothorum éum ltomanis 
effecta est, videntes Gothi non sibi sufficere ea qux» 
ab imperatore acciperóni solatià, simulque cupientes 
ostentare viriü'em , cceperunt vicinas gentes cireum- 
circa prxdari: primo contra Satagas, qui interiorem 
Paunoniam possidebant , arma moventes. Quod ubi 
rex [lunnorum Dinzio [ Àl., Dinelzic], filius Attila , 
cognovisset; colleetis secum qui adhuc videbantur, . 
quamvis pauci, ejus tamen 8ub imperio remansisse, 
Ulzingures, Angisciros, Bittugores, Bardores, *eniens 
3.1 lassianam Pannonis civitàtem, eamque cireum- 
valians, fines.ejus ccepit praedari. Quo comperto Gó- 
thi, ubi erant, expeditionemque solventes quam eon- 
tra Satsgas collegerant, in lbunnos eonvertunt ; et.sic 
eos suis a finibus inglorios pepulerunt, ut jam ex illo 
tempore qui remanserant llunai, et usque hactenus, 
Gotliorum arma fórmident. (Quiescénté vero tandern 
liuunorum gente a Gothis, Hunimundus Suevorum 


C dux , dum ad prxdandas Dalmatias trahsit, armenta 


Goiliorugi in campis errautia deprádavit: quia Dal- 
matils Süevia vicina erat, nec a Pannoniis multum 
distabat, przsertim ubi tunc Gotbi residebant. Quid 
plurimum 1 Huuimundo cüm Suevis MINE 
tiis ad stia revertente, TheodemiF germánds Walémi- 
ris regis Gothorum, non tantum jacturam afmerito- 
rum doles, quanturm melue.s ne Suevi, si impune 
boc lüerarentur, ad majorem licéutiam prosilirent , 
sic vigilavit in eorum transitu, ut intempéstà nocte 
dormientes invaderet ad lacum Pélsodis, conserio- 
qüe inopinato przlio, ita eos oppressit; ut eliam ipsd 
rege Hunimundo capto, ominein exercitum ejus , qui 
m evasissent, Gothorum subderet servituti, Et 

um multunr esset amator misericordia, lacia ultig- 
ne, veniam condonavi!, reconeiliatusquo cüm Suevis , 
eumdem quem ceperat adoptans sibi (llium ; remisit 
cum suis in Sueviam. Sed illé immemór paternz 
gratiz, post aliquod témpus coná&éptum dolum partu- 
riens, Scirorum itg incitavit, qui tunc supra Da- 
nubium considébant, et cum Gothis pacifice mora- 
bantur ; quategus scíssi ab eorum foedere, secumque 
juncti, in arma prosilirént , gentemque Gothorum 
invaderent. Tunc Gothis niliil mali sperantibus, prd- 
sertim de utrisque auicis vicinis conílsis, bellum iu- 
surgil ex improviso, coáctique necessijàle ad arniá 
confugiunt ; solitoque certamine arrepto, se suamque 
injuriam ulciscnntur. ]n 60 siquideni przlió rex eo- 
ruin Walemir dum équo iusidens ad cohoriandus 
Suos aute aciem cürreret, proiurbatus «quus corri, 
Ses$soreiuque suum dejecit ; qui nióx iuiimicorum lan- 
ceia confossus, iriterempltus est. Gothi veró tàin regis 
sui morte: quam suam injuriam a rebellionibus exi- 
gentes, ita sunt pretidtt, ut pede de genie Sciro- 
rui, nisi qui nomen ipsun) ferrent; et hic tutu de- 


commoti arua arripit, e! lI yricum pene totu, decore uon remansisscut, sie omnes exstinxeruub 


A ff unsivor, id est Traj,, : Jlunnowy ῃ, YUtcax 


Fir ἰ γ : 


ET 


1291 


CAPUT LIV. 


Suevorum reges lH unimundus et Alaricus cum Sarma- 
tis et Sciris , Gepidis et iugis in Ostrogo:has, mo- 
ventes, mazima clade afficiuntur. 

Quorum exi'ium Suevorum reges Bunimundus et 
'Alaricus veriti, in Gothos arma moverunt, freti. δι.» 
1ilio Sarmatarum, qui cum Beugi et Dabai regibus 
suis auxiliariis eorum deveniseent, ipsasque Sciro- 
rum reliquias, quasi ad nltionem suam acrius pugna- 
luras accersentes cum Edica et Vulfo[aJ., ltunulfo] eo- 
rum primatibus, babuerunt simul secum tam Gepidas 
-quam ex gente Rugorum nou parva solatia ; czeteris- 
que hine inde collectis, ingentem multitudinem ag- 
rregantes, ad amnem Dolliam in Pannoniis casirame- 
* tati sunt. Gothi tunc Walemire defuncto, ad fratrem 
ejus Theodemir confugerunt. Qui quamvis dudum 
cum fratribus regnans, tamen auctioris potestatis 
insignia sumens, Widemire fratre juniore acci'o, et 
cum ipso curas belli partitus , Coactus ad aria pro- 


silivit; cousertoque przlio , superior pars invenitur B 


Gothorum, adeo ut campus inimicorum corruentium 
*ruore madefactus, ut Rubrum pelagus appareret, 
armaque οἱ cadavera in modum co'ltum cumulata, 
'erampuin plus impe A949 decem millibus opp'eve- 
runt. Quod Gothi cernentes, ineffabili exsultatione 
Iztantur, eo quod reris sui Walemiris sangu:nem et 
:uam injuriam cum maxima inimicorum stroge δ] εἷ- 
scerentur. De innumeranda vero variaque muliitu- 
dine hostium, qui valuerunt evadere, effugati vix ad 
3*ua inglorii pervenerunt. 
CAPUT LV. 


Theodemiras rer in Suevos. movet, eosque vastat, &t 
pexe subigit. Theodericus Theodemiri filius. pene 
adknc pwer imscio patre ἢ. ιϑαὶ Sarmatarum recem 
adortus, interimit. Singidomum civitatem capit. 
Post certum vero tempus instani hiemali frigore , 

amneque Danubii selite congelato bicis istiusmodi 

Tluiius. ita rigescit, ut in silic:s modum vehat exer- 

*itum pedestrem, plaustraque et tragulas , vel quid- 
uid vehiculi fuerit, nec cymbarum indigeat lintre) : 

sic ergo eum gelatum Theodemir Gothorum rex cer- 
Teens, pedestrem ducit exercitum; emensoquo Danu- 
bio, Suevis improvisus a tergo apparuit. Nam re;io 
illa Suevorum ab oriente Baiobaros habet, ab occi- 
dente Francos, a meridie Burgundiones, a septen- 
4rione Thuringos. Quibus Suevis tunc juncti Aleroanui 
etiam aderant, ipsique Alpes erectas lorte Drettias ] 
omnino regentes, unde nonnulla fluenta Danubio in- 
fluunt, vimio cum sono ad oder Hic ergo taliter 
munito loco, Theodemir rex hiemis tempore Gotho- 
rum ductavit exercitum, et tam Suevorum gentem 

uam etiam Alemannorum utrasque ad invicem [ὦ- 
eratas devicit, vastavit et pene subegit. Inde quo- 
que victor ad proprias sedes, id est Pannonias re- 
tertens, Theodericum filium suum, quem Constanti- 
nopolim obsidem dederat, a Leone imperatore re- 
missum cum magnis muneribus gratanter excepit. 

Qui Theodericus jam adolescenti: annos contingens, 

expleta pueriia, octavum deeimum peragens an- 

num, ascitis satellitibus patris, ex populo amatores 
sibi, clientesque consociavit, pene sex millia viros; 
eum quibus inscio patre, emenso Danubio, super Ba- 
bai Sarmatarum regem discurrit, qui tuuc de Ca- 
mundo duce Romanorum victoria potitus, superbizx 
tumore regnabat, eumque superveniens Theodericus 
interemit, familiamque et censum deprzdans, ad 

Esdr suum cum victoria repedavit. Singidonum 
hine civitatem quam ipsi Sarmatae occupassent, 

. $avadens, non Romanis reddidit, sed sux subdidit 


ditioni. 
CAPUT LVI. 


Ostrogetha peres pacis, Italiam, Gellias et. lllyri- 
cum infestant. Theodemirus. federe cum. Romanis 
inito moritur. 


Min:.entibus deinde hinc inde viciuarum gentium 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPEN*IX. 
A spoliis, capt et Gothis victus vestitusque deeqae, 


1133 


et hominibus quibus dudum bella alimoniam perasti- 
fissent, pax coepit esse contraria; omnesque cum 
clamore magno ad regem Theodemir accedentes Go- 
thi orant, quacunque parte vellet ductaret exerci- 
tum. Qui accito Germauo, mi«saque sorte , hortatus 
est ut illo in partem Italie ubi taac Giycerius regna- 
bat imperator, ipse vero ceu fortior [ al. fortiter] ad 
fortius regnum accederet, orientale quidem ; quod et 
factum est. Et mox Widermir Italis terrss.| intravit, 
et extremum fati munus reddens, exeessit rebus ha- 
manis, successorem relinquens regni Widemir lium 
seem. Quem Glycerius imperator muneribus daiis, 
de italia ad Gallias transtulit, qux a diversis cir- 
eumcirca gentibus ebantur: asserens vicinos 
sibi Vesegothas eorum parentes reguare. Quid malta? 
Wideimir acceptis muneribus, simulque mandatis 2 
Glyoerio imperatore, Gallias tendit, seseque pi- 
rentibus jungeus V is , unum corpus efficiar, 
ut dudum fuerat ; et sic Gallias Hispaniasque tenes. 
tes suo jure defendunt, wt nullus sibi alius prsevale- 
ret, Theodemir autem frater senior cum δὶς transit 
Saum [al., Spadum] amuem, Sarmatis n-ilitibusque 
interuiinans bellum, si aliquis obstaret ei. Quod ilf 
verentes, quiescunt; imo mee pravalent δὰ taotam 
imulitadines, Videns Theodemir undique sibi pro- 
Spera provenire, Naissum primam urbem invadit li- 
Iyrici : ülioque suo Theoderico consociatus astat , el 
im villam comites per castrum Herculis traasmiuit 
Ulpianam. Qui venientes, iam eam quam el opes 
mox in deditionem accipiunt, nonaullaque loca Il:y- 
rici inaccessibilia, sibi tune primum pervia faciuu. 
Nam llerad am et Larissam civitates Tbessilize pn- 
anum prseda capta, jure bellico potiuntur. Theodemir 
vero rex animadvertens tam felicitatem suam quam 
etiam &lii ; nec b«c tamen contentus, egrediens Nai- 
sitanam urbem, paucis ad custodiam derelictis, ipsa 
Thesssonicam petiit, in qua Clarianus [al., flillaria 
nus] Patricius ἃ principe directus, cum cxereitw 


C morabatur. Qui dum videret vallo mu.iri Thessalu- 


nicam, nec 86 eorum coualibus posse resistere , 
missa legatione ad Theodemir regem, muneribusque 
oblatis , 3b obsidione eum urbs retorquet. Initoque 
cedere, Romanus ductor cum Gothis loca eis jam 
speat^, qu: incolerent , tradidit, id est Ceropellas , 
kuropam, Medianam, Petiuam, Bereum , ei alia que 
Sium e dare. vocantur. Ubi Gothi cum p - 
armis depositis, composita paee, quiescunt. iu 
pest hzc ct rex Theodemir in civitate Cerras Gu 
tegritudine occupatus, vocatis Gothis, Tbeodericum 
lium regni sui designat haeredem, et ipso mox ξ0- 
bus humanis excessit. 


CAPUT LII. 
Theodericus Üs'rogotharum rex a Zenone imp. Romam 
evocatur, ab eo adoptatur, consulatu et equestri sta- 
. tua donatur , Odoacrum ín Hesperia. magna elade 
efficit. Insignia regis Romanorum assumit. 


D  Theodericum vero genti su:* regem audiens or- 


dinatum imperator Zeno, gratum suscepit , eique 
evocatoria destinata, ad se in urbem venire prz- 
cepit, dignoque suscipiens honore, inter proceres 
sui palati collocavit. Et post aliquod tempue ad 
ampliandum honorem ejus in arma, sibi eum 
filium adoptavit, de suisque stipendiis triumphum 
A993 in urbe donavit; factusque e-t consal ordi- 
narius, quod summum bonum primumque in maun- 
do decus edicitur ; nee tantum hoc, sed etiam 
equestrem statuam ad famam tanti viri ante regiam 
palatii collocavit. luter hzec ergo Theodericus Zenonis 
imperio fcedere sociatus, dum ip:e in urbe bonis 
omnibus frueretur, gentemque suam iu IHlyr co, ut 
diximus, residentem , non omnino idoneam aut re- 
fertam audiret, elegit potius solito more gentis sus 
labore qu:erere victum, quam ipse otiose frui regni 
Romani bona, et gentem suam mediocriter viclitare; 
secumque deliberans, ad principem ait : Quamvis 





- 


1393 


JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1294 


nihil deest nohis, imperio vestro famulantibus : tan. À anvis puerilibus utroque parente orbatum dum fovet 


ud [or!e tàmen si ] si dignam ducit pietas vestra, 
desiderium mei cordis lib»nter exaudiat. Cumque ei, 
ut solebat, familiariter facultas fuisset loqueudi con- 
cessa : fTesperia, inquit, plaga, qux: dudum decesso- 
rum przdece-sorumve vestrorum regimine guber- 
nata est, οἱ Urbs illa caput orbis et domina, quare 
wune sub rcgis Turcilingorum et Rugorum tyrau- 
ui-le fluctuat? Dirige cum gente mea, si przcipis, ut 
hic expensarum pondere careas ; et ihi si adjutus ἃ 
Domino vicero, faina vestrz pietatis irradiet. Expe- 
dit namque ut. ego, qui sum servus vester et filius, 
si vicero, vobis donantibus regnum illud possideam ; 
haud ille, quem non nostis, tyranni jugo senatum 
vesirum partemque reipublie: captivitatis servitio 
premai, Fgo enim si vicero, vestro dono vestroque 
munere possideho ; si victus fuero, vestra pietas ni- 
hil amittit; imo, ut diximus, lucratar expensas. Quo 
audito, quamvis sgre ferret imperator discessum 
ejus, nolens tamen eum contristare, annuit 40 
poscebat, magnisque ditatum muneribus dimisit a 
$e, senatum populumque ei commendans Romanum. 
lgitur egressus urbe regia Theodericus, et ad suos 
revertens, omnem gentem Gothorum , qu: tamen ei 
proebuerat consensum, assumens , Hesperiam tendit, 
rectoque itinere per Sirmas ascendit, vicinas Panno- 
nie. Indeque Venetiarum fines ingressus, ad pontem 
Sontium nencupatum castrametatus est, Cumque ibi 
2d reficienda corpora bominum jumentornque ali- 
quanto tempore resedisset, Odouacer armatum contra 
eum direxit exercitum. Quem ille, ad campos Vero- 
nenses occurrens, magna strage delevit, eastrisquo 
solutis, fines Italix: eum potiore audacia intrat ; trans- 
actoque Pado amne ad lavennam regiam urbem 
extra compenit, t2rtio fere milliario ab urbe, loco 
qui appellatur Pineta. Quod cernens Odouacer, iutus 
se in urbe communivit; indeque subreptive noctu 
fequenter cum suis egrediens, Gothorum exercitum 
inquietat ; et hoc non semel nec iterum, sed (re. uen- 


atque tetur, comperit Eutharieum Witerichi filium, 
Beremundi οἱ Toresmundi nepotem , Amalorum de 
stirpe descendentem, in Hispania degere, juvenili 
state, prudentia et virtute, corporisque integritate 
pollentem, Ad se eum facit venire, eique Ámala- 
suentham filiam suam in matrimonio jungit. Et ut 
ad plenum progeniem suam dilataret, Amalafredam 
geriuanam suam, matrem Theodati [al. , Theod:bati; 
atque ita deinceps], qui postea rex fuit, Africze regi 
Wandalorumque conjugem ΄ dirigit Trasemundo ; 
filiamque ejus, neptem suam Amalabergam, Thburin- 
gorum regi consociat Hermenfredo. Petzamin quoque 
$uum comitem inter primos electum ad obtinendam. 
Sirmiensem dirigit civitatem. Quam ille expulso rege 
ejus Transarico, filio Tra(stile, retenta ejus matre 
obtinuit. Indeque contra Sabinisnum Hiyricum ma- 
gisirum militi, qui tune cem Mendone paraverat 
couflictum, ad civitstem cognomine Margoplano, qua 
inter Danubium Martianumque [a/., Margum | fiu- 
mina adjacebat, eum duobus millibus peditum, equi- 
ribus quingent.s, in Mundonis solatia veniens, lllyri- 
cianum exercitum demolivit. Nam hie Mundo Atüla- 
nis [forte ab ans quondam origine descendens, 
Gepidarum gentem fugiens, ultra Danubium in in- 
cultis locis, sine ullis terrz cultoribus debacchatur. 
Et plerisque abactoribus, scamarisque ^ et latroni- 
bus undecunque collectis, turrim qux» Herta dicitur, 
supra Danubii ripam positam, occupans, ibique agre- 
sti ritu przedans vicinos, regem se suis grassatoribus 
nuncupat. Hanc e: go pene desperatum, etiam de tra- 
ditione sua deliberantem, Petza subveniens, e mani- 
bus Sabiniani eripuit, suoque regi Theoderico cum 
gratiarum actione fecit subjectum. Non minua tro- 
peeum de Francis per Hilibam suum comitem in Gal- 
liis acquisivit, plus 50 millibus Francorum in prelio 
czsis. Nam et Thiodem suum armigerum post mor- 
tem Alarici generi, tutorem In Hispanis regno ἃ, 

Amalarici nepotis constituit. Qui Amalaricus in ipsa 


ter, et pene molitur toto triennio. Sed frustra labo- C adolescentia Francorum fraudibus irretitus, regnum 


rat, quia cuncta ltalia dominum jam dieebat Theo- 
dericum, et illius ad vetum res illa publica obsecun- 
dabat, Tantum ille solus cum paucis satellitibus et 
ltomanis qui aderant, et fame et bello quotidie intra 
Kavenaam laborabat. Quod dam nihil proficeret, 
missa legatione, veniam supplicat. Cui et primum 
com edens Theodericus , postinodum bac luce priva- 
vit. Tertieque, ut dizimus, annoingressus in Italiam, 
Z-uouisque imperatoris consulto privatim habito 
| Niv., privatum babitum], suzque gentis vestitum 
Feponeus, insigne regii auictus, quasi jam Gothorum 
lou eorumque regnator assumit. 


CAPUT LII. 


De Theoderici regis wzore Audefteda, et concubina, 
ejusque filiis et filiabus, earumque cum variis regi- 
bus conjugio aliisque affinitatibus. 1tem de Mundone 
grassatore, et de tropeo de Francis parto. 


Missa legatione ad Lodoin Francorum regem, fi- p 


liam ejus Audefledam E Oldebfledam] sibi in ma- 
trimonio petit. Quam ille grate libenterque conces- 
sit, suos filios lidebertum, et Cheldepertum, et Thui- 
depertum credens hac societate cum gente Gotho- 
rum, inito federe, sociari. Sed non adeo pacis ad 
concordiam profuit ista conjunctio, quin spenumero 
propter Galierum terras graviter iuter se decertaii 
sunt; et nunquam Gothus Preneis cessit, dum vive- 
ret Theodericus. Antequam ergo de Audefleda sobo- 
lem baberet, naturales ex concubina, quas genuisset 


adhue in Moesia, filias habuit, unam nomine Theu- . 


dicodo [a/., Thiudigotam] et aliam Ostrogotho. Quas 
mox ut iu ftaliam venit, rezibus vicinis in conjugio 
copulavit, id est, unam Alarico Vesegotharum , et 
aliam Sigismundo Burgundionum. De Alarico ergo 
natus est Amalaricus. (Qwem avus Theodericus in 


cum vita amisit. Post quem Thiodis tutor ejusdem 
regnum ipsum invadens, Francorum insidiosam ca- 
lumniam de Hispaniis pepulit, et usque dum viveret 
Vesegothas continuit. Post quem "T hiodigis glossa 
[al., Thodigis Tolosa] regnum adeptus, non regnans 
defecit, occisus a suis. Cui succedens Hactenusagil, 
continuat regnum. Contra quem Athanagildus insur- 
gens, Romani regni coneitit vires. Ubi et Liberius 
patricius cum exercitu destinatur. Nec fuit in parte 
oce:dua geus, que "Theoderico, dum viveret, aut 
amicitia, aut subjectione non deserviret. 


CAPUT LIX. 


Theodericus rex senex A:halaricum fie sue Amala- 
suenthe filium, patre orbum, regem denuntiat ; 
Athalarico immatura m rte sublato , mater Theoda- 
(um. cousobrinum suum. vegem institul , qui illam 
in. insulam quamdam relegat, ubi strangulatur. 


Sed postquam ad senium pervenisset, et se in 
brevi ab hac luce egressurum cognosceret, convoeans 
Gothos comites geutisque sux primates, Atbalaricum 
infantulum adhuc vix decennem (ilium filie suce Ama- 
lasuenihz, qui Eutarico patre orbatus erat, regem 
constituit ; eisque in mandatis dedit, ac »i testamea- 
tali voce denuntians , ut regem colerent, senatum 
populumque Romanum amarent, priucipemque orien- . 
talem placatum semper propitiumque haberent. Quod 
proeceptum quandiu Athalaricusrex ejusque mater vi- 
verent, in omuibus custodientes, pene per octo anàos 
in pace regnarunt ; quamvis Prancis de regno puerili 
des,.erantübus, imo in contempta habentibus, bella- 
que parare molientibus, qüod pater οἱ avus Gallias 
occupasset, eis concessit. Castera in paeis tranquilli- 
tate possessa. Dum ergo ad spem juventutis Atbala- 
ricus accederet, ἰδ) suam adolescentiam quain ma- 


* Forte Sicariis, nisi idem utrumque Goibis significet. 


1:95 
^ 
. 


INDEX ANALYTICUS ΙΝ PIHIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4325 


tris viduitàtem | Orientis principi commendavit; &cd A datum. regem. [al., occiso Theodahato rege], qui a 


ih brevi infelicissimus immatura morte praeventus, 
rebus humauis excessit. Tum mater, ne. ΕΓῸ sexus 
sui fragilitate ἃ Gothis sperueretur, secum delilic- 
ràns, Thcolatum Consobrinum suum germauilatis 
gratia accersitum a Thuscia, ubi privata vita degeus, 
in lahor.bus [forte in laribus, ut in lib. 1 Var., ep. 5*| 

riis erat, in regnum collocavit. Qui immemor 
eonsaugninitatis, post aliquantum te.npus a palatio 
lavennate absuactam , in. insulam laci. Bulsinensis 
nam exsilio relegavit. Übi paucissimos dies [al., Ubi 
Analasuntha plures dies, etc.] in tristitia dezens, ab 
ejus satellitibus in balneo est stranguláta. 


CAPUT LX. 


Belisarius a. Justiniano imp. adversus Gothos cum 
exercitu wittitur. Siciliam occupat. Gothi Witigim 
regem sibi eligunt ; Theodatum interficiunt. Witigis 

. Ravennam cum. Maihasuenia. regiisque opibus dedit 
Romanis. . 


: Quod dum Justinianus imperator Orientalis audis- 
get, quasi susceptorum $uorum mors ad suam inju- 
fíam redundaret, sic est commotus. Eodem namque 
tempore de Africa a Wandalis cum per fidelissimum 
sifüm Belisarium (al., Betramum] patrictum reporta- 
ret triumplium, hec mora, in ipso tempore madenti« 
bus s»sdbut armis cruore Waudalico, contra Gothos 
ger eundem ducém movit prucinctum. (ui dux pru- 
dentissimus haud setus arbi:ratur Getharum subi- 
gere populum, si prius nülricém eorum occupasset 
Siciliam ; quod et factum est; Trinacriamque ingres 
so, mox Gothi, qui Syracusanum oppidum inside- 
biint, videntes se nihil przvalere, cum $uo duce Siu- 
derich uluro se Delisario dediderunt. Cumque ergo 
Komanus ductor Siciliam pervasisset, Theodatus 
€bmperiens Evermor [al., Évermundum ] generum 
suum cum exercitu ad fretum quod inter Campaniam 
Stcilisinque interjacet , et de Tyrrlieni maris sinu 
vastissimus Jlad.iaiicus zestus evolvitur, custodien- 
dum dirigit. Ubi cum Evermor accessisset, ad Rhe- 


gium oppidum castra coinpostiit. Nec mora, deterio- , 


ratam causam cernens suorum, ad partes victoris 
com paucis et fidelissimis fámulis consc.is movit, ul- 
troque se Belisarii pedibus advolvens, Koinani regni 


optat servire principibus. Quod Gothboruui exercitus . 


sentiens, suspectum TheoJatum clamitat regno pel- 
léudum, et sibi ductorem suum Witigiun, qui armiger 
ejus fuerat, in regem levandum ; quod et factum est. 
Et mox in campis barbaricis Witigis in 1egnum le- 
v.tus Komáàm ingreditur, prainissisque Itavennam 
fidelissimis sibi viris, Theodatí necem demandat. Qui 
venientes, inperata sibi perficiunt, et occisum Theo- 


C 


rege missus adveniebat, ut adliuc in campis barbari- 
cis erat, Witigim populis nuntiat. Inter hec Roma- 
nus exercilus emenso feto, Campaniam accedens, 
sub:ersaque Neapoli, ttomam ingreditur ; unde ante 
paucos dies rex W.iigis egressus, Ravennam profc- 
ctus, Matha uentau filiam Amalasuen!lie, Theode- 
rici quondain regis neptem, sibi in matrimonium so- 
ciarat. Cumque his novis nuptiis delectatus, aulam 
regiam fovet Raveunz, Uoma egressus imperialis 
éxercilus, munita utriusque Thuscie loea invadit. 
Quod ceruens per nuntios. Witigis, Cunmunilam du- 
cein Gothorum manu armis conferta mittit Perusiam. 
Ubi dum magnuin cómitem cum parvo exercitu resi- 
dente.n, Qb-essione longa evellere cupiunt ; super- 
venieute Romano exercitu, ipsi etulsi, et omnino 
exstincti sunt, Quod audiens Witi;ie, ut leo faribus- 
dus, omnei Gotborum exerciium congregat, Baveu- 
naque egressus, l'omanas arces obsidione longa lati- 
gat. Sed frustrata ejus audacia, post. 14 menses ab 
obsidione Romau:x urbis aufugit, etse ad Ariminsn- 
sem oppressionem praeparat. Uude pari tenure (ru- 
stratus, fugatus ;ue Ravennam se recepit; et obses- 
$us, nec mora, ultro se ad partes dedit victoris, cum 
Matbasuentba jugali regiisque opibus. Εἰ sic famo- 
sua r goum forussimaimque gentem, diuque regnaa 
tem, taudem deinde mil esimo et trecentesimo anao 
vicior gentium diversarum Justinianus insperator per 
fidelissimum consulem vicit Delisarium, et perductum 
Witigim Constantinopolim patricii honore donavit. 
Ubi plus biennio demoratus, imperatorisque in alje- 
ctu convictus, rebus excessit humanis; Matbasuen- 
tam vero jugalem cjus fratri suo. Germano patricio 
coujunxit imperator. De quibus posthumas patris 
Germaui natus 495 est lilius, item Germanus. [8 
quo conjuncta Aniiorum geus cnm Amala stirp-, 
spem adhuc utriu-que generis, Domino prsestante, 
promittit. Hue usque Getarum origo, ac Amalurum 
nobilitas, εἰ virorum fortium facts, ac laudanda pro- 
&enies laudabiliori priucipi cessit, et furtiori duci 
manus dedit : cujus fama nullis $zeculis, nullis sile - 
bitur :etatibus. Sic victor ac triurapbator Justinianus 
imperator et consul Belissrius, Wandaliei, Africani, 
Geticique dicuntur. lizc qui legis, scito me veterum 
secutum scripta, ex eorum spalios's ptalis paucas 
flures collegisse, unde inquirenti pro captu ingenii 
mei coronam e€ontexerem. Nec me quis in favorem 
gentis prediele, quasi ex ipsa trahentem originem, 
aliqua addidisse credat, quam qus iegi, aut comperi. 
Nec si tamen cuncta, que de ipsis seribuntur aut 
relerantur , cemplexus sum : nec tantum ad eo- 
run: laudem quantum ejus laudem qui. vicit. expo- 
nens. 


INDEX RERUM, VERBORUM ET SENTENTIARUM, 


QUA IN HOC TOMO CONTINENTUR. 





A 

ὍΘ aptid Persas épis opt virtutes, 365. 

Abecedala martyr, 251. 

105 di:mogem ἃ lilio regis propeltit, 568. 

bseus,. Purvie sunt seiiper injuziis facultates absen- 

lium; et quodammodo videlur occasio homines iu delictu.n 
tráliere, quse non potest animum  pervadentis terrere, 10. 
Simil,s videlür absehlis, qdi conscientiam criminosi uoi 


habet, δὲ. 
Abwolutor, facil& est alieni conscius sui, 179. 


Abstipens. Proximus "babetur donantt, de quo potest 


diej : Abstinens est 
Abundantia. iB a 
persona, 195. 
Acactani Autiocbiz convéniunt, 277, 305. Quomodo no- 
- $nen substam rir S. Triuitd'e admiseérint, *US. 


Acaelanorum epistola ex synodo Antiocliena ad Jovia- 
hum Aug., 503. 


jegiter »ui, 107. 
Dundanta quelibet. potest se expedire 


Acacius Amidze episcopus Persas captivos a Romanis ti 
libus redimit, venditis vasis ecclesiz, 571. 

Acacius mari$rium ubi passus, oratorium illie sedilicatum 
est, 505. Acacil Ciesariensis fides, οἱ ejus sequacium 1 
synodo Seleuc., 278. Dicit Filiam Dei similem Patri «c- 
cundum voluntatem tantam, 275. Acacius el alii conbr- 
u ani fidem Ariminensis conciii, 275. 

Accipilrum natura, 15. 

Acepsemas famosissimus in cell: reclusus, 536. 

Acesii Novaliauorum episcopi ad Constantinum verba , 256. 

Achillas Alexaudrinüs Petro successit, 914. 

Acitabulorum tinnitus in tlieatro, 71. 

Acolytas S. Rom. Ecclesise, 55. 

Aequiri. Bene acquiritur. quod a nullis adhee domiai* 
abrogatur, 145. 

Aclisci ludi instituti ab Augusto, 588. 

Actio. Absurdum est ut. afflizatur damnis, qui commos 
non babct actionis, 53. Otio tofpere non sinsntur qui .pre- 


. hi9 actionibüs innotesceunt , 89. Frequeater nocuit aliis 1; 


1297 
integritas actionis, 101. Agentem male nisi bonis moribus 
uou xs imat displicere, 103. Suos actus nemo.damnal in 
altero, ibid. Omnis actus in qualitate propositi esl, et non 
vituperandum quod nulla fuerit volunjate lascivum, 143. 
Semper οἱ prsestandi et edendi causos invenit, qui pulli- 
cis actionibus adhibetir, 116. Totum bonis aclibus obti- 
nuisse ereditur, qui post documenta laudate militize pro- 
moxetur, 150. 

á uid duato ipsa esL recta, qui? sine potestate defen- 
. ditur » 

Adn.gnitio. Non fscile efficitur vitiosus, cui ad«.onitor 
insistit assiduus, 175. Ncn babet veniz locum, qui delin- 
«quit admonitus, 69. Dubitari de illo ereditur qui ἃ pluribus 
admonetur, 133. Qui vul: alium in przcipites casus mi tere, 
eum certum est fideliter non monere, 4l. Si remissio in 
admonitionibus v: niot, cunctos necesse est ut contempLus 
involvat ; et qucdammodo nascitur de pietate crudelitas, si 
quem negligis admonere, postea cogaris exigere, 66. 

Adolescentia pervia incommodis, 62. 

Adoptari, Per arma posse fleri fi'ium grandeinter Bentes 
roustat esse praeconium : quia non est dignus adoptari, 
nis qui fortissimus meretur agnosci. In sohole frequeuter 
1:-Hinur : ignavi autem esse nesciunt, quos judicia pepe- 
rerunt, 60. , 

Adoptio per arma quomodo fleret, 60. Filius per arma, 
131. V. Gensemuwidus. 

Adorare purpuram, 182, 185. 

Adrianus. V. Hadrianus. 

Adulterii poena, 90. Lex '1 heodosli contra adulteras mu. 
lites prolata, 941. 

Ádversarius. Quos superna protegunt, felices adversa- 
ries hibere non possunt, 115. Coustát esse dubium, quod 
couccdit adversarius, 147. 

Adversitas. V. Prosperitag. 

Advocati físci officiutn, 12. 

Ádvocat onis officium quid sit, 9. . 

/Edificiorum las et origo, 112. Facilis est zdificiorum 
ruina incolarum subtracta cus odia; et cito vetustatis de- 
coclione resolvitur, quod hominum presentia non tue- 
tur, 

/Egris non una cansa salutis, 189. Naturalis cura est 801 }9 
dare lsetitiam, 144. Fe'icliatis genus est inde curari, unde 
]ibens animo zeger possit expleri, 179. 

f£lis eivitas ab Hadr ano edndita, 588. 

/Emiliani martyrium, 2:8. , 

/Em;lianus Maesiam infestat, 106. | ] 

/&quitas prima est a se prxsules incboare, 108. De aqui- 
18) ὁ potius quam de rapacitste proficitur, ÍT1. Tolerabi!e 
fit omne quod :equabili ordinatione disponitur, et quare, 
^2. Non licet delinquere qui alios creditur sub zquitate 
co.itinere, 11. Ne cit personas respicore qui meram cogi- 
lat :equitatem, 45, Qui zquitatem coluerit fructum victoriae 
po idebit, 157. Jlie dignus est praemia consequi qui parere 
co-noscitur sequitati, 117, 

/Eris et plumbi repertores, 3). 

/Etas non impedit, ubi sese potentia coelestis infandit, 
121. Gloriosa supplicatio est qua» ven.am quaerit setaLis, et 
quare, 121. . 

Atatis venize formula, 121. ] 

^etiani cur dicti sint dissimiles, et non existentiales, 
216. Aetiani qui post Eunomiani, 264. . 

Aetii virtus eximia in praelio Catalaunico, 411, 415. Aetius 
patricius interficitur, 594. 

(Ktius Antiochenus a Leontio diaconus ordinatur, 263. 
Toterdicitur uti oflicio diaconi, 271. Diaconatus ordiue spox 
hatur. 215. Atheus erat, 265. Ejus vox superba, 277. Exaz 
miuatur, 274. In exsilium mittitur, 277. V. Honoratus. 

Auietio. Facile onus afflictionis sentiunt qui suavibus 
deliciis uti consueverunt, 181. Expedit studio pietatis afflj- 
a mentetn compensalivo reijedio compeusari, 130. 

. ACtto, 

Africa Rom. imperio ru:sum adjecta, 412. 

Alrorum Md s misceri, 192. 

Agapitus papa legatus ad imperatorem m'ssus, 197. 
]ysi s Romane Ecclesiz, qu: oppigneraverat, reddun- 
tur, : 

Agapitlus Macedonianorum epig 'opus una cum suis ortlio 
doxarm fidem amplectitur , 567. 

Agelius Novatianorum d: dum episcopus revocatur de 
exsilio, $10. Sisinnium et Martia un. silii succesgores or- 
d nat, 546, 

Ager. Ille solus delectabilis ager Domiuo, in quo s" per- 
yeuire non timetur exactur, 177. 

Ajax aptid Gazam floruit, 532. 

Alaricus Vese,otharunm rex ltaliam invadit, 410. Italiam 
vastat, 368, 410. Ttomam deprzedatur, 363, 410. Roma de- 
wzdatione satiatus, 197. Moritur, 410. ln alveo fluminis 
hisentim sepelitur , ibid. 

Alcmaoni fugaptur, 201. Pro£izati a Juliano, 285. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASS'ODCRI TOMUM. - 


1258 


Alexander Xerxem regem Dl'ersarum νέην ἐς, 300. à 

Alexander Alexandrinm Ecclesim prwerat, 270. Post 
^ chillam erdinatur , 214. Epistola ejus ad universas Eccle- 
sias contra Arium, $14. Ejus epistola sd Alexandrum Cow- 
stantinopoleos episcopum de Ario, 210. Moritur, 259. 
V. Constantinus. 

Alexander Constantincpoleos episcop. silentiutn philoso- 
pho per miraculum imperat, 226. Quomodo Arii »dmiseio- 
uem impedierit, 242. Moritur, 215. 


Alexander Antioehenus episcopus discurdantem populutn. 
ad unitatem revocat , 562. 


Alexandria civitas maxima, 414. 


Alexandriam instauravit Hadrianus, 588. Theodosius 
idola Alexandrina douavit Christianis iu usus pauperup, 
512. Alexanurini «editiosi, $59. De seditione apud Alexan- 
driam orla contra paganos, 285. V. Ariani. Alexandrinum 
coocilium. V. Athangsius. 

Alíepatio rerum solidgm desidera; judicium, 92. . 

Alleluia Rom: quaudo cantoretur, $48, Alleluia in Seta» 
pidis templo auditum, 512. 

Alpha nos complectitur , £81. 

Altare δά occidentem positum; 348, Reliquiae martyrum 
in aMari collosat:e, 286. Imperator munus ad altare solebat 
offerre , 541. 

ÁÀmala ἃ quo origo Amalorum decurrii , 104. Ejus neb - 
litas, 151, 158. Qusvis claritas generis Amalis cedit, 12. 
Amali sanguinis virum non decet vulgare desiderium, 78. 

Amalafridam ab Hilderico rege Wandalorum occisam cou- 
queritur Atha'aricts, 141. 

Amalasuntlize laudes, 158, 159, 175, Ad consortium re- 
gni Theodabatum assumit, 157, 158. A Theodahatw in exaie 
lium mittitar, 421. A "heodabali satellitibus in balneo 
strangulatur, tbid, V. Euharicus. 

Amazones diversas Asie gentes superant, 401. De ea-. 
rum partubus, 401. 

Ampignit:ti locus.non relinquitur, ubi experímeuta pro- 
babilia suffragantur, 45. Nequit essa, ambiguum, quod (ine 
proprio tenetur inelasum, 184. E on 

Ambitio nihil relinquit abscondilum, 142. Vitanda est. 
3henarum rer: m, turpis ambitio, 71. Necesse ost ut dum, 
parumper malorum ambitio contemnitur, superno munere 
plus donetur, 107. Utilis est. ambitus laudis, qui appeti- 
Lir per augmenta virtutis, 120. Honestos ambitus est, qupg 
sequimur tempore, velle prexcouiis auteire, 144. llumana 
anibitio, nisi rer metum damni, non potest inhiberi, 108. 
Auib-tio justitizi inimica, ibid. 

Ambrosius nondum baptizatus eligitur io episcopum, $05, 
Ánbrosius non patitur imperatorem Theodosium itra can- 
cellos ecclesi:? manere, 331. Justina jubet Ambrosium 
mi'ü in exsilium, 559. Eum persequitur, 510. AmLrosii 
constantia, 543. Ámbrosius episcopus de Christi:sa fido 
mu!ta sublimiter scribit, 393. 

Aimieitia. Przstat decus amicitia desiderata votjorum, 5. 

Ammon habet prophetia donum, $33. 

Ammonii monachi castitas, 213. : 

Ammonius grammaticus Socratis priecep:or , $43.- 

Ammonius sibi aurem ;mpuyat ut. episcopatum effugc- 
ret, 522. Amuiopius cpiscopa: um recusat, 531. 

Ammonius monachus inter(l itur, 569. 

Amphictipoes carmina pro Alexandro finxerunt, 502. 

Amphilochius Arcadium osculori noluit, ut. Theodosig 
persuaderet Arianorum conciliabula impedire , 541. 

Amphion Niícomedis ordinatur episcopus, 254. 

Amphitheatruni Romanum Titi magniGcentia fabricas. 
tum, 94. 

Ananias martyr, 257. 

Anaslasige (S.) basilica cur sie appellata, 554, 

Anastasii imperatoris laudes, 3. " 

Auastasius. V. Nestorius. 

Apatliematizare quid sit, 516.. 

Audragalius truc:dat Gratianum, 510..Morituz, 540. 

Angelorum turba impedivi: ne palatium a Gaina cofcres 
PUEEUte 953. Angeli uediatores belli aJ Rowanos missi, 

10. 

Angustia. Cur inter supremas auliclabtis angustias vo[um 
esi potius perire quam vivere, 54. ὌΝ 

Anleioruim familia lauda' ur, 162. 

Animi bominum nisi prius leniter fuerint imbuti, ad hoc 
quod 1endunt, idonei nequeunt reperiri, 19. Invieti 3 imi 
sSiknum fam: diligere commodum, et lucra poiius odisse 
causarum, 5, Animi vigor oneratur, dum. spirilu graviore 
comprimitgr, 195. L:zesus animus vo iferatione pa»citur, $2. 
Quid mibi cum pretiis, si animus uou fruatur optatis? 114. 
Quid faciuit sordes animorum in splendore natalium, 72. 

Annus Lemporum pater, 25. Anni ab Adam usque ad dis 
luviuui, et a diluvio usque ad Ninum quot fuerin', 580, 
396. Aunus ab incarnatione Christi quotus es' ; quotuouo 
cognosci possit, 596. 





Anthemius prsfectos imperium Theodosii junioris rexit 
868. V. Constantinopolis. Es : 

rv voredn,! iie 184. 

Antiochens Éeclesia antiquior et vere apostolica, in qua 
Christianorum nomeu inventum, 566. Divisio popull Aptio- 
ebeni propter Egstatbium, 235. Sehisma in Antiochena Ec- 
ckesia, 280. Episcopi Antiocheni Eustathium, 254. 
Consultster de episcopo Antioch preeficiendo, 279. 

. Antiochis eoncihum, 90. E m, 46. Epistola Àn- 
tiechenl eoocilii de fide, 346. Fides Antiochen: synodi, 
212. Concilium Anuochism. V. Aeaciani. 

Antiochie seditio, 255. Alis seditio propter &0-3m exa- 
eioaem, 514. Antiochis terrswmotus, 2016. V. Juliauus, 
Psalmodia. 

Antioehus Vusebii successor Jovinlanum sibi manum 

prohiber, 500. Antiochus eloquentissitus, $57. 

Anüpbonerum origo, 557. 

Ánteuii monachorum maximi vírtutes οἱ vits, 212. Ejus 
semuium , 504. Naturam creaturarum codicem suum e se 
dixit, 533. Solitedipem reliquit, ot Arianos insequeretur, 
-— sedg caecum rss stur d m s 

pameis episcopus Joannes 8 Meletio ordinatos, 3232. 

Apelles dsxmonem fugat, 523. 

wonpachus qua fiducia Valenti responderit, 325. 
Kjus laudes οἱ orstienis virtus, ibid. 
Aphricani libri , 265. 
eur ambo exeommunicantur, 278. 
s sided Laedicenus inel e "? opinio et seets, 552. 
atut epi. tu, 1844. 

Apollioerls Syrus ipte edit libros, 296. V. Damasus. 

Apollinaristze uniti orthodoxis, $63. 

Apollinis Delphici tripodes ad spectsculum dati, 553. De 
simulacro Apollinis fulmi.:e concremato, 296. 

Apollo EM reprehensus, 502. 

Apollo ob miracula ins'gnis effectus, 523. 

onil eura erga fr.tres inflrmos, 321. 
Apollonius Stoicus philosophus insignis, 588. 
Apoeus fons describitur, 36. Aponí fontis miracula, εἰ 


quare vs dieator, 57. 
Aqus Benedict» effeetus, 515. 
Aque Sextiz in Galliis, 384. 


^ ims venatiles, id est fluentes de vena γέρεα, 58, 
Grstism unda non babet, nisi qu» jugiter influit, 158. 
Aquarum vtilitas, 91. Qoi de subterraneis aquis et fon- 
ubus tractaverint, 58. 
Aquilegiom quid, 58. 
linus causidicus Sozomeni sodalts, 955. 
X n magister militum quid Valenti imp. professus 


- Arator legatus quonJam míssus sd Theodoricum, 159. 
riui, die fugulat, 551 
es seipsum jugulat, 551. 
Arbores fabricis Bote supalari jubentur, 118. 
Arca Yicarianse sedis, 52. 
Arcadius designatur imperat τ, $58. Succedit Theodo- 
sie, 555. Moritur, 365. V. Amphilochius. 
Arcarius praefectorum emolumenta uilitibus priestabat, 
8. Apoch:e Arcariorum, 192. 
Archiatrorum, id est medicorum comitis formula, 100. 
Archimedes subtllissimus exquisitor, 112. Archiuedis 


ra, 21. 

Ardabarius incidit ia. manos Joannis tyrannt, 572. Im- 
perium tentans, in exsilium mittitur, 594. 

Arelatensium murorum et turrium reparatio, ὅδ. Are- 
jate obsessa, 50. Arelatensis pugno, 128. 

Arethoss fons, 1358 

Arethusi cur Marco episcopo suo infensi, 287. 

Argonauts primi triremes instituerunt, 84. 

AÁrgutum inventum Istum fundit ingeolam, 172. 

Argyropolis a quo nomen habuerit, 174. 

Ariwinense eone'lium celebratur, 266. Nomen substan- 
εἰ abrogavit, et cur, 267. Epistola concilii Ariminensls 
orthodoxorum episcoporum ad Constantium, 267. Leg;ti 
ab Arimineusi concilio ad imperatorem missi, nullum ab 
eo responsum impelrarunt, 265. Epistola Constanti ad Ari- 
minense conciliun, 368. Conc. Aríminensis ep:stola ad 
Constantium, 203. D.scedentibus episcopis Arimino Con- 
8' antius fuit inJiynatus, 208. cc episcopi Arimiuensis 5. nodi 
&lversi Arianis, 270. V. Athanasiue, Conc.lium. 

Aristoteles cur scripserit Categorias, 205. 

Aritbmetice laus, 8. ! 

Ariani, Arianorum conciliam apud Bithyniam, 221. Ariani 
$terum produnt se, 327. Ariani ex metu sola manu subscri- 
bunt synodo Nicenz, aliud animo sentientes, 227. V. Ni- 
cenum. Dicebant ΤΩΣ vocabulum non reperiri ia S, 
Seripturis, 227; Nolebaut ἐμουυσίου vocem recipere, 238. 
Martyres. Arianorum, 528. Ariani veniunt. Antiochiam, 
251. um coaventus apud Mareoten, 259. Quidam Aria- 
mOrwm apud Alexamdriam in turba populi suffocaiti , 218. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI! TOMUM. 


4.59) 


secuti, SLT 
Orthodoxi Arianum dogma rejiciunt, 518. Arisni Coustan- 
tinopoli multos orthodoxos in navi coneremaverunt, 595. 
Domum Nectaril episcopi Constantinopoltani imcendumt, 
$10. Duz factiones Alexandri Homousianerum οἱ Arispo- 
rum, 246. Arisnorum divisio, 249. Mirum εὡς Georgius 
Platonem εἰ Timotheus Origenem sequ-utes, essent 
Ariani, 367. V. Athanasius. 

Arius quomodo contra Ece'ealam sit exortus, 214. Pres- 
byter erat et sacras Scripturas Alexandrie exposebat, 
ibid. Ab Alexandro episcopo excommunicatus, 214. Euse- 
bio scriblt, 220. Cum consectaneis suis ecclesisstica com- 
municone privatur, et jassu Constantini in exsilium  mmitti- 
tur, 228. Cum suis sectatoribos atus, 229. Quomodo 
s 2900 500 ΤΟΎ ΕΠ LEO MUDO : το οἱ μον 

t, . Fides quam apu 'anüinum Aug. 
est, 8:0. Coostantinus Arii professionem mitltit svpodo Hie- 
rosolvmitan:e examinandam, 240. Cons'antiuopoh u. venit, 
211. Subscribit decretis Nicseni copeilii apud i 
Dun, 242. Jubetur Alexander Arium in communionem re- 
cipere, 242. Arii mors, 215. In loeo latrinz ubi periit Arius 
quidam domum construxit, 212. Quomodo per quemdam 
Presbyterum dogma Arii pullulaverit, 244. V. Constan- 

us 


Arma Junoni dicitur primus obtulisse Phoroneus , 117. 
Armorum factorum formubs, ibid. Arte. distribueuda sont 
arma quam possK flagitare neces-ias, ut cum 62 Lempus 
exegerit, yarati;res ad imperata sufficiant, 19. laspaii-ns 
sensus es; ad primam legationem pro inus arma cormmo- 
vere, 4t. Aruia tua, Deo juvante, Corroboras, si justitiam 
med:ocribus servare contendas, 65. Opus armo:um mor- 
tem generat et salutem, interitus peccantium, eustoJia 
bonorum , contra improbos necessarium sesaper auxilium, 
111 hene construere esi salutem velle omnium 
custodire, ibid. 

* Armeuli fiuat Christiani , 256. 

Armeutarii laudes, 50. ] . 

Arsatii eser a ordinatio, οἱ ejus odium propter 
Joaa. Chrysost., 361. Moritur, 361. 

Arsenius juvenes non excommunicabat, 521. 

Artemidori epp dh 

Artemius capitis ncatione martyr factus, 225. 

Artemon hereticus excommubpicatus , 218. 

Artes ludicrzs bonestis moribus sunt remotze, 114. Je- 
stis commodis studia artium Dputrienda, 116. Manus larg» 
artium nutrit ingenis, 112. Manife-tum est przzmiem snes 
nutrire , 153. Quod ars dicitur ἃ crimine liberaLor, 1 ἰδ. 
Non ἃ n mea artifici, oisi fuerit magnas vis periculi, 
191. Magna est ars contra artiüces loqui. 25. tet 
imperat artilici x eum competenti non patilur Comenudi- 
tate fraudari, 11 : 

Arverna G»lliz civitas. V. Buricus. "MT 

Asclepas Gaz: Romam ΠΟΤΟΚΊΉΝΙ, 347. A Sardi ensi 
concilio absolvitur, 230, 251. A Gar:eis suscipitur, 235. 
Asia in 40 regiones distributa, $84. 

Aspar mirabiliter Joannem tyrannom vincit, 572. Affe- 
clata tyrannide occititur, 594. 

Assis tributarias, 195. ! 

riorum reguui monarchia quot anois duraveriL, 380, 
$96. Quot inea luerint reges, quot auuis quilibet eurua 
regoaverit, ibid. 

Astensis civitas, 184. . 
M adn sophista libris suis Arianum dogma frmavi, 


Astrorum cursus finitus, 184. 

Atanaricus Vesegotharum rex a Theodosio imp. magnis 
lionotribus afficitur, 409. Constantinopoli moriLur , el if:ius 
sepulturze pompa, ibid. ] 

Ataulphus Alarici successor [talis spoliat, 411. ΡῚ α- 
diam Theodosii imp. germanam uxorem ducli, ibid. lo 
Africa moritur, ibid. 

Aibalaricus infantulos rex. consiituitur. 421. Pacers a 
iunio imp. petit, 124. luimatura morte ptaeventus, 

ἑ, 

Atbslar cus ἃ Fridigerno vincitur, 529. 

Athanasius Alexandrinum suscipit pr:sulatom, 239. 
Qus contra Atbanasium ab Arianis gesla sinL; eL quouoUx 
coufugerit ad Constautinum, 230. Coastantinopohim venit 
3 Constantinum, 240. Ab episcopis Arianis apud Constan- 
Linum accusatur, 2311. Apud "Tre.iros exsulat, 281. Jobe- 
tur Alexandriam redire, 245. Favore Constantini miaorn 
Alexandriam remeavit, 244. Epistola Constsatini juniere 
ad Alexandrinos pro. Athauasio, 214. Redit Alexandrum, 





1584 


2M. insidias x faciunt Ariani, ibid. Opera Eusebii iterum 
Alexandria pellitur, 215. Julius pent. Rom. Athanasium et 
ejus adversarios Romam evocat, 245, 248. Venit ad Con- 
stantem, ibid. Constans pro Atbaussio ad Constsntiam fra- 
trem scr.bit, ibid. Orientales putant Athanasium ab ipsis 
daxnnstume noa debuisse recipi a Rom. pont. , et quare, 
9i8. Legatio Constantis Casaris ad fratrem Constantium 
pro Atbanssio, 253. Ad rartes Itali: dis:edit, 245. Alexan. 
dria fagere cogitur , 247. Illuc revertitur, 218. A Sabino 
accusatur, 948. Εἰ a Lucio Alexandrino , 504. Calum- 
mia in Athznas:'um de venditis frumient s $48. Alim ca- 
lumnis c ntra eum de Ársenio et calice fracto detegun- 
Uer, 251. Athanasius et Paulus petunt lieri concilium , 249. 
Aibanasii relatio de nece Pauli rg A^ episcopi, 
$19. Ejus relatio de gestis Georgii, 260. Petit Atha- 
nasius unam ecclesiam oppidatim dari orthodoxis, 255. 
€onstituit sScerdotes in aliebis Ecclesiis, 256. Alexandriam 


revertitur, 256. Concilium convocat Alexandriam, 257. In- - 


sidis ipsi rursus facte, 257. Atlanasil testimonium de Orí« 
geue, 553. Defuucto Constante rursus Ariani Constantium 
sdversus Atbanasiom excitant, 259. Eum semper odfo ha- 
buerunt, 254. A quibus defensus sit, 264. Athanasius deri- 
det *ynodum Ariminensem , 267. Vocatur a] Constentium, 
269. Quomodo ers ssepius evaserit, 209. Quid paganis 
prophetaverit, 269. Insimulatur magis, 269. Redlt Alexan- 
driam, 288. KExcusat fugam suam libro quem scripsit, 239. 
Epistola Atbanasii et aliorum episcoporum ad Jovianum, 
. Veniens ad Jovisnum, ab eo decenter honoratus est, 

534. Causarum Ecclesise οἱ μορυ judex constituitur, 505. 
]n soam Ecclesiam rexegitur, 515. De latebris A!hisuasii, 
$13. Athanasii mors, $16, 517. V. Consantinus, Constan- 
tius, Julius, Sebastianus. 

Athenas sedem sapientium esse díxerunt aniiqui, el 
quare, 195. 

Athesis inter fluvios hoporus, 55. 

Athletarum certamina a Fulvio primum edita, 535. 
Athletam populis palma designat esse victorem, 53. , 


*. 


Atticus ordinatus Popes Constantinopolitanus, $61. 
E:regii e'us mores, 366. Przclara ejus facta, 375. Calliopio 
scribit, ibid. Suam mortem przescivit, 374. 

Attila Huunorum rex pene totius Scythize dominus, 412. 
É us pater et (fratres, 415. Ejus statura, forma et mores, 


ibid . Eum inter et Romanos pr:xelium in c mpisCatalzunicia: 


celeberrimum describitur, 414, 415. Viriute Gotborum su- 
peratus abscessit, 594. Aquileiam, Mediolanum et Tici- 
μι vastat, 440. À Thorismundo Vesegotharum roge fu- 
patur, ibid. Ejus mors et exsequis, $94, 419. Contentio 
inter ànnumecos ejus fiios de suecessioue, 420. V. Cussio- 
dori pater. 

Auctoritas. Illa est reverenda priorum auctoritas, qua a 
re to iramite non deel:nat, 161. 

Audlacia legum pondere press: melius curatur, 25. Non 
parvum est munus audaci v, su; plicii declinssse terrorem, 
56. Non licest apud nos quidquam audacis, cujus est pro- 
posit superba calca:e, 46. 

Aud:eus b:ereticus, et Audzani quid docerent, 506. 

Augustana civitatis episcopus falso a clericis accusstus 
ab«ol vitur, 7. . 

Augustinus D. Ambrosii discipulos, multa facundis do- 
cirinaque excelleus, episcopus ordinatur, $03. 

Aulicus, Tales decet esse aulicos vires, ut naturse ho»a 


indicio fron'is aperiant, et possiut agnesci de moribus, cum : 


Videns 131. Ex ala ejiciuntur eunuchi, coci et touso- 
Fes, . 

Auraria functio, 33. 

Auraria peusio, 34. 

Auri et srgenti qui primi inventores, 70. kffossorum 
auri deseriptio, 142 

Aurum per bella querere nefas esL; per maria pericu- 
]um ; per falsitates opprobrium : in sua vero natura justi- 
tia, 145. Omnis proventus acquiritur, ubi metallum fulvi- 
dum reperitur, 142. Divitis. auri vena similis est reliqus 
seri29. et usu crescit ad. pretium, 7. Negligatur aurum, 
ubi electuin est cooscienti preemium ; patiatur aliquando 
repulsam, quod semper avaris regibus imperabat, 93. y. 
Avar;tia, Gryphes. 

Auxentii condemnatio, 270. In multis conciliis abdicatus, 

5 


Avaritia tali sorte punita est, ut cum multa rapiat, sem- 

r egeat, 72. Apud vivos sepulta sunt, qui tenaeíum 
ynanibus ineludoutur, 70. Gladius contemnitür, ubi aurum 
suscipitur, £10. Avara manus portum claudit, et cum digi- 
tos attrahit, navium simul vela concludit, κι paucis 
accipit qui nimium qneerit, 114. Reginam ilJarn yrocacium 
vitiorum avaritiam fuge, cui cuncta crimina detestabili de- 
votlone famulautur : quie. dum. pectus hominis ingressa 
fuerit, gregatim quoque walelidas cobortes admittit : ferri 
BOQ potest, ete., 189. Ulura ownes crudelitates est divitem 


- INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIOPORI TOMUM. 


15:2 


velle fieri de exiguitate mendici, 191. Addendo perdit, qui 
retinendo collegerit, 194. 
Aranes eunuchus Saporis regis a paganis occisus, 258. 


Babyl!: martyris corpus auferri jubet Julianus, 2:35. Da- 
ja:xum balneum describitur, 114. 

Baptissum praecedebat jejunium, 370, 575. Pagani ad 
Chrisiianismum conversi peccata confitentes baptizibau- 
tur, 542. Baptismi tempus, 548. Eo tempore fons iiraculo- 
se replebatur, 140. Quomodo negaverit Delphi .s gratiam 
in baptismo conferri, 507. Jud:zeus. paralyticus per baptisma 
curatur, 567. Baptizatis dominicum signum imponebaur, 
$15. Quo ritu Julianus baptismo suo renuntieverit, 281. 

Barabanes.rex l'ersarum Christianos persequitur, 370; 


'À Wo : anis vietus, $71. 


Barbari quomodo ad Christum conversi, 255. 

Barbas in locum Dorothei episcopus ('onstantiuopolita; 
nis eligitur, 567. Moritur, 515. 

Barsse episcopi exsilium, nors, et miracula, 510. 

Basiliana familja, 133. 

Basilides Scythopolitanus pl: losophus insiguis, 588. 

Basilius rhetor Christianus, Cappadocie episcopus, 295. 
Ob dissensionem cum Eusebio iu l'ontuiu secessit, 514. 
Quomodo ersilii minas evaserit, 51G. 

Basilius Ancyranz Ecclesim presbyter exhortator Chri - 
stianorum, 287. Martyrio coronatur, tbid. 

Beatitudo non in audita liarmouise, ut aliqu! putaverunt, 
sed in Creatore et ejus euutemplatione ponenda, 59. Po- 
pulus quidquid aestimat voluptuosum, hoc a! b :stitudiuein 
temporalem judicat applicaudum, 57. Vers beatituJo in. 
cultura Dei et legum ejus observatione, 212. 

runs de Gilimere triumphat, 4132. Siciliam occu- 
pat, 421. 

Belus ferreum gladiam primitos produxit, a quo bellum 
dictum, 15. 

Belluarum ritus est ex veutris esuric horss sentire, 22. 
Belluarum ritas est sub casu vivere, 192. Pecora vitare 
norunt, qu: se lssisse cognoscunt ig". 

Bellum. Ars bellandi si non prseluditar, cum necessaría 
fuerit non habetur, 19. In eut qui b 'llicosus creditur, ci- 
vi'ia plus amantur, 127. Bellum nullum grave est, nisi 
quod causa debilitat, 415. V. Pe'us. 

Beneficium. Non decet esse uifficile beneficium, quod 
largitate non patitur detrimentum, tt. Non est bencliciun 
q praestatur invitis, 18. Benelicium dici non potest, 
quod nulla utilitate sentitur, $9. Angusta sunt bencficia, 
quz? non etiam de futuris »liquid pollicentur, ibid. Dulcio-. 
r3 sunt beneficia qux» nu.$5 difficultatibus obtineutur, 85. 
fEternum est benelieiüm, quod pusteritati&. fuerit favore 
coilatum, 121. Mortalitatis jura nesciunt, qui benefici s non 


"tenentur, 128. Confidentius illud ?xpetitur, ubi. post col- 
Jata beneticia festinatur, 129. Plus flle ad benefici: com- 


pell&ur, qui innata benevolentia eommovetur, 181. Auget. 
beuefleium voluntas recta justorum , 200. 

Benignitas. Ornamentum bonorum omnium est benignis 
tas sincera, αὐ non est sola, quia de virtutibus cognosci- 
wie generata, 160. ; 

Benjamin monachus infirmos curat, $25. 

Ben'amin Persicus disconus martyr, 364. 

Berillo episcopo Philadelphis, quid synodus in Arabia. 
scripserit, 289. 

Bichor episcopus eum clericis martir, 185 

Bigami a Novatianis non admissi, 548. 

Binorum et terhorum exactio, 43. 

Binorum et ternorum forinula, 117: 

Bissextus annus quedo cognosel possit, 598. 

SAI: Gravius percutit. qui. b:andiendu grassatur, 


Blatia og cubiculo siogulis annis dari. solita, 4. Blauss. 


, 190. 

Blatteum.germen, 126. 

Boetius dogmata Gr:ecorpm dectrinam | fecit esse Roma-. 
nam, 21. V. Horologiun.- 

Boetius prsfeetus praetorio oeciditur, 391. 

Bonos laus, malos querela comitatar, 89. Possessa bo- 
na nop habentur ambigua, 88. Omnía bona graviter de- 
flentur amissa, 126. Bonum amissum, duin queritur, plus 
amatur, 131. Naturee. insitum est, ut bonorum copia. plus 
dulectet, 155. Donum insolitum plas amatur, 154. Natura 
bonorum non exjend:iur, cum refertur, 151. Quslibet 
malitia formidat conira. manifesta. bona aliquid profiteri, 
154. Bonsrum rerum celerrima semper desideratur agni-. 
tio, 181. Hes una subtra.ta cuncta deforinat, 196. Bona 
caduca. V. Cuduca. 

Borini:: aqux ad sanandam pordogram utiles, 168. 

Britanni» insulz descriptio, 998. 

Britoues. V. Ewicus. . 


1345 


Britanaio tyrannus bellum excitat, 27. Quomodo sit 
privatus imperio, 260. 

' Brutiorum provincia describitur, 053. 

Burgundiones Gouchis. devoti, 171. Vincuntur, ?01. Dur- 
"undionum ad Christum conversio, Q5. P.rtem δὲ} 
Ll heno teuucre conjunctam, $93. 

Bnsyris eluriwima fortissimaque confessio, 287. 

Byzantium. V. C. nstantinopolis. 


€ 


Caduca bona, 101. V. Fiscus, 

Celibibus pern.isit Constantinus copdere testameg!um, 
cet :lale miuores essent, 210. Abrogata vetus in eus 
poena, ibid. 

raa Civitas. V. Julianus. 

Jomitas. Non est :gnavk culpa, qiem excusat cal«mi- 
las, 91. Petmovet magis visa quam audita calamitas, 88. 

leis prepos'ti foris, 116. 

Calumnia non praesumitur, ul. aliqua probatio non. ha- 
betur, 165. Gravissimum est per calumuiom subiralü. quod 
€cllocstum est muuiticeuntia principis, 7. í.ocus calumnian- 
di sug inquitur, cug longi teuiporis obscorilas praete- 
ditur, 11. 5 

ΓΤ toniMe aper, 206. ] 

Callistus Juiisni imperatoris vitam conscripsit, 299. 

Cancellarii officium, 178. 

Cauonicaria (ides, 45. 

Canouícarii, 101. 

(3nor'ci so'idi, 53. 

(anjoris et lectoris Alexandri;e officium, 548. 

&apillati iuter Gothos, 75. 

Capitoli eremauur, 581. Reparstur, 585. 

Capituleril horreariorumn, 168. 

Capraril montís fovezx, 196. ] 

Uarceris delinitiones et tormenta, 186. Multifaria nior:e 
perimitur quí csrceris eje torquetur, 186. 

CardinaJis princeys, 119. 

Carterius abbas. V. Chrusostomus. 

Caseus Sifanus laudatur, 183. 

Cassiodorus summe laudatur, 4, 5, 49, 155. [ilius hwmi- 
litas, ?. Iptegritas, »bid. Doctrina, is" Εἰ enia, "ὦ. 
judex totius erroris-expers, 4. Metello ei Catoni compe- 
vatur, 155. Cas-iodori familia laudetur, 5. Nobilitus familia 
Casniodorl in utroque orbe clara, 6. Avus Uassiorueri illu- 
stratus honore cinctus, Sicilian Brutiosque a Wandalorum 
incursione armis suis liberavit, 6. Pater Cagsiodo: | ad At- 
tilam legatus millitur, 9. Cassiodorus recht. Lucanis et 
jiru&orum patrise sux, 4. Siculos Theodorico eoncilist, 
ibid. Mulloties quastor foit, $. Patricius creaur, 5. A 
Theodorico factus quaestor, et quam mirabiliter in eo mu- 
pere se gesserit, 154. Magisteriam dignitatem laudabiliter 
administrat, 151. Prefectura Cassiodori totiug [talise no- 
tissimum bonum, 4. ΕἾ prefectus praetori ab Athals:ieo, 

j9. Primordia regni Athalarici et agris juvit. eL litteriu, 

"5, Lumén immissuin rebus celajis, 155. Ad montem 
Mos: ij vivaria construxit, 195. Benignitas Cassiodori ertra 
populum Homanaum penuria laborantem, 176. Cassiodorus 
praefectus prztorio eum Variarum lbrum digessit in ordí- 
nem, 1. Cur eum scripserit, ibid. Cur sic inscri, serit, 2. 
Historiam Gothorum scripsit, 2, 155, 197. Librum de Áni- 
Wa composuit, 172. 

tabulensis, id est stabularius, 75. 

Catalaunicujn prolium, V. Aetius, Attila. 

Catànensis civiLatig muri saxis ex amphilbeour colla, sis 
ieparantor, 55. 

Cateclieses Ton ei ind ali $18. 

Catilina ab Antonio occiditur, 285. ᾿ 

uc si montis situs describüur, 401, 
usse rerum semper in semine sunt, 153. 

Cautela prodit affectum, 20. Plus cogitantur omajbo qux 

Pie sunt, 131. Cautela semper adhibita erigii sensim, 


^ Caves apsidate, 76 

Celticorum conversio. V. Chrysostomus. 

Cerei. V. Chrysostomus. 

Ceres frumenta invenit, 106. 

Certamina injusta bonis moribus inimica. 165. 

alcedongnses muri a Valente destrgcti, 511. 
aldzi geometria: primi inventores, et ad omues artes 
eam esge aptam dixeruut, 57. 

Charitas mediocribus gravis, 115. 

Charte con(iciend» modus describitur, 185, 

Chrestus Nicieseepiscopus ordioatur, 254, 

Cbrisiiani nomen. V. Antiochia. Licinius Csesar. persec 
quitur Christianos, 209. Infamia liberantur, 209. Exsulan- 
fes revocantur, 209. l'empla eorum resarcita, vel aucta, 
vel zdiflcata, ibid. Reslituuntur. ei« ablata patrimonia et 
Wouores, ibid. Ad rempublicam et dignitates et milijay 


INDEX ANALYTICUS IN PRISUM CASSIODORI TONEM. 


4504 


recepti, ibid. Cbristisnos senex, sed idiota philosophe 
Christi religionem persuadet, 125. Christiau: bowinis ἃ- 
bertas, 2911. Centum Christisni interfecli sub Sepore, 257. 
Persecutionem pstiuntur apud. lersas, 565. In. seditione 
Alexanirina 4 Judiis necantur, 589. V. Barabanes Qon 
it urbe Gaza, et Seb siia, οἱ Phonbte, eonir: ce: crude- 
ler aii comuniass, 2*9. Forum hospitalitas et ufficía er; 
mor(gos, 299 Erga pagauos charitas, 25. Omeui digniUte 
priva.lur, 4)5. Α psgonis cecidumur, 312. Vigriliae Chr 
stianorum. Κ΄. Vig.lia, Coustemtims, Miltes. : 
Chrietus syb. quibus cousulibus ualus, 345. Baptizatus, 
δύ. l'assus, ibid. Scutcntia Origenis de auuna Chri-ti, et 
quil de ea definitum, 389. P.ssionis Cbrisii. festivikzs aa 
precepta, et quomodo olim observata, δὲ1. Julianus si- 
b w'acrun Christi deposuit, 297. De beneficio herbae qua 
hascebatur juxta simulecrum Christi, 207. Coucio eise- 
erauda lu Cbristi contegptun balia, 5218. Κ΄. Contan- 
(ums. 
Part episcopus Coustintinopolitanos invites eli- 
gitur, 569. 
Chrysopolis urbs antiqua, 571. . 
Chrysostomus fit discipulus Diudori et Carterii 3bbatum, 
934. Fit lector ip Ecclesia Autiocheva, ibid. Fit presbyter. 
fbid. Episcopus Constantinop. ordinatur, 555. Quas provm- 
cias texerit, 355. Solus cibum capiebat, 551. Publice de- 
clamst ip Eutropium. 351. Ssacerdoies adversus Chrysosto- 
mum conspirant, 351. Clurvsostomus viros apostolicos a1 


conversionem ibarum dingit, S55. Celticoa convertit, 
ibid. Impedit ne Gains eccle-ia una cogredatur, | 
g3tug ad Gainarp mittitur, 556. Sev rianum ino- 


poli pellit, $37. Fecit. cruces. argentoas, qua cum cereia 
portabantur, 557. Quid Tüeophil: ip Chrysostomum odium 
suxerit, ibid. Quo pacto Chryiostoinusodium Au sibi 
cuuflarít, ibid. Qui fucrint «Jus inimici, ibid. Per quas Ae- 
guo Cheysostomo facia sit. inimjea, 55N. Chrysosiomus 
piphanium redarguit, ibid. Epiphanius et Chrysostoa 
*i^i invicem futura prenuüatiaut, iid. V. Epiphanius, 
ChrySos' omus accusatur, 559. Appellat synodum uuiversz- 
lem, ibid. Mittitur iu esiliam, ibid. *ed:tio Constsatino- 
poli propter eum in exsilium abductum, ibid. Gloriosus sb 
exsilio revertitue, $59. Hera ἔθος a Chrysostome ordina- 
tus accusatur, ibid. Prohibet Judos tier cirea -tatuam im- 
peratricis, 565. Subornastur qui eum occidereat, 361. l'e- 
rum ia synodo deponitur, unde factom es! seliisma, 560. 
In exsilium tuittitur et mocitur, ibid. 1 lyricum et Occilena 
parer eum ab orientalibus.se suspenderunt episcopis, 
ot. Diripiuntur domus eorum qui €linsostomo favebant, 
ibid. Ejus corpus Constantinopolim tr3astatum, 362, 5:9. 
Chrysosiemi nomen iu dypiieis sacris κα ibi ur, 561. Aui- 
Cus. jubet Cb omi memoria inu orationibus habeatur, 
915. V. Arsatius. Joannibe vocati qui erant a parte Juan- 
Dis Chrysostomi, 560. Clirysostomiani torquentur it carce- 
Fe propter fsctum incesidiuim, 561. 

Ciconiarum pietas, 28. 

Cireus Augusti imp. describitur, 56. Unde ἘΝῚ eirces- 
ses dicti, 56. Locus ín ci co et in, amiphübatro μῦν δε 
debitus, 75. Unde pro: enerit Ὁ mappa signum det circen- 
sibus, $6. Ad circum nesciunt convetire ttoues, 14. 

Civiles lites patriis legibus dirimenda, 178. 

Civis nobilissimi est patrim sute augsmenta engitare ἐδ. 
Tanto quis honorabilis habetur. quauto. eivibus profuisse 
cognoscitur, 105. Quedam ineffabilis est yratia civitatis 
unum in se suscipere quod vidét omaibos ex; ed re, 115. 
Nullatenus de ejus fide dabiistur, qut ad eustodiam civita- 
tis eligitar, 119. Civis animum non habet, qui urbis su» 
gratia tion tenetur, 138. Uuicuique civi soa urbis respublica 
est. 142. Muaitio civitatum spes est certa cunctorum, 196. 

Civitatis curatoris formula, 115. Do custodiendis portis 
civitatis formulas, 119. 

Clarisimsts formule, 191. 

€laudianus poeta insigais habetur, 595. 

Glearehus nymphzum zdifleat, $11. 

Clementia non ixi 3k. 

Clementis Histosia, 206. Libri, 465. 

Cleomedes athle!a a paganis deiflcatus, 503. 

Clericorum e vita euetestis est, 156. Eorum eon- 


tinentía, 548. Clerici puniendi a rege ad episcopum rezmit- 
tunt 7. ntar miltare, 235. 


Cloacze urbis Rows mirabiles, 49, 157. 

Clodoveo Francorum regi de victoria reportata de Alle- 
pannis gratulatur Theodoricus, 59. Citbaroslum ad eum 
dirigit, ?0id. Clodoveum inter et Alaricuuin. pacem facere 
nititur Theodoricus, 48, 41. 

Cniva. V. Gotli, 

Coslestinus Roman. ponufex Novatianos iusequitur, 368. 

Cogere. Inhoporum es. omae quod. cogitur, 177. 

Cojzjtare. Si preclare cogitata nou bene ag»ntur, ingT3,- 
ta sunt, 84. 

Cagn ter, id ext judex, 111, 





1355 


Cotteefa *ocatur conventus Christianorum, 211. Collectse 
sahbato et douilnica fiebant, 350. Diversitas ín celebrilate 
collectarum, sacriíleii et cominunionis, 518. 

'ollega. Natura rerum est amare collegam, 173. 

Colossus Roma a Vespasiano erectus, 587. 

Com:tiva patrimonii, 60. Comitivze sxcrarum largitionum 
formula, 100. Comitivz privatarum formula et ejus oflicia,10t. 
Comitivie patrimonii foemula, 102. Comitivze primi ordinis 
formula, 105. Comitivs Syracusanz formula, 108. Comitivee 
Neapolitanze formu!a, 198. (ὀιμένα provincim formula, 
110. Comitiv:e Gotlíorum per singulas provincias formula, 
113. Comitive formarum urbis formula, 112. Comitivze 
portus orbis Roma formula, 111}. Comitive Romane for- 
mula, 115. Comitivaa. l'aveunatis formula, 119. Comitivee 
insule Curritanss et Celsin: formula, 116. Civitatum di- 
versarum comitivz formula, 118. Comitivz principis mili- 
tum formula, 119. Coniitiva domesticorum, 150. 

Commeatalis formula, 199. 

Commenota:tensis, 185. ' 

Cowmercia civibus secundum temporum qualitatem mo- 
derari jubentur. 115, 118. 

Comminatio. Plerumque depuntista comminatio plus ef- 
ficit quam poena componit, 75. 

Commonitorii scriniorum formula, 117. 

Commodum debet esse cum modo, 147. 

Cotumune. V. Publicunm. 

Communjo. V. C. Ilecta. 

Conedia unde dicta, 76. : 

Mice Dicenel successor Gothorum rex et pontife*, 


5. 

Competitoribus (de) formu!a, 121. 

Comus civitas describitur, 181. 

Concilium Alexandrinum cuim Kthanasio eelelratum, 283, 
Co :cilium Autiochenum, 2793. V. Antiochia. Coucilium inp 
Arabis, 289. Concilium Ariminense pro Occidentalibus, 
301. Quid in eo actum ex litteris Atlgnasii. cognoscitur, 
210. V. Arimingnse. Concilium Chalcedonense contra Joan- 
uem Chr nm, 35S. Concilium Constantinop. contra 
Macedonianos, 554. De canouibus in eo constitutis, 5355. 
Ad synodum Constantinop. Acacius episcopos e Bithynia 
evocat, 275. V. Constantinopolis. Concilium Ephesinom 
contra Nestorium celebratum, 570. De synodo spud Me- 
diolanum facta, 264. Concilium. Niceenum. F. Nicamum. 
Concilium Nicomedis, 264. De legatis concilii Seleucis, 
211. Exposita fides apud Sirmium presente Constantio 
Aug., 206. Tyro sypodum transfert Constantittus ad /Elíam, 
id est urbem Hierosolymorum, 239. Concilia celebrari non 
debent prater sententiam Romani pontificis, 216. Conci- 
liorum provincialium institutio, 335. Acta concilii per ex- 
ceptorés scripta, 274. Tomus decretorum Antiochim et 
Constantinopoli, $56. ᾿ 

Confessiones SS. Apostolorum Petri et Pauli Kom», 175. 

Confessio. V. Bapttsnius. 

Confessoruin diversorum conversatio, 210. De laico sj.i- 
plici confessore virum diale ticum superante, 225. 

consangulael in admi. isuratione non succedunt sibi igvi- 
cem, 70. 

, Conscientia. Negligatur aurum, ubi electum est consclen- 
tz przemium, 95. "l'otum vitiosum geritur ubi conscien- 
Us pufitas non habetur, 119. Conscientia ]2ia est, quie 
rovehitur m: mitis, 183. Bona vonscie.:tige termlnum non 
abent, 1: δ. Bona conscientia tunc vere imperat, cuum gez 
neraliter prestare festinat, 160. Facile absolutor est alieni, 
conscius sui, 170. Conscieutia recta vias publicas tenet, 
obviorum collocutione gratulatur : amicum esl autem cri- 
mini velle nesciri, et qui vias suas occulit couscientiota 
prodit, 196. Quid acquiri putatur, ubi bona couseientia 
pérditur, 177. 

Considersre. Ín alto pectore protenditur, quod consido- 
ratum semper augetur, 170. 

neillum quszrit omnis prudens, 106. 
* Consistoria antiqua, 93. 

Consobriaarum nuptie. V. Matrimonium. 

Constans imperator creatur, 212. Occiditur a Magnentio, 
251. Y. Athanasius. 

Constantia fit uxor Juliani, 285. 

Constantia urbs unde dicta, οἱ ᾳηοιηι ἃ» Gzzga iterum a 
Juliano subjecta, 2984. 

Constantinopolis prius Ryzantium dicta, mntato nomine 
ded.catur, 392. Noimnen, constructio et ornamenta Co:istau- 
tinopoleos, 232, Laus Constanti. opolitanorgui a religione, 
252. Anthemius muro Constautinopol m circumdedit, 5CG, 
Mortuo Valente Constantinopolim barbari devastant, 531. 

Constantinopolitanus pontifex post Romanum primus, 
035. Preeter Constantinopolitanum episcopum ordinatio flerl 
non debet, 374. Coustantinop. concilii epistola ad Geor- 
gium Alexaudrinum, condeninantis Actium. cum. scriptis 
cjus, 277. Constautinopolitana synodus, 533. H'ius eyistola 
3d Datpasuur papam, ibid. V. Concilium. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


Aog 
Constantinus M. quando imperator tactus, 907. Illi. si- 
gnum crucis apparet, et ipse Christus, 207. Maximam col- 
turam sacratíssimz crucis habebat, 210. Quomodo Οἱ εἰ» 
stianum dogma susceperit, 207. Ubi οἱ quando baptizatus 
sit, 208, 215. Quas leges pro Christianis posuerit, 298. 
Colloquium Constantini cum Sopatro, 208. Commendalt re- 
ligionem Christianam, 209. Paganorum ritus mutat, ibid. 
Nomina ecclesiarum ab eo exsiructarum, 222. Cum Árió et 
Alexandro expostulat, 221. Libe'los oblatos incendi jubet, 
225. ἐκινίκια ejus adversus Licinium, 225. Nicsni conri- 
lii Patres alloquitur, 236. Qui Aeesio Novatianorum epi- 
Scopo dixerit, 250. Constantini epistola ad Alexaudéum 
episcopum et. ad Arium, 222. Epistola ejus de Ario el 
scriptis ejus, 251. Altera epistola 4:1 Eusebium Palzstinge 
de confectione sacrorum librorum et de repurgatione do- 
minici sepulcri, 251. Alia ejus epistola adversus Éuse- 
bium Nicome-iensem, 255. Epistola ejus ad Persarum re- 
gem pro Christianis, 238. Epistola evoeantis episcopos ad 
causam Athanasii examinandom, 210. Quid ser,pserit. Ur- 
sacio, 269. Constantini "Tricennalia, 22. Ejus Vicennalia 
celebrata, 250, 912. Constsn!inus M. Gothorum auxilio 
multa przeclare gessit, 407. Cum eis foedus iniit, 210. Pre- 
sbytero cuidam moriens testamentum reliquit, 215. Mo- 
ritur, 212. Tres filios reliquit, ibid. 'Iranslatio corporis 
Constanuni, 271. V. Macedonius. Constantinüs laudaur, 
267. V. Arius, Athanasius, Crux, Nicaenum concilium. 

Constantinus minor Cesar. constituitur, 212. Scribit ad 
fopulum Alexandrinum, 244. Moritur, 215. V. Athanasius. 
;onstautinus apad Gallias invodit imperium, et filium suum 
Consiantei ex monacho Ciesarem facit, 411. Uterque oc- 
ciditur, ibid. 

Constantius patet Constantini, 208. Constantii consiliam 
de exploranda Christianorum constantia, ibid. | 

Constautius imperator ordinatur, 212. Constantil epistola 
δὰ Athanasium, ut ad eum veniret, 254. Epistola 2 Cou- 
stantii ad Athanasium, 25&. Epistola &ad Athanasium, ibid, 
Epistola 4, per quam omnia gesta contra Athanasium habita 
sunt cassata, 255. Epistola 5 pro Athanasio, ut aboleretue 
quidquid contra eum gestum est, 2506. Alia pro eodem 
epistola, ibid. Constantius iterum Arianis favet, 257. Atha- 
nasium iterum persequitur, 258. In lllyrivum prollciscitur 
cum exercitu, 260. Conatur efficere ut Occidentales sub- 
seribant Arianis, 264. Jubet ut epson hunc locum : Do- 
minus creavit, etc., populo exponant, 279. Quo »snno Con- 
stantius mortuus sii, 281. V. Ariminense concilium, Atha- 
nasius. : 

Consubstantialitatis voce an usi sint antiqui, 221. Con- 
δ} stantialitatis ides, 323. ; 

Consul a cousulendo dictus, 96. Consulatus formula, et 
quid ad consules "deg ibid. Cousulatus dignitaly:n 
fastigiu.n, 24. Inumbrat fama publicam in consule teu i- 
citaus obscuritas, 52. Consules «sse maguanimos decet, 
96. Novus consulatus initut. calendis J.nuariis, 274. Pru 
consulibus decemviri creati, 982. Tribuni militutp pro con- 
sulibus creati, 582. Consules Romani, 381 et seqq. Quinam 
primuni cale.idis Januar. magistratum iuierint, 984. 

Consularitat's officium, 48. Consularitatis formula, 107. 

Contractus levitatis errore factus lirmus non est, 31. 
Contractus liberi minoribus von permittuutur, 121. Con- 
tractus dici non potest, nisi qui de legibus venit, 142. 

Conversatio. Nemo amplius acquirit quam qui se bona 
couversatione tractaverlt, 190. Dignus est inter alios se- 
quenda deceruere, qui sibi modum visug est lcgitiunse com 
ver sationis imponore, 68. ) 

sr n nec gaudium pariunt, nec de laetitia procrcan 
tur, 16. 

Copres miracula operatur, 525. 

Corallici pelagi laudata semper opin:o, 114. 

€orilttus Gothorum rex, 405. 

Cornelium Romanum episcopum inter et Novatum scel 
8m3 pro recipieudis errantibus, 527. 

Cornicularius quis, 182. 

Corona. Sudores bellicos civica corona testatur, 33. 

Correctio. Hoc est propria. delicta. corrigere, quod et 
non facere, 1416. Malu.ii cum perseverat augetur, eL re. e: 
dium in peccatum accelerata correctio, 45. In partem pie: 
ta [5 recidit inoderata districtio, 54. Pudoris sustinere ja- 
cturam nesciuut qui se prius judice corriguutur, 79, Sul 
vitio vi:letur accusari qui spontanea voluutate uoluit cor- 
rigi, 1416. 

Cras Latine quid significet, 269. 

Crispus Constantini filius occisus, 208. 

Crudelitas sublevat l.un.i'es, 73. 

Crucis Domini et clavoria inventio, 253. Partem cruciq 
in statua sua reposuit. Constantinus, 2523. Partem aliam 
episcopo Hierosolymo-um dedit, ibi4. De signo crucis quod 
ia coo apparuit, 2C0. Not:e. erueis in vestibus, 280. Cha- 
racteres sub crucis figura in templo *erapidis imventi, 512. 
Miracula crucis, 203. Miraculum de d. qgonibu: ob crucis 


. 


159 


sigaationem fugientibus, 285. Prodigium coronata crucis 
fn visceribus pecudis, 991. Supplicium cru-is sublatum, 


210. Cruces argentez. V. Chrysostomus, Constantinus, Hl e- 
lena, Julianus. 
Cubitus Nili, 909, 4532. 


Culparum amica confusio, 118. Silgt squitas, si culpa 
non vociferetur admissa, 151. Indiscreti hominum mores 
vagsrentur, sí aut culpa formidinem, aot virtus praemia non 
baberet, 152. Primariorum plectibllis culpa omaiuu debet 
esse vindieta, 59. 

Cupiditas. Non est cupiditas eripere qus» nullus se Do- 
minus ingemiscit amisisse, 70. Placidum mare damnat qui 
undas cupiditatis exaggerat, 114. Illa sola dolere debent 
dispendia quz studio videntur cupi Jitatis inposita, 183. 

pido. F. Diana. m 
Curia disciplinis veterum patet, 50. Quidquid humani 
eneris floris est, babere curiam decet, 9. Curie de alLo 
bradi, 1.5. 

Curiales a cura dicti, 142. Curiales minor senatus, nervi 
86 viscera civitatum vocabantur, 143. Curialium predia noa 
distraheada, 125, 141. ; . : 

Cursuale ministerium, 80. Cursuales equi publicis usi- 
bus, non privatis, iuservire debent, 74, 8 custodia, 
15. Cursor. Y. Palladius. 

* Curules infula, 23. ] 
todia. Licet sit semper adhibenda, maxime tamen in 
necessitate utilis castodia, 66. Laudabile est in illa parte 
geminare custodiam, quam constat reipub. necessitatibus 
exquisitam, 80. 
yclopes primum fabricas condidere, 119. : 

Cyclus decesmnovennalis quomodo possit, 536. 

Cvprianus Cartliaginensis episcopus martyrio coronaiur, 
$92. Lncanie conventus ad natale sancti Cypriani, 159. 

e diacotii crudele martyrium, 288. J 

yrilli Alexandrini episcopi ordinatio, 568. Illius cum 
Horeste inimiciti», 569. 

Cyrilli Hierosolymitani eausa discutitur Seleuciz, 274. 
Cuni Acacio contendit de jure metropoliue, 275. Vasa sacra 
et véxtem ecclesiasticam donatam ἃ Constantino veedidit 
tempore famis, 275. Cur sit depositus, ibid. Prius appel- 
latione usus inter ecclesias; icos, 274. 

Cyrinus moritur ex pede calcato a Marutha, $58 

Cyzieeni. V. Eunomius, Ju'ianus. 


D 


Dacis antique descriptio, 403. 

D:edalus volsbat, 21. 

Daemon qusritor se 3 sanctis viris expelli, 517. 

Dalmatiarum principis formula, 118. 

Damasus com Ursino Ronie. episcopus ordinatur, $27. 
Ejus fides, 551. Mirabilis pontifex, 250. Ejus epistola de 
damnatione Apollinaris ad Timotheum, 357. 

Damna plus cobibent scelera, 65. Idonei damna vix sen- 
tlunt ; tenues autem levi dispendio vulnerantur, 116. Me- 
lius est priesentia damna contemnere quam exiguo qu&- 
siu pM commoda non habere, 11]. 

Danubii descriptio, 405. 

Daphnes festa septem diebus celebrabantur, 271. 

Dátio -Mediolaneusi episcopo mittit Senator ingentem 
papici P Pim populo esurienti distribuendam, 209. 

Davidie» lyrz: miracula, 38. 

Debitor, Debitum. Nemo alterius debitom exsolvere 
cogendus, 65. Magni peccati genus est alienis debitis al- 
terum pra:gravare, 64. Juste debitor fit alieni arbitrii, «ui 
a pluribus meretur audiri, 127. Ille pr:bet viam exce- 
dendi, qui non patitur justa persolvi, 128. 

Deceptio. Majus reatui pondus est inopinata deceptio, 68. 

Decessor et prs:decessor differunt, 152. 

Deciorum famili: laus, 42, 155. 

Decreta veterum servanda, 268. Locus subreptionibus 
non relinquitur quoties rationabiliter constituta servantur, 
25. Non est. alienus a culpa qui potuit agnoscere cousti- 
tu!3, 148. Y'. Concilia. 

Decuriarum rectura quz dignitas sil, 86. 

Defectus rerum aut coneiliam titubare, aut vires arguit 
defuisse, 69. : 

Defensionis cujuslibet civitatis formula, 115. Fida reipu- 
blicse salus est defeusor armatus, 19. Invalidus jejeuus 
defensor, 52. Nemo laborst defendere, nisl qui timetur 
defendi, 121. 11le defensor pro, rie dicendus qui tuetur in- 
Boxie, iss. 

Defensores sacrosancte Rom. Eeclesiz, 53. De'ensores 
Ecclesie Mediolanensis, ibid. 

Delegatorii concedeudi, 181. 

Delegatoría, 184. 

Delicta, Benigni priacipis est non tam delicta velle pu- 
nire quam tollere, et quare, 15. Facilius inimicorum ἃ ies 
cadunt, si uosuro δ ν} delicta subduciuius, 150. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM COSSIODOTM TOMUM. 


15us 

Detmophilus ab Arianis constituitur eyiscopus Coestanti - 

nopolitabus, 314. 
enarii numeri excellentia, 8. 

Depositum sub chirographo, 09. : 

Derogatio multum praevalet, quando derogaior ereduu: 
flde dignus, 24. ; 

Desiderium. Non est ab;ectum quod potest explere des:- 
derium, et quare, 22. In qualiiste desiderii potest men- 
honesta cognosci, 67. 

Diana trifornis, 91. Cupido ferreus in Disass templo si « 
aliqua alligatione pendeus, 21. Dianz Epbesinse templum 
4 Gothis crematur, 100. 

Dicationis tue dicecesis, 177. 

Diceneus Boroista Gothos philosophism docuit, 202. 

Dictio agrestis qux», 1. Tria dicendi genera, 2. Dicend: 
peritus debel esse puritate conspicuus, ἀξ. 

Didymus maximus contemplationum doctor, 522. 

Didyui a puero exci quania eruditio, 527. 

Die dominico vacandum orationi, 210. 

Diem veneris Constantinus venerabatur, 910. 

Diflicuitas. Solet facile 180], quod sine difficullale pole t 
inveniri, 24. 

Digiti lingzuosi, 76. 

Dignitas dum sd iocognitaum venit, donum esL; cum xt 
expertum, compensatio meritorum, 9. Talis est ub3quzeque 
dignitas, qualis sdministrantium yoluntas, 10&. Digznitati« 
$upDt anuus, αἱ cur, 111. Solent venientes 3d »ulicas dizni- 
tates. diutina exploratione trutinari, εἰ cur, 152. Nu!l5 
diguitas minor est, cum bene geritur, quando revereutiam 
Dunque actio videtur accipere de claride persomz, 


Digno quidquid creditur, hoc multis sine dubio collatem 
esse senütur, 174. 

Diligere quid debeamus, 55. Qns» studiosius diligimus 
majori $ atia castodimus, 20. Sicut ingrata videntur obscu- 
ΥΆ, sic dilecta praeclara sunt, 42. 

Diocletianus et Maxímisnus privstam elegeruat vitsm, 
407. Diocletianus se ut Deum adorari jubet, 591. 

Diodori virtutes, 525. Leontium redarguit, 271. 

Diodorus. V. Chrysostomus. 

Diodorus Tarsi episcopus a Meletio ordinatus, 553. 

Dionysius Italus iu exs.lium τος, 261. 

Dioscori solicitudo, αἱ sui ad sacra mysteria aecede- 
tent, 535. 

Dioscorus Longus Hermopoleos episonpus, invitus ordi- 
Batur, 556. 

Diospolis olim Lydda vocsbatur, 290. 

Diptycba. V. Chrysostomus. 

Disciplina dici nou potest, Ἴπ5 ipsa foerit corrizee 
da, 179. Redeat smor omnibus discipline, per quam ct 
parva coslescunt, et potiora servantur, 151. 

Discipalatus efficacissimum genus est, agendo polius in- 
siructüm esse quam loquendo, 93. 

Discrimina dum feliciter cedunt, suavissimze memorix 
sensum relinquunt, 129. : 

Dissimilitudinis fides, 511. Y. Acaciani. 

Divalium sanctionum constituta, 55. Divallom sanctio- 
Dum statuta, 65. Divallum sanctionum forma, 69. 

Divinitas an defluiri debeat, 289. Monachi /Egyptii sedi- 
tionem excitant coutra Theophilum, dpi is ibcerpo- 
reum dicebat, 556. Seditio inter mona ob quaestionem 
de natura Dei íncorporea, 356. Taoto Divinitsti plurimi 
debemus, quanto a cseteris mortalibus majora suscepimvs, 
156. Nihil sine causa gerítur, nec mundus fortuitis essibu: 
implieatur; sed quidquid venire videmus ad terminum, 
divinum constat esse judicium, 199. Providentia divina uxi- 
bus nostris aliqua subducit, et quare, 900. Juvat divina 
munera diligentibus conüteri, 157. Graviores diaboli imi- 
días tunc subimus, quando Dei dona suscipimus, 174. Gra- 
tia Deo redditur, dam in servientibus bonorstur, 156. 
Quanta csecitate damnatur, qui se sestimat perpetrare quod 
Divinitss non possit advertere, 194. Intolerabills exeessos 
qui supernse Majestatis affectat injuriam, 66. Licet ubique 

eceat justitiam custodiri, in illis rebus mazime necessar!:s 
est quz Deo offeruntur, ne putemus ign: rare Deum unie 
accipiat, si fraudatis oblationibus acquiescat, 45. 

Divitis. Plerumque res parvas plus prxevalent praestare, 
quam inagnas possunt obtinere diviti, 21. 

Doctrina ex obscuro nobilem facit, 144. Ad omnia red- 
ditur humilis, quem imbuit doctrina carlestis, 156. 
pur Meno tinea δεῖ oblatio maligaa redimentis, 

Doolosus animus non sequitor arbitrium imperanus, 10. 

Dolos pro dolores, 51. 

Dominus. Mutatur fortuna cum dominis, 24. De claritste 
servientium cres it fauna dominorum, 60. 

Donmiuica uxor Valen is imperatoris, 531. 

Dominicus. V. Dies. 

Domitianus Deum sc appellari jubet, 357. 


1009 

Dona sua lucrantur principes, 135. Dona regis, quamvis 

va, sublimapt, et quare, 147. Dooa rcgalia militi- 

s, 83. 

Uonauva p'incipum quando solita dari, 295. Donativtn, 
85, 88. Donativi commoda, 61. 

Donati eyiscopi in Berea sepuluura insignis et mira- 
cula, 351. 

Donatus tjcus insignis habelur, 592. 

Dorotbei labores et stupend:e vigiliss, 555. 

Dorothei Arianorum episcopi mors, 567. Σ 

Dro uones, id est naves in [talia zediticaptur, δὲ ei seqq. 

Dromonariorum electio, 65. 

Ducatus Hhasetiarum formula, 111. 

Duellum dissuadetur, 43. 

Dux. Non est in. duce perfecta laus asserere semper 
anxios labores, 128. ; 


Ecebolus sophista Chrisianus, 9282. A fide Christiana 
dellcit, 296. 

Ecclesiarum possessiones, 194, Edictum contra eos qui 
munera regis collata ecclesiis subripuerant, 194. Ecclesie 
Cous' antii episcopi jugum unum a jrincipibus concessum, 
06. Ecclesite. defensores. V. Defensor. Bona Ecclesim (a- 
cultates pauperum vocantor, 147. De ecclesiastico munere 
pauperibus est petius consulendum, 148. Xenodochisa Ee- 
clesiarum, 514. M nister Ecclesi:e candelas praeparans, 525. 
V. Luminaria. Vasa Ecclesis in quibus Christo ministra- 
tur, 201. De publicatione vasorum ecclesiasticorum, 296. 
V. Constantinus, Cyrillus, Episcopus, Joviame. Ecclesise 
asylus, 27, 51. Homicid:w in ecclesism fugienis mutatur 
[xena capitis in exsilium, 54. 

Ecclesiastici a nullo debent opprimi, 54. Justitia ab om- 
Mibus, sed maxime ab eeclesiasticis colenda, 43. Manus 
ecclesiasticorum ad sanctifi-andum vacare debent, 269. 
UN pro beneficiis ecclesiasticis nullo modo ambien- 

4, 1. 
i e nave: slligot, sicut et concbs» maris In- 
17. 

Edicta generalia quare promulgen!ur, 150. Kdictum 
suum in seuatu. reeitati jubet. Athalaricus, 151. lilud per 
trigiuta dies ip conventibus publicis more solemni recitari 
praecipit, 151. 

Edietale programma, 133. 

Egenu similis est qui red 'ere nequit alienum, 125. 

V gesippus sapientissimus historiam scripsit, 2606. 
Eistione (de) odium coneitawur, 162. 

Electus. Dominorum laudibus a, plicatur, cum se proba- 
biliter tractat electus, 145. : 

Elements (de) quid sentiant philosophi, 57. 

Elepbantis grautudo, 169. Mewor est injuriz, ibid. Ele- 
pliantum ín bellis usus, 160. Elephantis ruina, 169. 

Eloquentis professorum emo:umenta, 1523. Pene feriata 
est distrie io, ubi prz valet. eloquentise lortitudo, 99. 

Elus us Cyzici ordinatur episcopus, 270. Elusii p«eniten- 
tia postquam ia Ariaunum doyma consensit, 510. 

Encratistaruin, id est Abstinentiumn heresis, 287. 

Ephrem Syrus vir mirabilis, 279. Tutius hzretice pra- 
vitatis infirmitatem nudavit, 520. 

Epiphauius sophista utriusque Apollinaris amicus, 278, 

Epiphanius episcopus inter eremitas maximus, 525. Ejus 
eleemosyus, 552. Mendicus morte simulata eum deludere 
voleus, vere moritur, 352. Fit Theophili amicus et Chry- 
sostomi iniiiicus, 537. Libros Origenis damnat, ibid. V. 
Chrysostomus. 

Episcopus qualis esse debeat, 305. Qu:e ad ordinem epi- 
scopi requirautur, 318. Qua debeat esse episcoporum in- 
tegritas, 26. Episcopis administratio innocentis datur, 175. 
Nihil in episcopali honore temeraria cogitatione prssu- 
mendum est, ubi si ed creditur, etiam tacitus ab 
excessibus exeusatar, /. Totum episcopis diguum est, ubi 
pletas invemtur, 200. Episcoporum precibus se commen- 
dat Senator, 175. Episcopi 3postolicarum Ecc] siarum mo- 
rienote Theodosio, 595. Episcoporum electio, 250. Episcopi 
ex aliis ad alias Ecclesias mutati, 577. Episcopi rerum pre- 
tia deliniuut, 180. Episcopo mille quingenti solidi a rege 
mittuntur, provincialibus distribuendi, 26. Decet ab epi- 

, $copo corrigi quod ab ejus familiaribus :.0n debuisset ad- 
j miti, T&. Episcopo Aurigeni jubet Theodoricus ut sibi 
. subditum ali uem plectat, qui res et uxorem Juliani sub- 
traxerat, ἐδ. Ad episcopi curiam causa inter Sarsenstes 
mubicipes et Ecclesiam remittitur, οἱ quomodo, 50. Ad 
episcopos provocare permísit Constantinus, 210. Episcopi 
Polensis causa a Theodorico evocata, 74. V. Alhunasius, 
Clerici, Sacerdotes. Episcopi ab icaü injuriaque affecti 
Romam adeunt, 247. Episcopi damnati, 274. Diversas epi- 
scoporum poenze, 275. Episcopi abdicati, 275. Episcopi ex- 
coamuunigati, 274. Undecim episeopi &igypui iu Diocesa- 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1510 


ream relegati, 519. Episcopi orthodoxzi iu exsillum acti, 
911. Episcopi exsules rcstituuntur, et templa paganorum 

Priuutur, 285. Litterse episcopales pro peregrinis, 292. 
ΕΥ που θεοὶ appellatio. V. Chrysostomus, Cyrillus 1'ie- 
r 


nein iier ec dup ᾿ , 
Zquorum opt m desenptio, 59. Equi ici vere- 
dariorum, δέ. Equi desuliatorii, »p. vid 

Equitibus et senatoribus judicia communicata, 58 

Eremita in exsilium aLucio destinati qus miracula, 517. 
V. Monachi. . 

Errores noxios vincere est vitia maculosa superare, 107. 
Cautum debet reddere, non sequacem, error alienus, 111, 

Esurientes. Qui potest esurientibus subvenire, si non 

t, exstingult, 194. Nimis impium est, plenissimis cel- 
is, vacuos esurire cultores, 167. 

Evagrius quos libros ediderit, 521. Quid Evagrins in libro 
suo de Monachis scripserit, δέ). Quadam preclara Pa- 
trum testimonia ex liiro Evagrii de Contemplatione, 522. 
isi ab orthodoxis constituitor episcopus Constanti- 
Dop., 514. 

Evagrius eloquentissimus discipulus οἱ archiJisconus . 
saucti Gregorii Nazianz., 5241. Evagrius ordinatur episco- 
pus Antiochenus, 541. Contra regulas ordinatus, 350. 

Keanzelium legere cujus sit, 548. Evangelicorum et 
apostolicorum librorum auctoritas, 236. 

Eubolus. V. Ecebolus. 

Eucharistia olim dabatur laicis ia. manibus, 345. Error 
Euchetarum de Eucharistia, 307. V. Mucedonius. 

| udoxia Arcadii impef. uxor iioritur, 561. 

Eudoxise Theodosii uxoris eruditio, 571. Quomodo Hie- 
rosolymam sit profecta, $79. 

Eudoxla filis Theodosii Valent niano nupta, $79. 

Eudoxius, Martyrius, Macedouius nuntii Oricntalium epí- 
scoporum, 212. 

Kudoxius Antiochenum RE Ven usurpat, 966. Niti 
(or Aetium restituere, ibid. Accusatur apud Coustantium 
Aug., 271. Post Antiochenum Coustantinopoleos invasit 
epi tum, 276. Consulit Eunomio, ut dograa suum Me 
mat ad tempus, 278. Gra:iosus fuit in aula Valenus, 308. 
Moritur, 514. 

zelus grammaticus imperium invadit, 250. Occidi- 
tur . 


Eulogii cum Modesto prsefecto colloquium, 515. 

kulogius et Protogenes pro conversione paganorum la- 
borant, 515. Redeunt de exsilio, $15. V. Protogenes. Eu- 
logius aliorum cogitationes cognescebat, 325. 

unomius episcopus civitatem suam a Persarum obsi- 
dione liberavit, 563. 

Eunomius notarius Áetil, 254. Auget Arii blasphemiss, 
278. Áccusatur apud imp., 278. Fugit, ibid. Ejus temeraria 
subtilitss, 510. Septem tomos in Epis lam Pauli ad Ro:ua- 
pos scripsit, 510. Cyziceni ejiciuut Eunomium, ibiJ. Cur 
Eunomius ab Eudoxio segregatus sit, 513. De illius calli- 
ditate et seieutia, 9534. In exsilium mittitur, 346. V. Eu- 
doaius. 

Eunomianorum schismata, $19. V. Aetiani. 

Euplironius Antiochix fit episcopus, 255. 

Eupsychius mar!yrium cur passus sit, 287. : 

Ευτιοβ  Galllas invadit, 417. Briuones profligat, ibid. 
Eus subigit, 418. Árvernam Galli: civitatem occupat, 617. 
Arelatum et Massiliam subigit, 418. Moriter, ibid. 
gu ea uxor Constantii suppl.cat pro Juliauo imper., 


Eusebius Gazee martyrio coropatur, 286. 

Eusebii Samosateni constantia propter Melctium, 279, 
230. Illius in exsilio subeundo magnanimitas, 3:9. [n aliis 
provinciis multos sacris ordinibus initiat, ibid. De exsilio 
reversus plures episcopos instituit, 552. Δ muliere Ariana 
jactu tegulas ocoiditir, 552. Martyrio eoronatos est, 509. 

Eusebius Vereclleusis mittitur in exsilium, 361. De 
exsilio retocatur, 288. Alexandrie cum Athanasio conci- 
hum celebrat, ibid. Quid Àntiochis egerit, 290. 

Kusebius. V. Basilius, Marcel.us. 

Eusebius Pamphili orationem habet ad Constantinum 
imp. in conc. Nicsno, 226. ὁμουσίον vocabulum subtiliter in- 
terpretatur, 228. Episcopatum Antiochenum recusat, 255. 
Eusebius Pamphili laudator δὼ imperatore, 235. Vitam 
Couatantini scripsit, 221. Moritur, el Agapius ei succedit, 
215. V. Constantinus, C. nc. Nicenum. 

Eusebii Nicomediensis epistola sd Pauliuvum episcopum 
Tyri, 220. Potentla illius apud imperatorem, 221. in conci- 
lio Niezao sc iptum proposuit plenum blasphemiis, 927. 
Dato peenitentix libello θὲ consebstautialitatis consentit, 
238, 251. Constantinopolitanum episcopatum invadit, 255, 
3254, 216. Apud Coustantinum pro Arisnis agit, 258. Quid 
egerit ut Arius in F«clesiss communionem reciperetur, 

1, tjus potentia in auía Consiantii, iu qus Arianum dog 
ma firmare conabatur, 24. Julio Rom. pontif. scrilut ca- 


151f 


lumnias in Athsnssium, 245. Legationem ad eum mittit 
eamdem ob causam, 247. Morsur, ibid. V. Athanasius, 


onstanfimus. 
ceicblus Emisenus Alexandrinus episcopus constiLui- 
tur ; 
Eusebius eunuchus przepositus cubiculi res et Libe- 
ri» sumto pootifi-i, 265. Morte damuatur, . 
NM Alexander Antiochenus orthodoxis unit, 


Eustathius Beroasze episcopus Antiochesus ordinatur a 
Patribus Niczeni conc., 207. Orationem habet sd Constau- 
tinum in conc. Nicsno, 226. Qua fraude ab Arianis sit epi- 
scopatu depositus et in exsilium Mer Quomodo 
Eustathius nequitiam patefecerii, Eudoxi;i, 217. V. Conc. 
Nicenum. 

Euthsricus Amalasueniliam uxorem duxit, 595, 423. Quse 
sub ejus consulatu gesta sint, 595. 

Eutropius prepositus imperatori occiditur, 554. Enuro- 
pius. V. Clirysostonus. 

Eutropius lector propter Joan. Chrysost. in esrcerem 
coujicitur, 561. 

;utychianus monachus miraculis insignis, 113. 

Eutychii bzeresis, 549. 

Euzoius Arianus expulso Meletio Antiochise est ordina- 
tus episcopus, 250. Redeunte Meletio Arianis Ecclesiis 
przerat , 290. 


Evectus et evectiones, 80, 97. 

Evocatoria formula, 130. 

Evoicius in exsilium miuitur , 502. 

Examen. Du trutinandus est, cul traduntur examina, 
93. Ad examen veuiunt que putantur incerta, 155. 

Wr ἀμ Non prajudicat juri publicu personalis exce- 

^io, 34. 

Excessus (ünc sunt ín formidine, eum creduntur judíci- 
bus displieere, 5. 1a auctoribus perfidis resecabilis semper 
videtur excessus, 39. In jpsis iniliis excessus est compri- 
meudus, 61. Qui polest in universitate peccare, gloriosos 
Dimis est, si nescit excedere, 1350. 

Exempla. Insuructus redditur 3nimus in futuris, quando 
perire commonetur exemplis, 93. Non petest ba- 

jere auctoritatem sermo qui non juvatur exemplo, 178. 

Exercitia. Asgidu» sollicitudine refovenda qu:e continuis 
exercitiis subjacent, 74. 

Exercituales impens:e, 55. 

Exercitus. Disciplinam non potest servare jejunus exer- 
citus, 64. Commodus sub expensarum lcge tenetur exer- 
citus, 85. ProdiLionis ins'ar est exercilui subtrahere, quod 
eum constat armare, 117. D sciplina rubustius semper ar 
pator exercitus, 191. V. Hiliiia. 

Existentiales. V. Aetiani. 

Exstaptia. Ex non exsjantjbus, aut fuit aliquando quando 
non fuit, voces sunt qus non reperiuntur in Scripturis di- 
vinis , 229. V. Ariani. 


F 


Fabriesrum septem miracula, 116. Nemo in fabricis di- 
ligens agnoscitur, nisi qui et in. suis sensibus ornaussimus 
invenitur , 76. 

Facinus omne auctores solos insequitur, 27. 

Fama. Qui bone fame studet, suo semper judicio plus 
gravatur, 102. Nuila potestas est, quz» qualitatem famse de 
ore hominum possit auferre, 111. Prolixior setas optatur, 
in quo fama semper robustior invenitur, 154, 

ames iu ultionem necís orthodoxorum, 314. Famis tem- 
pore filii venduntur, &09. Famis tempore frumenta mode- 
rato pretio vendi jubentur, 145. Fames totam solet con- 
Lémnere, ut suam necessitalem possit explere, 61. 

Fasces nati ex fascibus, 9. 

Felix. Melius agnescitur elegisse nobilem quam fecisse 
Íclicem, et quare, 132. f 

Felix loco Liberii summus pontif.:x ordinatus, 266. 

Felix divinitus punitus, 296. 

Felicis laus, 23. 

Fl'elicis commendatio, 172. 

Femineus sexus ad matabilitatis vitia patet , 37. 

Ferri utilitates, 48. Ferrum auro iysi hnperst, et servire 
cogit locupletes pauperibus constanter armatis, ibid. 
"errarize vense ia Dalmatia, 48. 

Festi dies Christianorum, et quid de illig senserit Socra- 
Lus, 547. Cantica in festis martyrum, 5*6. Dies festus au- 
niversarius SS. Juventii et Maximini, 995. V . Christus. 

Fidei novem expositiones, 275. Quidam amore pecunisa 
a lide defecerunt, 286. V. Hore:is. 

Fidei laus, 98. Tau suaves fiues affert fructus, ut etiam 
ipsa conciliet corda regnantium, 12. Fidem constantia pro- 
bat, 48. Nemo cogitur ut credat invitus, 53. Fides rerum a 
ratioDe colligitur, 7. Fides hominis nescit cum morte deti- 
cere, 19. Dona corta aunt qux üdem ab exordio tradunt, 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM €ASSIODORI. TOMUM. 


4512 


29. Non cst credendum contra. fidcm publicam. fihaciter 
supplicanti, 54. 

Fiducia. Audentes facit homines fiducia sei, 21. 

Figulin:? a rege conceduntur, δ]. 

Filius Dei quemodo Patri consebstantialis, 503. Ex quo 
sit, 149. Quomodo et Unigenitus et Primoge.itus, 952 
Cur Pater Filio major aliquando di atur, i6id. 

Filius obligati paternis, si non est hseres, exm- 
tur, 65. Similes filii patrum prseconia mox sequantur, ΤΙ. 
In totum non videtor ereptus, qui consurgit ia smcressiose 
reparatus, 127. Educantium. felicier laus est de Bliorum 
probitate laudari , 155. Inobedieutem δέοι declinare pu- 
Bas$ nou permittit humanitas, 28. V. Adeptio. 

Fisci excludenda est dispendiosa semper esormitss, εἰ 
quare, 71. Laudabiliusa parte fisct perdiLur, cum jostitia 
non babetur, 15. 

Fiscum cespitis possessum barbari persolvere jubeulur, 
85. Caduca bona tisco rezis compeiuut, 87. Proscriptorum 
bona fisco applicantur, 69. 
sio ue Antiochenus episcopus successor Emphromil, 


Flaminius cirous et via Flaminia quando facta simt, 583. 
Flaviani virtutes, 525. Adelphium redarguit, 591. Schi- 
snia inter Orientales eL /Egyptios propter Flavianum, 5:9. 
Damaso reconcilistur, 541. I: 3 Flavisni ad Tbheofe 
sium orato, 550. Flavianus Antiochenum soles accipit epis 
rien $50. Leoontium fo: titer redarguit, 271. V. Por- 
rius. 
luminum alvei liberi esse debent, 85. 

Fons Claudia cum . Nilo comparatur , 113. Fontis Marri- 
li:ni virtutes et miracula, 110. Fens spud Nieopolia mor- 
borum depulsor, 397. 

Formule diyni'atum apud Gothos, 96 et seqg. 

Fortes viri semper in pace modesti sunt, 190. "Manus 
fortium patrona, 89. Latet s. b otio laadabilis fortitudo, et 
dum se probandi non. habet spatium, oceulta. est. iux t3 


merilorum, 15. 

Franci precipitati saltibus przelia semper gentibos intu- 
lerunt, 175. Francorum gens circa Gallias constituia Ro- 
mauis Infenss, 426. Constans eos Homanorum subjecit im- 
perio, 317. V. Galli. 

Fratrum dulcis concordia, 132. l'ercussor fratris ip es-i- 
liutn relegatur, et qua:e, 11. 

Fraus omnis gravis cst, 195. Cuncta torbaetur, si inte- 
gritas cnm fraudibus misceatur, 8. 

Fridigeruus Gothorum parti praefuit, 228. 

Fronto orator insignis, 588. 

l'rumentorum copia debet primum prodesse provinciz 
cai nascitur, et quare , 17. Frumeatum non expurt ndum, 
u si cum regionis necessitas expleta est, 17. 

Fureutes justa uon sentiunt , et cur, 63. 

Furor plerumque instantia praecipitat, 40. 

Fostuariun supplicium, 65, 142, 180. Fustuaria ultio, 32. 


Gainas conatur incendere palauum Constantinop., 595. 
Gainz rebeilio, 555. V. Clirysostomus. 

Gallus flt Cesar, 260. lilius rebellio et interitus, 963. 

G»llus Constsnini Magni nepos, 252. Epliesi dat operam 
literis, οἱ sub quo magisiro, ib:d. Prodigium dum Julianus 
et Gallus templum Memma erigunt, 984. 

Gallicana expeditio, 15. Gallos ad fasces Roma eligit, 25. 
Galliarum vicarium praefectorum Theodoricus institit, 45. 
V. Franci. 

Garismatia, 198. 

Gaudi κι semper animos inquietant, modus etiam raro lie- 
ti* rebux imponitur, qui magis ia tristibus invenitur, 61. 
l'iaculum quoddam est inter tristes velle gaudere, 152. 

(aza, V. Ajax, Zeno, Constantia. 

Geberichus Wandalos bello vincit, 407. 

Gemmiarum divites venzx auri fulgore pretiantur, 95. 

Generosi est animi optare quod summuin est, 21. Gene- 
f0*05* vires omnia convenit sub moderalione peragere, 72. 

Geusemundgs per arma filius facius, et. ejus integritas, 


Gentillum templa eversa, 252. 

Geometria aliis artibus y rzfertur, 57, V. Chaldaei. 

Georgius i: sedem Alexandrinam intrusus propulse Atha- 
nasio, 200. Quz mala in Alexandria per eum facts siut, 961. 
Iltius crudelitas, 276. Quoniodo mortuus sit, 286. Cadaver 
ejis camelo impositum per totam ei: itstem  traducitur et 
coucrematur, 286. V. Athanasius , Ariani. 

Georgius Laodicesm feiorem liretiee pestis evomuit, 


19. 

Gerax Cyrilli auditor in theatro verberibus czditur, 
$u9. 

Uuergke civitatis partus torramotu subveitugtur, ὅτ. 





1515 


. Gizericus Ve-egotharum rex Italiam invadit. et Romam 
vastat, 417. 

Gladiatorum ludi. V. Honorius. 
Gladius. V. Belus. 

. Gloria. Labore.u non refugit qui virtutis gloriam eoncu- 
piscit, 15. Quod gloriose geritur, fine temporis non tenc- 
tur, 24. Alfectat unusquisque gloriam suam , 155. Hxc est 
certa ploria EequeMtor potuisse mereri, per quod homines 
constat ornari, 135. 

Cororanes rex Persarum divinitus in bello repulsus, 565. 

Gothi unde primum egressi, 599. Quo pacto sedes suas 
promoverfht in Scythia , 598. Anais sunt Instrueli et 
:equitate co'npositi, 118, Halarico et Redagaiso regibus in« 
grediuntr Italiam, 595. Stiliconerà fugaut, ibid. Romam 
càpiunt, ibid. Gallias intrant, ibid. Coustantio Placidiam 
reddunt, ibid. Yesosim /Egyptiorum regem pro&igant, 100. 
Asiam subjogant, ibid. Eorum adversus reges Persarum et 
Macedonum bella et victori, 402, 405. Muesiam Thraciam- 

ue vastant, 4 5. Sub Ostrogotha Gepidas vincant , 403. 

ub Cniva rege Romanos iufesiant, 406. Regnante Gallie- 
fio, Asiam, Chalcedoniam, Trojam, Tbraciam, infestan!, 
406. Gothi minores Mosiam incolunt, 420. Q&emadinodum 
se Gothi contuleriut ad Valentem, 528. Cum Gallo et Vo- 
lusiauo foedus ineunt, 406. Eorum cum Gepidis cognatio, 
405. Eorum justitia, 47. Privilegia, 89. Annua munera ἃ 
Romanis consecuti sunt, 403. Sapientiores sunt barbaris, 
400. Eorum in eligendis regibus mos. 169. Gothorum rex 
Romanorum sacramenta suscipiebat, 126, 127. Quomodo ad 
Gothos pestis Ariana pervenerit, 523. Gothis tetatem legi- 

am virtus facit, 18. 
Grammatice laudes , 152. . : 

. Grando saxorum gerens similitudinem Constantinopoli 
cecidit, 311. Grando vehemens ibidem iterum cecidit, 561. 

. Gratia. Dulcior solet esse gratia post amaritudines ex- 
piatas, 169. Gratia non debet occumbere eum dilectis, 124. 

Gratianus fit imperator, 511. Illius benignitas et fidei 


clitudo, 551. Episcopos orthodoxos de exsilio revocat, 


r 
$31. ». Audragatius. 
Gregorii Pontici quanta fama et miracula, 337; 
Gregorius Cappadok vir eloquéns, 290. 
Gregorius Nazianzenus Julianum depingit, 50}. Constan- 
inum translatus est, 531. Constantinopolim relinquit, 


Jo. 

Gregorius Alexandrinus épiséopus intruditur, 215, 216. 
Syrianus cum umilitari presidio eum Alexandriam perducit, 
416. Alexandria removetur, et Georgius Ariauus in ejus 
locum sufikitur, 217. 

Gregorius Laodicenus quil de Filio Dei dixerit, 276. 

Gregorius Beryti Arianus, 220. 


Grüum indusiría com pelagus transeunt, 75. Gruum con- 
cordis, 143. 
Gryphes aufunm jugiter effodere leguntur, 115. 
H 


Habacuc et Michat:» prephetarum corpora inventa , 552. 

Habitaculum. Prima froutLe talis Dominus esse credilur, 
quale ejus habitaculum comprobatur, 112. 

Hadriauus imp. a Christiauorum persecutione cessat, 
355. Bibliolliecam miri operis exstruit, ibid. Amasium suum 
deitieavit, 503. V. Alexandria, Leges, JElia. 

H:eretici tanquam ehameleontes mutantur, 215. Lex 
Constantini qua jussit ha'reticorum oratoria ecclesiis appll- 
cari, 242. Jovianus eos repe:lit , 505. Samosateni balneum 
Eunomii bsretici pollutum arbitrabantur, 509. Amphilo- 
chius Theodosio persuadet ut. hiereticorum conciliabula 
prohibest, 3i1. Divisio bareticorum intet semetipsos, 
310. Diversarum expositionum hsreticarum enuméGraLio 
po»t explanationem lidei Niczens», 1195. 

Halaricus. F. Gothi. 

Hamilesr Hannibalis pater occiditur, 585. 

Hannibal belium molitur, 585. Veneno perlit, 58. Cur 
spud P um Bithyni» regem veneno secum ipse pugná- 
verit, 55. 

Harmonius Bardisane cantica composuit impietate plena, 


926. 

Hebionis bssresis damnata, 218. 

Helena circa monumentum Domini quid reperit, 2352. 
Civitas Helenopolis ejus nomine diesta, ibid. Clavos galem 
et freno filii sui includit, 252. Moritur, ibid. 

Heli solitudo, 525. 

Heliodori vigili: atque jeiunia, 525. 

Heliodorus ex Cassiodorl familia , 6. 
Heicoe Phoenícis, 519. 

Helledius grammatitus preceptor Socratis, 512, 
liellin miracula operatur, 325. 

Heraclea civitas Ponti, 205. 

Heraelíles, V. Chrysostomus. 

-Mereulis bas:lica a Thieodorieo constructa, 6. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4514 


Hires. Suavius diligit hxredem qui beneflciorum re&r- 
datur auctorem, 126. Condignum est ab bi:»rede solvi, quod 
collatum constat auctori, 153. H:zres bonorum majotum 
virtutibus sine cessatione compellitur , 155. 

Hermanaricus rex Gothorum Alexaudro M. comparatus, 
407. Herulos, Venetos, Estrogothas, vincit , ibid. 

Herminsfrido T'huringorum regi n-ptem suam in matri- 
monium dat Theodoricus , 59. 

He: mogenes magister mititain volens Puuluin ab Ec.le- 
sia Ἐπ, a populo peremptus 65:, 217. 

erodes Idumzus, 900. 
Herulorum rex a Theodorico in filium aduptalur per st- 


ma, 59. 

liieronymus presbyter in Betbleem posltus toto thündó 
mirabilis habetur, 395. . 

Mierosolymitana Ecclesia mater omnium E clesiarum, 
536. apice Cyrillum Hierosolymorum tenuerlut episco- 
patum, 276. Hierosol pun concilii epistola ad /Egyptia- 
cos episcopos, 257. V ΒΘ γί. Hierosulyuitáni templi repa- 
ratio divinitus iapeditur , 291. 

Hilarionis miracula, 286. 

Hilsrion moaachus Orientalium apostolus, 292. 
ries de exsilio reversus scripsit libros de Trinitate 


Hildericus. V. Amalafrida. 

Hispanis vectigal, 90. 

Histria provincia describitdr, 108. ΄ . 

Histrionum rara constantia honestumque votum, 56. 

Homicidii facinus primus detestatur auditus, 1$. Homi- 
cidii crimen est in hominis saluté peccare, 106. ᾿ 

Huuanitatis refugit affectum , qui dolorem non sequitur 
alienum, 182. Servare terminos ignora! humanitas, 63. l'a- 
titar omnis bomo periculosos nexus, 185. 

Homousiani. V. Ariani. 

Honestas *ola merito capit luerum de legibus, 130. 
"T. aou Perpetua fruitur laude, cui est honor iu Romiue, 
:Honor secundi ordinis, 118. 

Bonoratus prsfectus ufbis Constantinop. judex in causa 
Aetti, 274. 

Honorius Theodosii filius nascitar, 940. Designatur im-, 
perator; 530. Suecedit Theódosio, $53. Ludum gladiato- 
rum removet, 555. Duas sorores illicite et infelici exitu 
uxores ducit, 410. Moritur, 572. 
. Horcisterum loquacissim:» manus, 76. 

Horestes. V. iret 

Hormisdas apud Persas nobilissimus confessor, 564. 

Horologium aquatite, 41. Horo'ogium sotsre, ibid. Ho- 
rologia aquatile et solare a Boetio fabricata, 22. 

Horrea. Cito expenduntur horrea, qui assidua non fuc- 
rint adjectione fulcite, 172. 

Humilitas tam clara quam rara est, 00. Howilitas ig 
principibus gioriosa , 95. ' 

Hunhnundus δὶ Alarleus Suévorum reges maxima clade 
aMciuntur, 421. 

Hunnorum exsecranda origo, 407. Eorum facies tcrribi- 
lis, 408. Gstrogothbas Scyticos superant, ibid. Coutra Gothos 
en $28. Thraciam devasta.t, 563. Ab lulia pellua- 
tur, $95. 

Hypatia philosopha Alexandris occiditur, 569. 


I 


Iberorum ad Christum conversio, 256. : 
idolorum cultum quinam imperatores prohibuerint vel 
miserint, 545. Quomodo fierent. voees idolorum, 542. 

e simulacro Androgyno ἃ paganis in. eccle:la couastituto, 
258. V. Alexandria. 

lgnoecere. Qui periculose justi sumes sub secarhate 
semper ignoscimus, 18b. 

Il'ustratus vacantis formula, 105; 

lilyricianorum ej'iscoporum ad orientales episcopos epi- 


3, e 
Imagines. V. Christus. ' ] 
Jmbecilliiati dum succumbitur, convenientet remcdia 
tribuuntur, 54. 
jmitari. Semper est difigentior imitatof priorls, 79. Mo- 
ribus debet esse conspicuus qui da!ur imitandus, 60. 
Immottales apud Persas qüinam dicerentur, 511. V. Re- 


[mperstor stipatores corporis hsbebat, 40t. Decennalia 
imperatorum, 450. . Constntht&s M. Dilatatüm est petius 
quam mutatum imperiuun, quod transit ad posteros, 125, 

Altare 


[mperandi dis-iptina est amare quod multis expedit, 1 19. 
Perniciosa res est in imperente tenuitas, 11. Pietas est 
verus ornatus imperli, 204. 

Imperari non potest multis quod nequeunt custodif'e 
psucissimi, Gb, Neu plus. presumcentibus imoerat, (uai 


v 





1515 


qucm sua facta commendant, 65.. Udium sibi excitat qei 
justis resultat imperiis, 178. imperium si in parvo contem- 
pitur, in omni parte violatur, 27. ! 

Imperitia magis inlatur aura superbie, 91. 

Impretiabilis rei pretia, $9. 

Improvidus consilium niutare detreciai, 129. 

lnpuadivis mulieribus tuiturum  coutiuegtis  proponi- 
tor, 9J. 

Impuuitus. Impiam est nos illis esse remissos, quos cce- 
jcstis pietas non patitur impun.tos, 150. Nec viudictam 
sinanns superare peccata, nec culpam insultare patiamur 
legibus impuuitam, 54. Noo pa imur impunitum, quod no- 
luinus esse permissum, 63. 

Incarnationis figurs et prophetis, 305. 

lncitamentam. Magnum genus est incitamenti credere 
desiderata posse compleri, 81. 

Indictío quomodo coguosci possit 9590. 

Indigentia susdet excessus, 1l. Grande commodum est 
cum iudi :entibus pscisci, et quare, 61. Ab iudigeutibus 
solas exigit, qui quod nou invenitur imponit, 200. 

ladorum conversio, 236. . : 

Indulgentis. Indignum est ut qui djs rho indulgentiam, 
delectis postea suffragetur humanitas, δύ. n 

Industria semper est amica sapientiz, 106 . Vincitur na- 
tura, dum eam meliorat iudustria, 145. V. Lubor. 

[nfaniite noa subvenire pudoris astimauur esse jactn- 


ra, 75. 

Inferior. Vitaperabile est inferiorem erigere, aisi meri- 
is alios videatur excellere, 176. 

Infldeles. Pro servanda civilitate illis non sunt neganda 
benefici: justitie, qui adhuc in “6 cognoscuDtur erta- 


re, 91. 
Íngeuium duabus curis nou debet occupari, 153. 
Initium. Bonum initium sequentibus rebus potest dare 
ium, 97. Semel bene inita pulls debent occasione 
coutrar.a suspendi, 166. Soleat initia protendere meliora, 
dum ἃ parvis inchoant, que in sequenubus magna δὲ &d- 
rens E uj » 
njuría. Graviter dolet injuris, quse contigerit insperata 
a eerta non quaerit injuria, 27. Detestabilis est om- 
njuria, 68. Ι 
[nnocentia cuncta commendat, 105. Vix audet quisqusm 
» in excedere, ip quibus culpas non potest invenire, 


Innocentius pont. Hom., vir prudentia et intellectu de- 
center ornatus, 350. Novatianos persequitur, 568. 

[Inscriptio futura przediceus in saxo iuveaitur, 511. 

Iutegritas. Maguum munus esL Διὶ integritatein deligi, 
hec mediocriter probatur conscieniia, cui est veriias com- 
missa seculorum, 87. 

Ínterpretium, 52, 

Invidia. Quidquid ex invidia dicitur, veritas noa putatur, 
7. Mensuram nou quzrit invidia, ?7. Invidia premit potio- 
res, 73. Invidiosa esi contra eum querela, cui sunt reve- 
renti: jura servanda, 74. Msjore cura tractanda sunt, uade 
invidia plus timetur, 108. Provectibus proxima est iudubi- 
lanter invidia, 162. Bene agentibus invidia consuetudina- 


fia, 168. : 

fra perite noverit cum pro'ervis, 191. Erigere non de- 
bet motus irarum, quod ad remissionem animi constat in- 
ventum, 16. Iracundus luminum fervore declarawr, 104. 
Gravius semper irascitur qui contra [roro commove- 
wur, 177. ven Ver nimis est quod delectat iratum, 65. 

lrens bosiliea, 216, 248. 

lrensi grammatici liber, 289. 

153aci monachi egregia et prophetica verbe, 540. 

isdgerdes Persaruin rex ἃ Christianis fexus, 568. 

I«idori erga suos monachos cura 9M. 

Isis prima navibus vela suspendit, 855. 


ὃ 


' Jacobi | erts ien de Christo prophetia, 205. 
Jacobi Antiochiz Migdonis seu Nisibis episcopi miracu- 
la, 254. Quomodo civitatem suam a Persarum oLsidione 
liberaverit, 279. 


AS px presbyter apud Persss pro Christo torquetur, 
Jactantis in mediocribes odiosa, 


96. 
Januario episcopo Salonitano ut pretiam 60 orcarum 
olei, quod debebat, vat jubet Theodoricus, ἐδ. 


Jejunii quadragesimalis diversitas, S43. Jejunantium in 
m abstinentia diversitas, 549, Sabbati jejuaium, 348. 
Jejuniorum virtus, 174. Jejunium pro salote principum et 
pro pace obtinenda indictum, 175. V. Bapiismus. 
Joannis Bsptisue sepulcrum violatum, 288. Caput Con- 


stantinopolim deportatum, 349. Miraculum iu hac transla- 


tune, 3549. 
Joaünis summi pontilicis laus, 171. Illius orationibus, 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4546 


SONA, correpuioníbus adjuvaori petit. Cassiodo- 
TuS, . 

Joannes Hierosolymitanos episcopes, vir mirabilis, 563. 
Joannes Antiochenus Cyrillum dsmsat, 576. 

Joannes Chrysostomus et Joaunitsm. V. € : " 

Joannes mouachus Theodosii victorista przzaumtiat, 597, 
$95. Joannes habet doaum propheuüs et miracula facieu- 
d Jjosnnes "war -gpodnr ense carat, 325. 

oannes tyrannus. V. Ardaburius, Aspar. 

Joseph patristcha primos prefectus. przetorio crestus, 
91. V. Pra[eetus. 

Jovianus imperator eligitar, 500. It!ius Gdei rectitudo, 
302. Illius vox Christiano imperatore digwissima, 300. Ab 
AUnanssio cupit orthodoxam religionem eloceri, 303. Fre- 
meutorum copiam restituit ecclesiis, 505. Exsules episeo- 
pes revocat, 305. Julianum Tarsi sepelit, 504. Coamsulatus 
et fiuis illius, 504. V. Athanasius. 

Jovianus episcopus. V. Antechns. 

Jovinus tyrsnnugs occiditur, 411. 

dia templi desiruetionem desnon impedire eoamatsr, 


Judsea a Tito espts, 581. 

Judsis permittitur synagogam relcere, et quibns con 
ditionibus, 53. V. S . Vocanter Ssmare: sepersti 
tionis populus, 55. Korum Genus constit.torum privilegia 
70. Cur geatiles facilius quan Hebrei fidem susceperiat, 
205. Judzi Christisnos accusant apud Persss, 456. Foren 
resultatio, 205. E»rum obstinatio, 367. l'eliuntur Alexae- 
dria, 310. Crudelitatis sus poenas dant, 570. Judasus qui 
dam cum ssepius bepuzaretur, squa foatis sbecessit, 510. 
Alius apad Cretam dicens se esse M..ysen Judzos qeam- 
plures decepit, 398. Quid, Judsse, supplicans 
ETE quasris, si siermam requiem iavenire Bos pos- 


Judices annui, 179. Judi-es mediis sacrosanctis Fvange- 
liis sententiam proferuut, 65. 

Judex. Facilis recti persussor est innocens 1.5 
Tandiu judex OMA quandio et justus putatur, 48. Magus 
pe nis vis est ad propositum recti venalitstem revo- 
eare Judieantis, 80. Majores uostri discursus judicum nos 
oneri, sed compendio Doviscie ur esse voluerunt, δ΄ 
Judices cum vendunt slieua. criuiina, sua faciunt esse e 
cata, 108. Cunciator esse debet, qoi judicat de salute. 109. 
Nibil subitum sut indeliberatum agere debet, 114. Gloris 
regni est reperisse judices exquisitos, 152. Non decet yt- 


* dicem ministrum esse voluntatis alterius, 135. Ultra omae» 


kmpietates est necare izesos, qui sanare crediior vulnera- 
tos, 1354. Non potest fraudari proprio desiderio qui militat 
sub jodice gratioso, 135. Ipsa est vera securitas, quz di 
nulla judieis iniquitate formidat, 145. Vocatio judicis spei 
justis debet esse, non mulcta, 147. Tota ad judíces fam 
confluit, si eos rarus litigator observet, 141. Judices δὲ 
janocentium praesidia sunt elevat, 149. Judices si invase- 
rem sustineant, eadem pasos plectuotue, 150. Turpis actus 
ex Loto sit a judicibus alienus, 150. Metus cuneta compo- 
hi, si reus crimen In judicante non invenit, 151. Non pro- 
derit judicen) aiiis esse perspicuum, si sibi potius reddause 
obscurus, 175. Nundinato judicem maxime dehonestat, 
178. luutile bonum est judicem non accipere, et mults 
md L.centiam prabere, 178. Per milites su05 judex 
intelligitur, 188. Nil vile, nil cupidum judices decet, 189. 
Dissimilis ab accussto &ebet. esse, qui judicst, 189. Eri 
magnum οἱ siogulare praeconium, si j non accipi 

ubi sunt qui multum dare eootendant, 98. Omnia 

judices reddunt, si ducesscelerum pie epa 191. Ma- 
gna injustiti:t genus est aliud. sibi ju velle, quam 
potest generalitas sustiuere, 191. Nimis exseerabile salem 
est, si cum aliud noverit conscientia, aliad lingua decer- 
n3!, 194. lpzequalis est srbiter, qui senteutiam mittit ia 
casum, 198. Deliberato jedicis viros debet pe- 
blicis actionibus adhibere, ibid. Proyris vitas imponit mo- 
dum, qui ibi se judicem intelligit constitetum, 178. Uti- 
lius est judicem mente nosse quain corpore, 178. Quam 
periculosum est pati judicem rationabiliter iratams, 188. 

Judiciaria virtus est n bonis sbundsre, et mentis 
temperantiam eustodire, 161. . 

Judicium, qus« juridicium cognoscite vocitatem, 179. 
In compendium mittimus mala, si przeseotia facimus esse 
judicia, 107. Firmum est judicium cujus tenetur exem- 

lum, 45. Appellabatur abusive judicium, ubi nop allega- 

ntur a partibus dicta prudentium, 101. Non facile erro- 
ris Judicio sordescit, quem doctrina purgaverit, 155. Noa 
semper unum merentur judicium diversa merita persoea- 
rum, 137. Non possunt esse principis vacua gratilicatioais 
judicia, 120. Uni acceptum fuisse, interdum gratia est : 
multis placuisse, judicium, 185. Honestum suffragium est 
secundi judicii, documentum prioris, 85. Ibi sunt vera ju- 
dicis, ubi neminem comprimit uila—timiditas, 165. Juui- 


1517 


perum r3tiones ad majus tribunal, 179. Judicat:e rei stan- 
dum, 6. 


Juliani avanculi imperat. apestate mors horrenda, 236. 
Juliani przefeeli mors horribilis, 296. 


Julianus Cesar constituitur, 963. Constantini Magni ne- 
pos erat, 282. Constantinopoli litteris dedit operam sub 
Maximo philosopho, 282. V . Gallus. Fingit so Christianum, 
et lector tit Nicomedis, 353, 284. Imperator appellatur, 
2:1. Appellatur Augustus, 280. Victoria illius de Alenman- 
uis, 280. Quomodo negata Cbristiana religione bellum 
contra Coustantium parabat, 230. Vocat se pouiilicem gen- 
tilium, 280, 285. Corona laurea super caput e us decidit, 
985. Consulit vates, ibid. Cesaream Cappadocia privat no- 
mine suo, 284. Scribit libros, et recitat in senatu, 285. 
Qua arte favorem populi sibi comparaverit, 285. Subdola 
illius ia Christianos clementia, 285. [nitio imperii sui ma- 
gis pepercit Christianis, 285. V. Mares. Exsules episcopos 
revocat, ?R5. Ahte imperium lateoter fuerat paganus, 284. 
Galilzeos vocabat Christianos, 285. Vexat ecclesiasticos po- 
pulumque Christianum, 285. Quomodo ecclesias clauserit 
et ecclesi: ornamenta diripuerit, 286. Quas leges contra 
Christianos posuerit, 88. Persequitur Athanasium, 291. 
T«um Bostreusem episcopum ejici jubet, 292. Nolebat 
Christianos cogi ut. sacrificarent, 491. Quomodo foverit 
Cyzicum propter paganitatis cultum, 291. Ejus epistola ad 
Arsatium Pont. pro stabiliendo paganorum cultu, 292. Ju- 
bet sacerdotes gentilium imitari vitam sacerdotum Chri- 
Stiapnorum, 202. Precipit ut secundum Christianorum ritum 
etiam pagani orat ones et. eleemosynas facerent, et deci- 
[825 templis offerrent, 291. Abolet crucem in vexillo quod 
labarum vocant 395. Quomodo aquis immolatitiis univerga 
pollnerit, 493. Quibus modis conatus sit paganitatem ex- 
tollere, et milies ad culum idolorum inclinare, 205. Op- 
tima episcoporum ad eum responsio, 296. Conviciantur 
Antiocheni iu barbam ejus, 206. Libro edito ultus est ΑἹ» 
tiochensium in se couvicia, 296. Nimium irominuit pretia 
rerum venalinm Antiochia, 296. Quomodo abstulerit Chri- 
stianis pecun.as, 296. Judxos aruat contra Christianos, 
297. Non potuit placare przesidem Beroensem, ut cum filio 
rediret in gra:iam ob Christianismum abdicato, 298. Quoe 
modo ad Persicum bellum perrexerit, 228. Obsidet regem 
Persarum apud Ctesiphoutem, 399.À seue quodam decep- 
Lus est, 299. Interficitur, 9299. Qus magi: post ejus mor- 
tem invent» sint, 299. Antiocheusium publicum gaudium 
nS Εἶνε morte, 299. V. Bapiismus, Gregorius N e, J0- 
téanus. 
Julianus monachus cognomento Sabas Jullani imper. 
moi:tem, antequam audiret, prenuntiavit, 298, Antiochiam 
venit, 526 
Julius ont. Rom. judex in causa Atlianasii, 217. Scribit 
ad Alexandrinos pro Athanasio, 254. Aibanasius, Paulus et 
alii episcopi orthodoxi ab Arianis in exsilium acti, ad eum 
Romam confugiunt, 247. Quid orieutalibus episcopis scrip- 
serit, 247. Quid orientales episcopi ipsi reseripserint, 218. 
Kespondet episcopis Antiocheni concilii, 218. V. Athana- 
sius. 
Jurans Evangelia tangit, 524. 
Jurisdictlo propria est quze datur a priacipe, 104. 
Jus bs duodecim capitibus institutum, 151. Moment 
jus, 1351. 
Jura publica certissima sunt humanz vitze solatia, iofir- 
morum auxilía, potentum frena, 40. Fcoduin est inter jura 
ublica privatis odiis licentiam dare, 63. In causa possint 
jore, non brachia, 111. Causa jure, non vi decerneuda, ἀδ, 
'riscorum mos fuit nova jura decernere, εἰ cur, 173. Jura 
untiqua tuenda, 178. 

Jussio. Leetitia debet esse cunctorum provida jussio do- 
minantium, 55. Decet firmum esse quod commendatur 
probabili jussione, 65. Gravis non est jussio qua eonstrin- 

it et priocipem, 85. Non est delectatio. commercii qus» 
jubetur invitis, 14T. Bonum est jubentis, si justitia impo- 
natur invitis, 145. Defiecatur animus bonis prieceptionibus 
institutus, 165. 

Justitia mundus ketatur, 48. Justitia imperium floret, 9, 
51. ata justitia semper auget principes, 63. Justitia 
reges efficit fortiores, 49. Nullum lxdit observata jusiitia, 
446. Nullum repudiat sequenda justitia, omnes clarificat, 
quos sul jarlicipatione sublimat, 189. De justitia nemo 
queritur, 197, Non est impossibile justiiiam suadere mor- 
talibus, 118. Justitia in illis rebus maxime cüstodienda 
quie Deo offeruntor, 45. Sua quemque possidere commune 
munus probatur esse justitie, 46. Confundi non debent 
jura imperante justia, 53. Quidqnid non discutitur justi- 
ta non putatur, 114. Inter duos populos nascuntur semper. 
cerianiüna, nisi fuerit justitia custodita, 118. Gravis ejus 
rei illatio, cujus adhuc justitia non probatur, 116. Justitiz 
leges ut bonis Ment ita claudunt malis moribus actio- 
uim, 115... De luopia justilize copla causarum vepit, 151. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4518 


Rara est in hominibus manus clausa et aperta justitia, (54. 
Medus non erit rapiendi, si pondera fas sit excedi, 1955. 

Justus. Habet proprium jus ille qui justus. est, 145. 
Omui laude decoratur qui justus edicitur, 189. Non pos- 
suut. dici justa quz nimis sunt, 148. Non est dubium me- 
liora recipere, quos contingit justa preestare, 1635. 

Justina qua occasione Valentiniano nupserit, 538. V. 
Ambr. sius. 

Justinus philosophus librum pro Christiana religione 
scribit, 588. 

Juveutius et Maximus Juliano resistont, 295. V. Festus 


ies. 

Juventus, Quod in juventute non discitur, in. matura 
tetate nescitur, 15. Hoc esi difficillimum regnandi genos, 
excrcere juveneui ín suis sessibos principatum, 175. Ju- 
venüm virtus praesumptione laborís animatur, 87. Osten- 
tent uvenes bellis, quod in gymnasio didicere virtutis, 


L 


Labarum. V. Julianus. 

Labor publicus debet esse fructaosus, 46. Mutilari non 
debet quod laborantibus datur, 8. Grave nimis est. fructu 
laboris sui fraudetur industrius, 51. /Equum est ut uni- 
cuique proficiat labor suus, 55. Laborantibus emolumenta 
deesse non oportet, et quare, 64. Nulli labor facit tx:dium, 
1: sumitur pro delectatione cupctorum, 92, Labores red- 

ni homines semper instructos, 185. 

Lssio excrescentibus morbis debaechari permittitur, 
cum medicina differtur, 52. Nulla liesio. removetur, cujus 
origo non tollitur, 113. 

Ls»titi: mensora de magnitudine nuntii venit, 124. 

Laridum ad exteras provincias non transmittendum, 


Laticlavia dignitas, 104. | 
Latipi reges qui faeript, et quot annis regnaverint, 581, 


Laudabile. Proprio fruitur honore quod est natura lau- 
dabile, ὁ. Preclarum a principe laudari, 4. Laudabilia 
Teque sordescunt, nisi congrua sede potiantur, 86. 

bunde coguoscitur quisquis fama teste laudatur, 153. 
ias Hi ad laudis aviditatem nátos singulariter invepi- 
mus, 10. 

Lectio divina semper efficere nititur pium, 138. /Egrc- 
scit ingenium, nisi jugi lectione reparetur, 172. 

HOUMUM gentium diversarum formula , 125, Legati 
mandata non scripta habebant, 157, 158, 166, 170. 

Legatio omnis virum sapientem requirit , 25. 

Leges ex Draconis et Solonis libris Atheniensibus ah 
Hadriano scripte, 5*8. Quare leges repertz, 65. InstitutiQ 
divinorum legum humano juri ministrat exordium, 125. 
Qui sine lege vult agore, cunctorum disponit regna quas- 
sare, 41. Custodia legum civilitatis est indicium, 70. Cou- 
fundi desiderant omnia qui tentant legibus inImica, 90. 
Sub quodam gaudio constat. inferri quod solvitur lege na- 
turali, 177. Voluniss regis in legibus est, 111. Crudele nil 
efficit qui sequitur leges, 114. 

ic? papa ad AUilan directus cum eo pacem fecit, 504, 


Leonas comes et Lauritius dux [δον concilio Seleu- 
cis intersunt, 272. 

Leonüi episcopi Antiochim dictum argutum, 257. 3a- 
cerdoiio privatus fuerat. quod se ipsum castras:et, 258 
Orationes suas tacitus dicebat, 271. 

Leontius. V. Aetius. 

Leves iuconstautia prodit oculorum, 109, 

Libanius sophista. puisus Constantin :poli venit Nicome - 
diam, 382. Pro Antiochensihus scribit, 296. Contra Cbri- 
stianos scribit, 500. Vivam Constantium laudavit, vitupe- 
ravit mortuum, 204. Scripsit de morte Juliani, 500 
Summe conatur Julianum laudare, summe vituperavit 


502. 

Libellarius titulus, 81. 

Liberius Veusnui pater eximie laudatur, 29. 

Liberius Julio succodit, 265. Dialogus iote* eum et 
Constantium, 265. Mittitur in exsiliuin, 265. Quomodo p«e 
adilionem matroparam Roman. ab exsilio sit reductus 
266. Scribit ad Macedonianos, 512. V. Felix, Macedo 
niani. 

Liberii laudes, 171. 

Libertas verba nutrit, 87. Animi volustetem propriam 
semper osteudit, 118. Ibi mores facilius peobantur, ut? 
nalura sub libertate monstratur, 162. Libertas in crimiue 
non requiritur, 145. Libertatis genus est servire regi, 81 
Pene reclusus admittitur, cui mutare solum liberum noo 
videlur, 120. 

Libra quare dicatur, 8. Esm duodecim uacisrum essa 
qute ibid. Libra prin-ipis, 02. Debet esse justíssima, 


i319 


Libri unde dicti, 185. /Edificatus libris locum non relin- 
quit injuriis, £1. n : 

Licinius persequitur Christianos, 207, 9209. Fugstur, 
ibid. Perimitur, ibid. V. Christiaui. 

Ligurum Venetorumque fames, 167, 200, 

Lingua diserta omnia bona Ceinulat, 150. 

Linguarum cognitio laudabil;s, 175. . 

Lies. Dum quis redivivis liubus tenuitatem insequitur 
supplicantis. non tàm vincendi votum quam adversarii τῆς 

etur quiesisse detrimeutum, 71. in iiumensum traht uon 

decet finita litigia, Ibid. Quid a bellica confusione pax di- 
stabit, si per vim litigia terminentur, 63. Si quzritis lucra, 
vitate potius damnosa litgia, 178. In causis suspecta po- 
tentia, 51. V. Sacerdos, Eptacopus. 

Litoius Melitinensis Ecclesise preesul Eu. hetarum bseresi 
se opponit, 507. : 

Là erarum scientia gloriosa est, 51. Cunetis lionorilius 
suo est digna suffrag o, 29. Aliqua in mundo non potest 
p fortuna, quam ?iLLerarum non augeat gloriosa notitia, 


Loqui poenitenda nescit, qui proferenda prius soo tradi- 
Jit examini, 159. 
ucanis du:ces recessus, 75. 
ucianus bsreticus, 218. . 
Lucifer Caralensis ia. exs.lium mittitur, 261. De exsilio 
reveriitur, 288. 
Luciferianorum heresis unde orta, 291. 
].ucius diaconus anathematizstus, 219. 
pocius Adrianopoleos in carcere moritur, 257. 
ucius Eunomii successor omnibos invi-us, 309. 
Lucius qua erudelitate Alexandriam fuerit introductus, 
2. Alexandria pellitur, $34. V. Athanasius, Petrus 
*. 


Lucrum cum invidia periculum est, 14. Honesta sunt 
lacra per que nemo kceditur, 145. lie. niagis potest. di- 
Cescere qui lucra. turpia nescit optare, 107. Cessat lucri 
pim, cum vacatur ad | lanetus , 75. 

udiera ars homa removetur, 581. 

Lumen. Damnum non e»t lumiui, alteri de sna claritate 
uargi ἰ, 165. 

[ominsria ecclesise oleo implebantur, 43. V. Eccle ia. 

upus pisceus, 187. 
pee hiumaui generis depopulairix, 1735. 
ycus fluvius, 215. 


Macarii conversionis occasio, 534. 
Macarii ambo inter monacbos illustrissimi, 521. Filiath 
£3cerdolis a daemonio liberant, 336. 
Mscarius Hierusolymitanus episcopus, 207. Post Her- 
vonen ordinatus, 214. 
Macedonianorum origo, 291. Reddunt esusam sus hz- 
réseos, ibid. Liberius primus noluit eos recipere , 511. 
hfuxriunt ad Valen;iipianum et Liberium sum. jontif., 
14. Eorum professio ficei in libello quein ob'ulerunt Li- 
berio, 512. Quomodo deuuo ab orthodo: is divisi sint, 553. 
Inter se dividuntur, 549. Ecrum pertinacia, 550, 5 5. Illis 
Ecclesi:xe ademplse sunt, 3:55. Persecuuo iu Macedonisnos, 
t»id. V. Ariani, Muoratonius. 
M3cedonii eremitse au legatos Theodosii libera et audax 
allocutio, 544. 


Macedonius 3h, Árianis episeopus Constantinopolitanus . 


ordinatur, 240. Hmre«iarches fuit, 248. Similis substantise 
assertor fuit, 276. illius error de Spiritu saucto, 276. Per 
iiti et armatos milites in ecclesiam deducitnr, 248. 
nstaotinopoli propellitur, 239. Ejus crudell:as, 258. Con: 
stadtipopolitanam Keclesiam turbavit, 270. Constantius 
Aug. illi succenset ob translata patris sui ossa, 271. Mira 
sevilia cogit orthodoxos s se cucharistism accipere, 271. 
Ombibus fuit odiosus, ibid. Condemnatur, 275. 
Magi Persarum sacerdotes, et qui fuerint, 256. [ἢ ma- 
giz artes insimulatos animadvertitur, 67. Versari non licet 
in magicis arübus temporibus Christianis, 66. Y. Maru- 


agisterie dignitatis formula et ejus officia, 100. 
Magistri ξογίηι! et coritivae primi ordinis formula, que 
danda est comitiaco quando militat, 105. 
Magna. Necesse est ut res magna competentia premit- 
ἴοι semper indicia, 198. 
M nentius Lyrannus circa partes Hesperias emersit, 
. Fugit in Galliam, 265. Sibi mortem consciscit, ibid. 
ταὶ domus imperialis, 545. 
. Mali. Mellus est paucorum damno malorum corrigatur 
intentio, 90. Sola malis illa tormenta sunt, si poblica vota 
moribus suis seutiant esse contraria, 179. Reo jam vicinus 
est qui malus putatur, 179. 
Malorum omnium probatur extremum inde detrimehla 
suscipere unde credebantur auiilis provenire, 68. 


INDEX ANALYTICUS IN PIIIMUM CASSIODORI TOMUM. : 


1535 

Masniehzxorum bsresis oritur , -.DI. 

Marcellus Ancyrauus depounitur ob scripta h:eretica, 21t. 
Contra eum tres libros scripsit Eusebius, 321. R-cipit epi- 
scopauum suum, 211, 2:55. 

Marcellus episcopus Apa : es templa destruxit, $E. 

Meratonius Nícomediensis episcop» s a Mac edouio oedi- 
x 410. Dicitur auctor bzreseos Macedousnorum , 

6 


ἐ e. 

Mareianopolis cuf ἃ Trajano condita, 405. 

Marci-nus Paulo Novatianornm episcopo succedit, 379. 

Marci.nus imper. variis Gothis el Gepidis diversas sedes 
concedit, 420. 

Marcilianus fons describitur , 110. . 

Marci Arbthusii mariyriuin, 288. V. Arethugii. 

Marco angelus sacramenta praebet, 525. 

Mareotes, V. Ariani. " 

Mares episcopus Chalcedonis in facle redarguit Julia- 
num : 

Β ! Mária post partum virgo, 46. V. Nektorius 

Maritus uxorem excedeutem corfigere debet, 89. Pro 
amore pudicitie porrigere ferrum máritiS uon est leges 
Ca!care, sed condere, 18. 

Marmorum quadratis monia fabricata, 9. Matmora ^x 
O:iente transmitti jubet Amalasunuia, 161. Quadraiti mar- 
morei Ravennam ad«yeeti, 81. 

T ads gladius apud Scythas sscer, quomodo in.entus, 
Martinus episcopus Turonum clarus habetur, 595. 

Martyrum apad Persas diversa supplicia, 535. Nume-us 
mariyrum süb Sapore, 758. Quon odo in Edessa muler 
curreus cum lilio ad martyrium, prafectum eL «mperato- 
rem a crudelitate removerit, $14. Martyruui reliquie. V. 
Altare, Festus dies. 

Marutliss regem Persarum ocatoniDus ssbat. 368. Ma- 
gorum dolos detegit, 568. Miraculum ab eo facium, 63. 

Masso, id est praedia, 155. 

Massillensium immunltatc s, 68. 

Matrimonium, id est uiatris bona, 155. | 

Matftimonit.m quid sit, 27. Affectus coh'ugalis l»udztur, 
et quare, 17. Maxime a vobis, id est episcopo, exsecrau- 
dum, quod matrimonii genialis impugnat affecium , 43. 
De matt imonio contirmando et liberis legitime constituen- 
dis ἔπε Η; 121. Formula qua cousobripa legitima 6a 
uxor, 125. 

Mavia Sarscenorum regina, 551. 

Maxentius imperator iustituitur, 207. Occiditur, 908. 

Matimiauus Constautinopolitanus episcopus ordipaiur, 
$16. Moritur, 578. 

wi am imper. victorias de P'arthis et eisis reyor- 
tst, . 

Maximini imper. e gente Gothica orti mira fortitudo, 
404. Quomodo ad imperium pervenerit, 401. 

S. Maximihus. V. Fe tus dies, Jurenttus. 

P adde AnBicians familie uxorem regia stirpis ducit, 


Maximus tyrannus imperium invadit, 559. Orthodox os 
delendit, 340. Interficiiur, $40. . 

Maxiinus Cynicus ordibatur episcopus Cous:aptinopolita- 
dus, et deponitur, 555. 

Maximus Hierosulymerum episcopus, 310. 

iue socius αἰ, 21. Làus uechanicotum ope- 
rum, ibid. 

Med.cz artis laus, 106. Contrariis rebus j,lerumque me- 
dicina suecedit, 134. V. Archialri. — 

Mediolanensis Ecclesi predia in Sicilia, 56. Ka Theo- 
doricus tuetur, ibid. 


T ind episcopus exsules episeopos sponte sequitur, 


Meletio potestss episcopalis adempta, 239. 

Meletii ad Antiochenum epi-copatum translatio, 279. 
Quod de Trinitate ore eloqui non sinitur, mauu designat, 
230. Arianorum opera in exsilium protrudi ur, 280. }.6 
exsilio revertitur, 200. lo e:silium missus, 508. Contentio . 
inter eum et Paulinum, 251. Kjus mansuetudo et mede- 
ratio, 552. Ejus corpus Antiochiam relatum, 558. V. Dio- 
dorws, Joumes. ΄ : 

Meleuiaiti ἿΝ (υδείδι; 429. Quomodo slot ab Ecclesia 
segtegáu, 2Í1. 

enas Arianus excommünicalur; 219. 

Mens memor sui diligit, 128. Mens humana facile suspi- 
tatur de quolibet illa quse peitu'it, 179. 

Meutiri Deo nou licet impune; 136. 

Mercürius dicituf citharam invenisse, 59. Ei artes plu- 
rimas, 150. 

Meri:a. Ubi áptaniur officia meritis, nil debetur incertis; 
19. In lucrum cedunt quz. bcne merius couferuntur, 67. 

Messaliaoorum lizresis, 507. . . 

Metalla in Macedonia instituta, 381. Metallorum ambilus 
solatia suut hominum, 70. 








1521 


Metatum vocatur diversorium a metando, 255. 

Methodii testimonium de Origene, 358. 

Metra heroica et iambiea unde prodierlnt, 38. 
' Meirobius ab srtificibos legendus, 112. 

Metus Irequenter verba intercipit, 87. Solus metus co- 
bibet, quos fides promissa non retinet, 25. Semper bene 
fertur 9i colestis metus humanis motibus opponatur, 


Michzas. V. Habacuc. ] 

Michaelis (S.) basilica et miracula, quse illic pro Christi 
Bomi'e celebrantur, 259. 

Milite$ ab omnibus ;lendi, 191. Millenaril milites, 88. 
Assidue dimicantibus difficile est uorum custodire mensu- 
ram, 9. Exprobrata militia creditur, qus irremunerata 
transitur, 35. Publicis debent utilitatibus insudare, qui 
nomen dedere militiz, δὲ. Constat militiam beue geri, 
quas probat videtur imponi, 122. Rationabilis ordo est 
militia solvere, qui impar laboribns probantur existere, 
445. Miles ad secreta judicis proximatus, przesulis sui fa- 
mam aut ornat, »ut. maculat, 177. Discat mites in otio, 
quod perticere possit in bello, 19. Humanum genus ideo 
Blitat, ut peractis sudoribus conquiescat, 184. Electis 
opus est militibus, cum fuerit necessitatis impulsus, 198. 
V. Exercitus, Pralium. 

Milites Chiistiaoi restitaunt donativa sua, 295. In exsi- 
lium mittuntur, 395. 

Minores quare non 


ossint facile contrabere, 10. Condi- 
tio minorum regnant 


equabiliter implorat auxilium , 
,Mirseus per loca diversa in Christi nomine facta, 297, 


Montanisuse. V. Pascha, 

Mores. Multo rnelius proficitur, si bonis moribus servia- 
tur, 122. Indubitata est gloria morum semper custodiisse 
mensuram, 155. Necesse est vindicte subjaceat, qui pra- 
vis moribus obsecnudat, 73. Grave pondus invidiz est, 
7 uiae cinguli claritate, et moribus non lucere, 105. 


rpe est illis misceri, qui dignis moribus non possunt ap- 


probari, 122. V. Nobilitas. 

Moscius mons. Y. Cassiodorus. 

Moysis miraculum, 69. 

Moysis abstinentia, et vigilise, 541. 

Muuitio tractanda est semper in otio, et quare, 55. 

Muss unde dicte , 76. 

Musicz laus, 38. Mirabiles ejus effectus describuntur, 
98. Quindecim inodis continetur, 38. Toul quinque przcei- 

ui lu ea, et eorum proprietates, 38. Quam musicam ma- 

es appellaverint mutara , 14. 

Mutabilitas. Nemo dubitat homines sua varietate recrea- 
ri, quia iu continuatione rerum magaum mentibus constat 
. esse fastidium : nou immerito, quia cum sit liomo commu- 

tabilis, naturse su: desiderst habere qualitates, 120. 


N 
Narbonensis Ecclesise possessiones restitui jubentur, 65. 


Naiura repugnante quilibet. cedit industria, T1. Omni- 
"ess ME us est inimicum, quod naturali lege damna- 
ur, 18. 


Nautas plus frequenter affligunt damna exigentium, quam 
solent nudare naufragia, 66. 

Neapolitanum territorium Vesuvii montis incendiis va2- 
statum, 76. 

Necessitas temporis excusat onera jussionis, 66. Neces- 
sitas moderamen πιῇ diligit, 64. Constat tempore necessi- 
ttis illun probari fortissimum virum, qui se per multa non 
distrabit, 11. Sub quadam excusatione peccare creditur, 
cui necessaría non pesbentur, 146. Dum necessitas mater 
criminum tollitur, peccandi ambitus aufertur, 146. Neces- 
qiias publica multorum debet devotione compleri , 81. 


PATROL. LXI X. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1522 


Nectarii martyrium, 3386. ᾿ : 

Nectarii episcopi Constantinopolitani ordinatio, ὅδ. 

. Ariani. 

Negotiatores humans vits constat esse necessarios, 101. 

Nepotisnus imperium invadit, et deponitur, 257. 

Nestor mortyr, 236. ] 

Nestorii ordinatio, et quse sub eo mala in Ecclesiis acet- 
derint, 574. Hpreticos insequitur, 515. Quid dixerit de 
B. V. Maria, ibid. Quomodo Anastasius causa fuerit hzere- 
sis ejus, 515. Quse fuerit ejus de Christo sententia juxta 
INIM, ibid. Damnatur, 516. Ejus palinodia et exsilium, 


Nicsese Thracise concilium, 269. Littere Damasi et czete- 
rorum e pacoporem ad illyricum contra hoc concilium, 470. 

diee Bithyniz concilium coactum terrzemotu dirimitur, 

Nicssam et partea Germ terrsemotus subvertit, 511. 

Niceoum conciliam cur celebratum , 225. Instruitur pro 
conyentu Patriun in palatio imperatoris domus, 226. Nume« 
rus episcoporum in eo eongregatorum, 224 , d25. Constan- 
tiaus victam ipsis suppeditavit, ibid. Eos convivio excepit, 
250. Prima eorum se:sio, 426. Disputant de dogmate Aría- 
no, 225. Professio fidei concilii, 229, 305. Dogma illius in 
quzstionem venit, 244. Canones ecclesiastici in eo cofi- 
scripti, 250. Epistola illias ad Alexandriam et ptum 
destinata, 229. Relatlo Athanasii ad Afros de illo . Re- 
latio Kustatbili Antiochism episc. de eodem, “Ὁ. Eusebii 
Pamphili verba de eodem, 228. Epistola tusebii Pamphili 
de wr cotcilii fide, 228. Quanta sit ejus auctoritas, 267, 
270. Alteri negant Nicsuam fidem, alteri comprobant, 272. 
V. Pascha. 

Nicopolis, quss prius Emmaus , ssdilicatur, 580, 406 

Nilamaion ante ordinationem |n oratione moritur, 559. 

Nili fluminis recessus et accessus, 549. Imperator sacri- 
ficia Nilo offerri prohibet, 349. 

Nimium non placet, etam quod bonum putatur, 159. 


. Justus. 
NE: ἜΝ, Christianis noluit suppetias ferre Julianus, 284. 
. Jacobtus. 

Nobilitad laus eonnascitur, 42. Tantum quis nobilior, 

quantum et moribus probis, et luculenta facultate reluxe- 
rit, 46. Hsec est indubitata nobilitas, que moribus proba- 
tur ornata, 82. 
. Nomen. Cum omnis appellatio ad declarandas res videa- 
tur ἜΜΕΝ nimis absurdum est portare nomen alienum et 
aliud dici, quam t in moribes inveniri, 155. Grata sunt 
nomina qua desiguant protinus actiones, 100. 

Notarii et triboni ad imperiale secretum electi, 5. 

Novatianorum concilium, 527. Eorum synodus apud San 
garium Bithynie, 546. Acesius eorum episcopus ad Nicz- 
num concilium a Constantino evocatus, 350. Quid Atticus 
de Novatianis sentiret, 574. Novatiani decernunt Pascha 
liberecelebrandum, 547. Novatiani eligunt episcopum Con- 
stantinopolitanum, 569. F. Agelius, Collestinus. 

Novatus. Y . Cornelius. : 

ΤΟΥ m sollicitam prudentes convenit habere recto« 
Tes, . 


0 


Obedientibus juste indulgetur animus, 145. Fascibus 
obedire plerumque potestatis necessitas cogit; parere ju- 
dicio privato sola sententiarum probitas facit, 155. Majora 
sibi fscit credi, quisquis efficaciter injuncta peregerit, 88. 
Gratius est obsequium quod devotione perpeti custoditur, 
51. Caret culpa qui imperata perfecerit, 159. 

Oblatio. V. AUare, Deus. 

Octavianus quando Augustus appellatus, 585. 

Odia cum sepuliis claudaptur, 124. Major cruciatibus 
poena est respicere illzssum, quem videre quis desideravit 
aftlictum, 47. 

Odeacer nomen regi» assumit, 595. Odivam vincit et 
perimit, jbid. Phoebum regem vineit, ibid. Italiam subja- 
gat, 418. Α Theodorico superatur, 595. Occiditur, ibid. 

2 Ótüicium. Crescit in illo meritum, cui majus datur offi- 

um, 176. 

Oliva Constantinopolis suburbanum, 574. 

Olympiad:s constantia, 361. 

ὁμουσίου VOX. V. Ariani. 

Onagri flagitium, 253. 

Onus, Sifessis minime relevetur onus, necessitate cer- 
Ditur jacere prostratus, 71. Sine querela debet suscipi onus 
impositum, quod longis temporibus coustat esse solven- 
dum, 146. Divisum onus sub communione, subjectos cer« 
tum est non gravare. 52, 

ian PHTEMA multo major est quam si nen fuisset im- 
petita, 74. : 

Oppiani singulos versus Severus singulis aureis remune- 
ravit, 204. 

49 


INDEX ANALYTIGUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM,- 


4525 1984 
Orstionom efficacitss, 505. Oratorum orationes ad Pauli simplicis sapctitas, 213, 

inventz, 58. Oratio dispar moribus vix potes, inveniri , 3. Pauli modachi preces et labores, $2 . 

Est quoddam speculum morum agentis oralio, nec majus —— Paulinus ordjaatur episcopus Anti us, 388. Inimi- 

polest esse mentis testimonium quam, qualitas inspeeta — citis inter Romanos et Orientales propter illum, S1. Me- 


verborum, 87. Diceudi p^ritus debet esse puritale conspi- 
cuus, 44. Árs oratoria oruanentum emnium litterarum, 
160. Memoria oratorum thesaurus, 87. V. Eloguenüia. — 

Ordinxio grate suscipienda qux dantem juva, et acci- 
pientem pro temporis necessitate lzetilicat, 

Orestes filio suo Augustulo dat imperium, 595. 

Origenes Alexaadriz suxdiis eruditur, 389. Clarus ha- 
betur, 590. Difficia verba Scripturse interpretatus est, el 
cur, 301. Apologiis defeaditur, 489. Joannes C 8 
nen vuli censeutite damnationi librorum ejus, 293. Memo- 
randa semteauia Theetimi , cum rogaretur ut damparet li- 
bros Origenis, 558. V. Athanasius, Christus , Epiphanius, 
Methodius. 

Orthodoyxi intrepidi, 515. Exsnlant, 204. 

Oscula cenuum, 536. V. Am hilochius, 


Osius Cordubensis confessor Ecclesiam ornabat, 210. Pro . 


lesim pace missus, 323, 289. Concilio Nicxoo ad(ult, 
224. Interfuit Sardiceasi, 350. Vi tormentorum adigitur, 
ut Syrmiensis synodi decretis sulscribat, 263. Ig exsilium 
mittitur, 264, Sabellii dogma destruyit, 289. 

Ostrogotharum regum genealogia, 448. Eorum eum Ro- 
manis amicitia, 420. Varue eorum sedes $n Pagnonia, ibid. 
ναι propulaapt, 421, Cum Suevis e Sciria peeeliantur, 


a dtiua Nauga bumana per etia fatuatur, 1&, V. Forti- 


P 


Pachomil abbatis sapientia, 524. 
P Aque ποὺ rende fluvius, 208. 298 

sedagogi Christiani egregiuin responsum , 238. 
Pagonorum templa Alexandrie destructa , 511. Julianuq 
Imper. lectores apud eos ipstütuit, 293. Quae fraudes in 
templis suis facerent, 542. Y. Theodosius. de arae be 
AnooCMAm sacerdotis filius si; qunversus, 290. V. G 5, 

olum. 

Palamediacis calculis occupari, 159. 

Palatii curz formula, 112. 

Palladii cursoris celeritas, 571. 

Palma. Post palmam nemo dilatus est, 184. 

Pambonis effatum  viuadage: 521. 

Paudie geuma, 90. 

Panis ugde dictus sit, 106. 

Panis gradilis, 143. 

Pantheon eedilicatum in vico Gazengi, 294. 

Pautomimo a multíaria imitatione nomen est, 11. 

Papa beatigsimus urbis Romse, 165. Auctoritas ili 
346, 270. Ejus electio a senatu, 156. Causme cleri Romaal 
ad ejus judicium remittuntur, 156. V. Julius, Liberius, Pa 
db ve " 

aphnutii confessoris tormenta et miracula, . Conci- 
lio Nicemo adiuit , 324. ios 

Paraveredorum subvectiones, 92. 

Parentes, Parentum amor ia filios, 28. Ex parentum virtu- 
tibus prolis indicatur successus, 28. Patrum institutionibus 
applicatur quidquid laudis in.elare proleconiceditur, 195. Pu- 
det eum peccare, qui laudatis tuisse. succedere, 
$. Nullum melius potest esse conipendiom , quam i»udibug 
successisse majorum, 155. Laus pareotum verecundis est 
stimulus, 155. Peesime conwa parentes ws brechium, 
pro quibus constat gloriose morieadum , 

Parentes putr/lici, hoc est senatores, 61. Patrum momen 
senatorum fijijs junioribus datus, 144. 

Parthosum orígo, 400. Fugaces et sagittarii sunt, ibid. 

Parvus. [n parvis discitur, cui potiora preestentur, 118. 

Pasche festivitas an mutata sit 3 concilio Nieeao, 547. 

uo tempore Occidentales eam celebraverint , 527, 347. 

omodo a Moptanistis celebrata, 348; οἱ a Nevatiabis, 
621. V. Novaliani. Tempus lstitie est, 79. Quomodo 80- 
gnosci possit quota juna occurrat, 596. 

Passio. Voluntas recta in gravibus passionibus non est, 6. 

Pastoris libellus etiagnam exstat, 227. 

Patientia sapientibus amica, 162. 

Patres. V. Parentes. 

Patria sua unicuique charior est, 12. Decet cunctos pa- 
lrige suse augmaenta cogitare, 69. Non est aliquid injustum 
je patria plus esse sollicitum, 199. V. Civis. 

Pa i um diversorum iusiitutio, 535. Successio, 


Patriciatus formula, et qualis dignitas faerit, 97. Perpe- 
ta est et qom sacerdotium, 97. À rege Athalarico 
suscepta, 129. 

Pauicii laudes, 160. 

l'aviciorum lites ab electis judicibus dirimendse, 15. 


ες 


- 


τιον, 541. V. Meleiius.— 

Paulinus Tyri. V. Eusebius Nicomed., 

Paulus (S.) sub quibus consulibus Bomam veneytt, SRI. 
A biens starent d v 

aulus Constantinopolitanus episcopus ordinglur : 
Removetur, ibid. Reducitur Coustapügopolis , ed o 
man proficiscitur, 9&7. Thessalonioym in exsilium duciur, 
243. p oecidüur, 249, 2,17. 
Ejus corpus transfertur , 558. V. Athanasius. 

Paulus Novatianorua episcopus moritur, VS 

Pauperes boni habent divitias suas, 107. Voees nn 
rum non debent negligi, quas potest justia com'tari, 

Pax. Pacis bona enumerantur, 3. Cogi debet, ut sit quie» 
tus, qui suo vitio repuit esse paciticus, &. Ad laudem r«- 
gbanlis trahitur, si ab DADIDUR MAE ametur, 15. Ferocia 
populorum corda longa escunt, 40, 

eccare bumanuun est, 346. Hoc est boga desideria 2,18» 
pendere, quod illicita perpetrare, 192. 

Peccati poena, 143. Pa:pa ista peccoll est, ut unusquois- 
que e recipere possit quod in alerum protervua exer« 
cuit, 142. 
pone a pecudis tergo Gallis auetoribg& sominaMa, 

) 


Pecuui:e depositive, 101. Pulchrum est commedem fa- 
ms, fo:da neglexisse lucra pecunís. 


Pecuniaria, et poena infamatiquis, 151. V. Powa. 
Pecus. V. Bellua. 


Persar ad Christum convertantur, 239. Ia Rossanes bel» 
lum gerupt, 257. Pacem ineua, 571. V. Julianus. 
Persecutonis tempus magis prodest Ecclesize quam pax, 


564. Fuga Uinc praeepia, 257. Exempla saeciorum peree- 
ciiloaem iodium M8. y. γί ναευτείνῃ Christiani. 
Perseis arbor lagguores abigit, 297. 


Perseverautia pretiatur n3turs boni adhibita, 135. 

Pertinacis vitium apaant soli bruii bomines, 9i. 

Petere. ὍΝ justius quam petenti eonferse qued imtei- 
ligitur ipse laborasse, 167. Ineíficax est δ homiue requi- 
rere quod agnoscitur non babere, 160. 

Petrus (8.) quando Romam adductus, 586. In ea 35$ an- 
nis episcopatum tenuit, ibid. À Nerone Lrucidatar, 347. Se- 
D3ius Romanus paeem s» justiniano peteas, SS. aposteole- 
rum Peui et Pauli preces adjuggit, 180. 

Petrus Alexandr.aus episc pus martyr, 214, 224. 

Peutus epi Alexoadriaus Athanasio suecedit, S1. 
Seditione facta Romam proficiscitus , ibid. Ejus epistela i 
qu: Lucii nuiala referuntur, 5317. Alexandriam reovemiter, 

29. Moritur, ibid. 

Petrus archipresbyLor Alexandrinus a Theophilo sb Er- 
clesia pelliwr, 257. 

Phssides aves unde exortee, 400. 

Pbilippi Constantinopolitani bistoris Christiunee Hbri tri 
ginla sex, 574. 

Philippus prafectas patronus Arianorum, $48. 

Pbilogonius Antiochenus episcopus, 236. 

. Philosophi confiuuut ja aulam Juliani, 384. Philosophia, 
id est vita monachica, 211, 331, 599, 

Photinus hsresiarcha damnatur, 261. Disputat, et libros 
scribit, 262. 

Piamonis visio, 523. 

Pictasium, id est tabella, vel scriptum, 51. 

Pietas perfecta quas sit, 68. Pietatis encomium, 186. Ab 
omni pietate alienus esse dignosbltur, qui aliquid mortuis 
abrogasse monstratur, 101. Felix querela quando leges 
pletate superantur, 145. E pietate crudelitás aliquando 
nascitur, 45. Genus pietatis in impios animadvertere, 28. 
Pietatis genus est. coercere infantiam crimi jve 
nescat augmentis, 92. 

Pignorationes prohibentur, 65. 

Pilatus frovria se manu interfecit, $86. 

Pi»r nullum propinquorum suorum tíidere volulz, 394. 
Cur smbulsns comederet, 221. 

Piscandum retibus non sepibus, 86. 

Pistrinum in quo latrocinia Rog: Üehant, à Theodoma 


soblatum, 544 
Piterius rerum naturalium itione instrucuus, 531, 


Placidia mundi opinione celebrata 115. 





1525 


Plinius secundus Novocomensis orator, 387. 
Plumbum. Y. Es. 
Podagra. Y. Bormia : 
Pena corporali punitur qui pecunia solvere non potest, 
MT. Pena pecuniaria in corporalem mutata, 108. V. Pe- 


cunia. 
Ponitenudz publice modus apud veteres, 316. Presby- 
n super poenitentes positi, ob quam causam sint remoti, 


. Polensis episcopus. Κ΄. Episcopus. 

Polychronius Apameüsium episcopus, $63. 

Pompatus reus, 139. 

Pompeius, cur dictus sit maguus, TT. Pompei theatrum 
reparatur, 77. 

Poudera 46 mensure, 182. 

PouderaLio sit justa, 193. 

Poutificum aliquorum successio, 365. Pontificis electi 
Weritum quaeritur, cum pecunia non amatur, 119. 

Porphyrius Flaviano Antiocheno succedit, 562. 

Porylyrianorum nomen Arii consectatoribus tribuitur, 


Porphyrius vocatur senex Tyrius, 301. Divinz pietatis 
fnimicus, 251. Quid enum moverit ut adversus Christianos 
scriberet, $01. 

Pogsessoribus bonor.tis et curialibus formula, 118. 

Potestas inexperta trabit potius ad timorem, 178. Dum 
tempus potestalis prolíisum quzxritur, culparum opprobria 
non vitantur, 111. qualis potentia populos nutrit, 125. 
Decet tractatores habere doctissimos, «quibus potestas 
summa cominittitur, 129. Difficillimum potestatis genus 
exercet rector sui, 158 

Praediorum venalium formula, 125. 

Predoni simüis est qui sub iniqua capit voluntate dis- 
trahere, 180. 

Praefecti nomen gloríosum, 114. 

Prefectura pr:etorii a Joseph inchoavit, 154. Y'. Joseph. 
Praefecti prsetorio formula, et quid ad eum spectaret, 97, 
Hlli princeps assurgit, 47. Prefeeturze urbanze formula, et 
ejus officia, 98. Quomodo administranda, 44. 

Praefectus Urbis senatui prsesidet, 30, 41. Praefecti Ur- 
bis de irehitecto punica formula, 116. Praefecti vigi- 
lum urbis Romas formula, 115. Urbis Ravennatis, 114. 
Praefecti annonz formula, 105. 

Praliis mens devota non debet aliis cogitationibus oe- 
cupari, 11, Reg praliorugm bene disponitur, quoties in pace 
Itaetatur, 11. 

Praiorum exempfa nutriunt. virtutes, 29. Non deficit 
rej studium, quz pesoium largius babet, 25. Tn licentiam 
reparationis accipiantur potius premia quam donantur, 67. 
Major est cultus morum, dum crescunt desideria pramio- 
rum, 129. Vel in levibus rebus gJoriosior edficilur, cui fre- 
quenter pesimia referuntur, 1 

Pra positi cileis fonnula, 116. 

Hed rdglri dam S 

raseriptio tricennali . PrescripHo triginta om»o- 
rum jus dat ad predium, T1. ad 

Przsidatus formula, 111. 

Prsesulem si ademeris, miktem nou relinquis, 119. Qui 
populis prz:esse cognoscitur, non uno consilio przditus in- 
venitur, 189. Presulem agere non decet, qued alter accu- 
set, 179. V. /Equitas. 

Przsumptio. randi damno reprimenda est importuna 
Jesus pro, T5. Ignorat modum servare praesumptio, 85. 
Vegligentim vitium est presumptiones relinquere, ques 
Jura Prec dnt amputare, 87. Semper metuit injusta prz- 
sumptio, 177. : δ 

Pravi coercitio justitiam facit plus amari, 26. 

Presbyterorum manus piis consecrationibus dieates, «5. 
Theodoricus scelus presbyteri Deo puniendum relinquit, 
θᾶ. V. Sacerdos. 

Pretiosum ompe vileseit oblatum, (ὅδ. 

Pretium grauüa civilis colligitur, si pretia sub modera- 
tione serventur, 112. HP 
uc deputatarum, 185; Peimicerii singulaniopum, 

Primiscrinius, 182. 

Primesdia oencta powide sunt, 19. : 

Princeps bonus quemodo dHferst a tyranno, 150. Pater 

ublicus est, 73. Veia peo sslute prineipis cal. Janwerii, 
. Prineipi pio. sub quodam sacerdotio servitur, 9. Sub 
Imperio boni principis omnium fortuna prolieit, 24. Faciliug 
est errare naturam, quara. dissimilem sab princeps possit 
fermare rempub., 44. Quare sub principe benigae veme 
dia vix pestulent. subjecti, 59, Sub clementia boní prinei- 
ple nibii constat licere fosluitts, 191. Qui omnibas preesse 
cognescitor, cunctis impengore profutura censetur, 190. 
Queties into. principi OCC py dU, efficaciter beneficia po- 
stulautur, 196. Non decet ἣν cipem loqui quod non videa- 
tur posse compleri, i1. bipes propositum facit aut 


INDEX. ANALYTIGUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM, 


16036 


negligere sjudices, aut amare virtutes, ἐξ. Inconcussum 
debet esse dai 1 votum, 51. Domum exceptam non ha- 
bent princlpes, 160. Concordia principum semper decet, 

157. Principum dissidia sunt grave malum, 40. Summis 
principibus juris communione vivendum est, 150. Arduum 
nimis est meruisse pensons secretum, ubí si quid cogno- 

scitur prodi, vel ab alio formidatur, 128. Quare fortuna 
mipor principem at, 7. Gratiam principis dignitas 
nuda non asserit, $5. Laudes sunt temporum Drincipis ce- 
lebrata gaudia populorum, $6. Chara est principis gloria, 
45. Principis opinionem longe lateque disseminat subje- 
ctorum securitas, $2. Cur delinquentig reatus materia sit 
glori:e principis, 51. Inculpabiliter neéesse est Vfvat, qui 
Suam presentiam noyit principibus offerendam, 88. Prz- 
sentiam prihcipis ambíunt, qui de cordis puritate pr:esu- 
munt, 120. Munus est videre Princ m, 163. Preditus 
bonis institutis ereditor, cui aliquid prineipis auctoritate 
delegatur, 415. Omnibus utile judicia prineipam sequi, 
x dien prigcipsm totum custodit imperium, 194. V. 
na, Reg. 

Principalia sacra, id est litterze principis, 255. 

Priacipatus urbis Rome formula, 119. 

Principum comiti commendatio, 118. 

Probatori:e chartariorum, 13]. 

Probianus totius selutis causam, id est sacratissimam 
crucem nolebat adorare, 253. 

PLOBUs exconsul et re ee " Italia, 539. 

roceres vacantes, 102. Grande est «quidem procerem 
esse, sed multo grandius de proceribus judicare, 98. 

Proclus yen ordinatus cur Bon sit receepuus. 514. 

Proclus Constantínopolitanus episcopus ordinatue, $18.. 

Procopii tyrannis et mors, 503. 

. Promissio. Levissitai est animi polliceri facile quse non 
disponit adimplere, 90. Multo gravior est culpa, quam suse 
promissiopis impugnat awetoritas, 121. 

Promotiones οὔδει ἷ preetoriani, qus» n»tale Domini &e- 
bent, 182 et seqg. 

Proprium. Sine damno inventa perdit, qui propria non 
amiuit, 101. 

Prosperitatis primus gradus est suis non esse damno- 
sum, 82. Mundanis rebus ftequenter nascitur de adversita- 
L4 prosperitas ; θὲ homines cum ledere cupiuus, benelitia 
requenter impertiunt, 75. 

Protei fabulz, 90. 

 ProtogenRes baptizatos ducebat ad Fulogium, ut eis do- 
mcum hs num imponeret, 905. In exsilio pueros edocet, 

. . ogtus. 

Protogenes episeopus Sardiczs cum ibi concilium cele- 
bratum est, 250. 

Protogenis et aliorum monachoruin mira absünentia, 


Provectus omuis 44 Divinitatis munera referendus, 169. 
Paulatim provehi mediocris est virtutis, 42. Securus celsa 
copscendit, qui se ib pub minoribus approbavit, 150. 


Providere debent bomines qua possunt in adversuate 
requirere, $5. 
rovinciarum dignitates annua successione reparanitur, 
αἱ quare, 111. 


Prudeus se ipse compellit, 195. Non est leve prudentes 
viros in pacis constitu!a peccare, 95. Spes esL certa reme- 
dii, vcta supplicum ad prudentis remisisse judicium, 63. 
Hla sunt robugia, illa diuturna, quz prudentia incipit, et 
eura custodit, 15. Prudentia est cavere etiam quz? non pt 
tanüur emergere, 59. Prudentia rebus omnibus prseposi- 
tur, cum est ἴῃ homine, 105. Prudentia ab aliis quzerenda,. 
137. Sieut incognita velle nosse prudentis est, ila ceompere 
ta dissimulare dementis est, 135. Prudentia ubique pro- 
batur esse necessaria, 189. 

Psalmodiz institutio quze it alternis loris, 271. Diver- 
sitas cleri et populi in templo Aptiochiz psallentium, 251. 

Psalterium e coelo lapsum, 38. 

Psathyriani qui fuerint, 549. 


Ptolemaeus Aigypti rex populum Rom. beredem relin- 
quit, 354. 
Publia abbatissa, 295. 


Publicis utilitatibus servientes, superfluis oneribus non 
gravandi, 31. O..nesdecet gratanter impendere, quod pu- 
blieas vident utilitates posse respicere, $0. Nihil tam se« 
natorium quam utilitatibus publicis impendere affectum, 
S4. Unius desiderio pravo generalis debet utilitas ante^er- 
ri, 90. Decet semper esse paratum quod utilitatibus pu- 
blicis probatur accommodum, pda precatio quae 
publicis utilitatibus non repugnat, 80. Nulli grave ne e- 
Lur, quod pro communi u'iltate przparatar, 86. Pietsta 
pleoum est peregrinam gentem publicis beneficiis obliga- 
re, 192. Utilitatem publieam diuturna non couvenit ludifi- 
eatione differri, 89. Causa multorum bene 3cta nobilitat, 
et quare, 115, Non est salus in corpore quam et membra 
potaeriut obtinere, 144. : 


ΒΕ»: 


Pudoris gravissimi pondus est propria voce couvinci, 86. 
Pudorem non babet victi, cujus votum contigit a principe 
superari, 151. Sola detrimenta cogitant qui pudoris fecere 
jacturam, 65. 

Fuerperiunm ubique votivum, 402. 

Pugna unde dicta, 15. 

l'ulverstica judicis, 195. 

Pupllii civili tuitione vallandi, 17. Regis merentur prz- 
sidium, 63. $ob psrente publico genitoris minime sentiri 
dehet am:sslo, 75. V. Minores. 

Purgatio per ignem, 209. 

Purpure origo, 4. fitius descriptio et usus, 5. V. Ado- 


rare. 
Pusicius com filia sua martyrium subiit, 257. 
Q 

Quadesgesima. V. Jefunium, Spiridion. 

Qusstura qua sit, 130. Ejus definitiones, 99. Ejus offi- 
ela et'onera, 1, 99, 151. Laudatur, 79. Vox est lingue 
principis, 89. Qusestore justo innocentium conscientia fit 
secura, 79. 

Quartodecimanorom observationes, 54T. V. Pascha. 

Querela. Subjectorum animi relevantur quoties meeren- 
tium querela componitur, 74. 

Quietus populus regem prsedicat, 12. 


R 


Radagaisus. V. Gothi. 

Rspienuum manus quaslibet largitates motant, 195. 

Ratio. Plus agit inculcator rationis, quam possit exer- 
eere terribilis, 138. 

Ravenn2 descriptio, 110. 

Ravennatis Ecclestz iiam Justiniano imper. com- 
Inendat Theodabatus rex, 165. 

Rectoris proviacie formula et officia, 107. Rectoris decu- 
riarum munus, 86. Neces«e est talem de cunctis opinio- 
nem currere, qualem gens meruit habere rectorem, 169, 

Rectum. Cunctis proticit recti tensx provectus, 60. 

Beditus. Festinantibus gratior est celeritas in redeundo, 
quam quzlibet munerum magnitudo, 120. 

Referendariorum formula, 105. 

neret curiz admissio, 19. Referendorum in senatu 


Regendarius, 185. 

Regere. Is potest alios bene regere, qul se studuit sub 
decore tractare, 45. Y. Dona. 

Regetricus Vesegotharum rex interficitur, 411. 

Regni decas est »quitatis affectus, 69. Ürnat regnum, 
quod fuerit singulariter toto orbe nominatum, 97. Commu- 
bio fegni mores asserit, 158. 

Religto. Necesse est ut bene velitis, quos vobis religio- 
ne B esie esse cognoscitis, 170. 

emigum labor operosus, 65. 

Remuneratio merítorum justam domínantis prodit impe- 
rium, 19. V. Premium. 

Respublica quid sit, 141. Romana et Constantinopolitana 
wunom olim corpus fuit, 3. Jure vquitatis augetur, 52. 
ue in utilitate reipublica» tribuitur, donantis utilitas 

uplicatur, 25. Constat fel;cem esse rempublicam quse mul- 
tis civibus resplendel ornata, 105. Magnum reipubliese 
monus confert quisquis diruta susceperit repsranda, 49. 
T Rn sunt ista unde respublica videatur ürmiíssima, 


Restitutio. Sub poena restitol dignum est quod improba 
temeritate constat extortum, 68. 

Rex, Regnans. Reges pro remedio cunctorum dati, 164. 
Tuta est conditio subjeclorum, ubi vivitur sub requalitate 
regnantium, 7. Pompa meritorum est regale judicium, et 
dues 9. Regnantis facultas tunc fit ditior, cum remittit, 

0. Fama regis proficit, cum se commoditas injusta sub- 
ducit, 13. Regnantis est ore subjectorum otiosa tran- 
. quilhtas, δέ. Grandis invidia est regum, in causis levibus 
gravis ruins opera Δ1. In evum vivit quod mubificen- 
tía regia indulserit, εἰ. Mens reycntis mater est. publici 
decoris, 4i. Vera securitus regis jussionibus d.tur, 75. 
Semper prodest divitum regum acquisita. concordia, 79, 
Quies populi, et regionum tranquilla dispositio precovium 
probatur esse reg:antium, 92. Cut rex satisfacit, quseiibet 
dura dissolvit, 95. Claritas regia nil admittit infectuin, 119. 
Quidquid regali sapientis gratum esse cognoscitur, et di- 
vino judicio comprobatur, 120 Reges meliores testiraan- 
tur, si soli omnia non preesumunt, 127. Omnia regum ob- 
sequia sub cautela peragenda, 128. Decet regiam justitiam 
custodire quod a judicibus beue agentibus fuerit ordina- 
*um, 108. Universos afüigit qui regi aliquid necessarium 
subtrahit, 196. Quidquid a subjectis proticitur, reguantium 
laidibus applicatur, 162. Stipendium et tyranno peuditur : 
orsdicatjo autem nisi bono pfincipi non debetur, 155. 
Cenimendat suem gentem qui oratione placabili regem 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4523 


permulcet, 155. Hoc est regale propositum gloriose vivere 
amore conctorum, 106. Hsec est. regalis virtus, celerius 
Decessaria sentire, et tardius in verba prorumpere, 159. 
Majors decet regem tribuere quam videstur a servientibus 
accepisse, 17. Augmenta regalls glori sunt, cum snb rege 
nulla decrescunt, 56. Hcc sunt dona regia quod semina, 
49. Regis concilium solos decet scire gravissimos, 105. 
Dignum est regem 1sedificiig palat:a decorare, 6. Cur con- 
gruat comitatum regium viris nobilibus decorare, 47. Men- 
815 regalis apparatus ditissimus non parvus reipu Pobre 
tur or.atus, et quare, 190. Qui familise regnanus sdjungi- 
tur, ip laudum gremio coiloestur, 162. Omne» tonum regia 
debet suadere affinitas, 128. Regnanti- felicitas est famu- 
lantes amare, quod expedit, et quare, 55. Bene prospicit 
rebus futuris, qui regnantium servit initis, 127. Non est 
dignus a quoquam redargui. qui regis judicio meretur ab- 
solvi, 91. Tantum est quique dignitas, quantüui eam re- 
gis pres. niia illuminat, 105. Noi e-t majus meritum, quam 
gratiam invenisse regnantium, 20. Tanto quis regali animo 
Porter, quanto bonis stodiis societste conjungitur, 

99. Pene simil s est mortuo qui ἃ 500 dominante nescitur, 
88. Quil;bet habere regis colloquia, munera credit esse 
divina, 47. Priemium est vile domino vidente servire, 196. 
V. Princeps. Regi a subditis juratur, 125, 136. 

Rhstie munimina sunt Italis, 414. 
sod egiensis regio describitur, 194. Laridum Rhegiense, 
Rhodii pagani quos deos colerent, 503. 

Rieimer patricius moritur, 391. 

e s Scytharum dux fulmine profligatus cum erxer- 
citu , 562. 

Roma universa potest dici miraculum, 116. Pisculi ge- 
nus est absen!em sibi Homam diutius facere, qui in es pos- 
sunt constitutis laribus habitare, 47. Homans dignibtis 
est artiicum ingeniis in illa arbe recondere, quod per di- 
versas mundi partes cognoscitur dives natura procreasse, 
169. Quod gestum est Rois patet omnibus, 114. Roma vi- 
tia peregrina non capit, 75. Qus civitas non fiat excusa- 
bilis, si a deliquerit, 165. Mali mores nomini Romnapg 
probantar adversi, 163. 

Romans sedis dignitas, 247. Auctoritas, 136. Toto orbe 
mirabilis est, 175. tjus statuta conira diversas hzre-es, 
551. Roman: Ecclesi; dominium in rebus temporalibus, 
ὅδ. Y. Agapitus, Concilia, Papa. 

Romans urbis laus, 18, 185. Mater est omniam dignita- 
tum, 16. Ibi vigent studia litterarum, 61, 160. Ejus elo- 
quiam a Gothico differehai, 177. Ejus fabricis pecunia de- 
putata, 55. V. Cloace. Ejus fontes et aqusductus, 58. 
Aquarum ejus salubritas, 115. Apparatus ad regem ibi re- 
cipien 'um, 196. Ejus disciplioa , 65. Romana civitate per- 
frui, 192. Facultas hinc discedendi a principe concessa, 
120. Ejus annus millesimus, 590. V. Attila, Gtsericu:. 

T reges qui fuerint, et quot annis reguaverint, 


», . 

Romani imperatores qui fuerint , et quot annis regnave- 
rint, 585 et seJq. 

Romani seuatus dignitas, 5. Laudatur, 95, 144. 

Romani pupuli laus, 176, 195. Augusti temporibus orbis 
Romanus agris divisus eeusuque est "descriptus, $7. Im- 
perii Romani flnes, 408. V. Africa. 

Romani vincunt Persas, 571. Eorum jurgia cum Gothis, 
49. Fame vexanier, 90, 176. Υ Cassiodorus. 

Rutinus preefectus occiititur, 599. 

Rugas dux barbarorum fulmine percussus interlit, 518. 


δ᾽.» (S.) vitam scripsit Theodoretus, 298. V. Jadianus 
monachus. : 

Sabbatius hsresiarcha quis fuerit, 23460, 967. Ab fgne- 
bilibus quibusdam episcopus Constantinop. ordinatur, 569. 
Ejus corpus translatum, 374. 

Sabellii et Sabellianoruin dogmata, 345, 389. V. Osius. 

Sabinus episcopus l'hotíao restitit , 262. 

Sabinus conciliorum acta descripsit, 272. Synodalium col- 
lecüonein habuit, 272, 504. 

Sabinus Macedon:anoruai episcopus Patres Niesni con- 
cilil imperítos vocavit, 2237. V. Athanasius. 

Sacerdotes Gothorum cur Pileati dicti, 405. 

Sacerdotum culibutos, 230. llis honor debetur, 170. 
Optabat precipu: Theodoricus ut religio bonis secerdoti- 
bus abundaret, 1351. Censtantinus illis abunde providebat, 
285. Nolebat judicare de causis sscerdotuin, 225. Ese a sa- 
ceerdotibus debent terminari, 52. Sacerdotem 80u decet 
protendere iinprobam litem, 74. Y. Episcopi. Libertas sub 
testimonio sacerdotum conferebatur, 210. V. Presbyter. 

Sacrilicandum voluntarie Domine, oon cujusquam co- 
gentis imperio, 167. 

Sajonis institutio, 122. Ministerium, 80. 





Ἕν Γ΄ 


4839 


Salamandre descriptio, et eur in iguibus degat, 54. 

, A ug commerciom, 101. Labores ín salinis exercendis, 

Sangarium. V. Nevetiati. 

Sannes spud Persas confessor, 561. 

Sapientis non est profutura contenere, 26. Sapientia 
ess, qux honores meretur, totum aliud extrinsecus venit, 
102. Finis sapientis est amare quod expedit, 125. Sapien- 
tiam ille qusrit in altero, penes quem est scientise magni- 
tado, 159. Grave est sapienti offendere, ubi alierum re- 
perit incidisse, 154. "e 

Sapores rex obsidet Nisibim, 379. V. Christiani, Mar- 

es 


Saraceni Persarum auxiliares a Romanis vincuntur, 571. 

Sardics concilium convocatur, 219. Ejus liiterze ad upi- 
versos episcopos, 25). Ariani ülud fugiunt, 250. Tilius fi- 
des, $951. Euphratam et Viucentiom legatos ejus Ariani 
per dolum conantur stupri traducere , 253. 

Sarmate vincuntur, 210. 

Saurromatsrum bellum, 510, 518. 

Scanzib ins |I» situs et nitionos, 398. 

Scmurus argutum pí«elum genus, 187. . 

Scenicos teneat si non verus, vel umbratilis ordo judi- 
cil, 144. Frous theatri scena dicitur, et quare, 76. 

Schismata Christianorum, $51. 

Scipio cum candidatus non esset, consul creatur, $81. 

S lus vitandus est, ubi alter offeudit, 170. 

Scríbarum officium securitas solet esse cunctorum, 197. 

Scriuianorum officia, 182, 188. 

Scriptorem decet omuia veritati postponere , 207 

Scriptores ecclesiastici, 406. 

Scripturze S. qua hora exponerentur, 548. 

Seyllacium describitur, 195. 

Scythae. V. Chrysostomus. 
ar astianus dux mittitur ad occidendum Athanasium, 


Sebastianus tyrannos occiditur, 411. 

Secr-tum generosis animis amicum, 

Seditiosi jubeatur paniri, 356. . 

Seleuci: concilium, 272. V. Acacius, Laurittus. 

Seleucus mons Gallis, 265. 

Seuatoria origo, 125. Dignitas, 43, Senatus ulis vi« 
vendi regulam prestitit, 533 Seminarium est, 155. Nibil est 
dubium, ubi est testis senatus, 174. Non decet senatum 
corrigi, et quare, 165. Minor senatus, 50. Rex jurat sena- 
tui, 125. V. Roma. 

Senatorum numeros, 155. Cur Patres vocati, 52. 

Sen«um vita est, quietis invenisse remedia, 8T. 

Sep&ember et sequentes menses ab imbribus dictf, 1T. 

Septimanse dies, vel adjectiones solis quomodo cognosci 
possint, 306. Septimane majoris feria sexta apte Resur- 
rectionis festivitatem annua salutaris passionis memoria ce- 
lebratur, 451. 

Sepulturze cura, 51. Arez? marmores in urbe Ravenna 
ad sepelienda mor: uorum corpora , 46. Aurum sepulcris 
juste detrabitur, 70. lmpie ἃ Laurentio Jine. effossa 
ut thesauros inveniret, 65. Insatiabilis fletus est, qui hu- 
mandis non sinitur corporibus iujeresse, 51. ; 

Sersyidis idoli caput soricibus plenum, 512. V. Alleluia, 

rut. 

Serapion s erg: suos monachos cura, 525. 

“ Servius moneta primus impressit in zere, 120. 

Servorum qui dominum occiderant poena, $0. Fugitivo- 
rum se vo un nefandum scelus io ecclesia, $76. 

Severa Valent ni ini imp. uxor, 328. 

Sev »rianus. V. Chrysostomus. 

Severus ja:perator occiditur, 207. 

Sextarii illatio, 52. 

Sextus scholarias, (85. 

SibVise vaticinium de ligno crucis, 253 

Siciliensis concilii ad Macedonianos episcopos post poeni- 
tenian epistol», 512. 

Siculi queruli, 4. 

Silanus caseus. V. Caseus. 

Siliquaticuun iue. δὲ. Siliquatici titulus flde dominica- 
tus concessus, 48. Siliquatici prsestatio, 66. 

Silvester Roman Ecclesi praesul, 207. Melchiadi suc- 
cessit , 214. 

Simeonis ad martyres confortandos orstio, 257. 

Simonia damnanda, 148. Decreta et antiqua senatuscon- 
ΒΌΪ ἃ 1.) simoniacos, 147, 118, 149. 

Sirenuin cautus, 38. 

Siricius Damasi successor Flaviano infensus, 350. Quin- 
406 anus Roursnu n episcopatum tenuit, 562 

irmieusis concilii duplex fldei expo»itio, 261 , 262. Re- 
tPactat sententiam suam, 262. 

Jisinnii Constautiuop ordinatio et mores, 374. 

Soboles, Abunde prsedicat sobolem , qui ejus laudat au- 
ctorem, 174. V. Stirps. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


* - 


1550 


Soerates histori bus Libanii dicta 'coafotat " 
V. Nesorius. n ᾿ ΠΝ 


Solemnia commoda, id est salaria, 178. 


Solemnía dona regis Gothorum qua fuerint, 88. Ea de- 
bent suscipi grata, que probantur esse solemnis, 180. "Do 
imminentem necessarium facit, qui solemnia prebere dis 
tulerit, 192. Violenta compulsio est solembia dona sub- 
trahere, 94. 

Solidum sex millia denariorum antiqui esse voluerunt 8, 

Sopalrum pbilosophum consulit Constantipus, 208. 

Sophisx temy.lum opus Constanti, 219. Dedicatur, 270. 

Sophroni: Pompelopoleos in conc. Seleuc. verha, 275. 

Soromeni progenitores, 292. Α quo vempore historis suz 
fecit initium, 207. ) 

Spatharum datarum descriptio, 78. 

Spectabilitatis formula 120. 

M MERE sive comitive primi ordinis qualis ho- 
nor, 35. 

Spectacula quis primus ediderit, 56, 94. Eorum feritas 
describitur, 94. 

 Speetaculum expellens gravissimos mores, invitans le- 
vissimas contentiones, evacnatio honestatis, fons irriguus 
jurgiorum, 56. 

Sphera. V. Archimedes. 

Spes eflectus uedium laboris excludit, 84. De rebus pte» 
teritis spes magus redditur in futuris, 189. 

Spiridionis virtutes, 211. Comedit carnes poreinas in 
Quadragesima, 211. 

Spiritus sanctus missus non passus, 953. 

Statuarum fures, 115. Furtum indicanti ptsemium pro- 
mittitur, 55, 56. 
᾿ a eppent probatissimi monachi in infirmitste constantia, 


Stepbanus Antiochenus abdicatur, et Leontius succedit, 


Stiliconis Magistri armorum Honorii imper. inimiciti:x 
cum Arcadii ducibus, 562. 

Surps. Illi digne ad vitia generis sni redeunt, qui con- 
temptibili stirpe nascuntur , 150. V. Soboles. 

Stoicus. P. Apollonius. 

Subdolus terrenum semper amat aspectum, 202. 

Subita omnia probantur incauta, 11. 

Subjecti dignitas est. affatus meru 5886 dominantis, 126. 

Substantise el subsistentis differeutia , 289. V. Acacia 
ni, Ariani, Ariminense concilium. 

Subvehire semper amautis est, 181. 

* Succinum unde, 78. Dono datur Theodorico, ibid. 

Sulcatoris, 31. 

Summi. Pr:econlorum professio est collegium deside- 
rT38se summorum , 67. 

Superbus varicatis gressibus patet, 102. Superbiam Di- 
Mery v MH exosam persequi debet generalitatis affe- 

us, 44. 

cis iria fustuaria , 142. 

Sylvani tyrannis, 265. 

Symmachus prsclarissima sedificia Rome construenda 
curavít, 76. 

Symmachusreus l2ss$ majestas ad ecclesiam confugiens 
liberatur, 510. 

Synagoga Judeorum Roms, etlites propter eam, ὅδ. 
Concremata est, 75. Mediolanensium alterius jura qua lege 
conservata, 91. 

Synodus in Illyrico. V. Valentinianus. 
fiSyracusanz civitatis murorum reparatio, 147. 

Syrorum et Palzstiporum synodus pro Athanasio , 256. 


T. 


Tabellarius a cubiculo rogis, 85. 

Tatianus martyrium passus est, $82. 

Tauoasis Gothorum regis preclara facinora, 400. 

Temperies aeris cuncta moderatur, 195. Ille vineit assi 
due qui novit omnia temperere , 59. : 

Tempesistumtempore, Mergorom, Deiphinorum et Eehi 
norum industria, 55. 

Templa gentillum a fundamentis eversa, 565. 

Templum Christianorum profanstur , 391. - 

Terentii magistri militum Christiana petitio, 529. 

Terrarum orbis divisio, $97. ἢ 

Tertiaruni tributa, 10. Tertiarum illatjo, 50. V. Bini. 

Tertullianus Afer Christianorum scriptor celeberrimus 
babetur, 3589. 

Testis verus est qui Iaudat expertus, 174. Perfecta rei 
fides est, ubi consentanei testes probantur esse summates, 
99. Nou potest de ille veraciter eredi, cujus vitse Lestis mon 
potest inveniri, 138. Uni incaute creditur , quod est a plu- 
rimís asserenduim, 184. 


Tbalassus senator (it episcopus Ceppadocise, $79. 


1554 


Theatri sigoificatio et origo, 76. Romsnum describiter, 
76. Populi in the tro clamare consueverant, 16. 

'ohelomachius inter m numeratur, et cur, 355. 

Themistius philosophus Valentem ab orthodorzorum nece 
«vocavit, 528. 

Theodahatus Gothorum rex eligitur, 157, 158, 421. Qno- 
meodo sacramenta senatu! et populo Rom. prestiterit, 161. 
Laudatur, 156, 158. Ejus modestia In initio regni, 160. Pa- 
cem ἃ Justiniano: imp. petit, 164 et segq. Occlkditur, 424. 
V.Amalasuntha 


.À : 

Theodemirus rex Theoderici pater Suevos vastat, 422. 
Foadere cum Romanig inito moritur, 423. 

Theodericus Thorismundi frater moritur, 417. 

Theodoricus pene adbue puer Sarmatarum regem inte- 
rimit, et Singilonum civitatem capit, 422. Consulatu et 
d Statua donatur, 425. A Zenone imp. adoptatur, 
ibid. Odoacrem vincit et perimit , ibid. Insignia regis Ro- 
manotum assumit, ibid. Fus uxof, filii οἱ tiliss, 425. Nulla 
gens fuit in parte occidua, quz? Theodorico , dum viveret, 
aut amicitia, aut subjectione non deserviret , 421. In Ita- 
liam intrat, 595. Ravennam ingreditur, ibid. Romam petit, 
ibid. Gallias suo acquisivit Imperio, ibid. Filiam suam Ama- 
lasuntham Eutharici matrimonio copelst, ibid. Arma regi 
Wawudalorum dedit, 78. Laudatur, 154. Ejus pietas, 62. 
Erga Ecclesi» bona, 65. A:quitas, 11. Fidelitas in promis- 
ais, 55. Liberallias In pauperes, 26. Clementia, 55. Erga 
inimicum benevolentia, 29. Protector popillorum, 7. Era 
negotiatores beneficus, 59. Studentes virtuii fovebat, 49, 
85. Eos probabat, quibas judicanda committebat , 68. Ejus 
cura justitise fous, ja. Ornatum urbium quotidie desidera- 

augeri, 55. Cur spectacula foveret, 16, 56. Ejus edicta 

confirmantur, 147. 


Theodori Mopsuestis epfscopl landes, 565. 

Theodoriti martgrium, 286. 

Theodosius episcopus Sinnade hereticos insequitur, 
560. Ab Feclesia sua non recipitur, 567. 

Theodosii junioris judicium de llhris, 204. In doctos li- 
beralis, 204. Ejus exercitia et virtutes, 905, 572. Eximie 
laudatur, 205, 562. Salomoni et Alexandro comparatur, 
205. Quidam monachus eum propter rem negatam excom- 
municavit, 562. 

Theodosius dux militum harbaros profligavit, 523. A 
Gratiano imperator Orientis ordinatur, 555. 'Thessalonicze 
baptizatur, 955. Episcopos Constantinopolim convocat, 335. 
Orthodoxos fovet et hereticos repellit, 551, 358. Ejus 
professio fidei , 554. Ab Ecclesia Constantinop. Arianos 
pellit, ibid. Paganos insectatur, 515. Maximum vincit, 
540. Et Eugenium tyrannum, 409. Plurimos Thessalo- 
nice jubet iuterflci, 542. Ejus poenitentia, $15. Legem 
scribit de dilatione vindict», $45. Antiochenis irascitur, et 
reconciliatur, 514. Ejus visiones, 555, 551. Meletium agno- 
scit nunquam, nisi in somnis, visum, 535. Mediolanum ve- 
hit, $40. Morltur, $52. Ejus uxoris virtutes, 544. V. Am- 

Osiug. 

Theodotus Antiochenus episcopus, 565. 

Theodulus martyrium passus est, 283. 

Theogontus Arianus dat libellum peenitentiz , 228, 351. 
Arianum dogma tuetur, 244. 

Theologi? paganorum inanitas, 502. 

Theon: (aciturnitas et moderatio, 325. 

Theophilus Alexandri: episcopus instituitur, $40. Chry- 
sestomi electionem impedire conatur, 559. Tavitus eum 
ordinat episcopum, 354. V. Chrysostomus. Deamnat libros 
Origenis, 557. Moritur, 568. V. Deus, Epiphanius. 

Theoplironias scribit libros de exercitio mentis, 549. 

Theollmus. γ΄. Origenes. 

Theotimus Tomitanus episcopus apud barbaros miracula 
operatur, 551. 

T horismundus occiditur, 447. V. Attila. 

Tbusci fusilis artis primi inventores, 116. 

Timere. Gravius semper emergere gstimatur quod ti- 
metur, 179. 

Timotheus ordinatur episcopus Alexandrinus, 599, Mi- 
dass en: ille Origenem sequens esset Ariauus, 561. Mori- 

υ Ἶ 

Tiridates rex fit Christianus, 250. 

- Titi imper. amphitheatrum. V. Amphitheatrum. 

Tituli appositi 64. Titulos affigere, 150. Titu'i fixi, 80,81. 
ary) publicos administrare, 168. Superindicti tituli quid 

int, 14. 


Titus Bostrensis a Juliano Apostata expulsus, 294. 
Toga procinctualis effecta, 128. 
Toga!a professio, fd est advocatorum forensium, 50. 
Nds ium pereutientis quomodo [18 inficiat, ut 
Torpor. Similis di-cincto habetur qul irnobflt torpori 
relinquitur, 117. Sexnissimi e« vorpere, cam se ad pro- 
vectum coqnoscat rerum dominos iavitause, 151 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TONUM. 


453 


Tragcedia ende dieta, 76. 

T der dictum presclarum, 150. Ejus forum sub assidui- 
tate videre miraculum est, 112. . 

ier" Lo dgiMor militum Valenti imp. fertissime re- 
spondet, 339. 

Trssmuodus rex Wandalorum Theodorici genor, 95. 

Tribinatus provinciarum formula, 119. 

"Tribuni militom. Y. Consul. 

Tribunus voluptatum, 106. Ejus formala, 114. 

Tributum in vino, tritico et oleo, 198. Tribsta sunt par- 
purs, non lacernz, 14. Dilatio tributi major fit causa dis 
peudii, 189. Cul nhhil videtur relictum, a. ttibutis cogstat 
esse liberatum, 192, Qui venales moras quisruot, tribud 
onera duplicant, 195. Gravitas ezactionum multorum ma- 
lorum causa, 538. : 

Tridentioz regionis civitas a Theodorico constrocta, 81. 

Triuitaus nomen tribus personis divinis tribuitur. 239. 
Edictum Valentiufani εἰ Valentis de eonsubetaniiali Tri- 


' nitate, 505. 


Triphylli Ledrensis episcopi eruditio, 211. 
Triremes, V. Argonauti. . ᾿ 
ὩΣ γοιίνυ non potest diei, quod tristis suscipit, 


Toitionis formula, 121. ! 
an de Hunnis triumphum egit, οἱ Bolgsres vicit, 


Turbulentus, Furoris gems es in secolo paesto tarbe- 
lento studere to, 178. 
Tyanense concilium, $15. 


U 


dimer Gothorum episcopus coseilio Constant. adfait, 
q15. Ejus fides, 975. 
Ulpisaus jurísconenitus insignissimus babetur, 390. 

Ulysses unde ab Homero laudatus, 18. Ejus contra Si- 
renum cantus prudemtia, 58. 

Urbis fabricis pecania deputata, 13. Laus est temporam 
reparatio urbium vetustarum, οἱ quase, 14. Memitio or- 
bium est fortitudo principis, 55. 

E Mp Persa predicit terrsemotem, $72. Miranda ps- 

avit, 273. 

Ursacius et Valens Ariani dus viperse , 253. Poesiteatise 
libellum exhibent Julio pout. Rom., 256. Pre teosporum 
desc. diversas partes declinant, 166. Exeommunican- 

ur, . 

Ursious. V. Damasas. 

Ursulus Tolosensis rhetoricam docet, 586. 

"s ansense apostata resipiseit, et pro. Christe moritar, 


Utilitas publica compendiosa pietate frequenter serva- 
tur, 200. V. Publieun. P 
Uxores duas posse duci Valentiniani lege sancituvo, $38. 


V 


Valens creatur imperator, 504. Baptizatur, 308. Quo- 
modo factus sit Arianus, . Qua crudelitate sit usus 
adversus orthodoxos, 508, 310, $11, 526. Octogints or- 
thodoxos in navi cremari Jubet , 514. Prohibet celebrari 
co:cilium Tharsi, 514. Quid eontra S. Basilium fecerit, 
$516. Paganis , Jodzis et h:ereticis tribuit potestatem suas 
festivitates agendi, kque orthodo:is ubique prohibuit, 
325. Aqu:ductum exstruit, $11. Quosdam oecidit tanquam 
imperium occupaturos,, ex indicio deemonis adjurati, 315. 
Puguat contra Procopium, 508. Frustra petit auxilium a 
fratre contra Gothos, 329. Interminator ponas se a Coo- 
stantinopolitanis exacturum, 329. A Gothis vincitur, et 
vivus comburitur, 529, 530, 409. Ejus fllius ab Arianis 
baptizatur, 316. 

'alens Arianus, Y. Ursacius. . 

Valentinianus propter aspersiopem aqui immolatitis 
minisirum templi percussit, 2.5, Imperator ordinsur, 
304. Egregia illius ad milites verba, 505. Synodum in 
Illyrico eclebrari jubet, 305. Ad eum legationem mittunt 
episcofi, 307. Res ecclesiasticas sacerdoubus relinquit, 
$07. Ejus ad Vesegothas epistola, 415. , Moritur, 538. 
Valentiniani sanctio contra pervasures bonorum , 150. 
paatinisul minoris nativitas, 9511. Imperator creaiur, 
o 


Valentinianus Plscidis (illus imperator eonstitot'ar, 
915. Eudoxiam Theodosii filiam uxorem ducit, 519. 

Valia Vesegotharum rex cun) Honerio imper. pacem 
init, 411. Moritur, 412, 

Varielatis non habet vitium, quod pro beneficio foerit 
Immutaium, 53. Y . Mulabilitas. 

Vasaria publica, et quid sipt, 129. 

Vatum mendax responsio, 298 

Vehicula os, 3st. 

Ve'orum laus et orígo, 85. 


1255 
Venale itum, 1971. Propemodum donare vdetur 
Yemaig propos 1 rop 


s01. — 
V iieastiius atricius faudstut, 155. 

Veneris illicitze artes prohibits, 210. 

Weneterum fames, 200. V. Ligures. 

Ver'tà sut Speculum cordis hominüm, 102. 

Verbum Dets principii et finis expers, 251. 

Veredorum vetocítas, 100. 

Veritatis vis, 99. Pessima éonsuetudo est despicere ve- 
vitatem, 41. Uanctos sequaces babet qui aliquid ex veritate 
decernit, 155. Ad bonum publicum veritatem non pudet 
eontieri, 153. 

Versillke Evclesia ἃ quibusdam tributis eximitut, 14. 

Veruca cistellum describitur, Ὁ. 

Vesbiretne Masiam incolunt, 408. Quomodo. Áriagum 
dogma susceperint, δ᾽. Thracias Daeiamque Ripersem 
occupant, ibid. Ad Thessaliam , Epiros, Achaiam et Pan- 
moriam ywredandas digrediuntur, 409. Cum Gratiano et 
Theodosio impp. foedus ineunt, ibid. 

Vespenrüime diebgua 509. : E 

Vesuvit mowWtis exarsuri signa, 76. V. Neopolitani. 

Vetesanorum privilegia, 102. Tironibus Pons spes 
lobortis, deum vicissitudo fuerit teddita veteranis, 182. 

Vicarii urbis Rom: formula, 104. 

Viesril Portus formula, 118. 

Vitedemini, 85. | 

Vietotinos rhetor Kom» insignis habetur, 392. 

Vicuslium ferum venalitas temporis necessitate debet 
inbjacere ratioui, 180. 

Vigilaas stadio hon Indiget alieto, 115 

Vigilwe Christianorum, 217, 239, 567. Vigilie apud se- 
puleta mwartytum extra templa, 271. Hyuimnis noctornis 
oretiones addit Joan. Chrysost, 456. 


Viíndicla. V, Theodosius. Impeenitende est ultio quz de 
legibus venit, 15. 

Vinum acinaticium laudatur, 190. Et palmatianum, 195. 

inum regis eensa, 190. 

Virginalis t&ntinentia formam a"gelorum imitatur, 318. 
Bscre virgines insolita a populo videri, $87. Plures mar- 
tyrium patiantur, tbid. Lex Constantini (ro virgieum 
tastitate tuenda, 587. De non ducendis sacris virgiuibus 
Weviani lex, 504. Virgines et viduz pauperewla ioter cle- 
ticos publico sumptu alebàntur, ?83. 


ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUN 


1554 


Virtutibus fama tollitur, sí. ἐμ werità 1 Mominibus 
aesciautur, 158. V. Laber. 

Virtutis genus est propriam subetentieim ^on &mare, 24. 

Visorum major semper affectus est, 170. 

Vita illa vére hominom est, dió fatis ordfiré cón(inetur, 
92. Illum honores glorificant, quem conimendat et vita, 
105. Quidquid ad simplicem pertinet vitam dunationis 
bg non refutat, 158, Sab incerta vita certa militia 
est : 

Vitalis episcopus Antioehlte, 214. , 

Vitigis Gothorum rex eligitur, 169, 424. Pecem a Justi- 
niano imp. petit, 170. Se Romanis dedit, &24. 

Vitium. Indocilis est animi ad vitia trahi, 44. Tanto gra- 
vios grassantur vitia, quanto magis probaatue interna, 
130. Horre viuum, et principis mereris affectum, 111. 

Voluntas. Iniquum est hominis vitio deputetar, quod 
ejus voluntate nou regitur, 62. ! 

Vola hominum perlcere.diving virtutis est, 85. Ipsius 
quocspamode res agitur, cujus in alterum vota complentur, 

6. 


Vulcanise insube describuntur, et quare ignis perpetuus 
viscera terras non consumit, 54. 

Yulcanii peritia in fabriii arte, 78. 

Vulnera in przliíis suscepta gloriosa, 128. 

Vulphilas Gothicarum litterarum invento, 328. Gotho- 
tum minorum pontifex, 420. Corrumpitur à Valente, 529. 

Vulturis pietas, 50. 

Yoltus nstoram animi prodit, 42. 


W 


Wáilemir moritur, 421. 
Waadalorum regum series, 412. 
Wandal cum Alanis Gallias intrant, 595. A Gothts ab 


. Hispania ,paisi, in. Africam transeunt, 594. Varià eotun 


proelia, ibid. Pauci Pannoniani inhabitant, 407. 
X 
Xenodochia Julianus sediücari jubet, 294. V. Ecclesia. 
Xenophontis Helladicorum libri, 914. 
L 
Zenonis martyrium, 286. 
Zeuo apud Gazam floruit, 352. 
Zcogmatis locus, 509. 
Zeugmatius cecus vir mirabilis, 536. 





ORDO RERUM 
QUIE IN HOC. TOMO CONTINENTUR 





IGILIUS PAPA. 


Notitia ex libro Pontiftesti. 9 
EPISTOL/AR ET DECRETA. 15 
E»isroLa Vtoitt AbBUC PSEUDOPAPÉ AD EoTHEMUUM. -— 
Eutherii éonsultationibus respondet. i 
Epi9r. Ab PorcruRUM. á | 19 
Testémonin antiquorum tanonum pro Lina imrmaer- 
sione. 20 
Eeisr, Vici ApuUc PSEUDOPAPAE AD CARSAMUM. ÁRELATEN- 
δε. — Εἰ Sylverium consulenti de injungenda penitentia 
Pd Theodeberto ob incestuosas nuptias coutractas respoa- 
et. δι 
Eetsr. à» Justo NvM. —Don Justinianusimperator coram 
Vigilio legitimo electo fidem profffssus esset, ille ex hoste 
in defensorem, ex per«ecutote in preedicatorem, ex blas- 
phemo iu confessorem mutatus, in Anthimum ejusque 
collegas hzreticos austhematis sententiam intorsit. Ibid. 


Epis. Ap ΔΙΈΝΝΑΜ. — Gratulatur eum, hereticis den- 


natis, sanetas quaruor. universales synodos amplecti : ab 
heeresi resipiscentes debere recipi. 

Emst. Ap AuxamiUM ÁnrELATENSEM. — Usum pallii, 
quen postulabat, differt quoad certiorem faciat Impera- 
orem. 

Epist. AD ΕΌΜΡΕΝ. Vices ilii suas in Gallia delegat, et 
pallii usum concedit, admonens ut pro imperatore Deum 
oret, pacemque iater ipsum et Childebertum regem con- 
servare studeat. 

E»isr. Ap Ραμ. — De cognoscenda causa Pretexiati 
episcopi. 

Epist. AD EPISCOPOS (Δι... — Auxanium vicarium sedis 
spostolicse constitutum esse nuntiat; cujus muneris partes 
explicat, omnesque eidey, obtemporare jubet. Ibid. 

Decretum Jusiintanj by peratoris. 40 
? € AD MA v ARELATENSE, — Post obitum 

uxapfi sues Aurejj jscopo vices jn Gallia dele- 


Episr. Ap EPISCOPOS GALLLE. — Nuntiat se AurelistW. 
vices suas ih Gallia delegasse, mandatque ut eidem ob- 
temperent, 99 

Epis. Ap AunELIANUM ÁRzLAT. — Nihil ἃ se contra con- 
cilia generalia, Homsnorumqie pontificum decreta faisse 
admissum. Bortatur ut Childeberto refi suguerat ut ad re- 

em Gothorum scribat, ne quid in lesia Romana E^ 

i siuat. 

Epist. Ap Rotricua ET SupasrtANOM. — lllos excommu- 
nicat. ἐξ 

ἘΡΙ5Τ. Ap ΥΛΙΕΝΤΙΝΊΑΝΟΜ. — Οὐδ Constantinopoli de 
tribus espitelis àcta luerint. — — Ji 

PIST. AD UNIVERSAM EccrzsiAM. — Exponit causas 56. 
cessus sui ad Sanctam Eupbremiam, et quid ibi egerit cum 
legatis Justiniani, simulque fidei suse eonfessionem iu 
serit, 

Fragmentum damnationis Theodori. — Theodorus epi- 
Scopus sacerdotio et communione privatur. Constantino- 
politanus et reliqui episcopi illius criminis conscii excom- 
inunicantur. 99 


Epistola Eutychii ad. Vigilium. — Profitetur fidem 6a- 
tholicam, et petit ut qua&stio de ribus capitulis in concilio 
terminetur. 64 

Episr. Ap EurrcuiuM. — Commendat ejus fidem. et an- 
nuit ut de tribus capitulis in concilio agatur. 66 


CoNsTITUTUM ΥἹΟΙ͂Σ DE TRIBUS CAPITULIS. 87 


Epistola a elericis Italire legntis Francorum directa. — 
Suggeruot ut Vigilio pape et Dacio episcopo Mediola- 
Densi, qui in eadem urbe eh trium capitulorum coutrover- 
siam ab imperatore Justiniano vexabantur, solatio sque 
auxilio esse studeant. 13 

Exemplum sucre epistole Justiniani ad Joannem me- 
Tope auium. — : 119 

Allera Jwutiniani episto osmam episcopum Mop: 
sucstiap. Ibia 








-^ «à. 


1385 
SudgeMo aynoas ecumenice Constantinopoliane τι ad 
T igi : E 190 


n DECRETABIS. — Quinta synodus ocecumenica 
tonlirmatur. . ᾿ ijt 
In Epestolam pracedentem Disser tatio Petri de Marca. 127 
CowsrirOTUM pro damnatione trium eapitulorum. — 145 
Justiniani Liber adversus Origenem. — 171 
Ejusdem epistola adversus. nonnullos, impium Theo4o- 


rum atque iniqua ejus dogmata, εἰ epistolam Isa dictam, 
A. Theodori libros contra ea olicam fidem wil: 
propugnantes. 15 


GILDAS SAPIENS. 


Notitia ex Gallandio. 597 
DE EXCIDIO BRITANNLE LIBER SURUUEUS 529 


Praefatio auctoris. bid 

Pans ΡΒΙΜΑ. — Historia Gilde. $53 

PARS SECUNDA. — Epistola Gilds. 541] 

Pans TERTIA. — Íncrepatio in clerum. 561 
PELAGIUS PAPA I 

Notitia ex Libro Pontificali. 591 


PELAGII EPISTOLAE. 593 

EpisroLA Ap Nansgrzy. — Hortatur ut. legatis auxilium 
prestet ad episcopos Ecclesie perturbatores iui c 
dos. ἢ 


Εριςτ. AD ROMDEM.—Monet ut schismaticos coerceat. 394 
E»isT. AD EUMDEM. — Ut schismaticos, a quibus fuerst 


591 


hendit. 
Eier. AD UxivERSUM POPULUM Dut.— De flde catholica. 399 
Admonitio Jacobi Sirmondi in sequentes epistolas. Ibid. 
EpiSr. Ap SaPAUDUM. ARRLATENFEM. — Salutatoria prius- 
quam a Sapaudo litteras acciperet. 
E»t2T. AD gUMDRX. — Modeste laudes rejicit quibus illum 
Bapaudus in litteris suis ornarat. Ibid. 
.PIST. AD. CHiLDEBERTUM BREcKM.—Ànathema dicit iis qu 
de fide aliter sentiuut quam in epictolis Leonis et iu con- 
eilio Chalcedonensi continetur, Reliquias sanctorum mittit 
per Hominembonum subdiaconum. 403 
Epist. Ap SapaAUDUM.— Commendat illi reditum Hominig- 
boni subdiaconi, atque ut. Placido pa:ri suo suggerat de 
comparandis Romamque uwiLtendis vestibus quse ín pau 
res erogentur. 
EpiSr. aD EUMDEM. — Vices illi suas in Gallia delegat, 
pa'liique usum inpertitur. 403 
EetSr. AD CHILDEBERTUM REGEM. — Significat se vices suas 
et pallii usum Sapaudo concessisse, quem regi cominen- 
dat. 
E: 15T. AD CntupgsERTUM BEGEM.—De Sapaudo Arelatensi, 
| contra sedis suze privilegium alterius episcopi judicium 
Bubjre jussus fuerat. id. 
Epist. Ap SapPAuDUM. — De epistola sua, quam de (ide ca- 
tholica ad regem ante scripsit. Commendat Romanos qui 
hostium metu eo confugerant, iterumque de vestibus in 
urbem mittendis. 401 
EvisT. ἂρ CatzpesuaTUM.— Mittit confessionem fidel sus, 
monetque ut caveat ne qua in Galliis per hsereticos exci- 
tari dissidía siuat. . 408 
FmacugvTA epistolarum a Luca Holsienio e tenebris vin- 
dicata. ] * Ai 
Alia fragmenta «z collectione Deusdedit. 411 
APPENDIX ad epistolas Pelagii papse I. M9 
ErisroLA Ῥκίλοιι Ap VigiLiUM RPiSCOPUM.—P atrem et filinm 


unum esse Deum probat. Ibid. 
CASSIODORUS. 
Epistola dedicatoria. 421 
Preefatio in novam Cassiodori operum editionem. — 425 
Cassiodori vita. 451 
De Cassiodori vita monastica dissertatio. 485 
De CassioJoro testimonia. A91 
VARIARUM LIBRI XII. 501 
Praefatio. Ibid. 
LIBER PRIMUS. 503 


EpiTOLA PA)MA (Theodorici regis ad Anastasium imp.). 
—Rog.t pacem certis de causis intermissam * l.udat im 


ratorem et ad illum mittit legatos qui contentiones diri- ᾿ 


mant, et concordiam sus deinceps ürmitati restituant. 503 

E».sz. ll (Theodorici ad Theonium), — Redarguit ilium 
negligentiae circa mou quam singulis aunis ad aulam 
regiam mittere solebat, et originem ac modum conficien- 
di purpurz describit. 


50s 
τς Ensx. Ill (Theodorici ad Cagsiodorum). — Summis ]au- 


ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


45-6 
dibus illam extollit, et illi confert patriciatus apices, cam 
jem fuisset rector Lucanis et Brutiorum, ac przefectaram 
pretorianam Heg : 301 
Episr. IV (Theodorici ad senatum).—Significat se Cas- 
siodorum ad patriciatus apicem pro meritorum remunera- 
tione, eL post administratas egregie inferiores dignitates 
evexisse. Summe landat Cassiodorum, ejus patrem, avum, 
Heliodorum ; totamque ejus familiam. 
Εριϑτ. V (Theodorici ad Florianum). — Jubet ut statuta 
comitis Ann: de Mazene fundo serventur. “1 
Epigr. V] (Theodorici ad Agapitum). — Scribit ut Roma 
mittat tissimes marmorarios Ravennam ad basilicam 
Herculis perficiendam. 512 
E»tsr, VII (Theodorici sd Felicetp). — Tllum jubet rest- 
tuere Plotisni pupilli bona, quse ἃ Neoterio ejos (ratre non 
tam eomparaverat quam subripuerat, et illum repreheudit 
quod successionem inter zquales qualem non gir ievi 
Episr. VIII. (Theodoriei ad Amabilem). — Praecipit ot 
bona Plutiani popilli a fratre ejus Neoterlo male vendita 
curet Venantio Plutisni tutorl sine dilatione restitui. Quod 
si iercemerit frater, causam vult ad tribunal suum "E 
cari. $ 
Epsr. IX (Theodorici ad Eostorgium Mediolan. episc.). 
— Dicit se episcopum Augustap: civitatis, falsis crimini- 
bus a clericis accusatum honori pristino resti wisse, et 
remitiit ad Eustorgium clericos illos, ut eos debita ja 


eoerceat. bid. 

Εριβτ. X (Theodorici sd Boetium). — Scribit domesticos 
protectores equitum et peditum, qui aula» regiz jugiter 
excubant, conquestos exse ab arcario prsefectorum se pro 
emolumentis solemnibus integri ponderis solidos non per- 
cipere, et In numero gravia dispendia sustinere. Ubi tra- 
ctat de arithmetica, de densrio numero, de solido, de se- 
nario, uncia et libre, qua probibet quominus ullatenus 
imminusntor. $14 

Eptsr. XI (Theodorici ad Servatum).—Imperat ut maa- 
cipis a Breonibus militibus ablata, Maniario curet — 
tui. 

Eprsz. XII (Theodorici ad Eugenitem). — Confert ilii, 
post administratam laudabiliter quasturam, magisteriam 
€— et hortaur* eum ad meliora promereuds. 506 

SPIST. Yil (Theodorici ad senatum). — Signilkcat, se 
ad magisterii munus Eugenitem subvexisse, qui maximis 
ELM exornalur, quod quasioris officium bene en 
cuerit. 

ἔνιοι. XIV (Theodorici ad Faustum praef. pret.).—Pre- 
cipit ut genus Tertiarum quod Catbaliensibus imperabatur, 


annis eingotis rsolvatur. 518 

ἔνιοι. XV (Tueodorici δὰ Festum). —— I!li commendat 
AMOR EIN dowus patricii Agnelli ad Africam Me 

Episz. XVI (Theodorici ad Julianum comitem). — Jubet 
discutiat causam Apodorum conductorum frumenti, qui 
conquesti fuerant frumenta sibi inimicorum sobreptionibus 
concremata ; et imperat (si iia res se habet ) ut de reli- 
quis prime Índictionis habita moderatione d.-rahat. Ibid. 

Episr. XVII (Theodorici ad Gothos et Romanos Der- 
tons consistentes). — Preciplit castrum cirea 608 posi- 
tum, dum paco fruantur, communiant, et domos sibi ia eo 
consiruant. 930 

Episr. XVIII (Theodorici ad Domitienom et Uvillam). — 
Illis respondet quod debeant restitui praedia à prassumpto- 
ribus occupata , nisi aut contracLus aut praescriptio vriginta 
aunorum obviet ; et quod fratris percussor sit in exsilium 
deportandus. bid. 

Episr. XIX ('Theodoricl ad Saturninum et Verbusium). 
—Prescribit ut quicunque Gothorum fiscum detrectaverit 
implere, eum ad redhibitionis sequitatem exar 

Emsr. XX (Theodorici ad Albinum et Albienum).— llios 
commonet ut in spectaculis patrocinium pariis Prasioi as- 
Sumant, el ut de Hellaudio et TheoJoron, qui lsetitis pu- 
blicee aptior fuerit zestimatus, ab illis Prasiui pantomimus, 
confusione populi sublata, constitaatur. [6id. 

Eetsz. XXI (Theodorici ad Maximianum et Andream se- 
nstorem). — Decerhit ut disculiant, num pecunia fabricis 


urbis deputsta, tota fuerit absque fraude iu eas tp 


Erisz. XXIl (Theodorici ad Marceilum senstorem).-—Eum 
ex advocato privato creat 3dvocawm fisci. 5323 

Episr. XXIII ( Theodorici ad Crelianuin et Agapitum). — 
Hi iudices eliguntur ut litem patriciorum virorum Festi 
et Syumaclhi contra patricium Paulipum dirimant. Ibid. 

Er:se. XXIV (Theodorici ad universos Gothos). — lIndi- 
cat se per Nandium sajonem illos adinouendos curasse ot 
ad etfpeditionem Gallicanam γε calendarum Jolisrum , 
rebus omnibus necessariis su..cienier instruct  prope- 
rent et seniores jubpioribus exemplo sint. 934 





1551 


Eprsy. XXV ("Theodorici ad Sasbiniapum senatorem). — 
Jubet portum Lucini et portus junctos reparari, eorumque 
diligentiorem in posterum curam haberi. 

Εριδυ. XXVI (Theodorici ad Faustum przf. przt.). — 
Statuit ut quee dudum Ecclesi Versille antistitis przestitit, 
valeant in perpetuum, eL extraordinaria tributa, qua ἃ 
temporibus Cassiodori sunt soluta, non sentiat : vult tamen 
ea quie Ecclesie postea collata sunt bona, oneri solutionis 
subjaceant. . . 

pisr. XXVII (Theodorici ad Speciosum). — Indicat po- 
pun partis Prasini, dum ad curiam venirent, insidias ἃ 
heodorico patricio et Importuno consule pertulisse, ita 
ut u.s occisus fuerit; jubetque predictos viros illustres 
moneat ut instructas personas ad judicium Czeliani et Aga- 
piti mittant, n hauc causam legibus dirimant. 26 

Epis. XXVIII ( Theodorici a4 universos Gotbos εἰ Ro- 
mauo:). — Hac epistola sancit ut, si quis cujuslibel gene» 
ris s:xa in agris suis jacenua muris profutura babuerit, 

libens ad instaurationem urbium impendat. 541 

Episr. XXIX ( Theodorici. ad universos Lucristanos ). — 
Jubel ut terrarum spatia quz veredis antea licuerant. mu- 
tationibus suis, a possessore vindicata curent restitui, Ibid. 

Epis. XXX (Theodorici ad senatum Romanum). — Que- 
ritur apud illos quod servilis furor armatus tempore spec- 
taculorum persecutus sit. innoxios, οἱ sancit ut, si cujus- 
piam senatoris famulus ín ingenui cede fuerit versatus, 
eum tradat lierus legibus puniendum. Quod sí reum judi- 
cibus sistere distulerit, noverit se decem librarum auri 
disyendio muletandum. 598 
ριστ. XXXI ( Theodorici ad populum Romapum ). — 
Edicit ut, sí. quis ex populo atroces injurias in quempiam 
$»natorum protulerit, noverit se a praefecto Urbis pro qua- 
litate facti plectendum; et precipit ut pantomimi prefinitis 
lucis artes suas exerceant. 529 

Épisr. XXXII ( The: dorici ad Agapitum praefectum Ur- 
bis). — Illum monet se scripsisse ad senatum et ad popu- 
lum, jubetque ut si a quoquam irrogaia fuerit injuria seua- 
Lori, confestim ille severitate legum plectatur; si vero 
senator quemquam ingenuum nef ria cx: de vexaverit, sia- 
tim muletam excipiat. Deceruit praterex'at Hellauius ba- 
best zequalitatem menstrui com czteris pantomimis. — 550 

Episr. XXXIII ( Theodorici ad eumdem ). — Praesenti 

ordinatione decernit ut pantomimo ab Albino οἱ Albieao 
electo solitum menstruum partis Prasinl sine imminutione 
tribuat. $51 
E»isr. XXXIV (Theodorici ad Faustum pref. prztorio). 
— Jubet ut per singula loca maritiu;a coinmoneat ne quis- 
" quam presumat peregrinas naves ante frumentis onerare 
quam provine:e quod necessarium fuerit retinuerint. 1bid. 

Epis. XXXV (Theodorici ad eumdem). — Signilicat se 
nonnihil commoseri quod frumenta publica, quz de Cala- 
bro atque Áptulo littoribus per cancellarium 88.118 tem- 
pore consueverant deportari, autumno advecta nondum fuisg- 
sent, et prsecipit ut boc celerrima curet emendatione cor- 


rigi. Ibid. 
Ere. XXXVI (Theodorici ad Theriolum senatorem). — 
Jubet illum io Pedonensi civitate Benedicti loeum susci- 
pere, et ejusdem filios civili tuitione vallsre. 032 
Episz. XXXVII (Theodorici ad Crispianum). — Illum ab 
exsilio revocat, si revera in. adulterio deprehensum occi- 
derit, et jubet ut pecunia Agnello fldejussori Crispiani ἃ 
vicario urbi vel ejus officio extorta restituatur; illique 
Candacis tuitionem contra quoslibet impetus prsestat, $353 
ἔριον, XXXVIH (Theodorici ad Colonem senatorem). — 
Prxcipit ut bena VirilisDi nepotis, quse non inodo non am- 
pliandi, sed etism minuendi studio detinebat, qune 
mum restituat, à 
ἔνιοι. XXXIX. (Theodorici ad Festum). — Scribit Fila- 
grium rogaese ut ed lares proprios reverteretur , filiosque 
fratris sui Rolusm studiorum causa misisse ; et illum jubet 
eos sic in Urbe constitoere, ut eis ante exire non liceat 
quam secunda decernat jussione. Ibid. 
E»isv. XL (Theodorici ad Assium comitem). — Jubet ut 
arma Becessarie Salonitanis militibus, antequam ad bel- 
lum pro&eis 'satur, procuret. b 
ἔριδι. XLI ( Theodorici ad Agapitam ). — Precipit ut 
Faustum adultum, filiam illustris Fausu, inter referendos 
curi? annumeret. 036 
Evisr. XLII (Theooorici ad Artemidorum). — Illi copfer- 
tur yriefectara Urbis, et summis laudibus exornatur. Ibid. 
Evisr. XLIII ( Theodortei ad senatum ). — Signiflcat se 
Artemidoro fasces urbanse prxetecturee contulisse. 551 
ἔνιοτ. XLIV (Theodorie: ad populum Romanum). — []- 
lum certiorem facit se Artemidoro przfectaram urbanam 
contulisse. $38 
ἔριδι. XLV (Theodorici ad Boetium).— Rogatus a Burgua- 
dionum rege ut horoloyia aqustile et solare ad ipsum trans- 
mitteret, Boetium ad hoc opus perficiendum invitat, 559 
Ene. XLYI (Theodorici ad Gandibadum). — Horologia 


ORDO RERUM QUJE£ IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


4558 
a Boetio fabricata mittit. 54 
LIBER SECUNDUS. Ibid. 


EpistoLA βρδῖμα (Theodorici ad Anastasium imperatorem), 
—Nauutiat Felicem Gallum consulem foisse creatum. Ibid. 
Episr. II (Theudorici ad Felicem). — Confertur illi con- 


sulatus. 543 
Ἐριϑσ. IIl (Theodorici ad senatum). — Felicis Galli ad 
consulatum promotio renuntiatur, 545 
Eris. ΕΥ̓͂ (lheodorici ad Ecdicium). — Confert siliqua- 
tici vel monopolii titulos. 546 
E»isr. Y (Theodorici ad Faustum pezf.). — Preecipit ut 
triginta militibus in Augustanis clausuris constitutis anno- 
Ὠ28 easdem qu e aliis tribuuntur prsstet. l bid. 
Episr. VI (Theodorici a1 Agapitum). — Legatus eligitur 
in Orientem mittendgg. 441 
Erpisr. VII (Theodorici ad Sunam). — Prsecipit ut in fa- 
bricam murorum colligat quadratos marmorum p.ssim 
dirutos et neglectos. ] Abid. 
Episr. Vili (Theodorici ad Severum episcopum).— Mille 
quingenti solidi ;er Montanarium mittuntur, ut illos provin- 
cialibus dispendium per exerciuum passis disuribuat. . 548 
Eeisr. 1X (Theodorici ad Faustum przf.). — Decernit ut 
Sabinus auriga supra solidum inenstruum, alterum, ne 
mendicare cogatur, accipiat. I bid. 
EPsr. X ( beudorici ad Speciosum ). — Contractus ab 
Agapita faetus, dum fuit a marito separata, rescinditur. 549 
isr. XI (Theodorici ad Provinum). — Przcipit ut ca- 
sam Areciretinam ipsi ab Agapita collatam ejus marito 
restituat, Ibid. 
Episz. XII (Theodorici ad comitem siliquatariorum), — . 


" Precipit ne sinat ad exteras provincias laridum transmitti. 


550 

Episr. XIII. (Theodorici ad Fruinarith). — Imperat ut 
Venantio Ulpiani nomine diem dicat. 5st 
Episr. XIV (Theodorici ad Symmachum). — Exponit cri- 
men cujusdam Romuli, qui in patrein suum manus violen- 
pid intulisse dicebatur, et in eum ut animadvertatur po- 
gtulat. Ibid. 
Epsr.XYV (Theodorici asd Venantium). — Copfert. illi 
comitivam domes: ijeorum. 55$ 
Episz. XVI (Theodorici ad senatum). — Electio Venantii 
ad comitivam domeslicorum anpuntiatur.. id. 
Epsr. ΧΥἹ (Theodorici 3d honoratos possessores, de- 
fensores «t curiales Tridentins civitatis). — Decliarat 86 
exemisse hutilianum presbyterum a fiscalis calculi sola- 


' ione, et vetat quominus id quod ei renisit ab aliis exiga- 
δὰ 


uir. 
ἔριδι. XVIII. (Theodorici ad Gudilam episcopum). — 
Quomodo lis inter Sarceuates municipes et Ecclesiam sit 
dirimendus decernit. Ibid. 
Evisr. XIX (Theodorici ad universos Gothos et Romanos 
et hos qui portubus vel claustris pr. sunt). — Jubet ut 
famuli qui Stephanum dominum turucidaverunt extremo 
plectantur supplicio. . BU6 
Eei:sr. XX (Theodorici ad Uniligem). — Decernit ut 
as naves iu urbe Ravenna frümentis libus onerates 
invenerit, ad Liguriam inopia frugum laborautem trans- 
mittat. | Ibid. 
Episz. XXl (Theodorici regis ad Joannem apparitorem). 
— Spei et Domitio paludes ín Spoletiuo territorio ea rex 
conditione concesserat ut si eorum opera exs:ecaretur illg- 
vies, liberata rura ipais proficerent; sed cum Doniitii vitio 
irritus foret labor incceptus, mandat Joanni ipsum conve- 
δῖ ut aut cceptam rem perliciat, aut Spei propriam cedat 
portionem. im 
Episr. XXII (Theodoti:l ad Festum). — Precipit ut 
Ecdicii filios ex Urbe ad ;atriam genitoris sepeliendi causa 
remeare jubeat. 058 
Episr. XXIII (Theodorici ad Ampeliam, Despotium et 
Theodulum). — Figulinse a rege ipsis concedoptur, et re- 
gia protectio contra improbos et dolosos promittitur. Ibid. 
. XXIV (Theodorici ad senatum). — Dicit se pro- 
vineialiam judicum relatione ad prefectum prztorio di- 
recta comperisse, sic primze vectigalium illationts tempus 
elapsum, ut nihíl aut. parum a senatoríis domibus constet 
illatum ; atque ideo tenues oppressos, quos decuerat sub- 
levari. Quare monet senatom, sic omnia eequabiliter or- 
dinet, ut quidquid unaquzeque domus senatoría profitetur, 
destinatis procuratoribus perf provincias trina illatione 
persolvat. Ibid. 
Epigr. XXV (sive edictum Theodorici )) — Conqueritue 
ΤΟΥ possessores sive curiales esse oppressos, eo quod in- 
dictam sibi summam nom solvissent primates : deinde al 
quisquam hac de causa gravatum se senserit, jubet ut ad 
regem querelas deferat. 
krisr. XXVI (Theodorici ad Faustum). — Yetat quomi- 
nus Apuli et Calab: ise negotiatore- graventur imposterum, 
debitasque iis qui has principis jussiones infregerint, mol- 


tas unpopit. Tum sequitur edj de aurariis. 


E»tsr. XXVII UThestone ad universos Judeos Genux). 
.— Permittit quidem illis syaagogam ere, Mon vero 
 "- ni duininodo tamen tricennalis non obatet ut 

Ester, ΧΟ [ Theodorici sd Stephanum senátorem). 
— Laudatur Stephanus, et confertur ei dignitas spectabi- 

fatis sea. comitivie primi ordiuis, nee noa et privilegia 
Susism praeclara. 1014. 
. νον. XXIX. (Theodorici 3d Adilam senatorem). — [6)- 
perat ut taeatgr. praedia et homimes M-diolaneasis Eccle- 
Sis imtra Sitiham constitutos; voll tamen ut causis pu- 
biteis et privatis contra eos propositis quamprimum τ- 
spondeant. 

Ertsr. XXX (Theodorici ad Faustum). — Eximitur ab 
tatione Lributorum unus ex negotiatoribus Mediolanensis 
- Ecclesie, qoi psupernm servitio deputandus. erat ; que 
gra ia Raveunati Ecclesi antea concessa fuerat. — Ibid. 

ἔνι XXXI (Theodorici ad dromonarios ). — In«ouat 
se comiti s.crarum largitionum prex«episse et in Ho:tiliensi 
- foco dremonarii con«tituantur, quibus flscalem pecuniam 
attribuit pro excursibus cum veredarlis pec alveum Padi 
more solito faciendis. 561 

Ep. XXXII. ( Theodorici ad setiatum ). — Decernit ut 

δὲ paludem Decennonii, quam patricius Decius exsiccan- 
dam postu abat, duo senatores mittantut , qui spa- 
lium paludis fixís adnotatum termiais, juris ipsius t 


faciant. : 
Emsr. XXXIH. (Theodorici ad Decium patricium). — 
Coacedit Decio paluJis Deceononli domiuium ; uum decet- 
tit, ut $i quis liunc laborem una eum eo subeandum dele- 
gerit, habita operis sstimatione, habest jurís proprii s 


ii pro parte quam susceperit, 

Mem XXXiV (Theodorici sd Artemidorum pref. Urb.).— 
Btatuit ut pecunia fsbricís Romanis depolata, nec ex- 
pense, sed subtracta, resumatour, et manibus reflciendis 
&pplicetur. Celatores hujus peennim plectendos quidem 
[αι. Que, Ipsis tamen clementer indulget, Ibid. 

Eptsr. XXXV ( Theodorici ad Taucilam senatorem). — 
Admonet ut perquirat statuam smeati de eivitite Comensi 
MO erept:m, promittens centum sureos ei qui furta πο 

iderit. 


Eprmr. XXXYL ( Theodori. edictum ). — Promittit rex 
tentum aureos et criminis Indulgentiam ei qui fortum s!a- 
lum enem "eio retexerit. Tum miníitatur mortem ei T 
celaverit cu Tem et alieno indicio detecius fuerlt.— hid. 
Ensr, XXXVII ( Theodoriei ad Faustum pref. pret.).— 
Coocedit rex Spoletinis civibus ad exhibiuopem thertna- 
tum sapra consaetudinem, aliam millenam. 507 

νιον. ΥΧΤΥΤΙΙ (Th δὰ eumdem). — Prohibet 
Be Sipontini negoti-tores hostium depopulstfone vaststi, 
per juge bienatum ob solutionem fisci, et ob ea que mu- 
(uo acceperaet vexentar. 1088. 

Ερνιοι. XXXIX (Theodorici ad Aloisíam architeetum), — 
Significat rex se cupere Aponam fontem, cujus varias vit- 
tutes graphice describit, reflei. Quod ut prospere succedat, 
jebet »aiiquam ilic sdilteiorum sohdititem ipnnovari, 
. palatium quotne longaseneetute quassatum reparari. 65 
Eesr. XI. ( Theodorici ad Boetium). — Dicit regem 
raacorum οὐ μού magnis precibus expetitsse. Rogat 
etium musice peritum, ut eum eligat. Multa de masicz 
ἰδιει'6, tonis inodis , etc., dísserit. 510 
Erst. XLI (Cheodoriei ad Clodoveum). — Gratulatur 
Clodovsmo de victeria teportata. ex Alamannis; tum suadet 
dementia erga iilos qui Italis (nibus exterriti eelaban- 
tur ; tandem monet se binoslegatos cum cithareedo expe- 
tito in Galliam misisse. $13 
TERTIUS. 975 

EvisroLA PniuA ( Theodorici ad Alaricum). — Monet, ne 
in multigsdiae parentum confidat, nee betlum regi Fran- 
eorum i legstes sd lilum dirigat, qui litem 
nter eos motam dirimant; et hanc ob rem οἱ mittit lega- 
tos, qui eism Gosadibadum οἱ reges ios 


Mon. δ 

Epigr. Il ( Theodorici ἃ] Gendibadum). — ϑαλάοι Gun- 
dibado, legatis ad eum missis, concordiam Alaricum inter 
οἱ Clodovieum restituat. . 

Ἐν. H[ ( ad reges Hernlorum, Gusrnorum et Tho- 
riagorum). — Hortatar et mittant legatos una cur suis et 
Gundibadi ad Clodovseum ; ut aot expeditionem in Visigo- 
thos cohibeat, et leges gentium quzrat : aut oinnium pas- 
surum se incursus sciat. $70 

Eprsr. IV (Theodorici sd. Clodovzum ). — Hortstur ne 
bellum adversis Al;rieum paret, donee eorum contfover- 
8ia med.is amieis dirimatue; et minatur ἃ se et. ab amicis 
arms movenda in eum qui hec monita contempserit. Qua- 
propter ad Trees bes leyatos mittit. $11 
. beisr, V (Th s orici ad εἰν νὰ" μηροὶ ine Laudatur cum 
patre δὲ patruo kupertanus, et ei ob preclara merita pa- 
griciatos nsignia ocnferentet. bis 


ORDO RERUM QUA IN TOC. TOMO CONTINENTUR. 


4340 

Tyre. ΥἹ ( Theodorici ad senstum). — πίε Budibes 
senastum Romanum sque δὲ Importumwem ertoliit, quem 
δὰ pct dignitatem evexera, senstulque ἀῶ Ὁ 
commendat. 

Eprisr. VIf (Theodorici ad-Jaansrium). — Jubet ut per- 
solvat Joanni pretium sexaginta orcarum olei, quas δά iin- 
plenda luminaria sb eo s»eceperat. $50 

Emsr. Vill ( Theodorici sd Vensotium senatorem ). — 
Monet ut tempora constituta exactionis hineram et Lereo- 
rum (lli E compleat, Óbid. 

ἔνι. IX ( eodorici ad , defensores et cu- 
viales /Estunis consistentes). — Jabet ut columnas mar- 
moreas et lap.des sine usu jacentes, ad urbem Ravennam 
devehendos curent. 551 

Episr. X ( Theodorici &d Festum). — Jubet ut tnarmora 
e domo Pinclana in Kavenoatem urbem per catabulenses 
deferantur. I^id. 

Eris. Xt (Theodorlel 284 Argolicum pest. Urbis). — 
Protectura urbana {Π] confertur, et przeelara ad eam digni- 
tatem laudabiliter exercendam monita traduator. — Ibid. 

Eetsr. XII (Theodorici 3d senatum Romanum). — ^ rgo- 
licum euin pate;tibus mulus laudibus exorsat, et. appro- 
batam a senatu ejus in praefectum urbis νον Ὁ 


cupit. 

"Ero. XII1 ( Theodorici ad Sunhivadum senalorem). — 
Tilum laudat, et jubet ut. petat Samnium, jurgia Romano 
rum cum Gothis con positarus. 383 

E».sr. XIV (Theodorici ad Aurigenum epi m). — 
Scribit Julianum conqueri uxorem suam, vel res a subditis 
episcopi fuisse subtractas ; et jubet, si modo res ita se ba- 
buerit, ut reus quamprimum plectatur. 58. 

Epist. XV (Theodorici ad Theodahadum senatorem). --- 
Commititur ejus judicio examiuandus, qui Sons judiciam 
declinaverat. Ibid. 

ἔνιοι. XVI deeeodorie sd Gemellum senatorem). — 
Mittitur in Galllss officio vicarii prsefectorm:u. functorus, et 
ei dantur plurima et ntilia moaita. Ibid. 

Epnisr. XY11 (Theodorici ad provinciales Gallisrum). — 
Denuatist se Gemellum vicarium praefectorum ad re 
dám eorum provinciam misisse, et jubet ut ejus maodois 


obedisBt. 

Epi. XVIII (Theodorici ad Gemellem senatorem). — 
Jubet ut Maguo, qui ab hostium partibus ad aetele solum 
remeaverat, bona sine ulla mora restituantur. U86 

E»isr. XIX (Theodoriei ed. Daolelee). — Ili marmera- 
rio peritissimo conceditar facultas dispenssadi areas mar- 
Tis ia urbe Ravenna ad sepelienda — τ 

Eptss. XX (Theodorici ad Grimodem et Fer- 
Tocinctum apparitorem). — Decernit ut si Faustus 


ea qua 
Castorios possidebat, vel titulis ingravavit, vel privata 
usurpatione detinuit, mox el ndi in cum alo eiusdem 
preuf, illis cogenubus, a perv tur. L7] 
K»isv. XXI (Theodorici ad 


asore : 
Faustum).— lli quatnor raea- 
BlUfn inducit ad &ecessam ab urbe Roma im proviaciam 
utilitatis exe causa conceduBtar. 16i. 
ἔριδι. XXII (Theodorici ad Artemidorum). — Voont ii- 
ad aulam et ad coasortinm sgum. 688 
Epist. ΧΧΠῚ (Theodorici ad Colosssmum). — illi eem- 
mittit regimen Paunonie Sirmjeusis, et eum saluiarbes 
ad hoc munus bene ebeundum monitis imbuit. [bid. 
Epist. XXIV. (Theodorici ad universos barbaros , et Ro- 
manos per Pannoniam constilutos). — Precipit at Coles: : 9 
obediant, οἱ duellum exsecrentur, exemplum 


secut. 989 
Episr. XXV (Theodorici ad Simeonem comitem). — llli 
commitdt per am siliquauel titulum, et jubet ut 
ferrarias venas inquirat ; ferrique utilitates describit, 599 
Eeisr. XXVI (Theodorici ad Osunem comitem). — Jubet 
ut solatia Simeoni ad ea pro quibus ia PanaeRiam eeispes 
fuit, neces-aria non neget. 9bid. 
Epigr. XXVII (Theodociol ad Joamaem senatorem). — 
Tilum varia jam perseeudose jactatum te(ur ἃ prz fecto 
peztorio, nec noa et hortatur ut officium csnmaleritatis 
Summa lide obeat. Ibid. 
Episr. IX: Ilf (Theodori ad Cassicdotem). — lium 
tnultis laudibus otnstum ad comitatum suum evecat. 591 
Eprsr. XXIX (Theodorioi ad Argolioum). — Scribit se 
Paulino patricio Lorrea vetustete desgtrecta, wt ea remdif- 
cet, et iu yrerios usus convertat, eeanocéssitse. 591 
Epist. XX (ad eumdem). — Jubet ut jeaniqu in clos- 
c»rum Homanarum reparatione adjuvet, Ibid. 
Episr. XXXI (Theodorici ad senatum). — Seribit se mi- 
$isse Joannem ad inquirendum in eos qui aquas fersmaarmn 
ad proprium usum derivaverast, et etiam fm ὅσοι qui as e! 
plumbuii ex ornatu moenium abstalorant, οἱ «t ipsi je his 
auto si XXI C) hod Bene E e 
TPIST, ) or emnellum senatorem) 
Scribit 80 Arelatensibus, qui regis partibus faverant, et 


4 





* 


ORDO RERUN QUIE IN HOC TONO CONTINENTUR. 


hoc obsidksonem et pentrium pertulersnt , per quartóm in- 
dictífonem tributa relaxasse, 594 

Emsr. XXXHI (Theodorici ad Argolienm). — Jubet ut 
Ármentarius stque Superbos ejus filius iisdem quibus re- 
ferendi curis, pricilegiis gaudeant. Ibid. 

Ebrsr. XXXIV (Theodorici ad Massilienses). — Scribit 
86 comitem Marabadum sd eos protegendos misisse, et 
prsecip it ut ipsi libentibus aninis obediant. bos 

Keisr. XXXAV'(Theodorici ad Romulum). — Conlirmat 
quidquid ipsi ejusque matri ex regio edicto Liberius E 
piciatium concesserat. 

Epigr. XXXVI (Theodorici δὰ Arigernuni). — Imperat 
admoneat V: nantium ut instructam personam ad aulam 
mittat, qus rationibus Firmini ante judices a rege designa- 
tos valeat respondere. Ibid. 

Episr. XXXVII (Theodorici ad Petrum episc.). — Jubet 
ut partem faeulutis quam detinebat, Gerniano restituat, si 
legitimus &lius si, Thomatis; quod si facere renuat, eau- 
sam vult ad aulam vocari. Ibid. 

Episr. XXXVIII (Theodorici ad Vuandil). — Przcipit ut 
Bullam violentiam ab exercit: fleri Avenione patiatar. 597 

ἔριξε. XXXIX (Theodorici ad Felicem consulem). — 
Jubet ut aurigis Mediolanensibus illa quz? mos priseus in- 
dulserat largiatur. Ibid. 

KetisT. XL (Theodorici ad universos provinetales in Gal- 
Ka constitutos). — Provincialibas Gallis hostiliter vasta- 
tis, habita ratione 1zsionis relaxat tributa, ea tamen lege 
wt ex eo quod intactum faerit, ad bellicas impensas ung 
conferant. Ibid. 

ἔνιβτ. XLI (Tbeodoriei sd Gemellum senatorem). — 
Decernit ut triticum ad bellicas impen:as in castella supra 
Drueutiam eonstituta 6 Massiliensibus horreis communi 
sumptu devehatur. 098 

Episr. XLII (Theodorici ad universos provinciales iu 
Gallia constitutos). — Reaun'iat se misisse ex Italia belli- 
ess expensas militibus, ne Gasllie nimis gravarentur. Ibid. 

Esisv. XLIII (Theodorici ad Unigeimn). — Jubet ut, eum 
exercitus Gallias intraverit, mancipia ad alios delicientia 
prioribus dominis restituantur. $99 

E»tsr. XLIV (Theodorici ad universos possessores Are- 
latenses). — Soribit se certam pecunise summam et alimo- 
oias ipsis ad murorum Arelatensium turriumque vetusta- 
fum reparationem misisse. Ibid. 

Emsx. XLV (Theodorici ad Arigernum comi!em). — Illi 
ortam quadam domo inter defensores Romans Ecele- 
Bis et Judzeos litem discutiendam comm t.ttit. 600 

ἔνιδτ. XLVI (Theoderici ad Adeodatum). — Mutat 
pam acerbissimam, qua ob raptum Valerians puellz adul- 

1o, a Lucaniz Brutioremque correetore fuerat cosdemnae 
tus, in exsiliam sex mensium, post quod patrise rebusque 
ompibos restituitur ; tum indicit. penam tvriem librarom 
auri ejusmodi state violatoribus; tandem eoy ab omni 
formidine liberat qui crimini bona fide interfüerant. Ibid. 

Episr. XLVII (Theodorici sd Faustum prf. przt.). — 

Beribit se Jovino collegse otccisorl, eo quod intra septa 
ecclesi» refügisset, paepa'n capitis exsilio in Vulcanias in» 
8ulas, qus» describuntur, commutasse. . 601 

E»eisr. XLVILI (Theodoriei δὰ unvversos Gothos οἱ Ro- 
manos cirea Verucam castellum consistentes). — Scribit 
se mandasse Leodifrido ssjoni ut eo impulsore in Veruca 
castello, quod describitur, ipsi sibi domicilia con- 
struant. 603 

Evisr. ΧΙ ΙΧ (Theodorici δά honoratos possessores , de- 
fensores et curiales Catanensis civitatis), — Permiuit ut 
saxis ex amphitheatro longa vetustate collapsis ad rauros 
urbis reparandos ptantur. 604 

Erisz. L (Theodorici δά provinciales Noricos). — De- 
pernit οἱ Alemannorum boves itineris longinquitate οἱ la- 
bore fracti, Noricoram bovibus cominutontar. Ibid. 

E»isr. LÍ (Theodorici ad Faustum). — Scribit Thoma- 
tem aurigam frequeaier in spectaculis victorem, cui justas 

annonas largitus fuerat, menstrea largilate esse solidaa- 
dum ; tum de spectaculis et Augusti imper, eirco fuse lo- 


quiiur. ; 
E»17. LII (Theodorici δὰ Consmarem). — Pracípit ut 
eligat sgrimenserem, qui contentioaem inter Leontium 
atque Paschasium pro casarum terminis ortam dirimat. 607 
iis. LIIL (Theodorici ad Apronianom). — Pracipit ut 

3i aquilegem, qui Bomam ΟΣ Africa venerat, compererit 
esee hujus artis peritissimum, inopiam ejus necessariis an- 
nonis relevet, eique jungat mecbsnicum, qui eum opera 
808 juvet. 609 
LIBER QUARTUS. Ibid. 

'  Erpisrora pana (Ἰπδοοδογ οὶ ad reget "Thoringorum). — 
Dat ΠῊ in. matrimonium ari jLem suam, que laudatur; οἱ 
renuntiat se equos, 6r gi pulchritudo describitur, nee 
non et alia munera ab c9 ^. 5s libenter accepisse. — Ibid. 


4049 


eum jn filium per srmó, et dst illi edeos , Uno, cippess 
et reliqua bellorvin instrumenta. ' et 

ἔριϑσ. HI (Theodoriei ad Seniriom. eocitem), — Lili 
confertur dignitas comitivee patrimonii, et summopere 
laudatur. 612 
, Enter. IY (Theodorickad senstum Romenum). — Renüa- 
tiat se illus;irem virum Sessrium 2d comitivam patrimonii 
subvexisse, qui multis laudibus eGertar. 6138 

Eris. Y (Theodorici ad Amabilem comitam). — Stetit 
ut om.es navicularil Campani e, Lucanit, sive Thuscis 
fideiussoribus idoseis se commjttaut ad. victuales species 
in Gallias fame laborant.s deveheadas, pretioque distri- 
buendss. 1} 
, Exisr. VI (Theodorici ad Symmachum). — Jubet ut fi- 
lios Valerisui, quos pater stu eausa Ronmm deduxe- 
re E ea detiné3L; nec liceat eis ante exire quam "ots 
verit. 

Erisz. VII (Theodorici ad Senarium comitem). — Monet 
eos qai e Sicilia frumentum in Gallias devebeban!, naufra- 
gium passos esse trisissimum; atque adeo jubet ut quod 
periit triticum iis repu'etur. . Jvid. 

Ensr. Vílf (Theodorici ad possessores et curisles Fo- 
ro:ulieuses). — Decernit ut aece,to pretio, e patria sua 


'Wabes ad Alsuanum sine ulla mora decvebant. 618 


Episr. 1X. (Theodorici ad Osuin comitem). — Constituit 
ut si qui Maureutio οἱ Pau'z patris auxilio erbatis litem 
ipntendeript, eos ad curiam regiam mittat. 017 

Eptsr. X (Theodor:ci ad Joanpem senatorem), — Decer. 
nit ut edictum promulget in eos qui sponte : d εἶ [AEoor 
s us contulerint; ei jube4 ut quisquis, quod repetere 

buisset, pignorandi gratía fortassis invaserit, voce juris 
amittst. Quod si quis solvendo noD sit, ip eum vult fusii- 
bus animadverti. Bid. 

Eentsr. XI (Theodorici sd Sebarium comitem).—Remitit 
ad eum causam inter pos:essoreg Volienses atque curiales 
diligenti examine discutiendam, nec non et REDE 


Episr. XII (Theodorici asd Marabadmm comitem et Ge- 
mellum senstorem). — illis committit causam inter ἃ 
tamiam et /Etheriam nurum ejus juxta leges audieudam, 
ut mediis sacrosanctis Evaugeliig cum tribus honeratis ju- 
oia sefülentiam secundum prisci juris formam pro- 
erant. : 

Epri-7. XIII (Theodorici ad Seasrium comiter). — Ii 
insinuat se decrevisse ut. Colossseo ad Sirmiensem Panno- 
niam misso, juxta consuetudinein veterem a0BOnfo prze- 
beantur. 629 

Episr. XIV (Theodorici ad Gesilam sajonem). — Jubet 
ut eogat Gothos in Thusela utraque commorsntes, debita 
vectigalia exsolvere, et contumaces puniat. Jbid. 

Enisr. XV (Theodorici ad Benenatum senatorem).—Sta- 
tuit ut viginti unum dromonarios robustos in locum defun- 
ctorum eligat, viresque eorum probet. 621 

Eeisr, XVI (Theodorici ad senatum). — Renuntíat se 
Árigerno comiti, quem ob przeclare gesta leudat, Romans 
urbis discipliuam commisisse, et ut illi pareant unas: 7r 

et. td. 

E ὃς. XVII (Theodorici ad Idam ducem). — Pra cipit ug 
ecclesi: Narbonensis possessiones ab aliquibus pervasori- 
bus occupatas , resuiuendas curet. 6324 

Erssr. XVI]| (Theodorici ad Annam senatorem). — 
Deceruit ut diligenter inquirat hum Laurentius presbyter 
effossis mortuorum sepulcris, thesauros invenerit, — bid. 

Ep:$r. XIX (Tbeo:oriei ad Gemellum senatorem). — 
Scribit se remisisse ad przsens tempus solutionem siliqua- 
lici in frumentis viho et oleo, ut copiam possit prestare 
provinciis. ; . 625 

Frsr. XX (Theodorici ad Geberich. senatorem). --- De- 
cernit ut unum jugum ecclesie Constantii episcopi pietate 
principum collatum et ab usurpatoríbus detentum, resti- 
tuatur. Ibid. 

Erisr. XXI ( Theodorici ad Gemellum segatorem ). — 
Admonet ut «it ad injuncta sollicitus, necessitate temporis 
ld τὰς ἢν 624 

Epis. XXII (Theodorici ad Argolicum przf. Urb.).— Nar- 
tat se ab eo accepisse Basilium atque Pretextatum magica- 
Tum artium fuisse aecusatos, et decernit uL quinque se&na- 
toribus seeum assumptis, adhibito quoque Arigerno co- 
mite, hanc causwm juris ordine custoditoó examinet, et sí 
Teos ag air legum districtione plectant. — Ibid. 

E»isr. XXII ( Theodorici sd Arigernum comttem ). — 
Precipit ut Basilium et Preetextatum rmasgics artis insimu- 
jatos et fuga eiapsos qumrst, et reperios »d judicium 
quinquevirale dacat, quo causam curet discuti οἱ niri, 


Eetgr. X VIY (Theodorici ed Elpidium disconum).—Con- 
cedit facultatem sdificandi quibusdam in locis Spoletinss 
civi tis jam vetustate confectis, modo nublico ERE 7 


Erar. 11 (Thesei gam Herulorum). — Adoptat 4 deserviant, 


1343 ORDO R£RUM QU/£ IN ROC TOMO CONTINENTUR. 


E»t9»r. XXY (Theodorici ad praef. Urb.). em! 
Btstoit ot Petrus genere clarus et senatori dignitatis can- 
didatus, voti sui compos flat secundum priscam consuetu- 
dinem. 626 

Ενιϑε. XXVI (Theodorici ad Massillenses). — Conürmat 
immunitstem a prigcipibus iliorum regioni collatam, et 
promittit se eos 3b omni gravamine liberaturum, relaxat- 
que eis censum prsesentis anni. Ibid. 

ἔραν. XXVII (Theodorici ad Tezutmt sajonem). — illi 
committit Petri tuitionem, quam ab Amara sajone, eo quod 
Petrum voluisset occidere, aufert ; οἱ jubet ut quidquid 
commodi a Petro accepers, Amara, in duplum restitoat, 
atque de plaga inflicía ad judicium comitis Duds veniat 
audiendus. 627 

Ensr. XXVIII (Theodorici sd Dudam seustorem). — 


Illum eonstituit judicem caus sajonis Amare, qui vulne- ᾿ 


taverat Petrum. 

Episv. XXIX (Theodorici ad Argolicum przf. Urb.).— Re- 
prehend:t eum quod mandata prec proprio commodo 
üuetus, noadum expleverit; atque decernit ut jussa siue 
mora facessat. Ibid. 

Ermr. XXX. (Theodorici ad Albinum). — Tl!i eonceditur 
cürhe porticus licentia, ut super eam possit novas fabricas 
eonstruere , dummodo utilitati publice non offcisnt ant 


decor. 629 
E»isr. XXX]. (Theodorici ad /Emilisnum episeopum). — 
Illum hortstur ut. perficiat aquzeductum quem auctoritate 
regis susceperat reficiendum. Ibid. 
pisr, XA XH (Theodorici ad Dudam sajonem). —Signi- 
fest se ii tont res Tuph?»e proscripti, apud Joannem sub 
emissione chirographi fuisse depositas; el precipit ut 
uxorem Joannis filiumque ejus Januarium conven at, et 
nisi libere eas restituerint, ipsi veniant ad consulerem 
Csmp»ni:w juxta leges audiendi. Ibid. 
Epigr. XXXIII (Theodorici ad Judsos Genus constitu- 
Los). — Confirmat privilegia qu» eis leges undi 


Epis*. XXXIV. (Theodoriei ad Dudam sajonem). — De» 
cernit ut loca adeat ubi thesauri latent, et, si inventi fue- 
rint, fisco addicat publico. Ibid. 

Evisr. XXXV (Theodorici ad actores Albini).— Permittit 
ut bona Alhini, sí per statem liceat , salvisque justitia et 
legibus in integrum restituantur, in quibus per pratos con- 
lIraetus gravia passus erat disi endia. 

Erisr. XXXV]. (Thevodoriel ad Faustam). — Significat se 

ovincia ibos Alpium Cottiarum assem publicum per im 
ndiciionem relaxasse, quorum sata transiens exercitus 
vastaverat. 632 

Episr. XXXVII ((Theodoriel ad Theodagundam). — No- 
tum facit Renatum conquestum esse, cum judicium contra 
Inquillnam meruisset, nondum tamen adversarii cessare 
&alumniam; et ju»et ut negotium jam finitum in sua curet 
Tue permanere, si modo Inquilioa jure non die 
verit. Ibid. 

Erisr. XXXVIII (Theodorici ad Faustum). — Significat 
Gravasiauos atque Poutonates conquestos esse se a Ja- 
nuario et Probo iniquis oneribus ingravatos ; decernitque 
αἱ uihil aliud solvant quam quod Odoscris tempore con- 


4 


Sueverant. 655 

Ἐριϑτ, XXXIX (Theodorici δὰ Theodahadum). — Scribit 
Domitianum expostulasse , Tue possessiones iss summa 
cum injuria fuerint oceupat» ; et precipit ut, imminente 
Duda sajone, direpta omnia curet sine aliqua mora resti- 
tui : si tamen ínvasoribus quid favere iderit, instru- 
ctam personam mitti ad aulam Imperat, quo partibus utrin- 
que auditis justa feratur sententia. Ibid. 

Erisr. XL (Theodorici ad Actores Probipi). — Monet ge 
jamdiu przcepisse, ut Basilio possessio Areciretina, quam 
ab uxore eius Agapita Probinus emerat, redderetur ; modo 
jubet ut Basilius ipse novis emptorum rationibus quam- 
primnm respondeat. 

Εριβτ. XL1 (Theodorici ad Josnnem archiatrum). — De- 
Clarat se abolere sententia'n a vicario urbis Romse contra 
eum artificio Viviani promulgatam, et eum reddit patris 
rebusque omnibus, communitque eum imposterum tuitione 
Albini patricii, 633 

Ertsr. XLII (Theodorici ad Argolicum). — Jubet ut re- 
stituantur Marciano atque Maximo filiis Volusiani turris 
circi atque locus amphitheatri, quz sibl erepta, dum de- 
flende morti patris vacareat, conquerebantur. 636 

Emsr. XLIII (Theodorici ad senatum Romanum). — De- 
cernit ut inquirat in eos qui seditionem commoverant et 
Judszoram sgusgogam concremaverant ; atque in auctores 
paucos, quos potuerit invenire, animadvertat. Ibid. 

Epmr. XLIV (Theodoric] ad Antonium episcopum). — 
Scribit Stephanum conquestum casam sui juris a subditis 
Ecclesis, di serine fuisse occupatam, quam jubet ut 
restítaat SU Quod si quid occupatoribes suffrage- 


» 1544 


tur, vult instroctam personam mitti ad aulam, ubi 
tiurá finistur. 

Epeisr. XLV. (Theodoriei δὰ comites, defensores et ea- 
riales Ticinensis civitatis). — Jubet et present Herulis 
navem usque ad urbem Ravennam, et snaenas pro e 
quinque. 

Epis. XLVI (Tbeodoricl sd Marabsdum). — Indiest Li- 
berium suggessis«e conjugem suam in judicio fuisse pra- 
gravatam. Quod si ἃ est, permittit ut, aut ab electis arbi- 
trís causa discutiatur, aut 3d aulam iudicandae putes ve- 


niant. bid. 

ἔριον. XLVII (Theodorici ad Gudisal sajonem). — Signi- 
fleat se accepisse a legatis suis veredos frequeotiori eura 
fatigari ; et quos in utilitatem publicam igsserat eusiodiri, 
in usum privatum assumi. [deo decernit ut nullum Gothum 
vel Romanum exite Roma patiatur, nisi quem praefectus 
pretorío et magister officiorum dimiserint; ut qui unum 
equum ipvitis illis quibus hiec cura mandata est, assump- 
serit, centum solidos mulct:». nomine cogatur inferre ; ut 
etiam nemo plusquam centum librarum onera equo Ee c^ 
n 


at. 

Erisr. XLVIII (Theodoriel ad Eusebium). — Permittit e$ 
per octo menses in Lucaniam secedat, postea Romam re- 
dituru«. 610 

Epier. XLIX. (Theodorici ad provineiales et eapillatos, 
defensores et curiales in Suavia ececien es |: — insinust 
se rectorem eorum provincize ereassse Fridibadum. — Ibid. 

Errsr. L (Theodorici ad Faostum). — Precipit st mittat 
virum probate fldei ad Nolanumn sive ad Neapolitanum ter- 
ritorium Vesuvii montis incendio vastatum, ut agris tbidem 
diligentee Per titi quantom damni passus foerit 
s0r, tanto tríbutarie functionis onere soblevetur. Mire 
describitur Vesuvii montis iocendium. 64 

Ἐριϑυ. LT (Theodorici ad Symmachum). — Illom laudat 
ob muitiplices et praeclarissimas fabricas quas in Urbe et 
suburbanis construendas curaverat, et it ut thestrum 
Foret ruinosum sumptibus regis roboret repareique. 
Quod theatrum et que in eo aguntur describuntur. — 613 

LIBER QUINTUS. 643 

E»isroLA Putua (Theodorici ad regem Wandalorum). — 
Seribit se labentissime excepisse arma ab co missa, et per 
legatos suos in remunerationis locum alia ei confert. doas, 


Ibid. 

Ertsr. II (Theodorici ad Hsestos). — Notum facit se li- 
center accepisse per eorum legstos suceinum ; quod onde 
oriatur describit. 645 
Epr:sr. [IE (Theodoricl ad Honorstum quaestorem). — 
Confert ilii qusestoris officium, quo Decoratus ejus frater, 
dum viveret, potiebatur; et ambo maximopere CHER 


Ensr. IV (Theodorici ad senatum Romanoro). — Decia- 
rat se elegisse In questorem Honoratum fratrem Deco- 
ra : qui ambo, postquam prseclara de quzstura dixit, !su- 
dantur, et ut Honorstum co:toi ascribsnt suo petit. — 647 

Episr. V ( Theodorici sd Mannilam sajonem ). — Docet 
qeid ἰδ munere sajonis ab eo gerendum sit, vel pt 


Epeisr. VI. (Theodorici ad Stabularium comítiacnm).— 
Jubet ut universas facultate« Thomatis, qui ob certa do- 
mus regie przedia duodecim millia solidorum) debebat, fisco 
applicet, reddendas ipsi, si modo intra calend. Sept. sol- 
verit; sin minus, Joanni tradendas, qui prefatam summam 
illaturum s^ ἘΠΕ shes 619 

Ensr. VII (Theodorici sd Josnuem).—llli tradit Tho- 
matis bona, dummodo decem millia solidorum zerario pro 
eo solvat, nec ipse Thomas debito intra calend. Sept. sa- 


sciat. 630 
Eptsr. VIII (Theodorici ad Anastssium oonsulsrem).— 
Decernit ut e Faventina civitate quadratos lapides Raven- 
nam síne cujusquam damno devehendos curet. 651 
ἔριϑυ. IX (1 heodorici ad possessores Feltrinos). —Jubet 
üt construendis muris novs civitatis ia Tridentina bi rtr; 
operam impendant. id. 
Esisr. X (Theodorici ad Veranum ssjonem). —Preeipit 
ut a transeuntibus Gepidis, quos ad Gallis custodiam mit- 
tebat, Venetias atque Liguriam nihil damni pati sinat ; 
ideoque omnia necessaria eis eli iria 653 
Erisr. XI (Theodorici ad Gepidos). —Prroficiscentibus in 
Maia Gepidis tres solidos in auro per hebdomadam us 
it. id. 
Epis. Xil (Theodorici ad Theodahadum).—Jubet ut Pa- 
lentiana massa htredibus Argolici et Amandiani ere;4a, 
restituatur : si tamen invasoribus quid faverit, prsetipit ut 
ad curiam ven ant, jus suum defensurí. 65$ 
Εριοτ. XIlI (Theodorici ad Eutropium et Acretium).— 
Monet ut annouas constitutas exercitui przebeant, ne ejus 
direptioni pateant provinciales. — Ibid. 
Epis. XIV (Theodorici ad Severianum).—Prseficit eum 
tributis unituique pro possessionum diversitate imponen- 


41545 


dis, et,jubet ut perquirat num judices ob frequentiorem 
per provincias discursum incolis illicita dispendia irroga- 
verint. 655 

Episr. XY (Theodorici ad universos possessores in Suavia 
eoustitutos,.—Sceribit se ad eos misisse Severinum cum 
edictis, ut Ufer coe tribu orum pondere relevet. 

Epis. XVI (Theodorici ad Abuudaptium praefectum prie- 
torio).— Pracipit ut per cunctam ltaliam iuquirat, ematque 
ligna ad mille dromones construendos, et idoneum naula- 
rum numerum classibus serviturum colligat. 656 

ἔριον. XVII (Theodorici ad eumdem ).— Illum laudat ob 
subitam navium constructionem, et jubet ut eas Ravennam 
mittat, ali»«que curet fabricaudas; tum prohibet quominus 
nautis piscatores alveos Mincii, Olli, czetererumque flumi- 
num suis przecludant sepibus. , 031 

Episr. XVIII (Theodorici ad Uviliam cotnitem patrimo- 
bii).—Scribit se jussisse ut nautz qusererentur et Raven- 
nam mitterentur ; turo praecipit ut si quae ligna per ripain 
Padi fabricandis dromonibus apta etiam iu praediis regali- 
bus inveniantur, abscindere ea liceat. . 658 

Epis. XiX ( Theodorici ad Gudinandum sajonem).—Ju- 
bet ut collecti nautze Ravennam «citius mittautur. 6929 

Episr. XX (Theodorici ad Avilfum sajonem).—Statuit ut 
ad ripam Padi cum artificibus accedat ad ligna dromoni- 
bus apta coucidenda, absque tamen possessorum damno. 
Et jubet ut auferantur sepes ἃ fluminibus Mincio, Ollio, 
Ansere, Tiberi et Arno, quo alvei tractus liber sit navium 
excursibus. Ibid. 
- ἔριβτ, XXI (Theodorici ad Capuanum senatorem).— 
Multis laudibus illum evehit, ipsique decuriarum rectu- 
ram coufect; et quae sit bzec dignitas exponit. 660 

: Erts. XXII (Theodorici ad senatum Romanum).—indi- 
tat se elegisse in rectorem decurisarum Capouanum prae- 
claris virtutibus exornatum. 661 

Εριϑυ. XXIII (Theodorici ad Abundantium).—Jubet ut 
s»gittariis ad comitem Julianum destinatis annonas et na- 
vigia p:sebeat. 66023 

Episz. XXIV (Theodorici ad Epiphanium senatorem).— 
Monet ut bona Joanne, qus intestata et nullis affinibus 
superstitibus decessisse perhibebatur, fisco regio apylicet, 
dummodo tamen rem ita se habere compererit. id. 

Ετιϑτ. XXV. (Theodorici ad Bacaudam).—Concedit illi 
in forpeuam Mediolanensis tribunatus curam. 603 

pisr, XXVI (Theodorici aJ uviversos Gothos).—Praci- 

it ut vir iduum Juniarum ad aulam sine ullo proviucia- 

um damno, regalia dona accepturi veniaut. Ibid. 

Episr. XXVI! (Theodorici ad Guduim sajonem).— Impe- 

rat milleparios provinei: Piceni et Samnii commoneat ut 

ad auiam tum donativum accepturi, tum gestarum in bello 
rerum rationem reddituri citius propereut. 

E»isz. XXVIII (Theodorici ad Cariuum).—lllim accersit 
sd comitatum suum, ui. pote virum illustrem sibique ne- 
cessarium. Ibid. 

Ersr, XXIX (Theodorici ad Neudem).—Jubet ut uon 
trahatur Ocerus ciecus in servitutem, si probavisse se esse 
ingenuum reperiatur. 6698 

BEpesr. XXX (Theodorici ad Guduim).—Prcipit ut a 
Costula atque Daila Gothoruui: libertate gaudentibus onera 
servilia amoveantur. Ibid. 

Episr. XXXI (Theodorici ad Decoratum).—Decer«it ut 
Marcus presbyter, Andreas οἱ alii cogantur ad pecuniam 
fisco :olvendam, si debitores esse consuterit. Ibid. 

Evisr. XXXII (Theodoriei ad Brandilau).—Admouet ut 
corrigat Proculam uxorem suam, qus gravissime pe:cus- 
sisse uxorem Patenis dicebatur : si tamen accusatam falso 
'ed. esse crediderit Hraudila, vult ut ad aulam cui uxore 
veniat causam dicturus. 666 

Episr. XXXIII (Theodorici ad Wilitanchum).—Jubet ut 
discutiat causam Brandile, qui Reyinam uxorem Patzenis, 
dum in expediuoue Gallicana versaretur, iu. matrimonium 
ΠΟΚΕΙΆΕ; et si accusationein veram cognoverit, TUE 
puni. . Φ 

ἔριϑυ. XXXIV (Theodorici ad Abundantium).—Sancit ut 
Frontosum absque mora adigat ad solutionem pecuniz pu« 
blicse, quam decoxerat, et. quam multoties redditurum se 
promiserat, 661 

Episz. XXXV (Theodorici ad Luvirit et Ampelium).— 
Monet 86 ex Hispania frumentorum copiam, ad penuriam 
Romanorum sublevandum develi jussisse : eam tamen 
Daucleros iu Alricam deportasse el vendidisse ; quibus 
ideo mille triginta octo solidorum muletam imponit, — 668 

Episr. XXXV]. (Tueodorici ad Starcedium).—1lium ob 
membrorum debllitatem ab expeditioue bellica eximit; et 
permittit αἱ deinceps vitam remissam, privatus tamen do- 
Dativo, exigat. : 669 

. Erisr. XXXVII (Theodorici ad Judaeos Mediolanenses). 
^—Conservat jura eorum Synagogs oliu concessa, uummo- 
do juribus Ecclesi: non noceant. Ibid 


τ XXXVIH (Theodorid ad universos possessores). 


. 


ORDO RERUM QU.E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


1810 
Jubet ut arbores Signino alveo innaseentes radicitus δ 


putentur. 

Epis. XXXIX (Theodorici ad Ampelium et Liveriau). 
—Miuit eos in Hispaniam, ut reprimant auctoritste legum 
tum homicidas, tum exigentes assenr publicum, qui per 
gravamina ponderum um patrimonia premebant ; 
ium denique omnes in malis et furtivis actibus "E 


tos. 

Episv. XI, (Theodorici δὰ Cyprianum eomitem sacrarum 
largitionum).—1lli confert sacrarum largitionum comiti- 
vam, multisque laudibaes eum exornat. 619 

Ep;sr. XLI (Theodorici ad senatum Romanum);—flndicat 
86 Cyprianum meritis propriis et natalium spleudore ful- 
gentem sd sacrarum largitionum comitiva evexisse. 674 
. Eeisr. XLII (Theodorici ad Maximum consulem).—Feri- 
(as specisculorum, amphitheatrum Titi, et ludi qui in eo 
edebaptur describuntur ; horiatarque consulem ad premia 
pugnaatibus munificentius largrenda. 613 

linis. XLIlL (Theodorici ad Transmundum regem Wan- 
dalorum).—Lsaudat sororem suam, quam Tran«mundo in 
IDatrimonium dederat; et conqueritur quod ij.se G e»ale- 
cum regno propter perfidian expulsum benigue excepe- 
rit, atque in exteras plagas cum divitiis transmiserit. |. 677 

iprST. XLIV (Theodorici ad eunwleui).—S:ribit se excu- 
sationem ejus purgat.onemque ob Gelsseci susceptionem 
ira animo accepisse; et remiuit munera ab eo sibi 


ata. 61 
LIBER SEXTUS. 679 
Formula consulatus. Ibid. 
Formula patriciatus. 681 
Formula przPfecti praetorio. 652 
Formula prefecturas Urbana. 684 
Formula qusstersp. 685 
Formula magisterize dignitatis 687 

ormula comitivse sacrarum largitionum. 688 
Formula comitive privatarnm. 689 
Formula coniitivie patrimonii. 691 
Formula qua per codicillos vacantes proceres flant. 692 
Formula illustratus vacantis. 695 
Formula comitivs primi ordinis. 694 


Formula u.agistri scrinii, et eomitivee primi ordinis, rr 
danda est comiciaco, quaudo perrilitaL. Ibid. 


Formula de re'erendis in senatu. 699 
Formula vicaril urbis Romse. 696 
Formula notariorum. 691 
Formula referendariorum. 698 
Formula prefecti annona. Ibid. 
Formula comíit/s archiatrorum. 100 
Formula consularitaiis. 101 
Formula re: toris previncim. 102 
Formula comitiv:e Syr acusang. 704 
Foruula comitivse Neapolitanse. 708 


Formula honoratis possessoribus οἱ curialibus civitatis 
Neapolitanz. 106 


Formula niilitibus. x Ibid. 
LIBER SEPTIMUS. 705 
Formula comitivse proviociz, Ibid. 
Formula presidatus. 708 


Formula comitivse Gothorum per singulas provincias. 709 
Formu!a ducatus Rarum. "e Ibid. 


Formula cora palati. 710 
Formula comitiva formarum Urbis. 112 
Formula prelecti vigilum orbis Rom». TAS 
Formula prsfecti vigilum urbis Ravennatis. 114 
Formula comitivse porius urbis Home. 118 
Formula tribuni voluptatum. , - Itid. 
Foripula deleusoris cujuslibet civitatis. 716 


Formula curatoris civitatis. 711 
Formula comitivie Romane. 
Formula comitiva Ravennatis. 
Formula ad prefecium Urbis de arehitecto publico. 
rum. Ibid. 


Formula comitive insule Corritane et Celsing. — 719 
Formula de preposito Calcis. Ibid. 
Formula de armorum factoribus. 120 


Formula ad prsfectum praetorio de armorum facio- 
ribus. Ibid. 
Formula binorum et teraorum si per judicem Di" 


tur. 
Formula binorum et ternorum, si per officium fon 


tur. 
Formala commoaitorit illi et illi seriniariis. Ibid. 
Formula vicarii portus. 131 
Formula principis Dalmatiarum. Ibid. 
Foruiula ad commendaodos comiti principes. Ibid. 
Formula comitivte diversarum civitatum.. 123 
Formula honoratis possessoribus et eurialibus. — lbid. 
Formula priacipis wilitum comitiva. Ibid. 
Formula de eustodiendie portis civitatis, 124 


un ORDO WEROM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 4544 


Formnia teibanatas provinciarum. 7d 
Formula principatus urbis Rome. ἫΝ 
«ua monete committitur. Ibid. 

Forguja legeterum gentiniu diversarum. 736 
Formule €evo«storis, quam princeps dirigit. IN. 
Foruuja evecaleria, qux pelenli conceditar. Ibid. 
Formula Qummeetalis. Ibid. 
Formula spect.bilitatis. T9J 
ainsi mai us. Fbid. 

Formuls twiijopis. Ibid. 


Formula de matrimonio comirmendo et liberis legitime 
censtitue ndis. 728 


Formula statis venim. Ibid. 
Porwula edicti ad quesstorem, αἱ ipse spondere debest 
qai ieu meretur. 729 
Formula probatorie cbertsriorum. Ibid. 
Formuls de competitoribus. 730 
Formula, qua Census relevetur ei qui eaam casam possi- 
det praegrevetam. Ibid. 
Formula qus consobrima legitima flet uxor. 73 


t 

Formula, ad preíectam, ut sub decreto curiali pes»dia 

vend.it. 132 
LIBER QCTAVUS. 3 

εξ ejus graliam et amicitiom iisdem 


solium se faisse commupibus Gothorum 
Romanorumque suffragiis erectus, aque per legatos se 
justitiam servaturum pollicetur. 736 

K»isy. iV ( Atbalariti ad universos Romanes per Italiam 
et Dalmatiss constitutos). — Seribit se Gothorem Roma- 
Q0fwmque sacramenta pro maeimiae adepii regsi sasce- 


pisse, et pelit ut eadem priesteps. 151 


Ἐνιϑτ. Y (Athalariet ad vmiversos Gothos per Italiam 
constitutos). — Signifiest se, Theodorico adhuc superstite, 
Q4maium sacramenta in regs& civitate recepisse, et borta- 
Ur οἱ eorum exemplum sequantur, nec non per. conitem 
His interposito sacramento fijcm spondet, lbid. 


Ἐρισε. VI ( Athalarici ad Liberi prafeetum Gallia- 
rwm). — Renuntiat se a Theodorico , dum adbae .ive- 
ret, regno donatum; sibique Gorhos ue fidem 
Sulr jurisjurandi religione prouisisse. Tum petit wt qui 
versantur in Galliis illos imitentur. rt 

proviaeiales por 6ai- 


, Exe. VII (AUbalasici ad univetaos 
constitutos). — Hortatur ut Gothi Romanis, et Romenit 
vicissim jurent se fidem regi prastituros. Pbid. 
Rpisv. VIII (Athalarici ad Viciorlsum episeopum ). — 
Kennntiat se Theodorico mgrtue ese. Tum ipsius 
erationibus se commendans, petit ut previaeisles cunctos 
ad fidem Niodel servandam eohertetne. 759 
katsr. 1X (Athalarici ad "Theluit). — lli esnfeetur po- 
Vriciatus dignitas, przeclarisque laudábus uas cans Gense- 
mundo exorn:tur. Ibid. 
Episv. X. (Atbalarici ad sebatum Romanum).—Eximia fa- 
Cimera Tulum exponit, et scribi se ewm ad petriciatus 
culmen evexisse. 7141 
Erw. XI (Tholult ad senatum).— Hortater senatores ut 
reg! gratiss referant, quod ab eo ad petricistus honorem 
premotus fuerit. T43 
ἔνιοι. XI] (Athalarici ad Aratorem). — Piurimem eum 
pairemque laudat ob eloquentiam, et. illum comitivze do- 
mDesticorum hepore decorat. 744 
Episr. XIII (Auialariel ad Ambrosium quaestorem). — 
Multis laudibus eum effert, eo quod multas dignitates sub 
Merito sapienter administraverit. Tum qusestusae illi 
ert. 749 
Erwrr. XIY (Athalgrici ad senatum Romanum). — &ximia 
lande Ambrosium exornat, et nuntiat se illum quasturs 
diqnitato pivisse. 141 
;isr. XV (Athalarici δὰ senatum). — Scribit sibi gra- 
üssimum [gisse, quod poaliüeem elegerint eum quem 
Theodoricus designaverat. 719 
Emer. XVI (Athajasici sd Opiliomega comitem). -—- Sum- 
4is laudibus eum cum fratre extellit, et illi cométivam 
sacraruui largitionum concedit. Ibid. 
. XVI (Athalarici ad senatum Romanum). — Mul- 
tor laudat Ojillon.m, patrem et fratrem ipsius; οἱ petit 
ut faveant promotioni ejus ad comitivam sacrarum larg tio- 


NUM. 149 
Ker. XVIII (Atbalarici ad Relise quasiorem). — 


παρα et amplissimis laudibus celebrat, et qe 
t. : 
Episr. XIX (Atbalorici 3d senatum Romanum). — Feli 
eem cum familia plurimis orsat laudibus, et scribit se eum 
qusstorem elegisse. Ibid. 
Bpisr. XX (Athalaricl ad Alblenum pref. pret.) — S: ri- 
ΒΝ se priefectum  prsetorio. propter improbitatem przefe- 
etura amovisse , et In ejus locum sse Albienum, “αὶ 


summopere icatur. 

Epigr. XXI (Athalarici ad num patriciam). — Tllum 
ob egregia bellicse virtatis facinora, et ob filios bene ins!i- 
tuto« regique oblatos 1audat. Tum patriciatus igi 


ei confert. 

E»'sr. XXII (Athalarici ad senstum Romanum). — Post 
emumeratas Cypriani fliorumque ejus laudes, seribit se 
jiiam ad patric'atas honorem evexisse ; et ut electioni ejus 
faveant, hortator. T8 

Ert. XXIII (Athalarici ad Bergantionm comitem Pa- 
trimonii). — Prseeipit at massss quasdam i es ex faculta- 
tibus matris Tbeodahado, quem eximie landat, obtigerant, 
actoribus ejus absque ulla mora tradat. 1356 
᾿ Erisr. XXIV (Athalarici ad clerum Ecclesi: Romaos!. 
— Remittt ad psp: judicium eos qui clerico Bomano li- 
tem intenderint. Qui sancte sedis aoctoritatem coutem- 
pserit, eum vult et causa cadere, et decem librarum auri 
melct3 pauperibus eroganda pun ri. TS 

Ἔριν. XXV (Athalarici ad Joannem virom iltostrem). — 
€ontirinat muni(iceniam Tulum, qua domam ip castro La- 
cullano positam Josnni concesserat. T8 

Erisr. XXVI (Athalarici ad uciversos Reatinos et Norsi- 
mos). — Prseticit illis Quidilanem, et jubet ai Ipsi obe- 
disant. Ibit. 

Epigr. XXVII (Athalsrici ad Dumerit sajonem et Floren- 
tisnum comitiacum). — Pracipit ut percurrast Faveuti- 
pum territorium, et si quem Gothorum aut omacorum 
[neolas vexasse repererint, is, habita damni raUone, et 
mulcta affligatur et poena. T39 
"ριον. XXVIH ( Athalarici ad Cunigastum ). — Decernit 
ut Tsncanem, qui Constantii et Venerii age F.bricu- 
lae nomine abstulerat, quique eos servituti addixerat, sue 
jebeat adesse judicio, ut Juri consentaneum subeat sen- 
tentiam. [ bid. 

Eprsr. XXIX (Athalariei ad honoratos et cu- 
riales Parmensis civitatis). — Jubet ut cloacarum urbis ora 
pendant, et ut hoc opus Genesius urgeat. 168 

Eprwr. XXX (Athalarici ad Genesiutn). — Pruscipt ut 
cogat Parmenses municipes antiquos cunieulos ita ἢ- 
ter emuuiiare, ut aqnam influentem nibil impedlat. Tb. 

Episr. XXXI ( Aunalaríci ad Severum). — Provinciom 
Brutüorui descfibit, et jubet ut tam provisciales quam 
curiales, fidejussoribus datís poeuaque interposita, promi- 
tant se majori anni parte ia civitatibus quas incolere ma- 
luerint mansuros. 161 


ἔριδι. XXXIJ (Athbalarici ad eumdem). — Peatem Are- 
thus» depingit; et jubet ut eos qui equos Nimfadié sbetu- 
lerua!, ei perquirai, ei puaist. 763 

Ensr. XXXI (Athalariei ad eumdem). — Decernit ot 
pridie na!alis sancti. Cypriani una cum possessoribus et 
€o.daetoribus diverssraum mssssrum ad Lucaniz conven- 
tum Leucotheam nomine converntst, ad reprimendani quo- 
remdam rusticornm audaciam , qui negotíatores boois spo- 
Kabent. Tum deseribit locum, fontisque Marciliapi virtutes 
et miracele. ; τὸ 

LIBER NONUM. νιν] 

Ἐριβδιθεὰ rtrwA ( Athalerici ad FHitderirum m — 
Conqueritur de nece Amsalafridse ab Hibjerico illata. 'Tum 
mittit legatos, pad quos crimen ex . Quod si renue- 
Fit, bellum ipst minitatur. Itid. 

Ens. Il ( Edicuam Athalariei). — Protezit curiades 3b 
omni injuria, indicta vexatoribus, aut decem librarum aort 
Eia, 20. corporea poa. 766 

Evi. H1 (Atbalariei ad Bergantinum c-mitem patrimo- 
Bii) — Jobet ut. ehsrtarimm mittat ad mosssm Rursticia- 
BaiB, i8 Cujus visceribus aurum latet, et illud curet effodi. 
Tue aurificum industriam describit. 163 

Epesv. ΕΥ̓͂ (Atialarici ad Abundantiom przf. pret.). — 
Decereit ut AgeosnGo»m, uxorem Campaniani, et Jiberos 
€x »bo eurislium expungat, et in possessorum numero 
oollocet. 769 

Erisr. V (Athalaric! ad episcopos et bonorstos). — Con- 
stituit ut qui in annone charitate frumenta iderum 
Mia moderste pretio vendant. 

Fpisr. V (Athalarici ad primiseritium). — Dormittit ut 
ad balneum Baianum sanitatis causa se conferst, militize 
tamen emolumeu!a per id tempus perceptorns. " 

Keisr. VII CAthalarier ad Repsratum pref. Urb.).— Multis 
audibus patrem socerumque ejtts extollit, Tum εἰ pe-e- 

estem erbenen conlert. ΠΣ 





1549 


Ἐριϑε. VITI (Athalaric] sd Osuin), --- Mittitur denuo ad 
Deitmotiarum atque Sgavise previncias regens. $ 
Bywr. IX (Auislarici ad upiverata Gotbhes οἱ Ronsauos). 
— Signilicat se raisissc ad. Ljas tegeadas comitem 
Osuin, et Severinum, quibus wt abediap imperat [δὰ]. 
Entsr. X (Atbalarici ad universos posaessares, defeuso- 
res Syregmsanm tivit:tis, vel universos previaciales). -— 
Relaxat quas illis preter consuetudinem imposita fuerunt. 
tributa, epncems faeultste dis qui ἃ. esngitecibus vezaLi 
fuerit apud priucipem couquerendi. 114 
Epsisv. Al (Athalarici ad Gildiama easitem Syracnsau» 
civitalis). — Probibet quominus quidquid tributorum per 
YiAorem et Witignclus de quar indietone est adje- 
cium, a possessoribus exigant. 1198 
Estsr. Xi (Athalarici ad Victorem et Witlgisclum). — 
Jubet wi 4$ Qu super uribularium solidum p^» quartam in- 
dieliGnem ἃ previacialibus exegerint, sine aliqua imaiim- 
tiene reddam. 176 
Rrrsr. Χ1Π (Athalarici ad William comitem patrimonil). 
— Prsetip ut domeuicis qui comaAibas provisciaram obse- 
quwatur, sipra duteatos solidos et decem anuonmes curet 
quisquag Macinin aelidos aunues adjwagi, regis ratiouibus ; ir 
putandos. id. 
Episr. XIV (Atbalariei ad Galiiam comitem). — Deoernit 
ut «aidquid ἃ provineimibus pro reparatieae murorum fuit 
extoriusm, out restilualun aut releiemiis moenibus impeu- 
atur. Tui reprebendia eun, quod subsiautias Inortuorum 
sine aliqua discretione jusiiMise nouime lisei caduci vuadica- 
ret. Immuper dieil provineiales conqueri se eunveptionibus 
θυ μηδ᾽ gravalos. Deni “δῖοι! ui euieia ἃ Theodo- 
vico pae compoueawdis Si um moribus pPomolga»ta ia 
custodiantur, ut. sacrijegii reus liabeatur, quisquis ea vio- 
[are aliquatenus ientaverit. ΠῚ 
"Bru. XV ( Athalarici ad Josnnem ) — Decreta 
proouiget salubersima ia fumnonisacos m anliqua seaa- 
tusconguita. 719 
Ενιαν. XVI (Athbalariei ad Sawastium pref. Urbis). — 
jubeà ut. edictum suum οὐ seBatuseo de abigenda 
sinyomia tebulis marmoreis incidantur, et ante 3.rium basi- 
liese sanoti Peirà collocentur. L 
Εν. XVIE (Athalariei δὰ Salvantium prref. Urb.). — 
Decerwuit ui liberet quosdam, nebiles Romano:, qui pro sola 
seditionis exerise suspiciome ia earcare detinechantur ; et 
permitià eis vt e juaris legibus vindicem . Ib. 
Epigr. XV li (Edietum Atbatariei).— 1.Coatra pervaseres 
bonorum alienorum. 2. tontre ȟigeutes titwleu nomine 
publieo. 3. Centra ohtinentes callide et perverse senten- 
Uam peioeipum, 4. Contes. dividemes alieua POalrimonia, 
5. Contra adulteros. 6. Contra eos qui duabus uxonbue 
copulebamtur. 7. Contra coueubinarios et concabibpas. 
&. Contra eos qui terrore donationes exterquebani. 9. Con- 
tra walelieus. 10. Coutra. howicidas. 11. Contra eos qui iu 
uma eau:a socundo a judicibes ordinariis provocabaut. 
Í Costra véelateres edietorum tam ipsivs quam D^ 
rici. 
νων. XIX (Athalarict ad senatans. Romaoum ). — Seri- 
bit 5e edictum duodeeim eapiLum edidisse ; et Jubet ut in 
sonatu recitetur, οἱ ἃ presfecto Urbis per triginta dies lecis 
celeberrimis Drorcnatur. 186 
E. sr. XX ( Athalapici ad universos judices provinciarum). 
^ Saneit ut edíotum suum per triginta dies 18 couventibug 
publicis more solemni recitetur. I bid. 
Ενιῶτ. XXÀ (Aihalaricl. ad senatum Romanum). — Pre- 
dn ὍΣ professores grammatiee, el ie et juris con- 
seta emelupenta sipe aliqua lmroigutione aio 


piant. 

Epig. ΧΧΠ ( Athalarici ad Pautinnm eonsulem).— Pro»- 
claris laudibus Paulinum ejusque famHiam exeraat. Tum 
consulatus ei coufert insignia. 189 

Ἰδριαυ. XXlil (Athalanic ad senstum Romenum). — Ma- 

pere extollit Venantium Paulini patrem, iysumque 
haem, quem creaverat consulem ; et petit ul 4 
electioni foveant. 90 
ἔριν. XXIV (Alholevici ad Senatorem prtef. pret.). — 
Enumerat dignitates quas Cassiodorus summo eom honore 
eti itste sub Theodorico ipsoque Athalarico gesserat. 
Tum illl exiuidisTaudibes cumulato preefeeturam pratoria- 
nam coufert. ἴϑι 
Episv. XXV (Athalariei ad senatum Lider rds PE 
iodero, queas ma e eommendat ecturam 
preterienam cine iu DETUR T93 

LIBER DECIMUS, τυῦ 

EpisjOLA Ῥδμδὰ (Amalneuenthez ad Justigianum top.). —. 
Seribit se post mortem A.balaeki in cousortium regni 
Theodahedum adscivisse, et misisse legatos qui pacis pro- 
m petant. Ibid. 

pi9*. IE (Theodabadi regis ad Justinlauum).—sStgnificat 
80 ab Amalasuntba in socium reguj assumptum, et petit ot 
judicio suo fhvea:. 


8e 


ORDO RERUM QUAE IN HOC 


TOMO CONTINENTUR. — (δῶ 


᾿ Épisr. ΠῚ (Amalasuinthie ad genatom Roman) — Le- 
meniist se In soetetatem regni Yheodsliadom twilts virtus 


tibus, multa »a, lentia exornatum. vocasse , et pelit u' baq 
de eausa gratas Deo referant. — T9 
Ens. iV (Theotahadi ad senatum Bomanum).—Scribit 
se ab Amalasuatha, quse multis laudibus exto.litur, ad so- 
oelatLem Yr ebd poder 199 
E»pisr. Y (Theod.hadi ad Theodosium).—Y etat quominus 
demestici Su: ullatenus insoleseaut, ptieeipitque ut mo« 
destia et legum custodia reliquis exemplo siut. 800 
Erisr. Vl (Theodabadi ad Patricium questorem).—Plu- 
Titum enm laudat, eemque ad questuram evehit. — 801 
Erisz. Vif (Theodahadi ad senatum. Romanum).—De- 
nuntiat se Patricio praeclaris virtuthua pra'fulgepti qux- 
stens digeltetem contulisse. | 802 
ἔριδι. ἢ Ε}} (Anmalasuinthee ad Justiulanum).—Rogat ut 
marmora vel aia necessaria, quie Calogeniuis qxpnparave- 
rat, jubeat ad reginare trausmitti. DM 
Erie. IX (Theodahiadi: ad Justinianam).— Petit ut sinat 
in Italiam transferri quae Calogenitus emerat. δ0ό 
Kwmsr. X (Amalasuuthee 'fheoderam Augustam).— 
Regat υἱ de 3ospitato sua per legatos quos ad Justinianurm 
miserat admoneat. lbid. 
Episr. XI. (Theodahadi ad Masimum).—Maximunm ex 
Anlciorum familia, quee multisornatur encomiis, oriundum, 
et uxori regio stitpis matrimonio junctum ad primicerias 
Vam, sive domestioatum, promovet. Ibid. 
Episz. XH ( Fheodabadi ad senatum Bomanum).—-Scribit 
se Maxiino elim eonsuli primiceriatus seu domesticatus di« 
gsitalem εἰ uxorem regle stirpis concessisse, et peut τ 
has euptias fastitia profusa eelebrent. 80 
Κριβσ. XIU (Theodahadi ad sengtum Romapum).— Sena- 
tores reprehendit qued plebis levitati et vanis süspicioni- 
bus in ijsis Deqat ejus primordiis non oecurrerint. 806 
Ερνιου. XIV (Theodehadi ad populum Rotmanum).—Po« 
pulum ad fidem regi servandam et ad abjiciendam vauam 
suspicionem hortatur. 801 
Episr. XV (Theodahadi ad Justinianum).—Ei commen- 
dai quemdam pro Ecclesi, Ravenustis negotio Coustanti- 
opolim missum. 808 
. Ensr. XVI (Theodahadi ad senatum Romanum). — 
Sertbit se misisse aliquos ad sacramenta senatui prestan : 


da. .** 
..Enisr. XVII (Theodahadi sd populum Romanum).—Scri- 
bit se aliques Romam misisse, qui regis item obligent. 


Eprswv. Y VIIL Theodshadi ad senatum «Bomanum).—Seri- 
bit se exercituin ad Romanorum defensionem misisse , et 
ei Vaccenefm majorem domus regi: przfecisse. lid, 

Epist. XrX (Theodahadi ad Justinianum). — Laudat im - 
pectore po pacis conservationem; et remiuit Con. 
siautinopolih Petrum legatum, adjuncto ei suo legata: 


Erisr. XX (Guodelinz2 ad Theodoram SDRNHNM Gra- 
tias agtft de legato et epistolis ejus; scribitque se cura- 
visse ut papa senatusque illi per litteras respondeant. Tum 
dicit se ad illam misisse legatum multis virtuubus et do- 
ctrina praeditum. 811 
Epi. XXI (Gudeline ad esmdem). — Indicat se et 
Theodahadum gratiam ejus eníixius quizerere, et rogat ui 
in glori: ejus societotem veulant. 812 
vtST. XX1I (Tneodabadi a Justinianum).—Pacem ab eo 
petit per legatuma sacerdotio clarum et doctrine laude 
eonspicuum. Itid. 
Erisr.:X XH? (Gudeline sd Theodoram). — Scribit sq 
excepisse gratanii animo Petrum ejus legatnm, et per vi- 
rum, quem 3d eum mittit, pacis flemjtatem inter dus. 


imperiuin OR 

Ens. XXIV (Gudelins ad Justinianum). — Indicat se 
ei scripsisse per Theodabadi legatum, ut, rediens affe: at 
Itteras tmperatorts incolumitatis et gratie erga ipsam Gu« 
delinam et maritum testes. 81 

Ἐριϑτ. XXV (Theodahadi ad Justipianum). — Signifieat, 
se accepisse litterus imperatoris ab Heracleano, quibus 
statim respondet, nuntians se pro ejus voto ad papam Ibl. 


psisse. Ibid. 

Eptsr. XIVI ( Theodabadi ad Justinianum ). — Dicit se. 
jussisse Senatorem prafectum praetorio ad pradium qua- 
rumdam monialium accedere , ut, si quid ei injurize aqua- 
rum intalerit illuvies, tribata abroget. Tum respondel iis 
qui de Veranilda scripserat. db 

Eprsr. XXVII (Iheodahadi ad Senatotem yraf. prs. ).— 
Jubet ut Ligurum Ven: torumque inopi: suceurrat. δ. 

KEveisr. XXVIII (Theodahadi ad eumdem). — Confkrmat 
quidquid Cassiodorus circa arcarios | edu den iritici, 
vini et casei, macellarios, etc.,1n urbibus Roms, Ravenya, 
Ticino et Pl.centia constituerat. Tum vetat sub gravi poaua 
ne quis latra quinquennium ipsis succedat. Denique Jubet 


191 «. ut ol &terilitatis dauna pretia reruma. temperet. 


- Aut s 


1351 


νει. XXIX (Theodabadi ad Yuiousiadum comitem). — 
Concedit illi facultatem aquas Bormías petendi ad sanandam 
podagram y Krapees descríbitor. 817 

Εριος. XXX (Theodahadi ad Honorium praef. Urbis). — 
Jubet ut labantes elephanies $2603 pristiuo siatui et irmi- 
tau restitaat. Tum elephantes et eorum proprietates mi- 
rifice depingit. 818 
. XXXI (Vitigis regis 3d universos Gothos).—Scri- 
bit se ab exercito, more majorum, regem fuisse — 

ἔνιοι. XXXIT (Vitigis ad Ju«tinianum). — Expoait eala- 
mitates quas Italia propter bella sustipebat. Tum per le- 
gat s pacem »b imperatore petit, 810 

Eptsr. XXXIIl (Vitigis ad magistrum officiorum).—Rogat 
αἱ imperatorem inducat ad pacem italie ΒΟ ea 


Eetsr. XXXIV (Vitigis δὴ episcopos suos). — Petit at et 
legatos, quos ad imperatorem misit , adjuvebt , et pro liso 
preces Deo fundant, 823 

ἔριον, XXXV (Vitigis ad prsefeetum Thesssio:icensem). 
-— Petit ot legsti ad Ímperatorem mussi Bullam moram pa- 


tiantir, Ibid. 
LIBER UNDECIMUS. 821 
Pr:»fatio. Ibid 


᾿ ÉPtsrota PArA (Senatoris ad senatum Romasum ) — 
Pluribus laudat Amala«ntham, et p»r. ntes, et tilium ejos 
Atbalaricum. Tum rogat se stores ut principibus gratias 
pro collata ipsi praefeciura pritoriana referant. 824 
'Keisr. II (Senatoris ad Josunem papam). — Petit ut ora- 
tionibos ejus, admonitionibus, eorreutionibus etlam adju- 
vetur, 821 
Epis. III (Senatoris sd diversos epi«copos).— Commen- 
dal se illorum precibus: et petit ut. ieiunium pro salute 
priacipum et pro pace obtinenda indicant. Tum eos ho-ta- 
tur ut vilia cuncta a po»u!o ul am n-lent. 829 
Episr. IV (S.-patoris ad Amtro-ium). — Admonet ut offi- 
cium sibi commissun (delitet exsequatur. 850 
,Emsr. V (Ejusdem ad eumdem). — Hort.tur ut popu o 
no penuria laboranti quamprimum "ed 
Erts. VI epis ad Joannem cancellarium).— Joan- 
nes z oro creatur cancellarius, et quid in hac digni- 
tate ugendum admonetur. 851 
ἔνι. VIL ( Senatoris ad universos judices proviacia- 
rum). — Priec pit admoneantur tributarii ut trina illationo 
et temporibus constitutis vectigalia solita persolvant. 


Eptsr. VIII ( Senatoris edictum ). — Molta et prsclora 


prebet monita, et promittit se judicem integercimum -: 


Tum. 

Ersr. IX (Senatoris ad judices provinciarum). — Horta- 
tur ut diligant justitiam, eamque ἃ subditis suis observari 
curent. 856 

Ensr. X ( Senatoris ad Beatum cancellarium ), — Sigpi- 
ficat regem concessisse Davo fscultatem petendi Lactarium 
montem ad sanitatem recuperandam, et jubet ut ei neces- 
saria quseque suppeditet. 831 

Episr. ΧΙ (Edictum de pretiis custodiendis Ravenne). 
— Decharat se speciebus pretía fixisse, statuta edicti vio- 
latoribus pecuniaria corporeave poena. 858 

Eetsr. XII (Edictum pretiorum per Flamipniam). — St:- 
tuit ut ab hospitibus exigantur tantum pretia per militem 
suum, cives et epls-opum loci definita. Qui secus fecerit, 
In eu: sex solidorum mulctam et fustuarium supplicium 
decernit. Ibid. 

E» sv. XIII (Senatus Romani ad Justinianum). — Rogat 
ut regi pacem concedst. Quod ut facil.us sssequatur, Romse 
ned umque apostolorum Petri et Pauli preces suis MUN 
ungit. 

Eom. XIV (Senatoris ad Gaudiosum cancellarium Ligu- 
riensem).— Describit Comum civitatem, et indicat regem 
ejus incolas munere perpetuo affecisse. 0 

E»rise. XV (Senatoris Liguribus). — Notum fscit regem 
eentum libras auri ad necessitates eerum sublevandas con- 
cessisse, et ut regi gratias referant hortatur. . 1 

Eptse. XVI (Senatoris ad Ligures). — Promittit se per- 
pons querelas de libra et mensuris delatas, et si quem 
n fraude versatum compererít, ad reparandam illatam in- 
Jurlam eoacturum. Tum petit ut ad ap»aratum exercitus 
Becessaria qusque confestim et libenter procurent. 


843 
XVII. — Promotiones officii pritoriani. Ibid. 
XVIII. — De corniculario qui egreditur. 8145 
XIX. — De corniculario qui accedit. Ibid. 
XX. — De primiscrinio qui egreditur. I bi4. 
XXI. — De primiscriaio qui accedü. Ibid. 
XXII. — De scriniario actorum. lbid. 
XXIIT. — De cura epistolarum. 844 
XXIY. — De scrinjario cure militaris. Ibid. 


ORDO RERUM QU.£ IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


1552 
XXV. — De primicerio exceptorum. 84l 
XXVI. — De Sexto sebolario. Ibid. 
XXVII. — De preerogsuvario. Ibid. 
XXVIII. — De commentariensi. Ibid 


XXIX. — De regendario. . 

XXY. — De primicerio depetatorum, e& de prisicerio 
Angustealium. Ibid. 

ΧΧΧΙ — De primicerio singulsriorem qui pea 


XIXII.— De orimicerio sipgulariorum qui uer 


XXXIIT. — De conceaendis delegatoriis. Ibid. 
XXYXIV. — Antiano goggerente dictum. 816 
XXIV. — D-legatoria Ibid 


Erisr. XXXV (Senatoris ad Anatholium). — Decernit ut 
sepiingenü solidi dentur ei qui Isudabiliter coruicalsrii 
"e: perfenctus officio, et suam ipse integritatem i-— 

t. 

Eprwr. XXXVII (Senatoris ad Lucinom cancellarium Can- 
panim). — Statuit ut. primisorinio, officio jam perfencto, 
solidos ex canone provincim Campanis solemniter — 

ἔνιοι. XXXVIII (Senatoris ad Josnnem eanoaicariem).— 
Describit modum confci--ndse charte, necpog. ejus atilita- 
tem. Tum praecipit ut cuidam prse«cri pecunism sum- 
mam e Thu«cia provincia dep rtatam largistur. Ibid. 

Ertsr. XXXIX (Vitsliano csucellsrio Lucanit). — Jubet 
ut assem publieum, quem. Lucani οἱ Brutii joco ewam et 
boum singulis sanis Urbi peadebant, solseadum caret 
Tum recenset bona quibus patriam sumam — 


Ἐνιςτ. XL. — Indulgentia. 851 

LIBER DUODECIMUS. ,. 858 

EpisTot« PRIMA (9" βοιογί ad diversos caaeellsrios). — 
Electis 3 przPfeeto prztorio cancellariis, et ia diversas pro- 
vinciss missis, salutaría mouita ad menos bene gerendum, 
et praecipue ad avaritiam fugiendam, raduntnr.— Ibid. 

Enisr. ἢ! (Senatoris ad universos judices provinciarum). 
— [nvitat iudices ad suiipsius imitationem. Tem Now 
et possessorem sdmoneant ut tributa indieuioois 13 devota 
mente temporibusque statutis persolvastor,, et tidelem 
expensarum notitism 81 scrinia yr»toriana dirigaat. 85) 

irisT, III. (Senatoris ad universos ssjones qui seat cao- 
cellariis depotaii ). — Quomodo sajones canceliariis i 
tatos officio suo fungi oporteat, ad ucnet. 

Erisr. IV (Senatoris οὰ canonicarinm Venetiarum). — 
Jubet ut pisces exquisitos et vinum acinaticium, quod p'a- 
ribus laudatur, mens» regis provideat. Ibid. 

Episr. V (Senatoris ad Valerianum). — Significat regem 
pretia rerum io Lucapnia Brutiorumque agris ob illatam 
ab exercitu injuriam tinuisse. Tum jubet ot popu!i a ja- 
dicibus, a ducibus uilites in officio contipeantur. Denique 
gest quominus ulla domus, ne sua quidem, δαὶ regis, sb 
alendis copiis exima!ur. , 88 

Eeitsr. Vl ( Senatoris ad universos τ titolos 
administrantes ). — Minatur poemas judicibus imiquis , et 
bortstur bonos ut. publicis utilitatibus indefessi — 

Episr. VII (Senatoris ad canonicarium Venetisrum). — 
Indicat regem fiscum indictionis 15 aliquibus incursione 
Suevorum vastatis relaxasse. ᾿ 869 

Emsr. Vill (Senatoris ad consulsrem provincie Lige- 
rie). — Eximit cags« quorumdam a fisco publico exactori- 
bus tributorum persolvendo, dummodo suis ipsi manibus 
illum regias in arcss Lempore praescripto deferant. — bid. 

Episr. iX (Senatoris δὰ Paschas'um prefeetum 9πῶ0- 
n2). — Significat Afrum aliquem ambiisse facultates reli- 
ciss a quodam nullis filiis aut heredibus saperstitibus 
mortuo, quem jubet more solemni ia illas har 

Eptsz. X (Senatoris δὰ diversos caneellsrios provineis- 
rum). — Prscipit ut summam futurs iodictionis sioe mora 
ulla exigant. $i secus fecerint, minstar se eos rigi ies 
tractaturum. 8602 

Epigr. XI ( Senatoris ad Petrum obsono- 
rum). — Jubet ut obsonia populo Romano a rege concessa 
absque frande dis'ribuat. J bid. 

E»isr. XII (Senatoris ad Anastasium cancellarium 1.α- 
canis). — Laudat imprimis vinum Palmatisnum, necaon 
Silanum caseum; et jubet ut utrumqne δὰ sulam regom 
mittendum soliicitius perquirat. 863 

E»isr. XIII (Edictum). — [n eos qui muners regis col- 
lata Ecclesiis subripuerant. 864 

Episr. XIV (Senstoris ad. Anastasium cancellarium Lu- 
canis). — Describit Rhegiensem regionem , et prohibet 
quominus lariduin et triticum ab ea deinceps coemptionts 
nomine postulentur. 865 
; Episr. XV (Senatoris ad Maximum cancellarium Luca- 
nie). — Deescribit arbem Scyllacium pauiani suam Οἱ vi- 


1553 


varia qux» ad pedem Moscii montis. effoderat. Tum qua2- 
μὰ de paraveredis, ansonis οἱ pulveraiicis judicum py 


T ne XVI ( Ad Canoaicarium ). — Jubet subdi'os sibi 
admoneat ut tributa eobsue'a libeuter exso'vant ; bu lus 
statuta pondera excedat ; mittat ipse quarto quoque m«n- 
se ad pretorisna scrinia fldeiem expensaium icirt 


Eriss. XVIl (Senatoris ad Joannem siliquatarium). — 
Pre:cipit pos-essores moneat et juxia montem Caprarium 
ΕΝ loca circa wuros jaceptia fovearum ingentia ora [Ng 

Erisr. XVIII (Seu:toris ad Constantinisnum). — Jabet 
ut iter Flamiuim re:iciot; paraveredoruu yprzscriptum 
procuret numerum , cougreget sine possessorum dis;-en- 
dio 820086; cibos qui meris regiis parantur se.uio r^ 
quirat, 

Epis. XIX (Senatoris ad Maximum vicarium Urbis). — 
Commonet uL omnia ad regein solemniter excipienoum 
hecessaría paret. 870 

E»rt (S.:nstor.s ad Thomatem et Petrum arcario:). 
— Jubei ut reddat actoribus sancti Petri cum «bligatioue 
Chirographi rasa sacra quz Agspitus papa ad Qrieniem 
legatus, Lr pro pecunia accepta arcariis reg is ont 
goeraver 

Ep:sr. ΧΙ (Senatoris δὰ Deusdedit seribam Rav ων: 
-- Officium scribarum et utilitatem describit. 


Ei ior. XXII (Seustoris ad provinciales stre). jubet 


ut tributum jn vino, oleo et tritico, quibus hoe ano pro- 
viucis abundabat, solvant ; et mittit Laurentium cum pecu- 
nia ad mejorem e.usmodi rerum numerum comparandum 


Revcunseuque de.ehendum. Tum illam proviaciam καὶ 


rate depi Pippi: 

Eptsr. XXIII (Senatoris δὰ Laureutium). — Pracipit ut 
rim provinciam vinum, oleum triticumque DS 
peta U 

Ersr. XXIV (Senstoris δὰ tribun-s maritimorum). — 
Jubet ut uaves parent ad vinum et oleum ex Istria pro- 
vincia Ravennam deveheada, Tum de navigatione et nau- 
Urun labore, precipue in salin:s exercendis, LOO 

Epism, XXV. (Senatoris sd Ambrosium), — Ex qu:bu;- 
dam signis futuram inopiam colligit ; cui ut occarratur, 
jubet veterum f. uguin ingeus copia congregetur. 815 

Episr. XXVI (Seustori3 ad Paulum). — Succurrit flhen- 
ἘΣ et ΓΝ Venetis inopia ob anni sterllit3tem laborautt- 

pu buta remi:tendo et annonas concedendo. 876 

XXVII (Senato: is ad Datium episcopum).— V i tit 

ΚΩ͂ panici nu:nerum populo penuriam patieati dis ri- 
buendum. 875 

Errsr. XXVIII ( Edictum). — Indicat Liguribus vi.to- 
riam e Bar dr pres reportatam, et fugam Alemanno- 


rum. Dei dicit regem ob jnopiam eis relaxasse dimi- 
τὴν είναι! partem, οἱ horrea sua aJ eos mrs 
.i- TORIA ECCLESIASTICA TRIPARTITA. 8:9 
Przefatio, — Ibid. 
LIBER PRIMUS. 581 
CaPvr PauuMUM. — Oratio allocutoría Sozomeni ad Theo- 
dosium iniperatorem. 


Ibid. 

ἕω». 1].—Cur gentiles facilius quam Hebrzi fid. m Chri- 
δι} susceperint. 834 
Ca». IIT. — Qus fnerit intentio Sozomeni historiam 


consctibendi, et ex quibus priorum gesta collegerit. 


855 
Car. IV. — o tempore historie fecit initium, et 
quomodo Constant tino signum crucis ostenditur, et qui 
imperatores et Ciesares per idem fuere tempus. 
Car. V. — Quomodo Constant nus Christianum 
cognoverit; et de miraculis crucis, οἱ morte Maxentil. 


Ca». VI. — De derogs' ione paganorum. 880 

Car. VII. — De Constantio patre Constantini. 8}. 

Ca». VIIf. — Quomoco Liciuius fugatus, et Cli istiauos 
fuerit persecutus, et novissime victus. 

Ca». IX. — De legibus quas Conztaminus pro Christisnis 
posuit, et de mutatioue rituum paganorum Cuüristianorum- 
due provectu, et de victoriis ejus, et veneratione iio 

Ibid 
tete X, — De diversis confessoribas eorumque conver- 

894 
i oes ΧΙ. — De diversis monachis εἰ eorum io.titulioue. 


8:6 
gu XII. — Quomodo contra Ecclesiam A:ius sit exor- 


901 
». ΧΙ. — Epistola Alexandri pouificis Alexandrini 
i E epe S enit itia iere 903 
— em exandrum episcopum Con- 
stantinopoleos, : 


ParROL. LXIX. 


ORDO RERUM QUA IN HOC TOMÓ CONTINENTUR. 


τῶν 


^ Cr. XYI. — 


' (Car. XXI. — De conversione barbarorum. 


906 


C54 


tan iN — Fypistola Arii ad Eusebium. 4 
— pistola Eusebij ad Paulinum fee 


915 
ui XVII.— De 1 otent!a Eusebii Niccmediensis. 

Ca». XY1t1. — De Meletiants, et *unmodo sint ab Eecle- 
sia segregati, et quia nolente Alexaudro Áriunr suscipere 
per diversa loca Ariani concilia celehrabant bi 

Ca». XIX. — Epistola Con-tantini principis ad Alexan- 
drum pontiicem Alexandrinum, et 3d Arium, per {55 
hortatus est ut reverterentur ad pacem. 918 

Car. XX. — Quia tam pro Áciang questione quam pro 
Pasche definienda fesività e in Nirzea fecit Constantinus 
celebrare concilium. 920 
. LITER terii. |: . 919 

Carvr ρδιμῦμ. — De presulibus Ecclestarum qui inter- 
fuerunt Niceno concilio. bid: 

Ca». 1I. — De libellis oblatis imperatori, et ab eo jussis 
incer.di, et de disputatione dogmatis Ariani. 9233 

CA». III. — De laico simplici confes-ore virum dialecti- 
cm ads abes adn de eps simplici, philosopho Christia 

M CAP. V. Quomodo in conflictu Alexander Counstantiuo- 
poleos Mibi. fecit | hil.gophum obmatescere psgano- 
rum. 

Ca». V. —De primas sessone episcoporum in Niesne 
palauo, et de abdicatione Arii. [bi 

. VI. — Relatio £ustathil Antiochi: episcopi de N- 


concilio. 
AP, Y VII. — Relatio Athanasii 41 Afros. 935 
Cap. VIII. — De Sabino Aacejorianorum pisos: 


Ca». IX. — De fide Niczni concil.i. ' Jbid. 

Car. X. — Quomode Eusebius et Thcogonius, dato pem- 
nitentiz libello, recepti sont. 

Ca». XI. — Epistola Eusebii Pamphili de flde Meri 
concil,i ad Palsstinos. 1b d. 

Cap. XII. — Epistola Nieznl concilii ad Alexandriam et 
um destinata. 981 

Car. XIII. — Quod Novstianorum episcopum ain ἐς 
evocarit nstantipus ad concilium. 

Car. XIV. — Quod canones ecclesiastici in Nicmea eod: 
scripti sint, et de Vicenualibus Constantini. Ibid. 

Cap. XY. — Epistula Constantini de Ario et scriptis ejus. 


— Ejusdrm epistola ad Easebium Palestins 
de urpis sacrorum librorum, et de repurgatiune do- :- 
minici se Ibid 

Car. X — Libellus ponitentis ab Eusebio et Thea. 
gonio datu 935 

Cap. XV liL. — De dedicatione et ornamentis cívitstis, et 
de cultu Jerosolymorum, et ligno cracis, atque clavis qui- 
bus transfixus est Dominus. 

Cas. XIX. — De loco ubi Vesta olim colehatur, et none 
archangeli basilica st;t, et de miraculis que illic pro E 
&ti nomine celebrantu". 958 

Cas. XX. — De templorum destrmetione. er 

δ, 


Cae. XXII. — Quod Eusebius Nicomedtensis Constapti- 
nopoleos invaserit episcopatum, et de litteris Constantius 
adversus eum. bid. 

Cap. XXIII, — Quod rursus Eusebius spud Constantinum 
impetrata venia pro Arianis egerit. ϑέει 

. XXIV. — Qua fraude Eustathius Antiochenus sit 
pata dccem et in exsilium deportatus, οἱ qui post 
eus fuerit ordinati. Ibid. 

Car. XXV. — De divisione Antiocheni populi propter 


Eostatbium 
LIBER TERTIUS. I bid. 
Carvr rA. — De conversione gentis Indorum rr 


Persarum. 


Cap. ΤΠ. — Quomodo Judsi Christiados accu-averint apud 


Persss, qui, οἱ quanti, et quibus modis passi siut i 
Persas. 


Ca». I1. — Epistola Constantini ad Persarum regem 
Christisnis. ᾿ 

Ca». 1V. — De Alexandri pontificis Alexandrini line, et 
initio prisulis Athanasii. 919 

Ca». V. — Qus contra. Athanasium gesta sint, et que- 
modo confugerit ad principem. 9.70 

Car. VI. — Quomodo sit. Arius ob exsilio revorajus, et 
qn libellum dederit Cónstantíao, eL de (fraudibus j^ Te 

um. 

"Ca. VII. — Epistola Censtantini evocantis ἘΡΚΌΡΟΙΣ ul 
Atlianasii causas ipse cozuosceret. 

Ca». VHI.—QuoJ venientes epis opi Ario [ventes Atha. 
Rasio detraxerint, ità ut in exsilivm mitteretor.— —— 03 

Car. IX. —- Quomodo Marcellus Aucyranu3 depositus 
sit, et de Asterio sopbista. 

Car. X. — Quomodo Arius, dum studet, ab, Alexandro 


A3 


* 


pontificibus recipientibus suas Eccledas, la 


43553 
ES io communionem suscipi, ἘΥΒΊΘΟΙΝΣ 


gm ΧΙ. — Quod priu Aríani eum orthodoxis convenle- 
bent atque communieabant, et de lege (Constantini μὲν 
jussit bsereiicorum oratoria 'ecelesiis applicari. 

Car. XII. — Quomodo et ubi imperator τών δον 
sritiiseeiuh tres ülios reliquerit, et percepto ios 
sit 

. LIBER QLARTUS. 951 

" Capvt Pa'xcx. — Quomo.o per quemdam peunterus 

dogma Arii pullulaverit. rid. 
S ires Athanasius favore Constat iini mi- 


gom 1. 
iam remeaverit, et ejusdem daria 


et e 
Ks ^j. — De insidis Arianorum adversus Athara- 


up. IV. — De morte (onstantini minoris. Ibid. 
Car. V. — Quomodo Athanasius, Arianis bela ὧν A s 


nuo suscitantibus , ad partes d. scesserit Italie. 
Cap. Vl. — Quid de Athanssio Julius decrevit iae ^ 
pus. 


(Ap. M — Qucd Constans imperator portes p 


Alhanasi 

Ca». ^it. — De morte Alexaeóri Constant sola 
poutilicis, οἱ e peeisalions apud orthodoxes I"; m 
Arianos Macedouii. 

Car. IX. — Quod remo'o l'aulo Eusebius Nicome.ltegshi 
Constantinojoleos invsse:it episcopat«.m, et de Antiocheno 


eoncilio, et ordinatione Eusebii. in. Alexandri, οἱ post 
eum Gregorii , ei de tuausformatioue Nicssu]. coucllii. 


Cap. X. — Epistola Antiocheni eopcilii de fide, et de 
bello Ml casar et de Antioc..i:e Lerremotu. θὺϊ 
G:egorius Alexandriam venerit, 
el ager Atbapasius, et qui» mala per Gregorium gestà 


Cur XIf. — Quod mortuo Eusebio Panlus i» Roclesia d 
ΓΗΒ introductus sit, et ab Ariaulu Macedordíius I 


id. 
rius ab Alexandria sit ἐπ 
fuerit evocatus. 
cer γα ραν Paulo et aliis edi rot Jovis 

νὰ 


— Quid Orientales Julio resctipsarint. ἐ 
ὧν. in If. — Quid Auianasio Alexaudriam iugi 7r à 

i 
P ur. Y XVIII. — Quomodo Paulns denuo Constantinopoli 
nit rau et qui$ neces lotroducio in Keclesiam ET 


. uo P YiX. Denuo de calumniis contra Athanasium. 965 

€ar. ΣΧ. — De legatis oríemtalium e utm ai 

Constantem directis pro bis quie gesta er D68 

SE XXI. — Quod Coustaus [rsirem pro Bde moierit, 
od Constantius Sardicse concilium convoowri p 


pei iri. — Athsnssii relatio de hece Pauli Co iid. 


tinopolitai A f Piecop. 
Ca». XIII! eonventu episcoporum in cConcili 


"E s Xv. — Litterse Surdiceusis concilii ad aniereas 


ἝΩ Xiv.— De legatis Sardicensium ad Uonstantiuin 
destinatis, et de nefauda machinalione contra eos a Sie- 
phéfo Antiocheno przesule concinnata. 971 

Cap. XXVI. — Epistola Constantii ad Athanasium, of ad 
eum veniret. 916 

Car. XXVII. — Alia epistola ejusdem pro eadem Ae 


Cap. XXVIII. — Tertia Constantii epistola peo iori 


EAE XXII. — Epistola Julii ad Alexandrinos pro ie qu 

(μεν. XXX. — Quid Constsntias petierit Athanasium, et 
quid Athanseios Constantium 'o, orthodoxis 
heretici siut δ: 


pulsi. 

Cap, XXXI. — Epistola Constentil per quam omnia gesta 
eontra Athanasium habita suut cassata. 

Ca». ΧΧΧΙ͂Ι. — Epistola Constsntii ad Alexandrinos, ut 
reciperent Atbanasium. Ibid. 

Cap. XXXIIf. — Epistola Constantii pro Atlanssio, ut 
ooh ME rapa. contra eom gestum est. 9st 

V. — Quomodo Aihapnasius du ies 


uo Xxxv. — Quibus ocoasionibus (enc respublica tur- 


ORDO RERUM QUAE IN HOC TONO CONTINENTUR. 


* 


3536 
babetur, ei de divisione Antiocheni pepuli propter re^ 
Ca». hdd — Epistola Hierosugmitani coneshi οἱ 
Er invi ie e 
p. Xni Magnénuo, tyranno, etde Britanniae 


o NC XV1If. — De insidfis contra. Athanasium gestis, 
et de levitate Coostait ii. δὶ 
* Cae. XXIIK. — De Macedonio ejusque meibue c 


LIBER QUINTUS. 985 
Circ PRIMUM. — Qaod defuneto Constante rursus. Ariani 
antium adversus Atlianasium excitaverint, ibid. 

€ Il. — Quid Athanasius in satisfsctinne ses Με» 
retulerit. 

Ca». liT. — Quid Athanossius ftursus de gestis Genegir i in 
libro de fuga sus retuterit, 

ed IV. — QuemaJmodum Britanoio siL privatus 


ico V.—De EAM CBSre; et de signo erueis quod rd 
in ier e aperi. 
De Photin » hzresiarcha sque damnatione 


Cir. vit. — — Fides exposits la Siemlo eem eapitalls sub 
Car. ὙΠ, — Alla fides exposita Sirmii τως. erm 
50s ex Graeco. Uranstolinius; et de disputatione ἄχ" 


Ca». IX. — De Oso llispabo. 993 

Ca». X. — De Maguentio (yrarno et de tyraasi fe E 
v3ni., 

Cas, XI. — δὸ resultarlone Judteorgm, et de tyr inutile 
Galli Gesaria gs pereinptione. bii 995 

Cap. X Juliano Cesare, et quod Jalje succes- 


serit Líberiu £tid. 
Car. Xil. - De Aeuio hzretico. Ibid. 
(25, XIV. — De iniuicis Athianssil. 934 
(Av. XY. — De synodo apud Mediolamim faeta. 993 


Car. XVI. — Do exsilio orthodoxorum episcoporum, 
quod Athanasius in fuge sus sstisfsctione conscripsit, 


Cp. xul. — Dislogos inter Liberium et Constantium 
gestus, et quomodo Liberius fuerit exailio mnenr 7- 


Ca». XYIII. — Quomodo Liberius per aditiohesm "- 
narum matronarum ab exsilio sit reductus. 
Ca». XI ἐς, ANOUD Kudoxius Antiochetum 


verit e 
Car. P'De Ariminensi concilio et contentiosibes i» 


ὧν. XXI.—Epistola concilii Ares orudexo ram 
episcoporum ad imperatorem 1091 
ids Cap, XXII. — Epistola Constanui Gil ad sd Ariminense —— 
um 
Ca». XXIII. — Epistola Áriminensis concilii ad 
torem Consiautium deetinata, διά. 
Ca». ΧΧΙ͂Υ.---Ουοά discedentibus episcopis fuerit. Cos- 


stantius indignatus. 1000 
Ca». XXV. — De synodo is Niesa Thracis pe 


Ca». XXVI. — Quomodo Athanssius urorem — 
denuo declinaverit. 

Ca». XXVII. c QUNM) DIIMM D LMMCNE tton 
tristitiam prophetavit. to05 

Arr ΣΤΥ ||. — Qus mal» per Georgium in anii re 
P os. XXIX. — Littere Damasi et estetorum ad. fityri- 
€um contra concilium ia Nicza Thracis faetum. 1006 

rus XXX. — Ex literis Atbanasii de Arimiaensi ea 
c lo. 

Ca». XXXI. — Quee i^y Macedonis in E. 
ree el: commiserit, et quod posthac off 


"d. 
“Ὧν  XXXIL. —DeLeontio Antiecbeno episcopo, "ine 


magister Eunomii fuit. 
Car. XXXUI. — De Etdoxio qui Antlochengma inyssit 


8 ἣν atum, et terrzmotu in Nice» Bithynise (acto. 1010 
fond XXXiV. — De concilio Seleucis celebr.to. — 101! 
Ca». XXXV. — De legatis concilii Seleocts, et dle exa- 
minaiione Aetii, et g ineusium. 1005 
Car. XXXVI. — Quomodo affirmaveriot (iem Arimines- 
sis coucilii , et Aetium deposaeriot simul et Δα. 1016 
Ca». XXXVII. — Pro qua causa sit Cyrillus Hierasolv- 
morum depositus. 4011 


Cap. ΥΧΧΥ ΤΙ. --- Enumeratio ἄινοτελξυτα expositione 
beteticarum, post exp'anationem 846! Nicsétl —— 


Car. XXXIX. — Qcod Eudoxius Arfanos post Anttoche- 





4581 


Constahtigopoleos lavaserit episcopatmn, et de prava 
deii doctriga. ] 018 


Car. XL. — De crudelitate Georgii apud Alexandriam, 

"n post Cyrillum Hieros.lymorum tenueruBt. ej à 
um, 

P Car Ca». ILI. — De Macedonio et Maeedoniapis. . — 1020 

CA». XLII —De bis QU2 rursum ab Arispis comtra ipsos 


Arlanos gesta Kesta sunt ; et quomo/o Eustathius nequitiam pa- 
' tefecerit Eudoril ; ete Xistola Const.ntinopolitsni concilii 
ebrii hel ig Alex inum , condemuantís Aetium cum 


Che. "XLIII. — res Eunomio, et quomodo in Cyzico fue- 
εἰ. a MM, ei lude rursus expulsus, hiereseos suetor 
etxatiterit. 


1023 
lap, XLIV. — De Apolinsre patre simul et filio, "o 


rum hzresi. 
Car. XLV. — Quomo Ὁ Jacohi episcopi orstionibes Per- 
sarum rez non | otuerit prsevalere Romanis. 1021 
(Ap. XLV]. — De concilio denuo apud Antiochiam Her" 


gr 

(rns XLVIf. — De translatione sa':cti Meletij ad Antio- 
che: um episcopstum, et de ejus expoeitiono de uniiate 
Trinit atis, 10326 


Car. XLYIHI. — Quod, expulso M letie, Euzolus Aria- 
uus Antiochiz slt ordinatus episcopus. Ibid. 
» XLIX, — De constantia Eusebii propter MER r7 


Ca». L. — Quomodo Jolienus, negsta Christiana reli- 


gione, uem conira Constantium parabat, et de morte: 


Constan Ibid. 
LIBER SEXTUS. Ibid. 
Caror panca. — De Juliani genere ac dis iplinis, et 

bre perveuerit ad inperiuu. 

Cap. 1l. — o Julispus ad ritum devencrit paga- 

pOrDImD, et de δ ΟΥ̓ ΗΠ ΙΒ lidulorum. 1052 
Ca». Ill. — eliam anto (mperium latenter fue- 

fi paganus. Ibid. 


Cap. 1V.—Qusm faerit Julianus Christiaaisiufensus, 1055 


Ca». V.—Quod initio imperii sui magis pepercerit Chri- 
HMM ea 10:4 


Quomodo Mares episcopus Cbalcedonim in 
fscie redarguerit Julianum. Itíd. 
Cap. YII. — Quod eos qui fuersnt ἃ Constavt'o depor- 
toti rewocaverit, et Je vexatione ecclesioslicorum et po- 
y'uli Christiani. ' lbid. 
Car. VIlI. — Deseditione apud Alexandrism orta con- 
ira p*ganos. 1059 
Ca». IX. — Quomodo Alexandrinus Georgius sit ero 


Ca». Y. Quomodo Julianus (avunculus Juljani Apostatae 
ecclesias clauserit et ecclesi; orusame.ta diripuerit. 1 
Car. ΧΙ. - — De Eusebio, Nectario ct Zenoue mun 


id 

Ca». XII. . — De Hi'arione monacho, et crudelitste He- 

topolitsnerum et Arethusi rum C9:fà Christianos, e 
arco episcopo ejusque martyrio. 

ud Alll. — De Macedonis, Theodvlo et Tatiano pro 


ἡ Cap. XIV. — De Basilio martyre εἰ Eupsyeblo. 1059 
Ca». XV. — Qus ia Gara conira Cbrisiianos crudeliter 
sinL commissa, ei in Sebasua, et in Pleuice. 1010 
Cap, XVI. — De simulacro Androgyno ἃ paganis ín ec- 
clesia eonstituto Ibid. 
lE em . De legibus quas Julianus contra Cbristia- 


id. 
urn ni. —De redita Aihanasii ad Alexandriam. 1041 
Car. XIX. — De Lucifero et Eusebio. Ibid. 
Ca». XX. — De concilio apud Alexandriam cum Átha- 
Dasio celebrato. lbid. 
. XXI. — De differentia substantie et ipid P. 


υι 
ah XXII. — Pars libri Ath»na ii de Vased fu- 


Ibid. 
E Cin XXIIT. — Quia Eusebius veniens Antiochiata pro- 
Vter Paulinum, et divisum videas populum fuerit "s 


(us. 
. AXIV. — De Hilirio Pictavico.i. 
». XIV. — De Macedoniaiis. 


Ca». XXVI. —QuiaJuliauus quoque persecutus sit t vj 


δῦ: XXVII. — diuoqoda Julianus foverit θΣΣ, Ὁ. 
ἐμεῖο cu ΠΣ 

αν ΧΥΤΙ. — ME Tito Bostrensi episcopo. Ibid. 

Ca». XXIX. — Quod Julianus przcepi ut. secundum 

istianorum ritum etiam pagani orationes et clee uosy- 

et tespplis offerrent, οἱ csetera quie 

Christianis facere Moris est adimplerent., 1018 

1 Cae. XXX. Quibus του: conatus est pos gsnitatem αι 
9C£, οἱ fnihtes ad cultum idolurum iaclinare. 


OKDO RERUM QU.£ IN ΠΟ TOMO CONTINENTUR. 


1558 


Car. XXXI. — De corpore martyris Dabybe, et de simu- 
lacro zo Apollinis fulmine coucromato, 1058 
XXII. — De publicatione νδδοροι ecc] sisstico- 

rum, et quomodo Jülianus prefatus et Felix, annihi'antes 

, divinitus suat pupil. 10? 

ἔων. XXXIIL, — Quomode- a, ud Ántlocltiam sacerdobe- 
fifius sit conversus. lbid. 
Car. XXXIV. — Quomodo Juliauus squis immolatitiis ᾿ 
universa polluerit, eique restiteriíst Jorepuius et m 


nus. 

Cir. XXXV, — Quomodo ἐμαὶ δον λικησπο: $i 
imperavit, propter sspersioRem aque immo 
sirum percusserit temyli. Ibid. 

Car. XXXV]. — De V Artemio martyre et T'ublia gren 


Ca». ΧΧΤΥ͂Ι!. — De Basilie stque Gregorio, 105$ 
Cir. AXXVIIL6. — De his qui amore pecunie a fide de- 
Clinaverunt Ibid. 
Ca». XXXIX. — Quomodo Julianus pecunias atstulerit 
Christianis. Ibid. 
Car. XL. — Quomodo ab Anto: heénis irrisus sit. 105T 
M a XLI.—De simulacro Christi, quod deposuit rir 
ur XLII. — Tl'e heneficio herb quz nascel:ster juxta 
siurmlacrum Christi, εἰ de nuraculis quae j.er loca diversa 
nomine Christi tieban!, 1058 
Ca». XLI1I.—Quonodo Julianus Judtos ar.naverit von- 
tr» Christisnos, οἱ de templo Hierosolymorum. itid. 
. Cae. XLIV. — Do bello l'eriico, et quomodo Julianus 
illue ἘῸ ΡΟΙΤΟΣΕΠΙ. 1059 
Ca». XLV.—Qnemodo J ulianus monschus ejus (id est Ji 
limi -— .) mortem, antequam audir. t, preeuutadaverit. 1061 


t piss 
mini- 


ILVI. — De inconsulto Juliani ducatu. Ibid. 

Ca». XLVII. — De peremptione Jul aui. 1062 
Pd Car. XLVIII. — Quz msgíis post tnortem ejus di rios 
LIBER SEPTIMUS. t0c3 


Capror ramaUx. — De Joviani imperatoris auspic is, et 
ba sei Te ἃ Persidis finibus sit egressus. bid. 
. ll. pie sophista Lilauius conua Christ 2255 
eripe, e q':omodo Socrates historiographus ejus dicta 
utarit. Itid. 


Ca». HI. — De rectitudine fidci Joviaui, et quid. Atha- 
Ὠδείυς Alexandrinus scripser;t. 1üe7 
Car. ÍV. — Quomodo Joviani ΚΎΩΝ: orthodox! flo- 
ruevint, et bsretici ROB QNO 69 
Cap. V, — Quod Atbanasius vencrit ad Jo ianum, et ab 
eo sit decenter lionoralus. 1071 
Car. VI. — De consulatu et fine Joviani. 1073 
Cap. VII. — De dd priocipis Valentiniani, et quemad- 
ME fratrem Valentem i, se fecerit imperatorem, Itid. 
Ca», Vill. — c ed rosii Mediulau 


um Valentiniani et Valentis de cousub- 

stontiali Trinitate. 1074 
Car. X.—Epistola lilyticisnorum episcoporum ad Ocicn- 

tles e, iseopos proütentium consubstanuale.n Tri itatem. 


ensis: epis.epatu at- 
101 


401" 
ὧν. ΧΙ. — De bzeresi Audzanorum, 1071 
Ca». XII. — De Lampsaceuo concilio. 101: 
πος ΧΙΠ. — Qucma modum Valens factus fuerit A 

019 


um XIV. — Qus crudelitate Valers sit usus adversus 
ort hodoxos. 
Car, XY, — De tyrannide et perd.tione Procopii, 7 bid. 
Ci». XVI. — De exsilio sancti. Euseb i Satnosateni pon- 
tificis, et quia cives ejus, amore lidei, alü episcopo $6 sub- 
dere noluerent. Ust 
Cap. XVII. — De exsilio Barsse episcopi. 1085 
Ca». XVItI. — Hem de crudulitate Valentis quam g: ssit 
adversus orthodoxos, exstincto l'rocopio. Ibid. 
Car. XIX, — De Funomio | baeresiarclia. 40st 
C». XX. — d δον ἰδ Valentis conira Constonlinopo'i- 
tanos orthodoxos lbia. 
id XXI. — - De destructioge murorum Maiden 
υδ 
Cap. XXII. — De nativitate Valenüniani sninoris, εἰ de 
immensitate grandinis, et de ortu principis Gratihui. lvi, 
' Cap. XXIll. — Quomodo Arinut Mscedonianos. fuerint 
persecuti, et illi se coutuleriut ad Liberiun. 1085 
Car. XXIV. — Libeltus Macedenisnorum Liberlo Ro- 
mano datus episcopo. 1081 
σιν. XXV. — Episula Liberi Romsne urbis effecopi, 
et qum copciiii ad Macedonianos epi: copes post pou 
Len! 
NT XXVI. — Cur Ebnomius ab Eudoxio vert os ui 


Var. XXVII, — De latebris Athazasit Ibkd. 


4359 — yc muss 
Cap. XXVIII. — De concilio Tyanensi, ubi liters Libe- 
rii et Oecidentaliute sunt recep. 1090 
Ca». XXIX, — De Eudoxzio episcopo Ariano, et de per- 
mie Valentis propter Evagrium orthodox um ien 
ur XXX.—Quod octoginta orthodoxi a Va'ente " nani 
tremoti «mnt. Ibid, 
Can. LERME — Quid Valens gesserit in Anuochia el rm 


Ca». "XXXB .- Quomodo in Edes«2 mulier cum filio cur- 
rens ad tasrtyrium, peafectum et imperatorem stupefactos 


a erudelitate removerit. Ibid. 
Ca». XXXHI. — De examinatione et exsilio plurimorure 
srthedoxorum. 1023 


Cab. XXXIV. — De miracu'is confessorum. 1991 
: Cav. XAXV. — De resposso demonis, quis post Valen- 
ἐρεῖ imperaturus esset, et quod ob boc Valens multos rper 
ὅ 
Cap, XXXVI—De B:ylio episcopo Cappsdocize, et quo 

nodo exs'lii minas evaserit, LUE Ilia. 
Ca». XXXVII. — De Une Athaaasii Alexamirini, et s: :e- 
ressione Petri, et seJitione contra eum facla, et quo lto- 
2m prefectus sit. 097 
' Cap. XXXVII. — Qua crudelitate Lucius Alexandriam 
ferri introductus. 184. 
». ΧΧΧΙΧ, — Quz miracula gesserint cremita in ee 

δ τὴ a Lucio destinsti. 

Ca». XL. — Littere Petri Alexandrini pontificis, in mi- 
bus Lucii mala referuntur. Ibid. 
LIBER OCTAVUS. 4101 
Carv? PhiuUM. — De conversatione, miraculis et respon- 
Wo&ibus vel scriptis diversorum mouachoci m, nec non οἱ 
episcoporum. Ibid. 
Cap. I1. — Quod Ariani Copstantinopoli comprehend n- 
.(€s orthodoxos , multos ia navi concremaverint. int 
Car. III. — Quod Valens paganis , Judseis et bsreticis 
vibuerit potestatem suas fesi vitates agendi, οἱ ortlio- 
AE ubique probibuerit, et d. Flaviani Diodorkque nbi 


Ca». IV. — De laudibus Aphrast: monachi, et qua n 
"ἰδ Pais responderit. 1115 


CA». V. — De Jullano monscho. ἐν 

- Car. VI. — De Acepsema et liis. 41: 

Cap. VII. — De malis quee sub Valente in Alexand is οἱ 
per T Egnum gesta sunt. 

"MI. — De Dilymo et scriptis ejus; de Gregorio 

Pontico πηγαὶ miraculis. 1115 

Car. 1 Quod Novatíani festivitatera Pasche muta- 


verint, et de schismate inter Corneliam Romanum epi- 
icopam et Novatum facto pro reel; iendis ieldsa vy 


Car. X. — De Damaso et Ursino, qui Roms episco; i 
pariter ordinati sant. 1107 

Cap. ΧΙ. — De fine Valentiuiam majoris, et auspici;s 
"Valentiniani minoris; et quomodo Valentinisnus , Do 
priori conjage, duxerit aliam uxorem. 

Car. X1 — Quod Thermistios philosophus Valentem 2b 
orthodoxorum Dece avccaverit. 1118 

Cap. XIII. — Quemadmodum se Gothi contulerinat »d 
Va'*entem, et quomodo sd Gothos pestis Ariana itii 


Ca». XIV. — De reversione Peur episcopi in Alexan- 
'driam, et de ejus morte, et de successione Timothei. 


Ca». XV. — Quomodo Valens contra Gothos pugnando 
sit deviciu« et mortuus. Ibid. 
LIBER NONUS. 1121 
Capor ram. — Quia mortuo Valente Constantinopolim 
barbari devastabant. bid. 
Car. IT. — De benig: itste Gratiani, et fidei per 
i 
€ar. IIT. — De contentione e Antiochiam ínter Pau- 
et et Meletium facta, et de Ápellinare Laodiceno rA 
* que 
: Ca». V. — De 'Pheodosti ducatu, et quomodo ἃ Gratiano 
Imperatore fuerit ordinatus et ad Orientale missus im- 
perium, orthodoxis profuerit et retruserit μὸν 
» 
Ca». V. --- Quomodo Maeedoniani denuo ab τ ρων ἡ Ὁ 


Cap. VI. — Vr pad Theodosius imperator Thessalo- 
: mic ba Ibid. 
ων. ΤΙΝ - μεν prolessio Theodosii de (ide. lbid. 


. Cae. VIII. — De Gregorio Nazianzene Constantinopolim 
: translato. 1121 
Cap. IX. — Deo basilica sanete Ansstasiz. Ibid. 
. . C». X. — Quomodo Theodosius àb E*clesia Constanti- 
Bopolitsna Arianos repulerit. lbid. 

». ΧΙ. — De Eunomii calliditate, ' 1125 


ORDO RERUM QUAE IN 1€ TOWO CONTINENTUR. - 


lione. 


43588 
Ca». ΧΗ. — De concilio Coastantinnpo'itsno add 7l 


ce aisi, 
C«e. ΜΠ}. — De ordinat ione Waxhwui C niei efusqne de- 
ine, et ordinatione recta Nectaril, et de canoa:bes 
ὁ e8 & nodo cog Iunis. 1199 . 
Ca» XIV. — Ep.steá Constautir opolitan| comcili ad 


p& am Damasum et occidentales episeopos. 1130 
C.» XV. πα istola Damasi de damnatiene A pollinsris 
ad T mo μὲν 1135 
Gar. XVI. - — Statuta sedis apostolics cobptra diversis 


hb eieses. “15. 
Cap. XVIT. — Quod eorpa lau t RS MODO MI 
ponti: 'leis de Àncvra f-cerit re'erri ''heodosius. 1135 
σιν. XVII. -- De :uspiciis imperatoris Arcadii. TE 
Ca». XIX. — Quomodo Tieododus ezaminastione fzcta 
Lareücorum omues erpulerit et fuverit solos ΕΒ ^s 
Car. XX. — De sch'smate fse!o inter Orientales et 
gy Pie Had Flavianuin. Antiochenum. 1153 
Cas. XXI. — Quomodo Justina Ambrosium faerit pers--- 
rud et A. Gr»tiani uece et invaslone Maximi. 1139 
VXII. — De morte Timothei Alesamdrimi et oedi- 
natione heophii Ibid. 
Ca». XXIII. — "De praelio Theodosii contra Maximom 
8tque a: Hu 
p. XXIV. — Quomodo latroeinfs qu:e Rome per pistri- 
nas flebspt Theodosius i imper. reimoverit, et de iege entra 
ert c adis se pr. lata. ttu 
Cap. XXV. — Quomodo Amphiloch'us TheoJos o persua- 
ser t, ut Arianorum copcilisbula prohiberet. Ibid. 
Cap. XXVI. — De morte Paolini Aptiocheni episcopi. et 
or-linalione Evagrii, et quomoJo Flavianus sit Damaso re- 
con: ili:tus. 1113 
Car, XXVII. Rb rivbas lo spud Alexandriam mpm ἢ 
ἰοπι, ἃ destructa 
Ca». XXVIII. ἐκ De fraudibus quss per tewipla s 
gani faciebant. 1 
Cav. XXIX. — Doc  chsract. ribus sab crucis figura ΒΗ 
qui ^n te: plo Serapl 'is suut inventi, 1144 
Car. XXX. — De cede quie sub Th-: dosio Thessalonica 
facla est, et de pxenitentia ejasdem Tlieodosii A:ubresii- 
que C: Ibid. 
C ». XXXI. — De virtutibus oxoris Theodosii. — t147 
Car. XXXII — De ind:g. tione et reconciliatione Theo- 
iei propter Antiochenos, statuam coujugis illius in 


e Ki XXXIII. — Quomodo Theodosius fuerit pagsais ins 
C SE » XXXIV. — Quomodo Marcellus episco; us Armes 


teaipla LR roxit. 


Car. XXXV. — Oh qnam eausam presbyteri "n 
ni eo'es iti, sint remoti, (th 
(Cap. X XVI. — De divisione bxreticorum Inter eT 


j 

μων. XXXVII. — De Satbstlo hvresiareha. Ibid. 
CA». XXXVIIT. — De Pascha, vel diversitate institutio- 

nun reu observationum quae per divers:s Ecelesias cele. 


braniur. 1153 
CAP. XXXIX, — De Pascha Montanistarum. - $t 6 
Cap. XL. — De Ariane tum divisione. 1151 
CA». ΧΙ. — De division» Macedenianorum. 4153 


C. ». XLII.— De recessu Nili fluminis et rursus — 
H 

Cap. NLIIT. — Quemadmodum eaput: Joannis ich 

Constan inopolim fuerit deportatum. bid. 

Cap. XLIV. — Quemadmodum Flátisnus Autiochewen 

solus acceperit eziscopat«m. 1159 

CA .XLV. — De Eugenio tyrsnno, et quemadmodem 


fucrit superatus. 164 
Ca». XLYI. — De miracul's Donati j ontificis ia ἊΣ Tor 
Ca». XLVIT — De Theotimo Tomitane pontifice. — Pbid 


Cap. XLVIIT. — De Epiplianio Cyprio. 
Ca». XLIX. — Quomodo Habacuc et Michase dps" 
rum τ ra inventa sint. ; Ur 


— De fine Theodosii priacipis. 
- LIBER DECIMUS. t165 
PRiwUM. — De successtone Arcadi et pont 
sd II. — Quomodo Honorius ludum qum I 
M I1f. — De morte err Con-tintinopelitaai epi- 
scopi, τι ordinattone actíbusque Joanais. . $165 
un V. — Quomodo Eutropius praepositos imperatoris 


Kerit ΓΟ Ὁ 1191 
Car. V. — De conversione Celticorum per — 


Car. VI. — De Caina magistro militum ejesque $9) 


* τ 
t Mi 
» 


Ca». VH. — be αὐϑοϊΐοθο inter ἀζργρίίοθ monsches 
esorta: Δα ΤΡῸΣ eoi org sit, an incorporeus. 1169 
Ca». VIII, — Quomodo bymui nocturni a Joanne n 


incoepu. 
Ca». IX. — Quod e I b asgebrem Deum 
AP piseope Igost "E 


visio »iL osten-a. E. bid. 
Car. X. —- De inimicis Joannis. 1173 
XL 1— Quomodo E 


. Ca». XIII. — Cur. Augu ravius, οἱ per quos Joanni 
facta sit inimica , et aen ἦ ex-ilio fuerit εὐ τ 


€a». XIV. — Quomodo Joannes si& reversus, et Tc 


2 — 9 impetitus. 1V16. 
— Qualker Jospnes traectaverit Augosam; 
Ca». XVI. — Do insidiis qu: Joanni fiebant. 1:78 


Ca». XVII. — De secundi depositione Joannis, et de 
s€hismate fecto propter eum. Ibi 
- Cas. XVIII. — De exsilio et morte Joannis. 1119 
. XIX. — Quomodo lliyricum et Uccidens propter 
3osannem ab orientalibus se -uspend rint e,is opis. Jbid. 
C». XX. — De ordina:ioge Arsaui Constant opo 
et ejus odio propter Joaanem. 1180. 
€—SÁ μά τας Eutropio lectore, ptopicr dolum rg 


Piratas 
Car. iui —- i7 morte Arsatii et erdinatio 6 Day ita 


Attici. 
. Car. XXIII. — De successione diversorum patri: "nd. 
id. 
— De cencussionibus quas Lbarbiri reipu- 
bliecse inferebant. Ibid. 
». XXV. — Quomoda Alexander Antiochenus episco- 
popolum ad unitatem revecaverit Tr^ 


Car. XXVI. — Quomodo eorpus Josnuis Constanti-iopo- 
Em fuerit revocatum. Ibid. 


Ca». XXVII. — De laudibus Theodosii junioris. — 1193 

Ca». XXVIII. — De miraculis contra Persas dere 
bi 

€a». XXIX. — De successione pontificum. 1i8il 


- εν. XXX. — De virtutibus Abdse apud Persas spei: 
- Ca». XXXI. — De Hormisda spud Persas nobilissimo 

eonfessore.. 1185 
Car. XXXIL. — De Saane apud Persas ierit 
Ca». XXXIII. — Do Benjamio Persico diseonó eju-que 


martyrio Ivid. 
S reden ΧΧΧΙΥ. — De Theodoro Antiocheuo episcopo, et 
pU dpi os pout fice. 1187 
ur Caec XXX De tine imperatoris Arcadii. 1183 
LIBERA UNDECIMUS. 1161 
Capur PRIMCM. — Quia Theodosii junioris imperium i: tz- 
feeius regebat Antliemius, Ibid. 
€i». LI. — De Attico episcopo ejusque moribus. lbid. 


Ca». HII. — De 'Theodosio eyiscopo Syngaada, et quem- 
sdmodum illic MaceJoniani conversi sunt. 11:9 

Ca». IY. — Quomodo Judseus paralyticus per baptisma 
sit corstus. Ibid. 
Car. Y. — De Sabbatio hxresiarcha ejusq':e apre 


Ca^. VI. — Dx morte. Dorothei Arianorum eyisco; i, et 
ecdinatione Barbe, et 402 sob eo sint ge ta. ἐ δὲ 
nd VII. — De ordiua.ione Cyrilli AlexanJriol ponti- 
9 
Ca». VIIf. — Quomodo apud Persas per Marutham sit 
erit T m dilatata. Ibid. 
Ca». IX.—Quemadmodum [tali m vastarit Alae:cus. 1193 
Ca». X. — De Carlestiuo Romano pontilice, et quomod » 
Novatianos fuer.t insecutus, et de Nabbt o. ius 
Car. XI. — De seditione et necibus Christianorum quie 
per Judaeos apod Alexandriam provenecuut. 
Ca». XII.—De Hypatia plilosupha, quomodo in Alesau- 
dria fuerit interempta. 1191 
Cap. ΧΕ]. — Quomodo Judsi presumptionis sus pos- 
nas exsolverint 10 
- ὧν, XIV. - De Judxo qui, cum sepe bapUzaretur, 
aqua fontis ahscessit. lbid. 
Cap. XV. — Quomodo Barabanes rex Pers»rum Christia- 
bos fuerit persecutus, et a l'onnanis devic:us. 1126 
Cap. XVI. — Quomodo Acacius Amid:e episcopus capti- 
vos lersarum redemerit a Romanis militibus, venditis va- 
n ecclesi, et pastos cum sum, tibus ad propria de 
r 
Cw. XVII. — De Eudxia uxore Thcodosii, et de laudi- 
bur 'ps'us Theodos.i. 1199 


mb 


| 


ORDO RERUM QUAE IN HOC ΤΟΥ CONTINENTUR. 


u$ (ins josnni fuerit . 


1963 


rg XVIII. — Quomodo | Jesnnes tyrannos Ip Oceiden' € 
fuerit superatus. ἊΣ 
LIRER DUODECIM US. Ibid. 
Cas? PRisUM. — De ortu Valentiniani princ pis hi on 


.Cas. IT. — De bonis actibus Attici. Constanti: pole: 
pontilicis. Ibid. 
Ca». 1!f. — De ordin.tione Sisinuli οἱ moribus ipsius; 
et quod Procius ordiialus Cyzici nou sit receptus. 1203 
Cap. IV. — De ordinsuione Nestorii, et quas sub eo jn 
Ecclesiis inala accideript. 1204 
Ci». V. — De Ephesiao concilio cottra Nestorium. 1207 
Care. VI. — Quomodo Josmaes Anti»henus Cyrillum 
dsmaarverit. 1208 
Ca». VIL. — De ordinatione Maximiani Constantinopoli. 


bid. 
Cap. VIII —Quod episcopi ex aliis ad alias pue m. 


mutati. 

Car. I '. — Q:omodo spud. Cretam, quodam Jud:2o di- 
cente κα exse Moysen, plurimi Judsorum deceqione sint 
mortui, et reliqui facti sint Christiani. 1210 

Cas. X. — D« magno jucend:o Constantinopoli x S 


morte M»ximisni , ^tque consti utione Proch. 
Car. XI. — De ogersatione et moribus Procli, 1214 
- €». ΧΕΙ. — De victoria barbarorum. lbid. 
Ca». ΧΕΙ. — Quomodo (iiia Theodosii Valentiniano sit. 
joncta. 1213 
Car. XIV. — Quomodo ccrpos Joaunis episcopi sit Cos- 
E "im revocatum. lbi 
V. — Quomodo Eudoxia nxor imperatoris Iliero- 
vo ymam sit prefecta 1214 
- . AVI. — Quod, Proclus Meran senatorein "o 
de qe Cesarew Cap Y ico. eCcerit episcopum, 
CASSIODORI CHRO NICO 1215 
COMPUTUS PASCHA ΣῊΝ 
Ὁ GOT EONLM OMICINE ET REBUS GESTIS, au- 
ciore Jorasnde 1250 
. Preefatío. Ibid. 
CarvT ramccat.—De totius orbis terrarum divisione. 1 bid. 
Car. II. — Deo Britannia iasula, 1253 
. Cap. HI. — De Scanzis iusuie situ et. nationibus. 1955 
Ca». 1V. — Gothi unde primum egressi, quo pacto se- 
aeree paulatim. prommoverint ia Scytbiam l'ontico — 


1 
. Cap. Y. — ον situs et descriptio, et varies Gotbo- 
ἐν " A pn Gothi Vesosim /Egypti "ii 
- ptorum regem profjí- 
ea ei^ Asiam in reditu ex Agypto subjugaot. Hem, d 
"ur origine. 12 
Ca». Vli. — Amazones absentibus iu prelio maritis, 
hosium variis iacursibus resistuut, el diversas Asi gen- 
tes bello superat. 
Car. ΥἹ11. — De Amazonum cum vicinis gentibus conci- 
bitu earumque partubns. 1238 
ως. IX.— De viris Amazonum, et eorum rege Telepho, 
deque jus ortu et rebus gestis. 
Gap. 1. — De variis Gotboruin adversus reges Persacum 
et Macedouum bellis et victoriis. 
. Cap. Xl. — De Dicenei Boroiste ad Gothos adventu, qui 
605 ombem philosophiam docuit; de.jue ejus summa apud 


Goubos auctoriuate, Item de Comosieu ei ccr 
C». ἜΝ’ -- De Corillo Gothorum rege. Itom ees ἢ 
€: κε . ltem descriptio Daaebii. 

Pp. 


— De Dorpsaeo Gothorum r e varii 
eoram e-Bura Roma00s sub Domitisao imp. pre. peeliis gj n 

Car. XIV. — Ge»eslogia procerum Gothorum, i P 
Abg id est, sem:.deus vocabaet, deque eoru.u Mision 


Ca». XV. — De Maximini imp. e gente Gothica orti 
gir inert et quo pacto ad imperiuin pervenerit. 1263 
Cap. XVI. — Gothi antea. Rouanorum luderati, ob dis- 
tracta sibi ἀπο dd hostes fac.i, Musiam L'uraciauxque 
vastant, ductu Osirogoth:e regis. lbid. 
| Cap. XVII. — Fastida Gepidarum rex, Ostrogothx» Go- 
thorum regi bellum wfert ; Gothi victores evadugt. Item de 
eoguatione inter 50 Gothorum et Gepidarum. 360 
Car. XVIII. — Cniva rex Go'horum post obitum Ostro- 
go b» exercitu in Musiam duci, et variis prseliis No- 
m3408 inf«-stat ; in quibus Decios caeditur. 
X. — Quo paeto Gallus et Volusianos fedus cum 
Gothis Isierint, οἱ milianus Musiam infesiarit.; — 126E 
— Gothi regnante Gallieno in Axiam involaat, 
Eriesine templum inceadunt, Chsicedonia;n sub- 
Trojam vastant, Thraciam. Inestant, Ibi '. 
— Maximlanus imp. Gerhorum auxilio maxi- 
mas ὧν REI. de Parthis et l'esis reportavit. Constantinus 
etiam eorum auxilio m.lia preclare ges it. bid 


verit, 


13603 
Ci». XXII. — Geberich Gothorum rex. Visumsro Waa- 


dalorum regi bellum infert et vincit. Pauci Wandali e clade 
stperst a Constantino ipbabitsndsm petunt 
et obtinent. . 1901 


30 
Ca», XXIIf. — De Frmansrici regis Gothorom , qei 
klexandro Msgso ob multas gentes perdomut cow- 
paratus fuit, ja. Erulos, Vene:os e JEstragotbos expedi- 
tionibus et victoriis. Ibid. 
Car, XXIV. — De Hunnorum exsecranda origine, vene- 
fiearum scilicet cum immundis spiritibus congresu. Ei de 
Huanorum in. Ostrogothios Scythieos expeditione ; ubi et 
de immant et terribili Huunoran vultu. 1208 
(ap. XXVY.—Vesezotlie, Ostrogothis a Wandalie :ietis, 
a Val nte imp. Mas-iam habitandam appetunt et « btineni ; 
et cum Christiani fleri cupereat, Valeus, et Arianus, prae- 
dicato:es Arianos ad eos mittit, οἱ perfidis sum veneno 
inicit. 199 
"Car. XIVI. — Vesegothi Romanorum subditi, ingentl 
fáme pressi et a ducibus ltomauis pessime habiti, sese In 
libertatem vindicant, et Thrsciss Dsciamque Ripensete oe- 
cupant, δούς imp., qui eos Ariana perlidia intici curarst 
divina vindicta ab ipsis comburitur. 121ó 
Car. XXVII. — Vesegoths, Theodosio imp. eis ister- 
Decionem moliente, eo segrotante ad Thessaliam, 
€t Achaiam, et Pannoniam prsedandas digrediuutur. Gra- 
tanus imp. foedus cum iis init, quód et Theodosius ἜΝ 


ἴ Φ 

Ca». XXVliI. — Atanaricos Y ram rex, Fridi- 
gerni successor, ἃ Theodosio imp. Coestanti im evo- 
C3alus, magnis 
uhi et de F'axleratis, οἱ de Theodosli adversus Eugenium 
iori qui Gallias oceuparat, auxilio eso 


victoria. 

Car. XXIX. — Vesegotbs, subtraetis sibi a Theodosii 
8liis consuetis peruesi otil, Alaricum sibl regem eli- 
gunt, et Haliam invadont. Ibid. 

Car. XXX. — Alaricus Stiliconem Gothos Iopinato bello 
adorsum csxdit; lialiam vastst, Romam spoliat. Inde, in 
Africam cogitans, eum spoliis mortar, Vesegothms Alari- 
cum in alveo fluminis Busentiui" mira ratioue Bid 


Ca». XXIYT. — Atbsulfus Alorici successor. Italiam spo- 
liat. Placidiam Honorii imp. germanam uxorem ducit. Ex 
Bala in Galiis£, ad exigendos inde Wandalos et Alanos 
transit. Inde in iam; ib! interficitur. Item Regeri- 
cus tertius Yesegotbarum rex interficitur, 1215 

Ci». XXXII. — Valia quortus Vesegotharum rex, pes 
cum Henorio imp. ἰυ16, Placidiam Romanis redd.t. item 
de Constantino, Constante, Jovino et Sebastiano, Gallis 
invasoribus. 1214 

Ca». XXXIIT. — De Wandsloram regom serie in Africa 
prt annos fere centum, utque Belisarius de Gilimere Cou- 
stantinopolim adducto triumpharit, et Africa rursum impe- 
rio Romano adjecta fuerit. ltem de γα morte. Ibid. 
- Car. XXXIV. — Theodericus quintes Vesegotharum 
rex. [n huuc Romani cum suzxilia Huanis rupta pue 
excreitum ducunt. Feedera lrmaatar. Attila pacatur. item 
de Aitilze aula. 1275 
- Car. XXXV. — De Αἰ regis Hunnorum patre, fratri- 
bus, deque ipeius statura, forma et moribus. lem de gia- 
dio Martis, quem ipse usurpavit. Lotus insigais e Prisco 
. historico, 1276 

' Cp. XXXVI. — AtUla, suspte nabwa ad. vastaudum or- 

bem para:us, a Gizerico Wand;lorum rege multis muneri. 
" bus ad id instigatur. ls omni rauone discordi»m iuter Ro- 
anos et Gothos serere constur; sed frustra, Epistola 
Valentiniani imp. ad Vesegouuas eorumque res onum E 
r 
C». XXXVIT. — De tis rebus qux in tpsoram bellorum 
fotibus, priusquam praelium iuter lhomanos et Hunnos 
committ :terur, acciderant, 4218 
Cap. XXXVIHE --- Positto loci quo it Catalaunieis can 
prelium inter Romanos οἱ Ilannos est commissum, el de- 
Scriptio utriuxque aciei. [bid.. 
Cap. XXXIX. — ιν!) oratio ad Honnos qua eos ad 
przlium adversus Romanos imeundum exhortatur.— 12:9 
Car. XL. — Suecessus priplii commissi. tnter Romanos 
et V-segotlias ad.ersus 1Hunnos. "Theoderici regis mors. 
"Attila se plaustris vallat. 1280 
Ca». XLI.— Thori «nundus Theoderico petri suo ex- 


Ssequias parat, et consilio Aetii patricii, qui Humnis funditus 
interemptis, male a Gothis metuebat, imperio ltomaao se 


ORPO RERUM QU.E fN f10C TOMO CONTIMENTUR. 


bus ab eo afficitur, fbique moritur : 


i 









recipit, et pstri saceedit. F'rsnei et Gepnit τοῦ ες 
due eed 
388. 


Car. KLII. — Attila de Vesegotharum recesso ἃ 
Bis certior oppressio-em Womsnerem om 
vitibus s - confert. Aquileiam, Mediolsinpum, Ticinum 
sist. Leo psya ad eum sccedit, et pacem Italis certis 
iiir impeirat. Atula ad suss sedes ultra. Dam 
remea 


CA». XLHT. — Attila in Alsnes trang Ligerim eoa 
tes movet. ἃ Thoriunondo rege Vesegotharum 
prelio in $0:s sedes fugore compaliitur. Thorismasdi 


ες ἢ 
Car. ΧΕΙ͂Υ — Theoderiens Thorismundi frater rex 
segotherum Riclariuin Suevorum regem, qui Hisps 
invaserat, bello superat. Achiulphum eientem Suevis 
ficit. Is tvrannidem affectars espite pleetitur. Suexi pef 
missu Tueoderici Remismupdunm sibi eegem eliguut. ΤῊΝ 


* more. 

Go div. — Eumrieus Vesegotheruwn rez Theoderia 
succedit, Romauis imperatoribus aliis alios cada 
Gizericus Waadelorum rez Italien lavadit, am τον, 
Evrieus Gallias invadit, Britones Romsnorum δι zilirit 


profligat, Arvernom GaHim civitatena occupet. 1981 
Car Y Ouou.cet Terciliagorem rea Inliam ἐς 


vadit et ΜΕΝ. 
- Ca». ΧΕΥ͂Ι, — Kurices Vesegotharam rex Arelton, 
Meseilism et Barguodiones subigit. Moritar. Alarices ἔν 
rici Blius, nonus Yesegotharum rex. . d 

Car. XLVIII. — Osirogothsarum regum δ Ermanarki 
regis dece:sione genesio4is, usque ad Walomirum Tbe 
rismundi tilium, et Atil.e mortem. Ih. 

Cr. XLiX. — De Aut» Hounorem regis morte er si- 
mia ebrietate, εἰ de tnaguificis exsequile ei dir? 


- Cas. L. — Attila mortuo contentio inter ianumeros εἰ 
δος de successioae orta. Ardaricus Gepidarum rex E! 


Attile filium in she interficit, reliquos filios ad l'eati- 
Marcianus imp. veriis Gotbis οἱ Ge- 
] 130 


Ca». LI. — De Golborum qui Miueres dicantur sedibus, 
οἱ de Yulfila ipsorum pontifice, qui eos liueris arn 


Ca». Lil. — De Osirogetharum variis Αἰ». ant- 
tem sedibus ia Pannonís, utque Attila tli cuent .5 pro- 


pokssriut ju Scythiam ; deque Ostrogotharwn "cuni Rome 
815 amicitis, obside pacis Coustantisopolim misso Theude- 
Theodemiri θ 0 Ibid. 


Ca». LIII. — Ostrogothse Áttilao mortem in Satagas 
movent. Honnos, duce Diealone AWwils (ilio, obsisteales 
propulsant. Varia Ostrogothatum cum Nuevis εἰ Seiris 
prxlia. Walemiri mors, Sciri ad intérnecionem p^ 
Car. LIV. — Suevorum reges Hunimsadus et Alaricus 
cum Sarmatis et Sciris, Gepidis et Rugis ia A 
movente«, maxima clade afficiuntur. (291 
Cav. LV. — Theodenirus rex ia Suevos moret, eosque 
vastat, et pene subigit. Theodericus Theodeniri b 


peue adbuc paer tre Babai Sareetarum regem 
adortus, interiit. Siagidonum civitatem capit. [tél 
Cae. LVI. — Ostrogorka pertaesi pacis, J.aliam, Gallis 


&& fllyricum in'estani. Theod: mirus federe cum Nomanis 
inito moritur. , Ad. 
Cap LVil. — Theodericus Ostrogothsram rex a Zenon? 
inp. Momm evoestt, ab eo adopiatur, G-usulatu el 
equestri states. doustar, Odoserum iu Hesperia ΒΕ 
cisde allicit. [neignia regis Romanorom asesumit, i» 
Cae. LVIII, — De Tüeoderlci regis uxore Audefle 8, 
et eacubios, ej filiis et ülisbus, earumque eum Y2- 
ris regibus conjugio ahisque affinitatibus. luem de p 
douv grassstore, et de Lropaoo de Francis j.9rto.. ta 
Ca». LIX. — Theodericus rex senex Atbalaricum * à 
su: Amalasuenthee t lium, patre orbum, regem dena? 
Átbalarico iimatura morte sulilato, iater ' beodatum ded 
Subrinum suuro regem insiituit, qui illam m insulant 4 4391 
dam relegat, ubi strangulatur. us Go» 
"ap, LX. — Relisorius a Justiniano imp. sdYerst Juri 
thos cum exercitu mittitor. Siciliam occupat. Golh ia 
im regem sibi eligunt ; Theodotum interfici. | ἐν. 
avennain cum Maihseuenta regiiéque opibus d i225 
mauis, 


FINIS TOMI SEXAGESIMI NONI. 


20 


"E 


25 


Digitized by Google 


Digitized by Google