Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus : seu bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum, sive Latinorum, sive Graecorum, qui ab aevo apostolico ad aetatem Innocentii III (ann. 1216) pro occidentalibus, et ad Photii tempora (ann. 863) pro orientalibus, floruerunt ..."

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


■oto^cafWmni 


i    '     I    I     ^9     "^       l^   ^\      W  ■    ^  ^        ^  r      wv    ^ 

PATROLOGItE 

CURSUS  COMPLETUS 

6ED  BIBLIOTIIECA  UNIVERSALIS,  INTEGRA,  UMFORMIS,  GOMMODA,  CECONOBnCA, 

HMD»  ^  PATRDM.  DOCTUROM  SCRIPTORDMODE  ECCLESIISTKMDI, 

9IVB    LATINORUM,  SITB  OIUBGORUM, 

QUI  AD  jEVO   APOSTOLICO    AD  TEMPORA    ISNOQENTH  111  {ANNO  1216)  PRO  LATlNia 
ET  AD  CONCILII  FLOfiENTINI  TEMPORA  (ANN.  1489)  PRO  GRjECIS  FLORUERUNT. 

RECUSIO  CHRONOLOGICA 

OMNIUM  QUiE  £XSTIT£RB  MONUMfiNTORUM  CATHOLIC^  TRADITIONIS  PBR  QUINDBGIM  PRIOKA 

EGGLBSyS  SifiCULA. 

lUXTA  KDITIOIfES  AGRURATI88IMA8  INTKR  8K  CUMQUB  NONNULLia     C0D1CIBU9   MANU8CRIPTI8     C0LLATA8,    OBRQUAAI 

DILIOBNTBR  CA^TIOATA  ;  D189BRTATI0NIBU8    COMM8NTAR1I8.  VARII8QUR  LBCTIONIBUS  CONTIMKNTBR  ILLUMTRATa; 

0MNIBU8  0PERIBU8   P09T  AMPLIS9IMA8   BDIT10NE8    QU^S  TR1BU9   N0VI9SIM1S   S.IS«JUL18   DBDKNTUR    APS0LUTA8 

DBTBCTIS,  AUCTA  ;  INDIOIBUS  PARTICULARIBUS  ANALTTlGlS,  SlNOULOS  SIVB  T0M09  81VB  AUCT0RB9  ALKIUJUB 

MOMBNTI   9UBBBQUBNtlBU9,    DON  ^TA  ;   CAPITULI9   INTRA    IPSUM    TBXTUM    RITB   L19P0SITI9,  NECNON    BT 

TITULI9  9INOULARUM   PAOINARUM  MAROINBM  9UPBRI0RBM  DI9TiNQUBNTIBU9  9UBJKCTAMQUB   MATB' 

RIAM   9IONIF1c:aNTIBII9,   ADORNATA;    OfKHIBUS   GUM    DUBII8,   TUM   APOCRYPHIS,   ALIQUA   VBRO 

AUCTORITATE  IN  OKDINB  AD  TRADITIONBM    BCGLB8IA8TICAM  P0LL6NT1BU9,   AMPLIFICATa; 

DUCBNTIS     BT  AMPLIU8     LOCUPLETATA    INDICIBU8  AUCTORUM    8ICUT    BT    OPBItUM,    ALPHABBTICIS.    CHR0N0L0OICI8, 

STATISTICIS,   6TNTHBT1CI8,   ANALYTICIS,   ANALOOICIS.    IN  QUODQUB    RELmONIS  PUNCTUM,   DOOMATlCUM,   MOHALB. 

LITURGIGUM,  GANONICUM,    DISCIPLINARB,    HISTOHICUM,   BT  CUNCTA  AUA  81NB  ULLA  EXCBPTIONB  ;  8BD   PRiB- 

6ERTIM   DU0BU8   IND.CIBUS    IMMENlilS    BT    0BNKRALIBU6.     ALTBRO    SCILICBT    HEHUM,    QUO    C0N9ULT0, 

QUIQUID   NON   80LUM    TALI8   TALI8VK    PATBR,    VBRUM   BTIAM  UNUSQUISQUB   PAFRUM.NB    UNO   QUID8M 

OMISSO,  IN  QUODLIBBT  THEMA   SCRIPMBRIT,    UNO  INTUITU  CON.SPIOIATUR  ;  ALTKRO  SCHlPTUHi43 

SACHiC,    BX   QUO   LBCTORl   COMPBRIRB   SIT  OBVIUM   QUINAM  PATRB8  BT  IN  QU1BU8  OPBRUM 

8U0RUM   LOCiS    81NOULOS  8INGULURUM     LIBROHUM    8.    SCRlPTURiS    VBRSUS,    A    PRIMO 

OBNBSB09   USQUB   AD   NOVISSIMUM   APOCALYPSIS,   COMMBNTATI   SlNT. 

V>mO  AGCURATISSIMA,  CvBTERISQUB  OMNIBUS   PACILB  ANTBPONBNDA,  81   PEKFKNDANTUR   CHARACTBRUM     NITIDITAI 

CHARTiS  QUALITA8,  INTBORITAB  TEXTU8,    PBRFBCTIO  r.ORRBCTIONIS,     OPBHUM   RBCUSORUM  TUM   VARIBTA8,  TUH 

HUMBRU8,   FORMA    VOLUMINUM    PBRQUAM    COMMODA    SIBIQUB    IN    TOTO    PATROLOOIiS    DBCURSU    C0N8TANTIR 

61MILIS,     PRETII     BXIGUITAS,     PR/KSERTIMQUB^  I8TA     GOLLECTIO,     UNA,    MBTHODICA    ET   OHRONOL  30IGA, 

SBXCBNTORUM   FRAOMBNTORUM   OPUSCULORUMQUB   HACTBNUS   HIC  ILLIC  8PARS0RUM,  PRIUUM  AUTBM 

INN06TRABlBU0TUBCA,BZ0PBRfBUS  BT  MS6.  AD0MNB8  ifrTATBS,  L0G08,  LINQUA8  F0RMA8QUE 

PBRTINIIfTIBU6    GOADUNATORUM. 

SERIES  LATINA 

IN  QUA  PRODEUNT  PATRES,  DOCTORES,  SCRIPTORESQUE  ECCLESIiE  LATINiE 

A  TERTULLUNO  AD  INNOCENTIUM  III. 

AGGURANTE    J.-P.    MIGNE, 

BlBLIOTHECiC  CURI    LKIVERSiC 

SIVB    CURSUUM    COMPLETORUM    IN    SINGULOS    SCIEriTIiE    EGCLESIASTIC  iC    RAMOS    EDITORE. 


PATROLOGIjE  LATINjE  tomus  ccxvii 
et,  salvis  indicibus,  totius  patrologiie  l^tinje  ultimus 


•     « 


INNOCENTIUS  III  P03>fT4FEr  ROMANUS 


»      -      • 


•• 


PARISIIS 

APUD   GARNIER    FRATRES,    EDITORES   ET    J.-P.    MIGNE    SUCCESSORES, 

IN  VU  DICTA  :  AVESUE  l)V  UAWE,  18»,  OLOi  CBAUSSiE  DV  ilAISE,  137. 

1890 


) 


i 

ai7 


■OMTDI  lAXIII  lilllENTI  AD  OIHEI  Cltmi  CATIOLICCI 


fQ^ 


Cum  in  hac  perardua  septemdecim  ultra  ducentos  majoris  form»  voluminum  editione 
non  potuerit  fieri  quin  typographice  nonnunquam,  dogmatice  etiam  forte  insciis  certe  nobis, 
erraverimus  (non  enim  uuius  diei  hic  labor  est  noster»  sed  multorum  annorum),  clerum  et 
yiros  doctos  officii  nostri  est  ce.tiores  facere,  quod  iliis  haud  ingratum  fore  speranms,  Collec- 
tionis  hujus  texlum,  qui  integer  stereotyporum  beneficio  prostat,  a  nobis  iteratis  curis  jam  diu 
retractatum  et  ad  exaclissiuia;  revisionis  crisim  revocatum;  sic  Notitiam  in  Leonem  I  papam, 
ex  Schoenemanno  df^promptam,  sic  nonnullorum  judicia  de  Augustino,  minus  recte  sentientium, 
expunximus,  alia  quae  niedicatione  opus  habent  sedulo  correcturi  vel  omiiino  rescissuri.  Quo 
fiet  ut  proximae  ediliones  expurgat«T  et,  quantum  fieri  potest,  emendata;  prcdeant.  lis  interim 
quibus  jam  ad  manus  est  Patrologia  nostra,  statiui  ac  aliquid  vitii  nobis  innotuerit,  chartam 
medicabilem,  ipsa  translatione  omni  impensa  immuni,  transniittendam  curabimus. 

Ex  iaboriosa  cura,  sicut  ex  iterata,  universali  et  minutissima  tot  et  tanta)  niolis  librorum 
revisione  vel  expurgationt^,  quantae  impensse  provenire  debeant,  omuibus  notum  est.  Ve- 
rumtamen  pro  minimo  ducimus  aut  soliicitudines  aut  sumptus,  dum  nitidissima  textuum 
correclio,  et  prsesertim  orthodoxae  doctrina^  verilas  in  integrum  serventur. 

Opus  cum  majoris  est  niomentiy  tunc  illud  securius  et  inoffenso  pede  percurrere  debemus. 
Porro,  quid  totius  traditionis  catholicae  impressis  et  pervulgatis  libris  aequiparandum  est? 

Sub  duplici  respectu  sive  typograpbiae  sive  theologiae  irreprehensibllis  cujusque  paginse 
munditia  fulgeat.  noc  in  nostris  votis  est.  Quapropter  enixe  et  publice  lcctores  hortamur, 
ut  si  quis  ob  textus  maculam  aut  propter  advei^sum  sanae  fidei  verbuin  poluerit  offendi,  sine 
mora  nobis  benevolenter  denuntiet.  Nostra  mens  est  sicut  et  firma  voluntas  pro  nihilo 
qualecunque  vigiliarum  daninum  vel  laborum  curam  computandi,  si  Patrologiam  nostram  per- 
dilectissimam,  in  quantum  ad  omnium  textuum  nitorem  vel  ad  orthodoxo)  doctriiise  integritatem 
attinet,  irreprehensam  penitus  sedificare  possimus. 

Pauca  tamen,  ut  speramus,  supersunt  reformanda.  Duos  adducere  liceat  idoneos  testes 
ex  doctissima  Bollandi  familia,  qui  per  epistoiam  Bruxellis  ad  nos  trausmissam  asserunt 
sibi  volumina  nostra  evolventibus  nihil  aut  leviora  occurrisse  perstringenda.  Quibus  accedat 
testimonium  Superioris  gencraiis  congregalionis  in  informandis  ad  theologiam  adolesceiitibus 
facile  principis,  viri  eminenti  doctrina  siniul  et  prudentia  atque  animi  gra\itate  conspicui,  qui 
Patrologiam  «  monumentum  immortale  scientiis  ecclesiasticis  a  nobis  erectum  »  non  dubitavit 
appellare. 

Ad  satisfactionem  simul  et  sedificationem  lectoris,  patefacere  nos  juvat,  Doctores,  Patres,  vel 
Scriptores  ecclesiasticos,  in  septemdecim  et  ducenlis  Patrologios  latin»  voluminibus  recusos, 
non  minus  quam  sexdecim  ducentorum  et  miUe  auctorum  attingere  numerum. 


•    •..;    •     .•;•.••      •••;.-• 


•    • 


.-. 


••;••.••..••:•;    :..•    ':•••;•:: 
•   •  ••.• ;..     y   ;  ;. 


S£CULUM   XIII 


INNOCENTIl    III 


ROMANI   PONTIFICIS 


OPERA    OMNIA 


TOMIS  QUATUOR  DISTRIBUTA 


QUORUM  PRIORES  TRES  REGESTORUM  BALUZUNAM  RGCENSIONEM  GOMPLECTUNTUR,  ACCEDENTIBUS  ANBC- 
DOTARUM  EPISTOLARUM  UBRIS,  QUOS  FRUSTRA  OUM  A.  BALUZIO  EXPETITOS  EX  BIPLIOTHECA  VAnCAllA 
W  LUCEM  EMISERUIST  LA  PORTE  DUTHEa  ET  BREQUIGNY  ;  QUARTO  VOLUMINl  INSUNT  EPISTOLiC 
EITRA  REGESTUM  VAGANTES,  PONTIFIGIS  DENIQUE  SERMONES  ET  OPUSCULA  VARU,  TUM  JAM 
OLIM  EDITA,  TLT«  RECENTIUS  AB  EMiNENTISSIMO  CARDINAU  MAIO,  D.  LUIGI  TOSTI,  ETC,  ETC, 
TYPIS  MANDATA 


ACCURANTE     J.-P.     MIGNE 

Bibliothecn   Cierl  uuivenm 

SIVE   CURSUUM   COMPLETORUM   IN   SINGULOS  SCIENTLC:  ECCLESUSTICiE  RAMOS  EDITORE 


TOMUS   QUARTUS 


*    -  -  •  "       **,'-* 


*  -    -  •  »t     » 

•  j  ■»  • 


e        i       » 


APUD  GARNIER   FRATRES,   EDITORES  ET  J.-P.   MIGNE  SUCCESSORES 
IN  VU  DICTA  :  AVENUE  DU  MAINE,  189,  OLIM  CHAUSSEE  DU  MAINE,  187 

1889 


ELENCHUS 


AUCTORUM  ET  OPERUM  QUI  IN  HOC  TOMO  CCXVII  CONTINENTUR 


LNiNOCENTIUS  UI  PONTIFEX  ROMANUS 

Supplementum  ad  Regesta  InQOcentii  III  coL        9 

Innocentii  III  Sermones.  309 

Opuscula  : 

Dialogus  inter  Deum  et  peccatorem.  691 

De  coutemptu  mundi.  701 

Libellus  de  eleeinosyna.  747 

Encomium  charitatis.  761 

De  sacrificio  missse.  763 

Dubiorum  appendix  : 

Gommentarium  in  septem  psalmos  poenitentiales.  967 

Regula  ordinis  S.  Spirilus  de  Saxia.  11S9 

Tabuia  epistolarum  Innocentii  III  secundum  litteram  initialem  digesta.  1159 


EPILOGUS 

AD  OPTIMUM  LECTOREM  CATHOLIGUM  AC  TOTIUS  PATROLOGIjE  LATINjE 

CONCLUSIO 

Volumine  isto,  quod  ducentorum  septemdecim  tomorum  numerum  absolvit,  Patrologice 
LatintBt  Dei  omnipotenlis  auxilio  perpetuo  adjuti,  finem  imponimus. 

Uaec  quidem  Patroloyia  Latinaf  ab  aevo  apostolico  exordium  sumens,  ad  mortem  Inno- 
oentii  III,  id  est,  annum  1:216,  protenditur. 

Varios  Indices  ad  calcem  bujusce  ultimi  tomi  apponere  primum  constrtueramus  :  sed  cum 
iis  labulis,  quas  prelo  paratas  babebamus,  alii  non  pauci  Indices,  a  nobis  excogitati,  leclo- 
rom  quidem  ad  majorem  commodltatein,  dein  turmatim  accessissent,  omnes  simul  in  quatuor 
speciales  tomos  seponere  statuimus.  Ui  vero  Indices,  non  tantum  scripta.  sed  auctores 
alphabetice,  chronologice,  statistice,  syntbetice,  analytice,  analogice,  logice,  etc,  ordinatos 
exhibebunt  ac  plane  explicabunt. 

Ex  ilia  autem  tabuiarum  serie,  quarum  numerus  ultra  centum  crescet,  materiis  et  argu- 
mentis  sub  omnimoda  facie  apparentibus,  lectori  cuilibet,  non  tantum  Doctoribus,  et  sludio 
sacrarum  litterarum  viris  die  ac  nocle  ii\pumbentibus,  sed  et  cuique  maximis  occupationibus 
implicato,  sed  et  indocto,  vel  imperito,  vel  inerudito,  vel  eliam  ignaro  et  demum  in  pigritia 
sepuito,  facillimus  et  certissimus  ad  SS.  Patrum  studium  et  disquisitionem  aditus  large  palebit. 

Verum  enim  vero  magnus  soieumisque  in  fronte  uniuscujusque  nostrorum  voluminum, 
nec  non  et  variorum  programmatum,  quibus  nova  opera  praenuntiabantur  praeHxus  tilulus, 
duos  Indices  tantum,  anal^^ticum  scilicet  et  scripturarium,  seu  Scripturse  sacrae,  omnes,  qui  a 
singulis  Patribus  explaiiantur,  versiculos  amplexantem,  pollicebatur. 

Ast  majora  creare  et  condere  pollentes,  majora  condemus  et  creabimus  :  namque  illud 
opus  nobis  laborantibus  officie  %sl  «ecga  plQCum  cathoiicum  ;  et  tandem  labore  functis,  erit 
maximae  felicitati.  •'/.::•:'•:    :  •••'^  •'*'•     :::.:•!; 

Quae  cum  ita  sint,  optimeMe(^foV,*  hanc*iiiiifiehMito^.:^diGimc,  omnigenam  librorum  molem, 
taoc  monumentum  cere  fierenniu^^y  consummationi  cujus  nemo  credere  audebat,  tandem 
exegimus,  et  hanc  e^cercit&^p,*:  A*^:  9i9i**tliT:^u)  jg^t]^  :s»^cpor.um  scriptorum  et  auctorum, 
maximam  omnium  quas*«^Pff^fapl]fia:  pa}*.totunQ^*oi9i)(^*ltfri^  exordio  suo,  usque  ad 

taanc  diem  ediderit,  sumina  fide  et  spe  nixi,  intra  nonnullos*,  \<i  ^t  novem  annos,  ia  lucem  et 
per  universum  munduin  Christianum  protulimus.  Sed  haec  pauca. 

.  Nunc  autem  Patrologiam  Grcecam  aggredimur.  Hanc  quidem  Latina  breviorem  perrapide 
tfaboratam,  absolutam  et  perfectam  fore  nemo  dubitet  :  qui  majora  expedivit,  minora  certe 
expediet;  praeteritis  enim  operibus  plane,  paiam  oculis  omnium  patentibus,  futura,  cum  bona 
et  certa  spe,  omnis  totius  orbis  catholici  clerus,  sacrarum  litterarum  studiosus,  exspectabit; 
ntm,  ab  actu  ad  posse  valebit  comecutio. 


SUPPLEMENTUM 


AD 


REGESTA  INNOCENTI  III 


ROMANI  PONTIFICIS. 


I. 

Ad  prxpositum  (1),  Deeanum  (2)  et  canonicos  Ma- 
jorii  ecclesi^e  Argentinensis.  —  Prasbendam^  a  F, 
prxposito  S,  Thomx  resignatam,  ipsis  confirmat. 

(Addo  1198.  LateraDJ,  Mart.  2). 

[Brequiony  et  la  Porte  Dutheil,  Append.  ad  Re* 
gesla  Innocentii,  t.  III,  p.  1065.  Kx  Apographo, 
ad  ndein  Autograpbi  ia  Majoria  ecclesis  ArgeD- 
tinensis  archiviis  asservati,  a  D.  Grandidier  di- 
ligeoter  collato]. 

Cum  partes  iater  se  super  mota  qunstioDe  cod- 
veniuDi,  vel  altera  renuDtiat  qusstioni,  ad  hoc 
solum  eiigitar  ofOcium  Judici8,utquod  a  partibus 
Ot  faciat  iDvioIabiliter  observari,  do  cui  coDtra 
compo8itioDem  aut  ces&iouem  per  se  factam  liceat 
ulterius  prosilire.  Saoe,cum  dilecti  illii,  ArDoldus, 
Duntius  et  coDcaooDicus  vester,  et  F.  praepositus  " 
8aDcti  Thom»;  (3;,  ad  nostram  preseotiam  acces- 
sieseDt,  super  prsbenda,  de  qua,  per  dilectura 
Qlium,  P.  tituli  Saoctffi  Cfficiliae  presbyterum  Car- 
dinalem  (4),  tuoc  aposloiicas  eedis  legatum,  idum 
prspositus  fuerat  iovestitus,  in  oostra  et  fratrum 
Dostrorum  audieotia  disceptarunt.  Cumque   nos, 

(1)  Erat  is,  verisimiliter,  Rheioardus  II,  de  quo 
pauca  bsc  apud  Gallim  Christianx  novx  auctorcs, 
torn.  V.col.  823: 

X.  Rheinardus  II,  1190  in  charta  Conradi  II, 
episcopi  Argentinensis  {exprobat,  Hist.Als.^pag.  29), 
de  collegiata  Luterbacensi  ecclesia.  » 

Succpssor  ejus,  Albertus,  non  nisi  anoo  1202 
rrprnoratar.   Vid»  Epislolam  Libri  ortnvi  vni,  not. 

(2)  De  Decaois  Majoris  eoclesis  ArgentioeDsis, 
circa  bsc,  Id  qaibus  versamur,  tempora,  pauca  C 
admodum  repcriunturapud  Auctores  supra  lauda- 
tos,  Ihid.  col  827  : 

cc  VI.  Frivo,  vrl  Frico,  1178  et  1183.  Vide  Char- 
tam  Henrici  episcopi  pro  fuodatione  Prioratus  de 
Rubiaco. 

VII.  Wernardus  4218,  in  Charta  Ueorici  epi- 
scopi  pro  S.  Arbogasti  ecclesia.  » 

(^)  Illi  Domeo  erat  Fridericus,  uti  oos  monuit 
D.  G.  Graodidier  ex  iostrumentis. 

(4)  Pelrus,  nobilis  Placentinus,  a  Lucio  PP.  III, 
FeriaquartaCinerum,  ao.  reparatac  salutis  1185,  in 
tertijt,  ex  CiacoDio,  ex  Paoviiiio  vcro,  Aubery,  et 
aliis.  1184,  ia  secunda  cardinalinm  creatione,ti(uli 
S.  Nicolai  io  Carcere  TuUiaao  diaconus,  deiode  a 


auditis  qus  hioc  iode  proposita  fueraat,  de  com- 
muoi  coDsilio  fratrum  oostrorum,  seoteotiam  for- 
mare  ac  fcrre  vellemus,  diotus  praepositus  ad  nos 
humiliter  et  di)vote  accessit,etjus,si  quod  sibi  com« 
peteret  in  eadem  prsbeoda,  io  maoibus  oostris 
spoDtaoeus  resignavit.  Nos  igitur,  Ecclesis  vestra 
voleoles  inposterum  paci  et  tranquillitati  consu- 
lere,  recepta  resignatione  ipsius,  ei  super  eadem 
prsbenda  perpetuum  silentium  imponimus,  et  vos 
et  Rcclesiam  vestram,  ab  impetitiooe  ipsius  taper 
eam  prsseotium  auctoritate  reddimus  abaolutos. 
Nulli  ergo,  etc. 

D&tum   Laterani,  vi  Noaas  Martii,  poDtificatus 
Dostri  aoDO  primo. 

II. 

Matthsrum  (5)  abbatem  S,  Nicolai  de  Pratis  At- 
bodi  MontiSf  Laudunen.%is  diaeceseos.  —  Recipiun» 
tur  sub  protectione  B.  Pelri,  et  enumerantur  bona 
ad  ipsos  spectantia. 

(Addo  1198.  Lateraoi,  Mart.  18). 

[Bullam  haoc  edimus  ad  fidero  apographi,(juod  ex 
Chartulario  mouasterii  8.  Nicolai  de  Pratis,  fo  9, 
v<*  transcriptum,  in  Chartophylacio  oostro  repo- 

Clementc  PP.  UI,  tituli  S.  Cscilis  presbyter  cardi- 
ualis  renuntiatus,  sub  Ccelestino,  P.  111,  in  Sicilia, 
et  sub  Innocentio  PP.  III  item,  tertio  in  Germania 
)p<Cationi9  mnnere  functus est.  Obiitsnb  Innocentio. 
Uunc  e  fHniilia  Diana  fuisse  profitetur  Fioravantes 
Murtinellns,  ex  Chronico  PlacentiDO  Umberti  Lo- 
citi.  Oldoin.  ad  Ctacon.  tom.  1,  col.  1^120. 

(5)  Matthsus  I,  nots  probitatis  abbas  ab  anno 
saltem  1197  ad  annum  1225  virtutum  splendore 
pra*Inxit;  tanti  factus  acomitissa  BIesensi,Ribodi- 
Monlis,  Suessionum,  ctc.  domina,  ut  hsc  illi 
gtizH'^  i-Mn^,  aurcos  et  nionilia  servunda  crediderit 
OM.  1225. 

A  Ccelesfino  PP.  III  honorum  recensionem  an. 
1107  ;  uliam  post  menses  quindecim  ab  Innoccntio 
PP.  III  (ei  eU  hiec  ipsa  quam  hie  edimus) ;  tertiam 
ab  Honorio  PP.  III,  an.  1224,  consecntus  est.  In- 
genti  suornm  desidcrio  assumptus,  in  B.  Maris 
sacello.ubi  iiui\c  sacribtia,deposilus  est  eub  lapide. 
Apcrlnm,  et  ante  chori  jaouam  translatum  ejus 
sepulchrum,proceri  hominisossacaputquo  peram- 
plum  exhibuit;  quippe  cujus  femorumossapollices 
viginti  duos  aequabant. 


Patrol.  CCXVII. 


.** 


11 


AD  INNOCBNTH  HI  RBGBSTA 


12 


SQit  D.  Grenier.  Idemque  hano  notnlam  adsori-  X 
psit.  —  «  Cette  Bulle  conQrme  la  stabilitd  des  re« 
ligieux,  qui  avoient  fait  profession  dans  l'abbaye 
de  S.  Nicolas,  en  ce  monastdre,  h  moins  que  ce 
ne  8oit  pour  embrasser  un  6tat  plus  strict ;  la 
pr^sontation  aux  cures;  la  permission  de  donner 
Ja  s^pulture  &  ceux  qui  la  ddsireront,  pourvu 
qu*il8  ne  soient  ni  excommuni^s,  ni  interdits ; 
relection  d'un  abb6  par  la  communaut^,  sa  be- 
n^diction  et  son  intronipation,  sans  exigerni  pa- 
lefroi,  ni  chape  de  soie,  parce  que  cette  exaction 
tient  ii  la  simonie. »  BrAquigny,  tbid.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei^ 
dilectis  filiis,  Mattrjeo,  abbati  Sancti  Nicolai  de 
Pratis,  ejusque  fratribusy  tam  prflesentibus  quam 
futuris,  regularem  vitam  professis  in  perpetuum. 

Religitsam  vitam  eligentibus  apostolicum  con- 
venit  adesse  praesidium,  ne  forte  cujuslibet  tebie- 
ritatis  incursus  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut  ^ 
robur,  quod  absit  I  sacr»  religionis  enervet.  Ea- 
propter,  dilecti  in  Domino  tilii,  vestris  justls  po- 
stulationibus  clementer  annuimus,  et  prsfatum 
monasterium  Sancti  Nioolai  de  Pratis,  in  quo 
divino  manoipati  estis  obsequio,  ad  exemplar 
prsedecessorum  nostrorum,  feliois  recordatioois, 
Innocentii,  Adriani,  Alexandri,  Urbani,  et  CcBlesti- 
ni,  Bomanorum  pontiflcum,  sub  beati  Petri  et 
nostra  protectione  suscipimus,  et  pradsentis  scripti 
privileglocommunimus;  statuentes,  utquasounque 
possessiones,  quaecunque  bona  idem  monasterium 
Juste  et  canonice  pos8idet,aut  in  futurum  concessione 
pontiilcum,  oblatione  fldelium,  seu  aliis  justis  mo- 
dis,  procurante  Domino,  poterit  adipisci,  firma 
vobis  vestrisque  suocessoribus  et  illibata  perma-  Q 
neant.  In  quibus  hsc  propriis  duximus  exprimenda 
vocabulis. 

Looum  ipsum  videlicet,  ab  omni  advooatione 
SQcoessorum  nobilis  viri  Anselmi  bonffi  memorias 
ipsius  loci  fundatoris  (6),  liberum,  cum  omnibu» 
appenditiis  suis,  in  ea  iibertate  que  ab  eodem  An^ 
eelmo  devotionis  intuitu  eidem  loco  concessa  est . 
totam  villam  qus  illi  adjacet  (7),  oum  furno  et  mo- 
lendino,  cum  pascuis,  siivis,  aqua,  piscatione 
pratis,  banno  et  districto ;  ecclesiam  Sanoti  Ger- 
mani  de  Ribodi-Monte,  cum  thesauraria  et  schola 

(6)  Anselmus,  eo  nomine  secundus,  Anselmi  fl- 
lius,  Ribodi  Montis  comes,  Viromanduorum  prin- 
oipum  regia  stirpe  nobilissimus,  qul,  erecto  prius 
Aquicincti  co^nobio,  redditis  etiam  Vinc^ntiano 
quao  per  vim  abstulerat  prffidiis  ao  juribus,  Pra-  D 
tense  hoc  juxta  paternam  ditionem  condidit,  anno 
1063.  Habetur  cbarta  fundationis,  Nov,  Gall.  Christ, 

t.  X,  col.  189,  Imtr,  III.  Sequenti  anno,  Philippi 
rogisapud  RibudiMontem  degentis  auotoritatemu- 
niri  curavit.  Vide  ibid.  Inst.  iv. 

(7)  Nomine  Luciacus.  gallice  Lucy.  Vide  instru- 
mentum  supra  citatum. 

(8)  Galiice  Foniaine-Notre-Dame. 

(9)  Gallice  Bohain. 

(10)  R^euiL 

(11)  Al.  de  f^illari  sicco;  gallice  Villers-le-Sec. 
(42)  Simon  I  {de  Vermandois),  resia   prosapia 

ortus,  filius  Hugonis  Magni,  comitis  Viromanduo- 
rum,  filiique  Henrici  regis  I,  electus  aut  conse- 
cratus  in  episcopum  Noviomensem  circa  annum 


adjaoenti,  paroehia  Sancti  Petri,  onm  oaBterfs  per- 
tinentiis  suis  ;  altare  de  Fontanis  (8),  cum  tribus 
partibus  majoris  decimffi  ejusdem  vill»  et  tota  mi- 
nori  decima,  el  omnibus  obventionibus  et  obla- 
tionibus  ejusdem  loci,  exceptis  his  qu®  presbytero 
ofTeruntur  in  celebratione  suffi  missffi  ;  altaria  de- 
Bohaing  (9) ;  altaria  de  Restoliis  (10),  altaria  de 
Villers  (li),  cum  omnibus  portinentiis  eorum,  qu» 
bonffi  meraoriffi  Simon  (12),  quondam  Noviomensis 
episcopus,  ecolesiffi  vestrffi  dedit  (13),  et  suocessor 
ejus  Balduinu8(U)8cripto  suo  postea  confirmavit; 
terram  quffi  dicitur  Tasiniacus  (15)  cum  pascuis, 
silvis,  aqua,  piscatura,  pratis,  banno  et  districto  ; 
altare  de  Tenella  (16),  cum  dole  sua ;  villam  que 
dicitur  Montiniacus  (17),  prffiter  sextam  decimam 
partem  communis  allodii,  etdimidiam  partem  terr» 
Fulcherici ;  altare  ejusdem  villffi,  cum  tota  deci- 
ma  tam  minori  quam  majori ;  apud  villam  quffi 
diciturFillenci8(18),  totam  decimam  tam  majorem 
quam  minorem,  cum  terra  de  Merallu,  undecim 

modios  frumenti,  et  unum  modium  pisffi,  et  tres 
Bolidos  monetffi,  quos  in  festivitate  sancti  Romigii 
ab  ecclesia  Sancli  Foillani  processu  habetis;  in 
ecclesia  de  Glarofonte,  sex  modios  frumentiy  et 
unum  sextarium ;  apud  villam  qu»  dicitur  Dier- 
cis  (19),  altare  cum  duabus  partibus  majoris  de- 
cimffii  et  totam  minorem  decimam  ;  in  villa  quae 
dicitur  Deheris  (20),  totam  terram  oujusdam  mi- 
litis  Cbristiani,  terram  qua  dioitnr  Ogeri  prati,  et 

quartam  partem  ejusdem  villffiyterramdeMilitricis 
quam  habeti^  a  Rainero  de  Sanctis ;  apud  villam 
quap  dicitur  Tursiacus  (21),  altare  cum  tota  deci- 
ma  tam  majori  quam  minori,  terram  Radulfi,  mi- 
litis,  terram  Gilleberti  Rati,  terram  Sancti  Petri 
de  Hunoniscurte,  omne  guionagium  quod  dedit 
vobis  bonffi  memoriffi  Ingeramus,  pater  quondam 
Radulfi  de  Gociaco,  liberum  et  quietum;  altare  de 
Ghievresis  (22),  cum  dote  sua  et  quartam  partem 
ejusdem  vill»,  cum  tota  decima  tam  msgori  quam 
minori  ejusdem  curtis;  in  villa  qus  dicitur  Regis- 
curtis  (23)y  terram  quam  dedit  vobis  Guido  Cato, 
cum  aqua,  piscatura,  pascuis,  concedenleGuidone 

1123,  prffifuit  usque  ad  annum  1143.  Vide  Galt. 
Christ.  tom.  X,  col.  lOOO. 

(13)  Anno  1130,  Simon  dedit  altare  de  Mont 
Benchien  ecclesiffi  de  Boini,  Ibid.  col.  1001. 

(14)  Anno  1148,utlegereestinChronico  Sigeberli, 
«  Slmon,  gloriosus  Noviomensis  pontifex,  apud 
Seleuciam  diem  clausit,  cui  successit  Balduinus 
Boloniensis,  »  abbas :  1«  Calniaci,  in  dicecesi  No- 
viomensi;  2°  Castellionis,  in  dioecesi  Ijingonensi  ; 
excessit  ab  humanis  iv  Non.  Maii,  an.  116/.  Ibid. 

(15)  Gallice  7a«i^ni';  locus  postea  cum  Luciaco^ 
gallice  Lucy,  unitus. 

16)  TeneUe. 

17)  Montigny  en  Arrouaise. 
18  j  Fieulaines, 

(19)  DerciSf  in  dioecesi  Laudunenai. 

(20)  LeherieSt  in  Tierachia. 

(21)  Torsy,  de  parochia  Ribodi  Mantis. 

(22)  Cfievresis. 

(23)  R^gicourt, 


13 


8UPPLBMBNTUIf .  ~  AN.  1 198. 


14 


de  Sapi  domino  suo,  sedem  moldndiai  quam  dedit  A. 
vobis  Pbilippus,  concedente  Bliardo  domino  suo  ; 
apud  villam  qua  dicitur  Andiniaous  (24),  sex  mo» 
dios  frumeatiquos  debet  vobis  ecclesia  Sancli  Mar- 
tioi   Laudunensis  annuatim  persolvere,  et  in  pro- 
pria  vectura  ad  promptuarium  vestrum  deferre ; 
in  villa  qus  dicitur  Remiis  (25),  quindecim   soli- 
do8  bonae  monets,  quos  debet  vobis  ecclesia  Beatn 
Ifarise  Laudunensis  in  feslivitale  Omnium  Sanclo- 
rum  persolvere  annuatim  ;  villam  quae  dicitur  Mon- 
cellia  (25),  quam  dedit  vobis  Ansehiius,  quondam 
dominus  Ribodi  Montis,  cum  banno,  furno,  et  di- 
stricto,  et  dimidiam  partem  molendinietdimidiam 
partem  vivarii,  terram  de  Bardonroy  cujus  medie- 
tatem  terragii  libere  recipitis^alteram  Bainerusde 
Guisia,  et/ex  parte  Rainerii,  ecclesia)  Sancti  Vin-  «v 
centii  Laudunensistres  modios  frumenli  annuatim 
persolvitis  ;  in  Plandria,  apud  villam  qus  vocatur 
Lo,  bercariam  unam  et  amplius  ;  apud  Lecca,  di- 
midiam    bercariam ;    apad    Ghevenses,    quinque 
modios  frumentiy  quos  solvit  Radulfus  de  Hussel, 
altare   de    Parpes    (27),    oum    pertinentiis    suis 
terram  quam  dedit  vobis  Gualterus,  miles  de  Ai- 
nes,  quartam  partem  terr»   de  Wargiscurte  (28), 
juxta  Ribodi  Montem  ;    item,  in  Klandria,  apud 
villam  quse  dicitur  Lecca,  terram  de  Morostralis, 
decimam  septem  lotorum  ;  apud  Fressenatum,  di- 
midiam    marcam,   et   dimidium    fertonem ;  apud 
Wallas, undecim  solidos,  mediam  partem  villie  qu» 
dicitur  Puteoiis  (29),  tam  in  silva,  quam  in  terra 
arabili,  quam  Albericus  Waler,  et  Fredebertuti  de 
Sanctis,  et  Gerardus   filius   ejus   vobis   contule-  ^ 
lerunt. 

Sane,  novalium  vestrorum  nullus  a  vobis  deci- 
mas  exigere  vel  extorquere  prssumat.  Liceat  quo- 
que  vobis  clericos,  vel  laicos  liberos  et  absolulos, 
e  ssculo  fugientes,  ad  conversionem  recipere,et  eos 
sine  contradictione  aliquadetinere.Probibemusin- 
suptr,  ut  nulli  fratrum  vestroruin,  post  factam  in 
eodem  loco  professionem,  fas  sit  sine  abbatis  sui  li- 
centia,  nisi  arctioris  religionis  oblentu,  ab  eodem 
loco  discedere ;  discedentes  vero  absque  commu- 
nium  littcrarum  cautione  nullus  audeat  retinere. 
Cum  autem  generale  interdictum  terrs  fuerit,  li- 
ceat  vobis,  clausis  januis,  exclusis  excommunicatis 
et  interdictis,  non  pulsatis  campanis,  submissa  voce 
divina  olOcia  celebrare.  In  parocbialibus  autem  Q 
ecclesiis  quas  habetis,  liceat  vobis  proprios  sacer- 
dotes  eligere ;  quibus,  si  idonei  fuerint,  episcopus 
dicecesanus,  cni  a  vobis  fuerint  prffisentati,  curam 
animarum  committal,  ut  ei  de  spiritualibus,  vobis 


vero  de  temporalibus  debeant  rcspondere.Auctori- 
tate  insuper  apostolica  flistricliiis  inbibemus,  ne 
quis  in  vos  vel  ecclesiam  veetram  excommunica- 
tionis,  suspensionis  et  interdicti  sententiam,  sine 
manifesta  et  rationabili  causa,  promulgare  prssu- 
mat,  vel  novas  vel  indebitas  exactionesvobiselho- 
minibus  vestris  imponat.  Sepulturam  prsterea 
ejusdem  loci  liberam  esse  omnino  decernimuS|  ut 
eorum  devotioni  el  extrem^  voluntati  qui  ee  illic 
sepeliri  deliberaverint,  nisi  forte  cxcommunicati 
vel  interdicti  sint,  nullus  obsislat,  salva  tamen 
justitia  illarum  ecclesiarum  a  quibus  mortuorum 
corpora  assumuntur.  Obeunte  vero  to  nunc  ejus- 
dem  ioci  abbate,  vel  tuorum  quolibet  successorum 
nullus  ibiqualibet  subreptionis  astutia  seu  violen- 
tia  prsponatur,  nisi  quem  fratres  communi  con- 
sensu,  vel  major  pars  fratrum  consilii  sanioris, 
secundum  Dei  timorcmetbcati  Bcncdicti  Regulam, 
providerint  eligendum.  Sub  excommunicationisin- 
super  poena  districtiuH  inhibemu8,nequisabelecto 
vestro  qui  pro  tempore  fuerit,  pro  benedictione 
ipsius,  vel  pro  deducendo  seu  locando  eum  in  sede, 
sub  obtcntu  alicujus  consuetudinis,  palefridum, 
seu  capam  sericam,  seu  aliquid  aliud,  cum  Simo- 
niacam  sapiat  pravitatem,  exigcre  audeat,  vcl 
extorquerc  praesumat.  Ad  haec,  libertates  et  immu- 
nitates  a  regibus,  principibus  et  aliis  pcrsonis, 
tam  ecclesiasticis  quam  mundanis,  rationabiliter 
monasterio  vestro  concessas,  et  antiquas,  et  ratio- 
nabiles  consuetudines  hactenus  observatas,  inte- 
gras  illibatasque  permanere  prssenti  decreto  san- 
cimus.  Decernimus  ergo,  etc. 

Ego  Innocentius,  Catbolicffi  Ecclesiae  Episcopus. 

Ego  Octavianus  (30),  Uostiensis  et  VelletreQsiB 
Episcopus. 

Ego  Petrus  (31),  Portuensis  et  Sanclae  Ruflna) 
episcopus. 

Ego  Petrus   (32),  tituli  sanct»  Cflecilise  presbyter 
cardinalis. 

Ego  Jordanus  (33),  presbyter  cardinalis  sanclae 
Pudentianfle,  tituli  Pastoris. 

Ego  Johanne8(34),tituli  Sancti  Clementis  cardi- 
nalis,  Viterbiensis  et  Tuscanus  episcopus. 

Ego  Hugo  (35),  presbyter  cardinalis  Sancti  Mar- 
tini  tituli  if}quitii. 

Ego  Johannes  (36),  tituli  Sancti  Stephani  in  Cm- 
lio  Monte  presbyter  cardinalis. 

KgoSoffredus  (37),  tituli  Sanctse  Praxedis  pres- 
byter  cardinalis. 

Ego  Gratianus  (38),   Sanctorum  Cosmre  et  Da- 
miani  diuconus  cardinalis. 


(241  Andignyy  village  prts  de  GuUe. 

(25)  Bemies, 

(26)  Monceaux-le^Fxeux. 

{Z7)  Parpes-la-Villef    in    Dicecesi   Laudunensi, 
prope  Ribodi-Montem. 

(28)  Yargieourt,  de  quo  nihil  hodic. 

(29)  Puisieux. 

(30)  Vide  ad  Epistoiam  Libri  tertii  xi,  not. 

(31)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxix,  not. 


(32)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  xxxii,  not. 

(33)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxiv,  not. 

(34)  Vide  Epistolam  Libri  sexti  cxvii,  not. 

(35)  Vide  Epistolam  Libri  tertii  xli,  not.,  et  ad 
Epistolam  vii,  infra. 

(36)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxxiii,  not. 

(37)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  vi,  not. 

(38)  Vide  not.  ad  Kpistolam  vii. 


15 


AD  INNOCBNTn  m  RBGBSTA 


16 


Ego  GregoriaB(39),8aiiota)  MarisB  in  Aquiro  dia- 
C0DU8  oardinalis. 

Bgo  Oregorius  (40),  Sancti  Gtoorgii  ad  Velum  Au- 
reum  diaconus  oardinalis. 

Ego  Nicolaus  (41),  Sanct«  Marie  in  Gosmedin 
diaconuB  cardinalis. 

Ego  Gregorius  (42),  Sancti  Angeli  diaconus  car- 
dinalis. 

Ego  Petrus  (43),  SanctsB  Marise  in  Via  Lata  dia« 
oonus  cardinalis. 

Ego  Cencius  (44),  Sanct®  Luci»  in  Horthea 
diaconue  cardinaiis. 

Datum  Laterani,  per  manum  Raynaldi,  domini 
pap«  DOtarii,  cancellarii  vicem  agentis,  xv  Kalen- 
das  Aprilis,  indictione  prima,  anno  Dominics  In- 
oarnationis  1198,  pontificatus  vero  domini  Inno- 
oentii  PP.  III  anno  primo. 

III. 

Ad Stiessionensem  episcopum  (45),  et abba' 

tem  (46)  Sancti  Germani  de  Pratis  Parisiensis.  — 
Ut  abbatem  et  conventum  S,  Dionysii  adversus 
episcopum  Antissiodorensem  aliosque  tum  eccle- 
sidsticoSt  tum  laicos^  tueantur  ac  defendant. 

(Anno  1198.  Romie,  ap.  S.  Petrum,  April.  29). 
[Ibid.p.  1066, ex  Archiviis  monasteriis  S.  Dionysii,] 

Porrecto  nobis  dileoti  filiL..  Abbas  (47),  et  con- 
ventuB  Sancti  Dionysii,  petitorio  suggesserunt, 
quod  venorabilisfraternoster...  Antissiodorensisepi 
8Copu8(48),etdilecti  (llii...  abbae  Latiniacensis  (49), 
nobilis  vir,  Theobaldus»  oomes  Trecensis,  et  M.  de 
Monte  Morantiaco,  et  Major  de  Stampis,  et  alii, 
tam  Sfficulares  quam  ecclesiastici  viri,  SenonensiB 
proviaoiflB,  eis  et  ecclesio  suo,  super  possessioni- 
bu8y  viilis,  decimis,  terris,  nemoribus,  hominibus 
Buis,  et  aliis  pluribus,  plurimum  molesti  et  inju- 
nosi  ezistunt;  juraetiam  ac  possessiones  hominum 
Buorum  invadunt,  et  violenter  sibi  usurpare  praBsu- 
munt.  Unde,  discretioni  vestrae  per  apostolica 
scripta  mandamus,  quatenus  partibus  convocatis, 
et  auditis  hinc  propositis,  quod  Justum  fuerit, 
appellatione  seposita  decernati8,et  faciati8,quodJu- 
dioaveritis,percensuram  ecclesiasticam  firmiterob- 
servari.  Testes  autem,  quos  ipsi  in  asserlione  suse 
causs  dnxerint  invocandos,  si  se  gratia,*  odio  vei 
timore,  subtraxerint,  quominus  testimonium  perhi- 
beant  veritati,  vos  ad  id  per  districtionem  eccle- 
Biasticam,  appellatione  remota,  cogatis.  Quod  si 
ambo  his  exsequendis  nequiveritis  interesse,  tu 
episcope,  ea  nihilominus  exsequaris. 

Datum  Romae,  apud  Sanctum  Petrum,  iii  Kal. 
Maii,  pontiGcatus  nostri  anno  primo. 

(39)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lx,  not. 

(40)  Vide  Epistolam  Libri  septimi  lx,  not. 

(41)  Vide  Epistolam  vii,  not. 

(i2|  Vide  Bpistolam  Libri  quinti   xxix,  not. 
(43)  Vide  Epietolam  Libri  tertii  xx,  not. 
(44|  Idem  qui  postca  Ilonorius  PP.  (II. 

(45)  Vide  Epistolam  Libri  tertii,  xi,  not. 

(46)  Robertus  IV  monasterio  S.  Qermani  de  Pratis 
praefuilabanno  ii92,usf|ueadaDnum  saitcm  1204. 
Vide  GalL  Christ.  nov.  t.  VII,  col.  46. 


IV. 


Ad  Florentium  abbatem  et  fratres  monasterii  de 
Campo  B.  Mariie.  —  Eorum  possessiones  et  privi" 
legia  confirmat. 

(Anno  1198.  —  Rome,  ap.  S.  Petrum,  Maii.  4). 

[Erhard,  Regesta  historiss  Westfatix,  Mtlnster  1847, 
4<>,  Cod.  diplom.,  p.  253.  Ex  apographo  in  archi- 
vioMarienfeIdensi,coUatooriginali  cujus  kciniae 
tantum  exstant. 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  Florentio  abbati  Monasterii  de  Campo 
beato  Marias  ejusque  fratribus  tam  prsBsentibus 
quam  futuris  regularem  vitam  professis  in  P. 
P.  M. 
Religiosam  vitam  eligentibus  apostolicum  con- 

^  venit  adesse  pr8Bsidium,Deforte  cujuslibet  temeri- 
tatis  incursus  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut  ro- 
bur,  quod  absitl  sacrse  religionis  infringat.  Eapro- 
pter,  dilecti  in  Domino  (llii,  vestris  justis  postula- 
tionibus  clementer  annuimus,  et  prsfatum  mona- 
sterium  in  Campo  Beatae  Marifls,  in  quo  divino  man- 
cipati  estis  obsequio,8ub  beati  Petri  et  nostra  pro- 
tectione  suscipimus  et  praesentis  scripti  privilegio 
communimus.  In  primis  siquidem  statueatcs,  ut 
ordo  monasticus,  qui  secundum  Deum  et  beati  Be- 
nedicti  Regulam  atque  institutionem  Cisterciensium 
fralruminoodem  monasterio  institutusessedigno- 
Bcitur,  perpetuis  ibidem  temporibus  inviolabiliter 
observetur.Prfletereaquascunqueposse8siones,qu8e- 
cunque  bona  idem  moDasterium  in  praesentiarum 

C  Juste  et  canonice  possidet,  aut  in  futurum  conces- 
sione  pontiHcum,  largitione  regum  vel  principum, 
oblationendelium,8eu  aliisjustis  modis  prsstante 
Domino  poterit  adipisci,  firma  vobis  vestrisque  suc- 
oessoribus  et  illibata  permaneant.  In  quibus  ha?c 
propriis  duximus  exprimenda  vocabulis. 

Looum  ipsum  in  quo  prefatum  monasterium 
situm  estcum  omnibus  pertinentiis  suis:  curtem  in 
Hoswinkele,  Elonhart,  Bleskenvorth,Briijchu8,  Bro- 
chus,  Matthehem  Middelseten,  Rebey,  Bellethe, 
Osthus,  Menlage,  Provestinhus,  Niehof,  Erthburg, 
Lutterhus,  Meppeteslo,  Tetinotorpe,SIetbruge,  Bu- 
oheslo,  Heminchus,  Widenbrugge,Lindincsele,  Cu- 
linthorpe,  Bulte,Honio,Molendinum  in  Sletbrugge, 
Eipen,  Givetenhorst,  Herlage,  Bokey,  Pilichem,  de- 

rv  cimam  in  Tetthen,  decimam  in  Berse,  Honlo,  bona 
in  Frisia,  Bilevelda.  Item  Tetmotorpe,  Spechishart, 
Hemmincsiie,  Wartherhus,  Garthus,  Caldehof  Al- 
rebike,  Berehornyn,  Sculenburch,  Oynchusen, 
Werse,  SunninchuseB,  Ostenuelde,  Bechin,  Stapel- 

(47)  De  abbate  S.  Dionysii  jam  egimus  in  notis 
ad  Epistolam  Libri  tertii  xlv,  not.  Verum,  confe- 
rendu  omnino  haec  Epistola  cum  altera.  Lib.  i, 
n«  179,  data  xii  Kal.  Junii,  ubi  Hu^onem,tunc  eU- 
ctum,  in  abbatem  confirmat  pontitex.  Quo  pacto 
autem  ipsum,  anie  conHrmationem,  abbatem  hic 
dixoi  it  pontifex,  non  facile  inteliigitur. 

(48)  Vide  Epistolam  Libri  tertii  zx,  not. 

(49)  Vido  Epistolam  Libri  quioti  czxxvu,  not. 


17 


SUPPLEMRNTUM.  —  AN.  1198. 


18 


lage  oam  omnibus  attinentiis,  Vnkinthorpe  cuna  A. 
omnibus  attinentiis»  Silehurst,  Othelinchueen,  Po- 
pinclisen,  Calislare,  Bobinthorpe,  Bovinchusen, 
Bultben.Molendinum  in  Bulthe,  Bellete,  Berehorn, 
Hohurst,  Picbenhurst,  item  Catislare,  Catinsiort, 
Ostho8,Vectorp,Herthe,Berch8ethe,Ve9lero.Wchlo, 
Wrthen,Dagehu8en,domum  Bertrammi  juxta  TeU 
get,  mansum  in  Jesechin,  mansum  Alberti  de  8u« 
sat,  Spurcha,  et  captera  qus  bon»  memoris  Her- 
mannus  quondam  Monasteriensis  epi8Copu8,Wide* 
kindue  advocatus  deRetheet  ejue  roater  Luttrudis, 
Bernardus  de  Lippa,  Widekindus  de  Waldekecum 
suis  fratribus  vestri  monasterii  fuDdatores  pro  ani- 
marum  suarum  remediovobisjusteetrationabiliter 
contulerunt,cumvinei8,  lerris,  nemoribusetvirgol- 
ti8,ia  bosco  et  plano,  viis,  inviis  et  semitis,  pratis,  ^ 
pa8cui8,mariei8,venationibu8,  aquis,  piscariis,  eta- 
gnis,vivarii8,molendini8,vinearii8«turbarii8,  roonti- 
bus,  collibus,  vallibus  et  alii8rebus.Sanelaborum 
▼eslrorum,  quos  propriis  manibus  aut  sumptibus 
colitis,  tam  de  terris  cultis  quam  inoultis,  sive  de 
bortis  et  virgultis  et  pisoattonibu8  vestris,  eeu  de 
nutrimentis  animalium  vestrorum,  nullus  a  vobis 
decimas  exigere  vel  extorquere  priesamat.  Liceat 
quoque  vobis  clericos  vel  laicosjiberosetabsolutos 
e  scculo  fugientes  ad  conversionem  recipere  et  eos 
absque  contradictione  aliqua  retinere.  Prohibemus 
quoque  insuper  ut  nullus  fratrum  vestrorum  post 
factam  in  monasterio  vestro  professionem  fas  sit, 
absque  abbatis  sui  licentia  de  eodemloco  discedere. 
Discedentem  vero  absque  communium  litterarum  q 
caotione  nullus  audeat  retinere.Quem  ei  quis  forte 
retinere  presumpserit,  licitum  sit  vobis  in  ipsos 
monachos  sive  conversos  regularemsententiam  pro- 
mulgare.IlluddistrictiuBinhibentes,  ne  terras  seu 
quodlib^il  beneficium  ecclesis  vestrso  liceat  alicui 
personaliter  dari  sive  aliquo  modo  alienari  absque 
consensu  totius  capituli  vel  majoris  aut  sanioris 
partisipsios.Si  quflavero  donationesautalienationes 
aliterquamdictum  estfacta)fueriot,ea8  irritasesse 
censemusrAd  baBoetiamprohibemus^oealiquis  mo- 
nachussive  conversos  sobprofessionedomusvestre 
astrictus,  sine  consensu  abbatis  aut  melioris  partis 
capituli  vestri  pro  aliquo  fidejubeal  vel  ab  aliquo  pe- 
cuniamroutuo  sccipiat,  ultra  pretiumcapituli  vestri 
providentia  constitutum,  nisi  propter  maaifestam 
domos  vestr»  otilitatem.Quod  si  facere  forte  prse-  " 
sumpserit,non  teneatur  ccnventus  pro  hisaliquate- 
0U8  respondere.Licitum  praBtereasitvobisinoaosis 
propriis,  sive  civilem  sive  criminalem  contineant 
qu«stionem,fratrum  vestrorum  testimoniis  oti,  ne 
per  defectom  testium  Jus  vestrum  in  aliquo  valeat 
deperire.Iosuperauctoritate  apostolica  inhibemus, 
ne  ullos  episcopus  vel  quffifibel  alia  persona  ad 
synodos  vel  conventus  forenses  vos  ire,  vel  judicio 
ssculari  de  propria  substantia  vel  possessionibus 
vestris  sobjacere  compellat,  neo  ad  domos  vestras 
causa  ordioes  oelebrandi,  causas  tractandi  vel  ali- 
qoos  poblicos  eonventus  convooandi  venireprffisu- 


mat,  nec  regularem  electionem  abbatis  vestri  im- 
pediat,aut  de  instituendo  vel  removendo  eo  qui  pro 
tempore  fuerit,contra  statuta  Cisterciensis  ordinis 
se  aliquatenus  intromittat.  Si  vero  episcopus  in 
cujus  parocbia  domus  vestra  fundata  est,  cum  hu- 
militate  ac  devotione  qua  convenit  requisitus,  sub- 
stitutum  abbatem  benedioere,etalia  qu»  adofflcium 
episcopale  pertioent  vobis  conferrerenueret,licitam 
sit  eidem  abbati.si  tamen  sacerdos  fuerit,  proprios 
novitios  benedicere,  et  alia  que  ad  oftlciom  soom 
pertinent  exercere,et  omnia  vobis  ab  alio  episeopo 
percipere,  que  a  vestro  indebite  fuerint  denegata* 
Iliud  adjicientes,  ut  in  recipiendis  professionibos, 
qus  a  benedictis  vel  benedicendis  abbatibus  exhi- 
bentur,  ea  sint  episcopi  forma  et  expressione  con- 
tenti,  quffi  ab  origine  ordinis  Doscitur  instituta,  ut 
soilicet  abbates  ipsi  ealvo  ordine  suo  pronteri  de- 
beant,  et  contra  statuta  ordinis  sui  nullam  pro- 
fessionem  faoere  compellantur.  Pro  oonsecrationi- 
boB  vero  altarium  vel  ecolesiaruro,  sive  pro  oleo 
sancto,  vel  quolibet  alio  ecclesiastico  sacramento, 
nullus  a  vobis  sub  obtentu  consuetudinis  aut  alio^ 
modo  quidquam  audeat  extorquere,sed  hec  omnia 
gratis  vobis  episcopus  dioecesanus  fmpendat.  Alio- 
quin  liceatvobisquemcunquemalueritis  catholicom 
adire  anti8titem,gratiam  et  communionem  aposto- 
licffi  sedis  habentem,qui  nostra  fretus  auotoritate, 
vobis  quod  postulaturimpendat.Quod  si  sedesdice- 
cesani  episcopi  forte  vacaverit,  interim  omnia  eo- 
clesiastica  sacramenta  a  vicinis  epiecopis  accipere 
libere  ao  sine  contradiciione  possitis,  sio  tamen  ot 
in  hoc  in  posterom  propriis  episcopis  nuUnmprffi- 
Judiciumgeneretur.Quia  vero  interdumpropriorura 
episcoporum  copiam  non  babetis,  si  quem  episco- 
pum  Romauffi  8edis,ut  dixirous,communionem  ha-- 
benlem,  et  de  quo  plenam  notitiam  habeatis,  per 
vos  transire  oontigerit,  ab  eo  benedictiones  vaso- 
rum  et  vestium,  consecrationes  altarium,  ordina- 
tiones  monachorum,  auctoritate  apostolion  sedis 
accipere  valeatis.Porro  si  episcopi  vel  alii  eccleaia- 
rum  rectores  inroonasterio  vestrovelpersonasinibi 
coQstitutas  suspensionis,  excommunicationis  vel 
interdicti  sententiam  promulgaverint,8ive  etiam  in 

mercenariosvestros^pro  eo  quod  decimasnon  sol- 
veritis,  sive  aliqua  occasione  eorum  qus  ab  apo- 
stolica  benignitate  vobis  indulta  sunt,8eu  benefa- 
ctores  vestros  pro  eo  quod  aliqua  vobis  beneflcia 
vel  obsequia  ex  charitate  prffistiterint,vel  ad  labo- 
randum  adjuverint,in  illis  diebusin  quibus  vosla- 
boratis  et  alii  feriantur^eamdem  sententiam  protu- 
lerint,  ipsam  tanquam  contra  sedis  apoBtoiics  in- 
dulta  prolatamduximus  irritandam,nec  litterffi  ulle 
flrmitatem  habeant,qaa8tacito  nomioe  Cisterciensis 
ordinis  et  contra  tenorero  apostolicorum  privilegio- 
rum  constitueritiropetrnri.Paci  quoqueettranquil- 
litati  vestrs  paterna  in  posterumsollicitudinepro- 
videre  volente8,auctoritate  apostolica  prohibemus, 
ut  infra  clausuras  locoruro  seu  graogiarum  vestra- 
rom  nullusrapinamseofurtum  committere,igneQ) 


19 


AD  INNOCBNTII  in  RBGB8TA 


20 


apponere,8aDgu{nem  fundere^hominem  temere  ca-  A  Trecensis  cum  omnibuspertinentiissnie  vobisoha- 


pere  vel  interficerejSeuviolentiam  audeat  exercero. 
Praeterea  omnesliberlatca  et  immunitates  a  prae- 
decessoribas  noslris  Ilomanis  pontificibus  ordini 
vestro  concessas.nec  non  et  libertates  et  exemptio- 
nes  ssBCularium  exactionum  a  regibus  et  principi- 
bu8  vel  aliis  fldelibus  rationaliter  vobis  induUas, 
auctoritate  apostolica  conGrmamus  et  prssentis 
scripti  privilegio  communimus. 

Decernimus ergo  utnulli  omnino  hominumliceat 
prffifatum  monaslerium  temero  perturbare,autcjus 
posBessiones  auferre,  ablatas  retinere,  minuere, 
seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed  omnia 
integra  con86rventur,eorum  pru  quorum  guberna' 


ritative  concessit,  sicut  eam  juste  ac  sine  contro- 
versia  possidetis,  vobis  et  per  voa  Ecclesiae  vestrae 
auctoritate  apostolica  confirmamus,  et  prapsentis 
scripti  patrocinio  communimus.Nulii  ergo  omnino 
horoinum  liceat  hanc  paginam  nostrae  confirma- 
tionis  infringere,vel  ei  auau  temerario  contraire.Si 
quis  auteni  hoc  altentare  praesumpserit,  indigna- 
tionem  omnipotenti8Uei,et  beatorum  Petri  etPauli 
apostolorum  ejus  se  noverit  incursurum. 

Datum  Roms  apud  S.  Petrum,  iv   Nonaa  Maii, 
ponlificatua  nostrianno  primo. 

VI. 
Ad  magislrum  et  fraires  domus  Dei  Pruvinensis.  — 
Pnpbendx  in  ecclesia   S,   Quiriaci  possesnonem 
ipsis  confirmni. 


tione  ac  sustentatione  concessa  eunt  usibus  omni- 

modis  pro«ulnra,8alva  sedis  apostoHcas  «octorilate.  g     (rn^riTQSrRomee,  ap.  S.  Petrun,.  Maii  11.) 

Si  qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica  ssculansve      —  " '  -  -    <-    .  . .       __ 

per8ona,bancno8trae  constitulionis  paginam  aciens, 

oontra  eam  temere  venire  tentaverit,  secundoterti- 

ovo  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  eatis- 

factione  correxeritypotestatis  honorisque  sui  digni- 

tate  careat,  reamque  se  divino  Judicio  existere  de 

perpetrata  iniquitato  cognoscat,  et  a  sacratissimo 

corpore   ac  sanguine  Dei  ct  Domini  Rcdemptoris 

nostri  Jesu   Christi  aiiena  fiat,  atque    in  extremo 

ezamine  Dominicaeultioni  subjaccat.Gunctisautem 

oidem   loco   sua  jura  servantibus  sit  pax  Domini 

nostri  Jesu  Ghristi,  quatenus  et  bic  fructum  bonae 

actionis   percipiant,  et   apud   districtum  Judicem 

premia  seternfle  pacia  inveniant.  Amen. 

FAC  MEC2JM    DOMINE  8IGNUM   IN   BONUM. 


[Ad  fidem  Apographi  quod  cx  Archivio  Hospitalis 
Pruvinensis  transcripium,  in  chartophylacio 
nostro  repositum  est.  cum  ista  notula  :  «  Colla- 
tionn^  &  I  Original  en  parchemin  de  huit  pouces 
quatre  iignes  de  largeur,  sur  aept  poucea  de 
hauicur,  le  replis  du  bas  non  compris,  par  moi 
8ou88ign6;  k  Provins,  ce  3  janvier  1785.  S.  D. 
Balthelcmi.  » 

«  Le  sceau,  en  plomb,  attacb6  avec  des  fils  de 
soie  rouge  et  jaune,  porte,  sur  un  c6te,en  lettres 
initiales:  INNOCENTIUS  PP.  III;  de  l^aulre,  les 
chefs  de  S.  Pierre  et  de  S.  Paul,  avec  ces  let- 
tres  au-dessus:  S.  P.  A.  S.  P.  E. »  Brr^quigny, 
ibid.] 

JusTis  petentium  desideriisdignum  eetnos  facile 

prsbere  consensum,  et  vota,  qun  a   rationis  tra- 

mite  non  diecordant,   effeotu   proaequente  com- 


Ego  Innocentius  catholic»   Ecclcsi»  episcopus.  C  P»«re-  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 


Bgo  Octavianus  OBtiensis  et  Velletrensis  eps. 
card. 

Data  RomflB  apud  Sanctum  Petrum  .  .  .  Canccl- 
larii  vicem  gerentis  iv,Non.  Maii,indictione  prima, 
iDcarnationis  Dominicffi  anno  1198,  pontiflcaLus... 

V. 

Ad  abbatem  ei  fratres  Cluniarenses.  —  Confirmatio 

de  Mercurii  curte, 

(Anno  1198.  Rom»  ap.  S.  Peirum,  Maii  4.) 

[Btbliotheca  Cluniac,  1497.] 

Innocentius  episcopus,  eervus  servorum  Dei,  di- 
leclis  filiis  abbatiet  conventui  Cluniaoen8i,8alutem 
et  apostolicam  bcnedictionem. 

Cum  a  nobis  petitur  quod  justum  est  et  hone- 
stum,  tam  vigor  aequitatis  quam  ordo  exigit  ratio-  J) 
ni8,ut  vel  per  sollicitudinem  offlcii  nostri  ad  debi- 
tum  perducatur  effectum.  Eapropter,  dilecti  in 
Domino  filii,  vestria  Justis  postulationibus  gratum 
impertientes  a88en8um,grangiam  do  Mercurii curte, 
quam  dilectus  fllius  nobilis  vir  Theabaldus  comea 

(50)  Ranulfi,  Aureliacensisabbatis,  antecossorem 
Petrum  V,  ueque  ad  annum  1195,  ex  instrumentis 
meniorant  Gallim  Christianx  novse  auclores,tom.II, 
col.  444.  Quo  anno  regimen  auspicatus  fuerit  ipse 
Ranulfus,  ignoravisse  videntur,  cum  de  eo  pauca 
hffic  tantummodo  referantur : 

«  XXII.  Ranulfus  dicitur  mortuus  anno  1203, 
qaod  miniuie  infloior :  Sane  Geraldus,  Baccesaori 


petitionibus  grato  concurrentes  asaensu,  preben- 

dam  quam  in  eccleaia  Sancli  Quiriaci  habeti8,cum 

minutis    portionibus   panis,  vini   et  denariorum, 

omnibusque  ad  eam  8pectantibu9,8icut  ea  justeao 

pacifice  possidetia,   devolioni    vestre  auctoritate 

apostolica  confirmamus  et  prffisentis  acripti  patro- 

cinio  communimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum 

liceat  hanc  paginam  nostrffi  conflrmationiB  infrin- 

gere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  8i  quia  au- 

tem  hoc  attentare  prffisumpaerit,  indignationem 

omnipotentis  Dei  et  Beatorum  Petri  et  Pauli  apos- 

tolorum  eju8  se  noverit  incur8urum«Datum  Rome, 

apud  sanctum  Petrum,  v   Idua  Maii,  pontifioatua 

nostri  anno  primo. 

VII. 

Ad  Ranulfum  (50),  abbaiem  Aureliacensis  manasteriif 
ejusque  frairibus^  tam  prxseniibus  quam  futuris^ 
regularem  vilam  professis,  in  perpeluum*  —  Con- 
firmat  eis  bonaet  possessiones, 

(Anno  1198.  Romffi,  ap.  S.  Petrum,  Maii  13.) 

[Ibid.  Ex  Apographo  quod  repoaitum  eat  in  charto- 

jam  prffierat  anno  1204.  At,  Ranulfum  prffifuisse 
per  annoa  22,  falsum  demonstrant  superiua  dicta 
de  Petro  V.  Jacere  legitur  in  Sacello  S.  Magda- 
lenffi.  • 

Ranulfum  jam  ab  anno  1198  abbatiale  pedum 
tenuisse,  ex  hac  nostra  Innooentii  PP.  III  Epistola 
evinoitur. 


21 


SUPPLEMBNTUM.  —  AN.  1196. 


22 


phylacio    coIHgendis    ohartis  ad    res  Franoicas  A  sunt,  percipiant,  si  qaidem  canonice  ordidati  ftie- 


spectantibus,  regio  Jussa,  instituto.  Qu»  debea- 
tur  huic  apograpbo  tldes,  docent  notsBy  ad  cal- 
cem  subject»,  vernacula  lingua  scriptze. 

Cum  universis  sancts  Ecclesifle  Oliis  existamus 
ex  apostolic»  sedis  auctoritate  ac  benevolentia 
debitores,  iilis  tamen  locis  atque  personis,  qus  spe- 
cialius  Romane  adbcrent  Ecclesise,  propensiori  nos 
convenit  charitatis  stodio  imminere,  et  eas  sub  sedis 
apostolicae  gremio  confovere.  Eapropter,  dilectiin 
Domino  filii,  vestris  justispostulationibus  cleroen- 
ter  annuimus,  et  felicis  recordationis  Innocentii 
pape,  prsdecessoris  nostri,  vestigiis  inhaBrentes» 
prsfatum  Aoreliacense  monasterium,  in  quo  di- 
vino  estis  obsequio  mancipati,  quod  videlicet  bea« 


rint.etapostoIicflB  Sedis  communionem  gratiamque 
habuerint,  et  si  ea  grads  ac  sine  pnivitate  voluerint 
exhibere.  Alioqoin,  liceat  vobis  catholicum  quem- 
cunque  malueritis  adire  antistitem,  qui  nimirum 
nostra  fultus  auctoritate,  quod  postulatur  indul- 
geat.  Ad  hoc  adjicientes,  statuimus,  ut  ipsum  mo- 
nasterium,  abbates  ejus,  rectores  locorum,  etmo- 
nacbi,  ab  omnis  secularis  servitii  sint  infestatione 
securi,  omnique  gravamine  mundan»  oppressionis 
remoti,  in  sancUe  religionis  observatione  sedali 
atque  quieti,  nulli  alii,  neque  episcopo,  neque 
principi,  nisi  RomansB  et  apostolicee  Sedi,  cujus 
Juris  sunt,  aliqua  teneatur  omnino  ratione  seu 
occasione  subjecti.  Obente  vero  te,  nunc  ejusdem 
tusChrisli  confessor,  G6raldusin  honoreet  nomine  p  loci  abbate,  vel  tuorum  quolibet  succossorum,  nul- 


apostolorum  Principis  «Bdificasse,  et  RomanaB  Ec- 
desiae  obtnlissey  cognoscitur  (51),  subejusdem  apo- 
Btoloram  Principia  protectione  suscipimus,  et  prsB- 
sentis  scripti  privilegio  communimus  ;  statuentes, 
at  qaascunqae  possessiones,  quaecunque  bona 
idem  Monasterium  in  praesentiarum  juste  et  cano- 
nice  possidet,  aut  in  futurum,  concessione  pontifl- 
cam,  largitione  regum  vel  principum,  oblatione 
Bdelium,  seu  aliis  justis  modis,  praBstanteDomino, 
poterit  adipisei,  flrma  vobis  vestrisque  successori- 
bus  et  illibata  permaneant.  In  quibus  haec  propriis 
duximus  eiprimenda  vocabulis : 

Kariacum,  Soliacnm,  Varinium,  Auperim  Salien- 
tem,  Espaniacum  ;  Abbatiam  Mauzziensem  ;  Abba- 
tiam  de  Buxa,  cum  omnibus  earum   pertinentiis ; 


lus  ibi  qualibet  subreptionis  astutia  seu  violentia 
praBponatur,  nisi  quem  fratres  communi  consenaa, 
vel  fratrum  pars  consilii  sanioris,  seoundnm  Dei 
timoremetbeati  BenedictiReguIam,  providerint  eli- 
gendnm.  Electus  aatem  a  Romano  PontiQce  manus 
benedictionis  accipiat. 

Decernimas  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum  li- 
ceat,  praBfatum  monasterium  temere  perturbare, 
aut  ejus  possessiones  auferre,  vel  ablatas  ratine- 
re,  minuere,  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigarei 
sed  omniaillibataet  iutegra  conserventur  eorumpro 
quorum  gubernatione  ao  sustentatione  concesaa 
sunt,  usibus  omnimodis  profutura,  salva  Sedis  apo- 
stoIicflB  auctoritate.  Ad  indicium  autem  percepto- 
hujus  a  Romana  Ecclesia  libertatis,  decem  solidoa 


Pauliacam  ;  locum  Sancti  Petri  de  Ripa  ;  Polinia*  C  Pictaviensium  monetae  veteris  nobis  nostrisqae  suc- 


censem  ecclesiam  ;  ecclesias  Sancti  Pantaleonis,  et 
Sancti  Pauli  de  Toronensi  Castro;  ecclesiam  de 
Valairaco  ;  ecclesiam  de  Calcis ;  ecclesiam  Sanctae 
Mariae  de  Glenico,  cum  capella  de  Serveria,  quae 
de  paroehiali  Jure  ipsius  esse  dignoscitur ;  eccle- 
siam  Sancti  Nazarii  de  Busmangis;capel)am  San- 
et«Mari»  deGalasangis ;  ecclesiam  Sancti  Projecti 
de  Romegos ;  ecclesiam  Sancti  Marceliini  de  Ebre* 
duno  ;  eoclesiam  Sancti  Matthaei  de  Saleru ;  eccle- 
siam  de  Fonte  Gaiferio  ;  ecclesiam  Sancti  Marcel- 
lini  de  Valleveneria ;  Dalmariacum ;  ecclesiam  San- 
cti  Petri  de  Mota  ;  ecclesias  SanctaB  Mariae,  et  San- 
eti  Andre«,  et  Sancti  Joannis  de  Boichanna  ;  ec- 


cessoribus  annis  singulis  persolvent.  Si  qua  igitur 
in  futurum  ecclesiastica  saeculariste  persona,  hano 
nostrsB  constitutionis  paginam  sciens,  contra  eam 
venire  teutevarit,  secundo  tertiove  commonita,  nisi 
reatum  suum  congrua  satisfactione  correxerit,  po- 
testatis  honorisque  sui  careat  dignitate,  reamque 
se  divino  Judicio  existere  de  perpetrata  iniquitate 
cognoscat,  et  a  sacratissimo  corpore  ac  sanguine 
Dei  et  Oomini  Redemptoris  nostri  Jesu  Ghristi 
aliena  flat,  atque  in  extremo  examine  districtae 
ultioni  subjaceat.  Cunctis  autem  eidem  loco  sua 
Jura  servantibus,  sit  pax  Domioi  nostri  Jesu  Chri- 
sti,  quatenus  et  hic  fructum  bonaB  actionis  perci* 
piant,  et  apud  districtum  judicem  prasmia  atems 


clesiam   Sancti  Joannis   de  Castello   Fano  ;   ec- 

clesiam    Sancti  Petri   de  Cavanhaco  ;    ecclesiam  n  pacis  inveniant.  Amen.  Amen.  Amen. 

Sanctae  Marias  de  Deurcirias ;    ecdesiam    Sancti         Sic  signaium  inferius. 

Martini  de  Lachas  ;  ecclesias  Sancti  Petri,  et  San- 

cti  Christophori  de  Augusta,  cnm  omnibus  earum 

pertinentiis.  Chrisma  vero,  oleum  sanctum,  conse- 

orationes  altarium,  seu  basilioarum,  ordinationes 

monachorum,  qui  ad  sacros  ordines  fuerint  pro- 

movendi,  clericorum  etiam,  eidem  monasterio  per- 

tinentium,  ab  epiocopis,  in  quorum  dioecesibus 


Ego  Innocentius,  catholicae,  Eccletiae  episcopua. 

Ego  Olomanus  (52),  Hostiensis  et  Velletrensia 
episcopus. 

Et  in  eadem  buUa^  in  quodam  rircub  et  in  cir- 
cuilUt  circuli,  hssc  lerba  continentur:  Fac  mecum 
Domine  signum  in  bonum. 

Et  in  medio  circuli  infra  crucem  cadratam  :  6an- 


(51)  Vide  apud  auctorea  Novx  GaUix  ChristiamSf 
iom.  II,  ool.  438. 

(52)OloiiuifitM.  Sio  diserte  legitur  in  Apographo, 
a  D.  vaches  de  boarg  Lange  nobiaoum  commani- 


cato.  {Vide  nolas  vemacula  lingua  scriptas.)  Sed 
legentum  procul  Octaviunus»  Episcopus  enim  Ho- 
stiensis  ac  Velletrensis  tuno  erat  OdavianuSf  de  quo 
Jam  egimus  in  notis  ad  Epistolam  iibri  tertii  lu 


23 


AD  INMOCBNTII  UI  REGBSTA 


24 


0tu8  Peirat.  Sanotus    Paulus.    iQQOcentius  papa  X     i^go  JoaQnes,   tituli  sancti    Stephani   in  Ccelio 


tertiue. 

Et  in  prima  parte  bullse  pltu  infenus  : 

Ego  Petrus,  tituli  Sanot»  MariaBpresbyteroardi- 
nalis  (53). 

Ego  Philippus,  tituH  Sancti  Clementis  cardiDalis, 
YirterbieDsis  et  Tuscau.  episcopus  (54). 

Ego  Guido,  SanctfiB  Marise  Transtyberim,  tituli 
Galixti,  presbyter  cardinalis  (55). 

Ego  Hugo,  presbyter  cardinalis  Sancti  Martini 
tituli....  (56). 

Ei  magis  inferitu : 

(53)  Petrus,  tituli  S.  Marix  Presbyter  Cardinalis. 
Ecce  novus  prodit  S.  R.  B.  Cardinalis,  si  quidem 
Apographo  D.  Vacher  de  Bourg-Lange  adhibenda 
fides.  P«/ru5,  enim,  tituli  S.  Marix  presbyter  Car- 
iitiia(M  nullus  apud  Ciaconium,  aut  apud  ipsura  B  bri  sexti  cxvii. 


Monte  presbyter  cardinalis  (57). 

Etab  atia  parte  dictsa  bullx  erat  scriptum : 

Ego  Gracianus,  Sanctorum  Cosmffi  et  Damiani 
diaconus  cardinalis  (58), 

Ego  Gerardus^  sancti  Adriani  Diaconus  cardina- 

iis  (59). 

Ego  6regoriu8«  Sancti  Gregorii  ad  Veium-Aureum 
Diaconus  cardinaiis  (60). 

Ego  NicoiauB,  Sanct»  Marie  in  Cosmedin  Diaco- 
nus  cardinalis  (61). 

tippum,  nomen  fuisse  episcopo  ilii«  qui  Viterbien- 
•es  simul  et  Tuscanenses  infulas  tunc  temporis 
gessit,  ex  aucloribus  et  monumentis  compertum 
habemus.  Vide  quaa  annotavimuB  ad  Epistolam  li- 


Oldoinum.  Bed  veremur,  ne  erratum  fuerit  in  ex- 
8crii>endo  Apographo  Quid  sit  (itulus  S.  Marix^ 
juxta  ignorantes  scire  nos  profitemur.  Titulum 
S.  Marix  Transtyberim,  qui  ad  Presbyterum,  titu- 
los  vero,  S.  Marias  in  Poriiou,  vel  S.  Marise  in 
Aquiro  vel  S.  Marix  in  Cosmedin^  vel  denique 
iS.  Marix  in  Via  Lata^  qui  ad  diaconos  pertinent,  ex 
Giaconio,  Panvinio,  Aubery,  et  aliis,  agnoscimus  ; 
tiiulum  S.  Marice,  simpliciter  dicta,  nusquam  le- 
gimus.  Imo,  an  unnuam  Romae  exstiterit  Ecclesia 
a.  MarisB,  absque  ullo  cognomine,  nuncupata,  ne- 
scimus.  Certe,  cum  Ecciesias  seu  Gapeiias,  Deiparao 
Virgini  dicatas,  septuaginta  novem,  in  circa»  notas 
habeamus,  nulla  profecto  B.  Mariae  simpliciter  di- 
ote  nomen  prsefert;  omnes  aliquo  cognomine  di- 
Btinots  Bunt. 

Et(|uidem,  Guidonem  (de  quo  nos  ad  Episto- 
lam  libri  tertii  xxviii,  not-,  tituli  S.  Marix  trans' 
tyberim  Presbyterum,  Nicolaum  vero  (de  quonosd 
h!o  inferius,  not.  6i,  tituli  5.  Mariae  in  Cosme- 
din,  nec  non  Petrum  alterum  (de  quo  nos  ad  Epi- 
etolam  libri  tertii  xx,  not.,  tituii  S.  Marix  in 
Via  Lalay  diaconoscardinales,  hic  subscriptos  repe- 
rimus.  Quod  vero  titulorum  5.  Marix  in  PorticUy 
et  S.  MariSR  in  Aquiro  ^iaconi  cavdiQSileSf  hic  sub- 
Bcriptietiam  noQ  legantur,  hoc  negotium  facessere 
nequit,  cum  ad  istiusmodi  diplomata  nnnquam  om- 
nes,  quos,  pro  temporo  quo  emisea  fuerunt  diplo- 
mata,  vixisse,  ac  etiam  RomaB  degisse,  prodit  histo- 
ria,  cardinales,  suscripti  rcperiantur ;  quidni,cum 
tradant  auctores,  istos,  de  quohic  agitur.  Innocen- 
tii  PP.  III  ponlincatus  initio,  legationis  munere, 
BOU  io  Gallia  Cisulpina,  seu  io  Umbria  funotos 
fuisse  ?  Superest  igitur,  Petrus,  ille,  tituli  5.  Marix 
simpliciter  dicl.v  Presbyter  Cardinalis  :  de  quibus 
caroinale  et  tituio,  altumapnd  auctores  silentium. 
Quid  igitur?Num  iegendum  foret,  tituii  S.  Ceci^ 


(55)  Vide  Epistolam  libri  tertii  xxiii,  not. 

(56)  Supplendum,  Equiliif  De  Uugone,a/.  Ilugu- 
tiono,  tituli  SS.  Silvestri  etMartini  Equitii  Presby- 
tero  Cardinale,  jam  egimus  ad  ICpistolam  iibri  ter- 
tii  XLi,  not.  Oe  titulo  veru  Equitii,  ecclesia 
8S.  Silvestri  et  Martini  superimposito,  sic  in  libro 
Pontificaii,  t.  I,  pag,  78  : 

«  Hic  (S  Silvester  PP.)  fecit  in  urbe  Roma  Ec- 
c  clesiiim  in  prffidio  cujusdam  Presbyteri  sui,  qui 
«  co^nominai)atur  Kquitius,  C|uem  titulum  consti- 
«tuitjuxta  Thermas  Domitianas :  qui  usque  in 
«  hodiernum  diem  appellatur  titulus  Equitii.  » 

Vi^nolius  autem  in  notis,  ibid. 

«  Panvinius  tiulum  iBtum(Equitii)eumdem  facit 
«  cum  titulo  seu  ecclesia  SS.  Silvestri  et  Martini 
«  in  Montibus,  quem  Symmaohus  PP.  ut  in  ejus 
«  vita,  a  fundamentis  excitasse  dicitur.  » 

(57)  Vide  Epistolam    libri   quinti  lxxxiii,  not. 

(58)  Magitter  Gratianus,  Pisanus,  S.  R.  E.  pro- 
cancellariuB  et  subdiaconus,  teste  Baronio,  in  An- 

§Iiam  legatus  ab  Aiexandro  III  Romano  Pontince 
irectus,  Henrico  II,  Anglorum  regi,  multa  mi- 
nanti,  gravissime  respondit,  et  constanter  restilit : 
quare,  illum  Romam  ex  Anglia  redeuotem  magno 
prosecutuB  est  encomio  Thomas,  arohiepiscopus 
Cantuariensis,  in  eorum  exemplum,  qui  cum  regi- 
bus,  apostolicffi  Sedis  causa,  ejusmodt  coram  ipsis 
tractandasuscipiunt.  Alexander  diaconum  cardi- 
nalem  SS.  Cosm»  et  Damiani,  Gratianum,  jam  An- 
glicana  iegatione  optime  functum,  renuntiavit, 
euT.que  in  Normanniam  iterum  legavit,  ad  Anglias 
regnum  et  regem  interdicto,  ob  csdem  S.  Thom» 
Cantuariensis,  subjiciendum.  Cardinalis  creatus, 
tum  Alexandri,  tum  successorum  ejus,  Romano- 
rum  Pootificnm,  in  peregrinationibus  perpetuus 
comes  fuit,  et  subscrijpsit  diplomati,  ab  Alexandro 
ooncesso  monasterio  S.  Mariae   de  Organo,  pluri- 


lisef  Petrum  enim  (dequo  nos  ad  Epistolam   libri  n  busque  diversorum  Romanorum  pontincum  litteris 


tertii  xxii,  not.,  tituh  S.  Cccilia;  Presbytcrum 
cardinalem,  Innocentii  PP.  Illelectioni  interfuisse 
Bcimus  ;  ac  profecto  Petrum,  tituli  5.  Cecilix  Pres- 
hyteruni  cardinalem,  Presbyterorum  cardinalium 
ordine  primum,  subscriptum  mox  videbimus,  in 
fine  alterius,  ejusdem  farioffi,  diplomatis,  ab  Inno- 
centio  PP.  Ifl  eodem  anno  emissi^ari  qnod  eosdem 
fere  cardinales,  eodem  etiam  fere  ordine,  ao  in 
hac,  de  qua  nuncagimus,  epistola  seu  bulln,  sub- 
Bcriptos  Jegere  est,  ibique  Petri^  tituli  S.  Cecilix 
diaconi  cardinnlis  nonnen,  nominis  Petri,  titiili 
S.  Marix,  simpliciter  dictae,  diacooi  cardinalis,  lo- 
cum  obtinet. 

(54)  Philippus  tituli  S.  Clementis  cardinalis  Vi- 
terbiensis  et  Tuscanensis  episcopus.  Et  bio  etiam 
erravit  Amanuonsis.  L^p^nndum,  procul  dubio, 
Joannei,   non  PhHippus,  Joantiem,  enim,  non  Phi- 


Vixit  usque  ad  Innocentium  III,  et  post  CcBlesti* 
num  III,  sihisummum  pontificatum  exoptavit.  lili- 
us  meminere  Innocentii  ill  et  Honori  III  registra.  0/- 
doin  isiacon.^  tom.  I,  col.  1096. 
(59|  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxxiii,  not. 

(60)  Vide  Epistolam  Libri  septimi  lx,  not. 

(61)  Nicolaus  Bobo,  Romanus,  nepos,  teste  Pan- 
vinio,  Coelestini  tertii,  ab  eodem  renuntiatus  Dia- 
conus  Gardinalis  S.  Marise  in  (^osmedin,  affuit,  cum 
idem  Romanus  Pontifex  Sanctorum  coBtui  Johan- 
nem  riuaibertum,  Monacborum  Vallis-ambrosflB  In- 
Btitutorem,  adscripsit.  Firmavit  ejusdem  Coelestini 
litteras,  datas  v  KalendasMartii,  anno  nostre  salu- 
tis  1191,  Bentivolo  Eugubio  Episcopo ;  et  anno  se- 
quenti  1192,  MariaB,  AbbatissaBCoBnobii  Florentini 
Sancti  Petri  Mc^jori%  et  Abbati  »anet<e  Mariein  Flo- 
mine  :  et  anno  1196^  eooleiiaB  Bancti  Petri  de  Mttti« 


25 


BUPPLBMENTUM.  —  AN.  1198. 


26 


Ego  Gregorias,  Sancti  Angeli  diacocus  cardina-  A 
lis  (62). 

Ego  Petrus,  sanotffi  Maria»  in  Via  Lata  Diaconus 
cardinalis  (63). 

Et  interims  eonsequenter  erat  sic  scriptum. 

Datum  Romae,  apud  Sanctum  Petrum,  pcr  ma- 
num  RayDaldi,  domini  papse  Notarii,  Cancellarii 
vicem  agentis,  iii  Idus  Maii,  indictione  prima,  In- 
carnationis  Dominicse  anno  miilesimo  xciii,  Pon- 
tificatas  vero  domini  Innocentii  Papfls  III  anno 
primo 

A  TOUS  CEOLX    QUI  CES    PldSENTES   LETTRES   VER- 

RONT :  Guillaume  de  la  Salle,  Pocteur  en  D^eret  et 
Licencii  en  Loix^  Lieutenunt-G^nSral  de  Noble  et 
Puissant  Seigneur^  Messire  Josselin  du  Boys,  Clieva- 
lier^  Seigneur  de  Chabanet^  Conseiller  et  Cambellun  B 
du  Roi  noire  Sire,  et  son  Bailly  des  Montaignes  d^Au- 
vergne^  Salut.  Savoir  faisons  que  aujourd.huij  date 
des  Presentes,  nous  avons  veu^  tenu  et  leu  de  mot  d 
motf  et  par  les  Nolaires  soubzscriptz  et  signis  fait 
veoir  ei  visiter,  certaines  Leitres-Patenies  en  forme  de 
Bulles  apostoliques^  scellies  et  plombies^  d,  iaji  ou 
cordes  de  soye  jaune  et  rouge^  en  la  maniere  de  Court 
de  Rome^  saines  et  eniUres  en  scel  et  scripture^  des^ 
quelles  la  teneur  est  telte  qui  s*en  suit : 

Rannulfo,  Abbati  Aureliaiiensis  Monasterii,  ejus- 
que  FratribuB,  tam  presentibus  quam  futuris,  re- 
gularem  vitam  professis,  in  perpetuum. 

«  Gam  universis  sanctao  Ecclesise...,  »  etc. 

Faii  el  donni  en  Jugement  en  la  Court  dudit 
Baiiliage  siant  d  Oriiliac,  en  forme  de  vidimus,  et  C 
octroyi  par  nous,  Lieutenant  des  susditz,  Commis' 
saire  en  cette  partie,  d  tris-RdcSrend  P^re  en  Dieu, 
Messire  Cdsar  de  Burgua  (64-65),  Cardinal  de  sainte 
Marie-Nelvey  Abbi  Cammendataire  de  VAbbaye  dO- 
rilhaCy  ainsi  le  requirant  par  Maitre  Guiliaume 
Couhfe,  son  Procureur,  d  Cencontre  de  Frire  Hti- 
gues  de  Mniesses,  et  en  son  difaut  et  contumace,  pour 
vaioir  ei  servir  audii  de  Burgua.  seion  ie  contenu  des 
Leitres  Royauix  de  notre  Commission,  le  xxvii*  jour 
de  Janvier,  i'an  mil  quatre  cens  quatre-vinglz  qua- 
tone :  ei  ie  \w  jour  de  Fivrier  ensuivant  se  comparut 
en  Jugement  en  iadite  Couri  pardevant  nous^  Lieute* 
nant  et  Commissaire  susdit,  Maitre  Etienne  Mau- 
bert^  au  ftom,  et  comme  Procureur  deuement  fondi 
dudit  de  MaiesseSy  requirant  itreoy,  veoir  Voriginai,  j^ 
et  itre  prisent  a  ia  coiiation,  nonobsiant  ladite  pro- 
cidure,  en  prisence  duguel  P&rties  oyes,  ce  prisent 

na.  Subscripsit  etiam  Innocentii  tertii  litteris,  scri- 
ptis  anno  1100  EcuIesisB  Lateranensi.  Obiit  sub  eo- 
dem  Innocenlio.  Oidoin  ad  Ciacon,,  t.  I,  coL  1166. 

(62)  Vide  Epist..Iam  Libri  quinti  xxix,  not. 

(63)  Vide  Epistolam  Libri  tertii  ix,  not. 
(64-65)  Locus  notatu  digoissimus.  Agitur  hic  de 

famoso  illo  Alexandri  PP.  VI  filio,  Cxsare  Borgia, 
cognomento  Vaientino.  Gcesarem,  ex  electo  Arcbie- 
piscopo  Valentino,  tituli  S.  Marias  nov»  Diaconum 
Cardinalem,  ab  Alexandro  PP.  VI,  anno  1493,  xii 
Kal.  Septembris,  die  Veneris,  in  secundacreatione, 
reDaotfatam  foissei  Bcimus  ez  Ciaconio  et  allis.  At 


vidimus  do  rechef  a  iti  octroyi  audit  Impitrani 
comme  de^sus. 

(Ainsi  signi.]  G.  de  la  Sallb,  locum  tenens  et 
Commissarius  prsdictus. 

Collation  est  faite  par  nous  Lieutenant  et  Commis* 
saire  susditf  ensembie  les  Notaires  cy  subscriptZf 
prisent  M.dtre  Elienne  Maubertf  Procureur  dudit  de 
Malessest  et  octroyi  audit  Impitrant,  pour  lui  valoir 
contre  iceiui  de  Malesses,  selon  le  contenu  is  dites 
Lettres  en  notre  commission  contenues.  * 

[Ainsi  sxgnis.)  P.  Clerici  ad  ce  pr^sent. 

P.  DB  PoDio  ad  ce  pr6sent. 

Coliationni  par  nous,  JeanCharles  Vacher  de 
Bourg  VAnge^  Seigneur  de  Bourg-VAnge,  Avocat  au 
Parlement,  chargi  des  ordres  de  Monsdgneur  ie 
Garde-des-Sceaux  de  France  d  foriginai  itani  dane 
les  Archives  de  VAbbaye  d' ^uriiiac,  enunparchemin 
de  treize  pouces  et  demi  de  iong^  sur  vingt  pouces  ei 
demi  de  iarge,  auquei  il  ne  demeure  yius  aucun  frag' 
ment  de  fceau,  mais  seuiement  la  queue  iailiie  dans 
le  parchemin,  a  laqueiie  il  itoit  attachi,  A  Auriliac, 
le  12  Novembre  1786. 

Signi  J.  G.  Vacher  de  Bouro-l'Ange. 

VIIl. 

Ad  Robertum  (66)  abbatem  S.  Germani  Parisiensis  ejus 
que  fraires.  --  Recipit  eos  sub  protectione,  et  bona 
ac  possessiones  ipsis  confirmat.  Prxterea,  compo' 
silionem  inter  ipsis  et  Guidonem,  archiepiscopum 
Senonensem,  imtamf  anctoritate  apostoiiea  con^ 
firmat.  Inseriturque  compositionis  instrumefUum 

(Anno  1198.  Romse,  ap.  S.  Petrum,  Maii  14.) 

[Ibid.^  p.  1070,  ex  Apop^rapbo,  quod  ad  fidem 
autograi)bi,  in  arcbivis  Monasterii  S.  Dionysii 
asservati,  diligenter  exscribi  curavit  D.  Poi« 
rier.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Del, 
dilectis  filiis,  Roberto,  abbati  8.  Germani  Pari- 
Biensis,  ejusque  fralribus,  tam  prssentibus  quam 
futuris,  regularem  vitam  profes^is,  in  perpe- 
tuum. 

In  eminenti  apostolicffi  sedis  specula  ad  boc 
sumus,  licet  imroeriti,  disponente  Domino,  consti- 
tuti,  ut  justas  petitiones  debcamus  libenter  ad- 
mittere,  et  eis  studeamus  effectum  utilem  indnl- 
gere.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
justis  postulationibus  annuentes,  monasterium 
Beati  Germani  de  Pratis,  in  quo  divino  mancipati 
estis  obsequio,  quod  proprie  beati  Petri  juris  exi- 
stit,  ad  exempiar  felicis  memoriaB  Pascbalis,  lono- 
centii;  Lucii,  Eugenii,  Anastasii,  Alexandri,  Lucii, 

eumdcm  Auriiiacensi  Abbatia,  quocunquemodoaut 
titulo,  politum  fuisse,  non  adeo  notum  est.  Gerte, 
in  illa  quam  nobis  suppeditant  Novse  Gaiiise  Chri- 
stianx  auclores,  Aureliacensium  abbatum  serie, 
cardinalis  istius  nomen  nequaquam  le»(itur.  Immo, 
series  illa,  circa  baeo  de  quibus  agitur  tempora, 
quoad  chronologicas  notaspaulointricatiorvidetur. 
Non  est  ex  inblituli  nostri  ratioce,  in  conciliandis 
istiusmodi  difficullatibus  diutius  immorari ;  vide 
Gaii.  Christ.  nov.  II,  445. 
(66)  Vide  not.  ad  cpiit.  3,  supra. 


27 


AD  INNOCBNTII  m  RBQBSTA 


28 


Urbani,  Glementia  et  CcBlestini,  pnedecessorum  A 
nostroram,  Romanorum  PontiOcum,  sub  beati 
Petri  et  nostra  protectiooe  8U8cipimus,el  praesentis 
scripti  pagina  communimus;  in  primis  siquidem 
statuentes,  ut  ordo  monasticus,  qui  secundum 
Deum  et  beati  Benedicti  Begulam  in  eodem  mona- 
sterio  inslitutus  essedignoscitur,  perpetuis  ibidem 
lemporibus  inviolabiliter  observetur.  Prsterea, 
quascunque  possessiones,  quscunque  bona  idem 
monasterium  in  prssentiarum  juste  ac  canonice 
possidet,  aut  in  futurum^  concessiooe  PontiGcum, 
largilione  regum  vel  principum,  oblatione  fldelium, 
seu  aliis  justis  modis,  praestante  Domino,  poterit 
adpisci,  flrma  vobis  vestrisque  successoribus  et 
illibata  permaneant.  Per  prssentis  itaque  privilegii 
paginam,  vobis  vestrisque  successoribus  in  perpe-  ^ 
tuum  confirmamus,  ul  qusecunque  libertas,  qus- 
cunque  dignitas,  privilegio  beali  Germani,  scriptis 
Ghildeberti,  Clotharii,  atque  aliorum  regum  Fran- 
corum,  vestro  monasterio  collata  est,  eidem  per- 
maneat  illibata.  Ad  hsc,  volentes  te,  dilecti  fili, 
Roberie  abbas,  et  monasterium  honoris  et  gratiae 
privilegio  decorare,  ad  instar  dictorum  prsBdeces- 
sorum  nostrorum.  Alexandri  et  CoBlestini,  usum 
mitr»  et  annuli  atque  sandaliorum  tibi,  et  per  te 
saccessoribus  tuis,  de  consueta  sedis  apostolicao 
benignitate,  duximus  indulgendum.  Praecipimus 
aatem,  utchrisma,  oleum  sanctum,  consecrationes 
altariam,  ordinationes,  et  qusBCunque  vobis  ve- 
Btrique  Bucccssoribus  denegentur  (67).  Sanctas 
missas,  ordinationes,  stationes,  ab  omni  episcopo, 
vel  clero  PHrisiensis  Ecclesie,  in  eodem  monaste-  ^ 
rio,  prster  voluntatem  abbatis  vel  congre^cationis, 
fleri  prohibemus ;  nec  habeant  potestatem  aliquid 
ibi  imperandi ;  sed  nec  divina  officia  ipsis  interdi- 
cere,  nec  excommunicare  nec  ad  synodum  vo- 
^are,  aut  abbatem,  aut  monacbos^  aut  presbyteros, 
aut  clericos  Ecclesiarum  ipsius  loci,  tribdimus  fa- 
cultatem.  Adjicimus  etiam,  ut  in  parochialibus 
Ecdesiis,  quas  extra  burgum  Beati  Germani  te- 
netis,  presbjrteri  per  vos  eligantur,  et  episcopo 
prfldsententur,  quibus,  si  idonei  fuerint^  episcopus 
animarum  curam  committat,  ut  ei,de  plebiscura, 
de  rebuB  vero  temporalibus  ad  monasterium  perti- 
nentibus,  vobis  reepondeant.  Quod  si  facere  forte 
nolaerint,  subtrahendi  eis  temporalia  qusB  a  vobis 


tenent,  liberam  habeatis  auctoritate  apostolica  fla- 
cultatem. 

Auctoritate  etiam  apostolica  statuimus,  et  vobis, 
de  consueta  clementia  et  benignitate  sedis  aposto- 
licas  indulgemus,  ut  nullius  legationi  nisi  a  latere 
Romani  pontificis  specialiter  fuerit  delegatus,8ub- 
jacere  vel  subesse  amodo  debeatis;  nec  alicui  liceat 
obtentu  legationis  ab  apostolica  sibi  sede  indultv, 
vos,  vel  successores  vestros,  sed  monasterium  ve- 
strum,  vel  ecclesiaa  que  infra  burgum  Beati  Ger- 
mani  sunt,  una  interdicti  vel  excommunicationis 
sententia  prsgravare,  vel  super  vos,  vel  super  di- 
ctas  Ecclesias  jurisdictionem  aliquam  exercere, 
nisi  specialiter  hoc  fuerit  a  Romano  pnntifice  illi 
mandatum.  Praoterea  compositionem,  quae  inter 
monasterium  vestrum,  et  bonae  memoriflB  Guido- 
nem  (68),  quondam  Senonensem  archiepiscopum, 
super  procurationibus,  quas  a  vobis  inquibusdam 
villis  petebat,  rationabiliter  inter  vos  sit(69),  sicut 
provide  ac  sine  pravitato  facta  est  et  recepta,  et 
hactenus  observata,  atque  in  instrumento  exinde 
confecto  plenarie  continetur,  ratam  babentei,  au- 
ctoritate  apostolica  duximus  confirmandam.  Ad 
majorem  autem  evidentiam  compositionii  ipsius, 
rescriptum  illud  de  verbo  ad  verbum  haic  pri- 
vilegio  duximus  inserendum,  cujus  tenor  talis 
est: 

(70)  In  nomine  sanctss  et  ifidividuas  Trinitatis 
Guido,  Dei  gratia  Senonensis  archiepiscojms^  om 
nibus  ad  quos  prsesentes  litterx  pervenerint^  in  Do- 
mino  salutem,  Notum  fieri  volumus  univenis^  prx' 
tentibus  pariter  et  futuris^  quod  discordia,  qu«  erat 
inter  nos,  et  Falconem  (74 .)  sancti  Germanis  de  Pratis 
abbatem,  et  ipsam  Eccleiiam^  de  procuraiionibus 
guas  ab  eis  peiebamus  in  Emam,  a  Balneroio  el 
Sanclo  Germano  juxta  Musteriolum^  in  pratsentia 
PhHippi,  Francorum  regis,  ita  terminata  est.  In  hoc 
siquidem  guittatimus  abbati  et  Ecclesix  Sancti  Ger- 
mani  in  perpetuum  proeurationes,  quas  in  prxdictis 
locis  petebamut  ab  eis,  taii  modo  quod  abbas,  et 
swxetsoret  sui,  nobis  et  tuecessoribus  nostris,  vet 
nostris  certis  nunliiSf  pro  proeurationibus  illis  red- 
dent  singulit  annis  octo  librat  Parienses  apud  Emam 
in  octavis  Paschse;  et,  sinos  et  successores  nostri, 
non  iverimus  semel  in  anno  ad  Emam,  vel  ab  Bal" 
nerolum^  vel  ad  villam  qux  dicitur  Sanctus  Germa- 


(66  Sic  in  Apogr.,  veram  deest  alii^uid. 

(68)  Milone,  domino  de  Nuceriis  in  Burgundia, 
parente  satus  Quido,  matrem  habuit  Mariam  de 
Gastellione   ad  Matronam  {ex  Sammarthanis),  ne- 

fiotes  vero  Hugonem,  episcopum  Autissiodorensem 
de  quo  vide  Epistolam  libri  tertii  xx,  not.(,  ct 
AogaIonem,dominum  deSilliniaco.  Optimis  studiis 
pneclare  instructus,  ac  rerum  tam  sficularium 
quam  ecclesiasticarum  peritia  clarus,  ex  pneposito 
Antuerpiensi  et  Autissiodorensi,  nec  non  Seno- 
nensi  archidiacono,  archiepiscopatum  regendora 
sascepit  anno  1176.  Defunctus  anno  1193,  xii  Kal. 
Januarii,  sepultus  fuit  in  Majori  Ecclesia  Beno- 
nensi  pone  mijai  altare.  Gall,  Cbriii*  nov.i  tom. 


XII,  col.  53. 
D     (60)  Sic  in  Apogr. 

(70)  Instramentum  hoc  legitur  inter  probationes 
HistoriaB  Abbatie  8.  Germani  de  Pratis,  part.  i, 
pag.  50,  n.  Lxxin,  abi  sabjectom  est  aliud  lostru- 
mentum  ejasdem  generis,  nempe  confirmatio  com- 
positionis  hajus  aCapitulo  Senonensi  eodem  anno 
emissa. 

(74)  Falco  (seu  potiut  Fulco),  ex  priore,  abbas 
8.  Germani  reperitur  in  instramentis  jam  ab  anno 
4181.  Mortuus  est  (ex  S.  Germani  Necroloeio)  die 
2  Maii  anno  1192.  GalL  Christ  nov.,  tom.  VH,  col. 
445. 


29 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1198. 


30 


nus  abboi  et  succeaares  sut,  aul  ille  qui  domum 
ienebit^  recipieni  nos  et  successores  nostros,  et  vi- 
vemus  ibi  :c05,  et  suceessores  nostri,  nocte  una,  sum- 
ptibus  noslris  propriis,  ita  quod  ille  qui  domum  te- 
mebiif  non  tenebitur  aliquid  dare  nobis,  vel  succes- 
soribus  nostriSf  prsster  hospitium,  nisi  koc  de  graiia 
facere  voluerit\  ety  si  nos^  vet  suc*'.eisores  noslri, 
semel  recepti  fuerimus  in  uno  prxdictorum  tocorum^ 
noH  tenebuntur  monachi  recipere  nosy  sive  succes- 
sores  nostroSy  in  aliquo  iUorum  trium  m  eodem  an- 
no.  Nos  autem,  fecimus  quittari  jam  dictx  Ecele$iss 
et  abbatif  medietatem  decimx  lanae  a  presbyteris, 
qui  $uni  in  Ecclesiis  Sancti  Germani,  per  archiepi- 
seopatum  Senonensem  constUuiis,scHicet  Bmam,  Bat- 
nerolo,  vitta  quas  dicitur  Sanctus  Germanus  juxta 
Musteriotum  matrioliSy  vet  presbyteri  dictarum  Ec- 
elesiarum  aliam  medietatem  ejvsdem  dedmx  kabe- 
buni.  Nuniii  autem  abbatis  Sancti  Germaniy  facient 
fidetiiatem  presbyteris  qui  in  dictis  ecctesiis  erunt^ 
et  presbyteri  pernuntios  suos  nuntiis  abbatisdedi- 
cta  deeima  eommuniter  et  fideliter  quwrenda,  et  in- 
ter  se  dividenda;  quod  ne  valeat  alictijus  oblivione 
deleri^  vel  malitiose  perverti,  sigiilo  nostro  id  feci- 
mttt  eonfirmariy  asiantibus  Ecctesix  nostrse  personis, 
GaUme  decano  (72).  Manasse  archidiacono,  Willelmo 
thesaurario.  Gaufrido  prseceniore.  Testes  hujus  rei 
tunt,  StephanuSy  abbas  sanctx  Genovefm  (73),  ei  ca- 
noniei  itlius^  Hugo,  Almaricus\  Milo  abbas  Sancti 
Remigii  Senonensis  (74) ;  maguter  Ansellus  de  Can- 
cellaria:^Ogerius  de  Avons.  Factum  apud  Fontem 
Blaaudi,  anno  ab  Incamaiione  Domini  millesimo 
eeniesimo  nonagesimo  primo. 

Deinde  prohibemus,  ut  veetri  monasterii  roo- 
naebos  ubicunque  de  maodato  abbatis  babitave- 
rint,  nnlluB,  prsBter  Romanum  poatificem,  vel  le- 
gatum  ab  ejus  latere  missum,  absque  speciali 
mandato  apostolioad  sedis,  vel  praeter  abbatem, 
ad  qnem  oura  et  custodia  eorum  pertinet,  ex- 
communicet  ant  interdicat.  Obeunte  vero  te, 
nunc  ejusdem  loci  abbate,  vel  tuorum  quolibet 
Buccessorum,  nullus  ibi  qualibet  subreptionis 
astutia  sen  violentia  praBponatur,ni8i  quem  fratres 
communi  consensu,  vel  fratrnm  part  consilii  sa- 
nioris,  secundum  Dei  timorem  et  beati  Benedicti 
Regolam  providerint  eligendum.  Electus  autem^  vel 
a  Romano  pontiOce,  vel  a  quo  maluerit  catholico 
episcopo,  munus  benedictionis  accipiat.  Sane,  no- 
valium  vestrorum  que  propriis  manibus  aut  sum- 
ptibus  coliti8,8ivede  natrimentis  animalium  vestro- 
rum,  nullus  a  vobia  decimas  exigere  vel  extorquere 

(72)  Gatone,  Sio  dieerteboc  legiturinApoRrapbo, 
quod  nobiscum  communicavit  D.  Poirier.  Yerum, 
legendum  proculdubio  5a/on«;  sic  et  in  probatio- 
nibua  Uiatorife  abbatie  S.  Germani  de  Prati8,  neo 
noa  in  muUis  aliis  instrumentis.  Salonem,  deca- 
Dum  Senonensem,  abannosaltem  1187,  usque  ad 
anum  saltem  1196,  agnoscunt  Novas  QalliSB  Chri- 
sl/ana?  auctores,  lom.  XII,  col.  110. 

(73)  Stephanus,  ortu  Aurielanensis,  Tomacensis 
ooKnomen  Bortilua  a  Tomaco  cogus  posteafuit  epi- 
MopuBy  Jam  ab  anno  1175  S.  Qenoveto  abbasi  ua* 


A  prttsumat.Apostolicainsnperauctoritatevobisduxi- 
mu8  indulgendum,  ut  infra  Paroohias  ecclesiarum, 
ad  jam  dictum  monasterium  pertinentium,  nullus 
oratorium,capellam  velecclesiam  «Bdificare,aut  cob- 
meterium  tacere,  sine  dioBcesani  episcopi  et  nostro 
consensu  audeat,  nisi  forte  Templarii  vcl  Uospita- 
larii  fuerint,  quibus  hoo  apostolica;  sedisprivilegiis 
indultum  fuisse  noscatur.  Paci  quoque  et  tranquilli- 
tativestre  pontincaii  volentesprovisioneprospioere, 
prsBsentiprivilegio  duximus  8tatuendum,ut,8i  quis 
terras  ad  vos  de  jure  speotantes,  in  quibus  portio- 
nem  habelis,  vel  campo8,donatione,vel  venditione, 
seu  quolibetaiio  alienationis  titulo,  in  aliameocle- 
ftiam  vel  religiosa  loca  transtulerit,  ecclesiis  aliis, 
locis  religiosis,  ultra  annum  et  diem,  eas  sine  as- 

H  sensu  nostro  non  liceat  retinere;  sed  juxta  consae- 
tudinem  Gallicanarum  ecclesiarum,  talibus  perso- 
nis,  pretio  seu  dono  concedant,  quae  vobis  et  mona- 
sterio  vestro  jura  vestra  cum  integritate  persolvant« 

Deceroimus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum 
liceat  prnfatum  monasterium  temere  perturbare, 
aut  ejus  possessiones  auferre  vel  ablatas  retinere, 
minuere,  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed 
oronia  integra  conserventur,  eorum,  pro  quorum 
gubernatione  ac  sustentatione  concessa  sunt,  usi* 
bus  omninodis  profutura,  salva  sedis  apostolicis 
auctoritate.  Si  qaa  igitur  in  futurum  ecclesiastica 
sficularisve  persona,  hano  nostr»  constitutionis 
paginam  sciens,  contra  eam  temere  venire  tentave- 
rit,  secundo  tertiove  commonita,  nisi  reatum  suum 
congrua  satisfactione  correxerit,  potestatis  honoris- 
^  que  sui  dignitati  careat,  reamque  se  divino  judi- 
cio  existere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et 
a  sacratissimo  corpore  et  sanguine  Dei  et  Domini 
Redemptoris  nostri  Jesu  Ghristi  aliena  fiat,  atquo 
in  extremo  examine  district»  ultionis  subjaceat. 
Gunctis  autem  eidem  loco  sua  jura  servantibus, 
sit  pax  Domini  nostri  Jesu  Ghristi,  quatenus  et  hio 
fructum  bonffi  actionis  percipiant,  et  apud  distri- 
ctum  Judicem  prsmia  ceternsB  pacis  invenianl. 
Amen.  Amen.  Amen. 

Ego  Innocentius,  catholicsB  Ecclesise  episcopus. 

Ego  Oc^dv?&na»,  Hpati^ns^^  Y^lietrensis  epi- 
scopus  (75).  --.:.-'  ;.\ :  ^ :  - -f-f :  /-. 

E^  «Re^r^  «PQr^uensis  episcopus  (76T/    " 
|v     Ego*^etiU]s^itl$.fSiin9^  G^Un,*precJ[)yter  car- 
^  dinalis  (77).  "   '  -  -     -       ^/.  ;  . :  :  i   :  -'  •  r 

Ego  Joannes,  tit.  S.  Glementis  cardinalis,  VlCsr- 
biensis  et  Tuscanus  episcopus  (78). 

oue  ad  annum  1192 huic  monaslerio  prsfuit.  Vide 
uall,  Christ.  nov.,  tam.  VII,  col.  770. 

(74)  Miionem,  8.  Remigii  Senonensis  abbatem 
jam  ab  anno  1188,  usque  ad  annum  saliem  1192, 
in  instrumentis  reperiri,  affirmant  Novx  Gallias 
Christianas  uuctores,  tom.  XII,  col.  121. 

(75)  Vide  epistolam  libri  tertii  x,  not. 

(76)  Vide  epistolam  libri  quinti  lxix,  not. 

(77)  Vide  epistolam  libri  tertii  xxxii,  not. 

(78)  Vide  eplBtolam  iibri  sexti  cxvii,  not 


31 


AD  INNOCENTH  UI  BBQRSTA 


32 


Ego  Guido,  S.  Mari»  Transtiberim,  lit.  Galixti, 
Presbyter  cardinalis  (79). 

Ego  Hugo,  presbyter  cardinaiis  S.  Martini,  tit. 
iEgidii  (8011. 

Ego  Joannes,  S.  Stepbani  in  GcBlio  Monte  pres- 
byter  cardinalis  (81). 

Ego  Gratianus,  Sanctorum  GosmsB  et  Damiani, 
diaconuB  cardiQalis  (82). 

Ego  Gerardus,   S.   Adriani   diaconus   cardina- 

lit  (83). 

Ego  Gregorius,  S.  Gregorii  ad  Velum  Aureum 
diaconus  cardinalis  (84). 

Ego  Nicolaus,  S.  MarisB  in  Cosmedin  diaconus 
eardinalis  (85). 

Ego  Gregorius,  Sancti  Angeli  diaconus  cardina- 

lis  (86). 
Bgo  Vobo  (87),  Sancti  Theodori  diaconus  cardi- 

nalis. 
Ego  Petrus,  SanctaB  MarisB  in  Via  Lata  diaconus 

oardinalis  (88). 

Datum  Romas,  apud  Sanctum  Petrum,  per  ma- 
num  Rainaldi,  domini  pap0B  notarii,  cancellarii  vi- 
cem  agentis,  ii  IdusMaii,  indiotione  prima,  anno 
Domini  miilesimo  centesimo  nonagesimo  octavo, 
pontificatus  Innocenti  i. 

IX. 

Ad  abhatem  Prxmonstratemem  (89) ;  H,  archidiacO" 
num  et  magittrum  R.  Canonicum  Laudunensem. 
—  Causam^  qux  inter  abbatem  monachosque  S. 
Nicolai  de  Ribodi  Monte,  ac  W.  diaconum,  super 
Eeclesia  de  ViUari  Sicco  vertebatur,  dijudicandam 
ipsis  committit  (90). 

(Anno  1198.  Rom».  ap.  S.  Petrum.  Maii  46). 

[Bx  Gharlutario  membranaceo  monastarii  8.  Nico- 
lai  de  Ribodi-Monte,  f».  47  v».  Br6q.  ibd.] 

Venientibus  ad  prsBsentiam  nostram  diiectis  Gliis, 

(79)  Vide  epistolam  libri  tertii  xxxni,  not. 

(80)  Egidii.  8ic  iegitur  in  Apographo  quod  no- 
biscum  communicavit  D.  Poirier.  Legendum  vero 
Equitii.  Vide  epistolam  Appendicis  hujus  tertiam, 
not. 

i81)  Vide  epistolam  libri  quint!  lxxiii. 
(82)  Vide  not.  58,  supra. 


II 


(86>Vide  epi^lam  libri  quinti  xxix,  npt 

(87)  Vobo.  Sic  iegitur  in  k^pgf^Mf^^jfai  liobis- 
cuip  (;oa;iQuiiitaVU*Qi  Potidei:;  A&.*Bi$)at;  Bo^bo,  Ro- 
mao9S,:4x;C&hoivldli€.  [%trt,  tUu*li  S.  Theodori 
diA(iofMls*(;ardinalis,  a  Goelestino  papa  III,  in  secun- 
da  ex  Giaconio,  ex  Paovinio  vero  in  quarta,  cardina- 
lium  creatione  renuntiatus  est.  Scribunt  aliqui, 
Bobonem  bunc  fuisse  Ccclestini  affinem,  atque  ex 
fanailia  Ursinorum.  Mortalem  vitam  deseruit  sub 
Innocentio  papa  lil.  Oldoin.  ad  Ciacon.  tom.  I,  col. 
1164. 

f88)  Vide  epistolam  1  bri  tcrtii  xx,  not. 

(89)  Petrus  I  abbas.  S.  Justi,  singularisdoctrine, 
pietatiset  humilitatis  exemplar,  Praemonstraten- 
sium  votis,  et  quasi  violenter,  a  suo  monasterio 
avulsus,  ad  summam  ordinis  sedem  sgre  se  pro- 
muveri  passus  est,  pridie  Non.  Junii  an.  1196.  Ab- 
dioafit  pridie  Id.  Ootobris  an.  1201.  Illud  vel  ma- 
zime  in  tanto  viro  laudabile,  quod  oum  coDterorum 


A.  Stepbano  monaobo  et  Jessepresbjtero,  nuntiisdi- 
lectorum  fiiiorum...  abbatis  et  (91)etmonachorum 
Sancli  Nicolai  de  Ribodi-Monte,  et  W.  diacono,  qui 
se  in  ecclesia  de  Viilari-Sicco  asserebat  per  Judices 
delegatos  auctoritate  apostolica  institutum,  et  su- 
per  hoc  penitus  audientiam  vehementer,  utrique 
parti  dilectos  filios,  Robertum  et  Hugolinum,  sub- 
diaconos  et  capellanos  nostros,  concessimus  audi- 
tores.  In  quorum  prsBsentia  conetituta  pars  abbatis 
jam  dicti  proposuil,  quod,  cum  Joannes,  clericoa, 
frater  ipsius  W.  ad  sedem  apostolicam  acceaeisset, 
falso  suggessit  quod  capella  Villari-Sicci  redditus 
sufficientes  haberet,  unde  possetpresbyterausten- 
tari;  etquia  capella  iila  multum  ab  ecclesia  ma- 
trice  distabat,  et  quia  presbyter  Ribodi-Montia  in 
parochiali  ecclesia  et  capeila  iila  congrue  deservire 
non  poterat,propter  defectum  ipsius  multi  decesse- 
rantintestati;  sicque  per  hanc  faisam  suggestionem 
ad  venerabilem  fratrem  nostrum...  archiepisco- 
pum  (92),  et  dilectum  lilium..,  decanum  Senonen- 
sem  (93),  a  felicis  recordationis  G.  papa  prsdeces- 
sore  nostro  litteras  impetravit ;  sub  eo  tenore  vide- 
lioet,  utipsi  presDyterum,  appellatione  remotay  ild- 
dem  instituere  non  dififerrent :  abbas  vero  littera- 
rum  illarum  auctoritate  citatus  licet  in  illis  de  ipso 
nulla  mentio  penitus  haberetur,  ad  prcsentiam  ip- 
sorum  accedens,  cum  copiam  litterarnm  habere 
non  posset,  ad  extra  provinciales  etremotos  judices 
asserurit  se,  ncn  nisi  causa  cognita  et  expressa, 
debere  vo(;an';  nec  credenseasdeconscientia  sum- 
mi  pontificis  emanasse,  quod  litter»  ills  juribus 

C  carere  deberent,  se  obtulit  probare  paratum  ;  et 
quoniam  nulla  mentio  facta  erat  quod  in  Ecclesia 
illa  ipse  abbas  jus  patronatus  haberet  et  quia  litte- 
rffi  veritate  tacita fuerant  impetrataa ;  et,  si  ibi  pres- 
byter  necessarius  videreiur,  sine  ipsias  tamen  vel 

Ordinumprslati  ab  Innocentio.  III  privilegia  effla- 
gitarent,  ipse  hoo  unum  a  summo  pontifice  petiit, 
utnecsibi,nec  suis  coabbatibus  Iiceret,mitra,cbiro- 
tecis,  aut  aliis  pontificalibus  ornamentis  uti  nefor- 
san  utendo  sibi  viderentur  sublimes.  Vid.  Nov.  Qall. 
Christ.,  iom.yi,  col.  646. 

(90)  Ad  apographum  notulam  istam  apposuit  D. 
Grenier  quam  hic  referre  lubet. 

«  Rescritdu  pape  Innocent  III  k  Pabb6  de  Pre- 
montr6,  h  rarcoidiacre  de  Laon,  et  k  Maltre  Ro- 
bert,  chanoine  de  la  m6me  6glise,  pour  terminer 
un  grand  diff^rend  entre  ies  religieux  de  Saint-Ni- 
n  colas  de  Ribemont  et  un  diacre,  qui  avait  fait  6ri- 
ger  en  cure  la  chapelle  de  Villers-Ie-Sec,  et  s'en 
6tait  fait  pourvoir  sur  un  faux  expos6,  et  sans  la 
participation  du  patron. 

f<  Cette  pidce  est  fort  intdressante  pour  la  ma- 
ni^re  de  proc6der  au  for  ecclesiastique  dans  le  dou- 
zi^me  si^cle.  » 

(9i)  Vide  supra  Epistolam  2,  not. 

(92)  Michaelemde  Gorbolio,  qui  Senonenscs  in- 
fulas  gessit  ab  anno  1194.  ad  annum  1199,  quo 
obiit  IV  Kal.  Decembris.  Vide  Nov.  Gal.  Christ.  tom. 
XII,  col.  55. 

(93)  Post  Salonem,  Senonensem  decanum  quem 
anno  H96  defunctum  esse  dicunt,  Hugo,  pri- 
mum  archidiaconus  Senonensis  el  decanus  de 
Brayo,  dein  decanus  Senonensis,  memoratur  in 
iDstnimentis  osque  ad  annum  1204.  ibid.  coL  110 


33 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  1198. 


34 


ditBeesani  86U  metropolitani  consilio,  vel  etianiy  A  <li<LConi  oontrario  allegabat,  qaod,  cum  unus  boIub 

sacerdos  in  duabus  ecclesiis  valde  a  se  distantibus 
Bciiicet  ecclesia  Sancti  Petri  Rtbodi-Montis,  et  ec- 
clesia  BeataB  de  Villario,  quss  babet  ab  anti- 
quo  baptisterium  et  ccBmeterium,  ministraret,  pro- 
pter  remotionem  ecclesiarum,  et  quia  castrum,  in 
quo  prflBdictus  presbyter  reeidebat,  contingebat 
clauBum  saBpius  inveniri,  etmaxime  egredide  nocte 
non  poterat,  parochiani  de  VillArio  absque  perce- 
ptione  divinorum  sacramentorum  decedere  coge- 
bantur.  Unde  ad  hoo  periculum  evitandum,  prflsdi- 
ctus  G.  prffidecesior  noster,  ad  conquestionem  paro- 
chianorum  de  Viiiario,  jam  diclis  Judicibus  suas 
litteras  destinavit,  ut,  si  eis  constaret  quod  eccleeia 
de  Villario  decimas  baberet,  et  reditus  qui  ad  vi* 


quod  majuB  est,  prflscepto  summi  pontificis  eum 
assorait  instituinondebere.  Jndicibas  autem  nibilo- 
minua  in  causa  procedere  volentibus,  abbas,  sibi 
•entiens  imminere  gravamen,  sedem  apostolicam 
appellavit.  Qua  videlicet  appellatione  Tacta,  partet 
de  coaeensu  judicumin  arbitros  convenerunt.  Pen- 
dcnle  arbitrio,  memoratus  archiepiscopus,  abbate 
non  vocato,  prefatum  W.,licetminu8idoneum,  in 
dictacapella  pro  sua  instituit  voluntate.  Quo  audito, 
abbaa  ad  judioes  illos  non  valens  propter  nimiam 
distantiam  locorum  aocedere,  coram  venerabilibus 
fratribus  nostris...,  archiepisoopo  Bcmensi  (94), 
Sancts  SabinaB  cardinali,  et...  episcopo  Laudunen- 
si  (95,  appellationem  prius  interpositam  innovavit, 


et  qood  taliter  appellasset  dicto  Senonensi  archie-  |.  ctam  unius  possent  sufficere  sacerdotis,  et  quod 
piscopo  intimavit.  Clericus  autem  jam  dictus,  de  fa-      preBdictus  sacerdos  Ribodi-Montis  ab  eadem  ecolesia 


eto  Judicum,  licet  minus  canonico,  sic  oonflsus, 
capellam  illam  per  violentiam  occupavil.  Ipsum 
quoque  abbatem,  Jure  suo  rationabiliter  uti  volen- 
tem,  cnm  quibnsdam  complicibus  suistam  turpiter 
qoam  irreverenter  ejecit,  manus  praBSumens  inji- 
cere  violentas.  Ilac  vero  de  causa,  pars  ejusdem 
tbbatis  petebat,  pernos  quod  factum  fueratirritari, 
et  clericum  ad  satifactionem  detantoexcessucom- 
pclli,  contra  rescriptum  siquidem,  quod  superin- 
stitutlone  proprii  sacerdotis  in  capella  jam  dictaad 
pretatos  Judices  emanavit,  sic  fuit  objectum  ;  vide- 
licet  qaod  ipsum  nuUum  debuit  habere  vigorem  : 
sed,  si  quid  ex  eo  secutum  est,  cassum  et  inutiie 
reputari ;  in  eo  namque  nulla  mentio  [facta  est  de 


de  Villario  adeo  remotus  existeret,  quod  utrique 
Ecclesiffi  prout  expediret  deservire  non  posset,  pro 
quo  plures  sicut  dicebatur  decesserant  intestati,  in 
eadem  Ecciesia  de  Villario  auctoritate  apostolica 
iDstituerent  sacerdotem,  assignantes  ei  de  decimis 
et  reditibus  ad  dictam  ecclesiam  pertinentibus, 
unde  posset  congrue  sustentari,  facientem  etiam 
presbyterum  ecclesiffi  Ribodi-Montis  de  eadem  Eo- 
clesia  qusB  ditissima  est  manere  contentum.  Ipsi 
vero  judices,  mandatum  apostolicum  devote  ac 
humiliter  exsequentes,  quos  viderunt  juxta  for- 
mam  mandati  apostolici  evocaodos  ad  suam  pr»* 
sentiam  evocaverunt.  Et,  quia,  per  testes  ido- 
neos  facta  diligenter  inquisitione,  ipsis  constitit  de 


tbbate,  qoi,  ratione  juris  ab  antiquo  possessi,  et  C  prsmissis,  bonorum  et  prudentum  usi  consiliOy 


tpostolico  privilegio  sibi  et  suao  Ecclesiae  confirma- 
ti,  in  ecclesia,  cajus  appenditium  erat  memorata 
capella,  debebat  instituere  sarcerdotem  (96},necad 
hoc  per  aliquem  praelalorum  suorum  fuerat  invita- 
tus  ;  ad  quod  probandum  fuit  paratus  testes  suffi- 
cientes  ibideminducere;  sed  quia  id  sibi  non  licuit, 
licet  appellatio  inhibita  esset  in  litteris,  ei  merito 
liouit  appellare.  Cumqueid  pluribusaliisallegatio- 
nibus  et  rationibus  pars  eademaflirmasset,  rescri- 
ptum  ipsum  asseruitesse  suspectum,  quianecstylo 
Romans  Ecclesiae  consonabat,  nec  in  exemplo  ei 
exhibito  oapituia  dicent  continuata  capitulis  aliis 
videbantor;  et  ex  eo  specialiter,  quia,  iicet  adver- 
sa  pars  se  facturam  illus  copiam  permisissut,  in 


memoratam  ecclesiam  de  Villario  praedictodiacono 
auctoritate  apostolica  conlulerunt  rooderatam  por- 
tionem,  videlicet  tertiam  partem  mujoris  decimaa 
ac  minutaD  ad  ecclcsiam  de  Villario  pertinentis,  et 
omnesoblationes  totiusanni,  exceptis  oblationibus 
in  Nativitate  et  Resurrectione  Domini,  et  Assum- 
ptionebeatoiMariae,  percipiendis,  eijuxta  formam 
apostolicam  assignantes,  de  quibus  videlicet  dia* 
conus  ideni  partem  recipere  debet,  et  dilecti 
fllii...  Abbas  et  monachi  Sancti  Nicolai  de  Pratis, 
duas  alias  porliones ;  elita  ipse  diaconus  ecclesiam 
aposlolica  sibi  auctoritate  concessam  possedit. 
Poslmodum,  quia  abbas,  ojus  perturbans  posses- 
sionem  indebite,  in  eadem  ecclesia  ipsi  violentiam 


jure  illud  tamen  in  medium  producere,  vel  etiam  n  inrerebat,  imo  etiam  ineum  manus  violentas  inje- 


gemel  ostendere,  non  curavit.  Item.mifltis,  ratio- 
nibaa  pars  abbatis  rescriptum  illud  asseruit  non 
valere,  qui  fuit  falsis  suggestionibus  impetratum; 
cum  redditus  illius  EccleBiaB  ad  victum  minus  non 
possinl  sufficere  sacerdotis,  nec  illa  capella  reditus 
aliquos  obtineret,  nec  matricem  ecclesiam  ditissi- 
mam  esse  constaret.  Pars  siquidem  memorati  W. 


cerat,  et,  per  quatuor  dies  eum  quasi  incarceratum 
per  laicalem  potestatem  facieos  detineri,  victum  e! 
prohibucrat  exhiberi,  ut  sic  juri  suo  fame  tandem 
renuntiarct  afflictus  (de  qua  captione  per  venerabi- 
lem  fratrem  nostrum...  episcopum  Laudnneosem. 
vixtantem  potuit  liberari) ;  quia etiam custodes eum 
ne  posset  exire  ad  ostium  Ecclesi®  observabant,  et 


v94)  Vide  Bpistolam  libri  tertii  xiv,  not. 

(95)  RogeriuB  I  (de  Rosoi)  electus  ao.  1174,  con- 
sccratus  anno  117d,  Laudunensi  Ecclesia)  praefuit 
asque  ad  annum  1107.  Vid.  Nov.  GalL  Christ,  tom. 


IX,  col.  534. 

(96)Confer  enumeralioncm  bonorum  et  posses- 
sionum  mooasterii  S.  Nicolai  de  Pratis  de  Ribodi- 
Monte,  in  epistola  2  supra  citata. 


35 


AD  INNOCENTII  III  RB0B8TA 


36 


rebussuis  mobilibus  per  laicolem  potentiam  fecorat  A  Q6s  his  ezaequendis  neqniveritis  interesse,  duo  ve- 


spoliari :  postquam  euper  his  omnibus  per  testes 
idoneos  judicibus  constitit  supradictis,  ab  iisdem 
apostolica  auctorilate  suspensus  fuit,  sicut  in  au- 
thentico  judicum  prospeximus  contineri.  Licet  au- 
tem^  eo  quod  propter  injectionem  manuum  in  dia* 
conum  abbas  tenebatur  excommunicationeligatus, 
et  per  se  velaliam  personam  standi  in  judicio  fa- 
cultatem  non  habebat ;  et  quia  ipsum  diaconum  et 
paroohianos  buos  robus  suis  violenter  fecerat  spo- 
liari,  ad  respondendum  adversas  parti  pracdictus 
diaconus  se  assereret  non  teneri,  nisi  fucta  restitu- 
tione  plenaria  ex  parle  abbatis  ;  tamen,  salvis  ipsis 
exceptionibus,  non  ingrediendo  litem,  allegationes 
partis  adversflB  vacuas  et  inanes  ostendere  pluribus 


strum  ea  nibilominus  exsequantar. 

Datum  RomflB,  apud  Sanctum  Petrum,  xvii  Ka- 
lendas  Junii,  pontificatus  nostri  anno  primo. 


Ad  abbatem  (97)  et  convenlum  monasterii  in  Gengen-' 
bach,  ArgenUnensii  diasceseos.  —  Confirmaiio  prU 
vilegiorum 

(Annoll98,Jul.  3.) 

[Ex  Apograpbo,  quod  ad  (Idem  autograpbi,  in  ar- 
chivis  monasterii  de  Gengenbach  asservati,  dili- 
genter  exscriptum  comutunicavit  bonffi  momo- 
riH^  abbas  Grandidier.  Ibid,] 

Innocentius,  episcopus,   servus   servorum  Dei 


rationibus  conabalur,  asserens,  coram  judicibus  a  ^.  dilectis  filiis,  abbati  et  conventui  monasterii  ia 
parochianis  per  testes  idoneos  fuisse  probatum,  **  GengenbHch,    ordinis  Sancti    Benedicti,  Argenti- 


quod  ad  veri  suggestionem  prsdictsB  fuissent  litteras 
impetrats.  Prasterea,  constanter  asseruit,  quod  ad 
querimoniam  parochianorum  de.  Viilaru  dictusepi- 
Bcopus  fuit  admonitus,  ut  in  ecclesia  de  Viilario 
instituereiur  preebytcr,  qui  in  ea  divina,  prout  ex- 
pedit,  celcbraret.  Postimpertraliooemetiam  littera- 
rum,  judices  antedicti  lam  ipsum  abbatem  quam 
prssdecessorem  cjus,  pcrsovel  peripsorum  nuntios, 
ad  hocssepius  monuerunt,  etquod  rescriptum  fuis- 
set  litteris  citatoriis  interseitum  (cujus  copiam 
pars  adversa  non  potuit,  ut  asserebat,  hubere), 
multis  argumentis  et  rationibus  sufQcienter  coram 
dictis  auditoribus  est  ostenuum  ;  ei,  ut  dicebat, 
cum  in  hoo  consentirc  nolucrit  saepc  commonitus. 


nensis  dioBceseos,  salutem  et  apostolicam   bene- 
ctionem. 

Solet  annuer^Sedes  apoatolica  piis  votis,  et  ho- 
nestis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im- 
pertiri.  Eaproptcr,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
justis  pelitionibusgratoconcurrentes  assensu.om- 
nes  libertates  et  immunitates,  a  prsdecessoribus 
nostris,  Romanis  pontificibus,  sive  per  privilegia, 
vel  alias  indulgentias,  vobis  et  mooasterio  vestro 
concessas,  sive  indultas,  necnon  libertates  et  exem- 
ptioncs  ssculurium  exaotionum,  a  regibusetprin- 
cipus,  acaliisGhristi  fidelibus,  rationabiliter  vo- 
bis  et  monasterio  vestro  indultas,  sicuteas  Justeet 
pacifice  obtinetis,  vobis  et  per  vos  eidem  monaste* 


absque  consensu  illorum  haeo  institutio  fleri  potuit  C  "«  auctoritute  apostolica    confirmainus,  et  prae- 


auctoritate  apostolica  per  judicesdelegatos.  Cum- 
que  ipsi  auditorcs  ea  quae  prsposita  fucranl  coram 
ipsis  nobis  fideliter  retulissent,  quia  dc  praemissis 
omoibus  plene  non  potuimus  eliccre  veritatem,  cnm 
probationesadassertionemmultorumquaeproposita 
sunt  utriquo  parti  deesecnt,  eamdeni  vobis  causam 
de  communi  assensu  partium  duximus  comrait- 
tendam.  Quocirca,  discretioni  vestrae  per  apostolica 
soripta  mandamus,  quatcnus,  partibus  convocatis, 
super  iis  omnibus  et  aliis,  si  qua  pertinentia  ad 
oausam  duxerint  proponcnda,  inquiratisdiligentius 
veritatem,  et,  quod  canonice  videritis  slatuendum 
appellatione  postposita  statuentes,  id  faciatis  per 
censuram  ecclesiasticam  a  partibus  firmiterobscr- 


sentis   scripti    patrocimio     communimus,    Nulli 
ergo,  etc. 

Datum  V  Nonas  Julii,  pontificatus  nostri  anno 
primo. 

XI. 

Ad  Danorum  regem.  —  Ui  contra  Sueri  tyranni- 

dem  accingalur. 

(Anno  1198.    Apud   cifitatem    Castellanam,   Oc- 

tob.6.) 

[LiUEOEN,    Diplom,  Suec,    Holmix    4829.    10-4^ 

I,  130.] 

Innocbnt.  episc,  illustri  regi  Danorum,  etc. 
Tam  cieri  quam  populi  Norwagiensis  proraeren- 
tibus  culpis,  pormitiente  Domino,  crodimus  acci- 


vari,  revocantesin  irritum  quidquid,  post  invcsti.  q  disse  quod  usqne  adeo  in  vos  et  totum  regnum 


turam  prasfato  diacono  a  praedictis  judicibus  aucto. 
ritate  apostolica  factam,contraeum  noverilisinde- 
bito  attentatum.  Volunius  tamen,  ut  anto  litis 
iogressum  memorato  abbati,  recepta  prius  ab  ipi^o 
snlficienti  eautione,  quod  debeat  juri  parcrc,  abso- 
lulionis  beneficium  impendatis,  nullii  litleris  ob- 
Btantibus,  si  quae  apparuerint  prater  assensum 
partium  a  sede  apostolica  impetratoe.  Quod  si  om- 

(97)  Apographo  D.  abbatisGrandidier  subjicieba- 
tur  hajc  notula  :  Atbold  dtaii  alors  nbbS  de  /'«6- 
baye  bMdiciine  de  Gengenbach,  encore  cxistauie 
dans  VOrtenan  ei  dans  le  diocise  de  Strasbourg.  Ve- 


Norwugiae  tyrannica  Sueri  orudelitaa  et  violentia 
dctestanda  prasvaluit,  ut  et  regnum,  neo  electione 
principum,  prout  aceepimus  nec  ratione  sangui- 
nif,  occuparit,  el  in  viros  ecclesiasticos  ipse  quon- 
dam  ecclesiastico  (sicut  dicitur),  functus  oificio 
dcbacchetur,  ecclesias  opprimat,  clericos  perso- 
quatur,  affiigat  pauperes«  et  ssBviat  in  potentes,  ita 
ut  divino  credaturaccidisse  judicio,  utqui  secun- 

rum  Novsit  Gallim  Christianx  auctores,  Gengenbaci 
abbatem,  ciroa  hsec  in  qnibus  versamur  tempora, 
Gerboldum  memorant,  tom.  V,  ool.  871. 


37 


BUPPLBMSlfTnif .  —  AN.  1108. 


38 


dam  etiam  suam  asBertionem  illegitime  natDS,  ad  A 

sacros  non  fuerat  ordinea  promovendus,  contra 

Banctiones  canonioas  assumptus  ad  eos,  fortius  in 

illos  desnviat  qui  in  ordinatione  ipsius  statuta  ea* 

nortum  non  servaverunt.  Miramur  autem,  non  de 

DeOy  qui  ad  correctionnem  vestram  ejus  tyranni- 

dem  bacteoas  toleravit,  nec  de  ipso  cujus  spiritus 

obstiaatus  inmalum  dedi8cere,assuetusiniquitati, 

non  potest,  sed  de  bis  qui  apostalam,  sacrilegum 

et  nefandom  adbuc  etiam   sacrilege  teroeritatis 

aosu  sequuntur,  et  ei  praBbent  auxilium  et  favorem 

CQfjus  tyrannidem  persequi  potius  pro  viribus  te- 

nebantur.  Licet  autem  ad  edomandam  ejusversu- 

tiam  frequens  manaverit  ab  apostolica  8ede  man- 

datum»  nondum  tamen  sic  ejus|potuit  perversitas 

refrenari,  quin  adbuc,  quibusdam  eum  in  suarum 

sequentibus  perniciem  animarum,  inquadam  parte  " 

Norwegis  dominetur,  et  in  ea  rabiem  superet 

tquilonis.  Qui  ut  amplius  vos  et  universum  Nor« 

wegin  populum  oircumveniret,  et  auctoritateapo- 

stoiica  regnum  sibi  ostenderet  conQrmatum,  bone 

memorie  GcBlestini  pap»  predecessoris  nostri  bul- 

lam  falsare  non  timuit,  qua  varins  litteras  sigilla- 

vit.  Sed  is  oui  manifesta  sunt  omnia  ejus  falsita- 

tem  detezit.  Ne  autem  ejus  perversitas  des0Bviat  in 

iasoDtea»  serenitatem  regiam  rogamus,  monemus 

et  oKbortamur  in  Domino,  ac  per  apostoiica  scrip- 

ta  mandamus  qaatenus  ad  defendendas  ecclesias^ 

clericos  in  sua  iibertate  tuendos,  liberandos  pau- 

peres  et  potentes  de  manu  persecutoris  illios,  imo 

etiam  ad  dejiciendum  monstrum   iliud,  quod  bis 

solis  parcit  qaibus  nocere  non  potest,  .taiiter  ac-  C 

cingaris»  ot  a  Deo  retributionem  ABternam  et  nos- 

tram  consequi  gratiam  specialius  merearis ;  perse- 

eatoribos  tante  iniqoitatis  assistas,  resistas  sequa- 

cibus,  ita  qaod  membrum  illud  diaboli  non  possit 

in  regno  Norwegiedenuodebacobari,  autpersecu- 

tionem  in  ecclesiis  ulterius  suscilare. 

Datum  apud  Givitatem   Castellanam,  ii  Nonas 

Octobris. 

XII 

Ad  Petrum  Arusiensem  episeopum.  —  Sex  primat 
prxbendut  Ai^iensit  ecclesix  confirmal. 

(Anno  H9%  Laterani,  Nov.  13.) 
[Langkbegk,  Script,  rer.  Dan.,  388.] 

iNifOCENTios  episcopus,   servus   servoram   Dei, 
venerabili  fratri  Petro  Arusiensi  episcopo,  sala-  D 
tem  et  apostolicam  benedictionem. 

OfHcii  nostri  debitum  etcbaritas  ordinata  requi- 
rit,  ut  quae  a  fratribus  et  coepiscopls  nostris  acta 
laadabiliter  fderint,  auctoritatis  nostrsB  prssidio 
ioconvulsam  obtineant  firmitatem  et  plenam  in  fu- 
turo  agendi  fldociam  tribaant  potiora.  Sicut  autem 
ex  parte  tua,  venerabilis  in  Christo  frater,  nostris 
est  aoribus  intimatum^de  bonis  patrimonialibus  et 
aliis,  que  rationabiliter  aoquisisti,  ac  de  bis,quflB 
commissa  tibi  ecclesia  prius  babuerat^  sex  preben- 
daa  provide  statoisti  canonicis  assignandas,  qui 
eidem  ecclesi»  debeant  deservire.  Nos  igitur  statu- 


tum  ipsum  dignis  in  Doroino   laudibas  commen- 

dantes,  ut  firmiter  omnibus  temporibus  futuris 

firmius,  prout  circurospectc  ac  provide  factum  est, 

et  in  authentico  scripio  venerabilis  fratris  nostri 

Asgeriy  Lundensis  archiepiscopi,  expressius  con- 

tinetur,  aoctoritate  apustolica  confirmamus  et  praB- 

sentis  paginaB  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo 

omnino  hominum  licitum  sit  hanc  paginam  nos- 

tras  confirmationis  infringere,  vel  ei  ausu  teme- 

rario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  praB- 

sumpserit,  indignationem  omnipotenlis  Dei  et  bea« 

torum  Petri  et  Pauli  apostoloram  ejus  se  noverit 

incursarum. 

Datum   Laterani   Idus  Novembris,  'pontificatus 

nostri  anno  primo. 

XIII. 

Ad  abbatem  monasterii  Nonantulani  di(Bces{s  Muti- 
ncnsis,  —  Concedit  ut  quosdam  excommunicatos 
absolvat, 

(Anno  1498,  Lateranl,  Dec.  9.) 

[TiiuBoscHi,  Storia  della  badia  di  yonantola,  II,  348. 
Ex  autogr.  iu  archiv,  Non,] 

Innocbntids  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lecto  filio...  abbati  monasterii  Nonantulani  ordiois 
Sancti  Benedicti  Mutiuensis  dicecesis,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Exhibita  nobis  tua  petitio  eontinebat  quod  |non- 
nulli  monasterii  tui  monacbi  et  conversi  pro  vio- 
lenta  ii^jectione  manuum  in  se  ipsos,  et  quidem  pro 
detentione  proprii,  alii  etiam  pro  denegata  tibi  et 
prfBdecessoribus  tuis  obedientia,  seu  conspiratio- 
nis  offenBa,  in  excommunicationis  laqueum  inoide- 
runt,  quorum  monachorum  quidam  divinacelebra- 
runt  officia,  et  receperunt  ordines  sic  ligati.  Quare 
super  his  eorum  provideri  saluti  a  nobis  bumiliter 
postulasti.  De  tua  itaque  circumspectione  taliter 
plenam  in  Domino  fiduciamobtinentes,  discretioni 
tueB  preBsentium  auctoritate  concedimus  ut  eosdem 
excommunicatos  hac  vice  absolvas  ab  bujusmodi 
excommunicationis  sententiisjuxtaformam  Eccle- 
siae  vice  nostra,  injungens  eis  quod  de  jure  fuerit 
injungendum,  proviso  utmanuum  injectores,  quo- 
rum  fuerit  gravis  et  enormis  excessus,  mittas  ad 
sedem  apostolicnm  absolvendos.  Cum  illis  autero, 
qui  facti  immemores  veljuris  ignari  absolulionis 
beneficio  non  obtento  receperunt  ordines  et  divina 
officia  celebrarunt,  injuncta  eis  pro  modo  culpsB 
poBnitentia  competenli,  eaqueperaota  liceattibi  de 
misericordia  quaBBUperexaltat  judicio,  prout  eorum 
saluti  expcdire  videris,  dispensare.  Si  vero  prsfati 
excommunicati  scientes,  non  tamen  in  contemptum 
clavium,  talia  presumpserunt,  eis  per  biennium  ab 
ordinuro  exsecutione  suspensis,  et  imposita  ipsis 
poBuitentia  saluiari,  eos  postmodom  si  fuerint  bo- 
ns  coQversationis  et  vitffi,  ad  gratiam  dispensatio- 
nis  admittas.  Proprium  autem  si  quid  habentdicti 
monacbi  vel  oonversi,  in  tuis  faoias  manibus  resi- 
gnari  in  utilitatem  dicti  monasterii  convertendum. 

Datum  Laterani,  v  Idus  Decembrisy  pontificatus 
nostri  anno  primo. 


AO  INNOCBimi  m  BBGBSTA 


40 


XIV. 


j4d  patriarcgam  Jerosolymitanutn.  —  Vt  prior  et  ca^ 
noniei  Sancti  Sepulcri  liberam  habeant  polestatem 
ordinandi  domos  et  prioratus  abedientiarum. 

[Anno  1199.  Laterani,  Jan.  5.J 

[Eag.  de  RozifcRE,  Carlulaire  de  Viglise  du  Saini- 
Sipulere  de  J6rusalem,  publi^  d'apr68  let  mss.  da 
Vatican.  Paria,  imprimerie  Nationale,  1849,  in- 
4»;pag.  271.] 

liTNOCENTius  episcopns,  servus  servorum  Dei  ve- 
nerabili  fratri  Jeroeolymitano  patriarch»,  salutem 
et  apostolicam  benedictionem. 

Cum  dilecti  filti  prior  et  fratres  Dominici  Sepul- 
ori  de  indulgentia  Sedis  apostolicfi  el  asscnsa  prs- 
deceaaorum  tuorum  liberam  hucusquererumsua- 
ram,  tam  domorum  quam  prioratuum,  adminia- 
trationem  babuerint,etno8eorumdem  praedecesso- 
ram  nostrorum  vedtigiis  inhfirentes,  id  ipeum  eis 
daxerimasconnrmandum,  euetinere  nulla  ratione 
debemus  ut  contra  concessionem  nostram  ab  ali- 
qao  temere  veniatur.  Hincest  quod  fraternitaUtue 
per  apoetolica  scripta  mandamus  quatenus  super 
administratione  jam  dicta  prefatos  priorem  et  fra- 
tres  non  velitis  aliquatenus  impedire,  eed  potiue 
eo8  uti,  quantum  de  jure  licuerit,  apostolica  con- 
cessione  permittas,  nec  eis  in  institutione  canoni- 
coram,  quos  utiles  et  idoneos  ecclesiae  sus  cogno- 
verint,  contra  indulgentiam  nostram  t^^mere  teop- 
poaas,  cum  in  boc  jus  tuum  servari  velimus  modis 
omnibus  illibatum. 

Data  Laterani,  Nonis  Januarii,  pontiflcatus  nostri 

anno  secundo. 

XV. 

Ad  abbalem.  E.  prxpositum  et  C.  canonicum  S. 
Emmerami  Ratitponensis.  —  Ut  jura  parochi  in 
Riekofen  contra  c3enobium  Watderbach  lueaniur. 

(Anno  1199.  Laterani,  Martii  5.) 

[RiED,  Cod.  diplom.  Ratisbon.,  Ratishone   1816, 
in-4»;p.  281,  ex  originDli.] 

Iknocentius  epiecopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectts  liliis...  nbbati  Sancti  Eminerami,  E.  prflcpo- 
sito  et  G.  canonico  Rastiponen.,  salutem  et  apos- 
oam  benedictionem. 

Ex  conquestione  dilecti  filii  Wernadi  plebani  de 
Lentechoven  (hodie  Rickofen,)  nostro  est  aposto- 
latui  reseratum,  quod...  abbas  et  fratres  deWaler- 
bach  Ratisponen.  diGeceais  mansum  unum,  quidos 
cipellae  bu0b  Tagmerengen  (Taimerin^),  in  illis  par- 
tiban  nominatur,  indebitcipsisubtrahunt,  et  illum 
presumunt  contra  justitiam  delinere;  cumque  co- 
ramdilectis  niiis,  choro  Ratisponen.  plebanue  ipse 
suam  posuerit  aliquandoqusslionem,  diclo  abbate 

(98)  Vide  Epistolam  xii,  intra,  not. 

(99)  Vide  Epistolam  libri  noni  clxxxii. 

(100)  IJenricus  111,  ex  Camerario,  jam  etate  gra« 
vis,  in  abbatem  S.  Vedasti  ando  1194  adleclus  cst. 
Ob  senium  curam  deposuit  an.  1209.  Vid.  NocGall. 
Christ,  tom.  111,  col.  285.  Simon  I,  S.  Vedasti  mo- 
nasterii  asceta,  mortui  Alexandri  abbatis  partes 
excepit  anno  ealtem  1175,  e  vivie  excessit  anno 
4202,  vel  1201,  ex  Locrio.  Ibid.  col.  412. 


A  ad  appellalionis  subsidiam  conyolante,  qaam  Don 
fuit  sicut  proponitur  prosecutus,  saam  noDdum 
potuil  justitiam  obtinere  unde  ipae  qaoque  ad  oe- 
tavam  Epiphaniao,  qu»  jam  prsteriit,  apoatolicam 
aedom  appellans  terminum  provocationis  ab  abbate 
interposito  coarctavit:  idem  etiam  abbaa  dicto 
plebano  super  decimis  vill»  prcfat»  inJuriosuB 
existere  dicitur  et  molestas ;  volentes,  autem,  ut 
jura  Bua  serventur  singulis  iilibata,  oam  nobis 
non  constiterit  de  prfimiBsie,  caueam  ipsam  vobiB 
duximus  committendam,  per  apostolica  scripta 
mandantes,  quatenus  vocatia  ad  prssentiam  vea- 
tram,  qui  fuerint  evocandi,  et  inquisita  super  prs- 
missis  diligentius  veritate,  quod  canonicum  fue- 
rit,  remoto  appellationis  obstaculo,   atatoatiB,  fa- 

|v  cieotes  quod  statueritis  per  censuram  ecdeBiaBti- 
cam  flrmiter  observari,  nullis  iitteris  veritati  et 
justitis  preBjudicantibuB  a  sede  apostolica  impe- 
tratis.  Quod  si  omnes  his  exsequendis  nequiTeri* 
tis  interesse,  duo  vestrum  ea  nihiiominuB  exae- 
quantur. 

Dat.  Lateran.,  iii  Noo.Martii,  pontiflcatus  nostri 
anno  ii. 

Plumbum.  Innogentius  PP.  IIL 

'XVL 

Ad  Gerbodonem  (98),  abbatem  et  C  onvenium  S.  Wul- 
mari,  Boloniensis  dixceseos.  —  Senlentiam  in  tp^ 
sorum  favorem^  ab  episcopo  Morinensi  et  conju- 
diribus^  incausa^  qux  inter  ipsor  ac  abbatem  Ciu- 
niacensem  super  tibertale  etigendi  abbatesverteba- 
tur^  tatam  confirmat. 

C  (Anno  1199,  Laterani.  Mart.  20- 

Transcripta  ex  Archivio  Mouasterii  6.  Wulmariy 

II.  24.  Breq.  ibid.] 

Innocbntids  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  flliis  Gerbodoni,  abbati,  et  conventui  Sancti 
Wulmari,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Cum  a  nobis  petilur  quod  justumest  et  bones- 
tum,  tam  vigor  «quitatis  quam  ordo  exigit  ritio- 
nis,  ut  id  per  solliciludioem  offlcii  nostri  ad  debi- 
tum  perducatur  efTcclum.Eapropter,  dilecti  in  Do- 
niino  filii,  vestris  justiB  poslulationibus  grato  |con- 
currentes  assensu,  sententiam  venerabilis  fratris 
nostri . .  .  Morinensis  episcopi  (99),  et  dilectorum 
flliorum...  Sancti  Vedasti  (100)  et  Aquiscincti  ab- 
batum,  contra  Cluniacensem  (1),  super  libertatc 
D  in  mouasterio  vcstro  eligendi  abbates,  in  qua  fra- 
tres  monasterii  vestri  pcr  quadraginta  annos  con- 
tinue  permansisse,  legitime  coram  prsdictis  judi- 
cibus  est  probatum,  sicut  rationabilitcr  lata  est, 
ncclegitiina  appcllationesuspensa,ratam  habentes, 

(1)  lilrat  is  adhucllugo  IV  (de  Clermont,)  Raynal- 
di,  Oomitis  Claromontensis,  in  pago  Bellovacensi, 
el  Clemenliaide  Barro  filius,  consanguineus  Ragi- 
naldi  episcopi  Camotensis;  qui,  primum  abbasS. 
Gercmari  Flaviacensis,  indc  S.  DucianiBellovacen- 
sis,  postreroo  Cluniacensis,  ab  anno  H83,  renun- 
tiatus  est.  Non  obiitenim  antsdiem  6  Aprilisanni 
hujus  1199.  Vide  tfov.Gatt.Christ,  tom.  IV»ool.  1145 


4i 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  1199. 


AZ 


aiietoritate  apostolica  confirinainus,   et  proDsentis  X 
Bcripti  patrocinis  commanimua. 

Decernimus  ergo»  etc. 

Datum  Laterani,  xii  Kalendas  Apriiis,  pontiOca- 
tus  nostri  anno  secundo. 

XVIL 

id  Gerhodonem  (2),  abbaiem  Sancti  fVulmari^  ejus^ 
que  fratres  tam  praesentes  quam  futuros .  — 
Recipii  eos  sub  protectione  B,  Petri,  ci  enumcruii' 
tur  bona  ad  ipsos  speclantia. 

(Anno  1199.  Lateruni,  April.  5.) 

IBreqdioni  et  La  Porte  Dutheil,  Regesta  Inno- 
antiillly  t.  HI,  App.,  p.  1075,  ex  Apognipbo, 
qnod  ad  fidem  Autograpbi  exscribi  curavit  D. 
Vacher  de  Bourg-Lange.  Vid  ad  calcem  builaB 
ipaius. 

I^rtOGBfrnus  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

iectis  filiis,  Gbrbodoni,  abbati   monasterii   Sancti 

Walmari,  ejusque  fratribus,  tam  praesentibus  quam 

futans  regularem  vitam  professis   in   perpetuum. 

Quoties  a  nobis  petitur  quod  religioni  et  hone- 

stati  convenire  dignoscitur,  animo  nos  decet  libenti 

concedere,  et  petentium  desideriis  congruum  sufTra- 

gium  impertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii, 

vestrisjudlis  postulationibus  clementer  annuimus, 

et  felicis  recordationisCcelestinipap®,  praedecesso- 

ris  noslri,  vestigiis  inhserenles,  prflBfatum   mona- 

sieriuui  Sancti  Wulmari,  in  quo  divino  maiicipati 

estis  obsequio,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione 

suscipimus,  et  prssentisscriptipriviiegiocomiuu- 

nimus;  inprimis  siquidem  statuentes  ut  ordo  mo- 

nasticus,  qui  secundum  Deum   et  bcatl   Benedicti  C 

lUguIam  ineodem  monasterioinstitutusessedigno- 

scitur,  perpetuis  ibidem  temponbus  inviolabiliter 

observetur.    Prsterea,  quascunque  possessiones , 

quscunque  bona  idem  monasterium   inpraesentia- 

rum  joste  etcanonicepossidet,  aut  in  futurum  con- 

cessione  pontificum,  largitiono  rogum  vel    princi- 

pQm,obIatione  fidelium,8eu  aliisjustismodis^  pras- 

staote  Domino,  poteritadipisci,  firma  vobis  vestris- 

quesuccessoribuset  iliibata  permaneanl ;  in  quibus 

bfic  propriis  duximus  exprimenda  vocabulis: 

Locum  ipsum,  in  quo   praefatum    raonaslerium 

situro  est,  cum  omnibus  pertinentiis  suis;  villam 

Sancti  Wulmari  cum  mercato,  theloneo,  et  omni- 

bus  ejusdeTi  vilise  jurisdictionibus  et  pertinentiis 

interioribus  et  exterioribus,  ab  ipsa  viiia  usque  ad  Q 

feuilum  de  Witra,  quod  de   Comite   descendit,   et 

Qsque  ad  feodum  de  Dudelli   villa,  et   feodum   de 

Dales,  et  usque  ad  feodum  de  Tingri,  et  Feodum  de 

Weriinghetun,  et  usque  ad  rivum  de  («resbere,  et 

flumen  Elnac;  purochiaiem  ecciesiam  ipsius  villse, 

cum  omnibus  decimationibuset  aliis  pertinentiis 

suis;  terram,  cum  nemore  de  feodo  Roberti  Rabel, 

ft  pede  montis  usque  ad  feodum  Lamberti  de  Cors, 

(2) «  XI.  Gerbodo,  seu  Grebindus,  aut  GrebinuSj 
B.  Walmari,  nunc  Boloniensis  dioeceseos  monasterii 
ftbbas,  cui  minime  nominato,  ut  ferunt,  bonorum  et 
Eeciesiarum  confirmationem  GcBlestinus  PP.  III 
anno  1193  indulsit,  testis  legitur  anno  1492  in  lit- 
teris  Idtt  eomitias»  pro  8.  Bertino.  Reperitur  anno 

PAnm.  GGXTII. 


et  Baliaini  de  Milestrec,  quod  possidetis  ab  eo  sub 
annuo  censu  decem  solidorum;  villamdedeadiog, 
cum  ecclesia  et  omnibus  aliis  suis  pertinentiis ; 
viliam  Veteris  Monasterii,  cumecclesiaet  omnibus 
aliis  suis  pertinentiis  ;  villam  Sancti  Martini,  oum 
ecclesia  et  omnibus  aliis  suis  pertinentiis ;  villam 
Magnffi-Villffi,  oum  ecclesia  et  omnibus  aliis  soiB 
pertinentiis  ;  villam  Goloniae,  cum  ecclesia  etomni- 
bus  aliis  pertinentiis  suis,  torris  videlicet  cultii,  et 
omnibus...  piscariis,  paludibus  et  maresois,  apud 
Niuuiei,  dimidiam  barcariam  et  piscariam  ;  Gunde- 
tam  ;  Ricbenacre  ;  Bercbem  ;  Estruem  ;  Fobem  ; 
Berneulas  ;  Evolinghebem  ;apud  Stapes,  mansoa 
triginta  ;  et  in  praedictis  villis  et  viculis,  oomem 
comitatum  et  jurisdiutionem  ;  altare  de  Frene,  et 
duas  carucatas  terrae  et  amplius,  et  hospites  quot 
habetis  in  eadcm  villa,  cum  omni  jurisdictione  et 
redditibus  unnuis,  quos  vobis  debcut,  ct  in  eadem 
vilIa,decimamdemota  ;  altaredeTringri,  cum  om- 
nibus  decimationibus,  et  in  eadem  parochia,  deei- 
mam  crcmentorum  ;  altare  dc  Laires,  cum  totade- 
ciina;  altare  de  Quarti,  cum  tota  deoima;  altare 
deVerIiDghctun,cum  lotadecimu ;  altarede  Wilra ; 
aitarusanctae  Geltrudis  ;  altare  de  Honinghes  ;  alta- 
ria  de  Auci  et  de  Servin  ;  in  parochiade  Kestreke, 
totam  decimam  mcdiatariorum  comitis ;  et  iu  ea- 
dem  parochia,  decimam  Willelmi  Camerarii,  deci- 
mam  de  Dusinghehem,  tcrtiam  partem  decimae  de 
Ilelbesessem,  decimam  de  Oales,  decimam  de  Sckie- 
ses,  decimam  de  Berneulas,  decimam  de  sarto  Ri- 
cheri,  decimara  de  Wencghevai,  decimam  Sanct» 
Gertudis,  tertiam  partem  decimas  de  Verna,  deci- 
mam  de  Welwingc,  decimaui  de  Alinghetum ;  apud 
Berebet,  decimam  de  terris  Balduini  Bibuef,  et  Si- 
monis  Bustel.  deciraan  de  Bossin;  apud  Denebrac, 
dccimam  Castcilaai  de  Faukomberge,  et  in  eadem 
villa  decimam  de  terra  Lambini :  ia  paroohia  de 
Reclinghem,  unam  carucatam  terrae  cultas,  apud 
Capellam,  allodia  Oilardi  de  Buijinghehem,  apud 
Wichinghehem,  aliodia  Giroldi  de  BuccoII,  et  Gi- 
roldi  de  Casroi,  et  Hugonis  de  Chestreka ;  apud  Le« 
dingheham,  quamdam  partem  allodiorum  ipsius 
viila3 ; apud  Lustinghehecn,  aliodia  Rogeri  de  Kaeu, 
et  Giiije,  Bororis  suae  et  duas  partes  molendini  ex 
eorum  dono ;  in  parochia  NoviCasteli,  allodia  Ro- 
berti  Cringclh,  et  Walteri  CroJle  ;  apud  Paninghe- 
rum,  ailodia  Faram  ;  apud  Uuppera,  diraidiam  oaru- 
catura  terrse  ;  apud  Uecout,  ailodiaUugonis  deCoi- 
lesberc,  et  llugonls  de  Kestrehe ;  apud  Hcs6inghe« 
hem,  duas  carucntas  terrae ;  upud  Ilokinghehom, 
unam  carucatam  terrae  ;  apud  Uermarenghes,  alio- 
dia  llu^onia  de  Seles  et  sororum  snarum,  et  Petri 
et  Hiigonis,  ct  sororis  suae;  apud  Yseche,  allodia 
Arnuin  de  Longaviila;  apud  Ferchenes,  allodia 
\trouis,  ct  Joannis  filii   sui,  et  Balduini  cognali 

1106  in  Chronio  Andrenci.  Queedam  praedia  ven- 
didit  monasterio  Clariraarisci,  approbante  Lam- 
berto,  Morincnsi  episcopo,  anno  1199.  Occurritad- 
huc  anuo  1210  in  Ghartulario  S.  Judoci. »  GalL 
Chrisl,  nov,,  tom.  X,  col.  1596. 


43 


AD  INNOCBNTII  TII  RJBGBSTA 


M 


eorum  ;  aptid  Uelleaboun,  allodia  Raineri  Gaval ; 
apud  Hellingbem,  soi  polohinos  frumenti ;  apud 
Marchines,  duos  polchinos  frumenti ;  apud  Bolo- 
niam,  septem  solidos  et  dimidium  ;  apud  Camir, 
quinque  solidos ;  apud  Badingherun,  quinque  soli- 
dos  ;  apud  Malchesberc,  quinque  solidos ;  apud  A1« 
les,  qutnque  solidos ;  apud  Jorni,  sex  solidos ;  apud 
Bovelinghehem,  quinque  solidos ;  spud  Seninghe- 
hem,  quinque  solidos ;  prioratum  deBaileleth,  cum 
omnibus  suis  pcrtinentiis  ;  in  Anglin,  oltare  de  Fo- 
binghes,  et  decimam  de  Ruiwale.  Sane,  novalium 
vestrorum,  qus  propriis  manibus  aut  sumptibus 
colitis,  sive  de  nutrimentis  animaiium  vestrorum, 
nullus  a  vobis  decimas  exigere  vel  extorquereprsB- 
Bumat. 

Liceat  quoque  vobis  clericos  vel  laicos,  liberos 
et  absolutos,  e  ssculo  fugientes,  ad  conversionem 
recipere,  cl  eosabsque  contradictiono  uliqua  reti- 
nere.  Prohibemus  insuper,  ut  nuUi  fratrum  vcstro- 
rum,  post  factam  in  loco  vestro  professionem,  fas 
sit,  absque  abbatis  sui  licentia,  de  eodemloco,  nisi 
arotioris  religionis  obtentu«  discedere.  Discedentem 
vero  absque  communium  litterarumcautiono,  nul- 
Ins  audeat  retinere.  In  parochialibus  autem  cccle- 
siis,  quas  habctis,  iiccat  vobis  sacerdotes  eligcre, 
et  dioDCCsano  episcopo  prsesentare,  quibus,  si  ido- 
nei  fberint  episcopus  curam  animarum  committat, 
ita  quidcm  quod  ci  de  spiritualibus,  vobis  vero  de 
temporalibus,  debeant respondere.  Statuimus  etiam 
ut  infra  flnes  parochiarum  vestrarum  nullus  eccle- 
siam,  vel  *  sine  dicDcesuni  episcopi,  et  vcstro  as- 
sensu,  do  novo  rodincare  pra?snmat,  salvis  tamen 
privilegiisEomanorum  pontiflcum.  Auctoritate  quo- 
que  apostolica  ..  ..  mus^  ne  qiiis  in  vos,  vel  Eccle- 
siam  vestram,  excommunicationls  vel  intordicti 
sententiam,  sine  manifesla  et  rationabili  causa, 
promulgare,  scu  novas  et  indebitas  exactiones  vo- 

bis  et  hominibus  vestris  [imponat.   Stationes 

acas  a  dioecesano  episcopo  in  vestro  monasterio 
Reri  auctoritate  apostolica  inhibemus.  Pro  ohri- 
smate  autem,  oleo  sancto,  consecrationibus  alta* 
rium  seu  basilicarum,ordinationibusroonachorum 
seu  clericorum  vestrorum  ;  qui  ad  sacros  ordines 
fuerint  promovendi  *benedicendo  seu  deducendo  ad 
sedem,  vel  quibuslibet  ecclesiasticis  sacramentis, 
nuUus  avobis,sub  obtentu  consuetudinis,  vel  quo- 
libet  alio  modo,  palafredum,  cappam  sericam,  vi- 
num,  sivequidquam  aliud  audeat  postulare.  8e.... 
quoque  ipsius  loci  liberam  esse  decernimus,   ut 


A  eorum  devotioni  et  extrem»  voluntati,  qoi  se  iUie 
sepeliri  deliberaverint,  nisi  forte  exoommanicaU  '!. 
vel  interdicti  sint,  nullus  obsistat,  salva  tamen  Ju- 
stitia  illarum  Ecclesiarum,  a  quibus  mortaorDm 
corpora  assumuntur.  Obeunte  vero  te,  nunc  ejoa- 
dem  looi  abbate,  vel  tuorum  quolibet  successorum, 
nullus  ibi  qualibet  subreptionis  astutia  seo  vio- 
lentia  prfiponatur,  nisi  quero  fratres  commoni 
consensu,  vel  fratrum  pars  consilii  saniorlBy  ae- 
cundum  Dei  timorem,  et  beati  Benedicti  Regulam» 
providerinteligeadum.  Libertates  praeterea  et  im- 
munitates,  necnon  antiquas  et  rationabiles  consoe- 
ludines  monasterio  vestro  concessas,  et  hactenus 
observatas  ratas  habemus,  et  eas  futuris  tempori- 
bus  illibatas  manere  sancimus.  Decernimus  ergo, 

n  ut  nulli  omnino  hominum  liceat  prsfatum  mo- 
nasterium  temere  perturbare,  autejusposseasionet 
auferrOy  vel  ablatas  retinere,  minuere,  seu  quibos- 
libetvexationibus  fatigare,  sed  omnia  integra,  con- 
serventur,  eorum,  pro  quorum  gubematione  ao 
sustentatione  coocessa  sunt,  usibus  omnimodia 
profutura,  salva  Sedis  apostolicad  auctoritate,  et 
dioBcesani  episcopi  canonica  justitia.  Ad  indicium 
autem  percepto)  hujus  a  Sede  apostoiica  protectio- 
nis,  bazantium  unum  vos  constituislis  nobis  no- 
strisque  successoribus  annis  singulis  soluturos.  Si 
qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica,  sscularisve 
persona,  hano  nostrss  constitutionis  paginam 
sciens,  contra  eam  temere  venire  tentaverity  ae- 
cundo,  tertiove  commonita,  nisi  reatum  suum 
congrua  satisfactione  corrdxerit,  potestatis  honoris- 

C  que  sui  dignitate  careat,  reamque  sedivino  judicio 
existere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a 
sacratissimo  corpore  ac  sanguine  Dei  et  Domini 
redemptoris  noslri  Jesu  Christi  aliena  fiat  atqoe 
in  extremo  examine  divine  ultioni  subjaceat.  Gun- 
ctis  autem  eidem  loco  sua  Jura  servantibus,  si  pax 
Domini  nostri  Jesu  Christi,  quatenus  et  hic  fru- 
ctum  bonsB  actionis  percipiant,  et  apud  districtum 
Judicem  prsmia  slernaB  pacis  inveniant.  Amen. 
Amen.  Amen. 

Ego   Innocentius,    catholic»    EcclesiaB   episco- 
pus. 

Ego  Octavianus,  Ostiensis  et  Velletrensis  epi- 
scopus  (3). 

Q     Ego  Petrus,  Portuensis  et  Sanctas  Rufin»  epl- 
scopus  (4). 

Ego  Joannes,  Albanensis  episcopus  (5}, 


(3)  Vide  Epistolam  Libri  tertii  x,  not. 

(4J  Vide  Epistolam  Libri  quinti  LXix,not. 

(5)  Joannes  Albanensis  episcopus,  Ilic  idem  est 
procul  dubioac  ille  qui  ad  bullum  Appendicis  bu- 
jus  VII  Philippus,  ad  Bullam  vero  ejusdem  Appen- 
dicis  VIII  Joannes,  tituli  S.  Clemeniis  diaconuscar- 
dinalis,  simulque  Viterbieosis  ac  Tuscanensis  epi- 
scopus,  subscribitur,  de  quo  nos,  in  notis,  tum  ad 
easdem  bullas,  tum  ad  Epistolam  Libri  sexti  cxvii 
egimus.  Joannem  enim,  ex  tituli  S.  Clementis  dia- 
cono  cardinale,  episcopoque  simul  Viterbiensi  ao 


Tuscanensi,  episcopum  Albanensem  hoc  ipso,  quo 
data  dicitur  hec  Innocentii  PP.  III  bulla,  anno 
nempe  Incarnationis  1199,  Innocentii  vero  Ponti- 
ficatus  II,  renuntiatum  fuisse,  unanimi  voce  tradont 
bistorici.  Notandum  vero  id  quod  legitor  apod 
Oldoinum,  ad  Ciacon,  iom,  1!,  coL  19,  nempe, 
Joannem  ad  SedemAibanensem,ayiNoquidemll99y 
verum  in  Pentecoste  translatum  fuisae.  Exbacvero 
nostra  Innocentii  Epistola,  Joannem  Jam  ante  men, 
sem  Aprilem  Albanenses  infolae  adeptum  fuisse- 
eTincitur. 


45 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1199. 


46 


Ego  PandalphaSyBaailieaB  XII  Apodtolorum  pre- A.  liB  indiclione   secunda,   Incarnationis    Dominic» 


sbyler  cardinalis  (6). 

Ego  Petras,  tituli  SanctflB  CieciHffi  presbyter 
eardinalis  (7). 

Ego  Jordanus,  Sancta  Pudentinn;e,  til uH  Paeto* 
ris,  presbyter  oardinaHs  (8). 

Ego  Gaido,  Sancts  Mariae  Trdnstyberim,  tiluli 
CaHxti,  presbyter  cardinaHs. 

Ego  Hugo^  presbyter  cardinalis  Sancti  Martini» 
UtuH....  (9). 

Ego  Joannes,  tituli  Suncti  Stephani  in  Coelio 
\fonte,  presbyter  cardinaHs  (10). 

Ego  Soffredus,  lituH  Sancti  Praxedis  presbyter 
cardinalis  (11). 

Ego  Bcrnardus,  Sancti  Petri  ad  Vincula  presby- 
ter  cardinalis,  tituli  Eudoxi®  (12). 

Ego  Joannes,  tituli  Sanctas  Prisca)  presbyter  car- 
diaalis  (13). 

Ego  Gracianus,  Sanctorum  GosmaB  et  Damiani 
diacoDUB  cardinalis  (14). 

Ego  Gerardus,  Sancti  Adriani  diaconus  cardi- 
nalii  (15). 

Ego  Gregorius,  Sanctas  MarisB  in  Aquiro  diaco' 
nas  cardinalis  (16). 

Ego  Gregorius,Sancti  Georgu  ad  Velum  Aureum 
diaconus  cardinalis  (17). 

Ego  Nicolaus,  Sanctas  Marias  in  Cosmedin  dia- 
coDus  cardinalis  (18). 

Ego  Gregorius,  Sancti  Angeli  diaconus  cardi- 
Dalis  (19). 


anno  1199,   pontificatus  vero    domni   Innocentii 
PP.  III  anno  ii. 

Au  bas  de  la  Bulle  ei-dessus  transcrite,  est  attachd 
sur  tacs  de  soie  jaune  et  rouge^  le  sceau  en  plomh^ 
portant  d'un  c6l4  les  effigies  de  saint  Pierre  et  de 
saint  Paul,  avec  ces  letires^  S.  PA,  5.  PE,  et  de 
Vautre,  une  empreinte  pareilte  d  celle  qui  suit. 

INNO 
CENTIVS 
PP.  III. 

Cottationnd  par  nous,  Jean-Charles  Vacher  de 
Dourg'l'Ange,  seigneur  de  Bourg-i^Ange,  avocat  au 
parlement,  chargi  des  ordres  de  Monseigneur  te 
Carde^des-Sceaux  de  France,  a  Voriginal  HaHt  dans 
les  archives  de  Vabbaye  d*AuriHac,  en  un  parchemin 
de  vingt-neuf  pouces  et  demi  de  long^  sur  vingt» 
deux  povces  de  large,  perc4  de  deux  trous  aux  tieux 
B  indiqu4s  par  les  ast^risques^  le  premier  de  tous  indi' 
auant  un  mot  effactf  quon  n'a  pu  Itre.  A  Aurillac^ 
le  12  novembre  1786.  Sign6  J.-C.  Vacher  de  Bouro- 
l'Ange. 

XVIII. 
Joanni  (24),  abhati  Sanctl  Bertini,  ejusque  fratribus 

tam  pnesentibus  quam  futuris,  in  perpetuum,  — 

De  confirmatione  privilegiorum. 

(Anno  1199.  Laterani,  April.  9). 

[Epistolam  hanc,  seu  potius  Bullam,  ex  Chartula- 
rio  antiquo  monasterii  S.  Bertini  diHgenter  ezscrip- 
tam  in  OhartophyJacio  nostro  reposuit  D.  Ch.  ae 
Witte,  cum  iata  notula.  «  II  est  ainsi  conforme  a 
un  ancien  Charlulaire,  tom.  xxi,  fol.  66,  v.» 
anno  1785.  »  Integra,  de  verbo  ad  verbum, 
legitur  in  iibro  xii  Re^estorum  Innocentii  :  ubi 
quo  pacto  inserta  reperiatur  nescimus  (25),  cum 
ad  annum  pontificatus  ii,  evidenter  pertineat.  Oe- 
sideranlur  apud  Baluzium  nomina  subscribentium 

•  •••  «•  .    m  m. 


^   oiuciauiur  apuu  uaiu^iuuu  uuujiua  BUUBcriutsukiuiii 

figo   Bobo,  Sancti  Theodori   diaconus  cardina-  C  cardinalium,  quae  hicapponere  oper;e  pretium  da- 
"^'^^  ximus,  eo  quod  s«pe,  ad  plcniorem  hisloriaeintel- 

Hgentiam,  chronologicamque  tactorum  seriem  ad- 
struendam,  ex  istius  ^eneris  notitiis  utiHtas  non 


iis  (20). 

Bgo  Cencius,  Sanct®  Luci»  ia  Orthea  diaconus 
cardinalis  (21). 

Ego  Hugo,  Sancti  Eustacbii  diaconus  cardina- 
lis  (22). 

Ego  Girardua,  Sancti  Nicolai  in  Garcere  Tull. 
diaconus  cardinalis  (23). 

Datum  Laterani,  per  manum  Rainaldi,  domni 
pap«  notarii,  canceHarii  vicem  agentis,  Non.  Apri- 

(6J  Vide  Epistolam  Libri  noni  cxlv,  not. 

(7)  Vide  Epistolam  Libri  tcrtii  xxxii,  not. 

(8)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxiv,  not. 

(9j  Supplendum  Equitii.  Vide  notas  ad  Episto- 
lam  appendicis  hujus  vii,  not. 

(10)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxiii. 

(11)  Vide  Bpistolam  Libri  quinti  vi,  not. 

(12)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxiii,  not. 

(13)  Vide  Epistolam  Libri  tertii  xv,  not. 

(1-4)  Vide  Epistolam  Appendicis  hujus  vii,  not. 

(15)  Vide  Epistolam  Libri  quinti  lxxxiii»  not. 

(16)  Vide  Epistolam  Libri  octavi  xxix,  not. 

(17)  Vide  Epistolam  Libri  seplimi  Lx,  not. 

(18)  Vide  Epislolam  Appendicis  hujus  vii,  not. 

(19)  Vide  Epistoiam  Libri  quinti  xxix,  not. 

(20)  Vide  Epistolam  Appendicis  hujus  viii,  not. 

(21)  Cencius  Sabelius,  Romanus,  teste  Panvinio; 
ex  canooico  regulari  Lateranensi,  vel,  scribente 
Ciaconio,  ex  Ganonico  S.  MariaB  Majoris,  a  Coeles- 
tiao  PP.  III,  in  iecunda,  ex  Pavinio  vero  in  quarta, 
eardJDalium  creatione,  renuntiatos  est  diaconus 
eardinalis  S.  Luci»  in  Orphea  {sic  enim  legendum, 
noDy  in  Orthea)y  al.  in  Suioe,  et  S.  R.  E.  camera- 


parva  emergat.  Br£q.  tbid.] 

)n  eminenti  sedis  apostoHcsB  specula  disponen- 
te  Domino  constituti,  sicut  imitari  praedecesso- 
res,  etc. 

Ego  Innocentius,  catholicae  Ecclesiae  episcopus. 

Ego  Octavianus  (26),  Hostiensis  et  Velietretensis 
episcopus. 

riusacprocaneellarius;  posteaab  InnocentioPP.  111 
presbyter  cardiualis  SS.  Joannls  et  Pauli^  titulo 
Pammachii ;  demum,  post  Innoccntii  obilum,  Ro- 
manusrenuntiatuspontifex,dictus  estiionoriusIII. 
(22)  Vide  Epistolum  Libri  quinti  lxx,  not. 
j)      (23)  Vide  Epistoiam  Hbri  noni  ccxxii,  not. 

(24)  Joannes  III  de  Ipra  (de  quo  eliam  egimus  ad 
Epistolam  Hbri  octavi  xlv,  not.,  «  Laubiensis  mo- 
u  nachus,  de  consensu»  imo  de  consilio  Simonis 
«  (praedecessorissui)  electus,a  Desiderio.Morincnsi 
«  episcopo,  benedictionem  percepit,  die  xi  Julii  an. 
«  1187.  Biennio  post  a  Clementc  PP.  III  bonorum 
«  omnium  conlirmationem  impctravit;  aCGclestino 
«11U8  (ley.  1197);  ab  Innocentio  PP.  III  eodem 
«  anno,  vel  sequenli.  »  i\ov.  Call.  Crist.,  tom.  III, 
col.  Confirmaiio  illa  ab  illa  ab  Innocentio  PP.  III 
impetrata,  eadem  est  procul  dubio  ac  Epistola  no- 
slra.  Joannes  e  sa;culo  migiavit  an.  1230. 

(25)  Hanc  episLolam  ex  notis  chronologicis  libro 
11  restiiuimus ;  est  nunc  in  libro  citato  ordine 
38  bis.  Edit.  Patr. 

(26)  De  cardinaiibus  hic  subscriptis  vide  supra, 
ad  Epistolam  Appendicia  hujus  ii. 


■' 


47 


AD  INNOCEMTn  III  RBaBSTA 


48 


Ego  Petrus,  Portaensis  et  Sanct»  Rulin»  epi- 
scopus. 

Ego  Paodulphus  (27),  sola  Dei  permissione  Basi- 
licae  XII  Apostolorum  presbyter  cardinalis. 

Ego  Jordanus,  SanctsB  Pudentianstitaii  Pastoris 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Joannes,  titulo  Sancti  Clementis  cardinalis, 
Viterbiensis  et  Tuscan,  episcopus. 

Ego  Guido  (28),  Sanctae  Mariae  Translyberim  ti- 
tuli  Calixti  presbyter  cardinalis. 

Ego  Bugo,  presbyter  cardinalis  Sancti  Martini 
titulo  Equitii. 

Ego  Joannes,  tituli  Sancti  Stepbani  in  GcBlio- 
Monte  presbyter  cardioalis. 

Ego  Gratianus,  Sanctorum  Cosmae  et  Damiani 
diaconus  oardinalis. 

Ego  Gerardus  (29),  Sancti  Adriani  diaconus  car- 
dinalis. 

Ego  Gregorius,Sanctffi  Maris  in  Aquiro  diaconus 
cardinalis. 

Ego  Gregorius,  Sancti  Georgii  ad  Velum  Aureum 
diaconus  cardinalis. 

Ego  Bobo,  Sancti  Theodori  diaconus  cardinalis. 

Ego  Gencius,  Sanct»  LucisB  in  Horthea  diaconus 
cardinalis. 

Datum  Laterani,  ^per  manum  Raynaldi,  domini 

papa  notarii,  vicem   agentis   cancellarii,  v  Idus 

Aprilis,  indictione  secunda,  Incarnationis  Dominicss 

anno  1198  (30),  pontificatus  vero  Domini  Innocentii 

papsB  III  anno  secundo. 

XIX. 

Ad  Heliam  abbatem  el  fratrei  S.  Marix  de  Regniaco. 
—  Privilegiorum  con/irmatio, 

(Anno  1199.  Laterani,  Maii  5.) 
[Call.  ChrisL  Nov.,  xii,  Instrum.  143.] 

Innocentius  episcopuB,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  OIiisHELi£  abbati  monastcrii  S.  Mariflp  de  Re- 
gniaco,  ejusque  fratribus  tam  praesentibus  quam 
futuris  regularem  vitam  professis  in  perpetuum. 

Religiosam  vitam  eligentibus  apostolicum  conve- 
nit  adesse  praesidium,  ne  forte  cujuslibet  temerita- 
tis  incursus,  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut  ro- 
bur,  quod  absit !  sacroc  religionis  infringat.  Eapro- 
pter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris  justis  postula- 
tionibus  clementer  annuimus,  et  praefatum  mona- 
sterium  S.  Marias  de  Hegniaco  in  quo  divino  estis 
obsequio  mancipati,  sub  B.  Petri  et  nostra  prote- 
ottone  suscipimus,  et  prassentis  scripti  privilefjio 
oommunimus.  Imprimisquidem  statuentes  utordo 
monasticus  qui  secundum  Deum  et  beati  Benedicti 
Regulam  atque  institutionem  Gistercensium  fra- 
trum  in  eodem  monasterioinstitutusessedignosci- 
tur,  perpetuis  ibidem  temporibus  inviolabiliter  con- 
servetur.  PrsBterea  quascunque  possessiones,  quae- 


A  cunque  bona  idem  monasteriam  in  presentiamm 
juste  et  canonice  possidet,  aut  in  futurum  concea-  i 
sione  pontiflcum,  largitione  regam  vel  principam,  < 
oblatione  fidelium,  seu  aliis  justis  modis,  pmtan-  - 
te  Domino,  poterit  adipisci,  firma  vobis  vestrisqae 
successoribus  et  illibata  permaneant.  In   qaibas 
haec  propriis  duximus  exprimenda  vocabalis  : 

Locum  ipsum  in  quo  pracfatum  monasterium  si- 
tum  est,  cum  vineis,  terris  et  omnibus  snis  perti- 
nentiis  ;  grangiam  quae  est  juxta  abbatiam  cuni  soit 
pertinentiis  ;  grangiam  de  Essars  cum  pertinentiia 
suis ;  grangiam  de  Fontismo  cam  pertinentis  suis ; 
grangiam  deUldunocum  pertinentiis  sais ;  domam 
de  Campo-Lenias  cum  pertinentiis  suis ;  grang^am 
de  Cherbonere  cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam  de 

^  Lescheriiscumomnibuspertinentiissois;  cellariam 
de  Glamecin  cum  pertinenliis  suis ;  gran^am  de 
Bellovidere  cum  omnibus  pertinentiis  suis ;  terraa  et 
prata  de  Vaureta  cum  earum  pertinentiis ;  grangiam 
deGosath  cum  omnibus  pertinentiis  suis;  grangiam 
de  Ghatz  cum  omnibus  suis  pertinentlis ;  grangiam 
de  Treclin  cum  molendino  et  omnibas  aliis  sait 
perlinentiis ;  cellarium  de  Vallibus  cum  omnibat 
suis  pertinentiis,  et  cellarium  de  Cbabliecum  om- 
nibus  pertinentiis  suis.  Sane  laborum  vettrorum 
quos  propriis  manibus  aut  sumptibus  colitis  tam  de 
terris  cultis  quam  incultis,  sive  de  hortis  et  de  vir- 
guUis  et  piscationibus,  seu  de  nutrimentis  anima- 
lium  vestrorom,nulIus  a  vobisdecimas  exigere  vel 
extorquere  praesumat.  Liceat  quoque  vobis  cleri- 
cos  vel  laicos  liberos  et  absolutos  e  saeculo  fugien- 

C  tes  ad  convereionem  recipere,  et  eos  absque  eontra- 
dictione  aliqua  retinere.  Prohibemus  insuper  at 
nulli  fratrum  vestrorum  post  factamin  monasterio 
vGstro  professionem  fas  sit  absque  abbatit  sui  licen- 
tia  de  eodem  loco  discedere,  discedentem  vero  abs- 
que  communium  litterarumcautione  nullus  aadeat 
retinere.  Quod  si  quis  forte  retinere  praBsampserit, 
licitum  sit  vobis  in  ipsos  monachossive  conversoa 
regularem  sententiampromulgare.lllud  districtias 
inhibentes  ne  terras  seu  quodlibet  benefioium  eccle- 
siae  vestrae  collatum  liceat  alicui  personaliter  dari, 
sive  alio  modo  alienari  absque  consensa  totias  ca« 
piiuli  vel  majoris  aut  sanioris  partis  ipsias.  Si  qu» 
vero  donationes  vel  alienationes  aliter  quam  dictum 
est  factae  fuerint^  eas  irritas  esse  censemus.  Ad  baeo 

D  etiam  prohibemusnealiquis  monacbus  sive  conver- 
sus  sub  professione  domus  vestra  astrictus,  sine 
consensu  et  licentia  abbatis  et  majoris  partis  et  ca- 
pituli  vestri  pro  aiiquo  fidejubeat,  vel  ab  aliquo  pe« 
cuniam  mutuo  accipiat  ultra  pretium  capituli  vestri 
providentia  constitutum,  nisi  propter  manilestam 
domus  vestrae  utilitatem.  Quod  si  faoere  praeaum- 
pserit,  non  teneatur  conventus  pro  his  aliquatenus 


(27)  De  Pandulpho,  qui  ad  Epistolam  ii  supra  ci- 
tatam  subscriptus  non  reperitur,  vide  Epistolam 
iibri  noni  cxlv,  not. 

(28)  De  Guidone,  idem.  Sed  vide  Epistolam  iibri 
tertii  xxvuii  not. 


(29)  De  Gerardo  idem,  sed  vide  Epistolam  libri 
quinti  lxxxiii,  not. 

(30)  Sio  in  Apographo  quod  in  Gartopbylacio 
nostro  repoBuit  D.  Ch.  de  Witte.  Veram,  ez  syn- 
chroaismit  oerto  certiut  legendum  ett  1199. 


49 


BUPPLEHENTUM.  —  AN.  1199. 


50 


respoDdere.  Licitom  praterea  sit  yobis  in  causis  A  laborandum  adJuveriutiDilliBdiebus  inquibus  vos 


propriie  eive  oivilem  sive  criminalem  coatiDeant 
qoaetionem  fratrum  vestrorum  testimoniiB  uti,  ne 
pro  defectu  testium  jus  vestrum  in  aliquo  valeat  de- 
perire.  [Qsoperauotoritateapostolicaiahibemus,  ne 
nllusepiscopusvel  aliaquslibetpersoaa  ad  sjaodos 
Tel  conventus  forenses  vos  ire,  vel  judicio  ssculari 
de  vestra  propria  substantiavel  possessionibus  ve- 
•tris  sobjacere  compellat ;  nec  ad  domos  vestras 
oausa  ordines  celebrandi,  causas  traotandi,  vel  cou- 
fentas  publicos  convocandi,  venire  prsesumat ;  neo 
regolarem  electionem  abbatis  vestri  impediat,  aut 
de  instituendo  vel  removendo  eo  qui  pro  tempore 
ftierifcy  contra  statuta  Cisterciensis  ordinis  sealiqua- 
tenos  intromittat.  8i  vero  episoopus  in  cujus  paro- 


laboratis  et  alii  feriantur,  eamdem  sententiam  pro- 
tulerint,  ipsam  taoquam  coatra  sedis  apostolicaB 
iadulta  prolatani  duximus  irrilandam,  oec  ull« 
litterae  firmitatem  habeaat  quas  tacilo  nomine  Ci- 
stercieasis  ordinis  et  contralenorem  apostolicorum 
privilegioruni  constiterit  impetrari.  Paci  quoque  ac 
tranquillitativestraepaternaimposterum  sollicitudi- 
ne  providere  voleotes,  auctoritateapostolicaprohi- 
bemus,  ne  infra  clausuras  locorum  seu  grangiarom 
vestrarum  uilus  rapiaam  scu  furtum  committe- 
re,  igaem  apponere,  sanguiaem  fundere,  homi- 
nem  temere  capere  vel  interHcere,  seu  violentiam 
audeat  exercere.  Proiterca  omnes  libcrtateset  im- 
munitates  a  prsedecessoribusnostrisRomanis  pon- 


ehia  domos  vestra  fundata  est,  cum  humilitate  ac  n  tiflcibus  ordini  vestro  concessas,  necnon  libertates 

«.•  •.  •*■  !«•■■  1  ^^  A  «•  t*  <•  ■! 


devotione  qua  oonvenit  requisitus  substitutum  ab- 
batembenedicereyetaliaquae  adofflcium  episcopale 
pertinent,  vobis  conferre  renuerit,  licitum  sit  eidcm 
•bbati,  si  tamen  sacerdos  fuerit,  proprios  novitios 
beDedicere,  et  alia  quas  ad  officium  suum  pertinent 
ezercere,  et  vobis  omnia  ab  alioepiscopo  percipere 
qnea  vestro  fuerint  indebite  denegata.  Illud  adji- 
dentes  utin  recipiendis  professionibus  qu»  a  bene- 
dietis  velbenedicendis  abbatibus  exhibentur,ea  sint 
tpiBcopi  forma  et  expressione  oontenti,  qu®  ab  ori- 
gioe  ordinis  noscitur  instituta,  ut  scilicet  abbates 
ipsi  salvo  ordine  suo  proflteri  debeant,  et  contra 
statota  ordinis  sui  nullam  professionem  facere  com- 
pellantnr.  Pro  consecrationibus  vero  altarium  vel 


et  exemptiones  sscularium  exactioaem  a  regibus 
et  priacibus  vel  aliis  ndeiibus  ratioaabiliter  vo- 
bis  iaduUas,  auctoritate  apostolica  coafirmamos, 
et  pra^seatis  scripti  privilegio  commuaimus. 

Deceraimus  ergo  ut  aulli  omaiao  bomiaum  li- 
ceat  pnefatum  mooasterium  temere  perturbare 
aut  ejns  possessioaes  auferre,  vel  ablatas  retiae- 
re,  miauere,  seu  quibuslibel  vexatioaibus  fati- 
gare  ;  sed  omaia  iategra  coaserveatur,  eorum  pro 
quorum  guberaatioae  ac  susioatatioae  coaoessa 
suot  usibus  omaimodis  profutura,  salva  sedis 
apostolicffi  auctoritHte.  Si  qua  igitur  ia  fbturum 
ecclesiastica  ssecuIariRvepersoaa  haac  nostrse  oon- 
stitutionis  paginam  scieos  coatra  eam  temere   ve- 


eecleeiarum,  sive  pro  oleo  saacto,  vel  quolibet  ec-  p  ^^^^  teotaverit,  secuado  tertiove  commouita,  nisi 


elesiatico  sacramento,  nullus  a  vobis  aut  sub  ob- 
tentn  consuetudinis,  vel  alio  modo,  quidquam  au- 
deat  extorquere  ;  sed  hec  omnia  gratis  vobis  epi- 
ecopns  dicecesanus  impendat.  Alioquin  liceat  vobis 
qoemcunqoe  voloeritis  adire  antistitem  gratiam  et 
eommnnionemapostolicaesedishabentem,  qui  no- 
•tra  fretos  anctoritate  vobis  quod  postulatur  im- 
peodat.  Quod  si  sedes  dioecesani  episcopi  forte  va- 
caverit»  interim  omnia  ecclesiastica  sacramenta  a 
vicinie  episcopis  accipere  libere  et  absque  coatra- 
dictione  possitis,  sic  tamen  ot  ex  hoc  nullum  prs- 
judicium  imposterum  propriis  episcopis  generetur. 
Qoiaverointerdum  propriorumepiscoporum  copiam 
non  habetis,  si  quem  episcopum  Romanae  sedis,  ut 
diximosy  gratiam  atqoe  communionem  apostolicn 
sedis  habentem,  et  de  quoplenam  notitiam  habea-  ^ 
tis,  per  vos  transire  contigerit,  ab  eo  benedictioaes 
vasorom  et  vestium,  coasecratioaesaltarium,  ordi- 
nationes  monaohorum,  aucloritate  apostolicae  sedis 
recipere  valeatis.  Porro  si  episcopi,  vel  alii  eccle- 
darom  rectores,  in  monasteriumvestrom,  vel  per- 
iODas  inibi  consitotas,  sospensionis,  excommoni- 
cationb,  vel  interdicti  sententiam  promulgaferiat, 
sive  etiam  in  mereenarios  vestros,  pro  eo  quod  de- 
dmas  non  eolvitis  sivealiquaocoasioneeorum  quae 
ab  apottolica  benignltate  vobis  indulta  sunt,  seu 
benefoctoree  vestros  pro  eo  qood  aliqoa  vobis  be- 
Befleia  vel  obaeqoia  ez  charitate  prsBtiteriDt,  vel  ad 


reatum  suum  congrua  satisfactioae  correxerit, 
potcBtatis,  hoaorisque  sui  digaitate  careat,  ream- 
que  se  diviao  judicio  existere  de  perpetrata  iai- 
quitate  cogaosoat,  et  a  sacratissimo  corpore,  ac 
saaguiue  Oei  et  Domiai  Redemptoris  nostri  Jesu 
Christi  aliena  tiat,  atque  in  extremo  examinedivi- 
nee  ultioni  subjacceat.  Guactis  autem  eidem  loco 
suajura  servaatibus  sit  pax  Domiai  nostri  Jesu 
Ghristi,  quntenus  et  bic  fructum  boase  actioois  per- 
cipiaut,  et  apud  districtum  judicem  praemia  aeterns 
pacis  inveaiaat.  Amea,  amea,  amon. 

Ego  Inaoceatius  catholicffi  Ecclcsi/c  episcopus. 

Ego  Octavianus  Ostensis  et  Velletreasis  episco- 
pus. 

Ego  Petrus  Portueasis  et  S.  RuQaae  episcopus. 

Ego  Joaaaes  Albaaeasis  episc. 

Ego  Paadulfus  presbyter  cardiaalis  Basilic»  zn 
Apostolorum. 

Ego  Petrus  tituli  S.  Cecilise  presbyter  cardi- 
nslis. 

Ego  Jordanusprcsbytercardinalis  Sanctas  Puden- 
tiana)  et  Pastoris. 

Ego  Guido  S.  Marise  Transtyberira  tituli  Gallizti 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Hugo  presbyter  cardiaalis  S.  Martioi  ti- 
tuli 

Ego  Joaanes  tituli  S.  Stepbani  in  Celio  monte 
presbyter  cardinalis. 


bi 


AD  INNOCBNTII  III  aBGBSTA 


53  : 


Ego  Ginthias  tituH  S.  Laarentii  in  Lucina  pre«  A  Juste  ao  pacifice  possidetis,  et  in  aulhentico  facto 


byter  cardinalis. 

Ego  Goffredus  tituli  Sanctae  Praxedia  presbyter 
cardinalis. 

Ego  Bernardus  S.  Petri  ad  Vincula  presbyter  car- 
dinalis  tit.  S.  Eudoxie. 

Ego  Joannes  tituli  S.  PrisosB  presbyter  card. 

Ego  Girardus  tituli  S.   Marcelli   presbyter  oar- 
dinalis. 

Ego  Gratianus  6S.  Gosmse  el  Damiani   diaconus 
oardinalis. 

Ego  Girardus  S.  Adriani  diaconus  cardinalis. 

EgoGregorius  S.  Marin  in  Aquino  diaconus  oar- 
dinalis. 

Ego  Gregorius  S.  Georgii  ad  Velum  Aureum  dia- 
conus  cardinalis. 

Ego  Nicolaus  S.  Maris  in   Cosmedin  diaconus 
oardinalis. 

Ego  Gregorius  S.  Angeli  diaconus  cardinalis. 

Ego  Bobo  Sancti  Tbeodori  diaconus   cardinalis. 

Ego  Gencius  S.  Luciss  in  Oukea  diaconus  car- 
dinalis. 

Ego  Hugo  S.  Eustachii  diaconus  cardinalis. 

DatumLaterani,permanumRainaididomni  pape 

notarii  cancellarii gentis  [lorte  Veron»  de- 

gentis]  III  Nonas  Maii,  indictione  ii,  Incarnationis 

Dominic®  anno  1199,  pontificatus  vero  domni  In- 

nocentii  paps  III  anno  secundo. 

XX. 

Ad  abbatem  {3\  )et  conventum  S,  Ctermani  de  Pratis, 
—  Confirmat  eis  possessiones^  quas  nobilis  mulier 
PhiUppay  eorum  monasterio  concesserat. 

(Anno  1199.  Laterani,  Maii  f5.) 

[Buliam  hanc  edimus  ex  Apographo  a  nobis  ipsis 
diligenter  exscripto  ad  fidem  autographi  in  ar- 
cbivis  monasterii  8.,  Germani  dePratisasservati, 
quod  nobiscum  communicavit  D.  Poirier.  Huio 
autographo  appendet  sigillum  seu  bulia  Pon- 
tincis,  optime  conservata  ex  fiio  bombycino  rubro 
et  lutaceo.  Br6q.  ibid,]. 

INN0GENT1U6,  cpiscopus,  scrvus  scrvorum  Dei,  di- 

fectisfiliis abbati  ei  convcntui  Sancti  Germani 

de  Pratis  salutem  et  apostolicum   benedictionem. 

Gum  nobis  petitur  quod  justumestet  honestum, 
iam  vigorsequitalis,  quam  ordo  exigit  rationis,  ut 
id  per  sollicitudinem  officii  nostri  ad  debitum  per- 
ducatur  effectum.  Eaproptcr»  dilecti  in  Domino  filii« 
vestrlset  justis  poslulationihus  inclinati^possessio- 


B 


exinde  plenius  continctur,  vobis,  et,  per  voa,  Eo- 

ciesia)  vestrs,  auctoritate  apostoiicaconfirmamus, 

et  prffisentis  scripti  patrocinio  communimna.  De- 

cernimus  ergo,  ut  nuili  omnino  hominum   liceat 

hanc  paginam  nostr»  confirmationiB  infringere,  vel 

ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  at- 

tentarepraesumpserityindignationnemomnipotentis 

Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus,  se 

noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  Idibus  Maii^  pontificatus  nostri 

anno  seoundo. 

XXL 

Ad  abbatemj32),  et  ronventum  monasHrii  Alimon- 
tensis,  -^dapellx  deOrantreing  possessionem  ipsis 
confirmat, 

(Anno  1199.  Laterani,  Jun.  5.] 

[Ex  chartulario  monasterii  Allimontensis. 
Brequeqny  ibid.] 

Justis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  faci- 
lem  proebere  assensum,  et  vota,  qu»  a  rationie tra- 
mitenon  discordant,  efiectu  prosequente  complere. 
Eapropter,  dileoti  in  Domino  filii,  vestris  justis 
postulationibus  gratoconcurrentesassensu,  capel- 
lam  deGrantreing  (33),  sicut  justeac  pacifice  po8si« 
detis,  vobis  et  per  vos  EccIesieB  vestrsB  auctoritate 
apostolica  cunfirmamus,  et  praesentis  scripti  patro- 
cinio  communimus.  Nulli  ergo  omnino  homiDum 
liceat  hanc  paginam  nostrae  confirmationis  infrin- 
gere,  velei  ansu  iemerario  contraire.  Si  quisautem 
hocattemptare  prffisumpserit,  indignationem  om- 
C  nipotentis  Dei  et  beatorum  Petriet  Pauli  apostoio- 
rum  ejus  se  novcrit  incursurum 

Datum  Laterani,  Nonas  Junii,  pontificatus  nostri 
anno  secundo. 

XXII. 

AdJoannem{3k)^abbatem  S,  Genovefas  Parisiensis. 

Concedit  ei  usum  mitra*, 

(Anno  H99,Laterani,  Jun.  10.) 

[Ex  Apographo,  quod  ad  fidem  Aulographi,  in  Ar- 
chivis  abbati»  8.  Genevofaj  asservati,  diligenter 
exscriptum,  nobiscum  communicavit  D.  abbas 
Mongez,  Regiffi  Inscriptionum  humaniorumque 
Litterarum  Aoademis  Socius.  Br6q.  ibid.] 

Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lecto  filio,  JoANNi,  abbatiSancts  Genevofffi  Parisien- 
eis,  salutcm  et  apostolicam  benedictionem. 


nes  quas  nobilis  mulier,  Philippa  nomine,  monaste-  ^     lila  specialis  praerogativa  dilectionis  et  grati», 
rio  vestro  provida  deliberatione  concessit,  sicut  eas      quamad  Ecclesiam  tibi  commissam,  et  personam 


f31)  Vide  Epistolam  Appendicis  hujus  iii,  not. 

(32)  DeAbbatibus  Monasterii  Altimontensis,  circa 
hffic  in  quibus  versamur  tempora,  pauca  hffic  apud 
autores  Novsr  Galiiffi  Christianffi,  tom.  III,  col.  117. 

«  xviii.  Robcrtusan.  1185contulil  Ecclesiae  Ni- 
«  nivensi  omne  jus  quod  habebat  in  Parochia  de 
(f  Xaintes,  occurrit  et  anno  sequenli. 

u  XIX.  Radulphus,  an.  1202  et  1209.  RecensituB 
(c  etiam  anno  1^12,  etc.  » 

(33  AL  Graudi-Heniensi,  uti  annotatum  est  in 
apographo.  «  Le  village  de  Grautrcinji;,  Grandi- 
«  Renium,  est  sitn^&douxlieues  otdemiede  Mau- 
«r  benge  aur  ie  chemin  menant  h  Bineh^  dans  le 
«  Brabant  Autrichien.  » 


Num  idem  ac  Reneh  ?  Gerte,  jus  in  Ecclesiis  Heng 
et  Chiweneis  olim  a  capitulo  Aquisgranensi  Fratri- 
bus  Altimontensibus  traditum  fuerat.  Vide  apud 
Miraeum^  tom.  I,  pag.  544,  cap.  lvii.  Ecclesiae  au- 
tem  illffi  Gapitulo  Aquisgranesi  concessffi  fuerant, 
a  Burcbardo  Cameracensi  Episcopo  anno  1122. 
Vide  ibid.  pag.  523,  ubi  hffic  annotavit  J.  F.  Fop- 
pens:  t  Hench  et  Chivenis,  Kuiveiy  sunt  vici 
•  Hannoniffi,  quorum  Altaria  seu  predia  Canonici 
«  B.  Mariffi  AquigranensisMonaobis  Altimontensi- 
«  bus,  prope  Malbodiffi  Hannonniffi  oppidum,  con- 

(34)  VideEpistolam  libri  tertii  XLVy  not. 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1199. 


54* 


tatm  habnimot,  dum  in  minori  eramus  officio  con-  A  leclis  filiis  Leprosis  S.  Lazari  Meldensis,  aalutem 
stitDti,  et  inceresanter  habemua,  nos  admonet  et     et  apostolicam  benedictioDem. 

hortatur,  ut  honori  et  commodis  tuis  eollioitius  in- 

tendere  debeamus,  et  ea  facere,  quc  ipsius  Ecclesiea 
toamqne  pariter  utilitatem  respiciant  et  profectum. 
Gam  igiluroperis  exhibitioprobatiodilectionisexi- 
itat,  in  signum  gratiea,  quam  olim  in  nostris  oculis 
iDTenisti,  devotionem  tuam  ornamento  mitraB,  usu- 
que  ipsius,  ad  honorem  Ecdesiea  tu»,  duzimus  per 
lonaiiter  decorandam ;  in  proposito  et  voluntate 
gerentes,  nt  magora  pro  te  in  posterum,  volente 
DominOy  faciamus.  Tu  ergo,  sicut  vir  providus  et 
bonestus,  sic  ea  roveronler  utaris  ut  nuUus  in  te 
notari  possit  abusus. 

Datam  Laterani,  quarto  Idus  Junii,  pontificatus 
oostri  anno  secundo. 

Sigillum, 

XXIIL 

Ad  decanum  el  eapitulum  Sanetx  Mariss  et  Sancii 
Tkeobaldi  Metensis.  —  Recipiunlur  sub  proteciione 
beati  Petriy  et  confirmaiur  eis  specialiier  ecclesia 
Sanetx  CruciSynecnon  capella  S.  Ferrucii, 

(Anno  H99.  Laterani,  Jul.  30.) 

[Ex  Arohivio  Ecdesis  Collegialis  S.  Theobaldi 
Metensis.  Br^quiony  ibid.] 

Innogehtxus,  episcopus,  servusservorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  decano  et  capitulo  Sanctas  Mariae  et  San- 
eti  Theobaldi  Metensis,  salutem  et  apostolicam  be- 
neditionem. 

Sacroaancta  Romana  Ecclesia  devotos  et  humi- 
les  filios  ex  assueta  pietatis  ofQcio  propensius 


B 


.  .  .  Pracbendam  quam  habetis  in  ecclesia 
Sancti  Stephani  Meldensis  cum  p&rtinentiis  suis, 
sicut  eam  juste  et  rationabiliier  possidetis  .  .  . 
auctoritate  apostoiica  confirmamus,  etc.    .    .    . 

Datum  Laterani,  xv  Kalend.  Septembris,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  secundo. 

XXV. 

Ad  universos  Chrisii  fideles  in  Saxonia  et  Wesipha^ 
lia  constiluios  —  Ut  pro  fide  Chrisliuna  vinliter 
accingantur, 

(Anno  4199.  Laterani,  Octob.  5.) 

[LiLBJEGREN,  Diptom,  Suecanum,  1,  143.) 

Innogentius  episcopus universis  Christifide- 

h'bus  in  Saxonia  et  Westphalia  constitutis,  salu- 
tem,  etc. 

Sicut  ecclesiasticae  lectionis  censuracompelli  non 
patitur  ad  credendum  invitos,  sic  sponte  credenti- 
bus  apostolica  sedes,  quaematcrestomniumgene- 
rali8,munimen  sus  protectionis  indulget,  et  fideles 
ad  defensionem  eorum  salubribusmonitis  cxhorta- 
tur,  ne  si  nuper  conversis  negatum  fuerit  defensio- 
nis  auxilium,  vel  in  primos  revertantur  errores.  vel 
eos  saltem  preniteat  credidisse.  Accepimus  enim 
quud  cum  bonaememoriseM.episcopusLivoniensis 
fuisset  provinciam  Livoniensem  ingressusin  verbo 
Domini  laxans  prsedicationis  suae  retia  in  capturam, 
inter  populos  barbaros,  qui  honorem  Deo  debitum 


diiigere   consuevit,   et,   ne   pravorum  hominum  C  animalibu8brutis,arboribusfrondo8is,aquislimpi 


molestiis  agitentur,  tanquam  pia  mater,  sue  pro- 
tectionis  munimine  confovere.  Bapropter»  dilecti 
in  Domino  fllii,  vestris  justis  postulationibus  grato 
eoncorrontes  assensu,  Ecclesiam  et  personas  ve- 
stras,  cnm  omnibosbonis  quae  inpraesentiarum  ra- 
iionabiliter possidetis,  autin  futurum justismodis, 
pneatante  Domino,  poteritis  adipisci,  sub  beati  Pe- 
tri  et  nostra  protectione  suscipimus.  Specialiter 
aotemecdesiamSanctaBCrucis,  et  capellam  Sancti 
Fermcii,  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  sicut  eas 
jnsle  ac  pacifice  possidetis,  vobis,  et  per  vos  Eccle- 
eiiB  veetra,  auctoritate  apostolica  confirmamus,  et 
presentis  acripti  patrocinio  communimus.  Nulli 
ergo  omnino  hominum  licitum  sit  hacc  nostrae  pa- 


dis,  virentibus  herbis  et  spiritibus  immundis  im- 
pendnnt,  usque  adeo,  Dominoconcedente,  profecit, 
ut  mullosa  suiserroribusrevocatosad  agnitionem 
perduceret  veritatis,  et  sacns  buptismatis  unda  re- 
natos  doctinis  salutaribus  informaret.  Verum  ini- 
micusbomo,quitanquam  leo  rugiens  circuit  quae- 
rens  quem  devoret,  invidens  conversioni  eorum 
pariter  et  saluti,  persecutione  paganorum  adja- 
cehtium  in  eos  iniquis  suggestionibus  excitavit, 
cupientium  eos  delere  de  terra  et  de  partibus  illis 
Ghristiani  nominis  memoriam  aholere.  Ne  igitur 
nostrae  nenligentiae  valeat  imputari,  si  hi  qui  jam 
crediderunt  retro  cogantur  abire,  nec  praesumant 
aliqui  fidem  nostram  recipere  si  hi  qui  Jam   rece- 


ginam  protectionis  et  confirmationis  infringere,  0  P®"*""^  *  P*^^."^'"'"  ^°^""*^"® '^'^*"®®""^'"*^®' 


vel  ei  aaso  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc 
attemptare  praBSumpserit,  indignationem  omnipo- 
tentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum 
fljas  se  Boverit  incursnrum. 

Datam  Laterani,  iii  Kalendas  Augusti,  pontifica- 
toa  noetri  anno  eecundo. 

XXIV. 

Leproeis  S.  Latari  Meldensis  unam  prxhendam  in 
ecelesia  S.  Stephani  Meldensis  confirmat. 

(Anno  1199.  Laterani,  Ann.  18.) 

[DuPLBSSis,  Eist.  de  Meaux,  II,  84.) 

ImfOCBrnua  epifloopaB,  Bervas  Bervorum  Dei,  di- 


fensi,  universitatem  vestram  monemuset  exhorta* 
mur  attentius,  in  remissionem  vobis  peccaminum 
injungentcs,  quatenus  nisi  pagani  circa  Livonien- 
sem  Ecclesiam  constituti  cum  cbristianis  treugas 
inire  voluerint,  et  initas  observaverint,  ad  defen- 
sionem  Cbristianorum  qui  sunt  in  partibus  illis  po- 
tenter  et  viriliter  in  nomine  Dei  exercituum  assur- 
gatis.  Nos  autem  omnibus  de  partibus  vestris  qui 
sanctorum  limina  voverunt,  praes  '.ntium  auctori- 
tate  concedimus  ut  in  voti  commutatione  emissi,  ad 
defensionem  Livonicnsis  ecclesiae  ad  partes  illas 
pro  reverentia  nominis  Ghistiani  procedant.  Omnes 
quiaddefendendam  Livoniensemecclesiam  et  Ghri- 


f 


66 


AD  INNOCBNTII  III  RBGESTA 


66 


siianos  in  illis  parlibus  coDstitutos  divino  zelo  auc-  A  post  obitura  prsedecessoris  tui  Stepbani,  bons  me' 


oensi  duxerint  transeundum,  sub  beati  Petri  et  no- 
straprotectionesuscipimus,  eteis  apostolici  patro* 
cinii  beneBoium  impertimur. 
Datum  Laterani,  iii  Nonas  Octobris. 

XXVI. 

Ad  Odonem  (25)  Pnrisiensem  episcopum ,  eju^que 
suceessores.  —  De  confirmatione  bonorum  et  privi- 
Ugiorum. 

(Anno  1199.  Laterani,  Nov.  11.) 

[Bx  Chartulario  Episcopi  Parisiensis,  ms.  in  Biblio- 

theca  Regia,  n.  5185,  pag.  67.  Brequiony  ibid.] 
Quanto    nobiiis  el   gloriosa    Parisiensis    Ecclesia 
pro  sede  regis  Francorum  existit  famosior,  et  in 
amoro  et  rcvprentia  beati  Pctri  ei  sanclae  Romanae 


moria?  Parisiensis  episcopi,  inclytae  recordationis 
Lodowiciis,  quondam  rcx  Francorum,  in  terris 
ejusdem  episcopatus  fecit,  de  c©tero  fieri  prohi- 
bemus,  et  ab  aliquo  exigi  prohibemus,  sed.  sicut 
ab  eodem  ro£^(i  pra?deccssori  tuo,  bonaB  memoriaj 
Theobaldo,  Parisicnpi  episcopo,  ejusque  successo- 
ribus  in  perpetnnm,  condonata  est,  ct  scripto  fir- 
mata,  per  prapsentis  scripti  paginam  confirmamus. 
Prflnterea,  pactum  ot  conventiones  inter  prsdeces- 
sorem  tuum  Stcphannm,  quondam  praedirta*  ec- 
clesia;  cpipcopum,  et  supradictum  Lodowicum, 
regem  Francorum  bonaa  memoriae,  factas  de  loco 
in  suburbio  Parisiensi  sito,  qui  Campellus  nominatnr 
tibi  nihilominus confirmamus ;  ita yidclicet, ut  tertia 


Ecclesiae,  venerabilis  fraler  Odo  episcope,  manife-  n  parstutiusredditusfossalisiliiusterrae,  siveincensu 


stie  argumentis  exstas  devotior,  tanto  propensius, 
in  iis  quae  ad  utriusque  decus  et  emolumentum 
spectare  noscuntur,  optata  sufTragia  impertimur. 
Ideoque,  venerabilis  fraterin  ChristoOdo  episcope, 
rationabilibus  poi-tulationibus tuis  gratum  praeben • 
tea  assensum,  quaecumque  Parisiensis  Ecclesia  in 
praesenti  juste  et  canonice  pos?idet,autin  futurum 
concessione  Pontificum,  liberalitate  regum,  largi- 
tione  principum,  oblatione  fidelium,  seu  aliis Justis 
modis,  Oeo  propitio,  poterit  adipisci,  tibi  tuisque 
successoribus,  et  pcr  vos  Parisicnsi  Ecclesiae,  ad 
exemplarpraadccessorum  nostrorum  felicis  memo- 
ri»,  lonocentii,  Lucii,  Eugeoii,  Alexandri,  Ciemen- 
tis  et  Ccelestini,  Romanorum  pontificum,  aposto- 
lici  muniminis  prlvilegio  commuQimus:  in  quibus 
hac  propriis  duximus  exprimenda  vocabulis. 

Eoclesiam  scilicel  Sancti  Marcelli ;  ecclesiam 
8ancti  Glodoaldi,  cum  Villa  et  omnibus  appendi- 
tiissuis  ;  ecclesiam  Sancti  Germani  Autissiodoren- 
sis  ;  ecclesiam  Sancti  Eligii ;  ecclesiam  quoque  do 
Gampellis,  cum  praebendis  et  tribus  Parochiis,  id 
est  de  Sancto  Mederico,  de  Gapella  et  de  Kerris, 
eidem  ecclesia  pertinentibus,  salvo  nimirum  censu 
duorum  solidorum  monelae  illius  terrae,  quae  in 
partibus  iliis  expendiiur,  Senonensi  ecciesiffi  an- 
nualiter  persolvendo,  quas  videlicetsupradictae  eo- 
cleaiffi  ad  jus  el  proprietatem  Parisiensis  ecclesiae, 
et  ipsius  Episcopi  pertinere  noscuntur ;  jus  etiam 
Episcopale  in  subscriptis  Abbatiis  et  earum  Paro- 
chiis,  seu  Parochianis  ouinihus;   vidclicet,  in  ab- 


sive  in  emptionibus,  venditionibus,  quaestibus,  aut 
aliis  quibuscunque  modis  inde  processerit,  tibi  et 
successoribus  tuis  abs*{ue  diminutione  aliqua  per- 
solvatur,  duae  vcro  reliquae  partes  regali  fisco  red- 
dentiir.  Quicunque  vero  fucrit  praepositus  regis  eu- 
per  hoc,  fidclitatem  tibi  tuisquc  successoribus  fa- 
ciat,  et  tuus  rcgi  et  haeredibus  suis,  et  unus  sine 
alio  de  tcrra  nihil  suscipiat  vel  disponat.  Statui- 
mus  etiam,  ut  si  aliquis  Parisiensis  ecclesiae  cano- 
nicus  ad  episcopatus  fuerit  honorcm  promotus,  ip- 
sius  pra?benda  ad  Parisiensem  ecclesiam  libero 
reverlatur.  Auctoritate  quoque  apostolica  interdi- 
cimus,  ul  suppellcclilcm  decedentis  episcopi  Pa- 
risiensis  nullus  omnino  deripiat,  sed  ad  opus  ec- 
clesiae  et  successoris  sui  illibata  pern:aDcat,  sicu 
^  a  supradicto  Lodowico,  illustri  quondam  Franco- 
rum  regc,  conccssum  cst,  et  scriptoBUofirmatum. 
Decernimus  ergo  ut  nulli  omninu  hominum  li- 
ceat,  tevel  successores  tuos  super  hac  nostra  con- 
firmatione  temere  perturbare,  vel  possessiones  ec- 
clesix  Parisiensis  auferre,  vel  ablalas  retinere, 
minuere,  seu  quibuslibetvexationibus  fatigare  ;6ed 
omnia  integra  conserventur,  eorum,  pro  quorum 
guberriatione  ac  sustentatione  concessa  sunt,  usi- 
bus  omnimodis  profutura,  salva  in  omnibus  sedis 
apostolicae  auctoritate.  Si  qua  igitur  in  futurum 
ecclesiaf^Mca.  saecularisve  persona,  hanc  nostraB 
constitutionis  pa^inam  sciens,  contra  eam  venire 
temptaverit,  secundo.  tertiove  commonita ,  nisi 
ratum  suum  conprua  satisfactione  correxerit,  po- 


butia  Latiniacensi,  in  abbatia  Fossatensi,  in  abba-  D  testatis  honorisque  sui  dignitate  careat,  rearoque 


tia  Sancti  Maglorii,  in  abbatia  Suocti  Victoris,  in 
abbatia  Valiis  Sanctae  Mari®,  in  abbatia  de  Saru- 
cia,  in  abbatia  Herivallis,  in  abbatia  Hermcriarum, 
in  abbatia  Montis  Estivi,  in  abbatia  Sanctimonia- 
lium  de  Monle-Martyrum,  in  abbatia  de  fidera,  in 
abbatia  de  Kala.,  in  abbatia  de  Gif,  in  abbatia  Ca- 
nonicorum  regularium  de  Livriaco,  ct  in  abbatia 
Vallisprofundae,  et  in  ecclesiainsuper  Argenteolii. 
Paci  qooque  et  tranquillitali  Parisiensis  ecciesi» 
providere  voientes,  exactionem  et  talliam,  quam, 


se  divino  Judirio  de  perpetrata  iniquitate  cogno- 
scat,  et  a  sacratissimo  corpore  et  sanguine  Dei,  et 
Domini  Redcmptoris  nostriJesuChristi,aHena  fiat, 
atqueincxtremoexaminpdistrictfleullionisubjaceat; 
cunctis  autem  eidem  loco  etEcclesiae  sua  juraeer- 
vanlibup  sit  pax  Domini  nostri  Jesu  Gbristi,  qua- 
tenus  ct  hic  fructum  bonae  actionis  percipiant,  el 
apud  districtum  Judicem  praemia  aeternaB  pacis  in- 
veniant.  Amen. 
Datum  Laterani,  per   manum   Raynaldi,   Ache- 


(35)  Vide  ad  epiBtolamilibri  tertii,  x,  not. 


57 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1200. 


58 


nintioi  arcbiapiscopi,  cancellarii  vicein  ageDtis,  X 

m  Idos  Novembris,  indictione  secunda,  locarna- 

tionis  Dominic»  anno  1199,  ponti6catu8,  vero  Do- 

mini  Innocentii  papa3  III  anno  scundo. 

XXVII . 

Ab  abbaUm  (36),  et  conventum  Sancti  Maximini  Jfr 
eiacensis.  --  Confirmatur  eis  possessio  ecctesix 
Sanctss  Marix  de  Burgo. 

(Anno  4199.  Laterani.,  Dec.  30.) 

[Ex  ChaKulario  monasterii  S.  Maximini  Miciacen- 
sis,  f».  22,  v».  ch.  83.  In  Apograpbo  legitur  an- 
notatio  hsc  gallice  scripta.  «  Cette  bulle,  qui 
conflrme  k  TAbbaye  de  Saint-Meomin  le  Prieure 
de  Notre-Dame  du  Bourg,  doit  6tre  du  Pape  In- 
nocent  II J,  et  du  29  D^cembre  1199.  Car  ce 
Priear^  fut  tond^  environ  i'an  1060,  et  depuis 
06  temps  Ju8qu'&  l*an  4270  que  fut  6crit  le  Car- 
tulaire  de  cette  Maisun,  par  les  soins  de  l'Abb6  d 
.Adam,  il  n'y  a  eu  que  le  Pape  Innocent  JII  qui 
86  soit  troav6  k  Rome  l'an  2  de  son  Pontificat, 
C6  qui  86  v6rifle  par  l*Hi8toire  des  Pap<>8.  » 
BReQuiGNY  ibid,] 

Justis  petentium  desideriis  dignum  est  talem 
prsbere  consensuro,  et  vota,  quse  a  rationis  tra- 
mite  non  discordant,  effectu  prosequente  com- 
plere.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
jostis  poBtulationibus  annuentes.  Ecclesiam  beataB 
Mari«  de  Burgo  Monachorum,  cum  omnibus  per- 
tinentiis  suis,  sicut  ea  Juste  et  pacifice  possidetis, 
Tobis  et  ecclesiae  vestrae  auctoritate  ApostoHca 
6onfirmamu8,et  prsesentis  scriptis  patrocioio  com- 
manimQs.Nulli  ergo  omnino  hominum  liceathano 
paginam  nostrs  conOrmationis  infringere,  vel  ei 
au8u  temerario  contraire.  Si  quis  aulem  hoc  at-  p 
iemptare  prssumpserit,  indign&tionem  omnipo- 
lentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauii  apostolorum 
ejuB  se  noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  iii  Kalendas  Januarii,  ponti- 

ficalas  nostri  anno  secundo. 

XVIII . 

Ad  fratres  hospitalis  Hierosolymitani, —  /n  terris  ah 
Ecclesia  interdictis  ceiebrare  amplius  non  praesU' 
mant, 

(Anno  1200,  Laterani  Jan.  21.) 

I  Varin,  Archiv.  de  Reims^  II  435  Cart.  G.  du  cbap., 

fol.  68.) 

I.NN0GBNTIU8  episcopu8,8ervus  servorum  Dei,dile- 
tis  flliis  magistro  [et]  fratribus  Jerosolymitani  hos- 
pitalis,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Cam  ad  universos  viros  ecclesiasticos  aciem  no-  n 
atne  considerationis  extendere  debeamus,  dilectis 
flliis  nostris  Remensis  Ecclesi»  canonicis  tanto  spe- 
eialiGS  volumua  et  debemus  adesse,  quanto  devo- 
tias  olericalem  honestatem  observant,  et  tuentur 
liberius  ecclesiasticam  libertatem.  Ex  parte  siqui- 
dem  Remensie  Ecclesis  propositum  noveritis  coram 
nobi^,  quod  cum  terras  nobilium  virorum  N.  de 
Ruminiaco  et  R.  de  Roseto  subjicit  interdicto,  vos 

(36)  Quis  fuerit  tunc  temporis  Miciacensis  Abbas, 
pfo  certo  Btatuere  non  possumus.  In  nova  Gallia 
Qkristiana,  Tom.  yiii,  coL  4534,  Lancellinus,  al. 
imseelinmt  al,  etiam  Laurentius^  memoratur  ez 
ioetniinentis  ab  an.  1183  osqne  adbuo  ad  annam 


apostolicas  sedis  indulgentiis  abntentesyin  eis  pr«- 

sumitis  divina  offlcia  celebrare,  et  interdictis  im- 

penditis  ecclesiastica  sacramenta.  Quia  vero  sicut 

vestris  vos  nolumus  privilegiis  defraudari,  sic  Ec- 

clesiae  Remensis  qnse  magnum  locum  obtinet  in  ec- 

clesia  Gallicana,  et  aliarum  per  vos  laedi  nolumus 

rationem.discretioni  vestrae  mundamus  et  diatricte 

precipimus.quatenus  in  terris  praedictiset  in  aliis 

quandiu  suhject»  fecerint  interdicto,nihil  amplius 

praesumatis  quam  quod  vobis  est  priveligiis  vel  in- 

dulgcntiis  Ecclesiae  Remensis  concessum. 

Datum  Laterani,  xii  Kalendas  Februarii,pontifl- 

catus  nostri  anno  tertio. 

XXIX. 

Ad  N,„  —  Ut  sententiam  inlerdicti  adversus  Pt/tp- 
pum,  regem  FranciXy  latamy  inviolabiliter  obser- 
vari  faciat. 

(Anno  1199.  Laterani»  Mart.  11.) 

Quanto  cbarissimum  in  Christo  filium  noBtrom, 

Philippum,  regem  Prancorum  iiiustrem,  ete.  EX" 

ttat  inter  Regesta  Innocentii.  Vide  Patr.tom.GGXIV, 

col.  1014. 

XXX. 

Ad  capitulum  Linganense,  —  De  promsoria  sustenta^ 
tatione  episcopi  Lingonensis  episcopatum  resi' 
gnantis. 

(Anno  1200.  Laterani  Mart.  14.) 

[Ex  instrumentis  in  Galiia  Ghristiana  nova  relatia, 
tom.  IV,  col.  m,  ch.  LXXXVI.) 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  fiiiis,  capitulo  Lingonensi^salutem  et  aposto- 
licam  benedictionem. 

Cum  venerabilis  trater  noster,  quondam  episco- 
pus  vester  (37),epi8copatum  ipsum  in  manibas  no« 
stris  resignavit,  et  nos  ei  pro  sustentatione  eaa  de 
quibusdam  ipsius  Ecclesise  possessionibus  feoerimoi 
provideri;  sic  ejusdem  Ecclesias  volumus  prasoavere 
Jacturis,  quod  Buper  his,  quaa  ad  provisionem  et 
mandatum  nostrum  facta  esse  noscuntur.sustinere 
nequeatfuturistemporibuslaesionem.lndeestquod, 
volentes  vobis  et  Ecclesi»  vestrae  providere  soUiei* 
tudine  diligenti,auctoritate  prassentium  districtiua 
inhib6mu8,ne  piasdictus  episcopusde  omnibus  illis, 
quae  pro  sustentatione  sua  sibi  a  nobis  fuerunt  as- 
8ignata,inreodarealiqua,seualienare,veI  alio  modo 
di8trahere,aut  sub  tributoponerealicQJU8,qaalibet 
temeritate  praesumat.  Quod  si  forte  facere  contra 
prohibitionem  noslram  tentaverit,  factum  ejus  ir- 
ritum  decernimus  et  inane. 

Datum  Laterani,  ii  Idua  Martii,  pontificatus  no- 

atri  anno  iii. 

XXXI. 

Ad  li.  (38)  abbatem  et  c^mventum  S.  Michaelit.  — 
Confirmat  eis  quasdam  possessiones. 

(Anno  1200.  Laterani,  Mart.  26.) 

[Ex  Apographo,  quod  ad  fidem  Autographi,  in  Ar- 

1198.  Mox  Fed  nou  nisi  ab  anno  4206,  mentio  ha- 
betur  de  HumbaIdo,usque  ad  annum  saltem  ^^'l^. 

v37)  Erat  i8,veri8imilitcr,Garnerius,de  Rochefort^ 
de  quod  vide  GatL  Christ.,  tom.  IV,  col.  591. 

^38)  De  hoc  S.  Miobaelis  VirdonensiB  diosoefeof 


AD  INNOCBNTII  ni  RBQBetA 


00 


ehivis  AbbaiiflB  monasterii  S.Michaelis  asservati,  A 
fasoio  B.  7,  diligeoler  exscripsit  D.  Michel  Cal- 
loz,  S.  Agerici,  YirduDeDsis  dioBceseos.Subprior. 
Vide  ad  calcem  Bullae.  BRfiQUiGNY  ibid.] 

Innocbntios  episcopuB,  servus  servorum  Dei, 

dileciis  fliiis,  H.  abbati,  ei  conveDtui  sanoli  Mi- 

chaelis,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Justis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  facilem 

praebere  consensum,  et  vota  qu»  a  rationis  tra- 

mite  non  discordant  elTectu  prosequente  complere. 

Eapropter,  dilecti  in  Domino  Olii.vestris  justis  po- 

Biulationibus  grato  concurrenies  assensu,  villam 

de  Gondeio,  cum  ecciesia,  et  decimis,  et  aliari, 

quas  ex  dono  Petri,  et  Odonis  bonae   memori», 

quondam  episcoporum  Tullensium  possidetis;  et 

hospitale  Sancti  Dionysii  in  Barro,  cum  ecclesia  et 

appenditiis  6uis;similiter  alodium  de  Gemelii  ourt  B 

ei  de  Troium,  quod  a  duobus  fralribus,  Pontio,  et 

Ilugone,  militibus,laude  ei  assensu  hsredum  suo- 

rum  coemisiis;  ei  quindecim  libras,  Pruviniensis 

monets,  quas  Henricus  comes  quondam  Barrensis, 

vobis  concessii  in  villa  Barro  annuatim  peroipien- 

das,  et  ea  quse  inpraesentiarum  juste  et  canonice 

poBBideiiSy  aut  in  futurum  jusiis  modis,  Domino 

largiente,  poteritis  adipisci,  sub  protectione  beaii 

Peiri  ei  nostra  suscipimus,et  prssentis  soripti  te- 

siimonio  seu  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo 

omnino  hominum  liceai  hanc  paginam  nosirea  pro- 

teeiionis  infringere,vel  ei  ausu  iemerario  contraire. 

Si  quis  autem  hoc  attentare  prssumpserit,  indi- 

gnaiionem  omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  ei 

Pauli  apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum.      Q 

Datum  Laterani,  vii  Kalendas  Aprilis,  pontifi- 

caius  nosiri  anno  tertio. 

Je  ioussigni^  Sous-Prieur  de  VAbbaye  de  S.  Airy 
de  Verdun  ,  certifie  que  fai  fait  la  pr&ente  copie  sur 
Cariginal  mSme,  et  qu'elle  tui  est  eniikreme  con* 
forme,  Fait  en  t^Abbaye  de  Saint-Michel,  de  Siint- 
Mihiet,  le  iO  avril  1788.  Sign^  D.  Michel  COLLOZ. 

Voriginat  est  icrit  sur  un  parchemin  qui  a  huit 
pouces  cinq  lignes  de  largeur^  sur  six  pouces  une 
lipne  de  hauteur^non  compris  le  reflls^qui  porie  on%e 
Ugnes;  ilest  muni  d'un  sceau  de  plomb  ordinaire, 
alaehS  et  suspendu  par  un  lac  de  soie  jaune  et 
verie. 

XXXII. 

Ad   Thiemonem   Bambergensem   episcopum,  —  De 
canonizatiofie  sanctx  Cunegundis, 

(Anno  1200.  Laterani,  April.  3.) 

[Fragmenta  iantnm  darous.  Exstat  integra  Patrol.  D 
t.  GXL,  col.  219,  post  Vitam  8.  Uenrioi  imp.] 

Innogentiub  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  Theumoni  (38*)  episcopo,  et  dileciis 
filiis  capiiulo  Babenbergensi,saltem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Cum  secundum  evangelicam  veritatem,nemo,eio. 

Abbaie,  pauca  admodum  apud  novae  Galiiae  Ghri- 
siianaB  Auctores,  tom.  XIII,  col.  1278  : 

(i  XXVII.  Robertus  1,  1199,  {immo  1200)  Bullam 
ab  Innoceniio  III  impeirat.  » 

(38*)  Thiemo  anno  1192  Popponi  seu  Poiioni  suo- 
•essil»  sedemqQe  reUquit  anno  1201. 


Inier  quaa  bcatcD  memoricD  Cunegundis,  Roroano- 
rum  imperatrix  Augusta^quae  degens  oliminmundo 
magnis  merilis  praepollebai,  nuno  vivens  in  cibIo 
multis  coruscai  miraculis,  ui  ejus  Banoiitae  cerlie 
indiciis  comprobetur,  eic. 

Sane  cum  audientiam  bonas  memorics  CkBle- 
siini  pap»,  praedecessoris  mei,  merita  ei  miracula 
praBfataB  imperairicis,  vobis  refereniibus,  perve- 
nisseni,  ut  ipse  de  illis  noiiiiam  conciperet  certio- 
rem,  inquisitionem  eorum  venerabilibus  frairibua 
nostris  Augustensi  et  Eisiensi  ei  bonaB  memori» 
Wirtzburgensi  episcopis,et  dileciis  filiis  Eboracensi, 
Lancheimensi,  et  Hailsbrunensi  (39)  abbatibus  per 
apostolica  scripta  commisitiposi  cujus  obiium  us- 
que  adeo  manifestari  coBperunt  ei  multiplicuri  mi- 
iracula,  etc,  ipsam  beatam  virginem  Cunegundem 
cataiogo  sanciorum  ascripsimus,ejusque  memoriam 
enier  sancios  decrevimua  celebrandam.  Quapro- 

pter,  eic. 
Datum  Laterani  xii  Nonas  Aprilia,  ponliflcaius 

nostri  anno  iertio. 

XXXIII. 

Ad  plebanos  et  universum  clerum  Casiellanensu  epi-' 
scopatus.  —  Ut  nomen  Joannis  patriarchse  Gra- 
densis  nomini  ducis  Venetiarum  in  benedictione 
cerei  juxta  antiquam  consuetudinem  ac  dignitatem 
Gradensis  patriarchse,  prxferatur. 

(Anno  1200.  Laterani,  April.  21.) 

[UoHELLi,  Italia  sacra,  V,  1133.1 

iNNOCENTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

leoiis  filiis  plebanis,  et  universo  clero  Casiellanen- 

sis  episcopatus,  salutem  et  apostolicam  benedi- 

oiionem. 

Ad  conquisitionem  venerabilis  frairis  noslri  pa- 
triarchas  Graden.,  qui  se  querebaiur  in  hoo  a  veairo 
episcopo  praBgravari,  quod  contra  consueiudinem 
antiquam,  quam  etiam  ipse  hactenus  observaverat, 
nomen  patriarchae  nolebat  in  benedictione  cerei  no- 
mini  ducis  prfflferre,  sibi  recolimus  aposiolicas  lii- 
ieras  destina8se,ui  matrissuaB  Gradensis  EccleeiaB, 
aliorumquecoepiscoporum  suorum  vesiigiis  inhaB- 
rendo,  ipsi  pairiarch»  honorem  debitum  non  neffa 
rei.  Quooirca  uni?  ersiiati  vesirae  per  aposiolica  Bcri- 
pta  praecipiendo  mandamus,  quatenus  voa   ipsi 
quemadmodum  oonsuevisiis  hacienua,  ei  in  aliis 
Gradensis  patriarchatus  Bcclesiis  observatur,patri- 
archae  nomen  pronuntietis  antiquo  more,ne  homi- 
nem  videamini  Deo  praBferre,  cujus  idem  pairiarcha 
minister  exisiii  :  atteniius  provisuri,  ui  super  his, 
quaB  praBmisimu8,non  referaiisulteriusquaBsiionem, 
alioquin  quantumcunque  praBfato  duci,  pront  cum 
Deo  possumus,  deferre  velimus,  quem  sincera  dili- 
gimuB  in  Domino  chariiate,quam  grave  sii  Buperio- 


(39)  Eboracum  vulgo  EfrraM, nobilissimum  Fran- 
coniaB  monasieriuni  ordinis  Cisterciensis^in  dioBcesi 
Hcbipolensisitum.EjusdemordinisestLaiiefcAjtmo, 
sed  in  ipsa  dicecesi  Bambergensi.  Conditum  fuit  a 
beaio  OiiuneepiscopoBambergenai,  Bioutetaequene 
neillmsnnemt  itom  ordinii  Giiieroieaaii. 


61 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1200. 


B 


ram  noUeobedireprapcdptiSfSequentiavosdoGereDt  X 

Datum  Laterani,  xi  Kalendas  Maii  pontif.  noBtii 

anno  iii. 

XXXIII  bis. 

Ad  abbatem  (kO)etconventum  Dervense.  —  Confirmatio 
ecciesiarum  et  jurium  in  dioece&i  Trecensi. 

(Anno  1200.  Laterani,  April.  26.) 

[Ex  Ghartulario  ii   Monasterii  Dervensis,  pap.  6. 

Breq.  ibid,] 

Justis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  fa- 
cilem  prsbere  consensum,  et  vota,  quae  a  ratio- 
Dis  tramite  non  discordant,  effectu  prosequente 
complere.  Quapropter,  dilecti  in  Domino  fiiii, 
vestris  justis  postulationibus  gratum  impertientes 
«ssensum,  omnes  ecclesias,  cum'  libertatibus,  ju- 
stitiia  et  pertinenliia  earum,  redditus,  terra,  ob- 
venlioneB  et  jura  qu»  Dervense  monasterium,con- 
cesaione  Pontificum  aliorumque  largitione  fide- 
liam,  in  Trecensi  direcesi  est  adoptum,  sicut  ea 
omnia  juste  possidetet  quiete,  et  io  bonas  memo- 
ris  Manasaae  (41),  Trecensis  episcopi,  authentico 
confecto  exinde  continentur  (42),  vobis»  et  per  vos 
eidem  monasterio,auctoritate  apostolica  confirma- 
mus,  et  prssentis  scripti  patrocinio  communinus. 

Decernimus  ergo  ut  nulli  -omnino  hominum  li- 
ceat  hanc  paginam  nostr®  conGrmationis  infrin- 
gere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  au* 
tem  hoc  attemptare  prssumpserit,  indignationem 
omnipolentis  Dei,  et  beatoram  Petri  et  Pauli, 
apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  vi  Kalendas  Maii,  pontiGcatus 

noslri  anno  tertio.  C 

XXXIII  Ur. 

Ad  eosdem.—Privilegium  de  Gigneio,  et  de  Ecclesiis 

in  diaeeesi  Catalaunensi. 

(Anno  1200.  Laterani,  April.  26.) 

[Ex  Chartolario  ii  monasterii  Dervensis,  pag.  91 

Breq.  ibid.] 

Cum  anobispetiturquodjustumestethonestum, 

tam  vigor  equitatis  quam  ordo  exigit  rationis,  ut 

id  pro  soliicitudine  officii  nostri  nd  debitum  perdu- 

catur  efTectom.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii, 

veatris  justie  precibus  inclinati,  omnes  Ecclesias 

cam  libertatibusjustitiis  et  perlinentiis  earum,red- 

ditus,  terras,  obventiones,  et  jura  qu»  Dervense 

monasterium,  concessionepontificum,  aliorumque 

largitione  fidelium,inGatalaunensidio3cesiestade-  jv 


ptum,  ecolesiam  etiam  de  Gigneio  eidem  monaste- 
rio  vostro  pietatis  intuitu  elargitam,8icut  ea  omnia 
juste  possidet  et  quiete,  et  in  Catalaunensium  epi- 
scoporum,  et  venerabilis  fratris  nostri,  Remensis 
archiepiscopi,  Sancts  Sabinas  cardinalis  (43),  au- 
thenticis  attentius  confectis  exinde  oontinetury  vo- 
bis,  et  per  vos  eidem  monasterio  vestro,  auctori- 
tate  apostolica  confirmamus,  et  praesentis  scripti 
patrociniocommunimus.  Nulli  ergo  omnino  homi- 
num  liceat  hanc  paginam  nostr»  confirmationis  in- 
fringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Sl  quit 
autem  hocattemptare  pr«8ump8erit,indignationem 
omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauli,apo- 
stolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  vi  Kalendas  Maii,  pontifloatus 
nostri  anno  tertio. 

XXXIV. 

Ad  universos  archiepiscopos.  episcopos^  abbates^  etc. 
—  Ut  privilegia,  abbati  et  conventui  Fusniacensi 
concessa  tueaniur  ac  defendani. 

(Anno  1200.  Laterani,  Maii  26.) 

[Ex  Apographo,  (]uod  ad  Gdem  Autographi,  in 
Archivis  Abbatiae  Knsniacensis,  Laudunensis 
dicBceseos,  asservati,  D.  Jeannin,  S.  Michaelia 
Virdunensis  dioBceseos  Monachus,  diligenter  ex- 
scripsit.  Vide  ad  calcem  Epistoloe.  Brequiony. 
ibid,] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
venerabilibus  fratribus,  archiepiscopis,  epi8CoplB« 
et  dilectis  Oliis,  abbatibusyprioribus.archidiaconis» 
decanis,  presbyteris,  et  aliis  Ecolesiarum  praclatis, 
ad  quos  litterie  istae  pervenerint,  salutem  et  apo- 
stolicam  benedictionem.  Audivimus,  et  audientes 
mirati  sumus,  quod,  cum  dilectis  flliis  nostris,... . 
abbati  (44),  et  conventui  Fusniacensi,  sioutetom- 
nibus  Cisterciensis  ordinis  fratribus,  a  patribus  et 
prsdecessoribus  nostris  concessum  sit,  et  a  nobis 
ipsis  postmodum  indultum  et  confirmatum,  ut  de 
laboribus,  quos  propriis  manibus  aut  aumptibus 
excolunt,  nemioi  decimas  solvere  teneantur,  qui- 
dam  ab  eis  bihilominus,  contraindulgentiamapo- 
stolicflB  8edis,decimas  exigere  et  extorquere  praesu- 
munt,  et,  prava  ac  sinistra  intijrpretatione  perver- 
tentes  apostolicorum  privilegiorum  capitulum,  aa- 
serunt  de  novalibus  debere  inteliigi,  ubi  de  labori- 
bus  noscitur  esse  inscripturo.  Quoniam  igitur  ma- 
nifestum  est  omnibus  qui  recte  8apiunl,interpreta- 


(40  De  Abbatibus  Monasterii  Dervensi8,circa  hffic 
in  quibus  versamur  tempora,  pauca  hsc  apud  au- 
ctores  Novas  Gallix  ChristianXy  lom.  IX,  col.  920. 

«  XXIX.  Evrardus,  reperitur  anno  1197. 

«  XXX.  Nicolaus,  de  quo  nudum  nomen. 

M  XXXI.  Rainaudus  II.  litem  composuit  anno 
1230  cum  Clara-valle. 

(41)  Manasses  II,  a  Toparcharum  de  Pougeio  in 
dioBcesi  Tricassina  satus,  Manassis,  episcopi  Lin- 

Sonenais  consanguineus,  k  teneris  unguicuiis  in 
^clesia  Trecensi  educatus,  ex  archidiacono  ejiis* 
dem  ad  dignitatem  pontificiam  evectus  anno  1181, 
obiit  circaannum  1190.  Ibid.  lom.  XII,  col.  502. 

(42)  0a  hoc  sane  inBtrumento  intelligi  debent  ea 


qus  leguntur  apud  auctores  Nov»  Gallifla  Christia- 
n«,  tom  IX,  col.  200,  ubi  de  Witero,  xxvii  ab- 
bati  inonasterii  Dervensis.  «  Anno  vero  1185,Guil- 
lelmus,  archiepiscopus  Remensis,  confirmaTlt 
omnia  qus  Devenses  habebant  in  Archiepisoopatu 
Remensi,  et  Manasses,  episcopus  Trecensis,  ea 
quffi  in  Trecensi  episcopatu  possidebant.  » 

(43)  De  Guillelmo  Archiepiscopo  Remen8i,yide  ad 
Episloiam  Libri  tertii  xiv,  not.  Gonfer  etiam  Epi- 
stolam  XXX,  supra. 

(44)  Gislebertus,  ex  Abbate  Boheriarum  factus 
Abbas  FuFniaci,in  instrumentis  innote8cit,ab  anno 
saltem  li37,usqueque  ad  annumsaltem  i2ii.Gall. 
Christ.  nov.  Tom.  IX,  col.  630. 


68 


AD  INNOCBNTn  IH  BBGBSTA 


64 


tionem  hojuemodi  perversam  esse  et  intellectui  A  tibi]s,cum  satis  periculosum  videaturiD  taniaooD« 


sano  oontrariam,  cum,  secundum  capitulum  illud, 
a  solutione  decimarum,  tam  de  terris  illis  quas 
deduxerunt  vel  deducunt  ad  cultum^quam  de  terris 
etiam  cultis  quas  propriis  manibus  vel  sumptibus 
cxcohint,  liberi  sint  penitus  et  immunes,  ne  ullus 
conira  eos  materiam  habeat  malignandi,  vel  quo- 
modolibet  ipsos  contra  justitiam  molestandi^vobis 
per  apostolica  scripta  prascipiendo  mandamus, 
qoatenus  omnibus  parochianis  vestris  auctoritate 
apostolica  probibere  curetis,  ne  a  memoratis  fra- 
tribus  de  laboribus,  vel  de  aliis  terris  quaa  pro* 
priis  manibus  vel  sumptibus  excolont,  seu  de  nu- 
trimentis  aniraalium,ullatenu8  decimas  prassumant 
exigere,  vel  quomodolibet  extorquere.  Nam,  si  de 


gregatione  a  divinorum  penitus  celebratione  ces- 
sare.  daremus  vobis  licentiam  supressa  voce,  ja- 
nuis  clausis,  divino  ofKicia  celebrandi.  Nos  igitor 
vestris  in  bac  parte  petitionibus,de  solita  benigni- 
tate  sedis  apostolics  annuentes  ut  in  monasterio 
vestro  duo  vel  tros  vestrum  simul  Uoras  Canoni- 
cas  legere  valeatis,  potius  quam  cantare  divina  of- 
ficia,  januis  ciausis,  interdictis  exclusis,  et  voce 
ita  demissa  quod  exterius  non  possitis  audiri  de- 
votioni  vestrae  auctoriiate  praosentium  indulgemus 
Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat,  etc. 

Datum  Laterani,  decimo  Kalend.  Julii,pontiiica- 
tus  nostri  anno  tertic. 

XXXVI. 


novalibus  tantum  vellemus  int<!lligi,  ubi  ponimus  B  Ad  converUum  S.  Germanide  Pratis,  —  Indulget  eiSf 


de  laboribus,  de  novalibusponeremus,sicnt  in  pri- 

vilegiis  quorumdam  aliorum  apponimus.Quiavero 

non  est  conveniens  vel  honestum,  ut  contra  insti- 

tota  Sedis  apostolicae  veniatur,  qusotinere  debent 

inviolabilem  nrmitatem,mandamus  vobis  firmiter- 

que  priBcipimus,  ut,  si  qui  canonici,  clerici,  mo- 

naohi  vel  laici,  contra  privilegia  sedis  apostolics, 

prsBdictos  fratres  decimarum  exactione  gravave- 

rint,  laicos  excommunicationis  sententia  percella- 

tis,  canonicos,  et  clericos,  sive  monachos,  contra- 

dictione,  dilatione,et  appellatione  cessante,ab  offi- 

cio  suspendatis,  et  tam  excommunicationis  quam 

auspensionis  sententiam  faciatis^usque  ad  dignam 

•atisfactionem,  inviolabiliter    observari.  Ad  h«c  .    „  a      i         u       i-*        u 

^  ..  , .         *    .4  .  .  .     j  *         regis  Francorum,  devote  ac  humiliter  observanti- 

prsBsentium  vobis  auctoritate  praecipiendo  manda-  n  u  *•  1  •  j    1     •   *     * 

»«na  «ii.t^»....  o;  «.,;-;,»  ^-J^:^*^r  r— i C  bus.cum  satispericulosum  videaturmtantacongre- 

gatione  a  divinorum  penitus  celebratione  cessare, 


ut,  tempore  interdicti,  duo  vel  tres  eorum  simut 
horas  canonicas  legere  valeant, 

(Anno  1200.  Laterani,  Jun.  22.) 

[Bullam  banc  diligenter  exscripsimus  ad  fldem 
Autugraphi  in  Archivis  Monasterii  S.Germani  do 
Pralis  asservati.  Sigillum  seu  hulla  Pontiflcis, 
optime  cooservata,  pendet  ex  filo  bombyoino 
rubro  et  lutaceo.  Breq.,  ibid,] 

Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei^di- 
lectifl  filiis,  conventoi  Sancti  Germani  de  PratiSy 
Balutem  et  apostolicam  benedictionem. 

A  nobis  fuit  ex  parte  monasterii  vestri  poatula- 
tum,  ot  vobis,  nunc  interdictum  impositum  in  ter- 
ram  cbarissimi  in  Ghristo  filii  nostri,  Pb.  illostria 


mos,  quatenus,  si  quis  in  prsdictoa  fratres  ma- 
nu8  violentas  injecerit,  eum,  accensis  candelis  pu- 
blice  excommunicatum  denuntietis,  et  faciatis  ab 
omnibos  excommunicatum  cautius  evitari,  donec 
congrue  eatisFaciat  prffidictis  fratribus,  et  cum  lit- 
terif  dioecesani  episcopi,  rei  veritatem  continenti- 
boSy  apostolico  se  conspectui  repraesentet. 

Datum  Laterani,  vii  Kalendas  Junii,  pontificatus 
nostri  anno  tertio. 

Je  soussigni,  ddligui  de  Monseigneur  te  Gardt- 
des-Sceaux,  pour  ta  recherche  et  transcripiion  des 
moHuments  nistoriques  de  ta  Ti6rache,  et  partie  du 
Laonnois^eertifie  ta  prisente  copie  confonne  d  t^origi^ 
nal,Ce\%  avrit  1788.  Signe  D.  R,  iV.  JEANNlfi, 
Religieux  de  S,  Michet, 

XXXV. 


daremus  vobis  licentiam,  suppressa  voce»  janoia 
dausis,  divina  officia  celebrandi.Nos  igitor^vestris 
in  hac  parte  petitionibus,  de  solita  benignitate 
aedis  apostolicaB,  annuentes,  ut  in  monasterio  ve- 
Btro  duo  vel  tres  vestrum  simul  boraa  canonicaa 
legere  valeatis,  potius,quam  cantare  divina  officia, 
januis  clausis,  interdictis  exclusis,  et  voce  ita  de- 
missa,  quod  exterius  non  possitis  audiri,  devolioni 
vestrffi  auctoritate  prsesentium  indulgemus.  NuUi 
ergo  omnino  bominum  liceat  hanc  nostre  conces- 
sionis  paginam  infringere,  vel  ei  ausu  temerario 
contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  prssom- 
p8(*rit,  indignationem  omnipotentis  Dei,  et  beato- 


j .  e    j-  wfA  j  ......    .       D  mni  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejos,  se  noverit 

Aa  ^andionysxanos.  —    Vt  dum  terra  Phtltppi  rr -  "  .  '^ 

gii  Francorum    interdUo    mbjaceat,   liceat  eis      «noorsorum. 


<c  suvpressa  voce,  Januis  ctausis  »  divina  officia 
eetehrare, 

(Anno  1200.  Laterani,  Jun.  22.) 

[DouBLin'.  Histoire  de  Vabbaye  de  Saint-Denys  en 
France,  Paris,  1625,  4».  p.  536.J 

Innogbntius  episoopus  servos  servorom  Deiy 
dilectis  filiis  conventoi  Sancti  Dionysii,  salotem  et 
apostolioam  benedictionem. 

A  nobis  fuit  ex  parte  vestri  monasterii  postola- 
tom,  ot  vobif  nono  interdictum  impositum  in  ter- 
ram  clarissimi  in  Ghristo  filiinostri  Philippiillus- 
trii  regia  Francoromdevoteaohomiiiter  observan- 


Datum  Laterani,  x  Kalendas  Julii,  pontificatos 
noatri  anno  tertio. 

xxxvn. 

Ad  archiepiscopos  et  episeopos  per  regnum  Angtiss 
eanstitutos,  —  Varia  privitegia  concedit, 

(Anno  4200.  Laterani,  Aug.  3.) 

[Rymer,  Foeiera,  etc,  etc.,  ed.  1816,  I,  81.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorom  Dei,ve- 

nerabilibos  fratribos  archiepiscopis  etepiscopiBper 

regnom  Anglis  oonstitutis^salotem  et  apostolicam 

benediotionem. 

Vestra  meretor  devotio  ol  vob  apoatoliea  ■edas 


05 


SUPPLBMBNTUM.  —  AM.  1200. 


66 


opportano  favore  mnniat,  et  grati»  privilegio  effe-  A 
rat  speciali :  hinc  est  quod  nos  vestris  supplioatio- 
nibas  inclinati,  volentos  jura  vestra  illaesa  servari, 
oniversitati  vestr»,   ut  beneGcia  ecclesiastica  ad 
coilationem  vestram  spectanlia,cum  ea  vacare  con- 
tigerit,  conferre  personis  idoneis,  qus  velint  et 
possint  in  eis  utiliter  deservire,  absque  cujuslibet 
contradictionis  obstaculo,  libere  prout  ad  vos  per- 
tinet,valeati8,auctoritate  prsesentium  indulgemus. 
Nalli  ergo  hominura  fas  sit  hanc  nostr»  conces- 
sionis  paginam  infringere,  aut  ei  ausu  temerario 
contraire.  Si  quis  autem  boc  attentare  prsesumpse- 
rit,  iadignationem  orj)nipotentis  Dei  et  beatorum 

Petri  et  Pauii  apostolorum  ejus  se  noverit  incur- 

sarum. 
Datum  Laterani,  iii  Non.  Augusti,  pontidcatos 

nostri  anno  tertio. 

XXXVUI. 

Ad  nobilem  mulierem  Gelam  (45).  —  Con/irmat  fun- 
dalionem  monasterii  Beaim  marix  de  Sparmalia 
in  Honkeuliet  (46). 

(Anno  1200.  Laterani,  Aug.  4.) 

[Ezcerpta  ex  instrumentis  Tomo  vo  Gallie  Ghri- 
stiane  relatis,  col.  360,  ch.  14.] 

IivNOCBNTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectas  in  Ghristo  fiiiSynobili  mulieri,GELiE,salutem 
et  apostolicam  benedictionem. 

Jastis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  faci- 
iem  prsbere  consensum,  et  vota,  qun  a  rationis 
iramite  non  discordsnt,  effecta  proHcquente  com- 
plere.Kapropter,  dilecta  in  Ghristo  filia,  tuis  justis 
postolationibos  annuentes,  capellam,  quam  in  ho- 


Licet  frigescente  charitate  quorumdam,  et  diei 
Buperezcrescente  mKlitia  pene  penitus  universipau- 
latim,acsuccessive  abiliorum  perfectione  oecide- 
rint,  quibus  cor  unum  et  anima  una  fuisse  legitor 
in  Ecclesia  primiliva,  et  fragilitas  nostri  temporis 
tant»  charitatis  non  admittat  ardorem^etsi  nonin 
omnibus  peccatorum  nostrorum  sarcinis  praegra* 
vati  velimus,  aut  valeamus  tant»  perlectionis  pro- 
positum  imitari,  debemus  ealtem  a  remotis  et  in 
quibus  possumus  illorum  quasi  adorare  vestigia,  et 
vel  illud  in  humilitate  servare,  quod  ab  eis  ad  nos 
est  per  praBdecessorum  nostrorum  invioiabilem  ob- 

Bervantiamsuccessionequasihffireditariaderivatum. 
8icut  enim  terminos  a  nostris  Patribus  constitutos 
transgredi  scriptura  prohibentevetamur,sicpreci- 
puum  eorumin8acr®religionisamore,ao  forma  ec- 
B  clesiasticffi  honestatis,quantum  possumus,tenemur 
sequi  propositum,  et  landabiles  consuetudines,  et 
traditiones  eorum  reverenter  et  inviolabiliter  custo- 
dire;  nesialiter,  quod  absitl  egerimus,  degene- 
rasse  videamur  a  Patribus  nostris,  et  non  in  vpto 
eis,  et  desiderio  bono,  sed  loco  solummodo  succes- 
sisse.  Id  autem  etsi  sit  generaliter  omnibus,  et  iia- 
gulariter  universis,8ubtiliter  ac  sollicite  providen- 
dum,  iili  tamen  qui  majorem  in  Ecclesia  Dei  locum 
obtinent,  et  quorum  mores  et  ac'us  sumuntur  ab 
aliis  in  exenipIum,tanto  id  debent  accuratiori  dili- 
gentia  et  subtiliori  meditatlone  pensare,  quanto 
turpius  esset  super  candelabro,  quam  sub  modio 
fumigare  lucernam,  et  nequam  oculus  deformius, 
quam  membrum  aliquod  latitans,  et  deformaret 


beati  Petri,  de  assensu  venerabilis  fratris  no- C  oorpus,  et  rcdderet  tenebrosum.  Sane  cum  inter 

universas  fere  mundi  provincia8,tam  dotc  scientie, 
quam  virtutum  odore,graviUte  raorum  polleat  pro- 
vincia  Gallicana,  et  in  ea  Remensis  Ecclesia  me- 
tropolitica  fulgeat  dignitate,tanlo  decet  nos  amplio- 
rem  servare  tam  verbis  quam  operibus  honestatem, 
quanto  locus  sublimior  rainus  tutum  inhonestati 
vestrae  latibulum  exhiberet,  et  vos  a  prsdecesso* 
rum  vestrorum  proposito  turpius  caderetis,  cum 
naevus  maniiestior  sit  in  corpore  nitido,  el  bomo  ia 
facie  deformias  mutiletur. 

Accepimus  autem  quod  in  eadem  Ecclesid  hmo 
fuit  antiquitus  consuetudo  servata,  qood  aaiverais 
canonicis  el  unum  erat  refectorium,  et  monsa  com- 
munis,  in  quo,  etsi  non  omnes  diebus  singulis, 
j)  o™°'*^"8  tamen  diebus  canonici  eorum  aliqui  co- 
medebant,  omnes  pariter  usque  adeo  pietatis  ope- 
ribus  insistentes.et  pauperibu8,etinfirmis  hospita* 
litatis  impendentes  affeclum,ut  non  solum  eis  per 
alienos  necessaria  ministrarent,  sed  decanus,  et 
canonici  certis  temporibus  ad  hospitale  quoddam 
huic  operi  deputatum  personaliter  accedenteB  lotisy 
et  extersis  pauperum  tum  manibus,  tum  pedibus 
osculatis  etiam  in  humilitatis  exemplum,  propica- 


aore 

8tri,episcopi  Toraacensis  (47),in  cujus^dioecesi  sita 

est,propriis  expensis  de  novo  fundasti,in  qua  pro- 

posoisti,  relicto  mondanae  vanitatis  errorc,sub  re- 

ligionis  babitu  Domino  famulari,  cum  omnibus 

boaia  qun  imprsseatiarum  eadem  capella  rationa- 

biliter  possidet,  aut  in  futurum  justis  modis,  Deo 

popitio,  poterit  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra 

protectione  soscipimus.  Nulli  ergo  omnino  homi- 

aam  licitom  sit  hanc  nostrae  paginam  protectionis 

infriagere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis 

autem  hoc  attemptare  praesumpserityindignationem 

omnipoteatis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli,  apo- 

Btolorom  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  ii  Nonas  Augusti,  pontiOcatus 

noBtri  aaao  tertio. 

XXXIX. 

Ad  dseanum  et  eapUulum  Romeme.  ^  Ut  canonici 
Remenses  communi  convictui  adhxreant. 

(Aaao  1200.  Laterani,  Dec.  7.) 

[D.  Marlot,  Metropolis  Remensis^  II.  435.] 

iNNocEifTius  episcopus,servus  servorum  Dei,  di- 

leetiB  filiis  decano  et  capitolo  Remensi,  salutem  et 

apoBtolicam  beaedictioaem. 


(46)  De  hoc  monasterio,ad  dicBcesim  Brugensem 
pertiaeate,  vid.  Gall.  Christ.  loc.  cU, 

(47)  Yide  SpiBtoiam  Libri  tertii  zli,  aot. 


(45)  Do  Gela,  seu  Gbela,  Parthenonis.de  qoo  hio 
agitur,  conditrice,  vid.  GatL  Christ.  tom.  V,  coL 


w 


AD  INNOCBNTU  HI  RBGBSrTA 


« 


rent  siDgulis  sumpuB  suos,  et  ad  Bcclesiam  post-  ^ 
modum  curo  processione  redirent.  Dicitur  etiam 
quod  in  coercendiB,  et  puniendis  excessibus  tantus 
rigor  servabatur.ut  si  faleo  etiam  aliciguB  levitatis 
aliquis  argueretur  canonicus,  non  prius  se  prssu- 
meret  excusare,  quam  flexia  coram  decano  et  capi- 
tulo  genibus,et  terra  deosoulata,  veniam  humiliter 
postolasset.  Licet  aatem  adhuc  in  eadem  Ecclesia 
satis  honeste  prsBdicta  serventur,in  frequentatione 
tamen  mensaB  communis  vos  exhibetis  non  modi- 
eum  negligentes,  cum  nec  omnibos  e  vobis,  nec 
omnibus  diebus,  sed  certis  aliquibus  in  oommuni 
refectorio  ministretur;factumque  sit  per  negligen- 
tiam  vestram  interpoiatum,  quod  esse  conlinuum 
prflBdecessorum  vestrorum  temporibusconsueverat, 
Gratum  igitur,et  acceptum  habentes  quod  aposto- 
latui  nostra  de  vobis  generaliter  est  relatum,  dis-  ^ 
crelionem  vestram  monemus,  et  exhortamur  in 
Domino,et  per  apostolica  vobis  scripta  pracipiendo 
inandamuStquatenus  piis  operibus  insistentes  pr«- 
decessorum  vestrorum  adhsreatis  vestigiis,  men- 
sam  communem  sicut  olim  assidue  ft>equentant*)s, 
aoUiciti  super  exhibendo  pauperibus  hospitalitatis 
obaequio,  el  ferventes  in  excessibus  corrigendis. 

Tu  quoque,  fili  decane,  sic  in  delinquentes  rigo- 
rem  exerceas  ecclesiastics  disciplins,  ne  aliorum 
excessus,  si  remanserit  incorrectus,  tuea  negtigen- 
tiaa  rationabiiiter  imputetur,  et  si  neglexeris  per- 
turbare  perversos,  quos  cohibere  potes,  et  debes  ex 
coUato  tibi  officio  decanatus,  convincaris  eos  in  sua 
perversitate  fovere.  Noveritis  autem  quod  dilectum 


attache  k  la  bulle  par  une  dooble  queue  de  ficelle. 
Elle  est  adress^e  aux  archevdques  et  6v6quea 
d'lriande,  daos  les  dioc^ses  desquels  il  y  avait 
des  maisons  de  chanoines  r^gulier^  de  ia  congre- 
gation  d^Arrouaise.  11  ne  sera  pas  inutiie  de  rap- 
porter  ici  un  passage  d'un  manuscrit  ^crit  de  la 
main  de  Gaut^er,  abb6  d^Arrouaise,  en  Tanoee 
1179.  Du  temps  de  Gervais,  dit-il,  qui   rul  abbe 
l'an  1121.  Sanctx  memoriae  MalachiaSfliibemien- 
sium  archiepiscopuSy  per  nos  iter  faciens,  inspectU 
ronsuetudinibus  nostris  et  approbatis,  tibros  no^ 
stros  et  usus  Ecclesiss  transcrtptos  suam  in  Hiher- 
niam  detutit^  et  fere  omnes  clericos  in  episcopali- 
bus  sedibus  et  in  multis  aliis  locis  per  Uibemiam 
constiiutos,  ordinem  nostrum  et  habitum  et  ma- 
xime  divinum  in  Ecclesia  officium  suscipere  et  ob* 
servore  pnecepit,  »  etc.  Uactenus  D.  Quinsert  in 
uolulasua;  cui  belieadmodum  concinunt  ea  qus 
de  Gervasio,primo  Arroasiensi  abbate,  leguntur 
apud    auctored   novfie   Galiiffi   christians,    Tom, 
Ilf,  col.  434.  «  IV.  Gorvasius,  patria  Bononiens*!», 
al.  Boionicnsis,  primus  abbas   (antea  pr(Bpositi 
monasterio  Arroasiensi  prserant)  consecratur  a 
Roberto,  Atrebatensi  episcopo,anno  il21.Hic  di- 
versis  in  locis  CGcnohia  construxit,  eoque  cceno- 
bii  sui  alumnos  ad  plantandam   religionem  Ar- 
roasiensem  transmisit,  quam  et  nonnulli  alio- 
rum  ordinum  canonici,  ordini  suo  renuntiantesi 
amplexari  gestierunt.  •  Brequigny  ibid.] 


Ad  rcligionis  observantiam,  quam  estis  sponte 
professi^tota  debctis  intentione  satagere,  sicque  ad 
augmentationem  ipsius  aniroo  intendere  diiij^enti, 
quod  de  virtute  videamini  proficere  in  virtutcm,  et 
gratum  exhibere  Deo  jugiter  famulatum.  Gum  igi- 
tur  ad  corroborationem  et  conservationem  ordinls 
Arroasiensis  deliberatione  provida  sit  8fatutum,ut 
ad  annuum  capitulum  ejusdem  loci  fratres  dcbeant 


filium  Ja....  et  canonicum  ve8trum,quem  nobis  per  C  convenire  (49),devotionem  vestram  rogamus  et  hor- 


Htteras  vestras  commendare  curastis,  benigne  rece- 
pimus,  qui  laudabiliter  et  honeste  apud  sodem 
apostolicam  commoratur. 

Datum  Lateranl,  vii  Idus  Decem.,  pontiflcatus 
nostri  anno  iii. 

XXXIX  bis. 

Armaelianensi  et  Tuamensi  archiepiscopis  (48),  uni- 
v^rsis  episcopis,  abbatibus,  prioribus,  et  canonicis, 
ordinem  Arronsiensem  in  Hibemia  professis.  —-  [//, 
Mecundum  staiuta  ordinis  Arroasiensis^  ad  annuum 
eapitulum  ejusdem  loci  unus  saltem  vel  duo  eorum 
accedere  non  postponant, 

(Anno  1200,  Laterani,  Dec.  9.) 

[Epistolam  hanc,  seu  potius  Bullam,edimus  ad  fi- 
dem  Apographi,quod  exarchivis  abbatiae  Arroa-  D 
siensis  transcriptum  in  cbartophylacio  nostro  re- 
posuit  I).  Quinsert,  apposita  ad  apographum  bac 
Gallioa  notula,  quam  nic  referre  oper»  pretium 
duximus.t  Gette  bul]e,tr6s-lisible  et  cnli6re,  est 
d*Innocent  III,  datee  du  5  avant  les  ides  de  D6- 
cembre,  la  troisi^me  ann^e  de  son  pontificat.  Le 
plomb,  par  une  face  duquel  on  voit  les  efligies 
ordinaires  de  8.  Pierre  et  S.  Paul,  et  sur  Tautre 
le  nom  d'lnnocent  111,  Innocentius  Papa  111,  est 


tamur  in  Domino,per  apostolica  scripta  mandantes, 
quatenus  unus  saltem  vestrum,  vel  duo,  in  festo 
beali  Matthaei,  apostoli  et  evangelists,  ad  capitu- 
lum  apud  Arroasiam  accedere  non  postponant,  ut 
confratribus  suis  qui  prssentes  non  fuerint  genera- 
Hs  capituli  st&tuta  referant,  et  alia  qus  pertinent 
ad  augmentationem  ordinis  in  Domino  exsequan- 
tur. 

Datum  Laterani,  v  Idus  Decembris,  pootificatus 

nostri  anno  tertio. 

XL. 

Forma  in  qua  consulit  dominus  pava  de  divoriio 

celebrando. 

(Anno  4200.) 

(Baluz.  Miscell.  ed.  in-fol.,  III,  21.) 

Dominus  papa  consulit,  ut  utramque  causam 
prffitendat,  scilicet  causam  affinitatis  et  maleficii. 
Unde  si  in  causa  aftinitatis  reginatcstes  producere 
noluerit,  domino  papo;  placebit.Scd  si  voluerit  pro- 
ducere  testes^non  poterit  ei  dpnrgare.  Nec  propter 
hoc  timeat  dominus  rex,quia  illos  testes  faciet  pa- 
pa  recipi  per  suum  procuratorem.  Nec  causetur 


(48)  Confer  epistolam  libri  tertii  XLii.  ejus  dlrecla,  data  Viterbii,  v  Kal.  Augosti,  qu» 

(49)De8tatuto  isto  conferenda  est  buUa  Alexandri      legitur  apud  auctores  Novae  Galliffi  Chri8tiance,t^'if. 
PP,  III,  Oaltero,  AfiBATi  Arroasibnsi,  et  fratribus      col.  436. 


SUPPLEIIBMTnM.  —  AN.  1201. 


70 


rex  moram,  qnia  modo  m8jor  mora  esl  propter  ti-  A, 
morem.  In  caaea  maiefloii  sio  parcit  domious  papa 
domino  regi,  quia  si  rex  iu  animam  suam  juraro 
feeerit  qaod  reginam  cognoscere  tentativit  et  non 
eognovit,  et  ob  aliam  causam  eam  principaliter 
exosam  non  habet,  oredetur  regi,  si  regina  non  ju- 
rei  sa  foisse  cognitam,  et  quod  non  juret  dominus 
papa  oredit  eam  de  faoili  posse  indoci.  Unde  si  rex 
timet  quod  contra  eum  feratur  sententia  de  prsedio- 
tiB,  poterit  di£ferri  ne  feratur  Bcnteotia.  Et  tunc 
rex  erit  in  eo  puncto  in  quo  modo  est.  Unum  quid 
esl  in  quo  dominus  papa  non  posset  parcere  domi- 
no  regi,  quin  tentaret  iterum  eam  cognosce,  quia 
hujusmodi  maleiicia  per  orationes  abolentur. 

XLI. 


XLII. 


Ad  Thaddxum  abbaiem  el  fatres  monaiUrii  ds  Fer- 
raria  Theanensis  dicecesis,  —  Eorum  privilegia 
confirmat. 

(Anno  1201.  Anagnia!,  Jan.  23.) 

[UoHiLLi,  llalia  sacra  ,Vi,  563.] 

Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  Thadjeo  abbaii  in  monasterio  de  Ferra* 
ria,  ejusque  fratribus  tam  praBsentibns,  quam  futti« 
ris  Regularem  vitam  professis  in  perpetuum. 

Religiosam  vitam  eligentibus  apostolicum  conve- 
nit  adesse  presidium,  ne  forte  cujuslibet  temerita- 
tis  incursus,  aut  eos  a  proposito  revecet,  autrobor 


Ad  emnanicos  S.  Trinitatis  Londoniensis^  ^  Bos  «<  Q  (quod  absitI)sacrflBreligionis  infringat.  Eapropter, 


eprum  possessiones  sub  sua  protectione  susciptt, 
(Anno  1201.  Laterani,  Jan.  12.) 

[Rtmer,     csdera,  etc.  1, 82  ex  orieinali  in  tbes.  cur. 

Reo.  Scaccarii.j 

Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  niiis  priori  et  caoonicis8anct»TrinitatisLon- 
doniensis,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Annuere  consuevit  sedes  apostolica  piis  votis  et 
bonestis  petentium  precibus  favorem  benevolum 
imperliri.  Eaproter,  dilecti  in  Domino  fllii,  vestris 
precibus  annuentes,  ecclesiam  vestram  cum  omni- 
bus  bonis  tam  ecclesiasticis  quam  mundanis,  qua» 
in  preaentiarum  rationabiliter  possidet,autinfutul 
rum  concessione  pontiflcum,  largitione  regum  ve- 


dilecti  in  Domino  61ii,  vestris  justis  postulationi« 
bus  clementer  annuimue,  et  praefatum  monasterium 
8anclae  Dei  Genitricis,  et  Virginis  Maris,  in  quo 
divino  mancipati  estis  obsequio,  sub  B.  Petri  et 
nostra  protectione  suscipimus  et  praesentis  soripti 
privilegio  communimus.  In  prffisens  siquidem  sta- 
tuentes,  ut  ordo  monasticus,  qui  secundum  Deum 
et  Regnlam  B.  Benedicti,  et  institutionem  Cister- 
ciensium  fratrum  in  eodem  monasterio  institutus 
esse  dignoscitur,  perpetuis,  ibidem  temporibus  in- 
violabiliter  observetur.  Praeterea  quascunque  poe- 
sessiones,  quscunque  bona  idem  monasterium  in- 
prflBsentiarum  juste,  et  oanonice  posssidet,  ant  in 
futurum  concessione  pontiflcum,  largitione  regum, 


principum,  oblatione  Qdelium,  vel  aliis  justis  mo-  C  '^®*  P''»^^»?»"».   oblatione  fldelium,  seu  aliis  justit 


dis,  prsestante  Domino,  poterit  adipisci,  sub  beati 
Petri  et  nostra  protectione  suscipimus. 

Specialiter  autem,  de  Lesnes,  de  Braching,  de 
T  oregam,deWelcumstrove,etBromfeld  et  Alflswio 
de  Netule,  sancti  Botulfl  extra  portam  qu»  Alegate 
vocatur,  Omnium  8anctorum  super  muros  civitatis 
Londooiensis,  sancti  Miohaelis  in  via  quffi  vocatur 
Alegate,'et  Bixle  ecclesias  cum  omnibus  earum  per- 
tinentiis  sicut  eas  juste  ac  paciflce  possidet,  vobisi 
et  per  vos  ecclesi»  vestr»  auctoritate  apostolica, 
conQrmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  com- 
munimus. 

Auctoritate  prssentium  inbibentes  ne  quis  in  vos 
vel  vicarios  vestros,  sine  manifesta  et  ratlonabili 


modis,  praestante  Domino,  poterit  adipisci,  flrma  vo- 
bis,vestrisquesuccessoribus,etillibatapermaneant, 
in  quibus  haeo  propriis  duximus  exprimenda  vooa- 
bulis. 

Locum  ipsum,  in  quo  praafatum  monasterium  ei- 
tum  est  cum  omnibus  suis  pertinentiis  in  territorio 
Vagrani  startias  de  perticella  de  Corneliano,  et  de 
Palmento  ;  et  quiquid  ibidem  rationabiter  possi- 
detis.  In  territorio  Theani  startias  de  Fraxo  el  Pe« 
dis  Montis  et  quiquid  aliud  ibidem  habetis.  In  Ali- 
fla  terram,  quam  habetis  in  cambio  a  notario  Bene- 
dicto,  et  Molendinum,  quod  babetis  in  eadem  terra 
in  territorio  castri  Sancti  AngeJi  de  Rave  Ganina 
limitatam,  qua  dicitur  Perdita,  et  terram  quaB  dioi- 


causa  excommunicalionis  audeat  sententiam  pro-  n  *"*•  Gironis,  quam  dedit  vobis  Robertus  de  Fossa- 


mnlgare.  Cum  autem  generale  interdictum  lerraB 
fuerit,  liceat  vobis,  clausis  januis  exdusis  excom- 
municatisetinterdictis,  nonpulsatiscampanis,  sup- 
pressa  voce  divina  offlcia  celebrare. 

Decernimus  ut  nuUi  hominum  fas  sit  hanc  pagi- 
nam  nostrae  confirmationis,  protectionis,  et  inhibi- 
tionis  infringere  aut  ei  ausu  temerario  oontraire. 
Si  quis  autem  hoc  attentare  praesumpserit,  indigna- 
tionem  omnipotentis  Dei  et  beatoruin  Petri  et  Pauli 
apostolorum  ejus  se  noverit  incursusum. 

Dalum  Laterani,  ii  Idus  Januarii,  pontiOcatus 
noatri  anno  iii. 


ceca  Miles  et  quiquid  aliod  ibidem  habeatis.  Possea* 
siones  cum  Jure  Molendini,  quas  dedit  vobis  Joan- 
nes  de  Miminiano  in  Alifia  et  quscunquo  alia  ibi 
rationabiliter  possidetis.  In  civitate  Suessas  inte- 
grum  ternimentum  possessionum,  quas  dedit  vobia 
Tallacauzzus  dominus  Cajani,  Oliveta,  domum,  et 
partem  molituras  Olivarum  omnium  montanorum 
castri  Miniani  cum  libertate  molendi  in  eis  olivas 
vestras,  etsi  qua  alia  ibidcm  habetis  juste.  In  terri- 
torio  Galvi,  et  Silavimatam,  quam  habetis  Juxta 
flumen  Vulturni  in  looo,  qui  dicitur  8.  Stephanus, 
et  terras,  quas  babetis  juxta  flumina  in  gen.  et  Ap« 
pia  in  loco  qui  dicitur  Startia  de  Silice.  In  Capod 


71 


AD  INNOCBNTU  III  RBOBSTA 


72 


domo9,  et  possesiones,  quas  dedit  vobis  Joannes  X  sionibus  vestris  subjacere  compellat,  neo  domos 


de  Rioo.  Joannes  Goncarros,  Marciis  de  Raino,  Si- 
bila  uxorqoe  Joannis  fratris,  Petrus  de  AliHa,  et 
Judex  Alexander.  In  Telesia,  et  in  V...  Tenimenta, 
quas  vobis  contiilit  comes  de  Caserta,  quorum  alte- 

rum  fuit  Joannis  Bassi,  alterum  Joannis  Forte.  In 
Isernia  Molendinum,  quod  dedet  vobis  Rogerius 
comes  de  Molisio,  medietatem  duorum  Molendino- 
rum,  quam  vobis  ibidem  contulit  Petrus  de  Bruto 
cum  vinea  in  loco,  qui  dicitur...  In  monte  Rodon, 
quod  dedit  vobis  Landulphus  de  sino  in...  Terraui, 
quam  vobis  contulit  Matthia  uxor  qiiondam  Roberti 
Licinii,  et  Molendinom  cum  fulla,  quod  habetis  ibi- 
dem.  Terras  cum  Moiendlno  et  olivis,  quas  habetis 
in  Pantanis  Indraoon.  Terras,  qua  dedit  vobis  Bn- 


vestras  causa  ordines  celebrandi,  sausas  tractandi, 
vel  conventus  aliquos  publicos  convocandi  veniro 
praesumat,nec  regularem  electionem  abbatis  vestri 
impediat,  aut  de  instituendo,  vcl  removendo  eo 
qui  pro  tempore  fuerit  contra  slatuta  Gisterciensis 
ordinis  se  aliquatenus  intromittat.  Si  vero  episco« 
pus,  in  cujus  parochia  domus  vestra  fundata  est 
cum  bumilitate  et  benedictione  qua  couvenit,  re- 
qulsilus  substitutum  abbatem  bencdicere,  et  alia 
quae  ad  officium  episcopalc  perlinent  vobis  conferre 
renuerit,  lioitum  sit  eidem  abbati,  si  tamen  sacer- 
dos  fuerit,  proprios  novitios  benedicere,  et  alia 
quae  ad  ofiicium  suum  pertinent  exercere,  etvobis 
omnia  ab  alio  episcopo  percipere,  quaB   a  vestro 


ricus  de  Montefusculo  in  Albiniano,  terram,  quam  q  fuerunt  indebite  dene^^ata,  illud  adjicientes,  ut  in 
oontulit  vobis  Maria  de  Albiniano,  et  tenimenta,      recipiendis  professionnibus,  qus  a  benedictis,  vel 

beoediuendis  abbatibus  exhibentur,  ea  sintepisco- 
pi  forraa,  et  expressione  contenti,  quae  ab  origine 
ordinis  noscitur  instituta,  ut  scilicet  ahbatcs  ipsi 
salvo  urdino  suo  profiteri  debeant,  et  conlra  statu- 
ta  ordinis  sui  nullam  professionem  facere  compel- 
lantur;  pro  consecrationibus  vero  altarium,  vel 
ecciesiarum,  sive  pro  oleo  sancto,  vel  quolihet  ec- 
clesiastico  sacramento  nullus  a  vobis  sub  obtentu 
consuetudinis,  vel  alio  modo  quidquam  audeatex- 
torquere  ;  sed  hasc  omnia  gratis  vobis  episcopus 
dicBcesanus  impcndat.  Alioquin  liceat  vobis  quem- 
cunque  malueritis  catholicum  adire  antistitem  gra- 
tiam  et  communionem  apostolicse  sedis  habentem, 
qui  nostra  fretus  auctoritate  vobis  quod  postulatur 
impendat.  Quod  si  sedes  dicecesani  episcopi  vaca- 
verit,  interim  omnia  ecclesiastica  sacramenta  avi- 
cinis  episcopis  accipere  libere,  et  absque  contra- 
dictione  possitis,  sio  tamen  ut  ex  boc  in  posterum 
propriis  episcopis  nullum  prsejudicium  generetur. 
Qula  vero  interdura  propriorum  episcoporum  co- 
piam  non  habetis,  si  quem  episcopum  Romana^se- 
dis,  ut  diximus,  coromunionem  habentem,  et  de 
quo  plenam  notitiam  habeatis  per   vos  transire 

contigerit,  ab  eo consecralionem  altarium,  or- 

dinationes  monachorum  auctoritateapostolicae  sedis 
recipere  valeatis.  Porro  si  episcopi,  vel  alii  eccle- 
siarum  rectores  in  raonasteria  vestra,  vel  personas 
inibi  constitulas,  su8pen8ionis,excommunicalionis, 
vel  interdicti  sententiam  promulgaverint,siveetiam 


qus  dedit  vobis  ibidem  Benediclus  Galatia.  Liber- 
tates  insuper,  quas  habetis  per  regnum  de  Piatea- 
trio,  Passaggio,  et  Herbatico.  Sane  laborum  vestro- 
rum,  quos  propriis  manibus,  aul  sumptibus  colitis 
tam  de  terris  cultis,  quam  incultis,  sive  de  hortis 
et  virgultis,  et  piscationibus  vestris  vel  de  nutri- 
mcntis  animalium  vcstrorum  nuUus  a  vobis  deci- 
mas  exigere,  vel  extorquere  praesumat.  Liceat  quo- 
qoe  vobis  clericos,  vel  laicos  et  absolutos  e  saeculo 
fugientes  ad  conversionem  recipere  et  eos  absque 
contradictione  aliqua  retinere.  Prohibemus  insuper 
ut  nulli  fratrum  vestrorom  post  factam  in  monas- 
terio  vestro  professionem  fas  sit  absque  abbatis  sui 
lioentia  de  eodem  loco  discedere ;  discedentem  vero 
absquo  communium  litterarum  vestrarum  cautione 
nullus  audeat  retinere.  Quod  si  quis  forte  retincre 
prssumpserit,  licitum  vobis  sit  in  ipsos  monachos, 
ve!  conversos  regularem  sententiam  promulgare. 
lilud  districtius  inhibentcs,ne  terras,seu  quodlibct 
beneficium  EccIesiaB  vestr»  collatum  liceat  alicui 
personaliter  duri,  sive  alio  modo  alienari  absque 
consensu  to/ius  capituli,  vel  majoris,  aut  sanioris 
partis  ipsius.  Si  qua)  vero  donationes,  aut  aliena- 
tiones  aliter  quam  dictum  ost,  fact®  fuerint,  eas 
irritas  esse  censemus.  Ad  hffic  etiam  prohihemus 
ne  aliquis  monachus,  sive  conversus  sub  profes- 
sione  vestrae  domus  constrictus,  sive  coosensu  et 
licentia  abhatis,  et  majoris  partis  capituli  vestri 
pro  aliquo  fidejubeat,  vel  ab  aliquo  pecuniam  mu- 


tuo  accipiat,  ultra  pretium  caputuli  vestri  provi-  D  in  mercenarios  vestros  pro  eo  quod  decimas  non 


dentiaoonstitutum,ni8i  propter  manifestam  domus 
vestrae  utilitatem.  Quod  si  facere  praesumpserit, 
teneatur  conventus  pro  his  aliquatenus  respon- 
dere :  licitum  praeterca  sit  vobis  in  causis  propriis, 
sive  civilem,  sive  criminalem  contineat  quaestio- 
nem,  fratrum  vestrorum  testimoniis  uti,  ne  per 
defectum  testium  jus  vestrum  in  aiiquo  valeat  de- 
perire. 

Insuper  auctoritate  apostolica  inhibemus,  ne 
ullus  episcopuSy  vel  qualibet  alia  persona  ad  sy- 
nodos,  vel  conventus  iorenses  vos  ire,  vel  judicio 
sacalari  de  vestra  propria  substantia,  vel  posses- 


solvitis,  sive  aliqua  occapione  eorum,  qus  ab  apos- 
tolica  benegnitate  vobis  indulta  sunt,  seu  benefac- 
tores  vestros,  pro  eo  quod  aliqua  vobis  beneOcia, 
vel  obsequia  ex  charitate  pra?stilerint,  vel  ad  labo- 
randum  adjuverint  in  iilis  diebus,  in  quibus  vos 
laboratis,  et  alii  feriantur,  eamdem  sententiam 
protuIerint,ipsam  tanquam  contra  sedis  apostolicae 
indulta  prolatam  doximus  irritandam,  nec  litteraB 
illae  iirmitatem  habeant,  quas  tacito  nomine  Gister- 
ciensis  ordinis,  et  contra  tenorem  apostolicorum 
priviiegiorum  constiteritimpetrari.  Paci  quoqueet 
tranquillitati  vestrae  paterna  in  posterum  sollicilu- 


73 


SnPPLBMBNTUM.  —  AN.  1201. 


74 


dioe  providero  volentes,  auctoritate  apostolica  pro-  \     Fgo  Benedictus  tit.  S.  Suzannac  preebyler  cardi- 

hibemua,  ut  infra  clausuraa  locorum,  seu  grangia- 

ram  vestrarum  nullus  rapinam,  seu  furtum  facere, 

ignem  apponere,  sanguinem  fundere,  boDiinem  te- 

Biere  capere^  vel  interficere,  seu  violentiam  audeat 

exercere.  Prasterea  omnes  libertates,  et  immunita- 

te.i  a  prsdecessoribus  nnstris  Romanis  pontiGcibus 

ordini  vestro  concessis,  nec  non  et  libertates,  et 

exemptiones  saecularium  exactionum  a  regibus  et 

principibus,  vel  aliis  fideiibus  ralionabiliter  vobis 

indultas,  auctorittite   aposlolica  confirmamus,  et 

prssentis  scripti  privilegio  communimus. 

Dccernimjs  crgo  ut  nulli  omniuo  bominum  li- 
ccat  prsfatum  monasterium  temere  porturbare,aut 
cjos  possessiones  auferre,  vel  ablatas  relinere,  mi. 


nalis. 

Ego  Gratianus  SS.  Gosma)  et  Damiani  diaconas 
cardinalis. 

Ego  Petrus  Berrii  8.  Afiriani  diaconus  cardi* 
nalis. 

Ego  Gregorius  S.  MariiB  in  Portfcu  diaconus 
cardinaiis. 

Ego  Gregorius  S.  Georgii  ad  Veium  aureum  diac. 
card. 

Ego  Gregorius  Sancti  Angeli  diaconus  card. 

Ego  Ugo  S.  Eustachii  diac.  card. 

Ego  Matthaeus.  Sancti  Theodori  diaconus  cardi- 
nalis. 

Ego  Joannes  S.  MarisQ  in  Gosroedin  diao.  cardi- 


Duere,  seu  quibuslibet  vcxationibus  fatigare,  sed  p  nalis. 

•        ?_» 1 D        r\ni 


onnia  integra  conserventur  corum,  pro  quorum 
sastentationc  ac  gubernatione  concessa  sunl  usi- 
bus  oainimodis  profutura,  salva  sedis  apostolicffi 
auctoritate.  8i  qua  igitur  in  futurum  ecclesia^lica 
iscularisve  persona  banc  nostr®  constitutionis  pa- 
gioam  sciens  contra  cam  tcmere  venirc  tentaveriti 
secundo  lertiove  commonita,  nisi  reatum  suum 
congrua  satisfactione  correxerit,  potestatis,  hono. 
risque  dignitato  curcat,  reamquo  se  divino  judicio 
existerede  pcrpetrata  iniquitate  cognoscat,  eta  »a- 
cratissimo  corpore  et  sanguine  Dei  et  Domini  Re- 
de.Tiptoris  nostri  Jesu  Christi  alima  flat,  atque  in 
exlren.o  examioe  district»  ullioni  subjaceat.  Cun- 
ctis  autera  eidem  loco  sua  juru  servantibus  sit  pax 


Datum  Anagniffi,  per  manum  Blasii,  S.  R.  E.  sub- 
diaconi  et  notarii,  x  Kal.  Januar.,  indict.  v;  Incarn. 
Domini  anno  1201,  pontificatus  vero  Innocentii  pa- 
pffi  III  an.  IV. 

XLIII. 

Ad  fralres  S.  Uemigii  Remensis.  —  Confrmaiio  de 
ptscatura  de  Courmonsteruel y  el  xx  libris  cerse,  et 
XX  modiis  vini  iUis  ab  archiepiscopo  relaxatts, 

(Anno  1201.  Anognia*,  Febr.  11.) 

[Varin,  Archiv,  adm.  de  Reims,  II,  444,  Gartul.  de 
Saint-Remi,  fol.  4,  n«>  XIX.] 

Innocrntius    episcopus,   etc ,    concessiones 

quas  vobis  fecit  venerabilis W.  Remensis  ar- 

chiepiscopus  super  viginti  modiis  vini  et  viginti 


_  ^  .,       in,.   .  ..         ,  lu-    P      .  Iibris  cerffl  lu  quibus  ecclesia  vestra  smgulis  annis 

Domim  nostri  Jesu  Ghrist!,qualenusethicrructum      .       .    ,       .,  .      ,  .    ,t.j  ,    .     .     .,i 

,.     .  .  .     .   \         ,  •..  .  .  1        »    ,.    n  tcnebaturehlem;  piscttturam  in  Vidulaiuxtavulam 

de  Guurmosterioio,  vobis  ab  ipso  concessam,  ro- 

laxationem   etiam  violentiae  quam  piscatores  in 

aqua  de  Folipene  vobis  assidue  inferebant et 


bous  actionis  percipiant,  et  apud  districtum  Judi-  C 
cem  priemia  sternffi  pacis  inveniaut.  Amen. 


PAC  MECUM   DOMINE   SIGNOM   IN   BONUM. 

.S.  Petrus  S.  Pauius, 

Ego  Innocentius  catbolicffi  Bcclesiae  episcopus. 

Ego  Octavianus  Ostieo.  et  Vellitren.  epii>copus. 

Ego  Joannes  Albanen.  epioc. 

Ego  Gulielmus   Remen.   arohiepisc.  S.  Sabina; 
presb.  card. 

Ego  Petrus  tit.  Sanot»  Gaecilia  presbyter  cardi- 
nalis. 

Cgo  Jordanos  S.  Pudentianae  tit.  Pastoris  prcsb. 
card. 

£go  Guido  S.  Mariffi  Trans  Tib.  tit.  Calixti  presb. 
card. 

£go  Ugo  presb.  card.  S.  Martini  tit.  Equitii. 

Ego  Cenlius  tit.  S.  Laurentii  in  Lucina  presb. 
card. 

Ego  Goffridus  iit.  B.  Praxedis  presbyter  oardi- 
naiia. 

Ego  Joannes  tit.  Sanctffi  Priscs  presbyter  cardi- 
nalis. 

Ego  Gincius  presb.  card.  D.  Jo.  et  Pauli  tit.  >^. 
Pammacbii. 

Kgo  Petrus  tit.  Sancti  Marcelli  presbyt.  cardi- 
nalis. 

(50)  Vide  Epiatolam  Libri  octavi  vin,  not. 
PatioIi.  CGXYIL 


D 


omnia  sicut  in  ejusdem  arcbiepisci)pi  et  cbarissi- 

mi Philippi  regis authenticiscontinentor.... 

vobis  conGrmamus etc. 

Datum  Anagniffi,  tertio  Idus  Februarii,  pontiQ- 
catus  nostri  anno  quarto. 

XLIV. 

Ad Episcopum  Argendnensem  (50), —  Ut  Ottani 

imperatort  electo  faveat. 

(Anno  120i.  Laterani,  Mart.  1.) 

[Ex  apograpbo,  ad  Gdem  autograpbi  in  Ecclesie 
Argentinensis  archivis  asservati,  a  bonffi  memo- 
riffi  D.  abbale  Grandidier  diligenter  collato.  BRfiQ., 
ibid. —  Exstat,  sed  minus  intcgra,  in  Registro  In- 
nocentii  de  ncgoiio  Romani  imperii,  sub.  num. 
XLV.  Vide  Patr.  t.  GGXVI,  col.  1046.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri,  Argentincnsi  episcopo,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Certo  jampridem  experimeuto  didicimus,  quod, 
etsi  nobili  viro,  Philippo,  duci  Sucviffi,  quadam 
quasi  necessitate  coactus,  favero  forsan  videaris, 
cbarissimotameninChridto  Gliono8tro,iilustri  regi 
Ottoni,  in  Romanorum  imperatorem  electo,  ot  a  no- 
bis  opportuno  tcmpore,  dante  Domino,  coronando, 


w 


AD  INNOCBNTII  in  RB0E8TA 


76 


interiuB  mente  faves,  ntpote  cui  te  adhaBsisBe  ab  X.  peneius  exbibendum  in  eoclesiis  statuantur,  fra- 


initio,  et  fidelitatis  Juramentum  intelleximus  prs- 
stitisse.  Qttia  vero,  necessitate  cessante,  cessare 
debet  pariter  quod  urgebat,  fraternitati  tu»  per 
apostolica  scripta  nostra  praecipiendo  roandamus, 
quatenus,  cum  nos,  quia  duobus  ad  imperium  ob- 
tinendum  favere  non  possumus,  nec  est  tam  per- 
sona  in  imperio,  quam  imperio  in  persona  provi- 
dendum,  quia  etiam  ad  hoo  dignior  reputatur,  qui 
magis  idoueus  reperitur,  personam  prsdicti  ducis, 
quoad  imperium,  prssertim  boo  tempore,  obtinen- 
dum,  penitus,  propter  impedimenta  patienlia,  qu» 
per  litteras  generales  exprimimus,  reprobemus,  et 
prsdictum  Ottonem  recipiamus  in  regem,  nonob- 
stante  juramento^  si  quod  eidem  duci  ratione  regni 


ternitati  toas  per  apostolica  scripta  mandamu8,qaa* 
tenus  cum  prsfatus  episcopus  ad  opus  cancellarias 
reditus  assignaverit  competentes,  ut  prsfatus  can* 
cellarins  et  successores  ejus  obtineant  de  cstero 
in  eadem  ecclesia  personatum  et  babeant  priroum 
locum  post  alias  personas  in  choro  et  capitulo,  si- 
cut  est  supradicturo,  sublato  oujuslibet  contradi- 
ctione  et  appellationis  obstaculo,  auctoritate  fretus 
apostolica  statuas;  contradictores  si  qui  foerint, 
ecclesiastica  censura  percellens. 

•  Daturo  Laterani,  xi  Kalendas  Junii,pontificatU8 
nostri  anno  quarto.» 

Accedentihus  itague  nobis  ad  Meldensem  Eeclesiamj 
decam  et  napitulo  congregatis^  medietatem  totius 


forsitan  praestitisti,  cum  nos  illud,  eo  reprobato,      decima  de  Quinciano,  et  LX  sotidos  de  pensione  ec^ 


decrevimus  non  servanduro,  eidem  regi  publice  non 
dtlTeras  adbarere,  ac  fovere  potenter  et  viriliter 
partem  ejus  :  alioquin,  cum  ei,  sicut  prsdiximuSy 
fidelitatis  praestiteris  Juraroentum,  si,  quod  non 
credimus,  iroo  de  quo  neo  etiam  dubitamus,  de  cae- 
tero  proprii  fieres  juramenti  transgressor,  in  te 
procedere  durius  cogemur. 

Datum  Laterani,  Kalendas  Martii,  pontificatus 
nostri  anno  iv. 

XLV. 

Ad  Senonensem  archiepiscopum,  —  Pro  Clarembaldo 
Meldensis  Ecclesia  cancellario. 

(Anno  1201.  Laterani,  Maii  22). 

[DupLBSSia,  hist.  de  VEgUs.de  Ueaux,  Bx  tabuL 
EccL  Meldensy  II,  85.] 


clesiSB  S.  Simeonis  de  Yana,  et  XL  solidos  de  pen- 
sione  ecclesiw  de  Seinz,  bancellariss  praefaius  episeth 
pus  deputavit.  Et  nos^  ut  prsedictus  cancellarius  et 
successores  ejus  obtinearU  de  csstero  in  Meldensi 
Ecclesia  pei^sonatum  et  habeant  primum  locum  post 
alias  personas  in  choro  et  capitulo^  decani  perso^ 
natum,  et  canonicorum  qui  afjuerunt,  concurrente 
assensu,  apostolica  qua  fungebamur  audoritate  sta^ 
tuimiUy  statum  eidem  et  suecessoribus  in  choro  et 
locum  in  capitulo  assignantes,  Ne  igilur  excommu- 
nicaiionis  nostrx  memoria  tractu  temporis  obsolescat, 
aut  quisquam  in  posterum  contradictionis  scrupulum 
p7'xsumat  opponere,  acta  nostra  in  scriptum  redacta 
charactere  sigilli  nostri  signavimus,  Coniradictores^ 
si  qui  apparuerint^  eadem  audoritate,  excommuni» 


Pkrob,D«-  gratia  SemmensU  archiepueapus,om-  ^  "^''"'t  *^^^^Percellmtet,ut  oituummetup<Bn>e 


nibus  ad  quod  litteras  praesentes  pervenerint^  in 
Domino  salutem,  Ad  posterorum  notitiam  volumus 
pervenire  nos  recepisse  papm  titteras  in  hunc  mo- 
dum : 

«  Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
venerabili  fratri  Senonensi  arcbiepiscopo,  salutem 
et  apostolioam  benediotionero. 

«  Gonstitutus  in  prassentia  nostra  venerabilis 
noster  Meldensis  episcopus^  coraro  nobis  exponere 
procnravit,  quod  de  cancellaria  Meldeosis  Ecclesiae, 
quaro  roagistro  Glarerobaldo  viro  litterato,  sicut 
dioebatur,  et  honesto  concessit,  ad  honorem  Dei 
et  ipsius  Meldensis  Ecclesiae  disposuit  consietere 
personatum,  ita  quod  praefatus  roagister  Glarero- 
baldus  et  alii  cancellarii  qui  succedent  eidero,  de  D 
cetero  sint  person»  Meldensis  Ecclesiae,  et  post 
altas  ejusdero  ecclesice  personas  obtineant  taro  in 
clero,  quaro  in  capitulo  priroum  locum.  Et  quo- 
niaro  cancellaria  nullos  babet  reditus,  ne  oontra 
canoouro  interdicta  cancellarius  pro  regiroine  scho- 
larnro  aliquid  exigere  coropellatur,  pia  et  provida 
deliberatione  de  reditibus  propriis  certos  ipsi  can- 
cellariae  proposuit  reditus  assignare.  Quoniam 
igitur  ad  augmenturo  ecolesiaruro  pertinet,  ut  ho- 
nores  et  dignitatea  ad  obsequiuro  divini  cultus  pro- 


compellatur  adversus  hoc  factum  omnis  iniquitas 
oppilare. 

Datum  MeldiSf  anno  Verbi  incamati  1201,  mense 
Augusto. 

XLVI. 

Ad  Odonem  Parisiensem  episcopum  et  abbaiem  Lati' 
niacensem  (52-53)  contra  ciericos  Resbacenses, 

(Anno  1201.  Latorani,  Maii  23.) 

[D.  DuPLESsis,  Hist.  de  VEgL  de  Meaux^  II,  85.  Ex 

Tabular.  Ecc.  Meld,] 

Innocentius  episcopus,  servua  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  Odoni  Parisiensi  episcopo,  et  diiecto 
filio  abbati  Latiniaceosi,  salutero  et  apostolioam 
benedictionem. 

Gonquerente  venerabili  fratre  nostro  Meldensi 
episcopo,  nostris  auribus  est  intiroaturo,  quod  cle- 
rici  et  laioi  Resbacenses,  ei  velut  episcopo  suo  re- 
nuunt  obedire.  Ne  igitur,  si  eorum  inobedientia  re- 
maneat  incorrecta,  eis  incentivum  pariat  delin- 
quendi,  discretioni  vestrae  per  apostolica  scripta 
mandarous,  quatenus  praefatos  clericos,  ut  super 
hoo  memorato  episcopo  debitam  satisfactionero 
impendant^  et  deinceps  eidero  episcopo  suo,  prout 
tenentur,  obedientiaro  et  bonorero  per  distriotio- 
nero  ecolesiasticam,  sublato  appellationis  diffogiOy 


(52-53;  Vide  epiatoiam  96  libri  x. 


78 


77  SnPPLBllBNTUII.  —  AN.  1201. 

Jnfltitia  mediante  cogatis,  etc ficonsensu  eptscopi  et  archidiuconomm  pro  bonopacis, 

talem  ordinationem  fecimus :  Quod  rurales  decanos 


Datum  Lateraniy  x,  Kal.  Junii,  poDtlficatus  nos- 
tri  anoo  iv. 

XLVIL 

Ad  Petrum  Smonensem  archiepiscopnm  et  abbatem 
5.  Columbae.  —  De  insiitutione  aecanorum  rura- 
tium  in  Ecelesia  Meldensi. 

Anno  1201.  Laterani,  Maii  23.) 

[D0PLE88I8,  Hist.  de  VEgL  de  Meaupsy  11,  86,  ex  ta- 

bulario  Meldensi.] 

Petrvs  Dei  gratia  archiepiscopus^  et  S.  Columbx 
sJbbas  SenonensiSy  omnibus  ad  quos  litterx  prsesen^ 
tes  pervenerintf  in  Domino  salutem, 

Ad  omniumnotitiamvolumus pervenirenos recepisse 
domini  papx  litteras  in  hunc  modum  : 

I  Innocentiiis  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
Tenerabili  frstri  archiepiscopo  et  dilecto  filio  ab- 
bati  S.  ColumbaeSenoncnsibus,8alutem  et  apostoli- 
cam  benedictionem. 

«  Querela  venerabilis  fratrisnostri  Meldensisepi- 

seopi  oobis  exposita  patefecit  quod  cum   ad   eum 

pertineat  in  Meldonsi  dioecesi  decanos  rurales  insti- 

tuere  etde8tituere,8icut  prfedecessorum  nostrorum 

temporibuseat  obtentum,  archidiaconi   Meldensis 

Ecclesiae  illi  super  hoc  contradicunt,   asserentes 

quod  eis  inconsultis  nondebeat  aliquem  instituere 

in  decanum,  et  subventiones  quas   reotores  eccle- 

Biarum  sos  dicecesis  eisdem  exhibere  tenentur,  in 

grave  pixjudicium  ejus  sibi  non  metuuntvindicare, 

duae  partes  messium  ei  tantummodo  dimittentes; 


Meldensis  episcopus  archidiaconis  inconsultis  \possit 
eligere^  institueie  et  mutarc,   satva  tamen  fidetitate 
quam  de  conservando  jure  archidiaconorum  consuevO' 
runt  prasstare,  In  hoc  eliam  archidiaconi  amicabiti- 
ter  conseriserunt,  ut  de  succursu  ccclesiarum  tam  in 
messe  quam  aliis  obventionibus  donec  per  episcopum 
instituantur  personXt  duas  paries  episcopus,  et  ter» 
tiam  archidiaconi  recipiant  et  per  decanos  rurates  de* 
beat  succursus  ecctesiarum  vocaniium  procurari.  Su- 
per  conferendis  autem  ecctesiis  parochialibus  archi^ 
diaconi   recognoverunt   quod  nunquam    vexaverunt 
ipsum  nec  unquam  in  vita  sua  vexabunt,  nec  ei  con- 
tradicent.  Quia  etiam  conquerebatur  episcopus  quod 
P  idoneas  personas  quibus  prxbendas  couferebat  vacan- 
teSf  decanus  pro  sua  voluntate  investire  difjerret^  hoc 
itaque  de  asaensu  partium  temperavimus,  ut  decanus 
si  prxsens  fuerit^  sine  dilatione  investiat  canonicum 
sibi  ab  episcopo  missum,  et  in  capitulo  cononicum 
loco  sui  instituetf  qui  denuniiabit  decano  si  absens 
fuerit,  et  investituram  canonici  ab  episcopo  missi  fa- 
cturus  accedat.  Et  si  infra  octo  dies  decanus  non  ve" 
nerit,  subtitutns  a  decano  canonicus  auctoritate  de» 
cani  investiat  personam  ab  episcopo  prxsentatam. 

Quod  si  canonicus  quem  licarium  suum  decanui 
elegerit,  infra  octo  dies  quoquo  modo  etiam  prwsens. 
investiluram  requisiius  non  fecerit,  vel  ipsum  abesse 
contigerit,  hancprior  i?i  ordine  sacerdotum  canonico- 
rum^  qui  prsesenles  luerint,  nomine  ipsius  decani  im' 
plebit.   A  petitione  autem  (ertix  partis  demandce 


iidem  etiam  archidiaconi  a   presbyteris  Meldensis  ^  ^"«^  episcopus  fecerat,  ad  nostrum  consilium  archi- 


dicecesis  contra  voiuntatem  et  prohibitionem  ipsius 
pecaniam  per  exactiones  illicitas  non  dubitant  ex- 
torquere.  Praeterea  de  decano  Meldensi  suam  reci- 
tavit  querelam,  quod  cumpraebendasvacantes  ido- 
neis  persoois  assignat,  eteas  mittit  ad  decanum  et 
capitulum^utipsosin  fratres  et  canonicos  recipiant, 
et  decanus  eoscorporaliterinvestiat  de  prasbendis, 
sicut  Ecclesias  consuetudo  requirit,  decanus  ple- 
ramque  differt,  et  impedit  receptionem  illarum,  et 
•e  hac  occasione  absentat,  vel  aliquos  frivolas  cau- 
saa  malitiose  prastendit.  Ut  igitur  quae  m  Meldensi 
eeclesia  praster  rectitudinisordinemattentaptur,in 
statum  debitum  per  officium  nostrsB  sollicitudinis 
reformeotur,  discretioni  vestrae  per  apostolicascri- 
pta  maodamus  quatenus  ad  ipsam  Meldensemec-  D  et  apostolicam  benedictionem. 


diaconi  destiterunt.  Ipsi  autem  archidiaconi  nultam 
in  suis  archidiaconatibus  demandam  factent,  nisi 
episcopo  assensum  prxbente.  Quod  ut  ratum  perma- 
neat,  prxsens  scriptwn  sigiltorum  nostrorum  muni- 
mine  fecimus  roborari. 
Actum  Meldis,  anno  Verbi  Incarnati  1201. 

XLVUI. 

Ad  Raymundum  Nonantutanum  abbatem.  —  Ejus 

electionem  confirmat. 

(Anno  1201.  Laterani,  Jun.  20.) 

[Tiraboschi,  Storia  delta   badia   di  Nonantnta,   It, 
334,  Autogr.  ex  archiv«  Nonant.J 

Innogentius  episcopus.  servus  servorum  Doi,  di- 
lecto  filio  Raymundo  abbati  Nonantulano,  salutom 


elesiam  accedentes,  Buperhisetaiiisquffi  vobisinde 
proposita  fecerint  inquiratis  diligentius  veritalem  ,et 
Dominnm  habentespne  oculis^quaeineacorrigenda 
inveneritis,  secundum  Deum  et  justitiam  sublato 
appellatioois  obstaeulo,  auctoritate  apostolica  cor- 
rigatiif,  facientee  quod  decreveritis  per  censuram 
eceleeiaaticam  firmiter  observari  etc...  Quod  si  non 
ambo,  etc. 

m  Datum  Laterani,  decimo  Kalendas  Junii,  pon- 
tificatos  noatri  anno  quarto.  » 

Aeeedentes  itaque  ad  Meldensem  ecctesiam,  parti^ 
kmt  eomtoceHMi  ei  m  nostra  prxsentia  constitutis  de 


Audito  quondam  quoJ  monasteriumNonantula- 
num  per  B.  quodam  abbatis  ejus  incuriam  et  in 
temporalibusdiminutum  fuerat,  etin  spiritualibus 
dissolutum,  provisiooem  et  correctionem  ipsius  ve- 

nerabiii  fratri  nostro Ferrariensi  episcopo  du- 

ximus  commitlendam,  ita  ut  si  abbatem  inutilem 
inveniret,  removeret  eum  ab  officio  abbatiae.  Ipse 
autem  licet  multipliciter  visus  fuerit  indemnilati 
ejus  monasterii  providere,  tandem  intelligens  quod 
sub  eodem  abbatestatusejusnon  poterat  in  melius 
reformari,  eum  repertum  inutilem  ab  administra- 
tione  curavit  juxta  lenorem   mandati   apostolioi 


79 


AD  INNOCBNTII  UI  RBGB8TA 


80 


removere.  Cumque  propter  hoc  pradicti   abbatis  A 
muDtii  ad   sedem   apostolicam   accessissent,   nos 
volentes  Ecclcsi»  providero  potiua  quam  personsB, 
quod  a  delegato  nostro  factum  fuerat  non  duximus 
revocandum,  sed  ratum  potiusid  habenteeconven- 
tui  Nonantulano  mBndavimus,  ut  de  consilioejus- 
dem  episcopi  personam  idoneam   per  electionem 
canonicam  sibi  pr«Gcerent  in  abbatem.  Ipei  ergo 
ad  vocationem  ejusdem   episcopi   convenientes  in 
unum  tein  abbatem  sibi  unanimiter  elegerunt.  Unde 
cum  dilecti  filii  A.  prior  ejusdem  monasterii,  G. 
subdiaconus  noster  et  nobilis  vir  Jacobus  de  Fon- 
tana,  advocatus  ipsias  monasterii  nuntii  cum  litte- 
ris  tam  ejusdem  episcopi  quam  conventus  j.d  no- 
stram  praBsentiam   accedentes  predicta  rfobis  per 
ordinera  retulissent,  dilectus  fllius  W.  Nonantula- 
DU8  monachus.  supervenit  tam  ex  sua  quam  quo-  " 
rumdam  aliorum  monachorum  parte  proponens, 
quod  dilectum  filium  Ph.  Pomposianum  monachum 
sibi  elegerant  in  abbatem,  contra  electionem  de  te 
factam  opponcns,  quod  in  ea  non  fuerat  forma  raan- 
dati  nostri  servata.  Nam  cum  nos  eidem  episcopo 
dederimus  in  mandatis,  ut  adlooumaccederet,ipse 
ad  monasterium   non   accessit,  sed   monachos  ad 
Buam   prffisentiam   convocavit,  et  coram  se   fecit 
eleclionem  hujusmodicelebrari.Objecitetiam  quod 
idem  episcopus  litteras  nostras  eis  noluit  exhibere, 
lioet  saspius  requisitus,  adjiciens  terlio  quod  in  ele- 
ctione  ipsa  Simoniacapravilas  intervenit   AJ  haic 
autem  fuit  ex  adverso  responsum,  quod  cum  di- 
ctus  abbaspostdepositionemsuam  administrationi 
monasterii  ambitiosius  incumberet,  vel  potius  in-  C 
cubaret,epi8copu8consanguineorumeju8potentiam 
veritus  et  ntultitudinem   vassalorum,  et  quod  eo 
praesente  monachi  eligere  libere  non  auderent,  eos 
Don  vocavit  ad  locum  extraneum,  sed  adquemdam 
ejusdem  ecclesiae  prioratum.  PrcBtereaidem  episco- 
pus,  sicut  praedictus  monachus  postea  recognovit, 
fecerat  monachis  petentibus  oopiam  litterarum  : 
sed  oum  ipsi  eas  sibi  dare  peterent  ad  monasterium 
deforendas,  intelligens  ipsos  delationes  frivoias  et 
ocoasiones  quaerere  malignandi,eorum  malitiffi  non 
consentit.  Idem  quoquemonachusdiligentiusrequi- 
situs  postmodum  est  confessus,  quod  in  eleclione 
tua  intervenisse  nesciebat  simoniaoam  pravitatem. 
Sed  in  eo  tantum  credebat  esse  delictum  quod  in 
monasterioNonantulano  nonfueratjuxta  consuetu-  t\ 
dinem  celebrata.  Objicientibus  quoque  adversariis 
iterum  est  confesus,  quod  a  quinque,    qui  ab  epi- 
Bcopo  recesserant  memorato  et  quibusdam   aliis 


qui  cum  dicto  abbatc  remanserani  in  monasterio 
supradicto,  prsdictus  Ph.  post  electionem  tuamin 
abbatem  fuerat  nominatus.  No8  igitur  intellectis 
quffi  fuerant  hinc  inde  proposita,  nominationem 
prffidictiPh.  tanquamfrivolam,irritamdccernente8, 
electionem  dete  factam  auctoritate  apostolioacon- 
firmamuset  transcundi  ab  ecclesia  tua  ad  Nonan- 
tulanum  monafiterium  facultatem  liberam  indulge- 
mus  per  apostolica  iibi  scriptamandantes  ;  quate- 
nus  curam  ejus  assumens  taliter  ei  studeas  provi- 
dere,  ut  pertuaesollicitudinis  studium  et  spiritua- 
libus  proficiat  institutis  et  temporalibus  auxiliis 
augmentetur.  Volumus  etiam  nihilominus  et 
mandamus  ut  juxta  formam  quam  prsdicto  cpi- 
scopo8ub  bulianostradirigimustamsuprafldelitate 
Dobis  et  Ecclcsia)  Romana)  prffi8tandu,quam  inde- 
mnitate  monasterii  exhibeas  in  ejus  manibus  jura- 
mentum. 

Datum  Laterani  xn  Kalendas  Julii,  pontiOcatus 
Dostri  anno  quarto. 

XLIX. 

Ad  decanum  (54),  et  archidiaconum  Ambianenses. 
—  Ut  sententiam  excommunicationis  latam  contra 
Burgenses  sancti  Audomarif  pro  injusta  deten- 
tione  cujusdam  aqux  atque  quarumdam  patu- 
dum.  ad  ecclesiam  sancti  Bertini  de  jure  spec- 
tantium^  faciant  usque  ad  condignam  satisfac- 
tionem  inviolabiliter  observari. 

(Annoi20i.6igniffi,  Julii  ii.) 

[Ex  Arcbivio  Sancti  Bertini,  capsa  Papalla.  n»  52. 

Br6quigny.  Ibid.] 

Sigrrificarunt  dilecti  filii,  abbaa  (55)  et  conventus 
Sancti  Bertini,  quod  venerabilis  frater  noster..... 
episcopus  (56),  et  dilectus  filius...  archidiaconus 
Atrebatensis,  judices  a  sede  apostolica  delegati 
8uper  quadam  aqua  et  quibusdam  paludibue  ad 
ecclesiam  Bancti  Bertini  de  jure  spectantibus,  in 
Burgenscs  castri  Sancti  Audomari  pro  contumacia 
excommunicationis  sententiam  canonice  protule- 
runt,  quam  ipsi  burgenses  ncgligunt  observare. 
Ideoque,  discretioni  vestrffi  per  upostolica  scripta 
mandamus,  qnatcnuB  eamdem  sententiam,  siout 
rationabiliter  lata  est,  faciatis  u^que  ad  coDdignam 
satisfaotionem  inviolabiter  observari ;  nullis  obs- 
tantibus  litteris,  veritali  et  Justitis  prffijudicanti- 
bus,  a  sede  apostolica  impetraiis. 

l>atum  Signiffi,  v  Idus  Julii,    pontificatus   Dostri 
anno  quarto. 

L. 

Ad  abbaies  S.  Petn  (57),  Sancta  Marim  (58),  et  de 


(54)  Vide  ad  Epistolam  Libri  tertii  xli,  not. 

(55)  Vide  ad  Epistolam  xviii  Appendicis  hujus. 
(5G)  Vide  ad  Epistolam  Libri  terlii  xxv,  not. 

(57)  Quis  fuorit  tunc  tempuris  Abbas  Monasterii 
8.  Pctri  in  Nigra-Silva,  prorsus  ignoratur.  Vide 
GalL  Christ.  nov.  t.  V,  c.  <(^4,  ubi  pauca  hffic  tan- 
tummodo  leguntur : 

«  Vil.  Marquardus  moritur  anno  1183. 

<c  VIII.  Bertholdus  I  suporstes  ad  annum  1220.  » 

(58)  De  cujus  Monasterii  Abbate  hic  agatur,  dod 


adeo  perspicuum  est.  D.  Abbas  Grandidier  in  notula, 
quffiApoKrapho  suoGalliceexpressa  subjiciebatur  : 
//  sagit  ici  des  Abb6s  de  S.  Pierre  dans  la  ForH- 
Noire^  derOrdrede  S.  Benoit;  de  Saintc-Marie^  de 
rOrdre  (le  S,  Augustin ;  et  de  Tenebachj  dc  VOrdre 
d«  Ci/eatu;.  Verum,  quid  sit  Monasterium  8.  Ma- 
riffi.  Ordinis  S.  Augustini,  ad  cujus  abbatem  dirigi 
potuerit  hsc  Innocentii  Kpistola,  nos  ignorarepro- 
nlemur.  Gerte,  nullum  S.  Mari»,  OrdiDis  S.  Au- 
gustini,  MoDasterium,  uec  iD  MogUDtina,  ad  quod 


81 


8UPPLBMRNTUM.  —  AN.  1201. 


82 


Tenebach  (59).  —  Ut  sentenliom^  in  favorem  mo-  A  mare,  nullius  coalradictione  vel   appellalione  ob- 

stante,  curetie,  eumdem  cpiscopum  nihilominus, 

eo  quod  appellatiuncm  non  esi,  quam  interposuit, 

prosecutus,  in  expcnsis  legitimis  parti  condem- 

nantes  adfcrsffi,  nullis  lilteris  veritati  et  justitis 

prsejudicantibus  a  sedc  aposlolica  impetratis.Quod 

si  non  omncs  his  exsequendis  potueritis  interesse 

duo  vestrum  ea  nihilominus  exsequantur. 

Daium  Signiffi,  ii  Non.  Scptcmbris,  pontificatas 

nostri  auno  quarto. 

LI. 

Ad  Andream   Lundcnscm   archiepiscopum.  —   Ejus 
Ecclesir  privilegia  confirmat, 

(Anno  1251.  Anagnia;,  Nov.  23). 

[LiuEGREN,  Diplom,  Suecan,^  1.  141]. 


nachorum  de  Cella  Vilmari  latam  observari  fa* 
ciani, 

(Anno  4201.  Signiae,  Sept.  4). 
[Ex  Apcgrapbo,  ad  fidem  Autographi.  in  Archivis 
Abbaii»  S.Petri  in  Nigra  silva  asservati,  a  bons 
memoris  D.Abbdte Grandidier  diilffenter  coUato. 
Br.  ibid,]  ^ 

iNiNNCENTius  episcopu8,8ervu8  servorum  Dci,  di- 
leclis  fiJiis,  S.  Petri,  S.  Mari»,  et  de  Tenebach, 
abbatibaa,  salutem  et  apostolicam  benedictionem, 

Dilecti  filii,  pauperes  monachi  de  Cella-Vilmari, 
Cluaiacea8i8ordini6(60)«suanob'siosinuationcii]on- 
strarunt,  quod  cum  vonerabiJis  frater  noster  (61), 
Argeutiaensisepiscopus  (62),jus  patronatus  eccle- 
siarooQ  da  Cella-Vilmari  et  de  Selden  (63),quod  ad 


cos  pertinere  dignoscitur,  de  dono  dilecti  filii,  no-  q      Innocejitius   opiscopus,  ser»us   servorum    Dei, 

bilia  viri,  B.  comitis  Novi-Castri  (64),  recepisset      vcnerabili  fratri  ANORKiE  Lundensi  archiepiscopo, 

iojuale,  prsfati  moaachi  episcupum  ipsum  coram 

diJectis  filiia  (65),  S.  Blasii  ia  Nigra-Silva,  B.  (56), 

de  Alpersbarcb,  ot  M.  (67;,  de  Peris,  abbatibus, 

judicibus  a  sede  apostolica  delegatis,  super  eodem 

negotio  coovenerunt.  Qui,  iandem  cognoscentes  de 

causa,  diffinitivam  pro  ipsis  monachis  sentenliam 

promulgarunt,praediclo  episcopo  super  jurepatro- 

natus  ecclesiarum  ipsarum  perpetuum  silesitium 

imponeates.   Demum  vero  sspedictus  episcopus 

asserens  ex  pne  licta  seotentia  so  fuisse  gravatum, 

per  litteras  8ua8,ad  eosdera  judicea  destinatae.no- 

stram  super  hoc  audientiam  appellavit.  Quam  ap- 

pellationem  adversa  parte,  statuto  termino,  prose- 

queote,idem  episcopus  non  est  perso,vcl  per  nun- 


suisque  succossoribus  cauonice  substituendis  iu 
pcrpetuam  memoriam. 

In  emiaenti  sedis  apoatolicffi  8pecuIa,di6poncnie 
Domino,  constituti,  salubriter  injuncti  officii  pro- 
sequimur  actioncm,  si  ra  qusB  per  antecessorea 
nostros  ad  salutem  fidelium  instituta  noscuntvir, 
conseusu  nostro  firmamus,  et  ne  cujuelibet  teme- 
ritatis  quatiantur  intcntu  exactam  diligentiam 
adhibcmus.  Cum  enim  Ecclesi»  suae  promisit 
Deus  dicens  :  Propairibus  tuis,  etc,  nali  sunl  tibi 
filii,  constiiues  eos  principes  super  omnem  terratn^ 
iJli  bene  videntur  patribuR  successisse  atque  utili- 
ter  impositum  gerere  principatum  qul  noa  pote8<- 
tate  sed  utilitate  Istaatar,  et  ad  saJatem  eorum» 


tium,  prosecutus.  Ideoque  discreliooi  vcstraB  per  C  qui  gubernandi  sunt,  cum  timore  ac  tremore  cre- 
apostolica  scripta  mandamus,  quatenus,  de  appel-  dit»  potestatis  auctoritatem  oxercent,  sludeatea 
lationis  causa  diligentius  inquirentes,  sententiam  aemper  aniecessoribus  suis  in  bonis  actibus  coa- 
ipsam,  sicut  justum  fuerit,  coafirmare  vel  infir-      formari,  et  qu®  Jaudabiliter  ab  eis  acta  sunt  ea 


diversa  illa.  de  quibus  hic  agitur.Monasteria  perti- 
aerc  videntur,  nec  in  vicina  Trevirensi  provincia, 
agooscunt  nov»  GalliaB  Christianie  Auctores,  t.  V 
et  XHLId  provincia  quidem  Moguntina,de  B.  Ma- 
r\m  ad  8.  Urbanum,  Constantiensis  diseceseos,  Mo- 
aasterio  agunt,  t.  V,  c.  1086;  cujus  tunc  teiuporis 
Ahbas  erat  Conradus  I,  de  Bierthertan,  notus  in 
iostrameatis  ab  anno  saltem  197,  usque  ad  an- 
Dum  121^,  quo  defunctus  est.  At  coBnobium  illud 
ad  OrdiaemCistereieasem^noquaquam  ad  Ordiaeia 
S.  Aogustiai  pertiaet. 

(59}  Dd  Abbatibus  Monasterii  de  Tennenbach, 
al.  de  Portacasli.Ordinia  Cisterciensis^Constantien- 
aia  dioBceaeos,  circa  hsBc  ia  quibus  versamur  tem- 
pora,  nibil  certi,  ia  imperfecta  hijyus  Monasterii 
Abbatnm  serie  apud  auctores  novsB  GalliaB  Chris- 
tianae,  t.  V,  c.  1089. 

(60)  Le  Monast^re  de  Vilmarcel,  dans  le  Brisgau 
et  le  dioc^se  de  Gon8tance,de  TOrdre  de  Cluny,fut 
uni  en  1560,  h  rAbbaye  de  8.  Pierre.   Grandidier. 

(61)  Vide  Epistolam  Libri  octavi  viii,  not. 
f62)Conrad,  Evfique  de  Strapbourg,  obtint  en 

1200,  de  Berthold,  Comte  de  Neubourg,  le  droit  de 
patronage  et  ladvocatie  des  deux  Monasleres,  l'un 
dliommes,  k  Vilmarcel,  et  rautre  de  femmes,  k 
Selden.  Giundidiir. 

(63)  Le  Monaftdre  de  Seldeo,  de  TOrdre  de  CJu- 
oy,  dant  la  dioctee  de  Coastaace,  fut  uoi  ea  1595. 
4 TAbbaya  de  Si-Pierre.  Id. 


D 


(64)  Berthold,  Comte  de  Neubour^.  Id. 

(62)  S.ppleudum  Af.Mangoldus  eaim,aL  Magaol- 
dus,  de  Halweiit  8plendid.i  exortus  familia,  Mona- 
sterium  S.  Blasii  iunc  tcmporis  regebat,  quod  pa- 
terna  ex  baereditate  plurimum  locupletavit.  Hio  a 
CoDlPstino  PP.  III,  anno  ejua  pontiOcalus  septimo, 
VI  Id.  Aprilis,  privilegium  obtinuit,  quo  hymnus 
Gioria  in  exceitis^  et  ^equeniia,  in  fesiivitatibus  B. 
M.  Virginis.ct  S.Blasii,  etlam  post  Septuagesimam 
caniari  possent.  Fatis  concessii  an.  1204,  xi?  Kal. 
Maii.  Gati.  Clirist.  nov.  t.  V,  c.  1028. 

(66)  De  Alpersbarcensis,  al.  Alpirsbaceasis,  aL 
Alberspacensis  monasterii,  diceceseos  Constantieo- 
sis,  ahbaiibus,  pauca  admodum  apud  auctores 
novae  Galliffi  Christianffi,  l.  V,  c.  1064  : 

«  II.  ConraduB  abbas.tempore  Wernheri  abbatis 
Solitariorum,  seu  Einsildendis,  circa  1130.  Idem 
fortasse  Conradus,  quem  Trithemius  auctor  est 
istuc  ex  Hirsaugia  missum  fuisse  Abbatem. 

«  III.Bertboldus  congruam  sibi  jurisdictionemia 
Dornhei  m  ad  versus  Vol  marum  de  Hrandeckec  coram 
Ludovico,  Duce  de  Teckhe.  propugnavit  an.  1251.» 

Cum,  hic,  Abbas  Alpersbarcensis,  initiali  B.  de- 
signetur,  num  existimandum  est  eumdem  ehsc  ac 
Bertholdus  ille.quem  anno  1251  superstitem  fuisse 
probant  instrumenta? 

(67)  Agitur  hic  de  Abbatia  de  Pairis  {al.  Laiin, 
Parisium),  Ordiais  Cistercieoais,  diceoeseos  Basi- 
leasis. 


83 


AD  IKNOCBNTn  UI  RB0BSTA 


84 


servare  in  semetipsis  etaliis  nihilominus  servanda  A     ^ulli  ergoomnino  homioum  lioeat  hano  paginam 


monstrare.  Hac  itaque  nos  coniideratione  diligen- 
ter  inducti,  felicis  memoriae  Adriani  papse  anteces- 
aoris  nostri  vestigiis  iohsrentee,  quod  ipse  de 
consummaticne  regni  Suecis  cum  fratrum  suo- 
rum  contilio  et  voluntateconstituit,  nos  etiam  Gr- 
mum  et  illibatum  perpetuis  temporibus  deceroimus 
permanere.  Constituit  enim  quod  Lundensis  ar- 
chiepiscopu8,qui  pro  tcmporefuerit,super  regnura 
iUud  primalum  sempcr  obtineat,  et  ordioe  qui  se- 
quilur,  debeat  ilii  prseesse,  qui^tanto  frequentius 
illi  terre  et  utilius  quae  ad  salutem  fidelium  per- 
tinent  ministrabit,  quanto  necessitatem  eorum 
atque  defectum  e  vicinio  plenius  poterit  intueri. 
Pallium  enim  antecessori  tuo  tribuit  ut  archiepie- 


nostre  confirmationis  infringere,  vel  ei  auso  teme- 
rario  contraire.  Si  qua  igitur  in  fotomm  ecoleaias- 
ticasecularisve  persona,  hanc  noatr»  conttitatio- 
nis  paginam  sciens  contra  eam  temere  venire  ten- 
taverity  secundo  tertiove  coromonita,  nisi  reatum 
suum  confessa  fuerit,  potestatis  et  bonoris  sui 
careat  digoitate,  ream  se  divino  judicio  exiatere 
de  perpetrata  iniquitate  cognoseat,et  a  saoratisaimo 
corpore  et  sanguine  Dei  et  Domini  Redemptoria 
nostri  Jesu  Ghristi  aliena  fial,  atque  in  eztremo 
ezamine  dislricts  ultioni  suhjaceat.Cunctia  aatem 
eidem  loco  sua  jura  servantihus  sit  paz  Domini 
nostri  Jesu  Ghristi  quatenus  et  hio  fructum  bonaB 
actionis  percipiant,  et  apud  districtum  judicem 


eoporum  in  regnum  Sueciae,  quanto  citius  oppor-  n  praemia  aeterns  pncis  inveniant.  Amen 


tunitas  occurrcret,  ordinaret,  et  pallium  quidem 
apostolica  ei  auctoritate  referret,  eo  quidem  ordine 
ohservato,  ut  videlicet  is  qui  per  Lundensem  epi- 
Bcopum  metropolitanus  iLi  fuerit  institutus,  gra- 
tiam  consecrationis  per  manum  archiepiscopi  Lun- 
deosis  adeptus,  ipsi  et  Lundensi  Ecclesioe,  salva 
fidelitate  Romanas  Bcclesiae,  et  obedientiam  jura- 
mento  promittal.Pallium  sane  taliter  consequetur  : 

Nuntius  Lundensis  Ecclesiae  cum  nuntio  illius 
Ecclesiae  pro  impetrando  pallio  ad  Ecclesiam  Ro- 
manam  accedant,  et  cum  illud  a  Romano  pontiflce 
impetraverint,  ad  Lundensem  Ecclesiam  reporta- 
bunt.  Lundensisautem  arcbiepiscopus  illud  acci- 
pien8,arcbicpi6Copo  Suecise  tribuet,et  fidelitatem  et 
ohedientiam  Romanae  Ecclesia;  jurejurando  pro-  p 
mittet ;  metropolitano  vero  ibi  ad  honorem  Dei  et 
decorem  domos  susb  salutemque  fidelium  consti- 
tuto,  Lundensis  archiepiscopus  ei  dignitate  pri- 
matus  in  perpetuum  prssidebit,  et  ipse  obedien- 
tiam  et  reverentiam  ei  tanquam  suo  primati  humi- 
liter  exhibere  curabit.  Quod  utique  in  bon»  me- 
moriae  Stephano  quondam  Upsalensi  archiepiscopo, 
qui  a  prasdecessore  tuo  pise  recordationis  Eschillo, 
tempore  felicis  memorice  Alcxandri  papae,  eo  prao- 
aente,  senii  rationejam  dict®  institutionis  gratiam 
consecrationis  accepit,  etsubantecessoribusnostris 
bonae  memoriaa  Lucio,Glemente,GoeIestioo,  ac  nobis 
secundum  prsscriptum  ordinem,in  felicis  recorda- 
tionis  Joanne  et  Petro  ao  venerabili  fratre  nostro 
Q.Upsallensibus  archiepiscopis  quos  Absalon  prae- 
decessor  tuus  pia  memorise  consecravit,  et  pal-  D 
lium  vice  ipsorum  antecessorum  contulit,  cogno- 
Bcitor  adimpletum.Quoniam  et  hoc  sicut  a  preeno- 
minato  Adriano  antecessore  nostro  statutum  est, 
ita  Buh  Eschillo  et  Absaloneantecessoribus  tuis  ef- 
fectum  accepit.Nos  memorati  Adriani  et  felicis  re  • 
cordationis  Alezandri,   Lucii,  Urhani,   Glementis 
et  Goelestini  praedecessorum  nostrorum  Romano- 
rum  pontificum  vestigiis,  in  tam  laudabili  opere 
inhaerentes,no8tro  et  futurorum  fratrum  nostrorum 
favore  prosequimur,  et  firmum  et  illibatum  per- 
petuis  temporibus  decemimus  permanere,  salva 
nimirum  apostolieaB  sedis  auotoritate. 


Ego  Innocentius  catholicae  EcelesiaB  episcopus. 

Ego  Joannes  Alhanensis  episcopas. 

Ego  Petrus  Sanctae  Ecciesi»    presbyter   cardi- 
nalis. 

Ego  Jorot.  S.  Prudent.  pastor  et  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Hugo  presbyter  cardinalis  Sancti  Martini 
Equirii. 

Ego  Linger  Eancti  Laurentii  in  Lucina  preabyter 
cardinalis. 

Ego  Sofredus  Sanctas  Prazedis  preshyter  cardi- 
nalis. 

Ego  Joannes  Sosprises  presbyter  cardinalis. 

Ego  Ginthius  Sanctorum  Joannia  et  Pauli  pres- 
bytcr  cardinalis. 

Ego  Petrus  Sancti  Marcelli  presbyter  cardi- 
nalis. 

Ego  Benedictus  Sanctae  Susannae  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Gratus  Sanctorum  Gosmas  et  Damiani  dia- 
conus  cardinalis. 

Ego  Geraldus  Sancti  Adriani  diaoonus  cardi- 
nalis. 

Ego  Gregorius  Sancti  Georgii  ad  Velum  aaream 
diaconus  cardinalis. 

Datum  Anagniae,  per  manum  Blasii  sanctaB  Ro- 
manae  Ecclesia  subdiaconi  et  notarii,  iz  Kalendaa 
Decembris,  indictione  iv,  Incarnationis  DominicaB 
anno  1201,  pontificatus  vero  domni  Innocentii 
papae  III  anno  quarto. 

Lll 

Ad  Andream  Acheruntinum  archiepiscopum.  —  EC' 
clesix  Acheruntin^e  privilegia  con/irmat. 

(Anno  1201.  Anagniae,  Dec.  10). 

[Ughelli,  Ualia  sacra,  VII,  36]. 

IiNNOCENTius  cpiscopus,  ssrvus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  ANDREiE  Acheruntino  archiepiscopo 
ejusque  succeesoribus  canonice  suhslituendis  in 
perpetuum. 

Fratres  et  coepiscopos  nostros  tam  vioinoe  quam 
longe  positos  ez  iojuncto  nobis  apostolatos  offieio 
sincero  charitatis  affecta  debemua  diligere,et  Ecole* 
siis,  in  quibus  Domino  militare  noscantBlr,  auam 


85 


8UPPLBMSNTUM.  —  AN.  1201. 


86 


digoitatem  tejustiiiam  conBervare.  Eapropter,vene- 
rabilisin  Christofraterarchiepiscope,  tuisjustispo- 
ituldtionobisclementeraQnuimus,etAcheruntinam 
Ecclesiam  cuiDeoauctore  pr^Bessedignosceris,  prte- 
BCQtis  decreti  auctoritate  munimus,  tibi  tuisque 
SDccessoribus  coofirmantes  quscunque  ad  ipsam 
metropolitano  jurc  pertinere  noscuotur,  Yidelicet 
Venusium,Gravinum,  Tricaricum,  Polentiam,  Tur- 
sam.  Ut  tu,  tuique  legitimi  successores  poteslatem 
habeatis  canonice  ac  decretaliter,  sicut  eorum  ar- 
cbiepiscopus,  in  eis  episcopos  conQrroandi  accon- 
secrandi :  prstereaquascunque  possessiones,  qua;- 
CQQqae  bona  eadem  Ecclesia  in  praesentiarum  ratio- 
nabiliter  possidet,  aut  in  futurum  concessione  pon- 
tlGcum,  largitione  regum  velprincipum,  oblatione 
flielium,  seu  aliis  JQStis*modis,  prestante  Domino, 
poterit  adipisci,  Qrma  tibi  tuisque  successoribus,  et 
illibata  permaneaot,  in  quibus  bsec  propriis  duxi- 
mua  exprimenda  vocabulis  : 

Boclesiam  8.  Angeli  de  Oblano,  cum  omnibus 
pertinentii8Sui8;inomnibusin8uperoppidis,villiH, 
monasteriis,  et  Ecclesiis  quae  infra  Ones  parocbiie 
tae  coosistunt,  tibi,  et  per  te  Acberuntin»  Ecclesi® 
ja8  episcopale  sancimus  babendum,  bis  nimirum 
exceptis  qus  ad  Ecclesiam  Romanam  spiritualiter 
peKinere  noscuntur.  Usum  quoque  pallii  pontifi- 
calis,  scilicetofficii  plenitudinem  tibi  de  aedis  apo- 
stolics  dignitate  concedimus,  sicut  tuis  praedeces- 
soribus  a  nostris  noscitur  antecessoribus  fuisse 
coacessus,  ut  videlicet  ipso  utaris  io  festivis  diebus, 
et  temporibusaliisquequsinprivilegiistuffi  eccle- 
si»  continentur.  Admonemus  igitur  ut  ita  te  circa 
subjectos  debeas^exhibereplacabilem,  utrectitudi- 
nemtuam  diligereprovocentur  potiusquam  timere, 
quorum  si  culpa  forte  poposcerit,  ita  eorum  excessus 
emendare  procures,  ut  paternum  affectum  de  ani- 
mo  nullo  modo  relinquas  :  eslo  in  custodia  com- 
mi«ii8gregi8,vigilaque  sollicitusdisciplinae  zelo  di- 
strictos,  ut  lupus  insidians  nee  ovile  turbare  Domi- 
nicum,  nec  ovibusaliquafraudis  occasione  prsva- 
leat.  In  lingna  tua  vitam  esse  aliam  plebs  commissa 
cognoscat :  sit  illis  fraternitatis  tus  doctrins  gra- 
taa  eohortationis  8timulus,et  vita  imitationis  exem- 
plam.  Qaid  enim  diligere  et  timere  debeant  cba- 
ritatis  tue  sermo  praejudicationis  aperiat^  fructum 
efficacia  toa]  stem»  hujusmodi  retributionis  ac- 
qoirat. 

Deeemimos  ergo,  ot  nolli  omnino  hominum 
Iioeat  prsfatam  ecclesiam  Acherontinam  temere  per- 
turbare,  aut  ejus  possessiones  auferre,  vel  ablatas 
retinere,  minoere,  seu  quibuslibet  vexalionibus 
fatigare,  sed  omnia  illibata  atque  integra  conser- 
ventur  eorum  pro  quorum  gubernatione  ac  susten- 
tatione  conceasa  sunt  omnibus  omnimodis  profu- 
tura,  salva  nimirom  in  omnibus  sedis  apostolics 
aoctoritate.  8i  qoa  igitur  in  iuturum  ecclesiastica 
BMolarisve  peraona  hanc  nostr»  constitutionis  pa- 
ginam  aciens  contra  eam  temere  venire  forte  tenta- 
vttit»aac>iuido  terUovacommonitaynisi  reatum  suum 


A.  congrua  satisfactionecorrexerit,  potestatis  honoris- 
que  sui  dignitate  careat,  reamque  se  divino  judicio 
existerede  perpetrata  iniquate  cognoscat,  etasacia- 
lissimo  corpore  acsanguine  Dei  ot  Domini  Redem- 
ptoris  nostri  Jesu  Ghristi  aliena  fiat,  atque  in  ex- 
tremo  exaroine  distriotae  ultioni  subjaceat;  cunctis 
autem  eidem  loco  sua  jura  servantibus  sit  pax  Do- 
mini  nostri  Jesu  Ghristi,  quatenus^t  hic  fructum 
boQs  actionis  percipianty  et  apud  districtum  judi- 
cem  prsmia  sternae  pacis  inveniant.  Amen,  amen. 
amQQ. 

Ego  iQQocentius  catbolics   Ecclesis  episcopus. 

Ego  Octavianus  Ostiensis  et  Veliitrensis  episco- 
pus. 

Ego  Joannes  Albanen,  episcopus. 
I>      Ego  Petrus  tituli  Sancts  Gscilis  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Jordanus  sancts  Pudentians  tituli  Pasloris 
presbyter  cardinalis. 

Bgo  Guido  presbyter  cardinalis  Sancts  Maris 
Trans  Tiberim  tituli  Galixti. 

Ego  Hugo  presbyter  cardinalis  Sancti  Martini 
tituli  Equitii. 

Ego  Gofredus  tituli  Sancts  Praxedis  presbyter 
cardinalis. 

Ego  Joannes  tituli  Sancts  Priscs  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Petrus  tituli  Sancti  Marcelli  presbyter  cardi- 
nalis. 

Ego  Gregorius  Sanctorum    Gosms  et  Damiani 
diaconus  cardinalis. 
C      Ego   Gerardus  Sancti    Adriani  Diaconus  card. 

Ego  Gregorius  Sancts  Maris  in  Porticu  diaconus 
cardinalis. 

Ego  Gregorius  Sancti  Georgii  ad  Velum  aoreom 
diaconus  cardinalis 

Ego  Gregorius  Sancti  aogeli  diaconus  cardi- 
nalis. 

Ego  Hugo  Sancti  Eustachii  diaconus  cardioalis. 

Ego  JoaQoes  Saocts  Maris  io  Gosmedin  diaconus 
cardinalis. 

Datum  AoagQis,  per  maoum  BlasiiSaQctaRoma* 

ns  Ecclesis  subdiaconi  et  notarii,  iv  Idus  Decem- 

bris,  iudictione  v,  Incarnationis  Dominics  anno 

1201,  pontificatus  vero  domini  Innocentii  paps  III 

anno  quarto. 

j)  LIIL 

Ad  Odonem  Parisiensem  epUcopum,—  lAiem  inter 
ipsum  Odonem  et  abbatem  Sanctas  Genovefa  Pari- 
siensis  de  possesaione  juris  parochialis  m  parochia 
de  Monte  din  agitatam  dirimUy  proefitiiendo  jura 
utriiuque  partis. 

(Anno  4201.  AQagnis,  Dec.  23.) 

[  D.  F6L1BIEN,  Hist,  de  Paris^  v,  597.] 

Jnnocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
venerabili  fratri  Odoni  Parisiensi  episcopo,  salu- 
tem  et  apostolicam  benedictionem. 

Olim  inter  te,  nomine  Parisiensis  Ecslesis,  et 
dilectum  filium  abbatem  Sancts  Genovef»  pro 
abbatia  super  possessione juris  paroohialis  in  paro« 


87 


AD  INNOCKNTU  Ul  aBGBSTA 


88 


chia  de  Monte,  questione  suborta,  et  venerabili  A 
fratre  nostro  P.  archiepiscopo  Seoouensi  tunc  Pari- 
siensi  cononico,  procuratore  tuo  pro  te,  diclo  vero 
abbato  nomine  Ecclesi»  suffi,  accedcntibu»  ad  apo- 
stolicam  sedem,  venerabilem  fratrem  nostrum 
J.  Albanensem  episcopumet  dilectum  filium  G.  S. 
Marias  in  Aquirodiaconum,  nunc  vero  tit.  S.  Vitalis 
presbyterum  eardinalem  dedimus  auditores,  in 
quorum  praesentia  dictus  proposuit  procurator, 
quod  idem  abbas  superpossessione  juris  parochia- 
lis  in  parochia  de  Monte  gravem  tibi  moiedtiam 
ingerebat,  oum  eam  potestatem  usque  ad  tempora 
tua  Parisiensis  episcopus  habuerit  in  parochianos 
de  Monte,  ac  presbyterum  qui  eis  divina  pro  tem- 
pore  ministrabai,  quem  etiam  si  esset  canonicus 
regularisin  curamparochiffi  committebat,  etsacer-  r^ 
dos  post  curamsusoeptam  de  mauu  episcopi,  paro- 
chranos  ad  nutum  ejus  ligabat  pariter  et  solvebat.et 
siquisexcommunicatusessetab  episcopo,  vei  etiam 
interdictus,  presbyter  eum  non  admittebataiiquate- 
nus  ad  divina,  qui  etiam  benedictiones  spoosarum, 
puriHcationes  de  partu  surgentium,  et  pubiicas 
poenitentias  non  assumebat  sibi,  nisi  dc  mandato 
episcopi  spociali,  et  si  forto  sacerdos  talis  esset  qui 
non  posset  populo  ministrare,  ipsius  excessum 
abbati  Sanctffi  Genovetae  et  fratribus  episcopiis  nun- 
tiabat,  qui  cognita  verilato,  amoto  indigno,  ad 
animarum  curam  recipiendamalium  episcopo  pr»- 
sentabat.  Gum  ergo  novissime  tu  praimonuisses 
abbatem  ut  capellanos  suos  qui  parochiis  debeant 
deservire,  ad  suscipiendam  curam  animarum  tibi 
presentare  curaret,  hoc  se  facturum  rospondit,  ^ 
aliquos  praescntavit ;  scd  requisitus  quod  pr®sen- 
taretiilum  qui  debebat  in  prasfata  de  Monte  paro- 
chia  deservire,  dixit  tunc  eum  non  posse  propter 
absentiam  prssentari ;  cumque  hoc  saepius  monitus 
facere  non  curaret,  tu  sub  poena  excommunica- 
tiouis  parochianis  inhibuisti  deMonle,  ne  in  eccle- 
siaSanctffiGenovcrffifVelaudircnt  divina ,  velaliqua 
reeiperent  sacramenta,  nisi  ab  illo  prcsbytero  qui 
animarum  curam  ab  episcopo  suscepisset ;  quss 
sententiain  eadem  ecclcsia  fuit  praesente  parochia 
public»)  recitata,  camque  parochiani  de  Monte,6icut 
solebant,  jamdiu  servaverant,  donec  facientibus 
canonicis  Sanctse  Genovefs  populo  convocato,  in 
verbo  sacerdotiset  in  periculo  animae,  per  venera- 
bilem  fratrem  nostrum  Tornacensem  episcopum  D 
ipsius  ecclesise  quondam  abbatcm,  fuit  publiceprse- 
dicatum  quod  secure  poterant  audire  divina,  cum 
in  eos  nec  archiepiscopus  nec  episcopus  vel  archi- 
diaconus  posset  oxcommunicationis  vel  interdicti 
sententiam  promulgarc,  sicquo  abeo  inducti  spiri- 
tualia  receperunt.  Te  igitur,  quemadmodem  prie- 
missum  est,  spoliato  obedientia  parochiae  meme- 
ratflB,  petebatdictus  procurator  tuustibi  anteomnia 
quasi  possossionem  juris  parochialis  restitui, 
adversariis  tuis  super  his  quae  adversus  te  propo- 
nenda  duoerent,  postea,  plenarie  responsuro,  cum 
neo  ante  rottitutionem  respondere  deberes  adver- 


sariis  spoliatus,  et  quod  episcoput  Tornacensis  et 
canonici  seepe  dicti  de  praemissis  excessibus  puni- 
rentur,  causa  postmodum  coramdelegatisjudicibus 
ordinedebito  pertractanda,  in  quorum  prssentiaMe 
)ure  Parisiensis  ecclesin  plenius  probaretur,  quod 
tunc  temporis  propter  probalionum  inopiam  fieri 
non  valebat. 

Cffitorum  prffifatus  abbas  vcrsa  vice,  novam  fnju- 
riam  inferri  sibi  per  te  nunc  novum  episcopum 
proponebat,  assercns  ecclesiam  suam  cum  burgo  a 
primo  fundationis  tempore  liberam  exstitisse,  neo 
alicui  unquam  in  spiritualibus,  nisi  Romaooponti- 
flci  fuisse  subjectam,  quod  per  rescriplum  bon» 
memoriffi  Ccolestini  paps  prffidecessoris  nostri  ad 
cautelam  ostendere  nitebatur,  qui  piffi  recordationis 
Aiexandri,  Luciiet  Glementis  proidecessorum  suo- 
rum  Romanorum  pontincumoxemp]asecutu8,eccle- 
siam  praefatam  inter  alia  libertatedonavit,ut  nullus 
ipsam,  canouicos  vel  burgum  interdicto  vel  excom- 
municationi  posset  supponere,  nisi  summus  pon- 
tifex  vel  legatus  ab  ejus  latere  destinatus  ;  contra 
quam  libertatem  tu  venire  praesumens,  in  alienam 
messem  falcem  mitterc,  quod  nullus  unquam  prae- 
decessorum  tuorum  feceral,  prssumpsisti,  canoni- 
cum  ipsius  qui  hominibus  burgi  spiritualia  mini- 
strabat,  ut  a  to  curam  animarum  reciperet,  tibi 
postulans  prffisentari,quodcumobtinerenonpo88e8, 
postappellationem  interpositam, etiterarreptum  ad 
sedem  apostolicam  veniendi,  omnesqui  in  ecclesia 
Sanctffi  Gcnovefffi  missam  parochialem  audirent, 
et  communicantes  eis,  pxcommunicationisvinculo 
subjecisti,  cujus  timore  motus  populus  tanquam 
rudis  ex  ignorantia  vel  humilitate  abstinuit  ali- 
quandiu  adivinis,  sed  per  jam  dictumTornacensem 
eposcopum  olim  abbatem  cjusdem  ecclesie,  illuc 
postmodum  accedentem,  veritate  cognita,qui  sicat 
jurisperitus  eis  asseruitincunctanter  quod  senten- 
lia  tua  de  qua  prffimisimus,  tanquam  a  non  suo 
judice  lata,  nuliius  obtinebat  roboris  flrmitatem, 
ad  proprium  rediit  populus  sacerdotem,  quem  si 
etiam  ex  ccrta  scientia  irritasset,  ut  sic  Jure  sus 
Ecclesiffi  privaretur,  ei  non  sic  posset,  siout  neo  per 
colonum  domino  inscio  vel  invito,  prffijudicium 
genprari,  quando  ct  si  tu  aliquid  juris  haberes  in 
eos,  quod  penitus  negabatur.  Cum  ex  eo  quod 
appellationi  minimedetulisti,  in  leges  commiseris 
per  eas  non  debebas  boneficium  obtinere,  quia  is 
frustra  leges  invocat,  qui  committit  in  eas,  prn- 
sertim  cum  fueris  nunquam  destitutus,  unde  resti- 
tutionem  petere  non  valebas. 

Quod  autem  eadem  ecclcsia  esset  in  possessione 
instituendi  canonicum  qui  spiritualia  populo  mi- 
nistraret,  et  quod  super  hominibus  burgi  utram- 
que  jurisdictionem  haberet,  et  prffidecessorum 
tuorum  temporibus  habuisset,  paratum  se  abbasex 
abundanti  dicebat  incontinenti  probare.  Postulabat 
proindre  quidquid  a  te  de  facto  fuerat  postappel- 
lationcminterpositamattentatum,irritumJudioari« 
teque,  ne  de  ceetero  simiUa  prttaumerea  ooerceri. 


89 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1202. 


90 


Prsiiiclis  igiiar  et  aliis  rationibus  per  dictos  audi-  A  versse,  quia  tameii  plenius  et  expressiuB  ost   pro 


toree,    et   petilionee   et    allegationes   partium   in 

Bcriptis,  redditas  nobis  et  fratribns   prudenter  et 

fidelilcr  retulcrunt,  pleuius  inteliectis  :  non  atleu- 

dentes  quod  jao)  ex  co   solo  quod   populus  dictae 

parocbitC  fiinore  ipsius  senlcntias  per  aliquot   dies 

abslinuit  a  divinis,  nullam  in  eoajuris  parochialia 

possessionem  fueris  assecutus,  nec  fuil  aliquomodo 

probatum  quod  eo  tcinpore  quo  senlentiam  protu- 

lieti,  pGPsessionem  in  ipsus  juris  parochialis  habe- 

res,  vel  prius  etiam  habuisscs,   reslitutionem  tibi 

adjudicare  de  jure  nequiyimus,  cum  non    consti- 

terit  te  faisse  aliquateuus  spoliatum.  Verum  quia 

Euper  aliis  qus  proponebantur  ex  parte  tua,  nobis 

non  potuit  fieri  plena  fides,  causam  ipsum  dilectis 


tua  parte  probatum,  et  Judex  credere  debet  quod 
naturae  negolii  convenit,  ut  confirmet  motum  animi 
sni  ex  argutnenti  et  testimoniis  qu»  rei  aptiora 
esse  coinperil  ct  vero  proximiora,  et  quibus  po- 
tius  lux  veritatis  assibtit  secunduin  legitimas  san* 
ctiones  nec  solum  petcbas  quasi  possessionem 
juris  parochiaiis  tibi  reslitui,  sed  abbatem  et  ca- 
nonicos  de  prdemissis  puniri  excessibua,  quos  su- 
per  possessione  juris  parochialis  iu  parocbia  de 
Monte  gravem  molestiam  ingerere  querebaris,com- 
municato  trutrum  consilio,  csteris  ad  posses- 
sioneni  juris  episcopalis  vel  parochialis  in  tola  pa- 
rochia  de  Monte  spectantibus  (iiiis  duntaxat  ex- 
ceptis  super  quibus  pro  parte   altera  est   absolu- 


Gliia  Vizeliacensi  el  sancti  Petri  Antissiodorcnsis  r%  tionis  prolata  sententia,  siepedictos  abbatem  etec- 

abbatibus  el  decano   Aurelianensi   sub   ea  .forma      clesiam    Sanctas    Genoveis    parochia    saepedicta 

duximus  coromittcudam,  etc.  Tandenj  ad  nos  gesta 

omnia  munita  sigillis  judiciim   sunt   remissa  pcr 

dilectum  fllium  M.  N.  procuratorem  tnum   et  jam 

dictum  abbatem,  ad  nostDm  de  hoc  prssentiam 

accedentes.  Nos  crgo  praesentibus  f^^atribus  nostris 

gesta  ipsa  focimus  aperiri,  quorum   continentiam 

pleno  coDcepimus  intellectu,  etc. 

Cum  igitur  testes  tui  parochianos  de  Monte  ad 
examen  Parisiensis  EcclesinF»,  accessisse,  testes  vero 
partis  alterius,  eos  in  foro  abbalis  rcforunt  liti- 
gassc,  ut  non  videantar  adversa  dixisse,  dicta 
tuorum  de  parochianis  illius  partis  parochi®  qua) 
sita  est  extra  burgum,quem  tibi  dictus  abbas  nunc 
etiam  recognoscit,  aliorum  vero  dicta  de  paro- 
cbiaDis  partis  alterius  qua;  burgus  dicitur,  quam  ^ 
dictus  abas  sibi  vindicare  conatur,  possunt  intel- 
ligi  competenter,  etc.  Nos  ergo  attestationibus, 
rationibus  et  aliis  hinc  inde  propositis  diligenter 
auditis  et  plenius  intellectis,  quoniam  in  duobus 
articulis,  intitutionis  videlicet  et  destitutionis,  ca- 
pelJam  de  Monte,  et  libertatis  interdiclum  Pari- 
siensis  ecc!esiae  in  pra;faia  parochia  non  servandi 
de  possessione  abbatis  legitime  constitit,  cujus 
etiam  ccclesi®  rescripto  apoitolico  indulgetur  ut 
nulli  nisi  Romano  pontiflci  vel  legato  ab  ejua  la- 
terc  destinato  liceat  in  burgum  SanctaB  Genovefae 
interdicti  vel  excommunicationis  sententiam  pro- 
mulgare,  onde  rem  iilicitam  el  tibi  prohibitam  at- 
tentassevideris,  abbatepossessionem  libertatis  suae 


tibi  et  ecclesiaB  Parisiensi,  per  sententiam  deflniti- 

vam  condemnamus.  Kx  bis  tamen  quae  super  pos- 

sessorio  in  praesenti  sunt  judiciu  provide  definita, 

nullum  tuae  vel  alteri  parti  circa  quaestionem  pro- 

proprietatis  volumuspraejudiciumgenerari.Ne  vero 

sontentia  nostra,  efTectu   careat,    irrisoria   videa- 

tur,  elc. 

Datum  Anagnioe,  ix  Kalcndas  Januarii,  pontifi- 

catus  nostri  anno  iv  (68). 

LI 

Ootnestico  Guillelmi  Mofispeliensis  sacello  priviLegia 

concedit 

(Anno  120i,SigniflB.) 

[GalL  Christ.  nov.,  VI,  Inetr.,  362.] 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei,  di- 
locto  filio  nobili  viro  Guillelmo  Montispessulani 
domino,  saiutem  et  apostolicam  benediclionem. 

Monet  et  movet  nos  tnae  devotionis  sinceritas  et 
sollicitudo  continua  qua,  sicutaccepimus,  fervesin 
operibus  pietatis,  ut  in  bis  quae  Dei  sunt  favorem 
tibi  apostolicum  non  denegemus.  Eapropter,  dilectc 
in  Domino  fili,  tuis  justis  precibus  inclinati,  capel- 
lam  quam  in  domo  tua  inclytae  recordationis  proge- 
nitorum  tuorum  devotione  fundatam  in  pluribas 
ampliasti,  cum  omnibus  bonis,  quae  nu:ic  rationa- 
biliter  possides,  sub  B.  Petri  et  nostra  protectione 
8uscipimud,et  prsesentis  scripti  patrocinio  commu- 
nimus,  aucloritate  praesentium  indulgentes,  ut  cum 
gencrale  interdictum  terras  tuae  fuerit,  liceatcapel- 


euctoritate  apostolica  defendente,  nec  per  senten-  J\  j*"^^  ipsius,dum  tamen  ipsi  excommunicati,  aut 


tiam  a  te  latam  nova  tibi  fuerit  possessio  acqui- 
sita,  cum  sic  non  debeat  constitui  scrvitus,  sed 
constituta  potius  declarari,  nec  in  his  articulis 
quidquam  pro  tua  fuerit  parte  probatum,  abbatem 
ipsum  ei  ecclesiam  suam  ab  inspectiond  tuaetPa- 
risiensis  ecclesiae,  de  communi  fratrum  nostrorum 
consilio,  super  his  sententialiter  duximus  absol- 
vendum.Licetautautemin  aliis  capitulis  ab  utraque 
parte  productiones  inductae  fuerint  variae   ao  di- 

(68)  Vide  epistolam  ^OO  libri  v,  1. 1,  col.  1097,  et 
Acta  varia  eamdem  controversiam  spectantia, 
eol.  Ii85. 


interdicti  non  fuerint,  clausis  januis,  exclusis  ex- 

communicalis,  et  te  quoque,  si  te  forsan,  quod  ab- 

sit  I  excommunicaricontingat,  non  pulsatis  campa- 

nis,  supressa  voce  officia  celcbrare  divina. 

Datum  Signas,  pontific.  nostri  an.  iv. 

LV. 

Ad  universos  archiepiscoposj  episcopos,  praelatos, 
elc.  per  Franciam  constttutos,  -  -  Pro  monasterio 
Fusniacensi  (69). 

(Anno  1202.  Anagniai,  Jan.  17.) 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 

(69)  Vide  notas  ad   Epistolam  Appendicis  fau- 
jus 


91 


AD  INNOCBNTU  m  RBGBBTA 


S2 


nerabilibuB  fratribus,  archiepiscopis  et  episcopis,  A  sangaiois  effasionis  prooessum»  aut  violenta  manai 


et  dilectis  fiiiis,  abbatibus,  prioribus,  decanis,  ar- 
chidiaconis,  et  universis  Ecclesiarum  prffilatis,  ad 
quos  litter®  ietflB  pervenerint,  salutem  et  apostoli- 
cam  benedictionem. 

Non  absque  dolore  cordis  et  plurima  turbatiune 
didicimuB,  quod  ita  in  plerisque  partibus  ecclesias- 
tica  censura  dissolvitur,  et  canonic»  sententiffi 
aeveritas  enervatur,  ut  viri  religiosi,  et  hi  maxi- 
me,  qui  per  sedis  apostolics  privilegia  majori  do- 
nati  Bunt  libertate,  paasim  a  malefactoribus  injurias 
suBlineant  et  rapinas,  dum  vix  invenitur  qui  con- 
grua  illis  protectione  subveniat,  et  pro  fovenda 
pauperum  innocentia  murum  se  defensionis  oppo- 
nat.  Specialiter  autem  dilecti   Olii  nostri...  Ab- 


in  episcopum  vel  abbatem  injecta,  cum  ezcessni 
tales  et  similes  sine  scandalo  nequeant  praeteriri ; 
si  vero  clericos  secuiares  manus  injecerint,  pro 
vitando  scandalo,  mittantur  ad  sedem  apostolicam 
absolvendi.  Villas  autcm,  in  quibus  bona prsdicto- 
rum  fratrum,  vel  bominum  suorum,  per  violentiam 
detenta  fuerint,  quandiuibi  sunt,  interdicti  senten- 
tiffi  supponatis. 

Datum  Agnanis,  xvi  Kalendas  Februarii,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  quarto. 

Je  soussignS,  ddtdguS  de  Monseigneur  le  Gai^de- 
des-Sceaux,  pour  Ul  recherche  et  transcriptian  des 
monuments  historiques  de  ta  TUrache  et  pariie  du 
Laonnois,  certifie  la  pr^ente  copie  conforme  d  fori' 


bas  (70)  et  FratresFusniacenses,  Gisteroiensis  ordi-  n  ginal,  Ce  i9  avril  1788. 


nia  tam  de  frequentibus  injuriis,  qaam  de  ipso 
quotidiano  defectu  justitiae  conquerentes,  univer- 
sitatem  vestram  litteris  petierunt  apostoiicis  exci- 
tan,  ut  ita  videlicet  eis  in  tribulationibus  suis 
contra  malefactores  eorum  prompta  debeatis  ma- 
gnanimitate  consurgere,  quod  ab  angustiis  quas 
Bustinent  et  pressuris,  vestro  possintpraesidio  res- 
pirare.  Ideoque,  universitati  vestra^  per  apostolica 
acripta  mandamus  atque  prscipimos,  quatenusil- 
los,  qui  possessiones,  vel  resi  seu  domosprsedicto- 
rum  fratrum,  vel  hominum  suorum,  irreverenter 
invaserint,  aut  ea  injaste  delinuerint,  qu«  pr»dic- 
tisfratribusextestamentodecendentiumrelinquun- 
tur,  seu  in  ipsos  fratres,  contra  apostolicse  sedis 
indulta,  sententiam  excomrounicationis  aut  inter- 


Signd  D.  R.  N.  Jeannin,  Religieux  de  S.  Micbet. 

LVI. 

Ad  abbatem  (71),  et  canonicos  S.  Gemovefa  Pari- 
siensis.  —  Compositionem  inter  ipsorum  et  S.  Vic- 
torisEcclesiassuper  aqua  Bevrix  initam^  aucto- 
ritate  apostotica  confirmat  (72). 

(Anno  4202.  Laterani.  Jan.  23.) 

[BRiQUWNY,  ibid.f  p.  1090.] 

Innocentius  episcopuB,  servus  servorum  Dei,  di- 

lectis  Oliis,  abbati  et  canonicis  sancte  Genovefs 

Parisiensis  EcclesiiB,  salutem,  et  apostolicam  bene- 

dictionem. 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis,  et  bo- 
nestis  petentium  precibus  favorem  benevolumim- 
pertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  fllii,  vestris 


iuuuii«i,  ««utcutmiu  «icouimunicauoDis  aui  mier-      .^^^  postulationibus  gratum  impertientes  assen- 
dicti  prajsumpserit  promulgare,  vel  decimas  labo-  ^  ^^^^  compositionem  factam  inter  EccleiiaB,  ves- 

tram  et  sancti  Victoris  Parisiensis,  super  aqoa  Be- 


rum  seu  nutrimentorum  ipsorum,  spretis  aposto- 
lic8B  Sedis  privi!egiis,  extorquere,  ammonitione 
priemissa,  si  laici  fuerint,  publice,  candslis  accen- 
sis,  excommunicationis  sententia  percellatis ;  si 
vero  clericl,  vel  canonici  regulares,  seu  monacbi 
fuerint,  eos,  apellatione  remota,  ab  ofGcio  et  be- 
neflcio  suspendatis,  neutram  relaxaturi  sententiam, 
donec  prfledictis  fratribus  plenarie  satisfaciant,  et 
tam  iaici,  quam  clerici  s^culares,  qui  pro  violenta 
manuum  injectione  anaihematis  vincuio  fuerit  in- 
nodati,  cum  dioecesttni  Episcopi  litteris  ad  sedem 
apostolicam  venientes,  ab  eodem  vinculo  merean- 
tur  absolvi.  De  monachis  vero  et  canonicis  regula* 
ribuB  id  servetur,  ut,  si  ejusdem  claustri  fratres 
manus  in  se  injecerint  violentas,  per  abbatem  pro-  D 
prium  ;  si  verounius  claustri  fraterin  fratrem  al- 
terius  claustri  hujusmodi  presumpserit  violentiam 
exercere,  per  injurian  passi  et  inferentis  abbates, 
absolutionis  beneflciumassequanturetiam  sieorum 
aliqui,  priusquam  habitum  receperint  regula- 
rem,  tale  aliquid  commiserint,  propter  quod 
ipso  actu  excommunicationis  sententiam  incurris- 
sent,  nisi  excessus  ipsorum  esset  difficilis  et  enor- 
mis,  utpote,  si  esset  ad  mutilationem  membri^  vel 


vriae  {Bievre)  qu«  fluit  ad  molendinum  de  Copel, 
Bub  certis  mensuris,  sicut  sine  pravitate  provide 
facta  est,  et  ab  utraque  parte  sponte  recepta,  et 
hactenuB  observata,  auctoritate  apostoiica  conflr- 
mamus,  et  prssentis  scripti  patrocinio  communl- 
mus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  pa- 
ginam  nostrs  conflrmationis  infringere,  vel  ei 
ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  at- 
tentare  prfflsumpserit  indignationem  omnipoten- 
tis  Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum 
ejus  se  noverit  incursurum. 

Datum  Anagni»,  decimo  Kalendas  Pebruarias, 
pontiflcatus  nostri  anno  quarto. 

Sigillum. 

LVII. 
Ad  Gualterum  Lunensem  episcopum.  —  Ejus  conven^ 
tiones  et  permutationes  cum  canonicis  Lunentibus 
juraque  omnia  et  possessiones  Lunensis  ecciesix 
confirmat. 

(Anno  4202.  Laterani  Mart.  7.) 
[UoABLLi,  Italia  sacra,  I,  850.] 
Innocbntius  episcopus,  servusservorumDeiyVen. 
fratri  nostro  Gualtbro  Lunensi  epiacopo,  euiaqua 


(70)  Vide  ibid. 

(71)  Vide  nostaa  ad  Epistolam  Appen^icia  bu- 


jus  xxn. 

(72)  Vide  Ibid. 


93 


SUPPLBMEENTUM.  —^AN.  1202. 


94 


saocesftoribas  oanonioe  substiluendis    in  perpe- 
taam. 

la  eminenti  sedis  apostolicse  specula,  ctc.  Eapro- 
pter,  ven.  frater  in  Christo  Guaitere  eiiiscopc,  tuie 
jastis  postulationibusdebitabenignitategratum  im- 
pertieates  assensum,  B.  Dei  Genetricis  semperque 
virginis  Mari»  Ecclesiam  Lunensem,  cui  Deo  aucto- 
re  praeesse  dignosccris,  ad  exeroplar  felicis  recor- 
datioaie  Eugenii  PP.  prffideccsoris  nostri  sub  B. 
Petri  et  nostra  protectione  suscipimus,  et  prsesen- 
tis  scripti  privilegio  ooromunimus  ;  statuentes,  ut 
quascanque  possessiones,  qnaecunque  bona  eadem 
Ecclesia  in  presentiarumjusteetcanonice  possidet, 
aat  in  faturum  concessione  pontiBcum,  largitione 
regum,  oblatione  Rdelium,  seu  aliis  justis  modis, 
prsstante  Domino,  polerit  adipisci,  firma  tibi  tuis- 
que  succesBoribus  et  iilibata  permaneant,  in  quibus 
hec  propriis  nominibus  duximus  exprimenda. 

Plebem  8.  Stepbani  de  Unsilia  cum  oapella  de 
Vallechia,  et  aliis  oapellis  suis,  plebem  S.  Viti  de 
castello  Aginolfl,  plebem  do  Ma?sa,  plebem  de  S. 
Vitale,plebem  8.  Laurentii  de  Monle  libero,  plebem 
de  Carraria,  plebem  8.  Marise  de  Serzaoa,  plebem 
S.  Andree  de  Serzana,  plebem  S.  Stephani  de  Ge- 
reto,  plebem  de  Amelia,  plebem  de  Treblano,  ple- 
bem  de  Arcnla,  plebem  de  S.  Venerio,  plebero  de 
Ceala,  plebem  de  Rubiano,  plebem  de  Cor«ga,  ple- 
bem  dePignone,  plebem  S.  Andre«deCastello,ple- 
bem  S.  Laurentii,  plebem  de  Offlano,  plcbem  8.  Ci- 
priani  de  capite  pontis,  plebem  de  Viano^  plebem  de 
Soleria,  plebem  8.  Pauli,  capellam  8.  MarisB  de 
Pugoaao,  ecclesiam  S.  Margarita  de  castello  Veru- 
cala,  ficclesiam  S.  Miohaelis  de  Saxo  albo,  plebem 
de  Criepiano,  plebem  de  Venelia  plebem  deBagno- 
ne^  plebem  de  Vico,  plebem  de  Turrano,  plebem 
S.  Cassiani  de  Urteola,  plebem  8.  Alexandri  ad 
Ponte  Trenusio,  plek>em  de  Vignola,  cum  omnibus 
eapellis  quas  juste  et  canonice  possidetis,  burgum 
de  Aventina  cum  capellis  et  aliis  pertinentiis  suis. 
Ad  haec  conventiones  et  permutationem  tam  in  Ec- 
clesiis,  qaam  aliis  inter  te,  et  dileotos  filios  canoni- 
cos  Lunenses  initam.....  sine  pravitate  provide  fa- 
ctas,  et  ab  utraque  parte  sponte  receptas,  et  paci- 
fice  hactenus  conservatas  in  soripto  authentico 
contioentur  auctoritate  apostolica  conflrmamos. 

Decernimas  ergo,  at  nulli  omnino  hominum  li- 
ceat  prefatam  Gcclesiam  temere  perturbare,  aut 
ejus  possessiones  auferre,  vel  ablatas  retinere,  mi- 
naere,  aut  aliquibos  vexationibus  faligare,8ed  om* 
nia  integra  conserventur  eorum  pro  quorum  guber- 
natione  et  sustentatione  concessa  snnt  uslbus  om- 
nimodis  profutura,  salva  sedis  apostolicffi  au- 
ctoritate.  Si  qua  igitur  etc.  Amen,  amen,  amen, 

(TS)  Videnot.  adEpistolam  Appendicishujusxviii. 

(74)  iSrat  is  nomine  Erardus,  notus  in  instrumen- 
tis  ab  anno  1201,  asqae  ad  annnm  saltem  1208. 
Defonctas  dicitar  15  Septembris  1211.  Vide  novam 
Qalliam  Christianam.  Tom  X,  ooL  1591. 


A.     Ego  Innocentius    catholioffi  Ecclesin  episcopus' 

Octavianus  Ostiensis  et  Velletrensis  episr. 

Petrus  Portuensis  et  S.  Rufln»  episo 

Joannes  Albanensis  episc. 

Gratianus  SS.  Cosmae  etDamianidiacon.  cardin. 

Gregorius  S. Georgii ad  Velum  aureum  diao.  card. 

Uug.  Sancti  Kustaohii  diac.  card. 

Mattheus  Sancti  Theodori  diac.  card. 

Petrus  tit.  SanctaB  Ceciliae  presb.  card. 

Jordanu8S.Pudentians,tit.|Pa8toris,  presb.card. 

GuidoS.MarieTranst.  Tit.S.Gallixti  presb.  card. 

Ugo  presb.  card.  Sancli  Martini  Equitii. 

Cinthius  tit.  S.  Laurentii  in  Lucina  presb.  card. 

Joannes  tit.  Sanclffi  Priscae  presb.  card. 

Gregorius  tit.  Sancti  Vitalis  prcsb.  oard. 
I^      Benedictus  tit.  Sanctae  Susanns  presb.  oard. 

Datum  Laterani,  per  manum  Blasii  archiepiacopi 
Turritani,  Noois  Martii,  iodict.  vi,  Incarn.  Dom. 
anno  1202,  pootificatus  vero  D.  Innocentii  PP.  III 
anno  vi. 

LVIII. 

Ad  abbatem  (73)  et  conventutnS,  Bertini.  VinulUuin 
eo$,  vel  ecclesias  suas.  aut  capellanos  suos  ser^ 
vientes  in  eis,  absgue  manifesia  et  rationabili 
causa,  inferdicti  suspensionis  vei  excomunieatiO' 
nis  sententiam  audeat  promuigare, 

(Annol202.  Latcrani,  Mart.  8.) 

[Rx  Archivio  sancti  Rertini,  capsa  Papalia,  n®  55. 

Br^q.  Ibid. 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  tiliis....  abbati  et  conventui  Sanoti  Bertini, 
G  salutem  et  apostolicara  benedictionem. 

Solet  annuere  sedes  apostolioa  piis  votis,  et  ho- 
nestis  peteniium  precibus  favorem  benevolumim- 
pertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  fllii,  vestris 
Justis  postulationibus  grato  concurrentes  ussensu, 
auctoritate  vobis  prssentium  indulgemusy  ut  nul- 
lusin  vos,  vel  eoclesias  vestras,  aut  capellanos 
vestros  servientes  in  eis,  absque  manifesta  et  ra- 
tionabili  causa,  interdicti,  suspensionis,  vel  ez- 
communicationis  sententiam  audeat  promulgare. 
Nuili  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  nostrs 
concessionis  paginam  infringere,  veleiausu  teme- 
rario  contraire.  Si  quis  autem  hoo  attentare 
praesumpserit,  indignationcm  omnipotentis  Dei  et 
beatorum  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejus,  se  no<- 
verit  inoursurum. 

Datum  Laterani,  viii  Idus  Martii,  pontiflatus 
nostri  anno  quinto. 

LIX. 

Ad  abbates  de  Biangeio(7A)  et  de  Aiciaco  (75),  eipriO' 
rem  de  Hesdin,  Ui  sub  minis  censurarum  ec* 
ciesiasticarum  prohibeant  canonicos  Sancti  /iudo- 
mari  divina  cetebrare,  prxsentibus  burgensibus 
Sancti  Audomariy  excommunicatis   ratione  inju- 

("5)  Si  qui  auctoribus  nove  GallisB  ChristianaB 
fides,  Monasterio  Alsiacensituno  temporisprserat 
vel  Johannes  I  de  Bethunia^  vel  Simon  II ;  sio  enim 
apud  illos  legitur,  Tom.  X,  coi,  1597  : 

«  X.  Simon  II,  monaohos  BertiniensiSy  «b  anno 


D 


96 


AD  INNOCBNTU  III  EBGBSTA 


Harum  illataruin    abbali    et  converUut    Sancti 
Berlini. 

(Anno  1202.  Laterani,  April.  4.) 

[Ex  Archivio  S.  Berlini,  capsa  Papaliay  n®  57. 
BRfiQ.  /i^td.p.  1122.] 

Qaerelam  dilectorum  filiorum...  abbatis  (76)  et 
conventus  Shncti  Bertini  suscepimue  continentem, 
quod,  cum,  propter  injurias  quas  burgenses  villse 
Sancti  Audomari  eis  intulerant,  auctoritate  sedis 
apostolicas,  idem  burgenses  excoinmunicationis  et 
villa  ipsa,  inlerdicti  sententi»  subjacerent,  Cano- 
nici  Sancti  Audomari  dioeceseos  Moriuensis  prse- 
sentibus  excommunicatis  divina  ceiebrare  temere 
prssumpseruni,  ideoque  discretioni  vestrae  per 
apostolica  scripta  mandamus,  quatenus,  si  res  ita 
se  habet,  dictos  canonicos,  ut  super  hoc  debitam 
fratribus  ipsis  satiufactionem  impendant,  et  a  tam 
temeraria  praesumptione  desistant,  monitione  prse- 
missa,  per  cen&uram  Ecclesiasticam,  appeUatione 
postposita,  Gompellatis.  Quod  si  non  omnes  his 
exsequendis  potueris  interesse,  duo  vestrum  ea 
nihilominus  exsequantur. 

Datum  Laterani,  seoundo  Nonas  Aprilis,  pontifi- 
catus  uostri  anno  quioto 

LX. 

Ad  Willelmum,  archigpiscopum  Memensem,  Sancix 
Sabinae  cardinalem  (77),  A.  S,  L.  abbatem  (78) 
5.  Remigii,  et  decanum  (79)  Remen%es,  —  Vt  ex- 
communicationis  senteniiam  contra  burgenses 
Sancii  Audomari  jusfe  laiam,  occasione  ablaia- 
rum  quarumdam  paiudum  ad  Beriinianos  per- 
tinentium,  publicari  faciant  et  observari  (80), 

(Anno  1202.  Lateranf,  ApriL  8.) 

[Ex  Archivio    S.    Bertini,  capsa  Papalia^    n»  58. 

Bii£q.  Ibid.\ 

Ad  audientiam  nostram,  signiQcantibus  dilectis 
flliis...  abbate  et  conventu  S.  Bertini,  noveritis 
pervenisse,  quod,  cum  inter  eos  et  burgenses 
Sancti  Audomari,  super  quibusdam  paludibus  que 
ad  monasterium  ipsum  pertinere  noscuntur,  et 
multiplicibus  damnis  etinjuriis  quae  burgenses  ipsi 
eidem  monasterio  irrogarunt,  causa  fuisset  venera- 
bili  fratri  nostro...  episcopo  (81),  et  dilecto  filio... 
archidiacono  Atrebatensi,  ab  apostulica  sede  com- 
missa,  propter  burgensium  sontumaciam,  Abbas  et 
conventus  praedicti  fuerunt  in  possessionem  palu- 
dum  ipsarum,  causa  ei  re8ervandaB(82),  per  judiCT?s 
delegatos  inducti  jsuper  qua,  quoniam  burgenses 
eos  molestare  postmodum  prsesumpeerunt,  senten- 

1198  gubernavit.  In  abbatem  dc  Marchianis  as- 
Bumptus.  (ex  Iperio)  alteri  locum  cesstt. 
^  «  XI.  Johannes  I  de  Bethunia,  monachus  S.  Ber- 
tini,  virhonestus  etsanctsB  vitas,  Sitnoni  datus  suc- 
oessor.  Paulo  post,  ai.  post  annos  tres  (id  est 
an.  1202),  Simonis  revertentis  in  gratiam  renun- 
tiavit. 

«  KII.  Simon,  ad  Aloiacum  iterum  assumptus, 
qainquennio  prsfuit,  ac  mortuus  est  Kaiendis 
llaii  ^207. »  Hactenus  auctoressupra  citati.  Verum, 
in  Kerie  abbatum  Marohianensium  (Tom,  lll,  coL 
507)  aon  aibimetipBis  oonstare  videntur. 


B 


A  tia  faerunt  excommunicationis  astricti,  et,  qaia 
per  annum  et  amplius  in  sua  pertinacia  peretite- 
runt,  judices  veram  possessionem  assignarunt  fra- 
tribus  antedictis,  in  prsfatos  iiguriatures  excom- 
municatiouis  sententiam  innovantes.  Volentesigi- 
tur  monasterio  Sancti  Bertini  pastorali  soliicita- 
dine  providere,  dihcretiooi  vestra  per  apostolica 
scripta  prscipiendo  mandamus,  quatenus,  prardic- 
tam  excommunicationis  sententiam,  sicot  rationa- 
biliter  lata  est,  publicari  facientes  et  inviolabiliter 
observari,  saepe  dictos  burgenses  singulis  diebas 
Dominicis  ot  festivis,  pulsatis  campanis  et  caode- 
lis  Hccensis,  usque  kd  satisfactionem  congruam 
faciatis,  appellatione  remota,  cxcommunicatos  per 
provinciam  nuniiari  Hemensem»  et  mandatis  ab 
omnibus  arctius  efitari.  Taliter  autem  mandatom 
apostolicum  impleatis,  quod  idem  abbas  et  mona* 
chi  suam  per  vos  justitiam  consequantur,  et  noB 
devotionem  vestram  possimus  in  Dominocommen- 
dare.  Quod  si  non  omnes  his  ezsequendis  potueriti- 
interesse,  tu,  frater  archiepiscope,  cum  eorum  al- 
tero  nihilominus  exsequaris. 

Datum  Laterani,  vi  Idus  Aprilis,  pontificatus 
nostri  anno  quinto. 

LXI. 

Ad  Rothomagensem  archiepiscopum  et  ejus  sufjraga- 
neos,—  Ut  abbatiam  ae  Lucema  adversus  mate' 
faclores  defendant  et  succurrant  ei  in  angustiis^ 
—  «  Datum  Laterani  iv  Kal  Nov.  {Oci.  29),  powft- 
ficaius  anno  v  (1202). 

(Neustria  pia,   p.   797,   ubi   hnjus  bull»   mentio 
Q  tantum  exstat.) 

LXII 
AdcapitulumArusiense.  —  Instuiitutionem  prmbenda" 

rum  conprmai. 

(Anno  1203.  Anagnia,  Jan.  3.) 
[Langebeck,  Script.  rer.  Dan.^  VI,  388.] 

iNNocfiNTius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
dilectis  filiiscapitulo  Arusiensi,  salutem  et  aposto- 
licara  bcnedictionem. 

Quae  ad  decorem  domus  Domini  provide  statuuo- 
tur,  tanto  volumus  firmius  observari,  quanto  ad 
Ecclesiarum  honorem  inlendimus  ampliuB  cl  pro 
feclum.  Veslris  ergo  et  venerabilis  fratris  noatri 
Arusiensis  episcopi  preoibus.inclinatiinstitutiooem 
praebendarum  et  beneficiorum  pereumin  ecclesia 
J)  vestra  provide  factam,  et  per  bonae  memoriae  Lun- 
densem  arcbiepiecopum,  tunc  legatum  sedis  apo- 
stolicae,  confirmatam,  sicut  in  eorum   authenticis 

(76)  Vide  ad  EpistolamAppendicisbujuszvm  not 

(77)  Vide  ad  Kpistolam  Libri  tertiixiv,  nol. 

f78)  Petrusde  Ribaudimonte,  genere  nobilis,  ab- 
bas  S.  Remigii  Remensis  inootescitab  instrumen- 
tis  ab  anno  1197  usque  ad  annum  1203,  quo  diem 
obiit  suprcmura  iii  Kal.  Augusti.  Nov.  Gall.  t.  IX, 
234. 

(79)  Vide  ad  epistolam  iibri  quinti  cxuz  not. 

(80)Videsupraadepistolamappendici8bu]u8ZLiz 

(81)Vide  ad  epistolam  appendicis  hujuszviu. 
(82)  Causa  eireservanda  :Bioin  Apographo,  men- 
doBe. 


' ,. 


' 


«• 


07 


BUPPLBIfBNTUM.  —  AN.  1203. 


06 


litteris  coDtinetar,aaotoritate  apostolica  connrma-  ^ 
mus,  et  praBsentis  scripti  patrocinio  commanimus. 
Nulli  ergo  omnino  bominum  liceat  hanc  paginam 
Dostrs  confiriuationis  infringere,vei  ei  ausu  teme- 
rario  contraire.  Si  quis  autem  hoo  attenlare  prss- 
sampserityindignationem  omnipotentis  Dei  et  bea- 
torum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  noveri^ 
incursurum. 

Datum  AnagniflBy  iii  Non  Januarii,  pontiflcatus 
nostri  anno  sezto. 

LXIII. 

Ad  prxlaios  Bremenset,  —  Interfectores  C,  eptscopi 
Wursburgensis  analhemalizat. 

(Anno  1203.  Laterani,  Jan.  25.) 

[LxppeNBERG,  Hamburg,  Urkund.y  Hamburgi  1842, 
in-i*»,  p.  295.  Kx  originaii  in  archivio  StadeDsi, 
caps.  u,  n.  14.]  B 

IififocENTiusepisoopuSjServusservorumDeijVene- 
rabiJibus  fratribu8,Bremensiarcbiepidcopoet  suITra 
ganeis  ejus,  dilectis  fliiis,  abbatibup,  prioribus  et 
aiiis  ecclesiarum  praRlatis  in  Bremensi  provincia 
constitutis.salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Innovatur  quasi  jugiter  Ecciesis  saDctaB  doior, 
Dec  ei  conceditur  ad  temqus  modicum  a  jugibus 
sospiriis  respirare.  Laborat  enim  in  gemitu  suo, 
Javat  persingulasnoctes  lectum  lacrymis,sed  non« 
dum  deprecationera  ejus  adpleDumDomiDusexau- 
divit.  NoDdum  siquidem  cxterserat  geuas  suas^sed 
erant  lacrymx  ejus  in  maxillis  ipsius,  nec  voluerat 
consolari  [Tfiren.  ii),  cum  sanguis  sauctffi  memo- 
ris  A.  Leodiensis  episcopi  (83),  adhuc  recens  de 
terra  clamaret  :  Et  ecce  de  novo  vox  audita  est  C 
14  Rama^  ptoratus  el  ulutatus  muttus  (Mafth,  ii), 
cumaicutaccepimuSyfilii  Belial  in  Christum  DomiDi 
manus  sacrilegas  injncerunt,  boDse  memoriaB  G. 
Erbipolensem  episcopum,  imperialis  aulse  cancel- 
larium,  nequiter  occidentes.  Gondixerant  quidem 
ad  invicem,  ut  injuste  virum  justum  oociderentet 
hsreditate  sanctuarium  Domini  possiderent.  Et 
quia  dolorem  conceperant,  ioiquitHtem  prollDus 
pepereroDt.  Ne  quid  autem  eorum  fraudi  deesset, 
sed  oscuio  tradereut  Filium  hominis  sicut  Judas, 
vultusdeposueruDthostilesetpreecoDceptamdiutius 
eordis  malitiam,quam  exercere  dod  potuerant  iui- 
mici,8imulate  pacis  etamicitise  fictae  veilere  velave- 
raDi.SicqueiDvestimeDtisoviumlupirapncesiDtraD- 
teSyOvilesarrexeruntprotinusiD  pastorem,saDgui-  D 
nem  quem  diu  sitiYeraDt,efFuderuDt.Nec  sufTecithoc 
ipsiSySed  ut  saoguis  saDguiuem  taugeret  et  abyssus 
iuvocaret  abyssum,iD  corpusjam  examiue  saevieD- 
tes,  amputata,ut  dicitur,  ojus  dextra,qua  frequeu- 
ter  ttigaaverat  paaem  et  vinum  iu  corpus  Ghristi  et 
sanguinem  convertendum,et  oapitedestruncato,co- 
ronam  etiam,quamin  Domiuicalis  religionis  indi- 
ciam  ad  imitatioaemapostolorum  Priucipis  defere- 
batyareJiquapartecapitisstrictisgladiisaaiputaruDt, 
non  atteadeDtes  quod  et  iu  caput  ejus  et  maDus  ud- 
gaeatom  eiTusam  fuerat  sacratissimae  uDctionis. 

(83)  Alberti,  anno  1192  occisi. 


Aliter,etiam  corpus  ejus  conciderunt  in  frusta,quasi 
vellent  id  quod  mactaverant  irandncare  ac  expo- 
nere  quod  cepe.ant  tam  impia  venatione  veoale, 
vel  ponere  morticinium  ejus  escas  voIatiJibus  coeJi 
et  terrse  bestiis  carnes  ejus. 

Attendite  ergoet  videte,  si  est  dolor  similissicut 
dolor  Ecclesiffi,  cujus  Olios,  imo  spousos  mactaot 
sicut  oves  occisioDis  iDiqui  et  veluti  impuue  sau- 
guiuem  prsBlatorum  ejus  efTuDduDt.Si  ergo  ia  viridi 
boc  prffisumuDt,  in  arido  quid  audebuut  ?  Si  iu 
virum  tauta  DobilitatecoDspicuum,taDta  preditum 
diguitate,  tanta  honestate  prsclarum,  tanta  orna* 
tum  scientiaeteloquentia  praepoUentem  scelus  tam 
ncquissimum  commiserunt,  qui  creduntur  dec«- 
toro  in  minores  ecclesiarum  prelatos  et  ssculares 
principes  commissuri  ?  Quae  potentia.quee  justitia, 
qus  auctoritas  a  talibus  de  csetero  tuta  erit  ?  8i 
enim  in  christum  Domini  et  per  eum  in  Ghristum 
dominum  tam  nefaria  pr.nesumpserunt^quid  facient 
in  minores?  Nunquidinferioribusmembris  parcent, 
qui  tantae  crudelitatisaudaciam  ausi  sunt  in  capat 
etiam  exercere  ? 

Porro  quod  deterius  est  et  ex  eo  amplius  for- 
midandum,  quod  jam  bis  minisleriales  imperii 
tam  immane  facinus  perpetrarunt,  ad  consequen- 
tiam  trahilur  scelus  istud  et  tants  malignitatis 
exemplum  ad  alios  derivalur.  Prins  enim  Otto  de 
Barchisten  praedictnm  Leodiensem  episcopum  in 
cxsilio  positum  interfocit,  et  nunc?equaccs  ipsius 
tanlum  episcopum  tam  enormiter  IrucidKrunt.No- 
lite  igitur  flere  solummodo  super  illo,  qui  qae 
desnnt  passionum  Christi,juxtaquoddese  testatur 
Apostolus,  in  suo  corpore  compleveruDt,sed  super 
vos  ipsos  etiam  defleatis,quibus  de  cffiterotimeadi 
sunt  familiares  ut  bostes  et  amici  veJut  inimici 
cavendi,  ne  magis  familiaris  noceat  iaimicus  et 
inimici  hominis  domestici  ejus  (Matth.  x)  fiaDt. 
Fugite  igitur  a  facie  arcus,  ut  iibereDtur  electi,  ot 
quia  DOD  est  priacipiis  obviatum,  saltem  mediis 
obviate,  ae  sero  mediciDa  paretur,  si  exspectaa- 
tibus  vobis  (iDem  causa  egritudiais  iuvulescat.Nos 
eoim,  quicuoque  moDarchiam  imperit  obtinere,  in 
tanto  ei  crimine  nullatenus  parceremus,  sed  ejus 
obviaremus  conatibus  pro  ecclesiastica  Iibertate,8i 
eiiam  propter  hoc  ponere  nos  animam  oporteret. 

Neautem  impunitascrimiois  aliqulbus  audaciam 
tribuat  delioquendi,  ex  parte  Dei  omnipoteutiB, 
PatrisetFiliiet  Spiritus  8aDcti,auctoritatebeaioram 
apostolorum  PelrietPauii  el  ex  ea,quam  Domiuus 
Dobis  licet  iodigDis  ligaodi  et  solveodi  cootulit, 
potestate,  anatheniatizamus  eos  qui  prsfatum  epi- 
scopum  occiderunt,  etomnes  iUos,quorum  favore, 
assensu,auxilio  vel  mandato  expresso  vel  tacito  est 
occisus,  et  etium  universos  qui  eis  post  faciuuB 
perpetratum  auxilium,coDsilium  aulreceptaculum 
prsstiterunt  vel  praestare  de  caetero  attentariDt. 
Ideoquo  univcrsitati  vestrae  per.  apostolica  scripta 
maDdamus  et  iu  virtute  saocti  Spiritus  sub  obe- 


AD  mNOCBNTn  m  rbgbbta 


100 


dieDtis  debito,  quo  nobis  teneminiydistricte  prseci-  A     Innogentius  episcopus,  servus  serTorum  Dci,di- 


pimus^  quatenus  sententiam-  nostram  singulis 
diebus  Dominicis  et  festivis,  pulsatis  campanis  et 
candelis  accensis  publice  ac  solemniter  omnes  et 
singuli  nuntietis,  tam  homioidarum  nomina,quam 
eorum,  quos  in  mortem  ejusdem  episcopi  verbo 
vel  opere  consensisse  constitcrit,  publicantes.Ter- 
ras  autemhomicidarumipsorumetomnium,qui  eis 
super  hoo  prffistiterunt  vel  prsstitere  favorem  aut 
etiam  modo  prflestant,denuntiotis  sobjectas  senten- 
tiflD  interdicti,  sic  quod  proster  baptisma  parvu- 
lorum  et  pccnitentias  moriontium  nuUum  in  eis 
ecclesiasticum  sacramontum  aut  divinum  officium 
celebretur,  nec  decedenlium  corpora  trauantur 
ecclesiastics  sepulturffi.A  ipsorum  quoque  familiis 


lectis  filiis  Montis  angelorum  (84)  et  MoreDsi  (85) 
abbatibus,  Gonstantiensis  dicecesiSsBalutem  elapo- 
atolicam  benedictionem. 

SigniQcantibus  dilectis  filiis  oanonicis  Beronen- 
sibus  (86)  nos  noveritis  accepisse,  qnod  E.  H.  de 
BUttickon  (87)  etalii  militesGonstantiensisdicBcesis, 
possessiones  eorum  invadereet  quoddam  oastellum 
in  eis  «dificare  per  violentiam  presumpBerunt, 
ideoque  discretioni  vestrs  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatenus  roilites  ipsos,  ut  super  his 
satisfaciant,  monitione  prsemissa  per  censuram  ec- 
clesiasticam,  sicut  justum  fuerit  appellatione  post- 
posita  compellatis. 

Datum  Laterani,  v  Kalend.  Februarii,  pontifica- 


nihil  in  oblationem  vel  eleemosynam  admittatur,  |.  tus  nostri  anno  v  (88). 


nec  impendatur  eis  aliquod  sacramentum  nisi  ba- 
ptismapuoruliset  pcBnitentia  laborantibus  in  extre- 
mis.  Praeterea  quocunque  devenerint,  sub  eodcm 
tenore^quandiu  fuerint  prsesentes,prohibeatisceIe- 
brari  divina. 

Haec  autem  8tatim  post  receptos  rumores  sub  bac 
duzimus  districtione  scribenda,  sed  cura  plene 
didiccrimus  veritatem,  longe  districtius  proccde- 
mus.  Nec  erit  apud  nos  acceptio  personarum,quin 
et  magnos  et  parvos,  cujuscunquo  dignitalis  vei 
ordinis,  indifTerenter  excommunicatos  expressis 
nominibus  nuntiemus  et  mandemus  ab  aliis  nun- 
iiari.  Speramus  prseterea  et  quasi  pro  corto  tenc- 
mus,  quod  is  qui  nullum  bonum  inremuneratum 


LXV. 


Ad  abbatem  S,  Columhx^  M,  archidinconum  Seno- 
nensem  et  magistrum  scholarum  Aurelianensiumt 
—  Super  procurationibus  ei  visitationibus  epiicojpi 
Parisiensis. 

(Anno  1203.  Laterani,  Mart.  28.) 

[Chariular.  Ecelesiae  Paris.,  III,  185.] 

iNNOCEirrius  episcopus,  serviis  servorum  Dei, 
dilectis  fiiiis  abbati  Sancts  Goiumba,  et  M.  archi- 
diacono  Senonensi,  et  magistro  scholarum  Aure- 
iianensium.salutem  etapostolicam  benediotionem. 

Ad  audientiam  nostram  venerabili  fratri  nostro 
Parisiensi  episcoposigniQcante^pervHnityquod  oum 
Parisiensem  dicecesim  aliquando  eum  oportueral 
visitare,  sicut  ad   officium   ejus   spectat,  quidam 


dimittU,  nullumquo  malum  deserit   impunitum       pnores  et  capellani  ejusdem  di<Ece8i8  proouratio- 
Bicut  jam  de  mtcrfeotor.bua  prasd.ct.  Leod.ens.s  C  „^^  ^^^^.  ^^^^.^^  ^^^^^^^^  ^^j^i^.^^^^  ,^  ^^^  ^^, 


episcopi  dignam  sumpsitsua  potentia  uUionem,sic 
in  occisores  istius  eorumque  fautores  severius  ul- 
ciscetur.  Prfleterea  volumus  et  sub  eariem  distri- 
ctione  mandamus,  quatenus,omni  gralia  ettimore 
postpositis,  inquiratis  de  singuiis  diiigentissime 
veritatem  et  quod  invenerilis  non  tardetis  nobis 
fideliter  intimare.  Tu  autem,  frater  archiepiscope, 
mandatum  nostrum,omni  gratia  et  timore  postpo- 
sitis,  fideliler  exsequaris,  el  ab  aiiis  facias  per  di- 
strictionem  ecclesiasticam  appellationo  remota,exse- 
cutioni  mandari. 

Datum  Laterani  viii  KaioLdas  Februarii,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  v. 

LXIV. 


gationis  defensionem  hoc  solummodo  allegantes, 
quod  nec  ip8i,nec  ipsius  praedecessoribus  prooara- 
tionem  ejusmodi  exsolverunt.  Nos  igitur  praemis- 
sam  allegationem  eorum  frivtlam  reputante8,cum 
subditus  non  possit  procurationem  contra  prsla- 
tum  praescribere  qu«  ratione  visitationie  debetur, 
discretioni  vestrae  per  apostolica  scripta  manda- 
mus,quatenusprffimis8isallegaticnibu8nequaqiiam 
obstantibus,  si  nihil  aliud  obstet,  de  caDonicia 
institutis  faciatis  eidem  episcopo,  appellatione 
remota,  procurationem  hujusmodi  exhiberi,  con- 
tradictores ,  si  qui  fueriut,  vel  rebelles  a  sua 
praesumptione  desistere  per  censuram  ecclesiaati- 
cam,  appellatione  postposita,  compellenteB.  Quod, 


AdEngelbergensem  et  liurenseyn  abbaies,  -  Ui  wi-  D  si  non  omnes  his  exequendis   potueritis  interesse. 


laes,   bona  Ecclesix  Beronensis    invaUentest  ad 
damni  illati  compensaiionem  adigant. 

(Anno  1203.  Laterani,  Jan.  28.) 

[Neugart,  Cod,  diplom,  Aleman,,  tj^pis  S.  Blasii, 
1795,  in-4^  p.  121,  ex  L.  B.  de  Zurlsuben  Mis- 
ceL  Helveiicx  Uistorim  msc,  t.  III,  p.  812.] 

(84)  Mons  Angelorum,  vulgo  Engelberg,  abbatia 
0.  8.  B.  in  Helvetia  ad  pedem  montis  Tittlisberg. 

(85)  Abbatia  Murensis  0.  S.  B.  floret  in  Argovia 
(m)  Berona,  Bemmunster^  ecclesia  collegiata  in 

pago  Lucernensi. 

f87)  BOtickon  in  inferiore  Argovia  libera  prope 
Hilfiken  parochiae  Vilmergen  seu  Vilmaringen. 

(88)  Eiectus  est  InnooentiuB  III,die  8  Januarii  an. 


duo  vestrum  ea  nihilominus  ezsequantor. 

Datum  Laterani,  v  Ralend.  Aprilis,  pontificatua 
nostri  anno  sexto. 

LXVI. 
Venerabiti  frairi,  Ruthenensi  episcopo  (89),  ei  dilee^ 

1198,  consecratus  vero  22  Februarii,a  qua  dieanni 
pontiflcatus  numerandi. 

(89)  Rutbenensis  Episcopus,  llugo  {de  Bodex) 
meriiuratur  in  instrumentis  ab  anno  saltem  liC2, 
usquc  ad  annum  saltem  1210.  Vitam  produziaae 
dicitur  usque  ad  annuni  ^1214  ;  at  prius  abdicavo- 
rat  Episcopatum.  Vide  Gall.  Chrtsi.  nov.  Tom  I 
coL  208. 


101 


STJPPLBIiBKTnif .  —  AN.  1203. 


102 


tii    filiU,  Ippolito    de    Monte-Salvio ,  ct  priori  X     IntelligentcB  quod  canonici  Albiensis  sedis  ac- 


lOJirft  Antonini,  Ruthenensis  dirceieos^  salutem 
et  aoostoUeam  benedictionem.  —  Vt  controversiam 
huZ-  eupUula  S.  Cecili^s  et  S,  Salvii  Albiens.  su- 
per  ecclesiam  S.  Uarcians  diffiniant. 

(Anno  1203.  Ferentini,  Maii,  22.) 

rEpistolam  hano  edimus  ex  codice  manuscripto  Bi- 
bliolhec»  regi»  signato  n»  7392,  f^.  ultimo,  V. 
Badem  est  penitus  ao  ilia  qucB  legitur  apud  Ba- 
luzium,  Miscettan.  Tom.  xii,  pag.  20,  col.  i,  nov. 
Edii.  in-foL  Br6q.,  ibid.] 

Expartedileotorum  filiorum,  capituli  sanct©  Ce- 
cili»  AJbigensia,  gravem  accepimua  queetionem, 
quod,  oum  ecclesiam  beata  MarcianaB  canonice 
fuerint  aaaecuti,  canonici  beati  Salvii  Albiensis 
pensionem  viginti  solidorum,  quam  ab  eadem  ec. 


qoisierunt  ecclesiam  Beats  Marciana  a  quibns- 
dam  laicis,  qui  non  consueverunt  dare  pro  refe- 
ctione  quam  debebant  canonicis  Beati  Salvii  nisi 
viginti  BolidoB,  et  iidem  canonici  modo  petant  re- 
fectionem  eibi  et  omnibus  quos  secum  ducunt,  per 
quod  Albiensis  ecclesia  plurimum  dicitur  gravari, 
dignum  videtur  et  rationiconsentaneum  ut  intenda- 
tie  quod  viginti  eolidos  recipiant  a  canonicis  sicut 
a  laicis  recipere  consueverunt.  Rogamus  ergo  di- 
lectionem  vestram,  de  qua  pienam  spem  et  ildu- 
ciam  tenemu8,quatenus  Albiensem  eccle8iam,quam 
nostram  reputamus,  quia  ad  honorem  Beats  Ca- 
cilite  est  coostrucla,  gravari  non  permittatis,  sed 
ut  prsfati  canonici  sint  contentinisivigintisolidis, 


^ --„ —  .  .  taliter  operam   detis  ut  vobis  gratiarum  acliones 

clesia  nomine  procurationis  percipere  consueve-  B  pgferre  teneamur.  Nos  enim  et  capitulum  Eccle- 
rant,  augmentare  volentes,  ipsos  tam  saper  hoc  ^.^  ^^^^^^  .pg^^  .^  no^in^  oralionibus  recipimus, 
quam  super  ecclesiam  memoratam  contra  justi-  ^^  ^^^^^  nftgotiis,  qu®  veiut  nostra  reputamus, 
«:.•.»    •v^/kiAotot.A   np»atimnnf.   Mftoaue   discretioni  ,,      .,  -,._      .    , .  ._    _  _• 


tiam  molestare  prasumunt.  Ideoque  discretioni 
vestriB  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatenus 
dictos  canonicos,  ut  ab  indebita  eorum  molesta- 
tiono  deaistant,  monitione  prffimissa^percensuram 
ecclesiasticam,  appellatione  postposita,  compella- 
tia,  nollis  litteris  veritati  et  justitiae  praejudicanti- 
bus  aSede  apostolica  impetratis.Quod  si  nonomnes 
his  exsequendis  polueritia  interesse,  tu  ea,  frater 
epiacopOy  cum   eorum   altero   nihilominus  exse- 

quaria. 
Dat.  Ferent.,  zi  Kal.  Junii,  pontificatus   nostri 

anno  vi. 

LXVII. 

Ad  Huthenensem  episcopum,  prxpositum  de  Monte- 
salmo  et  priorem  S.  Antonini,  Ruthenensis  dtm- 
ceeis.  Contra  canonicos  B.  Salvii  Albiensis. 

(Anno  1203.  Ferentini,  Maii  22.) 

[Baldz.,  MiiceU.  ed.  infoL,  U,  20.] 

iNKOCBWTius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
venerabili  fratri  Rulhenensi  episcopo,  et  dilectis 
filiis  praposito  de  Montesalvio  et  priori  Sancti  An- 
tonioi  Ruthenensis  dio)ce8i8,salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Bx  parte  dilectorom  flliorum  capituli  SanctflB  Ec* 
clesis  Albigensis  gravem  accepimus  quastionem, 
qood   cam  ecclesiam  Beat»   Marcian»  canonice 


modis  omnibus  cum  Deo  et  honestate  volumus 
adesse. 

LXVIII. 

Ad  abbatem  (90)  et  conventum  S.  Dionysii  Parisien- 
sis.  —  Ut  clericorum  viilae  S.  Dionysii,  non  obstanle 
appellatione  ab  ipsis  emissa^  temeritatem  compe- 
scant. 

(Anno  1203.  Ferentini,  Maii  22.) 

[Cx  apograpbo,  quod  ad  fidem  aulographi,  in  ar- 
chivis  monasterii  S.  Dionysii  Parisieosis  asser- 
vati,  diligenter  exscripsimus.  Br£;quigny,  ibid. — 
Hanc  bullam  jam  dudum  ediderat  Dodblet  in 
Hist.  de  VEglise  de  Saint-Denys,  p.  538.  Edit. 
Patr.] 

Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis...  abbati  et  conventui  Sancti  Dionysii, 
salutem  et  apostoiicam  benedictionem. 

Ad  nostram  noveritis  audientiam  pervenisse, 
quod  clerici  quidam,  in  villa  Sancti  Dionysii  com- 
morantes,  non  timentes  abuti  privilegio  clericali, 
noctu  forcs  muliercularum  efTringunt,  in  domos 
carum  per  violentiam  irruentes,  et  cum  fiiiis  bur- 
gensium  suscitantes  seditiones  et  rixas,  eo  quod 
villa)  pr«positi  et  justitiarii,  propter  clericalis  or- 
dinis  libertatem,  ad  eorum  correctionem  manus 
extendere  pertimescunt ;  si  autem  tu,  fili  abbas, 
eorum  velis  temeritatibus  obviare,  statim  ad  ap- 
pellationem  confugiunt,  ut,  sub  nostr»  invocationis 


fiierinta88ecuti,canoniciBeatiSaiviiAlbiensis,etc.,  j)  ppjesidio,  etdeclinentanimadversionem  canonicam 


ut  iupra 


LXVII  bu. 


Petagii  eardinalis  tituli  Sanctas  Ca:ciil3S  epistola  ad 
Guittelmum  episcopum  Albiensem.  —  Ejusdem  ar- 
gumenti. 

[Ibid.) 

Vene  rabili  in  Christo  fratri  G.  Dei  gratia  Albiensi 
episcopo,  P.  eadem  gratia  tituli  SanctaB  Csecilia 
presbyier  cardinalis,  salutem  et  sincere  dilectionis 
affectuin. 


et  sumant  andaciam  delinquendi.  Cum  igitur,  ox 
officio  nobis  injuncto,  teneamar  temeritatem  repri- 
mere  perversorum,  discretioni  vestrae  per  aposto- 
lica  scripta  mandamus,  quatenus  clericos  ipsos, 
prout  ad  officium  vestrum  spectat,  a  praesumptio- 
nibusetexcessibus  antedictis,  monitione  prsmissa, 
per  censuram  ecclesiasticam,  sublato  appellationis 
impedimento,  desistere  faciatis. 

Datum  Ferentini,  xi  Kal.  Junii,  pontificatus  co- 
stri  aano  sexto. 


(90)  Vide  epistolam  libri  tertii  xlv,  not. 


103 


AD  INNOCBNTII  m  RBGBSTA 


104 


LXIX. 


Fundafionem  collegitat^  ecclesix  de  Mirabello  con- 

firmat, 

(Anno  1203.  Anagoiffi,  Oct.  5.) 

[Gall,  ChrisL,  Nov,  II,  Inslrum.,  p.  338.] 

Innocentius  episcopus,  servua  servorum  Dei,  di- 
lectis  niiis  ct  canonicis  B.  Mariae  de  Mirabello  sa- 
lutem  et  apostolicam  benedictioncm. 

Gum  nobis  pctitur  quod  justum  cthonc8tum,tam 
vigor  cequitatis  quain  ordo  cxigit  rationis,  ut  id  per 
sollicitudincm  officii  nostri  ad  debituin  perducalur 
eiTectum.  Quapropter,  dilecti  in  Domino  Glii,vestris 
justis  precibus  gralo  concurrcntes  assensu,  perso- 
nas  vestras  et  ccclcsiam  ipsum  B.  Mari(fi  de  Mira- 
ballo,  iQ  qua  cstis  per  vonerabilrm  fratrem  no- 
strum  Mauricium  Pictavienscm  episcopum  dia^cc- 
sanum  constituti  canonice,  in  omnibus  pertinentiis 
sui8,et  aliis  bonis,pr3iit  iii  prccsenliarum  rutiona- 
bilitcr  possidet,  Qiit  in  futurum  justis  modis  Deo 
propitio  poterit  adipisci,  sub  B.  Pctri  et  nostra  pro- 
tectione  suscepimus.Prictereadedonatione  cjusdem 
episcopi  ecclosiam  ipsam,  et  cccles:am  S.  Hilarii 
de  Mirabello,  et  oblationcs  S.  Andrea!  et  ejusdem 
castri,  quas  idem  episcopus  percipere  in  certis 
festivitatibud  consuevit,  cum  pobsessionibus  et  pro* 
ventibus  aliis,  quos  tam  per  ipsius  cpisco;  i  quam 
fidelium  largitioncin  cstis  adCpti,  nccnon  lihcrtatcs 
et  immunitates  ab  eodem  cpiscopo  vobis  et  ccclesiaB 
vestra;  concessas,  sicut  in  ejusdcm  scripto  aulbcu- 
tico  pIeniuscontiiietur,ct  vos  ct  ea  omniaquo!  justc 
et  paciflce  possidctis,  vobis  et  pcr  vos  eidcm  ec- 
clesiffi,  auctoritate  apostolioa  conririnamus.ct  prse- 
Bcntis  scripii  patrocinio  communimus.  NuUi  crgo 
omnino  hominum  liceaf,  ctc. 

Anagniie.  ii  Nonas  Octobris,  pontincatus  nostri 
anno  iv. 

1.XX. 

Gerungo,  pnrposiio  errlexias  Omninm  Sanctorum  in 
Nigra-Silva^  ordinis  Prsemunstratemis^  Argenti- 
nensis  diieceseoa,  ejusque  fralribus  t7i  perpetuum, 
—  RecipU  cos  sub  protectione^el  enumeranlur  hona 
ad  ipsos  spectantia  (91). 

(Anno  1204.  Anagniffi,  Febr.  5.) 

[Ex  apographo,  ad  fidem  autographi,  in  archivis 
abbatiai  Omnium  Sanctorum,  diaDceseos  Argen  • 
tinensis,  aseervati,  dili^enter  exscripto,  auod 
nobiscnm  communicavitbonoBmemoriw  0.  obbas 
Grandidier.  Br^quigny,  ilnd  ] 

Lnnocentics  episcopuB,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis,  Gerungo,  praiposito  occlesise  Omnium 
Sanctorum  in  Nigra-Silva  ;92),  cjusquc  (ratribus, 
tam  prffisentibus  quam  futuris,  regularem  vitam 
professis,  in  perpetuum. 

(91)  Conferenda  omnino  hapc  Innocentii  epistola 
cum  iis  quffi  de  Hbbatia  Omnium  Sunctoruni  rcfe- 
runtur  apud  auclores  nov®  Gallioi  Christiana}, 
tom.  V,  col.  800. 

(92)  Le  monast^re  de  la  Toussaint,  de  Tordre  de 
Premontr^,  existe  encore  aajourd*hui  dans  la  Fordt- 


A.  Quoties  a  nobis  petitur  quod  relig^osam  fueril 
ac  honestum,  animo  Nos  decei  libenti  oonce- 
dere,  ct  petentium  desideriis  congruam  safl^- 
gium  impertiri.  Eapropter,  dileoti  in  Domino  filii, 
vestris  justis  postulationibus  clementer  aonui- 
rum ,  et  proifataq)  ecclesiam  Omnium  Saucto- 
mus,  in  qua  divino  mancipati  estis  obsequio, 
sub  beati  Petri  et  nostra  protectiooe  suseipimus, 
et  prssentis  scripti  privilegio  communimuB;  impri- 
mis  siquidcm  statuentes,  ut  ordo  canGnicus,  qui 
secundnmDomini  etbeatiAugustini  reguiam,atque 
institutionem  Prasmonstratensium  Pratrum,in  eo- 
dem  loco  institutus  esse  dinosoitur,  perpetuis  ibi- 
dem  temporibus  inviolabiliter  observetur.Preleret, 
quascunque  popsessiones,  quaecunque  bona  eadem 

T^  c^clesiaimprnsentiarum jupte  et  canonice  poBsidet, 
aut  in  futuruni,  concessione  pontificum,  largitione 
regum  vel  principum,  oblatione  fidelium.seu  aliia 
justis  modis,  prsstante  Domino,  poterit  adipisci, 
flrma  vobis  vostrisque  successoribus  et  illibata 
perinancant.  In  quihus  bsc  propriis  duximus  ex- 
primenda  vocabulis:  Locum  ipsum,in  quo  prsfata 
ecclcsia  sita  est,  cum  omnibus  pertinentiis  suib; 
mansum  de  Rincum  ;  mansum  de  Haselbach  ;  ne- 
musquoJdam  in  Eli8weiler,ad  plantandam  vineam, 
a  terniino  Henrici  usque  ad  terminum  Erpherad  ; 
itein,  in  palude,  duos  mansos  sine  censu,  et  quar- 
tam  partem  piscationis  in  Bustric,  a  bonffi  memo- 
riaB  Welfonc  dnce,  et  Uta,  uxore  ipsius,  ducissa  de 
Scowenburg  (93),  Hugone,  duce  de  Ulemburch,  et 
nobili  viro,  Bertholdo,  duce  de  Zahringen  (94),  fun- 

G  datoribusloci  ejusdem.eccIesisB  vestras  pia  libera- 
litate  concessa,  et  ab  Uenrico  im^eratore  postmo- 
dum  confirmata ;  item  jugera  lerrarum,  et  curtes 
in  Appenvilre  et  in  Ufholtz,  qua  dederunt  Gonra- 
dus  Keseman,  lienricus  Gertine,  et  Gonradus  Me- 
sterlin ;  praidium  vero  in  Griseborn,  quod  bona 
memoriffi  Conradus,  ArgentineoBis  episcopus,  ec- 
clesine  vestrs  pietatis  iutuitu  contulit,  cum  pratis, 
vineis,  terris,  nemoribus,  usuagiirf  et  pascuiB,  in 
bosco  et  plano,  in  aquis  et  molendinis,  in  viis  et 
Bcmitis,  etomnibus  aliis  libertatibus  et  immunita- 
tibus  Buis.  Sane,  novalium  vestrorum,  etc. 

Datum  Anagniae,  per  manum  Joannis,  sanolaB 
Homans  Ecclesiae  subdiaconi  et  notarii,  Nonis  Pe- 
bruarii,  Indictione  septima,  Incarnationis  Domi- 

Q  nicffi  anno  1203,  pontificatus  vero  domini  Inno- 
cenlii  papa;  tertii  anno  vi. 

LXXI. 

Ad  pnepositum,  decanum  et  custodem  Mindensem,  — 
Pro  canonicis  S,  Willehardi  Bremensis, 

(Anno  1204.  RomflB,  ap.  S.  Petrum,  Febr.  5.) 
[Lappenberg,    llamburg,    Urkund,^    p.    303,    ex 

Noire,  et  dans  le  dioc^sedeStrasbourg,  maintenant 
de  Kribourg  (duch6  de  Hade). 

(93)  Uiha  de  Schawenbourg,  ^pouse  de  Welfon, 
duc  do  Bavi6re. 

(94)  Berthold,  duc  de  Zeringen. 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  1204. 


105 


li  in  archlYo  StadeDsi,  caps.  II,  n.  II,  cam  j^  fuerint  nominati,  si  se  gratia,  odio  vel  timore  8Qb« 


o  plumbeo  Innoceotii  III.] 
CBNTI08  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
iiiis  prsposito,  decano  et  custodi  Mindensi, 
Q  et  apostolicam  benedictionpm. 
ta  nobis  diiectorum  niiorum,  Wald.  et  alio- 
anonicorum  ecclesisB  Saucti  Willebardi  de 
1,  querela  monstravit,  quod  H.  prepositus 
,  fructus  cujusdam  praebend»  pertinentia  ad 
im  supradictam,  injuste  sibi  por  decem  Jam 
uaorpans,  super  stipendiis  suis  injuriatur 
eellerariam  fpsius  ecclesie,  c^jus  donatio 
i  spectat  ad  ipsos  ;  A.  clerico  Bremensi,  post 
Ltionem  ad  nos  legitime  interpositam,  pro 
nferens  arbitrio  voluntatis.  Quia  igitur  nobis 
nstitil  de  pramissis,  discretioni  vestr»  per 


lica  scripta  mandamus,  quatenus  partibas  "     Caps.  XVII.  N*.  10. 


trazerint,  districtione  similiy  appellatione  remoiay 
cogatis  veritati  testimouium  perhibere  :  nuliis  lit* 
teris  veritati  et  justiti»  prffijudicantibus  asede  apo- 
stolica  impetratis.  Quod  si  non  omnes  his  exae* 
quendis  potaeritis  interesse,  tu,  fhiter  episcope, 
cum  eorum  altero  ea  nihilominus  ezsequaris. 

Datam  Laterani,  Nonis  Aprilis,  pontiflcatas  no- 
stri  anno  vu. 

LXXllI. 

Ad  episropum  Paderbomensem,  —  Ut  bona  EccUnae 
BremensiSf  ab  H.  comite  palalino  Bheni  imvasa^ 
archiepiscopo  Bremensi  resiUui  curet. 

(Anno  1204.  Laterani,  April.  5.) 

[Ibid,^  p.  304.  «  Originale  citatur  in  Registr.  Stad. 


atis  audiatis  causam  et  appeilatione  remota, 

ite  justitia  terminetis,  reducentes  in  statum 

m  quidquid  post  appellationem  ad  nos  legi- 

oterpositam  temere  constiterit  attentatum. 

iitteris  veritati  et  justitieprejudicantibus  a 

postolica  impelratis.  Quod  si  non  omnes  his 

endis  poloeritis  interesse,  duo  vestrum  ea 

ninus  exsequantur. 

m  Roms  apud  Sanctum  Petrum,  Nonis  Pe- 

i,  poniificatos  nostri  anno  vii. 

LXXII. 

xeopum^  prxpositum  el  decanum  Hildeshemen' 
—  Ut  Bremenses  canonicos  ad  exhibitionem 
Uegiorum  ipsorum  compellani. 


Innocentiub  episcopus,  scrvus  servorom  Dei,  ve- 
nerabili  episcopo  et  dilecto  Qlio,  pr»po8ito  Pather- 
burnensi,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Lacrymabilis  venerabiiis  Bremensis  archiepiscopi 
ad  no8  querela  porvenit,  quod  cum  pleno  corde  ei 
nde  nonfictadevote  ad  fldelitatem  regiam  acceasit- 
set,  et  a  rege  ipso  fuisset  dcliberatione  prorida 
oonstitutum  et  per  venerabilem  fratrem  nosirum, 
Ernestum  episcopum,  iegatum  sedis  apostolio»» 
conflrmatum,  ut  tempore  ministeriales  Bremensia 
Ecclesi»  ac  alii,  qui  ad  fldelitatem  regia  redierant, 
ea  qu»  usque  ad  tempus  iilud  quiete  possederant, 
de  caetero  paciflce  possiderent,  donec  dirimeretnr 
judicio,  si  quid  esset  super  bis  inter  aiiquos  qaas- 


,..            .  ,.    ^     .^  1.%,.   -r  u \.T    vftt    C  8t^on«- Licetidemarchiepiscopu8univer8a,qu«  ad 
c  Liber  copialis  Capituh.  Fol.  7  b.  N».  XIII.      n  o    i    •  *•     u     »   j  p      •     •    ^ 

^    -        ^'  Bremenaem  Ecciesiam  pertinebant,  dufensioni  no* 

etre  ac  regias  commisisset,  dilectus  tamen  filias 

noster,  nobilis  vir  H.  cumes  paiatinus  Rbeni,  quid- 

quid  idem  archiepiscopus,  canonici,  presbyteri  et 

ministeriales  ipsius  in  terra  Stadensi   ac  Athel- 

lena  (95)  possidebant,  preter  ordinem  jurisinvasit, 

nec  voluit  ea,  tam  a  rege  ipso  quam  legato  nostro 

et  venerabili   fralre  nostro,   Goloniensi  archiepi- 

scopo,  et  multis  aliis  rogatas  sappius,  resignare. 

Idem  ergo  Bremensis,  cum  apud  ipsum  nec  preoi- 

bus  nec  monitis  in  aliquo  profecisset,  excommu- 

nicationis  m  eum  et  in  lerram  suam,  quam  violen- 

ter  invaserat,  interdicti  sententiam  promulgavit, 

quam  licet  legatus  nosterratam  habuerit  et  praBce- 


hac  inscriptione  :  Super  ablaiione  furiiva  et 
iciaiione  privilegiorum  ecclesiss  Uamburgensis 
\  per  Bremenses,  »J 

CBNTius  ppiscopus,  scrvus  servorum  Dei,  ve- 

li  fratri,  episcopo  et  dilectis  flliis,  prnposito 

ino  Ildesemiensi,  salutem  et  apostolicam  be- 

ionem. 

]aereotibu8  dilectis  flliis,  canonicis  Hambnr- 

08«  nostrisest  auribusintimatum,  quod  Bre- 

8  canonici  Hamburgensis  ecclesi»  privilegia 

Qtes  et  supprimentes  in  eorum  prflBJudicium 

ramen,  unionem,  quas  inter  Breroensem  et 

irgensem  ecclesias  per  bons  memoris  Bene- 

1  et  Sergium,  predecessores  nostros,  insti- 


lerat  et  per  quamplures  successores  eorum  jv  perit  observari,  tamen  comiti   plus  debito  defe- 


odom  conflrmata,  rumpere  temeritate  propna 
atar.  Volentes  igitur  eidem  ecclesiae  provi- 
liscretioni  vestraeperaposlolica  scriptaman- 
3,  quatenus  Bremenses  canonicos  ad  ezhibi- 
1  privilegiorum  ipsorum,mooitione  prsemissa» 
nsuram  ecclesiasticam,  appellatione  postpo- 
>mpellentes,  super  bis,  convocatis  partibus 
litis  hinc  inde  propositis,  quod  justum  fuerit 
itis,  facientes  quod  decreveritis  per  districtio- 
tamdem  flrmiter  observari.  Testes  autem  qui 


rens,  quoniam  qua  obtulerat  ad  certum  termi- 
num  restituere  promittebat,  ita  quod  nisi  restitae- 
ret,  in  sententiam  incideret  memoratam,  fecit  per 
eumdem  archiepiscopum  relaxari.  Gumque  pro  Jam 
dicto  comite,  quia  ea  que  promiserat,  non  fuerit 
exsecutus,  ad  illa  in  posterumexsequendum  iega- 
tus  noster  semel,  secundo  et  tertio  inducias  postu- 
laverit  et  acceperit  poslulatas,  ipse  tamen  nihil 
horum  qus  acceperat,  voluit  restaurare,  propter 
quod  archiepiscopus  in  eum  iterum  excommunica- 


Hadeln. 

Vatbol.  CGXYU. 


107 


AD  INNOCBNTn  lU  BBOBBTA 


108 


tionis  sententiain  promuigavit.Et  lioetlegatus  ipse  A 
archiepiscopo  per  litteras  promisisset,  quod  apud 
eum  de  catero  pro  ipso  non  interponeret  partes 
euas,  suae  tamen  promissionis  qblitus,  mutato  con- 
silio,  in  ejus  absentia  ipsum  absolvit  et  ad  exami- 
nationem  negotii  certum  diem  et  locum  in  Yerda 
ulrique  partium  assignavit.  Gieterum  cum  archi- 
episcopus  iegati  se  conspectui  praasentasset,  quia 
cum  sibi  sensitadversum,utpote  quieum  inducere 
ac  cogere  videbatur,  ut  ipsum  de  his  qua3  abstule- 
rat  infeudaret,  ad  sedem  apostolioam  appellavit. 

Sane  quantumcunque  prsefatum  comitem  in  Do- 
mino  diligamus,  quia  tamen  ecclesiis  et  viris  ec- 
clesiasticis  in  jure  suo  deesse  nec  volumus  nec  de- 
bemusy  non  voluntati  susb,  sed  utilitati  et  saluti 
potius  consulentos,  eidem  per  apostolica  scripta  ^ 
mandavimus  et  sub  ea  qua  possumus  districtione 
praicepimus,  ut  omni  excusatione  cessante,  archi- 
episcopo  ipsi  ablata  restituat  universa  ct  ab  ipsius 
de  caetero  molestatione  desistat.  Contra  eum  tamen 
dejure  suo  poterit  ordino  judiciario,  si  voluerit, 
experiri.  Quocirca  discretioni  vestre  per  apostolica 
Bcripta  praecipiendo  mandamus,  quatenus  si  saepe- 
dictus  comes  palatinus  quod  mandavimus  neglexe- 
rit  adimplere,  vos  revocato  in  statum  debitum 
quidquid  post  appellationem  ad  nos  legitime  inter- 
positam  inveneritis  attentatum,  ipsum,  sublato  ap- 
pellationis  obstaculo,  excommunicationis  sententia 
percellutis,  terram  quam  invasit,  auctoritate  nostra 
Buifulti,  interdicto  ecclesiastico  supponentes  et 
utramque  sententiam  usque  ad  satistactionem  con- 
gruam  singulis  dielius  Dominicis  et  festivis,  pulsa-  G 
tis  campanis  et  candelis  accensis,  solemniter  pu- 
blicantes,  mandetis  inviolabiliter  observari.  Nullis 
litteris  veritati  et  jostitiflB  pr(ejudicantibus  a  sede 
apostolica  impetratis.  Quod  si  non  ambo  his  exse- 
quendis  poteritis  interesse,  alter  vestrum  ea  nihi- 
lominus  exsequatur. 

Datum  Laterani,  Nonis  Aprilis^  pontiflcatus  no- 

stri  anno  vii. 

LXXIV. 

Ad  priorem  de  Charilate.  —  Approbal  consueludinem 
orandi  pro  malefactonbus. 

(Anno  1204.  Laterani,  April.  12.) 

[Marten.  Thesaur.  AnecdoL^  I,  795,  ex  ms.  Chari- 

tatis.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di-  D 
lectis  illiis  priorietconvcntuideCharitate,  salutem 
et  apostoiicam  benedictionem. 

Si  justa  filii  hominum  judicarent^  et  animadverte- 
rentdiligenter  impensam  sibi  gratiam  Redemptoris, 
qui  pro  nobis  tradidit  8emetip8um,usque  ad  mortem 
factus  obediens,  ut  nos  de  inimici  faucibus  libera- 
ret,  sanctam  Ecclesiam,  sponsam  cjus,  quam  rpse 
proprio  sanguinededicavit,  etin  ea  famulantcs  stu- 
derent  propensius  bonorare,  alque  a  laesione  ipso- 
rum  suas  retraherent  penitus  voluntates.  Verum 
quod  dolentes  referimus,tantaest,  peccatis  exigen- 
tibus,  nunc  maiitia  hominum  super  terram,  et  in 


tantum  excrevit  audacia  malignantiom,  qaod  noo  V 
solum  ad  res ecclesiasticas  avidae  manus  extendont,   , 
et  pro  suo  diripiunt  arbitrio  voluntatis,  imo  etiam 
ecclesias  et  posscssiones  earum  quasi  signum  ad  -^ 
sagitlam  ponentes,  viros  religiosos  odio  exsecrabili  '^ 
prosequuntur,  sanctum  eorom  otium  nequiterper- 
turbantes.  Etquoniam hujusmodi homines  licet  cen-  ^ 
seantur  nominis  christiani,  a  Christi  tamen  operi- 
bus  sunt  alieni,  Isetantes  cum  male  fecerint,  et  in  ^ 
rebus  pessimis  exsultantes,  et  admoniti  6»piu8,  a  ^ 
sua  nolunt  desistere  pravitate,  nolentes  intelligere  v 
ut  bene  agant ;  sed  iniquitatem  in  suia  cubilibus   ^ 
meditantes,  cuin  malefactoribus  ipsis,  sicot  veslra   ^ 
relatione  didicimus/  per  vos  resistere  non  possitis;    ^ 
mos  in  veslra  ecciesia  inolevit^  ut  cum  aliqois  ma-    ^ 
lefactor  res  monasterii  vestri  occopat per  violentiam,    , 
vel  diripit  per  rapinam,  et  monitos  vobis  satisfacere 
non  procurat,  vos  in  missarum  solemniis,  com  Pa-    , 
tri  Filius  pro  mundi  reatibus  immolatur,  ecGlesie 
pavimento  prosternitis,  et  pro  persequentibus  exo- 
ratis,  ocuios  levantes  ad  Dominum,  et  homilitAr    ' 
supplicantes,  ut  vestri  misereri  dignetur,  qui  prope    . 
est  invocantibus  ipsum  in  veritate,  timentiom  se 
peragit  voluntates,  et  orationes  exaudit  eorom,  fa- 
ciens  eos  salvos.  Gom  igitor  orare  pro  persequen- 
tibus  non  solum  praecepto,  verum  etiam  exemplo 
Dominico  instruamur,  nos  praemissam  conauetudi- 
nem  piam  esse  credentes,  prsesentium  vobis  aocto- 
ritateconcedimus,  quatenus  eam  minime  deseratia, 
ssd  ipsam  humiiiter  ac  devote  servetis  :  ita  qood 
orationibus  vestris  a  malo  revoceotur  iniqoi,  vos 
optata  pace  fruamini  ac  quiete. 

Datum  Laterani  ii  Idus  Aprilis,  pontifloaloa  no- 
stri  anno  vii. 

LXXV. 

Ad  Adelam  reginam  Francim.  —  Vi  pouit  iepeliri 

apud  Pontiniacum, 

(Anno  1204.  Laterani,  April.  24.) 

LMarten.  Thes.  anecdoL,  III,  1234.] 

Innogentius  episcopus,  servos  aervorom  Dei,cha- 
rissimse  in  Ghristo  filiaa....  illostri  regins  Franco- 
rum,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Conauevit  annuere  sedes  apostolica  piis  votis,  et 
honestis  petentium  precibus  favorem  benevolom 
impertiri.  Eapropter,  charissima  in  Chriato  fllia,  de- 
votionem  qoam  erga  monasteriom  Pontiniaoi  et 
fratres  qoijogiterDomino  famolantor  ibidem,  ba- 
bere  dignosceris,  attendentes,  tois  piis  postolatio- 
nibus  clementer  annuimus,  auctoritate  presentiom 
inbibentes,ne  quis  postobitum  tuum  fratribua  ipais 
impedimentum  aliquod  inferre  prssumat,  qoin  cor- 
pus  tuum  in  eorum  monasterio  juxta  tuam  diapo- 
sitionem  liberam  habeat  sepulturam.  NuIIi  ei^o  om- 
nino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostrn  inhibi- 
tionis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire. 
Si  quis  autem  hoc  attentare  praesumpserit,  indig- 
nationem  omnipotentis  Dei  et  beatorom  Petri  et 
Paoli  apostolorom  ejos  se  noverit  incoraorum. 


109 


8UPPLBMBNTUM.  --  AN.  1204. 


110 


Datum  UUrani,  vii  Kalendas  Maii,  pontiQcatus  A  oonversationcm  fuerint  inquirenda,  etauctoriUle 


oostn  anno  septimo  (95)* 

LXXVI. 

Ad  regem  Anglorum.  —  Prasdiealoribus  cum  rege 
tramsfreiantibm^  eguiiandi  facuUalem  concadU. 

(Anno  4204.  Lugduni,  Aprii.  30.) 

[RTifBR,  FoBdera^  etc.  1, 91 ,  ez  originali  in  thes.  cur. 

Reoept.  Seaccarii.] 

lit?io€SNTiUB  episGopas,  servus  servorum  Dei, 
eharisaimo  in  Christo  fiiio....  regi  Angli»  illustri, 
Balaiem  et  apostolicam  benedictionem. 

GelsitudiniB  tue  precibusbenignum  impertientes 
aBBeDBum,  fratribuB  prsBdicatoribus  et  minoribus, 
qooB  teeum  duxeriB  ultra  mare,  equitandi,  quoties 
a  te  reqaiBiti  fnerint,  non  obstante  contrario  staiuto 


nosira  suffuUi,  nuJlioB  contradiciione  vel  appella- 
tione  obstante,  qu»  corrigenda  videriiis  corrigatiB 
in  ea,  et  statuatis  tam  ciroa  resideniiam  persuna- 
rum,  quam  illa  qus  ad  utilitatem  Kcclesi»  ei  cleri- 
caiem  expediant  honestatem ;  et  faciatis  quod  sta* 
tueritis  firmiter  obeervari.  Quod  si  non  omnes  his 
exsequendiBpoiuerilis  interesse,tUy  fhiter  epiBCopCy 
cum  eorum  altero  ea  nihilominus  exsequarifl. 

u  Datum  Laterani,  ii  Kal.  Maii,  pontificatus  na- 
slri  anno  septimo. 

Hujus  igilur  auctorilate  mandali  acceaentes  eccU' 
siam,  inquisifo  diligenter  ecclesue  staiUf  ii  persona- 
rum  conversationCj  habito  consilio  piorum  ecclesiee 
ei  ai  orum  prudeniiumf  divino  corroborati  auxUio,ea 


•aorom  ordinnin.  Hberain  coDcedimus  facultatem.  ^         ^^  ^^^^  ^^^  ^^^ .„.  ^  ,^^„^  ^^^^^ 

Dat.  Lugdun.  (96),  n  {Kal.   Maii^    pontificaiuB 
nostri  et  anno  vu. 


LXXVIL 

Ad  Amelinum  Cenomanensem  episcopum  et  abbaiem 
de  Persegnia^  eto.  —  De  reformaiione  Ecclesiae  S. 
Martini  Turonensis. 

(Anno  1204,  Laierani,  Aprii.  30.) 

Ddfenee  de  VEgl.  de  S.  Martin.  de  Tours,  28.) 

Amelianus,  Dei  graOa  Cenomanensis  epucopuSj  es 

Adam  abbas  de  Perseignia^  universis  Chrisii  fidelibus 

ed  quoM  praesens  pagina  pervenerit^  saluiem  in  Do- 

wnn.  Noveritis  nos  suscepisse  mandatum  apostoli' 

eumo  tn  hune  modum : 

«  Innogbntius  episoopns,  servus  servorum  Dei,  ve- 
Derabili  Frairi  episcopo  Cenomanensietdileciis  liliis 
abbati  de  Persegnia  Genomanensis  dicBcesis,  et  ma- 
gisiro  Guarino  Angeli  canonico  Genomanensi,  salu- 
len  et  apostolicam  benediotionem. 

«  Bk  relatione  dileotorum  filiorum  subdecani  et 
quoruaidamcanonicorum  BeaiiMartini  Turonensis 
DOfiiria  eal  auribus  intimatum  quod  cum  oiim  ec- 
cleBla  ipsa  ioiir  alias  Ecclesias  Galiicanas  rerum 
Qbertate  ei  liberiate  nobilior  habereiur,  nunc  fa- 
eiente  imporiuniiata  guerrarum  incinerejacetin- 
cendio  desolata :  spreverunt  enim  eam  domestici 
ejns,  qua  illi  qui  majorea  in  ea  tam  in  honoribus 
qaam  in  beneficiis  percipiendis  exiBtuni,  sicutprio* 
rcB,  capicerii  aique  prspositi,  raro  intrani  ipsam 
ecclesiam,  cum  Juramento  teneahiur  oorporaliter 
preatito  residentiam  facere  et  ligiam  mansionem  : 


reformandum  in  melius  periineve  cognovimus  primo 

duximus  proponenda,  circa  ecclesiam  igitur  et  servi^ 

iium  ejus  ita  statuiimus :  Sipretbyter  hebdomadarius 

qui  missamcelebrare  tenetur,  per  ineunam  vel  negii" 

gentiam  defuerit^  singulis  diebus  hebdomadx  quam 

facere  debet  duobus  solidis  puniatur:  Si  diaconus  si» 

militer  defuerit  14  denanis ;  si  subdiaconus  12,   si 

acolyihus  ^.  Hoc  auiem  dtcitur  de  illis  gui  residentes 

sunty  foranei  vero  presbyieri  in  12,  diaconus  in  8,  ei 

subdiaconus  in  7,  etc. 

LXXVIII. 

De  episcopatu  Carleotensi,  ad  insianiiam  Innoeen- 

iii  lll  papx  archiepiscopo  Ragusino  concesso, 
(Anno  1204.  Fereniini,  Maii  ib,) 

[Hymer,  Pcedera^  etc,    Londini,  1810,  foL,   t.   {, 

p.  190.  Pat.  5  Joh.  n.    11,  in  Turre  London.j 

R^x,eic.,  venerabili  PaJtri  in   Christo  et  frairi 

charissimo  GAUFRtDO  ,  Dei  gratia  Eborum  archiepi^ 

seopo,    JoANNBS    eadem    Dei    gratia  rex  Angliee^ 

Dominus    Hybemia,    dux  Normannix^   et  Aqutta" 

nise^    et  comes  Andegavix^   saluiem,   Litierat  do^ 

mini  papae  suscepimus  in  hxc  verba  : 

Innogentius    episcopus,  serv  ub  servorum  Dei, 

dilecto  fllio  Joanni,  illustri  regi  Anglia,  salutem  et 

apostolicam  benedictionem. 

«  Ad  supplicaiionem  instaniem  venerabilis  fra- 

trisnosiriarchiepiscopi  Ragu&ini  eum  a  cura  et  a 

BoUicitudinequa  ienebaiur,EcclesisQ  RagusinaB  du- 

ximus  absolvendum,  eo  videlicet  quod  ibi  non  po- 

terat  secure  morari,  et  si  accessum  habei  ad  illam^ 


simplices  vero  canonici  cum  propter  defectum  re-  D  mortissibi  periculum  imminebat. 


ditaum,  tnm  propter  majorem  abseniiam  se  circa 
eecleaiae  statum  et  Dei  servilium  exhibent  negligen- 
tes,  a  me^joribuB  Bumeniee  exemplum  cum  eadem 
negligantur  ab  illis,  qui  ea  ex  emolumento  msgori 
propenBiuB  procurare  tenentur.  Quia  igitur  refor- 
matio  eiatuB  istius  ecoiesise,  quae  apostolicas  sedis 
est  Blia  speoialis,  Bpecialiternobisincumbit,discre- 
tioni  veBira  per  aposiolica  scripta  inandamus  qua- 
tenQBperBonaiiter  ad  ipaam  desoendentes  ecclesiam, 
inqairatia  qu»  ciroa  statum  ipsius  ac  personarum 

(95*}0aodtam  devotoconoupieratanimo  piissima 
regina,  impeiravit  duobus  post  annis  apud  Ponti- 
idaeam  1206,  atpaltura  donata. 


«  Ne  vero  idem  arcbiepiscopuB  in  vituperium  mi- 
nisterii  nostri  defecium  in  iemporalibus  patiatnr, 
episcopaium  Karleolensem  et  ecclesiam  de  Mele- 
burn,  cum  omnibus  pertinentiis  eorum,  de  muni- 
fioeniia  ac  liberalitate  tua  ac  concessione  venera- 
bilis  fratris  nosiri  Gaufridi  Eborum  archiepiscopi, 
ei  benigne  collatis,  de  sedis  apostolica  benignitate 
concediinus  ad  ipsius  indignetiam  subveniendam. 
Serenitaiem  regiam  monenies  et  horianies  quate- 
nus  eumdem  archiepiscopum,  nostrarum  precum 

(96)  Legendum  Laterani,  vel  epistoia  ad  Inno- 
oentium  iV  referenda. 


111 


AD  INNOCBNTU  lU  BBaBSTA 


m 


obtentu,  et  ofGcii    pontiGcalis    intuitu,    recom- j^  Veagis  ;  grangiam»  qus  Marc  dioitur,  cum   perti- 


mendatum  velis  habere,  ejusnecessitati  compatia- 
ris,  et  ipsius  subvenias  paupertati,  et  dona  pr®- 
sentia  per  iltustrem  munilicentiam  reddalis  am- 
pliora,  ut  per  haec  regi  regum,  qui  sacerdos  estin 
«eternum,  videaris,  obsequiumexhibere;  cum  illud 
quod  ministris  ejus  impenditur,  sibi  protestatur im- 

pendi. 
tf  Datum  Ferent.  Idus  Maii,  pontiQcatus   nostri 

anno  sexto.  >» 

Noi  auUm  juxta  petitionem  domni  papas  prx^ 
scripiamj  ipsi  archiepiscopo  Ragusino  prxdietum 
episcopatum  Karleolensem  de  munilicenlia  et  iibera" 
titateregia  ei  concessimuSy  mandantes  vobis  quate* 
nus  ei  tanquam  pasiori  et  episcopo  vestro  in  omni" 
bus  intendatis.  Teste  Domino  Cantuariensi  arciii- 
episcopOf  apud  Meriesb.  decimo  die  Januarii. 

LXXiX 

Ad  abbatem  Fusniacensem  ejusque  fralres  ,xn  perpe^ 
lutim.—  Redpit  eos  sub  protectione,  et  privitegia 
ipsis  confirmat  (96). 

(Anno  1204.  Laterani,  Maii  21.) 

BR^QumNY,  ibid,^  p.  1092.] 

Innocbntius  episcopuB,  servns  servorum  Dei,  di* 
lectis  filiis,  abbati  Fusniacensi,  ejusque  fratribas, 
tam  prssentibus  quam  luturis:  regularem  vitam 
professis  in  perpctuum. 

Religiosam  vitam  eligentibusapostolicum  conve- 
nit  adesse  praBsidium,  nefortecujuslibet  temerita- 
tis  incursus  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut  robur, 


B 


nentiis  suis ;  grangiam  de  Villecell,  cum  pertinen- 
tiis  suis,  graogiam  de  Focutis,  cum  pertioentiis 
suis  ;  celiarium  do  Gurpett,  cum  pertinentiis  suis ; 
graugiam  de  Uevercagna,  cum  pertinentiis  snis; 
quidquid  habetisin  villa  sancts  Grucis;  grangiam 
de  Hercusot,  cum  pertinenliis  suis ;  domum  de 
Marla ;  decimas  quas  habetis  in  viila  Mascotx ; 
decimas,  quas  babetis  in  viila  de  Gelia ;  quidqoid 
habetis  apud  civitatem  Laudunensem,  et  prata  de 
Strecs,  cum  terris,  vineis,  pratis,  nemoribus,  usoa- 
giis  et  pasruis,  In  bosco  et  plano,  in  aquis  et  mo- 
lendinis,  in  viis  et  semitis,  et  in  omnibus  aiiis  li* 
bertattbus  et  immunitatibus  suis.  Sane,  laborum 
vestrorum,  quos  propriis  manibus  aut  sumptibus 
colitis,  tam  de  terris  cultis  quam  incuitis,  sive  in 
hortis,  et  virgultis,  et  piscationibus  vestris,  vel  de 
nutrimeutis  animalium  vestrorum,  nullus  a  vobis 
decimas  ezigere  vel  extorquere  prssumat. 

Liceat  quoque  vobis  clericos,  vel  laicos,  liberos 
et  absolutos,  e  saeculo  fugientes,  ad  conversionem 
recipere,  et  eos  absque  cootradiotione  aiiqua  reti- 
mere.  Prohibemus  insuper,  ut  nulli  fratrum  ve- 
storum,  post  factam  in  monasterio  vestro  profes- 
sionem,  fas  sit  absque  abbatis  sui  iicentia  de  eo- 
dem  loco  discedere;  discedentem  vero,  absque 
oommunium  iitterarumnostrarum  cautione,  nuiius 
audeat  retinere ;  quod  si  quis  forte  retinere  prse- 
Bumpserit,  licitum  vobis  sit  in  ipsos  monacboa 
vel  conversos  regularem  sententiam  promulgare ; 
illuddistrictiusiuhibentes,  ntterras^  seu  quodlibet 


quod  absit !  sacrsB  religionis  infringat.   Eapropter,  C  6^e^mm  Ecclesix  vcslrx  collatum  liceat   alicui 


diiecti  in  Domino  lilii  vestris  justis  postulationi- 

bus  clementer  annuimus  et   prsfatum   monaste- 

rium  sanctaBDeigenitricis  et  virginis  Maris,in  quo 

divino  mancipati  estis  obsequio,  sub  beati  Petri  et 

nostra  protectione,  suacipimus  et  praescntis  scripti 

priviiegio  communimus  ;  inprimis  siquidem  sta- 

tuentes,  ut  ordo  monasticus,  qui  secundum  Deum 

et  beati  Benedicti  Reguiam,  atque    institutiooem 

Cisterciensium  fratrum,  in  eodem  mooastcrio  in- 

stitutus  esse  dignoscitur,  perpeluis  ibidem  tempo- 

ribus   inviolabiiiler   obserfetur.    Praeterea,  quas- 

cunque  possessiones,  quaBCunque   buna  idem  mo- 

nasterium  impraBsentiarum  juste  et  canonice  pos- 

sidet,   aut   in  futurum,   concessione  pontificum, 


personaliter  dari,  seu  aiio  modo  alienari,  absque 
coosensu  totius  capituli,  vel  majoris  aut  Baniorii 
partis  ipdius.  Si  quas  vero  donationes  vel  alienatio- 
nes  aliter,  quam  dictum  est,  factas  fuerint,  eas  tr- 
riias  esse  censemus.  Ad  haec  etiam  prohibemus,  ne 
aliquis  monachus  sive  conversus  sub  possessione 
vestrae  domus  astrictus,  sine  conseosu  et  licientia 
abbatis  et  majoris  partis  capituli  vestri^  pro  ali- 
quo  pecuniam  mutuo  accipiat,  uitra  pretium  capi- 
tuli  vestri  prudentia  constitutum,  nisi  propter  ma- 
nifestam  domus  vestrae  utiiitatem.  Quod  si  faoere 
praesumpserit,  non  teneatur  conventus  pro  his  ali- 
quatenus  respondere.  Licitum  praeterea  sit  vobis 
in  causis  propriis,  sive  civilem,  sive   criminalem 


iargitioneregum  velprincipum,oblationefideiium,  D  contineant  quaestionem,  Iratrum  vestrorum  testi- 


seo  aliis  justis  modis,  praestante  Domino,  poterit 
adipisci,  firma  vobis  vestrique  sucessoribus  et 
iliibata  pcrmaneant.  In  quihus  haec  propriis  duxi- 
mus  exprimenda  vocabulis : 

Locum  ipsum,  in  quo  praefatum  monasterium 
situm  est,  cum  omnibus  pertinentiis  suis  ;  gran- 
giam  de  Spar8eio,cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam 
de  Gactinise,cum  pertinentiis  suis  ;  domum  de 
Landosviila,  cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam  de 
Landosilecort,  cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam  de 
Abentonlecort,  cum  pertinentiis   suis  ;  pratum  de 


moniis  uti,  ne  pro  defectu  testium  jus  vestrum  in 
aliquo  valeat  deperire. 

Insupei,  auctoritate  apostolica  inhibemus,  ne 
ullus  episcopuSy  vet  quxlibet  atia  persona  ad  syno- 
dos  vel  conventus  forenses  vos  ire,  vel  judicio  se- 
culari  de  propria  substantia  vel  possessionibus 
vestris  subjacere  compellat  nec  ad  domos  vestrae 
oausa  ordines  celebrandi,  causas  tractandi,  vel 
conventus  aliquos  publicos  convocandi,  venire 
praesumat^  nec  regularem  eUctionem  abbatis  ves- 
tri  impediat,  aut  de  instituendo  aut  removendo  eo 


(QO^^jVide  notas  ad  epiBtoiam  appendicis  hujua  zzziv. 


iiS 


STJPPLBMBNTUM.  —  AN.  1204. 


ii4 


^pro  tempore  fuit,  eontra  statuta  GisterciensiB  A  trarum,  nallus  rapinam  seu  fbrtum  facere,  ignem 


ordiaisy  se  aliqoatenus  intromittat.  8i  vero  episco- 
puSy  in  cc^uB  parochia  domus  vestra  fundata  est, 
cam  humilitate  ao  devotione,  qua  convenit,  requi- 
Bitas,  aubetitutum  abbatem  benedicereetalia,qu« 
ad  ofQcium  episcopale  pertinent,  vobis  conferre 
renaerit,  licitum  sit  eidem  abtati,  si  tamen  sacer- 
dos  hierit,  proprioe  novitios  benedicere,  et  alia, 
qna  ad  officiQm  sum  pertinent  exercere,  et  vobis, 
omoia  ab  alio  episcopo  percipere  qufle  a  vestro  fue- 
rint  indebite  denegata  ;  illud  adjicientes,  ut  in  re- 
eipiendis  poseessionibue,  qus  a  t>enedicli8  vel  be- 
nedicendis  abbatibus  exhibentur,  ea,  sineepiscopi 
forma  et  expreseione  oontenti  (97),  qu^  ab  origine 
ordinis  noscitur  instituta,  ut  scilicet  abbates  ipsi, 


apponere  eanguinem  ftindere,  homlDem  temere  ca- 
pere,  vel  inlerflcere,  seu  violenliam  audeat  exor- 
cere.  Praetcrea,  omnes  libertates  et  immunitates,  a 
praedecessoribus  nontris,  Romanis  pontincibus  or- 
dini  vestro  concessas,  nec  non  el  libertates  et 
exemptiones  saicularium  exactionum,  a  regibus  et 
principibus,  vel  aliis  fldelibus  rationabiliter  vobis 
indnltas,  auctoritate  apostolica  confirmamus  et 
prcsentis  scripti  privilegio  communimus. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum  li- 
ceat,  prsefatum  monasteriumttemereperturbare,  aut 
ejuB  possessiones  auferre,  vel  ablalas  retinere,  mi- 
nuere,  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed 
omnia  conserventur,  eorum,  pro  quorum  guberna- 


salvo  ordine  suo,  pro&teri  debeant,  et  contra  sta-  ^  tione  ac  sustentatione  concessa  sunt  usibus  omni- 
tnta  ordinis  sui  nullam  professionem  facere  com-      modis  profutura,  salva  sedis  apostolics  auctoritate. 


pellantur.  Pro  consecrationibus  vero  altarium  vel 
ecelesiaram,  sive  pro  oleo  sancto,  vel  quolibet  ec- 
clesiastico  sacramento  nulius  a  vobis,  subobtentu 
eoQeuetudinis,  vel  alio  modo,  quidquam  audeat  ex- 
torquere,  sed  omnia  gratis  vobib  episcopus  dioece- 
lanus  impendat ;  alioquin,  liceat  vobis  quemcun- 
qoe  malueritij  catbolicum  adire  antistitem,  gra- 
tiam  et  communionem  npostolicssedisbabentemy 
qui  nostra  fretus  auctoritate,  vobis  quod  postulatur 
impeadat.  Quod  si  sedes  dicBcesani  episcopi  forte 
▼aeaverit,  interim  omnia  ecclesiastica  sacramenta 
a  vicinis  episcopis  accipere  iibere  et  absque  contra- 
dictione  possitis,  sic  tamen,  ut  ex  boc  in  poste- 
nim  propriis  episoopis  nuUnm  prsjudicium  gene- 


retar.  Quiaverointerdumpropriornm  epiMoporum  ^  Amen. 


Si  quH  igitur  in  futurum  ecclesiastica  sscularisve 
persona ,  hanc  nostrs  constitulionis  paginam  , 
sciens,  contra  eam  tcmerc  veniretentaverit,  secun- 
do  tertiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua 
satisfactione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui 
dignitate  careat,  reamquesedivinojudicioexistere 
de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratissi- 
mo  corpore  et  sanguine  Dei  et  Domini  Redempto* 
nodtri  Jesu  Christi  aliena  fiat,  atque  in  extremo 
examine  districtaB  ultioni  subjaceat.  Cunctisaulem 
eidem  loco  sua  jura  servuctibus,  sit  pax  Domini 
nostri  Jesu  Ghristi,  quatonus  et  hic  fructum  bons 
actionis  percipiunt,  et  apud  districtum  Judicem 
prsemia  sterne   pacis   inveniant.   Amen.  Amen. 


eopiam  non  babetis,  si  quem  episcopum  Romans 
sediSy  ut  diximuB,  communionem  habentem,  et  de 
qao  plenam  notitiam  habeatis,  per  vos  transire 
oontigerit  ab  eo  benedictiones  vaiorum  et  ves- 
tiam,  coneecrationes  altarium^ordinationesmona- 
ehoram  auctoritate  apostolicssedisreciperevalea- 
tie.  Porro  si  episcopi,  vel  alii  ecolesiarum  recto- 
ree,  in  monasteria  vestra  vel  personasinibiconsti- 
tatas,  SQsp^nsionis,  excommunicationis,  vel  inter- 
dicti  aententiam  promulgaverint^siveetiamin  mer- 
eenarios  vestroi,  pro  eo  quod  decimas  non  solvi- 
tis,  sive  aliqua  oocasione  eorum  qusabapostolica 
benignitate  vobis  indulta  seu  in  benefactores  ve- 
stros,  pro  eo  quod  aliqua  vobis  benenciavel  obse- 


Ego  Innocentius ,  catholics  Ecclesis  episco- 
pus. 

£go  OctavianuBy  Hostiensis  et  Velletrensis  epis- 
copus. 

Ego  petrus,  portuensis  et  sancta  RuHna  episco- 
pus. 

Ego  Joannes,  Albanonsis  episcopus 

Ego  Petrus,  tituli  Sancts  GcBciiiaB  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Guido,  S.  Marisinfra  Tyberim  tituli  Calixti, 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Hugo,  presbyter  cardinalissanctiMartiniet 
Equitii. 

Ego  Joannes  tituH  Sancli  Stephani  in  Coelio  Mon- 


qaia  ez  charitate  prsstiterint,  vel  ad  luborandum  Q  te  presbyter  cardinalis. 


adjuverint,  in  illis  diebus  in  quibus  vos  laboratis  et, 
alii  feriantur,  eamdem  sententiam  protulerint,  ip- 
eam,  tanquam  contrasedis  apostolics  indulta  pro- 
latam  duximus  irritandam,  neclittersills  firmita- 
tem  babeant,  quas,  tacito  nomine  Cisterciensisor- 
dinis,  et  contra  tenorem  apostolicorom  privilegio- 
ram  constiteril  impetrari.  Paci  quoqueettranquil- 
litati  vestrs  paternainposterum  solHcitudine  pro- 
Tidere  volentes,  aoctoritateapostolicaprobibemus, 
oe  infra  claaaaras  locorum,  seu  grangiarum  ves- 


Ego  Joannps,  tituli  Sanots  Pridcs  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Cencius,  sanctorum  JoannisetPauH  presby- 
ter  cardinalis,  tituli  Paroachii. 

Ego  Gregorius,  tituH  Sancti  Vilalis  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Benedictus,  tituli  Sancts  Susanns  presby- 
ter  cardinalis. 

Ego  Gracianus,  Sanctorum  Cosms  et  Damiani 
diaconos  cardinalis. 


(07)  Bie  legitor  in  Apogr.,  mendose  ut  videtur. 


111 


AD  INNOCBNTU  Ul  BBGBSTA 


112 


obtento,  et  ofGcii     pontificalis    intuitu,    recom-  ^  Veagis  ;  graDgiamy  qu»  Maru  dioitur,  cum   perti- 


xneDdatuin  veiis  iiabcre,  ejus  Decessitati  compatia- 
ris,  et  ipsius  subvenias  paupertati,  et  dona  pr«- 
sentia  per  illustrem  munilicentiam  reddatis  am- 
pliora,  ut  per  h»c  regi  regum,  qui  sacerdos  estin 
aeternum,  videaris,  obsequiumexbibere;  cum  illud 
quod  ministris  ejus  impenditur,  sibi  protestatur im- 

pendi. 
M  Datum  Ferent.  Idus  Maii,   pontiQoatus   nostri 

anno  sexto.  » 

Nos  autem  juxta  petitionem  domni  papx  prss^ 
scriptamf  ipsi  archiepiscopo  Ragusino  prxdictum 
episcopatum  Karleolensem  de  munificenlia  et  tibera- 
titateregia  ei  concessimu^^  mandantes  vobis  quate» 
nus  ei  tanquam  pastori  et  episcopo  veslro  in  omni' 
bus  intendatis,  Teste  Domino  Cantuariensi  archi- 
episcopOf  apud  Mertesb.  decimo  die  Januarii. 

LXXIX 

Ad  abbatem  Fusniacentem  ejusque  fratres  ,tn  perpe- 
tufim.—  Recipit  eos  sub  protectione,  et  privilegia 
ipsis  confirmat  (96). 

(Anno  1204.  Laterani,  Maii  21.) 

Br^quiqny,  ibid.^  p.  1092.] 

Innoc£Ntiu8  episcopuB,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis,  abbati  Fusniacensi,  ejusque  fratribus, 
tam  prsBsentibus  quam  tuturis:  regularem  vitam 
professis  in  perpctuum. 

Religiosam  vitam  eligentibus  apostolicum  conve- 
nit  adesse  prssidium,  ne  forte  cujusiibet  temerita- 
tis  incursus  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut  robur, 


B 


nentiis  suis ;  grangiam  de  Villecell,  cum  peKinen- 
tiis  suis,  graogiam  de  Focutis,  cum  pertinentiis 
Buis  ;  celiarium  do  Gurpett,  cum  pertinenliis  suis ; 
grangiam  de  yevercagna,  oum  pertinentiis  snis; 
quidquid  habetisin  vilia  sancts  Grucis;  grangiam 
de  Hercusot,  cum  pertinenliis  suis ;  domum  de 
Marla ;  decimas  quas  babetis  in  villa  MaBCOtx ; 
decimas,  quas  habetis  in  villa  de  Gella ;  quidquid 
habetis  apud  civitatem  Laudunensem,  et  prata  de 
Strecs,  cum  terris,  vineis,  pratis»  nemoribus,  asua- 
giis  et  pasruis,  In  bosco  et  plano,  in  aquia  et  mo- 
lendinisy  in  viis  et  semitis,  et  in  omnibus  aliis  ii- 
bertatibus  et  immunitatibus  suis.  Sane,  laborum 
vestrorum,  quos  propriis  manibus  aut  sumptibas 
coUtis,  tam  de  terris  cultis  quam  incultis,  sive  in 
bortis,  et  virgultis,  et  piscationibus  vestris,  vei  de 
nutrimentis  animalium  vestrorum,  nullus  a  vobis 
decimas  exigere  vel  extorquere  prssumat. 

Liceat  quoque  vobis  clericos,  vel  laicos»  liberos 
et  absoiutos,  e  sseculo  fugientes,  ad  conversionem 
recipere,  et  eos  absque  contradictione  aliqua  reti- 
mere.  Prohibemus  insuper,  ut  nulli  fratram  ve- 
storum,  post  factam  in  monasterio  vestro  profes- 
sionem,  fas  sit  absque  abbatis  sui  licentia  de  eo- 
dem  ioco  discedere;  discedentem  vero,  absque 
communium  litterarumnostrarum  cautione,  nulius 
audeat  retinere ;  quod  si  quis  forte  retinere  prse- 
sumpserit,  licitum  vobis  sit  in  ipsos  monachos 
vel  conversos  regularem  sententiam  promulgare ; 
iiiud  districtius  iuhibentes,  ne  lerras,  seu  quodlibei 


quod  absit !  sacrs  reiigionis  infringat.   Eapropter,  C  beneficium  Ecclesix  vcstrae  coUatum  liceat   alicui 


dilecti  in  Domino  filii  vestris  justis  postulationi- 

bus  olementer  annuimus   et   prffifatum    monaste- 

rium  sanctsDeigenitricis  et  virginis  MariaQ,  in  quo 

divino  mancipati  estis  obsequio,  sub  beati  Petri  et 

nostra  protectione,  suscipimus  et  praescntis  scripti 

priviiegio  communimus  ;  inprimis  siquidem  sta- 

tuentes,  uL  ordo  monasticus,  qui  secundum  Deum 

et  beati  Benedicti  Reguiam,  atque    instituliooem 

Cisterciensium  fratrum,  in  eodem  monasterio  in- 

stitutus  esse  dignoscitur,  perpeluis  ibidem  tempo- 

ribus   inviolabiiiler   obserfetur.    Prasterea,  quas- 

cunque  possessiones,  quscunque   bona  idem  mo- 

nasterium  impraesentiarum  juste  et  canonice  pos- 

sidet,   aut  in  futurum,   concessione  pontificum. 


personaliter  dari,  seu  alio  modo  alienari,  absque 
coosensu  totius  capituli,  vel  majoris  aut  sanioria 
partis  ipsius.  8i  quas  vero  donationes  vel  alienatio- 
nes  aliter,  quam  dictum  est,  facte  fuerint,  eas  tr- 
ritas  esse  ctnsemus,  Ad  haec  etiam  prohibemos,  ne 
aliquis  monachus  sive  conversus  sub  possessione 
vestrsB  domus  astrictus,  sine  consensu  et  licientia 
abbatis  et  majoris  partis  capituli  vestriy  pro  ali- 
quo  pecuniam  mutuo  accipiat,  ultra  pretium  capi- 
tuli  vestri  prudentiu  constitutum,  nisi  propter  ma- 
nifestam  domus  vestre  utilitatem.  Quod  si  faoere 
prsBsumpserit,  non  teneatur  conventus  pro  his  aii- 
quatenus  respondere.  Licitum  prfleterea  sit  vobis 
in  causis  propriis,  sive  civilem,  sive   criminalem 


largitioneregum  vel  principum,  oblationefidelium,  D  contineant  qusstionem,  Iratrum  vestrorum  iesti- 


BCtu  aliis  justis  modis,  proestante  Domino,  poterit 
adipisci,  firma  vobis  vestrique  sucessoribus  et 
illibata  pcrmaneant.  In  quihus  hsBC  propriis  duxi- 
mus  exprimenda  vocabulis : 

Locum  ipsum,  in  quo  prsfatum  monasterium 
situm  est,  cum  omnibus  pertinentiis  suis ;  gran- 
giam  de  Sparseio,cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam 
de  Gactinise,cum  pertinentiis  suis  ;  domum  de 
Landosvilia,  cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam  de 
Landosilecort,  cum  pertinentiis  suis  ;  grangiam  de 
Abentonieoort,  cum  pertinentiis   suis ;  pratum  de 


moniis  uti,  ne  pro  defectu  testium  Jus  vestrum  in 
aliquo  valeat  deperire. 

Insupei,  auctoritate  apostolica  inhibemus,  ne 
ullus  episcopus^  vel  quselibet  alia  persona  ad  syno- 
dos  vel  conventus  lorenses  vos  ire,  vel  judicio  m- 
culari  de  propria  subst&ntia  vel  possessionibas 
vestris  subjacere  compeliat  nec  ad  domos  vestraa 
causa  ordines  celebrandi,  causas  tractandiy  vel 
conventus  aliquos  publicos  convocandi,  venire 
praQSumat,  nec  reguiarem  eUctionem  abbatis  ves- 
tri  impediat,  aut  de  instituendo  aut  removendo  e» 


(96*)jVide  notas  ad  epistoiam  appendicis  hi:gu8  zzxiv. 


■  t 


iiS 


STJPPLBMBNTUM.  —  AN.  1204. 


ii4 


quipro  Umpore  fuU,  eontra  statuta  Gisterciensis  A  trarum,  nallus  rapinam  seu  furtum  facere»  ignem 


ordiniSy  86  aliquatenus  intromittat.  8i  vero  episco- 
pusy  in  CUJU8  parocbia  domus  vestra  fundata  est, 
cnm  humilitate  ao  devotione,  qua  convenit,  requi- 
situa,  aubatitutum  abbatem  benedicereetalia,qu» 
ad  ofRcium  epiacopale  pertinent,  vobis  conferre 
renaerit,  licitum  ait  eidem  abtati,  si  tamen  sacer- 
do8  hierit,  proprios  novitios  benedicere,  et  alia, 
qna  ad  ofQcinm  sum  pertinent  exercere,  et  vobis, 
omnia  ab  alio  episcopo  percipere  qufle  a  vestro  fue- 
rint  indebite  denegata ;  illud  adjicientes,  ut  in  re- 
cipiendia  posaessionibus,  qus  a  benediclis  vel  be- 
nedicendia  abbatibus  exhibentur,  ea,  sineepiscopi 
forma  et  expressione  contenti  (97),  qua?  ab  origine 
ordinis  noscitur  instituta,  ut  scilicet  abbates  ipsi, 


apponere  sanguinem  fundere,  hominem  temere  ca- 
pere,  vel  interficere,  seu  violenliam  audeat  exor- 
cere.  Praelerea,  omnes  libertates  et  immunitates,  a 
praedecessoribus  noi^tris,  Romanis  pontincibus  or- 
dini  vestro  concessas,  nec  non  et  libertates  et 
exemptiones  saicularium  exactionum,  a  regibus  et 
principibus,  vel  aliis  fidelibus  rationabiliter  vobia 
indnltas,  auctoritate  apostolica  confirmamus  et 
prcsentis  scripti  privilegio  communimus. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum  li- 
ceat,  prffifatum  monasteriumttemere  perturbare,  aut 
ejus  possessiones  auferre,  vel  ablatas  retinere,  mi- 
nuere,  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed 
omnia  conserventur,  eorum,  pro  quorum  guberna- 


salvo  ordine  suo,  pro&teri  debeant,  et  contra  sta-  ^  tione  ac  sustentatione  concessa  sunt  usibus  omni- 


tnta  ordinis  sui  nullam  professionem  facere  com- 
pellantur.  Pro  consecrationibus  vero  altarium  vel 
eceleaiarom,  sive  pro  oleo  sancto,  vel  quolibet  ec- 
eleeiaatico  sacramento  nullus  a  vobis,  subobtentu 
eoneuetudinis,  vel  alio  modo,  quidquam  audeat  ex- 
torquere,  aed  omniagratis  vobib  episcopusdioece- 
sanus  impendat ;  alioquin,  liceat  vobis  quemcun- 
qoe  malueritij  catbolicum  adire  antistitem,  gra- 
tiam  et  communionem  Bpostolicssedishabentemy 
qai  nostra  fretas  auctoritate,  vobis  quod  postulatur 
impeodat.  Quod  si  sedes  dicecesani  episcopi  forte 
▼aeaverity  interim  omnia  ecclesiastica  sacramenta 
a  vicinia  episcopis  accipere  libere  et  absque  contra- 
dictione  posaitis,  aic  tamen,  ut  ex  hoc  in  poste- 
mm  propriis  episoopis  nulltim  prsjudicium  gene- 


retar.  Qaiaverointerdumpropriornm  epiwoporum  ^  Amen. 


modis  profutura,  salva  sedis  apo8toh'cs  auctoritate. 
Si  quH  igitur  in  futurum  ecclesiastica  sscularisve 
persona ,  hanc  nostrs  constitulionis  paginam  , 
sciens,  contra  eam  tcmerc  veniretentaverit,  secun- 
do  tertiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua 
satisfactione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui 
dignitate  careat,  reamquesedivinojudicioexistere 
de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratissi- 
mo  corpore  et  sanguine  Dei  et  Domini  Redempto* 
nodtri  Jesu  Christi  aliena  fiat,  atque  in  extremo 
examine  districts  ultioni  subjaceat.  Gunctisautem 
eidem  loco  sua  jura  servuntibus,  sit  pax  Domini 
nostri  Jesu  Ghristi,  qualenus  et  hic  fructum  bons 
actionis  percipiunt,  et  apud  districtum  Judicem 
prsmia  sterne   pacis   inveniant.   Amen.  Amen. 


eopiam  non  babetis,  si  quem  episcopum  Romans 
sedis,  at  diximus,  communionem  babentem,  et  de 
qao  plenam  notitiam  babeatis,  per  vos  transire 
eontfgerit  ab  eo  benedictiones  vaiorum  et  ves- 
tiam^  consecrationes  altarium,ordinatione8mona- 
ehomm  auctoritate  apostolicssedisreciperevalea- 
tia.  Porro  si  episcopi,  vel  alii  ecolesiarum  recto- 
res,  in  monasteria  vestra  vel  personasinibiconsti- 
tatas,  aoap^^neionis,  excommunicationie,  vel  inter- 
dicti  eententiam  promulgaverint^siveetiamin  mer- 
oenarioa  veetrof,  pro  eo  quod  decimas  noo  solvi- 
tisy  sive  aliqua  oocasione  eorum  qusab  apostolica 
beoignitate  vobie  indulta  eeu  in  benefactores  ve- 
stroBy  pro  eo  quod  aliqua  vobis  beneflcia  vel  obse- 


Ego  Innocentius ,  catholics  Ecclesis  epieco- 
pus. 

£go  OctavianuBy  Hostiensis  et  Velletrensis  epie- 
copus. 

Ego  petrus,  portuensis  et  sancta  Rufina  episco- 
pus. 

Ego  Joannea,  Albanonsis  episcopus 

Ego  Petrus,  tituli  Sancts  GcBciliaB  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Guido,  S.  Maris  infra  Tyberim  tituli  Calixti, 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Hugo,  presbyter  cardinalissanctiMartiniet 
Equitii. 

Ego  Joannes  tituH  Sancti  Stephani  in  CoBlio  Mon- 


qaia  ez  charitate  prsstiterint,  vel  ad  luborandum  Q  te  presbyter  cardinalis. 


adjuverint,  in  illie  diebus  in  quibus  vos  laboratis  et, 
alii  feriantur,  eamdem  sententiam  protulerint,  ip- 
•amy  tanquam  contra  sedis  apostolics  indulta  pro- 
latam  daximue  irritandam,  neo  litters  ills  Ormita- 
tem  habeant,  quaa,  tacito  nomine  Gisterciensisor- 
dinie,  et  contra  tenorem  apostolicorum  priviiegio- 
mm  conatiteril  impetrari.  Paoi  quoqueettranquil- 
litati  vestrs  paternainposterum  sollicitudine  pro- 
Tidere  volentee,  aactoritateapostolicaprohibemus, 
oe  infra  claasaras  locoram,  aeu  grangiarum  ves- 


Ego  Joannps,  tituii  Sanots  Pridcs  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Gencius,  sanctorum  JoannisetPauli  presby- 
ter  cardinalis,  tituli  Paroachii. 

Ego  Gregorius,  tituli  Sancti  Vitalis  presbyter  car- 
dinalis. 

Ego  Benedictus,  tituli  Sancts  Susanns  presby- 
ter  cardinalis. 

Ego  Gracianus,  Sanctorum  Cosms  et  Damiani 
diaconus  cardinalis. 


(07)  Bie  legitor  in  Apogr.,  mendose  ut  videtar. 


115 


AD  INNOCBNTII  IH  BBGBBTA 


116 


Ego  Gregorias,  Sancti  Georgii  advelum  aaream  A  etmonasterio  suo  damna  et  gravamina  irrogarant, 


diaconus  oardinalis 
Ego  Hugo,  Sancti  Eustachii  diaconus  cardinalis. 
Ego  MatthaBus,  Sancti  Theodori  diaconus  cardi- 

naiis. 

Ego  Joannes,  Sanctn  Mariss  in  Cosmedin  diaco- 
nus  cardinalis. 

Datum  Laterani,  per  manum  Joannis,  sanct»  Ro- 

mansB  Ecclesis  subdiaconi  et  notarii,  xii  Kalendas 

Junii,  indictione  vii  Incarnationis  Dominics  anno 

1204,  poutificatus  domini  Innocenti  paps  III  anno 

septimo. 

Je  souisignS^  diliyui  de  Bionseigneur  le  Garde  des 
SceauXt  pour  la  recnerche  et  transcription  des  monu- 
menis  historiques  de  la  lHrache  et  parlie  du  Laon- 


quod  ipsi,  exsilium  metuentes,  de  consilio  venera* 
bilis  fratris  costri,  episcopi  Morinensis  (100),  dix- 
cesani  sui,  et  aliorum  prudentum  virorum.  cum 
eisdem  diem  accipere  sunt  coacti,  ubi  prsdicii 
ballivi,  ad  boc,  ut  excommunicationis  sentenlia  re- 
laxaretur  ad  tempus,  congruam  satisfactionem  in- 
juriarum  pariter  etdamnorum,  neo  non  cooserva- 
tionem  libertatum  suarum,  eisdem  sicut  ipsorum 
et  eorum  quiinterfuerunttestanturlitteraB,  promi- 
serunt;  super  quibus  se  queruntur  defraudatos 
fuisse  turpiter  et  delusos.  Quocirca,  discretioni 
vestrs  per  apostolica  scripta  mandamus  quatenus 
memoratos  comitem  et  ballivos,  ut  juzta  promis- 
sionem  suam  memorati  monabterii  libertates  con- 


nois,  certifie  la  prSsente  copie  conforme  i^  t*original.  ^        .  ^    ^        ...... 

Cs  10  ami  1789.  Sign6  D.  K.  N.  Jeannin,  reltgiewi  B  ^^**^®^^"^  ®^  ^®  damnis  et  injurus  congruam  eis 
de  S.  Michel.  satisfactionem   impendant,   monitione  premissa, 

LXXX.  per  censuram  ecclesiasticam,  apellatione  remota. 

Ad  electum  (97*),  decanum  (98,  et  archtdiaconum 


Atrehatentes,  —  Ut  nobilemvirum,  Phitippum,  comi- 
tem  Namurcensem,  et  ballivos  Batduini^  Ftan- 
drix  comitis^  per  censuram  ecctesiasticam  com- 
pellant^  adfjuxta  vromissionem  eorum^  conservan- 
das  libertates  aboatis  et  conventus  S.  Bertini,  et 
ad  satisfactionem  impendendam  de  damis  et  injw 
riis  iilatis  dictis  abbati  et  conventui ,  occasione 
excommunicationis  burgensium  Sancti  Audomarif 

(Anno  1204.  Roms,  ap  S.  Petrum,  Sept.  23.) 

Ex  Archivo  S.  Bertini,  capsa  Papatia,  n»  59.  Ad 
caicem  Apographi  hanc  notulam  adflxit  D.C.  de 
Witte.  «  Baudoin,  comte  deFlandres  et  de  Hai- 
naut  6tant  parti  pour  la  Terre-Sainte,  en  1202, 
comme  il  en  a  6t6  ci-devant  pari6  aux  titre  et 
notes  299,  Philippey  comte  de  Namur,  et  frere 
duditcomte  de  Fiandres,  ainsi  que  plusieurs  C 
baillis  dudit  cointe  de  Flandres,  proflterent  de 
cette  absence  pour  faire  des  d^gftts  ct  des  inva- 
sions  dans  tes  biens  et  courtilsde  rabbaye  deS. 
Bertin,  situds  dans  le  Dioc^se  deTerouane  ;  sur 
quoi  les  abb6  et  religieux  de  S.  Berlin  ayant 
port6  leurs  plaintes  k  Rome,  en  cons^quence,  le 
souverain  pontife,  Innocent  III,  donna  cc  pr6- 
sent  roandement  apostolique  aux  doyen  et  archi- 
diacre  d^Arras,  pour  obliger  lesdits  comtes  de 
Namur et  baillis  du  comte  de  Flandres,  sous  peine 
de  censure  eccMsiastique,  A  indemniser  et&  sa- 
tisfaire  A  tous  les  dommages  et  injurescaus^es 

gar  eux  auxditsabb^elreligieuxdeSaint-Dertin.» 
;r60.,  ibid.,  p.  1125.] 

Proposita  nobis  dilecti  filii,...  abbas  et  conven- 
tus  Sancti  Bertini  (98*),  conquestionemonstrarunt, 
quod,  cum  bnrgensesSancti  Audomari,  Morinensis 
dioBceseos,  propter  offensas  quas  iUis  intulerant,  D  ^^^''^^''^^'^'^^^"^Kratoconcurrentesassensu,  bene- 


sicut  justum  fuerit,  compellatis  ;  nuilisobstantibus 
litteris,  veritati  et  justitiae  praBJudicantibus,  a  sede 
apoHtolica  impetratis.  Quod  si  non  omnes  his  ex- 
sequendis  potueritis  interesse,  duo  vestrum  ea  ni- 
hilominus  exsequantur. 

Datum  RomaB,  apud  Sanctum  Petrum.ix  Kalen- 
das  Octobris,  pontificatus  nostri  anno  vii. 

LXXXI. 

Ad  Joannem  (I)  Abbalem  5.  Bertini,  —  Conceditur 
ei  facuitas  benedicendi  pattas  altarium,  et  sacer^ 
dotalia  indumenta. 

(Anno  1204.  Rom»,  ap  S.  Petrum,  Oct.  5) 

[Ex  Archivio  S.  Bertini,  capsa  Papalia^  n»  161.  Ad 
calcem  hujus  apographi  hanc  aftixitnotulam  D. 
C.  de  Witte.  «  Gomme  le  droit  de  b6nir  ce  qui 
sert  k  rautcl,  pour  le  saint  Sacriflce  delamesse, 
appartenait  aux  6v6que8,  Jean,  abb6  de  8.  Ber- 
tin  pour  6viter  toutes  difflcult^s  k  ce  sujet,  sup- 
plia  le  souverain  pontife  (eu  6gard  au  grand 
nombre  d*autels  dont  il  6tait  charg6),  de  vouloir 
blcn  lui  accorder  la  facult6  d'en  b^nir  les  pales 
ou  linges  qui  servent  t  convrir  l'aute1,  ainsi  que 
les  habits  sacerdotaux ;  ce  qoe  le  pap>e  Inno- 
cent  III  accorda  favorablement,  par  ia  pr^sente 
bulle,  audii  Jean  ainsi  qu'k  tous  nes  successeurs 
abb6s  de  S,  Bertin. »  BnfiQ.  ibid] 

Justis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  fa- 
cilera  pri-cbereassensum,  et  vota,  quaBa  ratiooia 
tramite  non  discordant,  effectu  prosequente  com- 
plere.  Eapropter,  dilactein  Dominoflli,  tuis  justis 


auctoritate  nostra  fuissent  excommunicationi  sub- 
Jeoti,  nobilisvir..  (99)come9  Namurcensis,etballivi 
nobilis  viri  (99*)...  comitis  FlandrieB,  Morinensis 
dioeceseos,  bona  et  curtes  eorum  occasione  hujus- 
modi  per  violentiam  invadentes,  tot  et  tanta  sibi 

(97*)  Vide  ad  Epistolam  Libri  octavi  xlv,   not. 

(98)  Erat  ille,  Johannes  in,  qui  instrumentis, 
Jam  ab  anno  1200,  subscriptus  reperitur.  Ipsi  vi- 
668  8UAB  oommisit  Octavianus,  A.  S.  L.  ad  dirimen- 
dam  litem  inter  Ecclesias  sancti  Bertini  et  S.  An- 
domari  ex  una  parte,  et  Guidonem  de  Goci  ex 
altera,  qui  jus  advocatin  sibi  arrogabat  inVillade 
Gaomont,  an.  4201.  Occurrit  in  charta  1209,  pro 
erectione  duarum  Ecclesi»  GathedraliB  Gapellania« 


dicendipallas  altarium  et  saoerdotalia  indumenta 
tibi  et  successoribuB  tuis  concedinus  auctoritate 
apostolioa  facultatem.  Nulli  ergo  omnino  hominum 
liceat  hanc  paginam  nostrs  concessionis  infrin- 
gere,  vei  ei  ausu  tomerario  contraire.  Si  quis  autem 

rum  ;  sedebat  adhuc  anno  1212. 

(98)  Vide  ad  Epistolam  Appendicis  hujns  XTni, 
not. 

(99)  Vide  supra,  not.  G.  de  Witte, 
(99  )  Ibidem. 

(100)  Vide  ad  Epistolam  Libri  noni  ctxxxii,  not. 
(1)  Yide  ad  Epistolam  appendicis  huJuB   xvui, 

not. 


117 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1204. 


If8 


boc  attentare  prssQmpBerit,  indignationem  om- A  iHarum  eccle8iaram,a  quibu8  mortuornm  corpora 


nipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli,  aposto- 

loram  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Oatum  Romae,  apud  Sanctum  Petrum,  iii  Nonas 

OctobriSy  pontiGoatas  nostri  anno  septimo. 

LXXXIl . 

Ad  Petrum  priorem  et  fralres  S.  Reparatx  Lucensis* 
—  Eorutn  jura  possessianesque  confirmat, 

(Anno  1204.  Roms,  ap.  8.  Petrum,  Oct.  7.) 

[IfURATORiy   Antiq,  lial.^  VI,  445.] 

biNOCKNTiDS  episoopuB,  servus  servorum  Dei,  di- 
lecUe  Oliis  Pnno,  priori  SanctiB  ReparataB,  qus  in 
eivitate  Lncana  sita  est^c^jusque  fratribus  tam  prae- 
sentibus  quam  futaris  canonice  sabstituendis  in 
perpetunm,  ete. 

Quapropter,  dilecti  in  Domino  fiilii,  vestris  vide- 
licet  poetalatlonibas  inclinati,  prsfatam  ecclesiam  ° 
Sanotc  Eeparats,  qaas  in  civitate  Lucana  Plebis  vo- 
eabulo  fangitur,  in  qua  divino  mancipati  estis  ob« 
sequiOy  ad  instar  prsdeceesorum,  nostrorum  beats 
recordationis  Eugenii,  Anastasii,  Adriani,  et  GoBle- 
8tini,Romanorum  pontificum,8ub  beati  Petri  et  no- 
itra  proteotione8uscipimu8,etc.In  quibus  hsc  pro- 
priis  dnximns  ezprimenda  vocabulis  : 

Locum  ip6am,in  quo  prsfata  ecclesia  sita  est, 
enm  omnibns  pertinentiis  suis^hospitale  S.  Repara- 
tje  aitum  jnxta  prsfatam  eccle8iam,cum  omni  jure 
etpertinentiissuis;  ecolesiam  S.Cassiani  cum  omni 
jore  ac  pertinentiis  suis;  eoclesiam  S.  Michaelis  de 
Gontesora,  onm  omni  jure  et  pertineutiis  suis.  Item 
jo8,quod  habetis  in  ecclesia  Sancti  Justi  ad  Arcum, 


assumuntur.  Prohibemua  autem,  ut  nec  episcopo, 
necalicui  facultassitnovasconsuetudines  contra  vo- 
luntatem  vestram  in  ecclesiam  ipsam  inducere,  ao 
exactiones  indebitas  exercere,  aut  parochianos  ve- 
stros  quibuslibet  modis  vobis  auferre.  Prohibemus 
insuper,ut  nemini  liceat  parocbianis  vestris,  vobis 
inconsuitis,  poenitentiam  dare,  nisi  forte  in  tanto 
necessitatis  articulo  fuerint  constitati,quod  ad  vo8 
nequeant  habeie  reoursnm,  etc. 

Ego  InnocentiuB  catholicae  Ecclesiae  episcopus. 

Rgo  Octavianus  Ostiensis  et  Velletrensis  episco- 
pus. 

Ego  Petrus  Portuensis  et  Sancts  Rufins  episco- 
pus. 

Ego  Joannes  Albanensis  episcopus. 

Ego,  etc. 

Datum  RomaBapudSanctum  Petrum,per  manum 
Joannis,  sancts  Romans  Ecclesis  subdiaconi  et 
notarii.Nonis  Octobris,  indictione  vii,  Incarnationis 
Domini  anno  f  204,  pontilicatus  vero  dumni  Inno- 
centii  papae  III  anno  septimo. 

LXXXIII. 

Ad  abbatem  (2),  ei  eonventum  S.  Hertini.  —  Confir- 

mat  eis  quasdam  possessiones  suas. 

(Anno  f204,  Roms,  ap.  S.  Petrum,  Oot.  10.) 

[Ex  Archivio  S.  Bertini,  capsa  Papalia.  n.62.BRftQ. 

ibid.,  p.  1125.] 

Soiet  annuere  soles  apostolica  piis  votis,  et  ho- 
nestis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im- 
pertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 


et  Jn  eccleeia  Sancti  Laurentii  de  Piciorano.  Uni-  C  justis  postulationibus  grato  conourrentes  assensu. 


▼ersam  eliam  parochiam  vestram  et  parochianos, 
atque  decimas,  qnas  habetis,  vobis  auctoritate  se- 
dis  apostolic»  confirmamus.Statuimus  autem,ut  in 
ilUa  Dominicis  diebus,  et  praBcipue  solemnitatibus, 
in  quibns  oanonici  Majoris  Bcclesis  ad  jam  dictam 
ecclesiam  enro  processione  venire  consueverunt,  si 
forte  aliqna  pravitate  inducti  ad  locum  ipsum 
prout  antiqna  consnetudo  est,  venire  noiuerint, 
roajorem  missam,ac  vesperas,  et  alia  divina  officia, 
qns  ipsi  celebrare  debaerant,  per  vos  ipsos  auctori- 
tate  nostra  solemniter  celebretis.  Liceat  prsterea 
vobis  clericos  litteratos  et  honestos,  undecunnue 
sint.cnm  episcoporum  snorum  commendatitiis  lit- 
teris,  sl  tbrte  ignoti  fnerinl,  absque  alicujus  con- 


terram  quam  a  Nicolao  de  Clarlies,  in  ViJla  de 
Woeserma,et  comitatum  ejusdem  quem  a  Gisleber- 
to,  CasteilHno  Bergensi,  legitime  acquisistis;  ter- 
ram  quoque,  tam  in  parochia  de  Longanessa,  qus 
Stapleveld  vulgariter  appellatur,  per  concambium 
a  (Gerardo)  prsposito  Sancti  Audomari  (3),  de  cu- 
Jus  feodo  erat,  obtentam  ;  possessiones  etiam  quas 
Balduinus,  Fiandris  et  Uannonis  comes,  el  Wii- 
lelmus  castellanus  Sancti  Audomari,  in  feodo  suo, 
pia  vobis  Jiberaiitate  donarunt,  sicut  in  eorum  au- 
thcnticis  continetur;  terras  insuper  et  redditus  in 
Casletensi  etBroburgensi  castelianiis^acin  omnia'(4} 
in  Sancti  Audomarii^  et  Sancti  Fulquini  ecclesiis, 
vobis  et  monasterio  vestro  concessas  :  prafterea,de 


tradietione,  in  fratres  cnm  assensu  episcopi  vestri  -.  TruIIeiaetdeChiilam  ecclesiascum  capellis  et  om- 

• rk..^j  .2  ^^i^^ ..- : 1 i-.-.  — .^i:      "  «.^u..^.  -.^-j:^^.^*:;-. : :ii • j.   r«_i^^ 


soBcipere.  Quod  si  episcopus  ipse  contra  jus  mali- 
gnari,  et  rationabilem  noluerit  occasionem  prsten- 
dere,  clericos  ipsos  nihilominus  suscipiatis.SepuI- 
tnram  quoqne  loci  liberam  esse  decernimus,  ut  eo- 
mm  devotioni,  etextrems  voluntati,  qui  se  illic  se- 
peliri  deliberaverint,  nisi  forte  excommunicati  vel 
interdicti  sinty  nnllus  obsistatjSalva  tamen  Jnstitia 


nibus  pertinentiis  suis;vilJam  insuper  de  Calmunt, 
cum  fundo  et  comitatu,  sicut  in  authenticis  scri- 
ptis  exinde  confectis  plenins  contlnetur;  portionem 
quoque  posse88ionum,quam  in  eadem  villa  per  Ec- 
cle&iam  Sancti  Audomari  habetis,  sicul  ea  Juste  ao 
pacilice  po8sidctis;compositione8  insuper  inter  vos 
et...  presbyterum  de  Stenkerke,  super  decima  de 


(2)  Vide  ad  epistolam  xviii  appendicis  hujus,  not. 

(3)  Gerardus  II,  Comitis  Flandris  truter,  prs- 
poflitns  S.Aadomari,notu8  est  in  instrumentiSfJam 
ab  anno  1180.  Baccessor  autem  ejus,  Petrus  de 
GoUamediOy  non  nisi  anno  1227  memoratur  apud 


auclorcs  Nov.  Gall.  Chrisf.  Tom.  III,  col.  473. 

Conferends  insuper  Litters  Gerardi,  prspositi 
ecclesis  8.  Audomari,  apud  J.F.Foppens  Supplem. 
ad  Mirxum,  iom.  l\\  pag.  216,  cap.  ui. 

(4)  Ac  in  omnia  :  sic  in  Apagrajpho. 


>v 


liO 


AD  INNOCBNni  ni  RBQBSTA 


120 


AvADcapella  et  parochiaDOS  de  Merch,  super  deci-  A     ^^  PAi^^^  ^a&  nostris  est  auribus  intimatum,  quod 


mie  allecium  icitas;  siout  siue  pravitate  provide 

factffi  BUDt,  et  ab  utraque  parte  sponte  recept»,  et 

hacteDUB  pacifice  observataD,  auctoritate  aposlolica 

eoDfirmamuB,  et  prsseDtis  scripti  patrocinio  com« 

iDDDimus.Nulii  ergo  omuiDO  hominum  liceat  hauc 

paginam  Dostrs  coDfirmationis  infriDgere,  vel  ei 

ausu  temerario  coutraire.  Si  quis  autem  boc  atteu- 

tare  prnsumpserityiDdigDationem  omDipoteDtisDei, 

et  beatorum  Petri  et  PauH,  apostolornm  pjus,  se 

noverit  iacnrsurum. 

Datum  Rome,  apud  SaDctum  Petrum,  vi  Idus 

Octobris,  poutificatus  nostri  auDO  septimo. 

LXXXIV. 

Ad  abbaiem  5.  Vincentii  (5),  archidiaconum  et  suc- 
centorem  Silvanectenm.  —  Ut  eontroversiam  in- 


quidam  sacerdos  dum  eousuesceret  cum  uxore  ou- 
jusdam  tui  villici  Deiariam  rem  babere,captu8  fuit 
a  villico,  qui  ei  oasum  abscidit,  et  laesit  ipsum  in 
liugua,  nec  tamen  loqueiam  amisit.  Unde  presbyter 
ipse  ad  olium  se  transtulit  monacborum,  ut  suam 
salvare  possct  animam  intereos.  Verum  cum  villi- 
cus  ipse  super  hujusmodi  facto  sibi  petat  absolutio- 
nem  impendi  a  nobis,  ut  eum  possis  absolvere, 
postulasti.  Quocirca  fraternitati  tiis  per  apostolica 
seripta  mandamus  quatenus  si  re s  ita  se  babet,  vil- 
licum  ipsum,  qui  tanquam  excommunicatus  vita- 
tur,communioni  restituas,  ita  quod  expensas,  quas 
esset  facturus  in  itinere  ad  sedem  propter  boc  apo- 
stolicam  veDiendo,mittat  in  subsidium  Terr»  San- 
ct«,  vel  in  Cbristianorum  auxilium,  qui  laborant 


Urcapitutum  S.  Franbaldi,  comitem  Domni  Mar-  B  j^  partibus  illis  contra  perfidiam  paganorum  et 


ftni,  et  atios,  dirimant. 

(Anno  1204.  Romas  ap.  S.  Petrum,  Oct.  23.) 

[Ez  Archivio  ecclesis  S.  Frambaldi.  Br^q.  ibid., 

p.  1126.] 

Bx  conquestione  dilectorum  filiorum,  Decani  (6), 
et  oapituli  Sancti  Frambaldi  Silvanectensis,noBtris 
anribQs  est  relatum,  quod  nobilis  vir  (7)...  comes 
Domni  Marlini,  et  uxor  ejus  (8)....  abbas  Resb.v 
censis  (9)  et  quidam  alii,tam  monachi  quam  clerici 
et  laici,  Silvanectensis,  Meldensis  et  Belvacensis 
dioBceseon,  super  rebus  mobilibus  et  immobilibus 
eis  et  eorum  Bcclesiae  graves  prssumunt  injurias 
irrogare.  Quooirca,  discretioni  vestre  per  aposto- 
lioa  Bcripta  mandamus,  qualenus,vocatis  quos  pro- 
pter  hoo  noveritis  evocandos,  causam  super  his, 
appellatione  remota,fine  debito  decidatis,faciente8 
qaod  decreveritis  per  ccnsuram  ecclesiasticam  fir- 
miter  observari;  nullis  obstantibus  litteris,  veritati 
et  Justitis  prejudicantibus,  a  sede  apostolica  im- 
petratis.  Quod  si  non  omnes  his  exsequendis  po- 
tueritis  interes8e,duo  vestrum  ea  nibilominus  ex- 
lequantur. 

Datum  Roms,  apud  Sanctum  Petrum,  x  Kalen- 
das  Novembris,  pontificalus  nostri  anno  septimo. 

LXXXV. 

Ad  Lundensem  arckiepiscopum,  —  Concedit  ut  rt7/t- 

cum  qusedam  absotvat, 

(Anno  1204.  Rome,  ap.  8.  Petrum,  Nov.  13.] 

[LiLJBGRBTf,  Dipiom,  Suec,  I,  450.] 
Innocxntxus   episcopus,   sorvus   scrvorum  Dei, 


nihilominus  laborem  itineris  redimatjuxtaproprias 

facultates. 

Datum  Rome,  apud  Sanctum  Petrum,  Idibus 

Novembris,  pontilicatus  nostri  anno  septimo. 

LXXXVI. 

Ad  Siephanum  (9)  abbatem  monasterii  de  Los,  ejus- 
qu:  fratres,  —  Recipiuntur  suh  protectione  beati 
Petrij  et  enumerantur  bona  ad  ipsos  spectantia, 

(Anno  1204.  Rome,  ap.  S.  Petrum,  Nov.  17.) 

[Bpistolam  hanc,  seu  potius  bullam,  edimus  ad  fi- 
dem  apographi,  quod  ex  Archivio  monasterii  de 
Laudti  Beuts  Mari»  (at.  de  Loz),  Tornacensis 
dioeceseo8,diligentertranscriptum  in  Cbartophy- 
lacio  nostro  reposuit  D.  Qqeinfert.  £amdero  le- 
gere  est  in  supplemento  Joannis  Francisoi  Fop- 
pens  ad  Mirflei  opera  diplomatica  (Aub,  Mir.oper. 
diplom.  Tom.  11,  cap.  l),  verum  non  sine  aliqua 
discrcpantia,quam  hic  notare  non  postposuimus; 
desunt  pr^psertim  apud  J.F.Foppens  cardinalium 
Bubscripiorum  nomina.  Bii£q.  ibid,,  p.  1126.] 

Religiosam  eligentibus  vitam  apostolicum  conve- 

nit  adesse  prssidium,  ne  forte  cujuslibet  temeri- 

tatis  incursus  out  e(»s  a  proposito  revocet,autrobur, 

quod  absit!  sacrs  religionis  infringal.  ESapropter, 

dilecti  in  Domino  filii,ve8tris  justis  postulationibus 

clementer  annuimus,  et  monasterium  eanctie  Dei 

Genitricis,  et  Virginis  Mariae  de  Los  in  quo  divino 

estis  mancipati  obsequio,  sub  beati  Petri  et  nostra 

proteciiooe  suscipimus,  et  prssentis  scripti  privi- 

legio  coinmunimus;in  primis  si  quidem  statuentes, 

ut  ordo  roooasticus  qui  secundum  Deum,  et  beati 

Benedicti  Regulum,atque  institutionem  Cistercien- 


Tenerabilifiatri  Lnndunensi  Hrch!episcopo,BaIutem  ^  sium  fratrumju  codem  loco  institutus  esse  digno- 


•t  apostolicam  bcnedictionem. 

(5)  PetruB  I,  abbas  S.  Vincentii  Silvanectensis, 
occurrit  in  instrumentis  ab  anno  saltem  1203,  us- 
que  ad  annum  saltem  1212  De  ipso  hso  leguntur 
apud  auctores  Novs  Qalliffi  Ghristiane,  Tom.  X, 
eol.  1497  :  «  Gum  Stepbano,  archidiacono,et  S.suc* 
centore  Siivanectensis  ecclesis,deiegatus  est  judex 
controversias  inter  ecclesiam  S.  Frambakii,  etc. 
anno  1207 ;  •  qu»  quidem  ad  banc  nostram  Inno- 
oentii  epistolam  speotare  videntur. 

(6)  HermeruB.  qui  fratres  habuil  Hugonem.  Ra- 
dolfum,  et  Galteruro  milites,  Ganonicus  B.  M.sub- 
diaoonus  et  Gantor  S.  Frambaldi,  an.  1180  repori- 
tar.  Anno  1185,S.  Regulis  Decanus  in  charta  aua- 
dam  dioitur.  Moz,  ooourrit  UermeroBi  CanomoaB 


Bcitur,  perpetuis  ibidem  temporibus  inviolabiliter 

B.  M.  Diaconus,  ot  S.  Frambaldi  Decanus,  anno 
1187;  uno  quidem  nomine  adhuc  subscriotuB  repe- 
ritur  in  instrumento  anni  1207.  Vid.  Nov.  Gatt., 
Tom.  X,  cot.  1474. 

(7)  Vide  ad  Gesta  Innocentii,  §  lxxxiv,  not. 

(8)  Vide  .id  epistolam  libri  octavi  clxxxviii,  not. 
(99  Pnst  Simonem,  in  itinere  Palsstino,Hn  41^4, 

8  Id.  Julii,  defunctum,  monasterii  de  Laude  B.Ma- 
rie  regimen  suscftpit  Btephanus,vir  |ut  aiuntNovo 
Gdliitt^  GhriBtians  auctores  (Tom.  111,  cot.  304), 
animo  fortis  ac  strenuus  adversuB  bonorom  mona- 
Bterii  invasores.  Sedit  annis  quatuor,  ac  deinde  e 
vita  excessit  die  7  Martii,  anno  4207. 


121 


8UPPLSMBNTU1I.  —  AN.  1204. 


122 


observetur.  Preterea ,  quasconqae  possessioDeB, 
qoceuuqud  boua  idem  moDasterium  in  praesentia- 
ram  juste  et  canonicepossidet,  autin  futurum  con- 
eessione  pontiflcum,  largitione  regum  vel  princi- 
pum,  oblatione  Gde)ium,8eualii8ju8ti8  modiB,  pr»*- 
itante  Domino,poterit  adipisci,  firma  vobis  vestris- 
qoe  successoribus  et  illibata  permaneanl;  in  quibus 
hmc  propriis  duximus  experimenda  vocabalis  : 

Locumipsom  in  quo  prflefatum  monasterium  si- 
lom  eat,  cam  omnibus  pertinentiis  suis  (10) ;  gran- 
giam  abbatiSy  cum  omnibus  pertinentiis  suis ; 
grangiam  de  Marcba,  cum  omnibus  pertinentiie 
auis;  grangiam  de  Duremort(ll),  cum  omDibus 
pertinentiie  8ui8(42);  grangiam  de  Esquelio,  cum 
omnibus  pertinentiis  suis;  grangiam  de  Antonio, 
eom  omnibua  pertinentiis  suis ;  grangiam  de  Ro- 
gifart;  cum  omnibus  pertinentiis  suis;  grangiam 
de  Templonio,cumommbu8  pertinentiis  suis.Sane, 
laborum  vestrorum,  quos  propriis  manibus  aut 
8omptibo8  colitis  tam  de  terriscultis  quam  incultis, 
sive  de  hortis  et  virgultis  et  piscationibus  vestris, 
vel  de  nutrimentis  animalium  vestrorum,  nullus  a 
vobis  decimas  exigere  vel  extorquere  prssumat. 
iieeat  quoque  vobis  clericos  vel  iaicos  liberos  et 
absolntos  e  ssculo  fugientes  ad  conversionem  re- 
eipere,  et  eos  absque  contradictione  aliqua  reti- 
nere.  Prohibemus  insuper,  ut  nullus  fratrum  ve- 
stroramv  post  factnm  in  monasterio  vestro  profes- 
fesionemyfassitabsqueabbatissuilicentiadeeodem 
loeo  diseedere.  Diecedentem  vero  absque  commu- 
niom  Htterarum  veetrarum  caatione  nuUus  audeat 
retinere.  Qaodsiquis  forte  retinere  prssumpserit, 
lieitum  vobissitin  ipsos  monachos  vel  conversos, 
regularem  sententiam  promulgare.  Illud  districtius 
inbibentes  ne  terras  seu  qnodlibet  bendflcium  Ec- 
olesia  vestne  coHatom  Hceat  alicui  personaliter 
dari,  sive  alio  modo  aHenari,  absque  consensu  to- 
tine  capitaH  vel  majoris,  autsaniorispartis  ipsius; 
81  qua  vero  dooationes  aut  alienationes,  aliter 
qoam  diotum  est,  factae  fuerint,  eas  irritas  esse 
eensemos.  Ad  bco  etiam  prohibemus,  ne  aliquis 
monachde  sive  oonversus,  sub  professione  vestr» 
domui  adstrictus,  sine  consensu  et  licentia  abbatis 
et  migoris  partis  capituli  vestri,  pro  aliquo  fide 
Jobeat,  vel  ab  aliqoo  pecuniam  mutuo  accipiat, 
uitra  pretium  capituH  vestri  providentia  constitu- 
tom,  nisi  propter  manifeatam  domus  vestre  utiU- 
tatem;  quod  si  facere  pntsumpserit,  non  teneatur 
oonventas  pro  his  aliquatenus  respondere. 

Licitum  preterea  sit  vobis  in  causis  propriis, 
■ive  civilem,  sive  criminalem  contineant  quaestio- 
nem,  Fratrum   vestrorcm  testimoniis  uti  ne  pro 


A  defectu  testiom  Jus  vestrum  in  aHquo  valeatdepe- 
rire. 

Insuper,  auctoritate  apostolica  inhibemus,  ne 
ullus  episcopus  vel  alia  quecunque  persona,  ad 
synodo8,veI  conventus  forenses,  vos  ire,vel  Judicio 
sflBculari  de  propria  subtantia,  vel  possessionibus 
vestris,  subjacere  compellat,  nec  ad  domos  vestras 
causa  ordinis  celebraDdi,  causa  tractandi,  vel 
conventus  aliquos  pubiicos  convocandi,venire  prs- 
sumat,  nec  regularem  electionem  vestri  abbatie 
impediat,  aut  de  instituendo,  vel  removendo  eo 
qui  pro  tempore  fuerit,  contra  statuta  Cistercieneis 
ordinis  se  aliquatenus  intromittat.  Si  vero  episco- 
pu8  in  cujus  parocbia  domus  vestra  fundata  est, 
oum  bumnitate  et  devolione  qua  convenit  requisi- 

n  tu8  substitutum  abbatem  benedicere,  et  alia  qo» 
ad  officium  episcopale  pertinent  vobis  conferre, 
renuerit,  licitum  sit  eideni  abbati  si  tamen  sacer- 
do8  fuerit,  propnos  noviiios  benedicere,  et  alia 
quffi  ad  officium  suum  pertinent  exercere,  etvobis 
omnia  ab  alio  episoopo  percipere  quae  a  vestro 
fuerint  indebite  denegata  illud  adjicientes  ut  in 
recipiendis  professionibus  qus  a  benedictis  vel 
benedicendis  abbatibus  exhibentur,  ea  sint  epie- 
copi  forma  et  expressione  contenti ,  qu8B  ab  origine 
ordinis  noscitur  instituta.  Ut  scilicet  abbates  ipsi 
'salvo  ordine  suo  profiteri  debeant,  et  contra  sta- 
tuta  ordinis  sui  nullam  professionem  facere  com- 
pellantur. 

Pro  consecrationibus  vero  altarium,  vel  eccle- 
siarum  sive  pro  oleo  sancto,  vel  quolibet  alio  eo- 

C  clesiastioo  sacramento,  nullus  a  vobis,  subobtentu 
oonsuetuiiinis,  vel  alio  quoHbet  modo  quidquam 
audeat  extorquere ;  sed  h«c  omnia  gratis  vobis 
episcopus  dicBcesanus  impendat.  AHoquin,  liceat 
vobis  quemcunque  malueritis  catholicum  adire 
antistitem,  gratiam  in  communionem  apostoiicie 
sedis  habentem,quino8tra  fretue  auctoritate  vobis 
quod  postulatur  impendat.  Quod  si  sedes  episcopi 
dioecesani  forte  vacaverit,  interim  omnia  Ecclesio 
sacramenta  in  vicinis  episcopis  accipere  libere,  et 
absque  oontradictione  possitis,  sic  tamen,  ut  ex 
hoc  in  posterum  propriis  episcopis  nullum  projo- 
dioiom  generetur.  Quia  vero  interdum  propriorum 
episcoporum  copiam  non  habetis,  si  quem  episco- 
pom,  Romanaft  scdis.   ut  diximus,  communionem 

D  habentem,  et  de  quo  plenam  notitiam  habeatis,  per 
V08  transire^cont-gerit,  ab  eo  benedictiones  vaao- 
rum  el  vestium,  consccrationes  altarium,  ordina- 
tiones  monachorum,  auetoritate  apostolicie  sedis 
recipere  valeatis. 
Porro  si  episcopi  vel  alii  Ecclesiarum  rectores, 


(10)  Gonfer,  apud  Mineom,  t.  I,  pag,  730,  cap.  99, 
D^loma  Theoderiei  comitU. 

(11)  Gkinfer,  apud  Mireum,  ^  /  pag.  699,Gbartam 
qua  Tkeodenau  Alsatiw  camesy  et  Sihila  uxor  ejus^ 
ienefaeiwnt^  anno  1252,  ahbatix  Laudensi.  Ibi  sic 
legitor  :  «Bcclesis  namque  et  abbatie  de  Los  Gla- 
rmvallensis  Ordinis,  terram  quam  Walterus  de  Du- 


remort  de  nobis  tenuit,de  Qaltero  vero  Stephanoa 
de  Primeka,  prece  Stephani,  et  salute  nostra  com- 
pulsi,  sub  censu  duorum  solidorum,  in  petpetu- 
um  possidendam,  etc.  Annuimus.  » 

(12)  Apud  Mirajum  additur :  GrangiamdeBrebant 
cum  omnibus  pertinentiis  suis. 


123 


AD  INNOCBNTU  m  RBGB8TA 


124 


in  monaBteria  vestra,  vel  personas  inibi  constitu-  A 
tas,  suspensioniB,  excommunicationis,  vel  interdi- 
cti  Bententiam  promulgaverint,9ive  etiamin  merce- 
narioB  vestros,  pro  eo  quod  decimaa  non  solvitis, 
aive  aliqua  occasione  eorum  qun  ab  apostolica  be- 
nigoitale  vobis  indulta  sunt,  seu  beneFactores  ve- 
stros,  pro  eo  quod  aliqua  vobis  beneHciay  vel  ob- 
sequia  ex  charitate  praestiterint,  vel  ad  laboran- 
dum  adjuverint,  in  illie  diebus,  in  quibus  vos 
laboratis  et  alii  feriantur,  eamdem  sententiam  po- 
stulaverint  Jpsam,  tanquam  contra  sedis  apostolicas 
indulta  prolatam,  duximus  irritandam :  nec  litters 
ille  firmitatem  habeant,  qnas  tacito  nomine  Cister- 
censis  ordinis,  et  contra  tenorem  apostolicorum 
priviligiorum,  constiterit  impetrari. 

Paci  quoque  et  tranquillitati  vestrae  paterna  in  n 
posterum'  sollicitudine  providere  volentes^auctori- 
tate  apostolica  probibemus,  ut  infra  clHUsuram 
looorum,  vel  grangiarum  vestrarum,  oullus  rapi- 
nam  seu  furtum  facere,  ignem  apponere,  sangui- 
nem  fundere,  hominem  temere  capere,  vei  inter- 
ficere,  seu  violentiam  audeat  exercere.  Prflsterea, 
orones  libertates  et  immuoitates,  a  praedecessori- 
bus  nostris  Roroanis  pontificibus  ordini  vestro  con- 
oessas,  necnon  et  libertates,  et  exceptiones  saecu- 
larium  exactionum,  a  regibus  et  principibus,  vel 
ab  aliis  fidelibus,  rationabiliter  vobis  indultas^au- 
ctoritate  apostolica  confirmamus ,  et  prassentis 
Bcripti  privilegio  communimus.  Decernimus  ergo, 
ut  nulli  omnimo  hominum  liceat  praefatum  mona- 
steriom  temere  perturbare,  aut  ejus  possessiones 
auferre,  vel  ablatas  retinere,  minuere  seu  quibu-  C 
slibet  vexationibus  fatigare ;  sed  omnia  integra 
conserventur,  eorum  pro  quorum  gubernatione,ac 
sastentatione  concessa  sunt,  osibus  omnibus  om- 
nimodis  profutura,  salva  sedis  apostolicae  auctori- 
tate. 

(13)  Si  qua  igitur  in  futurum  eoclesiastica  sscu- 
larisve  persooa  hanc  nostrae  constitutionis  pagi- 
nam  sciens,  contra  eam  temere  vcniro  tentaverit, 
secando  tertiove  oommonita,nisi  reatumsuumcon- 
gma  satisfactione  correxerit,  potestatishonorisque 
8ui  dignitate  careat,  reamque  se  divino  judicio  exi- 
stere  de  perpetrata  iniquitatecogno8cat,et  a  sacra- 
tissimo  corpore  ac  sanguine  Dei  et  Domini  Redem* 


ptoris  nostri  Jeso  Christi,  aliena  fiat,  atque  in  ex 
tremo  examine  districta^  ultioiii  subjaceat ;  cun- 
ctis  autem  eidem  loco  sua  jura  servantibus,  ait 
pax  Domini  nostri  Jesu  Cbristi,  quatenus  et  hic 
fructum  bonffi  actionis  percipiant,  et  apud  distri- 
tum  Judicem  prsmia  aeternaB  pacis  inveniant. 
Amen,  amen,  amen. 

Ego  Innocentius,  catholicfle  Rcolesiae  episoopus. 

Ego  Octavius  (14),  Ostiensis  et  Velletrensis  epi- 
Bcopus. 

Ego  Petrus  (15),  Portuensis  et  Sanctas  Rufinae 
episcopus. 

Ego  Joannss  (16)  Albanensis  episoop. 

Ego  Petrus  (17)  tituii  Sanotae  Cfficiliae  presbyter 
cardinalls. 

Ego  Jordanus  (18),  Sanctae  Pudentianee,  tituli 
Pastoris,  presbyter  cardinalis. 

Ego  Guido  (19),  Sanctae  Marise  Transtiberim  ti- 
tuli  Gallixti,  presbyter  cardinalis. 

Ego  Hugo  (20;,  presbyter  oardinalis  Sanoti  Mar- 
tini,  tituii  ^uitii. 

Bgo  Joannes  (21),  tituli  Sanctae  Priscae  presbyter 
cardinalis. 

Ego  Censius  (22),  Sanctorum  Joannis  et  Pauli 
presbyter  cardinalis,  tituli  Pammachii. 

Ego  Gregorius  (23)  tituli  Sancti  Vitalis  preabyter 
cardinalis. 

Ego  Benedictus  (24),  tituli  Sanctae  Susannae  pre- 
sbyter  cardinalis. 

Ego  Gratianus  (25),  Sanctorum  Cosme  et  Da- 
miani  diaconus  cardinalis. 

Ego  Gregorius  (26):  Sancti  Georgii  ad  Velum  au- 
reum  diaconus  cardinalis. 

Ego  Hugo  (27),  Sancti  Eustachii  diaconus  cardi- 

nalis. 
Ego  Matlhaeus  (28),   Sancti  Theodori  diaconus 

cardinalis. 

Ego  Joannes  (29),  Sanctae  Mariae  in  Cosmedin 
diaconus  cardinalis. 

Datum  Romae  apud  Sanctum  Petrum,  per  ma- 
num  Joannis  (30),  sanotae  Homanae  Ecclesis  subdia- 
coni  et  notarii,  xv  Kalendas  Deoembris  indictione 
VIII,  Incarnationis  Dominicae  1204,  pontifioatns  ve- 
ro  Domini  Innocentii  papae  III  anno  septimo. 


fi3|  Haeo  apud  Miraeum  desiderantur. 
|14)  Vide  ad  epistolam  libri  tertii  x,  not. 
|15)  Vide  ad  epistolam  libri  quinti  lxix,  not 

(16)  Vide  ad  epistolam  iibri  sexti  cxvii,  not. 

(17)  Vide  ad  epistolam  libri  quinti  xxxii  not.  et 
ad  epistoiam  i  appendicis  bujus  not. 

(18)  Vide  ad  epistolam  libri  quinti  lxxiv,  not. 

(19)  Vide  ad  epislolam  libri  tertii  xxviii,  not. 

(20)  Vide  ad  epistolam  iibri  tertii  xli,  not,  et  ad 
epistalam  vii  Appendicis  hujus  not. 

(21)  Vide  ad  epistalam  libri  tertii  xv,  not. 

(22j  Vide  ad  epistolam  ifuAppendicishujusxvii 
not. 

(23)  Vide  ad  epistolam  libri  quinti  lx,  not. 

(24)  Vide  ad  epistolam  libri  tertii  lit,  not. 


D 


t 


(25)  Vide  ad  epistolam  hujus  appendicis  vii,not. 
Notandum  vero,  quod  apud  Oidoinum,  quotem- 

Bore  obierit  Gratianus,  tituli  sanctorum  Cosmae  et 
lamiani  diaconus  cardinalis,  ignorari  dioitur.  Ve- 
rum,  videndumnum  erui  possit  ex  epistola  appen- 
dicis  hi:gu8-ruox  exhibenda,  ubi  Joannes,  ejusaem 
sanctorum'  Cosmae  Damiani  tituli  diaconus  cardi- 
nalis,  subscriptus  reperitur. 

(26)  Vide  ad  epistolam  libri  septiroi  lx,  not. 

(27)  Vide  ad  epistolam  libri  quinti  lxx,  not. 
l28)  Vide  ad  epistolam  libri  tertii  liv,  not. 

(29)  Vide  ad  epistolam  libri  septimi  xxvii,  not. 

(30)  Vide  ad   epistolam  libri  septimi  clxxxiv, 
not. 


125 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1204. 


i2A 


LXXXVII. 

id  abbaiem  (31),  S.  Germani  de  Pratis.  —  Senten* 
Ham,  qva  Cmledinui  PP,  lll  concessionem  qua- 
rumdam  ecelesiarum  non  vacantium  certis  clerieis 
factam  declaraverai  irritam,  auctoritate  ajwstolica 
confirmat, 

(Anno  1204,  Romss,  ap.  S.  Petrum,  Deo.  1). 

[Cz  Ai>ngrapho,  qaod  ad  fidem  Autographi,  in  ar- 
chiyis  Mooasterii  S.Germani  de  Pratis  asservati, 
diligenter  exscripsimus.  BRfiQUiQNY,  ibid,] 

iNifOGENnns  epiacopnByServus  servorum  Dei,  di- 

leeto  filio abbati  Sancti  Germani  de  Pratis, 

aalatem  et  apoatolfcam  benedictionem. 

Licet  moDasterii  tni  profeotibus  et  augmentis  eo 
specialiue  teneamor  intendere,  quod  ad  nos  nullo 
pertinet  mediante,  tamen,  pro  devotione  ac  fidei 


A.  Vox  clamantis  in  deseriOy  parate  viam  Domini 
rectas  facUe  semitas  Dei  nostri :  monet  noe  iter  re- 
clitudinia  ingredi,  quoniam  fortitudo  eimplici  via 
Domini  recla.  Ergo  petentibus  non  est  denegandus 
auditu8,quia  servorum  Dei  quietipro  nostro  est  offi- 
cioprovidendumquatenusassBcularibustnmuItibus 
liberi,  in  via  Domini  simplicibus  animis  fortiter 
prsevaleant  ambulare.  Ea  propter,  dilecti  io  Domino 
filii,  vestris  justis  postulationibus  clementer  an- 
nuimus,  et  prsfatum  monasterium  quod  ad  hono- 
rem  Dei  Genitricis  et  Virginis  Maris  sanctique 
Joannis  Baptists  constructum  esse  dignoscitur  ad 
ezemplar  fel.  rec.  Leonis,  Victori8,Nicolai,Urbani, 
AJezandri,  prasdecessoruin  nostrorum.Romanorum 
Pontificum,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione 
suscipimus,  et  prsesentis  scripti  privilegio  com- 


poriUte,  quam  ta  et  pradeoessores  tui  Ecclesi»  Ro-  B  munimus.  In  primis  siquidem  sUtuentes  nt  Ordo 


mana  bactenns  ezhibere  curastis,  ad  exaudiendas 
petitionea  tnas  et  monasterii  tui  efficacius  provoca 
mnr.  Saoe,  sient  ez  tenore  rescripti  felicis  recor- 
dationis  CPP.praBdecessoris  nostri,  nobis  innutuit, 
eom  R.pr«dece68or  tuus,  ad  ejus  audientiam  per- 
talisaet,  qnod  tam  ipse  qutm  antecessores  ipsius, 
qoasdam  non  vacantesEcolesiaSyadinstantiam  quo- 
rumdam  nobiliaro,  contra  Lateranensis  statuta  con- 
eilii  qnibusdam  Gleriois  concessissent,  et  propter 
penaioBes,  quas  Eoolesia  Sancti  Germani  Glericis 
eisdem  annis  singoiis  ezsolvere  tenebatur  jacturam 
sostinet  non  modicam  et  gravamen,  dictus  prsde* 
eesEor  noster,  attendens  id  esse  sacris  canoniboa 
bimicum,  praBdictas  conoessiones  in  irritum  revo- 


monasticus,  qui  secundum  Denm  ac  B  Benedicti 
Regulam  in  eodem  loco  institutus  esse  dignosci- 
tur,perpetuis  ibidem  temporibus  inviolabiliter  ob- 
servetur.  Praeterea  quascunque  possessiones,  qus- 
cunque  bona  idem  monasterium  in  prflesentiarum 
juste  ac  canonice  possidet,  aut  in  futurum  concee- 
sione  pontificum,  largiiione  regum,  vel  prinoi- 
pum,  oblatione  fidelium,  sive  aliis  justis  modie, 
praestante  Domino,poterit  adipisci,  firma  vobis  ve- 
strisque  successoribus,  et  illibata  permaneant,  in 
quibus  hsc  propriis  duzimus  ezprimenda  voca- 
bulis  : 

Looum  ipsum  in  quo  prsdiotum  monasterium 


cavit,  et  Ecdeeiam  tudbu  absolvit  ab   hujusmodi  r  '*'""*  ®®^'  ^""^  omnibns  pertinentiis  suis,  posses- 
penbionibus  porsolvendis.Nos  igitur,  tuis  justis  po-  ^  «^ones,  et  alia  bona  omnia  quaBin  Teatino,Pennen 


itolationibni  gratnm  impertientes  aspensum,  quod 

ab  ipso  praedecessore  nostro  super  boc  statutum 

eit.ratum  babemos,  et  praecipimus  inviolabiliter 

observari.  Nulli  ergo  omnino  hominnm  liceat  hanc 

paginam  nostras  concessionis  infringere,  vel  ei  au- 

sa  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  atten- 

tare   praesampserit,   indignationem  omnipotentis 

Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejus, 

se  noverit  incursurum. 

Datum  Romas,  apud  Sanctnm  Petrum,  Kalendas 

DecembriSy  pontificalus  nostri  anno  septimo. 

LXXXVIII. 

Ad  Oddonem  abbatem  et  fraires  manasterii  S,  Joan- 
nis  tn  Venere,  —  Eorum  privilegia  confirmat. 


Aprutien.  Firman.  et  Termulan.  comitatibus  obti** 
netip.In  comitatu  Theatin.has  cellas,  videlicet  San« 
cti  Joannis  in  Maltraverso,  s.  Zaccharias,  s.  Bene- 
dicti,  8.  Romani,  s.  Severini,  s.Maris  ad  capellam 
secus  Ortonam,  8.  Pauli  et  s.  Petri  cum  burgo  ez 
latere  ejus,  Ecclesias  s.  Georgii,  s.  Philippi  de  Pa- 
latio,  8.  Angeli  cum  lertia  parte  portus  Ortonffi,  8. 
MariflB  juzta  rivum  qui  dicitur  6rivu8,in  curtc  An- 
tean.Sanctorum  martyrnm  Leguntiani  etDomit'ani 
cum  mille  modiis  terrae  juxta  se,in  curte  de  Agrame 
8.  Galixti,  sanctorum  martyrum  AureaB  et  Petro- 
nill»,  8.  Ambrosii,  s.  Martini,  8.  Stephani  in  col- 
lem,  in  Gitti,  s.  Grucis  cum  duodecim  marnatis 
curte  8.  Nicolai,  cellas  s.Joannis  in  Rocca  cum  op- 


(Anno  1204.  Roms,  ap.  8.  Petrum,  Dec.  2).       D  pido  suo,  s,  Thoms  cum  oppido  suo,  s.  Farmani, 


[UoHELU,  Italia  sacra^  vi,  715]. 
InNOCBNTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
leetis  61ii8  Oddoni,  abbati  monasterii  Sancti  Joan* 
nis  in  Yenere,  ejnsqnefratribus,  lam  praesentibos, 
qnam  fntnris  regularem  vitam  profitentibus  in 
perpetaam. 


8.  Kusanii  cum  castello  suo.s.  Apollinaris  cum  ca- 
stello  suo,  8.  Nicolai  cuni  casteilo  suo,  8.  Viti,  s. 
Mariffi  in  caldaria  cum  castello  suo,  s.  Maria?  in 
Gripta  fcmicea,  s.Maris  de  Trodio  cum  cellis  8uis, 
8.  Angeli  in  Pesulo,  s.  Angeli  in  Ochreca  cum  op- 
pido  8U0,  s.  Marei,  s.  Quirici,  8.  Luci»  in  Argelli, 


gtl)  Rol>ertum,  yonasterii  S.  Qermani  de  Pratis 
atom»  de  quo  ad  epistolam  Appendicis  hujus 
lu.  not.,Jam  effimas,  vitam  usque  ad  annum 
saltem  f204  prodnziBse  asserunt,  successoremque 
Boberti  Johannem,  non  nisi  anno  1 207,  ez  inBtru- 
mfttlia  ■Mmorant  noyai  OalliaBGbrif tianae  aactores, 


tom.  VII,  col.  447,  Robertum,  si  annum  120i 
attigit  ante  Kalendas  Decembris  obiisse ;  Joan- 
nem  vero,  eodeni  anno  1204,  ipsius  loco  suffec- 
tum  fuisse,  ez  bac  noslra  Innocentii  epistola,  qu» 
hoc  usque  ioter  anecdota  delituerati  abunde  pro- 
bator. 


127 


AD  INNOCBNTn  m  RBQB8TA 


128 


s.  Pantaleonis,  s.  Crocis  in  Alv^to  oppido  Macela,  A  Martini,  8.  Mariae  in  Coronule,cum  castello  de  0H« 


8.  Ansuini,  8.  Joannie  in  Ragio,  s.  Pauli  in  Pisca- 
ria  com  oppido  s.Laurentii  in  Pi8caria,cum  quarta 
parte  de  transverso  ejusdem  fluminis,  et  quarta 
portus  ejusdera  s.  Nicolai  cum  oppido  Sagro.  San- 
ctap  Cansions  cum  castello  Pallito,  s.  Martini  de 
flliie  Thebaldi,  s.  Petri  in  Banniario  cum  fara  sua 
et  celli8,  videlicet  8.  Bartholomsi  de  Varanna,  8. 
Blaeii  de  Monte  nigro,  et  s.  Nicolai  de  Plazzano, 
ecclesise  8.  Agatbfls,  8.  Pancratii,  8.  Justini  de  Ca- 
8ulo,  8.  Petri  in  Lanro,  8.  Delinara  cum  castello 
8U0,  8.  Petri  cum  castello  Resse,  8.  Petri  in  Par- 
lari,  s.  Mari»  in  Yalle,  s.  Maris  in  Heremo,  8. 
Pauli,  8.  Maris  de  Rota,  8.  Quirici  de  Rivo  plano, 
s.Maris  in  Basilica,  8.  Viti  in  Portulx.  Opp'.da  vero 


vastro,  ecciesias  s.  Januarii,  s.  Victorini,  8.  Lau- 
reotii,  sextam  partem  proventus  ecclesiae  s.  Salva- 
toris,  apud  Lesinam  oellam  s.  Arcbangeli,  in 
auburbio  Ferrariae  cellam  s.Nicolai.  In  civitate  Ra- 
venns  ecclesiam  8.  Maris  ad  vineam  Talliottam. 
In  principatu  Beneventano  ecclesias  s.  Maris  8. 
Joannis.  In  Mursia  cellam  s.  Anastasii.  In  civitate 
Ernian,  baereditatem  Leonis  Prinnini  integram.  In 
Dalmatia  apud  Bellumgradum  cellam  8.  Tboms 
similiter,  et  Taileoneum  mercatorum,  et  pontium, 
decimasque,  et  oblationes  mortuorum  exomoibus, 
et  absque  contradiotione  aliqua  teneatis. 

Chrisma  vero,  oleom  sanctum,  consecrationes 
altarium,  seu  basilicarum,  ordinationes  monacbo- 


hso  :  Fossam  cecam,castellum  muratum,Roccham  ^  poni  et  clericorum  csterorum,  qui  ad  sacros  sunt 


de  Sclavis,  Giruli,  Laternum,  Lentiscom  montem 
Octaviani,  Guastum  Meruli,  Porcile,  Milianica,  Ca- 
atellum  velus,  Ballenianum,  faram  Benedicti  filii 
Oberti.  faram  flliorum  Boderocchi,  montem  s.  8il- 
ve8tri,Perranum,Senellam,  Castellionem,  Guastum 
Aymonis,  Turricellam,  roedietatem  Coilis  Martini, 
nicem,  Divum  Justum,  Mucellam  Scorciosam,  Ca- 
8<ile  a.Benedicti,  Morum,  Rivum  Petri,  Pesclorura. 

In  comilatu  Pennen.  Cellass.Maris  in  Rosaoocum 
caatello  Casa  vetere,8.MichaeIis  in  Boccaccetto  cum 
fara  et  celiis  sois,  et  fara  de  Saratico  8.  Michaelis, 
in  flne  cum  fara  et  podio  8.  Potri  in  Campo  rotundo, 
8.  Maris  in  Locbiano  cum  podio  8uo,8.  Joannis  in 
Rivosonoii,  8.  Joannia  in  Aquaviva  cum  casali  suo, 
8.  Pelini,  8.  Joannia  ad  Ponticium,  8.  Antini,  8. 


ordines  promovendi,  a  quocunque  volueritis  catbo- 
lico  accipiatis  episcopo  :  intra  totius  abbatide  ter- 
minos  iiullus  epi8C0pus,nisi  a  te  invitatu8,8ynodura 
audeat  celebrare,vel  clericos  con8tringere,ut  intel- 
ligas  curam  hano  ad  tuam  sollioitudinem  pertinere 
apecialiter  tibi  ab  apostolica  sede  indultam.  Obe- 
unte  vero  te  nunc  ejusdeo)  loci  abbate,vel  tuorum 
quolibet  successorum,  nullus  ibi  qualibet  subrep- 
tionis  astutia  vel  violentia  prxponator,  niei  qoem 
fratres  communi  conseaBU,  vel  fratrum  pars  con- 
ailii  sanioria  secondum  Deum,  et  beati  Benedicti 
Regulam  providerint  eligendum.  Electos  autem  ad 
Romanom  pontiflcem  benedicendus  accedat.  Voa 
aotem,  fllii,  oportet  coliatam  vobie  gratiam  in  om- 
nibus  oo8todire,et  tantis  sedis  apostolics  beneflciia 


— ,  _-  ,  —      . , — _^  ^  _  -     _ 

Maris  in  Rivulo,  8.  Salvatoris  in  Casa  nigra,  s.  ^  dignis  operibus  respondere,  ne  libertate  hao  in  oo- 


Margarits  in  Legoniano,  s.  Joannis  in  Carpeneto, 
8.  Angeli  in  Rivo  turbido,  s.  Maris  in  Valle,  s.  Ni- 
eolai  in  Plomba,  8.  Laurentii  juxta  Gomanum,  8. 
Joannia  ad  oasam  combustam,  catitellum  ad  mare 
speltore,  Turricam,  Cosenzam,  montem  Silvani, 
eivitatem  sancti  Angeii,  Ilicem  s.  Crucis  casam 
laute,  Ilicem  Titilianum,  Tezzanum,  Scuranum, 
montem  Gualterii,  Motulam,  Spul':>am,  Ruptam» 
Arsetam,  Biferrum,  Avianum,  Kancbi  Bilvo,  Miti- 
lianum,  Casole,  Merom  altom,  castellom  Vedumt 
montem  Petritum  etecclesiam  8,Joanni8in  Gomano 
oom  Ob8lello80o,Carrum,  Bifulcomccclesiam  San- 
oti  Csaarei,  8.  Donati  in  Salineilo  oum  castello 
Palmei,  et  s.  Stephani  ad   Mura,  ecclesiam  s.  An- 


casionem  carnis.et  velamen  malitis  abutamina,8ed 
qoanto  a  sscolariboe  tumultibus  liberiorea  estia, 
tanto  amplius  placere  Deo  totia  mentis  et  animi 
viribus  procuretis. 

Decernimusergo  utnulli  hominum  omnino  liceat 
prsdictom  monaateriom  tcmere  pertorbare,  aut 
ejus  posaessiones  auferre,  vel  ablatas  retinere,  mi- 
Duere,  eeu  quibuslibet  vexationibue  fatigare,  eed 
omnia  illibata  et  integra  conserventur  eorom,  pro 
qoorom  gobernatione,  ac  sustentatione  conceasa 
8unt  osibus  omnimodis  profutura,  salva  aedis  apo- 
stolics  auctoritate.Si  qua  igitur  in  futurum  eccle- 
siastica,  sscularisvepersona  banc  nostrs  conetito- 
tionis  paginam  eciens  contra  eam  temere  venire 


geli,  Montem  Pagani,  et  Casale  s.  Martini  in  Go-  D  tentaverit,  secundo  tertiove  commonita,  nisi  rea 


mano ;  Gassianum,  Ripam  flliorum  Azzonis,  Pog- 
giom  Felicie  Morelli,  curtem,  de  Padoniano  totam, 
cortem  totam  de  Bocelliano,  tertiam  partem  curtie 
de  Semproniano.In  comitatu  Firman.cellam  s.Petri 
com  caetello  paterno,  Monteronem,  medietatem 
eurtia  de  eupportica,  integram  curtem  de  Aquaviva, 
montem  Bovarium^castellum  RodectAri8ci,Caprilla, 
Gelmari,  ecclcsiam  8.  Paetoris.  In  comitatu  Asco- 
lano,  totam  cortem  de  Salviano.  In  comitato  Came- 
rinen.  terrascumsuis  cultoribus.  In  ourte  Cesapa- 
lumbi  mediam  curtem  de  Ca8telIiano,quartam  par- 
ttm  ourtia  de  lano.  In  comitatu  Termolan.oellaa  8. 


tum  suum  congrua  satisfactione  correxerit,  potes- 
tatis,  honorisque  sui  dignitate  careat,  reamque  ee 
divino  judicio  existere  de  patrata  iniquitate  cogno- 
8cat,  et  a  saoratissimo  corpore  et  sanguine  Dei  et 
Domini  Redemptorie  nostri  Jesu  Cbristi  aliena  flat, 
atque  in  extremo  examine  districts  ultioni  eubja- 
ceat.Cunctis  autem  eidem  loco  sua  jura  servantibua 
ait  pax  Domini  nostri  Jesu  Chri8ti,quatenu8  et  bic 
fruotum  bons  actionis  percipiant,  et  apud  diBtric- 
tum  Judicem  prsmia  stemaD  pacia  inveniant. 
Amen,  amen,  amen. 
Ego  Inoocentioa  Catholica  Bcdeaiv  eplfeopnf. 


129 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1204. 


130 


Ego  OctavianaSyOstieQ.  et  Veliternen.  episcopus.  j^  eligendi  tuno  potestate  privati,  et  ab  ecclesiasticia 


EgoPetruB,Portuen.  etSancte  RuQns  episcopus. 

Ego  JoannePy  Albanensis  episc. 

Ego  Petrus,  tit,  Sanctae  Gscilis  presbyt.  card. 

Ego  JordanuBy  S.  Pudentians  tit.  Pastoria  presb. 
card. 

Ego  Ugo  presbyt  card.  S.  Martini  tit.  Equitii. 

Ego  Joannes,  tit.  S.  Priscae  presbyt.  card. 

Ego  Centius,  S.  Joannis  et  Pauli  tit.  Pammacbii. 

Ego  Gregorii  8,  tit.  8.  Vitalis  presbyter  card. 

Ego  Benediotus,  Ecclesis  S.  Susanns  presb.  card, 

Ego  gratianus  8S.  Gosmas  et  Diamani  diac.  card. 

Ego  GregoriuSy  S.Oeorgii  ad  Velumaureum  diac. 
card. 

Ego  UgOy  8.  Eustacbii  diaconus  card. 

Ego  Mattbffius,  S.  Tbeodori  diac.  card. 


beneHciis  triennio  sint  suspensi :  auctoritatebujus 
decreti  electionem  ipsius  irritam  denuntiavimus  et 
inanem,  quidquid  ex  ea  vel  ob  eam  secutum  est 
cassum  et  invalidumdecernentes,  etelectoressimi- 
liter  pronuntiavimus  ejusdem  auctoritate  decreti 
usque  ad  triennium  ab  ecclesiasticis  beneficiis  ma- 
nere  suspensos  et  eligendi  tunc  poteslate  privatos; 
quoniam  de  rigorejustitisaliterprocedereminime 
poteramus. 

Sed  quoniam  Babenbergensis  ecclesia  nostra  eat 
filia  specialis,  et  specialiter  sollicitudini  nostre  in- 
cumbit  ejus  necessitatibus  cum  debita  vigiiantia 
providere,  ad  muit«  supplicationis  instantiam  pre- 
dictorum,  qui  super  metuendo  casu  ipsius  ecclesias 
pro  periculis  instanlis  temporisauresnostrasassi- 


Ego  Joannes,  S.  Mariaein  Gosmedin  diacon.  card.  "  dua  non  cessabantsollicitatione  pulsare,  ipsam  re- 


Datam  Roms  apud  8.  Pelrum  per  manum  Joan- 
nis  8.  R.  E.  subdiaconi  et  notarii,  iv  Nonas  Decem- 
bris,  indict.  viu,  Incarnationis  Dominicas  anno  4204, 
pontificatas  vero  Domini  Innocentii  pap»  tertii, 
anno  septimo. 

LXXXIX. 

Eiectionem  Eeherti  episcopi   BambergemU  rejicit, 
ewnquepropria  auctorilate  consecrat. 

(Anno  1204.  Anagnis,  Dec.  22). 

fOssBRMANN,  Episcopatus  BambergensiSf  typis  San- 
blaaianis,  1802,  in-4*  ;  pag.  139,  ex  apograpbo] 

iNffOGBNTius  episcopus,  servus  servorura  Dei, 
dilectis  filiis  capituio  Babenbergensi,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Cam  dilecti  (ilii  Gundeious  decanus,  Syboto  ar- 
cbidiaconus,  Gotfridus  el  Hertnidus  canooici  cum 
Ottoae,  Marcualdo  etGfaunradoministerialibus  ec- 
clesis  Babenbergensis  pro  electione,  quam  de  ve- 
nerabili  nostro  Eckenberto  episcopo*  tunc  vestro 
prcposito  feceratis,  nd  nostram  praesentiam  acces- 
sissent,  coram  nobis  et  fratribus  nostris  bumiliter 
exponere  curaverunt,  quodcum  ipsaecclesia  sicut 
Domiao  placuit  esset  viduata pastore,  vos  non  solum 
malitiam  temporis  sed  personae  nobilitatem,  et  pra- 
dentiam  attendentes,  etconsiderantesquod  perejus 
posset  indostriam  et  poteotiam  ipsa  Ecclesia  rele- 
vari  et  sascipere  tam  in  spiritualibus  quam  in 
temporalibus  incrementum,  cum  jam  bona  ejus  per 
maleflcia  plurimorum,  qui   diabolo  instigante  in 


speximus  oculo  pietatis,  et  babito  fratrum  nostro- 
rum  consilio  propter  urgentem  neccessitatem  et 
evidentem  utiiitatem  dispensando  cum  ipso  super 
statis  defectu  cum  auctoritate  nostra  vobis  concea- 
simus  in  pastorem,  recepto  prius  ab  eo  et  tam  a 
predictis  decano  etarcbidiacono  quam  aliis  conca* 
nonicis  vestris  corporaliter  juramento,  quod  God- 
stantiensem  episcopum  neque  sciebant  neque  cre- 
debant  excommunicationis  vinculo  innodatum, 
quaniJo  ipsum  electum  in  diaconum  ordinavit:  et 
sic  postmodum  eum  fecimus  per  venerabilem  no- 
strum  Portuensem  episcopum  in  presbyterum  or- 
dinari,  et  nos  ipsi  manum  imponentes  eidem  ma- 
nus  consecralionis  duximusimpendendum  ;  et  pal- 
G  lium,  plenitudinem  videlicet  pontiHcalis  officii,  ipai 
curavimas  assignare,  ut  eo  certis  diebus  utatur, 
prout  in  privilegio  nostro  sibi  concesso  apertiua 
continetur.  Ut  autem  non  solum  cum  ipso  sed  vo- 
biscum  etiam  misericordiam  facererous,  suspen- 
sionis  sententiam,  quam  sicut  praedictum  est  io- 
curristis,  de  benignitate  sedis  apostolicn  duximaa 
reluxandam. 

Nos  igitur  eumdem  episcopum  vestrum  ad  vos 
cum  nostrs  gratie  pienitudine  remittentes,  per 
apostolica  vobis  scripta  mandamus  atque  precipi- 
mus,  quatenus  ei  sicut  patri  spirituali  et  pastori 
animarum  vestrarum  devote  curetis  et  bumiliter 
obedire,  in  necessitatibus  Ecclesis  Babenbergensie 
eidem  (ideliter  et  viriliter  assistentes,  ut  admini- 
culo  vestrs  devotionis  et  fldeiitatis  adjutus  vestris 


bona   non  cessant  ecclesiastica   debaccbari,  data  D  ^^  jp^^^^  g^^j^^i^  ^^^^^.^^3  1^^^^^^^^  ^^^^  .^^^. 


assentin  direptionem  et  prsdam,  divino  zelo  ipsam 
in  pastorem  unanimiter  elegistis,  et  a  nobissuppli- 
catione  bamillima  postulastis,  ut  electionem  ejus 
dignaremur  auctoritate  apostolica  confirmare. 

No8  vero  formam  electionis  et  personam  electi, 
sieat  moris  est,  per  fratres  nostros  examinari  fe- 
eimua  diligentes,  et  intelligentes,  quod  nondum  ad 
triginta  annorum  pervenisset  statem,  innitentes 
institationi  Lateranensis  consilii,  qus  tradit  ex- 
preese,  ut  nullus  nisi  qui  jam  statis  annum  trice- 
aimom  egerit,  in  episcopum  eligatur,  et  cierici, 
^i  eontra  formam  eamdem  quemquam  elegerint, 


mentis. 

Datum  Anagnis,  xi  Kal.   Januarii,  pontifioataa 
nostri  anno  vi[vii]. 

LXXXIX  bu. 

Ad  Bcbertum  Bambergensem  episcopum  —  Patlium 

illi  concedit, 

(Anno  1204.  Aoagniae,  Dec.  24). 

[Ibid.,  p.  140.) 

Innocentids  episcopus,  servus  servoram  Dei,  ve- 
ner&bili  fratri  Ecbbrto    Babenbergensi  epiaoopo 


131  AD  INNOCBNHI  UI  RBGBSTA  132 

fet  flucce69orlbu8  canoDiee  promovendis  in   per-  A  dam  episcopi  in  coercendis  malefactopibus  vel  tur- 


petuum. 

Magisterium  totius  ecclesiastic®  disciplinae  beato 
Petroapostolorumprincipispecialiter  fore  coUatum 
Ola  Dominic»  alloculionis  verba  declarant,  quibus 
ad  eaindem  coelorum  olavigerum  dicitur :  Si  diltgis 
me,  pasce  ove$  msa»{Joan.  zxi) ;  et  alibi :  Ego  pro 
ie  rogavt,  PetrCy  ttf  mi  defidat  fides  tua  ;  et  tu  ali- 
quando  conversus  confhrma  fralres  tuos  (Lue.  xxii). 
Hac  igitur  ratione  sacrosaneta  Bomana  Ecclesia, 
qus  Buper  omnes  alias  calesti  printagio  obtinet 
prinoipatum,  qusque  non  solumterrenftiitd  coele- 
stia  quoque  dijudicat,  filios  suos,  quos  pabaki  di- 
vin»  legis  maternis  affectibus  replet,  diversis  etiam 
adornare  praerogativis  pariter  consuevit,  et  mem- 


batoribus  earumdem  posaessioDum,  prout  accepi- 
mus,  negligentes  existunt,  statuimus  ut  si  iidem 
malefectores  oanonioe  moniti  ablatarestituereeta 
Bua  prasumptione  cessare  noluerint,  episcopi  quo- 
que,  in  quorum  paroohiis  degunt,  in  eorum  oorre- 
ctione  negligentes  exstiterint,  liceat  vobis  in  eos 
canonicam  sententlam  promulgare. 

Nihilominus  etiam  abbatiam  quae  Munster  dici- 
tur,  cum  ecclesia  8.  Syxti  iu  eadem  villa  sita,  ec- 
clesiam  etiam  Sancti  Leonardi  in  Gamenare,  item- 
que  Sancti  Petri,  Sancti  Jacobi  et  sancti  Martini  de 
Villaco  et  eas  qu»  in  CaDali  sunt,  et  geDeraliter 
omnes  ecclesias  et  deiumas,  quas  Babenbergensia 
eodieaia  in  aliisparoohiishactenusbabuitcanoDJoe 


bris  suis  honorem  debitum  consueta  clementia  im-  n  vel  posihao  Juste  habitura  est,  ad  exemplar  felicis 

recordationia  praedecessorum  nostrorum  Alexandri 
etCkelestiniRoiMOQrum  pontificum  eidem  Ecclesi» 
auctoritate  apostoticft  confirmamus,  et  ad  mijoris 
insuper  familiaritatis  et  gcatis  argumentum  infra 
terminos  Babenbergensis  BftdeBi®  ante  faciem 
tuam  crucem  portari  concedimo^^j  aalva  sedis  apo- 
stolicae  auctoritate,  et  MaguntineDa^  metropolis 
debita  reveronlia.  Ad  indicium  autem  eltw 

Datum  Anagnis  per  manum  Joannis,  BaneliaRo- 
manse  Ecclesiae  subdiacoDi  et  Dotarii,  vm  Kal.  J^ 
Duarii,  indiotioDeviix,  IncarnatioDisDoraiDicaanDa 
1203  [1204],  poDtiacatus  vero  domiui  iDnooentii 
pap»  III  anno  sexto  [septimo]. 

XC. 


pertiri. 

Hujus  rei  gratia,  venerabilis  frater  Bcberte  epi- 
scope,  quem  utique  cooperante  Domino  propriia 
tanquani  beati  Petri  manibus  in  episcopum  conse- 
cravimus,  personetuai  pallium,  pontificalis  Aciiicet 
officii  plenitudinem,humilitatis  et  justitie  signum, 
ad  sacra  missarum  solemnia  celebranda  concedi- 
mus,  ut  videlicet  eo  his  diebus  inlra  ecclesiam  tan- 
tumodo  perfruaris,  qui  in  presentis  scripti  pa- 
gina  continentur  :  id  est,  Ccena  Domini,  Pascha,. 
Pentecoste.  Nativitate  Domini  et  Salvatoris  nostri 
Jesu  Ghristi ;  in  natalitio  beatorum  apostolorum 
Petri  et  Pauli ;  in  solemnitate  sancti  Dionysii  san- 
ctique  Georgii  martyrumyin  Epiphania  et  Ascen- 


sione  Domini,  in  Purificatmne  ^  Massiliensem.  —  Usum  mitrse  concedU. 

(Anno  1204.  Romfle.  ap.  S.  Petrum,  Dec.  25.) 
[AntiguiU  de  VEglise  de  MarseilU.  III,  27.] 

iNNocBNTiDa  episcopus  etc,  diiecto  filio  abbati 
Massilienai  elo. 

Devotionem  et  fidei  puritatem  quam  monaate- 
rium  Massiiiense,  cui  praesae  dignoaceris  hacte- 
nus  ad  Romanam  Ecolesiam  habuit  attendentea, 
personam  tuam  in  quibus  cum  Deo  poBsumuB,  du- 
ximus  honorandam.  Ut  ergo  devotius  et  studiosius 
ofliciis  debeas  esse  divinis  intentus,  usum  mitr» 
tibi  duximuB  personaliter  IndulgeDdum,  etc. 

Datum  RomaB  apud  Sanctum  Petrum,  vin  Ka- 
ieud.  JaDuarii,poDtificatus  Dostri  aDDo  septimo. 

XGI. 


Mari«,  ia  festivitate  S.  Micbaelis  archaDgeli,  iD 
&8tivitatibus  quoque  B.  flsinrici  regis  et  Chune- 
gundis  regiuff,  quorum  oorpora  in  eadem  ccclesia 
requiescunt:  in  anniversarioquoquetu»  consecra- 
tionis  die;  et  in  dedicationibus  ecclesiarum,  atque 
in  solemnibus  ordinationibus  clericorum. 

Cujus  profecto  pallii  te  volumus  per  omnia  ge- 
Dium  viDdicare,  et  persoDam  tuam  Deo  propitio 
talem  in  omnibus  exhibere,  ut  et  boni  dulcem  et 
mali  te  pium  sentiant  correctorem.  In  qua  nimirum 
oorrectione  hunc  esse  ordinem  noveris  observan- 
dum,  ut  pcrsonas  diligas  et  vitia  perBequaris,  ae 
ai  aliter  agere  forte  voiueris,  trauseat  ia  crudeli- 
tatem  correctio,  el  perdas  quos  emendare  desideras. 
8ie  enim  vulnus  debes  abecindere,  ut  non   possit 


ulcerare  quod  sanum  estynesiplusquam  reBexigit  D  Bpistola  P.,   sedis  apostolictB  legati,  ad  canonicos 


ferrum  impresBeris,  noceas  cui  prodesse  festinas. 
Ipsa  quoque  dulcedo  in  te  oauta  sit  dod  remissa. 
Correctio  vero  diiigeos  sit  dod  severa,  sed  sio  alte- 
rum  condiatur  ex  altero,  ut  et  boni  babeantamando 
quod  caveant,  et  pravi  metuendo  quod  diligant. 
Hanc  igitur,  fratercharissime,  snscepti  pallii  digni- 
tatem  si  sollicite  servaveris,  quod  foris  accepisBO 
dignosceris,  intus  babebis.  Fraternitatem  tuam 
gratia  divina  custodiat,  etabomnibussempertuea- 
tur  adversis. 

Quia  vero  bona  BabenbergeosiB  Ecclesie   ia  di- 
Tcrais  epiBCopatibns  vel  parochiis  sita  suat,  et  qui- 


Lxngonenses. 
martyris. 


De  rettquiis  SancU  Mammanii» 


(Circa  aDDum  1204.) 

[Martin.,   Thesaur.   Anecdot.,   I,   798,   ex  auto- 

grapho.] 

Venerabili  inChristo  Patri  etamicocbarissimo... 
Dei  gratia  episcopo,  et  dilectis  in  Christo  fratribus 
capitulo  LingoneDsi,  P.  diviaa  permisBioDe  titul! 
Saocti  Maroelli  presbyter  cardinalis,  apoBtoIie»  ae- 
dis  legatuB,  salutem  et  apostolicam  benediotionem. 

Eo  zelo  et  oharitatis  a£fectu  EccIeBiam  vestram 
diligimuBy  ol  ea  velimus  et  affectemoa  agere,  qiui 


iSB 


SUPPLBMBNTUlf.  —  AN.  1204. 


134 


ad  ipsias  hoaoris  ezaltationisqne  augmentum,  ad  A  erantmagnamcommntationemproipsisnbifiMerep 


laodem  Dei  ac  sanotorum  possint  gloriam  perve- 
nire.  YestnB  itaque  fraternitati  praesentibus  inno- 
tescat,  qood  inter  aliae  eanctorum  reliquias,  qus 
fuerunt  in  manibus  bons  memoriffi  Trecensis  epi- 
Bcopi  a  peregrinis  in  captione  Constantinopolis  re- 
8igiiats,caput  gloriosi  Mammetis  martyris  ad  ipsiiis 
Treceneis  manus  pervenit.  Quod  cum  dilectus  in 
Ghristo  filioe  Goalo  de  Damna-Petra  devotus  filius, 
et  Dtile  Ecclesia  vestrs  membrum,  vir  vits  bone- 
8t«  et  boni  testimonii  in  exercitu  Latinorum  per 
relationem  ejusdem  episcopi  comperisset,  post 
ipsius  decesBum,  sicut  frequenter  antea  laborave- 
rat,  et  requisierat  diligenter  a  nobis,  cnm  multa 
DStantiaet  precom  supplicatione  qussivit  reliquias 


vel  pecunis,  vel  rei  alterius  magis  cbar»  promit- 
tentes,  etiam  se  ipsum  6.  perpetuum  dominum  ba- 
bituros,  si  reiiquias  sibi  daret.  Gum  itaque  sspe- 
dictus  Q.  tam  pro  inquirendis  et  habendis 
prflenomiuatis  reliquiis,  quam  pro  exaltitione  et 
honore  vestrs  eoclesiaB  semper  fuerit  sollioitus  et 
attentus,  et  post  ipsas  habitas  relinquens  qaidquid 
honoris  et  boni  habebat  Gonstaotinopoli,  qui  pro- 
fecto  custodiam  cantorisB  in  ecclesia  sanctorum 
XL  martyrum,  qus  una  est  de  majoribns  triginta 
prsposituris,  et  custodiam  aiteriiis  prepositurs 
quam  de  triginta  in  ipsa  urbe  babebat,  multosqae 
alios  postponens  honores,  ut  posset  tantum  obse- 
quium  ecclesiaB  vestrs  impendere,  ad  eam  ipsas 


memoratas  ad  vestram  ecclesiam,  qucB  in  bonore  n  praBclaras   reliquias  defereudo  ad  vos,  omnibos 


prsnominati  fabricata  est  martyris,  deferendas. 
Nos  aatem  ut  de  ipsis  reliquiis  plene  certiQcari 
poesemus,  accedentes  ad  domum  episcopi  in  qua 
erant  e«dem  reliquiflB,  cum  multis  aliis  titulum 
Bubscriptus;  Grecis  litteris  in  argento  ipsi  capiti 
eircamducto,perquemdam  monacbum  familiarem 
noetrum,  peritum  Grecis  litteris,  coram  nobis  legi 
fecimus  diiigenter,  et  comperto  in  veritate  quod 
ipsios  marlyris  essent  reliquis,  preefato  Gualoni 
presbytero,  pro  ecciesia  vesira  concessimus  et  de- 
dimuB  lasta  manu,  utpote  qui  ad  ipsius  honoris 
aogmentam  inveniri  cupimus  promptiores.  Idem 
etiam  Gualo  se  ipsum  et  nos  volens  magis  super 
eo  oertiflcare,  quemdam  presbyterum  N.  nominCy 


omissiSy  cum  gaudio  et  tanto  patrono  vestro  stu- 
duerit  remeare,  ipsum  autem  devotum  filiam  et 
ecciesiaB  vestrsB  membrum  utile  fratemitati  vestrs 
duximus  pro  bu«  devotionis  ac  probitatis  merito 
propensius  commendandum ,  quatenns  eumdem 
pro  tanto  in  posterum  utili  ac  memorando  ecclesis 
nostrffi  per  ipsum  collato  obsequio  afTectuosius  di- 
ligentes,  taliter  ejus  laborem  et  studium  remune- 
rare  curetis,  ut  idem  ex  devoto  6at  devotior,  ao 
alii  ejus  animati  exemplo  ad  obsequiorum  ecoleBis 
vestr®  porlanda  onera  fortius  accingantur.  Nos 
vero  secundum  ea  que  vidimusetaudivimus,  veri- 
tati  testimonium  perhibentes,  rogamus  in  DominOy 
ut  prenominatas  reliquias  cum  honoris  reverentia 


boni  testimonii  virum,  ad  ad  presentiam  nostram  p  «*  omnimoda  devotione  susoipientes,  inler  cetera 
duxit,  qui  in  verbo  veritatis  coram  nobis  asseruit,  ^  q"«  P^^^^ios*  «''8«  ^«8  habentur,  velitis  habere  pr«- 


qaod  oum  qaidam  abbas  et  monachi  Greci,  qui 
erant  in  quodam  monasterio  sub  vocabulo  ipsius 
martyriB  fabricato,  caput  sancti  Mammetis  vidis- 
senty  cum  magna  reverentia  iacrymantes  ante  ipsaB 
reliquias  prooiderant,  supplicantes  ipsi  G.  presby- 
tero,  ot  eas  in  ecclesia  saa  mererentur  babere,pro 
ipsis   mnltam  pecaniam  promittentes.  Ad  hujus 
eliam  rei  migorem  inquisitionem,  quemdam  cleri- 
cum  famiiiarem  nostrum  cum  ipso  G.  et  presbyteru 
memorato,adidem  monasterium  curavimus  desti- 
nare,  qui  nobis  veridica  relalione  narravit,  quod 
abbaa  et  fratres  prsdicti  monasterii  sibi  dixerunt, 
quod  ilin  reliquis  quas  presbyter  G.  penes  se  ha- 
bebaty  beati  martyris  Mammetis  erant,  que  per 


cipue  chariora,  gratum  Deo  et  ipsi  acceptum  pr« 

bentes  martyri  famulalum,  nobis  quoque,  qui  pro 

exaltatione  vestrie  ecclesie  semper  soliiciti  fuimus 

et  iniendimus  laborare,   participinm   orationam 

vestrarum    reddatis,    et    ad    memoriam    nostri 

habendam  nomen  nostram  in  vestro  Kalendario 

subscribatis. 

XGII. 

Ad  abbatem  el  ftalres  monasterii  Loci-Dei.  —  E(h 
rum  privilegia  con^rmat, 

(Anno  1205.  Rome,  ap.  8.  Petrum,  Jan.21.) 

[LAifOEBEGK,  Script,  rer.  Danic.  VIII,  182.] 

IifNOCEimus  episcopus,   servus  servorum    Dei, 
dilectis  filiis  abbati  monasterii  Loci-Dei,  ejusqae 


,  ^  -_  __  ,  ^  ri '  " — ^ — 

quemdam  calogerum,  :d  est  bonum  sonem,  mona-  ^  fratribus  tam  prssentibus  quam  futuris  regularem 

ehum  videlicet  de  terra  illa  in  qua  martyr  ipse      vitam  profeBsis,  etc. 


passoB  faerat,  cum  aiiis  reliquiis  quatuor  sancto- 
rum  Constantinopolim  fuerant  deportate.  Gui  ca- 
iogero  cogitanti  ubi  posset  ipsas  reliquias  honori-* 
fioe  collocare,  ipsis  monachis  asserentibus  datum 
eat  in  Bomno  responsum,  ut  ad  ecclesiam  B.  Mam- 
metis.que  Bumptibas  Ysachii  imperatoris  Constan- 
tinopolitani  de  novo  tunc  fabricabatur,  eas  porta- 
ret,  nec  iaboraret  aliam  ecclesiam  fabricare.  Qoi 
etiam  monacbi  coram  predioto  clerico  nostro, 
ipai  G.  attentiuB  sapplicarunt,  ut  ipsas  reliquias 
porlarei  ad  Boam  novam  eociesiam,  qaia  parati 


Religiosam  vitam  eligentibus,  apostolicom  con* 
venit  adesse  presidium,  ne  forte  cujuslibet  teme- 
ritatis  incursus,  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut 
robur,  quod  absit  I  sacre  religionis  infringat.  Ea- 
propter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris  justis  po- 
stulationibus  clemsDter  annuimus,  et  prsefatum 
moaasterium  Loci-Dei,  in  quo  divino  raancipati 
estis  obsequio,  sub  beati  Petri,  et  nostra  prote- 
ctione  suscipimus,  et  praesentis  scripti  privilegio 
communimus.  In  primis  siquidem  statuentes,  ut 
ordo  monasticus,  qui  secandum  Denmi  et  beati 


135 


AD  INNOCBNTD  UI  RBQB8TA 


136 


benedioti  Regulam  atqae  iastitutioDem  Cistercien-  A 
sium  fratrum  in  eodem  monasterio  institutus  esse 
dignosoitur,  perpetuis  ibidem  temporibus  inviola- 
biliter  observctur.  Preterea  quascunque  posses- 
siones,  quocunque  bona  idem  monasterium  in 
prssentiarum  Juste  ac  canonice  possidet,  aut  in 
futurnm  conceaaione  pontificum,  largitione  regum 
vel  principum  oblatione  fldelium,  aeu  aliis  justis 
modis,  prsstante  Domino,  poterit  adipisci,  firma 
vobis  vestrisque  successoribus,  et  illibata  perma« 
neant.  In  quibus  besc  propriis  duximus  vocabulis 
exprimenda  : 

Locum  ipsum,  in  quo  prsfatum  monasterium 
situm  est  cum  omnibus  pertinentiis  suis.Ecclesiam 
de  Logum  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  quam 
idem  monasterium  antequam  Cisterciensium  fra-  £ 
trum  instituta  susciperet,  possidebat.  Donationes 
factas  vobis  a  Radulpbo  Ripenai  episoopo  funda- 
tore  looi  ejusdem,  Stephano  et  Omero  successo- 
ribus  ejus.  Quidquid  videlicet  pertinebat  in  posses- 
sionibus  ad  episoopatum  Ripensem  in  parochia 
Loegum  et  Seem.  Possessiones  etiam,  quas  Omerus 
Ripensis  episcopus  in  Ginnegardth  monasterio  ve- 
stro  concessit,  oum  terris,  nemonbus,  pratis.aquis, 
molendinis,  pascuis  et  aliis  libertatibus  et  immu- 
nitatibus  suis.  Decimas  de  Logumherret.  Gonces- 
sionem  faotam  vobis  a  Ripensi  episcopo  quidquid 
pertinebat  ad  eum  in  decimis  in  Gramherret,  et  de 
Ravenstorpherret  :  decimas  quoque  de  Buldorp 
vobis  a  Walpemaro  Slessuiceosi  episcopo  assigna- 
tas.  Bt  tres  mansos  terres  in  Hargbby.  Sane  labo-  p 
rum  vestrorum,  quos  propriis  maoibus  et  sum- 
ptibus  colitis,  tam  de  terris  cultis,  quam  incultig, 
aive  de  hortis  et  virgultis,  et  piscationibus  vestris, 
vel  de  nutrimentis  animalium  vestrorum,  nullus  a 
vobia  deoimas  exigere  vel  extorquere  prssumat. 
Lioeat  quoque  vobis  clericos  vel  laicos  liberos  et 
abaolatos  e  seoulo  fugientes  ad  conversionem  reci- 
pere,  et  eos  absque  contradiotione  aliqua  retinere. 
Prohibemus  iosuper,  ut  nulli  fratrum  vestrorum 
post  factam  in  monasterio  vestro  professionem  fas 
sit  sine  sui  hbbatis  iicentia  de  eodem  loco  disce- 
dere.  Discedentem  vero  absque  communium  litte- 
rum  vestrarum  cautiooe,  nullua  audeat  retinere. 
Quod  si  quis  forte  retinere  prflssumpserit,  licitom 
vobis  sit  in  ipsos  monaobos  vel  conversos  regula- 
rem  sententiam  promulgare.  lilud  districtius  inhi-  D 
bentes,  ne  terras,  seu  quodlibet  beneHcium  ecclesin 
vestrie  collatum  liceat  alicui  personaliter  dari,  sive 
aiio  modo  alienari  absque  consensu  toliuscapilull, 
vel  mijoris  aut  sanioris  partis  ipsius.  Si  quas  vero 
donationes  aut  alienaliones,  aliter  quam  diotum 
est,  factae  fuerint,  eas  irritas  esse  censemus.  Ad 
hffic  etiam  prohibemus,  ne  aliquis  monachus  sive 
conversus  sub  professione  vestrfle  domus  astrictus, 
sine  consensu  et  licentia  abbatis  et  majoris  partis 
capituli  vestri  pro  aliquo  fidejubeat,  vel  ab  aliquo 
peouniam  accipiat  mutuo,  ultra  pretium  capituli 
vostri  providentia  conatitutum,  nisi  propter  mani- 


festam  domus  vestr»  utilitatem.  Quod  ai  facere 
forte  prffisumpserit,  non  teneatur  oonventus  pro 
bis  aliquatenus  respondere.  Lioitum  preterea  tiit 
vobis  in  causis  propriis,  sive  civilem,  sive  crimi- 
nalem  contineant  quastionemy  fratrum  vestrorum 
testimoniis  uti,  nepro  defectu  testium  jus  vestrum 
in  aliquo  valeat  deperire.  Insuper  auotoritate  apo- 
stolica  inhibemup,ne  ullus  episcopus  vel  alia  qua- 
libet  pcrsona,  ad  synodos,  vel  conventus  forensea 
vo8  ire,  vel  judicio  s^culari  de  vestra  propria  sub- 
atantia,  vel  possessionibus  vestria  suhjacere  com- 
pellat,  nec  ad  domos  vestras  causa  ordines  eele- 
brandi,  causas  tractandi,  vel  conventus  aliquoa 
publicos  Gonvocandi,  venire  prffisumat,  nec  regu- 
larem  electionem  vestri  abbatis  impediat,  aot  de 
instiluendo  vel  removendo  eo,  qui  pro  tempore 
fuerit,  contra  statuta  Cisterciensis  ordinis,  se  ali- 
quateuus  intromittat.  Si  vero  episcopus,  in  cigui 
parochiH  domus  vestra  fundata  est,  cum  humili- 
tate  ac  devotione,  qua  convenit  requisitus,  snbsti- 
tutum  abbatem  benedicere^etaliaqus  ad  officium 
episcopale  pertinent  vobis  conferre  renuerit,  lici- 
tum  sit  eidem  abbati  si  tamen  sacerdos  fuerit, 
proprios  novitios  benedicere,  et  alia  qus  ad  offi- 
cium  pertinent  exercere,  et  vobis  omnia  ab  alio 
episoopo  percipere,  quae  a  vestro  fuerint  indebita 
denegata.  Illud  adjicientes,  ut  in  recipiendis  pro- 
fessionibus,  que  a  benedictis  vel  benedicendis  ab- 
batibus  exhibentur,  ea  sint  episcopi  forma  et  ez- 
pressione  contenti,  qus  ab  origiocordinis  noscitur 
instituta,  ut  scilicet  abbates  ipsi,  salvo  ordine  auo, 
profiteri  debeant,  et  contra  statuta  ordinis  sui 
nullam  professionem  facere  compeilantur.  Procon- 
Becrationis  vero  altarium,  vel  ecclesiarum,  sive 
pro  oleo  sancto,  vel  quolibet  ecclesiastico  aacra- 
roento,  nullus  a  vobia  sub  obtentu  consuetodinis, 
vel  alio  modo  quidquam  audeat  extorquere,  sed 
b«o  omnia  gratis  vobis  episcopus  diceoesanus  im- 
pendat.  Alioquin  liceat  vobis  quemcunque  malue- 
ritis  catholicum  adire  antistitem,  communionem 
et  gratiam  apostolice  sedis  habentem,  qui  nostra 
fretus  auotoritate.  vobis  quod  postulatur  impendat. 
Quod  si  sedes  dioecesani  episcopi  forte  vacaverit. 
interim  omnia  ecclosiastica  sacramenta  a  vicinia 
episcopis  aocipere,  libere  et  absque  contradictione 
possitis,  sio  tamen,  ut  ex  hoc  in  posterum  propriis 
episcopis  nullum  prejudicium  generetur.  Quia  vero 
interdum  propriorum  episcoporum  copiamnon  ha- 
betis,  si  quem  episcopum  Romans  sedis  (ut  dizi- 
mus)  oommunionem  habentem,  et  de  quo  plenam 
notitiam  babeatis,  per  vos  transire  contigerit,  ab 
eo  benedictiones  vasorum  et  vestium,  consecra- 
tiones  altarium,  ordinationes  monachorum  aucto- 
ritate  apostolicn  sedis  recipere  valcatis.  Porro  si 
episcopi,  vel  alii  eccleaiarum  rectores  in  monaste- 
rium  vestrum,  vel  personas  inibi  constitutas  sut- 
pensionis,  excommunicationis,  vel  interdicti  aen- 
tentiam  promulgaverint,  sive  etiam  in  meroenarioa 
veatroa,  pro  eo  quod  decinus  non  aolvititi  rivo 


137 


SUPPLBMBNTUll.  —  AN.  1205. 


198 


aliqna  oooasione  eoram»  qu«  ab  apostolica  beni-  A      Subscripsit  papa  oum  episoopia  suis  et  cardi- 

gnitate  sunt  vobis  indulta,  seu  benefactores  ve-      nalibus. 

8tro8,  pro  eo  quod  vobis  aliqua  benedcia  vel  ob- 

8eqaia  ex  charitate  praBstiteriot,  vel  ad  laborau- 

dum  adjuverint,  in  iiiis  diebus  in  quibus  vos  la- 

boratis  et  alii  feriantur,  eamdeoi  sententiam  pro- 

tulerint,  ipsam  tauquam  conlra  apostoiicffi  sedis 

iodulta  prolatam  duzimus  irritaudam,  nec  litlerffi 

illa  Ormitatem  babeant,qaas  tacilo  nomine  Cister- 

ciensis  ordinis,  et  contra  tenorem.  apostolicorum 

privilegiorum  constiterit  impetrari.  Prsterea  cum 

commune  terr»  interdictum  fuerit,  liceat  vobis 

nibilominus  in  vestro  monasterio,  exclusis  excom- 

muDicatift  et  interdictis,  divina  onicia  ceiebrare. 

Faci  quoque  ac  tranquiliitati  vestrs    paterna  in 


XCIII. 

Ad  abbatem  (32)  5.  Vincentii  Silvanedenns^  ijusque 
fiatres.  -^  Ecclesix  de  Alvers  possessionem  ipsis 
con/irmat. 

(Anno  1205.  Romas,  ap.  S.  P^trum,  Jan.  23.) 

[£x  Archivio  monasterii  8.  Vincentii  Silvanecten- 
sis,  absque  numero.  Br£q.  ibid.^  p.  1129.] 

Solet  aonuere  sedes  apostolica  piis  votis,  et  bo- 
nestis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im- 
pertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
justis  postuiationibus  grato  concurrentes  assensu. 


Ecclesiam  de  Aivers  cum  pertinentiis,  iibertatibas 
posterum  sollicitudine  providere  volentes  auctori-  et  immunitatibus  suis,  sicut  eam  juste  ao  pacifioa 
tate  apostolica  prohibemus,  ut  infra  clausuras  lo-  '^  possidetis,  auotoritate  vobis  apostolioa  oonfirma- 


eorum,  seu  grangiarum  vestrarum,  nuUus  rapi- 
nam,  seu  furtum  facere,  ignem  apponere,  sangui- 
nem  lundere,  bominem  temere  capere,  vel  interil- 
cere,  seu  vioientiam  audeat  exercere.  Praeterea 
omnes  lil>ertate8  etimmunitatesaprsdecessoribus 
Dostri»  Romanis  pontificibus  ordini  vestro  conces- 
sas,necnon  et  libertales  et  exemptiones  sscularium 
exaotiooam,  a  regibus  et  principibus,vel  aliis  fide- 
libos  rationabiliter  vobis  indultas,  auctoritate  apo- 
Btuiica  conOrmamus  et  prosentis  soripti  privilegio 
eommunimus. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum  li- 
eeat  prsfatum  monasterium  temere  porturbare,aut 
ejus  possessiones  auferre,  vel  ublata  retinero,  mi- 
nuere,  seu  quibusiibet  vexationibus  fatigare,  sed  C 
Odinia  integra  conserventur,  eorum,  pro  quorum 
gobernatione  ac  sustentatione  concessa  sunt  usibus 
omniinodis  profutura.  Salva  sedis  apostolicss  au- 
etoritate,et  in  prsdicta  Ecclesia  dioecesani  episcopi 
canonica  justitia.  8i  qua  igilur  in  futurum,  eccle- 
siastica,  sscularisve  persona  banc  nostrs  cunsti- 
tionis  paginam  sciens  contra  eam  temere  venire 
tentaverit,  secundo,  tertiove  oommonita,  nisi  rea- 
tum  suum  congrua  satisfactione  corrcxerit,  pote- 
statis,  honorisque  sui  careat  dignitate,  reamque  se 
divino  judicio  existere  de  perpetrata  iniauitate 
cognoscat,  ot  a  sacratissimo  corpore  ao  saoguine 
Dei,  et  Domini  Redemptoris  nostri  Josu  Cbristi 
aHena,atque  in  extrcmo  examinedistricts  subjaceat 

altioni.  Cunctis  autem  eidem  loco  sua  jura  ser-  [) 
vantibua,  sit  paz  Domini  nostri  Jesu  Christi  qua- 

tenus  et  hic  fructum  bonae  actionis  percipiant,  et 

apad  districtum  judicem   pramia  sterns   pacis 

inveniant.  Amen. 
Datam    Roms   apud  8.    Petrum    per  manum 

Joannis  Sancte  Maris  in  Co&medyn  diaconi  car- 

dinalis,  S.  Romans  Ecclesis  cancellarii,  xu  Kal. 

Februarii,  indictione  vii,  Incarnationis  Dominic® 

anno  1205,   pontificatus  vero  domini  Innocentii 

papa  III  anno  ootavo. 


mus,  et  prffisenlis  soripli  patrocinio  oommunimas. 
Nulli  ergo  omnino  bominum  liceat  banc  paginam 
nostrffi  oonfirmationis  infringere,vei  ei  ausa  teme- 
rario  contraire.  Si  quis  autem  boo  attentare  prn- 
Bumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei,  et 
beatorum  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejus,  se  no- 
verit  incursurum. 

Datum  Rom»,apud  Sanctum  Petrum,x  Kalendas 
Februarii,  pontificatus  nostri  anno  septimo. 

XCIV. 

Ad  archiepiscopos,episcopos.  eto.,ad  quos  liiterxistm 
pen^enerint.  —  Ut  abbates  et  fratres  Prsemonsira' 
tensis  ordinis  adversus  malefactores  et  molesiatO' 
res  tueantur  ac  defendant. 

(Anno  1205.  Rome,  ap.  S.  Petrum,  Jan.  21.) 

[EpistoJam  hanc,  seu  potius  bullam,  edimas  ad 
fidem  apogriphi,  quod  ex  archivio  abbatiae  Ca- 
pellffi  ad  Plancas  diligenter  exscriptum  in  Char- 
tophylacio  nostro  reposuit  D.  Bincourt.  Ad  cal- 
cem  apographi  notulam  istam  adsoripsil : «  Ladite 
bulle  sur  parchemin,en  assez  mauvais  etat,por- 
tant  huit  pouces  de  bauteur  sur  neuf  pouces 
quatre  lignes  de  Pargeur,  repli^e  par  le  bas  de  dix 
lignes  pour  recevoir  un  iacsdesoie  rouge  etjaune 
aprds  lequel  est  attacb^  un  plomb  de  quinze  li- 
gncs  cn  tou<;  sens  repr^sentant,  d'un  t6t^,  les 
apdtres  saint  Picrrc  et  saint  Paul,  et  de  Tautre 
est  6crit  :  INNOCENTIUS  PP.III.i  —  «  Jesoussi- 
gn6,  religieux,  b^n^diotin,  archiviste  de  rabbaye 
de  Monstier-Ramey,  d^put^  k  la  recherohe  des 
chartes  et  monuments  concernant  ledroitpablio 
et  rUistoire  de  la  monarcbie  frauQaise,  certifie 
la  pr^sonte  tir6e  da   cbartier  de  rabl^aye  de  la 
Cbapelle-aux-Planches,  par  moi  collation6e,6tre 
conforme  h  son  original,  A  ladite  chapelle,  le  7 
f6vrier  1789.  SignS  :  D.  Brincourt.  »  Et  hoc  qui- 
dem  viri  doctissimi  teslimonium  hic  referendum 
nobis  esse  censuimus,  eo  magis  quod  bulla  ista 
cffiterorum  h ujusmodi ab Innooentio concessorum 


l 


(32)  Vide  ad  EpUtolam  Appendicis  hajag  Lxxznr,  not. 
Paiboi..  GGXVU. 


139 


AD  INNOCBNTn  IH  REGBSTA 


110 


privilegiorum  stylom  sapere  forsaQ  non  videbi-  A  prium;  si  vero  unius  claustri  fraterin  fratrem  aU 


tur.  BafeQ.  ibid.,  p.  il30.] 

Non  absque  dolore  cordi9,et  plurima  turbatione 
didicimus,  quod  ita  in  plerisque  partibus  ecclesia- 
stica  censura  di88olvitur,et  canonicfls  sententiae  se- 
veritas  enervatur,  ut  viri  religiosi,  et  hi  maxime, 
qui  per  sedis  apostolicflB  privilegia  majori  donati 
8unt  libertate,  passim  a  malefactoribus  suis  inju- 
rias  sustineant  et  rapinas  ;  dum  vix  inveniKtur !  qui 
congrua  illis  protectione  subveniat,  et  pro  fovenda 
pauperum  innocentia  se  murum  defensionis  oppo- 
nat.  Specialitcr  autem,  dilecti  filii,  abbates  et  fra- 
tres  Prffimonstratensis  ordinis,tam  de  frequentibus 
ix^uriis  quam  de  ipso  quotidiano  defectu  justitiflB 
conquerentes,  universitatem  vestram  litterispetie- 


terius  claustri  h^jusmodi  praesumpserit  violentiam 
exercere,  per  injuriam  passi  et  inferentis  abbates 
absolulionis  beneflcium  a88equantur,eliamsieorum 
aliqui,  prius  quam  habitum  reciperent  regularem, 
tale  aliquid  commiserint,  propter  quod,  ipso  acta, 
in  sententiam  excommunicationis  incurris8ent,ni8i 
eicessus  ipsorum  esset  difQcilis  et  enormia.utpdte 
si  esset  ad  mutilationem  membri,  vel  sanguinia 
effusionem  processum,  aut  violenta  manua  in  epi- 
scopum,  vel  abbatem  injecta,  cum  exceseus  tales 
et  similes,sine  scandalo  nequeant  pr{Bteriri.8ivero 
in  clericos  ssculares  manus  injecerint,pro  vitando 
scandalo  mittantur  ad  sedem  apostolicum  absol- 
vendi.  Villas  autem  in  quibus  bona  prfledictorum 


runt  apostolicis  cxcilari,  ut  ita  videlicet  pro  eis  in  ^  fratrum  vel  hominum  suorum  per  violentiam  dc- 
tribulationibus   suis   contra   malefactores  eorum      tenta  fuerint,  quamdiu  ibi  sunt,  interdicti  senlen- 


prompta  debealis  magnanimitate  consurgere,quod 
ab  angustiis  quas  sustinent,  et  pressuris  nostro 
possintprflBsidio  respirare.  Itaque,  universitati  ve« 
strflB  per  apostolica  scripta  mandarous,atquepraeci- 
pimus,  quatenus  illos  qui  possessiones,  velresseu 
domos  prflBdictorum  fratrum,vel  hominum  suorum 
irreverenter  invaserint,  aut  ea  injuste  detinuerint 
qufle  praedictis  fratribus  ex  testamento  decedentium 
relinquuntur,seu  in  ipsos  fratres,contra  apostolicflB 
aedis  indulta,  sententiam  excommunicationis,  aut 
interdicti  prflesumperint  promulgare,  vel  decimas 
laborum  seu  nutrimentorum  ipsorum^spretis  apo- 
stolicflB  sedis  privilegiis,extorquere,monitione  prae- 
missa,  ai  laioi  fuerint,  publice  candelis  accensia 


tiae  supponatis. 

Datum  Homae,  apud  Sanctum  Petrum,  ix  Kalen- 
das  Februariiy  pontifioatus  nostri  anno  septimo. 

XCV. 

^d  abbatem  (33),  et  conventum  S.  FincetUii  Laudu* 
nensis,  Confirmatio  bonorum. 

(Anno  1205.  Romffi  ap.  S.  Petrum,  Jan.  26.) 

[Ex  Archivio  monasterii  S.  Vincentii  LaudunensiSy 
Fascicul.  Bullx  et  Privitegia  20,  ch.  8.  Bi£q.. 
ibid.,  p. -1131.] 

Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filii,  abbati  et  conventui   monasterii   SaQcti 


excommunicationis  sententia   proferatur ;  si  vero  C  Vincentii  Laudunensis^salutem  et  apostolicam  be- 
clerioi,  vel  canonici  regulares,  seu  monachi   fue-      nedictionem. 


rint,  eos,  appellatione  remota,  ab  officio  et  benefi- 
ciis  suspendatis,  neutram  relaxaturi  sententiam, 
donecprflBdictis  fratribusplenariesatisfaciant^ettam 
laici  quam  cierici  saeculares,  qui  anathematis  vin- 
culo  fuerint  innodati,  pro  injectione  manuum  vio- 
lenta,  cum  litteris  dicecesani  episcopi,  ad  sedem 
apostolicam  venientes,  ab  eodem  vinculo  merean- 
tur  absolvi.  De  monacbis  vero  et  canonicis  regula- 
ribus  id  servetur,  at  si  ejusdem  claustri  fratres 
manus  in  se  injecerint  vioientas,per  abbatem  pro- 


Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis,  et  ho- 
neslis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im- 
pertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
justispostulationibus  grato  conourrentes  assensu, 
altare  de  Bavi  (34),  cum  appendiciis  suis ;  altare  et 
medietatem  GaseB  de  Marli  (35),  cum  appendiciis 
suis:  ecclesiam  de  Lescheriis  (36) ;  villam  qufledici* 
tur  Tile  (37) ;  furnos,medietatem  molendinorum,et 
nundinas  annuas  (38)  de  Lescheriis ;  altare  et  mo- 
dium  frumenti,  in  deitima  de  Yrun  (39)  ;  allflLre  de 


(33)  Erat  ille  Hugo,  qui  monasterio  S.  Vincentii 
Laudunensis  prflefuit,  ab  anno  1174,  usque  ad  an- 
num  1205,  quo  obiit  xvi  KalendasSeptembris.Vid. 
Gatt.  ChrUt,  Nov,,  tora.lX,  col.  580. 

Gallica  locorum  in  hac  bulla  recensitorum  nomi- 
na,  prout  a  cl.  D.  Grenier,  ad  calcem  Apographi 
quod  in  Ghartophylaoio  nostro  rep08uit,affixa  sunt, 
hic  adjungcre  operae  pretium  existimavimus ;  non- 
nulla  vero,ex  Nova  Gallia  Ghristiaoa,  adjunximus. 

(34)  Baviy  viilage  du  c6t6  de  Guise,  qui  est  in- 
connu. 

(35)  A/ar/i,villagedu  m6me  c6t6,sur  la  rivegau- 
che  de  rOise,  en  Tieracbe. 

Balduinus  ((/e /{^5^,  seu  de  Retel)^  dictus  piflB 
memoriflB  in  tabuli8,obtinuitanno  1146,  ab  episco- 
po  (Daudunensi,BarthoIomaio)  altare  de  Marla,cum 
decimis  Montis-acuti,  Loisiaci  et  Berniaci.   Nov. 


Galt,  Christ,,  tom.  IX,  col.  578. 
D     (36)  De  Lescheriis  (Leguielle8),village8ar  Ja  gau- 
che  du  chemin  do  Guise  k  G&teau-Gambrteis. 

Anno  1132,  Burcardus  de  Guisia,  cum  Adelide 
uxore,  fiJia  Balduini  de  Suppeio,  castri  Lescbarii 
domino,  loci  bujus  coUegium  mutavit  in  Gellam  8. 
Vincentio  subjectam.  Nov.  Gatt.  ChrisL,  tom  IX, 
col.  578. 

(37)  Titesy  village  du  m6me  c6t6,  inconnu. 

(38)  Anno  il71,Galterus(Abba8  S.Vincentii  Laa- 
dunensisXillloctiduanasnundinaBLeschetiisinsti- 
luit,  in  festo  S.  Joannis  BaptistflB,  et  Jacobum  de 
Guisialociadvocatum  emolumenti  fecit  participem 
Nov.  Gatt.  ChriAt.,  tom.  IX,  eol.  579. 

(39)  Yrun  (Yron),  autre  village  *ur  un  petitruia- 
seau,  qui  traverse  le  chemin  de  Guise  k  Landre- 
cies. 


14i 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  4205. 


442 


Oalcelon  (40);  altpre  Sancti  Gormani  (44),  et  vae  A  quem  Idem  Simon  dedit  pro  dote  altaris  ejusdem 


onum  in  decima,cum  illis  paroctiianis  qui  talliam 
et  furcara  in  pratis  debent  doTr.ino  Lescheriensi ; 
apnd  Fasti  (42},cen8um  sepiuaginta  solidorum  bo- 
na  monet»,  apud  Vileires  (43).  redditus  vill®,  et 
in  terragio  vasa  quinque,  in  decima  vero  duo;  ec- 
clesiam  Sancti  Joannis  de  Vendolio  (44),  et  totam 
ejusdem  vill®  decimam  cum  ecclesia  parochiali  de 
LirJfcnte  (45),  et  capella  Leprosorum ;  decimam 
SanctiNicolaideBosco,sub  constituto  trecensu  (46) ; 
capellam  Sancti  Potri;  decem  solidos  bonas  mone- 
ts  in  molendinis  deVendolio;terram  deBuschoitt, 
cultam  et  incullam ;  somariuiu  unum  quotidie  de 
nemore  mortuo,  cnm  uno  serviente,  de  nemoribus 
dcmini  de  Vendolio,Wionagium  pcr  totam  ejas  ter- 
ram  libernm  ;  apud  Mayoc  (47),  duos  modios  fru-  n 
menti  in  decima;deoimam  culturarum  et  terrarum 
vestrarnm  de  Lambesch  (48),  et  Girisi  (49) ;  villam 
Oormicurt  (50),cum  omnibus  appendiciis  suis ;  in 
eadem  vilia,  decimam  quam  ab  ecclesia  Sancti  Pe- 
tri,  sub  censu  sexdecim  denariorum,  tenetis ;  Ga- 
sam  de  Orgival,  cum  appendiciis  suis;  ecolesiam 
Sancti  Juliani  de  Nova  Villa  (5l),duo  vasa  in  deci- 
ma  casas  ejusdem  villae,  molendinum,  vetus  viva- 
rium,  pratum  sub  eodem  vivario  situm,  et  plantam 
super  idem  vivarium,cum  decima  quarumdam  ter- 
rarum  et  vinearum;  decimam  cuUurarum|quarum- 
dam  Simonis,  apud  Gamoliam  (52),  ot  apud  Vi- 
leirs  (53)y  ante  turris  Gastrum,  cum  portione  deci- 
ma   ejusdem  villffi,  medietatem  caponum,  quos 


Villffi,  tcrram  quro  idem  Simon  emit  apud  Ger- 
ni  (55)  ab  hffiredibus  Odonis  Laudunensis,  soma- 
rium  unum  quotidie  in  Bosco  de  Bruni,  ad  usua- 
gium  monachorum  de  Nova  Villa  (56),  totam  ter- 
ram,quam  Glarembaldus  de  Oilli,  apud  Dormicurt 
possidebat,  ad  terragium  deoimffi  gerbffi,  in  perpe- 
tuum  vobis  concessam;  ecclesias  de  Firmitale,  cum 
appendiciissuiSytredecimumomniumbonorumeJuiB 
dem  castri,  sex  modios  frumenti  in  molendinis  ip« 
sius  castri;  unum  modium  frumenti,  et  duos  mo- 
dios  vinatici,  et  decem  capones  de  redditibus  Go- 
berti  junioris,  de  Firmitates  (57),  a  parocbiania 
ourtis  de  Ferrieres,  cum  minuta  decima,   et  parta 
majoris  qu»  vos  contingit;  apud  Moncels  (58),  tres 
modios  frumenti  pro  molendinis,  censu.  terragio, 
et  nemore,  quffi  vos,  et  dominus  Villffi  communia 
habetis  in  eadem  viIIa;oensum  quinque  solidorum, 
apud  Montiniacum  (58) ;  septem  modios  frumeuti, 
pro  terra  vcstra,  quem  tenet  hffires  quondam  Ar« 
nulfl  militis  apud  Ghevesne;unum  modium  frumen- 
ti,  apud  Moncels  super  Seram  (60);  allodium  San- 
cti  Quintini  (Gl),sub  censu  triginta  solidorum;  apud 
Meschuman  (62),  terram  Joannis  Pictffi,  quam  a 
monasterio  Humolariensi,sub  censu  quatuor  soli- 
dorum,  tenetis,  et  terram  qu®  dicitur  Vallis  San- 
ctffi  Mariffi,  quam  ad  sextam  garbam  tenetis ;  in 
curte  Mechumffi,vicecomitatum,oum  omnibus  per- 
tinentiis  suis ;  majoriam  de  Acheri  (63);  unum  mo« 
dium   frumenti  in  eadem  villa;  apud  Tumbel- 


idem  Simon,  apud  Ploiart  et  Arenoi  (54),  percipie-      lam  (64),  unum  Modium  frumenti,  et  unum  aveno; 
batiQ  redditu;apud  Novam  Villam,campum  unum,  ^  apud  Hortincort  (65),  exclusam,  sicut  a  molendino 


(40)  Dulcelon  (inconnu). 

(41)  Sancti  Germani  (Saint-Germain),  village  au- 
deasus  de  Guise,  entre  le  ohemin  de  Buhain  et  la 
rivi^re  d^Oise. 

(42)  Faiii  (Fati),  autre  village  k  Test  de  Guise, 
Bur  la  rive  gauche  de  rOise. 

(43)  Viieires ( Villier8l6s-Guise),autre sur la droite 
du  chemin  de  Landrecy. 

(44)  De  Yandolio  (Vendeuil),  bourg  dont  il  a  6i6 
parl6  ailleurs. 

Anno  1088,  Ratbodus,  episcopus  Noviomensis, 
altare  S.Joannis  Baptist8e,situm  ante  castrum  Yen- 
dolium  ad  Isaram  amnem,conoessit,ut  Fratres  sub 
norma  S.  Benedicti  Deo  miiitaturos  ibi  constitue- 
ret.  Nov.  Gail.  ChrisL,  tom   IX,  ool.  576. 

(45)  De  Linifonie  (Li£fontaine). 

(46)  Anno    1163,  Galterus   (XIH),  S.   Vincentii  r. 
Laudunensis  Abba8,Montis-acuti  molendinum  ces- 
sit  in  feodum,  comparavitque  decimam  de  Vendo- 
lio  8ub  quodam  censu  ab  ecclesia  S.  Nicolai  in  Sil- 
va.  Ibid.,  col.  579.  G, 

(47)  Mayoc^  autre  village  entre  la  riviere  d^Oise  et 
le  chemin  de  la  P6re  k  Ribemont. 

(48)  Lambeuh  (Lambais),  ferme  sur  la  gauche 
du  chemin  de  la  F&re  k  Saint-Quentin. 

(49)  Ciriti  (Gerisy)  ibid,  au-dessus  de  LiCfontaine. 

(50)  Darmicurt  (Dormicourt),  ferme  pr^s  Marle. 
Anno  1147.  Balduinus  de  Retest,  seu  de  Retel  (XI) 

S.  Vincentii  Laudunensis  Abbas,  obtinuit  alodium 
domicuris,  od  ierrarum  nonas  garbas,  a  Bartholo- 
maeo  quodam  equite.  Nov.  Gail,  Christ.,  tom.  IX, 

eol.  578. 

(51)  Nova-viHay  Neuvilley  prto  Cbameuille. 


(52)  Apud  Camoiiam  (GhamouiIIe),viIlage  du  Lao- 
nois,  dont  il  a  6tc  parU  dans  d^autres  notices. 

Aono  1140,  Gualterus  comes  dedit  mansum  in 
villa  Camoliffi;  ejusdemque  loci  vicariam,  seu  vice- 
comitatum  concossit  Walbertus  de  Asci.  Nov.  Gall. 
Christ.,  tom.  IX,  col.  570. 

(53)  Viieirs  (Yillers)  inconnu. 

(54)  P/o^arceti4rency,deuxviIlage8  peu  Moignte 
de  Ghamouille. 

(55)  Cerni  (Cerny  en  Laonois),  ibidem. 

(56)  Gellam  NovaBvillas,  versus  Axonam,  ab  Hel- 
luino  Tyrio  creatam  le^imus  tempore  Guillelmi  I, 
duodecimi  abbatis  S.  Vincentii  Laudunensis,  qui 
obiit  pridie  Kal.  Octobr.  an  1156.  (ibid.  B.) 

(57)  De  Firmiiate  (la  Fert6-8urP6ron),  village 
sur  la  rive  gauche  du  P6ron. 

(58)  Uoncels  (Monceau-le-Neuf),  vers  la  source  de 
cette  rivi6re. 

(59)  Apud  Montiniacum  (Montigny-sar-Gr6cy), 
dont  il  a  6t6  parle  ailleurs. 

(60)  Monsels  super  Seram  (Monceaux-Ies-Loups), 
en  degk  de  la  rivi6re  de  S6res,  du  c6t6  de  la  F6re. 

(61)  Atiodium  Sancti-Quintini  (Anguillecourt 
Samt-Quentin),  village  sur  le  droite  du  chemin  de 
la  F6re  k  Ribemont. 

(62)  Mechumam  (M6chame),  ferme  au-dessus  de 
Anguillecourt. 

(03)  Achery  (village  sur  la  rivifere  d^Oise),  entre 
la  F6re  et  Vendeuil. 

(64)  Apud  Tumbeiiam  (la  Tombelle),  hameau  en 
degi  de  Marle. 

(65)  Horlincorij  inconnu ;  mais  ce  lieu  doit  Alre 

au-dessus  de  Marle. 


L. 


143 


AD  INNOCBNTII  III  RBGSSTA 


144 


Teslro  usque  ad  moleadinum  de  recta  extenditur, 
ad  libitum  vestrum  Ormandam;  Majoriam  Viliaris 
sicci  (66),  cum  duobus  modiia  fruaieuti,  dimidia 
domo  lapidea,  medietate  fumi,  el  aliis  pertinentiis 
Buis ;  majoriam  de  Hatencort  (67) ;  majoriam  de 
Gurbis  (68),  cum  omuibus  pertinentiis  suis;  eccle- 
siam  Altimontis  (69),  cum  appendiciis  suis;  eccle- 
^iam  Sauct®  Thomae  (70),cum  appendicis  suis;  vi- 
neam  de  Golomam ;  allodium  de  Buci  (71)  et  de 
Eiu  (72),  quod  dicitur  Guidunis  castellaui ;  decem 
et  octo  modios  frumenli  ad  mensuram  de  Marla, 
quos  vobis  annuatim  debet  ecclesia  Xhenoliensi8(73j; 
aitare  de  Chivi  (74),  cum  appendiciis  suis ;  aitaria 
de  Morenis  (75),  Gortesis  (76),  Fussenis  (77)  et 
Gocci  (78),  cum  appendiciis  suis ;  Furnum  de  Ga- 
molia;  duas  partes  decime  de  Guverni  (79),  tam 
majoris,  quam  minoris ;  tertiam  partem,  tam  ma- 
joris,  quam  minoris  decimae  de  Bievre  (80) ;  allare 
de  Besni  (81);  cum  appendiciis  suis^duodecim  de- 
narios,  quos  vobis  annuatim  canonici  Laudunenses 
in  recognitione  antiqus  con8uetudinis,et  in  recom- 
pensationem  cosmeterii  debent;  sicut  ea  omnia  ju- 
sta  et  pacifice  possidetis,  vobis  et  per  vos  monaste- 
rio  vestro  auctoritate  apostolica  conilrniamus,  et 
pr»sentis  scripti  patrocinio  communimus.Nuili  er- 
go  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostrae 

(65)  Villaris  sicci  (Villers-le-Sec),  inconnu. 

Gonfer  supra,  not.  ad  epistolam  2  appendicis 
huJus.  Adde,  si  vis,  ea  quae  apud  auctores  NovaQ 
GallifiB  GhristianaQ  ieguntur,  tom.  IX,  col.  576. 
«  Eodem  circiter  tempore  (anno  circiter  1097),  An- 
selmus  de  Ribodimonte,  ad  sacram  expeditionein 
profecturus,  ad  S.  Yincentii  monasterium  accessit, 
maiorum  pGsnitens  quae  monachis  intulerat,  et  in 
cupitulo,nudatis  scapulis,  in  piaculum  se  flagellari 
fccit.  Anselmo  socium  se  adjunxitNethelinus  mi- 
les.qui  praedium  Siraeon  Villare-Siccum  non  longe 
a  Eibodimoote  cDncessit^Helinando  (episcopn  Lin- 
gonensi)  morti  proximo  contirmante.  » 

(67)  Hatencort  (Attencourt),  ferme  entre  Pierre- 
Pont  et  Marle. 

(68)  De  Curbis  (Courbes},village  sur  la  rivo  droite 
de  1'Oise,  du  c6t6  de  la  F6re. 

(69)  AliimontiSy  viilage  inconnu. 

Anno  -1095.  Raiualdus,archiepi8C0pus  Remensis, 
ecclesiam  8.  Goberti,  apud  Altum-montem  in  pago 
Hegitensi,  concessit,  ejectis  inde,  assentiente  Hu- 
gone  I  comite,  clericis  qui  loci  curam  neglexerant: 

guam  donationem  postea  contirmarunt  Manasses, 
emensis  archiepiscopus,  et  comitf^s  Registenses, 
Hugo  III,  an.  4200.  Joannes,  an.  ^1249,  Galcherus, 
an.  4262. 

(70)  Sancti-Thomae  (Saint-Thomas),  autre  village 
entre  Gorb6ry  et  Laon. 

Anno  108l,locum  S.Thomae,nuncupatum  subtus 
vetus Laudunum.Adalbero (VHI S. Vincentii  abbas) 
accepit  ab  Helinando  (LHudnnensi  episcopo)  con- 
vertendum  in  cellam.  Nov,  Gall,  Christ,^  tom.  IX, 
col.  576. 

(71)  Allodium  de  Bucy  (Bucy-lds-Pierre-Pont), 
villai;e  au  deldi  de  ce  bourg. 

(62)  Riu,  prds  Bucy.  lieu  inconnu  dans  la  nou- 
velle  carte  de  France. 

(73)  Anno  1104  et  sequentibus,  Galterns  (XIII, 
abbas  S.  Vincentii  Laudunensis)  quaBdam  permisit 
in  censum  canonicis  Thenoliensibas.  Ibtd.f  col. 

57A  a 


X  oonfirmationis  infringere,  vel  ei  ausu  teme.^ario 

contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  praeaump- 

serityindignationem  omnipotentis  Dei,et  beatorum 

Petfi  et  Pauli,  apobtolorum  ejus,  se  noverit  incur- 

surum. 

Datum  Romas,  apud  Sanctum  Petrum,  vii  Ka- 

lendas  Februarii,pontincatus  nostri  anno  septimo. 

XCI. 

Ad  abbalem  (82)  et  conventum  S.  Vincentii  Silvane- 
clensis.  —  Compflsitionem  inter  ipsos  et  capitula 
S  BeguLi  ac  Frambatdi^  super  redditibus  quibus' 
dam,  a  Petro  quondam  Atrebalensi  episcopo  el 
conjudicibus  in  itam  auctoritatc  apostotica  con- 
/irmat. 

(Anno  <205.  Romaj,  apud  S.  Petrum,  Febr.  1.) 

[Ex  archivio  monasterii  S.  Vincentii  Silvanecten- 
sis,  absque  numero.  Br^q.,  ibid,,  p.  1134.] 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis,  ei  ho- 
neslis  potentium  precibus  favorem  benevolnm  im* 
pertiri.  £x  vestra  nimirum  relatione  accepimusy 
quod,  cum  dilecti  filii,  canonici  beatae  MariaB  Sil- 
vaneotensis,  in  quorum  ecclesia  prsbendam  oer- 
tam,  et  vacantium  annualia  prffibendarum  perci- 
pitis  ab  antiquo  (83),  vos  super  quibusdam  proyen- 
tibus  prffibendffi  vestrs  et  annualium,et  dilecti  fiHi, 
Willclmus  quondam  Sanct»  Marie  cantor,  et 
Sancti  Frambaudi  thesaurarius  (84),  et  Ivo  Sancti 

Anno  1174,  Hugo  (XIV  abba)  erga  canonicoa 
Tbenolienses  slQcerum  probavit  affectum,  cessis 
non  semel  eorum  monasterio  prsdiia  sub  anno 
censu. 

(74)  Chivif  village  au  delk  de  Gerny  en  Laonois. 
p  (75)  Morenis  (Mauregusj,  village  entre  Gorbeny 
et  Laon. 

(76)  Cortesis  (Gourtisis),  autre  pr^s  Mauregus. 

(77)  De  Fussenis  (Fussigny),  du  m6me  cAt6. 

(78)  Cocci  (Coussy-les-Aippes),  au-dessus. 

(79)  Cuvemiy  village  inconnu. 
(80j  Bievre^  village  au-dessus  de  Bruidres. 

(81)  Besniy  villa^e  inconuu. 

(82)  Vide  ad  epist.  appendicis  hujus,  not.Lxxxiv. 

(83)  Ecclesia  S.  Vincentii  Silvanectensis  fruitur 
quatuor  prsbendis,  quas^an.^l^^^.Gallixtus  PP.  II 
ei  confirmavit,  in  ecclesiis  scilieet  B.  Marie  Siiva- 
nectensis,  «.  Re^uli,  S.  Frambaldi,  et  S.  Evre- 
mundi  Credoliensis.  Anniversaria  quoque,  seu  an- 
nualia  prsehendarum  in  ecclesiis  B.  Maric  et 
S.  Reguli,  Glarembaldus,  episcopus  SiWanectensis, 
eis  concessit ;  sicut  et  oanonici  S.  Frambaldi,  in 
ecclesia  sua ;  qus  quidem  firmata  a  Ludovico  V(, 
an.  1129,  jam  dudum  evanuere.  Vide  GatL  Christ., 

y.  t.  X,  col.  1494.  Et  inter  Instrum.,  col.  210  et  428, 
^  chart.  XIV  et  lxiii. 

(84)  Guillelmus  I  {de  Chartres)  qui,  annis  1197  et 
1202,  B.  Mariie  cantor,  simul  ao  S.  Frambaidi 
thesaurarius,  hoc  ipso  ultimo  anno  ^1202,  cum 
Fulcone,  Aurelianensi  decano,a  Philippo  Augusto, 
ratione  ipsius  conjugii  cum  logelburge,  deputatus 
est  ad  Innocentium  III,  summum  pontificem.  Et 
haec  quidem  tradunt,  auctores  Nova)  Galli»  Ghri- 
stianaB,  t.  X,  coXAkQ^,  Max  addunt :  c  Guillelmus, 
factus  episcopus  Noviomensis,  memoratur  in  Ne- 
crologio  S.  Frambaldi,  xi  Kal.  Martii.  »  Verum  si- 
bimet  ipsis  non  constant  auctores  doctissimi;  nam 
huic  nostro  Guillelmo  inter  Noviomenses  episcopos» 
ibid,y  t.  IX,  ool.  1005,  et  sqq.,  nullum  omQino  lo« 
cum  dedere. 


145 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1205« 


140 


Reguli  decanas  (85),  auper  anaualibus  prffibenda-  A.  appellatioDe  postposita,  decematis  ;  facientes  quod 


ram,  qus  ad  cantoriam  Beaiae  Mari£,et  tbesaura- 

riam  Sancti  Frambaudi,  et  decanatum  Saocti  He- 

guli,  pertinent  indebite  molestarent,  tandem  vene- 

rabslia  frater  noster,  Silvanectensis  episcopus  (86), 

et  dilecti  filii,  Hermerus  (87),  SanctiFrambaudi  de- 

caDus»  Joannes  Poeta,  et  Reinerus,  quondam  San- 

cts  Maris  succentor,  Barlholomsus  Sancti  Fram- 

baudi  cantor,el   Wiilelmus  Rot.  compromissarii, 

et  bonsB  memoriie  Petrus  (88),  Atrcbatensis  episco- 

pus,  et  conjudices  sui  a  sede  apostolica  delegati, 

sicut  in  ipsorum  judicum  et   advers.iriorum  au- 

thenticis  cootinetur,  prsdictas  controversias,  com- 

positione  amicabili  sopierunt.  Nos  igitur,  vestris 

precibusinclinati, compositionem  ipsam,  sicut  sine 

pravitate  provide  facta  est 

tpoate  accepta,  et  hactenus 

ctoritate  apostolica  conflrmamus,  et  prsesentis  scri- 

pti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo  omnino 

bominum  liceat  hanc  paginam  nostraB   conBrma- 

tionis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire. 

Si  qui  autem   hoc  attentare  prssumpserit,  indi- 

gnationem  omnipotentis  Dei,  et  beatornm  Petri  et 

Pauli»  apoatolorum  ejus,  noverit  se  incursurum. 

Datum  Rom«,  apud  Sancturn  Petrum,  Kalendis 

Febraarii,  pontificatus  nostri  anno  septimo. 

XCVII. 

Ad  abbatem  (89),  priortm  et  cantorem  S,  Germani  de 
Pratis  Parisiensis.  —  Ut  monasterii  S.  Dionysii 
moUstatores  composcant, 

(Anno  1205.  Roms,  ap.  S.  Petrum,  Febr.  10.) 


decreveritis  per  censuram  ecclesiasticam  firmiter 

observari.  Testes  autem,  qui  tuerint  nominati,  si  se 

gratia,  odio  vel  timore  subtraxerint,  cogatis  cen- 

sura  simili,  appellatione  remota,  veritati  testimo- 

nium  perhibere,  nuUis  litteris  veritati  et  justitias 

praejudicantibus  a  sede  apostolica  exspectatis.  Et, 

si  non  omnes  his  exsequendis  potueritis  interesse, 

duo  vestrum  ea  nihilominus  exspquantur. 

Datum  Romae,  apud  Sanctum  Pelrum,  iv  Id.  Fe- 

bruarii,  pontificatus  nostri  anno  septimo. 

XGVIII. 

Commissorium  papale   contra  episcopum  Batisbon. 
Conradum  IV  super  molestatinne  domus  feudatis. 

(Anno4205.  Roraae,  ap.  S.  Petrum,  Martii  3). 

,  et  ab  utraque  parte  «  [^^^o,  diplom,    Ratisp.,    p.   286,  ex  originali]. 

tpacificeobscrvata  au-         Innocentids  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

lectis  filiis  abbati  Sancti  Hemmerami,  decano,  et 
scholastico  veteris  capellae  Ratipponen.,  salutem  ei 
apostolicam  benedictionem. 

Sicutdilectus  filius  W.  archidiaoonas  Ratiapon. 
ecclesiae  suanobis  insinuatione  monstravit,diIeclus 
filius,..  electus  Ratispon.  ipsum  super  quadam 
domo,  quam  ab  ecclesia  Ratispon.  in  beneficium 
dicitur  possidere,  contr»  justitiam  aggravat  multl- 
pliciter  et  molestat.  Qiiocircadiscretioni  vestrae  per 
apostolica  scripta  mandamus:  quatenus  dictum  elec- 
tum,  utab  ipsius  super  hoc  gravamine  indebito 
conquiescat,  monitione  prffimissa  per  ceosuram 
ecclesiasticam  appeilationeremotacogatis.Quod  ai 
non  omnes  his  exsequendis  potuerilis  intercs8e,duo 


[Ex  Apofcranho,  quod  ab  fidem  Autographi,  in  mo-  Q  vestrumea  nihilominus  exsequentur. 


aaaterii  S.  Dion^sii  archivis  asservati,  diligenler 
exscriptum  nobiscum  communicavit  D.  Poirier. 
Bb£q.,  ibid.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei  di- 
lectis  filiis,  abbati,  priori,  et  cantori  Sanoti  Qer- 
mani  de  Pratis  Parisiensis,  salutem  et  apostolicam 
benedictiooem. 

Dilecti  filii,  abbas  (90),  et  conventus  beati  Dio- 
nysii  nobis  conquerendo  monstrarunt,  quod  P.  de 
Paaoeio  et  W.  Gordeiin,  milites,  Moraut  de  Garlou, 
etqaidam  alii  Parisiensis,  Garnotensis  et  Aurelia- 
nenaia  dioBceseon,  eis  super  decimis,  hoxinibus,  et 
rebas  aliia  non  cessant  graves  injurias  irrogare. 
Qaocirca,  diacretioni  vestrae  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatenus,  partibus  convocatis,  et  au- 


Datum  Romffi  apud  S.   Petrum,  v   Non.  Martii, 

pontificatus  nostri  anno  octavo. 

Ptumbum  Innocentius  PP.  III. 

XCIX. 

Ad  Guillelmum  Remensem  archiepiscopum.  —  Pri- 
vilegium  de  alienationibus  revocandis  monasterio 
S.  Remigii  concessum. 

(Anno  1205.  Romae,  ap.  S.  Petrum,   Martii  21.) 

[Varin,  Archives  adm.  de  Reims,  Paris,  1839,  4». 
t.  II,  p.  457.  —  Cartul.  de  Saint-Remi,  f*  5, 
n.  XXII. 

Innocentius  episcopus,  servua  servorumDei,  ve- 
nerabili  fratri  Guillelmo  Remensi  archiepiscopo, 
sanctfiB  Roman»  Ecclesiae  cardinali,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 


ditis  binc  inde  propoaitis,  quod  canonicum  fuerit,  Q     SoIIicitudini  pastoris  incumbit  ut  taliter  provi- 


{S5)  «  VII  Ivo  I,  exprfflcentore  (S.  Reguli) deca- 
naa,  anni8ll95  et  iiVf.  Ivonis  primi,  vel  secundi, 

Sie  meminit  S.  Frambaldi  necrologium  :  Idus 
lartii :  obiit  Etisabeth  regtna^  quae  dedit  nobis  scri- 
nium  vatde  honorabite,  et  patlium  unum,  et  lauda- 
bilem  consuetudinem  de  pattiis  reddendis  in  unoquo- 
aue  pariu  reginarum  huicecclesias  rcnovavit,  pro  auo 
htnefieio  distribui  sotent  sotidi....  quos  dedit  tvo^ 
deeanvs  S.  Reguti. 

«  VIII.  Stephanis  11  reperitur  decanus  anno  1*201, 

X  Kal.  Aogusti,    de  quo    forte    sic    ohituarium 

8.  Frambaldi :  vi  Kal.  Septembris^  obiit  Stephanus 

B.  Reguli  deeanus^  et  noster  canonicus. 

« IX.  Ivo  II,  qao    decedente  Garinus  episcopus 


dimidiam  priebendam,  quam  in  ecclesia  B.  Marie 
habebat  Ivo,  Willeimo  nepoti  domini  Bartholomei 
de  Roga,  contulit  an.  1219,  mense  Maio.  > 

Ilactenus  auclorcs  Novoe  GallisChristianae,  ibid.^ 
col.  1466.  De  Ivone  I,  an  de  Ivone  II,  agatur  in 
hac  nostra  Innocentii  epistola,  dijudicare  ditficile 
est. 

(80)  Vide  adepistolam  lihri  quinli  cxlv,  not. 

(87)  Vide  supra,  not.  ad  epistolara  lxx-xiv  appen- 
dicis  hujus. 

(88)  Vide  ad  apostolam  libri  tertii  xxv,  not. 

(89)  Vide  Epistolam  Appendicis  hujus lxxxi? p  not. 

(90)  Vide  Epistolam  libri  tertii  xxv,  not. 


147  AD  INNOCRNTn  III  EEOKSTA  148 

deat  Juri  suo  quod  ipsum   per   alios   non  deti-  f^  beatorum  Pelri  et  Pauli,  apostolorum  ejua,  ee  no- 

neatup  iiyuste,  ne  ibi  sit  negligens  ubi  sedulue     verit  incureurum. 

esee  debet,  oum  incrementum  sedulitas,  et  negii- 

gentia  detrimentum  importet.  Eapropter,  venerabi- 

lie  in  Christo  frater,  auctoritate  praesenlium  indul- 

gemus,  ut  altaria,  decimas,  redditus,  jurisdictiones 

et  alia  quae  bonae  memoris  N.  praedecessor  tuus, 

tuffi  et  BUcesBorum  tuorum  dominationi  ac  pote- 

stati  subtraxit,  ea  ecclesiis  et  monasteriis  in  per- 

petuum,  et  quibusdum  personistam  eccleslasticis 

quam  sscularibus  illicite  concedendo,  tibi  liceat, 

nullius  contradictione  vel  appellatione  obstante, 

ad  potestatem  et  manum  tuam  canonice  revocare. 

NuIIi  ergo  omnino  bominum  liceat  hanc  paginam 

noitrs  concessionia  infringerc,  vel  ei  ausu  teme- 

pario  contraire.  Si  qui  autem  hoc  attentare  praj-         ,  ^..^,  «.^«^, ^, 

aumpserit,  indignationem^omnipotentis  Dei  et  bea-  "  sua  nobis  conquestione  monstravit  quod  vos,  eis 


Datum  Roms,  apud  Sanctum  Petrum ,  vji  Kalendas 

Aprilis,  pontiflcatus  nostri  anno  octavo, 

01. 

Ad  procuraloresetfratres  ecclesiae  Dominici  Sepulcri. 
—  De  canonicis  obedieniiam  tenenlilfus, 

(Anno  1205.  Roms,  ap.  S.  Petrum,  Jun.  16.) 

[Eug.  de  Rozi^RE,  Cartulairede  l*4gli$e  du  Saint- 
S^pulcre  de  J^rusalem^  publi^  d'apr68  les  mss.  du 
Vatican.  Paris,  Imprimerie  nationale,  1849,  in- 
4°,  pag.  272.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  universis  procuratoribus  domorum  et 
prioratuum  ecclesis  Dominici  Sepulcriet  fratribus 
suis,  salutem  et  apostolicam  benedictionem 

Dilecli  niii,  prior  etcapitulum  Dominici  Sepulcri 


topum  apostolorum  Petri  et  Pauli  se  noverit  in- 

oursurum. 
Datum  Rome,  apudSanctumPetrum,xiiKaIend. 

Aprilis,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 

C. 

Ad  priorem  Grandimontensem,  —  Ut  illi  liceat  fra' 
tres  absolvere  quiante  assumpttm  religionis  habi- 
tum  excommunicationis  sententiam  incurreruni  {9i) 

(Anno  1205.  RomaB,  ap.  S.  Petrum,  Mart.  26.) 
Innogbntius  episcopus,  servus    servorum    Dei, 
dileoto  filio  priori  Qrandimontensi,  salutem  et  apo- 
Btolioam  benedictionem. 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis,  et  ho- 
nestis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im- 
poptiri.  Nimirum  ex  parte  tuafuit  a  nobis  humili-  C 
ter  postulatum  ut  absolvendi  fratres  tuos  qui  ante 
habitum  in  domo  iua  religionis  assumpturo  se  com- 
misisse  tale  aliquid  confiterentur,  propter  quod  ipso 
aota  excommunicationis  sententiam  incurrerunt,et 
alios  quos  in  eadem  domo  babitum  religionis 
assumere  sub  simili  casu  continget,  ne  dum  forte 
pro  absolutionis  obtinendo  beneflcio  ad  sedem  apo- 
etolicam  mitterentur,  cvagandi  materia  tribuere- 
tur^  eisdem  licentiam  concedere  dignaremur.  Ea- 
propter,  dilecte  in  Domino  fili,  tuis  Justis  postula- 
tionibue  gratum  impertientes  assensum,  auctoritate 
tibi  praesentium  indulgemus,  ut  eosdem  fratres 
tuo8  quos  taliter  pro  violonta  manuum  injectione 
exoommunioationisvincula  constiterit  innodatos, 
tibi  absolvere  liceat,  nisi  'excessus  eorum  fuerit 
difficilis  et  enormis,  utpote  si  fuerit  ad  mutilatio- 
nem  membri  vel  sanguinis  efTusionem  processum, 
autin  episoopum  vel  abbatem  violeota  manus  in- 
jecta,  cum  excessus  tales  ct  similes  sine  ecandalo 
nequeunt  praeteriri.  Nu)Ii  ergo  hominum  liceat  hanc 
nostrs  paginam  concessionis  infringere ,  vel  ei  ausu 
temepario  contraire.  8i  quis  autem  hoo  attentare 
ppnsumpserit,  indignationem  omnipotentis  Doi  et 


D 


denegantes  debilam  obcdientiam  et  reverentiam  ex- 

hibcre,  ipsis  et  eorum  nuntiis  in  multis  ostenditis 

rebelles.  Eapropter  univcrsitati  vestr®  per  aposto- 

licascriptaprfficipiendoroandamusquatenuseisdem 

priori  et  capitulo  debilam  et  obedientiam  et  rcvc- 

rentiam  de  cffitero  impendatis  ;  alioquin  senten- 

tiam,  quam  in  vos  propter  hoc  rationibus  duxe- 

pint  promuJgandam,  ratam  habebimus  et  eam  fa- 

ciemus,  auctore  Domino,  inviolabiliter  observari. 

Data  Romae,  apudSanctum  Petrum,  xvi  Kalendas 

Julii,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 

CII. 

Ad    clerum  S.    Mariae  Massiliensis,  —    CapeUam 

quamdam  illis  asserit, 

(Anno  1205.  RomaB  ap.  S.  Petrnm,  Jul.  11.) 

[Antiquit^  de  fdglise  de  Marseilie,  Marseilie  1747, 

in-4s  II,  29.] 

Innogentius  episcopus,  servusservoruniDei,  di- 
lectis  filiisclericiscapellae  SanctaeMarisB  Massilien- 
sis,  salutcm  et  apostolicam  benedictionem. 

Justis  pelentium  desideriis  dignum  et  nos  facilem 
praebere  consensum,  et  vota  quae  arationis  tramile 
non  discordant,  efTectu  prosequente  complere.  Qua- 
propter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestria  postulationi- 
busgrato  concurrentes  assensu  auctoritate  praBsen- 
tium  districtius  inhibemus,ne  quis  de  bonis  capellae 
vestrae  quam  diiectus  filiusHugo  Ferus,  civisMas- 
siliensis,  suis  sumptibus  dicitur  oonstruxisse  ac 
multa  possessione  dotas3e,temere  quisquam  distra- 
here  seu  alienareaudeat. 

Nulliergoomnimo  hominum  lioeathanc  paginam 
nostrad  inhibitionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario 
contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  praBSumpse- 
pit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum 
Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  noverit  incursu- 
pum. 

Datum  Romae,  apud  Sanctum  Petrum,  v  Idus  Ju- 
lii,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 


(91)  De  hao  epistola,  huc  usque  inedita,  vide 
inira  quaB  ad  epistolam  170,  priori  Grandimontensi 
anno  1^12,  Maii  1,  directam,  adnotavit  D.  Arbellot, 


canonicus  Lemoviconsis,  qui  utramque  nobiscui 
perhumanitep  oommunioavit.  Eoit.  Patr. 


149 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  4205. 


150 


GIII. 


A  lectis  filiis  Bonaggursio  prsposito  S.  Ginesii,  ejus- 
que  fratribus  tam  prseseDtibus  quam  futuris  cano- 
nice  constituendis  in  perpetuum. 

PisQ  postulatio  voluntatis  effectu  debet  prose- 
quente  compleri,  ut  devotionis  sinceritas  lauda- 
biliter  enitescat,  et  ulilitas  postulata  vires  indubi- 
tanler  assumat.  Quiaigitur,o  filii  in  Ghristo  cbaris- 
simi,  vos  per  divinam  gratiam  aspirati  mores  ve- 
stros  cobffirere  ct  sub  vitae  canonicae  disciplina  et 
communiter  secundum  sanctorum  Patrum  institu- 
tionem  disposuistis  omnipotenti  Domino  aervire, 
nos  votis  vestris  paterno  congratulamur  afTectu ; 
unde  Gtiam  prsdecessorum  nostrorum  felicis  me- 
mori»  Aleicandri  11,  Paschalis,  Eugenii,  Anastasii, 
Alexandri,  Lucii,  Glementis  et  Gcelestini  Romano- 


Ad  Benricum  Argeniinensem  (92)  eledum.  —  Confir- 
mai  ei  jus  pcUronatus  tn  cella  VHmari, 

(Anno  1205.  Roms,  ap.  S.  Petrum.  Oct.  8.) 

[Ex  Apographo,  quod  ad  fidem  alterius  Apo^raphi, 
in  vetusto  quodam  majorisGapituIi  Argentmensis 
Cbarlutario  inserti,  diligenter  exscriptum,  nobis- 
eum  communicavit  bonaa  memonaB  D.  Abbas 
Grandidier.  Br6q.,  ibid.] 

l!*iNOCE?rnua  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
leclo  filio,  Henrigo,  Argentinensi  episcopo  electoi 
saiutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Annuere  solet  sedes  apostolica  piis  votis,  et  ho- 
Destis  petentium  precibus  favorembenevolum  im- 
perliri.  Ea  propter,diIecte  in  Domino  fili,  tuis  justis 
postulationibus  grato  concurrentes  assensu,jus  pa- 
tronatusin  cella  Vilmari(93),cum  pertinentiis  suis,  j^  rum  pontificum  instituta  sequentes,  vite  canonicae 
a  comite  (93*}  Bertholdo,  et  filio  ejus,  Ecclesiae  Ar-      ordinem,  quem  estis  professi,  prssenlis  privilegii 


gentinensi  concessum,  sicut  illud  eadem  Ecclesia 
juste  possidet  et  quiete,  tibi,  et,  per  te,  ipsi  Eccle- 
sic  aactoritate  apostolica  conHrmamus,et  prassentis 
scripti  patrociniocommunimus.Nulliergo,  etc.  etc. 
Datum  Rom»,  apud  Sanctum  Petrum,  viiildus 
Octobris,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 

GIV. 

Ad  fratres  hospiialis  S.  Joannis  Uierosolymitani.  — 

Eorum  posseSiii>nes  in  Bohemia  el  Morauia  confir^ 

mtU. 

(AnDO  1205.  Rome,  ap.  S.  Petrum,  Nov.  5.) 
[Boczn,   Cod.   diplom.   Moravias,   Olomucii  1836, 

4*,  t.  II,  p.  35,  ex  originali  in  archivio  Meliten- 

sium  Pragffi. 


auctoritate  firmamus,  et  ecclesiam  vestram  sub 
beati  Petri,  et  nostra  protectionesuscipimus;  nta- 
tuentes  ut  quaseunque  possessiones,  quscunque 
bona  eadem  Ecclesia  inprffisentlarum  juste  et  ca- 
nonice  possidet,  et  largitione  regum  vel  principum, 
oblationefidelium  seu  aliis  justis  modi8,prffistante 
DominOjpoterit  adipisci,firma  vobis  vestrisquo  suc- 
cessoribus  et  illabata  permaneant,  in  quibus  bffiC 
propriis  duximus  vocabulis  exprimenda  : 

Locum  ipsum  in  quo  plebs  ipsa  sita  est  cum 
omnibus  pertinentiissuis,quartam  partcmdecima* 
rum  totius  vestrffi  plebis,  et  omnia  quffi  fclicis  me- 
moriffi  Joannes  episcopus  canonicus  vestrffi  oon- 


INNOCENTIDS  cpiscopus,  scrvus  scrvorum  Dei,  di-      eessit  ecclesiffi,  domum,  et  leprosorum  cum  ecclo- 
lectis  filiis...  priori  et  fratribus  hospitalis  Jerusa-  t  ^j^  g   Lazarijuxta  eamdem  plebem  cum  pertinen- 
lem  in  Bobemia  constitutis,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 


Gum  a  nobis  petitur  quod  justum  est  et  hones- 
tom,  lam  vigor  equitatis  quam  ordo  exigit  ratio- 
nis,  ot  id  per  soliicitudinem  officii  nostri  ad  debi- 
tam  perducatur  effectum.  Eapropter,  dilecti  in  Do- 
mino  filii,  vestris  justis  precibus  inclinati  personas 
veatraa  et  possessiones,  qus  in  Bohemia  et  Moravia 
Tobis  pia  sunt  liberalitate  collatffi;  vel  quasin  po- 
Bterom,Deo  propitiante,justis  modis  poteritis  adi- 
pisci,  8ub  beati  Petri  et  nostra  protectione  susci- 
pimus  et  prffisentis  scripti  patrocinio  communi- 
moa.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  pa- 
giaam  nostrffi  protectionis  infringere,  vel  ei  ausu 


tiis  suis ;  universa  etiam  qus  a  Longobardis  de 
S.  Miniato  vobis  legitime  data  sunt  ac  chirographis 
confirmata,eIeemosynarum  etiam  quffi  pro  defunc- 
tis  alicubi  intra  plebis  spatia  sepultis  ofTeruntur 
tertiam  partem,  quemadmodum  a  bouffi  memori» 
Paschalis  prffidecessoris  nostri  vobisconcessun:  est 
et  scripto  suo  firmatum.  In  Burgo  quoque  ecclesia 
8.  iEgidii  cum  pertinentiis  suis  ecclesia,  S.  Gbri- 
stophori  et  S.  Justi  et  S.  Angeli  supra  burgum 
cum  omnibus  pertinentiis  suis.  In  codem  etiam 
burgo  eccleslam  b.  Petri,  et  in  castro  Saocti  Mi- 
niatis  ecclesiam  S.  Mariffi  cum  pcrtinentiis  suis,  in 
quibus  duabus  per  eos  qui  ibi  fuerint  per  noslram 
providcntiam  ordinati   divina  semper  officia  cele< 


temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  atlentare  q  brenlur;  et  quidquid  juris  habetisin  eademeccle- 


prcsompserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et 
beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  nove- 
rit  in^ursurum* 

Datom  Romffi,  apud  S.  Petrum,NonisNovembris, 
pontificatus  nostri  anno  octavo. 

GV. 
Ad  Bonaccursium  prseposilum  et  fratres  S.  Ginesii 

Lucanw  dicscesis.  —  Eorum  privileyia  confirmai. 

(Anno  4205.  Romffi,  ap.  S.  Petrum,  Dec.  5.) 
[Baluz.  Miscell.  ed.  Mansi,  III,  426.] 

Innocbntius  episoopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

(92)  Vide  epistolam  Libri  octavi  viii,  not. 
,9^  Vide  Epietolam  Appendicis  hujus  l. 


sia  S.  Mariffi  per  ecclesium  Sanctffi  Gbristinffi,  item 
ecclesiam  S.  Bartholomaei  cum  pertinentiia  suis, 
ecclesiam  S.  Blasii,  ecclesiam  S.  Stephani,  eccle- 
siam  S.  Laurentii  de  Nocidam,  ecclesiam  8.  Petri 
supra  Fontem,  ecclesiam  S.  Andrcffi  Juxta  Gastrum 
GibuIuD),  ecclesiam  S.  Michaelis  infra  muros  eo- 
clesiam  S.  Jabobi  ct  Luciffi,  occlesiam  8.  Donati 
de  Faugnagna,  occlesiam  S.  Martini  de  Gastilione, 
ecclesiam  S.  Ilippolyti  de  Marzana,eccIesiamS.  Ma- 
riffi  de  Calenzano,  ecclesiam  S.  Quintini,  Ecoiesiam 

(93*)  Gette  concession  fut  faite  Tan  1200  par 
Henri,  comte  de  Neubourg. 


iSi 


AD  INNOCBNTII  IH  RBQBSTA 


152 


d6  Golie,  acolesiam  de  Gapriano,  ecclesiam  de  Gan-  A 
neto,  ecciesiam  S.  Marie  de  Montarso,  ecclesiam 
de  Monterotando,  ecclesiam  de  Planatole,  eccle- 
siam  de  BroBciano,  ecclesiam  S.  Stephani  de  Tur- 
re,  ecciesiam  S.  Petri  de  Marcignana,  ecclesiam 
S.  Donati  de  Insula,  ecclesiam  S.  Angeii  de  Ro- 
phia,  ecclesiam  S.  Philippi  de  Pinu,  ecclesiam 
S.  Prosperi  de  Montalprandi  oum  omnibus  perti- 
mentiis  earum,  et  si  quis  inposterum  infra  unius 
plebis  spatium  ffidificarecontigerit.Quidquidetiam 
juris  babetisin  curte  Sanctiminiatis  de  Empulo  de 
Monterappoii,  et  in  curte  de  Marrignana. 

Ad  h«o,ad exemplarCaBlestini  papae  praedecessorit 
nostri,  adjiciendo  statuimus,  ut  nulli  omnino  li- 
ceat  praBfatas  ecclesias  ab  ecclesiae  vestrffi  solitaobe- 
dientia  et  debita  subjectionesubtrahere.Nec  nlli  un-  £ 
qaam  fas  sitin  parochiaveetradenovoecclesiam  seu 
oratorium  velxenodochium  sine  Lucani  episcopi  et 
vestra  snccessorumque  vestrorum  conniventia  et 
assensu  aliqua  temeritate  construere,  vel  constru- 
otam  sine  ipsius  episcopi  et  vestro  oonsensu  aiicu- 
Jus  eubjicere  potestati,  salvis  privileglis  pontiGcum 
Romanorum.  Ghrisma  vero,  oleum  sanclum  con- 
seoratioaes  altarium,  seu  basilicarum,  ordinationes 
elericorum,  qui  a  sacro  ordine  fuerint  promovondi, 
et  caetera  ecclesiastica  sacramcnta  per  dicecesanum 
episcopum  sine  Juramenti  exactioie  vel  qualibet 
pravitate  vobis  praecipimus  exhiberi.  Porro  sepultu- 
ram  ipsius  loci  liberam  esse  concodimus,  ut  eorum 
devotionietexlremae  voluntati,  qui  se  illic  sepeliri 
deliberaverint  nis!  forte  excommunicati  vel  inter-  p 
dioti  siot,nulluscbsislat,  salvatamenjustitiaeccle- 
siarum  a  quibus  mortuorum  corpora  assumuntur. 
Constituimus  etiam,  ut  si  aliquis  parochianorum 
vestrorum  apud  aliam  ecclesiam  elegerit  et  recepe- 
rit  sepulturam,  canonica  vobis  in  testamento,  qu» 
matribus  debeturecclesiis^portioreservetur.  Cum 
autem  generaliter  interdictum  terrs  fueril,  liceat 
vobis  clausis  januis,  exclLsis  excommunicatis  et 
interdictiSy  non  pulsatis  campauis,  suppressa  voce. 
divina  ofiicia  celebrare.  Apostolica  quoque  auc- 
toritate  sancimus,  ut  in  ecclesiis  vestris  absque 
vestra  conscientia  et  conseusu,  nullus  pastor  au- 
deat  ordinare,  sed  eorum  ordinatiojuxta  sanctio- 
nea  canonicas,  sicut  hactenus  mansisse  digno- 
80itur,in  vestra  semper  mancat  potestate  :  praeterea 
tibi  et  sucoesBoribus  tuiscorrigendisubditos  tuos,  ^ 
fiii  praBposite,  sicut  praedecessores  tui  consueve- 
rant  habere,  liberam  concedimus  facultatem  ;  jura 
vero,  antiquas  et  ratioaabiles  consuetudines  eccle- 
sia  veatrae  hactenus  observatas,  sicut  Jam  Juste  et 
canonice  habetis,  vobis  nihilominus  conGrmamus. 
ProhibemuB  insuper  ne  episcopuB  vester  in  vos  vel 
in  ecclesias  vestras  interdicti  senteoliaai  absque 
ja^  ta  et  manifesta  causa  promulgare  prasBumat : 
oompositionem  autem  qaam  bonae  memoriae  Lan- 
francus  Fesulanus  episcopuB  de  mandato  felicis 
memorisAlexandri  papae  praBdecesRoris  noslri  co- 
gnoBoens  soper  eccieBiam  S.  Gbristophori  feoisae 


dignosoitor  inter  B.  antecesBorem  tuum  et  magiR- 
truro  Guidonem  ab  abbate  S.  Petri  in  Ccelo-aureo 
constitutum  sicutrationabiliter  facta  e8t,et  ab  utra- 
que  parte  sponte  recepta  et  in  scripto  authentico 
continentur,  auctoritate  apostoiica  conflrmamus. 
Prohibemus  insuper  ut  nullus  laicus  audeat  ali- 
quam  ecclesiam  vestri  plebatus  alicui  presbytero 
assignare,  vpI  etiim  in  sede  ponere,  etnulli  fas  sit 
presbytero  ccclesiam  delaica  manu  recipcre  vel  ali- 
qualenus  retinere...  Diffiaitionis  autem  scntentia, 
quam  felicis  recordationis  Paschalis  papa  super 
controversia  promulgavit,  quae  inter  bonae  memo- 
riae  Anselmum  Ficeclensem  abbatem  et  Guidonem 
praedecessorem  tuum,  fili  praeposite,  super  eccle- 
de  Grimagneto  et  aliis  quibusdaiu  ecclesiis  verte- 
bat  sicut  hactenus  est  servata  etscripto  authentico 
continetur,auctoritate  apostoiica  oonfirmamus;obe- 
unte  veroteejusdem  loci  praeposito  vel  tuorum  quo- 
libet,  successorum  nullus  ibi  qualibet,  subreptionis 
astutia  seu  violentia  praeponatur,  nisi  quem  fratred 
communi  consensu  vel  major  pars  consiiii  sanioris, 
seoundum  Dei  timorem  providerint  eiigendum  : 
electus  vero  Lucano  episcopo  praesentetur,  et  ei, 
sicut  praedeoesBores  sui  consueverunt,  promittat 
obedientiam,  patroois  loci  aolo  juste  defensionis 
patrocinio  permanente. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum  li- 
ceat  praefatam  ecclesiam  temere  perturbare,  aut 
ejus  possessiones  auferre  vel  ablatas  retinere,  im- 
minuere,seu  quibuslibet  vexalionibus  fatigare;  sed 
omnia  integra  conserventur,  eorum  pro  quibusgu- 
bernatione  ac  sustentatione  concessa  sunt,  usibuB 
omnimodo  profuturas,  salva  sedis  apostoiicae  auc- 
toritate,  et  dicBcesani  ipsius  canonica  Justitia.  Si 
qua  igitur  in  futurum  ecclesiasticasaecularisve  per- 
sona  hanc  nostraB  constitutionis  paginam  sciens 
oontraeam  temere  venire  tentaverit,  secundo  ter- 
tiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  satis- 
factione  correxerit,potestatis  honorisque  sui  careat 
dignitate  reumque  se  divino  judicio  existere  de 
perpetrata  iniquitatecognoscat,  a  sanctissimo  cor- 
pore  et  sanguine  Domini  et  Dei  hedemptoris  nostri 
Jesu  Ghristi  aliena  fiat,  atque  in  extremo  examine 
districtae  subjaceat  ultioni.  Cunctis  autem  eidem 
loco  sua  jura  servantibus  sit  pax  Domini  nostri 
Jesu  Ghristi  quatenus  et  hio  fructum  bonae  actio- 
nis  percipiant,  et  apud  districtum  judicem  prae- 
mia  sternaB  pacis  inveniant.  Amen. 

Datum  Romae,  apud  S.  Petrum,  per  manus  Joan- 

nis  S.  Mariae  in  Via  Lata  diaconi  card.,  Nonis  De- 

cembris,  indict.  viii,  Incarnationis  Dom.1205,  pon- 

tifioatuB  vero  domini  Innocentii  papae  III  an  viii. 

GV  bis. 

Ad  abbatem  Cassinemem,  —  Concedit  ui  alienaii(h 
nes  a  vraedecessore  ipsius  factas  iUi  liceat,  sublato 
appellaiionis  obstaculo,  revocare. 

(Anno  1205.  Romae,  ap.  S.  Petrum,  Dec.  9.) 

[D.  TosTi,  S^rta  dell  Abadia  Casim.,  t.  II,  p.  .84. 
Originale,  caps.  dipl.  5,  n.  78.] 

Innocemtiub  episcopuBi  servoB  Bervoram  Dei,  di- 


153 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1206. 


454 


lecto  filio  R.  tituli  SS.Marcellini  et   Petri   presby-  A 
tero  cardiaali,  Casinensi  abbati,  salutem  ct  aposto- 
licam  beoedictioDem. 

Quanto  monasterium  Casiuonse  specialius  ad  Ro- 
manam  Ccclesiam  nullo  pcrtinet  mediante,  tanlo 
lais  volumus  soUicitius  indemaitatibuapraecavore. 
Cam  igitor  quidam  prasdeccssorum  tuorum  posses- 
sioaes  nonnullas,  etalia  bona  monadterii  Casinen- 
sis  perperam  alienasse  dicantur^  in  grave  ipsius 
monasterii  praejudicium  distraxissG,  auctoritKtetibi 
praBsentiam  indu]gemus,ut  alienationes  ipsas,  quas 
in  tui  monasterii  dispendium  noveris  attentatas, 
tibi  liceat,  subiato  appellationis  obstaculo,legitime 
revocare.  Nulii  ergo  omnino  hominom  liceat  hanc 
paginam  nostrfie  concessionis  infringere,  vel  ci  ausu 
temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attcntare  |^ 
pnBsampaerit,  indignationem  omnipotentis  Dei,  et 
beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  no- 
▼erit  incarsurum. 

Datum  Romas,  npud  Sanctum  Petruro,  v  Idus  De- 
cembris,  pontiflcatus  nostri  anno  octavo. 

CVI. 

Ad  Olomueensem  episcopum.  —  Litteras  quibus  Pre- 
myslaus^  rexBohemorum^  ecclesias  Olomucemis  /t- 
bertaies  et  immunitates  adauxii,  redditusque  png' 
posiiurx  assignavit,  confirmat. 

(Anao  1206.  Roms,  ap.  S.  Pctrum,  Jan.  8.) 

[BoGZEK.  Codex  diplomaU  et  epistolaris  Moravix^ 
Olomucii  1836,  4«:  t.  II,  p.  41.  ex  originali  uiu- 
tilo  in  arch.  capituli  Olomucensis:  apographum 
ia  cod.  chart.  I,  rol54.] 

iNNOCEaTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve-  C 
Derabili  fratri...  episcopo  et  dileclis  iiliis  capitulo 
Olomuceasi, Falutem  ct apostolicam  benedictioncm. 

Jaetis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  faci- 
lem  prsbere  consensum,  et  vota  quae  a  rationis  tra- 
mite  non  discordant,  effectu  prosequcnte  com- 
plere.  Eapropter,  venerabilis  in  Christo  Iraler,  et 
dilecti  in  Domino  filii,  vestris  justis  postulationi- 
baa  gratum  impertientes  assensum,  libertates  et 
immanitates  ecclesi»  vestrs  etejusdem  hominibus 
a  cbarissimo  in  Christo  filio  P.  Bohemorum  Tt^<^ 
illaatri  coacessas,  cancellariam  quoque  regiam  et 
alios  redditus  prspositurae  Olomucensis  EccIcFi.t! 
assigoatos  ab  ipso,  sicut  juste  et  pacince  possidc- 
tis,  et  in  ejusdem  regis  privilegio  plenius  contine- 
tar,  vobis  et  per  vos  ecclesiae  vostr»  auctoritate  n 
apostolica  confirmamus  et  prassentfs  scripti  pa- 
trocinio  commanimas.  Ad  majorem  autem  eviden- 
tiam  privilegium  ipsum  de  verbo  ad  verbum  huia 
ooatrae  pagina>  duximus  inserendum. 

«  C.  t  In  nomine  sanctae  et  individuae  Trinita- 
tas,  Ego  Premysl,  Dei  gratia  rex  Bohemorum  ter- 
tiae,  venerabili  episcopoOlomucensi  Rubnrto  suis- 
qae  successoribus  et  Olomuccnsi  Ecclesiae  in  per- 
petaam. 

ff  Com  regie  dignitati  cedat  ad  gloriam  quoties 
sanctam  veneratur  et  sublimat  Ecclesiam,  noptrs 
placoit  eerenitati  ejus  providcr''  neccssitati^  ita  ut 
BOftns  benignitatis  ezperiatar  beneficia  et  nobie 


inde  proveniant  divini  nameris  emolumenta.  No- 
verit  itaque  tam  prssens  stas  quam  futura  poste- 
ritas,  quod  antiqua  Olomucensis  Eoclesia  renovan- 
tes  privilegia,  omnes  possessiones  ejus  babitaa  vel 
habendas,  sive  sint  in  Bohemia  sive  inMoraviayab 
omui  genero  tributorum,  vectigalium,  collectarum 
aliarumque  omuium  exactionum  esse  absolutas  de- 
cernimus,  adjicientes  ut  nulluspro  castrorum  ledi- 
ficatione,  vel  reaidificatione,  sivcproaiiquaingruen- 
ti  expeditiono  secundum  quod  antiquis  contine- 
tur  privilegiis,  homines  episcopatus  et  ecclesise  au- 
deat  inquietare.  Jus  quod  datur  pro  capite  sive 
pro  fure,  vel  pro  Swod  principi,  vel  ejus  inbenefi- 
ciatis,  venerabili  patri  nostro  Ruberto  episcopo  et 
ejus  successoribus  et  ecclesiae  concessimus  perpe- 
tuo  obtinendum.  Hoc  statuentes  de  fare  si  in  male- 
ficio  fuerit  deprehensus  manens  in  prsdiis  eoclesia 
sivo  capiatur,  et  eoram  Judioio  convincalur,  cjae 
bunafuris  [sic)  remaneant^ipse  vero  secundumquod 
placuerit  principi  puniatur.  Si  vero  homiaes  epi- 
scopatus  et  ecclesise  in  aliquocoramjudiciooulpa- 
biles  inveniantur,  nec  nobis,  neo  judicibus  nostris 
curialibusque  vel  inbeneficiatis  aliquid  inde  prove- 
niat  utilitalis,  sed  apud  episcopum  et  ejus  succes- 
sores  culpffi  perseveret  satisfactio,  nisi  in  quo  tene- 
tur  satistacere  adversario.  Cstera  ut  omnia  brevi- 
ter  comprehendamus,  omne  jus  quod  speotat  ad 
usus  principum  eis  remittimus,  ut  plena  et  perfeota 
gaudeant  libertate,  nec  ullus  eis  novas  conditionee 
audeat  imponere,  voi  eorum  Jura  mutare.  Villam 
Cromezis  cum  foro  et  omni  jure  suo,  quam  quasi 
episcopo  Olomucensi  obligatam  priecedeutium  prin- 
cipum  fatebatur  invidia,  cum  felicis  memori» 
Joaones  episcopus  a  reverendo  Palre  nostroRuber- 
to,  qui  imprflesentiarum  esl  decimas  a  principe  Mo- 
raviae  Ottone  Nigro,  pro  ccc  marcis  emerit  ab  omni 
impetitione  nostra  et  successorum  nostrorum  ab- 
soivimus  :  sancientes  quod  episcopus  Olomucensis 
et  ejus  successorcs  plenam  in  eam  habeant  omni 
impodimento  remoto  pro  velle  suo  disponendi  fa- 
cullalem.  Cum  autem  omni  Juri  divino  contrariain- 
oleverat  consncludo  dccedente  episcopo  bona 
illius  in  usus  principum  vindicabantur,  visum 
fuit  nostrse  pietali  istam  abolere  abusionem, 
hoc  deoerncndo  quod  ultima  fata  decedentis  epi- 
scopi  ecclci^is  non  ccdaut  ad  detrimentum,  cum 
ejus  patroni  beatus  Pctrus  apostolus  ct  Pauius,  et 
felix  uiarlyr  Wenccslaus  apud  Deum  vivant  in 
aeternum.  Decedente  ergo  episcopo  omnia  episcopa- 
tus  et  ecclesi<e  bona  sub  manu  decani,  et  praspo- 
siti  ccclesiae  illius  integra  ejussuccessorireserven- 
tur,  nec  aliquis  ea  audeat  occupare,  et  minuere, 
vel  in  usus  principum  viudicare.  Contigit  etiam 
quod  ab  antiquis  temporibus  ecclesiailla  prseposito 
carebat,  inde  visum  fuit  Patri  nostro  Ruberto  in  ea 
praepositum  ordinare  qui  fratribus  illiua  eccleeia 
debito  modo  provideret  et  corum  necessilati  rea- 
pondorot.  Sed  cum  dece<it  regiam  manum  ubiqae 
pluerc  bcncficin,  prajpositurfle  ilH  cancellariam 
nostram  cum  vilia  qa89  vocatar  Vherohi  ad  quam 


u» 


AD  INNOCENTn  lU  EBQBBTA 


156 


deoimuB  denarius  cum  decima  aratrorum  nostro-  A  lectis  (iliis...  fratribus  HospitaliB  S.  Joannie  Jero* 


rum  spectat  et  omnium  rerum  ad  utilitalem  no- 
stram  partinentium  contulimus,  interdicentes  ut 
DuUua  bsec  audeat  immutare.  Libertatem  etiam  in 
episcoporum  electione,  quam  quidam  principes  im- 
pedire  solebant,  canonicis  ipsiusecclesis  secundum 
jura  canonum  libere  et  absolute  concedimus,  etne 
imposterum  irritetur  probibemus. 

•  Ut  autem  h«c  omnia  rata  et  inconcussa  perma- 
neant,  hanc  nostrs  serenitatis  paginam  nostro  si- 
gillo  fecimus  roborari,  et  a  venerabili  Patre  nostro 
Ruberto  in  die  Pachae  publice  excommunicari.  Si 
quis  autem  contra  hanc  nostram  venerit  constitu- 
tionem,  rerum  suarum  gravi  multetur  dispendio 
et  Deum  cum  sanctis  suis  sibi  adversum  in  extremo 


Bolymitani,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
Justis  petentium  desideriis  dignum  est  facilem 
praebere  consensum,  et  vota  qus  arationistramite 
Don  discordant,  ettectu  prosequente  complere. 
Eapropter,  dilecti  in  Doraino  filii,  vestris  justis  et 
devotis  postulationibusgratum  impertientes  assen- 
8um,  libertatos  et  immunitates  hospitali  vestro  et 
hominibus  ejusdem  a  charissimo  in  Christo  filio 
Wladislao  illustri  marchione  Moravi»  in  terra  ip- 
81US  concessas,  aicut  in  ejusdem  marchionis  privi- 
legio  plenius  continetur,  necnon  novas  vestras  pos- 
eessiones  vobis  a  comite  Adalberto  in  Gunici  coi- 
latas,  cum  capella  in  Grussowane,  hospitali  aucto- 
ritate  apostolica  conHf mamus,  et  prssentia  scripti 


sentiat  judicio.  Hujus  rei  sunt  testes  :   Walte-  ^  patrocinio  communimus. 

riu8  decamus  Olomucensis  et  archidiaconus  Znce-         Nulli  ergo  omninohominumliceathanc  paginam 


mcDBis,  Radosslaus  archidiaconus  Olomucen- 
818,  Bosko  archidiaconus  Prerowensis,  Esau  archi- 
diaconus  Brecizlavensis,  Hermannus  abbas  Gra- 
diaoensis,  Arnust  camerarius,  Wilialmus  Ussich, 
ZlaukOy  Bogusslaus  Odoleni,  Boguta  et  Heinricus 
frater  ejus  Judex  Olomucensis,  Medlo  castellanus 
Olomucensis,  Sudomirus,  Pelrus  Hoss,  Predbor 
Hebky,  Sdisslaus  Grutowich,  Sadiwoy,  Donatu8,Sa- 
liilaus  cum  filio  Slawata,  Joannes  cum  fratre  Pre- 
ren,  Odolen,  Rohhche,  Radosslaus,  Hibirlaw,Swa- 
rovich  cum  fratreSdizlao,8emizlaus  cumfilii8,Koh- 
bonua,  Budisslaus,  Pomnen  Jarognewich,  Bludo, 
Doben  cum  fratre  ejus  Nedamiro,  Jacobus,  Lutek, 
Zbrazlaw,   Weliz»  Velen,  Buz,    Bicen,   Rathmir, 

Predbor,  Cenakowich,  Voysslaw,  8e<renca,  Luder,  C  ,  '"""^^r"""  "''"'"rvr^w7„^rZ«7.Tp.*i«lJ« 
Neplah.  Skyrben,  Sudek,  Sobehyrd  de  Clobuch,      lect:8flhi8HERMANNoabbat.etfratr.bu8eccle8.«Bea. 


nostrs  conflrmationis  infringre,  vel  ei  ausu  teme- 
rario  conlraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  pr«- 
aumpserit,  indignationem  omnipotentis  Deietbea- 
torum  Petri  et  Pauli  se  noverit  incursurum. 

Dalum   Romae,   apud  8.  Petrum,  viii  Kalend. 
Maii,  pontificatus  nostri  anno  nono. 

CVIII. 

AdHermanum  abbatem  et  fralres  ecclesix  Beatx 
Marix  in  Sayna  ordinis  Prxmonstratensis.  — 
Borum  privilegia  confirmat. 

(Anno  ^^06.  Laterani,  Maii  4.) 

[HoNTHEiM,  Hist,  Trevir.  diplom.^  I,  644.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  De:,  di- 


Voyteh,  cum  fratre  Doncamiro,  Smil,  cum  fratre 
Andrea,  Gron,  Oodreick,  Boruth  filius  Wok,  Rebor 
flliu8  Bun,  Stanimir,  filius  Wlassin,  canonici  Oiu- 
macenses :  Wratek,  Vlessin,  Shignew,  AndreaSy 
Ghuzeraj,  Bogusslaus,  Petrus,  Jacobus  ZifTridus, 
8iephanu8. 

«  Acta  8unt  nasc  in  Olmusc,  anno  ab  Incarnat. 
Domini  1207,  datum  per  manus  Rappotonis  notarii.  % 

Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  pagi- 
nam  nostrs  confirmationis  infringere,  vel  ei  ausu 
temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare 
prasumpserit,  indignalionem  omnipotentis  Dei,  et 
beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  nove- 
rit  incuraurum. 

Datum  Rom»,  apud  Sanclum  Petrum,  vi  Idus  Ja- 
nuarii,  pontificatus  nostri  annonono. 

CVII. 

Ad  fratres  S,  Joannis  Hierosolymilani,  —  Immunita- 
ies  eis  a  Wladislao  marchione  in  Moravia  conces" 
sas,  una  cum  possessionibus  in  Kauniceet  capelta 
in  Hrusoivan  confirmat, 

(Anno  1206.  Rom»,  ap.  8.  Petrum,  April.  24.) 

[BoczEK,' Co(/.  diplom,  Moraviw\  Olomucii  1836, 4»: 
t.  11,  p.  36  ex  faeciculo  copiatarum  diplomatum 
in  arcQivo  Melitensium  Prags.j 

Innogentius  episcopua,  servus  servorom  Dei,  di- 


t«  Mari»  in  Sayna,  tam  praesentibus  quam  futuris. 
Regularem  vitam  professii,  religiosam  vitam  eli- 
gentibus,  apostolicum  convenit  adesse  praesidium. 
ne  forte  cujuslibettemeritatis  incursus,  aut  eo8  a 
proposito  revocet,  aut  robur,  quod  absit  I  aacre 
religionis  infringat. 

Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris  justis 
postulationibus  clementer  annuimus,  et  praefatam 
ecclesiam  Sancte  Mariae  in  Sayna,  in  qua  divino 
estis  obsequio  mancipati,  sub  beati  Petri  etnoatra 
protectione  suscipimus,  et  praesentis  scripti  privi- 
legiocommunimus;  imprimis  siquidem  slatuen- 
tes,  ut  ordo  canonicus,  qui  secundum  Deum,  et 
beatiAugustiniregulam,  atque  institutionem  Prae- 
D  monstratensium  fratrum  in  eodem  loco  constitutua 
esse  dignoscitur,  perpetuis  ibidem  temporibua  in- 
violabiliter  observetur.  PraBterea  quascunqoe  pos^ 
eessiones,  quaecunque  bona  eadem  ecclesia  inprsD- 
sentiarum  juste  et  canonice  possidet,  aut  in  futu- 
rum  concessione  pontificum,  largitione  regum  vel 
principum,  oblatione  fidelium,  seu  aliisjustiamo- 
dis,  praestante  Domino,  poterit  adispici,  firma  vobia 
vestrisque  successoribus,  et  illibata  permaneant. 
Inquibus  haec  propriis  duximus  experimenda  voca- 

bulis : 

Locum  ipaum  in  quo  pra;fata  ecclesia  aita  eat, 
cum  omnibus  pertinontiis  suis ;  capellam  in  caatro 


157 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  4206. 


158 


Seyna,  CQm  quibusdam  viDeis  in  valle,  et  decimas  A 
in  Mettriche,et  in  Mensveldem,cum  omnibus  aliis 
pertinentiiB  suis,  et  decimas  novalium  in  Grisnake, 
et  Strumberg,  quas  bonfle  memorise  Henricus  ot 
Everhardus  comites  de  Seyne,  de  consensu  dioece- 
sani  episcopi,  ecclesise  vestrcp  pietatis  intuitu  con- 
tnlerunl;  silvam,qu{e  dicilur  BurghoUz,  et  allodium 
in  Witersberg;  allodium  in  Engershc;  allodium  in 
Heimbach;  allodium  in  parochia  de  Valendere; 
ailodium  in  Thuere ;  aliodium  in  Ormumke,  et  al- 
lodium  in  Hemmingishoven.  Snne  novalium  vestro- 
rum,quflB  propriis  manibus,  aut  sumptibus  colitis, 
sive  de  vestrorum  animalium  nutrimentis,nullusa 
vobis  docimas  exigere,  vel  extorquere  praesumat. 
Liceat  quoque  vobis  clericos  et  laicos,  liberos  et 
ibsolutos  e  seculo  fugientes,  ad  conversionem  ac-*  n 
cipere,et  eos  absque  contradictione  aliqua  retinere. 
Prohibemus  insuper,  at  nuUi  fratrum  vestrorum 
post  factam  in  ecclesia  vestra  professionem  fas  sit 
tine  abbatis  sui  licentia  de  eodem  loco  discederc, 
discedentem  vero  absque  communiu-n  litterarum 
▼estrarum  cautiono  nullusaudeat  retinere.  Quod  si 
quis  retinere  forte  praisumpserit,  licitum  vobis  sit, 
in  ipsos  fratres  vcl  conversos  regularem  sententiam 
promulgare.  Iliud  districtius  inhibentes,ne  terras, 
seu  quodlibet  beneficium  ecclesiffl  vestra)  coUatum 
liceat  alicui  personaliter  dare,  sive  alio  modo  alie- 
nare,  abeque  conseuhu  totius  capituli,vel  m^joris^ 
vel  sanioris  partis  ipsius.  Si  qu»  vero  donationes 
vel  alienationes  aiiler,quam  dictum  esl,  factae  fue- 
rint,eas  irritas  esse  censemus.  Ad  hsc  etiam  inhi- 
bemaSy  ne  cui  episoopo  vel  alii  plus  a  vobis  pro  C 
vestris  decimis  petcre,et  recipere  liccat,quam  fue- 
rita  predecessoribus  eorum  usque  ad  hosc  tempora 
requisitum.  Gum  autem  generale  interdictum  terras 
faerit,  liceat  vobis  clausis  januis,  exdusis  excom- 
munioatis  et  interdictis,  non  pulsatis  campanis, 
aappressa  voce,  divina  offlcia  celebrare.  Chrisma 
rero,  olcum  sanclum,  conseorationes  altarium,seu 
basiliearum,  ordinationes  clericorum,  qui  ad  sa- 
croB  ordines  fuerint  promovendi,  a  dioocesano  su- 
Bcipietis  epiRcopo,  si  quidem  catbolicus  fuorit,  et 
gratiam  et  communionem  sacrosancflQ  Uomaooe  se- 
dia  babuerit ,  et  ea  vobie  voluerit  sine  pravitate 
aUquaexhiberc,alioquin  liceat  vobis,  quemcumque 
malueritis,  catholicum  adire  antistitom.gratiani  ct 
communionem  apostolicac  scdis  habentem,  qui  no-  D 
Btra  fretus  auctoritate  vobis,  quod  postulatur,  im- 
pendat.  Quod  si  sedes  dicBcesani  episcopi  forte  va- 
caverit,  interim  omnia  ecclesiastica  sacraiucnta  a 
▼ieinis  episcopis  accipere»  libere  et  absque  coiitra- 
dictione  possitis;  sic  tamen,ut  ex  hoc  in  postcrum 
epUcopis  propriis  nullum  praejudicium  gencretur. 
Prohibemus  etiam,  ut  infra  flnes  parocliiae  vcstrffi 
nnllaa  aine  assensu  dioecesani  cpiscopi,  ct  vcstro 
capeHam,8eu  oratorium  de  novo  construere  audeat; 
lalvis  privilogiis  Roiuanorum  pontilicum.  Ad  hso 
novaBy  et  indebitas  exaotiones  ab  archiepiscopis, 
epiioopiSi  archidiaconibus  seu  decanis,  aliisque 


omnibus  ecclesiasticia  sscularibusque  personiaom- 
nino  fieri  prohibemus.  Sepulturam  quoque  ipaiua 
loci  liberam  esse  decernimus,  ul  eorum  devotioni, 
et  extrems  voluntati,  qui  se  illic  sepeliri  delibera- 
verint,  nisi  forte  excommunicati,  vel  interdicti  sint, 
nullus  obsistat,  salva  tamen  justitia  illarum  eccle- 
siarum,  aquibus  mortuorum  corporaassumuntur. 
Decimas  preterea  et  possessiones  ad  jus  ecclesia- 
rum  vestrarum  spectantes,  qu®  a  laicis  detinentur, 
redimendi,et  legitime  liberandi  de  manibus  eorum, 
et  ad  ecclesias,  ad  quas  pertinent,revocandi,Iibera 
sit  vobis  dc  nostra  auctoritate  facultas.In  parochia- 
libus  autem  eccle8iis,quas  habetis,  liceat  vobis  sax 
cerdotes  eligere,  etdioccesano  episcopo  prssentare, 
quibus  si  idonei  fuerint,  episcopus  curam  anima- 
rum  committat,  ut  ei  de  spiritualibus,vobis  aatem 
de  lemporalibus  debeant  respondere.  Obeunte  vero 
te,  nunc  ejusdem  loci  abbate,  vel  tuorum  quolibet 
auccessorum,  nullus  ibi  qualibet  subreptionis  astu- 
tia,  seu  violentia  praeponatur,  nisi  qnem  fratres 
communi  consensu,  vel  fratrum  pars  majoris,  vel 
sanioris  consilii  sccundum  Oeumetbeati  Augustini 
Regulam,  providerint  eligendum.  Paci  quoque  et 
tranquillitati  vestrffi  paterna  in  posterum  sollicitu- 
dine  providere  volentes,  auctoritate  apostolica  pro- 
hibemus,ut  infra  clausuras  bonorum,seu  grangia- 
rum  vestrarum  nulius  rapinam  seu  furtum  facere, 
ignem  apponere,  bominem  temere  capere,  vel  in- 
terflcere,sanguinem  fundere,  seu  violentiam  audeat 
exercere.  Praeterea  omnes  libertates  et  immunitatea 
a  prsdecessoribus  nostris  Romanis  ponliflcibua 
ordini  vestro  conce8sas,ncc  non  libertates,  et  exem- 
pliones  saeculurium  exactionum  a  regibus  et  princi- 
pibus  et  aiiis  fldelibus  rationabiliter  vobis  indultas, 
auctoritate  apostolica  conflrmamus,  et  prffisentii 
scripti  privilcgio  coinmunimus. 

Deccrnimus  ergo,ut  nulli  omnino  hominum  fassit 
praefatam  ecclesiam  temere  perturbare,  aut  ejus 
posscssiones  anferre,  vel  ablatas  retinere,minuerey 
seu  quibuslibet  vcxationibus  fatigare,  sed  omnia 
integra  conserventur,  eorum,  pro  quorum  guber- 
natione,  et  sustentatione  concessa  sunt,  usibus 
omnimodis  profutura ;  salva  sedis  apostolics  au- 
ctoritate,  et  dioccosani  episcopi  canonica  justitia. 
Si  qua  igitur  in  iuturum  ecclesiastica,  secularieve 
persona  hanc  nostroi  constitutionis  paginamsciens 
contra  eam  temerc  venire  tentaverit,  secundo,  ter- 
tiovo  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  satia- 
factione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui  careat 
dignitate,  reamque  se  divino  judicio  eiistere  de 
perpclrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratissimo 
corporc,  et  sanguino  Dei,  et  Domini  Rodemptoria 
nostri  Jcsu  Chrisli  aliena  flat,  atque  in  extremo 
examinc  districtffi  subjaceat  ultioni.Cunctis  autem 
eidcm  loco  sua  jura  servantibus,  sit  pax  Domini 
nostri  Jesu  Christi,  quatenus  et  hic  fructuro  bono 
actionis  percipiant,  et  apud  districtum  judicem 
praemia  a)tern(e  pacis  inveniant.  Amen. 

Ego  Innocentius  catholic»  Ecclesiie  episcopos. 


150 


AD  INNOCBNTn  m  RBQB8TA 


160 


B 


Ego  Guith.,  lil.  S.  Laurentii  in  Lucina,  presb.  J^ 
eard. 

Bgo  Gofrred.,  tit.  SauctaB  Praxedis»  presbyter 
oard. 

Ego  Gericius  Sanctoruaa  Joannis  etPauli  presb., 
oard.  tit.  Pamachii. 

Ego  Benediotus,  lit.  S.  Susanns  presb.  card. 

Ego  Leo,  Sanctae  Crucis  in  Jerusalem  presb. 
card. 

figo  Rogerius,  tit.  S.  Anastasiae  presb.  oard. 

Ego  PetruB,  vSanote  PudentianaBy  tit.  Pastoris# 
presb  card. 

Ego  Petrus,  Portuensis  et  Rufinad  episoopus. 

Ego  Joannes,  Aibanensis  episcopus. 

Ego  Joannes,  Sabinensis  episcopus. 

Ego  Nicoiaus,  Tusculanus  episcopus. 

Ego  Guido,  PraBnestinus  episcopus. 

Ego  Hugo,Ho8tionis  et  Welletrensis  episcopus. 

Ego  6regorius,8anoti  Georgii  ad  Velum  aareum 
diaconus  cardinalis. 

Ego  Guido,  Sancti  Nicolai  in  Ciarcere  Tulliano 
diac.  card. 

Ego  Joannes,  Sanctao  MariaB  in  Via  Lata  diac. 
card. 

Ego  Guala,  Sanctae  Mariae  in  Porticu  diac.  oard. 

Ego  Petrus,  SS.  Sergii  et  Bacchi  diac.  card. 

Ego  Joannes,  SS.  CosmaB  et  Damiani  diao.  card. 

Ego  Pelagius,  Banctae  Luciao  ad  Septa  solis  diao. 
eard. 

Datum  Laterani,  per  maniim  JoannisSanclaB  Ma- 
ria  inCosmidin  diaconi  cardinaiis,  sanctaa  Romanao 
Ecolesiae  concellarii,  iv  Nonas  Maii,  indictione  ix,  C 
iDcaroationis  DominicaB  anno   1206,  pontificatus 
vero  domini  Innocentii  papao  III,  anno  ix. 

CIX. 

Ad  archiepiscopum  ei  capiiulum  Narbonense.  De  con- 

secratioiie  Fulconis  episcopi  Tolosani. 

(Anno  1206.  Romae  ap.  S.  Petrum,  Maii  ll.J 

[Baluz.,  MiscelL,  ed.  Luc,  III,  21.] 
Innogentius  episcopuSjServus  servorum  Dei,vene- 
rabili  fratri  archiepiscopo  et  diiectis  Oiiis  capitulo 
Narbonensi,  salutem  et  apostolicam  benedictio- 
nem. 

Gum  constet  Tolosanam  Ecclesiam  ad  jurisdi- 
otionem  Narbonensis  EcclesiaB  jure  metropolitico 
pertinere  iicet  dilecti  fllii  abbas  Gisterciensis  etma- 
gister  Petrus  de  Castronovo  ac  frater  Radulfus,  .. 
apostolioa^sedislegati,  electionede  Tolosano  epi- 
aoopo  canonice  factam  admiserint,  et  eum  a  vene- 
rabili  fratre  notlro  Arelatensi  archiepisoopo  fece- 
rint  consecrari,  nolumus  tamen  omnino  quod  pro- 
pter  boc  possit  in  posterum  Narbonensi  EcclesiaB 
prapjudiciumgenerari  quin  EccIesiaTolosanaeidem 
Ecclesiae  Narbonensi  tanquam  metropoli  suae  debi- 
tum  bonorem  impendat  et  reverentiam  exhibeat 
coosuetam.  Nos  igitursuper  hoc  indemnitati  ec- 

(94)  Non  e  inverosimile,chequestooanonicoGuido 
de  Bagnolo  fosse  reggiano  e  uno  d^gii  antenati  di 
quel  Guido  da  Baguolo  amioe  del  Petrares  di  cui  si 


clesifiB  vestrae  in  futuram  cavere  volentes  prassentes, 

litterasintuitionis  vestrnB  subsidium  vobis  duximus 

concedendas. 

Datum  RomaB,  apud  Sanctum  Pelrum,  v  Idus 

Maiii  pontiGcatQs  nostri  anno  nooo. 

GX. 

Monaslerii  S.  Petrt  Carnoiensis  liberlaies  immuni- 
tatesque  confirmat^  et  jus  eligendi  abbafis  solis 
ejusdem  monasterii  fratribus,  vel  cerie  saniori 
xllorum  parti  concedit. 

(Anno  4206.  Maii  27.) 

[6u6raro,  Cariulnire  de  Vabbaye  de  Saint-Pierre  de 
ChaHres,  Paris  4840,  in-4«,  t.  II,  p.  672.] 

CXL. 
Ahbati  ei  monachis  S.  Peiri  Camotensis  licenliam 
indulgei  ea  in  eorum  jus  revocandi  qux  ab  ipso- 
rum  dominio  illicite  abalienata  esse  consiiierit. 

(Anno  1206.  Maii  27.) 
[tbid.] 
GXII. 

Ad  archipresbyierum  ei  Ouidonem  de  Bagnolo  canO' 

nicum  Bononiensem.  —  Peiiiionem  abbaiis  Nonan'^ 

iulanideprimaHoiapidead  construciionem  oraiorii 

a  pontiflce  mittendo,  illis  committit  examinandam. 

(Anoo  1206,  Ferentini,  Julii  16.) 

[TiRABOBCffli,  Storia  di  Nonant.y  II.  339.  Autogra- 
phum  in  archivio  Nonantulano.J 

Innocentius  episcopu8,8ervus  servorum  Dei,dile- 
ctis  flliis  archipresbytero  et  Guidoni  de  Baonolo 
(94)  oanonico  Bononiensi,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Dilectus  fllius  abbas  deNonantulanobishomiliter 
Bupplicavit,  ut  in  quodam  loco  qui  ad  monasterium 
suum  pleno  jure  noscitur  pertinere,  ad  oratorium 
eonstruendum  primarium  sibi  lapidem  mittere  di- 
gnaremur.Quia  vero  nobis  plene  non  constat,  qood 
hoo  fleri  possit  sine  juris  praBJudioio  alieni,di8cre- 
tioni  vestrao  per  apostolica  scripta  mandamus  qua- 
tenus  inquisita  super  hoc  diligentius  veritate,  si 
locum  iilum  exemptum  esse  con8titerit,primarium 
sibi  lapidem  ad  oratorium  construendum  nottra 
festi  auctoritate,  appeliatione  postposita,  oonceda- 
tis. 

Datum  Ferentini,xv  Kalend.Augu8ti,poDtiflcatU8 

nostri  anno  nono. 

GXIII. 

Ad  episcopum  (93)  et  archidiaconum  Airebaienses.— 
Ut  de  injuriis^  a  domino  de  Ardes  abbati  et  con' 
ventui  S.  Bertini  illatis,  cognoscant. 

(Anoo  1297.  RomaB,  ap.  S.  Petrum,  Jan.  23.) 

[Ex  archivio  monasterii  Sancti  Bertini,  faaciculo 

Papalia  sig.  Innocentius  111,  n*  26.  Br£q.  ibid., 

p.  H35.] 

Tnnocentius  episcopus,  eervus  senrorum  Dei,ve- 

nerabili  fratri episcopo,  et  dilecto  filio ar- 

cbidiaoono  Atrebatensibus,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Ad  aures  nostras,  dilectis  flliis,  abbate  (96)  et 
conventu  Sancti  Bertini,  conquerentibus,  est  dela- 

d  parlato  in  Letteratora  Italiana  (t.  V.  p.  314). 

(95)  Vide  ad  Epistolam,  iibro  octavi  xlv,  not. 

(96)  Videad  Epistolam  appendicis  huJa8Xvui,D0t. 


j0l 


8UPPLEMBOTUM.  —  AN.  1207. 


182 


tum,  quod  nobilis  vir...  comes  Boloniensis  (97),  j^  rum  Petri  et  Paali,  apostolorum  ejus,  se  noverit 
Morinensis  dioBceaeos,  quamdam  terram  quam  no-      incursurum. 


bilis  vir...  dominus  de  Arde,  ejusdem  dioeceseoa, 
nomine  feadi  possedit,  pro  eoclesia  S.  Bertini,  oo- 
casione  guerrs  quam  habet  cum  ipso,  in  ipsius 
monaeterii  prsjudicium  et  gravamcn,dPtinetoccu- 
patam.  Propter  quod  idem  dominus  de  Arde,  ter- 
ram  ipsam  a  monasterio  repetendo.eis  multipliciter 
injuriosus  et  molestus  existit.  Quocirca,discretioni 
vestrs  per  apoatolica  scripta  mundamu8,quatenus, 
partibos  convocatis,  et  auditis  hinc  inde  propo- 
sitis,  qaod  justum  fuerit  appellatione  postposita 
itatoatia,  facientes  quod  decreveritis  per  censuram 
ecolesiasticam  flrmiter   observari.   Testes  autem 


Datum  Rom»,  apud  Sanotum  Petrum,  vn  Kal. 

Febrnarii,  pontiflcatus  nostri  anno  nono. 

CXV. 

Ad  capitulum  Arusiente.  —  Confirmatio  x  prsebendo' 
rum  tertim  partis  decimarum  Giafetjurii  inspiri- 
iualibus  ei  aliis^ 

(Anno  1207.  Laterani,  Mart.  24.) 

[Langebeck,  Script.  rer,  Dan,  VI,  388.] 

Innocentios  episoopus,  servus  servorum  Dei,di- 

lectis  Oliis,  Arusiensi  capitulo,8alutem  et  apostoii- 

cam  benedictionem. 

Justis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  faoi- 

lem  prebere  consensum,  et  vota,  quae  a  rationis 

tramite  non  discordant,  efTectu  prosequente  com- 


qai  fnerint  nominati,  si  se  gratia,  odio,  vel  timore 

sohtraxerint,  per  districtionero  eamdem,  appella-  p  ",**'"""'  """  uiauorudui,  dueciu  prosequenie  com- 
lione  cessante,  cogatis  veritati  testimonium  perhi-  ^  P^®'®'  ^^°^  igitur  bon»  memori»  Petrus.episcopua 
bere,  nnllis  obsUntibus  litteris,  veritati  et  justiti®      ^®»^®^»  ^**  e^c^\t^\B.  vestra,  quae  a  prsdecessoribua 


pnejadicantibus,  a  sede  apostolica  impetratis. 

Datum  Romn,  apud  Sanctum  Petrum,  x  Kaiend. 

Febr.9  pontificatas  nostri  anno  nono. 

CXIV. 

Ad  abbatem  (98)  ei  eonventum  Compendiensem.  — 
Composiiianemt  super  parochia  S.  Germani  Com^ 
pendiensis^  et  aliis,  inier  ipsos  ei  episcopum  ac  ca- 
piiulum  Suessionense  auctoritaie  episcopi  Puri' 
sUnsis  factamy  confirmai  (99). 

(Anno  1207.  Romae,  ap.  S.  Pelrum,  Jan.  26). 

[Gx  archivio  monasterii  S.  Gornolii  Gompendien- 
818,  oapsa,  Jurisdictio  spiritualis,  fasciculo  vi, 
n«  3.  Ba^Q.,  ibid.] 

Gom  apostolica  sedes  ab  ipso  pacis  et  unitatis 


Buis  fuerat  quasi  neglecta,  de  bonis  suis  patrimo- 
nialibus  instituerit  x  praebendas»  et  dilectus  fliias 
8.  electus  vester  successor  ipsius  ecclesie  veatr» 
omnes  fundos,  quos  infra  ambitum  oivitalia  Ara- 
siensis  ad  communem  usum  vestrum,  et  ad  qua- 
rumdam  prediotarum  prsbendarum  augmentam 
de  mansionibus  de  Thorp,  de  Waslof,  de  Ostorp» 
de  Gattorp  et  Fiarslorp,  de  Thorstentorp  et  Bch. 
tertiam  partem  contulerit  decimarum,  conceasia 
etiam  vobis  Giaf  et  omui  jure  exactionis  tam  in 
spiritualibus  quam  in  aliis  de  universis  vestris 
tam  villicis  quam  colonis  vobis  et  per  vos  ecclesis 
vestrs,  sicut  ea  omnia  juste  et  pacifice  possidetis» 


.Qctore  privilegium  reccperit  principatu8,  nos.qai  C  auctoritate  apostolica  conflrinamus  et  pnBaeDtia 


eidem  licet  immeriti  praesidemus.ex  injunctonobis 
offlcio  servitotis  astnngimur,ea  quae  sunt  concor- 
dia  terroinata  ne  in  ilerat»  quffistionis  Ecrupulum 
reducantur,  in  suo  robore  confovere.  Eapropter, 
dilecti  in  Domino  filii,ve8tris  justis  postulationibus 
gratum  tribuentes  assensum,compositionem  super 
divisione  parochiaa  Saucti  Germani  Gompendien- 
8i8,et  quibusdam  capitulid  constitutis  rationecom- 
positionis  ipsius,  inter  vos  ex  parte  una,  et  vene- 
rabilem   fratrem  nostrum,  N.  episcopum  (100),  et 
dilcctos  filios  capitulum  Suessionnense  ex  parte 
altera,  aoctorilate  venerabilis  fratris  nostri  0.  (1) 
Parisiensis  episcopi,  et  dilecti  filii  H.  abbatis  San- 
eti  Dionysii  (2),  judicum   delegatorum   a   nobis, 
ratiouabiliter  initam,  sicut  bino  pravitate  provide  q 
facta  est,  et  ab  otraque  parte  recepta,  et  hactenus 
observata,  auctoritate  apostolica  confirmamus,  et 
praBsentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli 
ergo  omoino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostrs 
confirmationis  infriogere,  vel  ei  ausu  temerario 
contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  prffisum- 
pserit,  indignationem  omnipotentis  Dei,  et  bealo- 


(97)  Vide  Gest.  Innoc.  §  LXXXIV,  not. 
(96)  Vide  ad  epistolam,  libri  septimi  c 


cxc,  not. 


(99)  De  Argumento  hujus  Bpistolae,  conferenda 
ast  Epistola  Tibri  primi  l]ii,Epi8Copo  SuEssioNEitti, 
ut  Capeilam  eibi  a  Prseposito  Compendiensi  coliatam 
dedieore  valsaty  H  de  divisione  unius  Parochiae  in 


scripti  patrocinio  communimus.NuIii  ergo  omnino 

hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  confirmatio- 

nis  infringere,  vel   ei  ausu   temerario   contraire. 

Si  quis  autem  hoc  attentare  prssumpserit,  indi- 

gnationem  omnipotentis  Dei»  et  beatorum  Petri  et 

Pauli,  apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Latcrani  ix  Kal.  Aprilis,  pontificatus  no- 

stri  anno  decimo. 

CXVI. 

Ad  decanum  et  majorem  archidiaconum  Parisiensem 
ei  0.  scholaxiieum.  —  Concessio  aUariumde  Drien" 
court,  et  de  Villari  in  Silva^  ei  de  Lupivivia, 

(Anno  1207.  Laterani,  Mart.  26). 

[Varin,  Archives  de  Reims,  II,  461,  Gartul.de  Saint- 
Remy,  G.,  fol.  4,  v^»,  n.  XX]. 

Innocentius  episcoi.u8,  servus  servorum  Dei.  .  . 
decano,  et  msgori  arohidiacono  Parisiensi,  et  0. 
scholastico  majoris  ecclesiffi  Goloniensis  Parisiua 
commoranti,8aIutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Dilectis  filiis  D.  Remensi  canonico,  et  N.  mona- 
sterii  S.  Remigii  procuratore,  in  nostra  prssentia 
constitutis,  dilectum  filium  nostrum  J.  Sanctorom 
Gosmae  et  Damiani  diaconum  cardinalem,ei8  dedi- 

tres.  Dat.  Laterani,  vin  Kal.  Aprilis.  Vide  etiam 
t^ie/.Epistolam  liv,Episcopo  ATREBATENSi,(i[f  eodem 
negoiio.  Dat.  ut  supra. 

100)  Vide  ad  Bpistolam  libri  tertii  xi,  not. 

|i)  Vide  ad  Epislolam  libri  tertii  xi,  not. 

[2)  Vide  ad  Epistolam  libri  ootavi  ggvuI|  not. 


163 


AD  INNOCBNTU  UI  RBQBSTA 


164 


mos  auditorexn  in  cujus  prffiBentia  canonicus  pro- 
posuit  memoratus ;  quod  bonae  memoris  G.  Re- 
mensis  archiepiscopus  ad  petitionem  decaniet  capi- 
tuli  Remensis  Ecclesis,  auctoritate  indulgentia;  ab 
apostolica  sibi  sede  indults,  ut  sciiicet  altaria,  de- 
cimas,  redditus  et  alia  qus  bon»  memoriffi  W. 
prcdeceasor  ipsius  monaateriis  et  quibusdam  per- 
sonis  minus  licite  duxerat  concedenda  ad  manum 
et  potestatem  suam  canonice  revocaret,  altaria  de 
Lovois,  de  Driencurte,  et  dn  Villari  in  Silva,  ad 
Remensem  ecclesiamdejure  8pectantia,qua3dictU8 
W.  prsdecesBor  ipsiu8,prffiter  Remensium  canoni- 
corum  assensum,  ecclesis  S.  Remigii  pro  sua  vo- 
lontate  contulerat,de  prudentium  virorum  consilio 
revocavit,  que  cum  idem  G.  arcbiepiscopus,  dicto 
canonico  ejusdem  fldelitate  ac  dcvotione  pensatis 
postmodum  conces8isset,supradicti  monasterii  mo- 
nacbi  ad  nostram  audientiam  appellantes  fructus 
ad  altaria  prsdicta  spectantes  contra  justitiam  oc- 
cuparunt,unde  canonicus  supradictus  donationem 
de  Ipsis  altaribus  sibi  factam,  auctoritate  aposto- 
lica  conGrmari,et  fructus  medio  tempore  perceptos 
ex  eis  sibi  restitui  postulavit.  Procurator  vero  mo- 
nasterii  ox  adverso  respondit :  Quod  cum  memora- 
t08  W.  quondam  Remensis  archiepiscopus  eidem 
monasterio  canonice  contuierit  altaria  supradicta, 
6t  ipsa  donatio  postea  fuerit  auctoritate  sedis  apo- 
stolicn  conGrmata,eadem  altaria  fere  usque  ad  tiffic 
tempora  monasterium  ipsum  sine  alicujus  contra- 
dictione  possedit,   propter  quod  procurator  ipse 
Bollieite  po8tulabat,ut  monaslerium  ab  impetitione 
canonicl  supradicti  absolvere  dignaremus.  Nos  igi- 
tor  [caosam  istam  ?]  vestro  duximus  examini  com- 
mittendam,  per  apostolica  scripta  mandantes  qua- 
tenos  tam  super  prsmissis  altaribus  quam  super 
aliis  altaribus  et  rebus  aliis,  de  quibus  inter  D.  ac 
roonasterium  qusstio  agitari  dignoscitur,iDquira- 
tis  pleniuB  veritatem,  et  quod  caoonicum  fuerit, 
appellatione  apostolica  postposita.statuatis;  facien- 
tes  quod  decreveritis,per  censuram  ecclesiasticam 
iirmiter  observari.  Testes  autem  qui  nominati  fue- 
ront,  si  se  gratia,  odio  vel  timore  8ubtraxerint,per 
eamdem  districtionem,  appellatione  cessante,  co- 
gatis  veritati  testimoniumperhibere,  nullis  litteris 
obstantibus,  prster  assensum  partium  a  sede  apo- 
Btolica  impetratis.  Quod  si  non  omnes  bis  exse- 
quendis  potueritis  interesse^duo  vestrumoanihilo^ 
minos  exsequantur. 

Datum  Laterani,  vii  Kalend.  Aprilis,  pontiGcatu8 
vera  nostri  anno  dccimo. 

(3)  Ludovicus  I,  Alberti  de  Hirgis  Virdunensis 
episcopiy  germanus,  vir  gratia  et  moribos  prsdi- 
tus,  Stephano  subrogatus  fuit  anno  il97.Monaste- 
rium  reperit  ere  aiieno  ita  gravatum,  ut  maxima 
pars  proventuum  in  solutionem  cederet  usurarum. 
Cum  state  juvenis  illius  curam  suscepisset,  pau- 
pertatem  in  sesustinuit^vilatisque  superfluis  sum- 
ptibus,  ad  bonum  statum,  divino  coopcrante  adju- 
torio^  reduxit.  Senio  confectus,  ab  administratione 
06S8it  vm  Id.Martii,  anno  1237 ,et  insequenti  anno, 
ZYi  Kal.  Jolii  acqoievit.  Nov.  Gall.  Christ.^  t.  XIII, 


A  CXVII. 

Ad  Ludovicum  (3),  abbaiem  monasterii  S.  Vitanit 
Virdunensis,  ejusque  fratres.  —  Becipil  eos  sub 
proteciione  B.  Petriy  ei  enumerantur  bona  ad 
ipsos  speetaniia. 

(Anno  1207.  Viterbii,  Jon.  22.) 

[Bullam  hanc  edimus  ad  Gdem  apographi  quod  ex 
originali,  in  archivio  monasterii  S.Vitoni  Virdu- 
nensis,  Gdeliter  transcriptum  in  Chartophylacio 
nostro  reponi  curavit  D.  Michael  Colloz,  aboati» 
S.  Agorici  Virdunensis  subprior.  Ad  calcem  apo- 
graphi  notulam  hanc  afGxit  D.  Goiloz.  «  L'origi« 
lial  est  ^crit  sur  un  parchemin,  qui  a  on  piod 
huit  pouces  de  Targeur,  sur  un  pied  dix  pouces 
et  demi  de  hauteur.  Le  sceau  est  perdu  :  il  oe 
reste  que  des  iils  de  soie,  mi-partie  rouge  et 
jaune,  apr^s  lesquels  il  pendait.»  Verum  in  notis 
chronicis  difGcultas  inest,  quam  declarabimus. 
I^      BRtQ.  ibid.,  p.  1136.] 

Monet  nos  apustolicffi  sedis,  cui  licet  immeriti 

prffisidemus,  auctoritas  pro  Ecolesiarum  statu  sat- 

agere ;  et,  ne  malignitate  quorumlibet  perturben- 

tur,  apostolico  debent  patrocinio  communiri.Qua- 

propter,  dilecti  in  Domino  Glii,  vestris  justis  po- 

stulationibus  clementer  annuimus,  et  prsfatum 

monasterium,  in  quo  divino  mancipati  estis  ob8e- 

quio,  au  exemplar  felicis  recordationis  Alexandri 

papae,  prffidecessoris  nostri,  sub  beati  Petri  et  no* 

stra  protectione  suscipimus,   et   praesentis  scripti 

privilegio  cummunimus.  Inprimis  si  quidem  sta- 

-  tuentes,  ut  ordo  monasticus,  qui  secundum  Deum 
et  beati  Benedicti  Regulam,  in  monasterio  vestro 
institutus  esse  dignoscitur,  perpetuis  ibidem  tem- 
poribus  inviolabiliter  observetur.  Prffiterea,  quas* 

G  cunque  pOB8e88iones,qufficunque  bona  idem  mona- 
sterium  imprffisentiarum  juste  et  canonice  possidet» 
aut  in  futurum,  concessione  pontiGcum,largitione 
regum,vel  principum^  oblatione  Gdelium  seu  aliis 
justis  modis,  prffistante  Deo,  poterit  adipi8ci,Grma 
vobis  vestrisque  successoribus,  et  illibata  perma- 
neant.In  quibus  hffic  propriis  duximns  exprimenda 
vocabulis  : 

Locum  ipsum  in  quo  prffifatum  monasterium  si- 
tum  est,  cum  omnibus  pertinentiis  suis  ;  quidquid 
juris  habelis  apud  Novum  Viilare,apud  ManceriaSy 
apud  Muceriolas,  apud  viilam  ubi  sal  Gt ;  capellam 
apud  ipsum  Novuro  Viliare,  cum  appendiciis  suisi 
ex  dono  Wilrici  et  Tbeoderici;  allodium  de  Igneia; 
quidquid  juris  habetis,  apud  Gaudini  Villam  ;  ec- 

^  clesiam  de  Walemeis,  et  de  Mainis.  cum  pertinen- 
tiis  suis ;  ecclesiam  de  Bailvet,  ecclesiam  de  Bul- 
leinvilla,  ecclesiam  Montis  S.  Martini,  cum  perti* 
uentiis  earum  ;  decimam  de  Moinavilla,  in  ea  inte- 
gritate  in  qua  bonffi  memoriffiArnuIfus  (3),  Virda- 

col.  1298. 

(3)  Arnulfus  {de  Chiny),  Glius  Alberti  comitis,  et 
Agnetis  sororis  Rainaldi  Barri  comitis,  ex  Virdo- 
nensis  Ecclesiffi  thesaurario,  uno  cleri  consenso, 
popQlique  plausu  proclamatus  est  Episcopus  anno 
1172.  Uic  in  tractandis  negotiis  erat  exercitatissi- 
mus,  omni  doctrinffi  geoere,  et  eloquentia  admo- 
dum  prffiditus,  ita  etiam  optimis  moribus  pruden- 
tiaque  et  ingenio  prcdicandus.Obiit  anno  1184, 14 
Aogostiy  nondom  conseeratos.  ibid.,  ooL  1206, 


105 


SUPPLBMBNTUM.  •—  AN.  1207. 


i«6 


B 


nenafs  episeopoBjrationabiliternosciturcontulisse;  Ai 
allodium  ante  vioum  Sancti  Amantii,infrabannum 
veatrum  Bitum,ex  dono  Goberti,  Raineri  de  Apero- 
monte,  et  Walleri,  cl  Warneri,  et  bajredum  suo- 
rum ;  carratam  feni  in  Rambaldi  prato,  de  dooo 
eommdem  virorum  Walieri  et  Worneri;  cellam 
moDtis  Sancti  Martini,  cum  omnibus  appendiciis 
suis,  et  allodium  de  Braz,  de  dono  Lamberti  deSi- 
piencort.Nihilominu3  etiam  monasterium  de  Luce- 
leborg,  sicut  ipsum  de  concessione  boos  meroori» 
Amoldi  (4),  Trevirensis  arcbiepiscopi,  rationabill* 
ter  po88ideti8,et  in  authentico  scripto  ipalusarchi- 
episcopi  continetur,vobis  et  monasterio  vestro  au- 
etoritate  apostolica  conHrmamus  (5).  Sane,  nova- 
liom  vestrorom  que  propriia  manibus  vel  sumpti- 
bas  coIiti9,sive  de  vestrorum  animalium  nutrimen- 
Usynallus  a  vobis  decimaa  exigere,  vel  extorquere 
praesumat.  Gum  autem  generale  interdictum  terro 
fuerit,  liceat  vobis,  clausis  jajiuis,  exciusis  excom- 
muQicatis  et  inteniictis.suppressa  voce,non  pulsa- 
tis  campanis,  divina  ofQcia  celebrare.  Liceat  quo- 
que  vobis  clericoa,  vel  laicos  e  saeoolo  fugientea  ii- 
beros  et  absolutos,  ad  conversionem  recipere,  et 
eoB  sioe  contradictione  aliqua  retioere.  Obeunte 
vero  te,nunc  ejusdem  loci  abbate,vel  tuorum  quo- 
libet  succe88orum,nulIus  ibi  qualibet  subreptionis 
astutia,  seo  violentia,  prsponatur,  nisi  quem  fra- 
tres  commoni  consensu,  vel  fratrum  pars  sanioris 
coDsilii,  seoundom  Dei  timorem,  et  8.  Benedicti 
Regulam  providerent  eligendum.Sepulturametiam 
ipsius  looi  liberam  esse  decernimus,  ut  eorum  de- 
▼otioni,  et  extrem»  voluntati,  qui  se  iilic  sepeliri  C 
deliberaverint,  nisi  forte  excommunicati  vel  inter- 
dicti  siot,  nollus  obsistat.salva  tamen  justitia  illa- 
rom  Ecclesiarom  a  quibus  mortuorum  corpora  aa« 
Bomontor. 
Decemimoe  ergo»  nt  oulli  omnino  hominum  li- 


ceat  praefatum  monasterium  temero  perturbare^ 
aut  ejus  possessiones  auferre,  vel  ablatas  retinere, 
minuere,  seo  qoibuslibet  vexationibus  fatigare;8ed 
omnia  integra  conserventur,  eorum  pro  quorom 
gubernatione  ac  sustentatione  concessa  sunt,  usi* 
bus  omnimodis  profutura,  salva  sedis  apostolicn 
auctoritate,  et  dicecesani  episcopicanooioajustitia. 
Si  qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica  sffioularisvd 
p6r8ona,hanc  nostrfls  constitutionis  paginamsciens» 
contra  eam  temere  venire  tentaverft,  secundo  ter- 
tiove  commonita,  nisi  reatum  suum  digoa  satis- 
factione  oorrexerit^potestatis  honorisque  sui  digni- 
tate  careat,  reamque  se  divino  Judicio  existere  da 
perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratiseimo 
corpore  et  saoguine  Dei,  et  Domini  Redemporis 
nostri  Jesu,  aiiena  fiat,  atque  in  extremo  examine 
district»  ultioni  aubjaceat.  Gunctis  autem  eidem 
loco  8oa  Jura  servaniibus,  sit  pax  Domfni  Jesn 
Ghristi,  quatenus  et  hio  fructum  bons  aclionis 
percipiant,  et  apud  districtum  Judicem  prcmia 
ffiterne  pacis  inveniant. 

Ego  Joaones  (6),  Albanensis  episcopos. 

Ego  Joannes  f7),  Sabinensis  episcopos. 

Ego  Nicoiaus  (8),  Tuscufanus  episcopus. 

figo  Guido  (9),  Prosnestinus  episcopus. 

Ego  Joannes  (10),tituli  Sancti  Stephani  in  Gslio 
monte  presbyter  cardinalis. 

Ego  Centhius  (11),  tituli  Sancti  Laurentii  in  Lo- 
cina  presbyter  oardinalis. 

Ego  Gregorios  (12),  Sanoti  Vitalisjtitoli  Vestioa, 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Rogerius  (13),  tituli  Sanot»  Anastasia  pres« 
byter  cardinalis. 

Ego  Gregorius  (14),  Sanoli  Georgii,  ad  Velom 
Aureum,  diaconus  cardinalis* 

Ego  Guido  (15),  Sancti  Nicolai  in  Garcere  Tul- 
iiano  diaconus  cardinalis. 


(4)  Agitur  bio  de  Arnoldo  I,  qui  in  archiepisco- 
pum  Trevirensem  electus  fuit  anno  1169.  isixtre- 
mum  diem  obiit  viii  Kal.  Junii  1183,  ob  amorem 
in  Ecclesiam  et  benevolentiam  in  subditos  ma- 
xime  laudatus.  Nov.  GalL  Christ.  tom.  XIII,  col. 
432. 

(3)  Diploma  Arnoldi  de  unione  abb.  S.  Marias 
Loxemborgi,  al,  B.  Marise  Munsteriensia  prope 
Lozemborgum,  habetur  apud  D.  Galmet,  Htst,  ae 
Larraine  tom.  il,  in  Prob,  pag.  378,  ubi  datum  di- 
eitor,  Anno  Dominicss  Incamationis  mclxxviii,  tn- 
tUclione  xi,  concurrente  vi,  epacta  nuUa,  regente  et  D 
gubernaiUe  sanctam  Romanam  Eccleiiam  domino 
Atexandro,  summo  Pontifice^  et  universali  PP.anno 
Papatus  ejus  xiv  (potius  xix),  regnante  Serenissimo 
domno  Frederico  imperatore^  anno  quoque  pontifica" 
tus  nostri  (Amoldi  scilioet)  viii  feliciter. 

Illud  soppoaititiom  credidit  Bertholetos  {Hist.de 
Luxembourg,  tom.  IV,  pag.  206. 

Hontbeimios  vero  ipsius  legitimitatem  defendere 
cooatur  {Hist.  Trevir.  Diplomat.  tom.  I,  pag.  606) 
in  notis  :  «  Hano  chartam  (^uidem  supposititiam 
pnetendit  BerthoIetu8,Bed  talibus  argumentis,que 
aliod  non  argount,  quam  quod  hflec  unio,  sio  con- 
eepta,  et  jam  deoreta,  suum  non  fuerit  sortita 
eCfoctam»  eo  qood  continoa  deinoeps  et  certa  ha- 
bettnr  Lazambargenaiom  abbatom  seriea  aVirda- 


nensibus  8.  Vitonis  distinctorum.  » 

Non  ad  nos  pertinet  hanc  litem  componere,  nec 
diplomatis  istios  iegitimitatem  ad  examen  revo- 
candi  hic  locus  est.  Verum,  ex  notis  sequentibas 
inteliiget  lector  eruditus,  cur  haec  silentio  preter- 
mittere  non  debuimus. 

(6)  Vide  ad  Epistolam  Libri  eexti  cxvii,  not. 

(7)  Vide  ad  Epistolam  Libri  tertii  xv,  not. 

(8)  Vide  ad  Epistolam  Libri  noni  uv,  not. 

(9)  Vide  ad  Epistolam  Libri  tertii  xxviii,  not. 
(19)   Vide  ad   Epistolam   Libri   quiati  lzxziii. 

not.  ^ 

(11)  Vide  ad  Epistolam  Libri  tertii  xxxi,  not. 

(12)  Vide  ad  Epislolam  Libri  quinti  ix,  not. 
(i3)  Vide  ad  Epistolam  Libri  octavi  xxxi,  not. 

(14)  Vide  ad  Epistolam  Libri  septimi  lx,  not. 

(15)  Guido,  seu  Wido,  Romanus,  e  Perleonea  fa- 
milia,  non  Rejjulus  Urbevetanus  ex  nobliibus  de 
Bi8ontio,primo  ab  Innocentio  PP.III  (anno  nostrs 
saiutis  1205,  Pontificatus  vii,men8e  Martio,ex  Pan- 
vinio,  vel  ex  Ciaconio,  mense  Decembri,  Rom»  ia 
quarta  creatione),  tituli  S.  Nicolai  in  Garcere  Tul- 
Iiano  diaconus  cardinaJis,deinde  ab  Honorio  PP.III 
Episcopus  Praenestinus,  renuntiaius  est.Extremom 
spiritum  eiTudit  sub  Gregorio  IX,  ex  Aubery,  an. 
1227,  ex  Ughellio  vero  anno  1228,  vii  Kal.  Maii. 
Oldoin.  ad  Ciacon.  Tom.  11,  ool.  13. 


iC7 


AD  mNOCENTII  ni  RBGBSTA 


168 


Bgo  Joannes  (16),  Sanct»  MariaB  in  via  Lata  dia-  ^ 
conus  cardinalis. 

Ego  Guala  (17),  Sanct®  Mari»  in  Porticu  diaco- 
nu8  cardinaliB. 

Ego  Joannes  (18),  Sanctorum  Gosma;  et  Damiani 
diaconus  cardinalis. 

Datum  Yiterbii  (19),  per  manum  Joannis^SanctsB 
llaria  in  Cosmedin  diaconi  cardinalis,  sanctaB  Eo- 
mana  Ecclesis  caDcellarii,  x  Kalendas  Julii,  indi- 
ctione  viii,  Incarnationis  Dominicas  anno  1206, 
pontifioatus  vero  domni  Innocentii  papas  III  anno 

decimo. 

CXVIII. 

Ab  abbatem  (2  >),  et  conventum  S,  BertinL —  Congra- 
lulalur  eis  quod  generose  nceperinl  priorem  §t 
monachos  Cantuariemis  Ecclesix,  quos  crudelis 
persecutio  propriis  sedibus  exsulare  coegerat  (31),  J) 

(Anno  1207.  Viterbii,  Sept.  25). 

[Ex  Cbartulario  antico  monasterii  S.Bertini,  t.XIX, 
fo  64,  verso.  Br6q.  ibid.,  p.  1139]. 

Gratum  gerimus  et  acceptum,  ac  devotionem 


vestram  digna  gratiarum  ia  Domino  prosequimur 
actione,  quod  sicut  accepimus,  dilectos  filios  prio- 
rem  et  monachos  Cantuarisnsis  Ecclesiae,  quos 
crudelis  perstcutio  a  propriis  sedibus  exsulare  co- 
egit,  pio  recipicntes  affectu,  eis  in  suis  necessitati- 
bus  tam  libeuter  quam  liberaliter  subvenistis,  per 
boc  evidentius  judicantes,  vos  et  eorum  passioni- 
bus  compati,  et  doloribus  condolere.  Quia  igitur 
Apostoli  vos  vere  imitatores  ostenditis,  si  aliorum 
onera  cbaritatis  bumeris  supportatis,  universita- 
tem  vestram  monemus  atteotius  et  hortamur,  per 
apostolica  scripta  mandantes,  quatenus  quod  circa 
memoratos  priorem  et  monachos  laudabiliter  incce- 
pistis,  studeatis  laudabilius  consummare,  ut,  pra»- 
ter  retributionis  sternse  prasmium, obtinere  possitit 
nostras  gratis  incremeutum. 

Ddtum  Viterbii,  xvu  Kalendas  Octobris,  pontifl- 
catus  nostri  anno  decimo. 


(16)  Vide  ad  Epistolam  Libri  septimi  glxxxiv, 

not. 

(17)  D.  Jacobus  Gualla  de  Bicheriis,  seu  Becaria, 

qni  ab  aliis  Quaio  vocatur,  patria  Verceliensid,  Ca- 

nonicus  regularis  monasteniS.Petri  in  CcBloaureo 

Papitt.utriusque  juris  Uoctor,  episcopus  Verceiien- 

Bis^Ecclesiam  illam  rexit,post  Albertum  Cribeilum 

ad  Mediolanensem  tran8latum,ab  anno  1173,usque 

ad  annum  1185.  Ab  Innocentio  PP.  lli,  primum 

(an.  nostre  salulis  1205,  Pontificatus  vii,   mense 

Martio»  ex  Panvioio   vel,  ex  Ciacouio,  mense  De- 

cembri.  Eomae  in  qoarta  creutione)  tituH  S.  Mari® 

in  Porticu  diaconus,  deindo  (anno  nostrsB  salutis 

1211,  Pontificatus  xiv,  in  septima  creatione)  SS. 

Sylvestri  et  Martini,tituio  Equitii,  presbyter  cardi- 

nalis  renuntiatus  est.  Cum  Albigeosiuui  bieresis  in 

Aquitania  in  dies  augcretur,  occiso  Petro  de  Cas- 

Irooovo,  Pontifex  Gualiam  hunc,  virum  prudentia, 

doctrina,et  vit»  integritateclarum,insignem  Juris- 

consuItum,ao  maximum  tldei  zelatorem  in  Gaiiias 

legavit.  Extremo  Innocentii  PP.  lil  anniis  Legatus 

in  Angliam,  longo  tempore  ibidem,  sub  Honorio 

PP.  111  etiam,  permansit.  E  vita  excessit  S.  R.  E. 

arcbipresbyter  sub  Gregorio  IX.  Oldoin,  ad  Ciaco" 

ntttm,  tom.  II,  coi.  25. 

Et  ista  quidem  hic  referre  tanto  magis  operas 

Eretium  duximus,  quod  perperam  ea  quae  in  Ep. 
ibri  oclavi  xix,  de  G.  tituli  S.  Mariffi  in  Porticu 
diacono  cardinaii  dicuntur,  ad  Gregorium  Galga- 
num,  qui  eodem  titulo  aClemente  PP.llI,  an.l488, 
insignituSfUsque  ad  Innocentii  PP.  III  lempora  vi- 
tam  produxit.referenda  opse  existimaviraus  Coofer 
ea  qu»  ibi  annotavimus.Bxillis  enim,necnon  deiis 
quffi  in  notis  ad  Epistolam  ejusdem  Libri  octavi 
XXXI,  de  Rogerio,lituIi  8.  Anastasi®  presbytero  car- 
dinali,  ex  Oldoino  retulimus,  magna  oritur  diffl- 
oultas,    quam   bic    solvere    nequaquam    conabi- 

mur. 

(18)  Joannes,  ex  Pontificii  Sacelli  Sacerdote  ab 
Innocentio  PP.  lil  (anno  ropsratte  salutis  1205, 
Pontificatus  mupotius  ix,  mense  Decombri,  Rom«, 
in  quinta  croHiione)  tituli  SS.  Cosmne  et  Damiani 
diaconus  cardinalis  renuntiatus  est.Excessit  e  vita 
8ub  Honorio  PP.  III.  Oldoin,  ibid.  col.  27. 

(19)  Diversa  in  hisce  notis  chronicis  occurrunt, 
ex  quibus  pavissimae  oriuntur  difficultates. 

4*  Indictio  octava  colligatur  cum  die  22  mensis 
Junii,  anni  Incarnationis  Dominicse  1206.  Verum 
tano  vero  certiiis  currebat  indictio  nona. 


2o  Eadem  dies  22  mensis  Junii,  anni  Incarnatio- 
nis  Dominicffi  1206,  coUigatur  cum  anno  Innocen- 
tiani  Pontiilcatus  x.Atqui  annus  lunocentiani  Pon* 
tificatus  X,  mense  Junio,  coucurrebat  cum  anno 
Incarnationis  Dominics  1207. 

3o  Annus  Innocentiani  Pontificatus  x,  Incama- 
tionis  vero  DominicsB  1207,  mense  Junio,  non  niai 
cum  indicticne  decima  colligari  potest. 

Error  igitur  inest,  tum  in  indictione,  tum  in 
anno  Incarcalionis,tum  in  anno  Innocentiani  Pon- 
tiflcatus. 
Ne  ad  annum  Innoceotiani  Pontificatus  ix,Incar- 
p  nationis  1206,  indictione  ix,  remandetur  Epistola, 
^  obsUit  nota  topica,  Dat,  Vilerbii.  Nam  hoc  anno 
1206,Pontiricatus  ix,  die  10  Kai.  Julii,  lonocentius 
Ferentini,  non  Vilerbii  degebat.  Vide  Epistolam 
Libri  noni,  Abbatisssp  Monasterii  SS.  Innocenti  et 
Anastasii  de  Gandersheim^  ejusque  SororibuSj  eto. 
De  confirmaiione  PnvHegiorum^  dat.  Ferentini,  par 
manum  Joanois,  S.Murias  in  Cosmidin  diaconicar- 
dinalis,  S.  R.  E.  CaDcellarii,  10  Kal  Julii  indic- 
ttone  octava,  Incamationis  Dominicx  anno  1206, 
Pontificatm  vero  domini  Innocentii  PP.  III 
nono, 

Anno  equidem  Pontificatus  x,  die  10  Kal.  Julii, 
Innocentius  Viterbii  degebat,  proot  eruitnrex  di- 
versis  Libri  decimi  Epistoli9.Verum,tunclegendom 
foret,  indictione  decima^  non  indiclione  octava^  et, 
Incai^nationis  Dominicx  1207,  non  Incamationit 
Dominicx  1206. 
Nunc,  si  quis  attenderit,  lo  in  hac  Innocentii 
|.  Bulia  specialem  fieri  mentionem  de  Diplomate,  ab 
*'  Arnoldo,  Trevirensi  archiepiscopo.  pro  unione  Mo- 
nasterii  S.  Maris  Luxemburgi  cum  Monasterio  S. 
Vitonis  Virduucnsis  emisso  ;  2o  Dijplomati  istud  Ber- 
tholeto  valde  suspectum  fuissp  ;  %>  in  notis  chroni- 
cis  BuUae  errores  diversos,  eosdemque  gravissimos 
maaifesle  deprehendi ;  iorsan  et  de  ipsius  Bulla 
legitimitate  aliquam  suspicionem  oriri  posse  fate- 
bitur.  Adde,quod  in  ipsis  verbis  vihilominus  etiam^^ 
quibus  confirmatur  unio,  etiam  si  notissimaet  usi- 
tatissima  sit  alibi  formuIa,tamen  inessealiquid  vi- 
deri  potest,quod  Innocentiaoum  stylum  non  omni- 
no  redoleat;  sed  de  his  fortasse  et  nos  accuratiua 
alias  di5;seremu8. 

(20)  Vide  ad  Epistolam  Appcndicis  hujuSy  not. 
xviii. 

(21)  Gonferendas  snnt  diverso  Libri  octavi  et  Li- 
bri  noni  Epistola. 


109 


SUPPLBlfBNTUM.  ^  AN.  1907. 


170 


CXIX 


Ad  Jocmnem  (22),  abbatem  Sancti  Germani  de  Pra- 
ivtt  ejusgue  fratrei^  in  perpetuum,  —  Recipit  eos 
sub  protedione  apostolica^  et  enumerantur  bo- 
na  ad  ipsos  spectantia, 

(Anno  1207.  Gorneii,  Nov.  8.) 

[Bx  apoj^rapho,  qaod  ad  fidpm  autographi,  in 
archivia  monaeterii  S.  Germani  de  Pratis  asaer- 
vati,  dijigenter  exacripait,  ac  nobiscuui  commu- 
nicavit  D.  Poirier,  Br^uigny,  t6i(i.,  p.  1097.] 

lN!fOGENTius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
dileclis  filiia,  Joanni,  abhati  Sancti  Germani  Pari- 
rienais,  ejusque  fratribua,  tam  prflesentibua  quam 
futuris,  regularem  vitam  professiSy  in  perpetuum. 

Monet  nos  apoatolic»  sedia,  cui,   licet  immeriti, 


\  scopatu,  ecolesiam  de  Gillis,  eooleaiam  de  Vilerbi- 
chet,  ecclesiam  de  Marri ;  in  Bituricenai  epiaco- 
patu,  ecclesiamdeBritimaco,  ecclesiam  Novaevilla, 
ecclesiam  de  Lemauso  ;  in  Pictavenai  epiacopatn, 
eccleaiam  de  Naintriaco,  eoclesiam  Sanoti  Joannia 
de  Foro  Gastri-Eraudi. 

Prediotas  autem  eoolesias,  cum  omnibus  ad  eaa 
pertinentibus,  sicuteas  cononice  possidetia,  vobis 
et  monasterio  vestro,  anotoritate  apostolica  con- 
flrmamus,  praesentis  scripti  pagina  statuentes,  Qt 
in  iis  representationes  presbyterorum  sinecontra- 
dictione  qualibet  haboatis,  sicutprsdecessoreave- 
stri,  et  V08  ipsi,  ab  antiquo  noscuntur  habuisae. 
Si  vero  presbyteri,  qui  ad  representionem  ve- 
stram  in  vestris  ecolesiis  fuerint  instituti,  de  tem- 


prssidemos,  auctoritas,  ot  de  statu  omnium  Eo-  •«  poralibus  vobis  respondere  noluerint,  subtrahendi 


deaiarum  generalem  debeamus  sollicitudinem  ge- 
rere.  et  ciroa  tnitionem  earum  pr/eoipue  vigilare, 
qae  specialiter  beati  Petri  juris  existunt,  et  ad 
Dostram  jurisdictionem,  nullo  mediante,  perti- 
nent,  et  tutelam.  Quapropter,  dilecti  in  Domino 
filii,  vestris  jostis  postolationibus  clementer  an- 
Duimus,  et  monasterium  vestrum,  quod  RomaniB 
Eccleaiae  specialiter  adherere  dignosoitur,  ad  exem- 
plar  pic  recordationis  Alexandri  paps,  prcdeoes- 
•oria  nostri,  sub  beati  Petri  et  nostra  proteclione 
soacipimus ;  et  prssentis  scripti  privilegio  commo- 
nimu»;  statuentes,  ut  quascunque  possessiones, 
qoaecunque  bona  idem  monasterium  inpraesentia- 
rom  juate  et  canonice  possidet,  aut  in  futurum 
coQcessione    pontiOcum ,    largitione    regum    vel 


eis  temporalia,  qua  a  vobis   tenent,   liberam   ha- 
beatis  auctoritate  apostolioa  facoltatem. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum  li« 
oeat  prasfatum  monasterium  temere  perturbare, 
aut  ejus  poBsessionos  auferre,  vel  ablataa  retinere, 
minuere,  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare, 
sed  orania  illibata  et  integra  oonservcntur,  eorum 
pro  quorum  gubernatione  ac  sustentatiooe  coq- 
cessa  sunt,  usibus  omnimodis  profutura,  salva 
sedis  apostolicae  auctoritate.  8i  qua  igitur  in  futu- 
rum  ecclesiasticaacoularisve,  persona,  bano  nostro 
constitutionis  paginaro  sciens,  oontra  eam  lemera 
veoire  tentaverit,  seoundo  tertiove  commonitmy 
nisi  reatum  suum  congrua  satisfactione  correxe- 
rit,  potestatis   bonorisque   sui   dignitate  careat. 


principum,  oblatione  fldelium,    seu   aiiis    Justis  C  reamque  se  divino  judicio  existere  de  perpetrata 

iniquitate  cognoscat,  et  a  saoratissimo  corpore  et 
sanguine  Dei  et  Domini  Redemptoria  nostri  Jeao 
Christi  aliena  (lat,  atque  in  extremo  examine  di- 
strictae  ultioni  subjaceat.  Gunctis  autem  eidem  looo 
sua  jura  servantibus,  sit  pax  Domini  noatri  Jesn 
Ghnsti,  quatenus  et  hio  frootum  hona  aotionia 
percipiant,  et  apud  districtum  jodicem  pr«mia 
sterns  pacis  inveniant.  Ame0|  amcn,  amen. 

Ego  Innocentios,  catholica  EcclesiaB  episcopoa. 

Ego  Joannes,  AlbanenBis  opiscopus. 

Ego  Joannes,  Sabinensis  episcopus. 

Ego  Nicoiaus,  Tusculanensis  episcopus. 

Ego  Guido,  PraBuestinus  episcopus. 

Ego  Gregorius,  Sancti  Georgii  ad  Velum  Aoreoin 


modia,  prsstante  Domino,  poterit  adipsci,  firma 
vobia  ve^trisque  suocessoribus,  et  illibata  perma- 
neant;  in  quibus  hso  propriis  duxirous  expri- 
menda  vocabolia : 

In  episcopato  Senonensi,  ecclesias  de  Emant, 
eeclesiam  Montis  Macheu,  ecolesiam  de  Matricolis, 
eccl<>siam  Beati  Germani  juxta  Musteriolum,  eo- 
cleaiam  de  Laval,  ecclesiam  Sancti  Petri  de  ve- 
teribus  Matriolis,  ecclesiam  de  Baloeoiis ;  in  epis- 
copato  Parisiensi,  ecelesiam  Sancti  Germani-Ve- 
teriainfra  urbem,  ecclesiam  Vills  Novs,  eccle- 
siam  de  Crano,  eccle^iam  de  Valcnton,  ecclesiam 
de  Thodasio,  ecclesiam  de  Perodio  ,  ecclesiam 
Antoniaci,  ecclesiam  de   Verrariis,   ecclesiam  de 


Aureinvilla,  eccleaiam  de  Surisnis ;  in  episcopatu  D  diaconus  cardinalis. 


Carnotensi,  ecolesiam  Sancti  Martini  de  Drocis, 
eccleaiam  Sancts  Maris  Magdalens  de  Monte  Cal« 
volo,  eccleaiam  Domini  Martini,  ecclesiam  Laonia* 
rom,  eeclesiam  deNeelfleta,  ecclesiam  de  Septolia; 
iD  episcopatu  Rotbomagensi,  ecclesiam  Leodega- 
rii,  eocleaiam  de  Vilers,  ecclesiam  de  Longueraa ; 
in  Soessionensi  episcopato,  eocleeiam  de  Novigen- 
to ;  in  Meldensi  episcopato,  ecclesiam  de  Golli,  ec- 
elefiam  Beals  Maris  de  Romainvillare,  ecclesiam 
de  Monteri,  ecclesiam  de  Abeli ;  in   Eduensi  epi- 


Ego  Guido,  Sancti  Nicolai  in  Carcere  Tolliano 
diaconus  cardinalis. 

Ego  Joannes,  Sanots  Maris  in  Via  Lata  diaconoa 
cardinalis. 

Ego  Guala,  Sancls  Maris  in  Portico  diaoonoa 
cardinalis. 

Egii  Joannes,  Sanctorum  Cosm»  et  Damiaal 
diaconus  cardinalis. 

Ego  Pelagius,  Sancts  Lucis  ad  Septa  Solia 
diaconus  cardinalis. 


(22)  Vide  aopra  not  ad  epiatolam  lxxvu. 
PitxBOL.  GGXYIL 


6 


171 


AD  INNOCBNTn  m  RBGBSTA 


172 


Ego  Ginthius,  lituli  Sancti  Laurentii  in   Lucina  A 
preabyter  cardinalis. 

Ego  Benedictus,  tituli  SanctaB  Susanoffi  presby- 
ter  cardinalis. 

Ego  Rogerius,  tituli  Sancts  Anastasis  presbyter 
cardinalis. 

Data  Gorneti,  per  manum  Joannis,  Sanct»  Ma- 
ri«  inGosmedindiaconicardinalis,  sanctffi  RomanaB 
Ecclesiffi  canceliarii,  vi  Id.  Novembris,  indictione 
XI  (23-26),  Incarnationis  Dominioffi  anno  1207,  pon- 
tificatus  vero  domni  Innocentii  PP  IH  anno  x. 

cxx. 

Ab  abbatem  (27)  et  conventum  Sancti  Bertini.  —  Di- 
viiiones  cantoriarum  et  personatum  de  Calats  et 
atiarum  farochiarum,  factas  per  judices  ab  apo- 
stotica  sede  delegaioSf  confirmat. 


(Anno  1207.  Rom»,  ap.  S.  Petrum,  Nov.  20.) 

[Ez  archivio  monasterii  S.  Bertini,  ciipsa  Papalia, 
no64.  Br^q.  ibid.,  p.  1140.] 

Annuere  consuevit  sedes  apostolica  piis  votis,  et 
bonestis  petentiura  precibus  favorem  benevolum 
impertiri.  Eapropter,  dilecti  in  DominofiliiyVestris 
justis  prccibus  inoiinati  divisiones  cantoriarum  et 
personatuum  de  Calais,  et  aliorum  parochiarum 
vestrarum,  factas  per  judicesa  sede  apostolica  de- 
legatos,  sicut  rationabiliter  ac  provide  fact»  sunt, 
auctorilate  apostolica  confirmamus,  et  preesentis 
scripti  patrocinio  communimus.Nuili  ergo  omnino 
hominum  liceat  hanc  paginam  nostrs  confirmatio- 
nis  infringire,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si 
quis  autem  hoc  attentare  praesumpserit,  indigna- 
tionem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauii,  ^ 
apostolorum  ejus,  se  noveritincursurum, 

Datum  Rom8e,apud  Sanctum  Petrum,  xii  Kalen- 
das  Decembris^pontificatus  nostri  anno  decimo. 

GXXI.GXXII. 

Privilegium  quod  prf.curaiio  prxlatorum  non  trans- 
cendat  vatorem  iv  marcarum. 

(Anno  1208.  Laterani,  Febr.  29.) 

[Varin,  Arch.  adm.  de  Reims,  II,   466.   Cartul.  de 

8aint-Remi,  A.,  45.] 

Innocbntius  episcopus...  ad  memoriamet  obser- 
vantiam  perpetuam. 

Gontra  gravamina  que  in  procurationibus  ratio- 
ne  visitationis  debitis,  inferebantur  subditis  a  prs- 
lati8,providerant  salubriter  caoonica  institutacirca  j) 
evectionumetpersonarummultitudinem.epularum- 
queimmoderantiamaliasquesuperfluitatesstatuen- 
do  modestiam  debitam  observari,  ut  nec  exigendo 
nimium  prslati  excederent,  nec  in  exhibendo  su- 

(23-26)  Indictionexi.  Sic  diserte  legitur  in  Apo- 
grapho  ;  sed  mendose  procul  dubio.  Le^endum  esse 
iidereiur  indiclione  X ;  constat  enim  indictionem 
decimamcum  decimolnnocentii  PP.  IH  pontifica- 
tusanno  concurrere.  Verum,  cum  exRegesto  anni 
ejusdem  pontificatus  decimi,  proutvidere  est  t.  II 
Regest.,  maniteste  colli^atur,  talem  inter  scrip- 
tores  apostolicos  invaluisse  errorem,  ut  per  to- 
tum  iiium  annum  pontificatuslnnocentii  decimam 


perflue  subdili  gravarentur,  fieretqne  visitatio  ad 
salutem  animsque  Iffititiam  et  nonad  afflictionem  et 
tedium  subjectorum.  Verum  quia  nonnull®  adhuc 
de  hujusmodi  procurationibus  querimoni»  audiun- 
tur,  nos  volentes  pastorali  soUicitudine  providere, 
taliter  in  hac  parte,  quod  tolUtur  omnino  gravandi 
occasio,  et  cesset  prorsus  materia  murmurandi, 
apostolica  auctoritate  statuimus  ut  archiepiscopia, 
episcopis,  archidiaconis  aliisque  praelatis  persona- 
liter  visitantibus,  ab  ecclesiis  et  locia  visitatis  ex- 
hibeantur  procurationcb  in  victualibus  et  aliis  ne- 
cessariis  moderate,  ita  quod  hec  secundum  com- 
munem  rerum  sstimationem  singulorum  locorum 
vel  sumptus  qui  pro  his  fient,  summam  seuvalen- 
tiam  quatuor  marcarum  argenti  in  nulla  prooura- 
lione  transcendant ;  provisotamen  quod  seoandum 
majorem  vel  minorem  evectionum  et  personarura 
numerum  pro  majorilate,  vel  minoritate  praelalo- 
rum  in  concilio  Lateranensi  taxatum,  fiant  usque 
ad  summam  ipsam  vel  infra  hujusmodi  procura- 
tiouum  expensffi,  sed  in  locis  in  quibus  major  fer- 
tilitas  vel  copiarerum  habetur,  et  ubi  minores  sunt 
redditus,  seu  eoclesiasticffi  facultates,  minus  se- 
cundum  ampliorem  necessariorum  ubertatem  et 
parvitatem  proventuum,  in  ipsis  procarationibus 
expendatur.  Si  aulem  amplius  in  hujusmodi  pro- 
curationibus  fuerit  expensum,  prslati  recipientes 
restituerein  utilitatem  ecclesiarum  a  quibud  eas  re- 
ceperint,  et  illi  qui  eos  exhibuerint  erogare  de  buo 
proprio  pauperibus  duplum  ejus  quod  taliter  nltra 
expensumexstiterit,compeIIantur;aIianihilominu8 
pcena  multandi  si  visum  fuerit  expedire.  Csteris 
nihilominus  qus  pro  hujusmodi  visilalionibus  et 
procurationibus  generaliterstatutaesse  noscuntur, 
manentibus  semper  salvis. 

NuIIi  ergo  omnino  hominum  liceathanc  paginam 
nostrs  constitutionis  el  confirmationis  infringere, 
aut  ei  ausu  temeratio  contraire.  8i  qui  autem  hoc 
attentarepresumpseritindignationemomnipotentia 
Dei  ac  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorumejus  se 
noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  ii  Kalend.  Martii,   pontificatua 

nostri  anno  undecimo. 

CXXIII. 

Abbati  (28)  Sandi  Evurtii,  decano  Sancti  AvUi^ 
et  archidiacono  Aurelianensi.  —  Ut  episcopum  C«- 
nomanensem  (29),  ad  conservanda  instrumenta  pa» 
cis  inter  abbatem  et  conventum  S.  Dionysii  ae 
vicecomitem  Castroduni  eelebraise,  cogant. 

(Anno  1208.  Laterani,  April.  1.) 

[Ex  apographo,  quod  ad  fidem  autographi,  in  ar- 
chivis  monasterii  8.  Dionysii  in  Francia  asser- 

cum  Incarnationis  Dominic»  1207  indictio  ix  con- 
jungeretur,  in  hac  etiam  nostra  epistola,  scri- 
ptutn  fuisse  credimus  Indictione  ix. 

(27)  VidcHd  episloIdmAppendicishujusxviii,  not. 

(27)  S.  Evurtii  abbatem  Vulgrinum,  jam  ab  anno 
1200,  mense  Octobri,  usque  ad  annum  1225,  ex 
instrumentis  agnoscunt  oovs  Gallie  Ghristianae 
auctores,  tom.  VIII,  col.  1576. 

(20)  Vide  epistolam  libriquinti  uii,oot. 


173  8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  1208.  l^ 

vati,  diligenter  ex8crip8it|  ao  nobiscum  oomron-  A.     Locum  ipsum,  in  quo  praefatnm  monasteriam 

silum  est  cum  omnibus  pertineatiis  suis,  grangiaa 


nicavit  D.  Poirier. 

Innogentius  episcopus,  servus  seryorum  Dei,  di- 
lectis  Gliis,  abbati  Sancti  Evurtii,  decano  Sanoti 

Aviti,  et arcbidiacono  Aureiiaaensi,  salutem 

et  apostolicam  benedictionem. 

Sigoiticantibus  dileotis  liliis,  abbate  (30)  pc  con- 
ventu  Sancti  Dionysii,  ad  nostram  noveritis  au- 
dieotiam  pervenisse,  quod  venerabiiis  frater  no- 
ster...  Cenomanensis  episcopus  (31),  instrumenta 
pacis  inter  eos,  et  vicecomitem  Castridunensem, 
super  ecclesiffi  de  Cergiaco  solemniter  ceiebrate, 
prout  prsdecssores  ipsius  tenuisse  dicuntur,  con- 
servare  recusat ;  unde,  eidem  dedimus  in  mandatis, 
ot  instrumenta  ipsa, prout  praBdecessores  ejus  ser- 


cum  perlinentiis,  cum  pratis,  vineisy  terris,  nemo- 
ribus,  usuagiis  et  pascuis  in  bono  et  plano,  in  aquia 
et  roolendiniSy  in  viis  et  semitis,  et  omnibus  aliis 
libertatibuset  immunitatibussuis.  Sane  laborum 
vestrorum  quos  propriis  manibus  aut  sumptibus 
colitis  tam  de  terris  cultis  quam  incultis,  sive  da 
hortis  et  virgultis.  et  piscationibus  vestris  vel  de 
nutrimeDtis  animalium  vestrorum  nullus  a  vobis 
decimas  exigere  vel  extorquere  prssumat.  Liceat 
quoque  vobis  clericos  vel  laicosliberos  et  absolutos 
e  sieculo  fugientesad  conversionem  vestram  reci- 
pere,  et  eos  absque  contradictione  aliqua  retinere. 
Prohibemus  insuper  ut  nulli  fratrum  vestroramy 


vasse  noscnntur,  diligenti  cura  conservare  procu- g  po^t  factam  in  nronasterio    vestro  profeasionera 


ret.    Quocirca,  discretioni  vestrae    per  apostolica 

scriptamandamus,  quatenus,  si  dictus  episcopus 

quod  mandavimus  neglexerit  adiroplere,  vos  eum 

ad  id,  ut  tenetur,  monitione  prffimissa.  diatrictione 

qaa  convenit,  appeliatione  remota,   cogatis ;  et  si 

noa  omnes  his  exsequendis  potueritis   interesse, 

duovestrum  ea  nihilominus  exsequantur. 

Datum  Laterani,  Kal.  Aprilis,  pontificatus  nostri 

anno  undecimo. 

CXXIV. 

^d  abbatem  et  fratres  Welegradenses.  —  Confirmai 
fundationem  monasterii  Welegradensis,  juragueet 
regulas  fratrum  ejusdem  stabilU. 

(Anno  1208.  Laterani,  Aprii.  31.) 

[Boczn,  Cod,  dipL  Moravise,  II,  45.  B  codice  cbart. 
ms.  Welehrad.  sseo.  ineuntis  xv,  in~foi.,  f.  94.] 


fas  sit  sine  abbatis  sui  licentia  de  eodem  loco  dia- 
cedere  ;  discedentem  ?ero  absque  communium  lit- 
terarum  vestrarumcautione  nullusaudeat  retinere; 
quod  si  quis  retinere  prffisumpserit,  licitum  vobis 
sit  in  ipsos  monachos  vel  conversos  reguiarea  sen- 
tentiam  promulgare.  IUud  districtius  inhibentes  ne 
terras  seu  quolibet  beneficium  ecclesie  vestra 
collatum  liceat  alicui  personaliter  dare  seu  alio 
modo  alienare  abque  consensu  totius  capituli  vel 
roajoris  aut  sanioris  partis  ipsius.  Si  qua  vero  do- 
nationes  vel  alienationes  aliter  quaro  dictum  eat 
facts  fuerint,  eas  irritas  esse  censemus.  Ad  hoo 
etiam  prohibemus  ne  aliquis  monachus  sive  con- 
versus  sub  professione  vestrs  domus  astrictoa 
sine  consensu  et  licentia  abbatis  et  majoria  partia 


Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di-  ^  vestri  capituli  pro  aliquo  fide  jubeat  vel  ab  aliq 


lectis  filiis...  abbati  Welegradensi  ejusquefratribua 
tam  prssentibus  quam  futuris,  regularem  vitam 
profeseis,  in  perpetuum. 

Religiosam  vitam  eligentibus  apostolicum  con- 
veoit  adesse  presidium  nefortecujuslibet  temeri- 
tatis  incursus  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut 
robur,  qood  absit  sacns  religionis  infringut.  ESa- 
propler,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris  justis  postu- 
laiionibus  clemeLter  annoimus  et  monasterium 
Veli^ardi  in  quo  divino  mancipati  estis  obsequio 
sub  bcati  Petri  et  nostra  protectione  suscipi- 
mus  et  prsaentis  scripti  priviiegio  communirous. 
In  primis  siquidem  statuendo,  ut  Ordo  mona* 
aticus,  qui  secundum  Denm  et  Beati  BenedictiRe- 
gulam  atque  iostitutione  Cisterciensium  fratrum  D  vel  conventus  aliquos  publicos  convocandi  venire 


uo 
pecuniam  mutoo  acoipiat  ultra  pretium  capitali 
vestri  providentia  constitutum,  nisi  propter  maai- 
festam  domus  vestre  atiiitatem  ;  quod  si  faceie 
prffisumpserit,  non  teiieatar  conventus  pro  bis  ali- 
quatenus  respondere.  Licitum  prstereaeit  vobiaia 
causis  propriis,  sive  civilero  sive  criminalem  oon- 
tineantquffistionem,  fratrum  vestroram  testimoaiie 
uti,  ne  pro  defectu  testium  jus  vestrum  in  aliquo 
valeat  deperire.  Insuper  auctoritate  apostoiica  in- 
hibemus,  ne  ullusepiscopus  vel  alia  quffilibet  per- 
sona  ad  synodos  vel  conventus  forenses  vos  ire  vel 
judicio  ssculari  de  propria  substantia  vel  postea- 
sionibus  vestris  subjacere  compellat,  nead  domoa 
vestras  causaordines  celebrandi,  causastractandi, 


in  eodem  loco  institutus  esse  dignoscitur,  perpetuia 
ibidem  temporibus  inviolubiiiter  observetur.  Prae- 
terea  quascunque  possessiones,  quaecunque  bona 
idora  monasterium  imprffisentiarum  juste  etcano- 
nicd  possidet,  aut  in  futurum  concessione  pontiQ- 
cum,  largitione  regum  vel  principum,  oblationefi- 
deliuro,  seu  aliis  justis  roodis,  praestante  Doroino, 
polerit  odipisci,  firma  vobis  vestribque  successori- 
bus  et  illibata  permaaeant.  In  quibus  h«c  propriia 
daximuB  exprimenda  vocabulis. 


presumat,  necregularem  abbatis  vestri  electionem 
impediat,  aut  de  instuendo  vel  removendo  eo,  qai 
pro  teropore  fuerit,  contra  stalutaCisterciensisOr- 
dinis  se  aliquatenns  intromittat.  Si  vero  episcopua 
in  cujus  parochia  dorous  vestra  fundata  est,  oam 
humilitate  ao  devotione  qua  convenit,  requiaitas 
substituturo  abbatero  benedicere  et  aiia  quas  ad 
officium  episcopale  pertinent,  conferre  reoae- 
ret,  licilum  sit  eidem  abbati,  si  tamen  sacerdos 
fuerit,  proprios  novitios  benedicere,  etalia  quaad 


(30)  Vide  Bpiatolam  libri  tertii  xlv,  not. 


(31)  Vide  Epistolam  libri  qainti  ua^  not. 


176 


AD  INNOCBNTII  III  RBQBSTA 


176 


officium  suum  pertinent,  ezercere,  ct  vobis  omnia 
•b  alio  episcopo  percipere,  quae  a  vestro  fuerint 
indebite  denegata.  Illud  adjiciendo,  ut  in recipiendis 
professionibtts  quas  a  benedidis  vela  benedicendis 
abbatibus  ezhibentur,  ea  sint  e[iif  copi  forma  et  ex- 
pressione  contenti,  quaB  ab  origlne  ordinis,  noscitur 
institQta,  utscilicet  abbateas  ipsi  episcopo  salvo  or- 
dine  8U0  proflteri  debeant  el  contra  statuta  Ordinis 
8ui  nullam  professionem  facere  compellanlur.  Pro 
consecratione  voroaltarium  velecclesianim,  sivepro 
obtentu  consuetudinis,  vel  alio  modo  quidquam  au- 
deat  extorquere,  sed  bjBO  quaecunque  maluoritis  (31) 
oatbolicam  adire  antistitem,  gratiam  et  communio- 
nem  apostolicae  sedis  babentem^  qui  noslra  fretus 
auotoritate  vobis  quod  postulatisimpendal.  Quod  si 
sedes  dimcesani  episcopi  forte  vacaverity  interim 
omnia  eccleeiastica  sacramenta  a  vicinis  episcopis 
accipere  libere  et  absque  contradiciione  possitis, 
sio  tamen»  ut  exbooin  posterum  propriis episcopis 
nullum  prMJudicium  generetur.Quia  verointerdum 
propriorum  episcoporum  copiam  non  babetis,  si 
quem  episcopum  Romana;  sedis,  ut  dizimus,  com- 
munionem  habentem  et  de  quo  plenam  notitiam 
habeatis,  per  vos  transire  contigerit,  ab  eo  benedi- 
otiones  vasorum  et  vebtium,  conscerationes  alta- 
rium,  ordinationes  monachorumauctoritate  aposto- 
licaBsedis  recipere  valeatis.  Porro  si  episcopi  vel 
alii  ecclesiarum  reclores  in  monasterium  veatrum 
vel  personas  inibi  constitutaSySuspensioniSyezcom- 
municationis  vel  interdicti  sententiam  promulgave- 
rint,  sive  etiam  in  mercenarios  vestroe  pro  eo  quod 
deoimas  non  solvitis,  sive  aliqua  eorum,  qu89  ab 
apostolica  benignitate  vobisindiiUasunt,  seu  bene- 
factores  veslros  pro  eo  quod  aliquavobis  beneficia 
vel  obsequia  ez  charitale  praestlterint,  vel  ad  labo- 
randum  adveneiint  in  illis  diebus  in  quibus  vos 
laboratis,  et  alii  feriantur,  eamdem  sententiam  pro- 
tulerint,  ipsam  tanqnam  contra  sedis  aposlolics 
indulta  prolatam  duzimus  irritandam.  Nec  lilter» 
ulliB  firmitalem  habeantquas  tacito  nomineCister- 
ciensis  Ordinis,  et  oontra  tcnorem  apostolicorum 
privilegiorum  constiterit  impeirari.  Prsterea  cum 
oommune  interdictum  terrffi  fuerit,  liceat  vobis  ni- 
hilominus  in  vestromonasterioezciusisezcommu- 
nicatis  et  interdictis  divina  officia  ceiebrare.  Paoi 
quoque  ao  tranquillitati  vestrs  paternain  posterum 
sollicitudine  providere  volenies,auctoritateaposto- 
lica  prohibemus  ut  infra  clausuras  locorum  vestro- 
rum  seu  grangiarum  vestrarum  nullus  rapinam 
aea  furtum  fncere,  ignem  apponere,  sanguinem 
fundere,  bominem  temere  capere,  vei  interficere, 
seu  violentiam  audeat  ezercere.  Praeterea  omnes 
libertates  ctimmunilales  a  praedecessoribus  nostris 
Bomanis  pontificibus  ordini  vestro  concessas,  nec 
non  et  ezemptiones  saBCularium  ezactionumaregi- 
bus  et  prinoipibus,  vel  aliis  fidelibus  rationabiliter 
vobis  indultas  auctoritate    apostolica    confirma- 


A  mus,  et  praesentis  scripti  privilegio  communimus. 

Decernimas  ergo  ut  nulli  omnino  hominum  liceat 
pra?fatum  monasterium  temereperturbareaut  efus 
possessiones  auferre,voI  ablatas  retinere,  minuere, 
seu  quibuslibet  vezationibus  fatigare,  sed  omnia 
integra  conserventur  eorum,  pro  quorum  guberna- 
tione  et  sustentatione  concessa  sunt,  usibus  omni- 
modis  profutura,  s/ilva  sedis  apostolics  auctoritate. 

Si  qua  igitur  in  futurum  eccIeBiasticasaBCuiarisve 
persona  hancnostrae  constitutionis  paginam  sciens 
contra  eam  temere  venire  tentaverit,  secundo  ter- 
tiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  satis- 
factione  correzerit,  potestatis  honorisque  sui  digni- 
tate  careat,  reamque  se  divino  judicio  ezistere  de 
perpotrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratissimo 
n  corpore  ac  sanguine  Dei  ac  Domini  Redemptoris 
nostri  Jesu  Ghristi  aliena  fiat,  atque  in  eztremo 
ezamine  districtse  ultioni  subjaceat. 

C'inctis  autem  eidem  loco  sua  jura  servantibus 
sit  paz  Domini  nostri  Jesu  Christi,  quatenus  et  hio 
fructumbonaeactionisperoipiantetapuddistrictum 
Judicem  praBmia  seternaB  pacis  inveniant.  Amen. 

Datum  Laterani  pcr  mannm  Joannis,  S.  MariaBin 
Cosmedin  diaconi  cardinalis,8anctaB  RomanaB  Eccle- 
siae  cancellarii,  ii  Kalendas  Maii,  indictione  zi,  In- 
carnationis  Dominicas  anno  1208,  pontificatus  vero 
domini  Innocent:i  papaB  III,  anno  undecimo. 

CXXV. 

Ad  Petrum  (32)  abbatem  monasierii  Sanctss  Marix 
Novi-Castriy  [al.    fiovi-Burgi],    ejusque    fratrei. 
—  Recipit  eos  sub    proteciione,    et  enumeranlur 
Q     bona  ad  ipsos  speciantia, 

(Anno  ^208.  Laterani,  Maii  5.) 

[Ez  apograpbo,  quod  ad  fidem  autographi,  in  archi- 
vis  monasterii  8.  Mariae  Novi  Castri  asservati, 
diligenter  ezscriptum  nobiscum  communicavit 
bonaB  memoriae  D.  abbas  Grandidier.  Brequiony, 
ibid.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei  di- 
lectis  flliis,  Petro,  abbati  monasterii  SanctaB  Maria 
Novi-Castri,  ejusque  fr^tribus,  tam  praesenlibus 
quam  futuris,  regularem  vitam  professis,  in  per- 
petuum. 

Religiosam  vitam  eligentibus,  apostolioum  con* 
venit  adesse  praesidium,  ne  forte  cujuslibet  teme- 
ritatis  incursus  aut  eos  a  proposito  revocet,  aut 
robur,  quod  absit,  saoras  religionis  infringat.  Ea- 
D  proptcr,  dileoti  in  Domino  filii,  vestris  justis  po- 
stulationibus  clementer  annuimus,  et  monasterium 
SanctaB  Mariae  Novi-Castri,  in  quo  divino  estis  ob- 
eequio  mancipati,  sub  beati  Petri  et  nostri  prote- 
ctione  suscipimus,  et  praesentis  scripti  privilegio 
communimus  ;  imprimis  siquidem  statuentes,  ut 
ordo  monasticus,  qui  secundum  Deum  et  beati 
Benedicti  Regulam,  atque  inslitutionem  Cisteroien- 
sium  fratrum,  in  eodem  monasterio  institutus  esBO 
dignoscitur,  perpetuis  ibidem  temporibus  inviola- 
biliter  observetur.  Praeterea,  quascunque  poases* 


(31*)  Deest  aliquid. 


(32)  Vido  Bpistolam  libri  ootavi  viHi  not. 


iT7 


SUPPLBMKNTUM,  —  AN.  1208. 


m 


8iones,qu8CUDque  bona  idem  monasterium  impr«< 
sentlarum  juste  et  canonice  possidet,  aut  in  futu- 
rum,  coDceeeione  pontificum,  largitione  regum  vel 
principum»  oblatione  fidelium,  seu  aliis  justis  mo- 
dia,  prsstante  Domino,  poterit  adipisci,  Orma  vo- 
bis  vestrisque  successoribusetillibata  perroaneant 
In  quibQB  h«c  propriis  duximus  Tocabulis  expri- 
menda  : 

Locum  ipsum  in  quo  prsfatum  monasterium 
siium  estcum  omnibus  pertinentiis  suis;  grangiam 
Tuchendorf,grangiam  Hitendorf,grangiam  Lobach, 
grangiam  Harthusen,  grangiam  Dunnenheim,  gran- 
giaoQ  Dalheim,  grangiam  Bathenheim,  grangiam 
Wilre,  grangiam  Erengersvilre,  grangiam  Selbo- 
veQy  grangiam  Sconenvell,  grangiam  Mulenbach, 
gningiam  Bretenbach,  grangiam  Paphenburneny 
grangiam  Lachen,  grangiam  Vilenbach,  grangiam 
Honocheit,  cum  Vinchinhoven,  grangiam  Suiveln- 
heim  et  grangiam  lleckenheiifi,  cum  omnibus  per- 
Unentiis  suis,  agris  scilicet,  pratis,  aquis,  silvU 
coltis  et  incultis,  etc,  etc. 

Datum  Laterani,  per  manum  Joannis,  sancts 

Romans  Ecclesin  cancellarii,  Sanctoe   Marias  in 

Gosmcdin  diaconi  cardinalis,  iii  Nonas  Maii,  indi- 

etione  ondecima,  Incarnationis  Dominicae  anno 

1208,  pontiflcatus  vero,  domini  Innocentli  paps  III 

anno  undecimo. 

CXXVF. 

Ad  abbatem  ei  canvenlum  Westmonasteriensem.  — 
Omnibus  qui  annuatim  ad  Sancti  Edwardi  eccte^ 
siam  Wesimonasterii  accesserini,  unius  anni  et 
quadraginta  dierum  indulgentiam  concedit. 

(Anno  1208.  Asisii,  Maii  31.) 

[Rtmer,  Faedera^  Lxlt,,  etc,  I,  iOl,  ex  originali  in 

Turre  London.] 

I^fNOGEifTivs  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  abbnti  et  conventui  Westmonasterii 
London.,  ordinis  Sancti  Augustini,  salutem  et  apo- 
stolicam  benedictionem. 

In  sanctorum  festivitatibus,  qu8B  a  Ghristi  fldeli- 
bus  votiva  celebritate  coluntur,  dignis  laudibus 
gloriflcatur  Omnipoten8,8anctis  ipsis  debitus  honor 
impenditur,  et  animarum  profectus  devotione  con- 
groa  procuratur. 

Unde  nos,  qui  fldelium  ipsorum  curam  gerimus 
generalem,  cum  praB  omnibus  qu»  nostrs  incum- 
bont  sollicitudini  ad  illorum  salutem  intendere 
teneamor,  multo  desiderio  cupimus,  ut  illorum 
memoriam  quos  exutos  jam  corpore  stola  gloris 
indnit  Rex  ccBlestis  venerabiliter  recolentes,  ipso- 
rom  festa  et  celebri  agant  observantia,  et  solemni- 
tate  annoa  prosequantur,  ac  ut  tanto  accuratius  ad 
eorom  ooUom  se  prsparent  quanto  plusipsum  anio 
msbos  aen^erint  profuturum,  cum  nonnunquam 
insigniis  qulbusdam  spiritualibus,  indulgentiis  vi- 
delicetetremissionibus,magniflcarestudemusipso8 
devote  illum  exsequentibus  benignitate  apostolica 
largiendo. 

Hinc  est  quod  com  ecclesia  vestra  in  honore 
betti  Bdwirdi  constroctaesse  dicatur,  nos  ipsum  coli 


X  reverentia  debita  cupientes,  omnibus  vere  poBniten- 

tibus  et  confessis,qui  ad  eamdem  ecclesiam  in  illius 

festo  pura  intentione  accesserint  annuatim,  de  om- 

nipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et 

Pauli  apostolorum  ejus,  auctoritate  coniisi,  unum 

annum  et  quadraginta  dies  de  iiyuncta  sibi  posni- 

tentia  misericorditer  relaxamus. 

Datum  Asisii,  iiKalend.  Junii,  pontiflcatus  nostri 

anno  xi. 

CXXVII. 

Ad  burgenses  S,  Retnigii  Remensis,  —  Privilegium 

de  assisia, 

(Anno  1208.  Anagniie,  Junii  2.) 

[Varin.  Archiv,  adm,  de  Reims^  II,  472,  ex  charto- 

lario  S.  Rpmigii.] 

iN^roGENTius  ....,  dilectis  flliis  civibus  de  burgo 

B  S.  Remigii  Remensis. 

....  Gratum  gerimus  et  acceptum,  ac  devotio- 
nem  vestram  plurimumin  DominocommendamoSi' 
quod,  sicut  est  nostris  auribus  intimatum,  constitu- 
tionem  quamdam  quae  a  vobis  assisia  vulgariter  ap- 
pellatur,  provida  pietate  fecistis,  ut  de  bonis  vestris 
cfrtam  annualiter  quantitatem  mouasterio  B.  Re- 
roigii  conferatis.  Nos  igitur,  qni  ex  injuncto  nobis 
apostolatus  offloio,  pietaiis  tenemus  opera  fovere, 
constitutionera  ipsam  sicut  provide  facta  est  appro- 

bantes,  universalitatem  vestram  monemus qua- 

tenus  eam  universaliter  observetis abbati  S. 

Germaui  de  Pratis,  decano  et  archidiucono  Pari- 
siensibus  dedimus  in  mandatis  ut,  si  quis  malitiose 
hoc  impedire  prsesumpserit,  prssumptionem  eorom 

p  per  censuram  ecciesiasticam,  subialo  appeliationis 
obstaoulo,  justitia  mediante,  compescant. 

Dutum  AnagniiB,  iv  Non.  Junii,  pontifloatus  nostri 
anno  xi. 

GXXVIII. 

Ad  abbatem  de  Gerstyn,  Henricum  de  Witin  et  7«- 
tonem  de  Heiburch\  ptebanos  Pataviensis  dioRcesii. 
—  Causam  guumJam  monasterii  Medticensis^  in 
qua  ab  episcopo  Olomucensi  minus  ffqua  seniaitia 
prolata  ef^se  perhibebalur,  de  novo  inquiri  mandat. 

(Anno  1208.  Viterbii,  Aug2l.) 

[BoczBK,  Cod.  dipl.  Moravur,  II,  48]. 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  flliis  abbati  dc  Gerstyn  et  maglstro  HxirRiGo 
deWitin  et  Tutoni  de  Heiburch  plebanis  Patavien- 
sis  dioBcesis,  saluteni  et apostolicam  benedictionem. 
D  Accedens  ad  preesentiam  nostram  iilius  abbas 
Medlicensis  gravi  nobis  conquestione  monstravit, 
quod  venerabilis  frater  noster  episcopus  Olomo- 
censis  et  dilecti  fllii  abbas  de  Sancta  Cruce,  et  de- 
canus  de  S.  Agatha,  Pataviensis  dicBcesis,  ipsios 
conjudices  delegati  a  nobis  contra  eum,  Jicet  aliqoa 
causa,qu8B  ipsum  tangere  videretur,  commissaeiB, 
sicut  dicitur,  non  fuisset,  iniquam  sententiam  pro- 
tulerunt,  per  quam  monastcrium  ante  dictum  in- 
currisse  dignoscitur  non  modicum  detrimentum. 
Gum  igitur  nemodebeatinju8tegravari,discretioni 
vestrse  per  apostolica  scripta  mandamus  quatenus 
vooatis  quos  propter  hoc  videritis  evocandoB  et  in  - 


179 


AD  INNOCBNTU  m  RBQBSTA 


180 


qni8ita8uperhi8diligcntiu8etcognitaveritate,quod  A  n^ontis  Silvani,  ecciesiam  8.  MariaB  in  Rigoii,  oa- 


justum  foerit,  appellatione  poetposita,  statuentes, 

faciatie  quod  decreveritis  per  censuram  ecclesia- 

sticam  flrmiter  observari.  Nuilis  litteris  veritate  et 

JQStitia  prflBJudicantibus  a  sede  apostolica  impe- 

tratis.  Quod  si  non  omnes  his  exsequendis  potue- 

ritis  interesse,   dno  vestrum   nihilominus  ezse- 

quantur. 

Oatum  Viterbii,  xii  Kalendas  Septembris,  ponti- 

ficatns  nostri  anno  decimo. 

CXXIX. 

Ad  Bartholomxum  Theatinum  episcopum,  —  Privile- 
gia  omnia  Ecclesix  Theaiinx  a  Rom,  impp.  et 
summii  poniificibus  indulia  confirmat.., 

(Anno  1208.  Oct.  19.) 
[Ughelli,  Italia  sacra,  VI,  745.] 

ItfNOGBNTTOS  episcopus,  servus  servorum  Dei^ve- 
nerabili  fhitri  BARTHOLOMiEO  Theatino  episcopo, 
C(jusque  successoribus  canonice  substituendis  in 
perpetuum. 

In  eminenti  sedis  apostolicA  speoula  disponente 
Domino  constitati,  ex  injuncto  nobis  a  Deo  aposto- 
latoB  offlcio  fratres  nostros  episcopos  sinoera  cha- 
ritate  diligere,  et  Ecclesiis  sibi  oommissis  suam 
debemus  jnstitiam  conservare,  pro  ipsorum  quoque 
stata  no8  oportet  satagere,  atque  eorum  quieti  sa- 
lubriter  auziliante  Domino  providere.  Eapropler, 
venerabilis  in  Christo  frater  episcope,  tuU  justis 
postulationibus  clementer  annuimus,  et  ad  exem- 


stellum  Sculculffi,  castellum  Lastiniam,  ecnlesiam 
8.  Mariffi  de  Pnlatio,  ecdesiam  S.  Jostae,  cuiii  per- 
tinenliis  suis.  In  Aterno,  plebem.  8.  Leguntiani  et 
Domitiani,  ecclesiam  S.  Thomse,  S.  Salvatoris,  ec- 
clesiam  S.  Jerusaiew,  et  ecclesiam  S.  Nicolai,  cum 
omnibus  eorum  pertinentiis,  decimam  Pontis  et 
Portus  Nici ;  in  fiucelania,  ecclesiam  S.  Saivatoris 
et  S.  Angeli  cum  decimis  comilis,  piebem  S.  Siive- 
8tri  decimas  comitis  in  castello  S.  Angeli,  in  ca- 
stello  Trium  Frontiom,  et  decimas  castellorum, 
qu!B  in  Theatino  episcopatu  sub  dominio  comitis 
Roberti  de  Rotello  fuerunt,  et  quod  Theatina  Ec- 
clesia  in  castello  Septi  tenet,eoclesiam8.  MaritB  in 
Bari,  ecclesiam  S.  Blasii  in  Lanciano,  monasterium 
n  S.  Martini  de  Palectu,  ecclesiam  S.  Lerici  in  Atissa 
cum    omnibus    pertinentiis    suis,    monasterium 
S.  Joannis  in  Arclano,  monasteriom  8.  Angeli  in 
Cornacula  cum  omnibus  pertinentibus   suis ;   in 
monte  Oderisii,  ecclesiam  S.  Nicolai,  et  medietatem 
ecclesis  8.  Mari»^  ecclesiam  8.  Saivatoris,  et  ec- 
ciesiam  S.  Petri  cum  pertinentiis  earum,mona8te- 
rium  S.  Mauri  cum  beneficio  soo,  monasterium 
S.  Salvi,  ecclesiam  8.  Nicolai  de  Eremitorio  in  Or- 
tona,  ecclesiam  8.  MariflB  et  S.  Georgii  com  earom 
pertinentiis,   monasteriom  S.  MariaB  in  hasilica  in 
civitate  Luparelli,  plebemS.  Petricum  pertinentiis 
suis,  monasteriom  S.  Mandi  in  Paiatio,  ecdesiam 
S.  Jacobi  de  Torcella  com  pertinentiis  sois,  mona- 
eterium  8.  Pancratii,  monasterium  S.  Maris  de 


plar  fel.  mem.  Nicolai,  Paschaiis,  fiogenii,  Alexan-      ,  ,.,..,.  .         , 

dri  et  Clementis,  prsdecessorom  nostrorom  Ro.  ^  Leoto,  comcasali,aliisqoeadipsum  pertinentibos, 

manorompontificom,B.Thom«TheatinamEcole.^"^°^*^^""°^  ^-  ^*^^^°*  >°  ^*"«>   monasteriom 
siam,  cui  Domioo  aoctore  praBOsse  dignoscens,  sob 


beati  Petri  et  nostra  protectione  8osoipimo8,et  pre- 
sentis  scripti  privilegio  commonimoi.  statoentes, 
ut  quascunque  possessiones,  qusecunque  bona  ea- 
dem  eoclesia  in  prasentiarum  juste  et  canonice 
possidet,  aut  in  futurom  conoessione  pontificom, 
largitioneregomyvei  principom,oblatione  fideliom, 
seu  aliis  justis  modis,  praestante  Domino,  poterit 
adipisci,  firma  tibi  toisqoe  soccessoribos,  et  illi- 
bata  permaneant,  in  qoibus  hasc  propriis  doximos 
exprimenda  vocabolis. 

Parochiam  Theatin»  Ecclesiae,  sioot  antiqois,  et 
Jo8ti8  limitibos  terminator,  scilicet  a  Staffilo  inter 
Montes,  et  ipso  Monte  de  Ursa,  et  qoomodo  pergit 


S.  Josti  in  deCosole;  in  castro  Gessi,  plebem  S.  Ma- 
riaB  com  pertinentiis  suis,  plebem  S.  Martini  filio- 
rom  Tresidii,  ecclesiam  S.  MariaB  de  Casa  Candi- 
della,  ecclesiam  S.  Petri  in  castro  Lori,  ecclesiam 
Lori,  ecclesiam  8.  Maris  in  Biario,  ecclesiam 
S.  Blasii,  monasterium  S.  Petri  in  Campo,  eccle- 
siam  S.  Nicolai  de  Summo  viculo,  ecclesiam  San- 
ctffi  MariflB  de  Lacento  in  Abbatejo,  plebem  S. 
Martini  cum  pertinentiis  sois,  ecclesiam  S.  Joannis 
de  Plebe,  plebem  de  Joiiauo,  plebem  S.  Gecofidi, 
plebem  de  Pizzo  Corbario,  ecciesiam  8.  Loci»  de 
Argelli,  ecclesiam  S.  Lini,  plebem  de  Orcula, 
plebem  S.  Marise  in  Valle,  plebem  $.  Mari»  de  Ga- 
ramanico,  plebem  S.  Joannis  de  Abbatejo,  eccle- 


in  Golaelponit  terminum  in  aqua  sobtos  terra  os-  ^  »^'*"^  ^-  ^®®^^"'  ^^  ecclesiam  S.  Pontii  de  S.  Va- 


qoe  ad  aqoam  Sonutam  et  qoomodo  pergit  osqoe 
r  in  montem  de  teste  et  vadil  per  orinis  montem,  et 
qaaliter  pergit  osqoe  montem  Sclavi,  et  qoomodo 
pergit  in  ipsum  flomen,  qood  dioitor  THgnom  os- 
qoe  ad  littora  maris,  et  per  littora  maris  osqoe  in 
Piacariam,  et  redit  in  priorem  tioem,  videlicet  in 
prioribtaffeilo.PrffitereaipsamTheatinamcivitatem, 
castellum  Trivilianuro,  Viilam  mdgnam,  Montem 
Fiiardif  oastellam  Orni,  casteliom  Mooela,  castel- 
lom  S.  Pauli.  oastellom  qood  dicitor  Forca,  ca- 
stellam  Geneateale,  castellom  S.  Ccsidii,  eom  eo- 
rom  pertinentiis ;  oitra  Piacariam  vero  castellom 


ientinoin  castello  de  Tocco,  ecclesiam  S.  Mandi  in 
Pescle,  ecclesiam  S.  Eostachii,  ecclesiam  S.  Mar- 
tini  de  Fara  inter  montes,  ecclesiam  S.  Joannis  de 
Pedara,  ecclesiam  8.  Nicolai  de  Gantalopo,  eccle- 
siam  S.  Salvatoris  de  Linari,  ecclesiam  S.  Marie 
de  Sparpalia,  ecclesiam  S.  Marie  de  llice,  ecde- 
siam  S.  Balvatoris  de  Valle  sorda,  eccleeiaro 
S.  Mariffi  de  Valle  Corunelli,  ecclesiam  8.  Tri- 
nitatis  de  Pragne,  ecclesiam  S.  Joannie  de  Vi- 
caldo  com  omnibos  pertinentiis  earom,  eccleaiam 
S.  Petri  de  Troja,  et  ecclesiam  8.  Maris  de  Taaso. 

Decernimas  ergo  ut  nolli  omnino  hominom  li- 


181 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1208. 


m 


ceat  pradictam  ecclesiam  temere  pertnrbare,  aut  A 


CXXXI. 


ejus  poasesiones  auferre,  vel  ablatas  retinere,  mi- 
noere,  aut  aliquibus  ?exationibu8  fatigare;  sed 
omnia  integra  conserventur  eorum,  pro  quorum 
BUBteotatione,  et  guberoatione  concessa  sunt  usibus 
omnimodis  profutura,  salvo  B.  Petri  jure  proprie- 
tatis,  et  apostolicffi  sedis  auctoritate.  Si  qua  igitur 
in  falurum  ecclesiastica,  sascularisque  persona 
haoc  nostrc  conceesionis  paginam  sciens  contra 
eain  temere  venire  teataverity  secuudo,  tertiove 
commouila,  nisi  congrua  satisfactione  correzerit, 
potestatisy  bonorisque  sui  dignitate  careat,  ream- 
qoe  se  divino  Judicio  existere  de  perpetrata  iniqui- 
tate  cogQoscat,  et  a  sacratissimo  corpore  et  san- 
goine  Oei  et  Domini  Hedemptoris  nostri  Jesu 
Cbristi  aliena  fiat,  etc,  etc.  Amen,  amen. 

Ego  lonocentius  catbolicn  Ecclesie  episcopus. 

[SequufUur  subscriptiones  undecim  cardinalium,) 

Datum  per  manus  Joannis  S.MariaB  in  Cosmedin 
diac.  card.,  S.  R.  E.  cancellarii,  xiv  Ral.  Nov., 
ind.  XII,  Incarnat.  Dom.  an.  1208,  pontif.  vero  do« 
mini  Innocentii  paps  III  an.  xi. 

GXXX. 

Ad  abbatem  et  (33)  convenium  S,  Vedasli  Alrebaten- 
sis.  —  Inhibet  ne  quis  sine  teslimonio  litterarum 
eorum  pecuniam  concedat  mutuo  alicui  monacho* 
rum. 

(Anno  1208.  Laterani,  Bec.  16.) 

[Ex  Archivio  Monasterii  8.  Vedasti  Atrebatensis,  in 
Capella  8.  Boni.  Br^.,  ibid.,  p.  1 140.]     . 

Oflicii  nostri  sollicitudo  requirit  et  pietas  exhor- 
tatar,iit  sic  Ecolesiarum  iodemnitatibus  providere 
coremas  ne  ulterius  inde  sustineant  laesionero,  in 
quo  graveplnries  noscuntur  dispendium  incurrisse. 
Com  igitar,  sicut  nostris  erat  auribus  intimatum, 
nonnulli  monachi  raonasterii  vestri,  sine  freoo  ao 
obice,relicto  ciaustro,  per  campum  licentiflB  discur- 
rentes,  nomioe  vestro  pecuoiam  aliquando  mutuo 
accipiaot,  et  ad  solutionem  ipsius,  quaodoque  per 
Regem,vel  modis  aliis,  creditores  faciaot  vos  com- 
peUi,nos,indemnitati  monasterii  memorati  paterna 
voientes  sollicitudine  praBcavere,  auctoritate  prae- 
seotiom  districtius  inbibemus,  ne  quis  sine  testi- 


Ad  Odonem  (34)  abbatem  S.  Vedasti  ejusque  fratres. 

—  De  confirmalione  privilegiorum  (^). 

(Anno  1208.  Laterani,  Dec.  20.) 

[Ex  Ghartulario  mouasterii  S.  Vedasti  Atrebatensis. 

Bk6q.  ibid.f  p.  1141.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

lectis  Gliis  Odoni,  abbati  Sancti  Vedasti,  ejusque 

fratribus,  tam  praesentibus  quam  futuris,  regula- 

rem  vitam  professis  in  perpetuum. 

Quoties  iliud  a  nobis  petitur,  quod  reiigioni  et 

honestati  convenire  dignoscitur,  animo  nos  decet 

libenti  concedere,et  petentium  desideriiscongruum 

impertiri  suffragium.  Eapropler,  dilecti  in  Domino 

filii,vestris  justis  postulationibus  ciementer  annui- 

mus,  et  pr(Efatum  monasterium,  quod  specialiter 

B  nostri  juris  esse  dignoscitur,ad  exeroplar  felicis  re- 
cordationis  Alexandri  papaB  prasdecessoris  nostri, 
sub  beati  Petri,  et  nostra  protectione  su8cipimus,et 
pr(B9entis  scripti  privilegio  communimus.Imprimis 
siquidem  statuentes,utordo  monasticus,quisecun- 
dum  Deum,  et  beati  Benedicti  Regulam,  in  eodem 
ioco  institutus  esse  dignoscitur,  perpetuis  ibidem 
temporibus  inviolabiliter  observetur.  PraBterea, 
quascunque  possessiones,  quaecunque  bona  idem 
monasterium  inpraeseniiarum  justeetcanonice  pos- 
sidet,  aut  in  futurum,conces6ione  pontificura,  lar- 
gitione  regam  vel  principum,  oblatione  fidelium, 
seu  Hliis  justis  modis,  praestante  Domino,  poterit 
adipiscijfirma  vobis  vestrisque  succe88oribus,et  il- 
libata  permaneant. 

Q  Sane,  novalium  vestrorum,  quaB  propriis  mani- 
bus  aut  sumptibus  colitis,sive  de  nutrimentis  ani- 
malium  vestrorum,  vel  quae  continentur  in  proprio 
fundo  villarum  vestrarum,  de  Myolens  videlicet,  et 
de  Evnanmaynil,  et  de  Tanscamp,  nullus  a  vobis 
decimas  prssumat  exigere.  Probibemus  itaque,  ut 
nullus  terras  vel  possessiones  quas  a  vestro  tenet 
monasterio,  aliis  ecciesiis,  vel  monasteriis  in  vita, 
seu  in  morte  conferre.vel  ab  ipso  alienare,  absque 
licentia,  vel  assensu  vestro  prssumat.  PraBterea,  in 
ecclesiis  quas  tenetis  secundum  praedecessoris  no- 
stri  bonflB  memoriad  Urbani  paps  secundidecretum, 
presbyteros  eligatis,  et  episcopis,  in  quorum  paro- 
chiis  eociesiae  vestra;  sits  sunt,  prsBsentetis,  qui,  si 
ab  ipsis  canonice  reprobari  nonpoterunt,animarum 
mooio  litterarum  vestrarum  pecuniam   concedat  ^v  curam  abeissuscipiant,  etdecuraplebis  ipsis  res- 


mntao  alicui  monachorum.  Si  quis  vero,  contra 
probibitionem  nostram,  id  de  caetero  facere  atten- 
taril,  monasterium  ipsum  ad  solutionem  ipsius 
pecuniv  deceroimus  non  teneri.  Nulli  ergo  oronino 
bominum  liceat  hanc  paginam  nostr»  inbibitionis 
infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  8i  quis 
aatem  hoc  attentare  praesumpserit,  indignationem 
omnipotentis  Dei  et  beaiorum  Petri  et  Pauli,  apos- 
tolornm  ejas,  ae  noverit  incursurnm. 

Datam  Laterani,  xvii  Kalendas  Januarii,  pontifl- 
cataa  nostri  anno  undecimo. 


f 


33)  ^de  ad  Epistolam  Libri  noni  cxv,  not. 
'14)  Vi&B  ad  epistolam  libri  noni  cxy,  not. 


pondeant.vobis  autem  pro  rebus  temporalibus  de- 
bitam  subjectionem  exhibeant.  Ad  hsec,  quoniam 
illas  personas,  et  earum  lcca  decorare  debemos  sin- 
gulari  prserogativa  honoris  et  dignitatis,  et  gratiae 
nostrs  privilegio  communire,  quas  beato  Petro,  et 
nobis  devotas  esse  co^noscimus,  et  ad  jurisdictio- 
nem  sacrosanctae  Romanse  Ecclesiae  nullo  mediante 
certum  est  pertinere,  fervorem  sincerissime  devo- 
tionis,  et  fidei,  quas  vos  et  monasterium  vestrum 
circa  eamdero  sacrosanctam  Romanam  Ecclesiam, 
et  specialiter  circa  personam  nostram,  constanter 

(35)  Confer  eamdem  epistolam. 


1«S 


AD  INNOCENTU  lU  BBGASTA 


184 


ei  laudabiliter  geritis,  BludioRius  attendentes,  con-  \  tenus  et  hio  fruotum  boo»  actionia  percipiant,  et 


siderantee  quoque,iiuomodo  idem  monasterium  ad 
Ju8  et  dispositionem  apostolic»  sedis  priucipaliter 
et  proprie,  nullo  mediante  pertineat,  tibi,  lili  abbas, 
et  per  te  euocessoribus  tuis,  de  consueta  clementia 
et  benignitate  ejusdem  apostoiic»  sedis,  usum  tu- 
nicc  et  dalmalicn  in  praecipuis  festivitatibus  infra 
missarum  soiemnia  concedimus,  ut  quanto  largi- 
tione  muneris  et  gratie  nostr»,  amplius  fueritis 
deoorati,  tanto  oirca  bonorem  et  obsequium  pr»- 
dicia  sacrosanctflB  RomanaB  Ecclesis,  debcatis 
promptiores  inveniri.  Prseterea,  altare  de  Streis, 
eicutipsum  ex  ooncessione  Morinensis  episcopi  (36) 
rationabiliter  possidetis,  vubis  auctoritate  aposto- 
lica  confirmamus. 
Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  bominum  li- 


apud  districtum  judicem  premia  ffiterns  pacis  in- 
veniant.Amcn,  amen,  amen. 

Ego  IiinoCentius  catboiicffi  Ecclesias  episcopus. 

Kgo  Petrus  (37),   Portuensis  et  Sanct»  Rufinse 
episcopus. 

Ego  Joannes  (38),  Albanensis  episcopus. 

figo  Joannes  (39),  Sabinensis  episcopus. 

Ego  Nicolaus  (40),  Tusculanus  episcopus. 

Ego  Guido  (44),  Pr»Destinus  episcopuF. 

Ego  Hugo  (42)y  Hostiensis  et  Velietrensis  episco- 
pus. 

Ego  Gyntbius  (43),  tituli  Sancli  Laurcnlii  in   Lu- 
oina,  presbyter  cardinalis. 

Ego  Gregorius  (44),Sancli  Georgii  ad  Velum  Au« 
reum  diaconus  cardinalis. 


oeat  prsfatum  monasterium  temereperturbare,aut  "      Ego  Cencius  (45),  Sanclorum  Joannis  et  PauH 


cJQs  possessiones  auferre  vel  ablatas  retinere,  mi- 
naere,  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed 
illibdta  omnia  et  iutegra  conserventur,  eorum  pro 
quorum  guberndtione  et  sustentatione  concessa 
•unt  usibus  omnimodis  profutura,  salva  sedis  apo- 
etolicffi  auctoritate.Si  qua  igitur  in  futurum  eccle- 
aiastica  sscularisve  persona,  hano  nostrs  constitu- 
tionis  paginam  sciens,  contra  eam  temere  venire 
ientaverit,  secundo  tertiove  commonita,  nisi  pr«« 
sumptionem  suam  digna  satisfactione  correxerit, 
potestatis  honorisque  sui  diguitate  careat,reamque 
80  divino  judicio  existere  de  perpetrata  iniquitate 
cognoscat,  et  a  sacratissimo  corpore  ao  sanguine 
Dei,  et  Domini  Redemptoris  nostri  Jesu  Ghristi 


presbyter  cardinalis,  tituli  Pammachii. 

Ego  Pctrus  (46),  tituli  Sancti  Marcelli  presbyter 
oardiualis. 

Ego  Guido  (47),  Sancti  Nicolai  in  Garcere  Tullia- 
no  diaconus  cardinalis. 

Ego  Leo  (48),  iituli  Sancts  Crucis  in  Jerusalem, 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Joannes  (49),Sanct8B  Marie  in  Via  Lata  dia- 
conus  cardinalis. 

Ego  Rogerius  (50),  tituli  Sancts  Anastasiffi,pres- 
byter  cardinaiis. 

Ego  Octavianus  (51),  Sanctorum  Sergii  et  Bachi 
diacouus  cardinalis. 

Ego  Joannes  (52),  Sanctorum  Gosm®  et  Damiani 


aliena  iiat,  atque  in  extremo  examine  districts  ul-  C  diaconus  cardinalie. 

iioni  subjaceat;  cunctis  autem  eidem  loco  sua  jura         Ego....  Sancte....  ad....  Solis  diaconus  cardina- 

servantibus  sit  pax  Domini  nostri  Jesu  Ghristi,  qua-      lis  (53). 


(36)  Quis  fuerit  episcopus  ille  Morihensis^de  quo 
hio  agitur,pro  certo  ststuere  difflciie  foret.  De  ipso 
velul  vivente  loqui  videiur  poutifex :  nam,  cum  de 
defunctis  agitur,  constanti  iere  usu  additur  quori' 
ii<im.Attamen,altare  de  Streis  jam  ante  annum  1206 
ad  monasterium  S.Vpdasti  pertinebat,prout  evinci- 
tar  ex  epistola  libri,  noni  cxxi,  ubi  recensetur  in- 
ter  poseessionesejusdem  monasterii.Morineusis  au- 
tem  episcopus,  Lambertus,  qui  anno  1206  sedebat, 
et  a  quo  altare  istud  monasterio  Sancti  Vedasti  con- 
oessum  fuisse,  ex  Innocentii  verbis,  credi  posset, 
hoc.  in  quo  nunc  versamur,  anno  ^1208,  jam  e  vivis 
excesserat,  nec  de  ipsius  successore  hic  agi  posse 
videtur.  Joannes  enim  II,  <]ui,  Morineosi  ecclesia 
episoopisolatioxii  Kal.Juoii  1207  destituta,  in  epi- 
Bcopum  electus  fbit,  et  a  Melropolitano  confirma- 
tue»  nonnisi  anno  1209  consecratus  fuit;  id  eruitur 
ex  epistoia  abbati  S.  GenovefflB,  et  archidiacono, 
et  magietro  P.  Peverel,  canonicu,  Parisieusibus ; 
Oe  eleclionc  episcopi  Morinensis;  dat.  Laterani,  iv 
Kal.  Februarii,  ponliOcatus  anno  undecimo  (id  est 
1209). 

(37)  Vide  ad  epietolam  libri  quinti  lxix,  not. 

(38)  Vide  ad  epistolam  libri  sexti  cxvii,  not. 

(39)  Vide  ad  epistoiam  libri  tertii  xv,  not. 

(40)  Vide  ad  epistolam  libri  noni  liv,  not. 

(41)  Vide  ad  epistolam  libri  tertii  xxviii,  not. 

(42)  Vide  ad  epistolam  libri  quinti  xxix,  not. 

(43)  Vide  ad  epistoiam  iibri  tertii  xxxi,  not. 

(44)  Vide  ad.epiatolam  libri  septimi  Lx,^Qot. 


(45)  Vide  ad  epistolam  Appendicis  xvii,  not. 

(46)  Vide  ad  epistolam  iibri  quinti  xxxii,  not. 

'47)VideadepistolamApnendicishujuscxvii,not. 

48)  Vide  ad  epistolam  libri  quiuti  v,  not. 

49)  Vide  ad  epistolam  libri   septimi   clxxxiv, 
not. 

(50)  Vide  ad  epistolam  librl  octavi  xxxi,  not. 

(51)  Octavianus,  ex  comitibus  Signia,  Anagni- 
nus,  Bernicus,  Innocentii  paps  III  consobrinus,  ex 
pontincii  Sacelli  sacerdote,  atque  canonico  S.  Pe- 
tri,  S.  R.  E.  camerarius,  et  tituli  SS.  Sergii  et  Ba- 
chi  diaconus  cardinalis  (anno  reparatae  salutis  1206, 
Innocentiani  poutilicatus  viii,men8e  Decembn,Ro- 
msB,  m  quinta  creatione)  renuntiatus  cst.  Sub  Gre- 
gorio  nono  lucis  usuram  amisit.O^m  ad  Ciacon.. 

D  tom.  II,  col.  26. 

(52)  Videadepi8toIamAppendicisbuju8Gxvii,not. 

(53)  Sic  in  apu^rapho  quod  cbartophylacio  no- 
stro  reponi  curavit  D.Quoinsert.  Legendum  procul 
dubio,  Pelagius,  5.  Luctx  ad  Sepia  Solis  diaconus 
cardinalis. 

Pelagius  enim  CaIvani,natione  Uispanus,profes- 
sione  monachus,  ex  canonico  S.  Petri,  ab  Innocen- 
tio  papa  III,  primum  (anno  reparal»  salutis  1206^ 
pontiflcatus  viii,  potfus  ix,  mense  Decembri,  Ro- 
mffi,  in  quinta  crealione)  tituli  8.  Lucie  in  septi 
Bolio  diaconus,  postea  (anno  nostrffi  salutis  1211, 
pontincatus  xiv,  in  seplima  ereatione),  tituli  S.Ge- 
ciliaB  prusbjrter  cardinalis;  demumque  ab  eodem 
(circa  annum  12121  episcopus  Albanensis  renuntia- 
tas  est.  Insignie  iliiue  expeditioniB,  qua  Damiata 


185 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1206. 


185 


Datam  Laterani,  per  iDaDum  JoanniB,  Sancia  A 

Maris  in  Gosmedin  diaconi  cardinalis,  Sanci»  Ro« 

mane  EccleftiaB  cancellarii,  xiii  Ral.  Januarii,  in- 

diction  e  xi  (54),  Incarnationis  Dominicas  anno  1208, 

pontificatas  vero  domini  Innocentii  papa  III  anno 

undecimo. 

CXXXII. 

Ad Archiepiscopo  et  epUcopos  per  Sardiniam  consiitti' 

tos.  —  Pro  monasterio  Casinensi, 

(Aunol208?  Ap.  S.  Germanum,  Jul.  6.) 

[D.  TosTi,  Storia  della  badia  Casin.,  II,  284.] 

Innocentius  episcopuSi  servus  servorum  Dei,  ve- 

nerabilibusfratribusarchiepiscopiB  etepiscopis  per 

Sardiniam  constitutis,  salutem  et  apostolicam  be- 

nedictionem. 

Ad  defensionem  rerum  Gasinensis   monasterii 

tanto  ampliorem  nosconvenitsoliicitudinem  exbi-  ^ 

bere  quanto  idem  locus   cum   omnibus  ad  ipsum 

pertinentibus  adjusBeati  Petri  specialius  noscitur 

pertinere.  Verum  quod  per  prflesentiam  nostram 

effectui  mancipare  non  possumus,  oportet  ut  per 

fratres  nostros  archiepiscopos  et  episcopos  adim- 

plere  curemus.  Cujus  rei  gratia  fraternitati  vestrss 

per  apostolica  soripta  mandando  prscipimus,qua« 

tenns  ecclesias,  et  alia  bona,  quae  beatus  Benedi- 

etas  in  vestris  parochiis  habet,  pro  beati  Petri,  et 

nostra  reverentia  diligere,  et  manutenere  curetiSy 

et  contra  pravorum  hominummolestias  defendatiS| 

nullamqueeiscontrarietatem  veidiminutionem  in- 

feratis,  aut  ab  aliis  permittatis  inferri;  si  qui  au- 

tem  eas  infestare  praesumpserint,  plenam  de  ipsis 

jastitiam  faciatis.  Prsterea  si  quis  fidelium  eisdem  Q 

veoerabilibus  locis  de  rebus  suis  conferre  voluerit 

nullatenus  prohibere  vel  contradicere   prassuma- 

tis. 

Datum  apud  Sanctum  Germanum,  ii  Nonas  Julii. 

CXXXIII. 
Abbatias  Casinensis  privilegia  confirmat. 

(Anno  1208?) 

[D.  TosTi,  Sloria  delta  badia  Casin.t  II,  287,  ex 
originali.  Gaps.  dipiom.,  4,  n.  9.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lecto  in  Domino  filio  abbati  venerabilis  Beati  Be- 
nedicti  monasterii  Gasinensis,  ejusque  successori* 
boa  regulariter  promovendis  in  perpetuum. 

Gam  injunctum  nobis  apostolicfle  sedis  ofHcium 
aniversis  nos  per  orbem  ecclesiisefflciat  debitores,  ^ 
festroGasinensi  monasterio  quammaximeobuoxios 
faciant,  et  beatissimi  Patris  nostri  Benedicti  mo- 
nastics  legis  latoris  presentia  corporalis  et  in  vo- 
bis  per  Dei  gratiam  usqueadnostrateropora  inde- 
fesaaperduransejusobservantiamaadatorum.Unde 
et  sanetissimi  Patres  nostri  Romani  pontifices  qui 
nos  io  sede  apostolica  praecesserunt  omniuro  id  ip- 


Bum  monasteriamcapat  non  immerito  statuerant, 
nam  ex  eo  tanquam  ex  fonte  monasticse  religionia 
norma  roanavit.  Accedit  ad  hoc,  quod  idem  vene- 
nerabilisIocusRomanffiEccIesiffifiliorumunicumin 
adversis  solatium,  et  in  prosperis  infatigata  reqaies 
perseverat,  et  nos  crga  sanctoruro  Patrum  nostro- 
rum  Zacchariae,BeDedicti,  Leonis, Stephani,AlexaQ- 
dri,  Urbani,  Paschalis,  atque  Galixti  vestigiis  in- 
sistentes,  coenobium  ipsumy  et  universa  qua  ad 
eum  pertinent,  quieta  semper,  et  ab  omnium  mor- 
talium  jugo  libera  manere,  ac  sub  solius  8  R.  E. 
jure  defensioneque  perpetua  babere  decernimaa. 
In  quibus  h.-oc  propriis  duximus  adnotanda. 

InprimisnJonaslcriamDoroiniSalvatorispositum 
ad  pedem  Gu^ini  Montis;  monasterium  8.  Dei  Geni- 
tricis  Virginis  Maria)  quod  vocalnr  Plumbarola... 
Item  civitatem  quae  dicitur  S.  Germani  positam  ad 
pedem  Csini  Montis,  Castellum  S.  Petri  quod  ab 
antiquis  dictum  est  Gastrum  Casini....  Patram 
praeterea  nostrorum  innitentes  vestigiisjam  dictam 
Casinense  ccenobium  casteris  per  orbem  ccBnobiit 
prsferendum  asserimus,  et  tam  te,  qnam  successo- 
res  tuosin  omni  conventu  episcoporumsea  prinoi- 
pum  superiores  omnibus  abbatibus  concedere,  at- 
qne  in  judiciis  priores  csteristui  ordiiiis  viris  sen- 
tentiam  proferre  sancimus.  Usum  quoqae  compa- 
garum,  ao  chirotecn,  dalmaticffi,  atque  mitr»,  tam 
tibi  quamsuccessoribustnis  inpracipuis  annifesti- 
vitatibus,  ac  diebus  Dominicis  ad  missaro,  seu  in 
concessu  concilii  habendum  concedimus.Sanetam 
in  ipso  venerabili  monasterio,  quam  in  celHs  ejas 
cujuslibet  ecclesiae  episcopum,  vel  sacerdotemi 
prflpterRomanom  pontificem  dictionem  quamlibet, 
aut  excoromunicandi,  aut  interdicendi,  aut  ad  syno- 
duro  convocandi  praesumere  prohibemus,  ita  at 
nisi  ab  abbate,  prioreve  fuerit  invitatus,  neo  mia- 
saruro  soleronia  inibi  audeatceIebrare...Chri8ma, 
oleum  sancturo,  consecrationes  altarium,  sea  ba- 
Bih'caruro,ordinationesclericoruro  a  quocunqaema- 
laeritis  catholioo  episcopo  accipiatis.  Baptismum 
vero  inflrmorum  visitationes  per  clericos  vestros 
in  oppidis  vestris,  seu  villis  agatis.  .  Porro  pro 
amplioris  benevolentiaF;  gratia  quam  nos  prater 
nostrorum  praedecessorom  dilectionecircavestram 
monasterinm  gerimus,  licentiam  tibi,  ac  legitimia 
sucesRoribus  tuis  concodimus,  ut  si  quis  ejusdem 
monasterii  vestri,  ant  cellarum  ejuspossessiones, 
aut  res  violenter  abstulerint,  postquam  ipsorum 
episcopi  a  vobis  tertio  invitati,  justitiam  de  eis 
facere  omnino  noluerint,  vos  super  eosdem  rapto- 
res,  secundo  tertiove  commonitos,  oanonicara  ex- 
communicationis  sententiam  proferatis...  Si  qoa 
ergo  in  crastinum  ecclesiastica  vei  saecularis  per- 
sona  hano  nostrs  constitutionis   paginam  soiens» 


•xpognata^est,  sedis  apostolicfle  legatus  ab  Hono- 
rio factus  est.  Postprsclaros  pro  Ecclesia  susceptos 
labores,  in  Monte  Casino,  sub  Gregorio  IX,  exces- 
fiteidtay.vld.  Maii,  anno  1240.  Oldoin.adCiacon^, 
tom.  li,  ool  27. 


^54}  Undecima  :  sic  in  apographo.  Verum,  nonne 
legendum  foret,  duodecimaJ  MenseenimDecembri 
anni  Incarnationis  Dominicae  1208,  Innocentiani 
pontificatus  xi,  currebat  jam  indictio  duodeoima. 
Sed  de  hoo  aiibi. 


187 


AD  INNOCSNTn  10  BBQBSTA 


188 


coQtra  eam  temere  venire  tentaverit,  secundo  ter- 

tiove  oommonita,  nisi  satisfactione  congrua  emeu- 

daverit,  potestatis  honorisve  sui  dignitate  careat, 

reamque  se  divino  judicio  existere  de  perpetrata 

iniquitate  cognoscat,  et  sacratissimo   corpore  et 

sanguine  Dei  et  Domini  Redemptoris  nostri  Jeeu 

Gbristi  aliena  fiat  atque  in  eztremo  examine  di- 

Btrictae  ultioni  subjaceat.  Cunctis  autem  baec  justa 

servantibus  sit  pax  Domini  nostri   Jesu   Ghristi, 

qoatenus  et  hic  fructum  bons  actionis  percipiant, 

et  apod  districtum  Judicem  prsmia  ffiternss  pacis 

inveniant.  Amen,  amen. 

GXXXIV. 

Ad  Jordanum  Lexoviensem  episcopum  et  abbafes  de 
Persennia  et  de  Savigneio,  —  Ut  abbatibus  et  mona- 
chis  S.  Michaelis  in  Periculo  Uaris,  significeni  man- 
datum  apostoticum  de  sui  reformatione  monasterii. 

(Girca  annum  1308.) 

[Martbn.,  Thes.  Anecdot.,  I,  807,  ex  ms.  S.  Michae- 

lis  in  Periculo  Maris.] 

J.  Dei  gratia  Lexoviensis  episcopus  et  abbas  de 
Persennia,  dicecesis  Genomanensis,  venerabilibus 
et  cbarissimis  in.Gbristo  abbati  et  conventui  Moo- 
tis  Saocti  Michaelis  de  Periculo  Maris,  salutem  io 
Domioo.  Maodatum  domini  pape  soscepimus  io 
hsc  verba : 

tt  iNNOGENTiua  episcopus,  servus,  servorum  Dei 
veoerabili  fratri  episcopo  Leiovieosi,  et  diiectis  fi- 
liis  de  Savigoeio  et  de  Perseooia  abbatibus  Geno- 
maoeosfs  et  Abriocencis  diGecesis,  salutem  et  apo- 
•tolicam  beoedictionem. 

t  losiouaote  veoerabili  fratre  oostro^Abrioceosi 
episcopo  oostro  fuit  apostolatui  reseratum,  quod 
cum  mooasterium  S.  Michaelis  de  Periculo  Ma- 
ris  io  sua  dicecesi  coostitutum  olim  io  spiritua- 
libus  et  temporalibus  coosueverit  reflorere ;  ounc 
perabbatis  incuriam  et  quosdam  faotores  ejus  io 
utrisquegraviterest  delapsum.Noleotes  igitur  hsc, 
si  vera  8uot,8ub  dissimulatiooe  traDsire,discretioni 
vestraeper  apostolica  scripta  mandamus,  quatenus 
ad  monasterium  ipsum  personaliter  accedentes, 
ioquiratis  Buper  iis  et  aliisqus  inquirenda  videritis 
diligenlius  veritatem,  ut  corrigentes,  tam  in  cor- 
pore  quam  in  membrie  appeilatione  remotaqos 
ioveoeritiscorrigenda,  statualis  ibidem  qood  regu- 
lare  fuerit  honestum,  cootr  adictores,  si  qui  fuerint, 
vel  rebelles,  per  censaram  ecclesiaBticam,  appella- 
tiooe  postposita,  compescentes.  Quod  si  non  om- 
nes,  etc. 

«  Datum  Laterani,  iii  Nonas  Maii,  pontifioatus 
Dostri  anno  xi.  » 

Uujus  igitur  auctoritate  mandati  vobis  prsci- 
piendo  mandamus,  quatenus  in  crastino  festi  Saocti 
Marci  Evangelist®  proxime  veoturi^  coram  oobis 
in  capitulo  vestro  compareatis,  ut  tam  io  spiritua- 
libus,  quam  in  temporalibus,  qu«  corrigenda  fue- 
rint  oorrigamus,  et  mandatum  apostolicum  fldeli- 
ier  exsequentes,  qu»  euper  praemissis  fuerint  sta- 


B 


A  tuenda,  servato  Juris  ordine,  statuamus.  Valef.e. 

Infra  habentur  subsequentes  arHculi^in  quibushaud 
dubium  abbas  inientus  est  reprehensibitis,aut  sallem 
accusatus  : 

De  eo  quod  cum  eorum  consilio  nihil  facere  vo- 
lebat. 

De  eo  quod  de  dimidio  rediluum  possit  abbatia 
sustentari  sufficienter. 

De  consumptione  et  destructione,..  thesauri  ec- 
clesiffi. 

De  venditione  et  destructione  nemorum. 

De  reditibuspriori,  cantori,  sacristffi,  infirmario, 
cellerario  ablatis. 

De  maneriorum  vastatione  et  dilapidatione. 

De  talliis  terrsSancti  Michaeiis,  dequibus  nul- 
lum  commodum  feaerat. 

De  dommicis  male  traditis. 

De  servorum  liberatione. 

De  charitatis  supervenientium  annullatione. 

De  pane  fratrum  oostrs  congregationis  ablato. 

De  eo  quod  nec  ad  ordinem,  nec  ad  servitium 
Dei  veoiebat. 

De  eo  quod  iohooestos  et  maoeria  male  tractao- 
tes  ooo  corrigebat. 

De  eo  quod  religiosos  mioue  susteotabat,  et  se- 
cum  habere  coosueverat. 

De  eo  quod  multa  sacrameotajuravit,  etoullum 
teouit. 

cxxxv. 

Ad  Joannem  Anglorum  regem,'—De  negotio  archiepi' 
scopi  Cantuariensis  (55). 

^  (Aooo  1208). 

[Martbn.,  Thesaur.  anecdot,  /,  810,  ex  ms.  S.  Ju- 

liani  Turon.] 

Innocentius  III,  Joanni  regi  Anglorum. 

Tacti  sumus  dolore  cordis  intrinsecus,  et  vehe- 
menti  mcBrore  turbati,  quod  cum  ex  illa  speciali 
praerogativa  dilectionis,  qua  te  sedes  apostolica 
diligebat  inter  ca8terosprincipes,ut  versa  vicerepen- 
deres  ei  reverentiam  et  bonorem,  odium  pro  diieo- 
tione  ei  retribuis,  et  quasi  conjuraverisin  teipsum, 
tuo  non  parcis  bonori,  ut  nostro  valeas  derogare. 
Quinimo  tuam  et  famam  negligens,  et  salutem  io 
prffijudicium  utriusque,  temere  contra  not^tram  et 
Ecclesiffi,  imo  Dei  dispositionem  erigeris  :  non  at- 
jv  tendens  quod  io  vaoumeamevacuare  moliris,  cum 
extentam  manum  Altissimi  nemo  possitavertere,et 
quidquid  fuit  ab  illo  decretum  nullus  valeat  immu- 
tare.Sane  quantumet  qualitersupernegotioGaotua- 
rieosis  Ecclesis  tu«  regali  celsitudioi  detulerimus, 
etsi  tu  forsan  boc  non  recolis  ut  ingratus,  de  me- 
moria  tamen  universalis  Ecclesis  faciie  non  poterit 
aboleri,quiebonitatemalitiamnonvincente,no8tram 
oirca  te  palientiam  admiratur.HeuIqu«,charis8ime 
fili,  duritia  tuum  obluravit  auditum,  ut  salutaria 
monita  tibi  a  nobis  toties  inculcata  oon  oaperes  7 
Quffi  duritia  tuum  absorbuit  iatellectum,ut  discreta 


(55)  Vide  epist.  90  et  91  libri  zi. 


189 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1208. 


190 


eoDSiIia  tibi  a  nobis  saggesta  saepius  non  servares? 
Jam  sic  induratas  esae  conspiceris,  ut  cresceQtem 
TDlneris  tai  plagam  non  sentias.  Ita  FaBcinatus  esse 
Tideris,  quod  neo  medioaminis  opem,  vel  operam 
medieaTitis  admittas :  ut  quasi  de  te  conqueri  pos- 
aimas,  cdm  propheta  dicendo  :  Cui  loquemur, 
etqaem  contestabimur  amplius?incircumci8ffi  sunt 
aares  ejus,  et  audire  non  possunt.  Piget  te  verbi 
qaod  pro  tua  tibisalute  suggeritur.Taedet  boni  quod 
pro  tuatibi  honorificentia  8uadetur,dum  necanime 
detrimentum  te  miseret :  nec  famse  quam  nec  infa* 
nii»dixerimu8  mundanfle  te  putet:  undetantomagis 
auper  tanta  duritia  mi86reiPur,quanto  in  crudelem 
ipsetibi  mutatus  misereri  tui  bactenus  miserabilius 
refugisti.  Licet  autem  paterna  cbaritas  ez  qua  tibi 
ista  suggerimuB,  tibi  sit  forsitan  odiosa,  circa  te 
tamen  prudentis  et  amantis  medici  vices  agimup, 
qni  infirmom  quamvis  invitum  et  improvisum,  et 
relnctantem  salubriter  seoat  et  urit.  Ideoque,quod 
absit !  si  morbum  tuum  invenerimus  induratum, 
fiolentiori  nos  coges  insistere  medicinaejuxta  quod 
necessaria  cura  deposcet.  Cujus  asperitatem  etsi 
forsitan  in  prssenti  refugias,  sanitate  tamen  recu- 
perata^ipaius  oollaudabis  eirectum,ac  peritum  quo- 
qae  medicum  benedices.Ut  autem  adhuc  sermonis 
tpportemus  unguentum,  si  forsitan  ipso  inolitus 
tBperiora  molimina  non  exBpectes  :  serenitatom  re- 
giam  rogamas  attentius,  et  monemus  per  eum  qui 
ventarus  est  judicare  vivos  et  mortuos.obtestantes 
qQatenus  usus  oonsilio  saniori,  a  tanto  revoceriB 
errore  :  saltem  in  ipso  negotio  procedendo  juxta 
eontinentiam  Iitterarum,qua8  filius  abbasBelliloci 
a  nobis  dudum  tuo  nomine  impetravit.  Quia  pro- 
eal  dabio  prster  oulpam  priorem,  hoc  ad  cuipam 
alteram  tibi  poterit  imputari,  si  ab  eo  recedere  vi- 
dearia  :  quod  sub  taarum  litterarum  testimonio  tam 
eipresso,  oum  tanta  fuerat  insitantia  postulatum  : 
per  quaa  videlicet  iitteras  nobishumilitersupplica- 
bas,ut  quod  ipse  abbas  de  negotio  ipso  tuo  nomine 
Dobis  diceret,  firmiter  crederemus  :  propter  quod 

debueras  sine  difflcuJtate  qualibel  adimpIere,quod 
per  suam  fuerat  sollicitudinem  impetratum  :  prae- 
sertim  oum  hoc  demum  visus  fuerie  acceptare ; 
quandoquidem  propter  illud  a  te  prius  auditum, 
diligenter  et  examinatum  prudenter  delegatos  no- 
BtroB  ad  praBsentiam  tuam  postea  quasi  pro  com- 
plemento  negotii  venire  fecieti.  Quapropter,  fili 
ebari88ime,ne8isduru8,etnegotio  ipsi  difficultatem 
nallam  ingeras,  ne  te,  quod  absitl  in  illam  diffi- 
eultatem  iuduca8,dequa  non  facile  vaieas  expediri. 
Alioqui  quantumcunque  personam  tuam  in  Domino 
aincere  diligamus,  et  canonicam  disciplinam  indi- 
gaantef  sis  forsitan  recepturus  ;  quia  tamen  cum  is 
qui  diligitur  castigatur,tunccircaeum  pietasexer- 
cetar  eo  quod  amor  habeat  plagas  suas,  quae  dul- 
ciores  8unt,cum  amarius  inferuntur:  nisi  usquead 
tres  menses  post  harum  8usceptionem,veI  recusa- 
tionem  prflB8entium,qu8epr8Bmisimu8  adimpleveris; 
eztono  ex  parte  omaipotenlis  Oei  Patris,  et  Pilii,et 


A  Spiritas  sancti,  et  beatorum  Petri  et  Pauli  aposto- 
lorum  pjus,  quorum  licet  indigni  aactoritatem  ba- 
bemus,  te  anathematizatum  decernimu&,et  a  com- 
munione  fidelium  praecidimus  :  venerabilibus  fra- 
tribus  nostris  firmiter  dantCR  in  praeceptis,  ut  sen- 
tentiam  ipsam,  appellatione  remota,  non  differant 
publicare  :  faciontes  eam  singulis  Domioicis  acfe- 
stivis  (liebus,  pulsatis  caropanis,et  candelis  accen- 
siStUsque  ad  satisfactionem  condignam  solemniter 
innovari.  Quam  etiam  el  nos  ip8i,auctore  Domino, 
ore  proprio  publicabimu8,ut  sic  certius  et  validius 
poena  ejus  in  omnem  Ecciesiam  innotescat,  cujus 
culpa  generalom  Ecclesiam  nosciturofTendisse.  Ad 
haeo  cum  adju'or]0  Dei  contra  te  mullipliciter  pro- 
cessuri,si  nec  sic  tuum  corrigere  festinaveris  erro- 

D  rem.  Ecce  tensus  est  arcus;  fuge,  fili  charissime,a 
8agitta,quas  non  consuevit  abire  retrorsum,ne8aa- 
ciatus  ab  illa,  graviter  infirmeri8,ut  non  solum  non 
possis  ad  meiiora  proficere,veram  etiam  vix  valeas 
ad  priora  redire,  cujus  utique  plaga  sine  deformi 
non  poterit  cicatrice  sanari. 

Alia  tnan u. Actu m  anno  gratiae  i209,qaando  plebe 
fidelis  contra  haeretioos  Albigenses  arripuit  iter, 
Philippo  regnante  in  Francia,magistro  Stephano  de 
Langatone  a  domino  papa  in  archiepiscopnm  Can- 
tuariensem  ordinato  contra  voluntatem  Joannisre- 
gis  AngIiaB,propter  quod  terra  ipsius  posita  fuit  sab 
interdicto. 

CXXXVI. 

Forma  interdicti  ab  Innocentio  111  in  Angliam  coniti- 
p  tuta, 

[Marten.  Ibid.f  Bx  ms.  Sancti  MicbaeliBin 
Periculo  Maris.] 

Haeo  est  generalis  interdicti  per  Angliam  forma 
oonstituta  ab  Innocentio  III,  propter  contumaciam 
Joannie  regis. 

Quod  clerici,  quando  voIuerint,sine  omni  solem- 
nitate^et  sine  nota.omnes  horas  in  ecclcsiis  dioant, 
et  legant  Evangelium,  ostiis  tamen  clausis,  ita  ut 
nullus  laicus  iDgrediatur,neccausa  orandi,nec  ali- 
ter^nisi  sit  aliqua  potens  persona  non  excommuni- 
cata,  quae  cum  omni  devotione  petat  iDgre88um,ex 
cujus  repulsa  graviter  laedi  posset  ecclesia.  Tunc 
aulem  solus  ineat,  sed  nibil  audiat  a  sacerdote, 
oisi  verbum  praedicaiionis,  ut  plus  Deo  obodiat 
quam  homini,  et  csclera  hujusmodi.  Item  convo- 
cent  capellani  parochianossuossingulisdiebusDo- 
minicis,  et  praecipuis  festivilatibus  ad  crucem  ali- 
quam  in  vilia,  vel  in  CGemeterio,  et  praedicent  eis 
cum  omni  diligentiapatientiametobedientiain,quia 
Cbristus  factus  est  obediens  Patri,eto.  Et  doceant 
plus  esse  obediendum  Deo  quam  homini.  Nolite 
timere  eos  qui  potestatem  habent  occidendi  corpus, 
etc.  Facta  autem  praedicatione,  dicant  sacerJoteB 
preees  devotissime  pro  pace  Eccle8iae,et  pro  domi- 
no  rege,  ut  Dominus  Jesus  Christus  dirigat  pedes 
ejus  in  viam  salutis,  et  det  ei  spiritum  consilii,  ut 
quae  agenda  sunt  secundum  Deum  videat,  et  ad 
implenda  quae  viderit  oonvalescat.  Dioant  etiam 


D 


»i 


▲D  INNOCfiNTO  m  RBGBSTA 


IM 


pi^ces  pro  vivis  et  pro  defunolis^sicul  consueverant, 
olnned  flexis  genibus,  et  tliiigentissime  populum 
moneaDt  ut  die  ac  nocle  talibus  orationibusiDsiatat, 
ut  defecium  missarum  vigiliis  et  orationibus  sup- 
pleant ;  quia  omnes  iili  qui  obedientes  eruot  Eccle- 
sie  Dei,  et  viam  salutis  ingrediuntur;  qui  autem 
rebelles  exstiterint,  vlndictam  Domini  polerunt 
formidare  :  maledictus  enim  puerqui  matriverbe- 
rantipugnoresibtit.Gapellanietiamfebtadcnunticnt, 

ied  nequepanem  faciant,neque  aquam  benedictam. 
Item  parvuli  baptizentur  in  domibus  cum  cbri- 
smate  et  unctione,et  cum  omni  debita  solemnitat^. 
Bt  conveniant  omnes  arcbidiaconi  et  deoani  in  die 
GosnaB,  sicut  consueverant,  et  ibi  eis  dicetur  quid 
eos  oporteat  facere  ;  vetus  autem  chrisma  ubique 
reservelur.Habeant  autem  parochiani  vas  commune 
ab  baptizandum  pueros,  quod  possit  deferri  per 
domos;  aqua  autem  baptismatis  honeste  reponaiur, 
•t  vas  boneste  custodiatur.Quicunqueconfessionem 
petierit,  habeal  quandocunque  voluerit,  et  legiti- 
mum  testimonium  fac'.at,  et  omni  solemnitate^sed 
sine  eucharistia  et  sine  extrema  unctione.  Corpora 
defunctorum,  tam  ciericorum  quam  laicorum,  po- 
nantur  ubi  amici  eorum  voluerint  extra  cmmeterium 
prteoipue  ubi  transeuntes  possunt  oommoveri,  ita 
quodnullue  sacerdosinsepultura  laicorum  prAsene 
sit ;  sed  corpore  Jacente  in  domo,  polerit  sacerdos» 
sed  sine  cruce  et  sioe  aqua  beoedicta,  facere  pri- 
vatim  commendatioDPm  aDims.  Gleri  defuncti 
htne  possunt  reponi  in  truncis  signatis^vel  plum^ 
beisvasissuperarboresccemeteriiyVelsupermurum; 
et  corpora  religiosorum  ponantur  infra  septa  sua, 
terra  cmmeterii  non  aperta.  Item  altaria  denuden- 
Mi*  fn  eCclesiiB.  Mulieres  autem  ad  puritieationem 
nc^  admlttantor.  Sponsalia  et  matrimoniHlia  non 
oontrahantur.  Ubicunque  videbitis,  vel  audieritis 
violentiam  factam  in  rebns  eccleeiastioie,  statim 
fieiatifl  damnum  appretiari  et  commendari  scripto, 
et  nominaeorum  malefactorum  redigatiein  scriptum 
ot  ipsoe  publice  denuntiantes  excommunioatos;  qui 
si  pcenituerint,  ad  episcopum  mittaotur.  Magistri 
Bchblarum,  si  a  laicis  permittantur,  reolpiantnr 
hoAorlflce,  legant  et  doceant.lllis  autem  qui  potu6« 
rint  recipere  cOrpus  Domini,  quibu9  denuctiatum 
ecrt  ut  reciperent,et  contempserint ;  non  Hcet  com* 
iti^dere  carnes  sine  consilio  episcopi,  vel  alicujus 
authenticffi  personflp  in  die  Pach»,  nec  deinceps. 
Hoc  autem  eis  publicedenuntieti8,8ine  distriotione 
tamen.  Teneantur  a  decanis  capitula,et  exstirpen- 
tor  crimina  tam  clericorum  quam  laicorum,  id 
quantum  fieri  poterit ;  poterunt  autem  paniri  per 
ex6ommunicationem.Gapitulaautem  in  cosmeteriisi 
in  domiibuB  sacer.lotom,  et  non  in  ipsa  ecclesia 
teneantur.  Omnes  vero  episcopi  Angliad  solemniter 
excommunicabunt,  excepta  persona  domini  regia 
et  regins,  et  pensona  justiliarii  domini  rrgis,  qoi» 
ounque  miBerint  violentam  manum  in  ecclesia8,vel 
in  possessiones  clericorum,  vel  catalla  eorum,  et 
qoicnnque,  invitis  clerieis,  aliqnid  de  bonis  eoraitt 


A  a  raptoribUB  emerint,  vel  de  domo  malefoctorum 
receperint  vel  amoverint,  vel  asportaverlDt,  vel  ad 
custodiendum  receperiDt,nisi  de  voluntate  clerico- 
rum,  vel  ad  opus  eorum  Hoc  autem  publice  de* 
nontient  capellani,  qeoties  prsdicabont.  Gorpus 
Domini  sicubi  residaisra  foerit,  rosorvetur  boneste 
fn  ecclesia,  donec  dicatur  quid  inde  fleri  debeat, 
ita  quod  a  nuFfo  sumatar,  nec  a  sacerdote,  nec  ab 
alio.  Glerici  sua  reponant  in  ecclesiis  et  coemete- 
riiB,  qD89  ibi,  Deo  dante,  paoem  habebunt.  Si  diea 
Hospitaliorutti  evencrint,  ditigenter  Mdmoneant  ea- 
eerdotes  populum,  ut  conveniat  extra  ecclesiam  ad 
eorum  preBdicatioDem,  ot  oonfratern^Hatem  iUam 
devotissime  obsertrent :  ostia  tan>efi  eoe>e«i«  eis 
non  aperlatur^  nec  aHqnetn  in  cmmeterio  sepelire 

P  permittantur ;  sed  afKer  quibue  modis  fieri  poterit 

derici  eorom  coadjotores  exislantyet  eia  ostcndant 

aacerdotes  qaod  beo  interdiotum  domfiri  papc  est, 

oui  nuUus  potest  resistere.  Ita  generale  et  ita  vio- 

lentum  est,  quod  nulinm  privUegiom,ffaUa  pernis- 

810  mi88arum,vel  aUarum  libertatum  potest  obser- 

vari.  Nibilominus  t«,men  eioemoeynaB  et  proiDiasaB 

psroohiani  teneantur  persoWere,  ne  Ddus,  ob  do- 

ritiam  iUorum,durraeira8eatur;etcumDeu8  p9Mm 

dederit  Ecclesic,  tam  vivis  qoam  defanctit  omnia 

recompenseatur.  Fogitivi  etiam  quicunque  ad  pa« 

cem  bcclesie  oonfugerint,  oum  omnt  diligentia  ia 

proteotionem  Boclesiffi  admittantur.  BeaediotioQes 

in  prandiis  et  gratiarum  actiooes  more  solito  lioet 

faeere.  Valete. 

CXXXVU. 

C  Ad  Amoldum  priarem  et  fratres  Zaberdauricemses.  — 
Eorum  possesstanes  et  privilegia  conkrmai. 

(Anno  1209.  Laterani,  April.  3.) 

[BocsEX,  Cod.  dipl.  Moraviss,  II,  52,  ex  originali 
ejosdem  monast.  io  reg.  G.  R.  Qubernii.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
dileclis  filiis  Arnoldo  priori  et  fratribus  de  Zaber- 
duwiz,  Praeroonstratensis  ordinis»  aahiteito  et  apo» 
stolicam  benedictionem. 

Gum  a  nobis  petitur  quod  justum  est  et  honeatum 
tam  rigor  squitatis  quam  ordo  exigrt  rationis  ut  id 
per  sollicitudinem  oftlcii  noetri  ad  debitum  perdu- 
catur  cfTectum.  Eapropter,  dilecfi  in  Domino  (llii, 
vestris  justis  postulationibus  ioclinati,  ecclesiam 
vestram  in  qua  divino  cstis  obsequio  mancipati, 
D  cum  omnibus  bonis  quie  imprffisentiarum  rationa- 
biliter  possidotis  aut  in  futurum  Justis  modiSydante 
Domino,  poteritie  adipisei,  sub  D.  Petri  et  nostra 
protectione  suscipimus,  specialiter  autem  Zyreliti, 
Zancowitz,  Otradiz  et  Borkowaz  villas,et  aUa  qoffi 
juate  ao  paciflce  posBidetis,  aucloritate  vobls  apo- 
stolica  conflrm&fflU8,etpr«8enti8  scripti  patrooioio 
commonimus;  Nulll  ergo  omnino  hominum  iiceat 
hanc  paginarm  noetre  conflrmationfis  6t  protectionis 
infringere^  vel  ei  aosu  temerario  contraire.Si  qois 
autem  hoc  attentare  prffisumpserit,  indfgnalionem 
omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauit  apo- 
■tolorumi  ejtii,  se  noverit  inctiretirotti. 


> 


SUPPLBMfiENTUM.  —  AN.  1209. 


IM 


om  Latdrani,  m  Nonas  Aprilis,  pontifioatas  A 
1  anno  duodecimo. 

CXXXVIII 

liuorium  papale  contra  comiiem  de  Plain  ei 
»,  pactum  super  summa  pecunix  episcopo  Ra' 
onensi  solvend  initum  impedientes. 

(Anno  1209.  LLaterani,  April.  13). 

,  Cod*  diplom,  Ratispan.y  p.  290,  ez  originali]. 

ociNTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
filiis.  .  .  majori  praeposito, .  .  decano,  et . . . 
ftstico  Eistetensi,  salutem  et  apostolicam  bene- 
nem. 

i  nobia  venerabilis  frater  noster...  Ratisponen- 
iseoposconquestione  monstravit,quod  nobilis 
comes  de  Plain,  ministeriales  Salzeburgensis 


CXL 


Ad  abbalem  et  fratres  conventus  55.  Cosmse  el  Oa- 
miani  deMonte.  —  Privilegiorum  conjirmatio. 
(Anno  1209.   Viterbii,  Junii,  18.) 
[Farlat.    Ulyr.  Sacr.   IV,  8.J 
Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
leotis  filiis  abbati  et  fratribus  conveotua  S8.  Coam« 
et  Damiani  de  Monte,  salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem. 

Saorosancta  Romana  Bcclesia  devolos  et  humilea 
fllios  aasuetas  pietatis  ofOoio  propenaioa  diligere 
oonsoevit,  et  ne  pravorum  hominum  moleatiis  agi- 
tentur,  eos  tanquam  pia  mater,  protectionis  suas 
munimine  confovere.  Bapropter,  dilecti  in  Dommo 
fllii,  vestris  justis  postulationibus  gratumimper- 

^ ^ tientes  assensum,  personas  vestras  cum  omotbua 

liae,  F.de  Petowe,  ac  quidam  aiii  Salzeburgen.  ^  bonis,  qu»  impraesentiarum  rationabiliter  posside- 


propris  nominibus  exprimendi  pactionem 
dam  superquadam  summa  pecuniaB,  quam 
abilis  frater  noster  Salzeburgensis  archiepi- 
18  solvere  tenetur  eidem,  licite  initam  inter  eos 
lutia  sus  dispendium  prsvaricant  et  infrin- 

Quocirca  discretioni  vestras  per  apostolioa 
Im  mandamus,  quatenus  dictum  coraitem  et 

ai  pactionem  ipsam,  sicutsine  pravitate  pro- 
facta  est,  ab  utraque  parte  sponte  recepta, 
;  tenentur  observent,  monitiona  prasniissa  per 
iram  ecclesiasticam,  appellatione  postposita, 
lellatis.  Tesles  autem  qui  fuerint  nominati,  si 
atia,  odio,  vei  timore  subtraxerint,  per  oen- 
iieamdem,appellationeremota,cogatisveritati 


tis,  aut  in  futurum  justis  modis,  dante  Deo,  pote- 
stis  adipisoi,  sub  B.  Petri  et  nostra  protectiooe 
8uscipimue;specialiterautem  eoclesias  mooasterio 
vestro  aubditas,  sicut  eas  justeet  paciflee  poeside- 
tis,  nec  non  etiam  donationem  ecoiesiarom  S.  Petri 
de  Bubniani,  et  8.  Dimetrii  de  Jadra  cum  omnibus 
perlinentiis  earumdem  ab  illis,  ad  quos  hujusmodi 
donatio  pertinebal,  provida  vobis  liberalitate  con* 
cessaa,  vobiset  per  vos  monasterio  vestro  aoctori- 
tate  apostolica  oonflrmamus,  et  presentis  eeripti 
patrooiniocommunimus. 

Nolli  ergo  omnimo  hominom  lioeat  hano  pagi- 
nam  nostrs  conflrmationis  et  proteotionia  infHn- 
gere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  ao< 


noniom  perhibere.  Quod  ni  non  omnes  bis  r  ^^^  ;boo  attentare  pr»8umpserit,  indignatiooem 

omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apo- 
stolorum  ejus  se  noverit  incursurum. 

Datum  Vilerbii,  xiv  Kalend.  Julii,  pontificatua 
nostri  anno  xii. 

CXLI. 

Ad    archidiaconum   Piscannensem.   —  immunitata 

abbatix  Fiscannensis  confirmai, 

(Anno  ^209.  Perusii,  Aug.9.) 

[Neusiria  pia,  245,  ex  archivo  abbati»  Fiscao  nensis,] 

Innocentius  episcopus,    servus   servorum  Dei, 

dilecto  niio,  archidiacono  Fiscannensi  Rothomageo- 

sisdioBcesiSySalutem  etapostolicam  benedictionemy 

Precibus  dilectorum  flliorum,  abbatiset  conveo- 

tus  monasterii  Fiscannensis,  ordinis  S.  B^3nedictiy 


|oendis  potueritis  interesse,  duo  vestrum  ea 
ominus  exesequantur. 

itom  Lateran.  id.  April.,  pontiflcatos  nostri 
I  doodecimo. 

Plumbum :  Innogbntius  PP.  III. 

CXXXIX. 

fUcopum  Ratisponensem,  ^  Confirmatio  privi» 
igU  a  papa  Calestino  IH  anno  4 192  concessi. 

(Anno  1209.  Laterani,  April.  17.) 

lisD,  Cod.  dipl.  Ratisp.  p.  297,  ex  originali.] 

NOCENTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
ibili  fratri...  Ratisponensi  episcopo,  salutem  et 
stolicam  bencdictionem. 


ad  Romanam  Ecclesiam  nullo  medio  perlinentiB, 
i  litteris  feliois  recordationis  Ccelestini  PP.  pr«-  p  benignum  impertientes  assensum,  discretioni  tu« 
Moris  nostri  sic  perspeximus  contineri :«  Ccs-      per  apostolica  scripta  mandamus  quatenus suspen- 

sionis,  excommunicationis,  et  interdicti  sententiaiy 
si  quas  venerabilis  fraler  noster  arcbiepiscopos 
RothomagensiS)  vei  quivis  alius,  auctoritate  littera- 
rum,  quas  eis  superraciendls  observari  apostolioie 
Btatutis,  direxerimus,  in  abbatem  et  monaohos,  et 
quoslibetalioseissubjeclos  protulerint,  sine  quall- 
bet  difflcultate  relaxans,  dispenses,  auctoritate  no* 
8tra,  cum  illis,  quiexinde  irregularitatem  aliqoam 
incorrerint. 

Datom  Perusii,  v  Idus  Augusti,  ponlificatuB  no- 
Btri  anno  xiu. 


Iqob  episcopus,  servus  servorum  Dei,  venerabili 

ri...  Ratisponensi  episcopo  salutem  et  apostoii- 

i  benedictionem. 

[Juaotoepisoopali  officiopluraincumbunt,  cetc. 

ihasce  litleras  Patr.  t.  CCVI,  col.  965. 

osigilur  tuis  precibus  inclinati,  ut  prsdictain- 

(entia  libere  uti  possis,  auctoritate  presentium 

eoncedimus  facultatem. 

atum  Lateran.  xv  Kal.  Maii,  pontifloatuB  nootri 

0  daodecimo. 

Plumbum :  Innogentiub  PP.  IIL 


195 


AD  INNOCENTII  III  REQBSTA 


190 


CXLII.  A 

Ad  abbalem  ei  conventum  5.  Remigii  Remensis,  ~ 

Privilegium  per    quod  monasterium  5.  Remigii 

§ximitur  a  debiiis^  nisi  in  utidtatem  ejusdem  mo- 

nasierii  ronvertantur, 

(Anno  1209.  ADagnise,  Aag.  25.) 
[Varin,  Arch,  adm,  de  Beims^  II,  475,  ex  chaitulario 

S.  Remigii.] 

Innocentius  episcopas,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  abbati  etcoaventui  monasterii  S.  He- 
migii  Remeasis  ordinis  S.  Beoedicti,  saiutem  et 
apostolicaro  benedictionem. 

Indemnitati  vestrs  ac  oionasterii  vestri  paterna 
volentes  soliicitudine  providere,  auctoritate  vobis 
prosentium  indulgemus  ut  vos,  et  prioratuum  ve- 
strorum  priores,  non  teneamini  ad  solutionem  ali- 
cugus  debiti  contracti  vel  conlraliendi,  nisi  illud  in  q 
utiiitatem  ipsorum  monasterii  et  prioratuum  con- 
versum  fuisse  legitime  probaverint  creditores,  non 
obstaotibusquibuscunquelitteris,r6nuntiationibus, 
obligationibus,  confessionibus,  juramentis,  instru- 
mentis  et  poonis  teiupore  contractus  appositis  et 
etiam  apponendis.  NuUi  ergoomnino  hominum  li- 
coat  banc  paginam  nostrs  concessionis  iofringere 
vel  ei  .lusu  temerario  contraire.  Si  quis  hoc  atten- 
tare  prssumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei 
et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  no- 
verit  incursurum. 

Datum  Anagniffi,  viii  Kalend.  Septembris,  ponti- 

(icatus  nostri  anno  xii. 

CXLIII. 

Ad  episcopum  Misncnsem,  —  Pro  abbalissa  Qued- 

Umburgensi.  ^ 

(Anno  4210.  Laterani,  Jan.  24.) 

[Ledcpeld.  Aniiquit,  Quedlimburgensi,  Leipsig  1713 
in-4«»,  p.  227,  ex  archiv.  Halberstad.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,ve- 
nerablH  fratri  episcopo  Misnensi,  dilectis  filiis  de 
Portaet deCellaabbatibus  Numburgens. etMisnens. 
dioeceseon,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Dilecta  in  Christo  illia  Quedlimburgensis  abba- 
tissa  transmissa  nobis  conquestione  monstravit, 
quod cum  Quedlimburg.  monasterium  ad  Romanam 
Ecolesiam  cum  sibi  adjacentibus  eccleEiis  universis 
nullo  pertineat  mediante,  sicut  evidenter  apparet 
per  privilegia  pontificum  Romanorum  ac  venerabi- 
lium  fratrum  Halberstadiensium^  episcopum  in 
Ramis  Palmarum  pro  divinsB  laudis  ofticiis  solem-  ]) 
niusexsequendi8,accedentem  ibidem  cantaturanon 
debita  exhibitione  multoties  procuravit  (55*) ;  idem 
episcopus  receptionem  ipsara  gratuitamin  juris  ne- 
cessitatem  convertcns  et  abutens  sibi  gratia  collata 
in  hac  parte  cum  tsnta  ilJuchominum  multitudine 
accedebat,  quod  viginti  et  quinque  argenti  marcis 
copia  piscium  compardta,exceptisaIii8sumptuosis, 
insurOoiensdiscumbentibus  babebatur.  Praeter  h®o 
autem  in  festo  beati  protomartyris  Stephani  ob 
ipsius  reverentiam  ferto  auri,  et  in  PuriHcatione 
beatae  Virginis  candelas  quaedam  consueverunt  of- 

(55*)  LocuB  oorruptus,  ut  alii  bene  multi  infra. 


ferii  gratisHalberstadensi  EcclesiaB  a  prefati  mo- 
nasteriiabbatissis.  Cfleterum  cum  eadem  abbatissa, 
per  sedis  apotFtolicffi  munus  benedictionis  adepta, 
conspiceret  sibi   et  suo   monasterio  praejudicium 
non  modicum  generare  praedicta,  fecit  ipsis  Halber- 
stadens,  denegari,  praesertim  cum,  idem  monaste- 
rium  priviiegiispontiricumRomunorumimmuneab 
omni  onere  dignoscatur  et  dicti  Hatberstadens.  po* 
stularent  de  jure,  quod  ex  familiaritate  ac  gratit 
eisdem  exhibitum  fuerat  a  prscedentibus  abbatis- 
sis.  Verum  cumtam  pro  his  quam  pro  aliis  vexatio- 
nibus,  qusB  ipsi  ecclesiae  afTeruntur  contra  sedis 
apostolicae  privilegia  irrogata,  venerabili  fratri  no- 
slro  Brandenburgensi  episcopo  et  dilectisOiils  ab«    ' 
bati  Mersborgensi  et  prseposito  S.  Petri  de  Monte 
Sereno  ad  ipsius  abbatissae  conquestionem  dederi-  ^ 
mus  nostris litteris  inmandatis,  utdictum  episco-  ^ 
pum  a  pra^ratis  desistere  gravaminibus  etdedam-  ^ 
nis  ac  injuriis  eidem  illatis,  prout  teoebatur,  satisfa-  ' 
cere  monitione  prsmissa,  quaconvenitdistrictione  ' 
compellere  procurarent :  Halberstadens,  uapitulum  ^ 
interira  postfactamadmonitiooem  ad  venerabildB   ^" 
fratrem   nostrum    Halberstadeos,    episcopum  ai  ^ 
coajudicessuos,quasdamIitteras  nuUade  prioribus    ' 
habita  mentione  super  receptionem  in  die  Palma-    ^ 
rum  fertone  auri  et  quibusdam  candelis  ac  etiam 
super  obedientia  parlatorum  quorumdam  sibi,  ut 
asserunt,  faciendji  qui  ex  tenore  privilegiorum  apo- 
stolicae  sedis  tenentur  subjecli  monasterio  supra- 
dicto  et  ipsis  abbaliss«e  de  speciali  mandato  nostro, 
prout  in  apostoiicis  litteris  manifeste  apparet»  reve- 
rentiamet  obedieotiam  exhibenltam  debitam  quam 
devotam,veritate tacita im petraru nt;  q uijudicescum 
apud  Hildesheimensem  civitatem,  abbatissam  jam 
dictam   responsuram    primo   edicto    peremptorie 
citavissent,  sicut  eorum  litterae  in  nostra  praelectas 
praesentia  continebant,  ex  parte  ipsius  abbatissaB 
noacontestataiiteailegatum  exstitit  coram  eis  quod 
irapetraiaelitteraetotalitercarebantroborefirmitatiB, 
maxime  cum  priorumnuliam  facerant  mentiooem, 
et  decisio  hujusmodi  articuli  saltem  per  arbritos 
deberetcommuniterterminari :  sed  cumpenes  ipsos 
nihil  horum  posset  aliquatenus  obtinere,  tum  pro- 
pter  id  et  ob  locum  suspectum,  paritor  et  remo- 
tum,  tum  etiam  quia  facultas  appellandi  sibi  exeo 
erat  relicta,  quod  Corbeicn,  abbasabsque  appella- 
tionis  remedio  alii  non  potuit  committere  vices 
Buas,  et  propter  alia  qusdam  gravamina  nostram 
audientiam  appellavit  ad  prosequendam  appellatio- 
nem  omissam,  dilectum  filium  ma^istrum Nicolaum 
subd.  nostrura  Misnen.  canonicum  ad  apostolioam 
sedem  transmittens.  -jua  in  re  praesentia  constitoto 
eidem  judiccs  de  appellationc  intcrposita  cognos- 
centes,  et  ipsam  frivolam  decernentes,  dictam  ab- 
batissam  ad  eorura  praesentiam  denuo  citare  praa- 
Bumpserunt,  et  quia  olectum  et  canonicos  Halber- 
Btadens,  auctoritate  apostolica  prohibitos  a  judici- 
bus  delegatis  ne   libertalem  ipBius  eocleBiaB  in 


197 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1210. 


m 


pnBdiotis  velin  aliis  prffipedirent,  ad  agendum  in  J^  Qaodsi  nonomneshiaexsequendispotueritisinter- 


ipaius  pnBJudiciam  admittebant,  sedem  appeilavit 
appatoltoam  iterato,  seipsam,  conventum,  eccle- 
sias,  clericoa  ministeriales  et  omnia  qu»  pertine- 
bant  ad  monasterium  memoratum  sub  proteotione 
apostolioe  sedis  ponens.  Atipsiappellaliones  vili- 
peodentes  ipsiuSjtotiesgeminatasin  expensis  red- 
deodis  Ualbertadens,  condemnantos  eamdem,  in 
pOBsessionem  ipsos  omnium  qus  petebant  in  ipsius 
abbatiese  prasjudicium  decreveruntinduci,  etlicet 
abbatissa  jam  dictapro  tanio  gravamine  memoratos 
jodices  adl  sedem  apostolicam  provocasset,  eisdem 
terminam  festum  Purificationis  Beate  Virginis 
prozimo  praeteritum  praeHgendo,  nihilominostameo 
ipsi  oppresiones  gravamini  aggreganles,  spretis 
etiam  appellationibus,  ipsam  exoommunicationis 


esse,  tu  frater  episcope,  cum  eorum  altero  ea  ni- 

hilominus  exsequaris. 

Datum  Laterani  xi  Kalend.  Februar.,  pontifica- 

tus  nostri  aono  tertio  decimo. 

CXLIV. 

Ad  epiicopos  Gallix. —  Devifanda  *imonia  in   rece^ 
ptione  monachorum  aut  sanctimoniaUum. 

(Anno  1210.  Laterani,  April.  17.) 

[marten.,  Thesaur.  anecdot,,  I,  817,  ex  ms.  Miohae- 

lis  in  Periculo  Mdrib.] 

Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Oei,  ve- 

nerabilibus  fratribus  arcbiepiscopis  el  episoopis  in 

regno  Francie  constitutis,  saiutem  et  apostolicam 

benedictionem. 

Multoties  audivimus  et  a  multis  quodinquibus- 


▼inculo  innodarent,  facientes  eamdem  excommu-  ^  «^^m  monachorummonialiumet  aliorum  religioso- 


nicatampublicenuntiarisubjectis,Quedlimburgensi 
Ecolesis  suis  iitterisinjungentes,  ut  eam  tanquam 
excommunicatam  arctius  evitarent,  sed  ipsi  ante 
receptionem  litterarum  ipsarum  ad  appellationia 
confbgium  convolarunt  propter  quud  per  eumdem 
procnratorem  nobishumiliiersupplicavit,quatenu8 
prsdictis  episcopo  et  capilulo  Halberstadensi  in 
prediotis  dare  nostris  litteris  dignaremur,  ne  con- 
tra  privilegia  pontiGcum  Romanorum  tam  idem 
monasterium,  quam  ipsius  membra  super  bonis 
eonim  seu  rebus  clericorumac  laicorumaddictum 
moDasleriom  pertinentibus  prssumant  de  caetero 
moiestare.  Ad  hteo  autem  dilectus  fllius  magister 
Alexander,  prataxati  epiHCopi  procurator,   coram 


rum  monastenis  per  vestras  dicBceses  constitutia 
consuetudo  damnabilis,imo  damnatus  et  damnan- 
dus  abusus  usque  adeo  inolevi  t,  ut  pene  penitus  nuUa 
persoua  recipiatur  in  ipsis  absque  labe  Simoniacs 
pravitatis.  Ne  igitur  clamorem  toties  iteratum  vi- 
deamur,  quod  absit  I  simulando  fovere,  universitati 
vedtrs  per  apostolica  scripta  mandamus  atque  prs* 
cipimus,  quatenus  semel  in  anno  bigusmodi  mona- 
steria  singuli  per  vestras  diceceses  visitantes,  sob 
anathematis  interminatione  vetetis,  ne  qua  persona 
de  caetero  recipiatur  in  eis  perhujusmodi  pravita- 
tem,  semper  in  vestris  synudis  denuntiantes  boo 
ipsum,  et  circa  eas  quas  sic  receptas  invenietis, 
auctoritate  apostolica,  sublato  appellationis  obsta- 


Qobis  proposuit  ex  adverso,  quod  cum  praBlati  ju-  C  *^"*^'  statuatis  quodsalutiethonestati  videritisex- 
dicee  dictam  abbatissam  pro  causa,  qu»  inter  ipsam      P^dire. 


ez  parte  una  et  eosdem  episcopum  et  capitulum  ex 

altera  suscitavissent,  et  tandem  secundo  et  tertio 

exspeotata  contumax  sit  inventa,  ipsi  Judices  pro 

eontomacia  in  ipsam  auctoritate  nostra  excommu- 

nicationis    sententiam  protulerint.  Verum  anobis 

eam  instentia  postulavit,  ut  eamdem   sententiam 

siout  rationabiliter  est  prolata  usque   ad   satisfa- 

ctionem  idoneam  observari,  nostris  litteris  manda- 

remus.  Quia  vero  nobis  non  constitit  de  prsmissis, 

diecretioni  vestre  per  apostolica  scripta  mandamus, 

qoatenns  si  res  ita  se  habet ,  quemadmodum  procn  - 

rttor  abbatissffi  narravit,  sententiam  latam  in  ip- 

sam  decernatis  penitus  nullam  esse,  reducentes  in 


Datum  Laterani,  xv  Kalendas  Maii,    pontificatQB 

nostri  anno  xiii. 

CXLV. 

Ad  abbatem  (56),  et  conventum  monasterii  de  Los. 
—  Confirmat  eis  annuos  reddiius  octo  modiorum 
frumenti,  quos  Balduinus  comes  concesserat 
ecclesix  de  LAudCy  super  terris  ei  pratis  de  Haia 
et  de  SkeimiSy 

(Anno  1210.  Laterani,  April.  29.) 

[Bx  arcbivio   monasterii  de   Laude   B.   Maria. 

Br^q.  ibid.] 

Cum  a  nobis  petitur  quod  justumestethonestum, 
tam  vigor  «quitatis,  quam  ordo  exigit  rationis^  ut 
id  per  soUicitudinem  oftlciinostri,  ad  debitum  per- 


itatam  pristinum,  si  quid  attentatum  est   contra  n  ducatur  eCTectum.   Eapropter,   dilecti   in  Domino 

.  A    I*  *  J  1  *•  •  *  1»  /11**  —.1.       !_      i  l.*  A         1        A*  •!.  1  . 


ipsum.  Alioquin  eadem  seutentia  Juxta  formam 
BcolesiflP  relaxaia,  causam  convocatis  partibus  au- 
diatis,  et  eam,  si  de  partium  voluntate  prscesse- 
rit,  sublato  appellationis  obstaculo  fine  canonico 
terminetis,  vel  ipsam  sufTicienter  instructam  ad  no- 
strum  remittatis  eiamen,  prffifigentes  partibus 
tcrminum  competentem,  quo  nostro  se  conspectui 
reprseentent,  sententiam,  dante  Dominoreceptura*. 

(56)  Post 8tepbanum(de  quo  ad  epistolam  Appen- 
dicic  bcyuB  lxxxvi  agimus),  defunctum  anno  1207, 
die  7  Martii»  Joannea  II  de  Warnesson,  agninus^ 
ob  ¥it«  intogritatem  et  animi  mansuetudinem  nun- 


filii,  vestris  Justis  postulationibus  gratum  imper- 
tieotes  aBsensum,octo  modios  frumenti  annui  red- 
ditus,  quos  clar»  roemoris  C.  Flandrensis  comes, 
in  terris  et  pratis  suis  de  Haia  et  de  Skelmis,  mo- 
naslerio  vestro  provida  pietate  conce8sit,sicutilloB 
Juste  et  provide  possidetis,  et  in  ejus  authentico 
continetur,  vobis  et  pervos  Ecclesis  vestrc  aucto- 
ritate  apostolica  conflrmamus,  et  praesentis  scripti 

cupatus,  in  abbatem  monasterii  de  Laude  allectus 
est.  Vivere  desiit  25  Novembris  1123.  Nov.  Galt* 
Christi.,  tom.  III,  col.  304. 


190 


AD  INNOCBNTII  III  RBGE8TA 


200 


patrocinio  oommunimus.  NuIIi  ergo  omnino  homi-  a 

num  lioeat  hano  paginam   nostrs   confirmationis 

infringero,  veleiausu  temcrario  contraire.  Si  quis 

autem  hoc  attcntare  prsesumpserit,  indignationem 

omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauli,  apo 

stolorum  ejus,  se  noverilincursurum. 

Datum  Laterani,  iv  Kalendas  Maii,   pontiGcatus 

nostri  anno  tertio  decimo. 

CXLVI. 

Ad  Bemadum  abbatein  el  monachos  5.  Gregorii  (57) 
Basileensis  diczceseos,  —  Ne  prxhendas  in  ipso^ 
rum  Ecclesia  sascularibus  personis  conferant, 

(\nno  1210.  Laterani,  Maii  5.) 

[Ex  apographo  quod  ad  fldem  autographi,   in  ar- 

chivis  aboatiffi  S.  Gregorii,DasiieeQsisdioeceseo8y 

asservati,  diligenterexscriptum,  nobiscum  com- 

municavit    boQce     momoris  abbas  Grandidier. 

Breq  ibid.]  B 

Innockntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

lecto  filio  Bernardo,  abbati  et  monachis  S.    Gre- 

gorii  Basilcensisdiceceseos,  salutem  etapostolicam 

benedictionem. 

Gnm  ex  nostri  debito  teneamur  offlcii  in  vinea 
Domini  Sabaoth  plantare  ulilia,  et  fructnosa  inse- 
rere,  sic  etiam  debemus,  qusB  invenerimus  super- 
flua,  discrelionis  et  potestatis  sarculo  resecare. 
Bapropter,  dilecti  in  Ghristo  filii,  vestrs  gravamen 
BcolesiaB  precaventes,  auctoritate  apostolica  vobis 
inhibemus,  ne  alicui  saeculari  personae,  nisi  habi- 
tum  monasticas  religionis  assumpserit,  proebendam 
in  vestro  monasterio  oonferatis.  Quod,  quia  invio- 
labiliter  tam  a  vobis  quam  a  buccessoribus  vestris 
observari  volumus,  prffisentis  scripti  patrocinio  n 
oommunimus.  Nuiliergo,  eto.,  etc. 

Datum  Laterani,  iii  Non.Maii,  pontificatus  nostri 
nostri  anno  tertio. 

GXLVII. 

Ad  abbatetn  (58)  et  convenlum  S,  Martini  Glande- 
rtinsis, —  Confirmatio  bonorum 

(Anno  1210.  Laterani,  Maii  25.) 

[Ex  archivo  monasterii  de  Longavilla,   al,   Glan- 
deriensis.  Br£q.  ibid.,  p.  1144.] 

Gum  a  nobis  petitur  quod  justuin  est  et  hoaestum, 
inm  vigor  squitatis  quam  ordo  exigit  ralioois,  ut 
id,  per  sollicitudinem  oHici  nostri,  ad  debitum 
perducatur  eilectum.  Capropter,  dilecti  in  Domino 
filii,  vestris  justis  postulationibus  grato  concur- 
rentes  assensu,  cconobium  vestrum,  cum  omnibus 
bonis  qu8B  imprssentiarum  rationabiliter  posside-  D 


tis,  autin  futurum  justis  modis,  praestante  Domino, 

poteritis  adipisci,  sub  boati  Petri,  et  nostra   pro- 

tectione  suscipimus.    Specialiter   aulem,  fundum 

Cffinobii  vestri,  cumcapellavestra  quffi  juxta  ipsum 

cffinobium  est  sita,  et  libertatem  ejusdem  capellse, 

ecclesias,  villas,  mansos,  conducta,  decimas,  obla- 

tiones,  census  annuales,  homines  censuales,  pisca- 

turas,  alodia,  partes  aliodorum,vectigaIiaetomne8 

institutiones  inter  vos  etadvocatos  vestros,  et  inter 

vos  et  familias  vestras,  seu  etiam  inter  vos  et   ho- 

mines  vestros,  utiliter  factas,  cum   omnibus  qu» 

in  authentico  venerabilis  fratris  nostri  (59)  Meten- 

sis  episcopi,  super  hffic  facto,    nominalim  scripta 

essenoscuntur,sicutiIlajusteac  paciflce  possidetls 

et  quffi  instituta  sunt,  ut  supra  scriptum  est,    n\ta 

habctis,  auctoritate  vobis  apostolica  conflrmamus, 

et  prffisentis  scripti  patrocinio  communimus,   sta* 

tuentos,  ut  nulli  omnino  hominum  liccat  hanc  no- 

strffi  protectionis  et  oonflrmationis  infringere,  vel 

ei  ausu  temerario  coQtrairc.  Si  quis  autem  hoc  at- 

tentare  prffisumpserit,  indignationem  omnipotentia 

Dei,  et  beatorum  apostolorum  Pctri  et  Pauli,   se 

noverit  iucursurum. 

Datum  Laterani,  viii  Kalcndas  Junii,   pontiflca- 

tus  nostri  anno  tertio  decimo. 

CXLVIII 

Ad  priorem  et  convenium  de  Noviaco, —  Ccnfirma' 
iio  pacin  inter  comitem  Regiteslensem^  uxoremque 
ejuSy  et  priorem  ac  conventum  de  Noviaco  initae  (60). 

Anno  1210.  Laterani,  Sept.  3.) 

[Ex  ohartulario  Noveiomensi.  Br6q  ibid,] 

Innogbntius  epi8Copu<«,  servus  servorum  Dei, 
dilectis  flliis  priori  et  conventui  de  Noviaco,  salo- 
lem  et  apostolicam  benedictionem. 

Soletannuere  sedesapostolica  votis  piis,  et  hone- 
stispetentiumprecibusfavorem  benevoium  impetiri 
Eapropter,  dilecti  in  Domino  fllii,  vestris  justis 
postulationibus  grato  concurrentcfl  assensu,  com- 
positionem  inter  vos,  ex  parte  una,  et  dileotum 
fllium  nobilem  virum...  comitem  Regitestensem,  et 
conjugem  ejus,  ex  altera,  super  quibusdam  proca* 
rationibus  monasterio  remissis  ao  rebus  aliis  ami- 
cabiliter  initam,  sicut  pie  ac  provide  foctaest,  etab 
utraque  pirte  sponte  recepta,  nec  non  in  authentico 
exinde  oonfecto  pleniuscontinetur,  auctoritateapo- 
stolica  conflrmamus,  et  prffisentis  scriplipatrocinio 
communimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  lioeat 
hano  paginam  nostrffi   conGrmationis  infringere. 


(57)  L*abbaye  de  Munster,  au  Val  de  Saint- 
Gregoire,  ordre  dc  S.  Benott,  existe  encore  aigour- 
d*bui  en  Haute-Alsace  et  dans  le  dioc6se  de  ]5a8le. 

(58)  Erat  is  nomine  Gallerus,  cujus  nomen  oc- 
currit  in  instrumentis,  ab  anno  1210,  usque  ad 
annum  1242. 

(59)  Betrannus,  de  quo  vide  ad  epistolam  libri 
tertii  xxxiv,  not, 

(60)  De  argumento  hujus  epistolffi  cooferenda 
8unt  ea  qu»  leguntur  in  libro  cui  titulus,  VArt  de 
vMfier  les  dates^  nouv,  idit.  tom,  lU^  page  632. 

ff  Manass^s  III,  comtede  R6thel,  en  1198,  resti- 
tua  an  prieur^  de  Novi  dei  fours  bannaux  et    une 


petite  forSt,  dont  il  s'6tait  empar6,  t6moignant  qq 
vif  regret  de  cette  usurpation.  Apr^s  sa  mort  (ar- 
riv^e  en  1200),  Hugues  11,  son  flls  a!n6,  lui  succ^Ma 
au  comtd  de  R6thel,  avec  Felicit^  de  Troyes,  aa 
femme.  Manassds,  mal^r^  la  restilution  qu'u  avait 
faite  au  prieurc  de  Novi,  s*6tait  encore  r&ervd  plu- 
sieurs  droits  oudreux,  et  sujets  k  de  grands  abusy 
sur  cette  maison.  Tels  ^taient  lesdroits  d^hospita- 

iitd  de  gtte,  de  procuration,  etc Le  comte  Hu- 

gues  transigea  sur  tous  ces  objets,  avec  les  rdi- 

gieux L^cte  est  dat6  du  mois   de  septembre 

1205,  et  &ign6  par  le  comte  et  son  flls  bXuL» 


201 


SUPPLBMJiNTUM.  —  AN.  1210. 


202 


▼el  ei  auea  temerario  coDtraire.Si  quis  autcm  hoc  A.  bernet:  iojuDgentes  nihilomiDus  clero,  ministeria- 


attentare  prs8umpBerit,indigaa(iunem  omnipoten- 

tis  Deiy  et  beatorum  apostoloruiu  ejue,  se  noverit 

incursurum. 

Datum  Laterani  iii  Nonas  Septembrls,  pontifica- 

tus  nostri  anno  tertio  decimo. 

CXLIX. 

Ai  Co/iradum  electum  Mindensem, —  Super  electione 
Osmabrugentis  episcopi  Gerhardi  in  archiepiscopum 
Bremensem, 

(Anno  1210.  Laterani,  Oct.  30). 

[Lappenberg,  Hamburg,,  Urkund.,  p.  333,  cx  origi- 
dhH  Stadiensi  caps.  n,  n.  12,  cui  sigillum  plum- 
beuDQ  pap»  Innocentii  ill  appensum  est]. 

Lnnocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,di- 
lectis  Qiiis,  Mindensi  electo  ot  abbati  Lesberoensi, 


libu8,et  populo  eccJesias  memoratffi,quod  eidem  us- 
queadsusceptionempallei  tanquam  pastori  proprio 
inlendant  ut  hactenus  et  exhibeant  obedientiam  de- 
bitam  et  honorem  ;  conlradiotores  per  censuram 
ecolesiasticam  appellatione  postposita  compescendo. 
Nos  enim  veneralibua  fratribus  nostris  sufTraga- 
neis  et  dilectis  filiis,capitulo  ac  ministeriaiibus  Bre- 
mensi^  ecclesiae,no8tris  damuslitteris  in  mandatis, 
ut  postquam  idem  de  mandato  nosteo  per  vos  sibi 
facio  ad  saepediclam  ecclesiam  acoesserit  gubernan- 
dam,  tanquam  pastori  suo  ipsi  obedientiam  et  re- 
verenliam  debita.u  exhibentes,eidem  intendant  ha- 
militer  et  devole.  Ad  baao  volumus  et  mandamas,  ut 
contradictoros,  si  qui  fuerint,  vel  rebelies  censura 


u        A    •      •    j-  A       X  j-  m«        .    •      •   *v  stmili,  appeilationo  postposita,  compescatis.  Quod 

Monaatenensis  diQBceseos.et  custodi  Monaslenensi,  B    •  u-  j,-        l       .•    •  . 

,   .  .  ^  ,.         .....  "  81  non  omnes  his  exsequendis  potueritis  intereBse, 

salutem  et  apostolicam  benedictionem.  .         n^-   i    .  ....... 


ipostol 

Venerabiles  fratres  nostrijLubicensis  et  Livonen- 
sis  episcopi  et  diledus  filius,  major  decanus,  cum 
;»eteris  canooicis  Bremensis  ecclesie  suis  nobis  lit- 
teris  intimarunt,  quod  cum  olim  Waldemarum, 
quondam  Stewicensemepiecopum,a  nobis  in  archi- 
episcopum  postulassent,  quia  id  non  potuit  effectui 
inancipari,quidam  ex  eis  electionis  suae  vota  in  di- 
lectniD  niium  B.  ejusdem  ecclesiae  majorem  prspo- 
8itum,contulerunt.Verum,  quia  ipsius  non  exstitit 
electio  conflrmata,  ipsi  quantum  in  eis  exstitit,  de 
alia  pcrsona  tractantes  ecclesifle  8us  consulere  cu- 
raverunt,  propter  quod  non  tantum  rerum,  verum 
etiam  personarum,  a  laicis  adhuc  adbaerentibus 


tuea,  fili  elecle,cum  eorumalteronihilominusexse- 

quaris,  eliamsi  jam fneris in episcopum consecratus. 

Datum  Laterani,  ii  Kalendas  Novembris,  ponlifi- 

catus  nostri  anno  xiii. 

GL. 

Ad  Lubecensem  et  Livonensem  episcopos,  —  Super 

eodem, 

(Anno  4210.  Laterani,  Oct.  30). 

[Ibid.,  p.  334,  ex  orig.] 

Innocentius  episcopus,  servos  servorum  Dei,  di- 
lociis  filiis,decano  et  capitulo  et  venerabilibus  fra- 
tribus  sulTraganeis  nec  non  nobilibus  viris^ministe- 
riaiibus  Bremensis  eccle8i(e,8alutem  et  apostolicam 


propter  diversas  ccusas  Waldemaro  praedictograves  p  benedictionem 


jamdodumpersecutionessunt  et  impedimentaper- 

pesdi.et  adhuc  etiam  patiuntur.  At  quoniam  mora 

praeteriti  temporis  ecclesiae  viduata)  ad  nibilum  fere 

redacts  fuitquamplurimum  hucnsque  damnoaa  et 

futuri   protractio  perniciosa   poterat  magis  esse, 

iidem  iu  manus  bominum  incidere  potius  eligentes, 

quam  pro  domo  Dei  uiurum  non   opponcre  se  ac 

8ua,  rei  quam  incoeperant,  insistere  fortiter  neces- 

sariuiQ  existimarunt.  Undc  tam  ipsi  quam  dictus 

praepositus,  per  euas  lilteras  speciales  a  nobis  hu- 

militerpo8tularunt,atvenerabilemfratremnostrum, 

0:jinaburgenseiQ  episcopum,  eisdein  vicinum  et  per 

omnia  cognitum,ipsi8in  archiepiscopumconcedere 

digoaremur ;  per  quem,  cum  sit  vir  moribus  et 

scientia  praeditus,  ac  generis  nobilitate  prseclarus. 


Ex  litteris  vestri8,fratres  Lubicensis  et  Livonensis 
episcopi,  et  fllii  decane  ac  capitulum,  nostro  est 
apostolatui  reseratum,quod  cum  olim  Waldemarum, 
quondam  Glawicensem  episcopum,  in  arcbiepisco- 
pum  postulassetis  a  nobis.quidam  vestrum  electio- 
nis  suae  vota  in  diiectum  tilium,  B.  ecclesis  vestrs 
majorem  pra^positum,  contulerunt.  Verum,  quia 
ipsius  non  exslitit  electio  confirmata,  vos,  quantam 
in  vobis  exstitit,  de  alia  pcrsona  tractantes,  eidem 
ecclesiffi  consulere  curavistis ;  propter  quod,  etc, 
ut  in  epistola  superiori^  usque  ad  verba  :  diutius 
desoiat»  dilectis  filiis,  Mimiensi  electo  ei  abbati 

Lesbernensi   Monasleriensis   dicecesis   et 

custodi  Monasteriensi,  noslris  dedimus  litteris  in 
maDdatis,ut  inquisito  superhis  et  cognitaveritate. 


et  ecclesiam  sibi  commissam  hactenus  viriliter  de-  D  si  rem  invenerint  ita  esse,  dicto  episcopo  auctori- 


fensarit,  prsfata  ecclesia  boterit  in  statum  pristi- 
Dum  reformari  et  compesci  nihilominus  insolentia 
laicorum.Nos  igitur  consuli  volentes  Ecclesiae  diu- 
tius   desolatae,  discretioni  vestrae  per   apostolioa 
seripta  mandamus,  quatenusinquisitasuperhis  et 
cognita  veritate,  si  res  ita  se  habet,  auctoritate  no- 
stra  eidem  episcopoinjungatiSjUt  ad  praefatam  ec- 
cleeiam  Bremensem  accedat,  ejusdem  regimen  in 
nomine  Lfomini  recepturus ;  cum  quo,  propter  ne- 
ces<^itatem  temporis,  hanc  gratiam  duximus  facien- 
dam,ut  ueque  ad  susceptionem  pallei  Osnaburgen- 
gem  ecelesiam  eicut  proprius  pa&tor  rctineatet  gu- 

Patrol.  GCXYJL 


tate  nostra  injungani,  ut  ad  paaefatam  ecclesiam 
Bremensem  acccdat,  ejusdem  regimen  in  nomine 
Domini  recepturus,  etc,  ul  supra,  gubernet ;  in- 
jungentes  nihilominus  clero,  mioisterialibus  et  po- 
pulo  Oenaburgensis  ecclesiae,  quod  eidem  episcopo 
usque  ad  susceptionem  pallei  tanquam  pastori  pro- 
prio  intendant  ut  hacteous,  exhibeaot  obedieotiam 
debilamet  huDoremicoDtradictoresperceosuramec- 
clesiisticam,  appellatiooepostposita,  compesceDdo. 
Quocirca  universitati  vestrae  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatenus  po&tquam  idem  de  mandato 
nostro  sibi  facto  per  exsecutores  eosdem  ad  sepe- 

1 


^3 


AD  INNOCENTII  III  RBGE8TA 


204 


diotam  Bremenaem  eccleslam  aocesserit  gubernan-  A  rium  ad  sedem  apostolicam  destinastis  com  eo  el 


dam,  eto eidem  iotendatis  humiliter  et 

devoie.  Alioquin  dictis  exsecutoribus  nostris  da- 
mus  litteris  in  mandatis,  ut  contradictores',  si  qui 
fuerint,  vel  rebelles  per  censuram  ecclesiaaticam, 
appellatione  remota,  compescant. 
Datum,  ut  supra. 

GLI. 

Ad  Gerkardum  episcopum  Osnaburgensem^super  eju- 
sdem  eleeiione  in  arckiepiscopum  Bremensem. 

[Ibid.,  ex  originali  Stadiensi  in  caps.vii,  n.  20,  cui 
sigilium  plumbeum  papn  appensum  est]. 

iNNOCEiX  lus  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve* 
nerabtli  fratri  Osnaburgensi  episeopo  salutem  et 
apostolicam  benedictionem.  Sequentia  eadem  ae  in 
prima  epistola  utque  :  recepturus.  Quocirca  fraier-  n  procedamus  (6i). 
nitati  tus  per  apostolica  scripta  mandamus,quate-  ^  ' 
nus  cum  a  prsfatis  exsecutoribus  tibi  fueritinjun- 
ctum,  accedas  ad  ecclesiam  memoratam,  et  in 
Ghristi  nomine  regimen  ejus  suscipias  ao  fldeiiter 
exsequaris.  Nos  enim  tecum  propter  necessitatem 
temporis  specialem  gratiam,  etc,  ut  supra  usque : 
gubernes;  danies  supradictis  exsecutoribus  in  man- 
daiis,  ut  injungant  clero,  etc,  usque  compescendo. 
Praeierea  Bremensi  capitulo  et  venerabilibus  fra- 
tribus  nostris  sulTraganeis  Bremeosis  ecclesiae  ac 
ministeriaiibus  ejus  nostris  duximuslitierisinjun- 
gendum,  ut,  eic,  ul  supra. 

Datum  ut  supra. 

GLII. 

Ad  archiepiscopumy  decanum  et  capitulum  Biturt- 
eense, 
censis  archiepiscopi, 

(Anno  1210.  Laierani,  Dec  28). 

[Labbb.  Biblioth.  mss,,  II,  390,  ex  chartulario  Bi- 

iuricensi]. 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  frairi  archiepiscopo  Bituricensi,  et  dileciis 
filiis  decano  et  capiiulo,  saluiem  et  aposiolicam 
benedictionem. 

Ex  tenore  liiterarum  vesirarum  accepimus,quod 
misericordia  Redemptoris,qua  servos  suos  in  regno 
gloriflcai  fldeliiatis  sierns,  ac  interdum  glorificat 
in  prattenii,diebusisiis  in  quibus  abundaL  iniquiias 
refrigescenie  charitaie  muliorum,  ad  devoiionem 
Ghrisiiani  populi  exciiandam  et  fidei  augmenium 


per  eum  nobis  huiDiliter  supplicanies,  ut  illum  fa- 
ceremus  ascribi  sanciorum  catalogo  venerandum. 
Nos  igitur  ex  hoc  referentes  laudem  et  gloriam 
Greaiori  qui  in  sua  majestate  mirabilis  faciens 
signa  et  mirabilia  magna  in  terris  per  servos  suos 
ad  imitandum  pisB  conversaiionis  exemplum  non 
desinit  mirabiliier  operari,  per  illorum  gloriam 
sempiiernamopemnobis  conferens  saluiarem.Quia 
judicium  isiud  divinum  esi  poiius  quam  humanum 
ad  prssens  io  eo  non  duximus  procedendum,8B8ii- 
mantes  consultius  cxspectare  ut  Deus  magis  ac 
Diagis  clarificet  quem  Jam  ciarificare  inchoavit, 
quatenus  in  iempore  opporiuno  ad  iam  arduum 
judicium  exsequendum  ipso  prsstanie  securius 
ocedamus  (6i). 

Datum  liaterani,  vKalend.  Januarii,  pontificaius 
nosiri  anno  teriio  decimo. 

GLIII. 
Butla  pro  monialibus  Parci-Dominarum. 
(Anno  1210.  Laierani). 
[Galt.  Christ.  nov.y  X,  Inst.,  227]. 
Innocentius  episcopus,  servus   servorum    Dei, 
dileciis  in  Ghrisio  filiabus  abbaiisss  Sanci»  Maria 
de  Parco  ejusque  sororibu8,tam  prfleseniibusquam 
fuiuris  religiosam  viiamducentibus,{nperpeiuum. 
Qus  sub  habitu  religionis  accensis  lampadibua 
per  opera  sanciiiatis  Jugiier  se  praeparani  obviam 
sponso  ire,  sedes  apostolica  debet  patrociniumim- 
pertiri,ne  forie  oujuslibei  iemeritaiis  incursus  aut 
eas  a  proposito  revocet,  aui  robur,  quod  absit  I 
?AJ?1^J}^^^^^^^  ^'  ^***^'^'^*  BUuri'  C  eacr»  religionis  enervet.  Eapropter,  dileote  in  Do- 

mino  flli»,  vesiris  Justis  postulationibus  clementer 
annuimus,  ei  prsfaium  monasterium  de  Parco,  in 
quo  divino  estis  obsequio  mancipat»,  sub  B.  Peiri 
et  nosira  proiectione  8uscipimu8,et  prsseniis  scri- 
pii  prifilegio  communimus  ;  imprirois  siquidem 
Biaiuenies  ui  ordo  monasticus  qui  seoundum  Deum 
ei  B.  Benedicii  Regulam  ac  inslilutionem  Cister- 
ciensium  fratrum  in  eodem  monasierio  insiitutus 
esse  dignoscitur,  perpeiuis  ibidem  temporibus  in- 
violabiliter  observeiur  :  praeierea  quascunque  pos- 
sessiones,  quaacunque  bona  idem  monasierium 
tuum  jusie  et  canonice  possidet  aut  in  fuiurum  con- 
cessione  pontiBcum  et  largiiione  regum  vel  prin- 
cipum,  oblatione  fldelium,  seu  aliis  Justis  modis 


per  S.  memoriaB  Willelmum  preBdecessorem  tuum,  D  poterit  adipisci,  firma  vobis  ei  eis  quao  vobis  suo- 


frater  archiepi8cope,in  pariibus  vesiris  crebrami- 
racula  operatur,  ad  cujus  iumulum  per  inspira- 
tionem  illius  qui  corda  fidelium  illuminat  ei  ac- 
cendit  de  diversis  regni  Francorum  partibus,nullo 
movente  vel  pr<edicante,  maxima  muliiiudo  con- 
currii;  ubi  multi  languentes  restituuntur  pristina 
Banitati.Unde  cum  ianta  lucerna,  quao  viiao  meritu 
et  opinionisodore  dum  fruereiur  luce  praesenii  apud 
omnes  efTulsii,  non  sii  ponenda  sub  modio,  sed 
Buper  candelabrum  poiius  statuenda,  dilectum  fi- 
Jium  magisirum  P ecolesi»  vestr»  canceila- 

(61)  Vide  epistolam  173  infra. 


cesserint,  illibata  permaneant,  in  quibus  baec  pro- 
priis  duximus  exprimenda  vocabulis. 

Locum  ipsum  in  quo  praefaium  monasterium  si- 
tum  esi,  cum  omnibus  pertineniiis  suis  ei  iis  que 
ad  altare  ipsius  monasterii  periinere  noscuntur ; 
decimas  de.  .  .  .  et  de.  .  .  .  decimam  quinque 
modiorum  apud  Aniilly  ;  decimam  xii  modiorum 
apud  Earay,  et  Novam-villam,  et  Huelem ;  deci- 

mam Pbilippi    de    Nantolio,     Binselv», 

quidquid  eiiam   possidetis  apud  Magnevol  domi- 
nium  terram,    ei  quidquid   a  sancti    Reguli  et 


2(J6 


SUPPLBMENTUM.  —  AN.  1211. 


205 


sancti  Prambaldi  oapitulis  eidem   monasterio  est  A     Bgo  Petrus  titoli  Sanoti  Maroelli  presbyter  oar- 
ceocessam ;  duos  modios  frumenti  apud  Vilers. 

■     •      •      ■  occ* 

Sane  laboram  vestrorum  quos  propriie  manibaa 
aat  enmptibos  colitis,  tam  deterris  cuUisquamde 
incultis,  sive  dehortis  etyirgultis,  et  piscationibus 
vestris,  vel  de  nutrimentis  animaiium  vestrorum 
nullas  avobis  decimas  exigere  vel  extorquere  praB. 
sumat.  Ad  h«o  liberas  et  absolutas  mulieres  de 
Fsculo  fugientes  liceat  vobis  in  monasterio  vestro 
ad  convcrsionem  recipere,  et  eas  absque  contradi- 
ctioae  aliqua  retinere.  Probibemusinsuperut  nuili 
sororum  vestrorum  post  factam  in  monasterio  ve- 
stro  professionem  fas  sit  sine  abbatissaB  sua  li- 
centia  de  eodem  loco  discedere,  discedentem  vero 
absqne  communi   litterarum   vestrarum  cautione 


dinaiis. 

Ego  lienediotus  Sanot»  Susann»  preabyter  ear- 
dinalis. 

Ego  Leo  Sanct»  Gruois  in  Jerusalem  presbyter 
cardinalis. 

Ego  Oregorius  Sancti  Oeorgii  ad  Velam-Aareum 
diaconus  cardinalis. 

Ego  Guido  Sancti  Nicolai  in  Caroere-Tailiano  dia- 
conus  cardinalis. 

Ego  Joannes  8.  Mari»  in  Via-Lata  diaoonafloar- 
dinalis. 

Ego  Petras  Sanetorum  Sorgii  et  Baoohi  diaoonoi 
oardinalis. 

Ego  Pelagius  Saact«  Luoisad  BeptaSolis  diaeo- 
nus  cardinalis: 


nullus  audeat  retinere ;  illud  districtius  inhibentes,  B     Datum  Laterani  per  manum  Joannis Saacta  M«- 


ae  terras  seu  qnodlibet  beneficiomecclesiffi  vestra 
collatum  Hceat  alicui  personaliier  dare,  sive  alio 
modo  absque  consensu  totius  capituli,  vel  migoris 
aut  sanioris  partis  ipsius;  si  quse  vero  donationes 
vel  alienationes  aliter  quam  dictum  est  faotaB 
fuerint,  eas  irritas  esse  censemns ;  pro  consecra- 
tione  vero  altarinm  vel  ecclesiarum,  sive  pro  oleo 
saneto  vel  quolibet  alio  sacramento  ecclesiastico, 
nallas  a  vobis  sub  obtentu  consuetudinis  vel  alio 
qoolibet  modoquidquam  audeatextorquere  sed  hso 
omnia  gratis  vobis  episcopus dioecesanus impendat, 
alioquin  liceat  vobis  quemcunque  maluoritis  catho- 
Itcum  adtre  antistitem,  et  communionem  sedis  apo- 
stolicae  habentem,   qui  nostra  fretus   auctoritate 


ri«  in  Gosmedin  diaconi  cardinaiiSySMiets  Ronia* 

ns  Ecclesi»  oancellarii,   Incarnationis   Dominlea 

anno  12f  0,  pontifieatus  ver»  domini  Innooentii  pn- 

pas  III  anno  xiii.  Bullahtm 

CLIV. 

Ad  abbatem  (61*)  ei  convmtum  de  Lof,  al.  ds  Land^, 
—  De  eodem  argumento  ac  in  epistola  145  jupra 

(Anno  4211.  Laterani,  Jan.  21.) 

[Bx  archivio  mooasterii  de  Laade  B.  Marij».  BRtQ.i 

ibid.] 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis,  et  ho« 
nesiis  petentium  precibus  favorem  beoevolum  im- 
pertiri.  Sicut  expartevestrafuit  propotitam  ooram 
nobis,  clarae  memori»  B.   comes   FlandriaB,  ooto 


vohis   quod   postnlatur  impendat.   Praeterda  cum  n  modios  frumenti  annui  redditus,  quos  de  ierris  et 


eommuoe  interdietum  terr»  fuerit,  lioeat  vobis  ni- 
hilominus  in  vestro  monasterio,  exclusis  excom- 
fflanicatis  et  interdictis,  divina  ofHcia  celebrare. 
Paci  quoque  et  tranquillitati  vestr®  paterna  sollici* 
tadine  providere  volentes,  auctoritate  apostolica 
prohibemus  ut  infraclausuras  locorum  seu  gran- 
giarum  nullas  ruinas  seu  furturo  facere,  ignem 
apponere,  sanguinem  fnndere,  hominem  temere 
rapere  vel  interticere,  seu  violentiam  audeat  exer- 
cere.  Prasterea  orancs  libertates  et  immunitates  a 
prsdecessoribusnostrisRomanispontiOcibusordini 
vestro  conoessas,  neonon  et  libertates  et  exemptio. 
nes  sascularium  exactionum  a  regibus,  principibue 
vel  aliis  Ghristi  Gdelibus  vobis  rationabiliter  indui- 
tas  aactoritate  apostolica  confirmamus,  etc. 

Decernimus  ergo *^ 

Ego  Innocentius  catholicaa   Ecclesis   episcopus. 

Ego  Petrus  Portuensis  EcolesiaB  episcopus. 

Ego  Nicolaus  Tusculanus  episcopus. 

Ego  Guido  Praenestinus  episcopus. 

Ego  Hugo  Hostiensis  episcopus. 

Ego  Cinthius  Sancti  Laurentii  in  Lucina  presby- 
ter  cardinalis. 

Ego  Giricius  Sanctorum  Joannis  et  Pauli  presby- 
ter  cardinalis  tituli  Pammachii. 


pratis  quaa  in  territorio  de  Haia  et  de  Slcelmia  ha- 
bebat  et  percipere  consuoverat,  de  aasensu  bonas 
memoriaB,..  uxoris  ipsius,  pro  suorum  remedio 
peccatorum,  vobis  et  eidem  monasterio  pie  aclibe- 
raliter  relaxavit,  aicut  in  athentico  ipsiua  tomitifl 
pienius  continetur.  Nos  igitur  quod  per  eumdem 
comiteni  pie  ac  provide  faotum  eat,  ratum  haben- 
tes,  auctoritate  apostolioa  confirmamus,  et  pra* 
sentis  scripti  patrocinio  oommunimus.  Nulli  ergo 
oronino  hominum  liceat  hanc  pagioam  nosf m  eon- 
flrmationis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  oon- 
traire.  Si  quis  autr^m  hoc  attcntare  praesumpserit, 
indignationem  omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Pe- 
tri  et  Pauli,  apostolorum  ejus,  se  noverit  incur- 
surum. 

Datum  Laterani,xii  Kalendas  Pebruarii,  pontifi- 
catus  nostri  anno  tertio  decimo. 

GLV. 

Ab  Maurianensem  episcopum  et  prierem  Aqux-Bellm 
Mauriancnsis,  —  Pro  monasterio  Savilianinsi. 

(Anno  1211.  Laterani,  Febr.  26.) 

[Historix  patnat  Monumenta,  Augustao  Taurin. 
1836,  I,  1175.  da  copia  ant.  del  seoolo  xiii  arch. 
di  Torino,  cat.  51,  m.  1,  n.  6.J 

Innocektius  episcopus,   servus  servorum  Dei, 


(61  *)  Vide  Bupra  ad  epistelam  145^  not. 


.?07 


AD  INNOCBNTII  III  RBGBSTA 


208 


venerubili  fratri   epiacopo  Maurianensi  et  dilecto  A.  salubriter  ordinavit;  ut  aliare  de  Gondelcurt  (62*), 


filio  priori  AqusB-BellffiMaurianensia  di(Bcesis,salu- 
temet  apostoiicam  benedictionem. 

Gravem  dilectorum  fllioruoi  fratrum  monasterii 
Saviliunensis  recepimus  questionem  quod  cum 
inter  ipsos  et  Clusinum  monasterium  supra  subje- 
ctione  monasterii  Savilianensis  et  rebus  aliis  du- 
dum  quasstio  exorta  fuisset,  eadem  exstitit  auctorL 
•tateapostolicaperdeOnitivam  sententiam  terminata 
quam  felicis  recordationis  Alezander  papa  prsede- 
iCessor  noster  postmodum  confirmavit,  Glusinensi- 
sibus  monachis  super  hoc  silentium  imponendo. 
.Qui  cum  prsBterea  Savilianensem  ccenobium  per 
mnltas  litteras  molestaverunt,  demum  ad  venera- 
bilem  fratrem  nostrum  Vercellensem  episcopum  et 
dilectum  H.  Tortum  canonicum   Papiensem  supra 


denarii  de  Guinelval,  granum  quoque  tam  in  fru- 
mento  quam  in  avena,  quod  de  locia  Mielentois  et 
Caremban  noscitur  provenire,  illorum  fratrum  usi- 
bus  deputentur  quimatutinisetvespertinisofficiis, 
necnon  celebrilati  missarum,  et  singulis  reguiari- 
bus  horisdevota  sollicitudine  curaverint  interesse; 
ita  ut  ipsi  quatuordenarios  de  redditibus  memora- 
tis,  singulis  diebus,  in  slipendia  quotidiana  perci- 
piant,  neo  aliis,  nisi  praedictis  offioiis  laborantibus 
quidquam  ezinde  prsbeatur.  Unde,  quoniam  ea 
quae  a  prselatis  ecciesiasticis  pro  devotione  et  ob- 
servantia  divinorum  provide  instituta  noscuntur, 
perpetuo  debent  a  sede  apostolica  roborari,  ad 
ezemplare  felicis  recordationis  Lucii  papae,  praede- 
cessoris  nostri,  prsfatam   ordinationem,   sicut  in 


eodem  nostras  litterat  impetrantesconirariamsen-  B  jam  dictis  redditibus  vestris,  decommuni  fratrum 


tentiam  reportarunt.  Ad  nos  prster  bffic  supra 
ejusdem  cognitione  sententise  nulla  de  praedicta 
aeotentia  quam  memoratus  praedecessor  noster 
coniirmasse  dignoscitur  mentione  habita  nostris 
litteris  impetrans  (62)  quorum  praesentia  cum  a jam 
dicto  Savilianenai  co^nobio  per  quatuor  dietas 
distetis,  absque  gravipersonarumetrerumdispen- 
dio,  iidem  Savilianenses  fratres  adire  non  possint. 
Nofbntes  igitur  ut  lis  ipsa  cujusquam  efQciatur 
malitiaimmortalis,  per  apostolica  vobisscriptaprae- 
cipiendo  mandamus,  quatenus  si  est  ita,  in  eodem 
negotio  nullatenus  procedatis. 

Datum  Laterani,  v  Kalendas  Martii,  pontificatus 
vero  nostri  anno  quarto  decimo. 

Ego  Guillelmus  notarius  authentica  horum  exem"  Q 

pla  uidi  ei  legi,   ad  exempla  quorum  scripsi  hspg 

prxseniia,  nihil  addiio  vel  dimintUo,  prxier  forte 

liUeram,  syltabam  vel  punctum,  nec  addidi,   nec 

diminui,  nec  mutavi  cam  vel  illud  quod  vel  augeat 

vel  minuat,  vdl  mutet  ienorem  priorum ;  sed  sicut  in 

authenticis  exemplis  bullaiis  coniinebatur,  ita  el  in 

his^prmseniibus  contineiur, 

CLVI. 

Ad  prsepositum  ei  fratres  Ecclesix  Sicliniensis*  — 

-    De  ceriis  rediiittbus  capituli  de  Siciinio  distri- 

buendis  solis  fratribus  dicli  capiiuli,  qui  omnibus 

officiis  ei  ceiebritaii  missarum  curaverini  inieresse, 

(Anco  1211.  Laterani,  Mart.  28.) 

[Ez  chartuiario  ecclesiee  collegiatae  Sicliniensis, 
quod  decimo  tertio  s»culo  ezaratum  videtur. 
OKtQ,yibid,y  p.  1146.] 

Ad  audientiam  apostolatus  nostri  pervenit,  quod 
bonae  memoriae  praepositus  praedecessor  tuus,  fili 
praeposite,  provida  meditatione  prospiciens,  quaii- 
ter  viri  ecclesiastici  ad  divina  obsequia  fortius  inci- 
tentur,  cum  ad  ea  fuerint  perceptis  beneficiis  ec- 
clesiasticisprovocati,decommuniconsensufratrum 


D 


assensu,  provide  facta  est,  ratam  esse  decernimusy 

eamque  auctoritate  apostolica  oonOrmantes,  salvo 

semper  in  omnibus  apostolicee  sedis  mandato,  in 

ecclesia  vestra  perpetuo   servari  sanzimus.  Nulli 

ergo  hominum  liceat  hanc  paginam  nostrae  conflr. 

mationis  infringere,  vel  ei  auso  temerariocontraire. 

8i  quis  autem  hoc  attentare  praesumpserit,   indi- 

gnationem  omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et 

Pauli,  apostolorum  ejus,   se   noverit  incursurum. 

Datum  Lalerani,  v  Kalendas  Aprilis,  pontificatus 

nostri  anno  decimo  quarto. 

CLVII. 

Ad  abbatem  (63)  et  frattes  S.  Wulmari.  —  Confirmal 
ipsis  posessicnem  quorumdam  benorum. 

Anno  1211,  Laterani,  April.  17.) 

[Ez  Chartuiario   monasterii  8.    Wulmari,   n.   12. 

Br6q.  ibid,^  p.  1U7.J 

In  his  quae  a  nobis  juste  ab  Ecclesiae  flliis  requi- 
runtur,  inveniri  debemus  facileset  benigni,ne8u- 
per  his  duri,  vel  difficiles  ezistere  videamur  quss 
ez  iojuncto  nobis  apostolatus  officio  imminent  ad- 
implenda.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  fllii,  vestris 
Justis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu, 
nemus  de  Sancta  Cruce,  cum  ipsius  custodia,  ei- 
tum  in  allodia  sancti  Wulmari,  cum  alio  nemore 
ejusdem  allodii,  juzta  nemus  quod  Wrmesberk  di- 
citur,  et  omne  jus  quod  homines  vestri  de  Hesdin 
in  nemore  ejusdem  viila),  tam  in  lignis  mortuis 
quam  vivis,  de  consuetudine  habere  noscuntur, 
sicut  baecomnia  lum  de  refutatione,  tum  de  dono 
bonae  memoriffi  Eustachii  quondam  comitit  Bolo- 
niensis,  babere  noscimini,  et  vos  ea  juste  et  paci- 
fice  possidetis,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro 
aucloritate  apostolica  conflrmanus,  et  prassentis 
Bcripli  pratrocinio  communimus.  Praesenti  quoque 
Bcripto  nihilominus  duzimus  statuendum,  ut  de  his 


(62)  Videtur  deesse  aliquid. 

(62*)  Altare  de  Gondecourt,  recensetur  inter  pos- 

'  sessiones  quas  ecciesiae  colIegiat«e  S.  Piati,marty- 

ris,  Siclinii,  conOrmavit  Clemens  PP.  III,  an.  1187. 

Vide  apud  J.-F.  Foppens,   Supplem.  ad  Mvxum, 

t.  Illy  p.  355.  (c  Altare  de  Gonaecourty  cum  omni. 


bus  redditibusquos  ibidem  babetis,  et  terra  ara- 

biii.  » 

(63)  Num  erat  adbuc  Gerbodo,  de  quo  in  not.ad 
epist.  zvii  aupra?Certe,succesBoris  eju8,ThomaBl, 
nomen  nonnisi  anno  1214  in  Instrumentia  legitur. 
Vide  Nov,  Gall.,  tom  X,  col.  1596. 


20d 


SUPPLEBiENTUM.  —  AN.  1211. 


2itf 


qoa  in  foro  Saocti  Wulmari  a  qualibet  peraona  A.     Transmissa  nobis  dilectus  filius  Marzoccus  cano- 


▼endaotury  vobis  et  eidem  mooasterio,  eicut  bac- 
tenas  consuetum  est,  venda  solvatur,  nisi  sitcleri- 
cuf  aat  milee  qui  ab  bujusmodi  vendis  liberi  esse 
debent  penitus  et  immunes.  Nulli  ergo  omnino,  etc. 

Datum  Laterani,  xv  Kalendas  Maii. 

CLVIII. 
Ad  pr3Spoiiium  et  fraires  Ecclesiss  Marbacensis  (64). 

^Recipit    eos  sub  protectione^    et    enumerantur 

bona  ad  ipso»  spectanlia, 

(Aono  1211.  Laterani.  Jul.  4.) 

[Ex  apographo,  quod  ad  lidem  autographi,  in  ar- 
chiTis  Argentinensis  episcopatus  asservati,  diii- 

geoter  exscriptum  nobiscum  communicavit  bon» 
momoriaB  D.  abbas  Grandidier.  Br^q.,  ibid.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 


nicus  vester  querela  monstravit,  quod  cum  de  man- 
dato  nostro  in  apostoIicaB  sedisservitio  moraretnr, 
vos  ei  proventus  ecclesiasticos  pro  vestrae  volunta 
tis  arbitrio  subtraxistis.  Cum  igitur  apostolicas  sedi 
serviendo,  etiam  ecclesiae  vestraa  noscatur  realiter 
deservisse  decet  cooperatores  vos  exbibentes  ejus- 
dem  sedis...  Quapropter  discretioni  vestr»  per  apo- 
stoiica  scripta  mandamue,  atque.praBcipimus,  qua- 
tenus  quidquideioccasione  higusmodiBubtraxistis, 
restituere  sibi  sine  diminutione  aliqua  procuretis, 
alioquin  venerabili  fratri  nostro  archiepiscopo  vestro 
nostris  damuslitterisinmandatis,  utvosad  id  mo- 
nitione  praemissa  percensuram  ecclesiasticam,  ap- 
pellatione  remota,  compellat. 


lectis,  flliis.  pr«po8ito  et  fratribos Ecclesi»  Marba-  B   , ""'""  ^l""'*"'' '"  •['••  ^"8"''"'  Pontifloatusno- 
.'      ,   •        r        XI-         u      j-  *•       -.«  «Ir*  ^^^^  decimo  quarto. 


ceosis  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Sacrosancta  Romana  Eccle&ia  devotos  et  humiles 
fllios,  ex  asBuetaB  pietalis  offlcio,  propensius  dili- 
gere  coosuevit,  et,  nepravorum  hominum  molestiis 
agitentur,  eos,  tanquam  pia  mater,  suae  protectio- 
nis  manimineconfovere.  Eapropter,  dilecti  in  Do- 
mino  filii,  vestris  Justis  precibus  inclinati,  perso- 
nas  vestras,  et  universa  bona,  que  irapresentiarum 
rationabibiliterpossidetis,  autin  futurumjustis  mo- 
dis,  dante  Doroino,  potenlis  adipisci,  sub  beati 
Petri  et  nostra  protectione  suscipimus  :  specialiter 
aotem,  octavam  partem  decimarum,  cum  jure  pa- 
tronatas  ecclesiflB  in  Gcrlishem  ;  curtes  in  Weg- 
gelbeiro,  in  Rimbacb,  in  Hundolishem,  in  Wurt- 


CLX. 

Gerardi,  ALbanensis  eiecli,  apostolicse  sedis  legatiy 
ad  prxposiium  el  canonicos  Placentinos,  —  IUis 
communem  conviclum  prasscribit . 

(Anno  1211.  Oot.  6.) 

[Ughelli,  Italia  sacra,  IV,  709.] 

Qerardus,  permissione  divina  Albanen.  eiectus, 
apostoIicflB  sedis  legatus,  dilectis  filiis  praBpositoet. 
canonicis  Placentinis,  salutem  aeternam  in  Domino 

Ex  injuncto  nobis  legationis  officiocompellimur 
consuetudines  ecclesiarum  laudabiles  atque  hone- 
etas  conservare,  custodire  et  innovare,  et  eag  de- 


malein,  in  Phaffinheim,  in  Gebelesvilre,  in  Hadi-  n  struere  et  exstirpare,  qu«  canonicis  contradicunt'. 


stat,  In  Wochelmisheim,  in  Mobsvilre,  in  Reit- 
bolce,  in  Egensheim,  in  Wetelsheim,  in  Sulzbach, 
in  Brumalin,  in  Colmere,  in  Kancendale,  in  On- 
gtsheim,  in  Kestenbolz,  in  Crehisheim  siiperiori  et 
inferioriy  in  Bischovisheim,  in  Tubikein,  in  Kumi- 
nigheim,  in  Huseg,  in  Gruzenheim,  in  Elsesheim, 
in  Agiotina,  eum  omnibus  pertinentiis  earumdem, 
et  alia  bona  vestra,  sicut  ea  juste  et  pacificepossi- 
detis,  vobis,  et  pervos,  ecclesiaB  vestraB,auctoritate 
apostolica  confirmamus,  et  praesentis  scripti  patro- 
eioio  communimue  ,  inhibentes,  ne  quis  clericus 
vel  conversus  monasterii  vestri  de  possessionibus 
i(]u8  propria  temeritate  alienare  praBsumat.  Nulli 
ergo,  ete. 

Datum  Laterani,  IV  NonasJulii,  pootificatus  oo- 
stri  anoo  decimo  quarto. 

CLIX. 
Ad  OTchipresbyterum  et  capitulum  Pisanum,  —  Ut 

Marsueco  de  Caietanis^  pontificis  capellano^  pro^ 

ventHi  ecclesiastieos  abtatos  reslituant, 
(Anno  1211.  Laterani,  Jul.  30.) 
[Ughblli, //ahasocra,  III,  714.] 

Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,di- 
lectis  filiis  arcbipresbytero  et  capitulo  Pisano,  salu- 
tem  et  apostolioam  benedictionem. 


disciplinis.  Eapropter,  auctoritate  qua  fungimur, 
innovamu8,et  innovancesordinamus,et  statuimus, 
etconfirmamus,  ut  juxta  mandataapostolica  Adria- 
ni,  LuciietaliorumRomanorum  pontificum,etjuxta  • 
laudabilem  morem  vestrum  antiquuro,  in  uno  refe--. 
ctorio  insimul  comedatis,  divinam  cum  siientio  le- 
ctionem  audientes,  in  communi  dormitorio  dormia- 
tis,  non  in  camerii  separatim,  nisi  causa  infirmita* 
tis,  vel  causa  vacandi    scholasticis  disciplinis:  in 
capitulo  conveniatis  quotidie,  utde  commissaBvobis 
EccIesiaB  negotiis,  tam  spiritualibus,  quam  tempora- 
libus  communiter  pertractare  valeatis,  pannos  ro- 
tundosdeferentes,in  Ecclesia  constitutisboris,  Do- 
mino  secundumoanonicorum  consuetudinem.  Coo- 
firmamusetiam  vobis  consuetudines  8ntiquas,quas 
D  habetis  in  institulionibus  custodum,  etc.  8cript.      « 
Ego  Guala  Muricula,  sacri  palatii  notarius,  con* 
firmationem  istam  scripsi,  et  de  mandato  praBfati  ■ 
domini  legati  autbenticavi  et  in  camera  superiori 
palatii  pincti  Novariensis  episcopatus  1211,  indiot. 
xiv,  die  6  Octob. 

CLXI. 

Ad  abbatem  (65),  et  conventum  de  Los^  al.  de  Laude, 
—  Confirmal  quamdam  compositionem  factam  in^ 
ter  monasteria  de  Laude,  et  de  Sancto  Salvio  de 


(64)  Le  monast^re  de  Marbach,  de  Tordre  de     Haute-Alsace  et  dans  le  dioc^se  de  B&Ie. 
S«    Aogustin,   e2U8te    encore  aiyurd*hui  dans  la         (65).  Vide  not.  ad  epistolam  cxlv  supra. 


tii 


AD  INNOCENTII  m  BBGE8TA 


VaUnUanis,  relative  ad  possessiones  d  icii  monas-  \ 
sterii  de  LaudSf  ufjud  Frangeres, 

[Addo  1211.  Laterani,  Oct.  29.) 

[Ex  archivio  monasterii  de  Laude  B.  Mari».  Br£q. 

ibid.] 

Ea  qose  judicio  vel  coacordia  terniinantur,  apo- 

stolico  debent  prsBidio  comuDiri,   ne  in   iteratfle 

labantur  8crapulum  quaestionia.  Eapropter,  dilecti 

in  Doroino  filii,  vestris  justis  preoibus  annuentes, 

compositionem  inter  vos  ex  parte  una,  et...  prio- 

rem  (66)  et  monachos  Sancti  Salvii  de  Valentianis 

•X  tltera,  super  quibusdam  possessionibus  grangias 

de  Frangeres  amicabiliterinitam,  sicutsine  pravi- 

tate  provide  facta  est,  et  ab  utraque  parte  sponte 

recepta,  necnon  inauthenticisindelconfectisplenius 

eoQlinetur,  auctoritate  apostolica  confirmamus,  et 


CLXni. 


Ad  prsrpositum  ei  fraires  S,   Evasii  de  Casali.  — 
Confirmatio  privilegiorum. 

(Annol211.  Laterani,Dec.  30.) 

[De  CoNTi.  Notizie  storiche  detla  citta  di  Casate  ; 
Casale  1838,  m-8<>  t.  I,  356,  ex  quodani  tran- 
sumptoautheutico  in  Arch.  S.  Evasii  servalo.J 

Innogentius  e.piscopus,  servus  servorum  Uei,  di- 
loctis  niiis  praeposito  Ecclesise Sancti  Evasii  de  Ga- 
saii,  ejusquefratribus  tam  prsBsentibus  quam  futu- 
ris  regularem  vitam  professis,  in  perpetuum 

PlflBpostulatiovoluntatiseffectudebetprosequente 
oompieri,  quatenuset  devotionis  sinceritas  laudabi- 
literenitescat,  et  utilitas  postula^.a  vires  indubitan- 
ter  assumat.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  niii,  pe- 
titionibus  vestrisbenignitate  debitagratum  imper- 
prssentis  scripti  patrocinio  communimus.   Nulii  B  ^'«"^6«  assensum.  prsfatam  ecclesiam,  in  qua  di- 


ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostrse 

ooQflrmationis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario 

oontraire.  8i  quisautem  hoc  attentare  presumpse- 

ritf  iodignationem  omnipotentis  Dei,  et  beatorum 

Petri  et  Pauli,  apoatolorum  ejus,  se  noverit  incur- 

Buram. 

Datum  Laterani,  iv  Kaiendaa  Novembris,  ponti- 

fioatus  nostri  anno  quarto  decimo. 

CLXII. 

M  abbaiix  (67),  et  eonventum  de  Los^  al.  de  Laude. 
—  Confirmai  eis  redditus  annuos  octo  modiorum 
frumenti,  quos  iltis  dederat  in  etcemosynam  Bat- 
duinus,  cames  Flandrise  ei  Hanoniss  (67*). 

(Anno  1211.  Lalerani,  Nov.  17.) 


vino  mancipati  estis  obsequio,  sub  beati  Pelri  et 
nostra  protectione  suscipimus,  et  adexemplarprae- 
decessorum  nostronimbonse  memoriae  Galixti,  Pa- 
schalis,  Innocentii,  Lucii  et  Urbani  Romanorum 
pontificum  prffisentis  scripli  privilegio  commuoi- 
mus.  Inprimis  siquidem  statueotes  ut  ordo  cano- 
nicus,  secundum  Deum  ct  beati  Augustini  Re- 
gulam  in  eadem  Ecclesiainstitutus  esse  dignoscitur, 
perpetuis  ibidem  temporibus  inviolabiliter  observe- 
tur.  Prnterea  quascunque  possessiones,  qusecun- 
que  bima  eadem  ecclesiaimprassentiarum  juste  et 
canonice  possidet,aut  in  futurumconcessione  pon- 
tifloum,  largitione  regum  vel  principum,  oblatione 
fidelium,  seu  a  aliis    modis,  prsestante  Domino, 


[fix  archivio  monasterii  de  Laude  B.  Marise.  BRfiQ.  p  poterit  adipisci,  Grma  vobis  vesirisque  successo- 

•A.w  r^  ii^Q  1  ribus,  el  illibata  permaneant.  In  quibus  haec  pro- 


tmp.  1148.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
l«eti8  flliis  abbati,  et  conventui  de  Laude,  Cister- 
oiMiBiB  ordinis,  salutem  et  apostolicam  benedictio- 
nom. 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votit  et  ho- 
nMtis  petentium  precibus  favorem  benevolum 
impertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
JQStis  precibus  grato  ooncurrentes  assensu,  octo 
modios  frumenti  annuoa,  quos  bonae  memoris  Bai- 
dainus,  oomea  Plandrensis  et  Hannon.  monasterio 
veatro  pia  liljeralitate  concessit,  sicut  eos  juste  ao 
pacifice  possidetia,  et  in  authenticoejusdem  comitis 
plenius  oontinetur,  vobiset  per  voa  ipsi  monasterio 
anotoritate  apostolica  oonflrmamus,    et  praesentis 


priis  duximuB  exprimenda  vocabuiis 

Omnes  ecclesias  siias  in  curia  Gasalis,  cum  om- 
nibus  suis  pertiuentiis,  ecclesiam  Sancti  Uilarii  et 
domumlaboris  ecclesiastici.  In  Paoiiianoecclesiam 
Sancti  Germani,  etc.  mansum  Radulfi  Quecca  cum 
primitiis  et  tertia  parte  deciroarum  totius  loci  Ga- 
8alis,et  tota  decima  terrarum  familiae  Sancti  Evasii 
et  tota  deciroa  Braidarumepiscopi,  et  quidquid  ec- 
olesia  de  Paciliano  de  jure  vel  longa  consuetudine 
ecciesiae  vestrae  facere  consucvit,  villa  Luvinlini 
cum  decimis,etomnibuspertinentiissuis.  In  Sancto 
Georgio  XIV  mansos,  sextam  decimam  partero 
Torcelli  ettenimentum  quondam  Petri  Crassi  cum 
omnibus  pertinenliis  suis.  In  Montedo  tres  mansos 


■crlpti  patrociniocommunimus.  Nulli  ergo  omnino  D  in  Fraxineto  mansum  unum  et  dimidium.Saneno- 


hominoai  liceat  hano  paginam  nostrs  confirmatio* 
nis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  S 
q»i8  autem  hoc  attentare  prsesumpserit,  indignatio" 
nem  omnipoteDtia  Dei,  et  boatorum  Petri  etPauli, 
apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Lalerani,  xv  Kalendas  Decembris,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  quarto  decimo. 

(66)  Qutchardus,  prior  8.  Salvii,  anno  1200  me- 
moratur.  Hio  monachos  buos  per  Hugonem,  abba- 
tem  Cluniacensem,  ad  meliorem  vitse  statum  rede- 
git.  Obiisse  dieitur  anno  1230,  sed  fortasse  citius  ; 
vel  ante  obitoiDoeaserat.  Kov.  Galt,  Christ.  tom.  iii, 


valium  vestroruro,  quae  propriis  roanibus  vestris 
et  sumptibus  colitis.sive  de  nutrimentisvestrorum 
animalium,  nullus  a  vobis  decimas  auferrepr»- 
Bumat.  Liceat  quoque  urbis  clericos  vel  laicos  e 
Sfleculo  fugientes.  liberos  et  ahsolutos  ad  conver- 
sionem  vestram  recipere,  et  eos  in  ecclesia  vestra 
sine  contradiclione  qualibet  retinere.  Prohibemus 

col.  133. 

f67)  Yide  supra  not.  ad  epistolam  cxlv. 

(67*)  Dearf^umento  hujusepistolae,  conferepisto* 
las  appendiois  hujus  cxlv  et  cliv. 


213 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1212. 


214 


Insuper  ot  Dallas  fratram  vestrorum  post  factam  in 
loco  vestro  professionem,  possit  absque  prsBpositi 
soi  licentia  de  claustro  discedere,  discedentem  vero 
sine  communi  litterarum  cautione  nullus  audeat 
retinere.  Chrisma  vero,  etc.  Obeunte  te  qooque,eto. 
Decernimus  ergo  ut  nnlli  omnino  hominum  liceat 
prsfatam  ecclesiam  temere  pcrturbare  aut  ejus 
possessionem  auferre,vel  ablatas  retinereyminuerey 
seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed  omnia 
iotegra  conserventur  eorum  pro  quorum  guberna- 
tione  ac  sustentationc  concessa  sunt,  usibus  omni- 
modis  prof«itura,salva  sedis  apostolic»  auctoritate, 
et  diceoesani  episcopi  canonica  justitia. 

Si  qoa  igitar,  etc. 

Ego  Innocentius  catholicse  Eccl.  epis. 

Ego  Joannes  Sabinensis  episcopus. 

Ego  Nicolaus  Tuscuianus  episcopus. 

figo  Guido  Prflsnestinus  episcopus. 

Ego  Hogo  Ostiensis  et  Velletren.  episcopus. 

Ego  Cinthios  H.  S.  Laur.  in  Luoina  presb.  card. 

Ego  Petrus  H.  S.  Marcelli  presb.  card. 

Ego  Gonaus  SS.  Jo.  et  Pauli  presb.  oard.,  tit. 
Pammachii. 

Ego  Benedictus  S.  Suzann»  presb.  card. 

Ego  Leo  S.  Grucis  in  Jerusalem  presb.card. 

Ego  Rogerius  S.  Anastasias  presb.  card. 

Bgo  Petrus  S.Padentianae  tit.Pastoris  presb.card. 

Bgo  Guala  8.  Martini  tit.  Equitii  presb.  card. 

Ego  Pelagius  S.  Cecili»  presb.  card. 

Bgo  Guido  S.  Nicolai  in  Garcere  Tulliano  diac. 
eard. 

Bgo  Joannes  S.  Marias  in  via  Lata  diac.  card. 

Ego  Octavianus  SS.  Sergii  et  Bacchi  diac.  oard. 

Ego  Joannes  8S.  GosmsB  et  Damiani  diac.  card. 

Datum  Laterani  per  manum  Joannis  SancUe  Ma- 

ris  in  Gosmedin  diac.  card.,  sanctae  Romanfls  Ec- 

clesie  cancellarii,  tertio  Kal.  Januarii,  indictione 

deeima  quinta,  Incarnat.  Domin.  anno  1211,  pon- 

tificatas  vero  domni  Innocentii  papae  anno  quarto 

decimo. 

GLXIV. 

Ad  regem  AngHx.  —  De  intendendo  ai  succursum 

Terrae  Sanctw, 

-   (Anno  1211.) 

[RTMBa,  Fxdera^  etc,  I,  lOi,  ex  originali.] 

IifNOcEiiTius  episoopu8,servus  servorum  Dei,cha- 
rissimo  in  Christo  filio  Joanni  regi  Anglorum  illu- 
ttri,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Litteras  quas  nobis  regia  sublimitas  destinavit, 
reoepimus  cum  benignitate,  et  quaa  de  treugis  initis 
com  chariasimo  i n Christo fllio Phili ppo  rege  Franco- 
rom  illustri,signiilcasti  per  eas  notavim  us  diligenter. 

Com  igitur  treugas  ipsas,  ut  subvenire  possis 
expeditius  Terra  sanctae,  asseras  iniisse,  serenita- 
tem  luam  rogamus  attentius  moneates  et  exhortan- 
tes  in  Domiao,quateaus  ad  ejusdem  terrae  succur- 
sum  intendas  soUicite  ao  potenter. 


A  CLXV. 

Privilcgium  pro  parthenone  S.  Petri  in  Dichkirchen, 

(Anno  1211.  Laterani,  Aug.  26.) 

[GuNTHEB,  Cod,  diplom,  Rheno-Mosel,  II,  107.] 

Innogdntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

lectis  in  Ghristo  filiabus  abbatissaB  el  monialibus 

Sancti  Petri  in  Dichkirchen,SHlutem  ot  apostolicam 

benedictionem. 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votia,  et  ho- 

nestis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im- 

pertiri.  Eapropter  dilectsQ  in  domino  filis,  vestris 

Justis  postulationibus  grato  oonourrentes  assenso, 

prasdium  villao  de  Bevera  quod  H.  quondam  impe- 

rator  monastcrio  vestro  pia  devotione  concessit,8i- 

cut  illud  Juste  ac  pacifice  possidetis  et  in  {ipsias  in- 

n  strumento  plenius  continetur,auotoritateapostolica 

confirmamus,  et  praesentis  scripti  patrocinio  com- 

munimus.  Nulli  ergoomnino  hominum  liceat  hano 

pagiuam  nostrs  confirmationis  infringere,  vel  ei 

ausu  teraerario  contraire,  siquis  autem  hoc  atten- 

tare  praesumpserit^indignationemomnipotentisDeiy 

et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  no- 

verit  incursurum. 

Datum  Laterani,vi  Kal.  Septembris,pontificatu8 

nostri  anno  tertio  decimo. 

GLXVI. 

Ad  episcopum  et  custodem  Argentinensem,  —  Ut 
circa  purgationem  Heimboldi  caute  procedant, 

[Ex  apographo,  (juod  ad  fidem  alterius  apograpfat, 
in  antiquo  majoris  capituli  Argentinensis  archi- 
vorum  chartulario  inserti,  diligenter  exsoriptum 

p      nobiscum  communicavit  bons  memoris  D.  ab- 

^      bas  Grandidier.  Rr6q.  ibid,] 

iNnocENTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,ve- 
nerabiii  fratri,  episcopo,  et  dilecto  filio,  custodi, 
Argentinensibus  (68),salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem. 

Licet  apud  judices  saeculares  vulgaria  exercean- 
tur  judicia,  ut  aquae  frigids,  vel  ferri  candentis, 
sive  duelli,  hujusmodi  tamen  judicia  Ecclesia  noa 
admisit,  cum  scriptum  sit  in  lege  divina  :  Non  ten^ 
tabis  Dominum  Deum  tuum,  Hoc  igitur  observato, 
circa  purgationem  Reimboldi,  latoris  prffisentium, 
qui  super  hffiretica  pravitate  asseritur  infamatus, 
taiiter  procedatis,  quod  morbus  iste,  qui  serpit  ut 
cancer,  per  vestram  soUicitudinem  circumspectam 
perfecte  curetur,ita,quod  eum  nec  iniquum  gravet 
D  judicium,  nec  misericordia  dissoluta  confundat. 

Datum  Laterani,  v  Idus  Januarii,  pontificatas 

nostri  anno  quarto  decimo. 

GLXVII. 

Ad  G,  presbyterum,  —  Donationem  quamdam  redi* 
tuum  altari  SS,  Petri  et  Pauli,  in  Ecclesia  Silva- 
nectensi^  confirmat. 

(Anno  12i2.  Laterani,  Jan.  11.) 

[Ex  Archivio  Ecclesis  Silvanectensis.  Br6q.  t6ui., 

p.  1149.] 

Innogbntius  episcopus,  servos  servorum  Dei,  di- 


(68)  En  1211,  nenri  6tait  6v6qae  de  Strasbourg,  et  B6renger,  castos  de  la  cath^drale. 


215 


AD  INNOCRNTn  niREGESTA 


216 


ecto  filio  G.presbytero,8alutem  et  apostolicam  be-  A 

nedictionem. 

•  Justis  petentium  precibus  dignum  est  nos  facilem 

prflsbere  assensum,  et  vota  qufle  a  rationis  tramite 

noQ  discordant  effectu  consequenti  complere.  Ea- 

propter,  dilecte  in  Domino  fili,  tuis  justis  precibus 

grato  concurrentes  assensUfdonationem  quamdam 

reddituum,  quam  altari  sanctorum  apostolorum 

Petriet  Pauli,  in  Ecclesia  Silvanectensi,  pro  susten- 

tatione  unius  presbyteri pravitate  (68*),  pie  ao 

providefaotae8t,auctoritateapostolicaconfirmamus* 

et  prssentis  scripti  putrocinio  communimus.NuIii 

ergo  omnino  bominum  liceat  hanc  paginam  nostr» 

confirmationis  inf ringere,vel  ei  ausu  temerario  con- 

traire.  Si  quis  autem  attentare  boo  prassumpserit» 

indignationem  omnipotentis  Dei,et  beatorum  Petri  ^. 

et  Pauli, apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  iii  Idus  Januarii,  pontificatus 

noatri  anno  quarto  decimo. 

CLXVIII . 

Ad  archUpiscopum  et  capUulu^  lyrense,  —  Pro  Ja- 

nuensi  capitulo. 

(Anno  1212.  Laterani,  Jan.  23.) 

[Ughelli,  ItaUa  sacra^  IV,  882.] 

lNN0CB!fTius,  otc.  venerablli  fratri  ...  archiepi- 
Bcopo,  et  dilectis  filiis  capitulo  Tyrensi.salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Dilecti  filii  canonici  Januenses  transmissa  no- 
bis  petitione  monstrarunt,  quod  vos  in  ecclesia  B. 
Laurentiiy  quam  apud  Tyrum  babere  noscuntur, 
parocbianos  eorum  libere  sepeliri,et  ibidem  eccle- 
siastica  percipere  sacramentacontrajustitiam  pro-  ^ 
bibeti8,in  eorum  etsuorum  prsejudicium  non  modi- 
cum  et  gravamon;  quocirca  discretioni  vestrsQ  per 
apostolioa  scripta  mandamu8,quatenu8  dictam  ec- 
cleaiamsuorumparocbiaoorumliberamsepulturam, 
et  alia  ecclesiastica  eacramenta,  qus  ad  eamdem 
parochiali  jure  pertinere  noscuntur,  habere  sine 
molestia  permittatis.  Tu  denique  frater  archiepi- 
•oope,  super  te  ipso  et  grege  tibi  credito  taliler  vi- 
gilare  procures,ez8tirpando  vitia,et  plantando  vir- 
tute8,ut  in  novissimo  districti  examinis  die  coram 
tremendo  Judice,  qui  reddet  unicuique  secundum 
opera  sua,  dignam  possis  reddere  rationem. 

(68*)..  ..  pravitate;  sic  in  apograpbo. 
(69)  c<  M.  de  Burdm,  arcbiviste  du   d6partemeot 
de  la  Haute-Vienne,en  d^pouillantles  papiers  de  ia 

Srefecture,  il  y  a  deuz  ans,  decouvrit,  au  milieu  D 
08  liasses  de  rancienne  administration  r^publi- 
caine,  Texemplaire  original  d'une  leltre  du  paf  e 
Innocent  lil,  dat^e  de  Tan  quinzi^me  de  son  pon- 
tificat,  le  jour  des  Cdlendes  de  mai  (l^  mai  1212), 
et  adressee  au  prieur  de  rabbaye  <ie  GrandmooU 
G'est  une  lettre  de  recommandaiion  en  faveur 
d'Aimeric,  moine  de  Grandmont,  qui  avait  quitl6 
le  cloltre  par  ligtrcti  (Tesprit^  et  qui,  plu8  tard, 
touob^  de  repenlir,  demanda  k  renlrer  dans  le  cou- 
vent  otL  il  avait  fait  ses  vcsux.  Gomme  on  iui  en 
refusait  l'entr6e,  ii  alla  k  Rome  se  jeter  aux  pieds 
da  pape,  lui  t^moigna  ses  regrets  et  son  d^sir  ar- 
dent  d*dtre  rcQu  de  nouveau  dans  le  cluttro.  Tou- 
ch6  de  ses  larmes,  Innocent  le  cbargea  d'une  iettre, 
par  laquelle  il  ordonnait  au  prieur  de  Grandmont 


Dat.  Lat.  Kal.  x  Febr.  pontif.  nostri  an.  xv. 

CLXIX. 

Ad  rectorem  ac  fratres  Hospitalis  domus  Dei  de  Pin- 
clionio,  —  Recipit  eos  sub  protectione  B,  Petri,  et 
ipsorum  possessiones  confirmat, 

(Anno  1212.  Laterani.  April.  5.) 

[Ex  Chartulario  membranaceo  Baronix  de  Pin- 
chonio  (de  Pecquigny,  bourg  du  diocese  d'A- 
miens,  sur  la  rive  gauche  de  la  Somme,  au-des- 
sous  de  la  ville  d'Amiens).  Br6q.  ibid.] 

Innocentius  episcopus,9ervus  eervorum  Dei,  dilc- 
ctis  fiiiis  rectori  el  fratribus  Uospitalis  domos  Dei 
de  Pinchonio,8aIutem  et  apostolicam  bencdictionem . 

Cum  a  nobis  petitur,  quod  justum  est  et  bone- 
stum,  tam  vigor  8equitati8,quam  ordo  exigit  ratio- 
ni8,ut  id  per  sollicitudinera  officiinostri  ad  debiium 
perducatur  efTectum.  Eapropter,  dilecti  in  Domino 
filii,ve8tris  justis  postulationibus  grato  concurren- 
tes  assensu,  domum  et  personas  vestras  cum  om- 
nibus  quae  inpraesentiarumrationabiliter  possidetis, 
aut  in  futurum  justis  modis,  dante  Domiuo,  pote- 
ritis  adipi8ci,8ub  beati  Petri,ac  nostro  protectione 
suscipimus.  Bpecialiter  autem  locum  ipsum  in  quo 
domus  vestra  fundata  e8t,et  universas  possessiones, 
et  aiia  bona  veslra^sicut  ea  juste  ac  pacifice  posei- 
detis,  vobis  et  per  vos  eidem  domui  auctoritate  apo- 
stolica  confirmamuSy  el  prffisentis  scripti  patrocinio 
communimus.  Nulli  ergo  omnino  hominom  liceat 
hano  paginam  nostr®  prolectionis  etconfirmationis 
infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  8i  quis 
autem  hoc  attentare  prffisumpseril,  indignationem 
omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauii,  apo- 
stolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 

Datum  Laterani,  Nonis  Aprilis,  pontificatus  no- 
8tri  anno  quinto  decimo. 

CLXX . 

Ad  priorem  Grandimontensem  (69). 

(Anno  1212.  Laterani,  Maii  i.) 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
dilecto  filio  priori  GrandimontensiySalutem  et  apo- 
stolicam  benedictionem. 

Pro  dilecto  filio  Aimerico,  latore  prssentinm, 
coniratre  tuo,  qui  olaustrum  tuum  reliquit  animi 
levitate,  devotionem  tuam  rogamus  attentius  et 
tnonemus,  per  apostolica  tibi   scripta  mandantes 

de  recevoir  dans  sa  maison  le  frire  rcpentant. 

cc  Ce  bref  est^critsurun  petitmorceau  de  parche- 
min  auquel  est  attacb^,  avec  une  corde  de  chanvre, 
le  sceau  en  plomb  du  pape,  ayant,  d'un  cM,  la 
legende  INNOCENTfVS  PP.  Ilf,  et,  de  rautre.  les 
fignres  de  saint  Pierre  et  de  saint  Paul  :  8.  PE.  — 
8.  PA.  L'ecriture  est  une  minuscule  diplomatique 
gothique  fort  belle,  d*une  grande  netlet^,  et  fort 
Iisible  malgr6  lea  abreviations  ^jsitdes  k  cette 
6poque. 

c(  Ce  bref  n^est  pas  sans  interdt  pourPhistoire,  et 
surtout  pour  Pbisloire  du  Limousin.  Les  plus  petits 
faits  deviennent  mt^ressants  quand  les  grands 
bommes  «'y  trouvent  mfilcs.  On  aimc  k  voir  cet 
illustre  pnpe,  qui  occupe  une  place  si  61ev6e  dans 
rhistoire,  qui  donnait  k  rEurope  une  impulsion 
dont  elle  ne  sc  defendait  pas,  qui  faisait  trembler 
les  rois  etrempereur,  quiiorQait  Philippe-Auguate 
de  reprendre  son  ^pouse   I^gitime,   i^inforlQnee 


217 


8UPPLBMENTUM.  —  AN.  1212. 


218 


qaatenus  ipsam  ad  te  hQmiliter  redeuntem  pro  re-  A 

verentia  beati  Petri  et  nostri  recipias  salva  ordinia 

disciplina. 

Datum  Lateran.,  Kal.  Maii,  pontificatus  nostri 

anno  quinto  decimo. 

CLXXL 

Ad    canonicos    Marbacenses  (69).    —    Possessionem 
quorumdam  bonorum  ipsis  confirmat, 

Anuo  1212.  Laterani,  Maii  21. 

[Ex  apograpbo,  quod  ad  fldem  auto^raphi,  in  ar- 
chivid  iilustris  gentis  de  Mpolfsiein,  (gallice  de 
Cibeaupierre),  in  oppido  Rapolweiler  (gallice^ 
Ribeauville)  asservali,  diligenler  exscriptum 
nobidcuro  communicavit  bon®  memoris  D.abbas 
Grandidier.  BaftQ.,  ibid. 

Innocintius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  niiis,  canonicis  Marbacensibus,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem.  g 

Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis  et  ho- 
nestis  petentium  precibus  favorem  benevulum  im- 
pertiri.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
justis  precibus  inclinati,de  Weckeltbeim,el  novem 
curtes,  cum  appendiciis  suis,  sicut  eas  juste  et 
paciGce  possidetis,  vobis,  et,  per  vos,  ecclesiae  ve- 
Btrae,  auctoritate  apostolica  conOrmamus,  et  prae- 
sentis  soripti  patrocinio  communimus.  Nulli  er- 
go,  etc. 

Datum  Laterani,  xii  Kalendas  Junii,  pontificatus 

nostri  anno  xv. 

CLXXII. 

Ad  canonicos  Pisanos,  —  Vt  quindecim  dierum  la- 
hente  spatio  Marsuci^um^  clericum  suum^  ab  ipsis 
e  cunonicorum  albo  erasum^  pristinx  asserani  di- 
gniiatt,  (J 

(Anno  1212.  Lateranni,  Maii  22.) 

[UoHELLi,  lialia  sacra^  III,  714.] 

In^vogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  canonicis  Pisanis,  salutem  et  apostoli- 
cam  benedictionem. 

Et  si  rem  grandem  petissemus  a  vobis  (70),  non 
credebamusrepu]8amaliquamsubstinere,prfl9sertim 
cum  id  avobis  noslrigvellemus  precibus  obtinero,ad 
quod  si  qua  essent  in  vobis  viscera  charitatis,pro- 
pria  liberalita^  et  fraterna  compassio  vos  inducere 
debuissent.  Cum  enim  vobis  dederimus  in  manda- 
tis,  quatenus,  quod  circa  provisionem  dilecti  filii 
Marsucchi  clerici,  cui  ut  beneficium  Ecclesiae  ve* 
straB  cum  loco  suo  papiter  retineret,  donec  episco- 
patum  Massan.ad  statum  reducicontingeret  melio.  D 

Ingelburge  de  Daoemark,  on  aime  II  voir  ce  grand 
pape  8'interesser  k  la  position  et  au  repentir  d'un 
pauvre  moine.  Cette  lettre  rappelle  la  toucbante 
Bpttre  qae  saint  Paul  6crivait  k  son  ami  Philemoa 

Sour  Tengager  h  reccvoir  avec  bont6  son  esclave 
in^ime,  qui  8'^tait  enlui  ioin  de  son  maltre,  et 
quiy  pendant  cette  absence,  ^tait  devenu  chr^lien. 
Ce  bref  n'a  jamais  et^  publie,  nous  avons  pu  nous 
en  assurer  en  consultant  la  coUection  des  lettres 
dlnnocent  III,  6dit6e,  en  denx  volumes  in-roliOf 
par  le  savant  Baluze.La  possession  du  titre  originai 
est  d*aiileurs  une  richesse  pour  nos  archives.  Tout 
ee  qai  yientde  ce  pape,qui  esl  une  des  plus  grandes 
figares  du  moyen  &ge,  offre  un  int^r6t  historique 


rem,  ooncesseramas  de  gratia  .    Ap^  .  «actum  ftie- 

rat,  ratum  habereti,  non  impedi/<M^^  ipsum  qao- 

minus  beneticium  ipsum  juxta  concessionem  no- 

stram  iibere  possideret,nec  permitteretis  quantum 

esset  in  vobis  ab  aliis  impediri;vo8  preces  nostras 

pariter  et  mandatum  Aurdis  auribus  transeuntes, 

post  primas  litteras  nostras  vobis  direoias  lectum 

ejus  de  dormitorio  extraxistis,  post  secundas  unus 

vestrum  locum,in  quo  jaoebat,occupavit,  post  ter- 

tia8,allegastis,  quod  nolebatis  super  hoc  nisi  habi- 

to  oonsilio  alioruni  canonicorum  Tusciae  responde- 

re,et  quia  Ecclesia  Massan.  pace  recepta  fuerat  ad 

stiitum  meliorem  reducta.Quia  vero  pati  nolumus, 

nec  deberaus,  ut  msndatum  nostrum  iteratum  to- 

ties  eludatur,  per  aposlolica  vobis  soripta  manda- 

mus,et  in  virtute  obedientise  dislricte  prsecipima8y 

quatenus  cniversa  quap  de  ejus  beneficio  percepta 

sunt,  postquam  primas  nostras  litteras  recepistis, 

infra  quindecim  dies  ipsi restituere  nullatenus  post- 

ponalis,  et  enm  super  loco  et  beneflcio  ipso  de  cs- 

tero  minime  molestetis^sed  permittatispacificepos- 

sidere.Alioquin  contradictore8,8i  qui  fuerint^officio 

beneficioque  suspensi  satisfacturi  nobisdecontem* 

pto,  infra  mensem  nostro  se  conspectui  repm- 

sentent. 

Dat.  Laterani,  xi  Kal.  Junii,  pontificatas  nostri 

anno  xv. 

CLXXIII. 

Ad  decanum  et  capitulum  Biiuricense.'  -De  Canoniza^ 
tione  S,  iiuilLelmi  Bituricensis  archiepiscopi  (70*). 

(Anno  1212.  Laterani,  Maii  27.) 

[Labbe,  Bibiioih,  m«5.,  II,  391,  ex  tabulario  Bituri- 

censis  capituli.) 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  decano  et  capitulo  Bituricensi,  S.et  A.B. 

Litteras  quas  pro  sanctorum  catalogo  asoribendo 
piae  recordationis  Willelmo  archiepiscopo  vestro, 
nostro  apostolatui  destinatis,  paterna  benignitate 
recepimus,  devotionem  vestram  in  Domino  com- 
mendantes  quod  ad  hoo  negotium  promovendum 
cum  tanto  desiderio  aspiratis.  Verum  quia  sacro- 
sancta  Romana  Ecclesia  in  hoc  negotio,  utpote 
valde  arduo  et  ad  divinum  potius  quam  huma- 
num  judicium  pertinente.cum  multa  consuevit  ma- 
turitate  procedere,  ad  praesens  in  eo  non  duximus 
procedendum;sed  adhuc  decrevimusexspectandum 
ut  is,  qui  eum,  sicut  creditur,  clarificavit  in  ccBlie, 

et  un  fait,  si  petit  qu'il  snit,  par  cela  seal  qu'il  se 
rattache  k  un  grand  homme,  se  revSt  d'immortalM. 
— M.de  Burdin  veut  bien  nous  communiaueri*exem- 
platre  original  d*une  autre  lettre  inmiie  d'Inno- 
cent  ni.  trouv^e  d^alement  dans  les  archives  de  la 
preferture  {vide  supra  ad  an.  <205,  coi,  147.) 
Gette  lettre  est  adress^e  au  prieur  de  Grandmont, 
et  datee  du  vii  des  calendes  d*avril,  Tan  huiti^me 
du  pontificat  d*Innocent.  »  D.  Arbbllov,  catKmtVriu 
Lemovicensis, 

(69*)  Vide  infra  not.  ad  epist.  clviii. 

(70)  Vide  epistoiam  glix. 

(70*)  Vide  epistolam  clii,  sapra. 


AD  INNOCfiNTU  m  RBQfiSTA 


220 


«mpHuV    ^  ^^Hfbvsam  io  te.ris  ad  sui  nominis  A.  JeroBolymitano,  apostol.  sedis  legato,8al.6t  apost. 
(^oriam  e1^  ^^<^'6m,  ita  quod  securius  procedere      ben 


valeamu«  ad  proBfatum  negotium  exsequendum. 

Datum  Laterani,  ti  Kalendas  Junii,  pontiflcatus 

BOBtri  anno  decimo  qoioto. 

CLXXIV. 

Ad  decannm  capitulumque  S.  Theobaldi  Metensis»  — 
Sub  anaihemaiU  interminatione  prohibei  ne  quii 
clericus  majoris  ecclesias  in  eorum  ecclesia  prae- 
bendam  habere  praesumai. 

(Anno  1212.  Laterani,^Nov.  27.) 

[tlisi.  de  Metz^  III,  171,  ex  archiv.  eccl.  colleg. 

S.  Theobaldi.J 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei> 
dilectis  filiis  decano,totique  capitolo  Sanctl  Theo- 
baldi  Metensis,  salutem  et  apoBtolicam  benedictio- 
nem. 

Cnm  a  nobis  petitur  quod  Justum  est  et  hone- 
Btum,  tam  vigor  «quitatis  quam  ordo  exigit  ra- 
tionis,  ut  id  per  solJicitudinem  ofGcii  nostri  ad  de- 
bltnm  perducatur  efTeclam^et  id  maxime  qood  pia 
fldedium  largitione  ad  serviendum  Deonovelieplan- 
tatur,  protectionis  nostrffi  et  auxilii  rore  difftisius 
impleatur.  Eapropter,  dilecti  fllii,  vestrffi  Justae  pe- 
titioni  grato  concurrentes  assensu,  novelis  vestrs 
plantationi  indulgentes,  et  in  posterum  quieti  et 
paci  vestrffi  providentes,  praecipiendo  statuimud,et 
sub  anathematis  interminatione  prohibemos,  ne 
clericus  aliquis  in  majori  ecclesia  praebendam  ea- 
n6nlcam  consecutu8,in  vestra  praebendam  quiarere 
laboret,  nec  habere  praesumat,  quia  magis  trahi 
videretur  percipiendi  fructus  amore  quam  Deo  vel 
Edelesio  pauperi  deserviendi  favorabiii  devolione.  ^ 
Sane  si  aliqua  persona  ecciesiastica  hanc  nostrae 
ioatitulionia  paginam  sciens  contra  eam  lemere 
vAbire  tekitaverit,  et  vos  molestare  prssumpserit» 
Mbando  tertiov^  commonita  niei  acquieverit,  et 
de  iliata  inquietatione  competenter  aatisfecerit, 
eiCoommunicationig  vinculo  se  noverit  innoda* 
tam. 

Datum  Laterani,  v  Kal.  Decembris,  pontiflcatus 

Dostri  anno  quinto  decimo. 

CLXXV. 

M  patriarcham  Jerosolymitanum,  apostoticae  stdis 
legatum,  —  Pro  capiiulo  Januensi. 

(Anno  1213.  Laterani  Jan.  11.] 

[Ughelli,  Italia  sacra,  IV,  882.] 


Cum  in  Gartbaginensi  prohibeatur  concilio  ne 
quisepiscoporum  pro  modico  balsami,  quod  bene- 
dictum  pro  sacramento  baptiemi  datur  ecclesiis, 
aliquid  praesumat  accipere,  miramur  quod  sicut  ad 
audientiara'apostolatus  nostri  pervenit,  venerabiliB 
frater  no8ter....episcopus,  et  dilecti  fllii  capitulum 
Acconensis  Ecclesiae  S.  Laurentii.  quam  apud  Ac- 
con  dilecti  Blii  Januense  capitulum  se  babere  pro- 
ponunt,  chrisma  gratis  denegant  exhibere.  Quia 
vero  Tenalitates  hujusmodi  abominatur  religio  ec- 
clesiasticae  honestatiSiCumsacrisobvient  institutis, 
eisdem  episcopo  et  capitulo  dediraus  in  praeceptis 
ut  a  tam  inhonesto  et  inlerdicto  comdnlercio  desi- 
n  Btentes,  cbrisma  gratis  de  caetero  ecclesias  memo- 
ratae  concedant.  Quocirca  fraternitati  tuae  per  apost. 
scripta  mandamu8,quatenus  ad  hoc  eos  efflcacitcr 
moneas,  et  inducas.  Tu  denique,  frater  patriarcha, 
super  teipso  et  credito  tibi  grege  taliter  vigilare 
procures,  etc. 

Dat.  Later.  iii  Id.  Januarii,  pontif.  nostri  an.  xvi. 

CLXXVI. 

Ad  episcopum  et  capiiulum  Acconense,  —  Ejusdem 
argttmenti  ac  superior  episiola. 

(Anno  i213,  Laterani,  Jan.  11.) 

[Ibid.] 

iNNOGiNTiua,  etc.  venerabili  fratri...  episcopo,  et 
dilectis  flliis  capitulo  Acconensi,  sal.  et  ap.  ben. 

Gum  in  Carthaginensi  prohibeatur  concilio,  etc., 
ut  supra. 

GLXXVII. 

Ad  abhates  S.  Faronis  (71)  et  de  Cavea  (71*)  et  deca- 
num  (72)  Meldensem.  —  Dat  eis  pravinciam  inqui^ 
rendi,  num  abbas  Cluniac^sis  revera  coactus  fue» 
rit  per  violeniiam^  ad  conferendum  prioraium  de 
Benhardo  fiiio  Balivi  comiiis  Nivemensis. 

(Anno  1213.  Laterani,  Jan.  23.) 

[£x  archivio  monasterii  CluniacenBis.  BviiQ.  ibid. 

p.  1150.] 

Dilectus  flliu8,abbas  Cluniacensis  (72*),8ua  nobis 
conquestione  monBtravit,quod,cum  olim  ad  domum 
de  cbaritate  acoesserit,  et  in  villa  ejusdem  loci  eio 
teneretur  inclusuB,  quod  ingressus  vei  regressuB 
monachorum  et  nuntiorum  suorum  haberi  non 
poseet  ad  ipsum,  nisi  mediante  Leterico,  Balivo  no- 


IiiKO(ucNTius,etc..venerabili  fratri patriarohap  n.biliB  viri,comiti8  Nivernensis  (73):  ut  id  obtinere- 


(71)  Monasteriam  S.  Faronis  tunc  temporiB  rege- 
bat  Re^nalduB  I;  ipsins  enim  nomen  comparet 
in  ActiB  quam  pluribus  ab  anno  1214,  usque 
ad  annum  4234.  Obiiese  dicitor  xiii  Kal.  Junii, 
ez  Neerologio.  Nov.  Gall.  Christ.  tom.  viii,  col. 

(71*)  Herbertup,  abbas  S.Mari»  in  Cavea, a/.CAa* 
ofo,  ai.  Cagia.  comparct  el  instrumentis  ab  anno 
ISOO,  usque  nd  annnm  1219.  Ibid.  col.  1717. 

(72)  Radulphup.dpcanuff  Meldf*rsis,reperilur.jam 
ab  anno  i202  et  1*203.  Anno  1207,  Judex  a  summo 
pontiflce  una  cum  Gaufrido,Siivancctensi  episcopo, 
et  Adamo,  abbate  Caroli-loci,  delegatuB,  ortam  m- 
ter  Odonem    Parisiensem    episcopum,  et  mona- 


choB  S.  Dionysii,  pro  Argentolio,  litem  definiit, 
mense  Septembri.  Memoratur  et  i213  et  1214.  Ce- 
lebratur  in  Necrologio  24  Julii.  Ibid.^  col.  1665. 

(72*)  Kratis  nomine  Guillelmus  II,qui,ex  priore 
Cluniacen8i,et  8.  Martini  de  Campis,  creatua  abbas 
Cluniacensis,  an.  1207,  anno  1214  eeu  1215,  uti  ho- 
die  compntamus,  poet  regimen  annorum  septem, 
totidemque  menaium,  aodicavit  feria  quarta  ante 
Paecha.  Diem  clausit  extremum  an.  4222,  xi  Kal. 
OctobriB  fex  SammarthaniR).  vel  iti  Kal.  OetobriB 
(ex  Necrologio  Monasterii-Novi  Pictavensis).  Nov. 
Gail.  Christ.  tom.  iv,  col.  1145. 

(73)  Confi9rend«6  eunt  Bpistola  libri  deoimi  quintl 
cuffv  et  cicin. 


221 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1213. 


222 


tor  per  Balivum  eumdem,  neceesitate  urgente,  idem 
abbaSy  contra  constitutionem  Cluniacensis  capituli 
generalis,  auctoritate  apostolica  constituti,  cum 
eonsensu  Cluniacensis  conventus,  prioratum  de 
Benhanlo»  pertinentem  ad  ipsum,  Petro,  clerico, 
dicti.  Balivi  filio  contulit,  in  sui  gravem  mnnastprii 
lesionem  ;  propterquod  nobiBhumiliter  suppplica- 
vit,  ut  per  discretos  viros  prioratum  praemi^sum  fa- 
ceremua  ad  proprietatem,  et  jus  monasterii,  ante 
facti  veritate  cognita,  revocari.  Quia  vero  nobisnon 
conetitit  de  prsmissis,  discretioni  vestra  per  apo- 
stolica  scripta  mandamus,  quatenus,  vocalis  quos 
propter  boc  noveritis  evocandos,  audiatis  hinc  inde 
proposita,  et  quod  justum  fuerit,  appellatione  post- 
posita,  statuatis,  ipsi  vero  abbati  pro  suo  debito 
pcBnam  oanonicam  infligentes,  faciatis  quod  decre- 
▼eritis  per  censuram  ecclesiasticam  Hrmiter  obser- 
vari.  Quod  si  non  omnibus  bis  exsequendis  potueri- 
tis  intere88e,duo  vestrum  ea  nibilominus  exsequan- 
tur.  Vos  denique,  filli  abbates,  super  vobis  ipsi9,et 
credito  vobis  grege  taliter  vigilare  curetis  exstir- 
pando  vitia  et  plantando  virtutes,  ut  in  novissimo 
dictricti  ezaminis  die  coram  tremendo  Judice,  qui 
reddetunicuique  secundum  opera  sua,dignam  pos- 
sitia  reddere  rationem. 

Datum  Laterani,z  Kalendas  Februarii,pontiOca- 
tus  nostri  anno  quinto  decimo 

CLXXVIII. 

Ad  priorem  et  conventum  monasterii  de  Noveto.  — 
Rtcipiuntur  sub  protectione  aposiolicay  et  conftr" 
mantur  ipsorum  possessiones  (74). 

(Anno  1213.  Laterani,  Mart.  29.) 

Ex  chartulario  Noveiomensi.  BRfiQ.,  ibid.^  p.  1451.] 

Solet  annuere  sedes  apostoiioa  piis  votis,  et  ho- 

nestis  petentium  precibus  favorem  benevolum  im* 

pertiri.  Ea  propter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 

jnstis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu, 

personas  vestras,  et  prsdictum  monasterium  in 

qno  divino  estis  obsequio  mancipati,  cum  omnibus 

bonis  qu8B  inpraesentiarum  rationabiliter   posnide- 

tis,  aut  in  futurum  justis  modis  prsBstante  Domino 

poteritis  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra  prote- 

ctione  euscipimus.  Specialiter  autem  grangias  de 

Barbi  et  de  Corni,  et  quidquid  habetis  in  Viila- 

Nova,  sicut  ea  juste  et  paciflce  possidetid,  vobis.et 

per  vos  prffifato  vestro  monaslerio  confirmamus.et 

praBsentis   scripti   patrocinio  conimunimus.  Nullj 

ergoomninohominum  liceat  hanc  paginam  nostr® 

protectionia   et   confirmationis   infringere,  vel  ei 

aosu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  atten- 


B 


A  tare   prssumpserit,  indignationem   omnipotentis 

Dei,  et  beatorum  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejus, 

se  noverit  incursurum. 

Datum  Latorani,  iv  Knlendas  Aprilis,  pontificatus 

nostri  anno  dccimo  sexto. 

CLXXIX. 

Ad  decanum  (74*),  /.  archidiaconum  Noviomemem  el 
cantorem  Noviomensem.—  Daf  eis  provinciam  exa* 
minandi  causam  qux  erat  inter  W,  de  Avesnis^  $x 
una  parle,  et  Ecclesiam  Lescien.  ex  attera  super 
qui'>usdam  possessionibus. 

(Anno  1213.  Laterani,  Maii  24.) 

[Ez  chartulario  monasterii  Lesciencis,  duodecimo 
et  decimo  lertio  ssculis  ezarato,  f*  68  et  sqq. 
Bu6q.,  ibid.] 

Dilectorum  filiorum  abbatis  et  conventus  de  Le- 
scies  (75),  ex  parte  una,  et  nobilis  viri  W.  de  Ave- 
snis,  ez  altera,  procuratoribus  in  nostra  prasentia 
constitutis  dUecttim  filium  nostrum,  B.  Sanoti 
Georgii  ad  Velum  Aureum  diaconum  cardina- 
lem  (75*),  concessimus  auditorem;  coram  quo  pra* 
dictorum  abbatis  et  conventus  proposuit  procura- 
tor,  quod,  cum  prxfatus  W.  postquam  signum 
crucis  assumpsit  in  Terraa  sanctsB  subsidium  pro* 
feetnrus,  dictos  abbatem  et  conventum  de  Kania, 
de  Haia,  de  Lesoheres,  et  aliis  qnatuor  Villarum 
nemoribus  contra  justitiam  spoliasset,  venerabilia 
frater  noster,  Cameracensis  episcopus  (76),  dioBoe- 
sanus  loci,cnm  jam  eibi  pertestes,  quod  superhoc 
C(jus  officialis  receperat,  de  ipsorum  spoliatione 
oonstaret^  in  eumdem  nobilem,  ipsius  contumaoia 
ezigente,  ezcommunicationis,  et  in  terram  suam 

G  interdicti  sententias  promulgavit.  Nomiaatus  vero 
W.  ad  decanum  Sancti  Joannis  in  Burgo  Laudn- 
nensi,  et  conjudioes  ejus,  contra  eosdem  abbatem 
et  conventum,  super  quibusdam  nemoribus  Looi, 
nominibus  non  ezpressis,  tacita  veritate,  nostrae 
litteras  impetravit.  Qoorum  duo  decano  de  Avesnia 
aootoritate  apostolica  injunzerunt,  ut,  si  qoa  sen- 
tentia  in  ipsnm  W.  vel  terram  ejus  auctoritate  pra- 
fati  episcopi,  vel  officialis  ipsius,  esset  prsdicts 
litis  occaaione  prolata,  eam  denuntiarent  penitus 
non  tenere,  et  citarent  nihilominus  abbatem  et 
conventum  praBdictos,ad  certum  diem  et  locum  ei- 
dem  W.coram  ipsisjudicibus  responsuros.  A  quo- 
rum  gravamine  manifesto, cum  easdem  niterentur 
sententias,  nec   monitione   nec   eausae  cognitione 

n  prsvia,  revocare,  snape  fati  abbas  et  conventus  no- 
stram  audientiam  appellarunt.  Unde,  procurator 
petiit  eoramdem,  ut,  revocato  in  irritum  quidqnid 
ab  eisdem  judicibus  ezstitit  attentatum,  sflBpe  di- 


(74)  Confer  sup/a  epistolam,  gzlviii. 

•74)  Vide  ad  epislolam  libri  octavi  clzzxvui, 
not. 

(75^  De  abbatibus  Lesciensis  monasterii,  circa 
h«c  in  quibus  versamur  tempora,  pauca  baec  apud 
auctorec  Nov»  GalliaB  Cbrislianfle,  t.  fll,  col.  123. 

m  Vli.  Simon,  ez  preposito  Latiniaco;  deponitur 
anno  4194.  . 

«  VIIL  Bogo  I,  ez  monaoho  Vedastensi,  rezit 
tribat  menBioos. 


IX.  Hugo  II  de  Hestru,  denascitur  1213,  3  Au.» 
(75*)  bertranduH,  al.  Bertramus,  tituli  S.  Georeii 
in  Velabro,  al,  ad  Veium  Aureum,  diaconus  cardi- 
nalis,  ab  Innocentio  PP.  111,  aono  DominicflB  Incar- 
nationis  1212,  Rom»,  in  octava  creaiione,  renon- 
tiatus  cpt.  Honorii  PP.  III  jussu  per  triennium  le- 
g  I  one  func(u8  est  in  Oalliis  oontra  Aibigenses. 
Kediit  deinoeps  in  Italiam,  et  sub  Honorio  PP.  lll 
ezcessit  e  vita.  Oldoin.  ad  Ciacm.^  t.  II,£eol.^36. 
(76)  Vide  ad  epistolam  libri  qninti  ziX|  not. 


223 


AD  INNOCBNTn  lU  RBQJB8TA 


224 


tas  eiooiDmunicationis,et  interdicti  sententiaSyBic-  A 
nt  rationabiliter  sunt  prolatas,  faceremuB,  usque 
ad  eatisractionem  condignam,8ublatoappellationi8 
obstaculo,  firiniter  observari,  supra  dictum  W.  ab 
injuriis  prsdictorum  abbatisetconventus,tum  su- 
per  nemoribus  ipsis  quam  pos8es8ionibus,et  rebus 
aliis,  in  quibus  eos  muUipliciter  inquietat,  et  bo- 
minum  suorum  molestiis,  quoa  angariis,  et  aliis 
indebitis  exactionibus  opprimit,  per  censuram  ec- 
olesiasticam  compescentes.  Fuitaulem  ex  adverso 
responsum,  quod,  cum  ante  diclum  W.  a  nomina- 

tis  abbate  et  conventu  superspolatione  quorumdam 
nemorum,  et  rebus  aliis,  coram  ofQciali  Camera- 
censi,  non  ex  delegatione  nostra,  traheretur  in 
oausam,  ipsius  W.  procurator,  sentiens  se  ab  eo- 


CLXXX. 


Monasterii  S.  Pet,i  Carnotett^is  proteclionem  suscipil 
possessionesque  et  privilegia  confirmat, 

(Anno  1213.  Signis,  Jul.  9.) 

[Gu^RARO,  Cartulaire  de  Saint-Pire  de  Chartres, 

II,  677.] 

Innocvntius  episcopus,  etc. 

Personas  et  monasterium  vestrum...  cum  omni- 
bu8  quffi  inpresentiarum  rationabiliter  possidet... 
8ub  beati  Petri  et  nostra  protectione  suscipimus; 
BpeoialiterautemdeGisez,  de  Trahone,  de  Braioto, 
de  Castriduno,  de  Bosvilla,  et  alios  prioratus  cum 
pertinentiis  suis  confirmamus... 

Datum  Signiae,  vii  Idus  Julii,  pontiflcatus  nostri 

anno  xv. 

CLXXXI. 


dem  injuste  gravari,  vocem  ad  nos  appellationis  g  ^^  prselatos,  nobiUs  et  poputum  mbemix.^mper^ 


emisit.  At  ipse,  legitima  etiam  appeilatione  con- 
tempta,  postquam  etiam  fuerunt  ab  ipso  W.  super 
appellatione  sua  nostr»  litteras  impetratae,  denun- 
tiari  excommunicatum  feoit,eamdem  terram  ipsius 
interdicto  supponens.  Decanus  vero  Sancti  Joannis 
Id  Burgo,  et  conjudioes  ejus,  ad  quos  idem  nobilis 
super  eadem  causa  nostras  Htteras  reportarat,  eas- 
dem  sententias  decernentes  penitus  esse  nullast 
denuntiarunt  predictum  nobilem,  et  terram  ejus 
prsdictis  sententiis  non  teneri,  et,  volentes  de 
causa  oognoscere  principali,  eosdem  abbatem  et 
conventum  ad  suam  prassentiam  {citaverunt ;  sed 
ipsi  ad  nostram  audientiam  sine  cauBa  rationabili 
appellarunt.  Cumque  iterum  ante  dicti  abbas  et 
oonventuB,  citati  ajudicibus  prsnominatis,  eornm 


seuerent  in  fidelitate  regis  Angtiseet  hmredum  sufh 
rum, 

(Anno  1213,  Laterani,  Oct.  28.) 

[Rtmer,  Foedeia,  etc.  I,  116,  ex  orisinali  in  thes. 

cur  recept.  Scaccarii  J 

Innoceiitius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabilibus  fyatribus  archiepiscopis  et  episcopis,  et 
dilectis  fHiis  abbatibuB,et  caeteris  ecclesiarum  prs- 
latis  et  nobilibus  viris  principibus,  comitibus,  ba- 
ronibu8,et  universis  miliiibus  et  populis  per  Hyber- 
niam  constitutis,  salutem  et  apostolicam  benedi- 
otionem. 

Gum  per  ipsius  gratiam,qui  discordantes  parietes 
in  se  angulari  lapide  copulavit  vera  pax  et  plena 
conoordia  sit  inter  regnom  et  sacerdotium  in  Anglia 


oonspectui  prffisentarent,  licet  iidem  judices  of-  ^  reformata.nos  qui  tenemur  curam  et  sollicitudinem 


ferrent  se  ipsis  superhisexhibiturosjustitie  com« 
piementum,  tamen  ab  eorum  presentia  contuma- 
oiter  recesserunt.  Quare,  petebal  dicti  nobilis  pro- 
curator,  ut  causam  ipsam  ad  eorumdem  judicum 
remitteremus  examen.Quia  vero  super  his  et  aliis, 
qu»  fuere  coram  cardinaii  proposita  .memorato, 
vobiB  fieri  non  potuit  piena^fides,  de  partium  pro- 
ouratorum  assensu,  per  apostolica  vobis  scripta 
mandamus,  quatenus,  partibus  convocatis,  et  au- 
ditis  bino  inde  propositis,  quod  canonicum  fuerit 
appellatione  postposita  statualis,  facientes  quod 
atatueritis  per  oensuram  ecclesiaslicam  firmiter 
observari.Testes  autem  qui  fuerint  nominati,  si  se 
gratia,  odio  vel  timore  sublraxerint,  per  censuram 
eamdem  appellatione  remota  cogatis  veritati  tesli-  D 
moniom  perhibere;  nullis  litteris  obstantibus  pr»- 
ter  assensum  partium  asede  aposlolica  impetratis. 
Qaod  si  non  omnes  bis  exsequendis  potueritis  in- 
teresse,  duo  vestrum  ea  nihilominus  exsequantur. 

Datum  Laterani.  ix  Kalendas  Junii,  pontifloatus 
Dostri  anno  sexto  decimo. 

(77]  II  monastero  di  S.Michele  di  castel  de  Britti 
nelia  diocesi  di  Bologna  appartene  gi&  all*  ordine 
Camaldolese,  e  poscia  nci  1262  Fu  dato  aTrati  Go- 
denti  (V.  Annal.  Camald,  t.  v,  p.  61,  etc,  Melloni 
Aiti  de  S,  Boloyn,  t.  II,  p.  62,  etc. 

(77*)  Questi  6  il  celebre  oanonista  Tanoredi,  ohe 
fu  poacia  canonico  et  archidiacono  di  Bolognia.  11 


gerere  specialem  de  chariHsimo  in  Christo  fllio  no< 

stro  Joanne  iliustri  Anglorum  rege,  ao  ejus  regno, 

quod  ad  Eomanam  EocJesiam  per  donum  ipsius 

speciali  jure  noscitur  pertinere,  sibi  et  haeredibus 

suis  providere  volentes,  per  apostolica  vobis  scripta 

mandamus  atque  praecipimus  quatenus  in  fidelitate 

ipsius  regis  ac  haeredum  suorumpromptoanimoex 

corde  sincero  perseverare  curetis,  tales  vos  ciroa 

devotionem  ipsius  per  omnia  exhibente8,quod  lam 

a  nobis  quam  ipso  debeatis  merito  commendari, 

scientes  pro  certo  quod  nos  ad  ipsiuB  commoduoi 

et  bonorem  efQcaciter  aspiramus. 

Datum  Lateraniy  v  Kal.  Novembris,  pontificatus 

nostri  anno  sexto  decimo. 

CLXXXII. 

Ab  abbatem  Sancti  Uichaelis  de  castro  Briitonum, 

(Anno  1213.  Laterani,  Nov.  22.) 

[TiRABOSCHiy  Stona  della   badia  di  Nonantola^  II, 

351,  ex  autographo.] 

Imnocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

leclis  niiis  abbati  Sancti  Michaelis  de  castro  Brit- 

tonum  Bonon.  dicecesiB  (77)  et  magistro  T.  (77*) 

Gh.  P.  abate  Sarti  non  ha  cominciato  a  trovarne 
memoria,  ohe  aranno  1214  (De  cL  profess,  Areki- 
gym,  Bonon.  vol.  I,  u,  p.29).Que8ta  carta  adunque 
ne  antioipa  la  notizia  di  un  anno,  e  ci  fa  insience 
oonoBcere  cbe  prima  di,  quel  di  Balogna  egli  ebbe 
on  oanonicato  neila  chiesa  di  8.  Lorenxo  in  Col- 
lina. 


225 


STIPPLBMBNTUIi.  —  AN.  1214. 


226 


dociori  decretonim,  canoDico  Sancti  Laurentii  in  j^  qoatenus  in  negotio  ipeo  juxta  priorum  continen- 


Coliaa  Bononia  commoranti,  salutem  et  apostoli- 
eam  benediclionem. 

Dilecti  filii  abbas   et  conventos  Nonanlulanus 
tranBiniBsa  nobis  petitione  monstrarunt^quod  cum 
quidana  eorum  monacbus  pro  quodam  deFuncto 
qoi  apad  ecclesiam  Sancti  Bartholomaai  de  Spina- 
lamberti  ad  ipaos  de  jure  spectantem  elegerat  se- 
polturam,  ezsequias  eelebraret,  archipresbyter  eo- 
cleeis  Sancti  Martini  el  ejus  complices  Mutinensis 
dioecesis  in  ipsum  mooacbum  manus  temerarias 
injeceruotynon  permittentes  eum  celebrare  orficium 
pro  defuncto.  Cumque  per  venerabilem   fratrem 
nostrum  Mutinensem  episcopum  sperarent  hoc  re- 
levari  gravamen,ip8e  prssmissis  alias  adjecit  inju- 
riaSy  ifi  vassalos  Nonantulani  raonasterii  et  omnes 
qui  de  csstero  in  prasdicta  ecciesia  eligerent  sepui-  B 
toram  excommunicationis  sententiam  promulgan- 
do.  Nolentes  igitur  Jura  ejusdem  monasterii  depe- 
rire,  discretioni  vestre  per  apostolica  scriptaman- 
damoa,  quatenus,  si  est  ita,  dictos  vioiatarum  ma- 
noam  injectores  tandiu  appellatione  reraota  ez- 
commonicatos  poblice  nuntietis,  et  faciatis  ab  om- 
nibos  evitari,  doneo  passo  injuriam  satisfecerint 
eompetenter,  et  cum  vestrarum  testimonio  littera- 
rom  ad  sedem  apostolicam  venerint  absolvendi. 
Soper  aliis  autem  episcopum  et  archipresbyterom 
memoratos  abindebita  molestationeipsius  monas- 
terii   oompescatis,  predictam  excoramunicationis 
sententiam,  sublato  appellationis  obstaculo,  legiti- 
me  revocantes.  Tu  vero,  flli  abbas,  super  te  ipso 
et  credito  tibi  grege  taliter  jVigiiare  procures  exs-  G 
tirpando  vitia,  et  plantando  virtute8,ut  in  novissi- 
mo  districti  examinis  die  ooram  tremendo  judice, 
qoi  reddet  anicuique  secundum  opera  sua,dignam 
posfliB  reddere  rationem. 

Datum  Laterani,  x  Kalend.  Decemb.,pontiflcatu8 
nostri  anno  sexto  decimo. 

CLXXXIIL 

Ad  Pistoriensem  epitcopum  et  abbatem  S,  Trinitatit 
Florentinensium  —  /n  cama  qux  Soffredum  inter 
Pistoriedsem  episeopum  vertebatur  et  commune  Pi- 
storii  svper  juriadictione  quorumdam  castrorum. 

(Anno  1214.  Laterani,  Febr.  13). 

[Zacharia,  Anecdota  medii  xvi,  Augusta  Taurin. 

1755,  in  fol.,  p.  350]. 


tiam  litterarum,  sublato  appellationis  obstaculo, 
ratione  praevia  procedatis.  Yos  denique,frater  epi- 
scopeaclili  abbas,  supervobis  ipsis,  et  credito  vo- 
bis  grege  taliter  vigilare  curelis  extirpando  vitia, 
et  plantando  virtutes,  utin  novissimo  districti  exa- 
minis  die  coram  tremendo  judice  qui  reddet  Qnicoi- 
que  secundum  opera  sua,  di($nam  possitis  reddere 
rationem. 

Datum  Laterani,  Idibus  Februarii,  pontifioatus 
nostri  anno  septimo  decimo. 

CLXXXIV. 

Ad  abbatem  et  fratres  S,  Dionysii,  —  Eorum  prote^ 
ctionem  suscipit  et  possessiones  confirmat. 

(Anno  1214.  Laterani,  Mart.  29.) 
[DouBLET,  Hist,  de  Saint-Denys,  p.  543.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  flliis  abbati  et  conventui  Sancti  Dionysii,  sa- 
lutem  et  apostolicam  benedictionem,  etc. 

Personas  vestras  et  predictum  Monasterium  in 
quo  divino  estis  obsequio  mancipati,oum  omnibos 
bonis  qus  inprssentiarumrationabiliterpossidetis, 
autin  futurum  justis  modis  praestante  Domino  po- 
teriiis  adipisci  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione 
suscipimus,  specialiter  autem  granchiam  de  Gha- 
neuriis  et  decimas  de  Longolio  sicut  eas  juste  ao 
paciOce  possidetis  vobis  et  per  vos  prfefato  mona- 
sterio  vestro  conflrmamus  et  prflssenlis  scripti  pa- 
trocinio  communimus. 

Datum  Laterani,ivKa1.Aprilis,pontiGoato8  nostri 

anno  xvii. 

CLXXXV. 

Ad  Joannem  Anglorum  regem,  —  Declarat  quod  rex 
vel  capetla  sua  interdici  vel  excommunicari  nom 
possit  sine  mandato  sedis  apostoticse  speciati, 

(Anno  1214.  Roms,  ap.  8.  Petrum,  April.  15.) 

[Rtmer,  FxderOf  I,  110,  ex  originali  in  tbes.  oor. 

recept.  8oaccarii.[ 

Innogentius  episcopus,s6rvus  servorum  Dei,  oba- 
rissimo  in  Ghristo  fllio  Joanni  illustri  regi  Anglo- 
rum.  salutem  et  apostolioam  benedictionem. 

Apostolic®  sedis  ampla  bonignitas  sincere  obse- 
quentium  vota  fldelium  favore  benevola  proseqai 
consuevit,  et  illustrium  virorum  personas  quas  in 
devotione  sua  promptas  invenerit  et  ferventea* 
quibusdam  titulis  decentius  decorare;  ut  igitur  ex 


Innogintius  episcopus,  scrvus  servorum  Dei,ve-  D  speciali  devotione,  quam  ad  Romanam  Ecclesiam 


nerabili  fratri  episcopo  et  dilecto  filio  abbati  8. 
Trinitatis  Florentinorum,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Cansam  quss  inter  consules,  cou8iliarios,et  com- 
mone  Pistoriensium  ex  parte  una,  et  ven,  fratrem 
nostrum...  episcopnm  ex  altera  super  jurisdictione 
quoromdam  castrorum,et  hominum,  ac  rebus  aliis 
agitari  dignosoitur,dictus  episcopus  tibijrater  epi- 
Bcope,  a  nobis  obtinuit  delegari.  Ut  autem  judi- 
ciom  sine  sospicione  procedat,te,  fili  abbas,  cogni- 
tioai  caose  obtentu  partis  alterius  adjungentes  dis- 
cretioni  vfatr»  per  apostolica  scripta  mandamus, 


et  personam  nostram  habere  dignosceris  apostoli- 
cum  tibi  sentias  accrevisse  favorem,  statuimos  ne 
a  quoquam  tua  possilexcommunicari  persona  vel 
interdici  capella,  sine  mandato  sedis  apostolics 
speciali. 

Tu  ergo,neinde  nascanturinjuriae  undejura  na- 
scuntur,  talem  te  super  bis  satagas  exhibere,  ne 
per  abusum,  quod  absit,  privari  hujusmodi  bene- 
ficio  me....  pria.  ..  juxta....  cea...  sanctiones  pri- 
vilegium....  re....  tur  amittere,  qui  permissa  sibi 
abitur  potestate. 

NuUi  ergo  omnino  hominum  liceat  hano  paginam 


227 


AD  INNOCBNTn  III  RBGBBTA 


228 


noatr»  institutionis  infringere  vel  ei  au8u  temerario  A  officia  exercere,  discretioni  vestr»  per  apostolica 


contraire.Si  quis  autem  hoc  attentare  praesumpse- 
rit,  indignationem  omnipotentis  Dei,  et  beatorura 
Potri  et  Pauli  apostolorum  ejos  ae  noverit  incur- 

Burom. 

Datum  Rom»  apud  S.  Petrum,  xvu  Kal.  Maii, 
pontificatua  nostri  anno  septimo  decimo. 

CLXXXVI. 

Ad  Joannem  AnglisB  regem.  —  De  treuga  inter  reges 
Angiix  et  Franciss  ineunda, 

(Anno  1214,  RomfB,  ap.  S.  Petru-r.  April.  22). 

[Rymer,  Foedera,  etc.  I,  120.  Pat.  46.  Job.,  m.  17 

d.  in  Turre  London.]. 

iNNOcaNTius  epi8Copus,8ervu8  Bervorum  Dei,cha- 
piasimo  in  Ghristo  fiiio  Joanni  illustri  Anglorum 
regi,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Cum  ex  guerra  qu»  vertitur  inter  te  et  charissi-  B 
mum  in  Christo  filio  nostrum  Philippum  Fran- 
corum  regem  illustrem,  impediatur  TerraB  SanctflB 
guccursus,  ad  quem  pro  aalute  populi  Christiani 
ardentiasime  a8piramu8,aliaque  innumera  timean- 
tur  ex  ea  pericula  proventura,no8  apostolicaa  sedis 
servitii  debito  provocati,  ad  reformationem  pacia 
intendimua  interponere,parte8  [sic)  tibi  ac  pr«rato 
Francorum  regi  flrmiter  injungamus  per  censuram 
ecclesiasticam,  vos,  si  necesse  fuerit,  compellendo 
nt  pro  tot  et  taniis  periculis  evitondis,  treugas 
ineatis  et  observetis  ad  invicem  saltem  usque  post 
generale  concilium  ce]ebrandum:rebus  in  eo  statu 
manentibus  in  quo  erunt  cum  ipsae  treugae  a  par- 
tibus  firmabuntur. 


scripta  dislricte  praecipiendo  mandamus,quatenus 
praefalum  Waldemarum  degradatum  ettam  ipsum 
quam  fautores  suos  excommunicatos  per  ecclesias 
vestras  publice  nuntietis.Vos  denique,filii  abbates, 
super  vobis  ipsis  et  credito  vobis  f?rege  taliter  vi- 
giiarecuretisexstirpandovitiaetplantandovirtutes, 
nt  in  novissimo  districti  examinis  die  coram  tre- 
mendo  judice,qui  reddet  unicuique  eecundum  ope- 
ra  sua,  dignam  possitis  reddere  rationem. 

Datum  Rom»,  apud  Sanctum  Petrum,  iii  Kalen- 
das  Maii,  pootificatus  nostri  anno  xvii. 

CLXXXVIII. 

j4d  populos  Spoletani  ducatus.  —  Vt  Aldrovandino 
marchioni  Estensi  et  Anconitano  auxitium  et  favo- 
rem  praebeant, 

(Anno  1214.  Romae,  ap.  S.  Petrum,  Maii  5.) 
[MuRATORi,  Antiq,  Ital.,  I,  327.] 

LiNOCENTiDS  epi8Copus,8ervus  servorum  Dei,uni- 
versis  fidelibus  nostris  per  ducatum  Spoletanum 
constitutis,  saiutem  et  apostolicam  benedictio- 
nem. 

Cum  dilectus  filius  nobilis  vir  B.  (Aldrovandinus) 
marchio  Estensis  de  nostro  consilio  et  mandato 
marchiam  Anconitanain  Intrarit,  ut  eam  rovocet  ad 
Ecciesiae  Romans  dominium,  et  teneat  pro  eadem, 
universitatem  vestram  rogamus,  requirimus,  et 
raonemus,per  apostolica  vobis  scripta  roandantes 
quatenas  ob  reverenliam  apostoHcs  sedis  et  no- 
8tram,ad  hoo  ei  consilium  et  auxilium  taliter  im- 


pendatis,  quod  ipsum  ad  vestra  obsequia  fortius 
Et  duo  mediatores  pacis  absquemalitiaeligantur,  c  obligetis,et  nos  pro  servitio  in  ipso  nobis  impenso 


qui  fideliter  interim  tractent  de  concordia  refor- 
manda,qu8e,  si  forte  provenire  non  possunt,  nostro 
vos  arl^trio  oommittati8,pr»stiti8  super  his  cautio- 
nibus,  quo  discordiam  sopiendam  nos  ipsi  perso- 
naliter  intendamus. 

Quocirca  serenitatem  regiam  rogamus,monemu8 
et  exhortamur  in  Domino  quatenus  habita  super 
his  deliberatione  prudenti,  nobis  non  ditTeras  per 
idoneum  nuntium  respondere. 

Datum  Rome  apud  Sanctum  Petrum,  x  Kalend. 
Maii,  pontificatus  noelri  anno  decimo  septimo. 

CLXXXVIL 

Ad  universum  clerum  Bremensis  provincix.  —  Vi 
Waldemarum  excommunicatum  publice  denuntient, 

(Anno  1214.  Roms,  ap.  S.  Petrum,  April.  30).      ]) 

[Lappcnbero.  Hamburg.  Urkung.l,  p.  344,  ex  ori- 
ginali  cum  appenso  plumbeo  sigillo  papae  Inno- 
centii  III,  in  caps.  ii,  n.  10.] 

Innogxntios  epiacopus,  servus  servoruni  Dei,  di- 
loctis  filiis,  abbatibus,  prioribus,  prajpositis,  de- 
oanis,  archidiaconis  et  aliis  eeclesiarum  prselatis 
per  Bremensem  provinciam  constitutiSySalutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Cum  perditionis  filius  Waidemaru8,tanquam  hae- 
reticus  et  schiamaticus  censuram  canooicam  vi- 
lipendat  et  EcclesiaB  ciaves  nullas  reputans,  ex- 
oommunicatus  et  depositus  prssumat  episcopah^a 


devotionem  vestram  commendare  merito  debea- 
mos. 

Datum  RomaB,  apud  Sanotum  Petrum,  m  Nonae 
Maii,  pontificatus  nostri  anno  xvii. 

Ego  Daniel  Notarius  de  Rodigio  has  litteras  papae^ 
ju^su  domini  Andrese  de  Maxerata  vicecomitis  Rodi- 
gii  pro  domino  ObiMne  marchione  Estensi  exem^ 
plavi  et  scripsiy  nihil  de  eis  addens  vel  minuens,  quod 
sehsum  vel  sententiam  mutelj  niii  forte  litteram  vel 
punctum  in  eompositione  syllabarum,  currente  anno 
Domini  1292,  indictione  v,  die  xiv,  intrante 
Aprili 

CLXXXIX. 

Ad  pote^tatem  et  populos  Anconifanm  marchix,  —  Vt 
Aldrovandinv  marchioni  Esiensi  ei  Anconitano  ob- 
tempereni. 
(Anno  1214.  Roms  ap.  8.  Petrum,  Maii  5.) 

[Ibid.) 

Innogentius  epi8copu8,8ervu8  servorum  Dei,po- 
testati  et  populo  Anconitano,  spiritum  consilii  sa- 

nioris. 

Cum  dilectU8  filius  nobilis  vir  A.marchio  Esten- 
sis  de  nostro  consilio  et  mandato  marchiam  Anco- 
nitanam  intrarit,  ut  eam  revocet  ad  Eccleaie  Ro- 
mans  dominium,et  teneat  pro  eadem,pra8entium 
vobis  auctoritate  prscipiendo  mandamus,  quate- 
nus  a  sequela  Ottonis  reprobi,  maledioti  et  ei- 


239 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1214. 


230 


eommunicali,  &uoramquefautorum,  peDiiua  disce-  A  dicdusadversushaDcmortifcrampestemydecoDsilio 


dentMv  «c  redeuntes  ad  RomaDam  Ecclesiam  ma- 
irem  vestram,  eidem  marchioni  ob  revercDtiam 
apoBtolioa  sedis  et  Dostram  adhsereatis  fideliter, 
et  hQmiliter  intendatis  de  his  qus  ad  jus  marchio- 
nis  pertinere  noscuDtur,  pleuarie  respondeDtes  ei- 
dem,  «c  ita  viriliter  ei  coDsilium  et  auxilium  im- 
pendentes,  quod  sibi  ac  nobis  cedat  ad  gloriam  et 
honorem ;  Dosque  qui  certam  flduciam  obtiuemus, 

quod  vos  ob  revereDtiam  oostram  humane  etbeni- 

gne  tractabit,  devotiooem  vestram  et  6dem  debea- 

muB  merito  commeDdare.  Alioquiu  dilecto  filio  R. 
sabdiacooo  et  capeilaDO  nostro,  rcctori  MadseDsi, 

apostolic®  sedis  legato,  Dostris  damus  litteris  et 

maDdamat,  ul  vos  ad  id  appolIatioDe  remota  com- 

pellaty  prout  videat  ezpedire.  n 

Datam  Rom»  apud  Saoctum  Petrum,  iii  Nouas 

Maii,  poDtifioatos  Dostri  aDDO  zvii. 

CXC. 

AdPhilippum  Francorum  regem,—  Usuras  in  suo 
reqno  in  posterum  rex  non  patiatur, 

(Addo  1214.  Roms  ap.  S.  Petrum,  Maii  14.) 

[D.  d'AcBEKY,  Spicileg.,  III,  5T7.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
eharissimo  iu  Christo  filio  oostro  Phiuppo  regis 
Fraacie  illustri,  salutem  et  apostolicam  benedic- 
tionem. 

Quanto  melior  est  anima  corpore  taoto  spiri- 
tualia  tunt  temporalibus  prffiferenda;  unde  com- 
modum  temporale  non  est  cum  spirituali  damno 
querendum,  ne  unde  lucrum  queritur  temporale,  Q  [Ex  Archivio  abbati«  Cluniacensis,   Br6q.  ibid.^ 


virorum  prudentum  indiversisconciliisadcurandas 
animas  salubre  remedium  adinvenit;  quodcirca  non 
decet  taam  regalem  prudentiam  qae  ioter  cfiterot 
priocipes  sflBCulares  ChristiaDitatis  titulo  est   io- 
sigDis,  pro  aliquo  temporali  commodospiritualem 
impedire  profectum,  sicut  per  quasdam  litteras  ad 
diveraas  commuoiaa  destioatos  te  fecisse  dolemut, 
quas  ut  prudentiorirectractescoDsiliOfprflesenti  pa- 
ginflB  fecimus  intercludi  :  serenitatem  regiam  ez- 
hortantes,  quateDUs  uec  impedias  dco  faoias  impe- 
diri  quominus  in  regno  tuo  ecclesiastica  jarisdiotio 
valeat  ezerceri.  Not  enim  prasdicto  legflito  prflscipi- 
mus,  ut  adhuo  super  his,  quantum  eum  Deo  potett, 
necessarium  adhibeat  moderamen,  ne  in  aliqao 
modum  ezcedat,  honestas   consuetudines  et  usat 
rationabiles  non  immutant,  limam  omnium  gene- 
rali  consilio  reservando;  unde  volumuset  manda- 
mus,  utinterim  id<)m  negotiom  hino  inde  modeste 
procedat  quia  tunc  super  his  et  aliis  cum  saeri  ap« 
probatiooe  coDcilii  statuemus,quod  apiritualiteret 
teinporaliter  videmus  ezpedire. 

Datum  Romae  apud  Saactum  Petrum,  ii,  Idai 
Maii,  pontificatus  nostri  anno  septimo  decimo. 

CXCI. 

Ad  magisirum  ei  fratres  militix  Templi,  —  Ipsos  a 
petitione  abbatis  ac  monasterii  Clwitaeimis,  mpmr 
quemcfam  vendilionis  contractum^  in  quo  priortUus 
de  Charitate  graviter  txsus  esse  dicebatur.  absolvii 
(78). 

(Addo  1214.  RomflB,  ap.  S.  Petrnm,  Maii  15.) 


inde  spirituale  periculum  oriatur,  teste  Veritate 
quflB  dicit  :  Quid  prodest  hotnini  si  universum  mtm- 
dum  lucretur^  animx  vere  sux  detrimentum  paita- 
turf  (Matth.  zvi). 

Auditis  itaque  litteris,  quas  tu  et  quidam  baro- 
nes  tui  contra  dilectum  fliium  B.  tituliSancti  Ste- 
phani  in  C(Blio-Montepresbyterumcardinalem,apo- 
stolicflB  sedis  legatum  super,  variis  articuiis  desti- 
nastis  diversas  quarimonias  coDtinentes :  protinus 
nobis  et  querelas  cootra  eumdem  legatum  propo- 
sitas,  et  respoDsiooes  ipsius  fecimus  explicari. 
easque  tibi  probabiliter  moderatas  prflescDtibus  lit- 
teris  mittimus  iuterclusas,  boctuae  serenitati  bre- 
viter  respoDdeDtes  :  quod  licetidem  legatusaaobis 
super  usurariis  dod  ucceperit  speciale  mandatum, 
qoia  tamen  in  regao  tuo  plus  solito  usuraria  pestis 
increverit,  in  taotum  facultates  ecclesiarum,  mili- 
tum,aliorumque  multorum  devoranset  coDSumeot, 
quod  Disi  taoto  ianguori  adbiberetur  efflcaz  medi- 
ciaa,  iDtendere  non  sufflcerent  adsubsidiumterraB 
sanctflB,  propter  quod  ipsum  duzimus  specialiter 
destinandum;  unde  ipse  tanquam  spiritulis   me- 


D 


p.  1153.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dl- 
lectis  flliis  magistro  et  fratribns  militin  Templi» 
salutem  et  apostolioam  benedictionem. 

J.  syndico,  et  quibusdam  monachis  Cluniacen* 
sibus,  in  nostra  prflesentia  proponentibus,  priora- 
tum  de  Charitate,  qui  ad  Cluniaoensem  Eoolesiam 
nullo  pertinet  mediante,  in  alienationequarumdam 
possessionum,  reddituum,  ot  aliarum  rerum  quai 
emeratis  ab  illo  enormiler  ease  lasum,  ao  peteo- 
tibus,  ut  hujusmodi  revocare  contractum,  vel  mo- 
nasterium  ipsum  in  iotegrum  vice  minoris  retti- 
tuere  dignaremur;  vobisveropetentibusez  adverso, 
eumdem  coDtraotum  taaquam  legitime  ac  solem- 
niter  celebratum  auctoritas  apostolica  confirmari, 
tam  abbate(78*)  aoconventu  Cluniacensibus.  quo- 
rum  super  hocauotoritasinterveneratetconsensut, 
quam  priore  (79)  ac  conventu  deGharitate,per  suas 
litteras  postulantibus  illud  idem,  quia  nobis  ad 
plenum  dn  ipsius  contraclus  meritis,  et  circum- 

stantiisnon  liquebat,  id  venerabili  fratri  Dostro 

Parisiensi  episcopo  (79*),  et  conjudicibus  suis  com« 


(78)  De  argumento  istius  Epistolfls,  conferend» 
innt  omnino  EpistoIaB  Libri  decimi  quinti  czciv  et. 

CZLII. 

(78*  Vide  not.  ad  Epistalam  glzvii  supra. 

(79)  Erat  is  GuillelmuslII,  qui,  ezpriore  Clunia- 


censi  (ut  quidam  volont)  Gaufrido  substitutus  fuit 
an.  1212.  Vide  Epistolas  Libri  decimi  quinti,  supra 
citatas. 

(79*)  Petrus  II  {de  Nemours)  Cambellanua  dictut, 
Gaitero  I,  domino  de  Gapella  in  Bria,  de  Yillebeoa 


231 


AD  INNOCBNTII  lU  RBGKTA 


232 


misimus  iDquirendurc,  facieDtes  in  iDquisitioDis 
litteris  meDtionem  delitterissuperlapsu  prioratus 

eju8dem,ad  veDerabiiem  fratrem  Doslrum Se- 

nonensem  arcbiepiscopum  (80),  et  ejus  conjudices 
antea  destinatis,  quorum  utrique  in  exsecuttone 
mendati  apostolici  processerunt.  Postmodum  vero, 
partibus  in  nostra  prsesentia  constitutis,  cum  in- 
stanter  peteretia  ipsum  conflrmari  coDtractum,  et 
eumdem  pars  altera  uileretur  multipiiciter  im- 
pugDare,  quia  de  bis  quaB  partes  ad  fuDdandam 
intentionem  suam  proponere  curarunt,  non  potuit 
nobis  Geri  plona  Qdes,  diiectis  filiis...  Saacta)  6e- 
novefce  Parisiensis  (81),  et....  Boni-radii  (82),  ab- 
batibus,  ao...  decano  Auroiianensi  (83),  dedimus 
in  mandatis,  ut,  diligonter  auditis  qutB  partes,  in- 
fra  qnatuor  menses  a  termino  priori  Cbaritatis 
edictOy  coram  ipsis  ducerent  propoaenda,  si  foret 
oetensum,  prioratum  de  Cbaritate  cx  venditone 
ipsa  enormiter  esse  Itesum,  ipsis  vice  minoris 
restiiuentes  eumdem,  contractum  legitime  rescin- 
derint  sspeB  dictum;  alioquin  ilium  facerent  ratum 
et  firmum  baberi,  contradictores  per  censuram 
ecclesiastioam  compescentes,  qui,  parte  monacbo- 
rum  quod  proposuerat  infra  dictum  terminum 
non  probanle,  ipsum  auctoritate  apostolica  confir- 
mavero  contractum.  Demum,  diiectis  filiis  Cbri- 
Bliano,  clerico  vestrs,  et  Helia,  monacbo  alterius 
partium  procuratoribus,  propter  boc  rursus  in 
nostra  praesentia  constitutis,  procuratore  vestro 
cum  instantia  postulante,  contractum  eumdem 
apostolico  munimine  roborari^pars  adversa,  pro- 
ponensquod  abbas  Cluniacencis^rebeliatione  mona- 
cborum  de  Cbaritate  (qui  antequam  sd  eum  per- 
venisset  citatio,  eumdem  a  monasterioipsoviolen- 
ter  expuleruut)  impeditus,  coram  prfiedictis  judi- 
cibua  nequiverat  experiri,  cum  de  monacbis,  et 
faominibus  ejusdem  loci  quaotitatem  et  valorem 
venditarum  possessionum  scientibus,  testes,  eo 
quod  rebelles  efTecli  essenl,  producere  non  vale- 
ret  irritari  petiitprocessumjudicum  prsdictorum, 
tanquam  post  appellationem  ad  nos  legitime  inter- 
poeitam  illicite  attentatum.  Unde,  nos  dilectis  fi- 
liis....  abbati  Caroli  loci  (84)....  cantori  Meldensi, 
et  magistro  P.  Peverelli,  Parisiensi  canonico,  de- 
dimus  in  mandatis,  at,  prsdtcto  non  obstante  pro- 
cessu,  in  negolio  procederent  memarato,  juxta 
priorum  oontinentiam  litterarum.  In  quorum  prae- 
sentia  cum  fuisset  ex  parte  vestra  petitum,  ut  spe- 
cificaret  pars  altera  quanta  esset,  et  in  quibus 
consisleret  laesio  sepe  dicta,  et,  ipius  procuratore 
id  facere  recusante,  'judices   interlocuti   fuissent 


D 


A  quod  specificatio  erat  bujusmodi  facienda,  dictua 
procurator  sedemapostoHcam  appellavit.  Cumque 
postmodum  abbas  et  conventus  Cluniacensis  ap- 
pellationi  renunliassent  eidem,  suasque  probatio- 
nes  recipi  postula^^ent,  et,  parte  vestra  instanter 
inter  cietera  postulante,  ut  prioris,  et  monacborum 
de  Cbaritate,  ne  delusorium  esset  judicium,  requi- 
reretur  consensus  ipsisque  abbate  et  conventu  ni- 
tentibus  ostendere,quod  id  nequaquam  fieri  opor- 
tebat,  et  ad  sedem  apostolicam  iterum  appcilan- 
tibus,  spatium  temporis  in  nostris  comprebensum 
litteris,  eisdem  super  principali  nil  probantibus, 
effluxisset;  vos  a  judicibus  ipsis  saepius  cum  in- 
stantia  po8tulastis,utseoundumapostolioi  rescripti 
tenorem  conflrmarent  prsBdicts  venditionis  con« 
tractum.  Quibus  id  facere  non  curantibus,  dile- 
ctum  QJium  fratrem  Umbertum,  et  eumdem  pro- 
curatorem  propter  hoc  ad  sedem  aposlolicam  des- 
tinastis.Ipsis  igitur,  et  dilecto  filio  Cluniacensi  ab- 
bati  proptcr  boc  in  nostra  praesentia  constitutis, 
nos,  iis  et  aliis  q89  ab  ipsi  fuere  proposita  plenius 
intellectis,  vos,  de  fratrum  nostrorum  consilio,  ab 
ipsius  abbatis  et  monasterii  Cluniacensium  peti- 
tione  sententiaMter  duximus  abvolvendos,  perpe- 
tuum  super  boc  silentium  imponentes.  Monachis 
vero  de  Cbarilate,  quorum  consensus,  partevestra 
petente,  requisitus  non  fuit,  ex  boc  praejudicium 
nolumusgenerari,  cum  resinter  aiios  acta  aliie  prs- 
judicare  non  debeat,  secundum  legitimas  sanctio- 
nes.  NuIIi  ergo  omnino  bominum  liceat  bano  pa- 
ginam  nostrs  ditflninitionis  infringere,  vel  ei  ausu 

C  temerario  contraire.  Si  quia  autem  boc  attentare 
prffisumpserit,  indignationem  omnipotentisDei,  et 
beatorum  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejus,  se  no- 
verit  incursurum. 

Datum  Bomae,  apud  Sanctum  Petrum,  Idibus 
Maii,  pontificatus  nostri  anno  septimo  decimo. 

CXCII. 

Ad  episcopos  et  prselatos  marchiae  Anconitanx,  — 
Ut  consilium  et  auxilum  prwslent  Atdrovandino 
marckioni  Eslensiet  Anconitano,  ad  repecurandam 
eamdem  marchiam, 

(Anno  1214,  Romae  ap.  8.  Petrum  Maii  23.) 

[Mdratori,  Antiq.  Ital,,  I,  328.] 

Innocentius  episcopus,    servus   servorum    Dei, 

venerabilibus  fratribus  episcopis,  et  dilectis  filiis 

D  abbatibus,  ac  aliis  ecclesiarum  praelatis  per  Anco- 

nitanam  marobiam  constitutis,  salutem  et  aposto- 

licam  benedictionem. 

Cum  dilectus  filius,  oobilis  vir  Al.  Marchio 
Estensis  de  nostro  consilio  et  mandato   marcbiam 


etdeTournanfuge,  Franciae  Camerario,  et  Avelina 
de  Nemours  parentibus  natus,  ex  Tbesaurario  Tu- 
ronensi,  ad  Gatbedram  Parisiensem  vocatus  fuit 
anno  1208.  Apud  Damiatam  mortem  oppetiit,  anno 
-1218.  Gatt.  ChHst,  tom,  VUl,  col.  87. 

f80)  Vide  ad  Epistolam  Libri  lertii  xlv,  not. 

81)  Vide  ad  Epistolam  Libri  tertii  xlv,  not. 

82)  «.  X.  Boni-radii   abbas  Willeltuub  II,  annis 


4205  et  1215,  ex  Cbartario  Caliovi.  Is  est  forte  W. 
qui  abbas  Boni-radii  ibidem  legitur,  an.  4227.  » 
iVw.  Gall,  Christ,  lom,  VIU,  col.    57. 

(83)  Fulco  II  decanus  Aurelianensis,  ab  anno 
1205,  ad  an.  1216.  Ibid.  tom.  VUI,  cot.  1505. 

(84)  Adam,  abbasCaroli-Ioci,notu8in  Inslrumen- 
lis,  jam  ab  anno  1207,  usque  ad  annum  1217. 
Vid.  Qalt.  Chriil.  tom.  X,  cot.  1510. 


233 


BUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1214. 


234 


AncoQitanam  intrarit»  ut  eam  revocet  ad  Bcclesiao 
Romana  domioiam,  et  teneatpro  eadem  :  univer- 
aitati  vestrae  prssentium  auctoritate  prscipiendo 
mandamus,  quateous  viriliter  assistentes  eidem,  et 
•icat  marchioni,  Odeliter  intendentes,  ita  efflcaciter 
ei  coQ&iiiam  et  auxilium  impendatis,  quod  nobis 
et  sibi  merito  debeat  esse  gratum,  vestraque  fides 
atqae  prudentia  inde  valeat  commendari.  Vos  de- 
niqua,  fratres  episoopi,  et  filii  abbates,  supervobit 
ipsis  ac  creditis  vobis  gregibus  taliter  vigilare  cu- 
retis,  exstirpando  vitia  et  plantando  virtutes,  ut 
in  Qovissino  districti  examinisdiecoram  tremendo 
Judtce,  qai  reddet  unicuique  secundum  operasua, 
dignam  possitia  reddere  rationem. 

Datum  Rome,  apud  Banctum  Petrum,  x  Kalend 
Junii,  pontifioatut  nostri  anno  xvii. 

CXCIII. 

Ad  populos  marchix  Anconitanae.  —  Ut  Aldrovandino 
marchioni  Estensi  $t  Anconitano  morigeri  sint  ei 
obsequenies. 

(Anno  iZA.  Rome,  ap.  S.  Petrum,  Maii  23.) 

[Ibid.,229,] 

Innocbntius  episcopus ,  servus  tervorum  Dei, 
universis  per  Anconitanam  Q:arcbiam  constitutis, 
spiritum  con&ilii  sanioris, 

Gum  reprobut  Otto,  et  prinoipales  fautores  ip- 
sins,  maxime  ilii  qui  nobis  super  patrimonio  Ec- 
clesia?8e  opponunt,  excommunicationis  sint  vinculo 
innodati,  omnibus  a  fidelitate  quam  ipsi  Ottoni 
pneetiterant,  absolutis,  ac  divinum  judicium  jam 
sil  in  eumdem  Ottonem  et  ipsius  complices  mani- 
festum  :  miramur  quosdam  vestrum  adeo  esseim- 
providoa  futurorum,  ut  adbuc  etiam  eidem  Ottoni 
et  fautoribus  ejus,  oontra  claves  ficolesiffi  existen- 
tibua  obcttcatis,  non  metuant  adberere.  Cum  igitur 
dilectua  filius,  nobilis  vir  Al.  Marcbio  Estensis  de 
nostro  consilio  et  mandato  marchiam  Anconita- 
nam  intrarit,  ut  eam  revocet  ad  Eoclesiae  Romanae 
dominium,  el  teneat  pro  eadem  :  universitati  ve- 
str»  prssentium  auctoritate  preBoipiendo  manda- 
mus,  quatenus  a  sequela  dioti  Ottonis,  suorumque 
faotorum,  penitus  discedentes,  ac  redeuntes  ad  Ro- 
roanam  Ecciesiam  matrem  vestram,  eidem  mar- 
ehioni  ob  reverentiam  apostolicffi  sedis  et  nostram 
adbereatis  tideliter,  et  humiliter  intendatis  de  his 
qoe  ad  jus  marcbionis  pertinere  noscuntury  plena- 
rie  respondentes  eidem,  ac  ita  viriliter  ei  consilium 
et  auxilium  iropendentes,  quod  sibi  ac  nobis  cedat 
ad  gloriam  et  bonorem,  nosque,  qui  certam  fidu- 
ciam  obtinemuB,  qnod  idem  marchio  vos  ob  reve- 
rentiam  nostram  humane  ac  benigne  tractabit,  de 
votionem  vestram  et  fidem  debeamus  roerito  com- 
Daendare. 

Oatum  Roma  apud  Sanctum  Petruro,  x  Kalendas 
Junii,  pontificatus  nostri  anno  xvii. 

(85)  Vide  supra  not.  ad  epistolam  clxvii. 
iUTiOL.  CGXVn. 


A  CXCIV. 

Ad  priorem  ei  monachos  S,  Maria  de  Campis  Cor^ 
boliensis, —  Eorum  possessiones  et  privitegia  con- 
firmat, 

(Anno  1214.  LateraniMaii  29.) 

,[DouBLET,  Hist.de  Saint-Denys  en  France^  p.  54^.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 

lectis  filiis  priori  et  monachis  SancUn   Mari»  de- 

Campia  Corboliensis,  salutem  et  apostolicam  bene* 

dictionem. 

Com  a  nobis  petitur  quod  justuro  est  et  honestumf 

tam  vigor  aequitatis  quam  ordo  exigit  rationit  ut  id 

per  sollicitudinem  officii  nostri  ad  debitum  perda- 

oatur  effectum.  Quapropter,  dilectiin  Domino  filii, 

vestris  et  justis  postulationibus  grato  concurrentet 

assensu,  personas  et  monasterium  Sancte   Maris 

B  de  GampisCorboliensiSyinquodivinoeatisobaeqaio 

mancipati,  cum  omnibus  bonis  tam  ecclesiasticie 

quam  mundanis  quae  in  praesentiarum  rationabiliter 

possidetis  aut  in  futurum  justis   modis  prestante 

Domino  poteritis  adipisci,   sub  B.  Petri  et  noatra 

protectione  suscipimus.  Specialiter  autem  decimam 

lociqui  dicitur  Desplanis,  terraSf  vineas,   nemora 

et  alia  vestra  bona  sicut  ea  omnia  juste   ac  pacl- 

fice  possidetis,  vobis  et  per  vos  vestro  monasterio 

auctoritate  apostolica  confirmamus.  Nulli  ergoom- 

nino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  prote- 

ctionis  et  confirmationis  infringere  vel  ei  aasu  te« 

metario  contraire :  si  quis  autem  boc  attentare  pr«« 

sumpserit,  eto 

Datum  Later.,  iv  Kal.  Junii,  Pontifioii  nostri  anno 

p  XVII. 

C  CXCV. 

Ad  abbaiem  (85)  Ctuniaeensem.—  Ui  non  obsiantihm 
appettattonibus  amonachissuis,absquejure,  inier» 
positis,  eorum  excessus  castigare  possil. 

(Anno  1214.  Viterbii,  Jun.  23.) 

[Bullamhanoedimusad  fidemapographi,quod,  ex 
archivio  monasterii  Cluniacensis  fideliter  trant- 
scriptum,  in  chartopbylacio  nostro  reponi  eura*. 
vit  D.  Lambert  deBarive,  qui  ad  calcem  apogra- 
phi  hanc  notam  affixit :  «  Vidimus^  sous  les  aceaaz 
du  Juge  de  la  Gonr  de  Cluny  et  de  celle  de  TAr- 
ohidiacre  du  m^roelieu,  d^fivr^s  et  sijrn^e  par  J. 
Rocbi  et  de  la  Pelote,  Notaires-Jur^s  desditet 
Cours,  le  19  Octobre  1428,  d'une  Bulle  d*Inno- 
cent  Ili,  donn6e  h  Viterbe  le  9  des  Kalendes  de 
Juillet»  Tan  dix-septidme  de  son  pontificat,  ce  qai 
revient  h  rann6e  4214,  portant  que  TAbb^  da 
Cluny  aura  le  droit  de  correction  aur  les  reli- 
D  gieux,  nonol)stant  leur  appel  au  saint  Si6ge,  et 
ce,  tant  k  cause  dcb  fautes  et  scandales  qu*ilt 
pourraieot  comroettre,  qu*&  T^gard  de  la  faoolt^ 
de  les  puoir,  par  la  pnvation  de  leurs  priear6t 
etc,  parchemin  scell^  de  deux  sceaux. 

Nos  Judex  Curix  Cluniacensis^  ei  nos  Archidin- 
conusejtudem  loci^  noium  facimus  univertis  prte-- 
senfes  liiieras  inspeciuris,  quod  nos  vidimus^  tegi' 
mus,  ac  de  verbo  ad  verbum,  per  nolarios  iuratm 
nostros  infra  scripios,  legi  et  coltalionari  lecimus 
qua^dam  titteras  aposiolicas  feticis  recardationis 
domini  Innocentii  Papx  ieriii^  cum  fUis  de  serico 
crocei  ruheique  cotorvm,  more  Romanx  Eccte$ix 
butlatas,  sanas  ei  integrat,  non  vieiaias,  non  ron- 


-.  ■'» 


^ 


AD  INNOCBNTII  III  RBGBSTA 


236 


cellataSf  nun  ahrasas,  non  aboUias,  nec    in   aliqua  f^  lutis,  dilectam  fllium  nobilem  virum  Al.  ADConita* 


iut  T^arie  suspectas,  verum  prorsus  omni  vilto  ei 
susptcione  carentes,  formam  qux  seguiiw  conti- 
nenies. 

In  cujus  visionis  tesiimonium,  cum  nobis  cofistet 
de  prsemissis^  per  jidelem  relulionem  infra  scripto- 
rum  Notariorum  Curiarum  nosiiarum  Juratorum^ 
guibus  in  his  credimus,  et  fidem  plenariam  adhi- 
oemus,  facta  prius  ditigenli  coltatione^  per  ipsos 
de  prxsenti  transumpto  seu  exemplari  ad  Litteras 
originates  superius  transcripias,  sigilla  nostra  Lit- 
teris  prxsentibus  duximus  apponenda,  Datum  quo* 
aue  ad  Visionem  hujusmodiy  die  xix  mensis  OctO' 
hriSf  anno  Domino  1428. 

CQllalio  fit  per  nos  Notarios  infra  scnptos  de 
Dictis  Litteris  originalibus  ad  prxsens  transcriptum, 
seu  Vidimus,  signis  nostris  manuatibus  sequenti' 
hus^tesiibuSyanno  et  diequibus  supra-  Sign^,  Jean 
Bochi,  et  J.  de  la  Pelote,  avec  parapbe.  ■  Br^- 
QUiQNY  ibid.,  p.  1155.] 


Innogentius  episcopus,  servus  servorura  Dei,  di- 
leoto  fiiio  CluDiaceDsi  abbati,  salutem  et  apostoli- 
oam  bcDedictionem. 

Tua  Dobis  devotio  bumiliter  supplicavit,  ut,  cum 
ez  appellatioDibusmooachorumtuiordiDis,  disseD- 
siones,  et  scandala  gravia,  etdissolutionesplurimae 
snpe  proveniant,  eo  quod  frustratorie  quidam  ap- 
pellant,  ne  ipsis  prioratus  quos  dilapidantauferan- 
tur,  vel  ipsorum  puniantur  excessus,  dignaremur 
misericorditer  indulgere,  ne  quis  monachustui  or- 
diois  a  te  Taleat  taliterappellare.  Cum  igitur  appei- 
lationis  remedium  fuerit  inventum,  non  ad  subter- 
fugium  malignantium,  sed  ad  prsesidium  innocen- 
tium,  devotioni  tu»  prxsentium  auctoritate  conce- 
dimus,  ut,  hujusmodi  appellationibus  non  obstan-  ^ 
tibus,  in  delinquentes  monachos  correctionis  offi- 
oium  exsequaris.  Nulli  ergo  omnino  hominum  11- 
ceat  hano  paginam  nostrsB  ooncessionis  infringere, 
vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  boo 
attentareprflBBumpserit,  indignationem  omnipoten- 
tis  Dei  etbeatorum  apostolorum  ejusPetriet  Pauli 
80  noverit  incursurum. 

Dalum  Viterbii,  ix  Kalendas  Julii,   pontiticatus 

nostri  anno  septimo  decimo. 

CXCVI 

Ad  populum  civitatis  Asculanx, —  Ut  Atiirovandino 
Estensi  et  Anconitanomarchioni,obedientium  prX' 
stare  amptius  non  recusent, 

(Anno  1214.  Viterbii,  Sept.  11.) 

[Ibid,] 


num  et  Estensem  marchionem  de  marchia  ipsa  in- 
vestiverimus  solemniter  per  vexillum  ;  miramur, 
nec  satis  admirari  sufflcimus  quod  vos,  nescimus 
qua  ducti  prudentia,  vei  virtute  conflsi,  confracto 
adbuc  baculo  innitenles,  redire  differtis  ad  domi- 
nationem  ipsius  Ecclesi»  matris  vestrs,  ac  mar- 
cbioni  prsdicto  lidelitatisjuramentarenititisexbi- 
bere,perredeundidifficultatem  bujusmodi  amplius 
demerentes,  quam  demerueritis  etiam  recedendoy 
cum  hoc  quidem  spontanei,  iilud  autem  videamini 
effecissecoacti.  Ideoque  universitatem  vestram  mo- 
nemus  attentius  et  bortamur,  per  apostolica  scripta 
vobis  firmiter  precipiendo  mandantes,  quatenus 
non  dubitantes  redire  ad  viam  ab  invio,  et  con- 
|v  verti  ad  dexteram  asinistra,  dicto  marcbioni,  qui 


vos  clementer  ac  benignetractabit,  fidelitatis  jura- 
menta  prestetis  ita  bilariter  et  libenter,  quod  idem 
ad  dilectionem  vestram  merito  provocetur,  et  nos 
non  Bolum  praecedentis  obliviscamur  offensa,  ve* 
rum  etiam  ad  exhibitionem  favoris  et  gratie  incite- 
mur. 

Datum  Viterbii,  iii  Idus  Septembris,  pontificatus 
nostri  anno  xvii. 

CXGVII. 

Ad  Eustachium  de  Vesn.  —  Mandat  ne  rex  Angtix 
aliquid  incommodi  patiatur ,  propter  discordiam 
jam  tandem  inter  itlum  et  barones  sopiiam. 

(Anno  1214.  Laterani,  Nov.  5.) 

[Rymer,  Foedera,  I,  126,   ex  originali  in  Turre 

London.] 

Innogentius  episcopus,  servuB  servorumDei,  di- 
lecto  fiiio  nobili  viro  fiustaobio  db  Vesci,  Balutein 
et  apostolicam  benedictionem. 

Cum  per  illius  gratiam,  qui  feoit  utraqueunom 
dibcordantes  parietes  copulans  in  se  lapide  singu- 
lari,  sit  omnino  sopita  discordia,  quae  olim  inter 
regnum  et  sacerdottum  in  Anglia  vertebatur,  occa- 
Bione  cujus  confcBderationes  et  conjurationoB  eon- 
tractffi  fuisse  dicuntur,  quia  pace  reddita  et  concor- 
dia  reformata,  cum  causa  cessare  debet  effectus, 
oomitibus,  baronibus  et  aliis  nobilibus  per  Angliam 
constitutis  dedisse  meminimus  in  mandatis,  utin 
fidelitate  cbarissimi  in  CbriBto  filii  noBtri  JoanniB 
llIustriB  regis  Anglorum  et  b»redum  ejus,  Bincero 
corleet  puro  aniroo  perseverare  deberi^nt,  taiea  se 


Innogentius    episcopus,   servus   servorum   Dei,  n  circadevotionem  ipsiuB  peromniaexbibendo,  quod 
potestati  et  populo  Bsculano,  tpiritum  consilii  sa-      tam  a  nobis  quam  ab  ipso  possunt  merilocommen- 


oioriB. 

Gum  is  qui  superbis  resistitetconfringit  cornua 
peccatoribus,  ponens  terminos  mari,  quos  Lon 
transeant  fluctus  ejus,  sed  illiiiireduDdent  in  con- 
culcationem  et  lutum,  reprobi  Ottonis  abominatus 
ingratitudinem,  et  superbiam  detestatus,  ipsum, 
qui  vos  nisus  fuit  avertere  a  fidelilate  et  devotione 
sacrosanctffi  RomanaB  Ecclesis  inatris  vestrs,  his 
etaliis  modis  reddens  nobis  pro  dilectione  odium, 
offensam  pro  gratia,  et  iiguriam  pro  honore,  sua 
virtute  prostraverit :  et  nos  vobis  a  Juramento» 
qaod  ei  dioimini  prsBtitisse,  tanquam  illioilo  abso- 


dari. 

Ut  igitor  mandatum  illud  majoris  roboriB  conse- 
quatureffectum,  nobilitati  tuie  per  apostolicascripta 
mandamuB  quatenus,  pretextu  confoederationum 
et  conjurationum  illarum  in  sollicitudine  regia  nol- 
lius  difficultatis  opponas  ob8tacuium,Ju8titiarioB  et 
alios  officialed  regis  ejusdem,  nec  per  teipsumim- 
pediens,  necpatiens,  quantum  in  te  fueril,  peralioa 
impediri,  quominus  commissa  ipsis  otficia efficaci- 
ter  exsequantur. 

Datum  Laterani,  Nonis  Novembris,  pootifioatua 
noBtri  anno  zvii. 


237 


SnPPLBMBMTUM.  —  AN.  1214. 

A 


m 


:if 


CXCVIII. 

Ad  tiicolaum  Tusculanensem  episcopum.  —  De  re- 

laxatione  inUrdicti. 

(Anno  \2\f>,  Laterani.) 

[Recueit  des  hUtoriem  de  France,  t.  XVII,  p.  713.] 

Innocbntius  epiacopas»  servns  servornm  Dei,  etc. 

Venerabilia  frater  noster  Joannes  Norwicensis 
episoopos  et  dileotus  filius  noster  Robertus  Ri- 
chardos  de  Marisoo,  archidiaconus  Northanhum- 
bria,  et  nobilesviri  Thomas  de  U undintuna  et  Adam 
nuDtii  charissimi  in  Chrtsto  filii  nostri  Joannis  re- 
gia  Anglis  illustris,  ex  una  parte ;  magister  Stepha- 
nu8  {carr,  Simon).  A.  et  6.  clerici  nuntii  venera- 
bilis  fratria  oostri  Stepbani  Cantuarieneis  archie- 
piacopi,  ez  altera  parte,  in  presentia  noslra  con- 

stitati,  asfferaere  conoorditer  et  constanter  quod,  «^  verentia  domini  pap»  meciim   essent  abbaCesCla^ 
-^.^j  j.  j?        ^?_  _.         ..       .       terciensis,  PraBmonstratentis,  et -Cfuniacensis  or- 

dinis,  et  alii  multi  religiosi,  feci  decantari  missam 

•  f  t 

solemntter  de  SanctaCruce.  Principium  sermonis 
mihi  eraty  Absit  miki  gloriari!  elc.  [Gal  vi),  caoi 
multa  hominum  millia  et  mulierum,  qu»  ad  ser^ 
monem  conveneranl,  sederent  in  prato  eztra  vil* 
laro  Frisle  [/.  Frisi»]  quae  dicitur  Bethdum,  el  aer 
satid  esset  serenus.apparuit  nubes  candida»  et  in  e« 
crux  alba  sin')  humana  imagine  ab  aquilone,  postea 
crux  alia  ad  austrum,eju8dem  coloria  elscbematii 
tertio  lux  magna  inter  illas  et  super  illas  medio 
colore  colorata,  habens  formam  humanl  corporiay 
ut  videbatur«  ad  quantitatem  hominis,  cujusnuda 
erat  forma,  caput  habens  sursum,  et  pedes  deof- 


GXGIX. 

Epistola  0,  Cotonensis  seholastici  et  sedis  emostotic^ 
legati  illustri  comiti  tfamureensi,  —  De  vards 
crueis  apmritionibus  ^  dum  erucem  prmdicaret. 
deque  muuitudine  crucesignatorum  in  provincia 
Coloniensi, 

(Anno  1214.) 

[Marten.  Ampl.  Collect.^  1, 4115,  ex  ms.  S.  Lau* 

rentii  Leodiensis.] 

Illostri  comiti  Namurcensi  et  nobili  oxori  ejoa, 
0.  Coioniensis  scbolasticus  (87),  apostolica  8ed& 
legatus,  salutem  prnsentem  et  futuram. 

Cum  essem  juxta  occanum  in  fine  provinciiB 
Coloniensis,  in  dioecesi  MonasteriensF,  feria  8|Bx^ 
ante  Pentecosten,  anno  gratia  1214  (88),  ei  pro 


pro  rvitando  grandi  rerum  dispendio  et  gravi  peri- 
cnio  «nimarum,  expediret  quamplurimum  tam 
regno  quam  sacerdotio,  ut  sine  dilatione  reUxetur 
Bententia  ioterdicti.  Unde,  nos,  pro  affectu  paterno 
solliciti,  intereos  ad  [omniumj  salutem  et  utilita- 
tem,  super  his  qu»  pacis  sunt cum  illis  tractavimus 
diligenter^et  tandemyipsis  acquie8centibus,formam 
iaveoimus  et  statuimus  infra  prascriptam.  Sane 
prcdictua  rex  tantam  pecuniam  arcbiepiscopo  Can- 
tuariensiy  Londinensi  et  Elyensi  episcopiSyVel  aliia 
qoos  ad  hoo  assignare  voluerint,  faciat  assignari, 
computatis  his  qu»  idem  rex  nosciturpersolvisse, 
quod  summam  impleatquadraginta  millia  marcba- 
rum.  Quibus  solutis  et  cautione  prsslita  inrerius 
adnotata  protinus  sublato  cujuslibet  appellatioois 


aum,  caput  inclinatum  ad  bumerum  et  braohia  non 


etconditionis  (/.  contradictionis)obAtacuio,  relaxes  C  in  directum  extensa,  sed  sur8umelevata;claviper 


sententiam  interdicti,  ao  deinde  singulis  annis  duo- 
decim  millia  marcharum  in  duobus  terminis,  in 
eoipmemoratione  videlicet  Omnium  Sanctorum  sex 
millia  marcharum,  et  totidem  in  festo  Dominicse 
Ascenaionis,  apod  Ecclesiam  Sancti  Pauli  Londi- 
nenBis  eiadem  faciat  exhiberi,  donec  tota  summa 
fnerit  per8o)ata.Ad  hoc  fideliterexsequendnm  obli- 
gabit  scipsum  ipaa  rex  per  proprium  juramentum 
et  per  litteras  patantes  sigillo  suo  munitas,  nec  non 
per  fidejussionero  Wlntoniensis  etNorwicensisepi* 
icoporum^Cestrensia  et  Wintoniensis  et  Willelmi 
MariBcalli  comitum,ita  quod  tam  hffiredes  ipsius  re- 
gi8,  quam  pucoessores  eorum  tenebuntur  astricti. 
Ouocirca  per  apostolica  tibi   scripta  prscipiendo 


manus  et  pedes  visibiliter  apparebanteoschemate 
quo  apparct  in  ecclesia  ab  artifice  parata.  Et  com 
multi  ad  crucem  recipiendam  accurrerent,  milea 
quidam  qui  ante  crucem  r^cusaverat  acoipere,  tom 
una  cruce  visa,  statim  crucem  accepit.  Quidam 
de  incolis  terrae,  hocviso,  velociterad  meoarrebai. 
dicens  :  Nunc  Terra  Sancta  recuperata  est,  quaal 
prophetica  cerlitudine  prsteritum  ponens  pro  fd- 
turo.  Puella  quaBdam  dives  xi  annorom  adoratura 
surrexil :  sed  compulsa  eedere  a  turba,  demonsfra- 
vit  matri  su»  et  avias,  et  muUis  circumsedentiboSf 
qui  multa  veneratione  sursum  aspiciehtes  adora- 
bant,  quaiiidiu  signum  apparebat.  Durabat  bao 
visio  per  spatiuro  competentis  missae  circa  horam 


mandamu8,quatenu8  8ecundumformampr8Bscrip-  n  lertiam.  Hoc  miraculum  plures  qoam  centom  Vi- 

tam  procedere  non  postpona8,nisi  de  mera  et  libera      derunt.  Procodente  tempore,  in  alia  statione  ejos- 

volontate  partes  aliter  duxerint  componendum.  dem  terrae  apparuit  crux  sine  forma  humani   oor- 

Datum  Laterani....  (86)  poris,  faabens  colorem  iris  non  contra solem,  quam 


(86)  Non  exstanteslitterainRegistroInnocentii 
nee  iater  acta  Th.  Rymer. 

(87)  Oliverius  scholaslicus  Coloniensis,  vir  admo- 
duni  pius,  et  facundus,  qui  summi  pontificis  aucto- 
ritate  crucem  in  Frisia,  Brabantia,  Fiandria,  vici- 
nisque  provinciis  magno  oum  fructu,  unacuro  Ar- 
noloo  discipulo  pnedicavit,  cujusexstat  apudBon- 
gartium  epistola  ad  Engelbertum  Coloniensem  ar- 
ebiepiscopom,  De  expugnatione  Damiatss,  De  quo 
Gcaarios  Heisterbaoensis  et  Albertus  Stadepai^. 


(88)  Ad  hunc  annum  refert  Odoricus  Rainal^.uj 
ex  Petro  Vallisarnensi  Hisiorise  suae  capite  sexajge- 
eimo,  abbalem  BonnflB-Vallis  Cisterciensis  bfdidfi 
dum  in  Buthenensi  diaecesi  prse  foribus  ecctesise^ 
quod  toci  angustiss  multidinem  non  eapereni^  p«- 
pulum  adcrucesignatx  militiss  ad  seribendum  nomin^ 
pro  concione  araenlizelo imflammnret ; subifo  ijidkn^ 
tibus  cunclis,  apparuisse  erucerh  ih  aere^  ques  versii^ 
part^  Tolosanas  tendere  videbatur. 


239 


AD  mifOCBNTII  III  RBGB8TA 


240 


vidit  abbas  de  ValU  ($9)  8ancti  Petri  et  monacbus  A 
ejus  et  plures  de  populo,  quam  Betbdum.  Deinde 
in  alia  statione  iudie  Saocti  Bonifacii  apud  portum 
Friaiffi,  qui  Docbum  nominalur,  ubi  beatus  Boni- 
faciuB  martyrio  fuit  coronatus,  apparuit  crux  ma- 
gna,  qui  eramus  in  statione  Aprilis  plus  quam 
deoem,  miilia,  ut  creditur.  Albi  coioris  erat  orux, 
quffi  paulatim  movebatur  in  aere,  ac  si  traberetur 
per  funiculum,  quasi  iter  demonstraret  peregrinis 
navigaturis  ad  terram  promissionis,  inter  Buropam 
et  Africam.  In  gente  autem  illa  in  qua  bso  conti- 
gerunt,  computantur  quinquagintamillia  signato- 
rnm,octo  miliia  scutariorum  et  milleloricatorum. 
dciatis  autem  tot  naves  prsparari  ad  expeditionem 
Jesu  Ghristi,  quod  credimus  de  sola  provincia  Go- 
loniensi  amplius  quam  trecentas  naves  onerarias  -. 
profeoturas,  replendas  viris  bellaturidus,  armis  et 
victualibus,  ao  instrumentis  bellicis.  Hsc  autem 
Bcripsimus  vobisquooiam  ad  militiam  Jesu  Gbristi 
vobis  salubriter  et  Terr®  8anctffi,  ut  speramuSy 
utiliter  signati  estis,  obnize  rogantes  ut  cruce- 
signatis  propitii  silis,  et  judicibus  quos  apud  Na- 
muroum  constiluimus  favorabiles.  Valete. 

GG. 
Philippi  II  siabilimentum  erucesignatorum, 

(Anno  1214.) 
[D  d*AcBERY,  Spicileq,  ed.  in  fol..  111,  577.) 

Noveritis  quod  nos  perdilectosetfideles  nostros 
Petrum  Parisiensem  et  Guarinum  Sylvanectensem 
episcopos,  ez  assensu  domini  legati  fecimus  dili- 
genter  inquiri,  quaiiter  sancta  Bcclesia  consuevit 
defendere  crucesignatos,  et  ipsorum  orucesignato-  C 
rum  libertates;  quifactaioquisitione,probonopaci8 
iiiter  regnum  et  sacerdotium,  usque  ad  iostana 
concilium  Romanum  ista  volunt  observari. 

Nullus  crucesignatus  burgensis  vel  rusticus,  sive 
mercator  fuerit  sive  non,  primo  anno  quo  crucem 
as8ump8it,taIlietur,nisitaUiaprius  fuerit  imposita 
quam  crucem  assumeret ;  et  si  primo  anoo  imposita 
fuerit,  immuniseritsecundoannOynisialiquidacci- 
piatur  pro  ezercitu.  Tunc  autem  talliam  esse  im- 
positam  intelligimus,  quando  denuntiatum  est  ali- 
cui,  vel  domui  suae  quantum  debeat  solvere,  vel 
ponere  in  tallia.Quia  vero  constat  de  consuetudine 
bactenus  obtenta  in  regno  Franciffi,  quod  cruce- 
signati  debeant  ezercitum,  nisi  per  speciale  privi- 
legium  domini  regis  sint  ezempti,  dicimus  quod  in  q 
ezercitum  quilibet  crucesignatus  de  supra  dictis 
ire  teneiur,  sive  ante  citationem,  sive  post  cruce- 
signetur,  si  tamen  debeatezercitum,  et  si  rez  vide- 
rit  ezpedire  quod  villa  mittat  in  ezercitum,  ser- 
vientes  potius  quam  illi  qui  sunt  de  villa,vadant; 
poterit  rez  accipere  pro  ezeroitu  de  cruoesignatis 
competenter,  sed  habebunt  de  cffitero  electionem 
cruoesignati  eundi  in  exercitum  si  voluerint,  vel 
ponendi  portionem  suam  in  prisia  pro  redemptione 
ezercitus  faota ;  et  si  gravati  fuerint  de  prisia,  ad 


diGBcesanum  episcopum,  vel  ejus  officialem  habe- 
bunt  recursum  ;  si  vero  crucesignatus  habeatpos- 
sessiones  qus  debeanttalliam,  reddet  talliam  acsi 
non  esset  cruceaignatus  ;  et  si  neget  possessiones 
debere  talliam,  probetur  coram  dicecesano  episcopo 
vel  ejus  officiali.  De  crucesignatis  manentibus  in 
oommuniis  dioimus,  quod  si  a  communia  aliquid 
accipiant  propter  ezercitum  regis,  vel  clausuram 
villffi,  vel  defensiooem  villffi  ab  inimicis  obsess», 
vel  communiffi  debitum  facturo  et  juratum  reddi 
antequam  crucem  assumerent,  partem  suam  po- 
nent  in  prisia  sicut  et  alii  non  crucesignati.  De 
debito  vero  contracto  a  communia  post  crucis  as- 
sumptionem,  immunis  erit  in  peregrinaiione.  Si 
baillivi  domini  regis  aliquem  crucesignatum  depro- 
henderint  ad  presens  forefactum,  pro  quo  debeat 
membrismutilariyVelvitamamitteresecundumcon- 
suetudinem  curiffi  sfficularis,  ecclesia  non  defendet 
eum  vel  res  ejus  ;  in  aliis  autem  levioribos  et  mi- 
noribus  forefactis,  pro  quibus  non  debeat  membria 
mutilari,  vel  vitam  amittere,  non  debet  Baillivua 
corpus  crucesignati  vel  res  ejus  capere,  vel  captum 
detinere,  quin  reddat  absolute  ipsum  et  res  suas 
Ecclesiffi  requirenti  pro  jure  faciendo.  8i  autemin 
foro  Ecclesiffi  convictus  fuerit  de  tali  forefacto,  pro 
quo  dedeat  juzta  judicium  sfficularium  consuetudi- 
nem  membris  mutilari,  vel  vitam  amittere^Eoclesia 
nec  ipsum  nec  res  ejus  amplius  defendet ;  de  aliis 
convictus  in  foro  Ecclesiffi,  secundum  consnetudi- 
nem  ville  emendet  laeso.  Quod  si  dominus  rez  all- 
cui  burgOy  vel  civitati,  vel  castello  concesserit  im- 
munitatem  ezcercitus,  si  petat  rez  aliquid  de  eiapro 
ezercitu,  crucesignati  primo  anno  nibil  ponent« 

De  feodis  autem  et  censivis  respondeat  crucesi- 
gnatus  coram  domino  feodi  vel  censivffi,  el  si  gra- 
vati  fuerint,  recurrant  ad  episcopum  vel  ejus  offi- 
cialem.8iverocrucesignatusconveniatquemcunque 
Ghristianum  super  debito  vel  mobili,  vel  injuria 
corporali  sibi  illata,  vel  conveniatur  a  Gbristiaois 
su  per  prffimissis,  electionem  habet  conveniendi  eum 
8ub  judice  sfficulari  vel  ecclesiaatico,  sab  quo  ma- 
luerit.  NuUus  cruoesignatus  tenetur  respondere  in 
foro  sfficulari,  sed  in  ecclesiastico,  ezceptis  feodia 
et  censivis,  de  quibus  litigabunt  coram  dominis 
feodorum  et  censivarum;  de  possessione  quam  pa- 
ciGce  tenuerunt  per  diem  et  annum,  doneo  perfeoe- 
rint  peregrinationem  observentur  prsdicta.  Si  au- 
tem  super  negotio  crucesignatorum  aliquffi  nov« 
dubitationes  emerserint,  ad  duos  prffidictos  episoo- 
pos  recurratur. 

Ista  pro  bono  pacis  per  totum  domanium  domini 
regis  de  crucesignatis  pro  terra  Hierosolymitaoa 
usque  ad  concilium  volumus  observari;  salvisjure 
et  consuetudinibus  sanotffi  EcclesiaB,  et  similiter 
salvis  jure  et  consuetudinibus  regni  Franciffi,  et 
auctoritate  Sanctffi  Romanae  Ecclesiffi  per  omnia 
salva. 


(89)  Vallis  S.  Petri  est  insigne  monasterium  ordi-      oiter  horis  a  Banna  civitate  distans,  vulgo  B{«f«r- 
nis  Gisterciensis  in  dioBcesi  Coloniensi,  duabus  cir-      bach. 


241 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1215. 


242 


Uo. 


Actnm  ParisiDS,  anno  Domini  1214,  mense  Mar-  A 


CCII. 


CCI. 


Ad  abbaiem  et  eanvenium  S.  Dionysii.  Omnibus  gui 
ad  B.  Dionysii  reliquias  venerandas  devoti  canve- 
nerint,  quadraginla  dies  de  injunctis  sibi  pcRni- 
teniiis  relaxal, 

(Anno  1215.  Laterani,  Jan.  4.) 

[DouBLET,  Hist.  de  SaintDenySy  p.  544.] 

iTiNocKiinus  episcopusy  servus  sevorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  abbati  et  convenini  Sancli  Dionyeii  Pa- 
hsienflis,  aalutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Utrum  gloriosuB  martjr  et  pontifez  Dionysius, 
cujos  venerabile  corpus  in  vestra  requiescit  Eccle- 


Ad  Giroldum  abbatem  (9P)  et  conventum  Cluniacen- 
sem.  —  Jus  indulget  eligendi  et  instittiendi  prio* 
remin  monasterio  Charitatis  (91). 

(Anno  1215.  Laterani,  Febr.  3.) 

[Ez  Arcbivio  monasterii  Cluniacencis.  Brbq.  ibid.] 

Auditis  et  intellictis  quae  a  te,  dilecte  fili  abbas, 
pro  monasterio  tuo  ex  parte  una  et  monachis  de 
Cbaritate  ex  altera,  super  electione  ao  institutione 
prioris  fuere  proposita  coram  nobis,  de  fratrum 
nostrorum  consilio,ju8eligendi  etiDstitueDdiprio-. 
rem  in  monasteriodeCharitate.tibi  et  tuis  succes- 
soribus  adjudicantes,  super  hoc  alteri  parti  perpe- 
tuum  duzimus  silentium  imponendum^maDdantes 
ut  abbas  Cluniacensis,  super  institutione  prioris, 


•ia,  sit  iile  censendus  qui  areopagita  vocatur  ab  n  cum  mooachis   utriusque   monasterii   maturioris 


apostolo  Paulo  conversus,  diversae  sunt  sententiie 
divertorum.  Quidam  namque  fatentur  Diouysium 
Areopagitam  in  Gr»cia  f uisse  mortuu  m  et  sepul  tu  m, 
aliumque  Dionysium  ezstitisse  qui  fidem  Christi 
Fraacorum  populis  prsdicavit.  Alii  vero  asserunt 
iilum  postmortem  beati  Pauli  veoisseRomam  eta 
■ancto  Clemente  papa  in  Galiiam  destinatum  : 
tliumque  fuisse  qui  mortuus  est  in  GrsBcia  et  se- 
paltu8:utrumque  tamen  egregium  in  opere  ac  ser- 
mone  prasclarum.  Noa  autem  neutri  volentes  pre- 
jadicare  sententiaB,  sed  vestrum  cupientes  mona- 
fteriam  honorare  (quod  immediate  ad  Romanam 
ipectat  Eccleeiam)  sacrum  beati  Dionysii  pignus, 
qood  bona  memorifi  P.  tituli  Sanoti  Marcelli  pre- 


flBtatis  ac  sanioris  consilii,  prudenter  deliberet,et  de 
ipsorum  consilio  illum  instituat  quem  secundum 
instituta  rcgularia  videant  praeferendum ;  ita  tamen 
quod  ez  hoo  nulla  immineat  Clunianensi  abbati 
necessitas  quin  saniori  consilio  acquiescut.  Nulli 
ergo  omnino  homJDum  liceat  hano  paginam  nostra 
difflnitionis  iafringere,  vel  ei  ausu  temerario  con- 
traire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  prflpsumpserit, 
indignatiooem  omnipoteDtis  Dei  et  beatorum  apo- 
stolorum  ejus,  Petri  et  Pauli,  se  noverit  incursu- 
rum. 

Datum  Laterani,  iii  Nonas  Februarii,  pontifica* 
tus  nostri  anno  octavo  decimo. 

CCIII. 


•byter  cardinalis,  tunc  apostolicae  sedis  legatus,  de  ....  .      . 

6r»ciatalitin  Urbem,vobis  per  diJectos  GliosHai-  C  ^^  Magnardinum  fmolensem  episcopum ^  Imolensu 
^    wi.       *.    ^      "*•  «« o  pc  voxiat  Ecclestx  prtvilegta  connrmat. 

mencum  pnorem  et  quosdam  alios  nuntios  Mona-  .    .  .    „  . 

*^  ^  (Anno  1215.  Lateram,  Febr.  5.) 

[Ughelli,  Italia  sacra,  II,  633,  ez  autograpbo.] 

iNNOCfiNTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  Magnardino  Imolensi  episoopo.  ejua* 
que  successoribus  canonice  substituendis,  etc. 

IneminentiapostolicfiBsedisspecuIalicetiromeri- 
ti,  disponeote  Domino,  constituti/  fratres  nostros 
episcopos  tam  propinquos,  quara  longe  positos 
fraterna  debemus  charitate  diligere,  et  Ecclesiis 
sibi  a  Deo  commisdis  pastorali  sollicitudiue  pro- 
videre.  Eapropter,  veuerabilis  Id  Christo  frater 
MagDardine,  tuis  justis  postulatiouibus  clementer 
anouimus,  etad  ezemplar  feliois  rccordationis  Eu- 


iterii  vestri  ad  generalem  concilium  destinatos, 
devote  dirigimus,  ut  cum  utrasque  reliquias  habue- 
ritit*  nulladecaeteroremaneat  dubitatio,  quia  sacreB 
beati  Dionysii  Areopagita  reliqui®  apud  vestrum 
Monasterium  habeantur.  Vos  igitur  eas  reverenter 
io8cipite,hano  nobi»  vioissitudinem  rependentes  ut 
io  orationibus  vestris  specialis  semper  ad  Deum 
eommemoratio  nostri  fiat,et  secundum  oblationem 
eorumdumnuntiorum  vestrorum  anoiversariaobi- 
tas  nostri  memoria  in  eodem  monasterio  solemoi- 
ter  celebretur.  Oninibus  autem  qui  ad  has  sacras 
reliqaias  venerandas  devole  conveneriot  quadra- 
gintadiea  de  injunctis  sibi  poenitentiis  auctoritate 


apostolica  relazamus.NulU  ergo  omninohominum  Q  genii  et   Alezandri,    prsdecessorum    nostrorum, 


Iiceat  hanc  paginam  noatr»  concessionis  et  remis- 
eionis  infringere.  Siquis  autem  hooattentare  prae- 
lampeerit,  indignationem  omnipotentisDei  etbea- 
tomm  Petri  et  Pauli  apoetolorum  ejus,  se  noverit 
iacnraurnm. 

Datam  Lateraoi,  ii  Qlonas  Januarii,  pontiflcatus 
Dostri  anno  zvm. 


Romanorum  pontificum,  Imolensem  Ecclesiam, 
cui  l)eo  auctore  praeesse  dignosceris,  sub  B.  Petri 
et  nostra  protectiooe  suscipimus,  et  prssentis 
gcripti  privilegio  communimus,statuente8  ut  quas- 
cunque  possessiones,  quascunque  bona  eadem  Ec- 
clesia  in  prsseniiarumjuste  etcanonice  possidet, 
aut  in  futurum  concessione  pontificnm,  largitione 


(90)  Geroldns  seu  Geraudus,  nost  Guillelmum  II 
(de  qao  egimusio  not.  ad  epistolam  clzzvii),  supra, 
ez  abbate  MoIismensi,in  Cluniacensem  uoa  omniom 
voce  aflsumptus  est,  anno  1215,  posl  Pascba,  vel, 
ot  inquiant  Sammarthani,  ipso  die  quo  Guillelmus 


administrationem   dimisit.   Anno  1220  tactus  fuit 
episcopus  Valentinus,  postea  patriarcha  Hierosoly- 
mitanus.  Nov.  Gall.  Christ.  tom.  IV,  col.  1145 
(91)  Confer.  not.  ad  epistolam  clzzvii,  supra. 


2^3  AD  ISSOCBNTII  III  RBGBSTA  244 

r6gum,vel  principum,  oblatione  fldelium,9eu  aliis  \  quatuoralios  rando8,et  inipBaclvilateTholoneum. 
jistid  roodis,  praatante  Domino  poterit  adipisci,      et  publicae  functionea. 


firma  tibi  tuisque  succeeBoribus  etillabatapenna- 
neant;  in  quibushsc  propriisduzimusexprimenda 
vocabulis  : 

Abbatias  S.  Marie  io  Regula^  ^.^Donati,  S.  Ma- 
ri8B  in  Diacona,  8.  Apostoli  in  GioLBtro  Imo)s,S.  Petri 
in  Cala,  et  S.  Joannis  in  Senno ;  xenodochium  8. 
Vitalis  ;  ih  ipsa  civitate,  plebem  S.  Laurentii,et  in 
ea  tibi  et  canonicie  tnis  mediatatem  omnium  be- 
heficioram  de  tota  parochia  ipsius  provenientium 
th  decimis,  primitiis,  obliBLtionibuB  et  testamentie. 
Ih  castris  Imole  plebem  S.  Mariae  oum  capella 
8.  Theodori,  et  C89teris  capellis  ad  eadem  perti- 
hentibus;  plebem  S.  Qerminiani  cum  capelliB  suis, 
plebem  S.  Andree,  et  capellam  8.  Pauli  in  castro  n 
Albori ;  hospitale  S.  Jacobi  in  Sillero,  plebem  S. 
Marie  in  Guipsb,  cum  capellis  suis  de  masBa,  et 
aliis  suis  capellis ;  oapellam  Saxilionis,  deoimatio- 
nbm  novalium  in  silva  de  Pacto  infra  fines  tui  epi- 
Bcopatus ;  plebem  8.  Maride  in  Tausiniano,  S.Mariae 
ih  Timberiaco,  S.  Martini  in  Golina,  S.  Angeli  in 
Gampiano  cum  oapellis  ad  easdem  pertinentibus : 
plebem  8.  Stephani  in  Barbiano,  cum  capella  in 
caatro  Cunii,  et  cffiteria  oapelliB  suis;  plebes  B.  Ma- 
He  in  centum  Licinia,  S.  Patritii,  etS.  ApoliinariB 
cum  capellis  ad  eas  pertinentibus  ;  ecclesiam  S. 
Anastiisii  in  Morediano,  Plebes  8.  Prosperi,  et 
8.  Mariae  in  Solustra,  cum  capellis  earum,  totum 
territorium,  et  curtem  Sancti  Gassiani ;  castrum, 
et  cartem  Taularie,  oastrum  el  curtem  Aquavive, 


, ^ ,  „ 

et  Mastsam  Boioniani,  Massam  prata,  Massamcam-  ^  card. 


Decernimusergo  et  nuUi  omnino  hominum  liceat 
prffifatam  Ecclesiam  temere  perturbare,  aut  ^'ub 
possessiones  auferre,  vel  ablatas  retinere,  minuere, 
seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  sed  omnia 
integra  conserventur  eorum,  pro  quorum  guberna- 
tione,ac  suBtentione  coocessa  sunt,  usibus  omni- 
modis  profulura^salvaBediB  apostolics  auctoritate. 
Si  qua  igitur  in  futurum  eoclesiastica  sfficularisve 
persoba,  hanc  nostrfficonBtitutionis  paginam  sciens, 
eontra  eam  temere  venire  tentaverit,  secundo,  tcr- 
tiove  commonita  nisi  reatum  Buum  congrua  satis- 
factione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui  di- 
gnitate  oareat  reamque  se  divino  Judicio  existere 
de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  BacratisBi- 
mo  corpore  ac  sanguine  Dei,  et  Domini  Redempto- 
ris  nostri  Jesu  Christi  aliena  flat,  atquein  extremo 
examine  districts  ultioni  subjaoeat.Cunctis  antem 
eidem  loco  suaJuraservantibusBit  pax  Domini  no- 
striJesu  GhriBti,quatenu8  et  hicfrutum  bonffi  actio- 
nis  percipiant,  etapud  districtum  Judicem  premia 
ffitern»  pacis  inveniant.  Amen,  amen. 

Ego  Innocentius  Gatholicffi   JSccIesiffi  episoopaB, 
etc. 

Ego  Nicolaus  Tusculanas  episc. 

Ego  Guido  PrffinestinusepiBcopna. 

Ego  Hugo  Ostiensis  episc. 

Ego  Benedictus  PortuensiB  et  S.  Rufina  episo. 

Ego  PelagioB  Albanensis  episo. 

Ego  GyntiuB  tit.  8.  Laurentii  in  Lucina  presb. 


pnm,  castrum  et  cartem,  oaput  silicum,  et  portum 
cam  paludibuB,  aquaruqi  decursibus,  et  piscariis 
aiiiB,  portum  Pelredul(i,Racharetam  Runci,  Libam 
lerlrariam,  villam  Zucharini,  castrum  novum  Fa- 
Driaci,  cum  sexdecim  mansiB  castrum  Ragnarin, 
eum  tota  curte,  et  omnibus  appendiis;  Massam 
Adello,  Massam  Sogoranam,  Massam  Medaxanam, 
ilaBsam  Aiiretam,  fundum  Peculini,  castrum  Imo- 
iffi,  MaBsam  Plasignani,  MHSsam  Valeriam,Massam 
Corhazani,  castrum  Galisterne,  castrum  Tonarelli, 
ourtem  8.  Martini  in  Saxo,  fundum  Sastilium, 
^undum  Nunculium,  qui  dicitur  Gasula,  curtem 
yallia  Salve  castrum,  et  curtem  Montis  alti,  Mas- 
sam.   8.    Ambrosii,   castrum   Gauderoncho,  cum 


Ego  Gentius  68.  Joannis  et  P^hli  presb.  card.  tit. 
pancratii. 

Bgo  Leo  tit.  S.  Crucis  in  Jerusalem  presb.  oard. 

Ego  PetruB  S.  Prudentianffi  tit.  Pastoris  presb. 
card. 

Bgo  Gualla  S.  Martini  presb.  card.  tit.  Equitn. 

Ego  StephanuB  BaBiIicffi  II  Apost.  presb.  card. 

EgoGuidoS.Nicolaii  in  CarcereTulIianodiac.card. 

Ego  Gregorius  S.  Theodort  diac.  card. 

Ega  OctavianusSS.  Sergii  et  Bacchi  diac.  card. 

Ego  Joannes  SS.  Cosmffi  et  Damidini  diac.  eard. 

Ego  Petrus  S.  Mariae  in  Aquiro  diac.  card. 

Datum  Later.  per  manum  Thome  S.  R.  E.  dia- 
coni  et  notarii,  Neapolitan.  electi,  Non  Februarii, 


burte  Runci,  et  Boccffi,  curtem  Maceratam,  villam  q  indict.  viii,  incarnat.  Dominioffi  anno  1245,  pontifi- 

bbrbedulum,  castrum,  et  curtem  Petrellam,  mon- 

iem  S.  Marie  in  uuipao  cum  appendiciis  suis,  ca* 

'8tram,et  curtem  Corbariam,  castrum   et  curtem 

Foatis  tllicis,  castrum  et  curlem  Tausinanumca- 

9trum  'casale,  curtem   publicam,  castrum  et  cur- 

tem  Liharii,  castrum  et  curtem  Podioli,  montem  S. 

Andreffi  cum  appendiciis  Buis,  curtem  Dutiffi,cum 

appendiciis  buib,  castrum,et  curtem  Lavatoriam, 

M'fi8iam  Lflani,  MasBam  Arsizii,  MaBsam  Galisani, 

in  carte  Vitriani,  fundum  qai  dicitur  Gapriana,  et 


catus  vero  D.  Innocentii  papffilll  anno  xvin. 

Ego  Andreas,  qui  supra  auscuitavi,  et  subBcri- 

psi,  etc. 

CGIV. 

Ad  abbatem  (92),  et  convenlum  S.  Bertini,  —  Con- 
firmat  eis  quasdam  possessi&nes. 

(Anno  1215.  Laterani,  Febr.  10. j 

[Ex  Archivio  Monaaterii  S.  Bertini,  cansa  Papatia 
n«  70.  Breq.  ibid.,  p.  1157.] 

JustiB  petentium  desideriiB  dignam  est  noB  faci- 


(92)  Vide  not.  ad  Epistolam  xviii,  sapra. 


245 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  1215. 


246 


lom  prnbere  asseDSum,  et  votaqaa  a  ratioDis  tra-  A  ^^^  vos  et  praeiecessores  vestri  sibi  et  sais  prade- 


mlte  non  discordant.eirectu  prosequente  complere. 
Bapropter,  dilccti  in  Domino  filii  vestris  justis  po- 
•tulationibus  grato  concurrentes  assensu,  duorum 
molendinoram  custodiam  in  flumine  Agnionap, 
quamdam  mansuram  juxta  curtem  vestram  in  We- 
•ema  positam,  ab  Hugone,  de  Alrebato,et  Mabilia 
sorore  sua,  hasredum  suorum  accedente  consensu ; 
ofBcium  quoque  notaris  de  Poperingho,  a  fliio  et 
Depote  Lamberti;  advocatiam  insuper  de  CalmoDte 
a  Gutdone,  quondam  Castellano  de  Cooiaco;  neonon 
et  mensoras  ezdonationeGisonis  de  Clusa,  in  bur- 
go  Sancti  Audomari,  per  vos  vestro  monasterio  ao- 
quisitas;  doaa  etiam  garbas  decimede  Baswrens- 
tem,cam  altari  de  PoperiDgensi,  ac  aliis  bonis  ve- 


cessoribus  impendistis.  Ac  deinde  si  quid  ab  eo 
duxeritis  postulandum,  non  insolenter,  sed  cum 
reverentia  imploretis,  regalem  ei  conservantes  ho*- 
norem,  ut  sic,  quod  intenderitis,  vaieatis  facilius 
obtinere. 

Nos  eumdem  regem  rogamos  et  obseoramur  In 
Domino,  ih  remissionem  ei  peccaminum  injungen- 
tes,  ut  vos  benigne  pertractet,  et  justas  petitiones 
vestras  clementer  admittat;  sicetvos  ipsicongao- 
dendo  cognoscatis  eum,  divioagratiaauxiliante.in 
meliorem  statum  esse  mutatum,  ac  per  hoc  vos 
et  hffiredes  vestri  sibi  etsuccessoribus  suis^debeatis 
promptius  et  devotius  famulari. 
Quocirca  nobilitatem  vestramrogandamduximos 


stris;  sicut  ea  omnia  juste  ac  paciflce  obtinetiSy  p  et  monendam,perapostolicavobisscripta  mandan- 


vobis  et  per  vos  mooasterio  vestro  auctoritate  apo- 
stolica  conflrmamus,  et  prsseotis  scripti  patrociaio 
commuoimus.  NuUi  ergo  omoino  hominum  liceat 
hano  paginam  nostrs  conflrmationis  infrin^rere, 
▼el  eiausu  temerario  contraire.Siquisautero  hoo 
attenlare  preaompserit^indignationem  omnipoten- 
tis  Dei  et  beatorom  Petri  el  Pauii  apostolorom  ejos, 
se  noverit  Incorsorom. 

Datum  Laterani,  iv  Idus  Februarii,  pontiflcatus 
nostri  anno  octavo  decimo. 

CCV-CCVI. 

Ad  tnagnates  Anglix  —  De  pace  reformanda  inier 
regem  ei  baranes  Angliae. 

(Anno  1515.  Laterani,  Mart.  19.) 

[Ryicbii,  Fmdera,  1,125.  Pat.  16,  Joh.  m.  1  d.  in 

Torre  London.J 

lNNOGBNnus,etc.,  dilectis  flliis  magnatibos  et  ba- 
roniboa  Angli»,  salutem  et  apostolicam  benedi- 
ctionem. 

Grave  gerimus  et  molestum  quod,  sicut  accepi- 
moa,  inter  charissimum  inChristofllium  nostrum 
Joannem  regem  Anglorum  illustrem,  et  quosdam 
vestrom  propter  quasstionesnovitersuscitalasdis- 
aensio  est  suborta,  grave  dispendium  paritura,  nisi 
celeriter  fuerint  prudenti  consilio  ac  studio  dili* 
geoti  sopitsB. 

Istod  autem  reprobamus  omnino,  si  quemadmo- 
dom  a  multis  asseritur,  conspirationes  aut  conju- 
rstiones  feceritis  ansu  temerario  contra  fpsum, 


tes,  quatenustales  in  hoo  vos  exhibere  curetis,quod 
regnum  Anglis  optata  pace  latetur,  et  nos  in  ne- 
cessitatibus  vestris  cum  opus  fuerit  necessarium, 
vobis  impedere  debeamus  auxilium  et  favorem. 

Datum  Laterani,  xiv  Kal.  Aprilis,  pontiflcatua 
nostri  anno  decimo  octavo. 

CCVII. 

Ad  universos  Ecclesiarum  prsphtos  per  Angliam  con^ 
stitutos.  —  Chartam  regis  Angtixdeelectione  tibe' 
ra  universis  et  singulis  Ecclesiis  conceuay  confir' 
mat. 

(Anno  1215.  Laterani,  Mart.30.) 

[Rymer,  Fagdera,  I,  127,  ex  ori^nali  in  thes.  cor. 

rec.  Saccarii.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorom  Dei,  ve- 
nerabilibusfratribus  et  dilectis  flliis  universis  Ec- 
clesiarum  praelatis.per  Angliam  coDstitutis^salalem 
et  apostolicam  benedictionem. 

Dignis  laudibus  attollimus  magniflcentiam  Crea- 
toris,  quod  postquam  idem  qui  est  mirabilis  et  ter- 
ribilis  in  consiliis  super  (ilios  hominum,  aliquandiu 
toleravit  ut  perflandodiscurreret  per  areolam  horti 
sui  spiritus  tempestatiSjquasi  ludens,  taliter  ut  sio 
ostenderetinflrmitatem  et  insufflcientiam  nostram; 
nobis  statim,  cum  voluit,  Aquiloni  dixitDa,  et  Au- 
stro  Noli  prohibere,  imperansque  ventis  et  mari 
staluit  proceilam  in  auram,  ut  nauts  portum  qui- 
etis  inveniantperoptatum. 

Cum  enim  inter  regnum  etsacerdotium  Anglioa- 
num  non  sine  magno  periculo  atquedamno  super 
electionibusprselatorum  gravis  fuerit  controversia 
qoodque  cum  armis  irreverenter  ei  indevote  repe-  D  diutius  agitataillo  laodem  cui  Dihil  est  impossihile^ 


tere  prssumpsitis,  quae  cum  humilitate  ad  devo- 
tiooem,  si  opus  esset  vos  repetere  debebatis. 

Ne  igitur  ipsius  bouum  propositum  hujusmodi 
oocaeioDibusvolueritisimpedire.Nos^omDescoDspi- 
ratiooes  et  conjurationes  prssumptas  a  tempore  su)>- 
ort«  discordiae  inter  regnnm  et  sacerdotium,  apo- 
stolica  denuntiamus  auctoritate  oassatas,  et  per  ex- 
communioationis  sententiam  inhibemus,  ne  tales 
de  cctero  praraumantur,  vos  monendo  prudenteret 
efflcaciter  inducendo,  ut  per  manifesta  devotionis 
et  homilitatis  indicia  ipsum  regem  vobis  placareet 
reconbiliare  ooretiB,  exhibentes  ei  servitia  consueta 


quique  ubi  vult  spirat,  mirabiliter  operante,  cha- 
risssimus  in  Christo  fliius  noster  J.  rex  Anglorum 
illustris  liberaiiter  ex  mera  spontanea  voluntate, 
de  coDseosu  commuui  suorum  baronum,pro  salute 
aoimffi  SU89  ac  prfsdecessoruD  et  successorum  suo- 
rum  vobis  coDcessit  et  suis  litteris  cooflrmavit,  ut 
de  "fletero  io  uoiversis  et  siDgulis  ecclesiis  ac  mo- 
nasteriis  cathedralibuset  conyentualibus  toti^is  re- 
gni  Angliae,  in  perpetuum  libere  flant  electiones 
quorumcuoque  prslatorum,  majorum  etiam  et  mi- 
norum. 
Nos  igitur  hoc  gratum  el  ratumhabenteSyConcea- 


ta 


AD  INNOCBNTII  ni  RBGBSTA 


248 


siooem  hujuemodi,  vobis  et  per  vos  ecclesiie  et 
BoccesBoribus  veetris,  prout  in  ejusdem  regis  litte- 
ris  prospezimuB  contineri,  auctoritate  apostoiica 
confirmamus,  et  praeseutis  scripti  patrocinio  com- 

munimus. 

Ad  majorem  autem  et  perpetuam  memoriam  ho- 
Jo8  rei,  praBfatas  regis  litteras  super  hoc  confectas 
prsseatibus  inseri  fecimup,quarum  tenor  talis  est : 

«  Joannes,  Dei  gratia  rez  Ang1ie,dominu8  Hiber* 
niffi,  duz  Normanniffi  et  Aquitani»,  et  comes  Ande- 
gavi»,  arcbiepiscopis,  episcopis,  comitibus,  baro* 
nibui,  etmilitibus,  balliviBetomnibushas  litteras 
▼isuris,  sututem  et  apostolicam  benedictionem. 

c  Quoniam  inter  nos  etvenerabiles  patreanostros, 
Stepbanum  Cantuariensem  arcbiepiscopum,  totius 
Anglin  primatem  et  SanctsRomanaeEcclesie  car- 
dinalem,  Willelraum  Londoniensem,  Eustachium 
Eljensem,  Egidium  Herefordiensem,  Jocelinnm 
Bathoniensem  etOla8tonien8em,et  Hugonem  Lin- 
eolniensem  episcopossuper  damnis  et  ablatis  eo- 
rum,  temporeinterdicti,  per  Dei  gratiam  de  mera 
et  libera  voluntate  utriusque  partisplene  convenit, 
volumus  no8  non  iolum  eis  quantum  secundum 
Deum  possumus,  satisfacere,  verum  etiam  toti  Eo- 
elesis  Anglicans  salobriter  et  utiliter  in  perpetu- 
nm  providere. 

«  Inde  est  quod,  qualiscunque  consuetudo  tem- 

poribus  nostris  et  prsdecessorum  nostrorum  hac- 

tanos  in  Ecclesia  Anglicana  fuerit  observata,  et 

quidquidjurisnobishactenus  in  electionibus  quo- 

romcunque  prelatorum  ;  nos,  ad  ipsorum  petitio- 

nemy  pro  sdute  anims  oostr»  et  prffidecessorum 

«0  successorum  nostrorum  regnumAngliffi,liberali- 

ter  et  spontanea  voluntate,  de  communi  consensu 

baronom  nostrorom,  concessimus  et  constituimus, 

ethao  prffisenti  charta  noslra  confirmavimu8,ut  de 

Cffitero  in  universis  et  singulis  ecclesiis  et  monas- 

teriis,  cathedralibus  et  conventualibus  totius  regni 

Angliffi,  liberffi  sint  iu  perpetuum  electiones  quo- 

romconque  prffilatorum,    majorum  et  minorum, 

Balva  nobis  et  hsredibus  nostris  oustodia  ecclesia- 

rom,  et  monasteriorom  vacantiom,  qoe  ad  nos 

pertinent. 

Promittlmos  etiam  qood  nec  impediemos  nec  im- 
pediri  permittemos  per  nostros,  nec  procorabimos 
qoinin  singolis  et  oniversis  ecclesiis  et  monaste- 
riis  memoratis,  postquam  vacaverint  prslaturffi, 
qnandocunque  voluerint,  libere  sibi  prdeflciant  ele* 
otores  pastorem,  petila  tamen  prius  nobis  et  baire- 
dibos  nostris  iicentia  eligendi,  quam  non  denega- 
bimos  nec  differemos. 

«  Bt  si  forte,  quod  absit,  denegaremos  vel  differ- 
remoSy  oibilominos  procedent  electures  ad  electio- 
oem  oanonicam  faciendam,  et  similiter  post  cele- 
bratam  electionem  noster  requirator  assensos, 
qoem  non  denegabimus,  niti  aliquid  rationabile 
proposuerimoa  et  legitime  probaverimus,  propter 
qood  non  debeamos  consentire. 

Quare  volumusetflrmiterjubemns,  nequis,  va- 


A  cantibus  ecclesiiis  vel  monasteriis,  contra  hanc  no- 
stram  concessionero  et  constitutionem  in  aliquo 
veniat,  vel  venire  prffisumat.  8i  quis  vero  cootra 
hoc  aliquo  unquam  tempore  veniret,maledictionem 
oranipotentis  Dei  et  nostram  incurrat.  » 

Nulli  ergoomnino  hominum  liceathancpaginam 
noatrae  confirmationis  infringere,?el  ei  ausu  teme- 
rario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  pr»- 
Buropeerit,  indignationero  omnipotentisDei  et  bea- 
torum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus,  se  novorit 
incursurum. 

Datum  Laterani,  tertio  Kalend.  Aprilis,  pontifi- 
oatus  nostri  anno  octavo  decimo. 

CCVIII. 

Ad  universos  Angliss  magnates,  —  Vt  solitum  ab 
n  antiquo  seutagium  reddanf  Anglim  regi. 

(Anno  12i5.  Laterani,  April.  1.) 

[Rtmer,  Fcedera^  I.  128,  ezoriginali  in  Tbea.  curi» 

recept.  Scaccarii.] 

Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
iectis  filiis  nobilibus  viris  magnatibus,  baronibus 
et  militibus  per  Angliam  constitutis,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Bignificavit  nobis  oharissimus  in  Ghristo  filius 
noster  Joannes  rez  Anglorum  illustris  quod,  cum 
prffidecessores  vestri  scutagium  de  baroniis  quas 
tenetis  ab  eo,  regibusAnglieredderoconsueverint 
ab  antiquo,  ac  etiam  vos  ipsi  usque  ad  prozima 
temporasibi  nosciminireddidisse,  nuno  soutagium 
ipsi  debitumproezercito,  quem  anno  prffiterito  in 
Pictaviam  duzit,  eidem  pro  vestrffi  volontatis  arbi- 
^  trio,  reddere  denegatis. 

Ne  igitur  pium  ipsiusregis  proposiium  occasione 
hiyusmodi  retardetur,  devotionem  vestram  monen- 
dam  duzimun  attentius,  et  bortandam,  per  aposto- 
lica  vobis  scripta  mandantes  quatenus  dictum  scu- 
tagio  m  eidem  prout  tenemioi  sine  difficul  tate  redda- 
tis,  prassertim  cumpossessioe  sspe  dicti  scutagii, 
quam  prffidecessores  sui  ac  ipse,  hactenus  habuisse 
dicuntur,  non  sit  absque  Judicio8poliandu8,qu«n- 
doquidem  ipseyin  ejus  possessione  persistens^para- 
tus  sit  postulantibus  justitiam  ezhibere 

Dat.  Lateran,  Kal.  Aprilis,  pontiticatus  nostri  an- 
no  octavo  deoimo. 

GGIX. 

Epiicopo  Magalonensi  in  feudum  dat  eomitatum 
D  Melgorii. 

(Anno  1215.  Laterani,  Aprii.  44.) 

[Gali.  Chriit,  nov,,  Vl.Instrum.,  367.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorumDei,  ve- 
nerabili  fratri  Guillelmo  episcopo  Magalonensi, 
Balotem  et  apoatolicam  benedictionem. 

Devotionem,  quam  te,  et  Ifagalonensem  eccle- 
fliam  ad  apostolicam  Sedem  novimus  habuisse,  et 
habereinfuturum  speramus,  attendentes,  comita- 
tum  Melgorii,  sive  Montisferrandiy  qui  ad  jos  sive 
proprietatem  Romanffi  ecclesi»  noscitor  pertinere, 
oom  omnibos  pertinentiis  ejus  in  feudum  concedi- 
D08  tibi,  et  soocessoribos  tois  lob  annoo  oeoso  zz 


249 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1215. 


250 


mareaniin  argenti,  nobis  et  suocessoribus  nostris» 

in  feato  Reaarrectionis  Domini  persolvendo,   salvo 

nihilominaa  alio  censu,  quem  pro  alia  eausa  Ro- 

maiui  Boolesi»  debetis.  Ita  quod  to  et  successoree 

toi  nobia  et  BucoeBBoribus  Doetris  fidelitatem  pro- 

pter  ho6  speoialiter  faciatis,  et  per  EomaDam  Eo« 

cleaiam  ipsom  recognoscatis  et  teneatis  comitatum, 

et  de  ipso  deiucepB  facialis  guerram  et  pacem    ad 

mandatum  ipsius,  neo  caetrum  Melgorii,  seu  ca- 

atmm  Montisferrandi,  com  sint  caput  comitatus 

ejaademy  infeudare,  vel  quomodolibet  alienare  ul- 

latenoB  presamatiBabsque  apostolic»  BediBlicentia 

ipeciali ;  nulia  etiam  feuda,  qua  ad  ipsum    perti- 

nent  comitatum,  ulli  concedatis  omnino  extra  Ma- 

galoneuBem  dioBcesim  commoranti.  Nulli  ergo,  eto. 

Datam  Laterani,  xviii  Kalend.  Maii,  pontifioatus 

nostri  anno  xviii. 

CCX. 

Ad  abbatem  el  fraires  fnonasierii  in  Prule  Ralispo- 
nmuis  diacesis.-^  Ecclesias  in  Weikenloch  ei  Tal» 
mauing  eis  assitrit. 

(Anno  1215.  Laterani,  April.  28.) 

[RiKD,  Cod,  diplam.  Ratisbon.,  p.  309,  ex  diploma- 

tario  Ratisp.] 

iNNOCBNTiUBepiBCopus,  BervuBservorum  Dei,  dile- 
etis  filiii  abbati  et  oonventui  monasterii  in  Prule 
RatisponenBis  dioBceBBis,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Solet  annuere  Sedes  apostoiica  piis  votis,  et  ho* 
DeatiB  petentium  precibus  favorem  benevoium  im- 
pertiri.  Bapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
juatis  postulationiboB  grato  concurrentes  aesensu 
eecleBiaa  in  Wihenlob  et  Talmaziog  cura  pertinen- 
tiia  earamdem,  quas  venerabilisfraterooBterRatis- 
ponenaisepiBCopuBCumconsenBUoapituli  sui  vestro 
monaaterio  pia  liberalitate  donavit,  siout  eas  juste 
ac  pacifice  possidetis,  vobiset  per  vos  eidem  mona- 
Blerio  auctoritate  apostolioa  confirmamus,  et  prae- 
aentis  Bcripti  patrocinio  oommunimus.  Nulli  ergo 
omniao  hominnm  liceat  bancpaginam  noBtras  con- 
firmationis  iofringere,  vel  ei  ausu  temerario  con- 
traire ;  si  qnis  autem  hoc  attentare  prssumpserit, 
indignatioDem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Pe- 
tri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  noverit  incur- 
Boram. 

Datam  Laterani,  iv  Kal.  Maii,  pontificatus  nostri 

anno  xviii. 

GCXI. 

Ad  abbatem  et  fratres  eomobii  Casinensis.-^   Varia 
ad  eorum  reformationem  suggerii. 

(Anno  1215.  Anagni»,Sept.  20.) 

[D.  ToBTi,  Storia  della   badia  Casim.,  II,   289,  ex 

originaliy  caps.  6,  n.  8.] 

iNNOCBTfTiuB  epiBCopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
leetlB  filiis  abbati,  et  conventui  Casinensi,  Balnlem 
et  apostolioam  benedictionem. 

Ad  reformatiooem  monasterii  vestri  caram  et 
■ollieitndinem  debitam  adhibenteB  capitula  statui- 
moa  infra  Boripta,  per  qoas  fideliter  observata  mo« 


A  nasterium  ipsum,  auctore  Deo,  et  temporalibna 
commodis,  et  spiritualibuB  profidat  incrementii. 
In  primis  igitur,  ut  membra  capite  sano  facilinB 
convalescant,  et  ad  pralati  exemplam  Bubditioom- 
ponantur,duximus  statuendum,  utCaBinensis  abbaa 
utatur  calceamenliif,  el  vestibus  secundum  beati 
Benedicti  Regulam,  pannis  videlicet,  quibus,  bona» 
memoriffi,  Raynaldus,  et  Petrus  de  Insula,  aliiqae 
ipsius  loci  religiosi  abbates  usi  esBe  noscuntnr,  et 
abstineat  prorsus  a  carnibus,  nisi  comminutuB  vel 
medicinatus,  aut  infirmus,  seu  valde  debiliB  fuerit : 
et  in  capitulo  quando  superius  in  monaBterio  mo- 
ram  fecerit,  nisi  evidens  causa  prepediat,  Bingalia 
diebuB  intersit,  ao  seinper  cum  illis  hospitibuB  co- 
medat,  quos  oporlet,  et  decet  sui  prcsentia  hono- 

|.  rari  ;  et  tunc  nihilominus,  ipse,  ac  monachi  come- 
dentes  cum  eo  carnibnB  non  vescantur.  Neo  ibi, 
aut  in  aiiis  locis  ubi  abbas  reficitur,  admittantar 
ullatenus  histriones,  qui  si  quando  se  forBan  ingea« 
serint  importune,  detur  eis  cibus  extra  mensam 
abbatis  solummodo  propter  Deum,  quo  contenti  a 
gesticulationum  seu  verborum  ineptiis  abstinere 
penitus  compellantur  ;  neo  abbas,  vei  monachoB 
aves,  aut  canes  venaticos  habeat,  n^  azolum  sive 
aurum  in  sellis  babere  prffisumat,  aut  freais  utatur 
deauratia  ullatenus.  Nec  ullus  obedientialis  mo- 
nasterii  numerum  duarum  equitaturarum  et  toti- 
dem  servientiumexoedat.  Porroabbascumproemer* 
gentibus  negotiis  equitabit,  ducat  moderatam  fa- 
miliam  et  honestam  ;  et  tam  apud  Sanctum  Ger- 
manum,  quam  apud  alia  monHsterii  Castra,  in  qai- 

C  bus  ipsum  manere  continget,  tres,  aut  duo  de 
senioribus  monaohis,  viri  probatfle  religionis  et 
faraae,  semper  in  uoa  camera  jaceant  cum  eodem ; 
aliis  moQaohis  qui  secum  fueriotinunolocooome- 
dentibus  et  jacentibus,  ita  quod  nuIluB  oameram 
habeat  specialem,  ut  sio  melius  Satanao  obvietnr 
astutiis,  et  ora  iniqua  loquentium  facilius  obtra- 
dantur. 

Monachi  vero  in  monasterio  conBistentes,   tam 
obedientiales  quamalii,  in  communi  dormitorio  ja- 
oeant,  et  in  communi   oomedant  refectorio,   neo 
quisquam  illorum  obedientialium,  aut  alins  sape- 
rius  monasterio  servientes  habeat  Bpecialea,  neo 
specialia   sibi  faciat  fercula  preparari,  sed  omnea 
pulmentis  utantur  communibas,  infirmis  duntaxat 
D  exceptis,  qui  et  ipsi  omoes  simui  in   infirmitorio 
comedant,  nisi  forsan  qui  tanta  debilitate  laborant, 
nt  a  lectis  discedere  sine  difficaltate  non  poBsint; 
Sub  infirmario  autem   alius  stataatur  monachni 
bonsB  converBationnis,  vel  laicus,  qui  asBiduam  in 
infirmatorio  faoiens  residentiam,  die,aonooteiofir- 
morum  singulorum  etomnium  curamgerat.  Hospi- 
tale  quoque,  restitutiBsibiomnibusBubtractiBeidem 
taliter  reformetur,  ut  infirmi  et  pauperea  oonfh- 
gientes  ad  illud  BoIatiaibipercipiaDtconsueta  aub 
hospitalario  nihilominus  alio   monacho,  vel   reli- 
gioso  laico  oonstituto,  qui  de  die  in  hospitali   per- 
manens,et  de  noote  fideliter  p  aaperibuB  administret. 


251 


AD  INNOCBNTU  m  BBQB8TA 


252 


Monachis  vero  aliorum  moDasteriorum,  cum  ad 
ipBum  monasterium  decliaaveriQt,  beaigue,  aicut 
ipsiuelocifratribus,  mioistretur.  Insuperiori  etiam 
■acristia  constitoatur  aliquis  monachos,  providus 
et  hooestus,  qui  res  sacras  custodiat  diligenter,  neo 
a  ministerio  removeatur  hujusmodi,  quandiu  bene 
ao  laudabiliter  ministrabit.  Sacerdotes  ordinentur 
de  senioribus  ad  hoc  officiumexsequendum  idoneis, 
Qtnon  sit  in  monasterio  penuria,  sed  copia  sacer- 
dotum.  Simon  de  Colle  alto,  Joannes  de  Goiimento, 
et  Joannesde  Gampania,  et  etiam  monachi  qui  prao- 
sompserunt  cum  Adinujfo  quondam  abbate,  conju- 
rarevel  rebellare  contra  Bomanam  Ecclesiam,  seu 
monasterium  Gasinense,  semper  in  conventu  mo> 
rentur,  ita  quod  nulla  obedientia  committatur 
elsdem,  donec  emendaverint  in  melius  vitam 
aoam. 

Quia  vero  quidam  ex  vobisinanimarum  suarum 
|[>Bmicfem  babere  proprinm  non  verentur,  {}tatui- 
teuButilllid  resignare  in  usus  monasterii  conver- 
tendum  sub  religione  juramenti,  si  neccdse  flierit, 
ddfadpellantur ;  et  si  de  caetero  aliquis  ipsius  loci 
iiiobAchus  proprium  habere  faeritdeprehensus,  sine 
ipe  restitutionis  a  monasterio  expellatur,  cum  nos 
bmnes  bujusmodi  proprietarios  decrevimus  excom- 
hiiinicatiohis  eententi®  subjacere.  Si  vero  apud  ali- 
qooB  in  morte  proprium  cohtigerit  inveniri,  ec- 
clidsiastica  careant  sepultura.  8i  vero  alicui  mnna- 
chorum  aliquid  a  quocunque  specialiter  datum 
ftaerit,  illud  abbati  vel  decano  resignet^  sed  ipse 
libbasvel  decanus  necessitatibus  ejus  inde  faciat 
provTderi  sicut  viderit  expedire.  Nec  ea  quae  sunt  ad 
refectidnes  aut  vestes,  seu  aliis  monachorum  ne- 
6%Bsitatibus  deputata  inter  eos  de  cffitero  dividantur, 
sad  conserventur  per  iUos  quibus  fusrit  hsc  solli- 
bUudo  oommissa,  et  pro  ipsornm  inonachorum 
Aecessitatibus  utiliter  expendahtur.  Nec  clanstra- 
Ituih  aliquis  prsbendai9  vel  redditut  habeat  extra 
olauBtrum,  et  eis  qui  noscuntur  habere,  peni- 
tna  auferantur.  Decanus  quoque  habere  dupllcia 
▼estimenta  et  specialia  cibaria  non  praBsumat,  et 
monachuB  vetera  reddat,  quandocunque  nova  re- 
eeperit  indumenta.  Et  quoniam  apnd  vos  jam  quasi 
pro  consuetudine  dioitur  obtinere,  ut  oum  mona- 
«hum  aliquem  litigiosum  aut  garrulom,  inobedien- 
tem,  in  vestro  collegio  inveniri,  abbas  ejuB  sedi- 
tiooeB  evitans,  obedientias,  ecclesias,  et  alia  bona 
monasterii  det  eidem  ;  unde  mali  quasi  de  sua  ma- 
litia  oemmodom  reportantes,  prolabuntor  sepioB 
ad  pejora,  et  alii  quoque  ad  dissensiones  et  scan- 
dala  inoitantur.  Yolumus  et  mandamus  ut  abbas 
viroB  honestos,  obedientes,  religiosos  et  graves 
ainoera  tractare  stodeat  charitate  ;  inhonestos  vero 
etinobedieoteB,  dissolutos  ist  leves,  com  decani  et 
Bfniorumconsilio  Juxta  monasticapuniatinstitnta; 
ot  sic  boni  de  bono  provocentur  ad  meliui,  et  mali 
a  Boa  malitia  revocentur.Glaustraltbus  autem,abs 
qoe  manifesta  et  necessaria  caosa,  exeondi  aclao- 
atro  lioentfa  nulliatenaB  triboator,  eom  perioolosom 


A  sittalibuB  sffioularium  coBtui  admisceri ;  nec  sob 
oonsanguinitatis  pr»textu  infra  monasterii  ^ambi- 
tum,  coUoquium  habere  cum  mulieribus  juniores 
monachi  permittantur,  nisi  praesentibus  ad  minoB 
duobus  monacbis  senibus  et  honestis. 

Ad  imitationem  quoque  felicis  memorin  Lucfi 
papas  praedecessoris  nostri  statuimus,  ut  abbas 
possessiones,  domania  monasterii  aiienare,  vel 
fnfeodare  non  possit,  adjicientes,  ut  idem  tam  mo- 
lendina,  quse  bons  memoriffi  abbas  Roffredus,  in 
gravem  alienavit  monasterii  Issionem,  quam  alia 
quae  de  ipsius  monasterii  domanio  4lienata  sunt 
illicite  vel  distracta,  seu  inal^  concessa,  ad  opus 
ejusdem  studeat  legitirae  revocare.  Pra^posituras 
vero  ecclesiarum  suarum  conferat  monachis  pro- 

B  dentibuB  et  bonestis  qtios  faciat  Juramenfo  fir- 
mare,  quod  non  alienabunt  ipsarum  possessiones 
etjura;  quod  si  forte  prssumpserit,  ipsos  per- 
petuo  a  monasterio  sine  spe  restitutionis  decemi* 
mus  amovendos,  alias  graviter  puniendos.  Dicti 
autem  pnfpositi  singuli  certos,  modestos  et  con- 
BuetoB  redditus  reddant  monasterio  annuatim,  se- 
eundum  ecclesiarum,  quibus  prsfuerint,  faculta- 
tes.  Et  ut  sicut  malide  malitiapcBnam.ita  lK)ni  de 
bonitate  praemlum  consequantur ;  abbas  praeposi- 
tos  fpsoB  a  praeposituris  fn  quibus  eos  beneadmini- 
Btrasse  constiterit,  non  amoveat  absque  nece&Bitate 
vel  utilitate  monasterii  manifesta ;  monachos  vero 
de  castris,  et  villis  ad  claustrum  prscipfmus  re- 
vocari.  nisi  forte  ad  custodiam  illarum   munitio- 

p  num,quffi  sunt  in  flnibus  abbaliae  sint  aliqui  ne- 
cessarii,  quos  ibi  pro  tempore  toleramus  ;  quibuB 
abbas  injungat  in  virtnte  obedientiae,  ut  qoantom 
poterunt,  religiose  viventes,  personam  in  judicio 
non  accipiant,  sed  aequaliter  justitiam  faciant  pao- 
peri  et  diviti,  debili  ac  potenti  ;  eoBvero  qui  decli- 
nabunt  ad  dexteram,  vel  sinistram,  debita  Beveri- 
tate  puniat  ipse  abbas ;  in  quorum  pcena  si  negli- 
gens  fuerft,  aut  remissus,  aposlolfcae  borrectfoniB 
experiatur  sententiam  in  se  ipso.  Et  tam  monacbi, 
quibus  castra,  quam  illi  quibus  ecclesiae  commit- 
tontur,  personaliter  ad  claostrom  in  festo  dedica- 
tionis  monasterii  annuatim  accedant  rationem  vil- 
licationis  suae,  coram  abbate,  decano,  et  aliis  red- 
dituri.  Quod  observandum  siatuimus  etiam  circa 
ipsius  monasterii  thesaurarium,  cellarinm,    infir- 

D  marinro,  hospitalarium,  et  sacristam,  ut  qni  lao- 
dabiliter  egerunt,  debita  fratrum  commendatione 
laetentur ;  qui  veru  male,  confusione  et  Ignominia 
perfundantur.  Ad  baecthesaurarius,  cellarariuB,  et 
infirmariuB  singulis  diebus  Sabbati,  ad  monaste- 
rium,  secundum  consoetudinem  antiquam  et  ap- 
probatara,  accedant  in  claustro  cum  fratribus  ub- 
que  ad  secundam  feriam  moraturi,  quod  et  abbas 
facere  studeat,  cum  poterit  competenter.  Supra- 
dicta  ergo  oapitula  praecipimua  inviolabiliter  ob- 
servari;  et  ne  quis  se  per  ignorantiam  valeatexeo- 
sare,  volumus,  et  mandamus,  ut  ea  aingulis  roen- 
aibuB,  in  abbatis  et  fratrom  prffisentia  rtoltentar. 


8UPPLBMBNTUU.  —  AN.  1215. 


254 


Tfollieiigo  omDiao  hominum  liceat  banc  paginam 
nostra  constitationis  infringere,  vel  ei  aosu  teme- 
nrio  coDtraire.  Si  quis  autem  boc  attentare  prs- 
■ompserit»  indignationem  omnipotentiB  Dei,  et 
Beatorum  Petri  et  Pauli  apoetolorum  ejus,  ee  no- 
irerit  inooreoram. 

Datam  Anagnis,  xii  Kalendas  Octobrie  pontifl- 
catas  nostri  anno  octavo  decimo. 

CCXII. 

Ad  eonsules  MuUnenset,  —  Pro  Nonantulanis. 

(Anno  1215.  Laterani,  Oct.  23.) 

[TinABoscHi,  Sicria  della  badia  di  Nonaniola,  II,  354, 

ez  autograpbo.] 

iNNOGBNTkUB  epitcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  consulibus  Hutinensibue,  salutem  et 
npoetolicam  benedictionem. 

Gam  Judiciom  deoimarum  ad  ecclesiasticum  fo- 
inim  spectel,  miraricogimuretmoveri,quod,  sicot 
'dilecti  filii  arcbipresbyter  et  canonici  plebis  Nonan- 
tolane  nobis  graviter  sont  conquesti,  vos  conlra 
oolonos  quaramdam  possessionum  ipsorum,  coram 
?obia  a  venerabili  fratrenostroMutinensiepiscopo, 
feuper  decimis  tractos  in  causam,  definitivas  sen- 
tentias  promulgatis,  quas  licet,  dilecti  fiiii.  abbae 
Snncta  Marie  in  Regula  Imolenais  et  conjudiceg 
ijaa  tanquam  anon  suisjudicibus  latas  anctoritate 
noatra  irritos  judioarint,  vos  nihilorainus  eas  niti- 
mini  ezseoutioni  mandare.Ne  igitur  jnrisdictionem 
veelram  in  juris  injuriam  velle  videamini  dilatare, 
devotioni  vestrs  per  apostolica  scripta  mandamus, 
qnatenua  eolonos  prsdictos  super  bis  de  csetero 
nailatenue  molestetis,  cum  id  nequaquam  posse- 
mae  equanimiter  tolerare. 

Datom  Laterani,  z  Kalend.  Novembns,  pontifi- 
eatoa  nostri  anno  octavo  decimo. 

CGXIII. 

Ad  eptseopum  Mutinensem,  —  Pro  Nonantuianis, 

(Anno  1215.  Laterani,  Oct.  25.) 

[TiRABOiCHi. Storia  della  Badia  di  Nonantolay  II, 358, 

ez  autograpbo.] 

Innogintius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve« 
nerabili  fratri  episcopo  Mutinensi,  salutem  ot  apo- 
•tolicam  benedictionem. 

Dilecti  filii  archipresbyteretcanonici  plebis  No- 
nantulan»  nobis  conquerendo  monstrarunt,  quod 
eum olimcolonos possessionum suarum de  Senaida, 
aaper  decimis  ad  eamdem  plebem  spectantibusco- 
ram  judicibus  saecuiaribus  trazisses  in  cansam,  li- 
eet  nos  (ibi  per  dilectos  filios  abbatem  Sancti  Ste- 
phani  Bononiensis  et  coliegam  ipsius  delpgatos  a 

nobis,  fecerimuspostmodum  inbiberi  ne 

prsediotos  faceres  super  his  vezari  colonos,  tu  ta- 
men  faciens  nihilominus  in  causa  prooedi,  definiti- 
vasobtinuistisontentias  oontraillos,  quasquamvis 
abbas  Sancta  Mariae  in  Regula  Imolensis  et  conju- 

(93)Mona8teriumS.  Eligii  Noviomensis  tuno  tem- 
poria  regebat  Radulfus  II  vel  I,  qui  notus  est  in 
iDStramentis  ab  anno  1199  usque  ad  annum  1229. 
Oa  60  nlbil  ahno  1290  serius  notatum  in  tabulis. 


A  dicesejus.auctoritate  no8tra,irrita8jodicaverint  et 
inanes,  ettam  tibi  quam  clericis  tuia  sub  poena  ez- 
communication!8  firmiter  inbibuerint,ne  prasBome- 
retisaliquo  tempore  sententiis  ipsis  uti,  tu  nihilo- 
minus,  dequo  miramur,  colonos  priediotos  ooram 
sfficularibus  Judicibus  8uper  eisdem  decimis  per 
syndicum  tuum  trabens,  uteris  sententiis  memora* 
tis.  Ut  igiiur  non  solum  super  hoc  oonscientiae  tue 
consulas,  verum  etiam  pGcnam  evites  legibus  defi- 
nitam,  fraternati  tu»  per  apostoiica  scripta  man- 
damus  quatenus  a  prsdictorum  colonorum  auper 
bis  de  caetero  molestatione  desistens,  praBdictis 
sententiis  non  utaris,  ne  contra  te  seous  prooedere 
ebmpellamur. 
Datum  Latcrani,  viii  Kalend.  Novemb.,  pontifi* 

H  catua  vero  nostri  anno  octavo  deoimo. 

CCXIV. 

Ad  abbatem  et  fratres  5.   Dionysii.  —  Vt  eis  lieeat 
decimas  el  feuda  de  manibus  detinentium  recipere. 

(Anno  1215.  Laterani,  Oct.  30.) 

[DouBLET,  Hisf.  de  Saint-OenySfP^g.  544.] 

Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis  abbati  et  conventui  Sancti  Dionysii  Pa- 
risiensi8di(ecesis,8alutem  et  apostolicam  benedi- 
ctionem. 

Praesentata  nobis  vestra  petitio  continebat  at  an- 
ctoritate  apostoiica  vobis  liceat  possessioneSydeci- 
mas  et  feoda  ad  vestram  monasterium  spectantia, 
de  manibusdetinentium,  ne  culpa  ipsorum  vobii 
deperrant,  recipere  sub  nomine  pignoris  et  libere 
possidere.Nos  igitur  vestris  precibos  annuente8,be- 
^  nigne  concedimas  quod  petistis,  dummodointerim 
nullum  servitium  ratione  bonorum  illoram  reoi- 
piatis  ab  illis  qui  vobis  in  aliquo  pro  rebus  aiadem 
antea  obnozii  tenebantur. 

Datum  Laterani,  iii  Kal.  Novembris,  pontifloatna 
nostri  anno  zviii. 

ccxv. 

Adabbatem  (93),  priorem  et  pratpositum  S.  EligHNth 
viomensis.  —  Compositionem  inter  priorem  et  con^ 
vtiitum  de  Noviaco  ei  comitem  Regitestensem  eon^ 
firmat  (94). 

(Anno  1215.  Laterani.  Nov.  2.) 
[Ez  Chartulario  Noviomensi.  Breq.  tWrf.,  p.  U56.] 

Significavit  nobis prior  et  conventus  de  No* 

viaco,  quod  cum  olim  inter  ipsos  ez  parte  una»  et 
nobilem  virum...comitem  Regiteslensem  ez  altera, 
*^  superquibusdamprecurationibusetrebusaliisqaas 
ab  eis  contra  justiiiam  exigebat,quaB8tio  verteretor, 
tandem  amicabilisinteripsos  composittointenrenit, 
quam  iidem  aposlolico  roborari  muniminepostula* 
runt  Ideoquediscretioni  vestr»  per  apostolica  scri- 
pta  mandamus,  quatenus  compositionem  ipsam, 
prout  sine  pravitate  provide  facta  est,  et  ab  atra- 
que  parte  sponte  recepta,  faciatis  per  censaram  ec- 
clesiasiicam,  appellatione  remota  firmiter  obser- 

Ohitum  eius  necrologium  consignat  iii  Kal.Febraa- 
rii.  Nov.  Gall.  Christ.  tom.  IX,  col.  1068. 
(94)  Confer  epistolam  appendiois  hujus  gzlviii, 


AD  INMOCBNTn  m  RB0il8TA 


256 


▼ari.  Qaod  si  non  omnes  his  ezseqoendis  poiueri-  A  nniversis  cruoe&ignatis  per  Bremensem  provinciain 


tie  interesse,  doo  vestrum  ea  nihilominue  exse- 
qoaDtur. 

Datum  Lateran:,  iv  Nonas  Novembris,  pontifioa- 
to8  nostri  anno  octavo  decimo. 

CCXVI. 

Ad  Antissiodorensem  efiscopum,  —  De  jurisdictione 
super  abbalia  S,  Germani  exercenda. 

(Anno  1216.  Laterani.  Jan.  5.) 

[Le  Bkuf,  HisL  d^Auxerre,  II,  preuv.,  45.] 

Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 

nerabili  rratri  Antissiodorensi  episcopOy  salutem  et 

apostoiicam  benedictionem. 

PoBtulante  quondam  dilecto  filio  magiatro  U. 

procuratore  tuo,abbatem  et  conventum  S.  Germani 


constitutie,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Vo8  quis  elegietis  Dominum,  imo  qui  eleoti  estis 
ah  ipso  Patre  lominoro,  a  quo  eet  omne  datum  op« 
timum  et  perfectum,  ut  populus  pecoiiaris  et  oves 
pascuflB  sua  sitis  et  serviatis  ei  bumero  uno  et  una- 
nimi  desiderio  ac  voluntate  concordi,  et  incboetis 
sub  Gbristo  principe  prslia  Domini  prsliarijsta- 
mini  et  gaudete,  quia  jam  appropinqoat  di<)8  desi- 
derabilis  et  optatus,  tempus,  in  quo  beneplaoitum 
est  Deo  habitare  in  vobia,tempus8iquidem  faciendi 
vindictam  in  nationibus  et  increpationes  in  populis 
detinentibus  et  contaminantibus  terram  sanctam  ; 
qoi  tanqoam  insensati  pueri  verum  derident  et  ez- 


probant  Eliseum,  discentes  :  Ascende  ealve,  as" 
AntisBiodorensis  ab  impedimento  quod  tibi  super  g  cende,  calve  (II  Beg.,  ii|,  fiasque  tuis  Ckrisiianis 
visitationis  et  correctionis  offioio  inferebant,  apo-      propiiius  et  defensor.  Propter  quod  cxire  disposui- 


atolic»  Bedis  auctoritate  compesci,  procurator  par- 
iii  adversae  respondit  monasterium  illud  Glunia- 
oensi  eese  subjectum,  pro  quo  dilectus  filius  tuus 
abbas  et  in  nostra  prapsenlia  exhibuit  defensorem. 
Soper  qoibos  venerabili  fratri  nostro  Trecensi  epi- 
■copo  et  cnnjodicibos  sois  sub  certa  forma  cau- 
■am  duzimus  committendam.  Tandem  nepote  ac 
diiecto  filio  Gluniacensi  abbate  apud  sedem  apos- 
tolieam  constitutis,  per  quoddam  scriptum  felicis 
reoordationis  Eugenii  papas  coram  nobis  exhibi- 
tum,  ad  abbatem  Gloniacensem  in  prffidicto  Antis- 
aiodorensi  monasterio,  receptionem  et  correctio- 

nem  canonicam  inter  alia  pertinere Quiavero 

quid  ad  correctionem  ordinis,  et  quid  canonicam 


Btis,  Juxta  ezhortationem  Apostoli,  extra  eastra  pro- 
priae  habitationis,  improperium  ejus  portani^  {Hebr. 
zi'i)  tam  diu  donec  sub  pedibus  vestris  Dominus 
oonterat  inimicos,  dansillis  opprobrium  sempiter- 
num  et  vobis  viotoriam  gloriosam.  Oportet  itaque 
vos  attendere  diligenter,  quod  sine  querela,  pacifice 
etlaudabiliterconversandogratumimpendaliatanto 
Domino  famulatum,  qui  habet  in  vestimenlo  ei  in 
femore  suo  scriptum  :  hex  regum  et  Dominus  domi" 
nantium  (Apoe,  ziz),  qui  est  etiam  Dominus  virtu- 
tum  et  Rez  glorie  sempitern8B,non  acceptans  coacta 
aervitia,  sed  spontanea,  non  tristia,  sed  joconda, 
■pernens  discordesfamolos,  soperbos  etiam  etim- 
mites,  et  ampIezanspaclficos^hQmilesetbenignos. 


^ , Considerare  vos  etiam  ezpedit  et  oportet,qood  com 


versos  partiom  intellectns  in  dobium  ducebatur, 
nos  sio  deolaravimus  verba  prcdicta  nt  interruptio 
ailentii  retentio  priorum,  contemptuB  obedientie 

in h»  quffisunt  ordinis  se negligentia  in 

divinis  et  alia  qnas  considerantur  circa  observan- 
tiam  regula  monachalis  ad  correctionem  ordinis ; 
aocosatio  vero  criminalis,  seu  etiam  civilis  impe- 
tltio,  et  alia  qu»  ordinarisjurisdictionis  ezistont» 
ad  oorrectionem  canonicam  pertinere  dicuntur,  et 
qood  oterque  visitet  et  corrigat  secundum  declara» 
tlonem  prsdictam  quas  fuerunt  corrigenda  in  mo- 
naBterio  memorato. 

Ifulli  ergo   omnino  hominum  liceat  hanc  pagi- 
nam  nostre  declarationis  infringere,  aut  ei  ausu 


caeteri  strenui  bellatores  usque  ad  mortem  decer- 
tent  pro  corruptibili  corona  etgloria  temporali,8eo 
pro  regno  aliqoo  transitorio  acquirendo,  vos  non 
prohujusmodi  ezponere  satagitis  vosmetipsos,  eed 
pro  corona  incorruptibili,  gloria  sempiterna  et  pro 
emlesti  regno  in  perpetuum  duraturo.  Nunc  igitur 
curo  omni  gaudio  et  tripudio,  cum  omni  desiderio 
et  afTectu,  certatim  properare  debetis  ad  tanta  fe- 
licitatis  bravium  obtinendum,quod  vobis  ezponii 
at  ezplioat  deztera  Salvatoris  per  sua  crucis  vexil- 
lum  non  solum  sua  protectionis  auzilium,  sed  vi- 
ctoriam  et  gloriam  repromitlens. 

Unde  nos,  qui  vestra  coronsB  cooperatores  ozi- 
stere  afTectamus,  ut  ad  capiendam  optatam  hvjus 


temerario  contraire.  8i  quis  aotem  hoc  altentare  j)  triumphi  palmam  liberius  currere  valealis,  sUtui- 


praBsumpserit,  indigcationem  omnipotentis  Dei  et 

beatorum  apostolorum  ejus   Petri  et  Pauli  se  no- 

verit  incorflorom. 

Datom   Laterani,  Nonis  Janoarii,  pontificatos 

nostri  anno  decimo  nono. 

CCXVII. 

Ad  universos  crueesignatos  per  Bremensem  provin^ 

ciam  constUutos, 

(Anno  1216,  Laterani,  Jan.  8.) 

[Lappbnbirg,  Hamburg,  Vrkund,,  p.  346,  ez  origi- 
nali  Stadiensi  com  appenso  plombeo  sigillo  In- 
nooentii  III,  cap.  II,  n.  47.] 

Innogintids  epiBcopos,  aervos   servornm  Del| 


mos  inter  catera,  qua  fuerint  prudenter  disposita 
pro  subsidio  terra  saocta  in  concilio  generali,  ot 
aaltem  per  quadriennium  in  toto  orbe  Ghristiano 
paz  generaliter  observetur,  ita  quod  per  ecclesia- 
rum  pralatos  discordantes  reducantur  ad  plenam 
pacem  vel  firraam  treogam  inviolabiliter  observan- 
dam,  etqoi  aoqoiescere  forte  contempBerinty  per 
ezcommouicationem  in  perBonas  et  interdictum 
in  terras  arctissime  oompeJantur. 

Ne  vero  vestrum  sanctum  propositom  et  teme 
aancta  sobsidium  ultra  debitum  difTeratnr,  sed  ao* 
celeratis  greasibus  otiliter  inchoetnr  tempore  op- 


SUPPLBMBNTUM.  —  AN.  1216. 


portunOyde  prudentium  virorum  coD8ilio,qui  plene  X 
norerant  circumetantiaa  temporum  et  iocoruro, 
pnBfato  approbante  concilio,ditfinivimu8  et  preeen-  . 
tium  auctoritate  mandamu8,ita  ut  cruceeignati  ee 
preparent,  quod  in  Kalendis  Junii  Bequentis  post 
proximum,  omnea  qui  dispoeuerunt  traneire  per 
mare,in  regno  Sicill»  studeant  convenire^alii  sicut 
opofftuerit  et  decuerit  apnd  Brundusium  etaiiiapud 
Messanum  et  partee  utrobique  vicinas,  ubi  et  noe 
pereonaliter,  Domino  annuente,  disponimus  tunc 
adesee^qnatenue  nostro  consilio  et  auxilio,exercitU8 
Ghnatianus  ealubriter  ordinetur  cum  benedictione 
di?inaet  apoatolica  profecturue.  Ad  eumdem  quo- 
que  terminum  se  etudeant  praeparare  qui  propoBoe- 
mnt  proficisoi  per  terram,  significaturi  hoc  intertm 
nobis,  ut  eis  ad  condiiium  et  auxilium  legatum  ido-  ^ 
neum  de  noetro  latere  concedamue. 

Ut  autem  suave  jugum  et  onus  ieve  Christi  liben- 
tiue  et  liberiuB  portare  possitis,  ad  veatra  onera 
sublevanda  Btatnimus  in  concilio  pr8etaxato,ut  vos 
et  alii  cruceaignati  coUectis  et  tallits  aliisque  gra- 
vaminibuB  immunes  amodo  existatis,  vestras  et 
ipeorum  perBonas  et  bona  post  crucem  aesumptam 
snb  iMati  Petri  protectione  sucipientes  et  nostra  *, 
necDon  etiam  decernentesi  ut  sub  defensione  archi- 
episcoporum  et  episcoporum  ac  omnium  prelato- 
rum  Kccieai»  consistatis,  iia  ut  donec  de  crucepi- 
gnatorum  obitu  vel  reditu  certissime  cognoacaturi 
iotegra  maneant  et  quieta,  et  si  quisquam  contra 
prflBSompaerit,  censura  eccleaiastica  compesoatur. 

Depulavimus  autem  vobis  et  aliis  crucesignandis 
veatnB  provincie  speciales  insuper  protectores,  vi-  C 
delicet  venerabilem  fratrem  nostrum  C,  quondam 
Halberstadensem  episcopum,et  dilectos  fllio8,magi- 
Btros  Gonradum  (95)  de  Marpurch  et  J.scholasticum 
Xancten8em,quibu8ad  defensionem  vestram  aucto- 
ntatem  praBscriptam  praeseDtibuB  induigemus^ipsis 
mandanteSyUt  studiose  proponant  GhriBti  lidelibua 
vestrs  provinci»  verbum  cruci8,et  ad  restitutionem 
prcfata  censura  compellant  eos  qui  pecuniam  reti- 
nere  prssumpserint  pro  subsidio  terre  8anct«  pro- 
misBam,vei  in  troncis  coUeclam  seu  etiam  coUigen- 
dam,  quam  per  eosdem  suo  tempore  otiliter  et  pru- 
denterezpendivolomus  et  mandamus  per  crucesi- 
gnatOB  atrenuos  et  prndentes  de  populo  illo,  ubi 
fuerit  pecunia  prsfata  coliectayquibus  ad  peragen- 
dum  votum  suum  proprie  non  snppetuntfacultateSf  d 
aieut  deliberatione  provida  videbitur  expedire.  In- 
terim  autem  nolumus,  ut  dicii  prffidicatores  elee- 
moaynam  supradictamy  adjunctis  sibi  viris  idoneis 
etdiacretia  illorum  locorum,ubi  eadem  flt  collecta, 
usque  ad  tempus  distributionis  fideliter  faciant 
conservari. 

Etsdem  autem  praBdicatoribus  damus  iosuper  in 
ffiandatis,ut  diligenter  moneant  et  inducant,  obse- 
ermntea  per  Patrem  et  Filiom  et  Bpiritum  sanctum, 
unum  aolom  verum  eternum  Oeum  regesi  duces 


et  principes.marchiones,  cemites  et  barones  alios- 
que  magnfttes,  necnon  communia  civitatum,  villa- 
rum  et  oppidorum,  ut  qui  personaliter  non  accea- 
serunt  in  subsidium  terraB  sanct»,  competentem 
conferant  numerum  bellatorum  cum  expensis  ad 
triennium  necessariis,  secundum  proprias  facuU 
tates,  in  remissionem  peccatorum  suorum,  prout 
in  generalibns  litteris  est  expressum. 

Renuentibus  autem.si  qui  forte  tam  ingrati  fue- 
rint  Domino  Deo  nostro,  ez  parte  apostolica  flrmi- 
ter  protestentur,  ut  sciant  se  super  hoc  nobia  in 
novissimo  districti  examinis  die,  coram  tremendo 
Judice  responsuros,priu8  tamen  considerantes  qua 
conscientia  quave  securitate  comparere  poterunt  co- 
ram  onigenito  Dei  Filio  Jesu  Cbristo,  cui  omnia 
dedit  Paler  in  manus,  si  ei  pro  peccatoribus  sruoi- 
fixo  servire  renuerint  in  huc  negotio  quasi  proprie 
sibi  proprio,  cujus  munere  vivunt,  cujus  beneflcio 
Bustentantor,  quin  etiam  cujus  sanguine  sunt  re- 
dempti. 

Sane  ut  omnibus  rite  dispo8itis,et  juxta  Godeonii 
exemplum  inutilibus  domi  relictis^contra  Hadiani- 
tas  utileset  necessarios  dirigamus;  quia  crucesi- 
gnatorom  numeroda  est  per  I)ei  gratiam  multitudo, 
tam  clericorum  quam  laicorum,  virorum  et  mulie* 
rum,  senum  ac  juvenum,  debilium  ac  etiam  robu- 
8torum,per  dispensationem  providam  et  discretam 
vota  quorumdam  minus  ulilium  volumns  commu- 
tari,  redimi  vel  differri,  sic  tamen,ut  iidem  nihilo- 
minusad  tempus  illagaudeant  indolgentia  iiloqoe 
privilegio  sint  muniti,  qu8B  concedunlur  in  terra 
sanct«  subsidium  profeoturis.  Hanc  aotem  solliei- 
tudinem  viris  prudentibus  et  discretis,  qoos  ad  hoe 
credimus  idoneos  et  fidele8,per  unamquamque  dics- 
cesim  duximus  committendam^danteseis  per  alias 
nostras  litteras  in  mandatis,  ut  habentes  Deom  prs 
oculis  et  circnmstantiis  hoc  negotium  contingenti- 
bus  diligentius  indagatis,  sub  poblico  et  bonorom 
virorum  testimonio  ea  prudenter  et  sagaciter  ezae- 
quantur,  caute  providentes,  ne  propter  clericorum 
crucesignatorum  abnndantiam  Christianorum  exer- 
citus  prflBgravetur  et  EcclesiflB  debitis  obsequiis  de- 
fraudentur. 

Datum  Laterani,  vi  Idus  Januarii,  pontificatua 

nostri  anno  zviit. 

CCXVIII. 

PariKenonii  de  OsterhoUe  vrotectionem  imctptt 
ejuique  bona  et  privilegia  confirmat. 

(Anno  1216.  Laterani,  Febr.  8.) 

[Lappbnbero,  Bamburg,  Urkund,^  p.  349,  ez  arohivo 

Osterholt.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di« 
lectis  in  Christo  filiabus,  priorisss  ac  monialibns 
monasterii  de  Osterholte,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Dum  a  nobis  petitur,  quod  justum  est  et  hone- 
stnmy  tam  vigor  aBquitatis,  quam  ordo  ezigit  ratio- 


(95)  ConraduB  rennntiavit  episeopali  dignitati  anao  1208.  Vid.  Chranie.  BalberHad. 


25ti 


AD  INNOCBNTIl  III  RKGB8TA 


2e* 


ni8,at  id  perBollicitudinem  offlcii  nostri  ad  debitum  A 
perducatur  effectum.  Eapropter^dilect»  in  Domino 
fillttyVestrisjuBtiBpostuiationibosgratoooncurrentea 
asaenau,  personae  vestras  et  locum,  in  quo  divino 
estia  obsequio  manoipat8e,cum  omnibus  bonis^quae 
in  prssentiarum  rationabiliter  possidetis,  velin  fu- 
turum  justis  modis,  prsstanto  Domino,  poteriiis 
adipiseitsub  beati  Petri  et  nostra  proteciione  susci- 
pimus.  Specialiter  autem  curiam  Scherembecke, 
domum  in  Brema,  et  mansns,  quos  babetis  prope 
Hiddingwerde,  Sutherbroke,  in  Pennyngkbutle,  in 
Duringge,  cum  suis  appendtciis,  oeo  non  et  alia 
bona  ejusdem  mona9terii,sicut  ea  juste  et  pacifice 
poBsidetiSfVobis  et  per  vos^eidem  monasterio  aucto- 
ritate  apostolica  confirmamus  et  prssentis  scripti 


CCXX. 


Ad  Stephanum  abbaiem  et  conventum  Casinensem.  — 
Quod  nullss  sint  atienationes,  inscia  conventus  sa- 
niori  canfectx. 

(Anno  1216.  Laterani,  Feb.  29.) 

[D.  TosTi,  Sforia  della  badia  Casin.,  II,  288,  ex 
originali.  Caps.  dipl.  3,  n.  34.] 

Innogentiub  epiecopus,  servus  servorum  Dei,  di« 
lectis  Oliis  Stephano  abbati,  et  conventui  GasinenBi, 
salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Orncii  nostri  debitum  exigit  ut  cum  ccclesiarum 
omnium  curam  et  solliclludinem  gerere  teneamur, 
iis  quae  in  earum  praejudicium  per  ministrorum 
insolentiam  perperam  attententur  per  providam 
diligentiam  obvietur.etearumindemnitatibasaqui- 
tatis  beneficio  succurratur.  Cum  igitur  super  bis 


patrocinio  communimus.Nulli  ergo  omnino  homi-  g  quainpraijudicium  monasterii  veBtrialienatasunt 


num  liceat  hanc  paginam  nostrsB  protectionis  et 

oonfirmationis  inrringere,  vel  ei  ausu  temerario 

contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  praesumpse- 

rit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum 

Petri  et  PauH,  apoBtoIorum  ejuB,  se  noverit  incur- 

Burum. 

Datum  Laterani,  vi  Idus  Pebruarii,  pontificataB 

noBtri  anno  zvii. 

CCXIX. 

VetaJt  ne  G.  (96)  eterviwt  Bremensis  dioeceseos  ob  aT" 
ehiepiscopo  Harturigo  Ji  olim  deposituSf  in  capitu» 
tum  introducatur, 

(Anno  1216.  Laterani,  febr.  13.) 

[Lappbnbero,  Humburg,  Vrkund.,  p.  349,  ex  Sta- 
diensi  originaii  in  cap.  ii,  not.  3.] 

iNNOGBNTiut  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di-  ^ 
lectis  fiiiiB,  abbati  Sancti  Pauli,  proposito  de  Hil- 
genrothe,  Bremensis  dioeceseos,   cellerario  Sancti 
Willeadi  BremenBiB,Balutem  et  apostolicam  bena- 
dictionem. 

Querelam  dilectorum  flliorum,  B.  'prepositi  et 
canonicorum  Bremensium,recepimus, continentem 
quod  cum  G.  clericus  dicBceseos  Bremensis,  propter 
BOOB  exoessus  a  bonaa  memorise  H.  Bremensi  archi- 
episoopo,  fuerit  omnibus  ecclesiasticis  beneficiis 
Bpoliatus,  etsuper  illis  eidem  clerico  in  nostra  prn- 
8entiaconquerenti,perpetuum  silentium  duzerimus 
imponendum,ip8e  nihiloniinus,occa8ione  quarum- 
dam  litterarum  nostrarum,  in  forma  communi 
Buper  quibusdam  injuriia  obtentarum,  stallum  in 


illicite,veldi8tracta,abbatumalienantiumapparemnt 
instrumenta  duorum,vel  trium,  autpuucorum  mo- 
nachorum  subscriptione  signata,  et  judices  ordina- 
rii  eis  nolint  aliquatenua  obviare  :  nos  indemnita- 
tibus  ipsius  monasterii  paterna  volentes  Boliicitu- 
dine  praecavere,  insinuatione  prMentium  dedara- 
mus,  instrumenta  majoris  et  sanioria  partis  con- 
ventus  subscriptione  carentia,quffi  super  iMyaBmodi 
alienatione  sunt  confecta,  non  obtinere  in  j^n^a- 
dicium  monasterii  tirmitatem.  Nulii  ergo  onaotM 
hominum  liceat  hanc  paginam  nostrs  declarationl» 
infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis 
autem  hoc  attentare  prssumpserit,  indignationem 
omnipotentis  Dei,  et  Beatorum  Petri  etPauli  ae  no« 
vorit  incursurum. 

Datum  Laterani,  ii  Kalendas  Martii,  pontificatas 
nostri  anno  nono  decimo. 

ccxxr. 

Ad  abbafem  et  conventum  S,  Dionysii.  —  £>e  decin^is 

a  laicis  redimendis. 

(Arno  1216.  Laterani,  Febr.  29.) 

[DouBLET,  Bist.  de  Saint  Denys.  p.  545.] 

lNN0cE!<mu8  episcopus,  servus  servorum  Dei»  di- 
jectis  filiis  abbati  et  conveutui  Sancti  Dionysii  Pa; 
risiensis,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Veslra  nobis  devotio  supplicavit  hibi  concedi  a 
laicis  redimere  decimas  et  redomptas  pacifice  poa- 
sidere.Cum  autem  in  decimis  laici  ju8specialenon 
habeant,  benigne  vobis  postulta  concedimus,  de 
illis  duntazat  qui9  infra  vestras  parochiaa  sicalaiciB 


choro  et  locum  in  capitulo  roBtitui  aibi  petit.  Super  D  ^l^^iQCD^"'* 


quo  8US  providerieccle8is,dicti  canonici  humiliter 
Bupplicarunt.  Quocirca  discretioni  veftraB  per  apo- 
Btolica  Bcripta  mandamus,  quatenus,  si  praemisBis 
veritas  sufAragatur^dictam  ecclesiam  ab  impelitione 
hnjuBmodi  absolvatis.contradictores  per  censuram 
'eccle8iaBticam,appelIatione  postposita,  compescen- 
tes.  Quod  si  non  omnes  his  ezsequendis  putueritis 
interesse,  duo  vestrum  ea  nihilominuB  exsequan- 
tur, 

Datum  Laterani,  Idibus  Februarii,  pontiQcatus 
noBtri  anno  zviii. 


DO- 


Datum  Laterani,  u  Kal.  Martii,  pontificatuB 

stri  anno  ziz. 

CCXXII. 
Ad  abbatem  et  conventum  S.  Dionysii.  —  Indutgei  «1 

procuratione*  episcopis  seu  aliis  pr^latis  nm  (#- 

neantur  exhibere. 

(Anno  1216.  Laterani,  Mart.  1.) 
[DouBLET,  Hist.  de  Saint-Denys^  p.  546.] 
Innogbntius  episcopus,  servus  Borvorum  Dei,  4i* 
lectisfilii  abbati  et  conventui  Sancti  DionyBii  Par^ 
siensis,  salutem  et  apoBtolicam  benediotionem. 
Vestra  nobis  insinuatio  declaravit,  quod  quidam 


(96)  GoteBchalcus,  ut  videtur,  tuno  BremenaiB  BcholaBticua. 


261 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  1216. 


2^ 


epitcopi  et  alii  eoclcsiarum  prslati,  procurationca  A 

indebitaa  exigant  a  vcstri  Monasterii  curtibus  in 

ipsonini  epiBcoporum  dicDceaibaB  constituiis,  hoc 

sibi  deberi  dicentes,  eo  quod  in  ipsis  dioBcesibos 

qoasdam  percipitis  decimas  et  de  oblationibus  pa- 

rochialium  eccieBiarum  in  quibus  prseHentandi  no- 

Bcimini  jos  habere,  certaoi  ublinetis  in  plerisquo 

Bolemnitatibus  portionem.  Verum  cum  ratione  vi- 

sitatioQis  procurationes  debeantur,  et  in  praedicliB 

curtiba   quedam    privata  oratoria  sint  conetructa 

qua  ad  diclorum  visitationem  non  pertinent  prsla- 

ton]m,QobiB  humiliter  Bupplicastis  uL  Buperiisiin- 

demoitati  vestrfla  providere  misericorditer  dignare- 

mor.  Noe  igitur  vestris  precibus  incliaati,  auctori- 

tate  vobis  praesentiumindulgemusne  procurationea 

bujasmodi  teneamini  pietatis  solvero  ante  dictis,  p 

Disi  cum  curtes  ipsas  quas  ad  ipsorum  jurisdictio- 

nem  de  jure  spectare  constiteri%  more  debito,  causa 

visitationis  accesterint  opportuns. 

Datum  Laterani,  Kalendas  Martii,  pontilicatus 
Dostri  aDQO  xiz. 

GCXXIII. 

Ad  abbaitm  tt  canventum  S.  Dionysii.  —  Donationei 

ipiis  factas  confirmat. 

(Anao  1216.  Laterani,  Mart.  7.) 

[DouBLET,  Hist.  de  Vabhaye  de  Saint-Denys^ 

p,  546.] 

LiifocBFiTius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectia  Qliis  abbati  el  convenlui  S.  Dionysii  Pari- 
BieDsis,  salutem  et  apostoiicam  benedictionem. 

Juslis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  faoi- 
lem  prsbere  assensum,et  vota  quae  a  rutionis  tra-  C 
mite  DOD  discordantyefTectu  prosequente  complere. 
Cum  igitur  quondam  Renaldus  de  Pomponia,  miles, 
procarationem  decem  militum  in  festo  beati  Dio- 
Dysii,  quinque  modios  annonee  cigusdam  decims 
quc  a  vestro  percipiebat  mooasterio  annuatim, 
eidem  pia  liberalitate  remiserit  :  et  quondam  Per- 
ricus  de  Ver  duas  partes  decimm  vini  de  Argento- 
lio,miQagium,vidblicet  tres  minas  do  modio,  de- 
cem  eextarios  annon»,  duas  partes  decimaa  ao 
oblatiunum  cujusdam  parochias  vestre,  quae  ipse 
cum  uxore  ac  flliis  diu  detinuerat  injuste,  Domino 
inspirante,  prnfato  monasterio  resignarit  :  nos 
veatria  preoibus  inclinati,  remissionem  et  resigna- 
tionem  prsdictas  sicut  pie  ac  provide  fact»  sunt, 
gratas  habentes,  ipsas  auctoritate  apostolica  conQr-  n 
mamus  et  prssentis  scripti  patrocinio  communi- 
mus.  Nulli  ergo  omnino  hominun^  liceat  hanc  pa- 
giaazD  Dostrs  oonQmatioDis  infringere  vel  ei  ausa 
temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentar^ 
prssumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et 
beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  no- 
verit  incursurum. 

Datam  Laterani,  Nonas  Martii,  pontiQcatus  no- 
stri  aaao  xix. 

CGXXIV. 
Frisonibus   per  Bremensem  provinciam   constiiulii 

(97)  Vide  epistolam  libri  tertii  xlv,  Dot. 


mandat,  excommunicatum  Waldemarum  de  eorum 
finihus  eiiciani. 

(Addo  1216,  LateraDi,  Mart.  14.) 

[Lappbibbro,  Hamburg.  Vrkund.^  p.  350,  ex  orig. 

Stadieasi.] 

Innocentiub  episcopus,  servus  eervorum  Dei,  di« 
lectis  Qliis,  FrisoDibus  non  crucesignatiSy  per  Bre- 
mensem  provinciam  con8tituti8,salutem  et  aposto- 
licam  beocdictionem. 

Justitiffi  zelus  exigit  et  fraternae  charitatis  ordo 
requirit,  ut  Cbristi  fideles  vidssim  sua  onera  sup- 
portantes,  adimplendo  plenius  legem  Chiisti,  mu« 
tua  sibi  auxilia  subministrent  tcmpore  opportuao, 
servitutisexcutientesjugumde  cervicibus  inDocea- 
tum,  injuriam  facieatibus  resisteDdo  et  oppressot 
studiosius  liberaudo  de  maoibus  iaiquorum,  oe  ai 
Doluerint  perlurbare  perversos  qui  possont,  fovere 
ipsos  in  suffi  iniquitatis  perGdia  videantur.  Cum 
igitur  Bremensis  ecolesia,  qus  diu  per  fllium  per- 
ditionis  schismaticum,  Waldemarum  excommuDi- 
catum,depositum  et  degradatum,ac  a  Dobis  coadem- 
Datum  ia  coDsilio  geaerali,  deteota  est  et  quodam- 
modo  aaoillata  sub  jugo  exactissimffi  servitotis,  pro 
sua  liberatioDe  ab  olim  apud  dos  iastiterit  cum 
clamore,Decdum  a  sua  potuerit  aagustia  reapirare, 
licet  multam  impeDderimussoUicitudiDem  etlabo- 
rem,  uDiversitatem  vestram  rogamus  atteDtius  et 
monemus,  per  apostolica  vobis  soripta  maadaDtea 
et  io  remissioDcm  peccamiDum  injungenteB^quate* 
nus  sic  procedatis  viriliter  et  potenter ad  solvbndum 
jugum  captivitatis  ecclesis  memoratffi.ac  dejicioDr 
dum  de  vestris  finibus  schi^maticum  antedictum  et 
compesceadum  fautores  ipsius,  quod  a  Deo  pm- 
mium  et  a  uobis  et  aliis  coDsequi  valeatis  laudem 
et  gratiam  ampliorem. 

Datum  LateraDi,!!  Idus  Martii^poDtificatus  Dostri 
aoDO  XIX. 

CCXXV. 

Ad  decavum  S.  Frambaldi,  et  Cantores  S  Frambaldi 
et  S.  Reguli^  Silvanecienses.  —  Ut  sententtam  ab 
eptscopo  Silvanectensi  in  favorem  abbatis  et  am^ 
venius  S.  Dionysii,  in  causa  quadam  lalapi  obser-' 
vari  faciant, 

(Anno  1216.  Viterbii,  April.  18.) 


[Ex  apographo,  quod  ad  fidem  autograpbi,  iD  ^. 
cbivis  monasterii  B.  Dionysii  asservati,diiigeDte|r 
exscriptum,  nobiscum  communicavit  D.  Poirier. 
BRftQ.,  ibid.]  •      ' 

Innocentiub  episcopus,  servus   servorum   Dei, 

dilectis  filiis deoano  Sancti  Prambaldi,  et  San- 

cti  Frambaldi  et  Sancti  Reguli  cnntoribus,  Silva- 
nectensibus,  salutem  et  apostolicam  benedictio- 
nem. 

Dile^ti  filii,abba9  (97),  et  conventus  Sancti  Diony- 
sii,  nobis  humiliter  supplicarunt,  ut  diffinitivam 
8ententiam,quam  proeisvenerabilis  f rater  noster... 
Silvanectensis  episcopus  (9S),  et  ejus  conjudices» 
delegatia  nobiSfCODtraN.militem  de  FlaDieageria, 
LauduDeasis  dicBceseoBy  super  quibusdam  redditir 

(98)  Vide  epistolam  libri  quiati  gxlv  not. 


m 


AD  INNOCBNTII  UI  RBGB3TA 


264 


bo8  et  rebuB  aliis,  exigente  ju8titi8,promi]1garuDt, 
apostoHcodignaremurmunimineroborare.Ideoque, 
discretioni  vestrsBper  apoetolicaBcriptamandamus, 
(]uatenu8  sententiam  ipsaro^sicut  est  justa^faciatis 
percensuram  ecclesiasticam,  appellatione  remota, 
firmiterobservari.  Et,  si  non  omnes  his  exsequen- 
dis  potaeritis  interease,  duo vestrum  ea  nibiiominus 
exsequantur. 

Datnm  Viterbii,  xiv  Kal.  Maii,  pontificatus 
nostrt  anno  nono  decimo. 

CGXXVI. 

Ad  abbatistam  S.  Mari»  de  Acuii  Massiliensis.  — 
ProlecUonem  ejus  suscipit  el  ejtu  possessicnes  co  n- 
firmat, 

(Anno  1216.  Tuderti,  April.  29.) 

AntiquiUs  de  VEgL  de  Marseille,  II,  62,  ex  arcbiv. 
abb.  S.  SalvatoriB  Massiliensis.] 

Innocintius  episcopus,  servus  servorum  Dei' 
dilectis  in  Christo  filiabus  abbatissset  monialibus 
Sanols  Mari»  de  Acuis,  etc. 

.  .  .  Sub  beati  Petri  et  nostra  protectione  susci- 
pimua,  specialiter  autem  Ecclesiam  Sancts  Mari» 
do  Acuis  cum  pertinentiis  suis,  jura  quoque  quod 
babetis  in  caatris  de  Maucho  et  Recovaira,  etc. 
Mottajuxta  fluvium  Velns  ac  in  hospilali  Sancti 
Spiritus  Massiiiensis,  etc. 

Datum  Tuderti,  tertio  Kalend.  Maii,  pontiQcatus 
nostri  anno  nono  decimo. 

CCXXVJI. 

Ad  abbatissam  et  sorores  de  Rysebiarg.  —  Earum 
posseuiones  et  privilegia  confirmat. 

(Anno  1216.  Apud  Urbem  Veterem,  Maii  7.) 

[LiuEGREN,  Diplom.  Sueean.j  I,  183.] 

Innocbntiub  episcopua,  servus  servorum  Dei,  di- 
lecti8inChriBtofiliabus...abbati38eacmonialibu8de 
Riesbyarg,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Cnm  a  nobis  petitur  quod  justam  est  et  hone- 
atum.tam  vigor  jrquitatis  quam  ordo  exigit  ratienis, 
ut  id  per  sollicitudinem  offlcii  nostri  ad  debitum 
perducatur  efTectum.  Eapropter,  dilects  in  Christo 
filiae,  vestris  justis  postulationibuB  grato  concur- 
rentcB  a88en8u,per8onas  vestras  et  monasterium  in 
quo  divino  estis  obsequio  mancipataByCum  omnibus 
bonis  qas  imprssentiarum  rationabiliter  possidet, 
hui  in  futurumjustis  modis^prsstante  Domino,po- 
terit  adipisci,  8ub  beati  Petri  et  nostra  protectione 
8U8cipimu8,8peciaIiter  autem  Fruo8wi,Hindawret, 
Scotist,  Borshogen,  Akerbui,  Cheilestat,  Sebui,  et 
alias  possessioneB  pia  vobis  fidelium  devotione 
coIlataB,  Bicut  eaa  juBle  ac  pacifice  obtiaetis,  vo- 
bis  et  pftr  vob  eidem  monaBterio  auctoritate  apo- 
■tolica  confirmamu8,et  prssentis  scripti  patrocinio 
commonimus.NuIIi  ergo  hominum  liceat  hancpagi- 
bamno8trsconnrmationi8infringere,veiei  ausu  te- 
merariocontraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  prs- 
■ump8erit,indignationem  omnipotentis  Dei  et  bea- 
torom  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  ae  noverit 
Incursurum. 


A  Datum  apud  Urbem  Veterem,  Nonis  Maii,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  nono  decimo. 

CCXXVIII. 

Ad  arehiepiscopum....  —  Sententiam  excommuniea- 
tionis  ab  A.,.  prtepositto  S.  Willehatdi  et  T.  d$ 
Walle  nanonico  Bremensi  contra  episcopum....  im» 
petratam  revocat,  et  pasnam  contra  dictum  praepo» 
situm  prolatum  confirmat. 

(Aono  1216.  Laterani,  Maii  9.) 

[Lappembbrg,  Hamb.  Vrkund.^  p.  350,  ex  copiario 
regii  archivi  Hannoverani.  Initiom  deest.] 

...  Willebadi  prspositos  et  T.  de  Walle,  cano- 
nicum  Bremensem,  super  eodem  negotio  per  fal- 
sam  suggestionem  iterum  apostolicas  litteras  impe- 
travit.  Quorum  duo,  videlicet  prspositus  Sancti 
Willehadi  et  T.  canonicus  memorati,  vinculo  ex- 

Q  communicationis  astricti  pro  eo  qnod  favebant  et 
communicabant  contumaciter  perfido  Waldemaro, 
contradicente  dicto  majoris  ecclesis  prspoeito  ip- 
Borumque  conjudice,  licet  auctoritate  litterarum 
nostrarum  eorum  Jurisdictio  revocata  fuisset,  ob 
favorem  prsfati  Uldemari  (qui  eum  habebat  exo- 
8um  pro  eo  quod  contra  ipsum  mandatum  aposto- 
licum  fuerat  fideliter  exsecutus),in  eumdem  epiBGO- 
pum  de  facto  duntaxat  exaommunicationis  sentea* 
tiam  promulgarunt.  Super  uno  processu  ac  intru- 
aione  fautorum  suorum  dictus  A.  ut  addcret  affli- 
ctionem  afflicto,  tacito,  quod  Judices  memorati 
propter  communionem  Uldemari  prsfati  fuerant 
excommunicationis  vinculo  irretili  et  per  abbatem 
de  Lubeca  et  tuos  conjudices  ipsorum  Jurisdictio 

P  revocala,  suppresso  etiam,  quod  prster  excom- 
niunicationis  Bententias  in  eumdem  A.  exigente 
justitia  promulgatas,  qus  fuerunt  per  abbatem  de 
Doberan  et  conjudices  suos  auctoritate  apostolica 
confirmato,  in  eum  et  suos  fautores  per  abbatem 
de  Rastede  ac  suos  conjudices  delegatos  anobisfoe- 
runt  depoftitionis  et  excommunicationis  sententic 
promulgats,ad  venerabilem  fratrem  no8trum,Mag- 
deburgenBemarcbiepiscopumextraprovincialemno- 
stras  litteras  impetravit.  Unde  petebat  a  nobis 
epiBcopus  memoratus,  ut  cum  8spefatu8  A.  et  com- 
plices  ejus,  prsdictis  depositionis  et  excommunica- 
tionis  sententiis  vilipensis,divinaprs8umant  officia 
celebrare,  in  eos  aggravaremus  taliter  manus  no- 
BtraB,  quod  eorum  exemplo  alii  discerent  a  Bimili- 
bu8  abstinere. 

D  Nolentes  igitur  rebellionem  prapdictorom  et  con- 
tumaciam  relinquere  impunitam,discretioni  vestrs 
per  apostolica  scipta  mandamus,  quatenus,  si  est 
ita,  revocato  in  irritum  quidquid  auctoritate  litte- 
rarum  a  pra^dicto  A.  excommunicutionis  vinculo 
innodato  contra  nominatum  episcopum  obtentarum 
in  ipsius  episcopi  prsjudicium  inveneritia  attenta- 
tum,  Jam  dictae  sententiaB  in  eumdem  A.  et  buon 
compliceB  promulgatas,  depositionis  videlicet  sicot 
eet  ju8ta,excommunicationis  vero  eicut  rationabili- 
ter  est  prolata.  usque  ad  satlBfactionem  condignam 
faciatia  auctoritate  no8tra,8ubIato  appellationie  ob- 
Btaculo,  firmiter  obserf ari.  Quod  si  non  omnea  bis 


8UPPLBMBNTUM.  —  AN.  121«. 


285 


exseqDendis  potueris  interessp,  tu  frater  archi- A  ei  licetimmeritipraBBidemus^vosoharitatiabrachiiB 


episcope,  cum  eorum  altero  ea  nihilomiuus  exse- 

quaris. 

Datum  Laterani,  vii  Idus  Maii,  ponliflcatus  no- 

stri  annozix. 

CCXXIX. 

Ad  abbatem  el  fratres  S.  Thomx  de  Paraclelo ;  eorum 

privilegia  con/irmat. 

(Anno  1216.  Perusii,  Maii  30.) 

[Lahqebeck,  Script.  rer.  Danic.  VI,  148.] 

Innogbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  (iliis,  abbati  et  conventui  8ancti  Thom»  de 
Paracleto,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

SacrosanctaRomanaEcclesiadevotosethumilesfi- 


tcneamursicut  speciales  filios  arotius  amplexari, 
et  a  Deo  dignum  mereamur  praBmium  obtinere. 

Datum  Perusii,  ii  K«lend.  Junii,  pontificatus  no- 
sLri  anno  nono  decimo. 

ccxxxr. 

Ad  abbatem  (98*)  et  eonventum  monasterii  S.  Vgdasti 
Atrebatensis.  —  Cofifirmai  eis  libertatem,  ipsis  a 
Ludovicoy  Francorum  regis  fiiio  primogenito^  ean* 
crssam,  qua  homines  liheri  monasterii  eorum,  per 
liberos  abhatis  homines  judicentur, 

(Anno  1216.  Jul.  1.) 

[Ex  Archivio  Monasterii  S.  Vedasti  Atrebatensia. 

Br^q.  ibid.j  p.  1158.] 

Innocentius  episcopue,  servus  servorum  Dei,  di- 


liosexassuetffipietatisofficiopropensiusdiligerecon-  .        .     ,         ,  ^. 

suevilretnepravorumhominummolestiisagitentur,  n  ^®^^*^  ^^^^^s»  abbati   et  conventui   Sancti  Vedaeti 
eo8  tanquam  pia  mater  suab  protectionis  munimine      Atrebatensis,  salutem  et  apostolicam   benediotio- 


protect 

confovere.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
JQstis  precibus  inclinati,  personas  vestras  et  mona- 
9teriom,  in  quo  divino  estis  obsequio  mancipati, 
earo  omnibus  bonis,  qu»  in  prffisenlinrum  rationa- 
biliter  possidet,  aut  in  futurum  justis  modis,  prs- 
8tante  Domino,  poterit  adipisci,  sub  beali  Petri  et 
Dostra  protectione  «uscipimus.  Specialiter  autem 
Iit>ertate8  et  immunitates,  decimas  quoque.posses- 
siones  ac  alia  bona,  eidem  monasterio  a  regibua 
episcopid,  seu  aliis  Christi  tidelibus,  pia  et  provida 
deliberationeconcessa,  sicut  ea  omnia  juste  ac  pa- 
cifice  obtinetiSy  vobis  et  per  vos  ipsi  monaslerio 
veatro  auctoritate  apostolica  confirmamus,  et  pra- 
sentis  scripti  patrocinio  communimus.  NuUi  ergo 


nem. 

Cum  a  nobis  petitur  quod  justum  est  et  hone- 
stum,  tam  vigor  aiquitatis  quam  ordo  exigit  ratio- 
nis,  ut  id  per  sollicitudinem  officii  nostri,ad  debi- 
tam  perducatur  efl^ectum.  Significastis  siquidem 
nobis,  quod,  cum  quidam  episcopi,  comites,  baro- 
nes,  et  alii  cJerici  et  laici,  monasterium  vestrum, 
quod  ad  Homanam  Ecclesiam  nulio  pertinet  me- 
dianle,  sibi  subjicere,  ac  homines,  et  jura  ipsiaa 
etiain  sabtrahere,  contra  justitiam  moliantur ;  no- 
biiis  vir  L.  primogenitus  charissimi  in  Christofilii 

nostri regis  Franoorum  illustris,ad  cujus  domi- 

nium  et  jurisdictiouein  ex  dono   regis  terra  ipsius 
nionasterii   dicitur  pertinere,  hanc  vobis  contulit 


omnino  bominum  liceat  hanc  paginam  nostraj  pro-  C  iibertatem,  ut monasterii  liberi  per  liberos  ab- 

tectionis  et  confirmationis  infringere,  vel  ei  ausu      ^^^*®  homines  judicentur,  et  rustici  per  scabinos, 
teroerario  contraire.  8i  quis  autem  hoc  attenlare     judicio  de  omnibus  aliis  abbati  libero  remanenle  ; 

pr«8umpserit,  iutiignationem  oranipotentis  Dei,  et      quoque   quas  in  terra  recipiebat,  eadem 

beatorum  PetrietPauli  apostolorum  ejus,senove-      monasterio  vestro  concessit,  sicut  in  ejusdem  L. 

litteris  dicitur  plenius  contineri,  Nos  igitur^vestria 
precibus  inclinati,libertatem  etconcessionem  pr«- 
diclas,  sicut  eas  juste  ao  pacifice  obtinetis,  vobis  et 
per  vos  monasterio  vestro  auctoritate  apostolioa 
confirmamus,  et  praesentis  scripti  patrocinio  com- 
munimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hano 
paginam  nostraj  confirmationis  infringere.  vel  ei 
ausu  teffierario  contraire.  Si  qui  autem  hoc  atten- 

tarepraesumpserit.indignationemomnipotentisDei, 
et  beatorum  Petri  et  Pauli,  apostolorum  ejus,  se 

m. 


rit  incursurum. 

Datam  Perusii,  iii  Kal.  Junii,  pontificatus  nostri 
anno  nono  decimo. 

CCXXX. 

Ad  nobUes  Upsallenses.  —  Gratias  agit  pro  censu  li- 
beralitfir  et  devote  soluto. 

(Anno  1216.  Perusii,  Maii  31.) 

LiuEGREN,  Diptom.  Sueean.f  I,  158.] 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Doi,  di- 


lectis  filus  nobihbus  viris   baronibus,  militibus  et  .,  . 

1..  fi      II  j.         .  ^.'    ^.        ,  ,       n  noverit  incursurum. 

aliisperUpsallensem  dioBcesimconstitutis,salutem  D      ^.  rr  ,     ,      ,  . 

et  aoostoiicam  benedictionfim.  ^^^"°" Kalendas  Julii,  pontificatus  no- 


et  apostoiicam  benedictionem. 

Supereo  quod  debitum  nobis  censum  liberaliter 
et  devote  solvistis,  sicut  venerabili  fratri  nostro 
arcbiepiscopo  vestro  insinuante  didicimus,  et  ipse 
rei  effectus  indicat  evidenter,  devotionem  commen- 
damusin  Domino  et  digna  gratiarum  prosequimur 
actione,  rogantes  attcnte  ac  per  apostolica  vobis 
Bcripta  mandantes,quatenus  in  ipso  censu  debitis 
temporibus  exsolvendo  vos  exhibcre  curetis  ita  pa- 
ratoaet  promptosquod  apostolica  Sedes  et  nos  qui 

(38*)  Vide  ad  Epistolam  Libri  noni  cxv,  not. 
Patrol.  CGXVII. 


stri  anno  nono  decimo. 

CCXXXII. 

Ad  abbatcm  et  fratres  S.  Tiberii  {dicec.  Agalhensis). 

—  Eorum  possessiones  et  privitegia  confirr/Mt, 

(Anno  1216.  Ap.  Urbem  veterem.) 

[Gall.  Christ.jnov.,  VI.  Instr.,  332,  ex  archiv. 

S.  Tiberii.] 

Innocentius  cpiscopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis   abbati  monasterii  S.  Tiberii,  ejusque 


9 


\M^ 


267 


AD  INNOCBNTn  III  EBGBSTA 


268 


fratribus  tam  prttsentibus  quam  futuris  regularem  A. 
vitam  professis,  io  perpetuum. 

Cum  omnibua  eoclesiis  debitores  ex  injuncto  no- 
bis  offlcio  existamus,  illis  tamen  propensius  nos 
convenit  providere,  quaa  B.  Petri  juris  existunt,  et 
ad  defensionem  S.  Roman®  Ecclesi»  specialiter 
pertinere  noscuntur;  ideoque  dilecti  in  Domino 
filii»  vestris  justis  petitionibus  clementer  annuimus, 
et  prsdecessorum  nostrorum  felicis  memori»  8er- 
giiy  Paschalis,  Calixti,  Eugenii,  et  Alexandri  vesti- 
giis  inhsrentes,  praefatum  S.  Tiberii  monasterium 
sub  B.  Petri,  et  nostra  protectione  suscipimus,  et 
prttsentis  scripti  privilegio  communimus,  statuen* 
tes  ut  quascunque  possessiones,  quaecunque  bona 
in  prssentiarum  juste  ac  canonice  possidet,  aut  in 
futurum  conces8ionepontincum,largitione  regum,  q 
vel  principum,  oblatione  fidelium,  seu  aiiis  justis 
modis  prsstante  Domino  poterit  adipisci,  firma 
vobis,  vestrisque  successoribus  et  illibata  perma- 
neanly  in  quibus  haec  nominatim  duximus  expri- 
menda : 

Eoolesiam  videlioet  SanctsB  Maris  de  Gradu  in 
territorio  Agathensi  cum  pertinentiis  suis,  eccle- 
siam  S.  Sulpitii,  et  ecclesiam  S.  Joannis  de  Gastro- 
novo ;  ecdesiam  S.  Martini  de  Granoleriis,  eccle- 
siam  S.  Andre®  de  Roviniaco,ecclesiasS.  Joannis, 
•t  Sancts  Susannffi  de  Florenliaco,  ecclesiam  S. 
Martini  de  Fenoleto  cum  pertinentiis  earum  ;  ec- 
desiam  quoque  S.  Pelri  de  Beciano,  quam  per 
concordiam  a  bons  memoriae  Guidone  quondam 
Sanctffi  Romauffi  Ecclesi»  caocellario,  tunc  aposto-  p 
lica  sedis  legato,  inter  vos  et  abbatem  ac  monachos 
Gass-Dei  factam  obtinuistis,  cum  decimia  et  aliis 
ad  eam  pertinentibus;  ecclesiam  Sanctae  Maris  de 
Affriano  oum  pertinentiis  suis.  In  Biterrensi  vero  epi- 
scopatu,  ecclesiam  SanctsMariffi  de  Serignano  cum 
pertinentiis  suis.  In  Tolosaco  ecclesiam  S.  Petri  et 
Sanctarum  Paeliarum  cum  pertinnntiis  suis,  eccie- 
■iam  quoque  Sancts  Mari»  de  Giderio,  ecclesiam 
8.  Petri  de  Pampagnia,  et  ecclesiam  8.  Saturnini  de 
Alamans  cum  pertinentiis  earum.  In  Gasconia,  in 
Auxiensi  episcopatu,  ecclesiam  S.  Juliani  de  Galano 
cum  ecclesiis,  viilis,  et  caeteris  omnibus  ad  eam 
pertinentibus.  In  parochia  Gonveniensi,  ecclesiam 
Sanct»  Maris  de  Quiriliaco,  et  ecclesiam  S.  Petri 
de  Podio.  Prohibemus  autem  ne  in  praefata  villa, 
in  qna  idem  monasterium  situm  est,  et  terminis  D 
oJu8,ulla  unquam  ecclesiastica  saecularisve  persona 
oastrum  aliquod  vel  munitionem  facere  audeat,ne- 
que  ab  hominibus  ejutdem  vills  preeterabbatem  et 
ministros  ejus  per  exactionem  aliquid  exiorquere, 
neque  vicariae  ministerium  exercere,  neque  pro 
eadem  vicaria  campum,  qui  est  ultra  fluvium  Ton- 
gam  subtus  beveriacum,  sine  abbatis  permissione 
vel  personffi  cujuslibet  viudicare.  Obeunte  vero  te 
Dunc  ejusdem  loci  abbate,  vei  tuorum  quolibet 
8nccessorum,nullus  ibi  qualibet  subreptionis  astu- 
tia  vel  violentia  prsponatur,  nisi  quem  fratrcs  com- 
muni  oonsensu,  vel  pars  fratrum  consilii  sanioris 


secundum  Dei  timorem  et  beati  Benedicti  Regulam 
providerint  eligeudum.  Cbrisma  vero,  oleum  san- 
ctum,  consecrationes  altarium,  seu  basilicarum, 
benedictionem  abbatis,  ordinationes  monacborum 
vel  clericorum,  a  dioecesano  suscipietis  episcopo,  si 
quidem  catholicus  fuerit^etgratiam  atque  commu- 
nionem  sedis  apostolicas  habuerit,  et  ea  gralis  et 
absqne  ulla  prafitate  voluerit  exhibere,  alioquin 
liceat  vobis  quemcunque  malueritis  adire  antisti- 
tem,  qui  nostra  fultus  auctoritate  quod  postulatis 
indulgeat.  Nulli  autem  episcopo  licitum  sit  obedien- 
tiam  a  vobis  exigere,  nec  vos  eam  alicui  praeter 
Romanae  ecclesiae  pr«sumatis  aliquatenus  exbibere. 
Adjicimus  quoque,  ut  nulli  praeter  Romanum  pon- 
tiflcem,  et  apostolicae  sedis  legatum,  praedictum  mo- 
nasterium,  et  ei  praesidentem  abbatem,  fcl  fami- 
liam,qu8e  de  cellario  ejus  vivit,  interdictionis  sen- 
tentia  liceat  innodare,  sed  locus  ipse,  sicut  a  prae- 
decessoribus  nostris  institutum  est,  semper  sub 
apostolics  sedis  jure  ac  potestate  permaneant.  Ad 
indicium  autem  hujus  ab  spostolica  sede  libertatis 
acceptae,  singulis  annis  unum  aureum  nobis  nostris- 
que  Buccessoribus  persoivetis. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnico  hominum  li- 
ceat  praefatum  monasterium  temere  perturbare, 
aut  ejus  possessiones  auferre,  vel  ablatas  retinere, 
minuere,  seu  quibuslibet  molestiis  fatigare,  sed 
omnia  integre  conserventur  eorum,  pro  quorum 
gubernatione  et  sustentatione  concessasunt,usibus 
omnimodis  profutura,  salva  sedis  apostolicaeaucto- 
ritate,etin  prffidictisecclesiis  dioecesanorum  episco- 
porum  canonica  justitia.  Si  quis  igitur  in  futurum 
hanc  nostrsB  constitutionis  paginam  sciens  ccntra 
eam  temere  venire  tentaverit,secundo  tertiove  com- 
monitus,  si  non  praesumptionem  suam  congrua 
satisfactione  correxit,  potestatis  honorisque  sui 
dignitate  careat,  reumque  se  divino  judicio  existere 
de  perpetrata  iniquitate  agnoscat,et  a  sacratissimo 
corpore  et  sanguine  Domini  nostri  Jesu  Christi  alie- 
nus  Gat,  atque  in  extremo  examine  districtse  ultioni 
subjsceat.  Gunctis  autem  eidem  loco  sua  jura  ser- 
vantibus  sit  pax  Domini  nostri  Jesu  Christi,  quate- 
nus  et  bic  fructum  bonse  actionis  percipiant,et  apud 
districtum  judicem  praemiaaeternaepacisinveniant. 
Amen,  amen. 

Ego  (nnocentiuB,  catholicae  Ecclesis  episcopus. 

Ego  Nicolaus,  Tusculanensis  episcopus. 

Ego  Pelagius,  Albanensis  episcopus. 

Ego  Gincius,  tituli  Sancti  Laurentii  in  Lucina 
presbyter  cardinalis. 

Ego  Cencius,  Sanctorum  Joannis  et  Pauli  presby- 
ter  cardinalis  tituli  Pammachii. 

Ego  Leo,  tituli  Sanctae  Grucis  in  Jerusalem  pre- 
sbyter  cardinalis. 

Ego  Robertus,  tituli  S.  Stephani  in  Goeliomonte 
presbyter  cardin. 

Ego  Stephanus,  basilicae  Duodecim  Apostolorum 
presbyter  oardinalis. 


SUPPLBMBNTUIL  —  AN.  1196-1216. 
Ego  Petras,  B.  Laurentii  in  DanQaso  preabyter  \  oonas  cardJDalis. 


270 


oardinalis. 

Ego  Oihonianns,  SS.  Sergii  et  Bacchi  diaconns 
eardinalie. 

Ego  Gregorios,  S.  Theodori  presbyter  cardinalis. 

Ego  Reynerius,  Sanct»  Mari®  in  Gosmedin  dia« 


Ego  RomanuSy  S.  Angeli  diaconos  card. 

Ego  Stephanus,  S.  Adriani^diaconut  cardin. 

Datum  apud  Urbem  veterem,  per  manum  Thoroa 
Sanct»  Sabins  presbyteri  cardinalis,  pontificatoB 
D.  Innocentii  pap»  III  anno  xix. 


ANNO  1198-1216. 


CCXXXIII. 

Domini  JnnoeerUii  expediiianis  pro  recuperanda  Terra 

Sancta  ordinatio, 

(DucHESNi,  Rer,  Franc,  Script.,  V,  749.)  g 

Ad  iiberandam  Terram  Sanctam  de  manibus  im- 
piorum,ardenti  desiderio  aspirantes,  de  prudenlum 
virorum  coD8ilio,qui  plene  noverant  circumstantiaB 
terapomm  et  locorum,  sacro  approbante  concilio 
dirGnimus,  ut  ita  crucesigDati  se  prspareol,  qnod 
!n  Kalendas  Junii  sequentis  po8tproximum,omne8 
qui  disposuerunt  transire  per  mare,  conveniant  in 
regnum  Sictlis;  alii,  sicut  oportuerit,  et  decuerit, 
apud  Brundusium,et  alii  apud  Messanam,  et  partes 
utrobique  vicinas,  ubi  et  nos  personaliter,  Domino 
annuente,  disposuimus  tunc  adesse,  quatenus  no- 
stro  consilio  et  auxilio  exercitus  ChristiaLus  salu- 
briter  ordinetur,cum  benedictione  divina  et  aposto- 
lica  profecturus.  Ad  eumdem  quoque  terminum  se 
studeant  prsparare,  qui  proposuerunt  per  terram 
proficisci.  Significaturi  boc  interim  nobis,  ut  eis  ad  ^ 
concilium  et  auxilium^legatum  idoneum  de  nostro 
latere  concedamus. 

Sacerdotes  autem,  et  alii  clerici,  qui  fuerint  in 
exercitu  Christiano,  tam  subditi  quam  prsBlati, 
orationi  et  exhortationi  diligenter  insietant,  docen- 
tes  eofl  verbo  pariter  et  exemplo,  ut  timorem  et 
amorem  semper  habeant  divinum  ante  oculos,  ne 
dicant  aul  faciant,  quod  divioam  majestatem  offen- 
dat.  Et  si  aliquando  lapsi  fuerint  in  peccatum,  per 
veram  pcBnitentiam  mox  resurgant  gerentes  humi- 
litatem  cordis  et  corporis,  et  tam  in  victu  quam  in 
vestitu  mediocritatem  servantes,  dissensiones  et 
aemulationes  omnino  vitando,  rancore  ac  livore  a  se 
penitus  relegatis,  ut  sic  spiritualibus  et  materiali- 
bua  armis  mnniti  adversus  hostes  fldei  securius  D 
praeiientur,  non  de  sua  preesumentes  potentia,  sed 
de  divina  virtute  sperantes.  Ipsis  autem  clericis  in- 
dulgemus  ut  beneficia  sua  integra  percipiant  per 
triennium.ac  si  essent  in  ecclesiis  residentes,  et  si 
necesse  fuerit  ea  per  idem  tempus  pignori  valeant 
obligare. 

Ne  igitur  hoc  sanctum  propositum  impediri,  vel 
retardari  contingat,universis  Ecclesiarum  pnelatis 
districte  precipimus,  ut  singuli  per  loca  sua  illos, 
qoi  signum  crucis  disposuenint  resomere,  ac  tam 
ipsoB  quam  aiios  crucesignatos^  et  quos  adhuo 
«igQari  oontigerity  ad  reddendum  vota  sua  Domino 


diligenter  moneant  et  inducant,  et  si  necesse  Aierit 
per  excommunicationis  in  personas,  et  interdioti 
sententia  in  terras  eorum,  omni  tergiversatione 
ce8sante,compel]ant,iIIis  duntaxat  excepti8,quibu8 
taleimpedimentum  occurrerit,propter  quod  secun- 
dum  Sedis  apostolics  providentiam,  votum  corum 
commutari  debeat  merito  vel  differri. 

Ad  hsc  ne  quid  in  negotio  Jesu  Ghristi  de  eon- 
tingentibus  omittatur,  volumus  et  mandamua,  nt 
patriarchae,  arcbiepiscopi,  episcopi,  abbates  et  alii, 
qui  curam  obtinent  animarum,  studiose  proponant 
sibi  commissisjverbum  crucis,obsecrante8  perPa. 
trem,et  Filium,  et  Spiritum  sanctum,  unum  Bolum 
verum  aeternum  Deum,  reges,  duces,  principeB, 
marcbioneB,comites  et  barones,  aliosque  magnates, 
necnon  communionea  civitatum,  villarum,  oppido- 
rum,  utqui  personaliter  non  aocesserint  in  subsi- 
dium  Terrs  Sanctae,  competentem  conferant  nome- 
rum  bellatorum  cnm  expensis  ad  trienniom  ne9e«« 
sariiSySecundum  proprias  facultate8,in  remissionem 
peccatorum  euorum,  prout  in  generalibus  litteris 
est  expressum,et  ad  majorem  cautelam  etiam  infe- 
riuB  exprimemus. 

Hujus  remissionis  volomus  esse  participes,  non 
solum  eos,  qui  naves  proprias  exhibent,  sed  etiam 
ilios,  qui  propter  hoc  opus  naves  studuerint  fabri- 
care.  Renuentibus  autem,  si  qui  forte  tam  ingrati 
fuerint  Domino  Deo  nostro,ex  parte  apostolica  fir- 
miter  protestentur,ut  se  sciant  super  hoc  nobis  in 
novissimo  districi  examinis  die  coram  tremendo 
judicio  respon8uro8;prias  tamen  considerantes  qua 
conscientia,  quave  sccoritate  confiteri  poterpnt 
coram  unigenito  Dei  Filio  Jesu  Cbristo,  cui  omnia 
pariter  dedit  in  manus,si  ei  pro  peccaloribus  cru- 
cifixo,  servire  renuerint  in  hoo  oegotio,  quasi  pro- 
prie  sibi  proprio,  cujus  munere  vivunt,  cujus  bene- 
ficio  sustantur,  quin  etiam  ejus  sanguine  sunt 
redempti. 

Ne  vero  in  humeros  hominum  onera  gravia  et 
importabilia  imponere  videamur,  qufle  digito  nostro 
movere  no1imus,similes  illis  qui  dicunt  utique  sed 
non  faciunt,  ecce  nos  de  bis  ultra  necessarias  et 
moderatas  expensas  potuimus  reservare,  triginta 
millia  librarum  in  boc  opus  concedimus  et  dona* 
mus,  praeter  navigium  quod  crucesignatis  de  Urbe 
atque  vicinis  partibus  conferimu8,as8igDaturi  nihi- 
lominus  ad  hoc  ipsum  tria  miilia  marcharum  ar* 


271 


AD  INMOCJn^TII  m  aBOBSTA 


272 


geDti.qua  apud  nos  de  quorumdam  fidelium  elce-  A. 
mosyois  remaiiserunl,alii8  iu  neoessitates  et  utili- 
tates  prsdicta  terrs,  per  manus  felicis  memoriae 
abbatis  Hierosolymitani  palriarchs,  ac  magistro- 
ruBi  Templi  et  Hospiiaiis  Odeliter  distributis. 

Gupientes  autem  alios  ecclesiarum  praelatoSy  neo- 
non  clericos  universos,  et  in  merito  et  in  praemio 
habere  participes  et  consortes,  ez  communi  concilii 
approbatione  statuimus,  ut  omnes  omnino  clerioi 
tam  subditi  quam  prffilati^vicesimam  partem  ecole- 
siastioorum  proventuum  usque  ad  triennium,  oon- 
ferant  ad  subsidium  Terr®  Sanct»  per  manus  eo- 
rum,  qui  ad  hoc  aposlolica  fueriut  providentia  or- 
dinati ;  quibusdam  duotaxat  religiosis  exceptis,  ab 
hao  prstaxatione  merito  eximendis,  illis  similiter, 
qui  assumptOyVel  assumendo  crucis  signaculo,  sunt  n 
personaliter  profecturi. 

Nos  autem  et  fratres  nostri  sanct»  Ecclesis  Ro- 
man»  cardinales,  plenarie  decimam  persoivemus, 
sciantque  se  omnes  ad  hoc  fideliter  observandum, 
per  excommunicationis  sententiam  obligatos,  ita 
quod  ilii  qui  super  hoc  fraudem  scienter  commise- 
rint,  sententiam  excommunioationis  incurrant. 

Sane  quia  justo  judicio  coeiestis  imperatoris  ob- 
sequiis  inhaBrentes^speciaii  decet  praerogativa  gau- 
dere,  cum  tempus  proficiscendi  annum  excedit  in 
modicoycrucesignatiyveiacoliectisyvel  taliiis  aiiis- 
que  gravaminibus  sint  immunes,  quarum  personas 
et  bona  post  crucem  assumptam  sub  beati  Petri  et 
nostra  protectione  suscepimus,  et  sub  archiepisco- 
porum,episcoporum^ac  omnium  prflelatorum  Eccle-  p 
sis  defensione  consistant,  propriis  nibilominus 
protectoribus  ad  hoc  specialiter  deputandis,  ita  ut 
donec  de  ipsorum  obitu  vel  reditu  certissime  co- 
gnoscatur,  integra  maneant  et  quieta,  et  si  quis- 
quam  contra  praesumpserity  per  censuram  eccle- 
siasticam  compescatur. 

Si  qui  vero  proficiscentium  illuc,  ad  prsstandas 
usuras  juramento  tenentur  astricti,  creditores  eo- 
rum,  ut  remittant  eis  prssstitum  juramentum,  et  ab 
usurarum  exactione  desistant,  eadem  praBcipimus 
districtione  compelli.Quod  si  quisquam  creditorum 
eos  ad  solutionem  coegerit  usurarum,  eum  ad  re- 
stitutionem  earum  simili  cogi  animadversione  man- 
damus. 

JudflBOs  vero  ad  remittendas  usuras  per  sflecula- 

rem  compelli  prflecipimus  pote8tatem,et  donec  ilias  D 

remiserint,  ab  universis  Christi  (idelibus,  per  ex- 

oommunicationis  sententiam  eisomnino  oommunio 

denegetur.  His  autem  qui  Judflsis  debita  solvere 

nequeuntin  praesenti,  sic  priocipes  singulares  utili 

dilatione  provideant,  quod  post  iter  arreptum,  us- 

quequo  de  ipsorum  obitu,  vel  reditu  certissime 

cogno8calur,u8urarum  incommoda  non  incurrant; 

compulsis  Judfleis  proventus  piguorum,  quos  inte- 

rim  ipsi  perceperint,  in  dortem  expensis  deductis 

necessariis  computare,oum  hujusmodi  beneficium 

non  muitum  videatur  habere  dispendii^quod  tolu- 

tioAem  sio  prorogal,  quod  debitum  non  absorbet. 


Porro  eociesiarum  praelati  quiinexhibendaju8titia 
cruoesignatiSfOt  eorum  famiiiis  negiigentes  exstite- 
rint,  sciant  se  graviter  puniendos.  Gfleterum  quia 
oursarii  et  piraifle  nimium  impediunt  subsidium 
Terrfle  Sanotfle,  capiendo  et  exspoliando  transeuntes 
ad  iliam,et  redeuntes  ab  ipsa,  nos  specicdes  adju- 
tores  et  fautores  eorum  excommunicationis  vinculo 
innodamus,  sub  interminatione  anathematis  inhi- 
bente8,ne  quis  cum  eis  scienter  oommunicet  aliquo 
venditionisveiemptioniscootractu,  et  injungentes 
rectoribus  oivitatum  et  locorum  suorum,  ut  eos  ab 
bao  iniquicate  revocenl  et  oompe8cant,8dioquin  quia 
Dolie  perturbare  perversos  nihii  cdiud  est  quam 
fovere,  neo  caret  scrupulo  societatis  occultfle  qui 
manifesto  facinori  desinit  obviare,  in  personflLS  et 
terrflis  eorum  per  Ecciesiflurum  prflelatos,  severitatem 
eociesiasticam  volumus  et  prfleoipimus  exerceri. 

Excommunicamus  praeterea  et  anathematizamaa 
illos  ffldsos  et  impios  Ghri8tiano8,qui  oontra  ipsnm 
Cbristum  et  populum  Ghristianum,  Saracenis,  ar- 
ma,  ferrum  et  ligamina  deferunt  gaiearum ;  eos 
etiam  qui  galeas  eis  vendunt,  vel  naves,  quique  io 
piraticis,  Sfliracenorum  navibus  curam  gubernatio- 
nis  exercent,  vel  in  machinis,  aut  quibuslibet  aliia 
aliquod  eis  impendunt  consilium,  vel  auxilium  in 
dispendium  Terrfle  Sanctoe,  ipsarum  rerum  suaram 
privatione  mulctari,  et  capientium  servos  fore  ceo- 
semus.  Prflecipientes,  ut  per  omnes  urbes  mariti- 
mas,  diebus  Dominicis  et  festivis  htgusmodi  seo- 
tentia  innovetur,  et  talibus  gremium  non  aperiatur 
Ecclesiae,  nisi  totum  quod  ex  substantia  tam  dam- 
nata  perceperint  et  tantumdem  de  sua  in  subsidium 
praedictfls  terrfle  transmiserint,  ut  flequo  Judicio  in 
quo  deliquerint,  puniantur.  Quod  si  forte  solvendo 
non  fuerint,  sdias  sic  reatus  talium  castigetur,  quod 
in  poena  ipsorum  fldiis  interdicatur  audacia  simiiia 
praesumendi. 

Prohibemus  insuper  omnibus  Ghristianis,  et  sub 
anathemate  interdicimus,  ne  in  terras  Saraceno- 
rum,  qui  partes  Orientales  inhabitant,  usque  ad 
quadriennium  iransmittant,  aut  transeant  naves 
8uas,  ut  per  hoc  voientibus  tran&fretare  in  subsi- 
diumTerrfleSanctflemflgornavigii  copiaprfleparetur, 
et  Saracenis  prfledictis  subtrahatur  auxilium,  quod 
eis  consuevit  ex  hoc  non  modicum  provenire. 

Licet  autem  torneamenta  sintin  diversis  oonciliis 

8ubcertapoenageoeraiiterinterdicta,quiatamenhoo 
tempore  crucis  negotium  per  ea  piurimum  impedi- 
tur,  nos  iila  sub  posnaexcommunicationis  firmiter 
prohibemus  usque  ad  triennium  exeroeri. 

Quia  vero  ad  hoc  negotium  exsequendum  est 
permaxime  necessarium  ut  principes  et  populi 
Ghristiani  ad  invicem  pacem  observent,  sancta  uni- 
versaii  syoodo  suadente  statuimus,  ut  saltem  per 
quadriennium  in  toto  orbe  Ghristiano  servetur  pax 
generaliter,  ita  quod  per  Ecclesiflurum  prelatos  dia- 
oordantes  reducantur  ad  plenflim  pacem,aut  firmam 
treugam  inviolabiliter  observandam,  et  qui  acquie- 
•oere  forte  cootempserint,  per  exoommaniGAtioaem 


273 


SUFPLBHBNTUlf.  —  AN.  1198-1246. 


274 


iD  perflonas,  et  interdictam  in  terras  arotissime 
compellantar,  nisi  tanta  fuerit  injuriarnm  malilia, 
qaod  ipai  tali  non  debeant  pace  gaadere.  Quod  ei 
forte  censoram  eccleeiasticam  yilipenderint,  pote- 
ront  non  immerito  formidare,  ne  per  aurtoritatem 
EeclesiflB,  circa  eoe  tanquam  pertnrbatoret  negotii 
Craoifixi,  eacularis  potentia  inducatur. 

No8  igitarOmnipotentisDei  misericordia,  etbea- 
torum  apoetoioram  Petri  et  Pauli  auctoritate  con- 
flei,  ex  illa  qaam  nobis  (licet  indigne)  Deus  ligandi 
atqae  solvendi  eontaiit  potestatem,  omnibus  qui 
laborem  propriia  personis  eabierint  et  ezpensis, 
plenam  eaoram  peccaminnm,  de  quibus  liberaliter 
ftierint  eorde  contriti  et  confesei,  veniam  indulge- 
mu8,  et  in  retributione  Juetorum,  salutis  sterns 
pollicemaraagmentum ;  eis  autem  qui  non  in  pro- 
priiapersonis  illuo  accesserint,  sed  in  suis  duntazat 
ezpensie,  juzta  facultatem  et  qualitatem  suam  viros 
idoneoa  deetinarint,  et  illis  simiiiter,  qui  lioet  in 
alienia  ezpen^ie,  in  propriis  tamen  pereonit  acces- 
serint,  plenam  snorum  concedimus  veniam  pecca- 
toram.  Hajus  quoque  remissionis  volumusetcon- 
oedimas  esae  participee,  juzta  qualitatem  subsidii 
et  devotionis  afTectum,  omnes  qui  ad  subventionem 
ipsiaa  terr»  de  donis  suis  congrue  ministrabunt, 
aataaziliametoonsiliumimpenderintopportunum, 
omnibae  etiam  pie  proficiscentibus  in  hoc  opere,  in 
oommaoi  aniversalis  synodus  omnium  beneflcio- 
mm  auoram  sufTragium  impartitur,  ut  eis  digne 
proflciat  ad  salutem.  Amen. 

CCXXXIV. 

Ad  universos  archiepiscopos ,  episeopos^  et  alios 
Eeelesiarum  prstlatos .  —  Contra  falsatores  et 
eontra  unsores  malignos. 

(Mabillon,  De  re  diplom,^  ed.    Venet.,  p.  653^  ez 

ood.  12dbib].Golbert.) 

UniTersis  archiepiscopis,  episcopis,et  aliis  eccle- 
■iarum  prslatis  et  clericis,  necnon  et  universis 
Gbnsti  fldelibus  prssentes  litteras  inspecturis. 

Pndem  eo  ballas  nostr»  confracto  typario,  quo 
apostolorum  Petri  et  Pauli  capita  signabantur, 
mliud  utcanque  oonsimile  fecimus  continuo  subro- 
gari,  ne  ob  boilflB  defectum  personis  et  negotiis  ez 
Taoatione  dispendium  immineret.  Porro  quia  sub- 
rogmtnm  hajasmodi  corpulentiores  solito  eorumdem 
capitam  effigies  ezprimebat ;  dum  per  boc  discre- 
pabat  notabiliter  a  priori,  aliud  postmodum,  cujus 
impressione  prssentes  litter»  muniuntur,  aptius  in 
opus  bullandi  perpetuum  feoimu^,  reposito  in 
otaa  [sic)  altero,  alterius  opiflcis  ministerio  fabri- 
cari»  donec  cormptione  seu  vetuetate  defecerit, 
non  rontandnm.  Verum  (quia)  falsarium  perni- 
riosa  subtilitas,  si  parum  vigilet  cauta  prudentia  ez 
adTorso,  ez  mutatione  prndicta  prssumeret  fortasse 
malignandi  materiam,  et  moliendi  sibi  nova  nequi- 
ti«  instramenta,  perspicanori  est  considerationis 
ooalo  proTidendnm,  ut  si  lethalis  sibi  ipsi  et  toti 
ocrpoilsno  manas  Miis  inoadibaa  aimileqaidqaam 


A  efflgiare  tentaverit,  intra  pestilentes  proprii  latibali 
ofncinas,  id  est  pertranssumptamdeverisezempia- 
ribusspeciem,  fallere  nequeat  oculos  inspectoris 
arguti,  vel  evadere  ad  communis  utiiilati»  incom- 
modnm  severi  Judicis  ultionem .  Quocirca  mandamus 
quatenus  contra  litterarum  nostrarum  falsarios, 
manus  sollicit»  indaginis  porrigentes,  iniquitates 
ipsorum  salagatis  ad  perfectum  odium  invenire ; 
ita  quod  baeo  radiz,  qns  persuflTragia  maligni  tem 
poris  pullulavit,  disciplinalis  falcis  acumine  suoci- 
datur.  Gum  aliquibus  vedtrum  apostolicas  litteras 
contigerit  prassentari  circa  pricsentantis  perso* 
nam,  mazime  si  privilegium  vei  litteras  super  con- 
cessionibus  vel  indulgcntiis,  que  a  nobis  nonnisi 
de  certa  scicntiaconcednntur  vcl  committuntur, 

H  obtulerit,  diligens  consideratio  habeatur,  utrum  ez 
illius  opinione  vel  meritis  aliquis  in  ejus  actionibua 
sinistrs  suspensionis  suspicionisscrupulusoriatur. 
Deindequilitterashujnsmodireceperit.easinbulla» 
fllo,  charta,  stylo  dictaminis,  scriptura,  forma,  et 
aliis  in  quibus  notan  vel  dephrehendi  fRlsitas  po- 
teet,  circumspiciat  diligenter  :  et  si  certum  in  illis 
falsitatis  apparuerit  argumentnm,reprohentur  pro- 
tinustanquam  falsae,  et  contra  impetratores  earum 
vel  soienter  utentes  eisdem  ad  incarcerationem  et 
alias  poenas  Juxtarigorem  canonum  procedat  exacta 
diligentia  prslatorum,  contradictores,  etc,  si  et 
ipsi  noluerint  canonicam  effugere  disciplinam ; 
provisa  ut  litteris  ea  bulla  quam  subrogabimus, 
priori  confracts  signatis  nullatenus  derogetur.  Ita 
tamen quod  si  super earumdem  litterarum aliquibaa 

C  de  veritate  bullae  contigerit  rationabiliter  dubitari, 
subtilem  coUationem  aliarum  similium,de  quibus 
non  dubitatur,  ad  iliam  hujusmodi  hssitatio  sine 
difflcultate  qualibet  dirimatur.  Utautem  aliquibus 
super  hoc  de  culpa  vel  negligontia  i  mpetrantis  nullu  m 
frivolum  defensionis  vel  ezcusationis  pallium  relin- 
quatur,  volumus  ct  dislricte  prsecipimus,  ut  sin- 
guli  prffilatorum  subditis  suis  [subditos  suos],propo* 
sito  eis  public»  oommonitionis  edicto,  praemuniant 
etinformentperlitterasapostolicasquibusutidispo- 
nunt,etquasdealiorum  quam  vestrisluostrisjvelillo 
rum  qui  adillud  deputatinoscunturofflciummani- 
bus  receperunt.apud  se  ipsos^exhibito  [adhibito],8i 
opusfueritperitorumcon8iiio,discutiantdiligenter,et 
eastunc  in  publicum  proferant  cum  districto  fuerint 

D  J udicio approbat» .  Si  vero  eas  inteliexerint reprobaa, 
easstatim  destruant  vel  resignent.Quodsipostquam 
eis  publice  nti  co9perint,ipsas  contigerit  argui  faisi- 
tatis,  soiant  sibi  seram  ignorantiam,  si  tuno  eam 
prstenderint,  quominus  canonicae  poenss  subja- 
ceant  nullatenus  profuturam.  Caveant  autem  sin- 
guli,  ne  quod  ad  medelani  cogitavimus  in  hac  parte» 
perabusumtendatad  nozam;  quiasinobidobvian- 
tibus  tceleri  falsitatis,  aliqui  ez  hoc  materiam 
Bumpserint  in  personas  vel  negotia  malignandi, 
hanc  gravem  malitise  culpam,  que  faoiie  potorit 
deprehendi,  non  dimittet  apostolica  disciplin»  seve- 
ritas  impanitam. 


275 


AD  INNOCBNTIl  Ul  aBGBSTA 


276 


CCXXXV. 

Ad  abhatem  de  Becco.  —  Ne  loci  diostiesaniu  conlra 
personas  monasierii  inquirat, 

[Martb?!.,  Thes.  AnecdoLj  I,  819,  ex  ms.  Michae- 

lis  in  Periculo  maris.j 

Tam  sappliciter  quam  humiliter  petisti  nuper  a 
Dobis  ut  cum  per  otiosas  inquisitiones  et  crebras 
spiritualiter  et  temporaliter  ecclesias  deperire  con- 
tingatfindemnitati  monasterii  tui  paterna  soUicitu- 
dine  prscaventes,  dignaremur,ne  loci  dicBceeanus 
ad  inquisitionem  procedat  contramonasterii  prcdi- 
cti  personas,  cum  id  aliqua  cauea  non  exigat,  pro- 
f  idere.  Ne  autem  per  leve  compendium  ad  grave 
dispendium  veniatur,  cum  malignffi  criminationis 
janua,  ne  quis  criminetur  injuste^sit  penitus  prs- 


A.  non  pateremurin  aliis,  sustinemus  :per  apo^stolica 
scripta  mandamus,  qualenus  hujusmodi  manuum 
injectoribus  juxta  formam  ecclesie  consuetam  in 
talibus  absolutis,  nisi  eorum  difflcilis  fuerlt  vel 
enormis  excessus,  propter  quem  merito  ad  Sedem 
apostolicam  sint  mittendi ;  servata  generali  consti- 
tutione  concilii  circa  eos  qui  noscuntur  ingreseum 
Simoniacum  habuisse,  supereo  quod  taliter  rece- 
perint  ordines,  et  in  eis  postmodum  ministraverint, 
auctoritate  nostra  facias  cum  eisdem  prout  anima- 
rum  suarum  saluti  videris  expedire. 

CGXXXVIII. 

Ad  abbatem  et  (ratres  monasterii  de  Loco-Dei. 
[Lanqbbeck,  Script.  rer.  Danic.j  VIII,  189.] 
Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 


cludenda :  nos  tuis  justis  p^ostuhtion|bu8  inclinat^,  ^  j^^^j^  ^^,jjg  ^^^^^^  ^^  confentui  monasterii  de  Loco- 

Dei,  Cisterciensis  ordinis,  Ripensis  dicBcesis,  salu- 
tem  et  apostolicam  benedictionem. 

Devotionis  vestrs  supplicationisinclinatiaucton- 
tate  ^resentium  vobis  indulgemus,  ut  possessiones 
et  alia  bona  mobilia  vel  immobilia,  exoeplis  feuda- 
libus,  quffi  pesonas  liberas  fratrum  ad  monastenum 
vestrum  a  sfficulofugientium  et  professionem  facieo- 
tium  in  eodem,  si  remansissent  in  sffioulo  ratione 
Buccessionis,  vel  quocunque  alio  justo  titulo,con- 
tigissent,  petere,percipere,ac  retinerelibere  valeatis. 
Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam 
nostrs  concesssionis  infringere,  etc.  Ut  supra. 

CGXXXIX. 

Ad  Hothomagensemarchiepiscopum.  —  Increpat  quod 
mandatum  pontificium  de  beneficiOyClerico  cuidam 
conferendo,  minus  recte  inteHexerit, 

[Martbn,  Thesaur.  Anecdoct.,  1,796,  ex  ms.  8.  Mi- 
chaelis  in  periculo  maris.] 

Cum  asperitate  roerito  te  possemusincrepare  pro 
eo  quod  nobis  tuis  litteris  intimasti,  plures  juris- 
peritos  valde  mirari  super  continentia  litterarum 
quas  diiecto  filioarchidiacono,  cantori  etmagistro 
A.de  Beaford  canonico  Ebroicensi  destinavimus  ad 
petitionem  R.de  Berlaioo  ad  eoclesiam  de  Malevilla 
electi,  quod  in  eis  contra  jus  commune,  ac  totius 
provinci«B  consuetudinem  contineatur  mandatum : 
cum  hoc  sit  a  veritate  penitus  alienum.  Causam 
enim  admirationis  exponens,  quffisisti  quomodo 
presbyter  ille  plura  beneficia  potuit  objicere  alteri 
clerico,  cui  tu  prsfatam  ecclesiam  concessisti,  cum 


auctoritate  prssentium  inhibemus,  ne  dioccesanus 
loci  eijusdem  ad  inquisitionem  contra  personas 
ipsius  monasterii  propria  auctoritate  procedat,  nisi 
quis  superexcessibus  suis  non  a  malevolis,  sed  a 
providis  et  honeslis  fuerit  graviter  infamatus. 

CCXXXVI. 

Ad  eumdem.  —  Condedit  facultem  ut  ex  pluribus 

cellis  unam  conficiat. 

(Ibid.) 

Innocbntius  etc. 

Ex  parte  vestra  nobis  fuit  humiliter*supplicatum, 
Qt  cum  quasdam  oellulas  habeatis,  in  quibus  duo 
vel  tres  monachi  commorantes  non  sic  omnino  vi- 
Yunt,  sicut  ordinis  congrueret  honestati^  revocandi 
monacbos  ipsoscum  possessionibus  quas  obtinent, 
ad  conventum,  vel  ex  eis  unum  vel  plures  conven-  G 
tusnofiter  ordinandi  licentiam  concedere  dignare- 
mur.  Quia  igiturbonum  est  et  jucundum  habitare 
fratres  in  unum,  faciendi  prffidictorum  alterum 
absque  prasjudicio  aiieno,  quod  magis  videritis  ex- 
pedire,  liberam  vobis  tribuimus  facultatem.  Tu  de- 
nique,  flli  abbas,  super  te  ipso  et  credito  tibi  grege 
taliter  vigilare  procures,  etc. 

Datum,etc. 

CCXXXVII. 

Ad  eumdem.  —  Concedit  facultatem  quosdam  mona- 
chos  ab  irregutaritate  absotvendi. 

(Ibid.,  ool.  820.) 

Ex  tua  insinuatione  didicimus,   quod   nonnulli 
monasterii  tui  monachi  quorum  quidam  perviolen- 


iam  manuum  injectionem   inciderunt  in  canonem  D  ipse  plura  beneficia  obtineat ;  et  quomodo  intra  an- 


aententiffi  promulgatffi :  alii  vero  Simoniacum  ibi 
babaerunt  ingressum,  absolutionis  beneflcio  seu 
dispensationis  gratia  non  obtentis,  sacros  suscepe- 
runt  ordines,  et  in  eis  non  sunt  veriti  postmodum 
ministrare,  de  quorum  salute  sollicilus  postulasti, 
ut  cumeos  veniread  Sedem  apostolicam  oporteret, 
et  verendom  asseras  ne  ad  nostram  venicndo  prffi- 
sentiam  vagarentur,  et  salutis  cujus  oauta  venirent 
inourrerentdetrimentum,  misericorditer  super  hoc 
agere  dignaremar.  Nos  au^m  plenam  de  discre- 
tionetua  fiduciam  obtinente8,considerantesquoquo 
qaod  religionis  favore  multa  in  regaiaribae,  qaa 


num  debuit  ordinari  oum  scholaris  existat,  et  ma- 
gna  de  ipso  sit  spes,  quod  ad  fructum  pertingere 
debeat  ampliorem,  neo  alia  ecclesiastica  obtineat 
beneficia,  undevaleat  sustentari.  Sane  si  litterarum 
iilarum  tenorem  diligentius  attendisses,  et  expo- 
suisses  fideliter  Jurisprudentibus  in  jure  peritis,  ad- 
vertisses  pro  certo  quod  nibil  in  illis  exprimitur, 
per  quod  nos  inteliigere  debuerimns  quod  presbyter 
ille  aliam  ecclesiam  obtineret,  neque  quod  clericai 
alter  existeret  scholaris,  de  quo  spesetset  qaod  ad 
fruotum  pertingere  debeat  ampliorem,  quamvis  li 
tttrumque  liiiiaet  exprestumy  neutniBi  eoraoi  iUio« 


277 


SUPPLBMBNTUH.  —  AN.  1198-1216. 


278 


fbrma  maodati  potuisset  de  jure  vel  coDsaetudiQe 
impedire,  cum  is  qui  babet  unam  ecclesiam,  ad 
aliam  caDouice  possit  assumi,  si  videlicet  illam  di- 
mittaty  et  scholaris  de^quo  spes  boua  concipitur  ad 
parochiaiem  ecclesiam  assumi  dod  debeat,si  forsi- 
tam  intra  annum  nolit,  aut  nequeat  ordinari.  Quocir- 
ca  fraternitatem  tuam  volentes  esse  de  caatero  super 
iDtelligentia  litterarum  nostrarum  amplius  circum- 
spectam,  per  apostolica  scripta  mandamus  quate- 
nes  non  impedias  quominussecuQdum  formam  iit- 
terarum  illarum,  in  pralibato  negotio  procedant, 
maxime  cum  in  illis  tuo  diligentissime  curavimus 
Qon  solum  juri,  sed  honori  deferre. 

CCXL. 

Ab  abbatem  et  conventum  S.  Michaelis  de  Terrascha. 
—  Ut  promissum  R.  clerico  conferatur  beneficium. 

[Maaten.,  Thesaur.  Anecdot.,  I,  796,  ex  ms.  S.  Mi- 
chaelis  in  Periculo  maris.] 

Innogbntius  papa  III,  abbati  et  conventui  8.  Mi- 
chaelis  de  Terrascha. 

Accedens  ad  Sedem  apostolicam  dilectus  Olius  R. 
clericua  sua  nobis  insinuatione  monstravit  cum 
quod  promiseritis  vog  provisurosin  ecclesiasticc  ei- 
dem  beneficio  conferendo,  cumpossetis,  sicutper 
litteras  decani  Suessionensis  et  suorum  conjudi- 
cum  super  hoc  aSedeapostolicadelegatorum,qui- 
bus  tenor  litterarum  vestr»  promissionis  erat  in- 
aertus,  liquido  edocebat,  vos  id  hactenus  efflcere 
Don  curasti^,  allegantes  coram  judicibusmemora- 
tis  quod  talis  promissio  vos  nullatenus  obligavit, 
cam  videretur  essefacta  contrastatutaLateranensis 
consilii,  quod  promissionem  inhibet  beneflcii  non 
vacantis.  Nos  autem,  considerantes  quod  aliud  est 
praelatum  promittere  beneficii  coilationem^cum  po- 


A  terity  aliud,  cam  vaoabit :  oum  in  malUs  casibus  ae 
facultas  possit  offerre  quibus  non  esset  collatio  in 
ezpeotatione  vacaturi  beneflcii  differenda,per  apo- 
stolica  nostra  scripta  mandamas  quatenus  memo- 
rato  R.  competens  ecclesiasiicum  beneficinm  assi- 
gnetis :  alioqnin  abbati  S.  Joannis  etdecano  Suee- 
sionensi  dedimus  nostria  iitleris  in  mandatis  at*v08 
ad  id  per  oensuram  ecolesiasticam,  appellatione 
remota,  compellant. 

CCXLL 

Ad  Turritanensem  archiepiiconum.  —  Vt  monaiterio 
Casinensi  eutesias  quasaam  restitmi  curet 

(Laterani,  Nov.  13.) 

[D.  Tosn,  Storia  delta  badia  Casin.,  II.  285.] 

n  Innogentius  episcopus,  servus  servorum  Deit 
venerabili  fratri  A.  Turritanensi  archiepiscopo,  la- 
lutem  et  apotolicam  benedictionem. 

Perlatus  est  clamor  ad  aures  nostras,  quod  fra- 
ter  noster  P.  Ampuriensis  episcopus  ecclesiam  8. 
Petri  de  Nugulbi,  et  Sancti  Heliae  de  Sitim,  a  pra- 
decessore  suo  per  violentiam  occupatas,  injuste  de- 
tineat.  Quia  vero  eedem  ecclesifle  Beati  Petri  juria 
existunty  et  a  predecessore  nostro  bonaQ  memoriao 
PP.  Calizto  Casinensi  monasterio  sub  annuo  censu 
concesse  sunt,  et  suo  privilegio  conflrmatse,  per 
prffisentia  tibi  scripta  mandamus  atque  prscipi- 
mus  quatenus  easdem  ecclesias  cum  oronibus  suia 
pertinentiis  eidem  monasterio  restitui  faciat,  et  in 
pace  dimitti ;  I^ostmodum  vero  si  prsfatus  epiaco- 
pus  aliquam  in  eis  se  confidit  habere  juslitiam,coD- 

C  gruo  loco  et  tempore  in  nostra  prssentia  poterit 
obtinere. 
Datum  Laterani,  Idibus  Novembris. 


Epistolce  tres  qusB  sequaatar  loco  sao  exciderant. 


CCXLII. 

Ad  Gulielmum  abbatem  monaslerii  Glannafoliensis. 
—  Possessiones  et  privUegia  monasterii  confirmatf 
satva  Casinensibus  debita  obedientia. 

(Anno  1203,  Laterani,  Mart.  23.) 

[D.  Tosn,  Storia  detla  badia  Cam.,Napoli  1842, 
in  4»,  t.  II,  281,  ex   originali,   caps.  dipl.  2,  n. 

12]  D 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectio  filio  GuLiELMO  abbati  Giannafoliensis  mona- 
aterii,  ejusque  successoribus  regulariter  substi« 
tuendis  in  perpetuum. 

Quoties  illud  a  nobis  petitur,  quod  rationi,  et 
honestati  conveoire  dignosoitur,  animo  nos  decet 
libenti  concedere,  et  petenti  um  desideriis  congruum 
aaffragium  impertiri.  Eapropter,dilecte  in  Domioo 
fili,  tuisjustispostulationibusclementerannuimus, 
ei  prsdecessorum  nostrorum  felicis  memoriaB  PP. 
Urbani  et  Anastasii  vestigiisinhserentas,  prsfatum 
monasteriam)  cui  Deo  auctore  proBesse  dignosceris. 


sub  beati  Petri,  et  nostra  protectioue  suscipimas, 
et  praesentis  scripti  privilegio  communimus,  sta- 
tuentes,  ut  quascunque  possessiones,  quecunqae 
bona  idem  monasterium  inprffisentiarum  juste  et 
canonice  possidet,  aut  in  futurum  concessione  pon* 
tiflcum,  largitione  regum  fel  prinoipum,  oblatione 
fidelium,  seu  aliis  justis  modis  Deo  propitio  poterit 
adipisci,  flrma  tibi  tuisque  successoribuSy  etillibata 
permaneant.  In  quibus  h»o  propiis  duximua  ex« 
primenda  vocabulis : 

Ecclesiam  videlicet  Sancti  Marlini  de  Sanoto 
Mauro  ;  ecclesiam  Sancti  Gervasii  et  Protasii  in 
Batheaco  cum  pertinentiis  suis ;  ecclesiam  S.  Maria 
de  Molo  cum  pertinentiis  suis;  insulam  Sanoti 
Mauri  cum  pertinentiis  suis ;  ecclesiamSanctn  Ma- 
ri®  in  Dane,  ecclesiam  Sancti  Simplicii  super  Li- 
gerim,  ecclesias  Sancti  Petri  in  Vodda,  Sanoti  Petri 
cum  villa  Fabren,  Sancti  Lamberti  de  CurallOySanoti 
Ylarii  de  Coneorzo  cum  pertinentiis  suis,  et  Banoti 
Martini  de  Sorech,  terram  Americi  de  Averoimi 
ecciesias  Sancts  Just®  de  Vere  cum  pertiDentiia 


279 


AD  INNOCBNTU  lU  RBGESTA 


280 


8ui8|  etSanctffiMarisdeDoado  ;  villam  de  SoloDge  A 
ouzn  pertinentiis  suis,  villam  quae  vocatur  Cru  cum 
pertinentiis  suis :  ecclesiam  Sancti  Veterini  deGrena 
oum  Molendino,  et  aliis  pernitentiis  suis,  ecclesiam 
Sancti  Gyriaci  in  Salmosa  cum  decimis  suis ;  eccle- 
siam  Sancti  Mauriin  Lauduna,  et  ecclesiam  Sanctae 
MagdalenaB  de  Vareno,  viliam  Syndremont  cum 
pertinentiis  suis,  etvillam  Sambri  cum  pertinentiis 
suis;  insulam  Blason ;  in  Normannia  ecclesiam 
Sanctse  Mariee  de  Gingal,  ecclesiam  Sancti  Mauri 
sitam  in  Gastro  Laudun,  ecclesiam  Sancti  Aniani, 
et  villam  Sindremont,  ecolesiam  Sancti  Petri  in 
culluris.Sepulturam  quoque  ejusdem  loci  liberam 
esse  sanoimus,  ut  eorum  devotioni  et  extremas  vo- 
luntati,  qui  se  illic  sepeliri  deliberaverint  nullus 
obBistat,  salva  tamen  justitia  iilarum  ecclesiarum,  n 
aquibus  mortuorum  corpora  assumuntur.  Obeunte 
vero  te  nunc  ejusdem  loci  abbate,  vel  tuorum  quo- 
libet  suocessorum,  nullusibi  qualibetsubreptionis 
astutia,  vel  violentia  praeponatur,  nisi  quem  fratres 
oommuni  consensii,  vel  fratrum  pars  major  consilii 
sanioris  secundum  Dei  timorem,etHeati  Benedicti 
Regulam  providerint  eligendum  ;  electus  autem 
Casinensi  abbati  reprsBsentcfur  confirmandus^  et 

mQnusbencdictionissuscipiatabepiscopocatbolico 
quem  ipse  per  8uasduxeritlitterasexorandum,qui 
nimirum,  et  ejus  succcssores  obedientiam  abbati 
Gasinensi  promittent,  et  singulis  quinquenniis  ip- 
■um  Gasinense  monasterium  tanquam  suum  caput 
humilitate  debita  visitabunt.  Dccernimus  ergo  ut 

nuUi  omnino  hominum  liceat  praefatura  monaste-  r 
rium  temere  perturbare,  aut  ejub  possessionesau- 
ferre,  vel  ablatas  retinere,  minuero,  seu  quibusli- 
bet  vexationibus  fatigare;  sed  omnia  integra  con* 
senrentur  eorum,  pro  quorum  gubernatione,  ac 
Bustentatione  ooncessasunt  usibus  omnino  profu- 
tura;  salvain  omnibusapostolicse  sedisauctorilate 
et  dicecesanoruro  episcoporum  canonica  justitia.Si 
qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica,  ssecuiarisve 
persona  hanc  nodtrae  con6titutionispaginam8cien8 
contra  eam  temere  venire  tentaverit,  secundo  ter- 
tiove  commonita,  nisi  praesumptionem  suam  con- 
grua  satisfactione  correxerit,  poteslatis  bonorisque 
sui  dignitate  careat,  reamque  se  divino  judicio 
existere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a 
sacratissimo  corpore  ac  sanguine  Dei,  et  Domini  |v 
Redemptoris  nostri  Jesu  Christi  aliona  fiHt,  atque 
in  exiremo  examine  districtee  subjaceat  ultioni. 
Gunctis  autem  eidem  loco  eua  jura  servantibus  sit 
pax  Domini  nostri  Jesu  Christi ;  quatenus  ct  hic 
fructum  bonae  actionis  percipiant,  et  apud  distric- 
tum judicem  praemia  sternse  pacis  inveniant.  Amen, 
amen. 

Ego  OctavianuSy  Ostiensis   et  Velietrensis  epi- 
acopus  SS. 

Ego  Petrus,  Portuensis  et  Sancti  Ruffini  episco- 
pu8  subscripsi. 

Bgo  Joannes  Aldanensis  episcopus  subscripsi. 


Ego  Petrus  titulo  Sanctee  Geciliae  presbyter  car- 
dinaiis  SS. 

Ego  Jordanus,  Sanctn  Pudentianae  tt.  pastoris 
presbyter  cardinalissubscripsi. 

Ego  Guido,  SanctaeMari»  transTiberimtt.Gaiixti 
presbyter  cardinalis  subscripsi. 

Ego  Hugo,  pre.sbytercardinalisSanctiMartini  tt. 
Equitiisubscripsi. 

Ego  Genthius,  titulo  Sancti  Laurentii  in  Lucina 
presbyter  cardinalis  subscripsi. 

Ego  Bernardus,Sancti  Petri  ad  Vincula  presby ter 
cardinalis  tt.Eudoxiaesubscripsi. 

Ego  Joannes,  titulo  Sanct^  Priscae  presbyter  car- 
dinalissubscripsi. 

£go  Cencius,  presbyter  cardinalisSS.  Joannis  et 
Pauii,  tt.  Pamacbii  subscripsi. 

Ego  Gregorius,  titulo  Sancti  Vitalie  presbyter 
cardinalis  subscripsi. 

Ego  Benedictus  tt.  Sanclae  Susannae  presbyter 
cardinalis  subscripsi. 

Ego  Leo,  titulo  Sanctae  Crucis  in  Jerusalem  praes- 
byter  cardinalis  subscripsi. 

Ego  Gratianus,  Sanctorum  Gosmae  et  Damiani 
cardinalis  subscripsi. 

Ego  Gregorius  Sancti  Georgii  ad  Velum  aureum 
diaconus  cardinalis  subscripsi. 

Ego  Hugo  S.  Eustachii  diac.  card.  subscripsi. 

Ego  Matthaeus  Sancti  Theodori  diaoonus  cardi- 
nalis  subscripsi. 

Ego  JoannesSanctae  Marise  in  Gosmedin  diaconus 
oardinalis  subscripsi. 

Datum  Laterani  por  manum  Joannis  sanctae  Ro- 
manae  Ecclesfa  subdiaconi  et  notarii,  x  Kalendas 
Aprilis,  indictione  vi,  Incarnationis  Dominicae  anno 
i202,  pontificatus  vcro  domini  Innocentii  papae  III 
anno  sexto. 

GCXLIII. 

Aduniversum  clerum  Bremensis  provincix.  —  Ut 
Waldemarum  excommunicatum  publice  denun- 
iient. 

(Anno  1214.  Uomae,  ap.  S.  Petrum,  April.  27,) 

[Lappenberg,  Hambura.  Urkund,,  p.  344,  ex  origi- 
nali,  cum  appenpo  plumbco  sigiilo  Innocentii  lil, 
caps.  II,  n.  lO.j 

Innocbntius  episcopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lectis  filiis,  abbatibus,  prioribus,  praeposilis,  decanis 
archidiaconis,  et  aiiis  ecciesiarum  praelatis  per 
Bremensem  provinciam  conslitutiSySalutem  et  apo- 
stolicam  benedictionem. 

Gum  periiitionis  filiusWaldemarus^tanquamhae* 
reticus  et  schismaticus  censuram  canonioam  vilipen 
dat,  et  Ecclesiae  claves  nullas  reputans,  excommu- 
nicatus  et  depositus  praesumat  episcopaiia  officia 
excercere,  discretioni  vestrae  per  apostolica  scripta 
districte  praecipiendo  mandamus,  quatenus  prasfa- 
tum  Waldemarum  degradatum  ettam  ipsum  quam 
fautores  suos  excommunicatos  per  ecolesias  ve« 


I 


281 


SUPPLBHBNTUM.  —  AN.  1198-1216. 


sas 


straa  poblice  nuntietis.  Vos  deniqne,  filii  abbates,  A.  babetis   ultra  aquam  Auduram  ;   plateam  qoam 


aoper  vobis  ipsis  et  credito  vobis  grege  taliter  vigi- 
lare  CQretis,exstirpando  vitia  et  plantaodo  virtutes 
ot  io  Dovissimo  districti  ezaininis  die  coram  tre- 
mendo  jodice,  qui  reddet  unicuique  secundum  opera 
8U%,  dignam  possitis  reddere  rationem. 

Datum  Romw  apud  Sanctum  Petrum,  ni  Kalen- 
dan  Maiiy  pontiOcatus  nostri  anno  xfii. 

CCXLIV. 

Bulla  pro  Garino  ahhaU  Sancti  Joannis   in   Faleia 

{Camotemi), 

(Anno  1215.  Laterani,  Febr.  18.) 

[GalL  Christ.nav.  VIII,  instrura.  332.  Bx  charta- 
rio  domestico  D.  de  Guagneres^  io  bibliotbeca 
regia.] 

IfiNOGENTius  episcopus,  servu8  servorum  Dei,  di- 
lectiafiliis  Garino  abbati  ecclesias  6.  Joannis  Va- 
leiacensis,  ejusque  fratribus^tam  prssentibusquam 
iuturis,  canonicam  vitam  professis  in  perpetuum. 

Quoties  istud,  eto.  Eapropter,  dileoti  in  Domino 
filiiy  etc.  prsfatam  ecclesiam  sub  B.Petri  et  nostra 
protectione  suscipimus,  et  prssentis  soripti  privi- 
legio  communimus;  statuentesutquascunquepos- 
sesaiooes,  quascuoque  bona,  etc.  firma  vobis  ves- 
trisque  successoribus  et  illibata  permaneant  :  io 
qoiboB  hcc  propriis  doximus  exprimenda  voca- 
bulis. 

Iq  ecclesia  BeataB  Marie  Garnotensis,  totos  rc- 
ditas  per  integruoi  annum  priebendffi  uniuscujus- 


dedit  vobis  venerabilis  frater  noster  Gosienus  Car- 
notensis  episcopus,  donum  altaris  ecclesin  de  Ser- 
neio  a  Gosleno  canonico  et  prsposito  eeclesis 
Sancte  Maria>,  ecclesi»  vestrs  faotum,  donum  vi- 
geris  de  Valeia,  et  totios  terrs  de  Moncellis  com 
omniboB  consoetodinibos  factum  vobia  ab  Hugone 
vicedomino  Carnotensi ;  totamterram  de  Bddeviila 
curn  consuetudinibus  et  feodis,  ecolesiam  Arde- 
lecht  cum  omnibus  hospitibus  et  terra  ad  doas 
oarrocas ;  ecclesiam  S.  Nicolai  de  Corvavilla,  com 
eeclesia  Sancti  Petri  ejusdem  villee,  ecclesiam 
S.  Dionysii  de  Puteis,  S.  Marie  de  Gohosvilla  com 
pertinentiis  ;  ecclesiam  de  Trembleio  com  decimiSy 
ecclesiam  Beatfle  Marie  de  Telio  cum  decimis ;  eo- 
P  clesiam  de  Braioso  cum  pertinentiis,  eccIeBiam 
Sancti  Saturnini  de  Camburciaco  cum  pertineotiis, 
ecclesiam  Sancti  Martini  de  Loiniaco,  cum  pasna- 
gio  porcorum  vestrorum  ;  villam  Armentarvillam 
oom  decima,qoam  ab  eoclesia  Sancti  Benedioti  ad« 
modiationem  accepistis  pro  iii  fromenti  modiis  et  iv 
avenffi  ipsi  aonis  singolis  persolvendis,  villam  AI- 
bereth,  et  viliam  Nerlo,  terram  de  Curvaulmo,  et 
omnes  alias  terras  quas  apud  Carnotom  habetis ; 
ecclesiam  de  Garneio  cum  lerra  ad  unam  carru- 
cam,  quam  pro  anime  so(b  redemptione  Nivardos 
Nonancurte  ecclesis  vestra  concessit,  ellesiam  de 
Orrevilla  oom  decima  qoam  dedit  vobis  Hogo  filios 
Guioemari  permanum  prsscriptilvonisCarnoten- 
sis  episcopi,  in  loco  qui  dicitur  Guoriart ;  dimi- 
diom  com  pratis  secos  Aodoram  floviom,  apud 


qoefratrisezcongregationeoanonicoromipsiusec-  C  Sanctum  Priscum  molendinum,  prata  qoa  de  ba- 


clesis,  com  eam  qoacunqoe  occasione  dimiserit, 
Qt  qooqoo  modo  persona  mutelor,  in  osos  vestrs 
eeclesis  beneficiom  prsebendale  com  omniintegri- 
tate  deveniat.  Integram  prsbendam  qoam  ecclesia 
veetra  in  ecclesia  beat3B  Marie  perpetoaliter  habet, 
qaam  habebat  bons  memoria  abbas  Albertus  cum 
canonicam  susciperet  normam;  ecciesiam  Sancli 
Stepbaaicum  pertineQtiis,scilicetaltare  de  Moren- 
ciaco  com  parte  synodl  ad  altare  pertinenti8,eccle- 
Biam  de  Mondonisvilla  cum  pertinentiis  liberam  ab 
omni  exactione,  synodo,  ciroada ;  ecclesiam  Sanc- 
Ub  Fidis  cum  parochiali  jure  de  novo  burgo,  qui 
vocatur  Castelleth  ;  ecclesiam  de  Luciaco,  et  cam- 
pi  partem  de  illa  terra,quam  anle  possederat  bon» 
memoriffi  Ivo  Carnoteusis  episcopus ;  terram  de  n 
Osanivilla,  tam  episcopalem  quam  canonicalem, 
com  oblatis ;  terram  de  Ancherisvilla,  in  villa 
de  Pontegodani ;  prioratum  ecclesin  ipsius  viilae 
com  omnibus  domibus  episcopalibus ;  totam  ave- 
nae   farraginem    totam    terram    episcopi    quam 


neficio  beats  Maris  apud  Ataiaa  habelis,  terram 
quam  jure  proprietatis  tenotis  apud  villam  SoofB. 
Prsterea  census  domorum,  terrarum,  vinearam,et 
decimas  segetom  et  vinearom,  qus  tam  inCarno- 
tensi  civitate  quam  suburbio  vestri  juris  existunt. 
Obeunte  vero  te,  dilecte  fili  Garine  abbas,  nollos 
ibi  qoalibet  sorreptlone.astotia,  vel  violentia  prs- 
ponatur,  nisi  quem  fratres  secundum  Dei  timorem 
et  B.  Augustini  licgulam  providerinl  eligendum. 
Eleotus  autem  communi  capituio  Beals  Mari«  re- 
praesentetur,  ab  episcopo  Carnotensi  abbatiam  et 
benedictionis  gratiam  suscepturus ;  qui  nimirum 
in  ecclesia  Beatae  Maris  sicut  et  aiii  canonici  Boam 
faciet  septimanam. 

Decernimus  ergo,  ctc.  amen,  amen,  amen. 

Datum  Latorani,  pcr  manum  Thoms,  Sancts 
Romans  ecclesis  subdiaconi  et  notarii,  Neapolitani 
electi,  XII  Kalendas  Martii,  indictione  iv,  Incama- 
tionis  Domini  anno  1215,  pontificatuB  vero  D.  In- 
nocentii  paps  III  anno  xviii. 


AD  INNOCBNTU  ni  RBGBBTA 


284 


VARIORUM  AD  INNOCENTIUM  III 

EPISTOLiE. 


I.  K 

G.  Lingonensis,  H,  Cahilonensis,  epi^coporum ;  G, 
de  Cistercio,  N,  de  Firmitate,  G.  de  Poniiniaco, 
et  0,  de  Claravalle,  abbatum,  —  Pro  militibus 
de  Calatrava, 

(Anno  H98.) 

[Henriquez,  Menologium  CisterCf  II,  484,] 

Reverendissifflo  domino  et  Patri  Innocentio,  Dei 
gratia  summo  pontifici,  G.  eadem  gratia,  Lingo- 
nensis  episcopus,  R.  cadem  Gabilonensis  episco- 
puB,  G.  de  Gistercio,  N.  de  Firmitate,  G.  de  Pon- 
tigniaco,  et  G.  de  Glaravalle  dicti  abbates  salutem 
et  tam  devotum,  quam  debitum  subjectionis  etre- 
verentis  famulatum. 

Sanctae  Paternilati  vestrse  rei  gestos  seriem  ^ecla- 
ramus  de  fratribus  Galatravensis  militi»,  qui  nuno  g 
de  Salvaterra  dicuntur,  postquam  idem  ca^trum 
Galatrava  occupatum  est  a  paganis,  quo  ordine 
Morimundensis  domus  filii  facti  sunt,  ea  ratione 
obDOxietate  niiationis,qua  filia  domus  matri  domui 
Bobjicitur»  respicit  et  tenetur,  quatenus  si  quis 
aliquid  conlra  hoc  moliri  nititur,  viso  testimonio 
no8tro,totum  molimeu  ejus  auctoritatis  apostolic® 
jadioio  destruatur.  Gum  fratres  Galatravenses  ab 
ipaa  iQchoatione  sua,  Cisterciensem  professi  sint 
ordinem,  hoc  se  censeri  nomine  gratulantos,  sub 
qao  in  omnibus  fereGhristianitatis  partibus  nomen 
Dei  a  Odelibus  benedicitur  et  laudatur.Placuit  ma- 
gistro  et  fratribus  de  Galatrava,  ut  idem  magister, 
anno  Domini  ll87,8e  Gisterciensi  capitulo  prsssen- 
taret,  ibiquecumlitterisregisGas'.  11®  et  precibus  p 
magnatum  de  Bispania  postulalionem  suam  et  suo- 
ram  faeeret,quatenu8  eidem  ordini  Gisteroii  inoor- 
porarentur  arctius  et  Junctius  unirentur. 

Bonum  visum  est  in  oculis  omnium  petitio  eo- 
rum,  et  quia  de  religione  manabat  admissa  est. 
Prsoeptum  est  communi  assensu,  et  deliberatione 
oapituli,  ut  essent  fllii  Morimundi,  utque  abbas  et 
domus  eadem  in  eos  Jus  illud  filiationis  haberet, 
qaale  in  Morimundo  noscitur  habere  Gistercium, 
id  est,  auctoritatem  visitationem  annuam  faciendi, 
magistrum  qui  loco  abbatis  est  creandi,  vel  amo- 
vendi ;  culpas  que  accidunt  emendandi,  ultionem 
de  excessibus  exigendi,  et  similia.  Traditum  est 
institutum  et  vita  norma  praescripta,  et  de  victu 
et  vestitu  deinceps  ab  eis  observanda  traditio,  ac 
de  Cffiteris  spiritualibus  studiis,  quee  in  ordine  D 
conservantur,  quoe  ipsi  gratanti  voto  el  animo  su- 
sceperunt,  sicut  in  rescripto  chartae,  qusB  inter 
iiloi  et  Morimundenses  faota  fuit,  quam  bicideo. 


ut  vobis  palam  fiat,  compegimus  et  scripsimus  in 
promptu  est  intueri,  etc. 

Constitutiones  mitilum  de  Calatrava  qux  Innocen- 
tio  III  confirmandse  proponuntur, 

i<  Frater  Wido,  Gisterciensis  humilis  minister^ 
cum  episcopis  et  abbatibus  totius  capituli,  venera- 
bili  fratri  Nunno  magistro  et  universitati  fratrum 
de  Galatrava,  salutem  et  fraternae  charitatis  afle- 
ctum. 

«  Laudabile  propoeitum  vestrum,  quo  a  militia 
mundi  ad  Christi  militiam  conversi,  inimicosfidei 
expugnare  statuistis.plurimum  approbamu8,omni- 
potenti  Deo^  qui  quos  vult,  quomodo  vult  ad  se 
trahit,et  alium  ^ic,  alium  quidem  sic  ad  suum  ob- 
sequium  convertit,gratias  agentcs,pro  profectu  ve- 
stro  et  augmento,  merito  et  numero,  apud  eum 
humiliter  supplicamus.  Quod  autem  postulastis, 
suscipi  vos  videlicet  in  communionem  beneficio- 
rum  ordinis  nostri,  non  ut  familiares,  sed  ut  vere 
fratres,  gratanter  annuimus.  Quod  consequenter 
vivendi  formam  praescribi  vobis  auctoritate  nostra 
exigitis,  uos  communicato  consilio,  de  victu  ao 
vestitu  vestro  pauca  vobis  capita  exprimere  non 
negligendum  putavimus.  Lineis  itaque  in  femo- 
ralibus  tantum  uti  vobis  lioebit ;  vestes  modera- 
tas,  honestas,commodas  ad  consilium  domini  Mo- 
rimundensiset  magistri  vestri  babeatis,et  soapulare 
pro  habitu  reiigionis.  Vestiti  et  oincti  dormietis^et 
in  oratorio,  et  in  refectorio  et  in  dormitorio^  et  in 
coquina  juge  silenlium  tenebitis.  Summopere  ca- 
vebitis,  ne  in  qualicunque  vcste  ac  superfiuitatis 
argui,  ac  curiositatis  possitis  notari.  Tribus  vero 
in  hebdomada  diebus,  id  est,  feria  tertia,  quinta 
et*Dominica  cum  prfficipuis  diebus  festis,  carnibus 
vesci  licebit.  Uno  tamen  ferculo,  et  unius  generis, 
quanlum  ad  carnes  pertinet,  conlenti  eritis,  et 
ad  mensas  ubique  silentiumtenebitis.Prtetereape- 
titioni  vestraB  condescendimus,  ut  videlicet  nulli 
ordinisnostriliceatquemcunquefratrumvestroriAn 
reoipere  absque  assensu  vestro,  sed  et  vos  erga 
nostros  eadem  lege  tenebimini.  Gum  autem  ad 
aliquam  abbatiam  ordinis  nostri  veneriti8,quoniam 
oonsuetudines  nostras  minus  novistis,  non  in  con- 
ventu,  sed  in  hospitiis  honestc  et  oharitative, 
quantove  familiarius  fieri  poterit,  reoipiemini. 
Gapellanos  in  domo  vestra  professos,  sicut  vos^  in 
bono  ordinis  recipimus.Qui  fratrem  suum  percus- 
seritjSex  mensibus  ad  arnia  etequum  non  accedat, 
tribus  diebus  in  terra  oomedet.  Qui  magiBtro  sao 


SUPPLBMBHTUll.  ^  VARIQRUM  JBPIBTOLJB  AD  IPBUM. 


280 


inobediena  foerit,  aimiliter  patiatur.  Qui  in  qua- 
ennqae  alia  obedientia  positus  fuerit,  non  contra- 
dicat.  Qui  in  fornicatione  publice  deprehensus  fue* 
rit,  anno  uno  in  terra  comedat,  tribus  diebus  in 
septimana  in  pane  et  aqna ;  feria  sexta  disciplinam 
accipiat  Ab  Exaltatatione  Sanct»  Grucis  usque  in 
Pasoha,  tribus  diebus  omnes  in  hebdomada  jeju- 
nabunt  qni  domi  sunt;  quiautem  inter  Saracenos, 
sicnt  magister  ordinaverit,  et  sicut  solent.  De  bis 
omnibas  prscipimus,  utobediatismagistro  vestro 
et  professionem  faciatis  sicut  abbati.  Qui  plus  aut 
minuB  hia  qu«  hic  oontinentur  quassierit,  de  domo 
ezpellator :  Vo8  autem  facimus  liberos  ab  omni 
ezactione  abbatum.  Gonfessiones  vestras  capellani, 
qni  miBsaa  vobis  cantabunt,  recipient,  et  ipsos  vos 
eligetis.  Magister  etiam  capitulum  quotidie  teneat 
vocia,  et  daasquadragesimasjejonabitis.  8i  abba- 
tias  sdifioare  poteritis,  dominus  Morimundensis 
ordinet  eas.  Idem  abbas  Morimundi  provideat  quo- 
modo  per  se  vel  peralium  semel  in  anno  visitentur. 
Dqo  monachi  de  eodem  monasterio,  postquam  con- 
struotum  fnerit,  quoties  necesse  fuerit  cum  ipsis 
fratribufl  morabuntur. 

«  Actam  ab  anno  locarnationis  Domini  1198.  » 

Hia  ergo,  Pater  sanctissime,  ita  gestis  et  hujus- 
modi  a  capitulo  taliter  impetratis,  idem  magister 
id  sanctamSedem  apostolicamcum  quodamrouDa- 
cho  nuntio  domini  Morimundensis  accedit,  et  haec 
libi  obtinuit  apostolico  privilegio  conflrmari.  Qui 
et  Morimundensis  nuntiusprifilegiumsibi  innovari 
impetrans  aprsedecessore  vestro  piae  memoris  papa 
Gregorio  VlII  supei  abbatiis,grangiis  et  possessio- 
nibus  et  pertinentiis,qua;  domus  eadem  possidebat, 
domum  et  ordinem  et  fratres  de  Calatrava,  et  om- 
nia  ad  eos  pertinentia,  inter  caetera  privilegiata  do- 
mui  eaae  predicti  adjutorio  reportavit.  Postea  vero 
SQccedentibus  sibi  summis  pontificibus,  et  Mori- 
mundenaibus  nova  a  novis  apostolicis  privilegia 
reqairentibus,  factum  est  ut  habeantMorimunden- 
803  in  privilegiis  quatuor,  videlicet  Gregorii,  Cle- 
mentie,  Coelestini,  Innoceotii^  eadem  domum,  id 
est  Calatravam  in  eorum  qui  ad  ipsos  pertinent 
annumerationeconsertam.Itaque  pietatem  vestram 
qnantnm  precum  instantia  possumus,  exoramus, 
quatenus  hoc  jus  filiationis  in  ipsos,  quod  tanto 
consilio  et  discretione  concessum  est  Morimun- 
densi  domoi,  scriptis  apostolicis  confirmetis,  ne 
eam  contingat  tali  membro  factione  qoorumlibet 
malignantium  mutilari.  Erunt  forte  de  illis  qui  ad 
Y08  veniant,  litteras  emancipationis  et  avulsionis 
ab  ordine  vel  translationis  ad  aliam  domum  falsis 
■aggeationibus  petituri,  ambulantes  in  magnis,  et 
ordini  subjici  dedignantes,  obliti  quanta  in  majo- 
rlbos  eorum  humilitas  fuerit ;  qui  non  in  genere^ 
non  in  divitiis,  non  in  armis,  non  in  crebrit  paga- 
norum  victoriis,  non  in  reportatis  locupletibus  fre- 
qaenter  exuviis  gioriantes,8eipsos  ordini  specialiter 
ae  fideiiter  Morimundo  voluntarie  subdidernnt.  II- 
lorom  ergo  temerario  ab  apostolica  aaoloritate  ob- 


A.  viandum  est  nisui,  ne  domus  pr«diota  tam  dam- 
nose  et  tam  graviter  demembretnr. 

II. 

Juramentum  /idelitatU  quod  fecit  Joannes  de  Ceceano 
Romana:  Ecchsix,  pro  luendit  et  conservandis  re» 
gatibus  sancti  Petri, 

(Annol20l.) 

[MuRATORi,  Antiq,  ttal.,  I,  621.] 

Anno  quarto  pontificatusdomini  Innocentii  papts 
III,  nobilis  vir  Joannes  de  Geccano  Juravit  fidelita- 
tem  ipsi  domino  paps  Innooentio,  de  Ceccano  et 
tota  terra,  quam  tenet  in  palatio  Anagnino,  coram 
episcopis,  presbyteris,  diaconibus,  cardinalibua 
astantibus  multis  clerlcis  et  nobiiibusAnagninis^et 
extranms  etiam,  et  militibusipsiusJoannis  de  Gec- 

B  canno.  Et  recognovit  Geccanum,et  totam  aiiam  ter- 
ram  suam  se  ab  Ecciesia  Romana  tenere.  Forma 
vero  fidelitatis  haec  fuit :  «  Ego  Joannes  de  Ceccano 
ab  hac  hora  in  antea  fidelis  ero  beato  Petro  EC' 
clesise  RomanXf  et  domino  meo  papx  InnocentiOt  et 
successoribus  ejus  canonice  inirantibus.  Son  ero  in 
facto  neque  dicto^  neque  in  cansilio^  aut  in  consensu^ 
ut  vitam  perdant  aut  membrum,  vel  capianiur  mata 
captione.  Consilium^  guod  per  se  vel  per  nuntium,aut 
titteras  mihi  crediderint,  ad  eorum  damnum  me 
sciente  nulli  pandam,  Si  eorum  certum  damnum 
sciverOfSi  possum,  remanere  faciam  :  si  non  possumy 
significabo  eis  per  me  vel  per  mea$  litteras  aut  min- 
tium,  vel  dicam  iali  personse,  quam  eis  credam  pro 
cerlo  dicturam,   Ceccanum  et  totam  aliam  ierram 

p  meam,  quam  habeoy  et  alia  regalia  beati  Petri,  quae 
habet,  adjutor  eis  ero  ad  defendendum  :  quae  non 
habet,  ad  recuperandumy  ei  recuperata  ad  retinen' 
dum  et  defendendum  contra  omnes  homines,  Exe 
omnia  observabo  bona  fide,  tine  fraude,  et  malo  in- 
genio.  Sic  me  Deus  adjuvety  et  hxc  sancta  Dei  Evan" 
getia.  •  Post  bsc  mittens  manns  suas  inter  manas 
ipsius  domini  papae  fecit  ei  ligium  hominium.  Do« 
mnus  autem  papa  investivit  eum  de  gratia  sua  oam 
cuppa  argentea  deaurata.  Postmodum  vero  eodem 
anno,  idem  domnus  papa  fidelitatem  et  servitium 
ipsius  Joannis  de  Geccano  et  progenitorum  ejae 
atiendens,  ei  castrum  Sitense  in  benifioium  assi- 
gnavit. 

II  bis. 

^  De  fidelitate  et  hominio  Homanx  ecclesix  prsestiiU 
D     ab  Andrea  de  Calviniaco,  de  custodia  burgi  Dolen' 
sis  commissa  eidem. 

(Anno  1202.) 

[MuRATORi,  Antiq,  Ital.^  I  623.] 

Anno  quinto  domini  Innocentii  III  paps,  nobilie 

vir  Andreasde  Gjlviniaco  fecit  fidelitatem  domino 

papae  Innocentio,  de  custodia  burgi  Dolensis,   hoo 

modo;  in  Lateranensipalatiocoramepiscopis,  pras- 

sbyteris,  et  diaconibu8cardinalibus,astantiba8  mi- 

litibuset  clericis  ipsius  nobilis,  abbate  Dolensi,  et 

duobus  monachis  suis,  et  multis  aliis  tam  clericie 

quam  laicis  :  In  nomine  Domini.  Amen,  Ego  Andreae 

de  Calviniaco,  dominus  castri  Radu^fi,  ab  htte  hora 


287 


AD  INNOGBNTH  m  BSaBSTA 


in  anUa  fidelis  ero  beato  Peiro  etl^eclsix  Raman»y 

ei  domino    meo  papx  Innocentio^  et  successoribus 

etc.  (nt   supra),  burgum  Dolense^  cujus  cusiodiam 

ab  Ecclesia  Romana  teneo,  et  alia  regalia  beati  Pelri, 

quas  habetf  adjutor  eis  ero  ad  defendendum;  quxnon 

habet  ad  recuperandum  :  recuperata  ad  retinendum  et 

defendendum  contra  omnes  homines.  Legaios  ct  nun- 

tios  Ecclesix  Romanae  honorifice  susdpiam,  et  be- 

nigne  tradabo;  et  per  totam  terram  meam  securum 

&is  pro  posse  meo  prsestabo  conductum,  Hsec  omnia 

observabo  sine  fraude  et  malo  ingenio,  bona  fide.  Sic 

m$  Deu$  adjuvet,  et  hacc  sancia  Dei  Evangetia.  Post 

hso  mittens  manus  sus  inter  manus  domini  pap», 

fecit  ei  ligium  hominium.  Dominus  autem  papa  in- 

vestiviteamdem  gratiasuade  custodia  burgi  Do- 

lensis. 

III. 

Ottonis  imperaloris  pactum  cum  Adolfo  archiepiscopo 

Coloniensis. 

(Anno  1202,  Sept.) 

[Prodit  jam  prima  vice  ex  codice  bibl.  olim  Pauiins 
Monasteriensis,  jam  regi»  Berolinensis,  epistolas 
Innoceniii  III ad  GcclesiamColoniensempertinen- 
tes  complexo,  cujusuberioremnotitiam  debemus 
V.  Cl.  Rcestcll,  diligenti  operis  nostri  fautori,  qui 
flagitantibus  nubis,  pactnm  utrumqueCoIoniense 
inde  descriptum  transmisit.  Qus  littera  obliqda 
ezprimuntur,  in  codice  deleta  8up{)Iere  conatus 
8um.  Causam  bujuspacti  ex  Godefridi  annalibus 
ad  a.  1202  discimus.  Pertz,  Monum,  Germ,  hist., 
Leg.  II,  206.] 

Quomodo  Adolfus  secundo  juravii    regi   Oltoni  et  de 

eompositione  eorum. 

Jurabunt  prioresCoIonienseB,prspo8itiy  abbates, 
deoani,et  scolastici,  quod  bona  flde  arcblepiscopum 
Coloniensem  inducent  ad  constans  et  fldele  obse- 
quium  regis  Ottonis,  nec  in  vita  Ottonis  regis  alii 
regi  adhereat ;  quod  si  non  servavit,  obedientiam 
quaro  ipsidebentsubtrahent,  et  domino  papae  eam 
aervabunt;  obsequium  autem  arcbiepiscopo  ab  eis 
debitum  regi  Ottoni  impendent,  donec  archiepisco- 
pu8  ad  obsequium  regi  Ottoni  ab  ]p^o  secundum 
formam  juramenti  sui  debitum  revertatur.  Nobiles 
terre  qui  juramentis  archiepiscopo  Coloniensi  sunt 
astricti,  qui  nunc  suntprcsentes,etalii  cumeorum 
haberi  potcst  copia,coram  rege  et  arcbiepiscopo  ju- 
rahunt,quod  inducentarchiepiscopumCoIoniensem 
ad  constans  et  fldele  obsequium  regis  Otlonis,  et 
quod  alii  regi  non  adherebit.  Qnod  si  non  fecerit, 
cum  castris  suis,  et  terri?,  ac  hominibus  suis,  regi 
Ottoni  servient,  et  non  archiepiscopo,  donec  archi- 
episoopus  resipiscat,  et  ad  regem  Ottonem  predicto 
modo  revertatur.Ministerialessancti  Petri20Jura- 
bunt  pro  se  et  pro  aliis  ministerialibus,  ita  quod 
alios  bona  flde  ad  idem  servandum  induoent,  quod 
archiepiscopnm  inducent,  et  cffitera  ut  supra.Quod 
bI  non  feoerit,  obsequium  quod  archiepiscopo  de- 
bent  ipsi  subtrahent,  et  regni  Ottoni  praBstabunt, 
donec  et  c»tera  supra.  24   burgensea  Jurabunt 


! 


99)  Guidonis  episoopi  Preneatini. 

100)  De  Umburg. 


A  pro  se  et  pro  allis  burgensibus,  seoundum  formam 
jaramenti  ministerialum.Si  autem  interregem  et 
archiepiscopiim  variatum  fuerit,ut  rex  dicat :  «  Ar- 
chiepiscopus  debito  ac  fldeli  modo  mihi  non  adhe- 
ret,  »  archiepiscopus  econtra  asseratjtres  prioree,    ' 
tres  nobiles,  tres  ministerialeSf  tres  burgensefly  de 
Juratib  cocvonient,  ct  dictis  eorum  oredetur  vel  pro    ' 
rege  vel  pro  archiepiscopo ;  et  secundum   eorum    ' 
42  dicta  omnesjuratiautarcbiepisoopoadherebant    ' 
aut  regi ,  secundum   presoriptam   formam.  Ante    \ 
omnia  rex  dabit  fldem  in  manu  domini  legati  (99),    ' 
quod  oa  qu»  prsscripla  sunt  habebit  rata,  archi- 
episcopussimiliter.RexOttomonetam  Aquensem  a 
domno  Walramo  (100)  expediet,  et  tam  rex  qnam 
Galramus  ilii  monetc  renunciabit  in  perpetuum,  et 

n  domnus  iegatus  sub  anathemate  prohibebit  mono- 
tamin  Coloniensi  scemate  cudi  Aquis  nuQqoam,vei 
alibi,  extra  oivitatem  Coloniensem,  et  scribet  Ro- 
mano  pontiflci  at  sententiam  suam  conflrmet.  Rex 
theloneum  Dus  burgense  dimittet  neoumquam  reaa- 
met,  et  domnus  legatus  similem  sententiam  prof»- 
ret,  cum  conflrmatione  Romani  pontiflcis.  Rex  et 
arcbiepiscopus  cum  suis  familiaribus  tractabunt 
cum  etfectu  qualiter  turrim  regiam  (1)  apud  Wer- 
the  cum  suo  theloneo  destruant.  Priviiegiom  quod 
intercesserint  inter  regem  et  archiepiscopam  lege- 
tur  in  publtco,  et  profltebitur  rex  in  publioo,  se  Ja- 
rasse  ut  diligenter  ob«^tf^uein  privilegiis  soripta 
8unt»et  quod  ea  nunquamvioIabit.Arohiepiscopas 
dabit  inducia  regi  usque  ad  festum  aancti  Johannis 
BaptistiB  pro...  marcis  pro  quibus  obligaverat  daoi 

C  Brabanti»  curtem  Stfi^ecbe,  et  sit  in  optione  regia  in 
prffisenti  fldejussores  idon^x  dare,  vel  si  rex  peca- 
niam  non  solverit,  in  festo  sanoti  Johaniis  oivitaa 
Tremonia  sit  ypotheoa  archiepiscopi,  doneo  per- 
solvatur^t  pecunia  predicta.  Juramenta  priorum, 
nobiIium,et  ministerialium  prestabtinf  sucoessores 
et  heredes  decedentium.  Et  si  rex  indebite  Colo- 
niensem  archiepiscopumvei  Coloniensemecoleeiam 
traotaverit,  predicti  quatuor  ordines  obsequiam 
suum  regi  subtrahent.  doneo  satisfaciat/ethttcjo- 
rabun/  Burgenses  civitatis  Colonienms  jurabunt  fi- 
delitatem  regi  Ottoni  sub  hac  Ibrma  :  qood  ab  hac 
die  in  antea  fldelitatem  ei  servabunt,  Coloniensem 
civitatem  ipsi  custodient,  oontraomnemhominemy 
quamdttf  ecclesia  sancti  Petri,  archiepiBOopom  Go- 

j\  loniensem,  prioresy  nobiles,  infeodatos,  et  ministe- 
riales  sancti  Petri,  ac  civitatem  Coloniensem,  in 
8U0  jure  conservaverit. 

IV. 

Regis  Anglise.  —  Orat  ne  ante  peracium  quinqueH" 
nium  Gatfridus  filius  Petrt  peregrinetur. 

(Anno  1204.) 

[Rtmbr,  Fadera,  1, 9i.  Claas.  6  Joh.  m:  6,  in  Torre 

Londou.] 

Reverendissimo  PatriinChristo,  etc.  Iknocintio, 
Dei  gratia  summo  pontiflci,  etc.  Joannbb  Dei  grt- 

(1)  Vox  dubia  in  codice^  RoBsnzx. 


28a 


flUPPLEMBNTUM.  —  yARIORUM  BPISTOLA  AD  IPSUM. 


290 


tia  rez  Angii»,  elo.  debitam  ao  devotam  in  omni- 
bas  reverentiam. 

Quoniam  in  tali  sumus  statu,  quod  grave  esset 
nobis  fidelee  nostros,  qui  nobie  familiarius  adbad- 
renij  et  de  quorum  fideiitate  qoq  dubilamns,  et  per 
qaorum  coneilium  terra  nostra  regi  debet  et  defcn- 
di  maritime;  quia  dies  mali  sunt,  et  de  dieindiem 
▼ieum  sitbomiaes  nostros  fraudulenter  et  dolose  a 
fidelitate  et  servitio  noetro  recedere,  et  iu  nos  in- 
Burgere,  per  quod  status  terras  nostre,  sicut  novit 
Sanctitas  vestras,  turbatur,  ezccllentiiB  fcstraa  ea 
qaa  poBsumus  devotionesupplicamusyquatenusba- 
bita  coneideratioae  ad  statum  nostrum,  difierreve* 
litie  usque  ad  quatuor  vel  quinque  anDos  peregri- 
nationem  dilecti  et  fidelis  nostri  Galfridi  filii  Petri 
Jueticiarii  nostri,  crucesignati ;  cujus  praesentia  no- 
bis  et  terrae  nostrie,  ita  est  necessaria,  quod  eo 
nullalenus  carere  possimus. 

Et  no8  Domino  dante,  tam  ipsum  quam  alios 
crnoesignatos  in  terram  Jerusalem  mittemus,  sicut 
terres  redierint. 

Moveat  igitur  et  ad  boc  inducat  paternitatem  ve- 
etram  status  nostri  conditio,  ita  quod  vobis  proinde 
merito  grates  scire  debeamus. 

Teste  meiptOy  apud  Winton ;  xxiv  die  Novemb. 

V. 

Bennet  Bunganm  regis,  —  Conlra  guosdam  qui 
conHitutiones  ab  apostoliae  sedis  legalo  promul- 
gaUu  non  admiserant, 

(Anno  1204.) 
[Farlatus,  lllyr,  sacr,,  V,  46.] 

Venerabili  in  Gbristo  Patri  Innocentid,  Dei  gra- 
tia  aacrosant»  RomansB  Ecclesiae  summo  pontifici, 
Hbnrigus  eadem  gratia  Hungariae,  DalmatiaB,  Bos- 
DiflB,  Serviaeqne  rez,  salutem  etfidelem  in  omnibns 
reverentiam. 

Gum  humilis  ac  fidelis  Sanctitatis  vestrae  capel- 
lanus  Joannes  ad  prassentiam  nostram  accedens, 
duo8  prinoipaliores  ez  eis,  qui  in  terra  Gulini  Bani, 
prout  ferebatur,  damnatam  baBreticorum  sectam  fo- 
vebant,  secum  adduzisset ;  nos  inspectis  orthodo- 
zas  fidei  articulis,  quos  ad  ipsius  JoaQois  ezhorta- 
tlonem  illi^ad  quos  missus  fuerat,  non  susceperunt, 
eadem  capitula  sub  sigillo  nostro  contenta,  domino 
illius  terras  filio,  scilicet  memoratiGuiini,  qui  tuno 
apud  noseratfdedimus,  distriote  praBcipientes,  ut 
ea  et  alia,  si  qua  Romana  sedes  eis  de  caetero  se- 
cundum  Deum  transmittere  decreverit,  abomnibus 
in  terra  sua  faciat  inviolabiliter  servari.  Idem  etiam 
eum  hoc  juzta  voluntatem  nostram  admisisset,  se 
manu  nostra  et  J.  archiepiscopi  Goiocensis  subse- 
quenter  obligavit,  quod  si  de  oaatero  supradictos, 
vel  alios  homines  in  baeresi  scienter  manutenere 
vel  defendere  in  terra  sua  praesumpserit,  mille 
marcfaas  argenti  persolveret;  quarum  medietas  vo- 
bis,  altera  vero  fisco  nostro  medietas  obveniet.  Illi 
praterea  duo  priores,  qui  cum  prasfato  capellano 
vettro  Joanne  venerint,  tam  pro  se  quam  pro  fra- 
tribai  •oia»  a  quibus  missi  fuerant,  in  pnosentia 


^  nostra  Jurarunt,  quod  constitutiones  Jam  a  dicto  fi« 

deli  legatu  vestro  promulgatas,  et  sibi  traditas,  fir- 

miter  observabunt,  et  in  perpetuum,  etc. 

VI. 

Insirumcntum  de  castro  Nympharum  tradiio  domino 

papx  Innocenlio  ///. 

(Adqo  1204.) 

[MuRATORi,  Antiq,  llaL,  1,  677.] 

In  Qomine  Domini,anno  Dominicae Incarnationia 

1204,  et  anno  xii  pontiiicatus  domini  Innocentii  III 

papn,  indictione  vii,  mense  Aprili  die  zz.  Nos  qui- 

dem  Lombardi,  prassente  et  consentiente  in  boc 

Philippus  et  Bartholomaeus  fratres,  filii   quondam 

Lombardiy    praesente     et    consenticDte     in     hoc 

nobis  domina  Aldruda  sorore  nostra,  uzore  quon- 

dam  Scotti  cognati  nostri,  ei  omne  suum  jus  et 

B  actionem  vel  ezceptionem,  quod  quasve  in  omni- 
bus  subscriptis  rebus  habere  quoquo  modo  vide- 
tur,  tam  respectu  ususfructus  subscriptarum  rerum 
quem  a  Joanne  Paparone  fiiio  olim  ejus  reliquit, 
quam  etiara  aliter  cujuslibet  rei  vel  causae  occasione 
omnia  refutante,  concedente,  atque  donante  ante 
praesentiam  domini  Joannis,  Obicionis,  et  Henrici, 
Transtiberim  Judicum  Dativorum,  et  Nicolai  Tulli 
causidici,  et  testiumsubscriptorum,  ad  hoc  specia- 
liter  rogatorum,  propria  nostravoluntaterenuntia- 
mus,  et  in  omnibus  et  per  omnia  generaliter  refti- 
tamns,  et  possessionem,  quam  de  subscriptis  rebus 
dominus  papa,  vel  alter  proeohabet,  modis  omni* 
bus  confirmamus  ;  vobis  vero  domino  Octaviano, 
Dei  gratia,  domini  papae  Innocentii  III  consobrino 

Q  et  camerario,  mandato  quoque  et  procuratore  ipsiua 
domini  papae  ad  hoc  specialiter  constituto,  ad  opus 
et  utilitatem  ejus  ejusque  successoribus,  et  tolius 
Romanae  Ecclesias  perpetuo.  Id  est  iilam  eamdem 
integram  tertiam  partem  pro  indiviso,  vel  plus,  si 
nobis  modo  quolibet  pertinet,  videlicet  totius  ca- 
striNympharumcumtenimentiset  pertinenliis  suis 
•  iDtus  et  de  foris.  Quam  dominus  Oddo  fiiiusqnon- 
dam  domini  Petri  Prajapani  praedicto  Scotto  Papa- 
roni,  cognato  nostro  pro  quingentis  triginta  libria 
Parvensium  senatus  vendidit,  et  in  solutum  con- 
cessit  ac  tradidit :  sicut  per  instrumentum  manu 
Joannis  Boni  scriniarii  conscriptum  apparet,  quod 
vobis  ad  majorem  curam  damus.  QuaB  vero  tertia 
pardicti  castri  cum  omnijure,  quod  dictus  oiim 
Seottus  in  dicto  intus  et  deforis  habuit,  nobis  per* 

"  tinet  ez  testamento  Joannis  Paparoni  nepotis  no- 
stri  filiique  olim  dicti  Scotti,  sicut  pariter  per  in- 
strumentum  manu  dicti  Joannis  Boni  scriniarii  con- 
scriptum  apparet,  quod  eliam  vobis  ad  majorem 
cautelam  damus.  Quodcunqueitaquejus,  et  quam- 
cunque  ationem  personalem  et  in  rem,  sive  hypo- 
thecam,  lam  etiam  ad  agendum  quam  ad  ezcipien- 
dum,  quod,  quamve  in  toto  dicto  castro  cum  teni- 
mentis  et  perlineotiis  suid  iotus  et  deforis,  et  spe- 
cialiter  in  dicta  tertia  parte  ipsius  castri,  nobis  ut 
dictum  est,  competit,  vel  ejus  respectu  adversus 
quamcunque  personam  habemus,  vel  habere  quo* 
quo  modo  possemus,  videlicet  tam  Jure  vel  ocoa- 


SOl 


AD  INNOCBNTn  m  BB0B8TA 


sione  supradicta  coneessionis,  venditionis,  et  in  A  pigQoris  et  plejariae  nomine  vindicent,  capiendo  et 


Bolutam  dationis,  ipsi  olim  praedicto  Scotto  aprs- 
dicto  domino  Oddooe  factae,  quara  etiam  respectu 
vel  jure  donati  legati,  quod  nobis  prsdictus  olim 
nepos  noster  in  suo  testamento  reliquit,  vobis,  ut 
dictum  eal,  pro  dicto  domino  papa  et  Buccessori- 
bus  ejus  procuratorio  nomine  refutamus,  cedimus 
et  mandamuB ;  itaut  quidquid  haclenus  in  dictooa- 
stro  vel  respectu  ejusadversus  quamcunque  per- 
Bonam,  nostro  jure  et  nomine  agere  vel  excipere  seu 
exeroere  possemus,  ipse  dominus  papa  et  succes* 
Bores  ejus  suo  jure  et  nomine  exerceant,  agant  et 
exoipiant,  et  eum  tanquam  dominum,  procuratorem 
in  sua  re  constituimus,  ut  in  loco,  jure  et  priviie- 
gio  nostro  in  omnibus  succedant. 


alienando  eteis  in  omnibus  satisfaciendo.Etsicon- 
tradicere  tentaverimuSyajure,  quodineisdem  rebus 
habemus,  omnino  cadamus,  et  ipsum  damnum  du* 
plum  nomine  bonaQ  et  legalis  plejarin  pceniB  nomina 
solvere  et  dare  ipsi  domino  papae  vel  successoribas 
cjusy  per  vos  procuratorio  nomine  promittimus.  Et 
in  iis  omnibus  refutamus  omnem  juris  vel  legam 
seu  boni  usus  auxilium,  quod  pro  nobis  in  hao 
causa  introductum  est,  ita  ut  nullum  jus,  nallaoH 
que  aotionem  vel  exceptionem  adversus  dictum  dio« 
minum  papam  et  successores  ejus,  ad  infringenda 
que  dicta  sunt,  valeamus  opponere.  Noviasime  an- 
tem  pro  nobis  et^nostris  hsredibus  et  suocessori* 
bus,  vobis  pro  dicto  domino  papaetejus  successo- 


„  ,  i  *  i-  ^x_       -^  ribus  procuratononomme.utdictumest.quaBdicta 

Hanc  autem  refutationem.concessionemetman- B        ^  .      u  j-      i  ^        ;  n 

sunt,  omnia  observare,  adimplere,  et  contra  nulla 


datum  vobis,  uldictum  est,  facimus  pro  quingentis 
triginta  libris  bonorum  Parvensium  senatus,  qua 
Bobis  de  mandato  iicti  domini  papse,  et  pro  eo, 
atqae  de  sua  pecunia,  ut  dictum  ;e8t,  procuratorio 
Domine  datis  atque  persolvitis  pro  omni  nostro 
Jure,  quod  nobis  in  dicto  castro  el  suis  per- 
tinentiii  intus  et  detoris  competit  vel  competere 
possit  quoquo  modo.  De  quibus  omnibus,  et  de 
omni  nostro  jure  nos  benequietos  et  pacatosvoca* 
mus,  et  non  solutae  pecunise  exceptioni  omnino 
refutamus.  Quarum  autem  quingenlas  minus  octo 
libr»  sunt  ex  illis  quingentis  libris  parvorum  se* 
natus,  quas  Bobo  Bonfilius  praedicto  castro  recolii- 
gendo  in  deposito  habuit  :  ideoque  amodo  dictut 
domious  papa,  vel  alter  pro  eo  potestatem  et  licen-  p 
tiam  habeat,  dictam  portionem  nostram  denotati 
oaatri  cum  tenimentis,  et  pertinentiis  suis  intus  et 
deforis  tcnere,  et  facere  ex  eo  quidquid  voluerit 
•emper.  Insuper  sub  poena  dictas  pecuniae  duplae, 
vobis  prodiotodoroinopapa  booae  et  legalis  pleja- 
rias  promittimus,  hoo  nostrum  jus  acipsam  praeli- 
batam  portionem  nostram  nulli  alii  personae  obli- 
gasee,  ooncessisse,  neo  aliter  alienasse.  Prvterea 
vobis  pro  dicto  domioo  papa  et  successoribus  ejut 
procuratorio  nomine,  ut  diotum  est,  pignori  poni- 
mo8  et  obligamus,  et  pro  nobis  et  nostris  baeredi- 
buset  euocessoribus,  quantum  ad  subscriptum, 
damnum,  si  acciderit,  pertinet,  amodo  precario  et 
ejuB  nomine  possederimus,  videlicet  omnes  res  et 
poBsessiones  nostras  mobileset  immobiles  velsese 


ratione  venire  promittimus nomine  plejariae»  et  prin- 
cipalis  obligationis,  sub  poena  legitima  ex  stipolatu 
promissa  totius  suprascriptae  pecuniae  duplae.Et  so- 
luta  pcana  haec  chartula  Orma  permaneai.  Quam 
scribere  rogavimus  Joannem  LeonU  Scriniarium  in 
Mense  et  indictione  suprascriptavii,teste8  Girardut 
Scrofani,  Joanne  Oddonis  Romani,  Rainerius  Joan- 
nis  Pauli,  Joannes  Bobonis  Bonifilius,  Siginulfus  de 
Burrella,  Adinulfus  Oddonis. 

Ego  Joannes  Leonis^  Sanctss  Roman^s  Bccleiim 
<cnntarm5  habcns  potestatem  dandi  tutorem  et  cu- 
ratorem,  emancipandi  et  decretum  interponendi,  et 
alimenta  decernendi,  complevi  et  absolvi. 

VH. 

Henrici  frairis  imperaloris  ConstantinopolHani,  — 

Sualiter  debellatus  et  captut  fuit  imperator  Bal" 
uinus. 

(Anno  1205.) 
[DocHESNE,  Rer.  Franc.  Script,,  v,806.]   . 

8anctissimo  Patri  ac  domino  Innocentio,  0ei 
gratia  summo  pontiflci,  H.  frater  imperatoris  Ck)n« 
stantinopoiitani,  et  moderator  imperii  cum  debita 
revorentia  bumili  et  devota,  pedum  oscula. 

Gum  universum  exercitus  Christiani  progressum, 
et  laborum  peregrinationis  nostrae  seriem,  Paterni- 
tati  veBtraepermuItipIices  litteras,  etnuntios,  frater 
mous  et  dominus  imperator,  usque  ad  Martium 
etapsum  novissime  satis  lucide  signiflcaverit,  even« 
tus  nostros  extunc  prioribus  multum  dissimiles. 


moventee,  quas  infra  urbem  et  deforis  habemus  D  imopeccatisnostrisexigentibusnimis  miserabilea* 


vel  habebimu8 ;  ita  tament  si  per  obligationem,  con- 
cessionem,  vel  quamlibet  alienationem  tam  anobis 
quam  a  dicto  olim  Scotto  cognato  nostro,  et  Joanne 
fllio  suo  nepoteque  nostro,  vel  etiam  a  dicta  do- 
mina  Aldruda  sorore  nostra,  quantum  ad  usum- 
fructum  pertinet,  modo  quolibet  factam,  aliquo, 
quod  absit  I  in  temporo  dictus  dominus  papa  vei 
suocessorea  ejus  ex  hao  causa  damnum  aliquod  de 
iure,  tam  impensarum  nomine,  quam  aliter  patien- 
tur ;  quanti  erit  damnum,  tantum  auctoritate  pro- 
pria,  nostroque  mandato,  quod  eis  faoimus,  in  re- 
bttt  et  poBseasionibus  nostris  eis  piacentibus  jure 


vohis  tanquam  Patri  et  domino  dignum  duxi  pro- 
palare.  Contigit  Graecos,  qui  ex  magna  malitia  et 
perfldia  consueta,  post  omne  genus  securitatis  et 
cautionis  proditionem  setnper  super  nos  exhibenti 
statim  post  dimissiouem  nuntiorum  ad  vos  ultimo 
directorum  proditionemquam  pridem  conceperant| 
rebellione  contra  nos  facta,  detegere  manifeste. 
Quo  comperto,  frater  meus  et  dominus  imperator 
opportune  paucioribus  comitatus;  quippe  nobis  per 
munitiones  et  marchias  pro  magnaparte  dispersit» 
contra  caput  rebellionis,  Andrinopolim  videlicet» 
quae  eat  oivitaa   Graeciae  munitissima  et  montibif 


208 


SUPPLBMBNTUM.  —  VARIORUM  BPISTOLufi  AD  IP8UM. 


204 


tantam  interpositis,  Blancorum  affiDibus  populis,  A  ginquo  subventioDem  ctauxilium  ezspectare.  Ecce 


nleiacendisaDimumintendeDS  urbem  regiamegres- 
toa  eat.  Eramus  eoim  tuDC  tomporis  sic  divisi : 
marchio  montis-Ferrati  ulfra  Thessalonicam  erat 
eam  multis.  Ego  ex  altera  parte  brachii  Sancti 
Georgii  eramapud  Andromiticumcum  non  paucis. 
Paganas  de  Aureiia,;et  P.  de  Braccel.  versus  Ni- 
eeam  ez  eadem  parte,  E.  de  Tric  apud  Philippolim 
com  pluribus,  et  alii  alibi  per  loca  ot  munitiones 
dispersi.  Porro  audito  a  Jannicio  Blancorum  Do- 
mino,  quod  Latioi  in  tantavirorum  paucitate  civi- 
tatem  prsdictam  obsedissent,  quem  etiam  Grseci  in 
auzilium  suum  occultum,  ut  magis  la?derent  evo- 
earant,  irruit  subito  Blacbus  ille  Joannicius  in  no- 
8tro9  cum  multitudine  barbarorum,  Blachis,  Com- 


tamen  quod  venerabamur  hoc  accidit,;et  qod  fama 

ferebatpublica,hocquoqueperlitterasBiachiconfe- 
derationem  ipsius  cum  Turchis,  et  c«teris  crucis 

ChristiinimiciscontinentosedoctisumuSjquasetiam 
a  nobis  cum  nunt'is  ipsius  interceptas  aposlolatai 
vestro  in  utraque  lingua  transmisimus,  licel  gra- 
vius  exspectato  vulnus  iocurritur  et  ruina.  Cujas 
susceptionem  vobis  incumbere  tanquam  Patri  om- 
nium  et  nostro  patrono,  et  Domino,  nemo  est  r  ui 
ambigat;  praBierlim  cum  ob  EcclosisB  tantum  uni- 
tatem  reformandam,  et  Terra»  Sanctaj  Bubventio- 
nem  Iaboremu8,-quorum  munere  hactenus  pendet 
exaltatio,  sicut  communis  omnium  Christianoram 
in  Oriente  degentium,  et  projcipue  venerabiliam 


manis,  et  aliis,  quibus  etium  nimis  improvise  ob-  n  fratrum  militiaeTcmpli  et  Hospitalis  utriusque  qai 

nobiscum  sunt,  clamat  assertio,  ut  non  solum  ipsias 
liberatiooem  haec  operalur  rcdintegratio,  verum 
eliam  omnium  paganorum  et  crucis  Christi  inimi- 
corum  confusionem  omnimodam  apertissime  pro- 
curare  videatur;  sicut  econtra  ejus  diaturbatio, 
quod  Dominus  avertat,  non  solum  recuperandi  par- 
tem  amissam  Tcrrae  Sanctas  spem  auferret,  imo  et 
illam  quae  a  prajsenti  Christiano  cultui  dedita  est, 
procul  dubio  spem  prfficideret  detinendi.  Atten- 
dentes  igitur  sicut  a  principio  imperfectum  no- 
strum  ad  tam  ardui  propositi  celsitudidem  minaa 
sufflcere,  ad  vos  tanquam  summum  et  prsoipaum, 
imo  unicum  spei  nostra;  refugium  et  fundamentam» 
qui  solus  prae  flliis  hominum,  et  principibuB,  et 
regibuo  iu  quantalibet  potestate  constitutis,  nobis 


viam  exeootibus  nostris,  et  remotius  quam  oportet 
instaDtibus,  et  per  inimicorum  insidias  tandem 
vallatis  andique,  proh  dolor !  dominus  imperator, 
Gomes  Lodoicus,  Stephanus  et  Pertico,  et  quidam 
alii  baroneset  milites,  quod  non  sine  sanguinea- 
rom  lacrymarum  effusione  referre  valeo,  tanta 
obruti  multitudine  non  sine  damno  tamen  illorum 
abinimicis  intercepli  sunl.  Nescimus  revera  qui 
capli  fuerunt,  qui  occisi ;  accepimus  tamen  ab  ex- 
ploratoribos  nostris  certissimis,  et  fama  veridica, 
qaod  Dominus  meus  imperalor  sanus  teneatur,  et 
▼ivus,  qui  ab  eodem  Joannicio  satis  ut  asseritur 
pro  tempore  honorabiliter  procuratur,  cum  qui- 
busdam  aliis,  quos  tamen  adhuc  expresse  nesci- 
mu8.  Sciatisautem  quod  abeo  die,  quoGraecorum 


fineaingrcssifuimus,  usque  ad  diem  infelicis  illius  ^  potestissuccurrere^supplici  el  devota  intentione  et 


coDgressns,  quantacunque  nobis  et  nostris  concur- 
reret  multitudo,  licet  alii  paucissimi  fuerint  cum 
triumpho  tamen  sempcr  in  victoria  recesserunt. 
Insstimabilem  vero  jacluram,  quam  tunc  nobis 
dolemus  et  plangimus  accidisse  ex  inconsulta  no- 
strorum  audacia,  et  peccatorum  nostrorum  meritis 
credimus  contigisse.  llli  itaque  qui  elapsi  a  prselio 
manua  inimicorum  evaserunt,  consilio  abbreviato, 
cum  iis  qui  ad  acceptoria  servanda  remanserant, 
absque  alio  damno  ab  obsidione  recesserunt.  Qui- 


mente  confugimus,  ad  pedes  Paternitatis  vestr» 
prona  humilitate  prostrati,  et  quanta  possumus 
precum  instantia  cum  lacrymis  imploraiites  qua- 
tenus  filiis  vestris  in  tanto  periculo  constitutis,  et 
prae  cunctis  viventibus  consilio,  et  auxilio  vestro 
indigenlibus,  consuetum  pietatis  impendere  non 
dilferatis  affectum  :  quod  iterato  securius  a  Pater- 
nitatis  veslrae  dulcedinepostulamus,  quanto  prster 
peregrinatiouisnostrflBvotum  solemnepro  Ecolesia 
Romana  corpora  nostra  et  vitas  impendimus;  in 
quo  prstercommunem  omnium  Christianorum 


bus  recedentibus  in  urbem  regiam,  et  inopinaliter 

deaolatis,  tantam  Dominus  subito  dedit  consola-      sollicitudinem,  et  nos  Paternitati  vestrae,  et 

tionem  ut  quasi  in  momento  omnes  simul  quot  ^^^  °^^^8  tanquam  militibus  vestris  et  Ecclesie 
diapersifueranttanquamconvocati  aDominoapud  Ro^an®  stipendiariis  districte  novimns  obli- 
civitatem  quamdam  quae  dicitur  Rodestech  conve-  D  8*to8 
nirent.  Marchiotamen  fideliter  et  victoriose  in  suis 


branchiis,  E.  de  Tric,  in  suis  partibus  per  Dei 
gratiam  incolumis  morabatur,  et  indemnis.  Inspe- 
ctis  igitur  ibidem  nostrorum  viribus,  urbes  et  ca- 
stella  extunc  munire  ccBpimus,  quae  contra  Graeco- 
rnm  rebellionem  pc  sse  tenere  videbantur,  et  inter 
agendum  ConstantinopoUm  usque  profecti  sumus. 
Ucet  itaque  in  personis  amissis  infortunium  lu- 
gnbre  nobisacciderit,  speramus  tamen  in  Domino, 
et  audenter  confidimus,  quod  inimicorum  nostro- 
ram  insidias  et  assultus  quicunque  fuerint,  diutius 
in  0omino  sustinere  potarimus,  et  etiam  de  lon- 


VIII 
Ejusdem,  —  Similis  argumenii. 

(DUCHESNB,  l6l(/.  p.  807.) 

Statum  nostrum,  et  rumores  qualescunque  pro 
nuntiorum  opportunitate  Ssnctitati  vestrs  dignnm 
ducimus  revelare.  Satis  ut  credimus  vobis  innotait 
qualiterpeccatisnostrisexigentibus^dominusnoster 
imperator,  occisa  et  capta  magna  parte  suorum, 
quod  sine  cordis  amaritudine,  et  dolore  maximo 
dicere  non  possum,  a  Comannis  in  bello  Adriano- 
poli  caplus  fuerit.  Postmodum  cum  principes  et 
barones  et  milites  exercltus  me  imperii  bailiivam 


205 


AD  INNOCBNTII  lU  RBGBSTA 


296 


elegeruQt,   egressus  ex  urbe  regia  cum  exercitu  J^  sancUs  ejus,  me  iturum  uitra  mare,  adliberandum 


GbriBtiaDOy  oivitates  et  casteiia  plurima,  qusenobis 
rebelliafueraatsubjugavimusy  et  munitis  marcbiis 
noslris,  oirca  festum  Sancti  Eemigii  ConstantiDO- 
polim  reversi  fuimus.  lo  munitionevero  cujusdam 
civitatis,  quds  Rossa  dicitur,  li.  de  Teneramunda, 
virum  utique  strenuum  et  discretum,  cum  multis 
miiitibus  et  serjantisreliquimus  :  et  dum  moraren- 
tor  ibidem,  circa  PuriQcalionem  beat»  Marias  si- 
gnificatum  eis  Blancos  Rossam  prope,  castrum 
quoddam  occupasse ;  qui  de  Rossa  de  nocle  ex- 
euntes  armati  Blancos  quos  iliio  invenerunt  occi- 
derunt,  et  castro  dejecto  cum  praeda  Blancorum  et 
equitaturis  eorum,  versus  civitatem  suamrediere: 
quibus  redeuntibus  ex  insidiis  prope  Rossam  oo- 


Terram  promissionis  a  genlium  feritate,  et  iterum 
post  eorum  adventum,  audito  verbo  eorum  de  tra- 
ctatu  pacis,  de  concessione  domini  apostolici,  in 
manu  praedicti  prioris,  vice  domini  apostolici,  vovi 
et  promisi  Oeo  etsanctis  ejus,  eteidem  priori  loco 
dicti  domiai  apostolici,  me  opportuno  tempore,  Eo- 
clesi»  et  imperio  et  liberationi  terrae  praediclae,  bo- 
na  fide  absqueomni  fraude,  illuc  iturum,  et  opita- 
lante  Deo,  terram  illam  pro  posso  roeo  libcratu- 
rum.  Hujus  voti  testes  sunt :  Ditthalmus  Constan- 
tiensis  episcopus^  Eberbardus  ubbas  de  Salem,  Pe- 
trus  abbas  de  burgo  Sancti  Sepulchri,  frater  Otto 
do  Salem^  Henricus  dapiferde  Wittingen,  Honricus 
de  Smalekke,Henricus  marescallus  de  Papenhcimy 


currit  multitudo  Blancorum  et  Gomannorum,  et  w^  Henricus  notarius. 

«  .  .  t  «       1  •     l>  T__        _- 


congressu  facto  ex    utraque  parte,  proh  dolorl 

ultione  divina  nostri  fere  omnes  occisi  sunt  vel 

capti ;  illi  vero  quibus  custodia  civitatis  deputata 

fberat,  circiter  quadraginta  milites,  de  nocte  rece- 

dentes  cum  serjantis  ad  nos  sani  rediere  ;  et  sio 

Dominnsfiagellum  fiagelloadjiciens,  meritisnostris 

perversis  idipsom  exigentibus,vultum  indignationis 

suiB  nobis  ostendit.  Verumtamen  quia  bellorum 

eveotus  fuit,  est,  et  erit  sempcr  anceps,  neo  fieri 

potest  quod  semper  bene  cedat  bellantibus,  et  saspe 

tristia  Isetis  miscentur,  non  est   de^perandum  vir- 

tuosis  viris  ;  nam  parvo  tempore  mutalur  fortuna, 

et  Dominus  respiciet  suos,  ct  statim  reddetoptata 

gaudia  desolatis ;  in  rebus  arduis  virtus  compro- 

batur^  et  robustos  viros  ipsa  reddcnt  pericula  cau- 

tiores.  Nam  adversitas  quas  bonis  votis  ohjicitur  C 

Don  judicium  reprobationis,  sed  probatio  virtutis 

est.  Nos  ergo  in  his  angustiis  constituti,  ad  vos 

patrem  omnium,  imo,  ut  veriusloquamur,  nostrum 

io  boc  facto  turbationi?  recjrrimus  vestrum  im- 

plorantes  auxilium  et  consilium :  quatenus  opus 

Qostrum  a  nobis  misericorditer  incceptum,  miseri- 

cordius  terminetis,  quolibet,  bono  modo  profectum 

operis  nostri  necessario  adjuvantes  (2;. 

IX. 

Philippi,  Romanorum  regis^  promissa  papae, 

(Girca  annum  1205.) 

(Vulgavit  ea  Harzbeim  in  Gonciliis  GermanisB 
T.  III,  pag.  467,  ex  codicc  bibliothecaB  Ottoho- 
nianflB  a  Schannato  descripta.  Adscribenda  esse 
videntur  anno  ^1205,   quo  Diethelmus  episcopus 


Insuper  promisi,  me  facturum  omnia  bic  sub- 
scripta  : 

2.  Omnia  bona,  tam  Romanae  Ecclesiae  quam 
aliarum  ecclesiarum^  quae  antecessores  nostri,  re- 
ges  vcl  imperatores,  injuste  abstulerunt  vel  doti- 
nuerunt,  vel  ego  abstuli  vel  injuste  delineo,  resti- 
tuam  etab  eis  quiete  ac  pacilice  possideri  permit- 
tam. 

S.Omnes  abusus,  quos  anteccssores  mei  in  eccle- 
siis  babuerunt,  ut  puta  mortuis  praelatis  bona  ipso- 
rum  vel  ecclesiarum  eorum  accipiebant,  perpetuo 
relinquam. 

4.  £lectiones  episcoporum  et  aliorum  praelato- 
rum  canonice  lieri  permittemus,  omnia  spiritualia 
pontifici  relinquentes. 

5.  Monasteria  irregulariter  inventa,  in  quantum 
majestati  imperiali  coogruit,  cum  adjutorio  domi- 
ni  apostolici,  regularibus  conventibus,  scilicet 
Gisterciensi,  Camaldulensi,  Prffimonstratensi^  sub- 
jiciemus,  et  operam  dabo,  ut  tam  monasterialis 
quamclericalisordo,  ea,  qua  decet^  religione  vivat 
et  honestate. 

6.  Advocatos,  sive  patronos  ecclesiarum,  ab  exa- 
ctionibus,  angariis,  et  perangariis,  in  quantum  po- 
tero,  cessare  compeliam. 

7.  Si  omnipotens  Deus  regnum  Graecorum  mihi 
vel  libero  meo  subdiderit,  ecclesiam  Gonstantino- 
politanam  Romanae  Ecclesiae,  bona  fido  et  sine 
fraude,  faciam  fore  subjectam. 

8.  Romans  Ecclesiae  in  omnibus,  et  per  omnia, 


Conatantiensis  die   12  Aprilis  obiisse   dicitur  ;  D  ^^®^"  ®^  devotus  atque  Slius  et  defensor  semper 
certe  Philippi  iitteras  infra  sequentes  et  legatio-      ero. 


nem  praecpsserunt,  cum  haec  per  Ottonem  de 
Salem,  proxime  sequentes  perMartinum  priorem 
Camaldulensem,  terti»  demumlitterae  per  Henri- 
cum  de  Smalekke  Romam  delatse  sint.  Pertz, 
Monum,  Germ,  hist.,  Leg.,  t.  II,  p.  208.] 

Ego  Philippus,  Romaoorum  rcx,  semper  Augu- 
8tu%  etc.  Antequam  Martinu!»,  prior  Camaldulen- 
sis,  et  fraterOtto,  manachnsde  Salem,  venirentad 
me,  Iractatnri. 

1.  De  pace  Ecclesis  et  imperii,  voveram  Deo  et 


9.  Generalem  legem  statuam  et  observari  fa- 
ciam  semper  et  ubique  per  totum  imperium,  at, 
quicunque  excommunicatusfuerit  a  domino  aposto- 
lico,  in  banno  statim  sit  imperiali. 

10.  Insuper  pro  pace  et  amicitia  inter  me  et  do- 
minum  apostolicum  semperservanda,  et  omnimoda 
suspicioneauferenda,  ut  ipse  semper  mihi  Mtbeni- 
gnissimuspater,  etego  ei  fidelissimus  et  optimas  &• 
lius,  filiam  meam  nepotiejus,  in  co^Jugium  dabo, 


(2)  Eorum  infortuniis  dominus  papa  compatiens  pro  liberationo  imperatoris  nuntium  specialem  ad 
praBfatum  Joannicium  destinavit. 


297 


8UPPLBMBNTUM.  —  VAKlORUM  BPISTOLiB  AD  IP8UM. 


2d8 


6t  alias  vel  alios  de  cognatione  mea,  secundum  vo-  \  tes  possessionea  infra   muros  civitatis,  tempore 


lootatem  saam,  generi  suo  copulari  faciam. 

11.  De  omnibus  excessibus  meis  ad  mandatum  et 
TDiuntatem  domini  apostolici  Deo.et  EcclesiaB  plene 
satisfaciam. 

Hm  et  omnia  in  prssentia  domini  epiacopi  Gon- 
stantiensis,  et  domini  Martini  prioris  Galmaldulen- 
818,  et  domini  Eberhardi  abbatis  de  Salem  et  do- 
mini  abbaUs  Petri  de  burgo  Bancti  8epulcri,  et 
fratris  Odonie  de  Salem,  prsaentium  latoris,  Hen- 
riei  dapiferi  de  Walpur,  Henrici  marescballi  de 
fiappenheim,  Helferici  notarii,  me  facturum  et  ob- 
Bervataram,  bona  lide  et  aine  omni  fraude,  juravi. 

X. 

Philippi  pactum  cum  Coloniensibus. 

(Anno  1206.) 

[Ex  eodem  codice  membr.  sccuii  xiii,  cujus  supra 
mentionem  feoimus.  Qon  littera  obliqua  expri- 
mantur,  in  codice  legi  non  potuerunt,  atque  a 
nobia  ex  conjectura  supplentur.  Pbrtz,  ibui,] 

B$c  etl  farma  composicionis  inter  Philippum  regem 

et  cives  Colonienses. 

Hec  est  forma  composicionis  statute  inter  Pbi- 

lippum  regem  etcives  Golonienses.  Universitas  ci- 

Tium  Coloniensium  bona  fide  per  litteras  et  nuncios 

laborabitapuddominum  papampro  domino  Adolfoy 

at  ipee  eedem  Ck>loniensem  optineat :  et  si  quo- 

qaomodo  apud  dominum  papam  poterit  obtineri. 

vel  per  gratiam  vel  per  Justiciam,  civitas  Golonien- 

815  gratam  habebit  eum,  et  serviet  ei  in  quibus  de- 

bet,  tanquam  domino.  Si  vero  id  apud  dominum 


B 


gwerre  a  defensione  civitatis  se  subtraxerant,  de 
singulis  marcis  redituum  persolvent  marcam  num- 
morum.  Item  cuicumque  civium  Adolfus  archiepis- 
copus  quondam,  vei  Bruno  archiepiscopus,  monete 
vel  telonii  reditus  impignoraverint,  ipsi  debitum 
suum  recipient,  et  nichil  praeter  sortem ;  exceptie 
feodis  et  Uloneo  de  Erempozzen,  qoi  optinebit  pi- 
gnora  et  benefioia  in  moneta,  seoundum  privile- 
gium  ab  Adolfo  archiepiscopo  sibi  collatom.  Ita 
quod  predicti|creditores  certam  debiti  sui  reddant 
rationem  coram  eis,  quos  magnales  terre  ad  hoe 
constituerint;  persolutis  vero  debitis  si  quid  super- 
fuerit,ad  consilium  regis  et  prescriptorum  magna- 
tum^erit.  Item  cives  Golonienses  induoias  habent 
de  fidelitate  facienda  domino  regi  usque  ad  domi- 
nicam  Invocavit  roe,  et  statim  illo  termino  elapso 
facient  ei  fidelitatem  tamquam  domino  et  regi  suo : 
etquod  istud  tunc  fiat,  iuratum  est  Golonie  aduo- 
bus  milibuB  hominum  et  amplius ;  et  ne  violetor 
hec  composicio,  data  fide  promisit  dux  Lotharingie, 
et  prescripti  comites.  Item  si  occasione  hujus  com- 
posicionis  quisquam  civesGolonienses  gravare  pre- 
sumeret,  dominus  rex  principaliter  ipsos  manute- 
nebit,  et  magnates  etiam  terre  ipsos  omnibos  mo- 
dis  Jovabunt.  Ipsi  etiam  burgenses  ad  hec  obser- 
vanda  magnatibus  terre  assistent.  Item  eiactiones 
indebitas  q  uas  facere  consueverunt  tempore  gwerre , 
de  cetero  non  recipient ;  et  per  hanc  formam  oom* 
posicionis  in  continenti  in  gratia  domini  reg^s 


toUMrt  oognatis  qui  haic  composicioni  intcrfnerunt,  ^  """°«  q»ocumque  volaer.nt,  ibunt. 


videlieet,  duce  Lotharingie,  comit^  Gelrense,  co- 
mite  laliacense,  comite  de  Monte,  comite  deHosta- 
den,comite  de  Ku^^yHermanno  advocato,  deinceps 
nallatenoe  inquietabuntur.Etquemcumque  domi- 
nas  Ttx  principaliter,  et  dux  Lotbaringie,  com 
prescriptis  magnatibus  terre,  pro  episcopo  habere 
voluerint,  civitas  ipsum  pro  episcopo  habebit,  ex- 
cepto  domino  Adolfo.  Uem  dominus  rex  omnia  jura 
et  coosaetudines  a  patre  vel  a  fratre  suo  imperato- 
ribus  hUQUSlis  vel  ab  altero  eorum  per  privilegia 
ipsie  concessas,  autentico  privilegii  sui  ei  confir- 
mabit,  et  inviolabiliter  observabit.  Item  quicquid 
eivee  Colonienses  vel  in  sale  vel  in  vino  eeu  qua- 
camque  alia  re,  per  indebitam  exactionem  cuiquam 
iemm  intulere,  de  eo  ipsi  de  cetero  absque  omni  D  clarescent.  Quapropter  ego  Joannes  de  Sancto  Lao- 


XI. 

Philippi  scriptum  et  legaiio  ad  papam. 

(Anno  1206,) 

[Vide  Regesta  Innocentii  III,  hcgosce  editionis 
tom.  m«  col.  1132.] 

XII. 

Instrumenlum  de  homagio  fado  a  comite  lldebran» 

dino  domino  papse  Innocentio  IIL 

(Anno  1207.) 
[MuRATORi,  Antig,  Hal.  I,  6i3j. 
In  nomine  Domini,  anno  Incarnationis  ejusdem 
1207,  pontificatus  vero  domini  Innocentii  III,  papc, 
unno  X,  indiotione  x,  mense  Julii  die  oltimo. 

Acta  publica  si  litterarum  memorisB  tradita  fbe- 
rint,  nube  oblivionis  remota,  prospera  inspectione 


joris  vindicta  liberi  et  absoluti  remanebunt ;  et 
qoicqoid  etiam  occasione  gwerre  ipsiscivibusdam- 
pni  illatom  est,  sine  omni  querela  inultum  rema- 
oebit.  Item  de  voluntate  et  gratia  domini  regis  erit, 
qaaacanque  moniciones  de  propriis  rebos  et  muris 
sais  constroxerint.  Item  clerici  quicumque  sive 
laici  qui  in  hao  forma  composicionis  remanere  vo- 
loerinty  salvi  sint  lam  in  rebos  qoam  in  personis. 
Qoi  vero  eam  recosaverint,  pro  inimicis  imperii 
habeantar,  nec  aliqoa  eis  in  civitate  habitacio  con- 
eedatar,  neo  etiam  aliqoam  vel  in  wihuB  vel  in  per- 
•onie  paoem  babere  debent.  Item  qoioomqae  haben- 

Patrol.  GGXVII. 


rentio  nanctffi  Romans  Ecclesis  scrinarius,  man- 
dato  et  prscepto  domini  Innocentii  III  paps,ligiom 
homagium  nunc  factum  eidem  domino  paps  in 
palatio  Montis  Plasconis  a  comite  lidebradino,  sieut 
vidi,  audivi  et  interfui,  et  fidelitatem  olim  exbibi- 
tam  eidem  domino  pap»  a  predicto  comite,  sicut 
inferius  continetur,publicis  litteris  scribere  curavi. 
Gomes  Udebrandinus  confessos  fuit  in  palatio  Mon- 
tis  Flasconis  coram  praBscripto  domino  papa,  prs- 
sentibus  episcopis,  cardinalibus,  praefecto  Urbis,  et 
multis  clericis  et  laiois,8e  jurasse  fidelitatem  eidem 
domino  papae,  sucoessoribus  suis  et  Ecclesiie  Ro- 

10 


899 


AD  IHNOGBNTII  III  REGBSTA 


300 


man»  ooram  dicto  prsfcclo  Peiro  Sarraceno,  dicti 
domiDi  paps  senescalco,  el  Donnico  ejusdem  do- 
mini  aubdiaoono,  et  eo  tempore  castollano  Montis 
Fla»coiiis.  Et  ipse  comes  mcn»e  et  die  supradicto 
feoit  ligium  bomagium  dicto  domino  papa  Inno- 
eeniio  ooram  epiaoopiB,  cardinalibuSy  prefeoto  Ur- 
bisietmuliisaliis  tam  clericisquam  iaicisin  eodem 
palatio  pro  castro  Montis  Alti,  comitatu  de  Rosellis, 
«t  atiis  terrisi  quae  ienet  ab  eo,  ticut  apparet  per 
privilegia  RomaaseEcclesiffi.  Bt  idem  dominus  papa 
inveativit  diotum  comitem  de  diciis  casiris,  comi- 
iaiu»  at  ierris  coram  omnibus  per  cupapam  argen- 
ieam,  Et  inier  omDoa  bi  inierfuerunt  dominus  Tbeo- 
balduB  de  Prefeoio,  dominus  Peirus  de  Golumna, 
domious  Siepbanus  de  Romano  Carzoli,  dominus 
Oddo  iDfaus  de  Columna,  dominus  Tbomas  de  Su- 
pino,  dominus  Guido  de  Ck)lle  de  Mendi^  Transmun- 
du8  RnlieQS  domini  pape  ostiarius,  Borgognonus 
de)Yiterbo,Gapitione  filiua  Joannia  de  Tineos,  Oddo 
da  Greco  de  Urbeveio,  Guido  de  Prudezo,  Berar- 
dus  da  Walmjirzo,  Bulgarellua  deConversano»  Joan- 
ne>  de  Gonveraano,  PetraB  de  Olivero,  Wineaellus 
de  MoDieflatoone»  BoDacourftua,  BonaiidaDza,  Bar- 
tbolom«ui  de  Donadeia* 

Bgo  JoannoB  de  Sancto  Laurentio  sanots  Ro- 
maD0  Bcolesis  BcriDiarioa,  aicut  vidi,  audivi  et  in 
ierfol,  Betpii,  compievi  et  abtolvi» 

Xllf. 

Phitippi  Auffusti  regis  Fnanc&rum  ad  Innoc^tium 
papam  III.—  D^larat  se  nuUam  injuriam  iniu- 
lis$e  episeopo  Can^eracensi,  n^c  adhxrere  PhiUppo 
imperatori  adversus  sedem  apostolicam,  sed  posse 
fcedus  inire  cum  adversariis  Ottonis. 

(Anney  1208.) 

[D.  Martem.,  Ampt.  Cotlect.,  I,  4079,  ex  ms.  Col- 

beriioo.] 

Reverendo  inChristo  Patri  «c  domfno  IifNocBimo 
Dei  gralia  aummo  et  universali  pontifici,  Philippus 
_fa4om  gratia  rex  Francorum,  saluiem  ettam  debi- 
tam  quaoi  deioiam  reTereniiam. 

Super  eo  quod  nobia  mandaslis  de  episcopo  Ca- 

meracensi,  ut  ei  restitueremua  ablata,  et  injurias 

•mendari  faoeremus,  qu«  Gameracensi  eidem  gen- 

tM  Dostrn  intulerunt,  pro  certo  noverit  vestra  pa- 

ternita8,quod  Dos  de  rebus  ejuadem  episcopi  nibil 

aot  gentoB  noetr»  babuimus  vel  babemu8,nec  oivi- 

taa  GameraeensiB  de  regno  est,  aed  de  Imperio ; 

naqua  nos  babemua  emandare  faota  illorum  qui 

Bunt  de  imperio,  aioui  Dao  dos  vallemus  quod  ipsi 

emandarent  facia  ilia  qua  iiuDt  id  regDo  ooBtro.  A  d 

illttd  auiamquod  signiiicastis^qttia  amorom  veatrum 

i^inqiiimttB,  et  adbvsimua  Pbiiippo  regi  Aleman- 

nia,  noveritisindubitanter,  quod  dileoiioni  ejusdem 

Pbilippi  ooDtravoanon  adbsremus,  quamvis  plu' 

ritB  Buper  boc  fuerimua  requisiii,  neo  adbuo  in 

manta  liabemu8»et  Dominus  ponat  in  cordeveairo 

•tin  mante,  quod  nos  ad  boc  non  induoatia,  quod 

alioui  oontra  vos  adbarere  dei>eamue.  Caterum 

noveritiB  quod  omnibua  iliia  de  jure  oonfGsdcrari 

pOBsomaa^qui  rogam  Otbonom  inqttieiani  ei  ei 


A  adversantur.  Idem  enim  Otbo  dum  essei  comcs 
PictaviSyierram  nostram  et  eccles  ias  terrte  nostra 
combussit  et  deprscdatus  est,  neo  poslea  nobia  ex- 
inde  satisfecii,  neque  nos  treugam  aut  pacem  poat 
iila  malefacta  habuimus,  et  quando  cum  Joanne 
rege  Angliee  pacem  babuimus,  ipsum  a  pace  ilia 
exclusimus.  Unde  mirari  nun  debeiis,  si  nos  ipsum 
odio  habomus.  Solus  enim  Deua  nobia  potest 
inspirare  ut  malefactorea  nostros  diligamus.  Ad 
illud  uutem  quod  nobis  mandastis,  quod  episcopum 
Cameracensem  odio  babemus,  vobia  respondamus, 
quod  nos  nullum  saoerdotem  odio  habemus,  neo 
alicui  saoerdoti  malum  faoeremus,  maxime  illi  qui 
est  episcopus  et  sacerdoa» 

XIV. 

g  Philippi  regis  Franoorum.  —  Pro  ecclesia  Bituri' 

ceasi, 

(Anno  mo.) 

[Pairiarchium  BUurianu.  ap.  I/A&bb,  Biblioih.  mss. 

II,  59.] 

danctissimo  in  Cbristo  Patri  acdominolKNoGER- 
Tio  Dei  gratia  summo  pontiOci  Phiuppus  eadem 
gratia  rex  Francorum  saluiem,etdebitam{nChri- 
sto  reverentlam. 

Eoclosia  BituricensiSjlicet  sittenuisin  facultati- 
bus,  inter  alias  tamen  regni  nostri  ecclesiaB  exiatit 
nobilior,  oum  (sicut  vestra  plenius  novii  paternitas) 
primatie  obtineat  dignitatem,  cujus  bonorem,no« 
strum  et  regni  proprium  reputamus.  Cum  igitur 
Burdegalensis  archiepisoopus  prsdecessorum  buo- 
rum  non  sequens  vestigia,  se  adeo  obedientem  et 
^  devotum  eccIesiiB  Bituricensi  exhibere  non  velit, 
sicut  eidem  prffidecessores  ejua  fecisse  noBCuntur, 
paternitatem  vestram  oum  quanta  possumuB  devo- 
tione  rogamus,  quatenus  Jua  Bituricensis  eoclesie 
intuitu  Dei,  et  precum  nostrarum  obteniu  conser- 
vare  velitis,  nec  austineatis  quod  iantus  bonor  re- 
gni  nostri  circa  baec  in  aliquo  minuatur  cum  sola 
BituricenoiBecolesia  in  toto  regno  pairiarobatusob- 
tineat  dignitatem ;  in  oujus  diminutione  (quod  Deus 
avertatl  nobiset  regno  nostronon  mediocriier  re- 
pularemus  esse  detractum. 

Actum  Parisiifi  anno  Domini  1210,  menae  Maio. 

XV. 

P.  comilis  Anlissiodormsis  ad  InnooenHwH  papam 
ieriium.-^  Declarai  se  tenerea  cotniliua  Campa- 
D     nias  Mailiacum  et  Viiriacum. 

(Anno  1210.) 

[D.  Martsn.  Thesaur.  Anecdoct.,  I,  820»  ex  ebar- 

tario  Campaniae.] 

BanetiBBimo  Pairi  et  domino  iMMOGiNno,  Dei  pro- 
▼identia  aummo  pontiQoi,  P.  oomoa  Antiaaiodoren- 
sis  et  TomodorienBia,  pedttm  oooitia  tam  debita 
quam  devota. 

Sanotitati  Taatm  notum  faoio  qood  ago  toneo  ei 
recognoBco  me  tenere  do  cbariBaima  domina  moa 
Blancba  iiinBtri  comitisaa  Campanis,.  ei  tonui  de 
anteoeBBoribQB  suia  dominia  Campania  MaUiaoom 
oaBirom  ai  Viiriaenm,  qood  utk  da  oaaiailarta  Mal- 


r. 


301 


BUPPLBMSNTUM.  —  VARIORUM  SP1ST0L£  AD  IPSUM. 


302 


liaci :  quamvia  episoopus  AatisBiodoreasis  quaadam  A.  baboDles  quoque  pre  oculis  immcDsa  ot  innumera 


litieras  ostendat  contiDeDtes,  quod  ego  teneo  prsB- 
dictum  oastrum  Malliaci  de  ilio.  Sed  dico  et  plane 
ncogaosco  quod  littere  iUad  non  sunt  vers,  neo 
meo  aigillo  sigillatA.Litteras.autem  quas  pradicta 
doaiiiia  mea  inde  babet  euper  boo  quod  Mallia- 
oom  eaatrum  et  emnia  feoda  que  eunt  de  oa8talla« 
haMalliaoi  ab  ipea  oomitiBsa  teneo,veras  eese  oon- 
fiteor^  ei  meo  sigillo  eigillataa,  praeeniibut  iitterit 
teelifioaatibue»  eigilli  mei  munimine  roboratie. 
Aetam  aano  gratie  1210,  menee  Julio. 

XVI. 

Frideriti  II  imp.  oemo  eomitatus  Fundttni  Inno- 

eenlio  lU. 

(Anno  1212.  April.) 


beneOcia  vestra,kari8Bime  domine  et  reverentiBsime 
(3)  pater,  protector  et  benofactur  noster  domine 
Innooenti,  Dei  gralia  summe  pontifex  venerande 
per  oujue  benefitium  opera  et  tutelam  aliti  Bumus 
protecti  pariter  ao  promoti,  poBtquam  in  Bollicitu* 
dinem  veetram  mater  nostra  felicie  memoria  Con- 
stantia  imperatrix  ex  ipso  quaei  utero  not  jactavit, 
vobis  beatistime  pater,  et  omnibus  oatbolioit  buo» 
oeBBuribUB  vestriB,  eancteque  Homanao  eccleeia 
epetiali  matri  nostrs ;  omnem  obedientiam,  bono- 
rificentiam  atque  reverentiami  eemper  humili  cor- 
de,  ao  devoto  spiritu  impendemus,  quam  prede- 
ceBBores  noetri  reges  et  imperatores  catholioi,  ve* 
etris  anteoessoribuB  impendisBe  noecuntur,   nichil 


Ex  Cencii  libro  CenBuum  cod.  8.  Angeli  fol.  173,  «.  ex  his  volentet  diminui,  set  magie  augeri,  ut  no- 
-^roponimus  confirmationem  comitatus  Fundani  ''  gtra  devotio  magis  enitetcat.  Illum  igitur  abusum 


Eoclee!»  Rumanffi,  editam  a  Raynaldo  an.  1212, 
pag.  206.  PcRTZ,  Monum,  Germ,  hiit,^   Leg.   II, 

BaaeUeeimo  Patri  et  domino  iBrNOCETmo  eummo 
pODtlfici,  PaEDBitlcus  Dei  et  aui  gratia  rex  Bicilie 
dBeaioe  Apnlie  et  principatuB  Gapue,  in  Romano- 
rom  ifflperatorem  eleotos  et  semper  AuguetoB. 

De  gratia  teetra  quam  freqaentiBsime  Bumus  ex- 
perU  lodabiiatam  flduoiam  obiinentes,  preeenti 
figiaa  dnximue  ooncedendum,quot  cum  dileotum 
fidelen  nostrum  Riccardum  Fundanum  comitem 
eed#r#  io  fata  eootigerit,  tam  de  oomitata  Pun- 
doM  qoaifi  «oiversa  terra  eitra  Gareiianum  posita 
Itbero  diepmiotia,  ipeam  donando  ve)  oblif^ando. 


volentes  abolere,quem  interdum  qoidam  predeces- 
eorum  nostrorum  exercuiBBedino8cuntur,etdioun* 
tor,lD  eleetiooibue  prelaterum,ooncediniuB  etaanc- 
eimuB,  ut  electiones  prelatorum  libere  fiant,et  ca- 
nonioe,  quatenue  ille  prefitiatur  eocleBin  viduate, 
quem  totum  oapitulum  vei  major  et  sanior  pure 
ip8iu8  duxerit  eligendum,  dummodo  nichil  obstet 
ei  de  canoniciB  inatitutiB.  Appellaiiones  autem  in 
negotiis  et  causis  ecoleeiaBticis,  ad  sedem  apoato- 
iicam  libere  fiant,  earum  pro^eoutionem  eive  pro- 
cessum  nuilus  inpedire  presumai.  Illum  quoque 
dimittimue  et  refutamuB  abusum,  quem  in  oocu- 
pandis  bonie  decedentium  prelatorum  aut  etiam  ec- 
olesiarum  vaoantium  nostri  ooneueverunt  anteecs- 


rotliieiido  vel  eooeedendo.  seu  oommitendo  cui-  p  «»"»'«^"'"  Ya«i..i«uui  uosin  i^aBusveruD^  anMocs- 
oomqiiepereonejDXtavestrebeneplaoitumTolun-  ■^'«^  committere,  pro  motu  propri»  volunUtiB. 
tatle^  Ad  bojoe  aotem  oonee8sioni8  nostre  memo* 


ifam  preeeos  privileglum  per  manue  Petri  notarii 
et  fidelia  Doetri  serlbi  preeepimue  el  sigillo  nostro 
jueeimuB  roborari,  anno,  meoee  et  indiotione  eub- 
eeriptie. 

Daiom  Romeaano  dominioe  inearnationlB  1212, 
oienoo  Aprilie,  15  iDdiotSoDe. 

XVII. 

Frederiei  II  imp,  promissio  Innocentio  III  papss, 

(Anno  1213,  Jol.  12.) 

[Editam  prfne  a  Raynaldo,Golda8to  et  aliis,  Romae 
eoDOtitotoe  ex  originali  tabularii  Vaticani  ex- 
eeripoi ;  bolla  ejue  aurea  deest,  filo  serico  rubri 
colorie  relicto ;  membrana  nonnuilis  in  loois  in- 


Omnia  vero  Bpiritualia  vobie  et  aliie  ecclesiarum 
prelatis  relinquimus  libere  disponenda^ut  qu«  eunt 
GeeariB  Geeari ;  et  quiB  sunt  Dei  Deo  reota  dietri- 
butione  reddantur.  Super  eradicando  autem  bere- 
tica  pravitatie  errore,auxiliom  dabimue  et  operam 
offioaoem.  PoBBesBioneB  etiam  quae  eoolesia  Ho- 
mana  recuperavit,  ab  antecessoribus  nostrle  eeu 
qulbuelibet  aliia  ante  detentas,  liberaa  et  qoietas 
eibi  dimittimuBy  ipsamque  ad  eas  obtinendae  bo!!a 
fide  promittimus  adjuvare.  Quas  autem  nondum 
recuperaverit,ad  recupcrandum  proviribus  erimus 
eoadjotores.  Et  quscumque  ad  manoe  nostras  de- 
▼enient,  slne  difficultate  ei  restitnere  eatagemus. 
Ad  has  pertinet  tota  terra  quffi  esi  a  Radicophano 


Jnria  temporis  corrosa.  Pertz,   Monum,  Germ.  jj  usque  Zeperanum,  marchfa  Anconitana,  ducatus 
*^^*      ^^    *  Spoletanus,  terra  comitiBsie  Matbildis,  comitatus 


hi$t.,  Leg.  U,  224.] 

In  nomine  sancta  et  individu»  TrinitetlB.Frede- 
ricoe  aecondus  divina  favente  clementia  Romano- 
rom  rex  eemper  augustus,  et  rex  Sycilis.Regnum 
nootrum  tonc  stabiliricredimue  et  confidimu8,cum 
Altiosimnm,  de  cujus  manu  ea  quaB  possidemus 
bona  reeepimus,  boooramus.  Tanto  enim  Domino 
qoi  bona  tribuit  nobi8,ad  ofiferendas  bostias  operis 
et  devotionis  astringimor,  quanto  ipsum  miseri- 
eofdem  In  nobls  et  mirabilem  experimur.  Gogno- 
ieefitee  igftnr  gratiam  quA  data  est  nobis  ab  ipso, 

(3)  Reventisiime  authenticum. 


Brittenorii,  exarcatus  Ravenns,  Pentapolis,  oum 
aliis  adjacentibus  terris  expressis  in  multis  privi- 
legiis  imperatorum  et  regum,a  tempore  Ludowici, 
ut  eas  habeat  Romana  aecclesia  in  perpetuum  oum 
omni  jurisditione,di8trictu,et  honore  suo.  Verum- 
tamen  cum  ad  recipiendam  coronam  imperii  vel 
pro  necessitatibus  secclesise  ab  apostolica  sede  vo- 
cati  venerimus,  de  mandato  surumi  pontificis,  re- 
cipiemus  procurationes  sive  fodrum  ab  illis.  Adju- 
tores  etiam  erimus  ad  rettinendum  et  deffenden- 


303 


AD  INNOCBNTil  III  RBQBSTA 


304 


dum  Romans  ecclesis  regnum  Syciliffi  ac  cetera 
Jura  quae  ad  ipsam  pertinere  dinoscuntur,  tam- 
quam  devotus  filius,  et  catholicus  princeps.  Ut 
autem  haec  omnia  vobis  memorato  sanctissimo 
palri  nostro  domino  Innocentio»  sacrosanctflB  Ro- 
manae  aecciesis  summo  pontifici,ve8trisque  succes- 
soribus  per  nos  et  nostros  successores  Romanorum 
reges  et  imperatores  observentur,  firmaque  et  in- 
convulsa  semper  permaneant,  presens  privilegium 
conscriptum  majestatis  nostr»  aurea  buliajussi- 
mus  communiri.  Testes  autemhii  sunt.  Sigefridus 
Moguntinae  sedisarchiepiscopus  apostolice  sedis  le- 
gatus.  Eberhardus  Salzburgensis  aroiepiscopus, 
Berardus  Barensis  arciepiscopus,  Chuonradus  Ra- 
tisponensisepiscopuSyOtto  Wirzinburgensisepisco- 
pus,  Manegoldus  Pattaviensis  epi8copu8,Bngeihar- 
dus  Zizensis  episcopus,  Odacriua  Bcemorum  rex» 
Lodwicus  dux  BawariaB,Liupoidus  dux  Austriset 
Styriffiy  Hermannus  lantgravius  ThuringiflB,  comes 
Albertus  de  Eberstein,  comes  Adolfbs  de  Sowen- 
burc  (4),  comes  Burchardus  de  Mannesveld^comes 
Gerhardus  de  Diets,  comes  Ludwicus  de  Wirtem- 
bercb,  Gebehardus  burcravius  Meigdeburgensis, 
Hainricus  de  Stahhelburch,  Waitherus  de  Langen- 
berch,  Hainricus  de  Cbalandrino,  marescalcus  im- 
perii,  Waltherus  ne  Sypf^  pincerna  imperii,  Gwal- 
therus  Gentilis,  comestabuius  regni  Sycilie  ;  etalii 
quam  plures. 

Signum  domini  Frederici  seoundi  Romanorum 
regis  invictissimi  (L.  M.)  et  regis  Sycilias. 

Ego  Chuonradus  Oei  et.  apostolic»  sedis  gratia 
Melensis  episcopus,  vice  domini  Sigefridi,  Mogun- 
tini  arciepiscopi  et  apostolicfls  sedis  iegati,  ac  to- 
tius  QermaniflB  arcicancellarii,  recognovi. 

Aota  sunt  haBO  anno  Domini  nostri  Jesu  Christi 
1213,  indictione  prima,  regnante  domino  Frede- 
rico  secundo  Romanorum  rege  glorioso  et  rege 
Sioilie,  anno  regni  ejua  Romani  primo,  Sicilie 
vero  16. 

Datum  apud  Egram  per  manus  Bertholdi  de  Nif- 
ien,  regalis  autaB  protboootariii  quarto  Idus  Julii. 

XVIII. 

Joannis  Anglorum  regis,  —  De  conventione  inter 
regem  ipsum  el  reginam  Berengariam  quondam 
uxorem  Ricardi  regis. 

(Anno  1215.) 

[Rymer,  Fa^dera  I,  137.] 

Referendo  domino  suo  et  Patri  in  Christo  san- 
ctissimo  Inhocentio  Dei  gratia  summo  pontifici, 
JoANNBs  eadem  gratia  Angliae  rex,  etc,  salutem  et 
debitam  tanto  domino  et  patri  cum  devotiooe,reve* 
reniiam. 

Mittimus  vobis,  Pater  Banctissimeytranscriptum 
conventionis  factos  inter  nos  et  reginam  Berenga* 
riam  de  verbo  ad  verbum,  cujus  tenor  talis  est : 

<c  Joannes,  Dei  gratia  rex  Anglorum,  etc,  om- 


A.  nibus  ad  quos  prassens  scriptum  pervenerit,  sa- 
lutem. 

«  Sciatis  ita  convenisse  inter  nos  et  dominam 
reginam  Berengariam  quondam  uxorem  domini 
Ricardi  regis  fratris  nostri,  de  dote  sna  quam  pe- 
tebat,  et  de  quadam  oompositione  qus  quondam 
inler  nos  et  ipsam  facta  fuit  super  eadem  dote,  de 
qua  mille  marcas  de  nobis  recipere  debeat  annua- 
lim,  videlicet  quod  nos  modo  ad  prssens  damus 
ei  duo  miilia  maroarum,  pro  omnibus  arreragiis 
et  pro  soiutione  prssentis  anni,et  de  cffitero  dabi- 
mus  ei  annuatim  mille  libras  bonorum  et  legalium 
sterlingorum,  sciiicet  quingentas  libras  in  festo 
Omnium  Sanctorum  et  quingentas  libras  in  festo 
Ascensionis ;  banc  autom  pecuniam  solvemus  ei 

l^  in  domo  Novi  Templi  apud  London. 

u  Licebit  autem  domins  regino  repetere  dotali- 
tium  suum  ab  omni  detentore,  exira  regnum  An- 
gliffi,  prsterquam  a  nobis  et  successoribus  no- 
stris,  et  nos  de  hoo  non  erimus  contra  eam,  nisi 
teneamur  de  jure  illud  ei  warrantizare,  et  ne- 
que  successores  nostri  poterimus  caperein  manum 
nostram  res  illas,super  quibus  ipsa  in  causam  tra- 
xerit  detentores,  poterit  autem  ipsa  regina  finem 
facore  ad  suam  voiuntatem  cum  eisdem  detento- 
ribus,  salvo  nobis  el  beredibus  nostris  post  ejus 
obitum  jure  nostro. 

u  Concedimus  etiam  quod  ipsaregina  et  homines 
de  familia  ejus,  liberum  haJseant  omni  tempore 
introitum  in  terram  nostram,  et  exitum  ab  ea- 
dem,  possintque  ibi  morari  quandiu  voluerint, 
^  et  tam  eos  quam  omnes  res  eorum  in  salvum  con- 
ductum  nostrom  et  fidelem  securitatem  noslram 
recipiemuB  inveniendo,  in  redeundo  et  morando» 
prsstito  sacramento  quod,  per  eos  nobis  maium 
non  eveniet  aut  regno. 

«  Concedimus  etiam  quod  in  omnibus  portubos 
maris  liberum  babeant  transitum,  quandocunque 
voluerint,  prohibentes  quod  nullos  ballivorum  vel 
hominum  nostrorum  ipsos  impediat,  vel  oonsue- 
tudinem  recipiat  ab  eisdem. 

«  Compositionem  autem  istam  facimus  tam  pro- 
nobis  quam  pro  haBredibus  nostris,statuentes  quod 
si  forte,  quod  absit !  nos  vel  aliquis  successorum 
nostrorum  ipsam  conventionem  infringeremus, 
quod  facere  non  possumus  salva  fide,  et  infra  lx 
J)  dies  commoniti  nos  vel  juslitiarius  noster,  si 
extra  regnum  fuerimus,  id  non  emendaverimus, 
dotalitium  suum  iotegre  restituere  teneamur  ei- 
dem,  omni  dilatione  et  occasione  remota. 

«  Preterea  fecimus  Jurare  in  animam  ooatram 
Gaufridum  Luterell  militem  nostrum,  quod  omnia 
que  in  charta  ista  continentur  observabimus  illi- 
bata,  et  ad  majorem  securitatem,  ea  omnia  a  Do- 
mino  papa  confirmari  impetrabimus. 

«  Rogamus  etiam  dominum  papam  et  bumiliter 
petimus  ut  pretenti  compositioni  addat  aecurita- 


(4)  lla  charta,  lege  Scowenburc 


906 


SUPPLBMBNTUM.  —  yARIOHUM  BPISTOLA  AD  IPSUM. 


306 


t66  qaas  Tiderit  expedire,  et  noe  ratum  babebimue  A  evocati,  aliquid  unionis  regnum  ad  imperium  quo- 


qoidqaid  inde  statuerit,  vulumus  enim  quod  om- 
nia  fideliter  observentur,  et  nolumue  quod  pre- 
dicta  regina  poeait  super  hoc  ab  aiiquo  in  poate- 
rom  moleetari. 

«  Bt  eciendam  est  quod  in  hoc  feeto  Omnium 
Sanctomm  anno  regni  noatri  xvii,  aolvemus  dict« 
ngina  primas  quingentae  librafi  de  eupradictis 
mille  libriB  eibi  annuatim  eolvendie. 

«  His  testibae  dominia :  P.  Winton.»  S.  Exon. 
epieoopifl,  magittro  Paud.  Narwicensi  eleoto,  H. 
abbate  de  Belloloco,  fhitre  Alano  Marteil.  magi- 
•tro  P.  archidiacon.  Barr. 

«  Datom  per  mannm  magistri  Ricardi  de  Marr. 
caneeli.  noetri  apod  Dour.  ii  die  Septembris  anno 
regni  decimo  septimo.  » 

Gam  igitor,  Pater  reverende,  volumas  hano  con- 
ventionem  sedie  apoetolice  monimen  obtinere, 
preeea  sanctitati  vestr»  effundere  deoreviraus,  sup- 
plicantet  qoatenas  in  mfljorem  hnjos  conventionis 
aeearitatem  eidem  conventioni,  quas  videritis  ex- 
pedire  secoritates  apponi  jubeatis,  facientes,  si 
plaeet,  eamdem  perpetuo  sedis  apostolic»  muni- 
mine  gaudere. 

Apod  Door.  ly  die  Septembris,  anno  regni  no- 
stri  xvn. 

XIX. 

Prideriei  l!  jnrotnisiio  de  corona  Sicilim  ab  imperio 

ieparanda. 

(Anno  1216,  Jal.  1.) 

[Post  ediUonem  Rapaldi  ad  an.  1215  et  Origg. 
Goelf 
ni 
146 
Germ.  kUi.l  Leg.  II,  228.] 

Sanctissimo  in  Ghristo  Patri  'et  domino  suo  In- 
NocnfTio  saorosancte  Romane  Ecclesie  sommo 
pontifici,  FRinKRiGUS  Dei  et  sui  gratia  Romanorum 
rex  et  semper  Aogostos  et  rex  Sicilie,  com  filiaii 
sobjectione  debitam  m  omnibus  apostolice  sedi 
obedientiam  et  reverentiam. 

Gopienies  tam  ecclesis  Romane  qoam  regno  Sici- 
lieprovidere,  promittimos  etconoedimusstatoentes, 
QtpoBtqoam  foerimos  imperiicoronamadepti,proti- 
nos  filiom  nostrom  Henricum  quem  ad  mandatum 
in  vestrom  regem  fecimus  coronari,  emanci- 
pemas  a  patria  potestate,  ipsomque  regnum  Si- 


vis  tempore  putaretor  habere,  si  nos  simol  impe- 
rium  teneremus  et  regnum,  per  quod  tam  aposlo- 
lice  sedi  quam  heredibus  nostris  aliquod  posset 
dispendiom  generari.  Ut  autem  heo  nostra  pro- 
missio,  concessio  et  constitutio  debitum  sortiatur 
effectum,  prssentem  paginam  aurea  bulta  nostra 
feciraus  communiri. 

Dat.  apud  Argentinam  anno  Domini  1216  (5), 
Kal.  Jolii,  indict.  4. 

XX. 

Joannis  regis  Anglorum,  —  Qu3S  sit  baronum  con' 
tumacia  narrat  nec  non  quod  propter  kanc  causam 
iter  in  terram  sanctam  suscipere  nequit. 

Rtmer,  Fosdera,  I,  129,) 

l>  Domino  papie  salutera  et  debitam  tanto  patri  ac 
domino  com  devotione  reverentiam. 

Sanctitati  vestrsB  grates  referimus  moltiplices  de 
litteris  vestris  pro  nobis  a  patemitate  vestri  domi- 
no  Gantoariensi  archiepiscopo  et  ejus  suffraganeis 
porrectis,  nec  non  magnatibus  et  baronibus  Iterr» 
nostrsy  pro  certo  scitori  qood  barones  nostri  litte- 
ras  vestras  in  nullo  exaudierunt ;  dominos  vero 
Gantuariensis  archiepiscopus  et  ejus  suffraganei 
mandatum  vestrum  exsecutioni  demandare  super- 
sederunt. 

Nos  vero  attendentes  prsmissa,  asserebamus  no- 
stris  quod  terra  nostra  patrimoniom  erat  l>eati  Pe- 
tri,  et  eam  de  beato  Petro  et  Ecclesia  Romana,  et 
de  vobis  tenebamos. 

Adjecimus  etiam  quod  crocesignati  eramos  et 


46,  anni  primi  instituimus.    Pertz,    Monum.      ne  turbaretor  terra  nostra,  ne  consumeretor  in  ma- 


los  osos  qood  in  sobsidiom  terr»  sancte  expen- 
dere  proposoeramas,  et  appellaverimos  per  W.  ma- 
reschallum  coraitem  Pembr.  et  W.  comitem  Wa- 
renn.  contra  pertubatores  pacis  terr»  nostrs. 

Verum  quia  crucesignti  fuimns,  volentes  in  om- 
nibus  cumhumilitate  et  mansuetudine  .'prooederey 
salva  appellatione  nostra,  obtolimos  baronibos  il- 
iis,  qood  omnes  malas  consoetodines  soscitatas  et 
per  queracoraqoe  inductas  temporibos  noslris, 
penitus  aboleremus,  nec  non  et  malas  consuetudi- 
nes  tempore  regis  Richardi  fratris  nostri  subortas, 
exietirparemus  ;  de  consuetudinibus  autem  tem- 
pore  patris  nostri  suscitatis,  ei  qu»  essent  qu»  gra- 


cilie,  tam  nltra  Farom  qoam  citra,  penitos  relin-  q  varent,  per  consiliura  fideliura  ncstrorura  opera- 


qoamos  ab  ecclesia  Roraana  tenendos,  sicut  nos 
illod  ab  ipsa  sola  tenemos ;  ita  qnod  ex  tuno  nec 
habebimos  neo  nominabimos  nos  regem  Sicilie, 
sedjoxtabeneplacitom  vestrom  procurabiraus  illod 
Bomine  ipsios  fllii  nostri  regis  osque  ad  legitiraara 
cjus  etatem  per  personam  idoneam  gubemari,  que 
de  omni  Jore  atqoe  servitio  ecclesie  Romane  re- 
spondeaty  ad  qoam  solommodo  ipsios  regni  do- 
miniom  nosoitor  pertinere ;  ne  forte  pro  eo  quod 
nos  dignatione  divina  soraas  ad  imperii  fastigium 


rerous  :  sed  nec  his,  nec  aliis  supradictis  contenti, 
orania  prsraissa  recusarunt. 

Videntes  igitur  quod  ipsi  manifesie  nitebantur 
ad  turbationem  regni  nostri,  rogavimus  dorainom 
Gantoariensera  archiepiscopum  et  ejus  sufhraga- 
neos,  quod  exsequerentur  raandatum  vestrum,  sci- 
licet  qood  secundum  tenorem  litterarom  vestrarom 
coneoeta  nobis  exhiberent  servitia,  et|postea,  si 
qus  a  nobis  petere  vellent,  cum  humilitate  et  sine 
armis  ea  a  nobis  peterent,   denontiantes  eos  ex- 


(5)  Ita  corrigendom  :  1215  Regestum  Honorii ;  sed  in  transsompto  Innooentii  lY  annas  1216  habetur, 
indictioni  qoarts  coogroos. 


80T 


INNOCRMTII  m  PAPA  SBRMONBB. 


306 


eommunicatoa,  qui  post  praedieta  eii  oblata,  paoem  A 
regnt  nostri  perturbarent,  et  videbatur  episcopo 
Exonienst  et    magistro   Pandulfo,    qai  pnesentes 
erant,  quod  de  jure  per  sententiam  exeommanica* 
tionis  eos  compesoere  debebant. 

8ei  arcbiepiBCopuB  reepondene,  aitquod  sentea- 
tiam  exoommunioationia  in  eos  nullo  modo  pro* 
forret,  quia  bene  sciebat  roentem  yeatram  (et  vide- 
batur  nobia  eimiliter  quod  ita  facere  debebat,quia 
maDdavimusgentem  copioBam  de  terrie  extraneo* 
rum  ad  succurum  terrs  postrae)  et  promieit  no- 
bis  quod,  ai  eos  revocare  veilemue,  non  Bolum 
■ententiam  exoommunicationis  in  eoi  inferret,  ve- 
rum  etiam  in  quantum  posset,  ei8re8iBteret,unde 
gentem  nostram  revocavimus. 

PoBtmodum  autem  obtulimus  eiB,per  litteras  no-  ^ 
straB  patentes,  per  dominum  Cantuariensem  ar- 
chiepiscopum,  et  dnoB  vel  tres  suffraganeoB  ejue 
eis  delatas,  quod  qob  eligeremuB  ex  parte  nostra 
quatuor,  et  ipei  ex  parte  soa  quatuor,  ita  quod  vos 
Buperioree  constitueremint  de  omnibuB  querelisii- 
bertatum  quas  ipBi  proponerent,  et  ad  BuaB  noa 
responderemusquod  quidquid  vob  unacumiiliBoeto 
■tatueritiB,  super  omnibua  queB  ipsi  peterent  a  no-' 
bis  noB  gralum  baberemuB  et  teneremus. 

Et  quamvis  se  humiliare  noluerunt  versus  noB 
siout  debaerunt,  noe  tamen  pro  servitio  Dei  et  boc- 
eorau  terrn  Banotn,  in  taotam  noB  hnmiliavimui 
quod  bflBO  prndiota  eis  obtulimas,  et  prsoterea  eii 
obtulimus  quod  de  omnibus  petitionibuB  suiB,  per 
oonsiderationeni  parium  Buorum,  joBtitis  plenitu- 
dinem  eia  ezhiberemuB,  quod  ipsi  reeasaront.         C 

Ad  hne,  domine,  die  Veneris  in  crastino  Aaeen- 
BioniB,  venit  ad  nos  frater  Willelmus  de  eamera 
vestra,  veater  ftimiliariB,  deferene  nobiB  litteras  ve- 
strae,  continentee  quod,  deposita  peregrinationis 
nostra  itinere,  Banetitatis  vestr»  pedibuB  aliquem 
de  nOBtria  in  oonoilio  reprnBentaremuB,  paternita- 
tem  veetram  de  prooesBU  nostro  et  itineris  noBtri 
eipeditione  eertifioanteB. 

Soper  qoo  paternitati  veBtrn  taliter  responde- 
moB  qood,  eum  perverBia  baronum  pmdictorom 


inqaietattonibuB,  ox  pramiBBli  vobiB  innotoit,  quod 
affligamor,  nee  poBBumus  in  eis  bonum  paoie  in- 
venire,  quo  ealtem  ooneordeB  effleiamur  ut  sic  fa- 
eiliuB  propoailo  iaBiBteremoi,  vos  de  itinere  nostro 
certos  efOcere  non  possumus  ;  unom  pro  certo 
Bcientes,  quod  multi  erueeBiKnatorom,  qoi  ad  ter- 
ra  BanctflB  BuceurBum  se  accinxerunt  de  partibus 
longinquiB  viri  magnl  et  nobiles  ot  in  oonBortiono- 
stro  eos  reciperemos,  benigne  per  litteraB  suaB  et 
nuntios  poBtulaverunt,  quos  pro  prsdiotiB  incom- 
modis  aupermandatis  iuii  adhoo  eertiQoare  non 

pOBBUmUB. 

Prffiterea,  Pater  reverende,  in  prBsentiaprcdioti 
fratris  Willielmi,  vestri  familiaris,  neo  non  et|vene- 
rabilium  fratram  Wigorniensii  et  GoventrensiB 
episcoporum,  obtulimus  prndictiB  baronibus,  qood 
de omnibuBpetitionibuB buib,  qoas a nobis exigont, 
in  voB  benigniBBime  oompromitteremoB,  ut  voi  qui 
plenitiidine  gaudetis  potestatiB,  quod  joitum  foret 
itatueretii,  et  hne  omnia  efTieere  renoiint. 

Igitor,  pie  Pater,  dominationi  vestra  pr«8entia 
duximuB  declaranda,  ut  de  eonBoata  benignitato 
veetra,  quod  nobis  videritis  ezpedire,  inde  Blatua* 
tis. 

ToBte  meipso,  apod  Odiham,  zxix  die  Maii. 

XXI. 

G,  prioris  Camaldulensis.  —  Monaslerio  suo  in  fa^ 
viHas  redaeio,  ecmmendatUioi  a  poniilUe  p!stH 
liUeras  pro  obtinendis  a  fideiihus  subsidiis, 

(Martbn.,  Anecdoi,,  I»737,  ex  ma.  8.  Illidii  Glaro- 

montani») 

VeatraB  IntimatBanctltatiQ.  Gamalduleosiaprfor, 
Qt  omnes  qui  com  oo  sunt  fratreB,  quod  pridie  Ka- 
lendas  Junii,  circa  medietatem  noGtis,  iBopinatoe 
ignis  dorooB  eorum  ita  repente  oonBumpait,  quod 
sequenti  die  de  omnibas  qu»  remanaapant  pran» 
dium  faoere  nequiveront  i  BioqaeplnBqoamtrecentl 
inter  monachoB  et  convereoB  raendicare  eogantnr. 
Eapropter  petnnt  a  olementia  veatra  ot  per  totam 
Italiam  eis  litteras  conoedatia  in  remiBsicinam  pee- 
eatorom,  injongentas  Ghristifideiiboa  atilltaohari- 
tativa  aabsidia  ministrare  velint. 


^^mm 


^m 


300  PBOLOGUB.  310 

INNOGENTII  III 

ROMANI  PONTIFICIS 

OPERUM  PARS  ALTERA. 

SERMONES,  OPUSGULA. 


I 
SERMONES 


(Bx  oditione  GoloDienai,  principe,  anni  1575.  NostraB  reoensioni  accedunt  alii  duodecim  Poptiflcla  aer- 
moneSy  qnos  ex  codicibus  VaticaniB  evulgavit  bon»  memoriffi  cardinalis  Angelo  Mafi  {Svieil.  Aom,  t.  VI, 
p.  475.  Roma  1842,  in-8o).  En  eruditissimi  viri  verba  quibus  ad  suam  editionem  prcratus  est :  Codim 
fai.  700,  nwmbrdneut^  liUera  minuta  sed  pulehra,  paulo  post  obitum  Innoceniii  scripiui^  eontinet  $ius  ur^ 
liWiMf,  prxier  prologum^  ulxix,  quorum  lxvixi  iantummodo  et  part  alteriui  in  editiotnbus  tam  Coloniensi 
anni  1575,  quam  Veneta  anni  4578,  apparent^  reliqui  adhuc  tatebant  inediti;  neque  hi  sunt  sevaratim  seri- 
piij  oel  in  calce  additt,  ne  quis  eos  forte  alienos  exisiimet,  sed  edilis  intermisti.  Sunt  enim  ineaiti  in  codicis 
serie  iv,  v,  vii,  xxviii,  xxxvi  (xuv  partim)  xlvii,  liv,  lx,  lxiv,  lxvii.  Ex  his  duos  in  iMcensi  eiiam  gmino 
eodiee  se  vidisse  ait  Hansius  in  additamentis  ad  Fabricii  Latinam  Bibliothecam.  Constat  igiiur  Colonionsom 
odUorom  noninm  imperfeetam  habuisse  sermonum  Innocentii  eollectionem.  Veiuium  autem  a  Coloniensi  eo$ 
nmtimiium.  Sic  enim  epistotarum  quoque  Innocentii  paulatim  crevit  numerus  in  impressis  librisiam  inde  ab 
editio^e  Sirleti  usque  ad  illam  duumvirorum  Brequignii  atque  Dutheilii.  Qux  cum  ita  se  habereni^  noM 
prorsm  tnventrim  rem  omiitere,  ium  ipsius  Innocentii  eausa,  tum  quia  volumini  huie^  pontifUnis  tnonumentii 
abundanie,  semwnes  hi  eongruebant.  tfeque  tamen  eos  verbis  meis  eommendabo,  quia  iantt  piri  scripta  ne^ 
qieammm  loMdibus  indigent ;  atque  id  monebo  tantummodo  scriptos  esse  post  additum  poniificatum^  ut  in 
froumgo  et  in  aesUs  Innocentii  cap.  2,  disserte  aflirmaiur.  Denique  in  Oitoboniano  Vat.  codice  132,  ssectdi 
item  xiili  ejusdem  Innocentii  sermones  xxxi  legebam,  quorum  postremus  taniummodo  {qui  nobis  /t/  xin)  ad 
elauitfates  recUatus  typorum  lucem  adhuc  exspeciabai  (6). 


M«M« 


PROLOGUS 


IifNocEimus  episoopus,  servus  servorum  Dei,  dileeto  filio  Arnulpho  abbati  ordinis  Cisterciensis,  sa- 
lutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Prophetica  docet  auctoritas,  quod  beati  sunt  illi  qui  seminant  super  aquas  {Isa.  xxxii).c<  Semen  enim 
est  verbum  Dei  {Luc.  viii),  »  et  •  aqu»  multse  sunt  populi  muHi  {Apoc.  xtx).  »  Econtra  :  Maledictus  est 
ille  qui  frumentum  abscon^lit  in  populo  et  sufTodit  in  terra  talentum  (Prov.  xi) ;  »  quia  superogare  de- 
bet  aliquid  stabularius,qui  duos  accepit  a  Samaritano  denarios  (Luc.  x) ;  et  superlucrari  debet  aliquid 
8ervo8,oui  dominus  duo  talenta  commisit  [Matth.  xv).  Nam  a  tunica  byacinthina  dependebant  aureatin- 
tinnai3u]a,ne  pontifex  ingrediens  absque  sonitu  sanotuarium  moreretur  (E.vo(i.xxviii).Inter  caetera  siqui- 
dem,quc  ad  pastorale  spectant  orficium,  sanct®  pradicationis  virtus  excellit,  juxta  quod  docet  egregius 
prsedicator  :  «  Non  misit  me  Dominus,inquit,baptizare,sed  praedicare  (/  Cor.i),secundum  illud  :«  Prsdica 
verbum,  insta  opportune,  importune,  opus  fac  evangelist»  (//  Tim,  iv).  »  Itemque  :  «  Quam  speciosi 
pedes  super  montes  evangelizantium  bona  !  »  (Rom.  x).  «  Clama,  ne  cesses,  exalta  quasi  tuba  vocem 

(6)  Innocentii  III  sermones  duos  ut  ineditos  evulgavit  D.  Luigi  Tosti  in  Storia  della  badia  di  Monte 
Casino  (Fapoli  1842),  t*  II,  p.  293.  lidem  sont  cum  serm*  V  et  VII  infra,quos  babemus  ex  editionecard. 
Maii.  Enrr.  Patr. 


311  INNOCBNTU  III  PAPiS  SBRMONBS  DB  TBMPORB.  312 

tuam  {ka,  lviii).  m  Hoc  enim  offioium  injunxit  Dominus  principaliter  apostolis,  dicens  :  «  Quod  dicoTO- 
bis  in  tenebris  dicite  in  iumine,et  quod  auditis  in  aure,  prsedicate  super  tecta  (Matth,  x).  —  «  Euntes  in 
mundum  universum  prsdioate  evangelium  omni  creature  (Marc,  xvi).  »  Tant»  namque  virtutis  est 
prsedicatio,  quod  animam  revocet  ab  errore  ad  veritatem,  et  a  vitiis  ad  virtutes  ;  prava  mutat  in  recta, 
aspera  convertit  in  plana  ;  instruit  f)dem,erigit  8pem,et  roborat  charitatem  ;  evellit  nociva,  plantat  uti- 
lia,  et  fovet  bonesta  ;  via  vitsB,  scala  salutis,  et  janua  paradisi.  Prsedicator  itaque  debet  habere  aurum, 
argentum  et  balsamum,  videlicet  sapientiam,  et  eloquentiam,  et  honestateroy  ut  quod  dicat  intelligat,  et 
quod  dixeril  et  inteliexerit,  agat.  Nam  «  qui  fecerit  et  docuerit,  magnus  vocabitur  in  regno  ccelorum 
(Matth.  v).  Alioquin  dicetur  iili  :  «  Medice,  cura  teipsum  (Lue,  iv) ;  »  Bimilis  ficulDee,  que  folia  sine 
fructu  producit.  «  Omnis  vero  scriba  doctus  in  regno  ccelorum,  de  thesauro  suo  nova  profert  et  vetera 
(Matih,  xiii),»  sive  quod  lestimonia  producit  tam  de  Novo  quam  de  Veteri  TestamentOySive  quod  educit, 
tam  de  grati»  novitate  quam  de  vetustate  culp»  sermoDem^  sive  quod  ag^t  tam  de  prsmiis,  quam  de 
Buppliciis,  quae  innovatis  in  bouo  vel  inveteratis  in  malo  debentur.  De  his  autem  pro  diversitate  perso- 
narum  et  rerum  debet  aliter  atque  aliter  loqui.UndeadsponsamdiciturinCanticiscanticorum  :«  Mure- 
nulas  aureas  faciemus  tibi,vermiculatas  argento  (Cant,  i).  •  Per  aurum  enim  sapientia  designatur^Salo- 
mone  etiam  testante,  qui  ait :  «  Thesaurus  desiderabilis  requiescit  in  ore  sapientis  {Prov,  xxi).  »  Per  ar- 
gentum  autem  intelligitur  eloquentia,  dicente  Psalmista  :  «  Eioquia  Domini,  eloquia  oasta,  argentum 
igne  examinatum  {P$al,  cxviii).  »  Deoenter  ergo  per  murenulas  aureas  flores  sapientiae  designantur, 
quibus  collum  et  pectus  Ecclesi»,  id  est  prsdicatores  et  doctores  ornantur.  Vermiculatas  autem,  id  est 
distinctas  et  variatas  argento,  scilicet  eloquentia,  ut  Juxta  varietatem  materise,  vel  personae  stylus  ser- 
monis  et  varietur,  Ait  enim  Apostolus  :  «  Sapientiam  loquimur  inter  perfectos  ;  inter  vos  autem  nihil 
Jndicavi  me  scire,  nisi  Christum  Jesum  et  huno  cruciflxum  (/  Cor,  ii).  »  Et  iterum  :  «  Non  potui  vobis 
loqni  quasi  spiritualibus,  sed  quasi  oarnalibua,  tanquam  parvulis  in  Christo  lac  vobis  potum  dedi»  non 
escam  (/  Cor.in),  »  Sapientibus  quoque  et  perfectis  ait  Veritas  inoreata  :  «  Vobis  datum  est  notse  mys- 
teria  regni  Dei  (Luc,  viii).  »  Econtra,  rudibus  et  infirmis  ait  :  c  Mulla  habeo  vobis  dicere,sed  non  potes- 
tis  portare  modo  (]oan,  xvi).»  Glino  ipsa  prudenter  injungit :  c  Nolite  sanctnm  dare  oanibu8,nec  marga- 
ritas  mittatia  ante  porcos  (Matth,  vii).  »  Sed  mundis  animalibus  estote  similes,  quae  ruminant  pariter  et 
angulam  findunt  {Deut,  xiv).  Debet  enim  praedicator  babere  vinum  et  oIeum,virgam  et  manaa,  ignem  et 
aquam,8ingula  suo  loco  congrue  proferenda.  Priocipaliter  autem  ad  eruditionem  fldei,et  ad  informatio- 
nem  vit»,  tanquam  ad  fundamentum  et  aedificium,  debet  intendere  predicator,  conflrmando  qnod  dicit 
anctoritatibus,  rationibua  et  exemplis,  ut  «  funiculus  triplex  difflcile  dissolvatur  (Bccle,  iv).  Quia  vero 
pulvis  inania  glori»  pedibus  pnedioatorum  frequenter  adhamt,  debet  utique  praedicator  exoutere  pnlve- 
rem  de  pedibus  suis  (Matth,  x),  ipsosque  compunctionis  aqua  lavare,  ut  mundus  sit  totus,  ne  forte  cum 
aliis  prapdicaverit,  ipse  reprobus  fiat  (/  Cor,  ii).  Utinam  autem  in  predicationia  officio  fecerim  ipse  quod 
dico,  sed  tot  sum  cauaarum  impeditus  incursibus,  tot  negotioram  nexibus  irretitus,  ut  neoesse  sit  divi- 
8um  ad  singula  minorem  in  singulis  inveniri.Contemplari  quidem  non  sinor,  sed  neo  respirare  permit- 
tor ;  sio  traditus  aliis,  ut  pene  penitus  mihi  videar  esse  subtractus.  Ne  vero  pro  soUicitudine  tempora- 
lium,  qu»  temporis  exigenta  malitia  valde  me  gravant,  curam  spiritualium  omnino  negligerem,  que 
mihi  propter  apostolicae  servitutis  ofQcium  magis  incumbit,  quosdam  sermones  ad  clerum  et  populum» 
nuno  litterali,  nunc  vulgari  lingua  proposui  et  dictavi,quos  ad  tuae  petitionis  instantiam,quam  per  oom- 
munem  fllium,  fratrem  Nicolaum,  capellanum  meum  et  monaobum  tuum,  mihi  feoisti,  devotioni  tuae 
studui  destinare,  rogans  et  obsecrans  in  Christo  Jesu,  quatenus  in  orationibus  tuis  apud  justiasimum 
Judieem  et  piissimum  Patrem  me  reddas  spiritualiter  commendatum. 


313 


SBRMO  I,  DOMINICA  I  IN  ADYBNTU  DOMINI. 


814 


INNOCENTII  PAPJE 


RUJUS  N0MINI9  TERTII 


SERMONES  DE  TEMPORE 


SfiRMO   PRIMUS 

DOMINICA  I  ADVBNTUS  DOMINI. 

Chriiti  adventus  cur  tam  diu  dilatus  sit^  de  triplici  silentio,  cur  Pilius  et  non  Pater  aut  Spiritus 
sanctus  venerit,  cur  de  muliere  tantum  corpus  assumpserit  humanumy  cur  lot  opprobria  et  supplicia 
voluerHt  sustinere,  et  de  quadruplici  lege. 


Cum  venit  plenitudo  iemporis,  misit  Deus  Filium  A 
f  ttum,  natum  de  muliere,  fadum  sub  lege^  ut  eos  qui 
suh  lege  trani^  redimeret  (Galat,  iv). 

In  propoailis  verbis  Apostoli  quatuor  praecipue 
coosiderare  debemus,  adveaientis  tempus  videlicet 
et  personam,  modum  et  causam.De  tempore  nam- 
qae  prsmittitur :  Cum  venit  plenitudo  temporis ;  de 
persona  snbjungitur :  Misit  Deus  Filium  suum ;  de 
modo  snbditur:  Natum  de  muliere^factum  sub  lege; 
de  causa  supponitur :  Ut  eos,  qui  sub  lege  erant,  re- 
dimeret.  Tempus  autem  plenitudinis  inteiligitur 
tempus  grati«,  qaod  ab  adventu  Salvatoris  incoepit. 
Tempus  utique  miserendi,  et  annus  benignitatis. 
Nam  lez  per  Moysen  data  est,  gratia  et  veritas  per 
Jesum  Christum  facta  est  (J  Joan.  i).  Gratia,  id  est 
remissio  peccatorum  ;  veritas,  id  est  exbibitio  pro-  n 
misaorum.  Per  Gbristum  enim  peccata  deleta  sunt, 
per  ipsam  promissa  completa.  Sed  cur  tam  din 
distalit  venire  medicus  ad  sanandum  aegrolum?  Ut- 
qaid  non  antea  mortuus  est  unus  pro  populo,  ne 
tola  gens  periret  [Joan,  xi)?  «  0  altitodo  divitiarum 
Bapienti»  etseientis  Dei,quam  incomprehensibilia 
sont  Judicia  ejus,  et  investigabiles  vie  ejus  I  Quis 
enim  cognovit  sensum  Domini,  aut  quis  consiliarius 
ejas  fait?B  (Aom.xi.)  Disposuit  tamen  ocelestis  al- 
titado  consilii,  at  ideo  differret  medicus  venire  ad 
sanandnm  egrotam,  ne,  si  festinns  venisset,  pola- 
ret  flBgrotas  se  non  medici  virtute,  sed  natnre  vi- 
gore»  et  inflrmitatis  leuitate  se  sanatum,  et  sic  vi- 
lipenderet  medicum,  et  parvipenderet  sgritadinem. 
Pmsamebat  enim  peccator  de  suis  viribus  dicens; 
Non  deest  qui  faciat,  sed  deest  qui  prscipiat.  Et  C 
iteram  :  «  Qasconque  dixerit  nobis  Dominos,  fa- 
ciemas  et  aodiemos  (Exod.  xxiv).  »  Ut  ergo  de  sua 
▼irtote  difQderety  ut  magnitudinem  infirmitatis 
agnoieeret,  ot  medioi  gratiam  postolaret,  distolit 
Saivator  aocedere,  doneo  pecoator  clamaret  fre- 
qaeDter,  et  dioeret :  «  Veni,  Domine,  et  noli  tar- 
dare;  relaxa  ftioinora  plebis  ton  larael  (Eabae,  n). » 


Porro  subtilior,  et  secretior  hujus  dilationis  est  ra. 
tio,  quam  Sapiens  nobis  insinuat :  Dum  medium, 
inquity  silentium  tenerent  omnia,  et  nox  in  sao 
cursu  medium  iter  perageret,  omnipotens  sermo 
tuus,  Domine,aregalibus8edibusvenit(5ap.  xviii). » 
Licet  enim  aiiter  et  aliter  hoc  ab  aiiis  et  aliis  expo- 
natur,  congrue  tamen  potest  intelligi  primum  silen- 
tium  in  lege  naturs,  secundum  in  lege  scriptur», 
tertium  in  lege  gratis.  Indidit  enim  conditor  Deus 
legem  naturalem  mentibus  bominum,  ab  ipso  crea- 
tionis  mundi  exordio,  geminum  continentem  man- 
datum.  Unum  afflrmativum,  quod  ad  prsstandum 
benefllcia  docetur  in  Evangelio  :  «  Quscunque  vul- 
tis  ut  faciant  vobis  homines,  et  vos  facite  tllis 
{Malth.  vii).  »  Alterum  negativum,  quod  ad  vitan- 
dum  injurias  legitur  in  Tobia  :  «  Qus  tibi  odis 
fieri,  alii  ne  feceris  {Tob.  iv).  »  Sed  lex  ista  siiuit 
ab  initio,  oum  Cain  interfecit  fratrem  suum  Abel 
{Gen,  iv),  faciens  alteri  quod  sibi  nollet  fieri.Btsio 
factum  est  primum  silentiom  osque  ad  Moysen, 
per  quem  Deus  suscitavit  testimonium  in  Jacob,  et 
prsceptum  posuit  in  Itsraei,  dans  per  eum  Decalo- 
gum  legis  in  duabus  tabulis  scriptum  (Exod,  xx), 
altera  continente  dilectionem  Dei,  reliqua  proximi. 
a  In  qoibus  duobus  mandatis  tota  lex  pendet  et 
propbetn  {Matth.  xxii). »  Sed  lex  ista  siluit  ab  initio, 
cum  populus  vitulum  oonflatilem  adoravit  contra 
primom  iegis  mandatum,  adorans  deos  alienos 
(Rxod,  xxxii).  Et  sic  factum  est  secundum  silen- 
tium  legis,  usqoe  ad  Cbristom,  qoi  misertus  adve- 
niens  contnlit  legem  gratis,  scribens  eam  in  cor- 
dibus  hominum  digito  Dei.  Sed  lex  ista  silebit  in 
ultimo,  cum  revelabitur  «  fllius  ioiquitatis,  qui  ex- 
tollitor  super  omne  quod  dicitur,  aut  quod  colitur 
Deus  (//  Thess.  ii).  »  Et  forte  jam  silet,  «  quia  su- 
peradundavit  iniquitas,  et  refrixit  charitas  multo- 
ram  (Matth.  xxiv).  »  Vix  est  qoi  faoiat  bonom^ 
vix  est  osqoe  ad  onom.  In  prima  vero  lege  conto- 
lit  Deos  homini  posse,  in  seconda  nosse,  in  tertia 


315 


INNOCBNTII  m  PAP£  8KRM0NS8  DB  TBMPCMBUBB. 


316 


velle.  In  prima  contulit  potentiam  per  naturam,  in  A 
secunda  soientiam  per  scripturam,  in  tertia  volun- 
tatem  per  gratiam.  Prsmisit  itaque  Deus  legem 
naturalem,  per  quam  convinceret  transgressorem, 
ne  fortassis  excusationem  praetenderet,  dicens  :  Ce* 
cidi  quidem,  quia  stare  non  potui  (PsaL  xxiii).  Sed 
toUitur  excusatio  ;  quia  per  bonum  natur»  potuit 
in  bonum  stare,  sed  noluit :  prsmisit  et  legem  scri* 
ptam,  per  quam  convinceret  praesumptorem,  ne 
fortassis  excusationem  praetenderet,  dicens:  Cecidi 
quidem,  quia  stare  nescivi.  Sed  toliitur  excusatio 
per  documentum  ScripturaB.Novit  a  malo  declinare, 
sed  noluit.  Et  ideo  post  utramque  legem,  scilicet 
tempore  congruo,  «  cum  videlicet  nox  oulp»  me- 
dium  iter  acciperet,  vel  perageret,  omnipotens  ser- 
mo  tuu8  venit  (Sap.  xvni),  id  est,  «  Yerbum  caro 
factum  est  (Joan.  i),  »  et  contuiit  legem  gratiae,  ut  B 
quod  homo  poterat  per  naturam,  et  noverat  per 
scripturam,  impleret  per  gratiam.  Non  quia  et  ante 
quidam  gratiam  non  habuissent,  sed  pauci,  quia 
plures  timore  quam  amore,  plures  ut  servi  quam 
ut  liberi  serviebant.  Unde  in  descensu  angeli  aqua 
movebatur,  sed  unicus  sanabatur  {Joan,  iii).  Ve- 
rum  Samaritanus  appropians  vulnerato,  ejus  vul- 
nera,  infundens  vinum  et  oieum,  alligavit,  quem 
sacerdos  et  levita  videntes  immiserioorditer  praeter- 
ierant  {Luc.  xix).  filiseus  quoque  pr^misit  bacu- 
lum  ad  suecitandum  Olium  Sunamitidis,  per  quem 
cum  ille  non  surgeret,  et  ipsemet  inde  venit,  con- 
trahens  se  puero  coaptavit,  et  sic  mortuus  exsur- 
rexit  (lY  Reg,  iv). 

Cum  ergo  venit  plenitudo  temporis,  misit  Detu  Fi-  G 
tiumsuum.  Misit  iliuc  ubi  erat,  sed  misit  seoundum 
humanitatem,  ubi  erat  secundum  divinitatem.  Nam 
«  in  mundo  erat,  et  mundus  per  ipsum  factus  est, 
et  mundus  eum  non  cognovit.  In  propria  venit,  et 
sui  eum  non  receperunt.  Quotquot  autem  recepe- 
runt  eum,  dedit  eis  potastatemillios  Dei  Oeri 
(Joan,  i).  >» 

Sed  eum  «  tres  sint  qui  dant  testimonium  in  cqb- 
lo,  Pater,  Verbum,  et  Spiritus  sanctus  (/  Joan.  v), » 
cur  Pater  ipse  non  venit,  aui  Spiritum  Banotum  non 
misit?  Cur  potiua  Filium  destinavit?  «  0  altitudo 
divitiarum  sapientis,  et  soientie  Dei,  quam  incom- 
prehensibilia  sunt  judicia  ejua,  et  investigabiles 
vin  eju8  I  Quis  enim  cognovit  sensum  Domini,  aut 
quis  consiliarius  ejus  fuit  ?  »  (Rom,  xi.)  Diaposuit  D 
tamen  aititudo  coeiestis  consilii,  ut  Deus  qui  iu  sa- 
pientia  sua  mundum  creaverat,  seoundum  illud : 
Omnia  in  eapientia  feoit  Deus  (Psat,  oiii),  ipse 
mundum  in  eadem  sapientia  recrearet.  Uao  enim 
est  mulier  evangelioa  (Luc,  ziii),  qui  aocendit  iu- 
ccrnam,ut  drachmam  decimam,qu»  perdita  iuerat, 
primum  inveniret,  proprium  sibi  tiiiationis  nomen 
reservans,  ut  qui  erat  in  deitate  Pilius  Dei,  fieret 
in  humanitata  liiius  hominis.  Porro  subtilior  et- 
si  seoretior  hujuB  miabionis  est  ratio,  quam  pro- 
pbeta  nobis  insinuat :  <  Si  propler  me,  inquit,orta 
•9t  tampegtaa,  mittite  me  in  mare  {Jon.  i).  w  Licet 


enim  hoc  aliter  et  aliter  ab  aiiis  exponatur,  congme 
tamen  potest  intelligi.  Prima  tempestas  orta  estin 
empyreo  ccelo,  secunda  in  paradiso.  Prima  inter 
angelos,  secunda  inter  homines.  Prima  namque 
tempestas  fuit  tumor  superbiaB,  per  quem  Lucifer 
voluit  ad  aequalitatem  Dei  ascendere,  juxta  quod 
ait.  «  Ascendam  in  coBlum,  et  ponam  sedem  meam 
ad  aquilonem,  et  ero  Bimilis  AltisBlmo  (Isa.  xiv).  » 
Sed  volens  a^cendere,  cecidit,  seoundum  illud  : 
u  Quomodo  cecidisti,  Lucifer,  qui  mane  oriebaris?» 
(Ibid,)  Secunda  tempestas  fuit  ardor  cupiditatis, 
per  quem  homo  Dei  scientiam  concupivit,  juxta 
quod  serpens  illis  promiserat :  «  Eritis  sicut  dii, 
BoienteB  bonum  et  malum  {Gen.  iii).  »  8ed  conca- 
piscens  alienum,  amisit  proprium,  secundum  illud: 
«  Homo  quidam  desoendebat  ab  Jerusalem  io  Jeri* 
cho,  et  incidit  in  latrones, »  etc.  (Lue.  x).  H»e  duo 
vitia  Bunt  radlx  et  origo  omnium  malorum,omniam 
vitiorum.  Nam  de  Buperbia  legitur  :  «  Initium  pec- 
cati  est  superbia  (Eccli.  x).  »  De  cupiditate  dicit 
Apostolus: «  Radix  omnium  malorum  est  cupiditas 
(/  Tim.  vi).  »  Verum  in  aancta  et  individua  Trini- 
tate,  Patri  atlribuitur  unitas,  propter  principium ; 
Filio  attribuitur  aequalita8,propter  medium;Spiri- 
tui  sancto  attribuiturconnexio,propter  consortium. 
Prima  ergo  tempestas,  quse  orta  est  inter  angelos 
propter  Dei  »quaiitatem,  ipsa  est  orta  propter  Fi- 
lium,  qui  secundum  Apostolum, «  non  rapinam  ar- 
bitratus  est  esse  se  squalem  Deo  (Phit,  ii).  •  Sed 
in  Trinitate  Patri  attribuitur  potentia,  Filio  sapien- 
tia,  Spiritui  sancto  dilectio.  Secunda  ergo  tempe- 
stas,  qu«  crta  est  inter  homines  propter  Dei  scien- 
tiam,  ipsa  quoque  orta  est  propter  Filium  ;  qui  se- 
cundum  Apostolum  «  est  Dei  virtua  et  sapientia 
(/  Cor,  i). »  Porro  qui  occasionem  damni  dat,  et 
damnum  dedisse  videtur.  Ideoque  verus  Jonas,  id 
est  Christus  spiritualiter  miBsue  est  in  hoc  mare 
magnum  et  spatiosum,  id  est  in  mundum,  in  quo 
fuitabsorptus  a  ceto,  id  est  sepultuBin  monumento, 
Juxta  quod  ait:  «  Siout  fuit  Jonas  tribua  diebu8,et 
tribuB  noctibuB  in  veotre  ceti,  ita  FiliuB  hominis 
tribuB  diebus  et  tribus  noctibus  erit  io  corde  terr» 
(Ifa^^.  xii).  »  Hinc  alibi  dioit :  «  Veni  in  altitudi- 
nem  mari8,et  tempeBtas  demersit  me  (Psal,  lxviii).» 
Ut  sic  repararet  qu«  in  cgbIib  et  qude  in  terris  sunt, 
id  est  ruinaro  angelicam  et  casum  humanum. 

Misit  ergo  Deus  Fitium  suum  natum  de  mutieret 
factum  sub  lege.  De  muliere  natus  est,  id  est  de 
virgine,  quia  muiier  propter  sexum,  virgo  propter 
integritatem  censetur.  Unde  propbeta  :  «  Novum, 
inquit,  faoiet  Dominus  saper  terram,  mulier  cir<> 
cumdabit  virum  gremio  uleri  sui  (Jer.  xxxi) ;  ei 
alius  :  c  Ecce  virgo  ooncipiet  et  pariet  lilium,  et 
vocabitur  nomen  ejus  Emmanuel  (Ua  vii).  » 

Sed  cur  in  similitudine  oarnis  peooati  de  muliere 
corpus  assumpsit,et  non  potius  exalia  slbi  materia 
novum  oorpus  formavit ;  ut  sicut  primus  Adam  far 
ctus  est  a  Deo,  ita  et  fieret  secundus  ?  «  0  altitado 
divitiamai  sapientis  «t  toieiitis  Oeiy  quam  in* 


317 


BRBMO  I,  DOMINICA  I  IN  ADVBNTU  DOMmi. 


oomprehensibiliasuntjudiolaejus,  6t  investigabilea  A  cundum  humanitatem  nasceretur  de  matre 
viflB  ejua  1  Quis  cognovit  eensum  Domini,  aut  quis      matre. 


318 


8ine 


eonailiarius  ejus  fuit?  »  {Itam.  xi.)  Disposuit  enim 
altitado  ealestis  oonailli  ut,  sicut  per  mulierem 
mors  intraverat  in  orbem,  ita  per  mulierem  vita 
rediret  ad  orbem ;  nt  unde  more  oriebatur,  inde 
▼ita  reaurgeret. 

Porro  subtilior  et  seeretior  hnjus  assumptionis 
ost  ratio,  qnam  apostolus  nobie  insinuat,  dicens ; 
«c  Nasqnam  angelos  apprehendit,  sed  semen  AbraheB 
apprehendit  {Hebr.  ii).  »  Lioit  enim  aliter  et  aliter 
ab  aliia  asaignetur,  cum  Dominus  non  angelicam, 
sed  homanam  natnram  assumpsit,  sive  quod  an- 
gelaa  per  ae  corruit,  quia  sine  suggestione  peooavit; 
homo  Toro  per  alium,  quia  diaboli  persuasione 


Misil  ergo  Deus  Filium  iuum  natum  de  muliere, 
factumsub  lege:  non  simpliciter  faetum,  Bedfaetum 
sub  lege,  id  est  legi  subjeetum.  L.egi  namque  se 
subdidit,  qullegem  condidit ;  non  tamenex  debito, 
sed  tantum  ex  beneplacito  ;  quia  secundum  legem 
ootava  die  oircumcisus  fuit,  et  quadragesimo  in 
templo  redemptus  fuit  (Lue.  ii),  ut  eos  qui  sub  lege 
erantf  redimeret. 

Est  autem,  ut  probem,  lex  natures  et  lex  scri- 
ptur»  ,  lei  grati»,  et  lex  oulpn  :  quas  tempore  nos 
docet  apostolus.  Primam,  « Cum  gentes  ea  qu« 
legis  sunt  naturaliter  faciunt,  ipsi  sibi  sunt  \ex 
{Rom,  n) ;  •  seoundam,  «  Lex  subtntravit,  ut  abun* 


deliqait;  aive  quod  hbmana  natura  oeoidit  tota,  p  daret  deliotum  {Rom,  v) ;  »  tertiam,  «   Exclusa  est 

-    -      -        * 1__ !• _  *«.  1»  **         1  •       ••  .  t  w^  %.  «^  _  I A    0 !._ 


qaoniam  in  radice  peccavit;    angeliea  vera  non 
poecavit  tota ;  quia  pars  in  sua  felicitate  permansit 

Potest  tamen  subtilis  indagator  convenienter 
etiam  inteliigere,  quod  Adam  peocavit  in  patrem, 
Eva  peecavit  in  filium,  Lucifer  autem  peeoavit  in 
Spiritum  sanotam.  Sed  qui  peccat  in  Patrem,  re- 
mittetnr  ei ;  qui  peccat  in  Pilium,  remittetur  ei ; 
qui  ▼eropeccatinSpiritum8anctum,non  remittetur 
ei,  Doqne  in  hoc  ssculo,  neque  in  futuro  {Maith. 
XII ;  Mare,  in;  Luc,  xii).  Ideoque  Deus  non  naturam 
angelieam,  sed  humanam  assumpsit.  Quod  autem 
in  aaeumpaibile  fuit,  inourabile  mansit.  Nam  inde 
enratum  est,  unde  susceptum,  et  propterea  corpns 
simoi  sumpsitet  animam,  ut  animam  simuleura- 
ret  et  corpus.  Oportuit  ergo  ut  de  ilio  genere  oar- 
nem  aaanmeret,  quod  voluit  per  assumptam  car«  ^ 
nemcurare;  deiiiiusquoquesemine,cuifacta  fuerat 
promiasio  : «  In  semine  tuo  benedioentur  omnes 
gentes  {Gen,  xxii,  26).  » 

Qaam  ntique  earnem  ideo  assumpsit  de  virgine, 
ne  per  earnis  concupisoentiam  peecatum  traberet, 
qaod  per  eamis  munditiam  debeat  anferre.  Unde, 
«  eum  esset  desponsata  mater  Jesu  Maria  Josephy 
antequam  oonvenirent,  inventa  est  in  utero  habens 
de  Spiritu  sancto  {Matth,  i). »  Getern  siquidem 
maliereaooncipiuntnon  desponsata,  sed  traductas ; 
non  in  padore  virginitatis,  ted  in  fervore  libidinis  ; 
noa  in  gratiam  sed  in  culpam  :  sed  ista  concepit, 
non  traduota,  sed  iesponsata.  Unde,  «  oum  esset 
desponsata  mater  Jesu  Maria  Joseph,  »  non  in  fer- 


gloriatio  tua  {Rom.  iii).  »  Per  qnam  iegem  ?  facto« 
rum  ?  Non,  sed  per  iegem  Qdei ;  quartam, »  Video 
aliam  legem  in  membris  meis,  repugnantem  legi 
mentis  meae,  et  capiivantem  me  in  lege  pecoati 
{Rom.  vii).»  Factns  est  ergo  sub  legepeccatijGbris- 
stus,  ut  redimeret  eos,  qui  erant  sub  lege  culp», 
reparans  eos,  qui  erant  sub  lege  soripturc,  per 
^egem  gratis. 

Sed  eur  non  dixit  Deuset  refecit,  a  sicutmanda- 
vit  et  creata  sunt  ?»  {Psal.  xxxii.)  Cur  pro  redem- 
ptione  nostradignatus  esttot  supplicia  et  opprobria 
sastinore  ?  «  0  altitudo  divitiarum  sapienti»  et 
scientie  Dei,quam  incomprehensibilia  suntjudicia 
ejus,  et  investigabiles  vi«  ejus!  Quis  cogoovit  sen- 
sum  Domini,aut  quis  oonsiliariuj ejus  fuit?  9{Rom* 
XI.)  Disposuit  tamen  coBlestis  altitudo  eonsilii, 
ut  pf^r  mortem  snam  genus  humanum  redimeret, 
quatenusinimicos  adoharitatem  aocenderet^super- 
bos  ad  humanitalem  reduoeret.  Quid  enimnosma- 
gis  ad  charitatem  acoenderet  quando  quod  «proprio 
Filio  suo  non  perpecit  Deus,  sed  pro  nobis  omni- 
bus  tradiditillum  ?  »  (Rom.  viii.)  «  Majorem  enim 
charitatem  nemo  habet,  quam  ut  animam  suam 
ponat  quis  pro  amicis  suis  {Joan,  xiii).»  Quid  magia 
nos  ad  humilitatem  invitat,  quando  quod  ille,  qni 
fl  oum  in  forma  esset,  non  rapinam  arbitratns 
est  esse  se  aBqnalem  Deo,  sed  exinanivit  se  formam 
servi  accipiens,  factus  obediens  usque  ad  mortem, 
mortem  autem  crucis  ?  »  {Phil,  n.)  Porro  subtilior 
et  secretior  est  higus  redemptionis  ratio,   quam 


vore  libidinis,  sed  in  pudore  virginitatis.  Unde,  D  Psalmista  nobis  insinust  dioens :  «  Misericordia  et 


ff  anteqaam  eonvenirent  inventa  est  in  utero  ha- 
bens,  »  njn  in  eulpam,  sed  in  gratiam,  quia  »  de 
Spiritn  sancto  »  concepit. 

(7)  Voluitque  Dominus  in  sua  oonceptione  totum 
human»  oonditionis  modum  implere.  Primus  enim 
modus  humanas  conditionis  fuit,  ut  homo  fieret  neo 
de  masculo,  nec  de  femina,  sicut  Adam.  Secundus 
modus,  fuit,  ut  homo  fieret  non  de  femina,  sed  de 
maaculo,  sicut  E? a.  Tertius  fuit,  uti  homo  fieret  de 
maeealo»   aicat  Ghriatua ;  quem  deoebat  ut  ae- 


veritas  obviaverunt  aibi,  Justitia  et  par  eomplexa 
snnt  80  {Psai  lxxxiv).  »  Lioet  enim  aliter  et  aliter, 
hoc  ab  aiils  exponatur,  congrue  tamen  potest  in- 
telligi,  quod  inter  misericordiam  et  veritatem  diffi- 
cilis  quondam  altercatio  vertebatur.  Veritas  autem 
in  adjutorium  etconsilium  sibijustitiam  advocavit. 
Misericordia  autem  et  consiliatricem  et  adjutricem 
sibi  pacem  ascivit.  Ambaa  communiter  divinaB  sa- 
pientiffi  arbitrium  elegerunt,  qua  mediante  litigium 
aoplatur.  Partibus  igitur  io  presaotia  coostitutis 


(?•)  Attgaatifioai 


319 


INNOCBNTII  m  PAP^  SBRMONBS  UE  TBMPORB. 


320 


miserioordia  paois  instruota  consilio  taliter  alle*  A 
gavit :  Gum  Deus  summas  bonitatis  arbitrio  fecerit 
hominem  ad  imaginem  et  similitudinem  suam 
{Gen,  i),  indignum  esset,  ut  lamdignaoreatura  tota 
periret,  ne  Deus  suo  fraudaretur  proposito  :  qui 
proptera  fecit  hominem,  ut  illum  oognosceret, 
cognitum  diligeret,  et  dilectum  haberet  :  sicque 
lleret  insBstimabili  felicitate  beatus.  Utquid  enim 
fecerit  hominem,  quem  ex  totonoveratperiturum 
nulla  prosus  utilitaa,  imo  crudelis  esset  impietas. 
Non  igitur  obliviscatur  misereri  Deus,  neque  oonti- 
neat  in  ira  miserationes  suas :  sed  adhuc  ei 
oomplaoeat  misereri,  si  juxta  testimonium  Scri- 
pturarum  nihil  eorum  qu»  feoit,  oderit,  et  neminem 
velit  perire.  Veritas  autem  justitiad  freta  consilio, 
respondit  hoc  modo :  Gum  Deus  inoulpabiliter  ^ 
squitatisjudiciopropterpeccatum  hominum  olau- 
serit  januam  paradisi,  coiiocans  ante  paradisum 
voluptatis  oherubin,  et  fiammeum  gladium  atque 
versatilem  {Gen.  iii),  ut  angelus  arceret  diabolum, 
et  ignis  homines,  indignum  esset  ut  eum  reseraret 
indignis,  et  sanotum  daret  oanibus,  et  margaritas 
projiceret  ante  porcos  {Matth,  vii).  Reddat  ergo 
retributionem  superbis  {PsaL  xcui),  iinicuique  se- 
oundum  merita  sua;  quia  seoundum  testimonia 
scripturarum  :  «  Omnes  deolinaverunt,  simul  in- 
utiles  facti  sunt,  non  est  qui  faciat  bonum,  non 
est  usque  ad  unum  {PsaL  ui).  »  Omnes  immundi 
de  immundo  semine  ooncepti  sunt,  et  apposuerunt 
adbhuc  pecoare  ei.  Ad  hoo  misericordia  prudenter 
allegans  adjecit :  Quamvis  homo  vaide  pecoaverit, 
postea  tamen  pcenituit  perfecte :  et  ideo  quod  ami-  C 
sit  per  cuipam,  recuperare  debet  per  pcBnitentiam. 
Juxta  quod  Domious  ipse  promisit :  •  Quaounque. 
inquiens,  hora  peocator  oonversus  fuerit,  etc., 
omnium  iniquitatum  ejus  non  reoordabor  {BzecU. 
xvii).  »  Eoootra  Veritas  respondit  in  hso  verba : 
Licet  poenitentia  oulpam  deleverit,  perfeotam  ta- 
men  innooentiam  non  restituit,  quiaremanetfomea 
peooati,  laoguor  naturs,  tyrannis  oarnis :  etideo  oum 
possit  poenam  auferre  peooatum,  non  potest  gloriam 
restituere. «  Omnes  ergo  peooaverunt,  et  egent  glo- 
ria  Dei  (Aom.  iii),  ne  quis  immundus  divino  prs- 
sentetur  conspeotui.  His  inter  se  taliter  et  taiiter 
obviantibus,  divina  sapientia  cogitationes  pacis 
provide  cogitabat,  et  vidit  quod  justitia  lederetur, 
nisi  sufficiens  poena  pro  omnibus  solveretur ;  sed  D 
mi8erioordia.(deperiret,  si  quemlibet  suffioientl 
poena  puniret.  Gum  ergo  Deus  jnstus  sit  et  miseri- 
cors,  imo  oum   sit  misericordia  et  Justitia,    neo 


posset  agere  oontra  misericordiam^  nec  posset 
agere  oontra  justitiam,  quoniam  «  omnes  vi»  Do- 
mini  misericordia  et  veritas  {PsaL  xxiv), »  unde 
propheta ;  «  Misericordiam  etjudicium  cantabo  tibi, 
Domine  {PsaL  c).  »  Ideo  modum  invenerit,  per 
quem  utrique  satisfaceret,  tam  misericordie  quam 
Justitiffi.  Judicavit  igitur  ut  assumeret  in  sepcBnam 
pro  omnibus,  et  donaret  per  se  gloriam  universis. 
Ao  per  hsc  «  justitia  et  pax  complexa  sunt  se 
{PsaL  Lxxxiv).  »  Nullus  enim  alius  inventus  est 
dignus  aperire  Januam  paradisi,  nisi  leo  de  tribu 
Juda,  «  qui  olaudit,  et  nemo  aperit ;  aperit,  et  nemo 
claadit  {Apoc.  iii).  »  Vix  enim  cuiquam  aliis  soffi- 
ciebat  justia  8ua,nedum  sufOceret  universis  ;  quia 
nemo  sine  peooato  ;  nisi  solus  Deus,  dicente  Pro- 
pheta  ;  «  Non  intrcs  in  judicium  cum  servo  tuo, 
Domine,  quia  non  juslifioabitur  in  conspectu  tuo 
omnis  vivens  {PsaL  cxliv).  »  Quapropter  ipse  Deus 
faotua  est  homo,  quatenus  inter  Deum  et  hominem 
legitime  mediaret,  utpote  qui  neutri  parti  suspe- 
ctus  existeret,  utriusque  gerens  in  una  persona 
naluram. 

Oportuit  igitur,  ut  Deus  sua  morte  gentem  huma- 
nam  redimeret,  ut^  sicut  per  inobedientiam  unius 
hominis  peccatores  oonstituti  sunt  multi,  ita  per 
cnius  hominis  obedientiam  Justi  constituerentur 
muiti  {Rom.  iii). 

Hic  est  serpens  leneus  exaltatus  in  eremo,  per 
quem  percussi  a  serpentibus  sanabantur  {Num. 
XXI ;  Joan.  iii). 

Hic  est  summus  saoerdos,  cujus  in  morte  rei, 
qui  oonfugerant  ad  civitates  refugii,  revertebantur 
ad  propria  {Num.  xxxv). 

Hic  est  de  quo  beatus  Job  ait :  •  In  oculis  ejus 
quasi  hamo  Behemoth  capiet  {Job  xl).  »  In  hamo 
sequidem  sub  esca  aouleus  latet,  et  in  Ghristo  sub 
humanitate  divinitas  latebat.  Ghristus  ergo  quasi 
homo  cepit  Behemotb,  id  est  diabolum  ;  quiacum 
oaperet  escam  humanitatis,  captus  est  aculeo  divi* 
nitatis,  quia  commisit  manus  in  eum,  in  quem 
nihil  Juris  habebat,  Jure  amisit  illoa,  in  quos  ali- 
quid  Juris  videbatur  habere.  Unde  ^quia  diabolus 
hominem  in  ligno  deoepit,  et  homo  diabolum  in 
ligno  seduxit ;  et  quia  mors  paradisum  intravit,  et 
coionos  ejecity  vita  infernum,  ingressa  est,  etcapti  • 
vos  eduxit  Mortem  gitur  de  nostra  mortalitate 
suscepit,  et  vitam  nobis  de  vita  sua  restituit.  Sit 
ergo  Ghristo  laus  et  honor  et  gloria  qui  super  om- 
nia  est  Deut  benedictus  in  ssoula  sseculorum. 
Amen. 


SERMO  II. 

IN  EADEM    DOMINIGA. 
De  somno  muUiplici^  a  quo  surgendum  est  nobis 


Bora  estjam  nos  de  sonino  snrgere.  Nunc  enim 
propior  est  nostra  salus  ^uam  cum  credidimus 
(Bom.  xiii). 


Significatio  somni  multifarie  spargitur  in  Scri< 
pturis.  Legitur  enim  somnus  vite  et  somnus  mor- 
Us.  Porroy  sicat  triplex  est  vita,  videlioeiy  corpo- 


321 


SBRMO  II,  DOMINICA  I  IN  ADVBNTU  DOMINI. 


322 


ralis,  spiritaalis  et  «ternalis,  ita  triplex  est  som-  A 
nus  mim,  Primus,  qui  provenit  ex  natura ;  secun- 
du8y  qui  provenit  ex  gratia ;  tertius,  qui  consur* 
gii  ez  gloria.  De  primo  Dominus  dizit  in  Evangelio : 
«  Dormite  jam,  et  requiesoite  {MaUh,  zxvii) ;  »  de 
aeeando  Sponsa  dioit  in  Gantico  oanticorum  :  «  Ego 
dormio,  et  cor  meum  vigilat  (Cant.  v) ;  »  de  tertio 
Prophetain  psalmo:  «  Tn  pace  in  idipsumdormiam, 
et  requieacam  (PsaL  iv). » 

Sic  et  triplex  est  somnus  mortis,  quia  triplex  est 
mors,  corporalis,  spiritualis,  et  seternalis.  Desom- 
no  mortis  corporalis  Dominus  dicit:  «  Lazarus 
amicus  noster  dormit(/oan.  xi) ;  »  de  sommomortis 
spiritualis  dicit  Apostolus  :  c  Exsurge  qui  dormis, 
et  ezsurge  a  mortuis,  et  illuminabit  te  Ghristus 
[Ephes.  y) ;  »  de  somno  mortis  ffiternalis  inquit  n 
Psalmista:  «  Qui  dormit,  non  adjiciet  ut  resurgat 
(Psalj  zl).  »  —  «  Abiit  enim  Judas,  et  laqueo  se 
suspendit  (Matlh.  zxix). 

A  Bomno  morlis  corporalis  resurgunt  omnes  ;  a 
somno  mortis  spiritualis  resurgunt  quidam ;  a  som- 
no  mortis  leternalis  resurgunt  nulli.  Quoniam 
«  omnes  quidem  resurgemue,  sed  non  omnes  im- 
mutabimur  (1  Cor.  xv).  »  Beati  vero  qui  partem 
in  resurrectione  prima  habuerint  (Apoc.  xx),  quia 
in  inferno  nuUa  est  redemptio ;  el  minime  «  resur- 
gent  impii  in  judicio,  neque  peccatores  resurgent 
in  consilio  Justorum  {Psal.  i).  • 

Porro  somnus  mortis  spiritualis,  tribus  modis 
contingit:  per  negligentiam,  ignorantiam,  et  con- 
cupiscentiam.  De  somno  negligentie  Salomon  ait : 
«  Usquequo,  piger,  dormis?  quando  exurges?  »  ^ 
(Prov.  VI.}  De  somno  ignorantise  dicit  David : » IUu- 
mina  oculos  meos,  ne  unquam  obdormiam  in  morte 
(Psal.  xii).  »  Idem  de  somno  conoupiscentiie  Psal- 
mista  testatur:  «Dormieruntsommumsuum,  etni- 
hil  invenerunt  omnes  viri  divitiarum  in  manibus 
suis  (Psal,  Lzxiii). 

De  hoc  triplici  somno  dicit  Apostolus :  Bora  est 
jam  nos  de  somno surgere.  QusLsi  dicat:  Surgendum 
nobis  est  de  somno  negligentia.  Propter  quod  ad- 
dit :  quia  propiorest  nostra  salus^  quam  cum  credi» 
dimus.  Snrgendum  nobis  est  de  somno  ignorantie. 
Propter  quod  subdit :  Quia  nox  p^xcessitj  dies  autem 
appropinquavit.SuTgendum  nobis  est  de  somno  con- 
cupiscentiffi.  Propter  quod  dicit :  Plon  in  commessa' 
tionibus,  et  ebrielatibus,  etc.  Ideo  concludit,  et  in-*  D 
terponit  ad  omnia.  Abjiciamus  ergo  opera  tenebra- 
rum,  et  induamur  arma  tucis,  etc. 

Hora  est  jam  nos  de  somno  surgere.  Sed  dices : 
Cum  semper  sit  hora  surgendi  asomno  culpe,  juxta 
quod  inquit  propheta : «  Quacunque  hora  conversus 
fuerit  peccator,  et  cetera ;  omnium  iniquitatum  ejus 
Don  recordabor,  dicit  Dominus  (Ezech,  xviii),  » 
quid  esthoc  quod  dicit  Apostoius  :  Hora  est  jam  nos 
de  somno  surgere,  tanquam  non  semper  sit  hora  ? 
Teneamus  ergo  quod  Veritas  ait :  «  Vigilitate,  quia 

(8)  Hieronymus. 


nescitis  diem  neque  horam  (Matth.  xxv).  »  Et  ideo 
monet  Propheta :  «  Querite  Dominum  dum  inveniri 
potest,  eto.  (Isa  uii).  •  Non  igitur  sibi  blandiatur 
peccator  frustra,  et  dicat :  Secure  possum  ad  tem- 
pus  peccare,  quia  quacunque  hora  convertar,  om- 
nium  iniquitatum  mearum  ncn  recordabitur  Do- 
minus;  quia  nescio  diem,  neque  horam.  Justo 
namque  judicio  Dei  fit,  ut  quia  cum  potest  homo 
converti,  et  non  vult,  cum  vuit  forte  converti,  non 
possit.  Tuno  enim  securum  est  homini  poenitere, 
oum  potest  ipse  peccare. 

Jam  igitur,  id  est  in  prffisenti  vita,  vel  magis  in 
lempore  opportuno,  surgendum  est  nobis  a  somno 
culps,  quoniam  «  si  in  prima  vigilia  venerit,  et  si 
secunda,  vel  in  tertia  vigilia  venerit  et  sic  invene* 
rit,  beati  sunt  servi  iili  {Luc.  xiii).  » 

Surgamus  igitur  fratres  et  filii  dum  opportunum 
tempus  et  horam  competentem  habemus,  ab  iilo 
triplici  somna ;  quoniam  quilibet  est  mortalis.  Certe 
nibil  est  magis  amicum  iniquitati,quam  negligentia 
Propler  quod  dicit  Scriptura :  «  Maledictus  homo, 
qui  opus  Dei  negligenter  agit  (Jer.  xlviii).  »  Quo- 
niam  ubi  Salomon  ait :  •  Manus  in  manu  non  erit 
innocens  {Prov.  xi) ;  econtra  consulitur :  Semper 
aliquid  operis  facito,  ut  diabolus  te  inveniat  occu- 
patum  (8).  Gum  enim  David  quievisset  a  prffiliis, 
«  et  deambularet  in  solario  post  meridiem  viditez 
adverso  Bethsabee  se  lavantem,  tulitque  illam,  et 
dormivit  cum  illa  (//  Reg.  ii).  »  Propter  quam  ho- 
micidium  pariter  et  adulterium  perpetravit ;  et  qui 
vicit  in  bello,  victus  est  tandem  in  pace,  Ergo  dum 
tempus  habetis,  operemini  bonum  ad  omnes  (Ga/. 
vi).  Veniet  enim  tempus,  quando  nihil  poteritis  ope- 
rari  (Joan.  vi),  Juzta  quod  Veritas  ait :  «  Ligate 
manus  ejus  et  pedes,  et  projicite  in  tenebras  exte- 
riores  (Matth.  xxii).  » 

Surgiteetiam  f  ratres  asomno  ignorantiffi,  quoniam 
etipse  immortalis  existit.  Propter  quod  dicit  Scri- 
ptura :  «  Noluit  intelligere  ut  bene  ageret ;  iniqui- 
tatem  meditatus  est  in  cubili  suo  {Psal.  xxv).  »  Et 
illud :  «  Ipsi  vero  non  cognoverunt  vias  meas,  qui- 
bus  juravi  in  ira  mea,  etc.  (Psal.  xciv),  »  —  «  Pro- 
pterea  populus  meus,  inquit  propbeta,  captivus  du- 
ctus  est,  quia  non  habuit  scientiam  {Isa  v).  »  Et : 
«  8icognovissent,nunquam  Dominum  gloriffi  cruci- 
fixissent  (/  Cor.  ii).  »  Hinc  error,  hinc  hffiresis, 
hinc  perfidia,  hinc  excusalio  in  peccatis.  Sed  igno- 
rans  ignorabitur,  et  negligens  negligetur. 

Surgendum  quoque  nobis  est  a  somno  concupi- 
scientiffi  ne  forte  obdormiamus  in  voluntatibus  car- 
nis  et  illecebris  mundi;  quia  «  non  dormitabit  ne- 
que  dormiet,  qui  custodit  Israel  {Psal,  cxx).  »  Qua- 
si  quidam  somnus  est  vita  carnalis,  vel  conversatio 
sfficularis;  quia  sicut  ille  qui  somniat  se  babere 
multasdivitias,  cum  evigilat,  tristatur,  pro  eoquod 
nihil  invenit  se  babere  ;  sic  ille  qui  dives  est  in  hoc 
mundo,  cum  transierit  de  iilo,  dolebit,  quia  nihii 
secum  de  illo  portabit.«Nudu8enimegressus8um 


323 


INNOCENTII  III  PAPi£  SBRMONBS  DB  TBMPOEB. 


324 


de  utoro  masiris  mee,  nudus  revertar  iilac  (Job  i).  •  A  sti,  diesfldei,  veritatis  etgratiae  rutilavit.  Uode  jain 


—  •  NihilquoqueiDtulimusiQ  huiJcmuiiduiD,baud 
dubium,  quia  Deque  auferre  quid  poBSumus  (/  7im. 
VI),  »  Nibil  eDim  Dobiscum  ex  boc  muodo  defere- 
mus,  Disi  opera.  juzta  quod  legitur :  «  Opera  illo- 
ram  sequuntur  iWo»  {Apoc.  ziv).  »  Qu®  sibonafue- 
rint^  perducunt  aDgeli  ad  gloriam ;  si  mala,  petra- 
buDt  ad  geheQDam.  Heu  quotet  quanta  mortalea  de 
mundan»  cooversationis  amaritudine  [al.  inoertitu- 
dine]  cogitant,  sed  sub  mortis  articulo  repente  cun- 
ota,  quae  cogitaverant,  evanescunt.  Propter  quod 
dicit  Psalmista  :  «  ExietspiritusejuSp  et  revertetur 
in  terram  suam,  eto.  {PsaL  cxlv)*  »  Homo  quippe 
qui  permaDet  in  peccato,  similisestjumeDto,  quod 
in  stercore  computreeoit ;  et  qui  revertitur  ad  pec- 


Don  possumus  excusationem  babere,tanquam  ignc- 
remus  veritatem  ocouitam.  Quia  lex  per  Moyeei» 
data  est,  gratia  etveritasper  JesumCbristum  facta 
est  {Joan,  x).  Nam  populus  gentium,  qui  ambulabat 
in  tenebrisy  vidii  lucem  magnam  (Isa,  ix).  Et  certe 
meliusest  viam  veritatis  nonagnoscere^quamposi 
agnitam  retroire  (//  Petr,  ii) ;  quia  servus  scieDs 
voluntatem  Domini  suif  el  non  (acietis,  vapulabit 
ptagis  multis  (Luc.  xu). 

lletnhora,estjamnosde  somno  surgere ^  scWxcQt 
quia  mundus  transit  et  coneupiscentia  ejus  (/  Joan, 
ii).  Et  ideo  non  in  commessationibus  et  ebrietatibui, 
quoad  guiam :  Non  in  cubilibus  et  impudicitiis^  quo- 
ad  luxuriam :  Non  in   contentione  et  xmulatiofie^ 


catum,  est   quasi   canis   qui   redit  ad  vomitum  p  quoad  iracundiam  et  invidiam,  ambulare  debemus 


{11  Petr.  ii). 

Quid  enim  nos  miseri  oogitamus,  quid  disponi- 
mus,  autquidagimus  tota  die?  Aranearum  leximus 
ielas :  quoniam  evisceramus  nosipsos,  consumimus 
dies  nostros,  et  perdimus  tempus  nostrum  in  vanis 
Btudiis  et  operibut  pravisetvoiuptatibuacarni8,il- 
lecebris  mundi,  siquidem  utriusque  concupiscen- 
tiam^videlicet  carniset  mundi  damnat  Apostolus  in 
boc  loco»  cumprobibetcommessationemetimpudi- 
citiam  ;  in  quibus  carnalcB  bomines,  Id  est  gulosi 
et  iaxuriosiamplius  deleotanteur.  Rursum,  conten- 
tionem,  inquit,etffimulatioDem,  iD  quibus  bomiDee 
mundani  verBantur,  qui  eontendunt  interse  depos- 
sessionibus  vei  bonoribus,  et  pro  bis  ad  invicem 
emulantur. 


Sed  induamus  Dominum  Jesum  Christum,  ia  doctri* 
nam  Domini  nostri  Jesu  Christi,  ut  in  novitate  api- 
ritus  ambulemus. 

Abjiciamus  ergo  opera  tenebrarum,  id  est,  pec* 
cata,  quffi  in  tenebris,  fiunt;  qnisi  qui  male agit  odit 
lucem  {Joan  iii),  vel  quse  sunt  a  principe  tene- 
brarum,  id  est  diabolo,  vel  ad  teaebras  exteriores 
traDsmittunt.  Et  induamur  arma  lucis^  id  est  opera 
bona,  quffi  sunt  a  lucis  auctore.  Quoniam  «  omne 
datum  optimum,  et  omne  donum  perfeclum,  desur- 
Bum  est  descendens  a  Patre  luminum.  «  Vel  qu» 
luceredebent «  coram  bominibus,  ut  videntes  opera 
vestra  bona,  glorificent  Patrem  nostrum  qui  in  cob« 
Hs  est  {McUth.  iii).  »  Vel  que  transeunt  tunc  ad 
lucem,  per  quam  •  Justi  fulgebunt  sicut  sol  in  re- 


Hora  est  ergo  nos  jam  de  somno  surgere,  quia  prO"  C  gno  Patris  eorum  {Maith.  xiii) :  »  sic  videlicet,  ut 


pior  est  nostra  salus,  quam  cum  credidimus,  Quafti 
dicat :  Non  possumus  excusationem  babere  negli- 
gendi,quod  exspectamus,  tanquam  nimium  dilTera- 
tur.  Quiapropiof  est  noslra  salus  quam  cum  credi- 
dimus,  In  principio  namque  fidei  mundati  sumus 
per  baptismum  a  oulpa,  nunc  autem  per  meritum 
digni  Bumus  coroua :  et  ideo  magis  appropiDquavi- 
mus  ad  Balutem.Vel  ideo  magisest  saluspropiDqua 
quia  magis  est  mors  vicioa.  Nam  pretiosa  est  in 
consptctu  Domini  mors  sanctorum  {Psal.  cxv.) 

Rursus,  hora  est  jam  nos  de  somno  surgere,  quia 
nax  prascessit^  dies  autem  appropinquavit,  Quasi  di- 
cat:  Aute  advcDtum  Ghristi  fuit  dox  erroris  idG- 
delitatis  et  igDoraDtiae ;  sed  jam  post  adventum  Gbri-  D 


non  in  tenebris  vitiorum,  erroris,  infldelitatiB  et 
ignorantis,  sed  in  die  virtutum,  fidei  el  virtutis  et 
gratie  ambutemus  honeste^  ut  eoram  Deo  et  bomi- 
nibus  piaceamus.  Proterea  fratres  et  filii,  qui  sa- 
lutem  nostram,  id  est  nativitatem  Salvatoris  nostri 
exspectamus  propinquam,  qui  ad  boc  natuB  est, 
I  ut  salvum  faceret  populum  suum  a  peccatis  eo- 
rum  {Matth,  i),  •  surgamus  a  somno  peccati,  et 
abjiciamus  opera  tenebrarum,  ut  sacrosanctam  na- 
tivitatem  ipeius  digne  celebrare  possimus,  ipso 
prestante,  qui  cum  Putre  et  Spiritu  sancto  vi- 
vit  et  regnat  Deus  per  omnia  secula  ssculorum. 
Amen. 


SERMO  III 
IN  EADEM  DOMINICA  (9). 


Aspiciebam  in  visu  noctis^  et  ecce  in  nubibus  cmli 
guasi  Filius  hominis  veniebat  {Dan.  vii). 

Daniel  propbeta,  dilectissimi  fratres,  qui  inter- 
pretatur  vir  desiderii,  vel  vir  desideratus  in  capti- 
vitate  Babylonis  positus,  bec  et  ali»  de  incarnatio- 
ne  CbriBti,  per  Spiritum  sanctum  revelavit,  somnia 

(9)  Ex  editione  cardinalis  Maii. 


regis  aperuity  et  ad  illius  memoriamqus  oblivioni 
tradiderat  revocavit,  in  quibus  vidit  et  agnovit  la- 
pidem  parvum  abscissum  de  monte  sine  manibus, 
qui  mons  tantum  crevit,  ut  mons  magnus  effloere- 
tur,  et  universum  orbem  terrarum  adimplerct 
{Dan,  ii) ;  qui  eignificavit  Dominam  nostrum  Jesum 


8BRM0  ni,  DOMINICA  I  IN  ADVBNTU  DOMINI. 


326 


Ghrtstum,  qui  hodie  per  Isatam  prophetam  parvu-  X 
lus  aoDuntiatnr,  sicut  scriptum  est :  «  Parvulua 
mim  natus  est  nobis  (/ja.  ix),  et  parvuiue  factus 
Mt  per  ineamationem,  nativitatem,mortem  ac  pas- 
afonettt;  magnus  et  omnipotens  apparuit  per  glo- 
riam  reaurreolionis  et  ascensionis;  qui  per  teritatem 
!n  miraculorura  mons  magnus  in  hominibus  appa- 
ruit,  et  ascendit  ad  asqualitatem  Patria  ut  haberet 
maosionem.  De  eujus  nativitate  in  sua  prophetia 
teta  pr»vidit  Daniel  propbeta  dicens :  Aspiciebam 
in  trffu  ndetigf  eto.  Omnee  prophete,  diiectissimi, 
qoati  in  exetasi  positi,  in  incarnationem  Filii  Dei 
prospieiebant ;  et  quoniam  Ghristi  incarnatio  post 
moltos  annos  venturaerat,  ideo  propbets  illam  in- 
tdeiites  non  in  propatulo,  sed  quasi  in  absconso 
aspiolebant.  Quod  mater  Ecclesia  considerabat  in  j. 
deeidarfo  PiliiDei,qnando  dicebataspiciensalonge: 
t  Et  ecee  video  potentiam  Dei,  et  nebulam  totam 
terram  tegentem.  »Per  potentiam  Dei  venientem, 
PIIiQm  Dei  in  oame  venientem  intelligimus;  per  ne- 
ha1am,gratiam  saneti  Spiritus  totam  terramtegen- 
tem  eignificamus.Unde  et  subdttor : «  Exite  obviam 
IIH^et  dieite  ei :  Nuntia  nobis  si  tu  es  ipse  qni  ven- 
turue  ee  in  populo  Israel.  »  Et  secundum  hanc  si- 
gnificationem  Daniel  propheta  dioit :  Aspiciebam  in 
visu  nodiif  eto.  Qnod  autem  in  visn  noctis  aspioi- 
tnr,  non  ita  aperte  cognoscitur  siout  in  olaritate 
diei. 

Sed  sciendum  est  nobis,  quoniam  nox  in  Scriptu- 
ra  divina  septem  modis  intelligitur.  Est  autem  nox 
tempus,  quod  est  contrarium  diei;  quia  omne  tem- 
pusquod  Deusconstituit  et  ordinavit,  autest  dies  ^ 
aut  est  nox;  quae  duo  dicuntur  contraria  a  diaieeti* 
cis  et  immediata,  quia  ad.pr8edicationem  unius  se- 
qaitnr  remotfo  alterius;  dies  enim  nobis  data  est  ad 
laborem,  nox  autem  ad  requiem.  Unde  et  in  Genesi 
legitur :  «  Sementis  et  messis,  f rigus  et  «estus^  «stas 
et  hiems,  nox  etdies  non  requie8Cuot(Gm.  viii),  » 
qoia  hominibus  subserviunt.  In  hac  eadem  signifl- 
eatione  accipitur  Isaias)  nbi  legitur  r  «<  Gustos  quid 
de  nocte,cu8to8  quid  de  nocte?  Et  dixit  custos  :  Ve- 
nit  mane  et  nox.  8i  me  quaeritis,  qusrite;  converti- 
mini  etvenite(f#a.xxi).  oQuodsic  estintelligendum : 
Deoe  qulcustoses,  qui  denocte  ia  carne  nasci  volui- 
sti,  et  iterum  de  nocte  ad  passionem  deduci  permi- 
eisti.fl  dixUeustos:  Venit  mane  fidelibns  mei8,nox 
antem  infldeiibns.  Si  me  qussritis,  qus^te  fide  et  D 
operibos ;  eonverlimini  ad  me  et  venite. 

Becundo  modo  nox  accipitur  pro  peccato,  ut  in 
Canticis  canticorum  :  i  In  leclulo  meo  per  noctem 
quaesivi  quemdiligit  animamea;  qussivi  illum  et 
non  inveni  {Cant,  iii) ;  »  quia  homo  dum  in  pecca- 
tis  est,  Deum  non  prsvalet  invenire.  Tertio  modo 
nox  accipitur  pro  Juda  et  pro  misera  plebe  Judeo- 
rum.  Unde  Psalmista  : «  Nox  nocti  indicat  scien- 
tiam  {Psal.  xviii).  »  Quod  sic  est  intelligendum, 
nox  nocti  indicat  scenliamy  scilioet  Judas,  qui  nox 
fuit|  obscurus  et  tenebrosus  scentiam  Dei,  hoc  est 
Pilium  Defy  tradidit  nocti  Judseorum.  Quarto  modo 


non  accipitur  pro  tempore  illo  quod  fuit  sub  lege, 
in  quo  fuit  velatum  et  absconsum  mysteriumincar- 
nationis  Domini  nostri  Jesu  Ghristi.  De  qua  nocte 
Paulusdicit:  u  Nox  praecessit,  diesautemappropin- 
quavit,  abjioiamus  opera  tenebrarum,  et  induamur 
arma  luciM,  sicut  in  die  honeste  ambulemus  (Ram, 
xiii).  »  f^ox  prSBcessit^  id  est  tempus  quod  fuit  eub 
lege,  quod  erat  quasi  nox  abiit;  dies  autem  appro- 
pinquavit,  id  est  claritas  incarnationis  Domini  no- 
slri  Jesu  Ghristi  acoessit. 

Quinto  modo  nox  accipitur  pro  diabolo,  sicut 
scriptum  esl  :  u  Dum  medium  silentium  tenerent 
omnia,  et  noxin  suo  cursu  medium  iter  haheret, 
omnipotens  sermo  tuu8,Domine  a  regalibus  sedi- 
bus  veniens,  factus  est  nobis  adjutor  in  tribulatio- 
nibus(5ap.  xviii).  •  Tria  fuere  silentia,  et  noctis 
similiter  tria  fruere  silentia,  noctis  similiter  tria 
fuere  curricula.  NuIIum  etenim  potest  dici  medium, 
quod  non  habet  duo  collateralia;  et  hoc  modo  ratio- 
naliter  tria  probantur  fuisse  siientia.  Primum  si- 
lentium  fuit,  primo  parente  projecto  ex  paradiso, 
usque  adtempus  illud  quo  Deus  legem  dedit  Moysi. 
Tunc  corruptum  fuit  primum  silentium  poslquam 
humana  natura  legem  accepit  di?inam.  Sed  quo- 
niam  non  diu  illam  procurare  studuit  Creatoris  di- 
missoprscepto,sicutperPsaImistam  dicitur:«  Om- 
nes  declinaverunt,  simul  inutiles  facti ;  non  est 
qui  faciat  bonum,  non  est  usque  ad  unum  {Psal. 
xiii);  ■  tiinc  medium  silentium  subiit,  in  quo  nox, 
id  est  diabolus,  iter  arripuit;et  ita  in  secundo 
mediam  iter  acepit.  Quod  silentium  tantum  habuit 
spatii,  usque  dum  angeli  de  ccelo  descenderent,  et 
pastoribus  Deom  natum  annuntiarent.  Tunc  me- 
dium  silentium  corruptumfuit,  quando  chorus  an- 
gelicus  :  Gloria  in  exelsis  Deo,  et  in  terra  pax  hO' 
minibus  bonss  voluntatis  {Luc,  ii),cantaverunt.  Ter- 
tiumsilentiumfuit  quando  tribus  diebus  caro  Chri- 
sti  in  sepulcro  jacuit ;  sed  non  diu  duravit,  quia  fa- 
ctaresurreclione,rideIiumcongregatio  cum  Psalmi- 
Bta  novum  canticum  decantavit  {Psal.  xxxii). 

Sexto  modo  nox  accipitar  pro  vila  prssentis  tem- 
poris,  qui  ad  comparationem  aeternffi  vitae,  vita 
istius  saeculi  noxet  obscuritas  deputatur.  Unde  in 
Psalmo  :  «  Mane  astabo  tibi  et  videbo  {Psat.  v).  > 
Et  in  Cantico  cantioorum  :  «  Duo  ubera  tua  sicut 
duo  hinnuli  capreas  gemelli,  qui  pascuntur  in  liliis, 
donec  aspiret  dies  et  inclinentur  umbrs  (Cant.  ii j. » 
Septimo  modo  nox  accipitur  pro  secreta  propbeta- 
rum  reveIatione,ut  in  Psalmo  : «  Et  posuit  tenebras 
lalibulumsuum^  in  circuitu  ejus  tabernaculumejus 
{Psal.  xvii).  »  Per  latibulum  Filii  Dei,  incarnatio- 
nem  )IliusinteIIigimus;quam  posuit  tenebras,  hoc 
estquasiabsconsesanctam,quianon  fuit  notum  ulli 
dsemoniorum,viscera  MariaBtibi,Cbriste,fuisse  cubi- 
le.  «Namsi  cognovissent,  nuoquam  Dominum  glo- 
rias  cruciflxissent  (f  Cor.  ii).  i»  Et  secundum  hfrnc 
significationem  Daniel  propheta  dicit  :  Aspiciebam 
in  visu  noctiSf  et  ecce  in  nubibus  casli  quasi  Filius 
hominis  veniebat. 


327 


INNOCBNTII  UI  PAP^  8KRM0NES  DB  TBMPOBB. 


328 


Nubes  in  Scriptura  divina  diversas  sigoifioationes 
habet.  Primo  modo  nubes  ponitur  pro  virgine  Ma- 
ria,  siout  primum  est :  «  Ascendet  Dominus  super 
levem  nubem,  et  ingredietur  iEgyptum,  et  idola 
iEgypti  commovebuntur  (Isa.  xix).  »  Secundo  modo 
nubes  ponitur  pro  divinffi  grati»  infusioqeySicut  per 
Psalmistam  dicitur  :  «  Prae  fulgore  in  conspectu 
ejus  nubes  transierunt,  grando  et  carbones  ignis 
{PsaL  xvii).  »  Tertio  modo  nubes  ponitur  pro  di- 
vina  manifestione  :  t  Eoce  nubes  lucida  obum- 
braviteos(Jfa//^.  xvii).  »  Et  mox  de  nube  dicitur  : 
u  Hic  est  Filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  bene 
complacui  {Ibid.),  »  Quarto  modo  nubes  accipitur 
pro  summi  Patris  benedictione,  ut  est  illud  :  «  Et 
nubes  suscepit  eum  ab  oculiseorum  {lbid.).n Qmuio 
modo  nubes  dicitur  pro  prophetis,  unde  :  •  Horate 
cobH  desuper,  et  nubes  piuantjustum,  et  terra  ger- 
minet  salvatorem  {Isa  xlv).  »  Et  Psalmista  :  «  Te- 
nebrosa  aqua  in  nubibus  aeris  {PsaL  xvii).  »  hoc 
est  obscura  scientia  in  prophetis.  Et  secundum 
hoc  Daniel  per  prophetiam  dicit :  Ei  ecceinnubibus 
cceli  quasi  Filius  hominis  veniebat;  Filius  hominis, 
id  est  fllius  virginis  Mariaa,  de  quo  dicitur :  <  Nemo 
asoendit  in  c(Blum,nisi  quide  cgbIo  descenditFilius 
hominis(7oan.  iii).  »  Qui  est  in  ccelis  Filius  homi- 
nis,  idem  est  qui  et  Filius  Dei  dictus  est  secundum 
naturam  divinam,  qua  compar  est  Patri ;  Filius  bo- 
minis  secundum  humanamyquanoneBteisqualis; 


A  cujus  humana  nativitas  longo  tempore  fuit  prsno. 
tata,  ut  est  illud  in  libro  Qeneseos  :  «  Septuplum 
ultio  dabitur  de  Oain,  de  Lameoh  vero  septuagies 
septies  {Gen.  iv).  »  Hic  est  Gain  qui  Abel  fratrem 
suum  interfecit,  impius  fratricida  qui  «tern»  ma- 
ledictionis  meruit  anathema.  Cain  interpretatur 
possessor,  et  significat  Adam  primum  parentem 
nostrum,  quia  Dei  possessione  projectus,  sui  Gre- 
atoris  misericordia  indigebat.  Sed  pro  eo  septu- 
plum  ultio  danda  promittitur,  quia  ad  ejus  repa- 
tionem  Filius  Dei  per  septiformen  gratiam  Spiri- 
tus  sancti  voluit  incarnari.  De  Lamech  vero  seplua- 
gies  species.  Hic  est  Lamech  qui  Cain  interfecit,  et 
puerum  suum  manibus  oppressit,  sicut  ipse  dicit  : 
«  Oocidi  virum  in  vulnus  meum,  et  adolescentu- 

D  lum  in  livore  meo  (Gen,  iv).  »  Lameoh  interpreta- 
tur  adjutorium  et  significat  Adam  primum  paren- 
tem  nostrum,  quia  adjutorio  Dei  destitutus,  sui 
Greatoris  sufifragium  oupiebat.  8ed  ut  pecoatum 
Lamech,  id  est  peooatum  primi  parentis  nostri 
purgaretur,  septuagies  septies  ultio  manifesta  de- 
scribitur,  quod  ab  Adam  usque  ad  Cbristum  septu- 
aginta  et  septem  generationes  inveniuntur;  ex 
quibus  generationibus  Filii  Dei  per  humanam  na- 
turam  defluens  pecoatum  Lamech,  hoo  est  totius 
mundi  hodierna  die  sua  nativitate  delevit;  qui  vi- 
vit  et  regnat  cum  Patre  et  Spiritu  sanoto  per  uni- 
versa  ssoula  ssoulorum.  Amen. 


SERMO  IV 
DOMINICA  SECUNDA  IN  ADVENTU  DOMINI. 


Ckritus  cur  propheta  magnus  dicatur ,  quadruplex 
ptione  Hierosolymorum  ,  de  quadrupteci  pace , 
tione* 


adventus    Christi ,  *   de    quadruplici    acce 
denique    de    quadruptici    Eccltiix    renova 


Ecce  veniet  propheta  magniu^  et  ipse  renovabit  Q 
Hierusatem,  Prophetamagnus  inteiligitur  Cbristus, 
de  quo  legitur  in  Deuteronomio  (oap.  xviii) :  «Pro- 
phetam  suscitabit  vobis  Dominus  de  fratribus  ves- 
tris  :  ipsum  tanquam  me  audietis.  »  Et  de  quo  in 
Evangelio  dicitur :  «  Propheta  magnus  surrexit  in 
nobis.  »  Et  «  Quia  Deus  visitavit  plebem  suam 
{Ibid.).  »  Ghristu?  aut  appellatur  propheta,  tum 
propter  intelligentiam  occultorum,  tum  propter 
scientiam  futurorum,  Deus  scientiarum,  Dominus 
ocoultus,  occultorum  omnium  indagator,  qui  scru- 
tatur  renesetoorda^Pxa^.  vii),  oujus  oculis  omnia 
nuda  sunt  et  aperta.  «  Yivus  est  enim  sermo  Dei 
et  efficax,  etpenetrabilior  omni  gladio  ancipiti,per- 
tingens  usque  ad  divisionem  spiritus  et  animas, 
compagum  quoque  et  meduUarum,  etdiscretor  co-  . 
gitationum  etintentionum  cordis  :  et  non  est  ulla 
creatura  invisibilis  in  oonspcctu  ejus  (Coloss.  ii).  » 
«  In  quo  omnes  thesauri  sapientie  et  scientiae  Dei 
sunt  absconditi  {Hebr.  iv).  »  Dioiturergopropheta, 


tum  quia  revelavit  ocoulta,  juxta  quod  inquit : 
«  Omnia  quecunque  audivi  a  Patre  meo  nota 
feci  vobis  {Joan.  vi).  »  Tum  quia  prsdixit  fu- 
tura,  secundum  quod  ait  :  «  Dixi  vobis  prius- 
quam  fiat,  ut  cum  faotum  fuerit,  credatis  {Joan, 
xiii).  » 

Magnus  ergooenseturpropbeta,  non  solum  quia 
Dominus  prophetarum,  sed  quia  spiritum  et  totum 
accepit,  et  semper  habuit.  Nam  soli  Ghristo  datus 
est  spiritus  sine  meusura  {Joan.  m),  «  in  quo  ple- 
nitudo  divinitatis  habitat  oorporaliter  (Co/oji.  ii);  » 
caeteri  vero  de  plenitudine  ejus  accipiunt  {Joan.  i). 
Quia  «  unguenlum  acaplteejus  descendit  inbar- 
bam  et  a  barba  in  oram  vestimenti  defluit  {Psal. 
cxxxii).  »  Solus  enim  Christus  Spiritum  semper 
habuit  permanentem.  «Super  quem,  inquit,videri8 
Spiritum  desoendentem  eL  manentem,  hio  ett  qui 
baptizat,  eto.  {Joan.  i),  »  —  •  Requievit  enimsaper 
eum  spiritus  sapienti»  et  intelleotus  {I$a  ii)»  »  et 
qua  sequuntur.  Gateri   vero  non  aemper,  sed  ad 


329 


SBRMO  IV,  DOMINIGA  II  IN  ADVENTU  DOMINI. 


330 


h  oram  spirilumhabuerunt,  secundum  quodEliseus  X 
iDquit  Giezi :  c<  Dimitte  iilam,  anima  enim  ejus  in 
amaritudine  est,  et  Dominus  celavit  lioc  a  me  et  non 
indicavit  mihi  ( IV  Reg.  iv).  »  —  «  Spiritusenim  ubi 
valt  spirat,  dividens  singuiis  prout   vult  (/   Cor  , 

Xll). 

Ycnieiergo  propheta  magnus,  Quatuor  Hedempto- 
ris  adventusScriptura  eacra  distinguit.  Primum  in 
nube,  secundum  in  rore,  tertium  in  turbine,  quar- 
ium  in  igne.  In  nube  carnis,  in  rore  gratise,  in 
turbine  mortis,  in  igne  judicii.  In  nube  carnis,  ut 
mundum  redimeret.  In  rore  gratiae,  utspiritum  il- 
laminet.  In  turbine  mortis,  ut  corpus  incineret.In 
igne  judicii,  ut  ssculum  judicet.Deprimo:  «Exivi 
a  Patre  et  veni  in  mundum,  iterum  relinquo  mun- 
dum,  et  vado  ad  Patrem  {Joan,  xii).  »  Venietautem 
in  nabe  carnis.  Unde  propheta :  «  Ascendet  Domi- 
nuB  aaper  levem  nuben  (Isa,  liz),  »  id  est,  assu- 
mei  carnem  a  pecoatis  immunem,  et  intrabit  in  ^E- 
gyptam,  id  est  descendetin  mundum.  Hicestenim 
angelas  ille  qui,  secundum  Apocalypsim  Joannis 
(cap.  x),  «  descendit  de  cgdIo,  amictusnube, »  quia 
venit  ad  nos  calceata  Deitas,  Id  est  nube  carnis 
obtecta. 

De  seoundo : «  6i  quis   diligit  me,   sermonem. 
meum  servabit,^  etc.  (Joan,  xiv.)  Yenitauteminrore 
gratis,  unde  Psalmista :  «  Sicut  ros  Uermon  qui 
descendit  in  montem  Sion  (Psal,  cxxxii).  »  Hermon 
enim  interpretatur /umen  fxa//a^ttm.IsestenimCbri- 
stus  «  iux  vera  quae  iiiuminat  omnem  hominemve- 
nientem  in  hunc  mundum  (Joan.  i), »  prius  exalta- 
tus  in  crucc,  deinde  exaltatus  in  cmlo.  Sicut  ipse  C 
dicit  in  Evangelio  :  <c  Cum  exaltatus  fuero  a  terra, 
omnia  traham  ad  me  ipsum  (Joan,  xi).  »  A  quo  ros 
grati»  descendil  in  montem  Sion,  id  est,  in  animam 
CGclesti  speculatione  sublimem.  De  cujus   adventu 
dicitur  per  prophetam  :  «  Rorate  cocU   desupor,  et 
nubes  pluant  Justum  (Isa,  xlv).  »  Et  iterum  :  «  De- 
scendet  sicut  pluvia  in  vellus,  »  etc.   (Psal,  lxxi.) 
De  tertio  :  «  Cum  venerit  et  pulsaverit,  conFcstim 
aperiant  ei  (Luc.   xii).  •   Veniet  enim   in  turbino 
mortis.  Turbo  quippe  dicitur  a  turbando,  Quid  au- 
tem  conturbat  magis  quam  mors,  unde  Scriptura : 
K  O  mors,  quam  amara  est  memoria  tua.  »  (Eccli, 
xLi.)  Quocirca  Dominus  ait;  «    Tristis  est  anima 
mea  usque  ad  mortem  (MaUh,  xxvi).  »  Et  itcrum  : 
«  Anima  mea  turbata  est  (Psal,  vi).  »  Bt  quid  di-  q 
cam  ?  «  Pater  salviOca  me  ex  hac  hoTdL(Joan,  xii).» 
Oe  quarto :  «  Videbitis  Filium  Uominis  venientem 
in  nubibus  ca^li  (Luc*  xxi).  »  Veniet  autem  in  igne 
judicii,  unde  Psaimus  :  «  Ignis  ante  eum  prseibit, 
et  inflammabit  in   cirouitu  inimicos  ejus  {PsaL 
xcvi) ;  »  et  iterum  :  «  Ignis  in  ccnspectu  ejus  arde- 
bit,  »  etc  (PsaL   xlix.)  Hos  quatuor  Redemptoris 
adventus  repraesentat  Ecciesia  in  quatuor  Domini- 
cis  de  adventu  Domini,  non  solum  numero  dieruro, 
sed  eiiam  rationeofficioruro. 

Qood  etiam  designatorperquatuorversusprimi 
responaorii  de  adventu,  qui   sunt :   Quique  terri- 

Patrol.  CGXVII. 


geme,  etc,  Qui  sedes  super  cherubin^  etc,  Tolliie 
partaSf  etc,  Gloria  Patri^  etc,  siout  prudens  inda- 
gator intelligil,  qui novitsugere mel de petra» oleum- 
que  de  saxo  durissimo  (Deut.  xxxii). 

Yeniel  ergo  propheta  magnus,  etc  Scitis,  oharis- 
simi,  quod  Hierusalem   quatuor  modis   accipitur, 
secundum  quatuor  theologicos  intellectus,  histori- 
cum,  allegoricum,  tropologicum,  et   anagogicum. 
£st  enim  Hierusalem  superior  et  inferior,  interior 
et  exterior.  Coelestis  videlicet  et  terrestris,   spiri- 
tualis  et  corporalis.  Superiorest  inpatria,  inferior 
est  in  via,   interior  est   in  anima,   exlerior  est  in 
Syria.  Superior  est  Ecclesia  triumphans,    de  qua 
dicit  Apostolus :  «  Illay  quad  sursum  est,  Hierusa- 
lem  libera  est,  quse  est  mater  nostra  (Gat,  iv.)  » 
Inferior  est  Ecclesia  militantium  de  qua  dicit  pro- 
pheta:  «  Surge,  iiluroinare  Hierusalem,  etc.  (Isai, 
Lx).  •  Interior  est  Gdelis  anima,  de   qua  dicitur : 
u  Dabo  in  Sion  salutem,  et  in  Hierusalem  gloriam 
meam  (Isa,  xlvi).  »  Exterior  est  miserabilis  Hie- 
rosolyma,  de  qua  dicitur  :  «  Hierusalem,  Hierusa- 
lem  quas  occidis  prophetas  et  lapidaseos,  qui  adte 
missi  sunt  (Matth,  xxiii).  »  Hierusalem  quippc  vfsto 
pacis  interpretatur.  Est  autem  pax  pcccatorum,  pax 
conversorum,  pax  justorum,  et  pax  beatorum.  Pax 
peccalorum  in  vitiis,  pax  conversorum  in  moribus, 
pax  justorum  in  gratia,  pax  beatorum  in  gloria.  De 
pace  peccatorum  in  vitiis,  dicitPsalmista:  «Zelavi 
in  peccatoribus  pocem   peccatorum  videns  {PsaL 
xxvii).  »  Hanc  autem  pacem  vidit  Hierusalem  exte- 
rior,  idestmiserabilisHieroBoIyma^quam  modopos- 
sident  peccatores,  qui   de  vanitate  conveniunt  in 
idipsum.  De  pace  conversorum  in  moribus,  inquit 
Apostolus :  •  Christus  est  pax  noslra,   qui   fecit 
utraque  unum,  ut  duoscondat  in  semetipeo  parie- 
tes,  in  uno  novohominefacienspacem(£pto.  ii).» 
Manc  pacem  videtHierusaleminferior,  id  eatEccle- 
sia  militantium,  qui   ambulant  in  domo   Domini 
cum   consensu  (PsaL  liv).  De  pace  justorum  in 
gratia  Dominus  ait :  «    Pacem   mearo   do   vobis, 
pacem    meam     relinquo  vobis  ,    non    quomodo 
mundus  dat,  ego   do   voltis    (Joan,   xiv).  »  Hano 
autcm    pacem   videt  Uierusalem   interior,  id   est 
ndelis  anima.  Quia  «  fructusspiritusest :  cbaritaa, 
gaudium,  pax,  patientia  (GaL  v).  »  De  paco  bealo- 
rum  in  gloria  dicit  Propheta  :  »  In  pace  in  idipsum 
dorroiam  et  r&iuiescam  (P^a/.  iv).  •    Hano   autem 
pacem  videt  Hierusalem  superior,  id  est  Ecclesia 
triuinphantium,   quoniam    inter   electos   est  pax 
super  paccm.  Porro  pacem  temporis  instanterora- 
mus,  dicentes :  »  Da  paccm,  Uomine,  in  diebus 
nostris,  » sed  eam  pcccatisexigentibusferenusquam 
babemus  ;  quia,  »  sustinuimus  pacem  et  non  venit, 
qutesivimus    bona  et  eccc   turbatio   (Jer,  viii).  » 
Quatuor  auteni  modis  Hierusalem,  id  est  Ecclesia 
renovatur  ;sacramenti8,  moribus^miraculisetman- 
datis.  De  rencvatione  sacramentorum  Moyses  in- 
quit  in  lege:  «  Vetustissima  veterum  comedeti8,et 
novis  supervenientibus  vetera  projicietis   (Levit. 

il 


331 


INNOCBNTII  III  PAPJS  SBRM0NK8  DE  TBMPORB. 


332 


xivi). »  VetuBlieBima   suat  moralia,    vetera  sunl 
iegalia,nova8unl  evangcUoa.  Noe  orgo  vetustiseima 
veteruoit  id  ett  moralia  prncepta  comedirous,  hoc 
est  ad  nutrimeutum  spiritualie  vitfle  eervanda  susoi- 
pimue,  sed  8upervoQientibuS|  novis,  id  est  evaoge- 
Iicis  aacramentis»  prcjicimus  vetera,  id  est  legalia, 
ut  agnum  pascbalem,  supcrveniente  corpore  Chri- 
eti,  et  circumcisionem,   suporvcnicnte  baptismo. 
Nam  cum  veritas  venit,  iigura  cessavit,  ct  evanuit 
umbra,  cum  lumen   refulsit.    Propter  quod  dioit 
Apoatolua  :  «  Yetera  transicrunt,  etecce  nova  facta 
Bunt  omnia  (//  Cor  v).  »  0  quam   utilis  renovatio, 
q\xm   legalia  mutavit  in  Evangelica  l  Legalia  nam* 
que  signiflcabant,  etnoQjustiOcabant.Propterquod 
dicit  Apoatolus :  »  Abraham   signum  accepit  cir- 
cumoisionis,  signaculum  justitio*  fidei  (Aom.  iv).  » 
Evangelica  vero  signincabant  et  justificabant.  Pro- 
pter  quod  dicit  Apostolue  de   baplismo : «   Quia 
sepulti  sumus  cum  illo  per  haptismum  in  mortem 
{Coi.  u).  »  Gt  Dominus  in   Evangelio  :   «  Qui  ore- 
diderit  et  baptizatus  fuerit^  salvus  erit  (l/a/v.  z). » 
Illa  quidem  atgritudinem  ostenderant,  sed  salutem 
fiOQ  oonferebant.  Propter  quod  inquit  propheta : 
«  Dedi  eie  pnecepla  non  bona  et  justiricationefl  non 
bonai,  in  quibut  non  vivant  {Ez$eh.  xv).  »  Gui  con- 
•onat  Apoatolus  dicens :  »  Lex  neminem   ad  per- 
fbotumadduxit(/itf^,vu).»Imo,(«lux  subintravit,  ut 
abundaretdelictum  (A^i.  v,20).»Ha)cautom  osten- 
duntinflrmitatem,  et  conferunt  sanilatem.  Propter 
quod  Dominue  inquit  in  Evangelio  :  »  Venite   ad 
me  omnes  qui  laboratia  et  onerati  eftia,   et  ego 
reflciam  vo8|  et  invenietis  requiem  animabus  ve- 
•iris.  Jugum  enim  meum  suave  eet,  etonusmeum 
hte{lkUlh.  xi).  »  Hio  est  Bamaritanus,  qui  appro- 
piana  vulnerato  superinfundit  vinum  et  oleum, 
quam  priua  sacordos  et  levita  vidontes  dimieerant 
inouratum  (Lu^.  xiv).  Venit  erqo  prophela  tnagnus, 
ei  ipee  renovatit  Hiemsalem,  De  renovatione  mo- 
rnBi  dioit  Apostolus :  »  Exuite  veterem   hominem 
oum  actibus  suis,  et  induite  novum,  qui  seeundum 
Deum  oreatus  cst,  in  Justitia  et  sanctitate  veritatis 
{Ephes,  iv).  •  Vetuetas  hominie  inteliigitur  culpa, 
novitas  hominis  intelligiturgratia.  lila  contrahitur 
originaliter  ab  Adam,  hso  conrerlurliberaliter  por 
Jesom.  Per  illam  animus  deformatur,   per  hane 
reformator.  Bxuamus  itaqne  veferem  hominem  cum 
aeiik^s  suiSf  id  esl  doponamus  vetustatem  culpaB, 
quam  contraximus  ab  Adam,  eumactibus  suis.  idest 
eam  vitiis  ot  peccatie,  ei  induamus  novum  hominem 
quiseeundum  Oeum  erealus  est,  id  est  assumamus 
soviiatem  gratie,  qu«  confertur  per  Ghristum,  et 
III  nooUate  tpiritus  ambulemus  {Rom.vi),  secundom 
quod  prsmisit  Apostolus  :  (c   Renovamini   spiritu 
meDiis  vestras  {Ephes,  iv). »  Propter  quod  alibi  dicit: 
t  Expurgate  vetus  f^ermentum  ut  sitis  nova  cons- 
persio,  sicut  estis  axymi.Itaque  epulemur,  non  in 
f^rmento  veteri,  neque  in  fermento  maliliiB  et  ne- 
quiUae,  sed  in  aiymis  sincerilatis  et  veritatis(/  Cor. 
?).  n  Quam  Qiilis  renovatio,  qu«  vitiosos  emcit 


A  virtuosos.  In  tantum  enim  inveteraveranl  homi- 
ncs  per  peccatum,  ut  etiam  mutaverint  «  gloriam 
incorruptibilis  Dei,  in  simiHtudincm  Imaginis  cor- 
ruptibilis  hominis,  etvolucrumctquadrupedum  et 
serpentium  (Bom,  i).  »  Sed  Christusadveniensper- 
didit  idololatriam,  secundum  illud  propheticum  : 
<c  Elevabitur  Dominus  solus  in  dieilla,  etidolape- 
nitus  conterentur.  In  illa  die  projicicl  homo  Idola 
ar^enti  sui,  ctsidiulacrum  auri  sui,  quse  feceral 
sibi,  ut  adoraret  talpas  et  vespertiliones  [Isa,  n).  » 
Veniens  autem  «  pax  nostra ,  qui  feclt  utraque 
unnm,  et  medium  parietem  inimicitis  solvens,  » 
abstulit  cfl^remoniam  a  Judeis,  et  idololatriam  a 
gentibus ;  «  ut  duos  condat  in  semetipso  parietes  tn 
lapide  angulari,  in  ono   novo   homine,  fkciens 

|.  pacem  (Ephes.  ii),  inter  ipsos  et  Deum. 

Venit  ergo  propheta  magnus,  et  ipse  renovabit 
Hierusalem.  De  renovatione  miraculorum  inquii 
Scriptura :  «  Innova  signa,  et  immuta  mirabilia 
{Eccles.  xxxvi).  »  Signa  sunt  sacramenta,  mirabilia 
sunt  prodigia.  Signa  igitur,  id  est  sacramenta Do* 
minusinnovavit,etmirabiiia,  id  est  prodigia  immu- 
tavit.  Nam  primus  Adam  fuit  de  virgine  terra 
factus,  secundus  Adam  fuit  factus  de  virgine  fe- 
mina.  Primus  Adam  fbit  vir  in  ipsa  creatione, 
secundus  Adam  fuit  vir  In  ipsa  conceptione,  sIcQt 
propheta  praedixerat :  «  Novum  f^ciet  Dominus 
super  terram,  femina  circumdabit  virum  gremfo 
uteri  sui  (Jer.  xxxi).  »  De  latere  primi  Adfi  dor- 
mientis  formata  est  Eva.  De  latere  secundi  Ads 
morientis  formata  estEcclesia.  Protoplastus  et  Eva 
C  fuerunt  duo  in  oarne  una  {Gen,  ii),  Christus  ei 
Bcclesia  duo  sunt  in  corpore  uno.  Illi  duo  in  una 
natura,  isti  duo  in  una  persona.  0  quam  utilis 
renovatio,  perquam  i  caecl  vident,  claudl  ambulant, 
leprosi  mundantur,  surdi  audiunt,  mortui  resur- 
gunt,  pauperes  evangelizantur  !  »  (Lue.  vii.) 

Venit  ergo  propheta  magnus^  et  ipse  renovabit 
Hierusalem.  De  reoovatione  mandatorum  inquit 
propheta :  «  Bcce  dies  veniunt,  dicit  Dominus,  et 
consummabo  testamentum  novum  euper  domum 
Israel,  et  superdomumJuda,  non  secundum  testa- 
mentum,  quod  feci  patribus  eorum  in  die  qua 
apprehendi  manum  illorum,  ut  educerem  eos  de 
tcrra  iEgypti:  sed  dabo  leges  meas  in  mentes 
eorum^et  in  corda  eorum  superscribam  eas  {Jer. 
D  xxx).  »  Lex  quippe  vetus  scripta  fuit  in  tabulis 
lapideis,  lex  autem  nova  in  tabulis  oordis.  Illa  da- 
batur  duris,  istadevotis,  ;illaincredulis,i8ta  fideli- 
bus.  Propterea  Dominus  inquit  in  Efangelio :  «Maa* 
datum  novum  do  vobis,  ul  diligatis  invicem,  sicut 
dilexi  vos  {Joan.  xiii).  »  Auditis  quia  dictum  eai 
antiquis ;  «  Diliges  proximum  tuum,  ei  odio  hal>e- 
bis  inimioum  tuum.  Ego  auiem  dico  vobis :  Diligite 
inimicos  vestros,  benefacite  his  qui  oderunt  vos ; 
ct  orate  pro  persequentibus  et  calumniantibus  vos 
{Maith.  iii).  »  0  quam  utilis  renovatio,  per  quam 
injuria  mutatur  in  gratiam  1  Lex  quippe  veiusred- 
debat  •  oeulum  pro  oculo,  dentem  pro  denie,  manum 


SBRMO  y,  DOMINICA  II 

lanu  {ieuit,  zxiif).  »  Lcz  nova  prscipit  :  «  Si  A 
Bserit  te  quis  in  unum  maxillam,  priebe  ei  et 
m  ;  si  abstulerit  tibi  tunicam,  da  ei  et  pal- 
;  8i  angariaverit  te  millo  passu9,vadecum  co 
i  duo  (Matth.  v).  »  «  Lex  enini  per  Moyscn 
e8t :  gratia  et  veritas  per  Jesum  Christum 
eat  {Joan.  i).  • 
U  ergo  propheta  magnus^  et  ipsc  renovabit  HiC' 


IN  ADVBNTU  DOMINI.  334 

rusale7n,ii  Cum  autcm  venerit  Filins  hominis  in  sede 
roajestatis  suss  {Malth,  zix),  •  tunc  Hierusalem, 
id  est  ecolesiam  perlectis»ime  renovabit.  Sicut  Jo- 
annes  in  Apocalypsi  (cap.  xxi)  testatur  :  «  Vidi 
civitatem  sanctam  Hierusalem  novam,  descenden- 
tem  de  codIo,  a  Deo  paratam,  et  stola  circumda- 
tam,  8icut  sponsam  ornatam  viro  suo.Et  dixit  qui 
sedebat  in  throno  :  Ecce  nova  facio  omnia.  • 


SERMO  V 

IN  EADEM  DOMINICA  (10). 


I  audissel  Joannes  in  vinculis  opera   Christi,  B  disciitulis  suis  ait  illi :  Tu  es  qui  venturus  es^  an 


s  duos  de  discipulis  suis  ait  illi  :  Tu  es  qui 
MS  etf  an  atium  exspectamus?  {Luc.  vii). 
iim  fortasse  videtur  quod  Joannes  Baptista, 
tiristum  prsdixit  venturum  et  ostendit  prae- 
n  :  «  Ecce,  »  inquit,  a  Agnus  Dei»  ecce  qui 
peccata  mundi  {Joan.  i) ;  hic  cst  de  quo  dizi 
,  Veniet  fortior  me  post  me,  cujus  non  sum 
8  corrigiam  calceamenti  solvere  (Marc.  i) :  » 
quaai  dubitans  per  di«cipulos  suos  quacrit : 
qui  venturus  es,  an  alium  exspectamus  ?  Prop- 
lam  dubitationem  quidam  erraverunt»  dicen- 
lannem  csse  damnatum,  quia  qui  primo  cre- 
poatea  dubitavit.  Verum  cum  ipse  Christus 
»m  Utum  damnaverit,  dicens  :  «  Quid  ezistis 
iertum  videre?  prophetam  ?  etiam  dico  vobis 
18  quam  prophetam^inter  natosmulierumnon 
zit  msjor  Joanne  Baptista  (Mattli.  zi) ;  »  qu®- 
im  eat  nobis,quomodo  locum  istum  intellige- 
beamua.  Sane  locus  iste  duobus  modis  a  san- 
^atribuf  invenitur  expositus,  videlicet  dc  ad- 
I  ia  mundum  qui  tunc  erat  prffiteritus,  et  de 
ito  ad  infernum  qui  tunc  erut  futurus.  Juzta 
aim  ezpositionem  non  dubitavit  Joannes,  scd 
averunt   discipuli.   Unde  discipuli   non   pro 
le^  sed  pro  se  iuterrogaverunt  dicentes  :  An 
i  extpeciamtuf  Non  dizerunt:  An  alium  Joan- 
Bzspectat?  sed  :  An  aliuin  exspectamus  ?  quia, 
lobitat  JoanneSySed  nos  dubitamus.  Aiius  ta- 
evangeliata  testatur,  quod  cum  vcnisscnt  ad 
viri  dicentes  :  Joannes  Baptista  misit  nos  ad 


alium  extpectamust  Quasi  diceret :  Sicut  nascendo 
prfficurrens  pracnuntiavi  vivus  te  in  mundo,  an  ita 
moriendo  prscurrens  mortuus  praenuntiabo  te 
mortuis  in  inferno?  Porro  contra  primam  ezposi- 
tionem  videtur  facere  quod  hic  dicitur  :  Tu  es  qui 
venturus  es,  an  alium  exspectamus  f  et  non  dicitur  : 
Tu  es  qui  venturus  fuisti  ?  Cum  nec  Joannes  nec 
discipuli  dubitarent  quia  Jesus  venisset  in  mun« 
dum  quem  viderent  et  audirent  tot  miracula  fa- 
cientem.  Sciebant  igitur  quia  jam  venerat ;  quo- 
modo  ergo  dubitabant  an  esset  venturua  ?  Contra 
secundam  autem  expositionem  videtur  facero, 
quod  Christus  hic  primi  tantum  adventus  signa 
commemorans  inquit  Cxci  videni^  ciaudi  ambulant^ 
lcprosi  mundantur^  etc. 

Possumus  crgo,  fratres  charissimi,  locum  istum 
aliter  intelligere,  novo  quidcm  modo  sed  sano,  ut 
verba  consonent  et  ^acramenta  concordent ;  qua- 
tenus  basis  sit  sub  columna,  el  rota  contineatur 
in  rota.  Dicamus  igitur  quod  locus  iste  de  adventu 
ad  judicium  intelligitur,  de  quo  sive  dubitaverit 
ipse  Joannes,  sive  quod  est  tutius  opinari,  disci- 
puli  dubitavcrint,  mittens  duos  de  discipulit  suis 
ait  illi :  Tu  es  qui  venturus  cs,  an  alium  exspecta^ 
musf  Quasi  diceret :  ludica  nobis  si  quemadmo- 
dum  por  te  ipsuni  venisti  in  mundum  ad  redem- 
ptionem,  ita  sis  per  te  ipsum  venturusadjudicium 
ad  retributionem  ?  an  alium  potius  exspecfamut  ven- 
turum?  Respondens  auiem  Jesus  dixit  iltis  :  Euntet 
rcnuntiate  Joanni  qux  audistit  et  vidittit.  Quasi  di- 
geae  :  Tu  es  qui  venlurus  es,  an  alium  exspecia-  D  cat :  Quse  audistis  in  lege  praedicta,ecce  vidistis  in 


f  at  videlicet  pienius  responderet  interroga- 

qo8B  fuit  ez  parte  magistri. 
t  ergo  sensus:  Gum  Joannes  in  vinculis  positua 
leet  pe(*  discipulos  referenles  opcra^id  est  mira- 

Christiy  dubitantibus  adhuc  illis,  misit  cos 
oea  ad  Cbristum,  ut  ab  ipso  quffirerent  et  audi- 
.  Joztaiiactam  autem  ezpositionem  non  solum 
taverunt  discipulijsed  etiam  dubitavitJoannes 
m  videlicet  Chrietus  per  se  an  per  alium  esset 
aferos  descensurus.  £t  ideo  mittens  duos  de 


Evangelio  adimpleta.  In  lege  ((uippe  audistis  per 
prophetam  praedicentem:Ecce  Deus  noster  ultionem 
adducet  retributionis.  Deus  ipse  veniet,  et  salvabit 
nos.  Tunc  aperientur  oculi  caecorum,  et  aures  sur- 
dc>rum  patebunt.  Tunc  saiiet  sicut  cervus  claudus, 
et  aperta  erit  lingua  mutorum  (Isa.xxxy).  Hoc  ipsum 
in  Evangclio  per  me  videtis  impletum,  quiaca^ct  vi" 
dentyClaudi  ambuiant,surdi  audiunl^  leprotimundan- 
tur,  muti  loquuntur.  Ego  ergo  venturus  eum  ad  Judi- 
cium  retributor,qui  veni  in  mundum  salvator  :  de 


d)  Bz  edit.  card.  Maii. 


335 


INNOCBNTII  III  PAP^  8BRM0NES  DB  TBMPOHB. 


336 


quoprophetaprsdixerat^ftEcceDeusnoslerultioDem 
adducet  retributionis ;  Deus  ipse  veniet,et  salvabit 
nos(/ia.xxxv).»  Etquidemhoccrcderedebetis,  quia 
sigaa  quffi  audistis  a  propbeta  prasdicta,  ecco  per  me 
vidistisimpleta.Plura  tamensunt  hic  facta  quam  ibi 
dicta,  quoniam  et  leprosi  mundati  sunt,  et  mortui 
resuscitati.Quod  etiam  etalius[idem]evangeli8tate- 
statur  :  /n  illa  hora  curavii  viuUos  a  languoribus 
et  plagis  et  spiritibus  malis  ;  qui  nunquam  expres- 
sius  de  adventu  Cbristi  potuit  prophetari. 

Erubescat  crgo  Judaeus  qui  mentitur  Messiam 
nondum  in  mundum  venisse,  et  nec  essc  Deum  ; 
cum  bic  expresse  dicatur  :  Deus  ipse  veniel,  et  sal- 
vabit  nos;  et  constet  illum  venisse,  cujus  adventus 
signa  jam  cernuntur  impleta ;  nam  caeci  vident, 
elaudi  ambutant^  leprosi  mundantury  surdi  audiunt, 
mortui  rcsurgunt,  pauperes  evangelizantur,  et  beatus 
qui  non  fuerit  scandalixatus  in  me,  Quotidie  Chris- 
tus  htec  miracula  spiritualiter  facit,  qu»  tuno  cor- 
poraliter  faciebat ;  nam  illuminat  csco8,cum  igno- 
rantes  edocet  veram  fldem  ;  erigit  claudos^cum  ne- 
gligentes  ad  bonam  operationem  exercet ;  mundat 
leprosos,  cum  errantes  ad  sanam  doctrinam  con- 
vertit ;  restituit  mutos,  cum  tacentes  ad  laudem 
divinam  inducit ;  evangelizat  pauperibu8,cum  hu- 
milibus  evangelicam  veritatem  revelat :  suscitat 
mortuos,  oum  peccatores  ad  pcenitentiam  fructu- 
osam  perducit.Cseci  8unt,qui  carent  lumineverita- 
tis,  de  quibus  legitur  :  «  Sinite^  cseci  sunt  et  duces 
Cfficorum  ;  si  cxcus  duxerit  cfficum,ambo  in  foveam 
cadunt  [Matth.  xv).  »  Surdi  sunt,  qui  prsceptis 
Dominicis  obedire  contemnunt ;  de  quibus  dicitur: 
«  Sicut  aspidis  surdse  et  obturantis  aures  suas,  quo; 
non  exaudiet  vocem  incantantium,et  vencnci  qui  in- 
cantatur  a  sapiente  (Psal,LX\ii)  (11).»  Muti  sunt,qui 
tacent  a  laude  divina  :  juxta  quod  legitur : «  Obmu- 
tui^ethumiliatus  8um,et  siiui  a  bonis.etdolor  meus 
renovatus  est  {Psal,  xxxviii).»  Claudi  sunt,qui  non 
gradinntur  per  semitas  mandatorum,  juxla  quod 
legitur  :  •  Quousque  claudicatis  in  duas  partes  ?Si 
Dominus  est  Deus,  sequimini  eum  (///  Reg,  wiii). » 
Leprosi  sunt,  qui  hsretica  pravitate  sacram  Scrip- 
turam  corrumpunt.  Caro  quippe  ieprosi  alicubiest 
plana  et  alicubi  inflata,  alicubi  rubicunda  alicubi 
est  nigra,  et  alicubi  corrosa.  Sic  et  hsereticorum 
doctrina  alicubi  est  vera,  alicubi  est  falsa,  alicubi 
sana  et  alicubi  prava,  alicubi  est  aperta  et  alicubi 
est  obscura ;  quia  nisi  falsis  vera  miscerent,  nisi 
agno  lupum  velarent,  nisi  angelus  Satan»  transfi- 
guraret  se  in  angelum  lucis  (//  Cor,  xi),  procul 
dubio  non  seducerent  animas  innocentes,  quia  de- 
prehensi,  et  cogniti  vitarentur.  Veniunt  ergo  in 
vestimentis  ovium,  cum  sint  lupi  rapaces  (Matth. 
vii) ;  et  in  aureo  caiice  sub  nectaris  specie  venenum 
lethale  propinant. 

Mortui  vero  sunt  qui  jacent  in  mortalibus  culpis, 
spirituali  vita  privati ;  sive  cum  puella  qua;  mortua 


A  jacebat  in  domo  {Maith.  ix),  quando  peccatum  co- 
gitationis  adhuc  latet  in  corde  ;  sive  cum  adoles- 
cente  efTerebalur  mortuus  extra  portam,  quando 
peccatum  locutionis  jam  procedit  ex  ore  ;  sive  cum 
Lazaro  qui  fatebat  quatriduanus  in  monumento 
[Joan.  xi),  quando  peccatum  operationis  in  consue- 
tudine  frequentatur.  Sed  hos  omnes  languores  ille 
curat  et  sanal,  de  quo  evangelista  testatur  :  «  Om- 
nes  qui  habobant  inGrmos  variis  languoribusduce- 
bant  ad  Jesum,  et  curabantur  omnes  {Luc.  iv).  » 
Majora  sunt  ista  miiacula  quae  nunc  fiunt  spiritu- 
aliter,  quam  illa  qus  corporaliter  tunc  (iebant. 
Nam  plus  est  animam  curari  quam  corpus,cum  et 
anima  sanari  non  possit  nisi  consentiat  corpus, 
corpus  autem  possit  sine  consensu  sanari  anims. 

Q  Quod  et  Pharigffii  cognovisse  videntur  :  Qui$  esl 
hic,  qui  etiam  peccaia  dimitlxt?  quasi,  non  soium 
corpora  sanat  sed  etiam  animas. 

Illud  aulem  non  est  similiter  transeundum  quod 
pauperes  evangelizari  dicuntur.Ut  is  autem  veoisse 
demonstretur  qui  de  se  dixerat  per  prophetam  : 
«Spiritus  Dominisuper  me,evangelizarepaQperibu8 
misit  me  {ibid.).  » In  quo  non  solum  magistri  beni- 
gnitas  commendatur,  qui  non  contemnebat  inopes 
et  abjectos.  Unde  discipulorum  notatur  nobilitas 
qui  tales  erant,id  est  humiles  corde,  ut  doctrinam 
mererentur  accipere  salutarem  ;  juxta  quod  VeritaB 
ait  :  •  Confiteor  tibi  Pater,  Domine  coeli  et  terra, 
quia  abscondisti  haec  a  sapientibus  et  revelaflti  ea 
parvulis  [Luc.  x).  »  Pauperes  ergo  non  solum  casa 
sed  sensu  evangelizantur  in  Ghristo  :  ut  illoa  evan- 

C  gelistas  constituat,  non  quidem  potentes  et  sapien- 
tcs  in  sfleculo,8ed  humilesetabjectos»  quoniam  in- 
firma  mundi  elegit  Deus  ut  fortia  quasque  confun- 
dat ,  ne  forte  crederent  homines  quod  evangelica 
doctrina  per  sapientiam  hujus  mundi  fuisset  in- 
vcnta,  vel  per  potentiam  hujus  sfficuli  propagata. 
Et  beatuSy  inquit,  qui  non  fuerit  scandali%atus  in  me. 
Apostolus  ait :  «  Praedicamus  Jesum  Christum,  et 
hunc  crucifixum,  Judffiis  quidem  scandalum,  gen- 
tibus  autem  stultitiam  (/  Cor,  i).  »  Stultum  enim 
reputabant  gentiles  philosophi,  quod  anus  et  idem 
credebatur  esse  Deus  et  homo,  mortalis  et  immor- 
talis,simplex  et  compositu8,ffiterna8  et  temporalis. 
Sed  stultam  fecit  Deus  sapientiam  sapientium,  et 
prudentiam  prudentium  reprobavit(t6id.);qaoniam 

0  argumentum  a  contrariis,  quia  divinum  prsvalet 
sacramentum.Et  ideo  verior  videtur  illa  sententia, 
postquam  asseritur  quod  ex  afQrmativa  non  se- 
quitur  negativa.  Judffii  vero  usque  hodie  scanda- 
lizantur,  cum  audiunt  quod  Deus  sit  flagella- 
tus,  cruciGxus  et  mortuus,  dcdignabtes  audire 
quod  Deus  indigna  pertulerit  cum  ex  eo  debeat 
a  nobis  dignius  venerari,  quod  ipse  indigniora 
pro  nobis  dignatus  est  sustinere.  Hic  est  ergo 
lapis  ofTensionis  et  petra  scandali  ((/  Petr,  ii),  posi- 
tus  in  ruinam  et  in  resurrectionem  maltorumy  bu- 


(ii)  lU  cod. 


SBRMO  VI,  DOMINICA  HI  IS  ADVBNTU  DOMINI. 


33fi 


qaem  omnis  sdificatio  constructa  crescit  in  \  ceciderit  lapis  iste,  conteret  eum,  Jesus  Christus 
[»lam  sanctum  in  Domino.  Qui  vero  ceciderit  Dominus  no8ter,qai  est  super  omnia  benedictas  in 
)r  lapidem  istum,  confringetur;  et  super  quem      ssecala  seculorum.  Amen. 


SERMO  VI 

DOMINICA  TERTIA  IN  ADVENTU  DOMINI. 

fuatitor  naiuralibus  mentis  affectibus;  de  gaudio  bonorum  et  nialorum^  cordis  et  camis  :  et  m 

prosperis  et  adversis  quid  sit  agendum. 


udete  in  Domino  semper,  iterum  dico,  gaudete  : 
fstia  vestra  noia  sit  omnibus  hominibus;  Domi- 
mim  prope  est  (PhiL  iv). 
srosanctum  Hedemptoris  nostri  adventum, 
1  antiqui  fideles  cum  ingenti  desiderio  exspo- 
rant,  nos  cum  magno  gaudio  debemus  cele- 
);  qaia  quem  illi  exspectaverunt  promissuro^ 
elebramus  ezhibitum.Nam  lexperMoysen  data 
^tia  et  veritas  per  Jesum  Christum  facta  est 
.  I.)  Gaudium  vero  cordis,tam  ore  quam  ope- 
bemus  exprimere,  sed  modeste.  Propter  quod 
Apostolus  :  Gaudete  in  Domino  semper  :  iterum 

gaudete.  Modesiia  vestra  nota  tit  omnibus 
mibus  :  Lominus  enim  prope  est,  Docet  ergo  in 
debeamus  gaudere,  cum  d ici t  : /n  Dommo; 
I  dia,  cum  dicit,  Semper;  qualiter,  cum  dicit : 
xUa  vestra  nota  sii  omnibus  hominibus.  Ac  si 
y  modeste.  Quare?  Quia  Dominusprope  est,  Nota 
ila  diligenter ;  quia  nihil  est  in  eis,  quod  sua- 
non  redoleat  inlellectum.  Ergo  gaudete  in  Do- 

semper.  Nostis,  ut  credimus,  quia  sspe  vidis- 
aod  Romanus  pontifex,  tam  in  Quadragesima, 
1  in  Adventu  aufrigiata  mitra  non  utitur,  nisi 
m  in  illa  mediana  Dominica  QuadragesimaB, 
do  cantatur  ad  introitum,  Lxtare  Hierusa- 
nec  non  in  mediana  Dominica  de  Adventu, 
do  cantatur  ad  introitum,  Gaudete  in  Domino 
!r.  Utrumque  ofQcium,gaudium  et  exsultatio- 
M>mmemorat,  Isetitiam  et  jucunditatem  indu- 
ijas  rei  causam  et  rationis  mysterium  vobis 
«sens  praetermittimus  assignare;  (fuoniam  in 
uritis  nos  meminimus  assignasse.  Gaudete  in 
%o  semper^  iterum  dico  gaudeie. 
ituor  sunt  naturales  mentis  afiectus  :  dolory 
iam»  timoretspes.  Doloret  gaudium  de  prae- 
t  timor  et  spes  de  futuro.  Dolor  et  timor  de 
,gaudium  autem  et  spes  de  bono.  Attendite 
lodo  ista  quatuor  sibi  invicem  colligantur. 
dao  prima  sunt  de  pr®senti,duo  et  ultima  de 
0.  Primum  et  tertium  sunt  de  malo,  secundum 
artam  de  bono. 

le  homines  metuuni^  cupiunt^  yaudentque  do^ 

[lentque. 

lont  due  mol»,  superior  et  inferior;  inter 
moli  debet  anima  Gbristiana.  De  quibus  in 


lege  prscipitur:«Non  accipieslocopignoris  saperio- 

rem  et  inferiorem  molam  (Dett/.xxiv).»Inter  gaudiam 

siquidem  et  dolorem,  tanquam  inter  duas  molas, 

in  hac  mortali  vita  versari  debemus ;  ut  videlicet 

dolor  temperet  gaudium,ne  dissolvamur;  gaudiam 

vero  dolorem,  ne  confundamur.  Nimius  enim  do- 

lor,  immoderatus  videlicet  et  continuus,  mentem 

g  confundit;  nimium  vero  gaudium,  immoderatum 

similiter  et  continuum,  mentem  dissolvit.  Propter 

quod  dicitur  : 

Interpone  tuis  inierdum  gaudia  curis,. 
Quodcarei  attema  requie  durabile  non  est. 

Audi  gaudium  nimium  quod  dissolvit :  «  Gitbara 
et  lyra  et  tympanum  et  vinum  in  conviviis  veBtria 
(Isa,  v).  »  Ecce  gaudium  et  lietitiam,  occidere  vi- 
tulos  et  Jugulare  arietes,  comedere  carnes  et  bibere 
vinum. «  Comedamus  et  bibamus,  cras  enim  morie- 
mur  (Isaix  xxn).  »  Audi  dolorem  nimium,  qui 
confundit  :  «  Omnes  manus  dissolventur,  et  cor 
boroinis  tabescet  :  tortiones  et  dolores  tenebunt, 
quasi  parturiens  dolebunt  (Ezech.  vii).  ■  Inter  haa 
ergo  molas  versari  nos  Apostolus  docet :  «  Gaudete 
^  cum  gaudentibus,  flete  cum  flentibus  (Rom.  xii).  ■ 
^  Et  alius  ilerum  ait  :  «  In  die  bonorum  non  imme- 
mor  sis  malorum  (Eccles.  xi).  • 

Gum  igitur  nobis  aliqua  prosperitas  evenit, 
providendum  est  nobis,  ne  dissoluti  nimium  gau- 
deamus  :  memores  ejus  semper  quod  Iegitur:«  Ri- 
sus  dolore  miscetur,  et  extrema  gaudii  luctus  oc- 
cupat  (Prot;.  xiv).  »  Noverat  boo  ille  qui  dixerat  : 
«Versa  est  in  luctum  cithara  mea,  et  organum  meam 
in  vocom  flentinm  (Job.  xxx).  »  Et  Ideo  cum  dixis- 
set  Apostolus :  Gaudete  in  Domino  semper,  adjunxit : 
Modestia  vostra  nota  sit  omnibus  hominibus.  Ac  si 
diceret :  «  Exsultate  cum  modestia,  Isetamini  cum 
meosura,  et  ipsa  nota  sit  omnibus,  quatenus  lu- 
ceat  lax  vestra  coram  hominibus,  ut  videntes  opera 
vestra  bona  gloriGcent  Patrem  vestrum  qui  in  cceliB 
D  est  (Matth.  v);  »  ut  cortina  cortinam  trabat,  el  «  qui 
audit,  dicat  :  Veni  (Apoc.  xxii).  • 

Similiter  cum  aliqua  nobis  contingat  adversitaa, 
providendum  est  nobis,  ne  confusi  nimium  dolea- 
mus,  memores  ejus  semper  quod  dicitur : «  Ad  ve- 
speram  demorabitur  fletu8,et  ad  matutinum  leetitia 
(Psai.  xxix) ;  »  quia  post  tempestatem  tranquillum 


a39 


INNOCBNTII  III  PAPJB  BBRM0NB8  DB  TBUPORB. 


340 


facit  (To^.iii).  Novil  boc  ilie  qui  dixit : «  Convertisti  A  corum  {Psal.  cxux).  »  De  illis  dicitur.  «  L«lantur  ^ 


planctum  meum  in  gaudium  mihi ;  concidisti  sac- 

cum  meum  et  praecinxisti  me  lffititia,ut  cantet  tibi 

gloria  mea,  et  non  compungar  {PsaL  x\ix).  »  Nam 

Grata  superveniet,  qua  non  sperabitur  hora, 

Ileminterspemettimoremjtanquaminterduasmo- 

lasversaridebemuSyUtvidelicettimortemperetspem, 

ne  prssumamus^spes  vero  timorem,ne  desperemus. 

Inter  utrmgue  volay  medio  tutissimus  ibis, 

Ex  nimio  timore  desperavit  ille  qui  dixit :  «  Ma- 
jor  est  iniquitas  mea,  quam  ut  veniam  merear 
[Gen,  iv).  »  Ex  nimia  vero  spe  presumpsit  iile,  qui 
«  dixit  in  corde  suo  :  Non  requiret  Deus  {Psal,  x).  » 
Ergo gaudete  in  Domino  sempcr^  id  cst,  quidquid  boni 
feceritis  ex  hiiaritate  cordis,  cum  corporis  Iseiitia 


cum  malefecerint,  et  exsultant  de  rebua  peMimis 
{Prov.  ii),  et  •  gloriatur  in  malitia,  qoi  poteoa  eit 
in  iniquitate  {Psal,  lxxxi).  »  Verum  istorum  gau- 
dium  est  perpotuum,  juxta  quod  legitur  :  «  Petite 
ct  accipietis/ut  gaudium  vestrum  sit  plenum  et 
gaudium  vestrum  nemo  toliet  a  vobis  {Joan,  xvi).  ■ 
lilorum  vero  gaudium  momentaneum,  juxta  quod 
logitor  :  «  Tenent  tympanum  et  citbaram  et  gau- 
dcntad  sonitum  organi,  ducuntin  bonis  dies  suos, 
et  in  puncto  ad  inferna  descendunt  {Job,  xxi).  »  0 
quot  hodie  sont  tales  in  rcundo,  quos  nullum  tan- 
git  gaudium  de  spiritualibus  et  eternis,  sed  tan- 
tum  de  carnalibus  et  mundanis.Talis  erat  ille,  qui 
dicebat  anims  suae  in  Evangelio  :  «  Anima,  habes 


= 


facialis;  non  ex  tristitia.  neque  ex  „ece8»itate.  B  ""'^,''°°.t"P°'i'*'"  "°"°^f'7'°°^'T'~"' 

comede,bibe,epulare.»  Sed  attende  quid  Dominus 

dixerit  illi:«8tulte,  bac  nocte  animam  tuam  repe- 

tunt  a  te :  qua^  autem  para8ti,cuju8  erunt  (iLttc.xii)?» 

Dives  enim  ilie,  qui  epuiabatur  quotidie  splendide, 


«  Hiiarem  enim  datorem  diligit  Deus  (//  Cor.  ix),  » 

et  tuper  omnia  vultus 
Accessere  boni. 


Nam  et  Psalmographus  ait:«DeIectare  in  Domino, 
ct  dabit  tibi  petitiones  cordis  tui  [Psat.  xxxvi).  » 

Porrocomdoloretgaudiumsintcontraria,  etsem- 
per  gaudendum  sit  Juxta  quod  monet  Apostolus  di- 
oens  :  Gaudete  in  Domino  semper,  nunquam  est  ergo 
dolendum  :  cum  contraria  simul  esse  non  possint. 
Quid  est  ergo  qrod  dicit  Psalmista  :  «  Pauper  et 
dolens  ego  sum,  et  salus  tua  Deus  suscepit  me. 
(Pia/.LXviii),»et  quod  Dominus  ait:«Beati  qui  fle- 
tis  quia  ridebitis  (Lu^.vi)?»  Verum  gaudero  de  uno  et 


«  sepultus  est  in  inferno  {Luc,  xvi).  »  Nos  ergo  frftp 
tres  et  filii  gaudeamus,  non  in  hoc  saecolo,  sed  in 
Domino,  id  est  in  his  qus  spectant  ad  mcritom 
et  ad  prsmium,  ad  gratiam  vel  ad  gloriam,  ad  vir- 
tutem  vel  salutem.De  his  quas  speotant  ad  meritum 
gaudebant  apo8toli,de  quibus  legitur  quod  «  ibant 
apostoli  a  conspectu  concilii  gaudentee,  qooniam 
digni  habiti  sunt  pro  nomine  Jesu  contumeliam 
pati  {Act,  v).  »  Hinc  Jacobus  admonet,  dicena  : 
«Omne  gaudium  existimate.fratres  mei,cum  in  ten- 


dolere  de  alio,  non  8unt  contraria.  El  ideo  simul      ...  .     .■.    ^.     .,        ^        ,v     .. 

po8.ainus  et  gaudere  de  bono.  et  dolere  de  malo.  «   •*"'"''  ^*""  .ncHler.t.B  (;ac.  .)    .  De  b.s  au- 
o„«nn„.m  nuod  dicitor  :  OaudMU  in  D««.»o  ,«„>  tem  qu«  spectant  ad  pr«m.um,gaudebant  illi.qui- 


Qoanquam  quod  dicitur  :  Gaudete  in  Domino  sem' 
pefy  non  ad  continuum  actum,  sed  ad  continuum 
habitum  referatur;  imo  sicut  de  magno  gaudio 
fletuB  sttpe  procedit,ita  de  magno  fletu  saepe  nas- 
oitur  gaudium.Ut  cum  anima  de  peocatis  suis  com- 
pungituretoonteritur,  suspirat  et  plorat,  continuo 
accepta  spe  venis  sanatur  et  illustratur,  dilatatur 
et  jucundatur,  ut  dicere  valeat  cum  Propheta  : 
c  Seoondom  multitudinem  doiorum  meorum  in 
oorde  meo,  oonsolationes  tuse  laBtiOcaverunt  ani- 
mam  meam  {Psal.  xciii).  »  8icut  enim  «  non  est 
pax  ossibus  a  facie  peccatorum  {Psat.  xxxvii),  » 
quia  ignis  ratlonis  nunquam  exstinguitur;  c  sic 
omnisgloria  fllitB  regis  ab  intus  {Psal,  xliv),  >  quia 
«  gioria  nostra  hsc  est,  testimonium  conscicntise 


bus  Christus  dicebat :  «  Gaudete  et  exsultata,  quo- 
niam  merces  vestra  copiosa  est  in  coE^lis  (ATa/fA.v),  » 
unde  propheta  dicebat :  «Ego  autem  in  Domino  glo- 
riabor,  gaudebo  in  Domino  Jesu  meo  {Hahac.  iii).  » 
Propter  hsc  duo  gaudia,  unum  quod  habetor  de 
mcritis,  et  alterum  quod  habetur  de  praemiie,  re- 
petit  Apostolus,  dicens  : 

Gaudete  in  Domino  semper,  iterum  dico  gaudete: 
vel  propter  geminum  gaudium,  cordia  et  camia.  De 
quo  dicit  Psalmista  :  «  Cor  meum  et  caro  mea  ex- 
scltaverunt  in  Deum  vivum  {Psal.  lxxxiii.)  »  ExbuI- 
tat  oor,  cum  purgatur  ab  illicitisdesideriifl;  exsul- 
tat  caro,  cum  mundatur  ab  illioitis  operiboa;  quia 
non  est  impiia  gaodere  dicit  Dominos  (/«a.  lvii), 

nostr»  (//  Cor,  i).  •  Gaudeamus  igitur  non  in  hoc  D  •  nec  est  pax  ossibus  meio  a facile  peccatorum  meo- 

Sfficulo,  aed  in  Domino.  Secundum  quod  alibi  dicit      ^^^  {Psal.  xxxvii).  » 


Apostolus  :  «  Qui  gloriatur,  in  Domino  glorietur 
(//  Cor.x),  M  Idem  quoque  monet  Psalmista:»  Gau- 
dete  Justi  in  Domino,  rectos  decet  coUaudatio 
(P#a/.xxin).»  Et  alibi  :  c  Laetabitur  justus  in  Domi- 
no,  et  sperabit  in  eo,  etc.  {Psat,  iii).  »  Mali  quippe 
gaudent  in  sseculo  ;  beati  vero  in  Dco  gaudent.  Isti 
gaudent  de  spiritualibus  ct  a;terni8,illi  vero  de  car- 
nalibus  et  mundanis;  isti  do  virtutibus,  ilii  de  vi- 
tiis.  De  istia  legitur  :  '<  Exsullabunt  sancti  in  gio- 
ria,  Iffitabuntur  in  cubilibus  suis.  Exsultationes  Dei 
m  guttore  eorum ;  et  gladii  ancipitee  in  manibua 


Gaudeamus  igitur,  fratre8,in  Domino^  quia  Dtmi' 
nus  prope  est.  Propinquue  sane  aecandum  adven- 
tum  in  carne,  Juxta  quod  legitor  :  Prope  eet  ot 
venlat  tempue  ejus,  et  diea  ejus  non  elongabitor 
{Isa.  xiv).  Propinquua  secundum  adventum  in 
mentem,  Juxta  quod  legitur  :  «  Prope  est  Domlnos 
omnibus  invocantibus  eum  {Psat.  cxliv),  )•  Propin- 
quu8  seoondom  adventum  ad  mortem,quia  «brevea 
dies  hominis  sunt^numerus  mensium  ejua  apud  te 
est.  Homo  natus  de  rouliere,  brevi  vivens  temporey 
repletur  multis  mieeriis^qoi  qnati  floa  egradiliiret 


341 


8BEM0  VII,  DOMINICA  UI  IN  ADVBNTU  DOMINI. 


3tt 


conteritur,  et  fagit  velut  ambra,et  Dunquam  in  eo- 
dem  Btatu  permanet  {Job.  ziv),  »  Nam  «  prascisa 
▼elat  a  texente  vita  mea,dum  adhuc  ordirer.sucoi* 
dit  me  (/ja.  izxviii).  »  Propinquue  secundum  ad- 
ventum  ad  judicium ;  quia  oovissima  hora  est  (f 
Joan.  ii},»  et  nos  8amus«<  in  quos  fines  ssculorum 
devenerunt  (/  Cor.  x).  »  —  «  Vigilate  ergo,quia  ne- 
scitis  diem  neque  horam  {MaUh.  xxv.)  »  •*  «  Sicut 
enim  fulgur  exit  ab  oriente  et  patet  ueque  in  occi- 
dentem,  ita  erit  adventus  Filii  bominis  (Matth. 
zxiv).»  Qnoniam  «  hora  qua  non  putatiSyFiliuB  ho- 
minis  veniet  {Lue.  xii). »  8ed  quoniam  gaudendum 


\  est  ex  eo,  quod  Dominua  propinquus  eat  nobia  ad 
mortem,  vel  ad  judicium,  nunquid  non  ex  utroque 
magis  timendumestquam  gaudendum.Timendum 
quidem,  sed  bis  qui  non  diligunt  adventum  €\joe; 
his  autem,qui  adventum  ejus  diligunt.est  gauden- 
dum.  Unde  dicebat  Apostolus  :  c  Cupio  disgolvi  et 
esse  cum  Christo  {Phil.i).  »  Et  iterum  :  «  Salvato- 
rem  exspectamus  Dominum  Jesum  CShristum,  qui 
reformabit  corpus  bumilitatis  no8tr«,configuratum 
corpori  claritatis  suab  {Phil.  ni).  »  Quod  ipse  nobis 
et  vobis  prsstare  dignetur^  qui  est  super  omnia 
Deus  benedictus  in  saecula. 


SERMO  VII. 

IN  EADEM  DOMINIG/  (12). 


E^  baptiu)  tm  mim,  m$dius  auUm  vestrum  iUHt  B 
giiaii  901  naeitis ;  ipse  bapiixatnt  vos  Spirilu  sancto 
et  ifne.  Bie  est  qui  post  me  venturus  est^  et  anfe  me 
faetUM  esi,  quia  prior  me  erat^  cujui  non  sum  dignus 
(orriffiam  ealeeamentorum  solvere  (Luc.  iii). 

Apostoliea  sedes  quae,  disponente  Domino,  cun- 
etomin  fldelium  mater  est  et  magistra,  oonsuevit 
iB  hao  mediana  Dominica  de  adventu,  siout  el  in 
mtdUna  Dominica  QuadragesimaBy  oujusdam  nova 
latitia  nova  quadam  insignia  demonstrare»  non 
aoiom  in  ofHoio  verum  etiam  in  ornatu.Ibi  namque 
oonelnit  ad  introitnm  :  Uetare,  Hierusatemf  et  con^ 
veniuB  faeHe  omnes  qui  diligitiseam ;  hic  concinitad 
introitiim  :  Gaudeie  in  Deo  semperJterumdicOygaU' 
iet0  {Phit.  IV).  Tuno  gestat  Romanos  pontifex  au- 
ream  florem  ad  similitudinem  rosas,  nuno  autem  p 
gerit  infalam  et  easalam  ex  auro  et  gemmie  orna- 
tam.  Illius  fiaeti  rationem  firequenter  edidimu8,hu- 
jas  vero  faoti  intentionem  modo  dicemus.  Sane 
diximua  vobia  si  bene  reoolitis,  qaod  quatuor  sunt 
Redemptorie  adventuB,  qnos  Ecclesia  oelebrat  in 
qaatuor  Dominiois  de  Adventu,  quorum  duo  valde 
deterrent,  et  dno  valde  demulcent.Deterret  adven- 
tae  ad  Judicium  et  adventus  ad  mortem  ;  demulcet 
adveotae  in  carnem  et  adventns  in  mentem,  quia 
prioe  eonturbari  et  postea  oonsolari ;  Juxta  quod 
inqnit  Psalmista  :«  Secundum  multiludinem  dolo- 
nim  meorum  in  oorde  meo ;  oonsolationes  tueel»- 
tiflcaverant  animam  meam  (Psal.  xcxiii).  »  Idcirco 
prios  Becleeia  oelebrat  duos  adventus  qui  terrent, 
at  de  tristitia  nos  transferat  ad  iastitiam^  et  de  ti- 
more  ad  amorem.  D 

In  prima  ergo  Dominica  ultimus  celebratur  ad- 
veotus,  et  in  oltima  primus ;  seoondus  in  tertia,et 
tertioe  in  seounda ;  quod  per  evangeliaqun  iegun- 
tor  io  oolieetis  colligitor  evidenter.  Prima  namque 
Dominioa  legitur  illud  evangelium  in  quo  dicitur: 
ErunS  signa  in  sole  et  tuna  et  stellis^  eto.  {Lue,  xxi); 
perqood  adventos  ad  Judioium  deolaratur.Seounda 

(12)  Ex  edit.  eard.  Maii. 


vero  Dominica  legitur  lllud  evangelium  in  quo  dioi- 
tur  :  Tu  es  qui  venturus  es  an  alium  exspeciamus  f 
{Luc.  vii)  per  quod  designatur  adventusadmortem 
In  Dominicfi  vero  tertia  legitur  evangeiium  in  quo 
dicitur  :  Qui  post  me  venturus  est  ante  me  factus  est, 
per  quod  exprimitur  adventus  in  carnem.  Quarta 
vero  Dominica  legitur  evangelium  in  quo  dictum 
est :  Faclum  esl  verbum  Domini  super  Joannem  la^ 
charix  fUium  in  deserto,^QT  qood  innuitur  adventas 
in  mentero.In  hacergo  mediana  Dominica  oelebra- 
tur  adventus  in  carnem,  de  quo  prscipua  gaudere 
debemus,propter  reconciliatlonem  humani  generie. 
Huc  pertinet  illudquod  JoannesBaptista  praemittit; 
Ego  Baptiio  vos  aqua,  medius  autem  vestrum  stetit 
quem  vos  nescitis :  ipse  baptizabit  vos  Spiritu  saneto 
et  igne, Ad  sublimationem  humaoffi  n«iturffi  pertlnet 
iilud  quod  Joannes  Baptistasubjungit :  ttic  estqui 
post  me  venturus  esty  et  anteme  factus  est,  cujus  non 
sum  dignus  corrigiam  calceamentorum  ejus  solvere. 
Ideoque  nos  monet  Apostolus  dicens :  «  Gaudete  io 
Domino  semper^»  propter  reconciliationem  humanl 
generis,«  iterum  dico :  gaudete  (P/il(.iv), «  propter 
sublimitatem  humanao  natura. 

Ait  ergo  Joannes  :  Ego  bapii%o  vos  aqua,  medius 
autemvestrum  stetit,  quem  vos  nescitis;  ipse  bapti' 
zabit  vos  in  Sptritu  sancto  et  igni.  Duplex  igitur  ba* 
ptismuSy  in  aqua  videlicet  et  in  igne,  sed  In  aqua 
materiali  et  in  igne  spirituali.  Aqua  et  igne  mun- 
datur  corpus,  uterque  baptismus  sanctlflcator  in 
spiritu.  De  illo  namque  Dominus  ait :  «  Nisl  quis 
renatus  fuerit  ex  aqua  et  spiritu,  non  intrabft  fn 
regnum  coelorum  {Joan,  iii).»  De  isto  autem  Joan* 
nes  Baptista  testatur  :  Baptizabii  vos  in  Spiritu 
sancto  et  t^^ntf.Sicut  enim  homo  nascitur  secundum 
naturam  ex  femina,  sed  de  viro,  quia  vlr  fecundat 
feminam  ut  concipiat ;  ita  secundum  gratiam  hofflo 
ex  aqua  nascitur,  sed  de  Spiritu,  qula  Spirltae 
aquamsanctiflcatutpuriflcet.Namiquod  natnm  est 
ex  carne  caro  est,  et  quod  nascitur  ex  spirito  spi* 


343 


INNOCBNTII  III  PAPiB  8BRM0NBS  DB  TBMPORB. 


344 


ritU8  est  (Joan.  iii).  »  Hic  ignis  est  charitas,de  qua  A  P^^  vim  baptismi  ab  illo  peccato  mundari.  Absit 


Dominus  ait:«  Ignem  veni  mittere  interram,et  quid 
volo  nisi  utaccendatur?  »(Ltic.xii.)Perhuncignem 
peccata  purgantur  Juxta  quod  ait  Dominus  :  «  Di- 
missa  sunt  ei  peccata  multa  quoniam  dilexit  mu!- 
tum  {Luc.  vii).  »  Charitas  enim  operit  multitu- 
dinem  peccatorum.Jcanncs  ergo  bapizabat  in  aqua 
materiali,  quia  mundabat  carnem  exterius  ;  Chri- 
stus  autem  baptizabat  in  igne  spiritali,  quia  pur- 
gabat  roentem  interius.  Ille  baptizabat  exterius 
tanquam  homo,  iste  baptizabat  interius  tanquam 
Deus. 

Est  autem  triplex  baptismus,  in  aqua  et  in  san- 
guineetin  lacrymis;  in  aqua  regenerationis,  in  lacry- 
mis  compunctionis  et  in  sanguinepassionis.Depri- 


enim  uthodieminoris  sitefficaciaebaptismusquam 
olim  fuit  circumcisio  1  Nam  sicut  olim  de  illa  lex 
divinaclamabat :  <(  Anima  cujus  prdeputii  caro  cir- 
cumcisa  non  fuerit,  peribit  de  populo  suo  {Gen, 
xvii) ;  »  ita  modo  de  isto  sacramento  intonat  Evan- 
gelium  :  «  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spi- 
ritu  8ancto,non  introibit  in  regnum  Dei  (Joan.ui),» 
Sicut  ergo  per  circumcisionis  mysterium  olim  tam 
parvuli  quam  adulti  damnationis  periculum  evita- 
bant,ita  modo  per  sacramentum  baptismi  tam  par- 
vuli  quam  adulti  regni  ccBlorum  introitum  asse- 
quuntur.  Auctoritates  ergo  prsdictae  quibus  bsere- 
tici  abutuntur,  non  loquuntur  de  parvulis,  sed  so- 
lummodo  de  adultis ;  quod  patet  ex  eo  quod  par- 


moDominusait  :  «Nisi  quisrenatus  fueritexaqua  j  ^"^*  non  habentmullitudinempeccatorum,ncc  par- 
et  Spiritu  sanclo,  non  intrabit  in  regnum  ccelorum      ^"^»^  Evangelium  prajdicatur. 


{Joan,ui).n  De  secundo  ait  Psalmista  :  «  Lavabo  per 
singulas  noctes  lectum  meum,lacrymis  meis  stra- 
tum  meum  rigabo  {Psal.  vi).  »  De  tertio  testatur 
Joannes  : «  Isli  sunt  qui  venerunt  ex  tribulatione, 
et  laveruntstolas  suas  in  sanguine  Agni  (Apoc,yi\).n 
Nullus  autem  istorum  emundat,  nisi  per  Spiritum 
sanctum  igne  charitatis  fuerit  calefactus.Nam  sine 
charitate  baptismus  in  aqua  reputalur  figmcntum, 
baptismus  in  lacrymis  debet  reputari  lamentum, 
baptismus  in  sanguine  debet  reputari  tormentum. 
Gur  baptizabat  Joannes,  si  non  baptizabal  in  Spi- 
ritu  sed  in  aqua?  Duabus  ex  causis  ;  prima,  ut 
prfficursoris  ordinem  adimpleret,quia  sicut  praeivit 


Hactenuslaudistis  quod  pertiuet  ad  salvationem 
humani  generis,audite  modoquod  pertinet  ad  sub- 
limationem  humanae  natur»  :  Qui  post  me^  inquit, 
veniurus  esl,  anie  me  facius  est.  Ac  si  diceret  :  Qui 
mihi  succedit  tempore,prscedit  me  dignitate,quo- 
niam  qui  de  coelo  venit  super  omnes  est.  Ex  hoc 
loco  quidam  sumpserunt  quidem  occasionem  er- 
randi,  dicentes  scd  mentientes  quod  Christus  est 
angelus  incarnatu8,unu8  videlicet  de  roagnis  sera- 
phim,  qui  secundum  humanam  naturam  in  terra 
passus  est  propter  bomine8,et  secundum  angelicam 
naturam  in  aerepassus  eet  propter  angelos ;  ut,8e- 
cundum  Apostolum,  repararet  ea  que  in  co^lis  et 


Christum  nascendo  et  moriendo,  ita  praecurreret      quaein  terrasunt.id  estlapsumangelicumetcasum 
baplizando  et  praedicando  :  secunda,  ut  per  suum  ^  humac 


baptismum  aBsuefaceret  ad  baptismum  susoipien- 
dum,  quia  de  simili  ad  simiie  facile  pertransitur. 
Natura  ignis  haec  est,  ut  non  solum  sensibilia,  sed 
etiam  insensibilia  calefaciat.  Et  propter  hanc  cau- 
sam  Joannes  baptismum  Christi  comparat  igni, 
quia  baptismus  Christi  non  solum  Jam  credentes 
purificat,  sed  etiam  nondum  credentes  emundat. 

'  Per  hoc  illorum  confunditur  error,  qui  dicunt 
quod  parvulis  baptismus  non  prodest  Yolentes  au- 
tem  hocperauctoritatemEvangelii  comprobare:Ait, 
dicunt,  Cbristus  apostolis  :  •  Euntes  in  mundum 
universum  predicate  Evangelium  omni  creaturae : 
qui  orediderit  et  baptizatus  fuerit,  salvus  erit ;  qui 
vero  non  crediderit,  condemnabitur  {Marc,  xvi).  » 


anum.  Aiunt  enim  quod  tres  tantum  siintra- 
tionabiles  naturae,  divina  videlicet,ange1ica  et  hu- 
mana.Si  Christus  autem  non  fuit  factus  ante  Joan- 
nem  secundum  naturam  divinam,neque  seoundum 
humanam  naturam,  restat  igitur  quod  Christus 
fuerit  factus  ante  Joannemsecundum  naturam  an- 
gelicam,  quoniam  in  principio  temporis  fuit  cum 
mundo  creatus ;  nam  coaeva  sunt  ista  tria,videlicet 
angelu8,mundus  et  tempus.Errant  omnino  non  in- 
telligentes  Scripturam  nequc  virtutem  Dei.  Cum 
enim  angelus  non  sit  immensus,  profecto  non  exi- 
stit  ubique  ;  non  igitur  in  coelo  simul  et  in  terra. 
Unde  isde  quonarratur  dixit  .*  c  Nemo  ascenditin 
coelum  nisi  qui  de  coelo  descendit,  Filius  hominis 
qui  est  in  coelo  {Joan.  iii) ;  •  non  est  angelus  sed 


Parvulus  enim  baptizatus,  qui  non  credit,  damna-  D  est  Deus,  qui  de  se  dicit  :  f  Coelum  et  terraa  ego 


tur.  Praeterea  cum  peccatum  non  possit  dimitti  nisi 
per  charitatem  ,  parvulus  igitur  qui  non  diligit,non 
potest  a  peccato  per  baptismum  mundari.  Porro 
•  caeci  sunt  tales  duces  caecorum  (Matlh.  xv);»  non 
attendentes  quod  aliud  est  originale  peccatum  quod 
semper  sine  consensu  contrahitur,  et  aliud  actuale 
peccatum  quod  sine  consensu  nunquam  committi- 
tur.  IUud  ergo  quod  sine  consensu  contrahitur, 
sine  consensu  remittitur.Illud  autem  qood  non  po- 
test  sine  consensu  contrahi»  non  potest  sine  con- 
sensu  remitti.Cum  ergo  parvuli  non  teneantur  nisi 
ex  originali  peccato,  sine  omni  consensu  possunt 


impleo  (Isa.  xxiii.  •  Et  qui  de  se  dicit  ad  Patrem. 
«  Ciarifica  me,  Pater,  apud  temetipsum  claritate 
qnam  habui  antequam  mundus  fieret  (/oan.xvii). » 
Nam  «  in  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat 
apud  Deuro,  et  Deus  eratVerbum  (Joan.  i).  •  Sicut 
ergo  Verbum  est  factum  caro,nec  lamen  simpliciter 
estfactum ;  itaChristu8e8tfactusanteJoannem,nec 
tamen  simpliciterfactus^praelatus  Joanni ;  quoniam 
adverbium  istud  ante  non  designat  praecedentiam 
tcmporis  sed  prcecellentiam  dignitati8,sicut  ipsemei 
Joannes  exponit  :  Ante  me^  inquit,  factus  est^  quia 
prior  me  erat.  Altera  enim  expositio  est  alteriuiy 


345 


SKRMO  VIII.  —  DOMINICA  I  POST  EPIPHANIAM. 


346 


qnod  apertias  ostendit  ctim  subdidit :  Cujus  non  sum  A 
dignui  eorrigiam  calceamenti  solvere. 

Quanta  sit  prfficursoris  humilitas,  quantaque 
BQblimitas  Redemptoris»  ex  hoc  loco  perpenditur 
manifeste.  Nam,  licet  Joannes  ezistimaretur  tam 
magnus,  ut  putaretur  a  pluribus]  esse  Ghristus, 
ipse  tamen  reputat  se  tam  parvulum  ut  ad  solven- 
dam  corrigiam  calceamentorum  ejus  existimet  se 
esse  indignum.  Sed  oerte  «  qui  sehumiliat  exaltabi- 
tor,  et  qui  se  exaitat  humiliabitur  {Lue.  xviii) ;  • 
—  t  Deus  enim  superbis  resistityhumilibutautem 
diit  grtitiam  {Jac.  iv).  —  Nam  omnis  vaUis  implebi- 
tur^  ei  omnis  mons  et  collis  humiliabitur,  «  Excel- 
8us  Dominus  et  humilia  respicit,  et  alta  de  longe 
eognoscit  (Psal.  cxxxvii).  »  Sane  sicut  tres  personfls 
snnt  in  una  substantia,  videlicet  Pater,  Verbum  etp 
Spiritus  sanctus,ita  tres  substantias  sunt  in  unaper- 
sona,  videlicet  deitas,  corpus  et  anima,que  mystice 
designantur  per  podem,  calceamentum,  etcaligam. 
Nam,  siout  calceamentum  velat  pedem  el  caligam; 
ita  caro  velat  deitatem  et  animam.  Et  sicut  pes  cai- 
ceamento  oonjungitur  caliga  mediante  ;  sic  deitas, 
anima  mediante,  conjungitur  carni.  Mediat  autem 
anima  inter  divinitatem  et  carnem  non  solum  per 
unionem,  verum  etiam  per  naturam.  Nam  deitas 
est  penitus  simplex,  quoniam  et  caret  compositione 
partium,  et  caret  concretione  proprietatum.Gorpus 
autemestomnino  compositum,quoniam  habet  com- 


positionem  partium,  et  habetconcretionem  proprie- 
tatum  ;  anima  vero  partim  est  simplex  quia  caret 
oompositione  partium,  ut  divinitas,  et  partim  com* 
positaquoniam  concretionem  proprietatum  habetut 
corpus.  De  hoc  calceamenlo  dicitDominus  per  Psal- 
mistam  :  «  In  Idumaeam  exlendam  calceamentum 
meum  {Psal.  lix),  »  id  est  gentibas  ostendam  in- 
oarnationem  meam. 

Verum  cum  in  hoc  calceamento  diversaa  sunt  cor- 
rigis,  quoniam  in  Ghristo  diverss  sunt  uniones,  vi- 
delicet  unio  Deitatis  ad  animam,  unio  Deitatis  ad 
carnem,  unio  carnis  ad  animam,  quid  estquod  Jo- 
annes  tantum  unam  corrigiam  commemorat  et  non 
piure8?Salva  vero  fldei  majestate  potest  hoo  modo 
probabiliter  responderi,  quod  cum  hujus  calcea- 
mentura  sit  corpus  a8sumptum,etdua;  sinl  corpo- 
ris  uniones,  una  videlicet  qua  corpus  conjungitur 
animap,  et  altera  qua  corpus  conjungiturDeitati,ea 
tantum  est  inscrutabilis  quscorpus  Deitati  conjun- 
git  in  unilate  personas  Ideoque  Joannes  ad  sol- 
vendam  unam  tanlum  corrigiam  calceamenti  asserit 
se  indignum.  Sed  desinamus  scrutari  scrutinium, 
in  quo  plurimi  defcccrunt ,  quoniam  «  accedit  homo 
ad  cor  altum,  et  exaltabitur  Dcus  {Psal.  lxiii)  ;  »  et 
investigator  majestatis  opprimetur a  gloria ;  suppli- 
citerexorantes  unigenitum  Dei  Filium  JesumChri- 
stum,  quatenus  de  merito  fidei  nos  transferat  ad 
prsemium  spei,  qui  cum  Patre,  eto. 


SERMO  VIIL 

DOMINICA  PRIMA  POST  EPIPHANIAM. 


Die  tertia  nuptise  factx  sunt  in  Cana  Galilssx,  et 
erat  ibi  mater  Jesu.  Focaius  est  auiem  ct  Jesus  et 
discipuii  ejus  ad  nupiias  {Joan.  ii). 

«  Quia  spiritus  est  qui  vivifioatjCaro  non  prodest 
quidquam  (/oan.vi), »  praetermissis  carnalibusnu- 
ptiis,  de  spiritualibus  disseramus,  ut  per  ea  quse 
8unt  oarnaliter  facta,  ea  quae  sunt  spiritualiter  fa- 
ciendamonstremus.Celebranturigitur  istae  nuptiae 
inter  spiritum  bomini9,etgratiam  conditori8,quan- 
do  videlicet  divina  gratia  rationali  spiritui  conjun- 
gitur.  Et  ne  tanquam  steriles  maledicantur  a  Dco, 
niios  et  filias  ex  se  gignunt,  id  est  affectus  et  actio- 
nes,  sive  desideria  sancta  et  opera  justa.  De  uxore 
simul  et  prole.  Psalmista  dicit  ad  virum  etpatrem : 
«  Uxor  tua  sicut  vitis  abundans  in  latcribus  domus 
tus.  Filii  tui  sicut  novellsB  olivarum  in  circuitu 
mendse  tuae  {Psal  cxxvii).  »  Has  nuptias  expertus 
fuerat,  qui  dixit :  «  Gratia  Dei  sura,  id  quod  sum, 
et  gratiain  me  vacua  non  fuit,  sed  gratia  Dei  sem- 
perin  me  manet  (/  Cor,  iv).  »  Inveniuntur  igitur 
inter  spiritum  et  gratiam  tria  bona  conjugii,  vide- 
licet  fides,  proles  et  sacramentum.  Gum  enim  au- 
dis  :  Gratia  Dei  sum  id  quod  sum,  inteliigo  fidem, 


C  qu»  spectat  ad  honestatem.  Gum  audis,  gratia  ejus 
in  me  vacua  non  fuit,  inteliige  prolem,  qufie  speotat 
ad  fecunditatem.  Gratia  eju^  in  me  manet,  intellige 
sacramentum,  quod  spectat  ad  infirmitatem.  Inter 
filios  autem  et  filias  tanquam  inter  fratres  et  sorores 
illud  nuptiale  convivium  celebratur,quod  moraliter 
inlcrfratreset  filiasB.  Job  singulis  consueverat  ce- 
lebrari  {Job  \).  Unde  nuptiae  ista;  in  Gana  Galilaea 
reteruntur  factae  fuisse,  quoniam  ibi  fuit  vir  zelo 
charitatis  et  amore  salutis,  bomo  convertitur  et 
transmigrat  ab  crrore  ad  charitatem,  et  a  vitiis  ad 
virtutes.  Gana  quoquc  ^6'/uj,  et  Galilsea  Iransmigra- 
iio  interpretatur  ex  Hebruico  in  Latinum.  Bene  di- 
cunlur  hae  nuptis  die  tertia  factae  fuisse,  quia 
primus  dies  exstitit  antelegera,  secundus  sub  lege, 
tertius  post  legem.  Primus  fuit  cognitio  virtutis  in 

D  lege  naturae,  secundus  in  lege  Scriplurae,  tertius 
in  Icge  gratiae.  «  Lex  autem  per  Moysen  data  est, 
gralia  et  veritas  per  Jesum  Gbristum  facta  est 
{Joan.  i).  » 

Die  ergo  tertia  nupiix  faciss  sunt  in  Cana  Gali-- 
irx.  Et  erai  mater  Jesu  ibi.  Invitatus  est  autem  ad 
nuptias  ipse^  et  discipuli  ejus.  In  hoc  loco  moraliter 


347 


INNOCBNTU  ni  PAPJB  SBRMONES  DB  TBMPORB. 


348 


dicitHrsermodiviQU9,quoQiara  cipseeratin  princi- A.  ^um  purificationem  Jud<seorum,  capientes  singulx 


pio  apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbum  [JoanA). »  Di- 
scipuli  ejus  bonesti  mores  iQtelliguutur,  quoniam 
sermo  divinus  tanquam  magister  instruit  et  iQfor-' 
mat.  Mater  Jeeu  intelligitur  Odes  catbolica,de  qua 
sermo  divinus  nascitur  et  procedit.  Hffi  sunt  perso- 
nosy  qufls  nuptiis  istis  interfuisse  leguntur,  scilicet 
sermo  divinus  tanquam  magister;  bonesli  mores, 
tanquam  discipuli;  fides  catbolica,tanquamiiiater. 
Sponsa  quippe  pro  parte  sua  vocat  ad  nuptias  vir- 
tutes  gratuitas,  sponsus  naturales  aCTectus.  Non  so- 
lum  autem  ists  personffi,verumetiam  arcbitriclinQs 
interfuisse  narratur.  Et  in  boc  conjugio  invenitur 
tricliniuffly  id  est  tres  mens®,  videlicet  animse  na- 
toralis  vis  rationalis,  vis  irascibilis,  vis  concupisci- 


metrelas  binas  vel  temas,  Sex  bydriae  sunt  sex  opera 
quae  Dominus  in  judicio  commendabit:  «  Esurivi, 
et  dedistis  mibi  manducare;  sitivi,  et  dedistis  mihi 
bibere;  bospes  eram,  et  collegistis  me;  nudua 
eram,  et  cooperuistis  me ;  inQrmus  eram^  et  vi- 
sitastis  me ;  in  oaroere  eram,  et  venistis  ad  ise 
(Maith,  XXV).  »  Dicunturautem  bydriae  lapidesB  qoq 
propter  duritiam,  cum  opera  misericordis  nonaint 
dura,  sed  propter  Ormitatem,  cum  misericordia  sit 
originepericulum  (sic)  impugnabiie  sacramentum, 
dicente  Scriptura,quod  ipsaccsuper  scutum  potentit 
etlanceam  adversusNinivem  pugnabit(£cdi.xxix). » 
Pertinet  enim  ad  illos  lapidea,  de  quibus  dioit  Apo* 
stoluB  :  c  Alius  supersdificat  argeQlumi  aurum  et 


bilis.  Prima,  qu®  discemit  inter  bonum,  secunda  ^  lapides  pretiosoB  (/  Cor.  iii),  »  Unde  beae  sax  hy- 


qaa  respuit  malum,tertia  quae  appetit  bonum.Ista 
namque  sunt  tria  munera  (Matth,  ii)  qua  naturales 
philosopbi  Gbristo  moraliter  obtulerunt,8cilicet  au- 
rum,  quod  propter  splendorem  rationabilitatem  si- 
gnat ;  tbus,  quod  propter  boQorem  sigaat  coQCupi- 
scibilitatem  ;  myrrbam,qnffi  propter  auiaritudiQem 
irascibiiitatem  figurat.  in  boc  ergo  tricliQio  quasi 
arcbitricliaus  praesidet  pars  ratiouis  superior,qu8e 
proprie  synderesis  appellatur. 

Cum  aulem  vinum  in  hoc  eonvivio  defecissett  ma- 
ter  Jesu  dixit  ad  iltum  :  Vinum  non  habeni.  Et  ilte 
respondit :  Quid  mihi  et  iibi  est,  mutier  ?  nondum  ve- 
nit  hora  mea,  ViQum  iu  boo  loco  propter  fervorem 
fligoat  cbaritatem,  de  qua  sponsa  dicit  in  Canticis: 
«  latroduxit  me  in  cellam  vinariam,  et  prdinavit 


dris  propter  purifioationem  Judeoorum  dioantur  ibi 
fuisse  posita;  quia  purificatio  iatelligitur  satiafactio 
confideQlium.NamJudffiicoafideatesioterpretaatar» 
etad  coQfideotesper  sex  opera  misericordis  satiafa- 
cieods  peccatis  (itc).CapiuQt  autem  itts  sex  bydria 
siQgulc  metretas  bioaB  vei  teroas ;  quooiam  sex 
opera  misericordis,  quaedam  duas,et  quaedam  trea 
distioctiooes  admittuot.Triplex  est  eaim  cibusaut 
potus,  materialis,  sacrameotalis  et  doctrioallB.  De 
roaleriali  dicit  Apostolus  :  «  Si  esurierit  ioimicus 
tuus,  ciba  ilium  ;  et  si  sitit,  potum  da  illi  (Prov. 
XXV ;  Rom.  xii).  »  De  sacrameQlali  Veritaa  ait ; 
«  Caro  mea  vere  est  cibus,  et  saoguis  meus  vere  est 
potus  (Joan.  vi).  »  De  doctrioali  Sapieos  protesta- 
tur  :  «  Cibavit  illum  paoe  vitae,  et  ioiellectus,  et 


10  me  cbaritatem  (Cunt,  ii).»  Viuum  illud  abuodat  C  ^^^^  sapieDtiae  salularis  potavit  illum  (Eccle.  xv).  » 


io  priocipio  ouptiarum,quia  cbaritas  ia  ioiliocoo- 
versioois  fervescit.  Sed  ioterdum  defioit  istud  vi- 
oum,  quia  cbaritas  aliquaodo  frigescit,  quod  ooo- 
Duoquam  cootiogit  ex  dispeosatiooe  divioa,  ut  vi- 
cissitudo  veoieotis  et  recedeQtisspiritusosteodatur, 
qui,  «  ubl  vult  spirat,  et  vocem  ejus  audis,  et  oe- 
sciH  uode  veoit,  aut  quo  vadit  (Joan.  iii).  »  Sive 
quia  •  septies  io  die  caditvirju8tus,et  fortior  resur- 
git  (Prov.  xxiv).  »  Uode  permisit  DomiQus  cadere 
Petrum,  ut  fortior  resurgeret,  et  oegatiooem  ter- 
aam  coofessiooe  purgaret  (Matth.  xxvi). 

Deficiente  vtno,  dicit  mater  Jesu  ad  eum  :  Vinum 
non  habent.  Quia  cum  cbaritas  refrigescit,  et  fides 
suggerit  et  suadet,  ut  sermo  divious  iostrueodo  et 
exbortaodo  cbaritatem  accendat. 

Et  dicit  ei  Jesus  :  Quid  tibi  et  mihi  est  mulier  f 
nondum  venit  hora  mea.  Verbum  istud  ooo  exiodi- 
goatiooe,  sed  ex  discretiooe  procedit.  Ac  si  dicere- 
tur  maoifestius:  Sustioeri  debel  ad  tempus,  ut  pro- 
pter  causas  praedictas  charitas  remissa  tepesceret, 
quateous  cum  tempus  adveoit  opportuQum,fortiu8 
accedatur.  Nam  maia  aure  io  lectis  aurels  verbum 
prolatum  io  tempore  suo. 

Dixit  ergo  mater  Jesu  ministris :  Quidguid  dixerit 
vobis,(acite.  Quia.fides  jubet,  ut  fiat  quidquid  jus- 
aerit  aermo  divious. 

Erant  autem  ibi  lapidex  sex  hydriac  positx  suun^ 


Itaque  tribus  modis  pascere  debemus  esurieQtem, 
eisdem  tribus  modis  8itieQtempotare,videlicetali- 
meolo  oaturae,  sacrameoto  Eucbaristie,  documeoto 
Scripturae.    Duplex  est  autem  iofirmitas,  scilicet 
cordis  et  corporis.  Uoa  quidem  pGBoa,  altera  culpa. 
De  prima  Domious  ait:  «  lofirmitas  baec  ooo  estad 
mortem  (Joan.  xi) ;  »  de  secuoda  dicit  Apostolus  : 
«  Ideo  ioter  vos  multi  iofirmi  et  imbeoiUe8,etdor- 
miuot  muiti  (/  Cor.  xi).  »  lofirmum  ergo  corpore 
visitamus,  cum  eum  corripimus  io  spiritu  leaitatis. 
Similiter  duobus   modie   dcbemus   iocarceratum 
adire ;  quia  duplex  est  carcer,  uous  corporis,  et 
alter  cordis.  De  carcere  corporis  Evaogelista  testa- 
tur,  quod  Herodes  vioxit  Joaooem,  et  posuit  io 
A  carcerem  (Marc.  vi).  De  carcere  cordis  dicit  Psal- 
mista  :  «  Educ  de  oarcere  aoimam  meam  (Psal* 
cxu).  »  Similes  distioctiooes  ioveoire  poteritis  io 
Scripturis  super  hospitalitate  ac  ouditate.  Hydria 
capiuot  metretas  bioas  vel  ternas,  Hydria  vero 
impletur  aqua,  cum  misericordia  coQ8ummatur,ut 
cum  datur  esurieoti  cibusy  sitieoli  potu8,aut  oudo 
vestitus.  De  bac  aqua  aecuodum  eifectam  dicit 
bcriptara:  «  Sicut  aqua  exstioguit  igoem,  ita  eiee- 
mosyoa  exatioguit  peccata  (Eccle.  iii).  »  Propter 
quod  Domious,  ait :  «  Date  eleemoayoaro,  et  ecca 
orooia  muoda  Buot  vobis  (Luc.  xi).  »  Hydria  vero 
usque  ad  aammum  impletur,  com  opua  mitericor- 


349 


aBRIfO  Vin,  DOIiCINlGA  I  POBT  BPIPHANIAM. 


S50 


diae  ad  perfectionem  perducitur.  Gerte  cum  miseri-  A. 
cordia  sine  charitate  largitur,  refrigerat  quidem 
accipientem,  sed  non  facit  [aL  satiatjdonantem.Et 
ideo  tanc  est  aqua  solummodo,  etnon  vinum  ;  quo- 
niam,  ut  inquit  Apostolus,  c<  si  distribuero  omnes 
facultates  meas  in  cibos  pauperum,  charitatem  au- 
tem  non  babeam,  nihil  mihi  prodest  (/  Cor,  xiii).  m 
Sed  cum  misericordia  exhibeturex  charitato,  tunc 
aqua  fit  vinum,  quoniam  exhibitio  misericordiae  flt 
operatio  charitatis,  et  quae  prius  fuit  rigida,  lunc  Ht 
calida  ;  quae  prius  tepida,  tunc  fit  sapida  ;  que 
prias  fuit  pallida,  tunc  Ot  fulgida,  eio  moraliter 
aqua  flt  vinum.  Gorpus  quod  est  in  se  naturaliter 
pium,  fit  ex  charitate  meritorium,  non  tam  merce- 
dis  eternffi  quam  retributionis  leterns.  Ministri 
ergo  qui  bydrias  implent  aqua,  liberalitas  et  hila-  o 
ritas,  quffi  opera  misericordie  administrant.  De 
quibus  ait  Apostolus  :  «  Unusquisque  prout  desti- 
navit  in  oorde  suo,  non  ex  tristitia  atit  necessitate. 
•  Hilarem  dotorem  diligit  Deus  (//  Cor,  ix).  »  Et 
iterum  : «  Qui  prsestin  sollicitudine,  qui  miseretur 
in  hilaritate  {Rom,  xii).  »  Alius  autem  dicit :  «  Non 
differas  bene  facere,  quia  spes  qua)  difTertur,  affli- 
git  animam  {Prov.  xiii).  »  Et  iterum  :  «  Cor  inopis 
ne  afQixeris,  et  ne  protrahas  datum  angustianti 
{Ecele,  iv).  »  Eis  ergo  dicit  Jesus  :  Implete  hydrias 
aqua, 

Et  cum  implevissent  eas,  adjecit :  Haunte  nunc, 
et  ferte  architriclino,  Ut  autem gustavit  architriclinus 
aqudm  vinum  faclam,  nesciebat  unde  esset^  ministri 
autem  sciebant,  qui  hauserant  aquam,  vocat  spon^ 
sum  architriclinus,  et  dicit  ei :  Omnis  homo  primo  C 
vinum  bonum  ponit^  etc.  Tunc  fit  quod  dictum  est. 
Ministri  jubentur  baurire  et  ferre  archilriclino,  ut 
rationabiliter  fervorem  charitalis  approbet  et  com- 
mendet ;  quia  charitas  rationalis  minime  per  se 
comprehendit  undesit  charitas,  quamDcus  in  bo- 
mine  solus  operatur  ;  quia  charitas  non  est  ex 
Iiberoarbitrio,sicutdicitnaturalisphilosophus,8ed 
ex  Deo  tantum,  sicut  iidelis  catholicus  proQtetur, 
Elob  bocarchitriclinustanquamminus  intelligens 
gratiffi  sacramentum,  inquit  ad  sponsum  :  Omnis 
homo  primo  bonum  vinum  ponit,  In  primo  meiius 
vinum  debet  ponere  in  fine  {sic) ;  quoniam  «  qui  per- 
severaverit  usquead  finem,  bic  salvus  erit  {Matth, 
x),  »  quamvis  hoc  specialiter  possit  referri  ad  hffire- 
ticos  et  hypocritas,  qui  sanam  doctrinam  et  bona  D 
opera  exhibent  a  principio,  et  cum  bomines  ine- 
briati  fuerint,  id  est  per  ipsos  illecti,  tunc  id  quod 
deterius  est  virus  erroris  et  malitiae  fermentum 
apponunt.  Animalis  igitur  homo  sic  faciat.  Tu  vero 
qui  spiritualis  existis,  servasti  vinum  bonum  usqw 
adhuc,  id  esl  charitatis  fervorem  custodisti  ;  quia 
debito  charitatis  quanlo  plus  solvitur,  tanto  magis 
debetur.  Hoc  igitur  initium  signorum  qux  fecitjesus 
in  Cana  Galilxjs,  quoniam  inter  opera  gratiae  pri- 
mum  obtinet  locum  conversio  peccatoris,  et  tunc 
de  aqua  iit  vinum,  quia  de  peccatore  fit  justus 


quasi  de  frigido  calidus,  de  insipido  sapiens,  de 
pallido  rubens.  Sciendum  est  quod  in  his  nuptiis 
sponsus  est  Spiritus  sanctus,  sponsa,  gratia.  Jesus, 
sermo  divinus,  et  discipuli  ejus  mores  honesti  ; 
mater  Jesu,  fides  catholica  ;  architriclinus  qui  prs- 
sidet  in  triclinio,  rationalis  qun  prapeminet  inter 
virtutes  animi  naturales.  Cana  Galilsffi  conversio 
peccatoris ;  et  dies  tertia  ;  tempus  gratis  ;  aqua, 
misericordia  ;  vinum,charitas.  Dcncitenim  vlnum 
cum  charitas  refrigescit  {Matlh,  xxiv).  Sex  hydris 
suntsex  opera,  quae  Christus  in  judicio  commen- 
dabit,  quffi  dicuntur  lapideae  non  propter  durltiam 
inficxibilem,  sed  propter  inexpugnabilem  firmita- 
tem.  Capiunt  ergo  singuls  hjdriae  metretras  bicas 
vei  termas  ;  quoniam  singula  opera  duas  vel  trea 
distinctiones  admittunt.  Ministri  namque  libe- 
ralilas  et  hilaritas,  quae  opera  misericordiffi  admi- 
nistrant.  Aqua  fit  vinum,  cum  effectus  misericordiffi 
charitatis  informatur  affpctu.  Architriclinus  autem 
approbat  vinum,  quando  ratio  oharitatem  commen- 
dat.  Verumtamen  unde  sit,  nescit ;  quia  rationalis 
per  se  originalem  causam  ver»  charitatis  ignorat, 
quantum  ministri  qui  hauserunt,  quia  per  haustam 
gratiae  intelligunt  veritatem. 

Animalis  autem,  id  est  bffireticus  vel  hypoorita, 
primum  bonum  vinum  portat,  id  est  sanam  doctri- 
nam  vel  honestam  exhibet  vitam»  ut  cum  inebriati 
fuerint  homines  ad  faciendum  illis  illecti,  ratio  m 
quod  deteriusest  virus  erroris  vel  maliliffi  fermen- 
tum,  apponat.  Hoc  est  igitur  initium  signorum 
quod  facit  Jesus  in  Cana  GatilxsSf  quando  justiflcat 
impium,  convertitiniquum  et  revocat ' pecoatorem. 
Et  propterea  credunt  in  eum  discipuli  ejus.  Ad  has 
nuptias  celebrandas  bodiernam  stationem  apud 
sanctum  Spiritum  salubriter  instituimus,  in  quo 
tanquam  in  Gana  Galil^effi,  inloco  sciiicet  ubizelua 
transmigrandi  de  vitiis  est  ad  virtules,  posits  sunt 
sex  bydriffi,  id  est  instituta  sunt  sex  opera  mise- 
ricordie,  quffi  sunt :  pascere  esuricntem,  potare 
stientem,  colligere  hospitem,  veslire  nudum,  vi- 
sitare  infirmum,  adire  incarceratum.  Et  est  ibi 
mater  Jesu,  quoniam  ibi  memoria  gloriosisimn 
matris  Ghristi  rc  olitur,  in  cujus  honore  ipsa  est 
Ecclesia  dedicata.  Invitatur  autem  et  filius  ejus 
Jesus  cum  disci]- jIIs  suis  ad  has  nuptias  salutares, 
quoniam  effigies  Jcsu  Christi  a  ministris  Ecclesin 
ad  hunc  iocum  hodie  venerabiliter,  deportatur,  ut 
ejus  gloria  fidelibus  popuIis,quicoQveniuatadha8 
nuptias  pietatis  et  misericordiffi  ceiebrandas  desi- 
derabiliter,  demiraretur.  Ne  quis  ergo  famelicus  ab 
bis  nuptiis  revertatur,  universi  qui  hac  in  tenta- 
tione  conveniunt,  ut  de  oaeteroliberaliusethiiariaa 
se  exbibuerint  salubriter  celebrare,  de  injunotis 
pcenitentiis  unus  remittatur  annus  ad  ampliorem 
obtinendaminduIgentiam,peccatorumutsicaquam 
convertatinvinumsponsusChristus,  qui  estestbe- 
nedictus  in  sscula  sfficuiorum.  Amen. 


351 


INNOCBNTII  m  PAPiE  SBRM0NB8  DB  TBMPOBB. 


352 


SERMO  IX. 

DOMINIGA  IN  SEPTUAGESIMA. 

De  gravi  jugo  super  (llios  Adam,  in  ingreuu,  progressu  et  egressu  ;  el  de  oocupatione 

honesta  et  utili. 


Occupatio  magna  creata  est  omnibus  hominibus, 
et  jugum  grave  super  filios  Adam^  a  die  exitus  de 
ventre  matris  eorum,  usque  in  diem  sepulturx  in 
matrem  omnium  (Eccli  xl). 

Mater  omnium  hominum  terra  est,  et  eadem 
terra  estomnium  bominum  sepultura.  Propterea 
quod  Job  dicebat  :  «  Nudus  egressus  sum  de  utero 
tnatris  me»,  nudus  revertar  illuc  {Job  i).  »  In  ver- 
bis  autem  propositis  circastatum  buman»  condi- 
tionis  tria  praecipue  considerare  debemus :  ingres- 
8um,  progressum,  et  egressum.  De  progressu  pras- 
mittitur  :  Occupatio  magna  crealaest  omnibus  homi" 
nibus;  de  ingressu  subjungitur  :  A  die  exilus  de 
ventre  malris  eorum ;  de  egressu  concluditur :  Usque 
in  diem  sepuUurx  in  malrem  omnium,  Girca  quem- 
libet  vero  statum  considerare  debemusquodinter- 
ponitur:  Et  jugum  grave  super  fHios  Adam,  Grave 
quidem  est  in  ingressu,  gravius  est  in  progressu, 
gravissimum  in  egressum.  Meritoergo  flebatet  dice- 
bat  propbeta :  «  Quare  de  vulva  matris  egressus 
sum,  ut  viderem  laborem  et  dolorem,  et  consume- 
rentur  in  confusione  dies  mei?  »  {Jer,  xx.)Formatu8 
est  enim  bomo  de  terra,  conceptus  in  culpa,  natus 
ad  posnam.  Agit  prava,  qus  non  licent ;  turpia, 
quffi  non  decent  ;  vana,  qu8B  non  expediunt ;  Oet 
oibus  ignis,  esca  vermis,  massa  putredinis.  Ecce 
quam  grave  jugum  crcatum  est  super  filios  Adam, 
a  die  exitus  de  ventre  matris  eorum,  usque  in  diem 
sepuliurx  in  matrem  omnium,  Exponam  id  planius, 
edisseramid  plenius,  ostendens  de  quo  factus  est 
bomo,  qnid  faciat  bomo,  quid  futurus  sit  ^bomo. 
Formatus  bomo  de  pulvere,  de  luto,  de  cinere : 
quodque  vilius  est,  despurcissimo  semine  concc- 
ptus,  in  pruritu  carnis,  in  fervore  libidinis,  in  fe- 
tore  luxurie  :  quodque  deterius  est,  in  labe  pec- 
oati  :  natus  ad  laborem,  timorem  et  dolorem, 
quodque  miserius  est,  ad  mortem.  Agit  prava,  qui- 
bus  offendit  Deum,  ofTendit  proximum,  ofifendit 
se  ipsum.  Agit  turpia,  quibuspolluit  famam,  polluit 
personam,  polluit  conscientiam.  Agitvana,  quibus 
negligitseria,  quibus  negligit  utitia,  negligit  ne- 
cessaria.  Fiet  cibus  ignis,  qui  semper  uritet  ardet 
inexstinguibilift  ;  esca  vermis,  qui  semper  rodit  et 
comedit  immortalis ;  massaputredinis,  qu8B  semper 
fetet  et  sordet  horribilis.  8i  mihi  non  creditis,  Scri- 
pturao  credatis.  «  Formavit,  inquit,  Dominus  Deus 
bominem  de  limo  lerrn  {Gen,  iii).  »  Propter  quod 
ipse  dicit  ad  Deum  :  «Memento,que80,  quod  sicut 
lutum  feceris  me,  etin  pulverem  reduces  me.  » 


A  Et  Deus  inquit  ad  ipsum  :  «  Ginis  es,  et  in  cine- 
rem  reverteris.  »  —  «  Gomparatus  sum,  inquit, 
luto,  et  assimilatus  sum  favillaBetcineri  (Jobixx).  i 
Audistis  enim  de  quo  formatus  est  homo,  sed 
audite  de  quo  conceptus.  «  Quis,  inquit,  potest  fa- 
ceremundum  de  immundo  conceptum  semine?  » 
•  Ecce  in  iniquitatibus  conceplus  sum,  et  in  de- 
lictis  peperit  me  mater  mea  {Psal.i),  »Nemomun- 
dus  a  sorde  peccati,  nec  infans  unius  diei,  qui  na- 
tus  est  Buper  terram.  Audite  ergoad  quid  natusest 
bomo.  «  Avis,  inquit,  nasciturad  volatum,  etbomo 
natus  est  ad  laborem  (Job  v). 

c  Guncti  dies  ejuslaboribus  etsrumnis  pleni  sunt: 
noc  requiescit  per  noctem  mens  ejus.  Homo  nutus 
de  muliere,  brevi  vivens  tempore,  repletur  multis 

Q  miseriis.  Qui  quasi  flos  egreditur  et  conteritur,  et 
fugit  velut  ,umbra,  et  nunquam  in  eodem  statu 
permanet  {Job  xiv.)  •  Talis  ergo  factus  est  bomo. 
Sed  audite  quod  faciat  bomo  :  «  Gloriantur,  in- 
quit,  cum  malefecerint,  et  exsultant  in  rebus  pes- 
simis  {Prov,  ii).  »  Propterea  tradidit  illosDeus  «in 
reprobum  sensum,  ut  faciant  ea  quae  non  conve- 
niant,  »  non  expediunt,  «  repletosomniiniquitate, 
malitia,  fornicatione,  avaritia,  nequitia,  caeterisque 
vitiis  et  peccatis  {Rom,  ii),  ■  quae  Paulusenumerat 
ad  Romanos.  «  Videns  itaque  Deus  quod  multa 
malitia  hominum  esset  in  terra,  et  cuncta  cogita- 
tio  cordis  intenta  esset  ad  malum  omni  tempore, 
pcBnituit  eum  quod  hominem  fecisset  in  terra,  ta- 
'ctusque  dolore  cordis  intrinsecus  :  Delebo,  inquit, 
homincm  quem  creavi  {Gen,  vi).  »  Ecce  quid  fecit 

C  bomo. 

Sed  audite  quid  fiat :  «  Exibit,  inquit,  spiritus 
ejus,  et  revertetur  in  terram  suam  :  in  illadie  pe- 
ribunt  omnes  cogitationes  eorum  {PsaL  cxlv.)  »  — 
«  Aufercs  spiritum  eorom  et  deficient,  etin  pulve- 
rem  suum  revertentur  {Psal,  ciii).  »  —  «  Qui 
quasi  putredo  consumendusest,  etquasi  vestimen- 
tum  quod  comeditur  a  tinea  {Job.  xiii).  »  —  «  Homo 
putredo,  fiiius  hominis  vermis  (Job  xxv),  »  vindicta 
carnis  impii,  vermis  et  ignis.  «  Vermis,  inquit, 
eorum  non  morieturet  ignis  eorum  non  exstingue- 
tur  (Isa.  Lxvi).  »  Et «  dabit  Dominus  Deus  ignem 
et  vermes  in  carnes  eorum,  ut  urantur  et  senf  iant 
usque  in  sempiternum  (Judic,  xvi).  »  Vere  ergo 
occupatio  magna  creata  est  omnibus  hominibus,  et 

D  jugum  grave  super  filios  Adam.  Beati  tamen  quioc- 
cupantur  in  bonis,  quia  de  bonis  traoBibunt  ad 
optima.  Miseri  vero  qui  occupantur  in  mslis,  quia 


353 


8BBM0  X,  DOMINICA  IN  SBPTUAGBS. 


354 


de  malia  traneibunt  ad  pessima.  Beati  quoque  qui  A.  et  Apostolus  inhonestam  et  inutilem  ocoupationem 

,  ^u-:»*:       ..«t         A  .-*  :        r.-:^:.       i^  opistola  edocentevitarG :  » Nesoitia,  inquit,  quod 

hi  qui  in  stadio  currunt,  omnes  quidem  ourrunt, 
sed  unus  accipit  bravium  :  Siccurrite,  ut  compre- 
hendatis.  Ego  autem  sio  curro,  non  quasi  in  incer- 
tum  ;  sic  pugno,  non  quasi  aerem  verberans,  »  eto. 
{ICor.  IX.)  Inler  jugum  etjugum  Propheta  di- 
stinguit  in  tractu  :  «  De  profundis  clamavi  ad  te, 
Domine,  Domine,  exaudi  vooem  meam.  Si  iniqui- 
tetes  observaveris,  Domioe,  Domine,  quis  substine- 
blt?(P*a/.  cxxix.)  Ecce  jugum  diaboli  grave,  de 
quo  dicitur  per  prophetam  :  «  Gomputruit  jugum  a 
facie  olei,  »  unde  mox  subdilur:  t  Quia  apud  te 
propitiatio  eat,  et  propter  legem  tuam  auetinui  te, 
Domine  (ha.  x).  Ecce  jugum  Christi  euave,  de 
Occupationem  autem  honestam  et  utilem  Domi-      quo  Veritas  inquit;  i<  Jugum  meum  suave  est  et 

nu8  indicat  in  Evangelio,  conducens  in  vineam  ''  onus  meum  leve  {Matth,  xi).  » 

operarios,  ut  reddat  illis  mercedem  {Mattk.  xx)  ; 


JugnmCbristiportant,  quod  estgrave  in  principio, 
sed  aemper  in  flne  suave.  Miseri  vero  qui  Jugum 
diaboli  portant,  quod  suave  est  in  principio,  sed 
in  fine  semper  est  grave.  Hano  autem  humane 
conditionis  miseriam  considerat  et  deplorat  Eccle- 
sia,  gemens  et  lacrymans  ad  introitum,  cum  pro- 
pheta  lugens  et  recolens  lapsum  humanum  :  t  Cir- 
cnmdederunt  me,  inquit,  gemitus  mortis,  dolorea 
inferni  circumdederuot  me  {Psal.  cxiv).  »  Ne  vero 
pr«  nimio  dolore  desperet,  statim  in  graduali  mise- 
licordiam  commemoratConditoris :«  Auditor,inquit 
in  opportunitatibus,  in  Iribulatione  sperent  in  te  qui 
noverunt  nomen  tuum  ;  quoniam  non  dereiiquisti 
qnsrentes.  te  Domine  {Psal.  cx).  » 


SERMO  X. 
IN    EADEM  DOMINICA. 


Simile  esl  regnum  coslorum  homini  patrifamilias, 
qui  exiens  primo  mane  condtucit  operarios  in  vi- 
neam  suatn  {Matth.  xx). 

Hac  parabola,  fratres  charissimi,  est  plena  non 
terrore,  sed  pietate ;  non  desperatione,  sed  confl- 
dentia  :  non  amaritudine  sed  dulcore  ;  non  ira,  sed  C 
gratia  ;  non  odio,  sed  amore.  Quia  licet  multi  sint 
Vocati,  pauci  vero  electi,  fuerunt  lamen  novissimi 
primi.  Ne  quisergo  desperet,  quia  diu  multumque 
peccavit,  misericors  Deus,  quia  neminem  vult  pe- 
rire  de  omni  state,  alios  ad  sui  cultum  addudit  vo- 
cans  ad  vineam  quosdam  in  pueritia,  quosdam  in 
adolescentia,  quosdam  in  juvenlute,  quosdam  in 
senectute,  quosdam  in  senio,  quibus  in  communi 
pro  merito  temporali  reddet  prajmium  sempiter- 
num.  Ut  autem  efficacius  revocet  peccatores  a  vitiis 
ad  virtutes,  saepe  tardius  venientes  remunerat 
«que.  Ut  cum,  illi  qui  converluntur  in  senectute 
vel  in  senio,  prius  vocantur  ad  gloriam,  qoam  hi 
qui  in  pueritia  convertuntur.  Qui  quoniam  sque 
diligunt,  sque  merenturet  si  minuslaborant;  qoo-  D 
niam  vis  merendi  non  penes  laborem,  sed  penes 
charitatem  existit.  Paterfamilias  in  hoo  loco  intel- 
ligitur  Deus  pater ;  vinea,  Ecclesia,  operarii,  Justi. 
Gonventio  facta  operariis  ex  denario  diurno,  pro- 
missio  facta  justis  de  praemio  sempiterno.  Quinque 
horsB,  quinque  states  intelliguntur :  mane  pueri- 
tia,  tertia  adolescentia,  sexta  Juventus,  nona  sene- 
ctus,  undecima  Beniura,  et  ita  sero  est  flnis  vits. 
Forum  autem  estseculam ;  otiosi,  desides,  pondus 
etsstus,  laboret  sollioitudo ;  procurator  vine», 
homo  Chriatus  Jesus. 

Coogrue  vero  per  has  hora»  diei  sBtates  hominis 


distinguuntur.  Sic  sol  primo  mane  usque  ad  ter- 
tiam  horam  tepet,  a  tertia  usque  ad  sextam  calet, 
a  sexta  usque  ad  novam  fervet,  et  ex  tunc  calor 
remittitur  a  nona  usque  ad  undecimam,  et  ab  un- 
decima  usque  sero,  donec  sol  faciat  occasnm  :  ita 
calor  naturalis  in  pueritia  tepet,  in  adolescentia 
calet,  in  juventute  fervet,  et  extunc  remittitur  us- 
que  in  senectutem  et  scnium,  donec  homo  vergit 
in  raortem.  Est  ergo  paterfamilias,  Deus  Paler 
universae  conditor  creaturae,  qui  creaturas  suas 
disponit.  et  regit  in  domo.  Hic  primo  mane  exiit 
conducereopcrarios  in  vineam  suamcumin  prima 
ojtale  puero  gratiae  suae  rorem  infundit,  et  in  Ec- 
clesia  sua  fideliter  operatur.  Vinoa  namqueDomini 
Sabaoth  domus  Israel  est,  in  hac  vinea  vitis  est 
Christus,  et  palmitts  sunt  fideles.  «  Sicut  autem 
palmesnon  potest  facere  fructum  a  semetipso,  nlsi 
Dianserit  in  vitc,  sic  nec  fideles,  nisi  in  Christo 
manserint.  Qui  vero  raanet  in  eo,  hic  ferl  fruotum 
muUum,  quiasine  ipso  nihil  potest  facere.  Si  quis 
autem  in  ipso  non  manet,  mittetur  foras  sicut  pal- 
mes,  et  arescet,  et  colligent  eum,  et  in  ignem  mit- 
tent  ct  ardet  {Joan.  xv).» 

Egressus  autem  circa  horam  tertiam^  vidit  alios 
stanies  in  foro  oiiosos^  et  dicit  illis  :  Ite  et  vos  in  vi- 
neam  meam^  et  quod  juslum  fuerity  dabo  vobis.  Deus 
quippe  fidelibus  suis  non  solum  quod  justum  est, 
reddct,  verum  etiam  supra  quam  justum  est,  do- 
nat ;  quia  «  non  sunt  condigns  passioncs  hujus 
temporis  ad  futuram  gloriam  qu8Q  revelabitur  in 
nobis  {Rom.  viii). »  Semper  eum  remunerat  supra 
meritum,  et  citra  merita  punit.  De  primis  autem 
non  dicitur  quod  fuerint  otiosi,  quoniam  antepue 


3S5 


INNOCKNTII  III  PAPiE  SBRMONBS  DE  TBMPORB. 


856 


ritia  non  eal  lcmpus  merendi,  unde  nihil  infanti  ad  j^  ipsi  denarios,  Ei  aceipienles  murmurarunt  adversus 


meritum  imputatur.  Sed  de  coeteris  dicitur,  quod 
ateterint  otiosi,  quoniam  in  cstoris  aetatibus  negli- 
gentia  imputalur  ad  culpam.  Otiositas  enim  est 
inimica  virtutibus,  sed  vitiis  amica.  Undo  David, 
qui  semper  fuit  viotor  in  bcllo,  tandem  est  victus 
in  otio,  adulterium  pariter  et  homicidium  perpe- 
trando.  Quia  vero  damnabilior  est  otiositas  in  de- 
crepito  quam  in  oaeteris»  oum  ille  sit  amplius  morti 
vicinus,  idcirco  in  undeoima  hora  sub  quadam 
exaggeratione  subjungitur  :  Quid  hic  staiis  ioia  die 
otiosit  Quia  nemo  nos  conduxil,  Gerte  nemo  venit 
ad  Filium  ,  nisi  Pater  trazerit  illum ;  quia  non  est 
volentis  neque  ourrentis,  sed  Dei  miserentis.  Sed 
nec  est  de  talibus  desperandum,  quonikm  dicit 


patrem  familias,  dicentes :  Hi  novissimi  una  hora 
fecerunty  et  pares  iilos  nobis  fecisti,  qui  portavimus 
pondus  diei  et  ssstus,  Pondus  iaboris  et  aestus  car- 
nis  praecipue  et  principaliter  portant  adolesoentea 
et  juveneSy  pondus  diei  et  sstus  portant,  qui 
gravantur  et  uruntur  in  hac  vita  pro  Deo,  sicut 
Apostolus,  qui  dicobat :  «  Quis  infirmatur,  et  ego 
non  inGrmor  ? quis  soandalizatur,  ot  ego  non  uror  ? » 
{11  Cor.  11.)  Qui  vero  non  laborat  in  £ccle»ia 
secundum  voluntatis  divincs,  sed  potius  evangeli- 
xatur  in  saeoulo  secundum  dcsiderium  carnis  hio 
non  est  operarius  in  vinea,  sed  otiosus  in  foro. 
Solent  autem  in  hoo  loco  multfs  fleri  quiestiones  : 
quomodo  verum  sit,  quod  accipienles  murmura- 


illis:  Ite  et  vosinvineam  meam.  Nam  «  quacunquc  ^  rent  adversus  patrem   familias,  cum  aecipientes 


hora  peccator  conversus  fuerit^  et  ingemuerit, 
omnium  iniquitatum  ejus  non  recordabor  (Ezech, 
zviii).  '>  Et  aiibi  dicit :  »  Quia  sive  in  prima,  vel  in 
secunda,  Yei  in  tertia  vigilia  venerit,  ct  ita  iDvene- 
rit,  beati  sunt  servi  illi  (Lnc.xii).  k 

Cum  autemsero  factum  esseidixit  Dominus  vinex 
procuratori  suo.  Sero  est  finis  vit» ;  procurator  vi- 
nea,  homo  Ghristus  Jesus,  cui  Deus  Pater  Eccle- 
aiam  procurandam  commisit.  Ei  ergo  Dominus 
ait :  Voca  operanos  et  redde  illis  mercedem  suam, 
quia  Pater  omne  judicium  dedit  Filio  {Joan.  v), 
qui  reddet  unicuique  post  mortem  juxla  opera  sua| 
incipiens  a  novissimo  usque  ad  primos.  Vocare  ope- 
rarios  ad  mercedem,  est  accipere  justos  ad  re- 
quiem.  Tarde  siquidem  venit,  et  parum  laboravit 


denariumintelliguntur  beati,  qui  acoipiuntrequiem 
prolabore,aquibuse8t  omnismurmuratio  relegata, 
Tiaxime  contra  Deum,  cujus  laudibus  incessanter 
insistunl.  Juxtaquod  legitur  :  «  Beati  qui  habitant 
in  domotua,  Domine,  in  saecula  ssculoruui  lauda- 
bunt  te  (Psal,  lxxxiii)  »  Sed  neque  tales  moventur 
invidia  contra  proximos.  Et  quomodo  arbitrati 
sunt,  quod  plus  essent  accepturi,  cum  nullus  fal- 
laturin  prima(an  Patria?  ),  quiabeatus  est  ille,  cui 
omnia  optata  succedunt.  Pra;tereaquomodo  potest 
ei?se,  quod  oculus  alioujus  beati  sit  nequam,  cum  in 
prima  nulla  sit  pravitas^  sed  perfectissima  recti- 
tudo  ?  Cum  lil  Apostolus  :  «  Unusquisque  merce- 
dem  accipiet  secundum  suum  laborem  (Rom.  ii).» 
Qaomodo  non  amplius  recipiet,  qui  amplius  labo- 


latro  pendens  in  cruce,  cito  tamen  el  multum  ac-  C  rabit?  Scriptumest  enim:«  Reddet  Deus  mcrcodem 


cepit.  Qui  cum  dixit :  «  Memento  mei,  Domine, 
dnm  veneris  in  regnum  tuum,  »  statim  audivit : 
«  Hodie  eris  mecum  in  paradiso  (Luc,  xxiii).  » 
Quia  vero  his,  quae  frequentius  fiunt,  similitudines 
adaptantur,  idcirco  dicitur,  ut  a  novissimis  usque 
ad  primosincipiat ;  quoniam  cum  convertunturad 
Dominum  adolescentes  et  senes,  vel  juvenes  et  de- 
orepiti,  prius  admittuntur  ad  prsemium  senes, 
quam  vei  decrepiti  vel  juvenes,  quia  secundum 
cursom  nalurae  citius  moriuntur  isti  quam  illi. 

Cum  ergo  venissent^  qui  circa  hram  undeciman 
veheranty  acceperunt  singulos  denarios,  Sane  dena- 
riue,  qui  valet  decem  nummos  usuales,  intelligitur 
in  hoo  loco  praemium  sempiternum.  qui  redditur 


laborum  sanctorum  suorum. »  Ad  his  autem  quae- 
stionum  angustiis  facile  liberatur,  qui  diveraot 
modos  loquendi  novit  distinguere  in  Scripturia.  Hic 
sane  locus  per  hypothesin  intelligitur,  ac  si  aper* 
tius  diceretur :  Ponatur  quod  accipientes  vellent 
murmurare  adversus  patrem  familias  dicentes : 
Bi  novissimi  una  hora  fecerunt^  et  pares  illos  nobis 
fecisli,  qui  portavimns  pondus  diei  et  osslus ;  certe 
paler  familias  sic  posset  eorum  murmur  juste 
comprimere :  Amice,  non  facio  iibi  injuriam :  nonne 
ex  denario  conveni  tecuml  Toile  quod  iuum  est,  et 
vade,  Quasi  diceret :  Accipe  pramium,  et  ascendc 
praemiatus  ad  coBlum,  quia  non  habebis  contra 
mejustam  materiam  murmurandi,    cum  debitam 


pro  legis  Decalogo  temporaliter  oLservato.  Vel  quia  D  tibi  mercedem  exsolvam. 


denarius  profert  imaginem  regis,  idcirco  gloriam 
8empiternamdenariocompara(,inquaregemsuum 
isti  videbunt,  non  jum  perspeculum  in  aenigmate, 
sed  facie  ad  faciem  sicuti  est  (I  Cor,  xiii),  cum  si- 
miles  ei  erimus  in  ipsius  imagine  transformati 
(/  Joan.  iii),  quia  «  fulgebunt  justi  sicut  sol  in  regno 
Patris  eorum  {Matth,  xiii).  »  Juxta  quod  ait  Apo- 
stolus  :  u  Salvatorem  expectamus  Oominum  Jesum ! 
Gbristum  qui  reformabit  corpus  humilitatisnostraB 
configuratum  oorpori  oharitatia  suae  {Phii.  iii).  • 

Venienies  autem  et  primi^   arbiirati  sunt^  quod 
piut  essent  accepiuri,  Acceperuni  auiem  et  singulos 


Volo  autem  huic  novissimo  dare  sicul  el  iibi,  An* 
non  iicet  imhi  facere  quod  voiof  an  ttcuius  tuus 
nequam  est.quia  ego  bonus  sum  ?  Quasi  dicat :  Non- 
nelicet  mihi  de  bonitatesupplere  huic,  quod  minus 
ei  oompetit  ex  labore  ?  In  eo  namque  quod  duobus 
impariter  laborantibus,  sed  pariter  diligentibus, 
parpramiumelargitur,  evidentiusBaDctitatisquam 
«quitatis  circa  unum  effectus  elucet.  Ex  eo  autem 
quod  plurimi  murmurarunt,  moralater  instrQit, 
qaod  cum  muUitudo  delinquit,  non  est  inehoanda 
corrcctio  simul  ab  omnibus^  sed  divisim  ab  ano, 
lioet  sit  impoasibile  quod  acoipiens  dentriiim  re- 


357 


SBRMO  XI,  IN  DIE  CINBRUM. 


358 


moneralioDis  iBtcrQSB  murmuraret  contra  Domi-  \ 
namytut  quod  ejus  oculus  sit  nequam.  Sicut  autem 
in  legitima  facultata  seponitur  impossibile  gratia 
disponendi,  sicut  et  in  hoc  lcco  impossibile  ponitur 
per  flimilem  causam,  ut  verum  osteadatur,  quo- 
modo  juste  valeat  responderi.  Patet  ita<iue  quod 
sie  erunt  novimmi  primif  et  primi  novissimif  unde 
nalluB  omnino  desperet  sive  de  diuturnitate  pec- 
cati  tanquam  non  possit  consuetudo  mutari ;  quia 
Deus  non  solum  pueros,  adolescentesjuvenes,  ve- 
ram  etiam  senes  et  decrepitos  vocat  ad  poeniten- 
Uam  ut  convertantur  et  resipiscant  ;  sive  pro  ma- 
gnitudine  peccatorum^  tanquam  non  possit  im- 
piu8  digne  satisfacere  de  peccatis.quia  Deus  otiam 
parum  laborantes  multuin  remunerat.  Nec  illud 
deterreat  ultra  modum,  quod   muUi  sunt  vocati^  ^ 
jMti^'  vtto  electif  quoniam  in  hac  paucitate  magna 
est  moltitudo;  quia  tot  salvandi  sunt  ex  homini- 
bu8,  quot  fuerunt   angeli.   Juxta   quod   legitur  : 
«  Constituisti  terminos  gentium  secundum  nume- 
rum  aogelorum  Dei.»  Sed  dicuntur  pauci  respectu 
malorum,  quia  «  stultarum  infinitus  est  numerus 


{Eccle,  i),  et  pervcrsi  difficile  corriguntur.  »  Licet 
aulem  ex  eo  quod  est  pr»mittitur,  quia  sic  erunt 
primi  novissimi  et  novissimi  primi.  Protinus  vide- 
tur  inferri  quod  multi  tunt  vocati  de  quibus  dici- 
tur  :  Voca  operarios,  et  redde  iilis  mercedem  suam, 
Inde  elocli,  de  quibus  subjungitur,  quod  accipien- 
tes  denarium  ccclestis  beatitudini3,Don  possunt  in- 
leliigi  nisi  beati,  qui  universaliter  sunt  electi.  Ad 
illam  perfactaro  sententiam  baec  conclusio  dehet 
inferri,  qua  dicitur :  Quod  in  omnem  terram  evan- 
gelicae  prsedicationis  sonus  ezivit  {Psal,  xviii),  sed 
Don  omnes  Christi  Evangelio  credunt.  Qui  vero 
noD  credit,  jam  judicatus  est;  uode  cum  plures 
sunt  increduli  quam  Qdeles,  absque  dubio  multi 
sunt  vocati,  pauci  electi^  oum  et  de  fidelibus  multi 
damnentur,  hi  scilicet,  qui  fldem  operibus  abne- 
gant ;  quia  «  melius  est  viam  veritatis  non  agnos- 
cere,  quam  post  agnitionem  retroire  (//  Petr.  ii).  • 
Ab  istorum  ergo  numero  nos  excipiat  dispensator 
vinese  Jesus  Ghristus,  qul  cum  Patre  et  sancto 
Spiritu  vivit  et  regnat  Deus  iu  saecula  Sfficulorom. 
Ameu. 


SERMO  XI. 

IN  DIE  CINEEUM  SCU  CAPITE  JEJUNII. 


J^e  jejunii  dignitate,  et  utilitate  :  triplici  solemni  jejunio,  videlicet  quatuor  temporum,  qua- 
dragesimse ,  et  Yigiliarum  ;  de  modo  jejunii ,  orationis  unguento ,  et  eleemosynarum  largi- 
tume. 


Tu  eum  jejunaveris^  unge  caput  tuum^  et  faciem  Q  civitate  tua  Hierusaiem,  et  a  moute  sancto   too 


tmm  lava  {Matth.  vi). 

Dignitas  jejunii  multipliciter  commendatur  :  a 
looo,  tempore,  ab  auctore.  Fuit  enim  Jejunium 
prcceptum  a  Deo,  preceplum  Ad»,  prftceptom  in 
priocipiOy  prcoeptum  in  paradiso  :  «  De  ligno  scien- 
tia  boni  et  mali  ne  comedas  :  quaounque  die  oo- 
medoris,  morte  morieris  {Gen.  ii).  »  Primum  ergo 
prsceptum,  quod  Deus  intulit  homini,  de  oiborum 
exstitit  abstinentia.  Quod  doneo  ipse  oustodivit, 
fideliter  perstitit.  Ubi  vero  transgressus  est,  mor- 
taliter  corruit  Unde  per  ejus  contrarium  intelligi 
potest,  quam  bonum  sit  jejunium.  Omnis  enim 
anima,  quascunque  se  non  humiliaverit  in  ipso  jeju- 
niidie,  exterminabitur  de  populo  suo(Lm7.  zxii). 


Plaoare,  DomiDe,atteDde  et  fac,ne  moreris.  Adbuc 
ipso  loquente,  ecee  vir  Gabriel  tetigit  eum  in  bora 
sacrifioii  vespertini,  et  nontiavit  preoes  ejus  exao- 
ditas  a  Domino  {Dan,  ix).  i 

Valetetiam  ad  veniam  impetrandam,8econdam 
qood  ad  pmdicationem  prophetn  viri  Ninivite 
predicaverunt  jejunium  :  •  Homines  et  jumenta, 
boves  et  ove8,et  pecora  non  gustaverunt  qoidquam 
aut  biberunt.Et  vidit  Deus  opera  eorom,  quia  eon- 
versi  essent  citoaviasuamaIa,et  misertus  est  super 
malitia  quam  locutus  est,  ut  faceret  eis  {Jon,  iii).» 

Valet  ad  posnam  vitandam,  secundum  quod  Es- 
tber  (cap.  rv)  ad  consilium  Mardochsi  triiius  die- 
bus  et  tribus  noctibus  jejunavit,  et  extunc  ad  re- 


Utilitasergo  jejunii  multiplicius  aasignatur.  Le-  rw  gem  iogressa  impetravit  revocatiooem  seoteDtis 


gitur  enim  jejunium  valuisse  ad  iram  Dei  placan- 
dam  et  veniam  impetrandam  :  ad  pconam  vitandam, 
et  neqoitiam  exstirpandam ;  ad  munditiam  retinen- 
dam,  et  ignorantiam  repellendam  ;  ad  vioioriam 
eonseqaendam  et  gratiam  obtinendam.  Valet  ergo 
Jejonium  ad  iram  plaoandam,  secundum  quod  Da- 
niel  oravit  Dominum  in  jejuniis,  panem  desidera- 
bilem  non  comedens»  carnesque  et  vinum  non 
gostans  :  «  Avertatur,  inquit,  obsecro,  ira  tua  a 


quam  Aman  postulerat  adveraus  Judeos,  ut  nni- 
versi  perirent. 

Valet  ad  nequitiam  exstirpandam,  seeundiim 
quod  Veritas  inquit  in  Evangelio  :  cc  Roo  genos 
dflemoniorumnonejioitur,  nisi  in  orationeetjejonio 
{Matth,  xvii).  »  Lunaticus  enim  ille  stridebat,  epu- 
mabat,  et  arescebat :  stridebat  per  iraoundiam, 
spumabat  per  luxuriam,  arescebat  per  ignaviam. 
Quare?  Spiritus  iracundiffi,  spiritus  luxuriSi  spi- 


359 


INNOCBNTII  III  PAP^  SERMONES  DE  TEMPORB. 


360 


ritus  ignavioQ,  per  orationem  et  jejunium  expel- 
luntur. 

Valet  ad  munditiam  retinendam^secundum  quod 
Daniel  et  tres  pueri  proposuerunt  non  pollui  de 
mensa  regis,  neque  de  vino  potus  ipsius,  et  roga- 
verunt  principem  euouchorum,  ne  contaminaren- 
tur ;  comederunt  legumina,  et  biberunt  aquam,  ct 
apparuerunt  vultus  eorum  meliores  {Dan,  i). 

Valet  ad  ignorantiam  expellendam,  secundum 
quod  Paulus  fuit  in  convcrsione  tribus  diebus  et 
tribus  noctibus  non  videns,et  non  manducans  ne- 
que  bibens.  In  quo  triduo  creditur  Evangelium  di- 
dicisso  a  Spiritu  sancto  (Acl,  ix).  Unde  gloriatur 
fuisse  se  theodidactum,  dicens  :  «  Neque  ab  bo- 
mine,neque  per  hominem  illad  accepi,neque  didiri, 
sed  per  revelationem  Jesu  Ghristi  {Gal.  i).  » 

Valet  ad  victoriam  consequendam,  secundum 
quod  cffiteras  tribus  pugnantes  adversus  Bcnjamin 
pro  uxore  Levitae,  secundo  succubuerunt  in  pr»- 
lio  ;  donec  peracto  jejunio  praevalentes,  tribum  il- 
lam  pene  penitus  deleverunt  {Judic,  xx). 

Valet  ad  gratiam  obtinendam,  secundum  quod 
Spiritus  sanctus  in  die  Pentecostes  super  apostO' 
los  jejunos  descendit,  Petro  testante  :  «  Non  sunt 
hi  ebrii,  cum  sit  hora  diei  terlia  (Act,  ii).  » 

Quia  vero  longum  esset  ex  sacris  Scripturis  sin- 
gulas  virtutes  jejunii  numerare,  illud  potissimum 
attendamus,  quod  per  temporale  jejunium  mere- 
mur  a}ternum  convivium.  Juxta  quod  Veritas  ait : 
«  Beati  qui  nunc  esuritis,  quia  saturabimini  (Act, 
ii).  »  Edemus  enim  et  bibemus  super  mensamejus 
in  regno  suo,  si  sic  a  cibis  jejunemus  in  corpore, 
ut  et  a  vitiis  jejunemus  in  mente.  Aliter  enim  ad 
modicum  valet  jejunium,  sicut  Dominus  Judaeis 
improperans,  ait  :  «  Cum  jejunaretis  per  septua- 
ginta  annos,nunquid  jejunastis  mihi?  »  {Zach,\u), 
Et  alibi  :  u  Ncomenias  vcstras  et  jejunium  ves- 
trum  odivit  anima  mea  {Luc.  vi).  »  Et  iterum  : 
Eccead  liteset  contentiones  jejunatis,  et  percutitis 
pugno  impic,  et  omnes  debitores  vestros  repetilis, 
elc.  {ha.  i).  Magnum  ergo  et  salutare  jejunium  est 
a  vitiis  declinare.  Dequo  Dominus  per  propbetam  : 
M  SanctiQcate  jejunium  (Joel.  i),  »  et  alibi  :  c  Hoc 
est  jejunium,  quod  elegi,  dissolve  colligationes  im- 
pietatis,  solve  fasciculos  deprimenteSy  etc.  (Isa, 
Lviii).  Sic  Jejunaverunt  apostoli.  De  quibus  ait 
Dominus  :  «  Non  possunt  iilii  sponsi  lugere,quan- 
diu  cum  illis  est  sponsus.  Venienl  autem  dies 
cum  auferetur  ab  eis  sponsus,  et  tunc  jejunabunt 
(Matih,  ix).  » 

Triplex  est  autcm  solemne  jejunium,quod  gene- 
raliter  indicit  Ecclesia.  Primum,  in  quatuor  lem- 
porum  observantia ;  secundum,  in  quadragesima- 
lium  abstinentia ;  tertium  in  festivitatum  vigilia. 
Quodlibet  eorum  certis  temporibus,  certisque  die- 
bus,  certis  rationibus,  certisquc  causis  est  insti- 
tutuin. 

Qu3B  singula  diligeutcr  investigare  non  convenit, 
ut  non  solum  quid  (iat,  sed  qualiter  Oat,  et  quare 


A  ^at^  6x  ordine  cognoscamus.  Primum  ergo  jeju- 
nium  est,  quod  agitur  io  quatuor  Tcmporum  ob- 
servantia,  tribus  de  causis  quater  in  anno  fit  sub 
trinario  :  videlioet,  ad  prosequendum  imperium 
agitur,ad  delendum  peccatum,et  adexprimendum 
mysterium.Ad  prosequendum  imperium  agitur  hoc 
jejunium,  quia  prsBceptum  est  legis,  quod  ante 
legem  legitur  observatum  (Exod.  xxii),  ut  ex  om» 
nibus  Deo  primitiae  persolvantur.  Hoc  autem  prs- 
ceptum  etiam  ad  tcmpus  extenditur,  ut  sicut  qua  • 
tuor  sunt  anni  tempora,  et  in  quolibet  tempore  sunl 
tres  menses,  ita  nos  pro  primitiis  quatuor  vicibus 
jejunemus  in  anno,  et  in  qualibet  vice  tribus  diebus 
ad  gloriam  Trinitatis.Hoc  quadripartitum  Jejunium 
principium  babuit  ex  Veteri  Testamento,  sicut  le- 

p  gitur  in  propheta  :  «  Jcjunium  quarti,etjejunium 
quintiy  et  jejunium  septimi,  etjejunium  decimi, 
domui  Israel  vertetur  in  dies  festos  (Zach.  viii).  » 
Nunc  autem  convenientibus  jejunatur,  in  Martio 
sciiicet,  et  in  Junio,  in  Septembri  et  Decembri.  In 
Martio  namque  fuit  mundus  conditus  et  redemp- 
tus  :  «  Et  Verbum  caro  factum  est,  et  habitavit  in 
nobis  (Joan.  i),  »  In  Junio  lex  fuit  condita,  et  san- 
ctuarium  in8titutum,et  praecursor  natus  est  Salva- 
toris.  In  Septembri  expiatio  facta  fuit,  et  propitia- 
tio  impetrata,  et  mater  orta  est  Redemptoris.  In 
Decembri  mundatum  fuit  templum  et  dedicatum, 
et  oatus  est  unigenitus  Greatoris. 

Ad  delendum  peccatum  agitur  boc  Jejunium  ;  ut 
sicul  quatuor  modis  peccatum  sub  ternario,  ita 
quatuor  vicibus  sub  ternario  Jejunemus. 

Primo  modo  peccamus  in  Patrem,  peccamus  in 
Pilium,peccamus  in  Spiritum  sanotum.  In  Patrem 
peccamus  per  impotentiam  et  fragilitatem,  in  Fi- 
iium  peccamus,per  ignorantiam  et  simplicitatem ; 
in  Spiritum  sanctum  peccamus,  per  duritiam  et 
malignitttem.Patri  namque  appropriatur  potentia, 
Fiiio  sapieotia,  Spiritui  sancto  benignitas  ;  quibus 
contraria  sunt  impotentia,  ignorantia  et  maligni- 
tas.  Hinc  Veritas  inquit  in  Evangelio  :  «  Qui  pec- 
cat  in  Patrem,remittelur  ei  ;  qui  in  Filium,  remit- 
tetur  ei ;  qui  in  Spiritum  sanctum,  non  remittetur 
ei,  nequc  in  hoc  sfficulo,  neque  in  futuro  {Malth, 
xxii).  » 

Secundo  modo  peccamus  transgrediendo  legem 
natur»,  transgrediendo  legem  Scriptura;,et  trane- 
D  grediendo  legera  gratiae.  Hoc  est  triplex  illud  si- 
lentium,de  quo  legitur  :  «  Dum  medium  silentium 
tenerent  omnia,  et  nox  in  suo  cursu  medium  iter 
perageret,  omnipotens  sermo  tuus,  Domine,  de 
ccelis  a  regalibus  sedibus  venit  (Sap,  xvin).  •  Pri- 
mum  namque  silenlium  incccpit,  quando  Gain  in- 
terfecit  Abel  {Ge7i,  iv) ;  secundum  incoepit,  quando 
sedit  populus  manducare  et  bibere.et  surrexerunt 
ludere  (Exod,  xxxni) ;  tertium  erit  vel  forte  jam 
est,quoniam  superabundavit  iniquitas,  et  retrigait 
charitas  multorum  (Matth,  xxiv). 

Tertio  modo  peccamus  in  corde,  peccamus  in 
ore,  peccamus  in  opere.  Bi  sunt  tres  mortoi,  qDOS 


361 


SBRMO  XI,  IN  DIK  CINBRUM. 


362 


Doroinassuscitavit,  in  domo,  in  porta,  in  monu- A      Secundum  vero  Jejunium,  quod  agitur  in  qua- 


mento.  Mors  in  domo  est,  peccatum  in  cogitatione  ; 
mora  in  porta  est,  peccatum  in  locutione ;  mors 
inmonumento  est,  peccatum  in  actione. 

Quarlo  modo  peccatum  distinguitur  inpoccatum 
originale,  in  peccatum  veniale,  et  in  peccatum  mor- 
tale.  Hi  sunt,  serpens,  mulier  et  vir.  Serpens,  id 
est  concapiscentia,  suggerit  originaliter ;  mulier, 
id  est  sensualitas,  comedit  venialiter ;  vir^  id  est 
ratio,  consentit  mortaliter.  Isti  suntquatuor  qua- 
drtntesy  de  quorum  ultimo  Dominus  dicit :  c<  Non 
exiet  hinc,  donec  reddatnovissimum  quadrantem 
(MaUh,  V.],  id  est  donec  solvat  in  poena  quod 
commisitin  oulpa.  Ad  exprimendum  mysterium 
agitarhocjejunium,  quiasicut  numeremusascendit 


dragesimalium  abstinentia,  tribus  de  causis  semel 
in  anno,  sub  quadragenario  celebratur.  Propter 
trinum  exemplum,  propter  divinum  pr«ceptam,et 
propter  numeri  sacramentum. 

Propter  exemplum  ergo  Jejunamus  quadraginta 
diebus,  quia  Ghristus,  Moyses,  et  Elias  totidem 
Jejunaverunt,  ante  legem,  sub  lege,  post  legem. 
Hoc  est  in  principiolegis,  inmedioetin  fine.  Ante 
legem  Moyses  Jejonavit,  qui  accepturus  legem 
ascendit  in  montem,  et  fuit  ibi  cam  Domino  qaa- 
draginta  diebas,  panem  non  comedens,  et  aqaara 
non  bibenB  {Exod,  zxxvi).  8ub  lege  Jejunavit  Elias, 
quiin  forlitudine  cibi  unius  panis  ambulavit  per 
desertum  quadraginta  diebus,  usque  ad  montem 


ab  aniUtead  unitatem,  si  quater  fiat  roultiplicatio  B  ^^'^  ^*"®^  (''^  ^^^'  ^'*)-  ^^^^  ^®Keni  Jejunavit  Chri- 


ad  ternarium :  sic  anima  conscendit  de  virtute  in 
vjrtatem,  si  quater  agat  jejunium  per  ternarium. 
Fiat  ergo  prima  moltiplicatio  ter  unum.  tria ;  fiat 
secunda,  ter  tria,  novem  ;  fiat  tertia  multiplicatio, 
ter  novem,  viginti  septem  ;  fiat  quarta  multiplica- 
tio,  ter  viginti  septem,  octoginta  unum.  Ecce  per 
talem  multiplicationem,  numerus  ab  unitate  ascen- 
dit  ad  unitatem,  significans  quod  per  talejejunium 
anima  conscendit  «  de  virtute  in  virtutem,  doneo 
videat  Deum  deorum  in  Sion  (PsaL  xxxviii].  >  Haec 
autem  moltiplicatio  bene  competit  animae  propter 
qaataor  sui  statas,  quibus  quatuor  istsB  multiplica- 
tiones  conveniant.  Primus  est  status  creationis, 
secandus  est  status  vegetationis ;  tertius  est  status 


stus,  qui  statim  post  baptismum  assumptus  est  a 
spiritu  in  desertum,  et  Jejunavit  ibi  quadraginta 
diebus  et  quadraginta  noctibus,  et  postea  esuriit 
{Matlh,  ix).  Hinc  forte  appanierantdisoipulisMoy- 
ses  el  Elias  in  transfiguratione  loquentes  cum  Ghri- 
sto  {Matth  xvii}. 

Quadragenarius  enim  numerus  sanctus  est  in 
Scripturis  {Gen,  vii).  Nam  Deus  in  diluvio  xl  die- 
bus  et  XL  noctibus  aquas  effudit  abyssi  (Num,  xiii). 
Nuntii  Moysi  xl  diebus  terram  exploraverunt  pro- 
missam  Israeli  (Exod.  xvi).  Israel  xl  annis  angelo- 
rum  pane  nutritus  est  indeserto.  Jonassubversio- 
nis  Ninive  xl  dierum  spatio  prophetavit  (Jon.  iii), 
Christus  quoque  post  resurrectionem  quadraginta 


operationis,  quartus  est  status  resolutionis.  Primo  ^  diebus  ramansit  in  terris  (Act.  i).  Hoc  autem  tem- 

statui  convenit  prima  multiplicatio,  qu»  abunico  ^  P^re  potiusqnam  alio  Jejunamus,  ut  sicut  exem- 

profluit  in  ternarium  ;  quoniam  in  statu  creationis,      pl"™  imitatur  exemplar   ita  Jejunium   Christiani 

anima  sasoipit  et  unitatem  essentiae,  et  ternarium 

potentiarum,  id  est  vim  irascibilem,   vim   concu- 

piscibilem  et  vim  rationabilem.  Secundo  statui  con- 

venit  secunda  multiplicatio,  qus  a  ternario  ascen- 

ditad  novenarium  ;  quoniam  in  statu  vegetationis, 

anima  suscipit  officium  regendi  corpus  bumanum, 

quod  secundum  naturalem  contemperantiaminfluit 

et  defluit  per  novem  foramina,  id  est  per  duos  ocu- 

los,  duas  aures,  duas   nares,    unum  os,  et  duos 

inferiores  meatus.  Tertio  statui   convenit  tertia 

multiplicatio,   qus  a   novem  ad  viginti  ascendit ; 

quoniam  in  statu   operationis  anima  visibiies  et 

eorporalea  actiones  exercet,  qun  per  viginti  septem 


Jejunium  Gbristi  sequuntur.  Et  sicut  hoc  tempore 
abundantiam  bumorum  membra  laxantur  ad  ma- 
lum,  ita  per  abstimentiamciborum  membrarestrin- 
gantur  ad  bonum.  Et  sicut  boc  tempore  per  esum 
iiliciti  cibi  Adam  descendit  in  mortem,  ita  per  ab- 
stinentiamliciti  oibi  Ghristianus  ascendat  ad  vitam, 
ut  compatienti  Ghristo  compatiamur  (//  Tim.  i). 
Quia  si  volumus  conregnare,  oportet  et  coiFipati. 
Licct  •  non  sunt  condignap  passiones  hujus  tem- 
porisad  futuram  gloriam,  quae  revelabitur  in  no- 
bis  (Rom.  viii) ;  «<  ut  et  mundati  per  abstinentiam, 
purioresaccedamus  ad  Eucharistiam,quam  sitquis 
indignemanducat,Judicium  sibi  manducatetbibit, 


congrae  designantur,  qui  numerus  est  solidus.  Et  D  non  dijudicans  copus  Domini(/  Cor,  xi).  >> 

habettriplicem  dimensionem,  ad  similitudinemho- 

minis,  id  est  ad  longitudinem  et  latitudinem  et 

spissitudinem.  Quarto  statutui  convenitquartamul- 

tiplicatio,quffi  post  octoginta  redit  ad   unitatem  ; 

qaoniam  in  statu  resolutionis  anima  post  varieta- 

temvitffi  prsBsentis,  reverlitur  ad  puritatem  nature. 

Nam  •  corpus  quod  corrumpitur,  aggravat  animam 

(Sap.vi).  M  Per  octoginta  namque   terminus  vitae 

prffisentis  accipitur,  dicente  Propheta  :  «  Si  io  po- 

tentatibus  octoginta  anni,  etamplius  eorum,  iabor 

et  dolor  {Psal.  lxvxix).  »   Ecce  quibus   rationibus 

Qaataor  Temporajejunamus. 

Patrol.  CGXVII. 


Propter  praeceptum  verojejunamus  quadraginta 
diebus,  quiaDeus  in  lege  prncepit,  ut  ex  omnibus 
decimffi  persolvantur,  quod  praeceptum  usque  ad 
tempus  extenditur.  Habet  enim  annus  solaris  tre- 
centos  sexfliginta  quinque  dies  et  quadrantem  ;quo- 
rum  decims  sunt  triginta  sex  dies  et  dimidius.  et 
decima  pars  quadrantis,  Ut  autem  quadraigenarius 
numerus  compleatur  dierum,  additur  decima  deci- 
mffi,  quamexprfficeptolegismimoreslevitSySummo 
sacerdoti  reddebant  (Ezod.  xxn).  Ecclesia  quque 
decimam  temporis  decimans  Gbristo,  qui  est  pon- 
tifex  futurorum  bonorum,   sacerdos  in  aeternum 

12 


363 


INNOCENTII  III  PAP£  SBRMONES  DE  TBMPORE. 


364 


•aenfidum  5t4iaem  M«lohisedeeh  (Heb.  v,  P^a/,cix), 
lie  tfi^nta  et  qoinque  diebu«  aooepit  pro  docitBa 
d«oita«  tm  dies,  «t  dimidium  adcomplendum  que- 
dragenarium.  Et  quia  noirestabat  adhuo  deeimarey 
niai  unam  diem  et  quadraotem,  et  decimam  pur- 
tooft  ^«andraatis,  ideo  diatulitcummissa  jejunium 
ueque  ad  noctem  iti  Sabbata  sancto  paschali,  secun* 
dnok  qiiod  dicitur  in  Goilocta  :  Dms  qui  hanc  sacr^ 
Ummam  mecAem^  ete.  Propter  saerameotum  quo* 
qoe  jejntiamus  kl  djsbaa.  Et  quadrageaarius  au- 
meme  eei  superaiHandanfl,  et  cjl  suls  partibus  ag- 
graglitae  asoenditad  ^uinquageoarium.C^jus  par- 
tee  aggragat»  eunt  eeptem*  vieenAriufli  denarius, 
oeianariufly  quinarius»  quaternarius,  lunarittfly  et 
unitl»,  qn«  aggregatae  reddant  quinquagenahum. 
Quifiquagenariue  autem  quietem  et  remisflionem 
aignifieat,  propter  quinquagenarium  jubiiaeum  in 
t}!»  debita  remitt^antur,  et  omnia  quiescebant 
{l0bU,  xxv).  JejunamisB  ergo  xl  dii^us,  per  hoo 
sigililicantea,  quia  eicut  quadragenarias  numerus 
ex  suis  partibus  aggregatis  pertingit  ^A  quisqua- 
genanuoL,  ita  quadrageeimale  j€(junium  eum  euis 
paKibas  «MigbegatiB  pdrduoit  adquiet^m  Bt  remie- 
iioaem  Aternam. 

Sunt  enirh  sept^m  ^rtee  epirituaUs  je(tcmii,  ^ide- 
lie^  a  e^ptem  capitalibufi  vitii?  a4»8tTnefe>  a  quibue 
tanqnUrfi  a  eeptem  ^ttbus  cetera  Yitia  t>riantar. 
Hie  erge  per  jejuninm  areftictie,  caeleti  Tttiorum 
Tivuii  desiccantirr.  Ecce  quiboB  rationibusQuadra* 
jgeshnam  jqutmmus.  Tertiunr*  quoque  jejntiiun, 
guod  agituT  in  fesrtivitatum  vigilia  ttnbue  4le caueis 
indieitur.  Sed  ut  compendiose  pertraueeam,  ideo- 
lutin  ad  ptwscns  notandum  est,  q«od  Beue  4n  lege 
pWBCBpil  i^Beni,  xvi),  nt  in  prert^puis  eo!emtiitati- 
bud  otnue^  in  HieruBalem  aseend^reut  ad  orandum; 
ulBc  appareretit  iti  couepecln  Dotnini  vacui ,  *ed  oftef- 
t^t.  Nud  igitnrinprdecipuissoiemnitatiboe  «seeu- 
detites  Bierusalem,  id  est  in  Ecefesfam  ad  orandum 
ne  app^reatnus  iu  oonspectu  t>oraini  vacul,  et  prae- 
t^raliasoblationeBetiamjejuniumdieromofl^rimuB 

Primum  ergo  jejunium,  eMl  jejunium  primitfa- 
rum,  secundum  est  jejunium  decimarum,  tertium 
est  jejunium  oblationum.  Inprimo  jejunio,  primi- 
tias  mensium  Deo  reddimus ;  in  secundo  jejunio, 
decimam  anni  persolvlmus  ;  in  tertio  vero  jejunio, 
dierum  oblationes  Deo  tribuimus.  Ecce  quibus  tem- 
poribus,  quibus  diebuB,  quibus  rationibus  ,quibus- 
qne  cansle  jejanare  debemus.  Quia  vei^  Deus  ma- 
j^is  attendft  m'o€um  la  fkcto,  qoam  fiictum  in  modo, 
magisqu^  considerat,  quomodo  aiiquid  liat,  qnam 
quod  ali^qno  mudo   fiat :  [ipse  instruit,   quomodo 
jcjutiiare  debetaus :  *Pu,  inquit  cum  ieftmas,  wige 
€ap\£i  tnUMy  01  faciem  iuam  ftn^a,  tinpe  capvt  ftmm, 
id  est  exbitara  mentem  unguenio  orationie.  Et  lava 
facieYn  tuafnf  id  estconscientiamtuammundaaqua 
fiil^rationis.  iCum  ergo  j^nas,  t^oga  simul  et  ero- 
jga.  Sunt  enim  prsecipue   tria  vitia,   sciticet  vana 
j^Iorla,  gula,  et  avaritia,  de  quibus  primu?  Adam 
tantatus  est  et  devictus ;  de  eisdem  seoundus  Adam 


A  tentatuB  eetet  divicit.  Hisautem  oppositaaaunt  tree 
principalea  virtutee,  oratiojeijuniumeteleemosyna, 
quae  sibi  merito  corijttQguniur«  quoniamhieduabus 
virtutibus,  quasi  duabus  alis,  jejunium  volat  ad 
Deum.  Unde  cum  Verltas  praemisissetin  Evangelio 
deorationeeteIeemosyna,statim  subdidit  dej^*unio. 
Sed  valde  cavendum  estneforte  dum  jejunamus, 
sub  occasione  jejunii  Iriaprffidiclavitiacommilta- 
mus.Ouidamenimjejunantex  vanagloria,  quidam 
ex  gastrimargia,  quidam  ex  avarila.  Primi  sunthy- 
pocritae,  jejunando  mendaces,  secundi  suntguloei, 
jejunando  voraces,  tertii  sunt  cupidi,  jejunandote- 
naces.  Primi  Jejunant,  utocculteturexteriu8,quod 
conlinelnr  interius :  extra  simulant  sanctitatem, 
sed  intus  conservant  iniquitatem :  nolentea  appa- 

n  rere  quod  suntysed  volentes  apparere  qui  non  sunt. 
Exterminant  enim  facies  suas,ut  appareant  homini- 
bus  Jejunantes.  Sedam^ndu:oi;o6tf,  quiarecepenmi 
mercedem  suam,  Secundi  sunt  gulosi,  qui  Jejunant 
ut  magis  comedant,  edentes  rarius,  ut  edantavidius: 
non  ad  oecessitatem^  sed  superfluitatem  ;  non  ut 
sustentent  naturam,  sed  ut  provocent  gulam.  Ai 
esca  ventri,  et  venter  escis.  Deus  autem  et  hunc  et 
hanc  destruet.  Tertii  j^*unant^  ut  quod  subtrahunt 
voluptat!  reponant  cupiditati,  gulam  evacoant,  ut 
crumenam  adimpleant ;  sed  thesaurizant,  et  igno- 
rant  cui  congregenl  illud  {Psal  xxxvui).  De.  taiiter 
Jqjunantibus  scriptum  est :  <«  Ecce  in  die  jqjunii 
vestri  invenitur  voJuntas  vestra,  etc.  (Isa,  lviii). 
Tu  autem  cumjejunas  un^e  capui  iuum,  unguen- 
to  orationis.  Per  unguentum   enim  orato  deeigna- 

C  tur,  secundum  iliud  : 

Ne  Ubi  deperdufU  mcrienies  figuuUa  mmom. 
Ferveai  assidue  pectcn-is  alla  tui. 


ilosctt  morientes  pepdtmt  •uaviMen  «ngoenti 
(Ecde.  x),  id  ert  imporioM  oogtMiotteB  tolhuit  de- 
votionem  orationie. 

Hoc  aotem  uoguentom  ex  TEriie  specielMiB  confi- 
dtur:  aliiepertineBtibusad  eubetantiomoraiidorom 
aiiis  pertinenttbofl  ad  medum  orantiom.  Ad  aube- 
tantiam  orandonim  pertinent  «eplem  «ppeetes.  H« 
Bont  septam  petitionee,  qu»  eontioentor  io  oratione 
Domimoa,  per  qoae  duo  priacipaliler  esq^etootor, 
ecilieetbonorom  ode|ytio  et  malorom  noiotio. 

Bonorom  autem  qondam  eont  stemaHa,  fo»- 
dam  temporalia.  iBtenNdia  petuntor  in  pnBmiuai, 
D  epiritoalia  petuntur  in  merttum,  temporalia  petoo- 
tur  in  fluetontaoulom.  De  «tenialibttfl  ^ioitor :  Ad- 
«entfU  regnum  tuum.  De  Bpirituolibufl  dlcftoi' :  ^m^ 
ffohmiaiiua  nicui  tn  eei^4pi  in  hrru.  Oe  temporo- 
4ibu8  subditor :  Ptimm  nostrum  ^acftMamm  da 
noHs  kod^.  Malorom  «otem  aiia  euiit  praterita, 
a!ia  eont  prMentia,  alia  eunt  aitura.  Preterita 
onnt  doleada,  pmeentia  eant  tinotada,  fotora 
flunt  piteeaviMida.  De  presteritle  dicitor :  MMtfe 
mbis  deM(a  nastra.  De  fututisoddltur :  Ne  ms  m- 
ducasin  teiiiuiianem.  De  prceetttiboe  eobftitur: 
Sed  liberanos  a  mah.  Hbbc  «dot  ilio  qoee  Mtmma 
orare,  sed  omnia  propter  bflatitudittom,  dioante 


365 


SERMO  XI,  IN  DIE  CINERUM. 


366 


Domino  :  «  Petite  et  accipietis,  ut  gaudinm  vestrum  X 
sit  plenum  (Joan.  xvi).  »  Unde  his  septem  specie- 
bus  admiscendsB  sunt  aliaB  species  septem,  id  est 
septem  beatitudines,  quas  ipse  Ghrislus  enumerai 
in  Evangelio  :  «  Beati  pauperes  spiritu,  quoniam 
ipsoram  est  regnum  ccelorum  (Maith,  v).  »  Ilae 
species  disoretionis  pistillo  terontur  in  mortariolo 
memoris,  ne  durum  conGciaturunguentum,  id  est 
ne  oratio  fiat  in  peccatum.  Sunt  enim  qui  aliud 
orant,quam  debent.  Et  sunt  qui  aliter  orant,  quam 
dftbaaoi.Aliud  quam  deteat,  orabat  mater  filiorum 
ZebediB] ,  qa»  ad  suggestionem  filiorum  accedens 
I  id  idMim  oravit  ei  petiit :  «  Domine,  dic,  ut  hi  duo 
j  (ilii  mei  sedeant,  unus  ad  dexteram  tuam,  et  alius 
ad  BiAiatram  in  regno  tuo.  Propterea  Dominue  re- 
spQndii  illifl  : .«  Neacitis  quid  petatis  (Malth.  xx).  »  p 
Aliter  qaaro  debeat,  orabat  Phariseus,  qui  ascen- 
dens  ia  tempium  ut  oraret,  boc  apud  se  orabat : 
tt  DoBuna,  gratias  ago  tibi^quia  nonsum  sicut  c«* 
teri  hominum,  raptoree,  injuati,  adulteri,  sicut 
etiam  hic  publicanus.  Jejunio  bis  in  Sabbato,  de« 
e&mme  do  omnium  quse  possideo.  »  Propter  quod 
Dominos  specialiter  inlulit :  «  Omnia  qui  ee  exal* 
tat,  humiiiabitur,  et  qui  ee  humiliat,  exaltabitur 
(Luc.  xviu).  n 

Ad  modum  oraniiom  pertinent  septem  species. 
Hs  euni  septem  virtutesrfides,  spes,  charitas,  ju- 
atitia,  fortitudo,  prudentia,  temperantia.  His  etiam 
admisoeods  eunt  septem  aliae  species.  Haesunt  sep- 
tem  donagratiflB  septiformis,  quce  Isaias  enumerat 
dicene  :  «Reequiescet  super  eum  Spiritus  sapien- 
tie  ei iatellectu8,spiritus  consilii  el  fortitudinis^spi-  ^ 
ritub  Bcieutiset  pietatis,  et  replebit  eum  spiritus  ti- 
moris  Domini  (lM.ii).»0mne9  baespecies  devotionis 
balsamo  condiuntur  in  vasculo  sapicutis,  quae  est 
odor  suavissimus  Domino  per  quam  incensum 
dignum  offertur  in  odorem  suavitatis. 

Suoi  enim  multi  qui  multum  orant,  sed  negli- 
genier  ei  indevote,  quod  Dominus  prohibet :  Cnm, 
inqoit,  aratiSy  nolite  mulfum  loquiy  sicut  ethnici  fa* 
duvlt.  Pulani  enim  in  multiloquio  exaudiri,  Talos 
oum  orant,  aiiud  loquuntur  in  ore,  et  aiiud  medi- 
tantor  in  corde.  De  quibus  convenienter  accipitur 
quod  Dominus  ait :  «  Populus  hic  labiis  roe  hono- 
rat,  cor  autem  eorum  longe  est  a  me  (/«a.xxix.)  » 
De  ialihus  dicitur  :  «  In  ore  suo  benedicebant,  et 
in  corde  suo  maledicebant.  »  In  ore  benedicunt,  D 
quia  loquuutur  eloquia  veritatis  ;  sed  in  corde  suo 
maledicunt,quia«  meditantur  inania  vanitatis(P5a/. 
Lxi).  »  Aliter  oraverunt  Moyses  et  Susanna,  qui  clu- 
maverant  ad  Dominum  cum  tribularentur,  et  de 
neceaaitabus  eorum  liberavit  eos.  Clamaverunt 
enim,  non  tam  vocis  intentione,quam  cordis  devo- 
iione,  dicente  Propheta :  «  Delectare  in  Domino,  et 
ipse  dabit  tibi  petitiones  cordis  tui  (Psal,  xxxvi),  » 
Expedii  tamen  ut  cordisdevotione,  oris  pronuntia- 
iio  comitetur.  Namquod  facitflatus  carboni^  pro- 
nuntiatiofacitdevotioni.AudipcrPbophetam:  «  Ad 
ipsum  ore  meo  clamavi,etex8ultavi  sub  lingua  mea 


(Psal,xc\).  »  Hoc  ungucnturj)  conririondum  est  in 
secretoquodamcubili.  idestin  secrctario  conscien  - 
tiae.  Juxta  quod  Dominus  dicit :  Cum  oraveriSyintra 
in  eubiculum  tuum,  et  clauso  osiiOy  ora  Patrem  tuutn, 
Claudendum  est  ostium,  ne  muscae  morientes  sub- 
intrent,  quae  perdantsuavitatem  unguenil(Eccle,x), 
Nam  «  ingreditur  mors  per  fenestras  nostras  (Jer. 
ii).  »  Si  sic  oraverimus,  tunc  obtinebimus  quod 
Dominus  ait  :  «  Qua?cunque  petieritis  in  oratione 
credentes  accipietis(il/(/r/!.  xi).  »  Et  iterum:»  Quid- 
quid  p^^tieritis  Patrem  in  nomine  meo  fiet  vobis 
(Joan,  xiv).  »  Cum  ergo  jejunaSf  ungecapui  tuum  un- 
guento  orationis.  Sed  et  lava  faciem  tuam,  |!j|kva 
aqua  miseratiopis.  Per  aquam  enim  eleemosyna 
dcsignatur,  gecundum  illud  :  «  Sicut  aqua  exatio- 
guit  ignem^  ita  eleemosyna  exstinguit  peccatum 
(Ecdle,  iii).  »  Unde  el  eieemosyna  dicitur  non  &o- 
lum  ab  eIimino,sed  ab  heli,quod  est/>^u5,etmoys, 
quod  est  o^Ka.  Inde  eleemosyna,  quasieleemosyna, 
id  est  a^t4a  Dei,  Quia  per  eleemosynam  maculae 
peccatorum  abluuntur  a  Deo. 

Uaecaqua  dividitur  in  tres  fonles.  Quorum  pri- 
mus  manat  ex  oorde,  secundus  manat  ex  ore,  ter- 
tius  manat  ex  opere.  Eleemosyna  quippe  triplici- 
ter  erogatur.  Ex  corde,per  compassionem;  ex  ore« 
per  correptionem ;  ex  opere,  ^r  largitionem.  De 
compassione  cordis  dicit  Apoatolue  :  «  Quis  iulir- 
matur,  et  ego  non  inOrmor?  Quis  scandalixatur, 
et  ego  non  uror?  (//  Cor.  ii).  •  Peccata  proximo- 
rura,  frixoria  sunt  justorom.  De  correptione  oria- 
Dominus  ait  :  «  8i  peccaveritin  te  frater  tuus,cor- 
ripe  cum  inter  te  et  ipsum  solum.  Si  te  audierit, 
lucratus  eris  fralrem  tuum  (Mattk,  xvin).  »  De  lar- 
gitione  operis  inquit  propheta :  «  Frange  esunenti 
panem  tuum,  et  egenos  vagos  induc  in  domum 
tuam  (Isa.  lviii).  »  Singuli  vero  fontes  in  duos  ri- 
vulos  dividuntur.  Quorum  primue  decurrit  ad  nos, 
secundus  decurrit  ad  proximos.  Bleemoeyna  si- 
quidem  danda  est  ordinate.  Primo  nobis,  sccundo 
proximis.  Grudelis  enim  et  fatuus,  qui  alii  compa- 
titur,  etsibi  non  miseretur  qui  alium  castigai,  et 
se  non  emendat ;  qui  alii  subvenit,  et  se  decipit. 
Econtra  percipitur  :  «  Miserere  animee  tuae  placens 
Deo  (Eccli.  xxx).  »  —  «  Ejice  primo  trabem  de  ocu- 
lo  tuo,  et  tuQC  educes  festucam  de  oculo  fratris 
tui  (Matth,  vii).  »  —  «  Cum  videris  nudum,  operi 
eum,et  camem  tuam  ne  despexeris  (isa,  Lvni).  • 
8i  sic  dederimus  eleemosynas,  tunc  sane  merebi- 
mur  quod  Dominus  ait  :  «  Dale  eleemosynam,  et 
ecce  omnia  munda  sunt  vobis  (Luc,  xi.  »  Eleemo- 
sina  quidem  maximam  fiduciam  prvBstal  apud 
Altissimum. 

Cum  ergo,  charissimi Jejunamu8,ungamuscapul 
nostrum  oleo  devotas  oratiois,  et  lavemus  faciem 
nostram  aquapiae  miserationis,  illo  misericorditer 
concedente,  cujus  verba  sunt  optimis  unguentie 
fragrantia,  qui  est  fons  vitaB  aquae  vivee  salientis 
in  vitam  aBternam  (Joan,  iv),  Dominus  Jesus  Chris- 
tus,  qui  est  Deus  benedictus  in  saecula.  Amen. 


367 


INNOCBNTII  lU  PAPiS  SERMONBS  DE  TBMPORB. 


368 


SERMO  XII. 

IN  EODEM  DIE  CINERUM. 

De  tribus  colUgatimtbus  impietatisy  nimirum  haereticorum,  peccatorum  et  damnatorum  :  de  tribus 
/uniculis  peccatorum,  quibus  clerici  ut  plurimum  detinentur  ligatif  et  dissolutionibus  colligatO' 
rum. 


Eoc  est  majus  Jejunium  quod  ehgi :  dissolve  colli'  A  ruerintdissolutn,  tiroendum  est  nobis,ut  non  solum 


galiones  impietatis,  solve  fasciculos  deprimentes  (Isa. 

LVIIl). 

Si  digne  volumu<i  observantiam  jejuniorum  cele- 
brare,  boc  jejunium  praB  csteris  observemus,  de 
quo  Dominus  loquitur  per  propbetam  :  Hoc  est 
majus  jejunium  quod  elegi  :  dissolve  jolligationes 
impietatiSf  etc. 

Tres  colligationes  impietatis  legimus  in  Scriptu- 
ris,  besreticorum,  peccatorum  et  damnatorum.  Gol- 
ligationes  b»reticorum,8unt  falsa  dogmata.Colliga- 
tionespeccatorum^euntprava  opera.  Colligationes 
damnatorum,  sunt  aBterna  supplicia. 

De  colligationibus  baereticorum  ait  meretrix  in 
parabolis :  •  Intexui  funibuslectulum  meum,  stravi 


inGrma,  sed  etpars  sincera  trahatur.  Dissolvamus 
ergo  colligationes  impietatis ;  quoniam  hoc  est  mt- 
jusjejuniumquod  elegit  Dominus. 

Decolligalionibuspeccatorum  inquit  propbela  : 
«  Vs  qui  trabunt  peccata  quasilongam  restem!  (Isa. 
v).»  Haecquoquerestisconnectiturexlribus  iunicu- 
lis.  De  quibus  Joannes  apostolus  ait  :  c  Quidquid 
est  in  mundo,  aut  est  conscupiscentia  carnis,  aut 
concupiscentia  oculorum,  et  superbia  vita  (IJoan. 
ii).  » 

Concupiscentia  carnis  ad  voluplates ;  conoupis- 
centia  oculorum,  ad  opes;  superbia  vit»  pertinet 
ad  bonores.  Voluptates  autem  luxuriosum  faciunt, 
opes  avarum,  bonores  superbum.  His  tribus  funi- 


tapetibus  pictis  ex  iCgypto  {Prov.  vii).   »   Meretrix  n  oulis  nos  clerici  prcecipue  coliigamur.  Funiculus 

• •    1  «.      1_  ••  ••  •       A  •*         I  A       1  ^^  * 1  •  «♦  •  1.  •  l_  •  a.  _i      ••  A 


enim,  id  est  hsretica  pravitas,  intexit  lectulum 
suum,  id  est  doctrinam  suam  conflnxit  funibus, 
id  est  deceptionibus  6ubtilibusquidem,sed  tortis  : 
ut  ejus  castigatio  sit  quasi  funiculus  triplex  qui  dif- 
ficile  rumpitur,  contextus  de  tbeologicis  auctori- 
tatibus,  de  rbetoriois  floribuB  et  de  dialecticis  ar- 
gumentis.  Sacras  autem  auctoritates  pervertit, 
sopbisticasargumentationes  inducit,rbetoricos  eer- 
mones  exornat^simplices  fallit,  ut  vagos  alliciat.ut 
incautos  seducat.  De  talibus  enim  dicit  Propbeta 
in  psaimo  :  «  Quoniam  qu8B  perfecisti,  destruxerunt 
(Psal.  x).  »  Testimonia  quippe  sacr»  Scripturffi, 
qu»  Spiritus  sanctus  perfecit,  bfleretici  destruunt, 
dum  illa  pervertunt.PorroSoriptura  docentedidici- 
muB,  quod  qui  sopbistice  loquitur,   odibilis   est. 


enim  luxuriae,  peocatisexigentibus,  itaaos  detinet 
alligatos,  ut  non  erubescamus  mulierculas  in  do- 
mibus  publice  retinere,  de  quibuB  aliquae  nuper 
fuerunt  turpiter  capts  el  violenter  abstracte,  gra- 
viter  flagellat»,  in  magnam  clericorum  infamiam, 
multumopprobrium  sacerdotum.  Nobisautemdici- 
tur  per  propbetam  : «  Mundamini,  qui  fertis  vasa 
Domini  (Isa.ui).  »  Nam  etin  veteri  sacerdotio,  lotis 
manibujetpedibus,  omnia  sacerdos  feminalia  in- 
duebat(£^o(2.xjx).  Gerte,  cum  David  fugeret  pers^- 
cutionem  Suul,  venit  cum  suisin  Nobe  ad  Abime- 
lech  sacerdotem,  postulans  sibi  dari  vel  quinque 
panes  ad  esuriem  expellendam.  Cui  sacerdos  res- 
pondit :  «  Non  habeo  panes  laicos  ad  manum,  sed 
tantum  pacem  sanclum ;  si  mundi  Buntpueri,ma- 


<r  NonestenimiUidataaDomiDOgratia;  sed  omni  ^  xime  a  mulieribus,  manducent  (/  Reg.  xxi).  i»  Quia 


sapientia  defraudatus  est  (Eccli.  xxxvii).»  Scriptum 
eet  enim  :  «  Perdam  sapientiam  Bapientium,  et  pru- 
dentiam  prudentium  reprobabo(/  Qor.  i).  »  Preser- 
timeorum,qui  veritatem  Dei  detinent  in  mendacio. 
Quorum  prsdicatio  non  est  in  ostensione  spirituB 
etvirtutiSfSedin  persuasibilibus  bumansBapientiae 
verbis.  Isti  sunt  caupones,  qui  secundum  propbe- 
tam  aquam  vino  commiscent,  qui  fel  draconum 
(Deut.  xxxii)  in  aureo  calice  BabyloniB  propinant, 
qui  circumeunt  mare  et  aridam,  ut  unum  prosely- 
tum  faciant  (Afat(^.  xxii).  Isti  suntillae  vulpeculas, 
de  quibus  eponsa  dicit  in  Ganticis :  <<  Gapite  nobiB 
vulpes  parvula8,quae  demoliunturvineas  (Cant.\\),n 
Quarum  caudas  Samson  ad   invicem   colligavit, 


panem  sanctum  digne  manducare  non  possunt, 
nisi  qui  mundisunl  acoitumuIierum.Turpe  dictu, 
sed  turpissimum  actu  :  dici  liceat,  ut  agi  non  libeat. 
Quidam  nocle  filium  Veneris  agitant  in  cubili^mane 
fllium  Virginis  ofTerunt  in  altari.  Noote  Venerem 
amplexantur,  mane  Virginem  venerantur.  At  si  ve- 
rum  est,imo  quia  verum  est,  quod  dicit  Apostolus  : 
«  Fornicatores  et  adulteri  regnum  Dei  non  poBsi- 
debunt  (lCor.  vi).  » 

Sedetfuniculus  avaritias  peccatis exigentibus  ita 
nos  detinetalIigato8,et  utmulti  nostrorumnon  eru- 
bescant  mercari,non  timeant  fenerari,  a  propbeta 
usque  ad  sacerdotes  omnes,  avariti»  Btudent  et  a 
majore   usque  ad  minorem  omnes  faciunt  dolum 


ignem  apponens  ut  incenderetsegetes  Pbilistbino-  D  (/^r.vi).Dominus  autem  facto  flagello,  vendentes  et 
rum  (Jud.  xv).  Sed  ecce  jam  publice  docent  et  prs-  ementes ejeoit  de  templo,  aes  negotiatorum  effuditi 
dicant  libere  ita  quod  nisi  colligatiooes  eorum  cito      et  mensas  nummulariorum  evertit  (Joan.  iT).  Ava- 


369 


8BEM0  XII,  IN  DIB  CINBRUM. 


370 


rus  eDim  sacerdos,  non  Deo  servit,  eed  idolo. 
Nam,ut  inquit  Apostoius  :  «  Avaritia  est  idolorum 
servitos  (Ephes.w).yi  Scriptum  estenim:*  Nibil  est 
avaro  scelestius,  et  nibil  est  iniquius  quam  amare 
pecuniam  {Eccli.  x).  »  Quia  «  radix  omnium  ma- 
lorum  est  cupiditaR  (/  Tim.  vi).  »  Ex  bac  radice 
procedit,quod  subdilorum  peccata  palpamus;  quasi 
«  canes  muti,  non  valentes  latrare  (Isa.  l),  »  ne  forte 
Bubtrabant  nobis  oblationes,  decimas  atque  primi- 
tias.  Ex  bao  radice  procedit,  quod  alienos  paro- 
cbianos  seducimus^et  invadimus  parocbias  alienas, 
mittentes  falcem  in  messem  alienam,  et  transgre- 
dientes  terminos  quos  posuerunt  patres  nostri,  ut 
Dobis  ex  eleemosynis  questus  aocrescat. 

Sed  et  funicalus  suberbiae,  peccatis  exigentibus, 
ita  nos  detinet  alligatos,  ut  jam  magis  velimus  su- 
perbi  quam  bumiles  apparere,  incedentes  extento 
eollo,  elevatis  ocuiis,  erecta  cervice«  magniOoantes 
fimbrias,  pbylacteria  dilatantes,  querentes  primos 
recabitus  in  coenis,  primas  catbedras  in  synagogis, 
et  vocari  ab  bominibus  rabbi  (Matlh.  xxiii).  Sic 
jam  ornati  prodimus,ut  magis  sponsi  quam  clerici 
videamar.  Qui  mollibus  vestiuntur  in  domibus  re- 
gam  sunt  (Matth.  ii).  Justus  autem  eiegit  abjectus 
•686  in  domo  Domini,magis  quam  habltare  in  taber- 
Dacolis  peccatorum  (Psal.  lxxxiii).  Non  in  veste 
pretioaa  dicit  Apostolus  (/  Tim.  ii).  Nam  «  dives 
ilie  qui  indnebatur  purpura  et  bysso,  sepultus  est 
io  inferoo  (Luc.  xvi).  »  Tanta  est  superbia  cierico- 
ram,  utnunquam  ad  satisfactionem  priores  possint 
bamiliari,  noo  imitantes  eom  qui  dicit :  «  Discite 
a  me,  quia  mitis  sum  et  bumilis  corde  (Matlh.  xi),  » 
—  «  qui  noo  venit  ministrari,  sed  ministrare  (Matth. 
xx);»  sed  ilium,  qui  posuit  sedem  suam  ad  aquilo- 
nem,  ut  esset  simiiis  Allissimo  (Isa.  xiv).  »  —  «  Qui 
•st  rex  super  omnes  fllios  superbi»  (Job.  xli).  » 
Isti  sunt  fasciculi  deprimente8,de  quibus  cum  pro- 
pbeta  dixisset  :  Dissolve  colligationes  impietatis^ 
conaequenter  adjunxit :  Sotve  Jascicuios  deprimentes. 
Impietas  enim  super  talentum  piumbi  sedere  de- 
scribitor.  Propter  quod  alibi  legitur  :  •  Iniquitales 
me»  supergresss  sunt  caput  meum,  et  sicut  onus 
grave  gravats  sunt  super  me  (Psal.  xxxvii).  Nam 
«  impius  oom  venerit  in  profundum  viliorum,con- 
iemnit  (Prov.  xviii).»  Dissolvamus  ergo  coltigationes 
tfli»pt>lalu;quoniam  hoe  est  majus  jejunium  quod  ele- 
gii  Altissimus. 

De  eolligationibos  damnatorum  Dominus  inquit 
io  Bvangeiio  :  «  Golligite  primum  zizania,  et  alli- 
gate  sa  in  fasoiculos   ad   oomburendum   (Maith. 

Zlll).  » 

Sed  et  iste  funiculos  conneotitur  ex  tribus  funi- 
colis,  qui  sunt  :  obscuritas  tenebrarum,  acerbitas 
posnarum,  diuturnitas  miseriarum. 

Ignis  enim  gebennae  semper  ardebit,et  nunquam 
laeebit;  semper  uret,  et  nunquam  consumet;  sem- 
per  affloiet  et  nunquam  deflciet.  «  Ligatis,  inquit, 
manibus  el  pedibus,  mittite  cum  in  tenebras  exte- 
rioreSy  abi  erit  fletug  et  atridor  dentium  [Matth. 


A.  XXI).  »  —  «  Ibi  erit  vermis  qui  non  moritur,  et 
ignis  qui  non  exstinguitur  (Isa.  lxvi).»  —  «  Dimit- 
tite  me,  dicit  Job,  ut  plangam  pauiulum  dolorem 
meum,  antequam  vadam  ad  terram  tenebrosam  et 
opertam  mortis  caligine,  terram  miserifle  et  tene- 
brarum,  ubi  umbra  morti8,et  nulius  ordo,  sed  sem- 
piternus  borror  inbabitat  (Job.  x).  «  Tantam  enim 
in  pcenis  reprobi  sustinebunt  angustiam,  ut  nibil 
cogitare  valeant  praster  poenas  :  sed  illuo  dirigent 
impetum  cogitationis,  ubi  sentient  vim  doleris.  8a- 
lomone  dicente  :  «  Nec  opus,  nec  ratio,  neo  scien* 
tia,  nec  sapientia  est  apud  inferos,  quo  tu  properas 
(Eccle.  ix).  Si  justue  vix  saivabitur,  impius  et  pec- 
cator  ubi  parebunt  ?  Audite  Joannem  in  Apocalypsi 
dicentem  :  «  In  diebus  illis  quaerent  bomines  mor- 

H  tem,et  non  invenient  eam.Deaiderabunt  enim  mori, 
et  fugiet  mors  ab  illis  (Apoc.  ix).  »  —  «  Dies  illa, 
dies  irae,  dies  tribulationis  et  angustiffi,  dies  cala- 
mitatis  et  miserie,  dies  tenebrarum  et  caliginis, 
dies  nebulse  et  turbinis,  dies  tub«  et  clangoris 
(Soph.  i).  »  Dissolvamus  ergo  colligationes  impidU' 
tis,  quoniam  hoc  est  majus  Jejunium  quod  elegit  Al- 
tissimus. 

Quia  vero  non  sufflcit  medicos  causam  infirmi- 
talis  agnoscere,  nisi  siudeant  medicinam  salutia 
airerre,po8tquamspeciescolligationumostendimu8, 
etiam  modos  dissolutionum  dicamus.  Dissolvamus 
ergo  colligationes  baereticorum,  per  fldelem  doctri- 
nam.  Golligationes  peccatorum,  per  bumilem  poe- 
nitentiam. 

p  Golligationes  damnatorum,  per  finalem  perseve- 
rantiam.  Apostolus  enim  inqoit  ad  Timotbeum  : 
M  Attende  tibi  et  doctrinae,  insta  in  illa.  Hoc  enim 
faciens,  et  te  ipsum  salvum  facies,  et  eos  qui  te 
audiunt.  Spiritus  enim  manifeete  dicit,quia  in  no- 
vissimis  temporibus  discedent  quidam  a  fide,  atten- 
dentes  spiritibus  erroris  et  doctrinis  demoniorum, 
in  bypocrisi  loquentes  mendacium,  et  cauteriatam 
babentes  conscientiam,  probibentes  nubere  et  ab- 
stinere  a  cibis,  quos  Deus  creavit  (/  Tim.  iv).  j» 
Qualiter  autem  sit  bec  colligalio  dissolvenda,  sta- 
tim  docet  Apostolus,  dicens :  «  Quia  omnis  creatura 
Dei  bona  est,et  nihil  rejiciendum  (ibid.).  »  Nam 
«  vidit  Deu8  cunota  quoe  fecit,  et  erant  valde  bona 
(Gen.  i).  »  Dissolvamus  ergo  colligationes  baereti- 
coruro,  per  fidelem  doctrinam  :  quoniam  hoc  est 

D  majus  jejunium  quodelegit  Dominus.  Porro  «  qua- 
ounque  hora  peccator  conversus  fuerit  et  ingemue- 
rit,  vita  vivet,  et  non  morietur,  ait  Dominus.  Nolo, 
inquit»  mortem  peccatoris,  sed  ut  convertatur,  et 
vivat  (Ezech.  xxiii).  »  Peccatum  autHm  qood  per 
poenitentiam  non  dissolvitur,  suo  pondere  statim 
ad  aliud  trabit.  Et  sic  efflcitur  restis  illa,  de  qua 
dicit  propbeta  :  »  Vae,  qui  trahunt  peccatum  quaai 
longam  restem  !  (Isa.  v).  Propter  quod  Petrus  apo- 
stolus  ait  :  «  Poenitemini  igitur  et  conveKimini,ut 
deleantur  vestra  peccata  (Act.  iii).  »  Dissolvamus 
igitur  colligationes  peccatorum,  per  humilem  pos- 
nitentiam;   quoniam  hoe    majus  jejunium    quod 


371  INNOCBNTU  Ul  PAP^  SKRMONES  DE  TEMPOBE.  372 

elogit  Altissimus.  Quia  vero  canis  reversus  ad  vo-  X  ^^r  fratres  talarem  tunicam  habuisse  describitur 
mlium  (U  Petr,  ii),  esthoino  redien?  ad  peccatum,  {Gen.  xxxvii),et  cauda  hostiae  in  altari  jubetur  of- 
si  juxta  sentehtiam  Veritatis  «  dimissa  suint  tibi  ferri.DlBSolvamus  igitur  coUigationes  dkmnatorum 
peccata,  vade,  et  amplius  noli  peccare  (Joan.  viii) ;  »  per  finalem  perseverantiam,ip80  praB8tante,qui  est 
quoniam  »  qui  perseveraverit  usque  in  finem,  bic  super  omniabenedictus  Deusin  saeculasaeculorum. 
salvus  erii  (Matth,  x).  >  Hinc  est  quod  Joseph  in-      Amen. 


SERMO  xm 

DOMtNIGA  PRIMA  IN  QUADRAGESIMA. 

De  tribus  tentantibust  Deo  sciticet,  et  dsemonef  et  homine;  et  de  quibus  diabotus  Christum  tentaverit^  circh 
qux  tamen  docet  septem  esse  observanda ;  item  de  astutia  diaboti  unde  comprobetur,  et  de  causis  tenta' 
tionum. 


Ductus  est  Jesus  in  desertum  a  spiritu^  ut  tentare-  ritia  vero  tentavit,  cum  inquit  :  Hxt  omnia  tibi 

tur  a  diabolo ;  et  euni  jejunasset  quadraginta  diebus  dahOy  si  cadens  adoraveris  me, 

et  quadraginta  noctibus,  postea  esuriit  (Mattii,  iv).  Attende  diligenter  astutiam  tentatoris.   Tentat 

Tres  snni  qui  tentant  :  Deus,  daemon  et  homo.  B  enim   ex  diversis   causis,   in    diversis  locis,   di- 

8ed  Deus  tentat  semper  ad  bonum,  daBmon  semper  versis  modis.  De  gula,  de  jactantia,  de  avaritia. 

tentat  ad  malum  (Luc,  iv).  Homo  vero  quandoque  In    deserto,   in    templo,  in    monte.   SuggerendD, 

tentat  ad   bonum,  quandoque  tentat  ad  malum.  argumentando,  et  promittendo.  Suggerendo  cuin 

DeuB  semper  tentat  ad  bonum,quia  semper  bonus  dicit  :  Dtc  ut  tapides  isti  panes  fiant;  argumen- 

est.  DemoD  semper  tentat  ad  malum,  quia  semper  tando,  cum  intulit    :    Scriptum  est  enim  :  Quia 

eetmalus.  Domovero  quandoquetentatadbonum,  angetis  suis  mandavU  de  te^  et  in  manibui  toltent 

quandoque  tentat  ad  malum,  etc,  quia  quidam  te^  ne  forte  offend€U  ad  tapidem  pedem  tuum  [PstU, 

boDus  eBt,et  quidam  malus  est.  «  Deus  enim  inten-  xc).  Promittendo,  cum  inquit  :  Hxc  amnia  tibi 

tatormalorum  est.  Unusquisque  enim  tentatur  a  dabo,  nt  quem  ex  una  causa  non  poterat,  ex  alia 

8ua  concupiscentia  abatractus  e^  illectus  (Jac.  i).  ■  causa  seduceret.  Quem  in  uno  loco  nod  p^terat, 

Dehistribus  persohis  statim  dicitur  in  principio*  in  alio  loco  deoiperet.  Quam  dod  poterat  UDa  mo- 

Ductus  est  Jesus  in  desertum  a  spiritu,  ui  tentare-  do,  falleret  alio.  Sed  duHo  modo  profecit,  quia 

tur  a  diabolo,  Ductus  est  Jesus,  ecce  hpmo.  A  spi-  GhristuB  semper  repulit  tentatorem  et  Buperavit 

ritu,  ecce  Deus.  Vt  tentaretur  a  didholo^  ecce  dae-  omDino.  Non  par  sublimitatem  potenti»,  sed  per 

moD.  illuc  enim  eum  Spirilus  duxit  aivinus,  ubi  n  auctoritatem  Soripturv.  Per  hoc  nos  dooens  et  in* 

eum  erat  maligniis  spiritus  tentaturus.  Ad  jeju-  struens,  ut  quoties  nobis  graves  tentatioDes  eoier^ 

Dandum  duxit  illum  Spiritus  divinus,  sed  ad  ten-  gUDt,  reourramus  ad  testimonia  Scripturtirum.  In 

tandum  sumpsit  eum  spiritus  malignus.  Deus  au-  quibus  invenimus  et  speoulum  quod  miremur,  et 

tem  tentat,  ut  probet;  dcemon  tentat,  utfallat;  exempium  quod  Jmitemur. 

homo  tentat,^  ut  investiget.  De  primo  dicitur  :  Porro  circa  tentatibnem  hujus,  septeni  prftcipue 

<(  Proba  me,  Domine,  et  tenta  me  (Psal,  xxv) ;  »  oonsiderare  debemus,  qusa  docet  nos  evangelista 

de  secundo  legitur  :   «  Gqr  Satanas  tentavit  cor  notdre,  videlit^et    personam,    iocum    et   tempus, 

tuuin  ?  (Act,  VI.)  »  de  teHio  scribitur  :  «  Tenta  causam  et  modum  et  ordinem»  et  qui  post  bmnia 

nos,  obsecro,  diebus  decem  {Dan,  i).  »  Bequituf,  flnem.  Personnm  Bbilicet  qu8B  tent«tur( 

Dsemon  autem  principaliter  tentat,  per  volupta-  Quia  Jesus  eit  ductus  a  spiritu,  ut  tentaretur  a  dia- 

tes.  per  opes  et  per  honores.  «  Nam  quidquid  est  bolo ;  iocum^  ubi  tentatur;  quia  ductus  est  in  de* 

in  mundo,  aut  concupiscentia  cai^nis  eet,  aut  con-  sertum ;  tempus,  quando  tentatur  ;  quia  cum  jejU' 

cupiscentia  oculorum,  aut  superbia  vits  (/  Joan,  nasset  quadraginta  diebus  et  quadraginia  nodibus; 

ii).  »  Go^cupiscentia  carnis,  ad  voiuptales  ;  con-  causam,  ex  qua  tentiitur,  quisi  posteaesuriit;  mo* 

cupisoenlia   oculorum,   ad   opes;   superbia  vitse,  dum,  in  quo  tentatur;  quoniam  a^dens  tenlator 

pekinetkd  honores.In  voluptatibus,  tentat  per  gu-  ^  dixit  ei :  Si  Filius  Dei  es,  dic  ut  lapides  isli  panes 

lam  ei  perluxuriam;in  opibus,tenlat  per  cupidita-  fi.ant;  ordinem,   secundum   quem  ipse   teutatur, 

tem  et  avaritiam  :  in  hominibus,  tentat  per  super-  quoniam  assumpsit  eum  diabglus  in  sanctam  civiia- 

biam  et  jacti^ntiam.De  bis  iribus  diubolus  tcnlavit  teok,  stutuens  eum  super   pinnacufum,    Lempti,  Et 

Je^um  de  guiu  videiicet,  avaritia  ot  juctantia.  De  iterum  assumpsit  eum  in  montem  excelsum  vald^^ 

gula  teutavit,  cum  ait :  Si  Filius  Uei  es,  die  ut  /a-  ostendcns  ei  omnia  regna  mundi;  finem»  ad  queoa 

pides  isti  panes   fiant',  de  jactanliu  tcntavit,  cum  ieniaiur :  qnisL  reliquit eum  diubolus  et  accesserunl 

dixll  :  Si  Filius  Dei  es,  mitte  te  deorsum;  de  ava-  qd  eum  angeti,  et  miiiistrabanf  ei. 


I 


373  8ERM0  XIU,  DOMIN.  I  IN  QUADRAGK8.  374 

Circa  quodlibet  istorum  duo  qusdam  debemus  A  ^©c  inventus   est   dolus   in   ore    eju8    (Isa,    liii  ; 


distingdere.Giroa  pftMam  debemas  attendere  per- 
sonam  tentatoris,  et  personam  fentati ;  quia  cfu- 
diu  esi  JesuM  a  tpiritu,  ui  lentaretur  a  diabole. 
Jesns  ergo  tentatar,  et  diabolus  tentat.  Girca  ae- 
condam  debemaa  notare  locaro  solitariom,  et  lo- 
cum  araidoam  ;  qaoniam  intra  de$ertum  assumpsii 
im  M  mentefH  gsoeelsUm,  Et  Mra  eiviiatem  statuii 
tHpra  pifinacuium  templi.Circ^L  tertiam  debemus  at- 
teadare  tefnpue  po«t  baptisinam,  et  temposetiara 
po8t  Jejnniam.  Quia  cam  baptizatue  foisset,  tuno, 
nl  dioit  ttvangeHeta,  duetue  est  Jesus  in  desertum, 
^  ieniareiur^  et  jejunavii  quadraginta  diebus  ei 
ftuuffa^n/a  noetibus.  Girea  qaartam  debemue  lio* 
tire  diitisam  potestatis,  ex  qua  Jejunavit ;  et  cau- 


/  Pet.  11).  »  PrflBoaveat  aibi  ergo  peceator,  qula 
tentatus  est  ipse  Salvatof ;  nec  sit  Juitoc  omnind 
securus,  quia  tentatus  eet  ipse  Deus.  Sed  non  de« 
speret  bomo  quilibet  cum  tentatnr,  quia  tentatof 
e8t  pro  nobis  ipse  Salvator,  ul  saa  tentatione  vin* 
ceret  nostram,  quia  sua  morte  ndstram  peremit. 

Tentavit  autem  non  in  foro,  sed  in  deserto ;  non 
in  trivio,  sed  in  templo  ;  non  in  valle  bumili,  sed 
in  monte  sublimi.  Idem  ipse  qui  tentaVit  in  para« 
diso,  tentavit  in  eremo.  Sed  in  paradiso  tentaVli 
primum  Adam,  et  devicit  (Gen.  iii).  In  eremo  ten- 
tavit  secundum  Adam,  et  devictus  est.  Quia  «  non 
est  potentia,  non  est  sapientiay  oon  est  consilium 
contra  Deum  {Prov,  xxi). »  Non  sit  ergo  monachda 


Mm  infirmiUtis,  ex  qua  esuriit.Circa  qnintum  de-  ^  gecurus  in  claustro,non  sit  eremita  aecurus  In  so- 
bemnB  attendere  modum  tentandi  secundum  qna-     litudine,  quia  tentatus  est  Adam  in  paradlso,  quia 


iitat^m  natura.Quia  oum  Jesus  esuriisset.suggessit 
d  dlabbluB  :  IHc,  inquiens,  ut  tapides  isti  panei 
fianL  Bt  eeeunduili  auctoriiatem  ScHptur»,  quia 
«am  Boggeeeit  ut  mitteret  se  deorsum,  adjicit : 
Seriphsm  esi  enim  :  Quin  angelis  suis  mandavit  de 
te^  ei  in  menibus  tollent  ie,  ne  forte  offendas  ad 
Uspidem  pedem  tuum.  Girca  settum  debemus  no- 
tare  ordinem.Quiti  post  gulam  tentatitde  jactantia 
ei  fioat  Jaciantiam  tentavit  de  avaritia.  Nam  cum 
aasiiiBpaiflaei  einrh  in  sanetam  eivitatemy  ^t  statuie- 
•at  9Um  snpra  pinnadutum  iempli,  ao  illi  dixisset : 
Si  Fiiiu$  DH  eiy  miite  ie  diorsum  :  iterum  asiumpsit 
eum  tn  monieni  exeelsum  valdey  ei  ostendit  ei  omnia 
regna  mimdi  el  gtoHam  eorum,   et  dixit  ei  :  Hme 


tentatus  in  deserio  Jesus. 

Tentavit  etiam  non  post  convivium,  sed  post  Je- 
junium  ;  non  post  peccatum,sed  post  baptismum  ; 
quia  magis  insistit,  satagit  et  laborat,  ut  seducat 
tam  magnum  quam  parvum,  tam  justum  quam 
impium,  sapientem  quam  fatuum  ;  ut  in  sedu- 
ctione  magni,seducanturet  parvi ;  et  in  seductione 
ju8ti,seducanturetimpii ;  in  seductione  sapientie. 
seducanturetfatui.Scriptumest  enim  :  «  Quiftsub 
umbra  dormit,  et  in  secreto  calami,  in  locis  bu- 
mentibus ;  absorbet  fluvium  et  non  mirabitur ;  hap 
betenim  flduciam,  quod  influat  Jordanis  in  oe 
ejus  (Job.  xl).  »  Gum  enim  quis  ab  errore  ad  veri- 
tatem,a  vitiis  ad  virtutes,eta  diabolo  ad  Christufli 


_xA-^, .      ^.  .  j    »         j  .  .  j  n    ^^^^*^  vitiio  «u  viri>ui>co,cv  a  uiauuiu  «u  \^uiiBbuiu 

•*«tti  «6<  d^ho,  $i  pfocutetu  adoraveru  nu.  Ciroa  C  convertitur,  tunc  miyores  contra  se  tenUtlofteH  el 

Mniimhm    /fAKAmM^    a«*«*.«l.^.<.    ..^«^..^.^ i_ji..j.  '  ^ 


septiniiim  debemu^  attendere  reoesBnm  spiritui 
maligni.  Qaia  iuHc  retiquii  eum  diabolus,  ei  ac- 
eeseertint  l>enigni  spiritus,  quoniam  aecesseruni 
ait^ti  Si  ministtabant  ei.  fccce  lioet  In  superficle 
simplei  «ppareat  textus  evangelic»  lectlonis,  latet 
tamen  sub  oera  favus,  sub  oortiae  nucleus,  8ub 
spica  frumenium. 

Eruderemu8itaqueputeum,quiaaltasest(Joan.v), 
et  hauriamus  aquam  in  gaudio  de  fontibus  Salvatoris 
{Isa.  xii).  Tentavit  ergo  non  qualiscunque  tentator 
aed  ipse  diabolu8,qui  super  omnes  tentatore^  maii- 
gno8  probatur  astutus^et  ex  subtilitate  nalnr»  et  ex 
antiquitate  temporis,  et  ex  assiduitate  faliendi.Ex 
subtilitate  nalurae,  Juxta  quod  ei  dicitur  :  «  Tu  si- 


graviorea  in  se  persecutiones  perpetitur.UndefilibB 
Israel  in  deserto,  posl  exitum  de  iEgypto,  Amale- 
cit»  graviter  ieguntur  impugnasse  {Exod.  xiv}. 
t^ropterea  Sapiens  monet  et  hortatur  :  «  Pili,  cum 
accesseris  ad  servitutem  Dei,  praparft  oor  tuum 
ad  tentationem  (Bccle,,  ii).  »  Ecce  dubium  est,  st 
qui  hic  tentationem  non  babuerit,  in  futufo  quif 
scit  si  salvabitur.Ab  hacigitur  tentatione  maligna, 
vei  potius  ab  hujus  tentatione  maligni,  nuila  per- 
sona  excipitur,  nullus  locus  excluditur,  nullum 
tempus  discernitur  ;  ubique  dolus  et  laqueus,  ubi- 
qde  foVda  et  tendicula. 

Vere  t^ntatio  est  vita  hominis    super   terram 
(Job.  vii).  Annon  vere  tentatio  ?  cum  multiplices 


goaaqlum  aimilitudinis,  plenus  sapientia  et  perfe-  ^  bostes  undique  semper  iqsidientar  )it  oapiaQt, 

ctu8  decore  in  paradiso  Dei  fuisti  (fi%erk.  xxviii).» 

Ex  antiquitate  temporis,  quia  prima  est  creatura, 

non  quod  cunctaspreoe8serit,8ed  quam  nullaprae- 

cessit,  juxta  quod  dicitur  :  «  Quomodo  cecidisti, 

Ludfeh,  qui  mahe  oHebaris  ?  »  (ha.  xiv.)  fcx  assi- 

JuiUtdfaliehdi,  quoniam  c  adyersabius  vedter  dia- 

boloB,  tanquam  leo  rugienS  circbil  semper  qufle- 

rene  quem  devoret  f/  Petr.  v).  »  Hic  erf?o  tentator 

tatb  sbbtllis,  caliidus   et  antiqubs,  tehtavit  non 

hdminem  qualemcuttque,  sed  ipsum  Jesuin,  du- 

cium  a  sptfitu  ul  ienkntUr  &  diabolb,  non  pecca- 

teHnl,  Sea  SalvalofSin.  '«  Qul  geccaVum  a6h  fecit, 


peraeqbantuir  ut  perimant,d8Bmon  el  homo,  mun- 
dus  et  c  TO.  Daemon  cum  vitiis,  homo  cum  bestiis, 
mundus  cum  elementis,  caro  cum  sensibus.  Pro- 
pterea  plorat  et  clamat  Apostolus  :  «  Infelix  ego 
homo,  ^uis  me  liberabit  de  corpore  mortis  hujus? 
(Rotn.  Vii).  »  Et  Psalmista  dicebAt  :  «  Educ  de  tah- 
cere  abimam  meam,  ad  cotafltdndum  nomiui  tViby 
Domine  (Psal.  cxu).  •  Diabolus  enidi  causas  (do- 
neas  ad  tentandum,  et  assumii  ihventa8,et  inV8ii!t 
assumendas.Ad  lentatidum  qbipp^  de  gula,daUI&fii 
idbneaiki  aeducbpsit  invenlam  ;  quia  eumJBJukdsht 
Jesui  qiiadfdgifAa  dtebUi  di  qudiragintd  HoiUiVii, 


375 


INNOCBNTIl  III  PAPA  SBRM0NE8  DB  TBMPORB. 


376 


et  postea  esuriieset,  accessit  ad  eum  tentator,et  ait :  A.  seoundum  auctoritatem  Scripturs  respondens  :  Do- 


Dic  ut  lapides  isti  panes  fiant  :  intendend  illi  si 
posset  per  nimiam  aviditatem  edendi  trahere  ad 
peccatum,  sicut  olim  Bsau,  qui  famem  sustinere 
non  suiferens,  pro  lentis  edulio  vondidit  primo- 
genita  ifien,  xxx.). 

Nos  ergOyfratres  et  fllii,caveamusastutiamtenta- 
lionis,  ne  forle  cum  jejunamus,  per  nimiam  avi- 
ditatem  edendit  rahamur ad  culpam.Quia  non  solum 
in  variis  ferouiisetlautis  cibarii8,sed  in  hora  prae- 
venta,  et  in  appetitu  immoderato  peccatur.  Unde 
non  ait  :  Dic  ut  lapides  isti  carnes  f!ant,aut  pisces, 
ne  forte  in  cibis  lautis  et  variis  deprehendatur  fa- 
cilius  astutia  tentatoris  ;  sed  dixit :  Dic  ui  lapides 
isti  panes  fiant,  ut  si  famis  impatiens  lapides  mu- 


minum  Deum  tuum  adorabis,  et  ilti  soti  servies 
(Deut,  vii),  id  est  soli  Deo  servitutem  adorationis 
impendes. 

Ad  tentandum  etiam  de  jaotantia  causam  as- 
Bumpsit  idoneam,et  oongruumlo  cum  invenit.  Quo- 
niam  assumpsit  eum  tn  sanctam  civitatem,  et  staluit 
eum  supra  pinnaculum  templi,  dicens  :  St  Filius 
Dei  es,  mitte  te  deorsum.  Duo  sunl  de  quibus  ho- 
mines  se  magis  consuevere  jactare,  dignitae  et 
scientia.  Doctores  de  scientia,  saoerdotes  de  digni- 
tate.  Ideoque  dejactantia  tenlaturus,  statuit  eum 
supra  pinnacutum  templif  qui  locus  est  proprius 
doctorumetsacerdotum.Etquoniam  qui  sejactanl, 
laudem  humanam  desiderant,etexpetunthumanum 


taret  in  panes,  nimia  deprehenderetur  aviditas  co-  »  favorem,  idoirco  de  jactantia  tentaturus,  eum  non 


medendi.  Attendant  hoc  illi,qui  varios  exquirendo 
sapores,  substantiam  convertunt  in  accidens,  et 
naturam  in  artem,  ut  provocent  et  revocent  appe- 
litum. 

Ad  tentandum  vero  de  avaritia  oausam  idoneam 
assumendam  invenit;  quia  duxit  iltum  diaholus  in 
montem  excelsum,  et  ostendit  ei  omnia  regna  mundi 
et  gloriam  eorum,  et  ait  :  Hsec  omnia  tibi  dabo,  si 
cadens  adoraveris  me,  Attendite  diligenter  insidias 
inimici.  Ut  enim  traheret  illum  ad  ca8um,fn  mon' 
tem  excetsum  assumpsit ;  quia  quanto  major  excel- 
lentia  tanto  gravior  est  ruina.Et  ut  excitaret  etin- 
vitaret  concupiscentiam  ocuIoriim,ostendit  et  pro- 
misit  omnia  regna  mundi  et  gloriam  eorum,  Sed 
oum  prius  tentasset,neque  seduxisset  de  vitiocor- 


in  locum  desertum,  sed  in  civitatem  sanctam  as- 
sumpsit,  ut  cum  favoris  applausu  ab  hominibus 
laudaretur.  Ut  autem  persuaderet  faciUus  quod  di- 
oebatf  prophetioum  protulit  testimoniuro,sed  iliud 
ad  alienum  sensum  pervertit,  ut  spiritus  erroris 
hsreticam  instrueret  pravitatem. 

Porro  cum  ex  diversis  causis,  in  diversis  locis, 
diversis  modis  tentasset,  neo  profecisset,  confu- 
8US  abcessit.  Quia  reliquit  eum  diabolus,  et  acces' 
serunt  angeli  et  ministrabant  ei.  Quid  autem  mini- 
strabant  angeli,  an  cibum  esurienti?  Sed  quidquid 
ei  angeli  mini8traverunt,moraliier  nos  instruimur, 
quia  si  tentationes  diaboli  curaverimus  oaute  re- 
pellere,  profecto  nobis  angeli  ministrabunt. 

Oremus  ergo,  fratres  et  filii,  Dominum  oostrum 


porali,  hoo  est  de  gula,  rursus  tentat  de  vitio  spi-  ^  Jesum  Christum,  ut  qui  lentatoris  superavit  astu- 

rituaii,  hoc  est  de  avaritia.  Dominus  autem  con- 

tra  defectum  carnis,  virtutem  mentis  objecit ;  re- 

spondens  secundum  auctoritatem  ScriptureB,  quod 

non  in  solo  pane  vivit  homo,  sed  in  omni  verbo,quod 

procedit  de  ore  Dei.  Et  contra  cupiditatem  et  ava- 

ritiamy  qus  secundum  Apostolum,  «  servitus  eet 

idolorum  {Ephes.v),M  divinam  opposuit  servitutem. 


tias,  ipse  nos  liberet  ab  insidiis  tentatoris.neo  nos 
permittat  in  tentationem  induoi,  sed  si  quando 
forte  tentatio  nos  apprehendat  humana,  non  per- 
mittat  usque  ad  consensum  tentari  (/  Cor.  x)  :  qui 
oum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  Deus, 
per  omnia  sscula  ssculorum.  Amen. 


SERMO  XIV. 

IN  SABBATO  QUATUOR  TEMPORUM. 

Chrisii  transfiguratio,  et  discipuli  tres  quid  designent ;  de  vestimentis  Christi,  de  muttiplici  transfigurationis 

comprobatione,  de  casu  bonorum  et  malorum  diverso. 


AssumpsH  Jesus  Petrum  et  Jacobum  et  Joannem 
fratrem  ejus^  et  ducit  illos  in  montem  excelsum 
seorsum,  et  transfiguratus  est  ante  eos  {Matih.  xvii). 

Quia  Hdelis  est  Dominus  in  promisso,  ideoquod 
promisit,  adimplevit.  Promiserat  enim  apostolis 
dicens  :  «  8unt  quidam  de  hio  staotibus,  qui  non 
gustabunt  mortem,  doneo  videant  Filium  hominis 
venientem  in  regno  suo  {Matth.  xxvi),  »  id  est  in 
eaolaritate,  in  qua  peraoto  judioio  apparebit  in 


D  rcgno.  Sed  ecce  promissum  implevit,  quia  post  sex 
dies  assumpsit  Jesus  Petrum^  et  Jacobum^  et  Joan- 
nem  fratrem  ejus,  et  ducit  illos  in  montem  excetsum 
seorsum,  et  transfiguratus  est  ante  eos.  Sex  enim 
sunt  dies,  in  quibus  oportet  hominem  operari ; 
septimo  autem  die  requievit  Deus  ab  omni  opere» 
quod  patrarat  {Gen.  ii).  Recte  igitur  heo  transfl- 
guratio  post  dies  eex  facta  fuisse  narratur,  quia 
gloriOoatio  futura  promittitur  in  requie  poat  labo^ 


377 


8BRM0  XIV,  IN  SABBATO  IV  TBMP. 


378 


rem,  tanquam  in  septenario  post  senarium  (Luc. 
xiii).  Etpropter  eamdem  cansam  bene  Lucas  dicit: 
Post  Hes  oeto  (Luc.  ix).  quoniam  heo  transfigura- 
tio  in  octava  resurreotionis  etate  promittitur  ad 
fatara.  Quamvis  et  secundum  litteram  non  discor- 
del,  quod  posl  sex  dies  secundum  MatthsBum  et 
Marcum,  et  post  octo  secnndum  Lucam  hujusmodi 
transOgnratio  facta  fuisse  docetur:  cum  illi  medios 
dies  tantum  commemorent,  iste  vero  et  primum 
prsmisit,  et  ultimum  quo  complevit,  adjunxit. 

In  transfiguratione  vero  Jesus  non  substantiam 
assumpts  carnis  amisit,  sed  gloriam  futurs  resur- 
reciionis  oatendit.  Sed  ante  omnia  potest  qneri, 
qualis  fueritillavisio  :  utrum  spiritualis,  an  potius 
oorporalis.  Qusedam  spiriiualis  esse  videtur,  quia 
secQndum  quod  discipuli  eranl  somno  gravati. 
Vemm  in  somno  non  apparet  vera  visio^sed  tantum 
imaginaria ;  et  ideo,  visio  illa  non  videiur  corpo- 
ralis,  sed  spirituaiis.  Prsterea  cum  Moyses  vera- 
citer  esset  mortuus  (iVttm.  xxvii;  Deut.  xxxii, 
xxxiv),  si  tunc  corportliter  apparebat,  videtur  ergo 
quod  surrexisset  cum  vero  corpore ;  aut  iterum 
fuit  mortuus,  et  sic  fuit  contra  justitiam  sine 
culpa. 

Panitnr,  quia  quelibet  mors  est  poena ;  aut  per- 
petao  mapsit  yivus,  et  ita  Ghristus  contra  verbum 
Apoatoli  (/  Cor.  xv;  Col.  x) ;  non  fuit  primitiaB  dor- 
mientiam,  qoia  non  surrexit  primus  immortalis 
et  impassibilis.  Econtra  videtur  quod  ilia  visio  fuit 
corporalis.  quia  sacra  Scriptura  manifeste  distin- 
gait  inter  spiritualem  visionemetcorporalem.Evan- 
gelium  verospiritualemvisionemcommemorat,tunc 
perhibeteamfactamin  somnovel  in  excessu,  quem- 
admodum  angelus  apparuit  Joseph  dicens  :  «  Jo- 
seph  fili  David,  noli  timere,  accipe  Mariam  conju- 
gem  tuam  (McUth.  \).  »  Expresse  dicitur  quod  in 
somnis  apparuit,  cum  Petrus  viditcoelum  apertum, 
et  desoendens  vas  quoddam,volut  linteum  magnum 
quatuor  initiis  submitti  de  cgbIo  in  terram.  Ex- 
presee  dicitur  «  quod  cecidit  super  eum  mentis  ex- 
cessns  {Aet.  x).  »  Quando  vero  corporalem  visio- 
nem  commemorat,  tunc  narrat  rem  gestam:  quem- 
admodum  ubi  dicitur,  quod  angelus  Domini  stetit 
juxta  pastoresy  et  claritas  Dei  circumfulsit  illos,  et 
timuerunt  timore  mugno  (Luc.  ii).  Et  ubi  dicitur, 
qaod  magi  videntes  stellam  in  Oriente,  venerint 
Jerusalem,  dicentes  :  «  Ubi  est  qui  natus  est  Rcx 
Jadaeorum  ?  {Matth.  ii).  •  Praeterea  nisi  visio  ista 
vera,  procul  dubio  non  fuisset  verum  signum  glo- 
rificationis  futarae,  quoniam  verum  non  recte  signa- 
tur  per  falsum.  Quid  ergodicemus?  utique  quod 
hec  visio  exstitit  corporalis ;  quia  siout  corporales 
assumpsit  discipulos,  et  adduxit  ad  montem  illos 
corporaliter :  transflguratus  est  anle  eos^  et  in  veritate 
resptenduit  tacies  ejus  sicut  sot .  et  vestimerUa  ejus  facta 
sunt  alba  sicut  nix.  Licet  ergo  Petrus,  et  qui  cum 
illo  erant,  essent  somno  gravati,  non  tamen  visio- 
nem  istam  in  somno  viderunt ;  quia  sicut  idem 
evangelista  testatur,  evigilantes  viderunt  majesta- 


A  tem  ejus  et  duos  viros,qui  stabant  cum  illo.  Moyses 
vero  sive  corpus  aereum  sumpserit,  sicut  angeli 
cum  apparent  hominibus;siveveraciter  resurrexe- 
rit,  procul  dubio  rediit,  unde  venerat.  Et  si  dicatur 
eum  obiisse,  mors  illa  non  fuit  p^ena;  quia  ex  illa 
nullum  sensit  dolorem.  Sicut  autem  post  resurre- 
ctionem  ad  instruendam  fidem,  etiam  in  corpore 
immortali,  signa  mortalitatis  exhibuit,  quando  la- 
teris  aperturam,  et  locum  clavorum  ostendit;  sio 
et  propter  assertionem  fidei  ante  resurrectionem 
immortaiitatissignaincorpore  mortali  monstravit. 
Quia  resplenduU  facies  ejus  sicut  sot,  et  vestimenta 
ejus  facta  sunt  atba  sicut  nix. 

Verum  quia  mirum  eratetmirabilequodmonstra- 
bat,  ut  firmius  crederctur,  voluit  illud  multipiici 

P  testimonio  comprobare.  De  cgbIo  scilicet  et  de  terra, 
de  paradiso  et  de  iDferno.  A  Deo,  et  homine ;  a 
vivis,  et  morluis ;  per  prsteritos,  et  praBsentes ;  per 
legem,et  propheias.quoniam  apparuerunteisMoyses 
et  EliaSf  cum  ipso  loquentes.  Et  ecce  nuhes  tucida 
obumbravit  itlos^  et  vox  de  nube  dicens  :  Hic  est 
Filius  meus  ditectusy  in  quo  mihi  bene  complacui : 
ipsum  audite.  Vox  de  nube  perhibuit  testimonium 
veritati  de  coelo.  Discipuli  autem  in  monte  fuerunt 
testes  veritatis  in  terra.  Mojses  de  inferno,  quia 
nondum  Christus  eduxerat  vinctos  suos  de  lacu,  in 
quo  non  eral  aqua  (Zach.  ix).  Elias  de  paradiso,  in 
quo  cum  Enoch  usque  ad  tribulationem  ultimam 
fuluram  per  Anticbristum  creditur  permansurus. 

A  Deo  Patre  vox  illa  processit :   Hic  est  Fitius 
meus  ditectus.  Ab  homine  Petro  verbum  illud  ex- 

^  ivit  :  Dominey  bonum  est  nos  hic  esse.  Vivus  erat 
Elias,  mortuus  Moyscs.  At  iile  vivus  erat,  sed  mo- 
rietur;  iste  vero  mortuus,  sed  victurus.  Ambo  ta- 
men  i  raescntei)  erant,  is  ut  legifer,  bio  ut  propheta; 
ut  rei  mirae  mirabile  testimonium  perhibereni.  Per 
illus,  ut  per  prsterilos ;  per  apostolcs,  ut  per  prae- 
sentes  perbibelur  testimonium  veritati.  Quoniam 
et  qui  prsibantet  qui  sequebantur  clamabant,  di- 
centes:  «  Hosanna  Filio  David,  benedictus  qui  venit 
in  nomine  Domini  (Matth.  xxi).  »  Tres  apostoli  et 
duo  prophetffi  fuerunt  adhibiti,  quia  secundum  le- 
gem  divinam  «  in  ore  duorum  vel  trium  testium 
stntomne  verbum  (Dcut.  xvii).  » 

Petrus  autem  visionis  gloria,  vel  potius  visione 
^k  riai  delectulus  aiebat  :  Domine,  bonum  esi  nos 

^  hic  esse.  Sed  Peirus  videns  glorilicatam  humanita- 
tem,  tanto  afficitur  gaudio,  ut  nunquam  velit  ab 
ejus  intuitu  separari  :  quid  de  illis  puiandum  est, 
qui  divinitatem  gloriOcantem  aspiciunt,cum  quanto 
gaudio  semper  iiii  desiderant  inhaerere?  c  Nec 
oculus  vidit,  neo  auris  audivit,  nec  in  cor  hominis 
ascendit,i]uae  praeparavit  Deus  diligentibus  se  (Isa. 
Lxiii).  »  In  eo  vero  quod  addidit :  Si  vis,  faciamus 
hic  iria  tabemacula,  tibi  unum,  Moysi  unum^  et 
ElicB  unum,  neeciebat,  utaitalius  evangelista  (Luc» 
ix),  quid  diceret.  Quia  non  est  necessarium  taber- 
culum,  ubi  secundum  Apocalypsin  Joannis,  «  Deus 
omnipotens  est  templum  et  agnus  (Apoc.  xxi).  •  Et 


379 


INNOCBNTII  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


380 


quia  gloriam  qusB  promittitur  post  resurrectionem  A. 
in  ccbIo,  redditam  esse  putabat  ante  resurrectio- 
ncm  in  lerra,  sed  perterritus  et  attonitus,  vel  magis 
in  exstasi  positus,  et  in  excessu  translatus^fiftscid* 
bat  cogitare  futura,  quem  prssentia  delectabant. 
Unde  reprehendi  non  meruit,  aut  etiam  increpari. 
Sed  adhuc  ipso  loquente,  ecce  nubes  luciduy  non  ob- 
scura ;  non  enim  est  conventlo  lucis  ad  tenebras, 
neque  Gbristi  ad  Belial  (//  Cor,  vi) ;  obumbravU 
eoSf  Ut  ostenderei  visionem  bujusmodi  non  esse 
veritatem  futur»  glorificationis,  sed  nmbram^  ut 
per  umbram  veniretur  ad  veritatem,  quasi  per  spd* 
ciem  ad  rem,  et  per  fidetn  ad  specieiri. 

Porro  quare  factum  sit  hoc  miraculum,  et  cur 
hoc  mirabile  sit  ostensum,  ostenditur,  cum  infer- 
tur  :  Hic  est  filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  bene  Q 
complacui:  ipsum  audite.  Ac  si  diceret  manifestins  : 
EgOy  qui  dixeram  :  «  Pcenitet  me  fecisse  hominein 
{Gen.  vi),  »  ecce  nunc  dico  :  Hic  est  Filius  meus 
dilectuSf  in  quo  mihi  bene  complacui.  Hic  ergo,  non 
alius  filius  est^  non  servus  meus^  ndn  alienus  ;  dt- 
teetus^  non  maledictus,  in  quo  mihi  eomplacui,  non 
displicui,  et  ideo  ipsum  auditey  non  contradicite. 

Et  audientes  discipuli  ceciderunt  in  faciem  suam^ 
ei  timtAerunt  valde,  Boni  namque  cadunt  in  faciem, 
mali  vero  retrorsum.  De  bonis  autem  cadentibus 
dicitur:  <  Ceciderunt  in  facies  suas  et  adoraverunt 
Dominam  (Apoe.  iv).  »  De  malis  vero  cadentibus 
legitur  :  •  Abierunt  retrorsum,  et  ceciderunt  in 
terram  (Joan,  xviii).  »  Isti  cadunt  in  faciem,  per 
humiliationem  ;  illi  cadunt  retror8um,peraversio-  p 
nem.  Isti  quo  eadunt,  intelligunt ;  illi  quo  cadunt, 
ignorant.  u  Beatus  tamen  qui  temp^r  est  pavidua 
(Prov.  xxviii}.  »  Quia  «  timor  Domini  peccatum 
expellit  (Eccli.  i).»  Hinc  propheta  dicit  ad  Dominum : 
«  A  timore  tuo  concepimus,  Domine,  et  pcperimus 
epiritum  salutid  (Isa.  xxvi).  » 

Audientes  ergo  discipuli  testimonium  deitatis,  et 
majestis  gloriam  intuentes,  ceciderunt  et  timue' 
runl ;  quia  «  accedet  hdmo  ad  cor  altum,  et  exal- 
tabitur  Deus  (Psal.  lxiii),  »  et  invesiigator  ma- 
jestalis  opprimetur  k  gloria  (Prov.  xxv).  Unde  pro- 
pheta  :  «  Domind,  audivi  auditionem  tuam,  et  ti- 
mui  (Habac.  iii) ;  »  consideravi  opera  tua,  et 
expavi.  Ex  eo  autem  pr^cipue  timuerunt,  quod 
cum  t^etrus  quasi  comparasset  Jesum  Mdysi  etBliffi, 
dicendo  :  Si  vis^  faciamus  hic  tria  tabemacula^  tibi  ^ 
ttitum,  Moijsi  ttnum,  et  Elia-  unum,  audientes  postea 
vocem  de  nube  dicentem  :  Hic  est  Filiu^  meu^  di- 
lectttSy  in  quo  inihi  bene  complacui;  et  intelligentes 
ipsum  beum  esse,  Dei  Filium  Jesum  Christum, 
tanquam  erraverunt,  timore  perterriti  ceciderunt. 
8ed  ne  prs  timoris  magnitudine  desperarent,a^/;ei- 
sii  Jesus,  et  tetigil  eos,  dixitque  iiiis  :  Surgite,  ei 
hotite  timere.  Accessit,  el  tetigit ;  quia  per  se  sur- 
gere  non  yalebanl. «  Sine  me,  idquii,  nibil  potedtis 
facere  (Joan.  xv).  » 

Levanies  auiem  oculos  suoi,  neminem  videruni, 
hiii  sMm  feiiifh.  I^dm  st  Mo;6)3d  et  £Iiis  jpbfkeve- 


rassent  cum  ipso,  vox  Patris  videretur  incerta,  cui 
potius  tefetimonium  |>rotuIi89et.  Scio  frfttres  et  fllii, 
quod  ^09  deleetHi  expo8itio  litteralis,  86d  puto  c(odd 
magis  spirltualis  dipositio  delectabit.  Et  ideo  si 
(itteram  dilfgtnte^  audistis,  spiritum  diligentfai 
audiatis.  Assumpiit  ergo  Jeius  Petnm^  ei  Jace^ 
bum  et  Joannem,  et  duarit  illos  in  m&ntefn  t»e0U 
sum^  eto. 

Ti^es  isti  dlscipuli  designaut  tres  ordihes  ddf^- 
lium  in  Ecclesia,  prelatos,  oontii^ented  et  conjti- 
gatos.  Hi  sont  Noe,  I)anie],  et  Job,  quos  Bzecfii^l 
fidit  in  visione  salvandos  (Eioech.  xiv).  Bdd  seddn- 
dum  evangelicam  veritatetii,  «  datf  flont  ili  ftgrtfi 
diio  ifi  lecto,  et  dud  in  inola ;  qudratnf  unti8  asdii- 
metur,  et  alter  relinqaetar  (Haith.  xxtipji  n  Ootf- 
niam  de  quolibet  ordine  quidam  as^umantat  ad 
gloriam,  et  alii  relinquuntur  ad  pcBiiafti.  Non  tftiiiA 
loeus  sanctifloat  bomineta,  sed  boodo  loclii».  Ttek 
ergo  dlscipulos  assumpsii  Jesus,  ei  duaii  iUi  in 
montem  excelsum ;  quia  tres  ordlntfs  fldelltrtti  ii($6«- 
pit  Domintid,  et  adduxit  in  ccBlum;  eed  iion  oiiiti«i 
de  oitinibus ;  quia  ducit  iltOs  seorsum^  id  est  dif  i- 
sim, «  sicut  pastot*  segregat  dVes  vel  agiiol  ab  hedi^ 
(Matth.  xxv),  iit  tollatur  impius,  he  videat  glorlam 
Dei,  quffi  promittitur  et  datur  in  ccelo  (Isa.  ixvi), 
quia  «  Dominus  in  cobIo  sedei  ejua  {Psati  x)i  b  Qui 
dieit :  «  Yoio,  Pater,  ut  ubi  ego  sum ^  iilie  uii  et  mi- 
niater  meus  (Joan.  xvii).  » 

Quod  aiitem  transflgaratas  est  anteeos  ligtiflott 
qood  videmus  nunc  per  speoulum  iii  «nigmate, 
tunc  autein  videbimas  fitcie  ad  faciem,  siouti  est 
(i  Coir.  xiii),  quando  de  figura  transfefemur  ad  ve- 
ritatdm,  et  de  flde  prodabemur  ad  speoitfm. 

Et  resplenduii  facies  ejus  sieui  sol,  veslitnefiik 
dUtem  ejus  facta  suni  alba  sicui  nix.  Yehtifaienta 
Ghristi  sunt  universi  fldeles,  de  quibud  ad  ipsufii 
dicitur  per  prophetam  :  «  Bis  omnibbs  telut  vesli- 
mento  vestieris  (Isa.  xlvi).  »  Bt  ad  quoli  Apostoltis 
didt :  «  Quotquot  in  Chrisid  baptizdti  ^atis,  Chri- 
Btum  induisti8(Ad^.  vi).  •  i^tideo  noh  M\unifttc&9 
Ghristi  resplenduU  sicui  sol,  s^d  etiljim  })esHMmitu 
ejus  facltt  sunt  alba  sicnt  nix.  Qudmkdmbduin,  ih- 
tjuit  Apostdlua,  u  Balvatorem  exi!{)ecl&mu8  Doml- 
num  Jesuin  Ghri^tum,  qui  reformabit  corpu8  htl- 
militatis  nostrs,  cohfiguralum  corpdri  cliirltaUs 
8US  (Phit.  iii);  »  Porro,  quanta  bst  difTerehtia  inter 
claritatem  8oli8,et  nivis  candorem,  tanU  ^^t  diffl- 
rentla  inter  gloriam  capitis,  et  gloriflcatidhedi 
membrorum.  Dtiplet  autehi  gloriflc&tionis  est  8p^- 
cies  :  una  spiritus,  et  aliei^a  corporis.  Una  qua  ^lo- 
riflcatur  corpus,  et  altdra  qua  gldt^iflcatui^  spiritu^; 
quia,  secundum  prophetnm  (Isa.  xl),  de  manu  Dd- 
mini  recipiemus  dliplicia.  Totus  igitur  homo  in 
stola  meutis  et  stola  carnis  gloriam  obtib^bit.Quia 
vero  corpus  constat  ex  quatuor  clemehtis,  terra» 
aqua,  igne  et  aere,  ad  stolam  coi^pbris  (juatuor 
pfoprietatcs  pertinere  dicuntur,  elaritas,  subtilitds, 
dgilitas  et  imt^aasibilitafi.  Et  quia  dpiritul  tt^es  hl- 
b&t  natiiFiLlM  vlrtut^l,  vIiS  raitSiiablleffi,  V1m  IFt'- 


3Si  SBRMO  XV,  DOMIN.  III  IN  QUADRAQBS. 

Bcibilem  et  vim  Gonoupiscibilem,  ad  stolam  sipiritus 


382 


A 


tres  asseruntur  proprietates  spectarc,  cognitio,  di- 
lectio  et  deiectatio.  Has  et  illas  commeozorat  et 
commendat  Sapiens  ille,  qui  ait  :  Fulgebunt  justi, 
et  tanquam  scintillae  in  arundioeto  dlscurrent :  et 
regnabit  Dominus  illorum  in  perpetuum  {Sap,  iii.) » 
His  verbis  proprietates  gloriOcati  corporis  designat. 
Ac  81  di6<9r6t :  Fulgebunt  clari,  et  tanquam  scintillx 
Bubtiles  in  arundirieto  discurrent  agiles.  Etregnabit 
Dominus  illorum  inperpetuum,  et  ipsi  cum  Domino 
impassibiles.  Gonsequenter  autem  gloriflcari  spi- 
ritus  proprietas  assignat.  Qui  confldunt  in  ilio, 
inteliigent  veritatem,  et  fideles  in  dilectione  acqoi- 
escent  d  ;  quia  donum  et  pax  est  electis  Dei.  In- 
teliigent  veritatem,  ecce  cognitio.  Fideles  in  dile- 
etione,  ecce  dilectio.  Paz  est  eiectis,  ecce  delectatio. 
Ut  autem  Dominus  in  apostolis  circa  mercedem 
glorifloationis  sterns  erigeret  spem,  astrueret  fl- 
dem  et  accenderet  charitatem  ;  in  seipso  utramque 
stolam,  et  utriusque  proprietas  exhibuit  :  Quia 
resplenduit  facies  ejus  sicut  sol,  ecce  corporis  stola. 
Non  enimsimpiiciter  dixit :  Resplenduity  sed  addidit, 
sicuisoL  Nam  illae  quatuorproprietatesinveniuntur 
in  sole :  daritas  in  substantia,  quia  ignea  est,  et 
lucida,  impassibilitas  in  natura,  quia  perpetua 
consistit  et  incorrupta :  subtilitas  in  radio,  quia 
sine  obelacalo  penetrat  vitrum  :  agilitas  in  motu. 


A  quia  uno  die  discurrit  ab  JOriente  in  Occidentem' 
Has  etiam  proprietates  in  mortali  corpore  Christus 
ostendit ;  subtilitatem,  quando  nascebatur  de  Vir- 
gine  {luc,  u) ;  agilitatem,  quando  gradiebatur  su- 
per  aquas  {Joan,  vi) ;  claritatem,  quando  transflgu- 
rebatur  in  monte  {Matth,  ix) ;  impassibilitatem, 
quando  munducabator  in  coena  {Joan.  xix).  Pro- 
prietates  autem  glorificati  spiritus  commendantur, 
cwm  dXeiixxT  \  Hic  est  FHim  meus  dilectus^  ecce  di- 
lectio.  In  quo  mihi  bene  complacui^  ecce  delectatio, 
Ipsum  audite,  ecce  cognitio.  Nam  et  ipse  dicebat : 
«  Quaecunque  audivi  a  Patre  meo,  nota  fecivobis 
Joan.  xv).  »  Deus  enim  qiiando  magis  cognoscitur, 
tanto  magis  diligitur ;  quandb  magis  diligitar,  tanto 
magis  delectat. 

I^  Nos  ergo,  fratres  et  filii,  si  ciipitnus  gIoriflca<* 
tionis  stola  vestiri,  de  valle  ascendamus  ad  mon- 
tem,  lit  nostra  conversatio  sit  in  ccclis  {Phit.  iii), 
juxta  quod  monet  Apostolus  dicens  : «  Qus  sursum 
sunt  quaerite,  non  quae  super  terram  {Col.  iii),  » 
non  inhiantes  terrenis,  sed  adfaffirentes  ccelesti- 
bus  ;  ut  ascendamus  «  de  virtute  in  virtutem,  do- 
nec  videamud  Deum  deorum  in  Sion  {Psal. 
Lxxxiii),  •  prsstante  Domino  nostro  Jesu  Ghristo, 
qui  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  ssBCula. 
Amen. 


SERMO  XV 

DOMiNIGA  TERTIA  IN  QUADRAGESIMA. 

Aauosa  loca  in  quibus  immundus  spirilus  requiestit :  d^  tribus  scopiSy  liuibUs  tMScientix 
aomus  hiundatu^f  et  trtbus  omainentiSy  quihus  orhatur  ;  et  de  septem  vttiis  capitatibus. 


Cum  immundus  spiritus  exierit  ab  hominif  am- 
bulat  per  loca  inaquosay  quxrens  requiem  et  non 
invenienSy  dixit :  Revertar  in  domum  meam  unde 
exivi.  Ei  cum  venerit  invenit  eam  scopis  mundatam 
et  ornatam.  Et  tunc  vadit  et  assumit  seplem  alios 
spiritus  nequiores  se^  et  ingressi  Iiabitant  ibi.  Et  tunc 
fiuMt  novissima  hominis  iliiuf  pejora  prioribus 
{jLue.  xi). 

Sspe  necBSsitas  impedit  quod  requirit  utilitas, 
qaod  ipae  nunc  experiri  compellor.  Requirit  enim 
utilitas,  uthis  sacris  diebus  frequentiussolito,  per 
exbortationes  sermonum  debeam  populos  admo- 
nere,  sed  impedit  hoo  necessitas,  quia  prster  so- 
litum,  imo  pius  solito,  multis  et  magnis  sum  oo- 
cupatiis  negotiis,  ut  nulius  mihi  sit  otium  otio- 
sam.  Quid  ergo  ?  Facere  nolim  quod  queo,  quia 
quod  velim  iacere  nequeo?  Absitl  Esl  aliquo  pro- 
dire  tenus  si  non  datur  ultra.  Nam  et  Apostoius 
ait:  «  Lac  vobis  potum  dedi,  non  escam  (/  Cor. 
iii).  Dicam  ergo :  Cum  immundus  spiriius  exierit 
de  komine  ambulat  per  loca  inaquosa. 

Girca  immundum  spiritum  tria  notare  debemus. 


C  quffi  docet  nos  Yeritas  ipsa  notare,  videlicet  egres- 
sum,  progressum  et  regressum  ;  egressum  ab  ho- 
mine;  proKressuin  perloca ;  regressum  ad  domum. 
De  primo  dicitur  :  Cum  immundus  spiritus  exierit 
de  homine;  de  secundo  subditur:  Ambulat  per  loca 
inaquosd  ;  de  tertiu  yero  additur  :  Revertar,  inquit, 
in  domum  meam  uude  exivi.  Egressus  est  semper 
bomini  bonus  ;  regressus  sls^per  est  homini  ma- 
Jus.  Progressus  autem  interdumesthomini  bonus. 
interdum  est  malus.  Bonus,  cum  tentationi  non 
aoquiescitur,  malus  aute.b,  cum  consentitur.  Vi- 
deamus  ergoquid  provenit  de  egressu,  quid  evenit 
de  pi^ogresau,  quid  advenit  de  regressu.  Cum  tm- 
mundus,  inqi^it,  spiritus  exierit  ab  homine^  tunc 
domus  ^3opi8  mundatur  et  ornatur.  Ecce  quid  pro- 

rw  venit  de  egressq.  Ambulat  perloca  inaquosa^  qux- 
rens  requiem  sed  non  invenii.  Ecce  qiiid  evenit  de 
^vo^vQ^^xx.  Tunc  vadit  et  assumit  ieytem  alios  spi- 
rifus  nequiores  se^  et  ingresti  habitant  ibi.  I^cce  quid 
advenil  de  regressu.  Procuremus  itaque  diligenter 
egressum,  ut  domus  nostra  scopis  mundelur  et 
ornetur.  Gaveamus  autem  [prudenter  progressum, 


383 


INNOGBNTU  lU  PAPJE  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


384 


ut  immundus  spiritus  qusrens  requiem  non  inve-  A 
niat.  Timeamus  veheraenter  regressum,  ne  sint 
novissima  nostra  pejora  prioribui,  Intrat  ergo  spi- 
ritus  immundus  per  culpam,  sed  exit  per  poeniten- 
tiam  ;  ingreditur  per  vitium,  sed  exitper  virtutem. 
Nam  egressus  vitii,  virtutis  operatur  ingressum. 
Yol  potius  virtutis  ingressus,  vitii  operatur  egres- 
sum.  Quia  (c  non  est  conventio  lucis  ad  tenebras, 
neque  Gbristi  ad  Beliai  (//  Cor.  vi].  »  —  «  Dimissa 
Bunt,  inquit,  ei  peccata  multa,  quoniam  dilexit 
multum  (Luc.  vii).  » 

Cum  autem  immundus  spirilus  exierit  de  homine 
tunc  ambulat  per  loca  inaquosa,  sed  quffirit  in  eis 
requiemy  et  nun  invenit.  Aquosa  loca,  sunt  corda 
luxuriosa,  in  quibus  concupiscentis  luius  exube- 
rat  De  hac  enim  aqua  patriarcha  Jacob  dixisse  g 
legitur  ad  Ruben  :  «  EfTusus  es  siout  aqua,  non 
crescas,  quia  ascendisti  cubile  patris  tui  [Gen. 
xux).  »  Nam  et  aquse  lurtivs  duloiores  sunt,  et 
panis  absconditus  est  suavior  (Prov.  ix).  •  In  his 
locisaquosis  immundus  spiritus  requiescit,  [Juxta 
quod  legitur  :  «  Sub  umbra  dormit,  in  seoreto  ca- 
lami,  in  locis  humentibus  {Job  xl).  »  Loca  vero 
inaquosa  sunt  corda  casta,  qus  charitatis  igne 
flammescunt ;  in  [quibus  non  malignus  sed  beni- 
gnus  spiritus  requiescit,  juxta  quod  legitur  :  <  Su- 
per  qusmyioquit,  requiescetspiritus  meus,  nisi  su- 
per  humilem  et  quietum,  et  trementem  sermonem 
meum  ?  {Isa,  v.) »  Ambulat  ergo  spiritus  immundus 
per  inaquosa  loca,  fiduciam  habens,  ut  Jordanis 
influat  in  os  ejus  [Job  xl).  «  Cirouit  enim  querens  r 
quem  devoret  (/  {Petr,  v).  ■  Sed  quxrens  in  eis  re^ 
quiem  et  non  inveniens,  dixii  :  Revertar  in  domum 
meam  unde  exivi.  Non  enim  est  mirum  si  spiritus 
mendacii  mentiatur,  aut  si  spiritus  prssumptionis 
prffisumat.  Adbuc  enini  domum  dicitessesuam,  de 
qus  exivit :  qu»  non  est  jam  spiritus  immundi,de 
qua  spiritus  est  ejectis  immundus.  HaBC  domus  est 
conscientia.  De  qua  dixit  Psalmista  :  «  Perambu- 
labam  in  innocentia  cordis  mei,  in  medio  domus 
mea9  {PsaL  c).  • 

Cum  in  hanc  venerit  domum,  de  qua  per  pceniten- 
tiam  est  egressus,  invenit  eam  scopts  mundatam  et 
ornatum,  Mundatum  ejectis  vitis,  ornatam  introdu- 
ctis  virtutibus.  Tribus  autem  scopis  domus  ista 
mundatur  :  scopa  compunctionis  in  corde,  scopa  r^ 
confessioms  in  ore,  scopa  satisfactionis  in  opere. 
Scopa  compunctionismundaturcoralabecontagio- 
nis  iniquse,  scopa  confessionis  mundatur  cor  a 
sorde  locutionis  perversffi,  scopa  satisfaotionis 
mundatur  opus  a  fcsditate  consuetudinis  prave. 
Tribus  etiamornamentisornatur,  donis,  virtutibus 
et  operibus  ;  de  quibus  inquit  Propbeta  :  Astitit 
regina  a  dextris  tuis  in  vestitu  deaurato,  circum* 
amictd  varietate  (Psat,  xliv).  »  Ornatur  enim  va- 
rietate  donorum,  spiritu  sapientias  et  intellectus, 
spiritu  consilii  et  fortitudinis,  spiritu  scientis  et 
piclatis,  et  spiritu  timoris  Domini  (Isa.  ii).  Orna- 
tur  et  varietate  virtutum,  flde,  epe  et  charitate, 


justitia,  fortitudine,  prudentia,  temperantia.  Orna- 
turquoque  varietate  operum  :  oratione,  Jejunio, 
eleemosyna,  et  prsserlim  illis  operibus  pietatis, 
quffi  Dominus  in  judicio  commendabit :  •  Esurivi^ 
et  dedistis  manducare  ;  sitivi,  et  dedistis  mihi 
bibere,  etc.  {Mafth,  xxv).  » 

Tunc  immundus  spiritus,  quasi  non  possit  solus 
domum  istam  irrumpere,  vadit,  et  assumit  septem 
alios  spiritus  nequiores  se.  Ideo  nobis  describitur 
immundi  spiritus  astutia,  ut  studeamus  adhibere 
cautelam.  Gerte,  cum  non  potest  unum  seducere, 
tentat  ut  seducal  alium.Quia  cum  immundusspiri' 
tus  exierit  ah  homine^  ambulat  per  loca  inaquosa. 
Gum  uno  modoseducere  nequit,  tenlat  utalio  modo 
seducat.  Quia  quxrens  requiem  et  non  inveniens^di» 
cit :  Revertar  in  domum  meam  undeexivi.  Gum  solus 
non  potest  seducere,  tentat  ut  seducat  cum  aliiS) 
quia  vadil  etassumit  septem  alios  spiritus  nequiores 
se,  et  ingressi  habitant  ibi.  Verbi  gralia  supponatur 
exemplum :  cum  spiritus  luxuris  ejectus  abhomine, 
videteum  continentia  praeditum,  honestate  prsela- 
rum,  ita  ut  difflcile  sit  eumdecarnisfragilitate  se- 
duci,  ad  alias  artes  recurrit,  aliasque  fraudes  ex- 
cogitat.  Et  primo,  spiritum  simulationisaseumens, 
tentat  per  bypocrisim,  ut  seducat  ;secundo,  spiri- 
tum  favoris  sssumens,  tentat  per  vanam  gloriam, 
ut  decipiat  :  tertio,  spiritum  ambitionis  assumens, 
tentat  per  cupiditatem,  ut  fallat;  quarto,  spiritum 
elationis  assumens,  tentat  per  superbiam,  utsedu- 
cat ;  quinto,  spiritum  fpraesumptionis  assumens, 
tentat  per  arrogantiam,  ut  decipiat ;  sexto,spiritum 
ostentationis  assumeus,  tentat  per  Jactantiam,  ut 
seducat ;  septimo,  spiritumdissolutionis  assumens, 
tentat  per  superfluitatem,  ut  fallat.  Et  sic  demum 
spiritus  luxurisB  revertitur,  et  subintrat.  Et  fiant 
novissima  hominis  illis  pejorti  priorihus.  Non  so- 
lum,  quia  imputantur  peccata  dimissa,  sed  quia 
superinducuntur  admissa. 

Sed  nec  sic  desperandum  est,  quia  Jesus  septem 
demonia  ejecisse  legitur  (Mare.  x)  de  Maria,  id  est 
vel  septem  vitia  principalia,  quie  signiflcata  sunt 
per  septem  gentes,  quae  deterra  promissionis  fue- 
runt  ejectflB  ;  quibus  opponuntur  septem  petitiones, 
septem  virtutes  et  septem  dona :  vel  potius  vitia 
spiritualia  simul  et  corporalia,  quae  per  septena- 
rium  designantur,  propter  ternariumetquaterna- 
rium,  in  quibuscomponiturseptenarius.  Ternarius 
enim  referturad  spiritum,  qui  tres  habet  naturaies 
virtutes :  vim  ralionabilem,  ut  discernat  inter  bo- 
num  et  malum  ;  vim  irascibilem,  ut  fugiat  ma- 
lum ;  vim  concupiscibilem,  ut  appetat  bonum.  Qua- 
ternarius  autem  refertur  ad  corpus,  quod  constat 
ex  quatuor  elementis,  terra,  aqua,  igneet  aere;ut 
septem  daemonia  intellij^antur  ejecta,  quandovitia 
corporalia  et  spiritualia  sunt  dimissa.  Gorporalia, 
ut  gastrimargia,  luxuria.  Spiritualia,  ut  ira,  invi- 
dia,  etc. 

Satagamus  ergo,  fratres  et  fllii,  ne  sicut  canes 
revertamurad  vomitum  (Prov.  xxfin).  Quia  «  ne- 


385  SBRMO  XVI,  PflR.  V  POST  DOMIN.  I  QUADRAQBS.  386 

momittenBmanuai  suam  ad  aratrum,  et  respiciena  A.  fragilitatedefecimu8,beatorummartyrum  Stephani 
retro»  aptus  est  regno  Dei  {Luc,  iz).  »  Nam  et  uxor  et  Laurentii  merita  imploremus,  ut  ipsi  pro  nobie 
Lot,  quia  retro  respexit,  legitur  in  statuam  salis  intercedant  ad  Dominum  Jesum  Ghristum,  qui  est 
faisse  conversa  (<?^.  xix)>   Quia  vero  ex  nostra      super  omnia  Deus  benedictus  in  secula.  Amen. 


SERMO  XVI. 

FERIA  V  POST  PRIMAM  DOMINIGAM  QUADRAGBSIMiE. 

De  Christi  juUiiia ,  potentia ,  mifericordia ,  prudmtia ,  vigilantia ,  et  doetrina ;  de  febribus 
Synaogogae  quibus  detineiury  ei  de  simpiici,  duplid,  continua  et  inierpoUata  febri ;  ienique 
de  segritudinis  varietatibus, 


Surgms  Jesus  de  synagoga,  introivit  in  domum  juxta  quod  ipsa  dicit  in  Gantiois  :  «  Filii  matris 
Simanis.  Socrus  autem  Simonis  tenebatur  magnis  mes  pugnaverunt  adversum  me  {Cant,  i)  »  Nam  de 
febrUms  {Luc.  iv).  Syoagoga  nati  sunt  primum  [al.  primitivi]  fldeles, 

Multa  nobis  et  magna  circa  Redemptorem   no-  B  de  qua  secundum  carnem  et  ipse  Ghrislus   traiit 


atrom  in  bac  evangelics  lectionis  seriecommenda- 
tor,  jostitia,  potentia,  misericordia,  prudentia,  vi- 
gilantiaet  doctrina.  Justitia,  quia  surgens  de  syna- 
goga,  iniravii  in  domum  Simonis;  potentia,  quia 
stans  super  eam  imperavit  febri,  et  dimisit  iltam, 
Misesicordia,  quia  manus  singulis  superponens,  cu- 
rabai  eos ;  prudentia  quia  increpans  daemonia  cla» 
maniia  et  dicentia :  Quia  tu  es  Filius  Dei  vivi,  non 
sinebai  ea  loqui;  vigiiantia,  quia  et  aiiis  civitatibus 
oporleime,  inquit,  evangelizare  regnumDei;  doctri- 
na,  quia  erai  prxdicans  in  synagogis  Galilsex. 

Surgens  ergo  de  synagoga,  intravit  :n  domum  St- 
monis,  quoniam  iofldeles  deseruit,  et  ad  fldeles  ac- 
cessit.  Synagogam  propter  perfldiam  reprobavit  et 


originem.  Propter  quod  et  ipse  dicebat:  cQuia  sa- 
lus  est  ex  Judsis  (Joan.  iv).  »  Postquam  ergo  Gbri- 
stus  a  Synagoga  surrexit,  deserens  eam  propter 
perfldiam,  tunc  ipsa  socrus  Simonis  coepit  magnis 
febribus  detineri.  Non  dixit :  febre,  sed  febribus, 
ut  intelligatur  non  una  tantum,  sed  multis  febribus 
laborasse.  Synagoga  quippeduabusprsecipuefebri- 
bus  detinetur,  erroris  videlicet  et  invidi».  De  pri- 
ma  dicit  Psalmus  :  «  Quoniam  erraverunta  ventre, 
locuti  sunt  falsa  {PsaL  xxxvu).  »  De  secunda  dicit 
evangeiista  {Matth.  xxvii),  quod  per  invidiam  tra- 
diderunt  eum.  Febris  erroris  de  frigido  procedit 
bumore.  Juxta  quod  legitur :  «  Facta  sunt  encaenia 
in  Hierosolmis,  et  hiems  erat  {Joan.   x).  »   Hiemti 


Ecciesiam  propter  obedientiam   prffielegit.  Simon  n  erroris  et  infldelitatis  el  ignoranti».  Unde  quando 


autem  interpretatur  obediens;  cujusdomusestuoi- 
versalis  Ecclcsia,  quam  ei  Dominus  gubernandam 
commisit*  «  Tu  es,  inquit,  Petrus,  et  super  hanc 
petram  ediflcabo  Ecclesiam  meam  {Matth,  xvi).  » 
Cujus  obedientiam  Dominuscommendat  et  comme- 
raorat  per  propbetam:  «Populus,inquit,  quemnon 
cegnovi,  servivit  mihi,  in  auditu  auris  obedivit 
mihi  {Psal.  xvii).  »  Nihil  justius,  quam  ut  Dominus 
infldeles  et  inobediente?  abjiciat ;  fldeles  autem  et 
obedientes  assumat.  i  Quoniam  humilia  respicit,  et 
aita  a  longe  cognoscii  (Psa/ cxxxvii).  »  — «Superbis 
resistit,  humilibus  autem  dat  gratiam  {Jacob.  iv ; 
/  Pei.  v).  »  Propter  quod  alibi  apostoii  leguntar 
dixisse  Judsis :  «  Quia  repulistis  verbum  Dei,  et 
indignos  vos  fecistis  vitffi  eteroffi,  ecce  convertimur 


Petrus  negavit  {Joan.  xviii),  calefaciebat  se  ad 
ignem,  quia  frigus  erat.  Febris  autem  invidise,  de 
oalido  procedit  humore,  juxta  quod  legitur  :  «  Su- 
per  eos  cecidit  ignis,  et  non  viderunt  solem  {Psal. 
Lvii).  »  Ignis  invidis,  indignationis  et  odii.«  Nam, 
exarsit  ignis in synagoga eorum, et flamma combus- 
sit  peccatores  {Psal.  cv).  •  0  quam  gravi  torque- 
tur  invidiaSynagoga,  quando  videt  Ecclesiam  ha- 
bereregnum  etsacerdotium,  templum  et  altaro, 
legem  et  prophetiam !  Quoniam  ablatum  est  ei  rc* 
gnum  Dei,  et  datom  genti  facienti  fructus  ejus 
{Matfh.  xxi).  Tam  grandi  tamen  detinctur  erroro, 
ut  nec  sic  intelligat  veritatem.  •  Cognovit  bos  pos- 
sessorem  suum,  et  assinus  prffisepe  domini  sui  : 
Isael  autem  me   non   cognovit,   et  populus  insi- 


ad  gentes  [Ad.  xiii).  >  Unde  si  nolumusabjici,  sed  ^  piens  non  intellexit  {Isa.  i).  • 


assumi,  infldelitatem,  et  inobedientiam  studeamus 
abjicere ;  fldem  autem  et  obedientiam  assumerc 
studeamus.  Quia  «  fides  sine  operibus  mortua  est 
{Jae.  t)  »,  et  opera  sine  flde  non  vivunt. 

Socrus  auiem  Simonis  ienebatur  magnis  febribus. 
Quam  prius  dixerat8ynagogam,modo  Simonis  so- 
crum  appellat.  Socrusenimest  maleruxoris.  Mater 
aotem  Ecclesis,  quee  uxor  est  Simonis,  sacramen- 
taliter  sibi  conjugio  copulata,  intelligitur  Synagoga, 


His  ergo  febribub  socrus  Simonis,  id  est  Syna- 
goga  tenetur ;  sed  qui  sunt  in  domo  fldelcs,  orant 
pro  ipsa,  petentes,  utDeus  auferat  velamen  decor- 
dibus  ejus,  ut  Jesum  Ghristum,  qui  esl  veritas, 
agnoscat.  Ipse  vero  precibus  fldelium  inclinatus, 
stans  super  eam,  ad  Patris  videlicet  dextram  exal- 
tatus  ;  quoniam  «  exaltavit  illum  Deus,  et  dedit  ei 
nomen,  quod  est  super  omne  nomen,  ut  in  nomine 
Jesu  omne  genu  flectatur,  ccBlestium,  terrestrium 


387 


INNOCBimi  m  PAP£  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


388 


et  infwnorum,  et  omnis  lingua   confiteatur  quia  A 
DominusJesas  Christus  in  gloria   est  Dei  Patri^ 
(Phil.  ii).  » 

Imperavit  febri^  et  dimisit  illam.  Non  quod  febris 
tanquam  res  sensibilissut  rationabilis  inlellexerit; 
sed  quod  de  ipsa  suumbeneplacitumadirapleverit. 
«  Qui  dixit,  et  facta  sunt ;  mandavit,  et  creata  sunt 
(Psal.  cxLviii).  »  Nam  «  omnia  quaecunque  voluit 
Dominus  fecit,  in  caslo  et  \fi  t^rra^  in  wH  ^t  io 
omnibus  abyssis  (Psal.  cxxxiv).  »  Nihil  potent»us, 
quam  quod  ejus  imperium  iBsensibilia  quoque  Ben* 
tiant  et  obediant  imperantf. 

Unde  conttnuo  sutgens  minislrahat  illis,  Licet 
enim  naturalesitfebricitantibus,incipiente  sanitate 
lassescere,  etaegritudinis  raolestiam  persentire,  mi- 
raculum  tamen  fidt  naturam.  Quia  «anitas  qu»  n 
Dei  datur  tmperio,  tota  simul  et  integra  redit.  Ei 
ideo  continuo  snrgens  ministrabat  illis ;  ut  in  hoc 
miraculum  ailudat  mysterio.  Quia  sanltas  animae 
tota  siraul  et  integra  restituitur.  Scriptum  estenim, 
quia  «  totum  bominem  sanum  fecit  in  Sabbato 
(/ooit.  vii).  »  Hoc  autem  implebitur,  «  quaodo  pie- 
nitudo  gentium  intrabit  ad  fidem,  et  tunc  omnis 
larael  salvus  fiet  (^om.  iv).  »  Quoniam  «  in  diebus 
illis  salvabitur  Juda  (Jer.  xxxiii),  »  «  et  reliquiaB 
Israel  salvaB  fient  (fiom.  ix).  »  SdenduBQ  est  autem, 
quod  qu8edamfebris8impiex,quaedamduplex,  quse- 
dam  continua,  et  quasdam  interpolata.  Simplicife- 
fore  laborat,  qui  unicovitio  molestatur.Sicutmulti 
8unt,quiac»terisabstioentes,luxuriainquinantur. 
Nam  quod  Jacobus  apostolus  ait:  «  Quicunque  in 
uno  offendit,  factus  est  onniium  reus  (Jacob.  ii),  »  C 
8anedebetintetligi,6ic  videlicet,  quod  guicunque  in 
uno  offundity  unum  demandatis  divinistrensgredi- 
tur,  factus  est  omnium  reus,  id  est  amittit  charita- 
tem,  sine  qua  coetera  non  implentur.  Nam  «  (Inis 
praecepti  charitas  est  (I  Tim.  i),  »  Et  perfectio  legis 
est  charitas  (Rom.  xiii). 

Duplici  vero  febre  laborat,  qui  multis  vitiis  itTC- 
titur,  ut  mulier  illa  peccatrix,  de  qua  Dominusle- 
giiuT  {Marc,  xvi)  septem  daemonia  ejecisse;  non 
quod,  qui  habet  unum  vitium,habeatuniversa,sic- 
ot  qui  habet  unam  virtutem,  habetuniversas.  Nam 
secus  estin  invio,  quamin  via.  Omnes  enim  virlu- 
tes  sibi  invicem  suffragantur,  sed  qu»dam  vitia  sibi 
invicem  adversantur,  utprodigalitas  et  avaritia,  de- 
speratioetprflBsumptio.  Continua  febre  laborat,  qui-  D 
cunque  in  vitio  perseverat.  Et  haec  febris  velut 
acuta  mortalis  existit.  De  qua  Dominus  ait :  «  Mo- 
riemini  in  peccatis  vestris  (Joan,  viii).  »  Et  de  bac 
lorte  Joannes  apostolus  ait :  »  Est  peccatum  ad  mor- 
tem,  non  pro  eo  dico  ut  quis  oret  (Joan,  v).  » 

Interpolata  vero  febre  laborat,  qui  quandoque 
poenitet  de  peccato^  sed  ad  illud  revortitur  tan- 
quam  canis  ad  vomitum  (Pri^t;.  xxvi) ;  et  talis  quan- 
doque  quotidiaoa,  quandoque  tertiana,  quando- 
que  quartana  febre  laborat  ;  secundum  quod  fa- 
cile,  vel  facilius,  vel  facillimepccnitens  relabitur  in 
peccatum.  Nemo  tamem  despcret,  quia  rogaverunt 


illum  pro  ea,  et  imperAvit  febri,  et  dimisil  illam. 
Gerte  quse  suis  meritis  curari  non  poterat,  alienis 
precibus  est  sanata.  Et  ideo  cum  quis  aliquo  gravi 
peccato  laborat,  recurrat  ad  Ecclesiam,  utoret  pro 
illo.  Scriptum  est  enim,  quia«  Jesus  ut  viditfldera 
illorum,  ait  paralytico  :  Dimittuntur  tibi  peccata 
tua  (Marc.  ii).  » 

Cumsol  autem  occidisset,  omnes  nui  kabebant  in- 
firmos  variif  Iqnguoribup^  ducebant  illos  ad  eum,  et 
eurabaniur  omnes.  Sol  juslitiae  Cbristus  est,  qui 
«  iiluminat  omnem  hominem  venieotem  in  huac 
mundum  {Joan  i).  »  De  quo  dicit  Propbeta:  »  8oI 
cognovit  occasum  suum  (Psal.  ciii).  »  Hicsoloccu- 
buit,  quando  Christus,  inclinato  capite,  spiritum 
emisil  (Matth.  xxvii).  Verum  antequam  sot  occu- 
Induet,  pauci  fuerant  8an«ti,  quoniam  pauoi  a^te 
mortem  Ghrieti  sunt  ad  fidem  conversi.  Propter 
quod  ipse  dicebat :  t  Singulariter  sum  ego  donec 
transeam  (P$at.  ckl).  »  —  «  Cum  autem  exaltatus 
fuero  a  terra,  omnia  traham  ad  meipsom,  »  qaia  : 
«  Nisi  granum  frumenti  cadens  in  terram  mortuam 
fuerit,  ipsum  solum  manet.Siautemmortuamfoe* 
ritmultum  fructum  affert  (Jom.  xuyn  BtideoMim 
sol  occubuis$el,  omnes  gui  habebant  inflrmoi  variit 
languoribus,  dueebomi  illos  ad  lesum,  et  emrabai 
eos. 

Langoores  mentis  sant  vitia.  Tot  ergo  Bunt  varie- 
tates  languoris,  quot  sunt  speoies  vitionim.  Sna- 
meremus  ergo  pauca  de  multis,  ad  eedifloationem 
multorum.  Quidam  patiuntur  doiores,  quidam  ta- 
mores,  quidam  calores,  et  quidam  furores.  Item 
qaidam  eunt  c»ci,  quidam  sunt  surdi,  quidam  sant 
muti,  et  quidam  sunt  claudi.  Rursus,  quidam  sunt 
leprosi,  quidam  faydropioi,  quidam  paralytici,  et 
quidam  lethargioi.  Gravesfluntflegritudinea  i8t«,8ed 
omnes  per  Dei  gratiam  sunt  curabiles. 

Dolor  cordis  est  odium,  de  quo  legitur :  »  Con- 
cepit  dolorem,  et  peperit  iniquitatem  (Psal.  vu).  » 
Gravis  est  iste  languor  ;  quoniam  «  qui  odit  fratrem 
suum,  homicida  est  (/  Joan.  iii).  »Tumoranfmi  est 
superbia.  Dequolegitur  :  «  Scientia  inflat,  charitas 
autem  fiedificat  (/  Cor.  viii) ;  •  id  est  scientia  sine 
charitate  facit  hominero  superbire.  Sed  et  gravis  est 
Iste  languor,  quoniam  « initium  omnis  peccati  est 
superbia  [Eccti.  x).  »  Galor  spiritus  est  luxuria.  De 
qua  dicit  propheta :  «  Omnes  adulterantesy  quasi 
clibanus  succensus  a  coquente  (Oseae.  vii).  »  Et  iste 
languor  est  gravis,  quia  fornicatores  et  adulteri 
regnum  Dei  non  possidebunl  (Hebr.  xiii).  Furor 
cordis  est  ira,  de  qua  legitur :  «  Fel  draconum  vi- 
num  eorum,  et  furor  aspidum  insanabilis  (Deut. 
xxxi).  »  Et  iste  languor  est  gravis ;  «  quoniam  ira 
viri  justitiam  Dei  non  operatur  (Jac.  i).  • 

Porro,  quicunque  habent  inOrmos»  ducunt  iJlos 
ad  Jesum,  ut  sanentur  a  Salvatore:  quia  non  est 
aliud  nomen  datum  sub  ccelo,  in  quo  oporteat  ho- 
mines  salvos  fleri  (Act.  iv),  respiciant  ad  serpentem 
aeneum  pendentem  in  ligno,  qui  percusei  sunt  ab 
ignitis  serpentibus,  ut  sanentur  (Num.  xxi).   Cffici 


389 


SBRMO  XVII,  DOMIN.  IV  IN  QUADRAGBS. 


390 


iuntt^ol  careotlaoiiDc  veriUti9,dequibu8  legitur:  \ 
«  Sioiie»  c«ci  0UDt,  et  duces  caecoruo}  (Matth.  xv).» 
Si  CM119  cacum  duzerit»  ambo  in  foveaoi  cadeat 
[Luc.  vi).6«rdi  Buui,  qui  prfficeptis  Dooiinicis  pbe- 
dire  coDtexuDUfit^  de  quibus  dicitur  :  «  Sicut  aspi- 
dis  «uriiiB  et  obturaDtk  aures  suas,qtta  dod  exau- 
diet  voeem  iDcaDtaatium^et  veueficia  qu»  iucantaD- 
tur  a  Aa|ftieDie  {Ps<U>  uii).  »  Muti  suDt,qui  a  laude 
tacent  diviaa»  juxta  quod  lagitur  :  k  Obmutui,  et 
homHietos  aom,  et  silui  a  bouis  {PsaL  xzxviii). 
CUudi  •uotyqoi  Doo  gradiuBtur  par  aemitam  maii. 
datornmj  juxta  qood  lagitur  ;  «  Quoueque  clmudi- 
eatis  lA  duas  partes  ?  «i  Domious  est  Deus,  sequi- 
mixii  eum  0  Rs§.  xviji).  » 

Sed  Offloes  qoi  babeot  ioiirmos,  ducaoi  illos  ad 
lesoiii,  ut  saDeotur  e  Salvatore:quia  ottminem  de- 
afueiiy  oullnm  afajiciL  SaluA,  ioquit,  populi  mei  " 
ego  aum.  «  Veoite  ad  me  omoes  qui  laboratis  et 
onerati  estis,  et  efo  vos  reliciam,  et  ioveoietis  re- 
qoieiD  aoioaebos  vestns  (Mtdth.  xi).  n  —  «  Omois 
eaim  f  oi  vaoil  ad  me»  ooo  «jictam  £uras  ^oan, 

Hamtici  soot  Jeproai,  qui  io  ooa  parte  suDt  io- 
t^griy  et  io  elia  parta  euot  oorrupti :  quie  sub  spe- 
cie  veritatis,  viros  falsitatis  infuoduDt.  Copidi  sunt 
^drepici,  qui  qoeoio  plus  bibuot,  taoto  plus  si- 
tiont :  ad  ioster  fomaoia,  qui  qusDto  piura  ligoa 
raeipit^ieoJU)  plure  eonsumit.  Paralytici  «lot  acti- 
Jmis  diseolnti.  Lsthargici  suot  beoeficiorum  iograti. 
8ed  neo  «ti  deepepsot,  seeuri  veoiant  ad  iesum  ut 
eoteatui^  q^iie  «  vere  laeguoipes  nostros  ipse  tuiit,et 
deleree  noelroe  i^  portevit  :  percueeus  eat  propter  C 
iaifeiietes  noetreetattritos  propter  scelera  nostra. 
Dmm/i^mt  peeis  Bestr«  soper  eum»  ei  livore  ejiis 
■eoeii  enmiie  {im.  lui).  EsdbafU  auUm  dxmoniu  a 
muUiSf  clamantia  et  dicentia^  quia  iu  es  Filius  Bei, 
Et  increpans  nan  sinebat  ea  toqui,  Porro  cum  dicat 


Apostolu8:uA  quocunque  prsdicetur  Cbristus,  gau- 
deo,  sed  et  gaudebo  {Phil,  i),  »  quare  probibebat 
daemoDia  dicere  veritatemPNoDoe  firmius  est  testi- 
moDium,quod  profertur  ab  adversario?Tribus  qui- 
dem  de  causis  :prima,  ut  daceret  dos  fugere  vaoam 
gloriam,De  fideiicet  bumaoi  favoris  delectemur  ap- 
plausu;  secunda,  ut  doceres  dos  bereticam  pravi- 
tatem  vitare.quateous  boc  exemplo  iDbibeamus  hs- 
reticis,  oe  predicent  etiam  veritatem.  Qaia  fel  dra- 
oonum  propiDant  io  aureo  calice  Babyloois  {Deut, 
xxxii).  Tertia,  oe  qua  demooes  spiritus  falsitatis, 
veritatem  dicere  credentur.  Id  quo  rooraliter  edoce- 
mur,  oe  laudari  velimus  a  faliacibus  et  meodaci- 
bus;  quorum  laudatio  magis  redundat  ad  injuriam 
quam  ad  bonorem. 

Illud  auiem,  quod  subditur :  ()iua  sciebant  ipsum 
esse  CA9-i<<ttm,sane  debet  ioteiligi,  oe  videatur  cod- 
trarium  ei  quod  dicii  Apostolus,  quia  •  si  cognovis- 
seot,  Duuquam  Dominum  glorise  cruciOxissent  (/ 
Cor.  ii),  n  quod  a  quibusdam  exponitur  de  daemo- 
nibus.  Hi  si  cognovissent  Christum  esse  Domioum 
glori8e,DUDquam  eum  suggestiooe  matigDa  cruci- 
fixisseDt.  Nam  boc  est  mysterium  abscooditum  a 
88eculis,revelatumautempriDcipibusetpotestatibu8 
per  Ecchsmm  {Coloss,  i).  DistiDguaotur  itaque  tem- 
pora,  et  coocordat  Scriptura.  DaemoDes  eoim  qusD- 
doque  credebant,  quandoque  dubitabant.Nam  cum 
videbant  eum  humanos  sustinere  defectus,  dubita- 
bant  de  ip80«  quemadmodum  legitur;  quod  cttm 
jejunasset  quadraginta  diebus  gt  quadraginia  nocti' 
bus,  et  postea  esuriisset,  accedens  tentator  dixit  ei : 
Si  Filius  Dei  es,  dic  ut  lapides  istipanes  fiant  {Matth. 
iv).Cum  autem  videbanteum  operari  miracula,cre- 
debaot  de  ipso  quod  Filius  Dei  esset.Quemadmodum 
alibi  dixisse  leguotur  :  «  Jesu  Nazareoe,  quare  ve- 
Disti  aote  tempus  torquere  oos.^  Scimus  quia  Sao- 
ctus  Dei  es?(lfa//A.  viii). 


SEUMO  xvn. 

DOMINIGA  tKJARTA  IN  QUADRAGfiSIMA. 

Ik  Christi  potentia^  sapientia,  et  benignitate;  de  duobus  miraculis  et  eorum  expnsitione ;  de  viia  eontemplativa 

et  adivaf  denique  de  duobus  Testamentis  et  populis. 


fist  ^Msr  flitw  kicj  qwi  kabet  quinque  foines  hor- 
imtemat  inos  piscet.  Sed  kmc  quid  sunt  inter  tan- 
ioef  Jmm,  n.) 

Tzxe  nobie  pnscipae  «hroaiVedeoftpterem  noetrum 
iB  bee  eveageiio»  leeUoaiB  serie  eommendantnr  : 
poiteBtie,  ei  eapientk,  et  benignitaB.  Poteotia,  in 
niiNmk) ;  nejpientie,  in  mystorio ;  et  benig nitas,  tn 
tilBoio49eid  enrm  potetntiiie,  qwm  res  eugmentare 
iKineaddilamente^lnntrimento?  quid 
kiee,^oam  iweees  ig>emre  profonAes  sine 
eel«erit>lef  ^id  beeijgiepee/qiNim  tnrlHis  ea- 
torare  famelicas,  sine  prece  vel  pretio?  £t  certe 


D  quoe  spirilualiter  paveflatoibo  dooifine^paaoitetiem 
corporeliter  elimento  oatum;  ut  qui  refeeerat  epi- 
ritum,  alat  et  corpus. 

Hoo  autem  miraoolum  de  multiplicatioDe  panom 
etpisciom,ex  qoibusDoiDtnue  multitudiDem  popnli 
eatiavit,  bis  kgitor  operatos.  Sed  ioter  primum 
et  secuodom  miraoolummnltaet  mHgnadifferentia 
est.  Varia  quidem,fied  noa  contraria ;  diversa,  sed 
noD  adversa.  In  primo  quippe  miracuio  de  quioque 
panibos  bordeaceis  ei  duobos  piscibue,  quioque 
miliia  bominnm  eaturavit,  et  de  fraginsntis  qo» 
superaverant,  discipuli  duodecim  copbioos  imple- 


391 


INNOCBNTII  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


392 


verunt.  In  secundo  vero  miraculo  de  septem  pani-  A  dura  littera  occultatur.Quia  littera  occidit,8piritu8 


bus  et  paucis  piscibus,quatuor  millia  virorum  re- 
fecit,et  de  fragmentis  impleverunt  apostoli  septem 
sportas  {Marc.  viii).  In  primo  miraculo  distingui- 
tur  quales  panes  fuerunt,  et  quot  pisces;  in  secundo 
vero  miracuio,  neque  boc  ezprimitur  neque  illud. 
In  primo  miraculo  puer  unus  quinque  panes  bor- 
deaceos  et  duos  pisces  babebat ;  in  secundo  vero 
rairaculo  septem  panes  et  paucos  pisces  discipuli 
babuerunt.  In primo miraculo discubueruntquinque 
miilia  bominum  super  fenum;  in  sccundo  vero 
miracuio    discubuerunl   quatuor  millia  bominum 
super  terram. 

Plena  sunt  omnia  divinis  mysteriis  et  coelesti 
duicedineredundantiarsi  tamen  diligentem  babeant 


autem  vifiHcat  (/  Cor,  iii).  »  Videamus  unde  illi 
panes  bordeaci  fuisse  describuntur.Frangaatur  ao- 
tem  bujusmodi  panes,  cum  exponuntur.  Bt  tunc 
revera  multiplicantur,ut  possint  multitudinemesa- 
rientis  populi  saturare.  Porro  dupliciter  exponon- 
tur,  litteraliter,  secundum  bistoriam ;  et  spirituali- 
ter,  secundum  allegoriam.  Nam  liber  Ezechielis 
monstratus,  scriptus  erat  intus  et  foris  {Bzech.  in). 
Fregit  ergo  Dominus  duos  pisces  et  quinque  panes, 
quando  aperuit  discipulis  sensum,  ut  intelligerent 
Scripturas  (Luc,  xxnr).  Gratias  egit,  quando  inquit 
ad  Patrem  :  •  Oonfiteor  tibi  Pater,  Domine  cobU  et 
terre,  quoniam  abscondisti  baec  a  sapientibus,  et 
revelastieaparvulis^affltfA.xi).»  Benedixit,  quando 


inspectorem^qui  norit  sugere  mel  de  petra,oIeum-  g  legem  Mosaicam  approbavit :  «  Si  crederitis,  in- 


que  de  saxo  durissimo  {Deut,  xxxii).  Eruderemus 
itaque  puteum  quoniam  altus  est,  et  bauriamus 
aquam  in  gaudio  de  fontibus  Salvatoris  {ha.  xii). 

Sane  dus  sunt  vits,  duo  sunt  populi,  et  duo  sunt 
Testamenta  :  contemplativa  videlicet,  et  activa,Ju- 
daicus  et  gentilis,  Novum  et  Vetus.  Activ®  vitas  de- 
serviunt  quinque  sensus.  Judaicus  popuius  babet 
duodecim  propbetas,duodecim  tribus  et  duodecim 
patriarcbas.  Vetus  Testamentum  in  quinque  libris 
et  duabus  tabulis  continetur.  Porro  et  contempia- 
tivae  vitae  deserviunt  septem  dona.  Gentilis  populus 
babet  septem  Ecclesias,  septem  angelos  et  septem 
diaconos.Novum  Testamentum  consistit  in  quatuor 
Evangeliis.  Ad  primum  ergo  miraculum,  per  quod 


qnit,  Moysi,  crederitis  et  mibi  :  de  me  enira  ille 
scripsit  {Joan.  v).  »  Jussit  apponi,  quando  docuit 
legem  veterem  venerari,protestan8,  quia  non  venit 
legem  solvere,  sed  adimplere  {Matth,  v).  Verom  de 
quinque  panibus  bordeaceis  et  duobus  piecibus, 
quinque  millia  bominum  8aturantar;quia  de  quin- 
que  libria  Veteris  Testamenti,  et  duabus  tabulis 
legis  divine,8ecundum  litteralem  expositionem  bi- 
storiae  reflciuntur  bominis  animales  activam  vitam 
ducentes;  cui  deserviunt  quioque  sensus  :  visus, 
auditus,oderatus,gustus  et  tactus,quale8  sunt  car- 
nales  Judsi,  qui  .sensibilia  tantum  appetunt,  et 
corporeis  solummodo  sensibus  delectantor.  Unde, 
quoniam  «  animalis  bomo  non  percipit  ea  quto  Dei 


de  quinque  panibus  bordeaceis  et  duobus  piscibus,  p  Bunt^spiritualis  autem  omnia  dijudicat  (/  Cor,  ii),i 


quinque  millia  bominum  suntsatiata,  et  de  frag- 
mentis  qus  superaverant  duodecim  copbini  sunt 
impleti,ad  Vetus  pertinetTestamentum,cum  quin- 
que  libris  Mosaicis  et  duabus  tabulis  legis^  Simili- 
tor  activa  vita  cum  quinque  sensibus  et  Judaicus 
populus  cum  duodecim  prophetis,duodecim  tribu- 
bus  et  duodecim  patriarcbis. 

Ad  secundum  yero  rairaculum,  per  quod  de  se- 
ptem  panibus  etpaucis  piscibus  quatuormillia  bo- 
minum  sunt  refecta,  et  de  fragmentis  quas  supera- 
verantseptem  sportae  repletffi,pertinet  vita  contcm- 
plativa,  cum  septem  donis,  et  quibusdam  virtuti- 
bus.  Gentilis  populus  tum  septem  Ecclesiis,  septem 
diaconibuset  septem  angelis.Ac  Novum  Testamen- 

tum  cum  quatuor  Evangeliis.Ecce  telam  sermonis        „^ ^  _^ «..„•—« 

brevitersumu8orsi;8itameneamsufflcientertexere  "  dinis,  spiritus  scientiae  et  pietatis,  et  replebit  eum 


de  fragmentis  quae  remanent,  duodecim  copbini 
cumulantur.  Quia  de  subtilioribus  legis  mysteriis, 
qus  animales  bomines  non  percipiunt,  spirituales 
viri  replentur,sensum  capientes  duodecim  prophe- 
tarum,  qui  non  carnaliter,  eed  spiritoaliter  sont 
locuti. 

Audistis  expositionem  primi  miraculi,  audiatis 
ctiam  expositionem  secundi,  ne  dicere  valeatis  : 
«  Parvuli  petierunt  panem,  et  non  erat  qui  frange- 
ret  eis  {Thren.  iv),  »  quamvis  non  ego  frangam,  sed 
ille,  quem  in  fractione  panis  disoipuli  cognoveront 
{Luc.  xxiv).  Septem  panes,  sunt  septem  precipua 
dona  Spiritus  8eptiformi8,que  enumerat  Isaias  di- 
ceos  (cap.  xi)  :  «  Requiescet  super  eum  spiritos 
sapientis  et  intellectus,  spiritus  consilii  et  furtitu- 


valeamus.Postulemus  igitur  a  Domino  sapientiain, 
qui  dat  omnibus  afHuenter  et  non  improperat 
{Jacob,  i),  si  forte  clavis  David  aperire  dignetur, 
quffi  claudit  et  nemo  aperit,aperit  et  nemo  claudit 
{Apoc.  v).  Quinque  panes  hordeacei  sunt  quinque 
libri  Veteris  Testamenti.  Et  duo  pisces  sunt  duae 
tabulee  legis  divins,  ut  metonymice  accipiatur  con- 
tinens  pro  contento.  Puer  unus  qui  babebat  quin- 
que  panes  et  duos  pisces,  est  Moyses,  qui  exbibuit 
quinque  libros  et  duas  tabulas.  Purus  quidem  in 
8e,sed  populum  instituens  puerilem.MedulIa  «  hor- 
dei  8ub  duro  cortice  tegitur,  et  spiritus  legis  bub 


spiritua  timoris  Domini.»Pauci  pisciculi,8unt  alie 
minores  virtutes,  ad  contemplationis  tamen  epulas 
necessarie.  Uos  paneset  pisces  babebanl  disoipuli. 
De  quibus  legitur  :  «  Quia  repleti  sunt  omnes  Spi- 
ritu  sancto,  et  induti  sunt  virtute  Spiritus  ex  alto 
{Act,  ii).  »  Panes  isti  creduntur  fuisse  non  bordea- 
cei,  sed  triticei.  Quia  panem  de  coelo  dedit  eis,  fru- 
mentatlonemmisiteisinabundantiam  {PnaL  lxxvii). 
Panes  igitur  de  frumento  sunt  dona  quibue  viri 
contemplativi  fruuntur.  Uos  septem  panes  viri  con- 
templativi  spiritualiter  frangunt,  quando  contem- 
plationis  otiom,cui  deserviunt  dona  Spiritoa  sancti 


303 


8RRM0  XVni»  DOMIN.  UiTARB. 


394 


septiformis,  propter  prffidicationis  officium  inter-  A  regni  Dei  caeteriB  autem  in  Parobolis  [Lue.  vin).  » 


rumpere  compelluntur,  ut  deserviant  utilitatibus 
proximoram»  et  quod  in  otio  contemplationis  addi- 
scunt  legentes  et  meditantes,hocin  studio  prffidi- 
cationis  exponant,  admonentes  et  cxhortantes. 
Quatuor  millia  hominum,  qui  dc  septem  panibus  et 
paucis  piscibus  saturantur^sunt  bomincs  spiritua- 
lesy  doctrinam  Cbristi  servanles,  in  quatuor  Evan- 
geliis  comprebensam  :  qui  ad  praedicationem  do- 
ctorum  spirituali  gratia  saginantur.  Quia  «  non  in 
solopane  vivitbomo,  sed  in  omni  verbo  Dei,  quod 
procedit  de  ore  ejus  {Matth,  iv).  »  Fragmenta  qu» 
remancnt,  sont  arcana  mysteria  contemplationis, 
qus  simplices  non  attingunt  (Deut.  viii).  De  quibus 
septem  sportao  replentur,  id  est  septem  angelituba 


Et  ad  bos  pertinent  septem  diacones,  qui  electi 
sunt  ab  apostoJis,  viri  pleni  Spiritu  sancto  et  sa- 
pientia,  ut  mensis  ministrarbut  victualia  {Act.  vi). 
Respice  igitur  in  primo  miraculo  discubuerunt 
homines  super  femum,  et  in  seoondo  miracalo 
discubuerunt  homines  super  terram  :  quoniam 
animales  homines,  qui  vitam  ducunt  activam, 
Ruper  carnis  jacent  moliitiem.  Nam  «  omnis  caro 
fenum,  et  omnis  gloria  ejus  quasi  flos  feni  {Isau 
xl).  •  Spirituales  autem  viri,  qui  contemplativam 
vitam  observant,  super  mentis  slabilitatem  ezi- 
stunt,  a  terrenis  suspensi  et  intenli  cGclestibus, 
juxta  verbum  Apostoli  admonentis  :  «  Qu»  8or« 
sum  sunt  qusrite,  non  que  super  terram.  Qoa 


canentes,  videlicet  prielati  septem  Ecclesiarum,  n  sursum  sunt  sapite,  ubi  Gbristus  est  in  dext^ra 
quas  Joannes  apostolus  in  Apocalypsi  describit  Dei  sedens  {Col,  iii).  »  Qui  cum  Patre  et  Spirita 
(cap.  IX,  xii).  Tales  erant  apostoli,  quibus  Veritat  sancto  vivit  et  regnat  Deus  per  omnia  sacula  8tt« 
ipsa  dicebat :  ■  Vobis  datum  est  nosse  mysteria      cuiorum.  Amen. 


SERMO  XVIII. 
DOMINIGA  LiETARE,  SIVE  DE  ROSA. 

Romanus  pontifex  cur  ii  Dominica  Lxtare  florem  aureum  /idelibus  populis  reprxtentet^  et  cur  in  basilica 

Sanctx  Crucis  videndus  ostenditur^  et  de  quadruplid  Jerusalem^  quae  sU. 


Lxtare,  Jerusalem,  et  conventum  facite  omnes  qui  q 
diligitis  eam  ;  gaudete  cum  lastitia,  qui  in   tristilia 
fuistis,  ut  exsultetis  et  satiemini  ab  uberibus  consola- 
tionis  vestrx  {Isa,  lxvi). 

liodiernasolemnitas,  fratres  etfilii,  de  antiqua  se- 
dis  apostolicffi  consueludine  celebratur,  cujus  anno 
pr«terito,8i  bene  recolitis,  duplicem  exposuimus 
rationem.Quiavero  quidam  nostrum,  quod  aspectu 
percipiunt,  concipere  cupiunt  intellectu,  sic  aliqua 
repetere  volumus,  ulalia  superaddereprocuremus. 

Sane  duplex  est  ratio,  cur  hacdie  Romanus  pon- 
tifex  in  hoc  loco  florem  aureum  fldelibus  populis 
reprssentat.  Una  secundum  litteram,  altera  vero 
secundum  spiritom.  In  quo  prscipue  sex  conside- 
rare  debemus  :  personam  et  causam,  materiam  et 
formam,  tempus  et  locum. 

Scitis  enim,  charissimi^quod  corruptibile  corpug  ^ 
inter  anxietates  continuas  non  potest  subsistere, 
nisi  quandoqae  recreationis  remedium  intercedat. 
Propter  quod  dicitur  : 

Interpone  tuis  interdum  gaudia  curis, 
Quad  caret  altema  requie^  durabile  non  est, 

Unde  Veritas  in  E? angelio  inquit :  Misereor  su- 
per  turbam,  quia  ecce  jam  triduo  sustinent  me, 
nec  habent  quod  manducent;  et  si  dimisero  eos 
jejunos,  deflcientin  via(ilfarc.  viii)  >  Neergo  flde- 
lis  popalas  propter  asperitatem  quadragesimalia 
abstiaenti»  aub  oontinuo  labore  deflceret,  in  hac 
mediana  Dominioa  qaoddam  recreationis  solatium 
interponitori  ot  anxietas  temperata  levios  soCfera- 

Patroi.  CGXVII. 


tur.  Uodicrnum  enim  ofOcium  totum  est  plenum 
iaetitia,  totum  exsultationorefertum,  totam  gaodio 
cumulatum,  Lxtare,  inquit,  Jerusalem,  et  conven' 
tum  facite  omnes  qui  diligitis  eam  gaudete  cum  tse» 
titia,  qui  in  tristitia  fuistis,  ut  exsuitetis  et  satiemini 
ab  uberibus  consolationis  veslrx.  In  omnium  verbo- 
rumclausulajucunditasexuberat,gaudiamre80nat, 
hilaritas  inculcatur.  Lxtare  Jerusalem,  gaudete  in 
Ixiitia,  ut  exultetis  et  satiemini.  Representat  enim 
dies  iste  charitatem  post  odium,  gaudium  post  tri* 
stitiam,  satietatem  postfamem,  charitatem  post 
odium,  unde  :  Lsetare^  Jerusatem  ei  conventum  fa- 
eiie  omnes  qui  diligitis  eam;  gaudium  post  tristiti- 
am  unde  :  Gandete  cum  lseiitia,gui  in  tristUIa  fuistis  ; 
satietatem  post  famem,unde :  Utsatiemini  abuberi- 
buf  consotationis  vestrx.  H»c  tria  pariter  designan- 
tur  in  tribus  proprietatiboa  h^Jus  floris,  quem  vo- 
bis  visiMIiter  prsesentamas.  Gharitas,  in  colora; 
Jucunditas,in  odore,  8atieta8,in  sapore;  rosa  quip- 
pe  prs  ceteris  Qoribus  colore  delectat,  odore  re- 
creat,  sapore  confortat ;  delectat  in  visu,  recreat 
in  olfactu,  confortat  in  gustu. 

Quia  vero  «  spiritus  viviflcat,  caro  non  prodest 
quidquam  (Joan.  ui,)^  de carnalibus ad  spiritualia 
transeamus.  FIos  iste,  florem  illum  signiflcat»  qoi 
de  se  dicit  in  Ganticis :  «  £go  flos  campi  et  lilium 
convallium  {Cant.  i).  »  Et  de  quo  dicit  propheta  : 
«  Egredietur  virga  de  radice  Jesse,  et  flos  de  radice 
ejus  ascendet  {Isa.  ii).  »  Vere  flos  florum,  quia 
SanotoB  sanctoram,  qui  pr«  cnterie  floribus,  id  eat 

13 


i-  ._ 


896 


INNOCBNTn  III  VAVM  8BRM0NBS  DB  TBMPOBB. 


396 


praBcaBteris  sanctis  colore  delectat  in  viau,  quia 
<c  apecioBus  forma  pre  filiis  homioum  {Psal,  xlix]. 
Id  quem  desiderantaageli  prospicere  (l  PeirA)»  Qui 
odorerecreatinolfactu,  quia  («roeliora  suut  ubera 
tua  viuo  frcgaatia  unguentis  optimis.  <c  Quem  ado- 
lescentule  dilexerunt,quia«curruDt  in  odore  uugen- 
torum  Buorum  {Cant.  i).  >>  Qui  sapore  confortat  in 
gustu,  quia  panie  quem  ipse  dat  caro  8ua  est,  pro 
mundi  vita (/oan.  vi),omne  delectamentum  habens, 
et  omnis  saporis  suavitalem  (Sap.  xvi).  Hic  est 
eaim,qui  seouDdum  quod  audistis  iu  EvaDgelio,  de 
quiuque  panibuset  duobus  piscibus  quinque  mil- 
lia  hominum  satiavit  {Joan,  vi). 

Triplex  est  autem  in  hoc  flore  materia,  videlicet, 
aurumi  muscus,  baisamum.  Sed  mediante  baisamo 
muscus  conjungitur  auro.Quiatriplex  est  in  Gbristo 
8ub8lantia:deita8,  corpus,  etanima.  bed  mediante 
anima  corpus  conjungitur  deitati :  quia  tant»  subti- 
litatis  est  divina  natura,  ut  corpori  de  limoterr» 
formato  nonoongrueretuniriynisi  rationali  spiritu 
mediante.  Btgulus  hujus  floris,  vioarius  est  Salvato- 
ris,  Romanus  videlicet  pontifex,  aucccdsor  utic[ue 
Petri,  vioarius  Jesu  Ghristi.  Jesus  enim  iuquit  ad 
Petrum:«  Tumesequaris  (Joan.  xii).  »  Quod  intel- 
ligi  debetnon  tantum  do  specie  martyrii,  (|uantum 
deordine  magisterii. «  Tu  vocaberis,  inquit,  Gepbaa 
(Joan,  i;,  »  quod  exponitur  capuL  Utique  caput  a 
eapiUf  sicut  Petrus  a  petra,  £t  <c  caput  mulieris 
vir,  caput  viri  Ghristus,  caput  Ghristi  Deus  {Eplies, 
v).  »  Sicut  enimplenitudo  sensuum  abundat  in  ca- 
pite,  in  csteris  autem  membris  pars  est  aliqua  ple- 
nitudinis;  ita  csteri  vocati  sunt  in  partemsollicitu- 
dinis;  solus  autem  Petrus  assumptus  est  in  pleni- 
tudtnem  potestatis,  ut  illius  ostendatur  esse  vica- 
rius,  qui  de  se  dicit  in  Evangelio :  i  Data  est  mihi 
omnis  poteslas  in  cgbIo  et  in  terra  {UaUh,  xiiiii).» 
Unde  JesuB  spiritualiter  inquit  ad  Petrum:  «  Quod- 
ounque  ligaveris  super  terram,  crit  ligatum  in  cc»- 
lis ;  et  quodcunquo  solveris  super  terram,  erit  so- 
lutum  et  \nccBUa(MaUh,  xvij.  » 

HuDO  ergo  florem  Romanuspontifex  reprssentat 
noD  in  omDitempore,  aed  io  hac  taDtum  Domiuica, 
que  septima  est  ab  illa  qus  Septuagesima  dudcu- 
patur.Quia  Ghristus  dod  qualibet  hora  sed  ia  se- 
ptima  taDtum  «tate  videtur  ab  illis,  qui  beata  re- 
quie  ooDSolaDtur.  Id  sexta  Damque  ceruitur  Ghri- 
tus  per  fldem,  io  septima  vero  ceroitur  Ghristus 
per  speciem. «  Non  videbit  me,  inquit,  homo  et  vi- 
yet(Exod,  xxxiiij.  »QuiaDeumnemo  vidit  unquam 
(/  Joan,  iv),  subinieliigeDdum  est  io  hac  mortali  vi- 
ta.Nam  videtur  iu  vita  beata,  noD  jam  per  specuium 
in  8BDigmate,sedfaciead  faciem,8icuti  esi( ICor, iiii), 
Propter  quod  dicit  apostolis  :  c  Manifestabo  eis 
meipsum  (Joan,  xix).  » 

8ed  dies  sunt,  in  quibus  licet  homini  operari.  In 
septimo  vero  die  requievitDeus  ab  omni  opere  quod 
patrarat  {Gen,  ii).  Et  ideo  aeptenarius  quietem  si* 
gniflcat.  Unde  septimus  dies,  septima  hebdomada, 
•eptimus  menais,  septimuB  annus»  est  feriatas  in 


li  lege;  praesertim  autem,  quipostseptenarium  sequi- 
turJubilsus.Rccteigituretseptima  tantum  Domi- 
nica  flos  iate  Gdelibus  populia  demonatratur;  quia 
Ghristus  in  septima  tantum  atate  ab  animabus  san- 
clis  fidetur.QuoJcirca  flosiste  non  in  quolibetloco, 
sed  in  hau  recte  basilioa  videndus  ostenditur  ;  qu« 
sanct»  crucis  in  Jerusalem  appellatur,  Buperuae 
Jerusalem  typum  obtioens,  et  speciem  represen- 
tans,  de  qua  dicit  Apostolus  in  epistola  quam  audi- 
stis:  «  Illa  quee  sursum  est  Jerusalem,  libera  est, 
ques  est  mater  uostra  {Gal,  iv).  »  Jn  qua  Ghristum 
angeli  saocti  et  beats  animas  contemplantur.  Ad 
quam  merito  dicitur :  Lxiare  Jerusalem,  ei  conven- 
ium  faciie  omnes  qui  diiigilis  eam,  Jerusalem  qua- 
tuor  modis  accipitur,  secundum  quatuor  iheologi- 

P  cos  iatollectus  :  historicum,  allegoricum,  tropoio- 
gicum  et  anagogicum.  Est  autem  Jerusalem  supe- 
rior  et  inferior,  interior  et  exterior.  Superior  est  in 
patria,  iDferior  est  iD  via,  iDterior  est  io  aDima,ex- 
terior  est  Id  PalestiDa.  De  superiori  legitur  :  «  Je- 
rusalem  qus  ediflcatur  ut  civitas,  cujus  partici- 
patio  ejus  in  idipsum  {Psal,  cxvij.  »  Ad  ioferiorem 
dicitur: «  Surge  illuminare  Jerusalem  quia  venit 
lumen  tuum,  et  gloria  Domini  super  te  orta  est 
(Isa,  vi).  »  De  interiori  legitur  :  «  Dabo  in  Sioa  sa- 
lutem,  et  in  Jerusalem  gloriam  meamf/ia.  xlvi).» 
Ad  exteriorem  dicitur  :  «  Jerusalem,  Jerusalem, 
quae  occidis  prophetas,  et  lapidas  eos,  qui  ad  te 
missi  sunt  {Mattk,  xxiiij.  •  Ad  quam  ergo  Jeruaa- 
.  lem  recte  pertinet,  quod  voce  prophetica  dicitur  : 
Lsstare^  Hierusalem^  et  conventum  factte  omnes  qui 

C  diligitis  eam.  Non  ad  exteriorem,  que  peccatis  exi- 
gentibuB  captiva  tenetur;cuipotiu8Competit,quod 
narratur  in  Threnia  (cap.  i) :  «  Vis  Sion  lugent,  eo 
quodnon  sintqui  veniant  ad  soleninitatem.  Facti 
Bunt  inimici  in  capite.  •  Sed  ad  superiorem  praeci- 
pue,  de  qua  merito  dicitur:  Exultabunt  sancti  in 
gloria,  laetabuntur  in  cubilibussuis  (Psai.  cxlix;.  • 
Ad  hos  vero  dicitur :  Gaudete  cum  ixiitia,  qui  in  tri^ 
stitia  fuistis.  <  Quoniam  absterget  Deus  omnem  la- 
crymam  ab  oculis  sanctorum,  et  jam  non  erit  am- 
plius  neque  luotus,  neque  clamor,  sed  nec  ullus 
dolor,quoniam  priora  transierunt  {Apoc,  yii,  xxi).  » 
Gum  enim  propheta  dixisset  :  Lseiare  Jerusa- 
lem,  statim  ostendit  qui  debeant  laetaricum  ait : 
Conventum  facite  omnes  qui  diligitxs  eam,  Et  quali- 

j)  liter  debeantl«lari,  cum  8ubdit:Gatu/d«  cumixti' 
tia,  qui  intrisiitia  fuistis.  Et  quare  debeant  Istari, 
subdit  cum  ait :  Vt  exmltetis,  ei  satiemini  ah  uberi- 
bus  consolaiionis  vestrse. 

Debent  igitur  ad  Istandum  convenire  omnes  qui 
diligunt,  id  est  non  haeretici,  sed  catholici ;  non  ca- 
nes,  6ed  oves.  Quia  charitasfons  estproprius,  cui 
non  communicat  alieouB.  Habet  autem  charitatem 
in  corde,  qui  vere  vult  in  hoc  conventu  gaudere, 
memor  ejusquod  legitur  :  «  Quia  cum  rex  intras- 
set  ad  nuptiae,  ut  videretdiscumbentes,  et  vidiBsei 
ibi  hominem  dod  veatitum  veste  Duptiali,  Jussit  11- 
lum  expellli   et   iu  toDebras  ezterioreB  retrodl 


307 


SBRMO  XIX,  CCBNA  DOMINI. 


396 


(Matih.  XX.)  Ideoque  dicil  propheta:  Convenlum  X 
facitey  qui  dHigitis  eam. 

Porro  multi  Iffitantar  in  corpore,  qui  tristantur 
io  corde/gaudiumostendentesexterius,  sed  luctum 
habentes  ioterius.  Quia  •  non  est Jmpiis  gaudere, 
dicit  Dominus  (Isa,  zlviii)  ;  »  —  «  neo  est  pax  ossi- 
bus  a  facie  peccatorum  (PsaL  xxxvii).  •  Ideo  cum 
dixisset  propheta :  Latare,  Jerusalem,  consequenler 
adjur.xit :  Gaudete  cum  iBtiiia^  qui  in  tristitia  fui- 
stis.  Quasi  diceret :  Exterius  gaudium,  interior  1»- 
titia  comitetur,  ut  cor,  et  caro  nostra  exultent  in 
Dcam  vivom  (Psal.  lxxxiii).  Quia  «  gloria  nostra 
bsc  est,  testimonium  cooscientia)  nostrs  (//  Cor. 
i).  •  Vl  exultetis  et  satiemini  ab  uberibus  consota- 
tianis  vestrdR,  «  Saliabor^  inquit,  cum  apparuerit 
gloria  tua  (Psal,  xvi  >. 

PatetergoquodduouberaconsoIationis,suntdu8B 
species  glorincalionis^  vidclicel  stola  mcntis  etslola 
cirnis. De  quibus  sponsa  dicit  in  Canticis : «  Ego  mu- 
ru8,et  ubera  measicutturris,  ex  quo  factasum  coram 
te  quasi  pacem  reperiens  (Cant.  viii).  >  Uberegiori- 
ficatJoois  in  mente,  satiantur  animse  sanctie  in  ffitate 
septima  quiescentium :  ubereglorificationis  in  car- 
ne,  satiabuntur  corpora  incorrupta  in  octava  resur- 
gentium.  Propter  quod  dicitur :  «  Da  partes  septem, 
nocnon  et  octo  (Eccle,  xi).  >  Septenario  dand»  sunt 
partes  glorificationis  in  ccrde :  octonario  dands  sunt 
partes  glorilicationis  in  corpore. 

Partes  Kloriflcationis  in  corde  sunt  tres  :  cogni- 
tio,  dilectio,  et  delectatio.  De  quibus  Sapiens  prote- 


B 


statur.  N  Qui  confldunt  in  illo,  iatelligeat  verita* 
tem,  et  flde Jes  in  dilectione  acquiescent  illi ;  quia 
donum  et  pax  est  electis  Dei  (Sap,  ui).  •  Partes 
glorificatioaisincorpore8UUtqudtuor:claritas,8ub- 
liiitas,  agilitas  et  impassibilitas.  De  quibus  idem 
Sapiens  protestatur  : «  FuJgebunt  justi,  el  tanquam 
8cintilla9  in  arundineto  discurrent :  judicabuntaa- 
tiones,  etc.  (ibid.).  Quia  bonum  esset  si  possemus 
hic  esse,  ut  liceret  nobis  has  speoiea  gloriationia  et 
glorificatiouis  meditari  et  contemplari.  Sed  ecce  re. 
tinet  uos  et  revocat  occupatio  graodis et  gravisyoii- 
que  variu,  utinam  non  et  vana;  quia  «  vanitas  vani- 
tatum,  et  omnia  vanitas  {Eccts.  i)  1  » 

Petanius  ergo,  fratres  et  filii,  petamus  in  oratiooe 
credentes,  «  de  cordepuro,  conscieotiabouaetfide 
nou  flcta  (/  Tim.  i),  »  puras  manus  sine  deceptione 
icvuntes  ad  Deum,  ut  de  sacramento  rei,  quam  ce« 
lebrumus,  perducat  oos  Domiuus  ad  rem  sacramen- 
ti,  iiuam  exspectamus.  Ubi  vita  Bine  morte,  diea 
sine  noctc,  certe  sine  forte.  Ubi  erit  securitas  sine 
timore,  jucunditas  sine  dolore,  tranquillitas  sine  la- 
bore;  ubi  erit  pulcbritudo  eine  deformitale,  forti- 
tudo  sine  debilitate,  retitudo  sine  perversitate;abl 
erit  charitas  sine  militia,  veritas  sinefailacia,  feli- 
citas  sine  miseria;  ubi  erit  gaudium,  quod  «  neo 
oculus  vidit,  oec  auris  audivit,  neo  in  cor  homiais 
ascendit  {Isa.  lxiii).  •  Quod  oobis  prestare  digoe- 
tur  Domiuus  Jesus  Gbristus,  qui  est  super  omoia 
Deus  beoedictus  in  saecula  ssculorum.  Ameo. 


SERMO  XIX 

IN  COENA  DOMINI. 

De  triplici  lavacro  et  eex  speciebits  lotionis 


Qui  lotus  est,  non  indiget  nisi  ut  pedes  lavel,  sed  Q 
est  mundus  toius  (Joan.  xiii). 

Triplex  est  Javacrum :  in  aqua,  in  lacrymis  et  in 
saBguine.  Quolibet  autemeorum  est  duplex:  nam 
aliud  est  lavacrum  aquae  materialis,  aliud  lavacrum 
aqua:  spiritualis.  Materialis  aquae  iavacrum  est  ba- 
ptisimus,  de  quo  Dominus  dicit:  c  Nisi  quis  renatus 
foerit  ex  aqua  et  Spiritu  saocto,  noo  intrabitin  re- 
gnum  Dei  (Joan.  iii).  •  ~  «  Quicrediderit  etbapti- 
zatus  fuerit,  salvu»  erit  (Marc.  xvi).  »  Spiritualis 
aqoe  lavacrum  est  eleemoysyna.  De  quadicitScri- 
ptora:  «  Sicul  aqua  exstinguit  ignem,  ita  eleemo- 
syoa  exstioguit  peccatum  (Bccli  xxix).  »  ~  «  Dale, 
ioqoit,  eleemosynam,  et  ecce  omnia  muoda  suot 
vobis  [Luc.  xi).  » 

Similiter  aliud  est  lavacrum   lacrymarum,  quc 
procedunt  ex  oculis,  etaliudest  lavacrum  lacryma-  ^ 
rom,  qu«  procedunt  ex  arboribus.  Ex  oculis  pro- 
fluont  ad  lamentum.  De  quibus  ioquit  Propheta  : 
t  Lavabo  por  singolas  ooctes  lectum  meum,  lacry- 


mis  meis  statum  meum  rigabo  (Psat.  vi).  •  Ex  ar- 
boribus  procedunt  ad  sacramentum.  Joxta  qood 
legitur,  quia  Samaritanus  appropians  vulnerato,  sa- 
perinfundit  vioum  et  o\eum(Lvc.  x), 

llidem  aliud  est  lavacrum  sanguinis  in  supplicio 
elariudlavacrumsanguinisinroyBterio.Saogoissop- 
plieii  semel  fuit  fusus  io  cruce,juxtaquod  legitor: 
«  Non  per  sanguinem  hircorum  aut  vitulorum,  sed 
per  proprium  sanguinem,  eemel  introivit  Jesus  in 
Sancta,  sterna  redemptione  inventa  (Hebr.  ix).  » 
Sanguis  autem  mysterii  sspe  potatur  in  calicejuxta 
quod  Veritas  ait :  «  Bibite  ex  hoo  omnes.  Uic  eat 
enim  calix  Novi  Testamenti  io  sanguine  meo.  U«o 
quotiescuuque  feceritis,  in  meara  commemoratio- 
nem  facietiii»  (Matih.  xxvi).  »  Lavit  ergo  nos  a  peo- 
catis  nustris  in  sanguine  8uo. 

Sex  ergo  sunt  species  lotionis,  quas  hodie  re- 
pnesentat  Ecciesia  (Apoc.  i) :  Lotionem  aqu»  mate* 
rialisln  ablutione  pedum,propterhumilitati8exem- 
plum,  et  lotionem  aquie  spiritualis,  io  refectiooem 


399 


INNOCBNTII  III  PAP^  BBPMONES  DB  TBMPORB. 


400 


pauperum,  propter  oiTicium  pietatis,  sicut  audistis  A 
cum  Evangelium  legeretur :  Quia  surgens  Jesus  a 
ccena,  posuit  vestimenta  sua,  et  prscingens  se  lin- 
teo,  misit  aquam  in  pelvim,  et  lavit  pedes  disci- 
pulorum,  et  ail :  Exemplum  dedi  vobis,  ul  ei  vos 
similiier  faciaiis.  Item  lotionem  lacrymarum,  qu86 
profluuntex  oculis  ad  lamentum,  in  reconciliatione 
poanitentium,  quae  hodie  celebratur.  Et  lotio  lacry- 
marum,  qus  procedunt  ex  arboribus  ad  sacramen- 
tum,  in  cbrismatis  confectione,  quod  ex  oleo  et 
balsamo  consecratur.  Rursus,  lotionem  sanguinis, 
qui  ]icet  semel  sit  efTusus  in  cruce,  sspe  tamen  po- 
tatur  in  oalice.  Quarum  alteram  Romanus  pontifex 
repreesentat,  in  eo  quod  hodie  remota  tabula  Late- 
ranenais  altaris,  intraipsum  allare  conOcit  euoha^ 
ristiam :  illud  in   hoc  facto  commemorans,  quod 


pontifex  summus  in  lege  semel  in  anno  in  Sancta 
sanctorum  cum  sanguine  introivit.  Ecce  breviter 
hodierndB  solemnitatis  intimavimus  sacramenta, 
qua9  prosequi  non  valemus,  et  propter  tumultum 
populi,  et  proiixitatem  ofBcii,  sed  qui  loius  est,  nof^ 
indiget  nisi  ui  pedes  lavetj  sed  est  mumdus  tolus. 
Multi  ioti  sunt  ab  operibus  malis,  qui  tamen  loti 
non  sunt  a  cogitationibus  pravis.  Et  ideo  multi  la- 
vant  manus,  qui  tamen  pedesnon  lavant.  Quooirca 
qui  lotas  habet  manus  ab  affectu  peccati,  lavet  pe- 
des  ab  afTeotu  peccandi ;  et  sic  mumdus  sit  totus.  Pro 
qua  munditia  prsmissa  lotiones  sunt  institute, 
quas  ille  digne  nos  faciat.celebrare;  qui  dignanter 
illas  institait:  Jesus  Christus  Dominus  noster^qui 
est  super  omniabenedictus  Deus  in  sscula  sscu- 
lorum.  Amen. 


SERMO  XX, 


DOMINIGA  PRIMAPOBT  PASGHA. 


Post  passionem  suam  Chrisius  prsebuit  seipsum  B     Quid  est  eutem  quod  Ghristus  post  resurrectio- 


pivum  aposiolis  in  multis  argumeniis,  per  dies  qua- 
draginta  apparuii  eis^  loquebaiur  de  regno  Dei 
[Acl.  i). 

Volens,  fratres  charissimi,  volo,  si  possum^  argu- 

roenta  distinguere,  perquffiDoroinus  veritatemsua9 

resurrectionis  irrefragabili  ratione  probavit,  vide- 

]icetper  frequentiam  apparitionum,  ettestimonium 

angelorum,  per  ostensionem  vulnerum  et  esum  ci- 

borum,  per  expositionem  Scripturarum,  et  per  ope- 

rationem  miraculorum.  Per  frequentiam  enim  ap- 

paritionun:  veritatem  suas  resurrectionis  Ghristus 

oatendit,  quia  in  Evangelio  decies  post  resurrectio- 

nem  apparuisse  describitur.  Primo  Maria  Magda- 

lense,  quando  dixit  ei :  Noli  me  tangere,  etc.  (Joan 

xx);  secundo,  ipsi,  et  aliis  mulieribus,  quandoac-  p 

cesserunt,  et  tenuerunt  pedes  ejus,  et  adoraverunt 

eum  (Mattk.   xxviii) ;  tertio,  Simoni   Petro   (Luc. 

xxiv);  quarto,  duobus  discipulis  euntibus  in  Em- 

maus  {ibid.);  quinto,   Cffiteris  discipuiis,  quando 

post  dies  octo  venit  ubi  erant  congregati,  et  Tho- 

mas  erat  cum  eis  (Joan.  xx) :  sexto,  septem  disci- 

pulis  ad  mare  Tiberiadis,  quando  illis  piscantibus 

btetit  Jesus  in  littore  (Joan.  xxi) ;  septimo,  unde- 

cim  discipulis,  quando  AbieruntinGalileaminmon- 

tem  ubi  constituerat  iilis  Jesus   {Matth.  xxviii); 

octavo,  in  ccenaculo;  ubi  recumbentibus  undecim 

discipulis,  etc.  {Luc.  xxii) ;    nono,  quando  eduxit 

andeciin  discipulos  foras  in  montem  Oliveti  versus 

Bethaniam,  eteis  videntibus  ascendit  in  coBlum. 

Propter  has  autem  apparitiones  dicil  Apostolus : 


nem  prius  feminis  quam  masculis  se  ostendit,  et  in- 
ter  feminas  primo  Mariae  Madaglen89,  ac  deinde 
aliis  mulieribus,  et  inter  masculos  primo  Petro, 
ao  deinde  discipuHs  aliis?  Sit  ista  ratio,  si  non  po- 
test  melior  assignari,  ut  quia  mulier  prius  pecca- 
vit  quam  vir,  et  in  Eva  peccaverunt  oaeteriB  mulie- 
res,  in  Adam  vero  csteri  viri.  Propterea  Ghristus 
secundum  prflscriptum  ordinem  prius  mulieribos, 
et  postea  viris  apparuit.  Ut  quemadmodum  pro- 
cessit  mors  per  culpam,  ita  procederet  vita  per  gra- 
tiam.Illud  autem sane  debet  intelligi,  quod  Ghristus 
per  quadraginta  dies  post  resurrectionem  suam  di- 
catur  apparuisse  discipulis,  non  quidem  quod  ap« 
paruerit  illis  singulis  quadraginta  diebus,  sed  quia 
frequenter  per  quadraginta  dies,sicut  Joannes  evan- 
gelista  testatur,  quod  tertiasdieiapparitionem,  sed 
tertiam  apparitionum  diem  commemorans  ait :  Hic 
jam  tertio  manisfesta? it  se  Jesus  discipulis  ad  mare 
Tiberiadis.  Manifestavit  autem  sic :  Erant  simal 
Simon  Petrus,  etc.  [Joan.  xxi.)  »  Non  est  ergo  ali- 
quatenus  dubitandum  de  Dei  veritate,  quotiee  mol- 
torum  oculisestingesta^quam  ad  majorem  fidei  fir- 
mitatem  per  angelorum  namque  testimonium  mul- 
toties  declaravit.  Primo,  quacMo  angelus  Domini 
descendit  de  ccelo,  et  accedens  revolvit  lapidem,  et 
sedit  super  eum,  et  dixit,  mulieribus :  «  Surrexit, 
non  est  hic  {Marc.  xvi).  •  Secundo,  quando  t  Maria 
Magdalena  in  monumentum  venitetvidit  duosange- 
Jos  sedentes  in  albis,  unum  ad  caput,  et  unum  ad 
pedes,  ubi  positum  fuerat  corpus  Jesus  [Joan.  xx).  » 


(c  Quia  visus  est  plus  quam  quingentis  fratribussi-  D  —  «  Et  ecce  doo  viri  steterunt  seous  illos  in  vette 
mai  (/ Cor.  xv).  Deinde  visus  est  Jacobo.  Novis-  fulgenti,  et  dixerunt  ad  illos:  QuidqaaBritiBTiven- 
aime  autem  omnium  tanquam  abortlvo  visus  est  tem  cam  mortaie  ?  non  est  hio,  sed  surrezit  [Lne. 
ipei  Paalo.  n  xziv).  •  Tertio,  quando  videfiHbui  iUis $lmmiui mi 


401  SBRMO  XX,  DOMIN.  I  P08T  PA8CHA. 

ei  nubei  suscepii  eum  ab  oculis  eorum.  Et  ecce  duo  A 


402 


viri  aUiierunt  juxta  illos  in  vestibus  albis,  ei  dixe- 
runi :  Viri  Galilsei^  quid  statii  aspicientes  in  cmlum? 
hic  Jesus  qui  asiumptus  eU  a  vobis  in  ccelum^  sic 
veniei  quemadtrunium  vidistis  eum  euntem  in  ccelum. 
Gum  igitur«  in  ore  duorum  vel  trium  stet  omne 
Yerbum  (Matih,  xviii ;  //  Cor,  xiii},  >  manisfestum 
est  quidem  in  hac  re  angelorum  testimonio  creden- 
dum. 

Verum  ne  quis  posset  super  hoo  aliquatcnus  du- 
bitare,  signa  plagarum  in  suo  oorpore  reservavit, 
dum  aitdisoipulis :  «  Videte  manus  meas,  eic. {Lue, 
xxiv),  •  propter  naturam  quippe  giorificati  corporis 
reservavil  Dominus  in  corpore  suo  vuinerum  cica- 
trices,  non  solum  at  fldes  apostolorum  per  eas  flr- 
mius  solidaretur,  verum  etiam  ut  ilias  praesentaret  n 
inlercedenda  Deo  Patri  pro  nobis,  ostendens  quale 
pro  nobis  pertuiit  genus  mortis,  ut  sic  pro  nobis 
efflcacius  intercedat. 

Ne  vero  pbantastica  posset  ejus  resurrectio  re- 
putari,qoasi  facta  per  artem  magicam,et  non  potius 
per  virtutem  divinam,voluit  etiam  propternaturam 
incorraptibiiis  corporis  post  resurrectionem  suam 
cum  apostolis manducare.  Primo,  cum  dixit :  «  Ha- 
betis  hic  aliquid  quod  manducetur?  At  illi  obtule- 
runt  ei  partem  picis  assi  et  favum  mellis  (ibid.); 
aecando,  quando  septem  discipuli  de  navi  descon- 
derant,  viderunt  prunas  et  piscem  suppositum  et 
panem,  etc;  tertio  quando  convescens  preecepit  eis 
a  Jerosolymis  ne  discederent,  etc. 

Sciendum  est  autem  quod  cibos,  quos  Dominus  r 
ante  mortem  comedit,  digessit;  quos  vero  post  re- 
Borrectionem  accepit,absump8it.Sicut  aliter  absor- 
bet  aquam  terra  sitiens,  et  aliter  ignis.  Nam  illa 
imbibil,  iste  consumit.  Gorpus  namque  quod  pro- 
pter  8ui  subtilitatem,  qus  est  una  de  quatuor  pro- 
prietatibus  gloriflcati  corporis,  januis  clausis  intra- 
vit,  et  propter  naturam  carnis,  qu®  resurgendo  non 
evanuit,  sed  refloruit,  palpabile  se  ostendit :  in  utro- 
libet  miraculum  si  fuerit,  ad  probationem  miracuii 
sufficit  alterum.  Quid  ergo  scriptum  est : «  Et  quo- 
niam  in  Iractione  panis  ab  oculis  duorum  discipu- 
puloram  subito  se  subtraxit.  Et  post  dies  ocio  venit 
JetaByjanuia  clausi8,et  dixit:Pax  vobis  (Luc.iiiv);» 
tertio,  cum  dixit  disoipulis :  «  Mittite  in  dexteram 
navia  rete,  etc.  (Joan.  xxi) ;  »  quarto  eum  videnti- 
boB  apostolis,  elevatus  est,  et  nubes  suscepit  eum,  ^ 
et  ferebatur  in  CGolum  (Luc.  xxiv),  ubi  sedet  ad 
dexteram  Dei.  Congruunt  autem  sane  miraculave- 
ritati;  decebat  enim  ut  in  ejus  resurrectiom*  fleret 
terraBmotu8,in  cujus  mortelegiturterraBmotus,resur- 
gens  intraretad  discipulosclausovirginisalvo^t/ee^t 
aliquid),  ut  illi  qui  miraculose  caperent  pisces,  mira- 
ealoeio8es8enthomine8piscaturi;etipsemirabiliter 
in  coalum  ascenderet,  foret  mirabilius  descensurus, 
Hsc8antre8urectionisDominiceargumenta,dequi- 
bosin  Actibus  apostolorum  Lucas  evangelista  testa- 
tar,  d  icens :  Quiprxbuit  seipsum  vivum  post  passionem 
suam  M  muttis  argumeniiSf  ete.  Sicut  autem  quadra- 


ginla  dies  fuerunt  postquam  resurrexit  a  mortois, 
usque  dum  ascendit  in  CGolum,  ita  quadragintaho- 
rse  fuerunt  ex  quo  mortuus  est  in  cruce^  usque  dam 
resuscitatus  est  de  sepulcro.  Nam  sexta  feria  hora 
nona,  inclinato  capite,  tradidit  spiritum,  et  uno 
Sabbati  hora  prima  resurrexit  a  mortuis,  et  revixit. 
Quatuor  ergo  hors  restabant  in  sexla  feria,  scilicet 
nona,  decima,  undecima,  duodecima,  dies  autem 
Sabbati  et  dusa  noctes,  una  precedens  et  altera 
subsequens,  habuerunt  triginta  sex  horas,  et  ita 
simul  hora;  omnes  quadragiota  fuerunt.  Patet  igi« 
tur  ex  prsmissis,  quod  Christus  tribus  diebus  et 
noctibus,etsi  non  per  tres  dies,  jacuit  in  sepulcrOy 
scilicet  sexta  feria  sallem  per  unam  horam,  Sab- 
bato  per  decem,  et  Dominica  partem  unius.  Unde 
prudenter  et  caute  Veritas  ait  in  Evangelio :  •  Sioot 
Jonas  inventre  ceti  tribus  diebuset  tribus  noctibus, 
ita  etiam  Filius  hominis  in  corde  terrae  (Matth. 
xii) ; »  non  dicit,  per  tres  dies,  et  per  tres  noctes ; 
sed»  tribus  diebus^  et  tribus  noctibus,  Quoniam* 
aliud  est  esse  in  die  et  aliud  esse  per  diom.  In  die 
namque  est,  quod  existit  in  aliqua  parte  diei ;  sed 
per  diem  est,  quod  per  varias  partes  diei  existit. 

Sed  quomodo  verum  est,  quod  tribus  diebas  et 
tribus  noctibus  jacuit  in  sepulcro,  cum  non  inter- 
sint  nisi  dus  noctes  ?  Porro  sciendom  est  quod 
sicut  dies  dicitur  claritas  aeris,  cum  eol  rutilat 
super  terram,  ita  nox  dici  potest  obscuritas  aeris, 
cum  sol  super  terram  non  lucet.  Verum  hora 
sexta,  in  qua  cruciflxus  est  Dominus,  usque  in 
horam  nonam,  in  qua  spiritum  emisit,  «  tenebras 
factce  sunt  super  universam  terram,  et  obscuratus 
est  sol  [Luc.  xxiii).  »  Patet  igilur  quod  hora  nona 
propter  obscuritatem  solis,  obscuratus  est  aer. 
Ideoque  hora  nona,  in  qua  mortous  est  Ghristus, 
intelligitur  nox  fuisse  ;  ut  sicut  de  ultimo  die  mors 
Christi  unam  horam  tantum  accepit,  ita  de  prima 
nocte  unam  tantum  horam  acciperet.  Verum  cum 
hujusmodi  nox,  id  ett  obscuritas  aeris,  pracesse- 
rit  sepulturam,  quam  cum  jam  sero  factum  esset, 
in  parasceve  antc  Sabbatum  legimus  celebratam, 
secundum  istam  sententiam.  Per  cor  terrs  debet 
intelligi,  quod  Veritas  ait :  Sicut  Jonas  fuit  in  ven- 
tre  ceti  tribus  diebus,  et  tribus  noctibus,  ita  etiam 
et  Filius  hominis  in  corde  terr®  (Matth.  xii).  » 
Porro  secundum  istam  sententiam  per  cor  terrie 
debet  intelligi  non  tam  locellus  petrosi  sepulcri, 
quam  umbilicus  hujus  habitabilis  zone.  «  Hio  enim 
per  cor  intelligitur  medium  secundum  quod  dicitur 
in  Psalmo :  «  Dominus  autero  rex  noster  ante  ssb- 
cula  operatus  est  snlutem  in  medio  terr»  (Psal. 
xxxvn) ;  »  quoniam  in  eo  loco  crucifixus  est  Domi- 
nus,  mortuus,  sepultus  et  suscitatus.  Nam  usque 
ad  resurrectionem  Christi  dies  prflecessit  noctem, 
juxta  quod  legitur :  <  Factum  est  vespere  et  mane 
dies  unus  (Gen.  i),  •  quod  bene  competit  sacra- 
mento ;  quoniam  in  bomine  dies  virtutum  praBces- 
sit  noctem  vitiorum.  Sed  ad  resurrectionem  Christi 
nox  coepit  precedere  diem,quia  lux  Buccessit  post 


403 


INNOCBNTII  III  PAP^  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


404 


nootpm  cuIpflB,  Joxta  qaod  ait  Apostolus  :  <'  Eratia  fi 
aliquando  teoebre  nanc  autem  lux  in  Domino 
{Bphes,  v).  »)Nox  ergo,  qus  fuit  inter  Sabbatum 
et  Doroinioam,  bis  numeratur,  seniel  propter  ordi- 
nem  natnralem,  qui  fuit,  ut  dies  praecederet  no- 
ctem  :  iterum  propter  ordinem  spiritualem,  qni 
fuit  ut  nox  prscederet  diem,  et  ita  cum  fuerunt  dusB 
noctes,  si  una  bis  numeretur,  intelligunfur  fuispe 
tres  propter  causam  prfedictam.  Cseterum  qualia- 
cunque  sint  verba,  is  tamen  est  pensus  sccundum 
qoemdam  modum  loquendi :  tribus  diehui  et  tribtis 
noctibus,  id  est  tribus  inter  dies  et  noctes,  quia 
duabus  noctibus  et  uno  die  integrfle  sunt  m  corde 
terrx.  Licet  ergo  de  hora  resurrectionis,  Dominicae 
diei  hora  surrexisse  credatur:  Surgens,  inquit, 
mane  prima  Sabbati,  apparuit  primo  mane  Marise  n 
MagdalensB,  de  qua  ejecit  septem  daemonia  (/oan. 
xx).  Cui  oonsonat  Psalmista  :  ■  Exsurge  gloria 
mea,  exsurge  psalterium  et  cithara  ;  exsurgam 
dilaculo  {Psal.  lvi).  »  Nam  et  in  Evangelio  et  in 
Symbolo  continetur,  quod  die  tertia  resurrexit. 
Unde  colligitur  quod  non  resnrrexit  in  nocte,  sed 
in  die. 

Sed  dissentitet  consentit  Mattheus  evargelista, 
cum   dixit :  «  Vespere   Sabbati,  quae  lucescit   in 
prima   Sabbati,  venit   Maria   Mngad»lene   vjdere 
sepulcrum,  etc.  (Mntth.  xxviii).  »  Sane  vespere  dici- 
tur  finis  diei,  id  est  crepuscuium  ;  et  finis  noctis,  id 
est  diluculum.Ul  autem  determinaret  evangelista, 
de  quo  vespere  dixerit,   consequonter  adjuogit: 
«  Quffi  lucescit  in  prima  Sabbali,  »  ac  si  dixisset :  ^ 
In  diluculo  quod  fuit  inter  noctem  Sabbati,  et  Do-  ^ 
minicam.  Huic  quoque  s^ntenti;e  con<*ordal  usus 
Ecclesis,qufle  in  commemoratione  rcsurrectionis  Do- 
minicae  matutinas   iaudes  decantal.  In  diluculo 
igitur,  id  est  cum   coelum    ab   orientis  partibus 
claresceret,  Dominus  resurrexit,  per  quod  illa  sol- 
vitur  contrarieta<9,  quae  de  adventu  mulierum  ad 
monumentum  inter  evangelistas  versari  videtur. 
Nam  Matthaeus  dicit,  quod  venerunt  vcspere  Sab- 
bati,  quse  lucebat  in  prima  Sabbati ;  Lucas  vero, 
quod  valde  dilucnlo ;  Joannes  autem,  quod  mane, 
cum   adbuc    teoebre    essent;  econtra  Mattheeus, 
quod,  orto  Jam  solo,  qiiod  totus  ortus  solis  intelli- 
gitor  hic  diluculum,sicut  ipse  Mattba^us  determinat 
dicens  :  «  Et  valde  mane  una  Sabbatorum  veniunt 
ad  monumentum,ortojam  sole.  »  Patetigitur  quod  0 
et  orto  Jam  sole  venerunt,  et  tantum  anto  lucem 
eum  adhuc  tenebr»  esscnt,  id  est  diluculo,  cum 
videlicet  ex  ortu  solis  coeluni  ex  orientis  partibus 
albescit,  et  cum  adhuo  tenebrae  e«sont  in  partibus 
occidentis.  Nam  ea  hora  si  quis  aspiciat  orientemy 
ortum  solis  ditcernit.  Si  vero  rcflpiciat  nccidentem, 
iucem  propter  tenebras  non  distinguit. 

Si  vero  quirratur,  utrum  Christus  post  resurre- 
ctionem  suam  nudus  apparuerit  an  indutus?  He- 
spondendum,  quia  indutus  apparuit :  cum  et  an- 
gelns  qui  resurrectionem  suam  venerat  nuntiarc, 
Btola  candidacoopertus  ftpparuit;quia  vestimenlum 


ejus  crat  sicut  nix.  Ut  sicut  in  unum  trium  evan- 
gelistarum  verba  dicamus,  boo  ipsum  non  solum     | 
novae,  sed  voteres  ecclesiarum  picturse  testantur,     | 
quse  ab  ipsa  primitiva  Ecclesia  causs  primordiuro 
asserunt. 

Si  quis  autem  inquiral,  quibus  vestibus  indntus 
apparuit?Con6tat  quod  non  illis,  qnibus  indueba- 
tur  cum  adhuc  esset  passibilis  et  mortalis,  rruris 
diviRerunt  sortem  Juxta  quod  Dominus  praedixerat: 
•  Diviserunt  sibi  vestimenta  mea,  et  super  vestem 
meam  miserunt  sortem  (Psat.  xxi). »  Unde  si  quae- 
ratur,  ubi  Chrietus  illam  vestem  acceperit?et  ego 
requiro  ubi  angelus  candidam  stolam  accepit? 
Psalmista  vero  bene  determinat  dicens  :  «  Omnia 
qu8ecunque  voluit  Dominus  fecit  in  ccelo  et  in  terra, 
in  mari  et  in  oronibus  abyssis  {Psnt.  cxxxiv),  » 
Talis  autem  sedet  in  ccelo,  qnalis  in  Judicio  appa- 
rebit,  quando  videbunt  in  quem  transfixerunt  (Joan. 
xix).  » 

Fortassis  adhuc  humana  cogitatio  pulsatanimumi 
quaprens,  ubi  post  resurrectionem  Dominus  crat 
per  qadraginta  dies,  quando  cum  discipulis  non 
manebat?  Potest  autem  probabiliter  responderi, 
qund  erat  in  paradiso  terrestri,  ubi  Enoch  et  Elias 
sunt,  cum  ille  locus  sit  dignior  et  amoenior,  ubi 
cum  eo  sanctorum  animnp,  quos  eduxit  de  inferno, 
usque  dum  ascendens  in  rcelum  c  captivam  duxit 
captivitatero  (Ephes,  xi) :  »  juxta  quod  legitur  di- 
xisse  latroni  :  «  Hodie  mecum  oris  in  paradiso  (Luc. 
xxiii).  > 

Sed  ex  hoc  verbo  alia  suboritnr  quffistio  :  Utrum 
ipso  die  mortis  anima  Christi  statim  dcscendit 
ad  infemum,  ut  eum  protinus  spoliaverit  educpus 
sanctorum  animas  de  inferno  in  paradisum  ?  8ed 
ita  quamvis  non  congrue  dici  possit,  quod  simul 
asceodit  et  corpus  de  tumulo  et  anima  de  inferno, 
Juxta  illud  Psalmists :  i  Non  derelioques  animam 
meam  in  infcrno,  nec  dabis  sanctum  tuum  videre 
corruptionem  (Psat,  xv) ;  »  puto  quod  anima  Chri« 
sti  mox,  ut  exivit  a  corpore,  facta  est  impassibilis, 
cum  illico  fuerit  ab  omui  causa  passionis  immunis; 
quoniam  tunc  ncc  alieno  consortio,  nec  ex  delicto, 
nec  ex  propria  pati  poterat  natura,  nisi  forsitan 
illud  videatur  ohsistcre,  quod  sicut  corpus  et  anima 
Christi  9im!il  incipiens  passibilitati  subesse,  quo- 
niam  ilhid  fuit  corpus  siraul  et  formando  anima- 
tum  et  animando  formatum,  ita  et  corpns  et 
anima  Christi  simui  impassibilitatem  acceperunt, 
ut  anima  reddita  corpori  simul  fuerit  gloriflcata 
cum  illo. 

Sed  audi  consilium  Sapientis  :  t  Altiora  te  ne 
quffsicris,  fortiora  te  ne  scruteris  (Eccli,  iii) ,  » 
quia  dcnciunt  scrutantesscrutininio,  unde  Aposlo- 
lus  :  u  Non  plus  sapere,  etc.  {Tiom,  xii.)  »  Christus 
ergo  prebuitsometipsum  in  muliis  argumentis  per 
dies  quadraginia,  ct  apparens  eis  et  loquene  de 
regr.o  Dei.  Adhuc  velim  distinguere,  quae  sint  illa 
quae  Christus  de  regno  post  passionem  suam  est 
locutus  apostolis.  Sed  prius  est  distingnendum, 


405 


BSmO  XXI,  DOMIN.  U  POST  PASCHA. 


406 


qnod  regQQm  Dei  dicitar  in  Soripturis  universalis 
Ecolesia,  coBlestis  patria,  fides  recta,  et  eacra  Scri- 
ptara.  Primum  in  solo,  seoundum  in  polo,  tertium 
in  oorde,  qoartum  in  codice.  De  regno  quidem 
Bcriptum  est :  •  Exient  angeJi  et  colligent  de  regno 
ejos  omnia  scandaia  (MaUh,  ziii).  »  De  regno  pa. 
trias  reperitur :  «  Fulgebunt  Justi  sicut  sol  in  regno 
Patris  eorum  {ibid).  »  De  regno  fldei  dicit  Scri- 
ptura  :  «  Regnum  Dei  intra  vos  est  (Luc.  zvii).  /» 
De  regno  Scripturae  legitur  :  u  Auferetur  a  vobis 
ragnum,  et  dabitur  gentibus  facientibus  fructum 
ejo8  (Maiih.  zxi).  »  8ed  et  ipse  Ghristus  regnum 
Dei  potest  intelligi,  secundum  illud:  «  Si  ego  in  di- 
gito  Dei  ejioio  dsmonia,  propterea  pervenit  in  voa 
regQum  Dei  iMaith.  zii).  »  £t  statim  post  ejus  re- 
sorrectionem  potest  accipi  regnura  Dei  Juxta  quod 
ait :  «  Non  bibam  amodo  de  hoc  genimine  vitis, 
donec  bibam  illud  vobiscum  novum  in  regno  Pa- 
trie  mei  (Matth,  xxvi).  »  Licet  ergo  multipliciter 
regnum  Dei  distinguatur,  Ghristus  tamen  secundum 
hoc  quatuor  modis  post  resurrectionem  suam  lo- 
eatQB  est  apostolis  suis  de  regno  Dei.  Audi  de 
primo,  Bcilicet  de  regno  universalis  Ecclesie  : 
«  Eontes,  docete  omnes  gentes,  baptizantes  eos  in 
nomine  Patris,  et  Fiiii,  et  Spiritus  sancti,  docentes 
eo8  servare  omnia  qu®  mandavi  vobis,  et  ecce 
^o  vobiecum  sum  omnibus  diebus  usque  ad  con- 
sammationem  saBCuli  (Malih,  xxviii).  •  Hoc  regnum 


A  commisit  Petro,  cum  ait :  «  Simon  Joannis,  diligis 
me  plus  bis?  Cui  cum  Petrus  tertio  respondisset : 
Domine,  tu  scis,  quia  amo  te  ;  secundo  quoque  pras- 
cepit  ei  dicens  :  Pasce  ove  meas  (Joan.  xxi).  » 
Audi  de  secundo,  id  est  de  regno  ccBlestis  patris  : 
■  Noli  me  tangere,  nondum  enim  ascendi  ad  Pa- 
trem  meum,  etc.  (Joan.  xx).  »  Et  iterum :  ■  Data 
est  mihi  omnis  potestas  io  coelo  et  in  terra  (Matih. 
xxviii).  »  Audi  de  tertio,  id  est  de  regno  Hdei : 
«  Euntes  in  mundum  universum  praBdicate  Evati- 
gelium  omni  creaturas.  Qui  credidorit  et  baptizatae 
fuerit,  salvus  erit ;  qui  autem  non  crediderit,  con- 
demnabitur  (Marc.  xvi).  »  Et  iterum  :  «  Quia  vi- 
disti  me,  Thoma,  credidisti,  beati  qui  non  viderunt, 
et  crediderunt  (Joan,  xx).  »  Audi  de  quarlo,  id  est 

H  de  regno  Scripturs  :  «  Incipiens  a  Moyse  et  pro- 
phetis  interpretabatur  illis  quae  de  ipso  erant;  »et 
ideo  iterum  :  «  Necesse  est  impleri  omnia  que 
scripta  sunt  in  lege  Moysi,  et  prophetis  et  psalmis 
de  me.  Tunc  aperuit  illis  senBum,  ut  intelligerent 
Scripturam  (Luc.  xxiv).  • 

Ecce  breviter  as8ignavimuB,quffi  de  resurrectione 
Christi  secundum  fidem  perlinent  ad  instrucUo- 
nem  scientie.  Majora  autem  bunt  illa^  qus  secnn- 
dum  mores  pertineotad  instructionem  vits,quibu8 
alias  ipso  actore  docemur,  qui  docet  omnem  scien- 
tiam  Dominus  Jesus  Ghribtu8,qui  estsuper  omnia 
Deus  benediotus  in  sscula  ssculorum.  Amen. 


SERMO  XXI. 

DOMINICA  SECDNDA  POST  PASCHA. 

De  bonitate  paslarts  Christi,  de  animoe  triplici  acceptione  in  ScripturiSj  de  triplici  alimento  quo  nos 

pascit  ChHstus^  et  de  mercenario^  lupo  et  ove. 


Bgo  sum  pastor  bonus.   Bonus   pasto*    animam  C 
suam  dai  pro  ovibus  suis  (Joan.  v). 

ParaboliciB  similitudinis  propositum  paradigma, 
de  mercenario  et  pastore,  lupis  et  ovibus,  me,  ira- 
trea  et  fllii,  valde  perterret ;  quia  ve  mihi  est,  si 
forte  sim  nomine  pastor,  et  opere  mercenarius  ;  si 
meritom  discrepat  ab  otflcio,  si  vita  discordat  a 
lingna.  Is  enim  est  pastor  bonus,  quia  animam 
suam  dai  pro  ovibus  suis,  Quis  autem  sit  ille.  Do- 
minus  oetendit  cum  ait :  Ego  sum  pasior  bonus. 
Quia  enim  boous  ut  ipse?  Bonus  in  natura,  bonus 
in  effectu,  bonus  in  ofOcio.  Namque  non  est  aliud 
esse  bonum,  quam  esse;  cum  ejus  bonitas  sit  es- 
•entia.  Quapropter  ipse  bonus  est  per  naturam» 
bomo  bonus  per  gratiam.  Ipse  bonus  essentialiter, 
bomo  bonus  accidentaliter.  Propter  quod  ipse  di-  r\ 
cebat :  «  Nemo  bonus;  nisi  solus  Deus  [Marc.  x).  » 
Ipee  bonus  est  in  effectu,  quia  «omne  datum  opti- 
mumy  et  omne  donum  perfectom  desursum  est 
deaGendene  a  Patre  iuminam  (Jae.  i) ;  •  qui  eet 


fons  et  origo  bonorum.  Propter  qaod  ipsedicebat: 
<  Si  vos,  cum  sitis  mali,  nostis  bona  data  dare  filiis 
vestris;  quanto  magis  PatervestercoBlestisdabitspi- 
rituin  petentibus  se  (Luc.  xi).  »  Nam  «  et  vidit  Deua 
cuncta  qus  fecerat,  et  eranl  valde  bona  (Qen.  ii).  m 
Ipse  bonus  est  in  officio;  quia  bonus  pasior  animam 
suam  dat  pro  ovibus  suis,  Et  ipse  quidem  animam 
suam  dedit,  non  solum  pro  justis,  sed  etiam  pro 
injustis.  «  Quia  Christus  mortuus  est  pro  peocatia 
nostris,  justus  pro  iijustis,  ut  nos  offerret  Deo, 
mortiflcatos  quidem  carne,  vivificatos  autem  spi- 
ritu  (/  Peir.  iii).  »  Non  solum  pro  amicis,  sed  otiam 
pro  iuimicis.  Quia  «  cum  iuimici  essemus,  recon- 
ciliali  sumus  in  sanguine  ejus  (Rom,  v).  »  «  Lavit 
enim  nos  a  peccatis  nostris  in  sanguine  suo  (Apoc. 
i).  »  0  quanta  gratia,  quantum  donum,  ut  justus 
pro  injustis,  amicus  pro  inimicis  animam  saam 
daret ;  imo  Dominus  pro  servis,  Deus  pro  homi- 
nibus,  Creator  pro  creaturis. 
Provideamus  ergo  nobis,  ne  tant«  grati»  eimos 


407  INNOCBNTII  III  PAPiE  SEEMONES  DB  TEMPORB.  408 

ingraU,  neve  tanlo  dono  reddatnur  indigni.  Quia  A  P^o  humano  favore.  Sed  «  amen  dico  vobie,  rece- 
«  proprio  Filio  suo  non  pepercit  Deus,  sed  pro  nobis      pit  mercedem  suam  (MaUh,  vi).  » 


omnibus  tradidit  illum  (Rom,  viii).  »  Ipse  est  ergo 
pastor  bonus  in  natura,  in  edectUy  in  officio. 

Bonus  autem  pastor  dat  animam  suam  pro  ovibus 
suis,  Vocabulum  animse,  tribus  modis  accipitur  in 
Scripluris.  Dicitur  enim  anima  spirilus,  secundum 
illud  :  Potestatem  habeo  ponendi  animam  meam,  et 
Uerum  sumendi  eam,  Dicitur  vita,  secundum  illud  : 
«Qui  amat  animam  suam,  perdet  eam  (Joan,  xii.)  » 
Dicitur  sanguis,  secundum  illud  :  •  Anima  carnis 
in  sanguine  est  (Levit.  xvii).  »  Secundum  quemli- 
let  modorum  istorum,  C/ir^s/u^  animam  suam  dedit 
pro  ovibus  suis.  Dedit  enim  animam,  id  est  spiritum, 
in  patibuio  crucis.  Dedit  animam,  id  est  vitam  in 


Utrum  autem  sit  pastor,  etan  oves  sint  ejus  pro- 
pri»,  boc  argumento  potest  probari.  «  Si  quis 
babet  substantiam  hujus  mundiyetviderit  fratrem 
suum  necesse  habere,  et  clauserit  viscera  sua  ab 
eo  (Joan.  iii),  »  profecto  non  est  pastor^  sed  fnerce- 
nariu^.  Quia  si  non  dat  ovibus  suis  terrenam 
8ubstaQtiam,quoraodo  daret  pro  eis  animam  suam? 
u  Pellom,  inquit,  pro  pelie,  et  cuncta  quie  habet 
homo,  dabit  pro  anima  sua  (Job,  ii).  »  Taiis  utique 
videt  lupum  venientem,  et  dimittit  oves  et  fugit. 
Lupus  est  dffimon»  lupus  est  haereticus,  iupus  est 
tyrannus.  De  primo  dicitur :  Lupus  rapii  ei  disper- 
git  oves.  Do  secundo  legitur :  t  Atlendite  a  falsis 


Artioulo  mortis.  Dal  animam^  id  est  sanguinem,  in  £  prophetis,  qui  veniunt  ad  vos  in  vestimentis  oviuro, 


poculo  calicis.  Nam  qui  dedit  se  pro  nobis  in  pre- 
tinm,  ut  redimeret  nos  a  morte,  ipse  se  tribuit, 
Dobis  in  ciburo,  ut  nutriat  nos  ad  vitam.  Ipse  ergo 
est  pastor  bonuSf  qui  animam  suam  dedit  pro  ovi- 
bus  suis.  Pastor  quippe  dicitur  a  pascendo.  Et  ipse 
tribus  modis  nos  pascit,  videlicet,  alimento  natu- 
re,  cibo  doctrins,  et  pabulo  eucharisti».  Ipse  nos 
pasoit  alimento  nature,  qui  dat  semen  serenli,  et 
panem  comedenti  (//  Cor.  ix).  «  Qui  dat  escam 
pullis  corvorum  invocantibus  eum  (Psat.  gxlvi).  » 
Qai  dicit  in  Evangelio  :  «  Nolite  solliciti  esse,  di- 
centes:  Quid  manducabimus,  aut  quid  bibemus? 
Resplcite  volatilia  ccsli,  quoniam  non  serunt,  ne- 
que  roetunt,  et  Pater  vester  ccelestis  pascit  ea 


intrinsecus  autem  sunt  lupi  rapaces  (Matlh.  vii).  » 
Do  tertio  vero  scribitur  :  «  Ecce  mitto  vos,  sicut 
agous  inter  lupos  {Luc.  x).  »  Hffireticus  rapit,  ty- 
rannus  dispergit,  Dffimon  autero  et  dispergit  et  ra- 
pit.  Dispergit  per  violentiam,  rapit  per  fraudulen- 
tiam.  Quia  est  violentus  ut  leo,  et  fraudulentus  ut 
draco.  Quemlibet  istoruin  luporum  mercenarius 
videt  venienlem,  et  dimittil  oves  ei  fugit :  non  sem- 
per  mutando  locum,  sed  seepe  subtrahendo  prssi- 
dium.  Quia  latet,  tacet  et  sustinet,  cum  minime 
videt  injustitiam,  violentiam  et  perfidiam,  contra 
impotentes,  orphanos  et  egenos  ;  quasi  canis  mu- 
tus  noQ  valens  latrare  (Isa.  xlvi).  Heu  quot  hodie 
tales  habemus  et  dolemus  [al.  videmus]  in  Ecclesia 


(jMatth.  vi).  »  Ipse  est  ergo  pasior  bonus.  Ipse  nos  n  mercenarios  :  propter  quod  cum  nomen  pastoris 


pascit  oibo  doctrinffi,qui  cibat  nos  pane  vitaeetin- 
tellectus.  «  Et  potat  nos  aqua  sapientisB  salutaris 
{Ecet.  xv).  •  Quia  «  non  in  solo  pane  vivit  bomo, 
sed  in  omni  verbo  quod  procedit  ab  ore  Dei  (Deut. 
viii).  »  Propter  quod  ipse  loquitur  in  parabolis  : 
«  Venite,  comedite  panem  meuro,  et  bibite  vinum 
qnod  miscui  vobis  (Prov.  ix).  >  Ipse  esi  ergo  pastor 
bonus,  Tpse  nos  pascit  pabulo  eucharisliae,  qui  dicit 
in  Evangelio  :  «  Caro  mea  vere  est  cibus,et  sanguis 
meuB  vere  est  potus.  Qui  manducat  meam  carnem 
et  bibit  meum  eanguinem,  in  me  manet,  et  ego  in 
60.  Panis  enim,  quem  ego  dabo,  caro  mea  est  pro 
mundi  vita  (Joan.  vi).  c  Utinam  in  futuro  nos  pascat 
epa)i8  gloria,  de  quibus  Psalmista  dicebat :  «  Sa- 
iiabor  cum  manifestabitur  gloria  (Psal.   xvi). 


habeant,  et  orQcium,non  roeritum,invalescunt  bs- 
retici,  tyianni  saeviunt,  et  perfidi  persequuntur. 
Quia  vix  mvenitur,  qui  ponat  se  murum  pro  domo 
Israel,  aut  stet  ex  adverso  in  die  Domini  (Ezech. 
xiii).  «  Messis  enim  multa,  operarii  vero  pauci 
(Luc.  x).  »  Quoniam  etsi  multos  videamus  in  no- 
mine,  paucos  tamen  videmus  in  opere.  Proptcrea 
lupus  rapit^  et  dispergit  oves.  Quoniam  «  adversarius 
notter  diabolus^  tanquam  leo  rugiens  cirouit,  que- 
rens  quem  devoret  (/  Pet,  v).  »  Mereenarius  autem 
fugit,  quia  mercenarius  esi^  ei  non  pertinet  ad  eum 
de  ovibus.  Sed  egOy  dicit  Dominus,  sum  pastor  bO' 
nuSf  et  cognosco  ovei  meas,  et  cognoscunt  me  mex. 
Ego  cognosco  meas^  per  approbationem,  dilectio- 
nem  et  gubernationem.  Me^e  vero  cognoscunt  me^ 


Nam  «in  vooe  exsaltationis  et  confessionis,  sonus      perdevotionem,obedientiam  et  imitationem.  «  No 


epulantis  (Psal.  xli).  »  —  «  Edetis,  inquit,  et  bibetis 
soper  mensam  meam  in  regno  meo  (Luc.  xxi).  » 
Et :  «  Vincenti  dabo  edere  de  ligno  vitae,  quod  est 
in  paradiso  Dei  mei  (Apoe.  ii). »  Ipse  ergo  est  paHor 
honuSf  quia  animam  smm  dat  pro  ovibus  suis. 

Mereenarius  auiem,  qui  non  est  pasior,  cujus  non 
suni  oves  propriXfVidet  lupum  venientem,  et  dimiuU 
oves  et  fugii.  Mercenarius  quidem  est,  qni  locum 
pastoris  habet,  sed  pastoris  opus  non  agit;  qui  pro 
mercede  non  spirituali,sed  pro  temporali;  non  vera, 
sed  falsa ;  non  aeterna,  sed  transitoria  pascit  oves; 
videlieet  pro  lucro  terreno,  pro  mundana  gloria, 


vit  enim  Dominus  qui  sunt  ejus  (//  Tim.  ii).  »  Qui 
econtra  reprobis  ait :  «  Amen  dico  vobis,  non  novi 
vos.  Oves  autem  ejus  illum  sequuntur,  et  sciunt 
vocem  ejus.  Alienumautem  non  sequuntur^sed  fu- 
giunt  ab  eo;  quia  non  noverunl  vocem  alienorum. 
Sicut  novii  me  Pater,  et  ego  agnosco  Patrem.  Filius 
per  se  novit  Patrem,  nos  vero  per  iilum,  juxta 
quod  alibi  dicit :  «  Neroo  novit  Filium,  nisi  Puter, 
neque  Patrem  quis  novit,  nim  Filius,  et  cui  Filius 
voluerit  revelare  (Malth,  xi). »  Itemque  Joannea  : 
«  Deum  nemo  vidit  unquam,  nisi  Unigenitus,  qui 
est  in  sinu  PatriSi  ipse  enarravit  {Joan.  iv).  m  Lit- 


409 


8BBM0  XXII,  IN  ABCBNSIONB  DOMINI. 


410 


teraista  duobus  modis  valet  mtelligi,  quia  potest 
dopliciter  construi.  Primo,  ut  sub  uno  versu  dica- 
tur  :  Cognosco  meas,  et  cognoscunt  me  mex^  sicul 
novil  me  Pater,  el  ego  agnosco  Palrem.  Ut  ita  si- 
militudo  cognitionis  ootetur  inter  pastores  et  oves, 
qaae  inter  Patrem  et  Filium.  Haec  autem  cognitio 
est  dilectio,  sicut  JoaQnes  evaogelista  te8tatur,in- 
qaiens  :  c  Qui  dicit  se  nosse  Deum,  et  mandata 
cyus  non  custodit,  mendaz  est  (/  Joan.  ii).  •  Ve- 
ritas  ergo  dicit :  «  Qui  diligit  me,sermoQem  meum 
servabit  {Jaan.  ziv.  »  Est  ergo  sensus.  Sicut  di- 
ligit  me  Pater,  et  ego  diligo  Patrem  ;  ita  ego  diligo 
oves  meas,  et  ipss  me  diligunt.  Gujus  dilectionis 
est  evidens  argumentum,  quia  animam  meam  pono 
fro  ovibus  meis.  «  Majorem  enira  cbaritatem  nemo 
habet,quam  ut  animam  suam  ponat  quis  pro  ami- 
cis  sais  (Joan.  xv).  »  Itemque  :  Oves  mex  vocem 
meam  audiunt.  Quia  «  populus,  quem  non  co- 
gnovi,  servivit  mibi,  in  audiiu  auris  obediunt 
mihi  (PsaL  zvii).  »  Vel  intelligi  potejt,  ut  sub  alia 
olaasula  dividatur.  Dizerat  enim  anle  :  Cognosco 
meatj  et  cognoscunt  me  mex  ;  nuncautem  ostendit, 
qao  auctore,  quove  fine  illas  cognoscit.  Quo  au- 
ctore,  quia  sicut  novit  me  Pater,  et  ego  agnosco  Pa- 
trem,  Quo  6ne,  quia  animam  meam  pono  pro  ovi' 
bus  meis.  Ac  si  dixisset  apertius  :  Quod  vult  Paler, 
et  ego  volo.  Unde  juxta  beneplacitum  Patris  ani- 
mam  meam  pono  pro  ovibus  meis. 

Ostensum  est  qualis  debet  esse  pastor,ostendcn- 
dumestergo  qualesdebeantesseoves.Triapraecipue 
Gommendantur  in  ove,  mansuetudo,  innocentia  et 
utilitas.  Scriptum  est  enim  :  «  Tanquam  ovis  ad 
occisionem  ductus  est,  et  sieut  ugnus  coram  ton- 
dente  se,  sic  non  aperuit  os  suum  (Isa.  liii).  »  To- 
tom  est  utile  quod  exit  ab  ove,  lao  et  lana,  pellis 
el  caro,fetus  et  Qmus,qui  terram  impinguat:  tales 
debent  esse  fideles,  ut  sint  mansueti,  ne  reddant 
malum  pro  malo,  neque  maledictum  pro  male- 
dicto,  ejus  exemplo  (/  Pet.  iii)  :  «  Qui  cum  maie- 
diceretur  non  maledicebat,  cum  pateretur  non 
eomminabatur  (/  Pet.  ii).  »  Ut  sint  innocentes, 
ne  quemquam  ofTendant,  nulii  noceant,  neminem 


A  Iffidant;  sed  potius  diligant  inimicos  saos,  benefa- 
ciant  his  qui  oderunt  eos ;  et  orent  pro  persequen- 
tibus  et  calumniantibus  se,  illius  ezemplo  qui  so- 
lem  suum  facit  oriri  super  bonos  et  malos,et  plait 
super  justos  et  injustos  (Matth.  v),  ut  sint  uliles, 
quatenus  pastoribus  suis  reddant  lao  et  lanam^vel 
tlmum  et  fetum,id  est  primitias  et  decimas  etobla* 
tiones.  «  Dignus  est  enim  operarius  mercede  sua 
(/  Tim.  v).  »  Propter  quod  dicebat  Apostolus :  c  Si 
seminavimus  vobis  spiritualia,  non  est  roagnum  si 
carnalia  vestra  metamus  (/  Cor.  iz).  » 

Sequitur  :  Et  alias  oves  kabeo  qux  non  sunt  ex 
hoc  ovili,  el  illas  oportet  me  adducere ;  et  fiet  unum 
ovHe  et  unus  pastor.  Ilabebat  ergo  Dominus  oveSyCt 
JustiOcatas  per  gratiam,et  prsdestinatas  ad  vitam. 

n  De  justiflcatis  praemiserat :  Cognoseo  meas,  et  CO' 
gnoscunt  me  ma;.  De  praedestinalis  subjungit : 
Alias  oves  habeo,  qux  non  sunt  ex  hoc  oviti.  PrioKflD 
ergo  jam  coiiectoB  erant  ez  populo  Judseorum  ;  se- 
cundffi  adbuo  erant  coIiigendaB  de  populo  gentiam. 
Utraeque  tamen  congregandae  erant,  ut  esset  unum 
ovile,  et  unus  pastor,  id  est  una  Gjclesia,  et  unos 
Dominus.  «  Ipse  enim  est  paz  nostra,  qui  fecit 
utraque  unum,  ut  duo  parietes  ediverso  venientes 
in  uno  angulari  lapide  convenirent  (Ephes.  ii).  » 
Qufficunque  ovis  eztra  boc  invenitur  ovile,  lupo- 
rum  morsibuB  patet ;  quoniam  et  omnes  qui  non 
fuerunt  in  arca  in  diluvio  perierunt  (Gen.  vi).Porro 
quffidam  oves  sunt  lentffi,  quaedaro  sunt  morbid», 
et  quffidam  vagffi.  Bonus  itaque  pastor  debet  pun- 
gere  lentas,  sustentare  morbidas  ct  coIUgere  vagas. 

^  Quffi  tria  bene  signiflcantur  in  baculo  pastorali,qai 
est  in  ullimo  acutus,  in  medio  rectus,  in  summo 
retortus.  Acutus,at  pungat  oves  lentas  et  pingues; 
rectu8,ut  sustentet  oves  morbidas  et  infirmas ;  re* 
tortus,  ut  recolligat  oves  vagas  et  errabundas.Ovee 
suas  pascendas  Dominus  Petro  commisit  (Joan. 
xxi),  vocabulo  tertio  repetito,  quem  pastorem  sibi 
substituit,et  ob  hoc  bodierna  statio  in  ejus  basilica 
celebratur,  ad  laudem  et  gioriam  summi  pastoris 
Eoclesiffi  Jesu  Christi,  qui  est  super  omnia  Deos 
benedictus  in  sscula  sfficulorum.  Amen. 


SERMO  XXII. 

IN  SOLEMNITATE  ASCENSIONIS  DOMINI  NOSTRI  JKSU  CHRISTI. 

De  tribus  soiemnitatibus,  scilicet  Paschx^  Scenopegix  et  Pentecostes,  et  quomodo  debeamus  eas  cetebrare ;  de* 

tribus  ordinibus  eas  ceiebrantium. 


Aseendens  Christus  in  altum,  captivam  duxit  capti- 
vitatem^  dedit  dona  homintbus  (Ephes.  iv). 

Tres  olim  solemnitates  non  sols,  sed  prfficipue 
eelebrabantur  in  lege,  videlicet  Pascha,  Pentecoste 
et  Scenopegia,  id  est  solemnitas  azymorum,soIem- 
Ditae  hebdomadarum  et  spiemnilas  tabernaculo- 
nim.  Qoae  et  nos  in  Evangelio,  non  ad  litteram 


D  sed  in  spiritu  oelebramus.  Pascba,in  resurrectio- 
ne ;  Scenopegia,  in  ascensione  :  PentecosteD,  is 
Paracleti  missione.  Christus  enim  captivam  duxU 
captivitatem,  quando  resurgens  eduxitvinctos  sooe 
do  lacu  Zach.  ix),  in  quo  non  erat  aqua.  Ascendit 
in  altum  (PsaL  lxvii),  cum  exaltatus  est  saper  coo- 
los  ocelorum  ad  orientem.  Dedit  dona  hominihue^ 


«-t^ 


411 


INNOCENTII  III  PAPiB  8BRM0NBS  DE  TBMPOBB. 


412 


cum  effudit  de  Spiritu  sancto  super  omnem  car- 
nem.  Ascendens  ergo  ChristUi  in  aUumf  dedit  dona 
hominibus,  quoniam  <c  omne  datum  optiinnm,  et 
omne  donura  perfectum  desursum  est,  deacendens 
a  Patre  luminum  {Jac,  i).  »  Pascha  siquidem 
transitus  appellatur,  eo  quod  angelus  transiit  per 
iEgyptum^exstinguens  primogenita  /Egypti,  ab  ho- 
mine  usque  ad  pecus  :  sed  super  Hcbraeorum  tecta 
trtnFivit,  neminem  eorum  laedens,  eo  quod  agni 
Banguino  lita  ossent  {Exod,  xii).  El  tunc  populus 
Israel  iter  arripuit  transeundi  de  iOgypto  in  soli- 
tudinem.  Porro  »  pascha  nostrum  immolatus  est 
Ghristus  (/  Cor,  v),  »  cujus  sanguine  tecta  tangun- 
tur,  cum  corda  nostrafide  passionis  insigniuntur, 
qua  sola  diabolus  exterminare  non  potest,  in  eo 
qui  intus  ex  fide  yivit. 

Transitum  autemistum  Joannesevangelista  de- 
terminat,  dicens  «  bciens  Jesus,  quia  ejus  hora 
venit,  ut  transeat  ex  hoc  mundo  ad  Patrem,  oum 
dilexisset  suos,  in  Hnem  dilexit  eos  {Joan.  xiii);  » 
resurgens  ergo  transiit  de  morte  ad  yitam,  de  la- 
bore  ad  requiem,de  mundo  ad  Patrem  ;  nam  Ghri- 
8tu8  resurgens  ex  mortuis,  jam  non  moritur,mors 
illi  ultra  non  dominabitur  {Rom,  vi).  Sceoopegia 
fixio  tabemaculorum  interpretatur,  eo  quod  Israel 
quadraginta  annis  subtabernaculiscommoratus  est 
in  dcserto  {Deut,  xvi),  in  cujus  rei  memoriam  ad- 
huc  Judaei  celebrant  Scenopegiam^habitantes  in  ta- 
bernaoulis.  Porro  tabernaculum  est  corpus  Ghristi 
a88umptum,in  quo  sub  humanitate  latet  divinitas, 
de  quo  dicit  Psalmista  :  «  In  sole  posuit  taberna- 
culum  suum  (Psal,  xviiij.  »  Hoc  utique  taberna- 
culum  Ghristus  in  oarne  mortali  non  flgebat,  quo- 
niam  «  exsultavit  ut  gigas  ad  currendam  viam 
(ibid,),  n  discurrens  de  loco  in  locum,  ut  susce- 
ptum  ministerium  adimpIeret.Sed  tunc  fixit  taber- 
naculum  suum,  cum  t  assumptus  in  cmlum  sedet 
ad  dexteram  Dei  {Mar,  xvi),  »  requiescens,  in  pa- 
trimonialibus  bonis  Patris, «  doner  nonat  inimicos 
8U08  Bcabellum  pedum  suorum  {PsaL  cix)  »  mvx- 
iJxovToc  Grsce,  asiarco  Hebraice,   quinquaginta  in- 
terpretatur  Latine ;  inde  Pentecostes  appeilatur  ilia 
solemnitas,  qu»  fit  in  memoriam  legis  datae  quin- 
quagesimo  die  ab  exitu  Israel  de  i£gypto  {Exod, 
xx).  Nos  autem  Pentecosten  ceiebramus  in  honore 
Spiritus  Paracieti,qui  datus  est  apostoiis  quinqua- 
gesimo  die  postquam  Ghristus  resurrexit  a  mortuis 
{Act,  ii).  Ipse  quidem  est  lux  salutaris,  «  scripta 
Don  in  tabuiis  lapideis,  sed  in  cordibus  (U  Cor, 
iii)  »  hominum  digito  Dei ;  de  quo  dicit  Joannes  : 
«  Unctio  docebit  vos  de  omnibus  (/  Joan,  ii).  » 
Bt  ChristuB  in  Evangelio  :  «  Gum  venerit  Paracle- 
tu8,  ille  V08  docebit  omnem  veritatem  (Joan,  xv).» 
Hujos  diei  solemnitatem   honoriiice  celebramus, 
recolentes  quod  dum  complerentur  dies  Penteco- 
stes,  «  factus  est  repente  de  cobIo  sonus  advenien- 
tis  Spiritus  vehementis  {Act,n),  »  Verum  utomnis 
Ghristi  actio,Ghristiani  sit  iectio,non  solum  requi- 
ramus  allegoriam,  quae  animam  instruit  ad  scien- 


A  tiam,  sed  magis  tropologiam,qoffi  animum  iostniit 
ad  salutem.Ghristus  enim  resurrexit,  ut  nos  resur- 
gamus  :  ascendit  ut  nos  ascendamus ;  Paracletum 
dedit,  ut  nos  consolemur  :  Paracletus  enim  advo- 
catns  vei  consolator  interpretatur.Sed  post  tres  diea 
resurrexit  a  mortuis,  inde  post  quadraginta  dies 
ascendit  ad  cobIos,  extunc  post  decem  Paracletum 
dedit.  Plena  sunt  omnia  divinis  mysteriis,  ac  sin- 
gula  coelesti  dulcedine  redundantia ;  si  tamen  dili- 
gentem  habeant  inspectorem,  qui  novit  sugere 
«  mel  de  petra,oIeumque  de  saxo  durissimo  {Deut. 
xxxi).  » 

Resurgamus  ergo,  fratres  et  fllii,  resurgamus  a 
mortuis  post  tres  dies.  Eesurrectio  prima  est  re- 
missio  peccatorum  ;  de  qua  dicit  Joannes  :  «  Beati 

B  qui  habent  partem  in  resurrectione  prima  {Apoc, 
xx).  •  Ad  hanc  itaque  pervenimus  per  viam  trium 
dierum,  qua  filii  Israei  egressi  sunt  de  iEgypto,  ut 
sacrificarent  Domino  in  deserto.  a  Sacrificiuro  Deo 
spiritus  contribulatus,cor  contritumet  humiliatum 
Deus  non  spernit  (Psal,  l).  »  Est  ergo  primaB  diei 
via,  per  quam  ad  ressurrectionem  anim»  proflcisci- 
mur,inquisitio  peccatorum,quando  peccator  inqui- 
rit  et  investigat  modum,  et  numerum,  et  aliascir 
oumstantias  peccatorum,  secuudum  iilud  :  «  cogi- 
tabo  pro  peccato  meo  {Psat.iii) ;  »  hic  enim  primos 
dieSjhsec  prima  mentis  iliuminatio  ;  huic  successit 
secundus,  videlicet  recordatio  delictorum,  quando 
peccator  coram  se  statuit  modum  et  numerum  et 
alias  circumstantias  delictorum,  secundum  illud  : 

p  «  peccatum  meum  contra  me  est  semper  (PmZ.v).» 
Hic  est  secundus  dies^haec  est  secunda  mentis  illu- 
minatio,cui  tertius  quoque  successit,videlicetcon- 
tritio  vitiorum,  quando  peccator  poBuitens  conterit 
omnia  vitia  per  dolorem,  seoundum  quod  inquit. 
«  Secundum  raultitudinemdolorum  meorumio  cor- 
de  meo  consolationes  tuse  Isetiflcaverunt  animam 
meam  (Psal.  xciii).»  Statira  ergopuella  suscitatur 
in  domo  (Matth.  ix),  »  juvenis  in  porta  {Lucvu\ 
Lazarus  in  sepulcro  (Joan,  vij.  >  Nam  qua  hora 
peccator  conversus  fuerit  et  ingemuerit,  omnium 
iniquitatum  ejus  non  recordabor  :  «  vita  vivet,  et 
non  morietur  (Ezech,  xxxiii),  »  ait  Dominus  om- 
nipotens.  Hoc  est  ergo  Pascha  vei  solemnitaa,  in 
qua  salutarcm  transituin  celebramus,  de  morte  ad 
vitam,  de  malo  ad  bouum,  de  tenebris  ad  lucem, 

D  de  vitiis  ad  virtutes.Tuncanimatransit  detenebris 
i£gypti,ad  columnam  nubisobumbrantem  per  diem 
et  columnam  ignis  iucentem  per  noctem  (Exod, 
xiv) ;  quando  peccator  per  poenitentiam  lenebras 
interiores  deponit,  de  quibus  ait  Apostoius  :  «  Ob- 
scuratum  est  insipiens  cor  eorum  (Hom,  i)  :  »  et 
lucem  veritatisassumit,  quse  iliuminat  omnem  ho- 
mincm  venientem  in  hunc  mundum  (Joan,  i),  » 
quae  pernubem  refrigeratet  porignem  iilustrat.Sed 
a  resurrectionepost  quadraginta  dies  debemusas- 
cendere,  ut  disponentes  c  ascensiones  in  corde,  in 
convalle  lacrymarum  (Psal.  lxxxiii)»  BsceodamuB 
de  virtute  in  virtutemi  doneo  videamut  Deom  deo- 


413 


SBRMO  XXII,  IN  A8CBNSI0NB  DOMINI. 


414 


rum  in  Sion.  »Faciamasergo  dignos  fructnspcBni- 
tenti»  (Malih,  iii),  quae  sunt  praecipue,  oratio, 
jejunium;  eleemosyna:  ut  sicut  tres  per  peccatum 
ofTendimus,  Deum,  nosipso:^.  et  proximum,  ita  tres 
per  satisfactionem  placemus  :  ut  oratio  dirigatur 
ad  Deam,  jejunium  feratur  in  nos,  eleemosyna 
distribuatur  adproximum. 

Scitis  autcm^  charissimi,   quod  quadragcnarius 
specialis  et  proprius   est   satisfactionis  numeriis  ; 
unde  et  observantiam  militis  Christianas,  per  quam 
ad  satistaciendum  Domino  de  commissis  decimam 
totius  anni  persolvimus,  sub  hoc  numero  compre- 
hendimas.  Ut  enim  csteras  significationes   hujus 
oumeri  taceamus,  quae  sunt  multiplices  in  Scriptu- 
ris,  Jonas  bujus  numeri  8patiumNinivitisinduli*it, 
nt  converterentur  ad  Dominum  et  satisfacerent  de 
commissis:  «  Adhuc  inquil,  quadraginta  dies,    et 
Ninive  subverletur  [Joan,  i).  m  (Est  enim  numerus 
soperabund  ans,  ex  suis  partibus  aggregatis  ascen- 
dens  ad  qainquagenarium,  quiratione  jubilei,  ple- 
nam  remissionem  significat ;  quia  si  sic  ascende- 
rimus,  post  deoem  dies  Spiritum  sanctum  Paracle- 
tam  accipiemus.  Denariusenimdierum  est  Dpcalogi 
observantia,  qui  totus  in  dilectione  Dei  ot  proximi 
adimpletur;   nan  «  plenitudo  legis  est   charitas 
(Tim,  ii),  »  el  «  finis  praecepti  charilas  est,  de  corde 
puro  et  conscienlia  bona  et  fide  non  flcta  ( /  Tim. 
ii).  »  Nam  et  illorum  mandata  in   duabus  tabulis 
BUDtconscriptU;  tria  in  una,  qua;  Dei  dilectionem 
insinuant.  Quorum  primum  spectat  ad   Patrem : 
«Non  babebis  deum  alienum  ;  »  secundum  ad  Fi- 
lium  :  «  Non  assumes  nomen  Dei  tui  in  vacuum ;  » 
tertium  ad  Spiritum  sanctum  :  «  Memento  ut  diem 
Sabbati  sanctiOces,  qui  estvere  quietis  sanctifica- 
tio  (Exod,  xx).  »  Unde  non  incongrue  quinquagesi- 
mo  die,  qui  primusestpost  septimam  septimanam, 
raissus  est  in  upostolos,  ut  eos  in  ilia  pacis  requie 
solidaret.  De  qua  dicit  Veritas  in  Bvangelio  :  «  Pa- 
cem  reiinquo  vobis,  pacem  meam  do  vobis  (Joan. 
xiv).  »  Post  dies  hos  itaque  decem,  id  est  posl  de- 
eimam  observantiam  mandatorum  Dei,  Paracletum 
Spiritum  sanctum  accipimus  :  non  quoniam  et  ante 
Paracletum  Spirilum    non    acceperimus  quoniam 
«  charitas  Dei  diffusa  est  in   cordibus  nostris  per 
Bpiritum  sanclum,  qui  datus  esl  nobis  (Rom,  xv)  ;  » 
sed  quouiam  amplius.et  adaliud  illum  accepimus. 
Sicnt  apostoli,  qui  Spiritum   sanctum    acceperunt 
ipso  die  resurectionis  DominicflB,  quando  Dominus 
ait:  M  Accipite  8piritum  sanctum,  quorum   reoii- 
•eritis  peccata,  remittuntur  eis  (ioan.   xx) ;  »   et 
tamenquinquagesimoSpiritumsanctumacceperunt 
Quta  «repletisuntomnesSpiritusanoto,  etcoeperunt 
loqui  variis  linguis,  prout  Spiritus  sanctus   dabat 
eloquiillis  (AcL  ii).  »   Ad    quid  eo  die    Spiritum 
sanctum  acceperunt,  per  visibiies  figuras  ostensum 
eet ;  nam  «  apparueruntiliisdispertitffilinguntan- 


A  quam  ignis.seditquesuprasingulos  eorum  (ibid,)  » 
Ignis  expressitconstantiam,  lingua  scientiam  ;  nam 
ignis  testam  mollem  et  fragiiem  consolidat  et  oon- 
firmat :  iingua  meutis  afTectum  exprimit  et  exponit. 
Datus  est  autem  Spiriiussanctas  apostolis  ad  coo- 
stautiam,  ut  induti  virtute  Spiritus  ex  alto,  teetes 
fiercut  in  Jerusalem  et  Saroaria  et  usque  ad  extre- 
mum  tcrrae  (Luc,  xxiv ;  Act,  i).  Datus  est  ad  scien- 
liam,  ut  loquereutur  variis  lioguis  apostoli  magna- 
liaDei :  quatenus  io  omnem  terram  exiret  soous 
eorum,  et  i:i  fines  orbis  terrse  verba  eorom  (Biom. 
x).  Hinc  alibi  legitur :  «  Spiritus  Domini  replevit 
orbem  terrarum,  et  hoc  quod  continet  omoia.scien- 
tiam  habet  vocis  (Sap,  i).  •  Sic  nos,  fratres  et  fllii, 
si  Decalogi  mandata  servamus,  profecto  Spiritum 

Q  sanctum  in  igoeis  linguis  accipimus,  ut  sit  iguis 
fla^rans  in  corde  et  lingua  sonans  io  ore.  De  ho^ 
igne  Dominus  ait:  «De  excelso  misit  ignemiuos* 
sibus  meis  (Thren.  i),  »  ilem  :  «  Ignem  veni  mit- 
tere  in  tcrram,  et  quid  volo,  nisi  ut  ardeat  ?  (Luc» 
XII.)  »  Et  alibi  :  «  Ignis  in  altari  meo  semper  arde* 
bit  (LevU,  vi).  •  Hunc  ignem  exposuit  Salomoo, 
ubi  ait :  «  Aqus  mults  non  possunt  exstioguere 
charitatem  (Cani,  vin).  »  Ardeat  igilur  ignis  in 
corde,  ut  lingua  congrue  sonet  in  ore.  Nam  pecea- 
tori  dixit  Deus  :  «Quaretu  enarras  justitias  meas, 
etaseumi8testameutummeumpero8tuum?N(Psa/. 
XLix.)  Gerte,  cujus  vita  despicilur,  restat  ut  prsdi- 
catio  ejus  contemnatur,  et  dicatur  ei :  «  Medice, 
cura  teipsum  (Lue,  iv) :  »  «  Hypocrita,  ejice  pri- 
mum  trabem  de  oculo  tuo,  et  tuoc  ejicies  festucam 

^  de  oculo  fratris  tui  (Maiih,  vii).  »  «  Qui  prsdicas 
non  furandum,furaris?quidici8non  moBchandumy 
mcBcharis  ?  »  (Hom,  ii).  Ilas  tres  solemnitates,  ce- 
iebrant  tres  ordines  fidelium  in  Eccicsia :  Incipien- 
te?,  qui  resurgunt  per  humilem  pocnitentiam ;  pro- 
flcientes,  qui  ascendunt  per  abundantem  justiliam ; 
perficientes,  qui  consolantur  per  flnalem  perseve- 
rantiam.  Tres  istos  gradus  fldeliumdesignant  tree 
quinquagenffl  psalmoruin,  quarum  prima  termi» 
uatur  in  pos.iitentia,  quam  psalmus  ille  quinqua- 
gesimus  docct:  «  Miserere  mei,  Dcus.  »  Secunda, 
terminatur  in  justitia,  quam  psalmus  ille  centeai- 
musexprimit:  «  Misericordiam  et  judicium  cantabo 
tibi,Domine.  »  Tertia  terminatur  in  laudis  perseve- 
rdntiaquaui  uilinius  psalmusexponit: « Omnisspiri* 

Q  tus  laudet  r)onn'num.»  Isli  tresstatus  sunttresca- 
merffi  arcee  Noe(Geit.  ix).  Hi  sunl  tresdies^de  quibue 
Doroinus  ait :«  Hodie  daemonia  ejicio,cra8  sanitates 
perticio,  et  tertia  die  consummor  (Lue.  xiii).  » 

Celcbremus  ergo,  chariesimi,  solemnitates  istaSt 
non  tiim  corpore  quam  corde;quia  reliquie  cogi- 
tatlonum  agent  diem  festum  Domino  (P«a/m.  lxxv), 
inspiranie  Paracleto  qui  a  Patre  procedit  et  Filio 
(Joan.  xvi).  Qui  cum  eis  est  vivns  et  veras  Deus, 
benedictus  in  ssoula  saBcuIorum.  Amen. 


415 


INNOCBNTII  III  PAP^  SBBM0N5S  DB  TBMPOBB. 


416 


SERMO  XXIII. 
IN  80LEMNITATE  SAMGTiE  PENTECOSTES. 

De  duplici  liquefactionc,  ct  diversitale  liquefactorum  ;  de  sapientia  et  charitate  apostotorum  ; 
et  quod  illa  duod  in  pvdedicationis  olficio  conjungi  debeantf  ut  doceat  prxdicator  verbo  et 
exempto. 


Liquefacta  est  terra  et  omnes  habitantes  in  ea ;  ergo  A 
eonftrmavi  columnas  ejus  {Psal,  lxxiv). 

Duplex  est  liquefaetio,  una  bonorum,  de  qua 
SpoQsadicit  inGantico  : «  Anima  mea  iiquefactaest, 
nt  dilectus  meus  locutus  est  (Cant.  v).  »  Altera  vero 
malorum,  de  qua  Propheta  ait  in  Psalmo  :  «  Sicut 
eera  liquefacta  auferentur  {PsaL  lvii).  »  Porro 
quedam  liqueflunt  solummodo  ad  honorem,  quse* 
dam  autem  ad  calorem  et  humorem.  Ad  colorem,  ut 
oera;  ad  humorem,  utsal;  ad  colorem  pariter  et 
humorem,utnix.  Item  qusdam  quando  liquescunt, 
et  permanent ;  qusdam  quando  liquescunt,  et  per- 
eimt.  Liquescunt,  et  permanent,  ut  cera  et  sepum ; 
liquescunt  et  pereunt,  utnix  et  glacies.  Sicetmali 
quidam  solummodoliquescuntad  calorem  ;  qui  vi- 
delicetdlssolvuntur  per  spirituales  cupiditates,  quae  n 
de  cordis  calore  procedunt,  ut  per  iram  vel  per  in- 
vidiam.  De  quibus  legitur,  quod  «  exarserunt  in 
ooQOupiscentiis  suis  (Dan,  xiii),  »  inflammati  a  ge- 
henna.  Quidam  vero  liquescunt  adhonoremsolum- 
modo ;  qui  videlicet  dissolvuntur  per  corporales 
coQCupiscentias,  qusBde  caruishumore  procedunt, 
Qt  per  gulam  vel  per  luxuriam,  de  quibus  legitur, 
qaod  Behemoth  dormit  in  locishumentibus,  fidu- 
oiam  habens  quod  influat  Jordanis  in  os  ejus  {Job 
xl).  Quidam  vero  liquescunt  ad  calorem  pariter  et 
humorem;quivideIicetetperspirituale8cupiditates 
et  per  corporales  concupiscentias  dissolvuntur.  De 
quibus,  ut  pcena  sit  similis  culps,  dicit  Scriptura, 
quod  n  de  aquis  nivium,  transibunt  ad  calorem  ni- 
Hiium  {Job  xxiv).»  De  illis  dicit  David  :  «  Super 
eo8  oeoidit  ignis,  etnonviderunt8oIem(P5a/.LVii).  »  ^ 
De  his  inquit  Jacob  :  «  Effusus  es  sicut  aqua,  non, 
cresoas :  quando  aacendisti  cubile  patris  tui  {Gen, 
XLvni).  »  Eorum  vero  quidam  liquescunt  et  perma- 
nent|  ut  illi  qui  peccant  et  pcenitent;  quia  per  pce- 
nitentiam  reparaQtur.  Nam  «  quacuuque  hora  pec- 
eator  ingemuerit  oonversus,  vita  vivet  et  non  mo- 
rietnr,  ait  Dominus  {Ezeeh,  xviii).  ■  Quidam  vero 
liquesount  et  pereunt ;  ut  iili  qui  peccant,  et  nun- 
quam  pcenitent,  quia  propterimpoenitentiam  con- 
demnantur.  Nam  «  mortuo  homine  impio,  nuila 
epes  erit  de  eo  {Prov,  xi).  »  0  quam  periculosus 
modus  liquefactionis  est  iste,  utvidelicetquis  mo- 
riaturin  peccato  1  Ecce  mundus  feretotus  liquefa- 
ctu8  est  vitiis,  fere  liquefactus  totus  est  in  peccatis. 
Nam«  superabundavit  iniquitas,  et  refriguit  chari-  D 
tas  multorum  (Matth.  xxiv).  »  —  «  Gioriantur  enim 
homines  cum  male  fecerint,  et  exsultant  in  rebus 
pesaimis  (Prop.  ii). »  Quia  «  cum  impius  venerit  in 


profundum  malorum  contemnit  {Prov,  xviu).  » 
Quos  utique  quanto  Deus  per  patientiam  diutius 
sustinet  in  praesenti,  tanto  per  justitiam  gravius 
puniet  in  futuro ;  quiajuxta  testimonium  sacraB 
Scripturs  :  «  Dedit  eis  Deus  tempus  poenitendi,  et 
ipsi  abusi  sunt  eo  (Job  xxiv).  »  Gera  quidem  ad 
ignem  primo  mollescit,  secundo  liquescit,  tertio 
evanescit.  Sic  et  diabolus,  qui  est  malorum  in- 
tentor,  primo  ignem  tentationis  accendit,  quo  ma- 
gis  anima  liquefacta,  quasi  cera  mollescit,  cum  in- 
cipit  delectari.  Socundo  magis  ignem  tentationis 
accendit,  quo  magis  anima  iiquefacta  quasi  cera 
liquescit,  cum  incipit  consentire.  Tertio  magis  ac 
magis  ignem  tentationis  accendit,  quo  magis  ac 
magis  anima  calefacta,  quasi  cera  penitue  ovane- 
8cit,  cum  incipit  pcrpetrare.  Quia  «peccatum  cum 
fuerit  consummatum,  generat  mortem  {Jac,  i),  > 
propter  quod  legitur  :  «  Sicut  ceraafacieignit.sic 
pereant  peccatores  a  facie  Dei  (Psal.  lxvii).  » 

Nos  ergo,  fratres et  filii,  queeramus Dominum  dum 
inveniri  potest  invocemus  eum  dum  propo  e8 
{Isai:  Lv);  ne  forte  simus  ex  illis,  de  quibus  Pro- 
phela  praBmittit ;  Liquefacta  est  terra,  et  omnes  Aa- 
bitantes  in  ea.  Sed  ut  simus  de  illis,  de  quibus  Do- 
minas  dicit :  Ego  confirmavi  columnas  ejus.  Nomine 
terrae  humanse  caro  potest  intelligi,  qus  fuitde  limo 
terrsa  formata.  Goi  a  Domino  dicitur :  »  Terra  es, 
et  in  terram  ibis  {Gen.  iii).  »  Habitantes  in  ea^  pos- 
sunt  intelligi  viventes  in  carne^  de  quibus  inquit 
Scriptura  :  «  Qui  habitant  domus  lutea?,  et  terre- 
num  habent  fundamentum  [Job  iv).  »  Tales  cum 
venit  Ghristus,  invenit ;  et  cum  ascendit,  dimisit. 
Quoniam  «  omnes  declinaveront,  simul  inutiles 
facti  sunt  {Psat.  xiii).  Sed  [ne  terra  tota  tiquefacta 
periret,  Deus  confirmavit  columnas  ejus^  quando 
quinquagesima  die  post  resurectionem  suam  apo- 
stoIoB  induit  virtute  Spiritus  sancti  ex  aito  {Aet.  i 
et  ii).  Qui  designantur  nomine  columnarum  ;  quia 
per  eo8  Ecclesia  sustentatur,  secundum  quod  et 
Paulus  apostolus  ait,  quia  Petrus,  Jacobus  et  Joan- 
nes  videbantur  coIumnflB  esse^Ga/.  ii).  «  Nisi  enim 
DominuB  reliquisset  nobis  semen,  quasi  Bodoma 
fuissemus  (Isai,  i).  »  Liquefacia  est  terra,  ei  om- 
nes  habitantes  in  ea,  Sed  dominus  confirmavit  co^ 
tumnas  ejus,  Pro  hac  confirmatione  orant  ipsce  co- 
lumn»  dicentes  : «  Gonfirma  hoc  Deus,  qnod  ope- 
ratuses  in  nobis,  a  templo  sancto  tuo  quod  est  in 
Jerusalem  {Psal,  lxvii).  »  Nam  «  postquam  impleti 
Buni  dies  Pentecostes,  factus  est  repente  de  coelo 
BonuB,  tanquam  advenientis  Bpiritus  vehementis,  et 


417 


SBRMO  XXIII,  IN  PBNTBOOSTK. 


418 


replevit  totam  domam  ubi  erant  sedentes,  etc.  Et  A 
repleti  suat  omnes  Spiritu  sancto,  et  cccpecunt  lo- 
qui  variis  linguis,  prout  Spiritus  sanctus  dabat 
eloqui  illis  {Act.  ii).  •  Antequam  apostoli  Spiritum 
sanctum  acccpi8sent,qua8i  timoreliquefacti,reIicto 
Ghristo,  fugerunt  {Malth,  xxvi).  Sed  ubi  Spiritum 
Paracletum  acceperunt,  quasi  confirmati  virtule 
Spiritus  ex  aIto,«  ibantgaudentesaconspectu  conci- 
lii,quonium  digni  habiti  sunt  pro  nomine  Jesu  con* 
tumeliam  pati  (Act.  v).  »  Unde  Petru8,qui  priue  ad 
vocem  ancillaB  negaverat  (Matlh,  xxvi),  postea  co- 
ram  regibus  et  principibus  nomen  Ghristi  portavit, 
coDstanter  affirmans,  quoniam  magis  oportet  Deo^ 
qoam  hominibus  obedire  (Act,  v). 

Mali  liquefiunt  per  vitia  et  peccata,  boni  autem 
confirmanturpervirtutesetdona.IIli  liquefiunt  per  n 
ardorem  cupiditatis  et  per  humorem  concupiscen- 
ti».  lati  vero  confirmantur  per  ardorem  charitatis 
et  per  humorem  sapientis.Namcapparuerunt  illis 
diapertita  iingus  tanquam  ignis  (AcL  ii).  »  Duo  di- 
cit :  ignis  et  lingua,per  visibiles  formas,  invisibiles 
tpeciea  repraesentans.  Ignis  enim  in  arido  vivit,  lin- 
gna  manet  in  unda.Et  ignis  quidem  charitatem  si- 
gDificatJingua  vero  exprimit  sapientiam.De  chari- 
tatia  ardore  Solomon  dicit  in  Cantlcis  :  «  Aquse 
malts  Don  possunt  exstinguere  charitatem  (Cant, 
viii).  »  De  humore  sapientisB  idem  loquitur  in  Pro- 
verbiia  :  «  Aqua  profunda  ex  ore  viri  verba,et  tor- 
rena  iDuadans  est  fons  sapientia  (Prov,  xvii).  »  £t 
inter  virtutes  charitas  esl  prscipua;  et  inter  dona, 
prima  est  sapienlia.  De  illa  dicit  Apostolus :  c  Meyor 
tatem  horum  est  charitas  (/  Cor,  xiii).  »  De  ista  ^ 
dicit  propheta: «  Requiescet  super  eum  spiritus  sa- 
pieotia  et  iDteliectus,  etc.  (Isa.  ii).  »  Has  ergo 
daa]8»primam  videlicet  et  pr£cipuam,in  figura  ignis 
•t  linguaB  per  Spiritum  sanctum  hodierna  die  Chri- 
Btae  iafudit  apostoIi8,quos  missurus  erat  in  orbem, 
at  predicarent  Evangelium  omni  creaturs  (Marc, 
XVI).  Charitatis  enim  informat  vitam,  et  supientia 
informat  doctrinam.  Quse  duo  debent  in  prasdica- 
tione  conjungi,  ut  non  solum  verbo  doceat,  sed  et 
exemplo.ttNam  cujus  vita  despicitur,  restat  ut  ejus 
prsdicatio  contemnatur,  et  dicatur  ei  :  m  Medice, 
cura  teipsum  (Luc.  iv).»  —  «  Hypocrita,  ejice  primo 
trabem  de  oculo  tuo,  et  tunc  ejicies  festucam  de 
oeulo  fratris  tui  (Luc,  vi).  »  —  Qui  prfladicas  non 
furandam,  furarisT  qui  prsdicas  non  moechandum,  D 
moecharis?  »  (Rom,  ii.)  «  Gcepit  ergo  Jesus  facere 
et  dooere  {Act.  i),  >  —  «  nobis  relinquens  exemplum, 
ut  sequamur  vestigia  ejus;  qui  peccatum  non  fecit,» 
ut  sit  Dobis  hoaestas  in  vita :«  nec  inventus  est  do- 
lus  in  ore  ejus  (/  Pet,ii]Isa,uii),  »  ut  sit  veritas  in 
ductrina.  Nam  «  qui  fecerit  et  docuerit,  magnus 
▼ocabitur  in  regno  coelorum  (Matth,  v),  »  Unde  a 


veste  pontificali  dependebant  mala  granata  cum 
tintinnabulis  aureis  (Exod,  xviii). 

Ardeat  ergo  prius  ignis  dilectionis  in  corde,  at 
postea  sonet  lingua  praedicationis  in  ore  (Matth.  xn). 
Nam  «  cum  apparuissent  iliis  dispertitae  lingustan- 
quamignis,tunc  replelisunt  omnes  Spiritus  sanoto: 
et  cojperunt  loqui  variis  linguis,  proul  Spiritue 
sanctus  dabat  cloqui  iilis  (Act.  ii).  »  Ecce  nunc  im- 
pletum  vident,  quod  olim  audicrunt  promissum  : 
«  Non  enim  vos  estis  qui  loquimini,  sed  spiritas 
Patris  vestri,  qui  loquitur  in  vobis  (Joan.  xiv).  » 

In  hoc  loco  conjunguntur  ignis  et  lingua,  quo- 
niam  c  apparuerunt  illis  dispertit®  lingu»  tanquam 
ignis  (Act.  ii).  »  In  Evangclio,  quod  audistis,  cod- 
junguntur  dilectio  et  sermo ;  quia  »  qui  diligit  me, 
sermonem  meum  servabit  (Joan.  xiv).  In  Psalmo 
vero  co(^unguntur  et  spiritus  et  doctrina  :  «  Spirita 
principali  confirma  me.  Docebo  iniquos  vias  tuas 
(Psal.  l)  :  »  ut  hoc  triplici  testimonio  cognoscatur. 
Quia  sicut  unum  sunt,  lingua,  sermo,  doctrina ;  ste 
unum  est  ignis,  dilectio,  spiritus.Nam  «  Deus  no- 
ster  ignis  consumens  est  (Deul,  iv).  »  —  «  Deus  au- 
tem  est  charitas  (/  Joan,  iv).  »  —  «  Gharitas  venr 
dilTusa  est  in  cordibus  nostris  per  Spiritum  saa* 
ctum,  qui  datus  est  nobis  (Rom.  v).  »  Hic  est  diie* 
ctio  Patris  et  Filii,  amoret  connexio  utriusque,  cai 
specialiter  hodierna  solemnitas  dedicatur.Quia  vero 
liquequefacta  est  ierra  etomnes  habitantes  in  ea,idcireo 
Deus  confirmavit  cotumnas  ejus.  8ed  rursus,  quia 
Deus  confirmavil  columnas  ejus^  liquefacta  est  terra 
et  omnes  habitantes  in  ea.  Postquam  enim  apostoU 
Spiritum  sanctum  accepere  Paracletum,  stans  Pe- 
trus  cum  undecim  elevavit  vocem  suam,et  locutof 
est  picbi,  exponens  ois  prophetiam  Joel,  et  aiia 
prophetica  tostimonia.  Quibua  auditis,  compunoti 
sunt  corde,  et  dixerunt  ad  Petrum  et  ad  reliqaoe 
apostolos  :  «  Quid  faoiemus,  viri  fratres?  Petrae 
vero  dixit  ad  illos  :  PoDnitentiam  agite  et  baptiielar 
unusquisque  vestrum  in  nomine  Jesu  Gbristi.  Ba- 
ptizati  sunt  igitur  et  appositi  sunt  in  illa  die  anima 
circiter  tria  miliia  (Act.  ii).  »  Ecce  liquefacti  sunt 
isti  et  per  ardorem  et  per  humorem  :  per  ardorem 
poQnitentia),  et  per  humorem  baptismi.  De  ardore 
poenitentiio  dicit  Psalmista  :  «  Goncaluit  cor  meum 
intra  me,  et  In  meditatione  mea  exardescet  ignie 
(P^a/.xxxviii).»  De  humoro  baptismi  Dominus  ait : 
«  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  sancto, 
non  intrabit  in  regnum  coDlorum  (Joan.  iii).  » 

Nosergo  fratreset  fihi,  qui  jamliquefacti  sumaa 
per  aquam  baptismi,  liquefiamus  adhuo  per  ardo- 
rem  poenitentia^,  ut  nostra  deleantur  peocata,  pre- 
stante  Spiritu  Paraclcto,  qui  est  vera  remissio 
peccatorum;  qui  cuin  Patre  et  Filio  vivit  et  regnat 
Deus,  per  omnia  saecula  ssculorum.  Amen. 


419 


INNOCBNTU  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  TBMPOBB. 


m 


SERMO  XXIV* 

IN  EADEM  SOLEMNITATE:. 

D$  duplici  baptismo  nobis  in  Evmgelio  commendato^  ei  quomodo  apostoli  Spiritu  sancto  baptizati  sunt,  et 

quando  nos  in  spiritu  baptizamur. 


Joannes  quidem  baptizavit  aqua;  vos  autem  baptt-  A  et  leplevit  totam  domum,  ubi  oraut  sedentes.  Et 


%f%bimini  Spiritu  sanctOf  non  post  multos  hos  dies 
(Act.  I). 

Duplox  enim  nc/bis  baplismus  in  Evangelio  com* 
iDendatur,  in  aqua  videlicet  et  igne.  Sed  in  aqua 
materialiy  et  in  igne  spirituali,  ne  vel  aqua  ignem 
ezstinguat,  vel  ignis  aquam  consumal.  De  utroque 
baptismo  Joannes  Baptista  dicebat :  «  Ego  baptizo 
V08  in  aqua;  medius  autcm  vestrum  stetit,  qui 
baptizat  vos  de  Spiritu  saucto  et  igne  (Maith,  iii; 
Luc.  iii).  >  Verum  uterque  baptismus  sanctiOcatur 
in  verbOf  utcrque  sanctificatur  in  Spiritu.  Nam 
<c  verbo  Domini  cccli  firm&ti  sunt,  et  spiritu  oris 
ejus  omnis  virtus  eorum  (PsaL  xxxii).  •  Omnis 
enim  iirmitas,  omnis  virtus  a  Deo  Patre,  per  Ver- 


apparuerunt  illis  dispertitae  iingus  tanquam  ignis, 
seditque  supra  singulos  eorum.Et  repieti  santom* 
nes  Spiritu  sancto;  et  coeperunt  loqui  variis  linguisy 
prout  Spiritus  sanctus  dabat  eloqui  illis  (/4ct.  ii).» 
Cum  audi8,quod  apparuerunl  illis  dispertittt  iingux 
tanqnam  ignis^  attende  baptismum  in  igne.  Cum 
audis,  quia  repleti  sunl  omnes-  Spiritu  sancto,  at- 
tende  sanctificationom  in  spiritu.  Cum  audis,  qaia 
cmperunt  loqui  variis  lingui^,  atlende  sanctifioaUo- 
nem  in  Verbo.  Hodie  namque  completum  est  quod 
in  pcrsona  EcclesiaB  propheta  proidixerat  :  t  De 
excclso  misil  ignem  ia  ossibus  meis  (Thren.  i).  » 
De  excelso  namque,  iJ  est  de  cobIo  misit  ignem^  id 
est  Spiritum  sanctum  in  linguis  igneis.  In  ossibut 


bum  in  Spiritu  sancto  confertur.  Num  «  tres  sunt  -^  meis,  id  est  in  apostolis,  per  quos  toium  corpus 
qui  testimonium  dant  in  cgbIo  :  Pater,  et  Verbum,      Ecclesiae  sustentatur,   quos  et  tunc  fecit  ossa,  id 


et  Spiritus  sancus.  Et  bi  tres  unum  sunt  (/  Joan. 
v).  »  Joannes  quidem  baptizavit  aqua  duntaxal. 
Quia  cum  esset  homo  solummodo,  neque  per  Ver- 
bum,  neqne  per  Spiritum  poterat  aquam  conse^ 
erare.  Jesus  autem  baptizat  in  spiritu,  quia  cum 
sit  Deus  de  Deo  per  Spiritum  8anctam,qui  a  Patre 
procedit  (Joan.  xv),  et  ipse  sanctificat  et  purificat 
animamy  et  Spiritnm  sanctum  infundit.  Attende 
pradonter,  quomodo  baptismus  aqusB  sanctificatur 
in  verbo.  •  Baptizate,  inquit,  omnes  gentes  in  no- 
mine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti  (Matth. 
xxviii).  >  Nomen  enim,  id  est  invocatio  Trinitatia 
saDctificat  aquam,  ut  tingens  corpus  purlficet  cor. 
Et  ideo  dicebat  :  «  Mundans  pam,  »  id  est  Eccle- 


est  fortes,constantes  et  virtuosos,  quemadmodum 
illis  promiserat  :  «  Accipietis,  inquit,  virtutem  su- 
pervenientis  Spiritus  sancti  in  vos ;  et  eritis  mihi 
testes  ip  Jerusalem,  et  in  omni  Judaea  et  Samaria, 
et  usqoe  ad  ultimum  terrae  (Act.  ii).  »  Iste  igniB 
Spiritus  sanctus  est,de  quo  dicit  Scriptura :  «  DeoB 
noster  ignis  consumens  est  (Deui.  iv),  »  amor, 
charitas  et  diiectio.  De  hoc  igne  Dominus  ait  : 
«Ignem  veni  mittere  in  terram,  et  qoid  volo,  niBi 
at  ardeat?  »  (Luc.xu.)  Ignis  enim  nplendorem  illu- 
strat,  per  calorem  purificat.  Et  Spiritus  sanctos 
per  sapientiam  illuminat  mentem,  purificat  autem 
per  chantatem ;  quibus  baptizstnr  anima,  id  est 
purificalur  in  Spiritu.  Per  eapientiam,  a  teDebria 


siam,  u  lavacro  aqu«e  in  verbo  vits  (Ephes,  v).  »  C  ignorantiae;  per  cbaritatem,a  maculis  culpas.  Tune 

ergo  baptizamur  in  spiritu,  cum  charitas  Dei  dif- 
funditur  in  cordibus  nostris  per  Spiritum  sanctum 
qui  datns  est  nobis  (Rom.  v).  De  hoc  baptismo  Do- 
minus  prsdixerat  per  prophetam  :  c  Effundam  de 
spirilu  moo  super  omnem  carnem  (Joei  ii).  »  Hunc 
ergo  baptismum  bcne  receperunt  apostoli,  juxta 
quod  Dominus  illis  promiserat  :  Joannemy  inquiti 
baptizavii  aqua,  vos  aulem  baptizabimini  Spiritu 
sancto,  non  post  multos  hos  dies, 

Qninquagesima  die  post  immolationem  agni  pa- 
schalis,  celebrato  Phase,  filiis  Israel  exenntibus  de 
iEgypto  per  mare  Rubrum,submersis  iEgyptiis,  et 
liberatis  Hebreis  cnm  Moyses  ascendisset  in  mon* 
tem  Sinai,  ut  assisteret  Domino,  et  populus  ex- 


Nam  accedit  verbum  ad  elementum,  et  fit  sacra- 
mentum.  Attende  quoque  prudenter,  quomodo 
baptismus  aqua  sanctifieatur  in  spiritu,  teste 
Verilate  qufle  dicit  :  «  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex 
aqna  et  Spiritu  8ancto,non  intrabit  in  regnum  Dei 
(Joan,  iii).  »  Sicut  enim  homo  secundum  naturam 
nascitur  ex  femina,  sed  de  viro,  quia  vel  fecundat 
feminam  ut  concipiat ;  ita  secundum  gratiam  ex 
aqaa  rdnascitur,fed  de  spiritu.Quodspiritus  aquam 
sanctiflcat,  ut  purificet.  Nam  quod  naturaliter  est 
ex  carne,caro  est;  quod  autem  nascitur  ex  spiritu, 
spiritus  est. 

Sed  et  baptismus  ignis  sanctificatur  in  Verbo  pa- 
riter  et  in  Spiritu  quemadmodum  ostendit  episto- 


lica  lectio  quam  audistis  :  «  Dum  complerentur,  q  spectaret  ad  montis  radicem,  ipso  quaquagesimo 
inquit,  dies  Penteoostes,  erant  omnes  discipuli  pa-      die    cceperunt    andire  tonitrua,  fulgura   micare 
riter  in  eodem  loco  :  et  factus  e^t  repente  de  ccelo      Cunetus  autem  populus  videbat  et  lampadeset  so- 
BonoBy  tanquam  advenientis  spiritus  vehementis,      nitum  buccinae,  et  montem  fumantem,et  tuDC  Do- 


421 


8BRM0  XXV,  IN  PBNT5CX)6TB. 


422 


minus  deditlegem  flliis  Israe],  qu®  «cripta  est  in 
tabulis  lapideis  digito  Dei  (Exod,  xix).  Pleoa  sunt 
ista  divinis  mysteriis,  et  coelestibus  resonantia  sa- 
cramentis.  Nam  hodie  umbra  protulit  lucem,  ef 
figura  veritatem.  Post  immolationem  siquidem 
Chrisli,  qui  estverus  Agnus  paschalis,  de  quo  di- 
cit  ApostoIuB :  «  Pascba  nostrum  immolatus  est 
Christas^/  Cor.  v),  »  illo  celebrato  phase,  id  est 
transitUfde  quo  dicit  Joannes  :  8ciens  Jcsus,  quia 
veait  hora  ejus,  ut  transeat  de  hoc  mundo  ad  Pa- 
trem  (/oan.  xiii);  »  fllii  Israel,  id  est  populi  Chri- 
stiani,  Deum  videntes  per  fldem,  exeunt  de  iEgypto, 
id  eatde  tenebris  vitiorum,  per  mare  Rubrum,  id 
est  per  sacramentum  baptismi  Ghristi  sanguine  ru- 
bricatum.  In  quo  submersis  iEgyptiip,  id  estdeletis 
peccatis,  liberantur  Hebrai,  id  pst  justificantur  fi- 
deles.  Quod  quidem  impletur ,  cum  post  diem 
pastionis  Dominicas  paschalibus  initiatus  mysteriis 
ooosecratnr  baptismus,  in  quo  catochumeni  rena- 
scantur.  Cumque  verns  Moyees,  id  est  Christus 
ascendisset  in  montem,  id  estincoBlum^utsederet 
ad  dezteram  Dei  Patris  {Marc,  xvi),  quinquagesimo 
die  post  Pascha,  qui  Pentecoste  appellatur,  cocpe- 
rant  audire  tonitrua,  fulguraque  micare,  quia 
«  factuB  est  repente  de  cobIo  sonus,  tanquam  adve- 
nientia  spiritus  vehementis,  et  replevit  totam  do- 


A  mum,  ubi  crant  sedentes,  et  apparerunt  illie  dis- 
pcrtitaB  lingusB  tanquam  ignis ,  seditque  snpra 
Bingulos  eorum  {Ael.  ii). »  Jam  potes  agnoscerey 
qualiter  lucem  umbra,  flgura  protulit  veritatero. 
Cum  enim  audis,  quia  farhis  est  repente  de  aelo 
somiSf  intellige  tonitrua  audiri.  Cum  autem  intel- 
ligis  quod  apparuerunt  iUis  dispertitse  lingux  tan-' 
quam  ignis^  agnosce  micaro  fulgura;  etcum  audis 
Deum  dedisso  legem  Gliis  Israel  expectantibQS, 
intdlligas  eum  dedisse  Spiritum  sanctum  apostolis 
juxta  quod  illis  prfficeperat,  a  Jerosolymis  ne  dts- 
cederent ,  $ed  exspectareni  promissionem  Patris , 
quam  audistis  inquit,  per  os  meum  :  quia  Joannes 
baptizavit  agua ;  vos  autem  bapti%abimini  SpirUu 
sancto,  non  post  multos  hos  dies.  Hsec  est  lex  gra^ 

|.  tiap,  quae  scribitur  in  tabulis  cordis,  et  digito  Dei, 
juxta  quod  Dominus  ipse  promiserat :  «  Gum  ve- 
nerit,  inquit,  PHracIetus,  quemego  mittam  vobisa 
Patre,  ille  vos  docebit  omnia ;  et  euggcret  vobis 
omnia  quaBCunque  dixero  vobis  {Joan.  xiii).  »  Hsc 
est  unctio,  quoB  secundum  Joannem  (Ijoan.  i)  do- 
cct  no^  de  omnibus.  Hao  unctione  per  Spiritam 
sanctum  nos  ungatDominns  Jesus  Christus,  utnoa 
doceal  vias  suas,  ot  ambulemus  in  semitis  ejaa 
{Isa.  II  ),  doncc  QSCCQflentes  de  virtuto  in  virtutcm, 
vi  ieamus  Dsum  deorum  in  Sion  (Psal.  lxxxiii). 


SERMO  XXV. 

IN  BADEM  SOLEMNITATB. 


De  excelso  misil  ignem  in  ossibus  meis  (Thren,  i). 
Sunt  Ecdesiffi  per  Jeremiam  prophetam  loquen- 
tis  interius.  Excelsus  autem  est  Pater,  mitlens  est  C 
Pilius,  ignis  est  Spiritus  sanctus.  DePatre  quidem 
excelsiui,  qnoniam  est  principium  sine  priucipio» 
qui  a  nullo  est  et  omnia  sunt  ab  eo,  ait  Psalmista: 
«  Ezcelsus  Dominus,  et  humilia  respicit,  et  aita  a 
loQge  cognoscit  (Psal.  cxxxvii).  »  De  Filio,  qui  est 
miasQS,  quoniam  a  Patre  mittitur,  et  Spiritum 
saDctam  mittit,  ipsa  Veritus  ait :  « Gum  venerit 
Paracletus,  quem  ego  mittam  vobis  a  Palre,  ille 
testimonium  perhibebit  de  me  (Joan,  xi). »  De 
igne»  qui  est  Spiritus  sanctus,  qui  est  amor  Patris 
et  Filii  pignus  et  connectio  utriusque,  dicit  Scri- 
ptura  :«  Deus  noster  ignis  consumens  est  (Ikut. 
iv).  »  De  excetso  igitur,  id  est  de  Patre  Filius  misil 
ignem,  id  est  Spiritum  sanctumin  osministrorum. 
Dicitergo  Ecclesia,  videlicet  in  apostolos,  per  quos  q 
corpus  Ecclesis  sustentatur,  quos  tunc  quasi  de 
oarnalibuB  fecit  ossa  ;  hoc  est,  quod  de  timidis  fe- 
cit  fortes,  cum  induit  eos  virtute  Spiritus  ex  alto, 
ut  essent  omnes  testes  in  Jerusalem  et  in  omni 
Judsa,  et  Samaria,  et  usque  ad  ultimum  terraa 
{Acl.  i).  De  hoo  igne  Dominus  ait :  «  Ignem  veni 


mittere  iu  terram,  et  quid  volo  nisi  ut  ardeat?  » 
(Luc,  XII.) 

Notandum  est  autem  Spiritum  iu  triplici  legeesM 
missum.  Primo,  in  columba ;  secundo,  in  flatu ; 
tertio,  in  igne.  De  primo  legitur,  quod  Jesu  ba- 
ptizato  in  Jordane,  apcrtum  est  coBlum,  etdesoen- 
dit  Spiritussanctus  in  ipsum  corporali  speoiesicat 
columba,  et  vox  Patris  audita  est  :  «  UicestFilias 
meus  dilcclus,  etc.  (Matth.  iii.)  »  De  secando  iegi- 
tur,  quod  »  cum  Jesus  dixissct  apostolis:  Pax  vo- 
bi&,  insufflavit,  et  ait:  Accipite  Spiritum  aanctam; 
quorum  remiseritis  peccata,  remittuntur  eis,  »  eto. 
(Joan.  XX.)  De  tertio  Icgitur  :  « Faclus  estrepentede 
cobIo  sonus  tauquam  advenicntis  spiritus  vebemen- 
tis,  et  replevit  totam  domum,  ubi  erant  sedentea. 
Et  apparuerunt  illis  dispertits  lingu»  tanquam 
ignis,  seditque  supra  singulos  eorum  (Aci,  ii).  » 
Prima  luisso  facta  est  in  baptismo,  secuuda  in  re- 
surrectione,  tertiain  Pontecoste.Inprimd  missione 
audita  est  vox  Patris :  Ilic  est  Fiiius  meus  dilee^ 
ctuSf  in  quo  mihi  bene  complacui,  In  secunda  mis- 
sione  auditum  est  vcrbum  Pilii :  Accipite  Spiriium 
sanctum ;  quorum  remiseritis  peccata^  remitiuniur 
eis,  In  tertia  miasione  auditus  est  sonae  SpirituB, 


423 


INNOCBNfTII  m  PAPJE  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


424 


quia  facitii  est  repente  de  ccelo  sonus  tanquam  adve-  f^  {Joan,  zx) ;  »  qaia  per  remissionem  peocati  anima 


nientis  spiritus  vehementis,  Plena  sunt  omnia  divi- 
nis  mysteriis,  et  coclestibus  gravida  sacraraentis. 
Sed  cum  altus  sit  puteus,  io  quo  hauriam  aquam? 
Dicam  igitur  ,  eo  inspirante,  quod  «ubivultspirat, 
etnescit  unde  veniat,  aut  quo  vadat  (Joan,  iii).  >» 
Dioam  ergo,  quod  in  coiumba  missus  est  super 
Gbristum  ad  judicium  et  ostensionem.  (n  flata 
missus  est  in  apostolos  ad  judicium  et  discretio- 
nem.  In  igne  missus  estin  discipulos  ad  robur  et 
connrmationem.  Columba  siquidem  feliis  amari- 
tudine  caret,  et  fecunditate  fetus  abundat.  Hicigi- 
tor  ostendit  quod  Ghrisluscaretomni  amaritudine 
vitioram,  et  abundat  omni  fecunditate  virtutum. 
Spiritus  sanctus  descendit  in  ipsum  corporali  spo- 


resurgit  a  morte  cuipae,  dequadicitur  in   Apoca- 
lypsi :  «  Qui  habet  purtem  in  resurrectione   prima 
(Apoc,  xx).  »  Pater  enim  omne  judicium  dedit   Fi- 
lio,  qui  de  se  ait  :  «  Ego  sum  resurrectio  et   vita 
(Joan,xi),  »  Ignis  enim  duo  principaliter  agit,  ca- 
let  et  splendet ;  quia  calet,  signat  charitatem  ;  quia 
splendet,  signatsapientiam.  De  calore  charitatis ait 
Salomon  : «  Fortisest  uf  mors  dilectio,  et  dura  sicut 
infernus  estffimulatio.  Aquffi  multa   non    possuni 
exstinguere   charitatom  {Cant,  viii) ;  »  de  spien- 
dore  sapientiffi  idem  dicit:  «  Sapientia  est  candor 
Jucis  sternse,  et  speculumsine  macula divin» ma- 
jestatis,  imago  bonitatis  illius  (Sap,  vii).  »  Ad  hoo 
ergo  Spiritus  sanctus  inigne  missua  est  apostolisi 


cie  sicut  columba ;  quoniam  ipse  est  qui  pecca-  ^  ut  splenderent  per  sapientiam,  et  calerentpercba- 
tum  non  fecit,  noc  inventus  est  dolus  in  qre  cjus      ritalem;oharitas  enim  informat  vitam,  et  sapientia 


(I Petr,  ii);  t—  «  in  quo  plenitudo  Divinitatis  ha- 
bitat  corporaliter(C(7/o«i.  ii,)  »— «  et  de  plenitudine 
ejus  accepimus  (Joan,  i);  >>  quia  baptizat  in  Spiritu 
sancto  anferendo  peccata  et  vitia,  et  conferendo 
gratias  et  virtutes.  Quemadmodum  «  testimonium 
perhibuit  Joannes  Baptista,  dicens:  Quiavidi  Spi- 
ritum  descendentem  et  manentem  super  eum,  bio 
est  qui  baptizat  in  Spiritu  sancto,  et  ego  vidi, 
et  testimonium  perhibui,  quia  hic  est  Fiiius  Dei 
(ibid,).  » 

Ideo  autem  in  baptismo  vox  Patris  audita  est : 
«  Hic  est  Filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  bene 
complacui  (Maith,  iii);  »  quia  pcr  baptismum  ex 
aqua  et  Spiritu  sancto   renascimur  fllii   Dei,   de 


informatdoctrinam,quae  duo  debent  in  prsdicaiiooe 
conjungiy  ut  verbo  doceat  et  exemplo  ;  nam  «  qoi 
fecerit  et  docuerit^  hic  magnus  vocabitur  in  regno 
ooDlorum  (Matth,  v).  »  IIsbc  duo  erant  necessaria  in 
apostolis,  qui  profecturi  erant  in  mundum  univer* 
sum,  ut  praedicarent  Evangelium  omni,  creature; 
ideoque  cum  apparuerunt  illis  dispertitae  lingua 
tanquam  ignis,  tunc  «  repleti  sunt  omnes  Spirita 
sancto,  et  coDperunt  loqui  variis  linguis,  prout  Spi- 
ritus  sanctus  dabat  eloqui  iliis  {Act.n), nl^^o  autem 
in  Pentecostes  fonus  Spiritus  est  auditus,  ut  osten- 
datur  quod  sicut  quinquagesimo  die  post  typicum 
pascha  lex  littera)  data  fuit  filiis  Israel  de  monte 
Sina  cum  fulgore  ettonitruo  {Exod.  xx),  quinqua- 


positis  vitiis  et  assumptis  virtutibus,  accipientes  ^  gesimo  die  post  verum  Pascha  iex  gratiae  data  est 


spirilum  adoptionis,  in  quo  clamamus :  «  Abba  Pa- 
ter  (Marc.wf),  »  Quoniam  «nisi  quis  renatus  fuerit 
exaquaet  Spiritu  sancto,  non  intrabit  in  regnum 
Dei  (Joan,  iii),  »  ut  filius  sit  illius,  a  quo  omnis 
paternitas  in  cgqIo  ct  in  terra  vocatur.  Porro  sicut 
Spiritus  procedita  Patre  et  Filio  (Joanes.  xv),  ita  fla- 
tu8  a  pulmone  procedit  etcorde.  Cum  autem  flatus 
emittitur,  si  stringilur  os,  infrigidat  aerem ;  si  os 
aperitur,  aerem  calefacit ;  quia  nimirum  cum  spi- 
ritualis  profert  sententiam,  si  stringituros  ut  le- 
gitur,  peccator  per  excommunicationem  vel  inter- 
diotum  contemnens ,  procul  dubio  infrigeratur, 
quoniam  congelatur  in  malo.  Justum  est  enim, 
cr  qni  in  sordibus  cst,  sordescatadhuc  (Apoc,  xxii).» 


apostolis,  de  excelso  quidem  in  igne  et  scno;  Spi- 
rituB  enim  ubi  vult  spirat,  et  nemo  eum  audit,  et 
nescit  unde  venit,  aut  quod  vadat  (Joan,  iii).  • 

Ad  ostendendum  vero  quanta  sit  differentia  inter 
scrvoset  dominum.  Spiritus  sanctus  in  re  animata 
mi.ssus  est  superChristom  in  coIumba,in  apostolos 
in  reinanimata  in  flatu  spiritus  et  igne;  quia,sicut 
res  animata  rebus  inanimatis  prefertur,  ita  exem- 
plo  apostolis,  imo  longeampliud  antecellit.  Nam 
«  quis  in  nubibus  eBquabitur  Domino?aut  quis  erit 
simiiis  Altissimo  inter  filios  Dei?ie(P5a/.  lxxxviii.) 
In  hac  ergo  triplici  visione  audita  est  vox  Patris, 
verbum  Filii,  sonus  Spiritus  :  ut  perhoc  ostenda* 
tur,  quod  Paracletus  iste  missus  est  temporaliter 


Si  autem  os  aperitur,  ut  peccator  absolvatur  ab  D  non  solum   a  Patre  et  Filio,  sed  etiam  a  seipso  ; 


exoommunicalione,  poBnitens  procul  dubio  cale- 
Boit,  quoniam  inflammatur  ad  bonum.  Dignum 
est  enim,  ut  «  qui  justus  est,  justiflcetur  adhuc 
(ibid»),  »  In  hoc  verojudicio,  discretio  spiritus  est 
maxima  necessaria  neapostolicum  (remittendo)  di- 
oant  bonum  malum,  vel  contra  ponentes  tenebras 
lucem,  et  lucem  tenebras  (Isa,  v);  mortiflcantes 
animas,  que  non  moriuntur  aut  viviflcantes  ani- 
mas,  qutt  non  vivunt. 

Ideo  autem  in  resurrectione  auditum  est  verbum 
Filii  dicentis  apostoiis  :  »  Accipite  Spiritum  san- 
oinm,  quorum  remiseriiis  peccata,  remittuntur  eis 


quoniam  indivisa  sunt  opera  Trinitatis.  Yerum  in- 
terffiternam  processionem  et  temporalom  missio- 
nem  hoc  distat,  quod  sternaliler.  procedit  acci- 
picndo  naturam,  temporaliter  vero  mittitur  dando 
gratiam.  Quoniam  ergo  naturam  accepit  non  a  se, 
sed  a  Patre  simul  et  Filio^  ideo  a  Patre  mittitur 
sternaliter,  non  a  se,  sed  a  Patre  Filioque  proce- 
dit;  quia  ergo  gratiam  dat  cum  Patresimul  et 
Filio,  ideo  temporaiiter  mittitur  non  solum  a 
Patre  et  Filio,  verum  etiam  a  seipso.  iEternaliter 
Spiritus  sanctus  ab  alio  procedit,  sed  non  alium, 
temporaliter  vero  mittitar  ab  alio  et  in  aliQm;  nm 


8BBM0  XXIII,  IN  PBNTBC08TB. 


426 


,  ut  errat  Grscus,  SpirituinFiliidicit,eo  quod  ^  alium  de  hoc  spiritu  ditserentem  :  «  Nemolo  Spi- 


laliter  procedit  in  Filium;  sed,  ut  credit  Lati- 
deodicitur  Spiritus  Filii  quoniam  sternaliter 
dit  a  Filio,  qnoniam  tantum  Filius  habet  a 
,  ab  sterno  :  quippe  Spiritus  panctns  ideo  a 

non  procedit  in  Filium,  quoniam  nullum  in 
jpternaliter  operatnr  effectum,  cum  pecun- 
naturam  flBternam  Filius  oec  illuminetur,  nec 
iflceturab  ipso.  Sed  ideo  Spiritus  Filii  appel- 

quia  procedit  a  fiiio,  quemadmodum  Spiritus 
I  dicitur,  quia  procedit  a  Palre,  non  quod 
aliter  procedit  in  Filium,  sicut  neo  procedit 
trem  utrumque  divina  Scriptura  testatur ; 
im  Christus  in  Evang.:  «  Non  enim  vos  estis 
•quimini,  SedSpirilus  Patris  vestri,  qui  loqui- 


ritu  Dei  dicit  anathema  Jesu,  et  nemo  dicere  po- 
test  Dominus  Jesus,  nisi  in  Spiritu  sancto.  Divisio- 
nes  vero  gratiarum  sunt  idem  autem  Spirilus.Uni- 
cuique  autem  datur  manifestatio  Spiritus  ad  uti- 
litatem.  Alii  quidem  per  Spiritum  sanctum  datur 
sermo  sapientirc  :  alii  autemsermoscientia,  secun- 
dum  eumdem  Spiritum  :  alteri  fides  in  eodem  Spi- 
ritu  :  alii  gratia  sanitatum  in  uno  Spiritu  :  alii 
operatio  virtutum,  alii  distinctio  spirituum,  alii 
genera  linguarum,  alii  interpretatio  sermonum. 
Hffc  aulem  operatur  unus  atque  idem  Spiritus,  di- 
videnssingulis  prout  vult  (l  Cor,  xii).  •  Idem  alibi 
dicit :  «  Charitas  Dei  difTusa  est  in  cordibus  nostris 
per  Spiritum  sanctum,qui  datus  est  nobis  {Rom. 


i  vobis  [Matth.  x); »»  et  Apostolus  ait  :  «  Spiri-  g  v).»— «Dominus  Spiritus  est.  Ubi  veroSpiritus  Dei, 

"  ibi  libertas  (II  Cor.  iii). »  manet :  nam  «  qui  Spiritu 

Dei  aguntur,  non  sunt  sub   lege.   Fructus    enim 
Spiritus  e&tcharitas,  gaudium,  pax,  patientia,  lon- 
gauimitas,  mansuetudo,  bonitas,  benignitas,  Mts^ 
modestia,  continentia,  castitas.  Adversus  htgus- 
modi  non  est  lex  [QaL  v).  »  Hic  est  scriptum,  de 
quo  in  principio  Gonesis  (cap.  i)  le^i^itnr:  «  Spiritns 
Dei  ferebatur  super  aquas.  »  Et  de  quo  Cabriel  ad 
Virginem  :  «  Spiritus  sanctus  superveniet  in  te,  et 
virtusAltissimi obumbrabittibi  (Luc.  i).  »  Spiritus 
iste  charitas  est,  de  quo  Joannes  apostolus  :  «  Deus 
charitas est.et qui  manet in charitate,in  Deo maoet et 
Deus  ineo!(iyofm.iv).  »Nam  «  qui  adhsret  Deo,  unus 
spirituse8t(I  Cor,  vi),  »  cum  spiritus  iste  unctio  est. 
p  De  quo  dicit  idem  Joannes  :  •  Unctio  ejus  docebit 
vos  de  omnibus  [iJoan, ii).  Et  de  qua  Petrus  aposto- 
lus  ait :  «  Jesus  Nazarenus,  quem  unxit  de  Spirita 
sancto  [AcL  iv).  »  Sicut  ipse  per  prophetam  testa- 
tur  :  a  Spiritus  Domini  super  me,  eo  quod  unxerit 
me  :  evangeliznrepauperibus  misit  me  [l$a,  lxi).  » 
Bpiritus  iste  digitus  Dei  e6t,de  quo  Verilas  ait :  •  8i 
ego  in  digito  Deiejicio  daemonia,  filii  vestri  in  quo 
ejiciunt? »  {Luc.  xi).  De  quo  inagi  Pharaonis  dixe- 
runt  :  «  Digitus  Dei  est  hic  [Exod,  viii).  »  Spiritns 
iste  est  douum  divinum,  de  quo  Dominus  ait :  «  Si 
scires  donum  Dei,  et  quis  est  qui  dixit  tibi  :  Da 
mihi  bibere,tu  forsan  petiisses  ab  eo  ut  daret  tibi 
aquam  vitffi  [Jonn.  iv).  •  Imo  Spiritus  iste  incun- 
ctanter  et  Patri  est  Filio  substantialis  et  coieter- 
nus,  sicut  Joannes   evangelista   testatur  :  «  Tres 
D  sunt,  inquit,  qui  testimonium  dant  in  cobIo  :  Pater, 
Ycrbum  et  Spiritus,  et  hi  tres  unum  sunt  (I  Joan. 
\),  »  Unum  in  natura,  unum  in  nomine,  unum  in 
potestate. «  Baptizate,  inquit,  in  nomine  Patris,  et 
Filii  et  Spiritus   sancti  [Matth,  xxviii);  non  ait  : 
«In  nominibus,  »  sed  :  «  In  nomine  ;  »  quia  trium, 
unum  est  nomen,  una  natura,  una  potestas.  Procul 
dubio  Dous  est,  qui  omnia  replet,  omnia  continet, 
omnia  potest,  etomnia  novit.  Scriptum  est :  «  Spi- 
ritus  Domini  replevitorbem  terrarum :  et  hoo,  quod 
continet  omnia  scientiam  habct  vocis  »  (Sap,  i.),  » 
omoem  habens  virtutem,  omnia  prospisciens ;  nam 
«  Verbo  Dei  cceli  firmati  sunt  [P$al,  xxxii).  m  etc. 


U8,  qui  suscitHvit  Christum  a  mortuis;  hsbi- 
1  vohis  (Rom,  viii) ;  »  idem  ait :  «  Misit  Deus 
uro  Filii  in  corda  vestra  clamanfem  :  Abba 
•)  (Gal.  iv); »  et  iterum  :  «  Quispiritum  Christi 
abet,  hic  non  e8t  in  eo  {Rom.  iii).  »  Quis,  qua- 
;  quantus  fuerit  Spiritus  iste,  sacris  testimo- 
oroprobatur;  scriptum  estenim  quod  «  om- 

est  artifex  Spiritus  intelligentiaB,  sanctus, 
i8,multipIex,8ubtiIi8,n}ob{lis,  incoinquinatus, 
9,  suavis,  amans  bonum,  acutus,  quem  nihil 
.  benefaciens,  humanus,  benignus,  stabilis, 
'os,  intelligibilis,mundu8.— Spiritusenim  dis- 
i«efTugietfictum,etauferetseacogitationibu8, 
lan  sioe  intellectu,  et  corripietura  puperve- 
einiquitate.  Benignus  est  enim  spiritus  sa- 
ia,  et  non  iiberabit  maledicum  a  labiis  suis  : 
iam  rennm  illios  testis  est  Deus,  et  cordis  ejus 
ator  et  verus,  et  linguse  ejus  auditor  [Sap.  i, 
•.  De  hoc  Spiritu  alibi  legitur  :  «  Spiritum 
m  innova  in  visceribus  meis;  »  et  :  «  Spiritu 
ipali  confirma  me  [Psal,  l);  »  —  «  Spiritus 
bonus  deducet  me  in  tcrram  rectam  [P$aL 
|.  i>  etc.  Audi  quid  de  Spiritu  Ventas  dicat 
olis  :  «  Ego  rogabo  Patrem  et  alium  Paracle* 
dabitvobis,  ut  maneat  vobiscum  in  sternum, 
tum  veritatis,  quem  mundus  non  potest  acci- 

quia  non  videt  eum,necscit  eum.  ParHcIC' 
QtemSpiritus  sanctus,quem  mittetPaterin  no- 

meo,  ille  vos  docebit  omnia.et  sug-^^erct  vobis 
aquaecunquedixero  vobis  [Joan.  xvi)  »  —  «Si 

ego  nonabiero,Paracletus  non  veniet  ad  vos  : 
tem  abiero,  miltam  eum  ad  vos.  Et  cum  ve- 
,  illearguet  mundum  de  peccato,et  de  justitia, 
)  Jndicio.  Cum  autcm  venerit  Spiritus  verila- 
ocebil  vos  omnem  vcritatem;  nonenim  loquc- 

semetipso,  sed  quaecunque  audiet,  loquetur 
.  xn),  »  etc.  Paracletus  autem  advocatm  vel 
ialor  interpretatnr,  ut  Apostolus  :  «  Ipsn 
tus  postulat  pro  nobis  gemitibus  inenarrabili- 
Rom,  viii),  »   quia   facit    nos    postulare.    Ad 

dicit  Propheta  :  «  Secundum  multitudinem 
nm  meorum  in  corde  meo,  consolationes  tu® 
lcaverunt  animam  meam  [PsaL  xr.iiij.  »  Audi 

Fatbol,  CCXVII. 


14 


427 


INNOCBNTII  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


428 


«  Emitte  Spiritum  tuum  et  creabnnturyet  renovabis  A  fratres  et  filii,  cordo  pariter  et  fide  non  ficta  (f  Tim 
faciem  terr8B(P«a/.  citi).  »  0  quam  dulois  iste  Spi-      i),  ut  per  suam  misericordiam  seipsum  infundat, 
ritus,  quam  delectabilis,  quam  suavis  I  ille  novit,      et  templum  gloriffi  nos  inhabitando  perficiat.  Qui 
qui  gustavit.  «  Gustate,  inquiti  quam  dulcis  est      cumPalre  et  filio  vivit  et  regnat  in  secula ssculo- 
l}ominusi    ^)  {PsaL  xxxiii).  Hogemus  ergo  ipsum,      rum.  Amen. 


SERMO  XXVI. 

DOMINICA  NONA  POST  OCTAVAM  PENTECOSTES. 

De  rigore  et  benignitaie  Deiy  de  divite  et  villico^  de  vocatione  Dei  et  eju$  effectu,  de  debito  et  de- 
bitoribus ,  de  Iritico  et  oleo  quid  fiynificentf  de  filiis  saeculi  et  lucis,  et  de  mammona  iniquUa' 
tis. 


Homo  quidam  erat  divesj  qui  habebat  villicum  qui 
diffamatus  erat  apud  t7/um,  quasi  dissipassetbonaip- 
sius  {Luc.  xvi). 

Qualiter  autem  hac  parabola  summatim  possit 
intelligi,  frequenter  audisti.  Quomodo  vero  parti- 
culatim  intelligi  debeat,  nocdum  cxistimo  vos  au- 
disse.Dimittamusergo  quodab  aliis  est  expositum, 
et  prosequamur  quod  a  nobis  est  exponendum. 
Deus  igitur^quiajuslus  cstet  misericors  {PsaL  cxiv), 
idcirco  in  hac  parabola  rigorem  et  benignitatem 
ostendit.  Rigorem,  quia  dissipatorem  villicum  a 
villicatione  removit;  benignitatem,  quia  ofTensus  a 
villico,  prudentiam  commendabat  ipsius.  Homo 
namque  diveSf  est  Christus,  qui  est  dives  in  omni- 
bus  et  super  omnes  {Rom,  x) :  cujus  «  est  terra  et 
plenitudo  ejus,  orbis  lerrarum,  et  universiqui  ha- 
bitant  in  eo  {Psal,  xxiii.)  Villicus  vero  dicitnr 
vills  custos.  Hic  est  rector  Bcclesiaa,  qui  debet  vil- 
laro,  id  est  Ecclesiam,  custodire.  Multos  autem  vil- 
licos  habetChrislus;  quia  multos  inEcclesia  recto- 
res  constituit,  inter  quos  alius  quidem  bonus  est, 
qui  commendatur,cum  dicitur:»  Euge  serve  bone 
et  ndelis,  supra  multa  te  constituam,  intra  in  gau- 
dium  dominitui  [Mattfi,  xxv) : »  alius  autem  malus, 
qui  reprobatur  cum  dicitur  :  «Servenequam,  omne 
debitum  dimisi  tibi,  quoniam  rogasti  me  ;  nonne 
oportuit  et  te  misereri  conservi  toi,  sicutetego  tui 
misertus  sum?  Et  tradidit  illum  tortoribus,  quo- 
usque  redderei  universum  debitum  (ilfaf^A.xviii).  » 
Talis  hic  erat  villicus,  qui  diffamatus  erat  apud 
dominum  suum  quasi  dissipasset  bona  ipsius.  In 
duobusenimet  ex  duobusreprebensihilisappare- 
bat;  et  quia  famam  corruperat,  et  quia  substantiam 
dissipaverat.  Heuiquoihodic  talcsin  Ecclesia  prae- 
lali,  qui  cum  deberent  esse  odor  viloe  ad  vitam, 
facti  sunt  ordor  mortis  in  mortcra  (II  Cor.  ii) ;  et 
cum  dcberenlcsse  disponsatores,  ipsi  suntdissipa- 
tores  efEecti.  Debetautem  pra^Iatus  Bcclesi®  nomen 
bonum  habere,  non  solum  ab  his  qui  intus  sunt,  sed 
etiam  ab  his  qui  sunt  foris  (/  Tim.  v),  id  cst  non 
solum  a  domesticis,  sed  etiam  ab  cxirancis.  Non 
tantum  a  fldelibus,  verumetiam  ab  infidelibus;  ut 
habeat  do  bysso  retorta  vestem  contextam  {Exod, 


B  xzviii).  Quia  «  melius  est   nomen  bonum,  quam 
divitiaB  multae  {Prov.  xxii). 

Quantum  ergo  delinquat,si  maculet  famam  suam, 
quanturoque  sit  puniendus,si  suisculpis  exigenti- 
bus  malasit  fama  resper8us,manifeste  colligiturei 
hoc  loco.  Quoniam  viilicus  ille,  qui  diffamatus  erat 
apud  dominum  suum,  qmsi  dissipasset  bona  ipsius, 
audivit  a  domino  :  Redde  rationem  viHicationis  tux, 
jam  enim  non  poieris  vHlicare.  Nec  dicitur  quod  dis- 
sipaverit,  sed  qnasi  dissipasset  bona  domini  sui ;  et 
laroen  post  redditam  rationem  avillicatione  dicitur 
amovendus»  tanquam  is  qui  de  dilapidatione  infa- 
matus,  etiam  post  computationem  exibitam  ab 
administrtionis  sit  officio  snspensus,  ut  mala  faipa 
quiescat;  ne  scandalum  sit  in  populo  Dei,  talem 
super  se  habero  preBlatum. 

^  Sed  dices  :  Si  dominus  pro  certo  sciebat  villicum 
essedilapidatorom  culpabilem,  cur  indicebateira- 
tionem  reddendam,cum  scireteum  non  possedigne 
reddere  rationem?  Si  vcro  rationem  digne  reddere 
poterat,cur  infligebat  ei,tanquam  culpabili^pcenam, 
ut  non  possetamplius  villicare^Forsitan  ex  hoc  loco 
quidam  viri  religiosi  quamdam  reguiarem  institu- 
tionem  iraxerunt,  ut  postquam  prffilatus  aliquis 
apud  eos  est  infamatus,  ipsum  sine  omni  discus- 
sione  removeant  ab  offlcio  prselatur®,  quamvis  ju- 
dicatur  frequenter  manifeste  culpabili  computatio 
facienda,  ut  per  hanc,  in  quibus  deliquerit,  co- 
gnoscatur,  et  appareat  quid  sit  residuum,  quidve 
distracturo. 
Vocavit  ergo  dominus  villicum^   dicens  illi :  Quid 

D  hoc  audio  de  tet  Bcdde  raiionem  villicationis  tux  : 
jam  cnim  non  poteris  7  27/u:ar«.SimiIiter  pene  dictum 
est  Ezechise  :  «  Oispone  domini  iuBs,  quia  morieris 
tu,  et  non  vives  (/jfa.xxxviii).  »>  Ista  vocatio  est  in- 
spiratiojuxta  quod  alibi  dicilur  :  «  Vocabis  me,  et 
ego  respondebo  tibi  {Job.  xiii).  »  Tunc  enim  Ghri- 
tus  prselatum  culpabilem  vocat  dicens  illi  :  Quid 
hoc  audio  de  te?  Quia  mala  est  fama  tua,  quae  per- 
venit  ad  me;  quando  menti  ejus  inspirat,  ut  de 
culpa  sua  recogitet,  et  pGsniteat,  quatenus  digne 
salisfaciens  in  praesenti,  dignam  rationem  reddere 
possit  in  futuro.  Propterquod  ait  :  Redde  ratiwum 


425  SBRMO  XXVI,  DOMIN.  IX  POBT  OCTA.VAM  PBNTECOSTBe.  m 

viUieatianis^  id  est  dignam  exhibe  te,  ut  de  villica-  ^     Et  ideo  convocatis  singulis  debitoribus  domini  stit, 


tione  tuadignam  possis  redere  rationem.  Jam  non 
poteris  villicare.  Quia  volo  te  dehac  vita  subtrahere, 
postquam  non  erittempus  villicandi,  sed  tempus 
recipiendi.  Ecce  quam  cieroens  etbenignusestDo- 
minus.  Revera  non  vult  mortem  peccatorisi  sed  ut 
convertatur  et  vivat  (£:;^f(;A.  xviii).  Gorripit  cnim, 
ut  corrigat  ;  et  innotescit,  ut  ignoscat. 

Quis  autem  sit  hujus  vocationis  effectus,  conse- 
quenler  ostenditur,  ubi  dicitur  :  Ait  crgo  villicus 
intra  se,  quasi  divina  inspiratione  compunctus  : 
Quid  faciam  ?  Quo  me  peccatorem  vertam  ?  Quia 
dominus  meus  aufert  a  me  vitiicationcmf  id  cst  de 
prs.senti  vita  me  subtrahit,  post  quam  non  pctero 
villicare,  nec  aliquid  operare.  Pcr  hoc  quod  inlra 


dicebal  primo  :  Quoniam  debes  domino  mco?  Qui 
dixxt :  Centum  cados  olci.  Debitum  illud  cst  poena, 
qu»  debetur  pro  culpa,  juxta  quod  alibi  legilur, 
quian  duo  debitores  erantcuidam  foeneratori :  unus 
debebatdenariosquingentos,  et  alius  quinquaginta 
(Luc,  vii).  »  Etob  hoc  petimus  in  orationero  Domi- 
nica  :  ■  Dimittenohis  debita  nostra,  sicutetnosdi« 
mittimus  debitoribus  nostris  {Maith.  vi).  »  Per  hoc 
quod  viliicuB  a  debitore  qusesivit,  quantum  deberet 
domino  suo,  mystice  datur  intelligi  quod  sacerdos 
a  poenitento  debet  inquirere  de  quantitaieet  quali* 
tate  peccati,  ne  supprimat  illa  confusus  ;  quiaper 
interrogationem  confessio  faciiius  extorquetur.  Ca- 
veat  tamen,  nec  sic  interrogat,  ut  super  ignotis  et 


se  ait,  ostenditur  quod  dominus  illum  intra  se  vo-  p  enormibus  peccandimodisinstruatpainitentem;qui 


caviL  Sed  ilic  vocavit  per  inspirationis  affectum. 
Iste  vero  respondetpercompunctionis  affeotum  Ve- 
rumtamen  non  audet  responsionem  ad  illum  diri* 
gere,  quem  vehementer  pro  suo  erubescil  delicto. 
Sed  ad  seipsum  responsionem  convertit,  ut  in  se 
puniat,  quod  deliquit  in  illum.  Quid  ergo  fariam, 
quia  dominus  meus  auferi  a  meviUicationemf  Foiiere 
non  valeOf  mendicare  erubesco.  Quia  post  hanc  vitam 
Don  est  locusagendi  opu*^,  sed  rccipicndi  pro  op^re, 
nec  est  tempusmendicandi  mcritum,  sed  recipiendi 
pro  merito.  Quia  tunc  unusquisque  recipict,-prout 
gessit  in  corpore  (II  Cor.  vi).  c  Ligatis,inquit,  ma- 
nibus  et  pedibus,  projicite  eum  in  tenebras  exte- 
riores  (5laUh.  xxn).  »  Ligati  manus  et  pedes,  ope- 


Nitimur  in  vctitum  semper,  cupimusgue  negata, 
[OviD.  Am.f  I.  III,  el.4,  v.  17.) 

Quia  vero  Dominus  villicum  istum  de  prudsntia 
commendavit,  videamus  quam  prudens  exstiteril  in 
opere  et  sermone.  Recognovit  ergo  se  peccatorem, 
et  ad  pocnitentiam  so  convertit,  ut  proveniaconse- 
quenda satisfacerct  de  peccato ;  dimisit  itaque  debi- 
toril)US  suis,  ut  Dous  sibi  dimittcret  dcbitori ;  et 
ideo  convocatis  dcbitoribus  domini  sui,  tanquam 
dehitoribus  suis  ;  quoniam  et  ipso  tanquam  prsla- 
tus  Ecclesis  vicaricus  ejus  erat :  uni  dimidiam  par- 
tem,  dcbiti,  ct  alii  quintam  partem  dimisit.  Unus 
enim  centum  cados  oiei,  etalius  centum  corostri- 


tici  del)ebat  ;  sed  debcnti  centum  cados  olei,  quin- 
rari  non  possunt.  Et  divcsillegulo8U8,qui  scpultus  quaginta  dimisit ;  ct  debenfi  centum  coros  tritici, 
estin  inferno,  frustra  mendicabat  guttam  aquae  de  ^  dimisit  viginti    ut  iiii 


digito  pauperis  Lazari  [Luc.  xvi).  Fruatraquc  fatu» 
virfsines  oloum  a  prudentibus  mendicarc  volebant 
[Matih.  xxv).  Heu  !  quanta  erubescentia  coram  uni- 
versis  electis  et  reprobis,  coram  Deo  et  angelis  cjus, 
Dudum  in  judiclo  sine  bonorum  operum  vestibus 
apparere:  quantum  opprobrium,  quanta  confusio, 
quantns  pudor !  Revora « beati  quoru m  remisss  sunt 
iniquiialos,  et  quorum  tecti  sunt  peccata  !  »  (Psal. 
XXXI.)  Quia  •  charitas  operit  multitudinem  pcc- 
catorum  (/  Pelr.  iv).  »  Prlmi  parcnles,  Vnei  soli 
esscnt  iu  paradiso,  cum  cognovissent  sc  esse  nudos 
consuerunt  folia  ficus,  et  fecerunt  sibi  pcrizomata, 
dt  abscocderunt  se  in  medio  paradisi  (Gen.  iii), 
Reprobusautemquilibetin  judicionccindumcntum 
eibi  potcrit  mendicare,  nec  latibulum  fodere.  Quia  1)  gjcut  dc  prodigo  filio  leijilur,  quod  in  regioncm  lou- 


de  dcbito  quinquaginta  cadi, 
ct  isti  octoginta  cori  rcstarent.  Oleum  in  hoc  loco 
significat  nitidam  famam,  juxta  quod  alihi  legitur: 
«  Olcum  effusum  nomen  tuum  (Cant.  1)  ;  » triticum 
vero  significat  terrenam  suhstantiam,  quemadmo- 
dum  alibi  dicitur :  «  Ut  det  illis  in  tcmpore  tritici 
mensuram  (Luc.  xii).  •  Qui  crgo  maculat  nitidam 
famam,  ille  corrumpit  olcum  :  ctideodebetcentum 
cados  olei,  hoc  est  mugnam  pocnam  pro  fama  cor- 
rupta;  qui  vcro  dilapidat  terrenam  substantiam, 
ille  dispcrgit  triticum  :  et  ideo  debet  centum  coros 
trilici,  hoo  est  magnam  po^nam  prosuhslantiadis- 
sipata  ;  nam  per  numcri  magnitudinem,  exprimitur 
debiti  magniiudo.  Vcrum  longe  periculosiua  est  in- 
teriorem,  quam  exteriorcm  substautiam  dissip.ire. 


tunc  libri  erunt  aperti,  etmanifcstabiintur  abscon- 
dita  tenebrarum.  Et  ideo  forte  dicit :  Fodere  non 
valco,  mendicare  erubcsco.  Sed  «  prope  est  Dominus 
omnibus  invocantibus  eum  (Psal.  cxliv).  »  El  ideo 
quid  anxius  faccrct  ilie,  ipsc  misericorditer  in.spi- 
ravit. 

Scio,  inquit,  quid  faciam,  ut  cum  amotus  fuero 
a  villiralione,  rccipiant  mc  in  domos  suas :  non 
utique  materiales  in  tcrris,  sed  spiritualcs  in  cnclis. 
De  quibus  ail  Veritas :  «  In  domo  Patris  mci  man- 
Biones  multaesunt  [Joan,  xiv)  ;»  utvidclicctilli  me 
ibi  recipiant,  apud  quos  ego  potero  promereri. 


ginquam  abiit,  ct  ihi  substantiam  suam  cum  me- 
retricibus  dissipavit  (Luc.  xv). 

Ait  eruo  illi,  qni  centum  cados  olei  debebat: 
ArrJpe  cauUoncm  tuamf  id  cst,  cautelam  adhiho  ne- 
ccssariam,  juxtaquod  dominuspra;ccpit:«  Oimissa 
sunt  tibi  pcccala  tua;  vade,  et  amplius  noli  pec- 
carc  (Joun.  viii).  »  ne  velut  canis  ad  vomitum  re- 
vertaris.  Et  ideo  sederito,  id  cst  statim,  oxnunc  a 
peccato  quip*ice.  VA.^cribe  qvinquaginta^  id  cst  cogno 
sce  dimidinnt  partcmdcbititibiameforc  dimissam, 
ex  illa  parlc  clavium,  quam  mihiDominus  tribuit : 
«  Quorum,  inquit,  reiuiscritis  peccata,  remittuntur 


431 


INNOCBNTn  m  PAPJB  SBHMONBS  DB  TBMPORB. 


432 


618  :  et  quorum  reiinueritis,  retenta   sunt  {Joan.  A  oadentes.  Verum  filii  hujus  saseuli,  id  ostamatorea 


xx).  »  Scribe  dicit,  id  est,  in  corde  tuo  quasi  scri- 
ptum  firmiter  retine,  ne  tantae  gratiae  sis  ingratus. 
Similiter  ait  illi,  qui  centum  coros  triiici  debebat : 
Accipe  liUeras  /u(w,  id  esi  scribe  hoc  in  tabulis  cor- 
dis,  ut  amodo  deleri  non  possit.  Porro  cum  tantum 
debuerit  illequi  nitidam  famam  corrupit,  quantum 
et  ille  terrcnam  substantiam  dissipavit ;  quoniam 
ille  centum  cados  olei,  et  iste  cenium  coros  tritici 
debebat :  quid  est  quod  illi  magis  et  isti  minus  di- 
misit  ?  quoniam  illi  dimidiam,  isti  quintam  par- 
tera  dimisit.  Sed  sciendum  quod  corus  major  est 
mensura,  quam  cadusi  et  ideo  plus  debonti  secun- 
dum  mensuram  dimisit,  minus  secundum  numerum 
minus  debenti  dimisit ;  quiamajus  peccatum,  ma- 
gis  est  puniendum,  et  minus  est  puniendum  minus.  g  fadamus  nobis  amicos,  i7e8riu"lni"qua8 "  diviUas 


mundi,  peocant  propter  amorem  seculi  ,  pruden- 
iiores  sunt  fiUis  ludst  id  est  hypocritis,  in  genera- 
tione  suQy  id  est  in  slatu  suo.  Quia  licet  illi  plus  in- 
sisiant  illicitis,  et  isti  plus  a  licitis  abstineant :  iili 
tamen  recognoscunt  quandoque  se  malos,  et  con- 
vertuntur  a  malo  ;  isti  vero,  quia  semper  volunt 
videri  boni,  raro  convertuntur  ad  bonum. 

Et  ego  vobis  dico  :  Facite  vobis  amicos  de  mam- 
mona  iniquitatis  ;  ut  cum  defeceritis,  recipiant  vos  in 
mtema  tabemacula.  Hic  est  fructus,  haec  merces, 
hoc  praemium  prflemissaB  parabolsB,  ut  per  eleemo- 
synam  temporalem  acquiratur  gloria  sempiterna. 
Mammona  lingua  Syra  divitict  nuncupantur  ;  prs- 
cepit  ergo  Dominus,  ut  de  mammona   iniquitatis 


Mfljus  enim  peccatum  esi  dissipatio  quam  diCfama- 
tio ;  nam  dissipatioet  culpa  est  dissipaniiset  pcena 
est  dissipali;  diffamatio  magis  est  culpa  quam 
posna. 

Potestetaliterhocintelligi^  utperoleum  significe- 
tur  misericordia,  per  triticum  fortitudo,  secundum 
quod  legitur  : «  Ut  exhilaret  faciem  in  oleo,  et  pa- 
nis  oor  hominis  conflrmet  {PsaL  cviii) ;  de  tritico 
namquofitpanis.  Quiaergo  miseris  non  compatitur 
ille  corrumpit  oleum,  quia  negat  misericordiam,  et 
ideo  debet  centum  cados  olei,  id  est  plenam  et  per- 
fectam  pcenflB  mensuram  pro  misericordia  denegaia 
Similiter  et  ilie  qui  cedit  adversis,  dispergittriticum 
et  fortitudinem  perdit  :  etideo  debetcentum  coros 


pauperibus  erogemus ;  quatenus  per  erogationem 
earum  iniquitas  deleatur,  juxta  consilium  Oanie- 
lis  :  u  Peccata  tua  eleemosynis  redime  (Dan,  iv)  ;  » 
quia  c  sicut  aqua  exslinguit  ignem,  sic  eleemosyna 
resistit  peccato  (Eccli,  iii).  »  —  «  Date,  inquit  Domi- 
nus,  eleemosynam,  et  ecce  omnia  munda  sunt  vobis 
(Luc,  xi). »  Porro  cum  Deus  iniqua  munera  non  acce. 
ptet,  unde  :  «  Respexit  Deus  ad  Abel  etmunera  ejus 
adCain  autem et  muneraejus non respexit (Gen,  iv); » 
nam  «  quiaofTert  sacrificia  de  rapina  pauperis,  ac  si 
victimet  filium  inconspectu  pairis  {Eccli.  xxxiv). ;  « 
etin  lege  praecipitur  :  «  Nonofferas  in  domo  Domini 
Dei  tui  pretium  canis,  aut  mercedem  prostibuli 
{Deut,  xxiii);  quidest  ergo  quod  Dominusjubetin 


tritioi,  id  est  plenam  et  perfectam  pcenflB  mensuram  p  Evangelio  :  Facite  vobis  amicos  de  mammona  ini^ 


pro  perdita  fortitudine.  Verum  illius  debitum,  qui 
misericordiam  denegavit,  quando  dimittitur,  ad 
quinquagiotareducitur,  qui  est  numerus  misericor- 
dias  impendendsB  propter  quinquagesimum  Jubi- 
leum ;  illius  vero,  debitum,  qui  perdidit  fortitudinem 
quando  dimittitur,  ad  octoginta  reducitur,  qui  est 
numerususque  ad  quem  fortitudo  perseverare  so- 
lebat.  Juxta  quod  legitur:  «  Si  aulem  in  potentati- 
bu8y  octogintaanni ;  piurimum  eorum  labor  et  dolor 
'  (PsaL  Gxxz).  »  Attende  prudentiam  dimitteniis,  non 
Botum  in  hoc,  sed  in  eo  quod  iliis  dimisit,  quidad 
similitudinem  eorum  debebat;  ipse  namquedebe- 
bat,  quia  diffamatus  erat  apud  dominum  suum,  et 
quia  dissipaverat  bona  ejus,  talibus  ipse  dimisit 
qui  et  famam  corruperant,  et  qui   substantiam 


quitatts,  tanquam  acceptet  eleemosynas  de  injustis 
operibus  erogatas  ?  Verum  mammona  iniquitatis 
appellantur  hic  opes  :  non  quidem  iniquae,  scd  quia 
de  iniquitate  solent  acquiri :  unde  ab  eo  quod  con- 
tingitfrequeniius,  vocabulumsortiuntur.  Velmam- 
mona  iniquitatis  dicuniur  divitiae,  quibus  prsest 
Mammon  iniquus,  id  est  daemon  ille,  qui  tentat 
hominem  dc  divitiis,  sicut  ille  malignus  qui  teniavit 
Christum  de  diviiiie  (sed  non  profecit),  quando 
«  ostendii  illi  omnia  regna  mundi  etgloriam  eorum, 
et  ait ;  Hsc  omnia  tibi  dabo,  si  cadens  adoraveris 
me  (Malth.  iv).  •  Vel  polius  inter  iniquitatem  et 
iniquitatem  distinguendum  est.  Nam  est  qusedam 
iniquitas  ex  qua  diviiiae  liciie  possunt  pauperibus 
erogari,  ut  de   militia,  vel  de  joculatione ;  quia 


dissipaverant.    Et    ideo    taudavit    dominus   t'i7/t- D  transeuntin  dominiumpossessoris.  Etestquaedam 


eum  iniquitatis  ;  non  quod  tunc  iniquus  esset,  sed 

quod  fuisset  iniquus,    quemadmodum  dicebatur 

Simon  leprosus  (Marc,  xiv),  non  quia  talis  existe- 

ret,  sed  quia  talis  exstiterat.  Laudaviiy  ioquam, 

non  quod  fuisset  iniquus,  sed  quia  prudenter  lecis- 

set :  quia  filii  hujus  ssecnli  prudentiores  fitiis  tucis 

in  generatione  sua  sunt,  Filii  hujus  saeculi  sunt,  qui 

deserviunt  huic  sseculo;  fllii  vero  lucis  in  hoc  loco 

dicuntur  hypocritae,  qui  cum  sint  angeli  Satanae, 

tranfigurant  se  in  angelos  lucis  (//  Cor,  xi),  et«fa- 

ciunt  justitias,  suas,   ut   videantur  ab  hominibus 

{MaUh.  vi).  «  Unde  alibi  dicuntur  stellae    de  coelo 


iniquitas,  ex  quo  divitias  acquisitas  non  licet  aliis 
erogari,  ut  de  furto,  usura,  in  quibus  dominium 
non  transfertur,  et  ideo  tanquam  alienas  oportet 
illas  restiiui  ;  quia  non  dimittitur  peccatum,  nisi 
prius  restituatur  ablaium.  Quod  Zachaeus  bene  di- 
stinxit,  cum  dixit  :  •  Ecce  dimidium  bonorum 
meorum,  Domine,  dopauperibus,  et  si  quid  aliquem 
defraudavi,  reddo  quadruplum  {Luc,  xix).  »  Ait 
ergo  :  Facite  vobis  amicos  de  mammona  iniquitatis,  ut 
curn  defeceritist  id  est  decesseritis  ex  hac  vita,  vel 
cum  propria  defuerint  merita,  t7/t  vos  recipiant,  id 
est  meritiseorum  recipiamini,  in  sstema  tabemacula 


433 


SBRMO  XXVII,  IN  DBDICAT.  BCCLBS. 


434 


id  est  in  perpetuts  mansiones,  de  quibus  legitur  : 
•  Beati  qui  habitant  in  domo  tua,  Domine,  in  sscu- 
lcmsscull  laudabuntteI»(P«a/.  LZxxii).Ezhocper- 
penditur  evidenter,  quod  sicut  unus  alii  polestgra- 
tiam  promereriy  juxta  quod  legitur  :  Quia  Jesus 
«ut  vidit  fldem  eorum,ait  paralytico :  Dimittuntur 
tibi  peccata  tua  {Marc.  n),  »  ita  unus  potest  alteri 
gloriam  promcreri,  qucmadmodum  hic  habetur  : 
Facite  vobis  amicos  de  mammona  iniquitaliSy  ut  cum 
defeceriliSf  recipiant  vos  in  sslerna  tabernacuta,  Sed 
utrum  cum  quia  eleemosynam  ddt  injusto,  quem  ta- 


A  men  reputat  esse  justum,  illesibi  gloriam.autgra- 
tiam  mereatur,  ne  dator  eleemosynflB  injuste  suo 
mento  defraudetur.an  quia  cum  ille  di8pliceat,Doa 
possit  Deum  ad  gratiam  vel  gloriam  provocare:  vel^ 
81  possit,  an  unum  et  idem  opus,  et  alii  meritoriam 
debeat  judicari ;  an  per  hoc  et  uni  8it  meritum  mor- 
tis,et  alteri  meritum  vits,sicut  bonum  et  malum  a 
Deo  et  a  diabolo,  queeri  potest  et  dubitari.  Sed  ha- 
rum  qusBstionum  solutio  diireratur,  quia  non  est 
hujus  propositi  bujusmodi  solvere  quaestiones. 


SERMO  XXVII. 

IN  SOLEMNITATK  DEDICATIONIS  ECCLESI^. 

Dtmus  et  mansiones  Dei  ut  stnt  variOB  :  et  quid^  ubi,  quomoio,  et  quare  sit  adarandum. 


Introibo,  Domine,  in  domum  tuam,  adorabo  ad 
templum  sanctum  tuum  in  timore  tuo  {PsaL  v). 

Uniyersorum  Dominus  et  Creator,  cujus  est  im- 
meusa  migestas,  incircumscripta  sublimitas  et  in- 
ereata  potestas,  multas  et  varias  habet  domos, 
plQrimas  et  diversa?  in  domibus  mansiones ;  uni- 
versalem  videlicet  et  partioularem,  spocialem  et 
flingularem,  superiorem  et  inferiorem,  interiorem 
et  exteriorem.  Univcrsalis  domus  Dei  est  tota  ma- 
ehioa  mundialis,  de  qua  Salomon  ait :  «  Novimus, 
Oomine,  quia  fabricasti  tibi  domum  perpetuam, 
eoBlum  et  terram,  slmul  et  mare  (//  Par,  vi).  ■ 
Particularis  domus  Dei  est  sancta  mater  Ecclesia, 
de  qua  legilur  :  c  Domum  tuam,  Domine,  decet 
sanctitudo  in  longitudine  dierum  {Psat,  xcii).  » 
Specialis  domus  Dei  est  gloriosa  Virgo  Maria,  de 
qua  dicit  propheta :  c<  Vidi,  et  ecce  impievit  gloria 
Domini  domum  Dei  {Ezech.  xliii).  »  Singularis  do- 
mu8  Dei,  humanitas  Salvatoris  assumpta,  de  qua 
legitar  : «  Sapieutia  aediGcavit  sibi  domum,  excidit 
columnas  septem  {Prov,  ix).  »  Superior  domus  Dei 
est  beatitudo  coslestis,  de  qua  scriptum  est :  «  In- 
grediar  in  locum  tabernaculi  admirabilis,usque  ad 
domum  Dei  {Isa,  lvi).  »  Inferior  domus  Dei  est 
orationis  basilica,  de  qua  Dominus  ait :  «  Domus 
mea,  domus  orationis  vocabitur  {Luc,  xix).  >  Inte- 
rior  domoB  Dei  est  pura  conscientia,  dc  qua  dicit 
Psalmista  :  «  Perambulabam  in  innocentia  cordis 
mei,  in  medio  domus  me®  {Psal,  c).  »  Domus  ex- 
terior  est  qu®  habitatur,  ejusque  familia,  vel  sacra 
Scriptura,  de  qua  scriptum  est  :  «  Ambulavimus 
in  domo  Domini  cum  consensu  {Psal,  liv).  » 

Quoniam  igiturex  tam  multis  et  variis  domibus 
domum  Dei  vir  fidelis  inlrabit,  ut  ad  templum 
sanctum  adoret,  considerandum  nobis  occurrit, 
quid,  ubi,  qualiter,  et  quare  sit  orandum.  Sane 
adorandus  est  Pater,  adorandus  eat  Filius,  adoran- 
daBeetSpiritua  sanctus.  Adorandi  sunt,  Pater,  et 


B  Filius  et  Spiritus  sanctus.  Quoniam  omnes  et  sin- 
guli  sunt  solus  et  unus  Deus,  spiritus  increatus» 
immensus,  incommutabilis,  summe  potens,  samme 
sapiens,  summe  bonus.  Spiritus,  quia  non  constat 
in  partibus ;  increatus,quia  non  incoepit  ex  tempore; 
immensus,  quia  non  circumscribitur  loco;  incom- 
mutabilis,  quia  non  variatur  affectu  ;  summe  po- 
tens,  cui  nihil  est  impotentis;  summe  tfapiens,  cui 
nihil  est  ignorantis ;  summe  bonus,  cui  nihil  est 
invidentiae.  A  quo  omnia,  per  quem  omnia,  in  quo 
omnia;  a  quo  diligenter  sunt  conservata  creata  per 
potentiam,  formata  per  sapientiam,  conservata  per 
diligentiam  ;  per  potentiam,  Patrem  causam  effi- 
cientera  ;  per  sapientiam,  FiliuTp  causam  efficien- 
tem ;  per  diligcntiam,  Spiritum  sanctum   causam 

p  pcrficientem. «  Tres  sunt  namque  qui  testimonium 
dant  in  ccelo  :  Pater,  et  Verbum,  et  Spiritus  ean- 
ctas :  et  hi  tres  unuro  sunt  (/  Joan,  v),  cum  tamen 
personaliter  sua  quisque  notione  distinctus  sit.Pa* 
ter  generatione,  verbum  filiatione,  Spiritus  sanctus 
processione  :  unum  esse  initialiter,  totum  omnes^ 
quod  singuli  sunt  natura,  potentia,  voluntate  et 
omnino  quidquid  secundum  subetantiam  prsdica- 
tur.  Licet  enim  alia  sit  persona  Patris,  alia  Filii, 
alia  Spiritus  sancti :  tamen  Patris  et  Filii  et  Spiri- 
tus  sancti  una  est  divinitas,  flequalis  gloria,  co»- 
terna  majestas.  Una  est  igitur  et  aequalis  totius  in- 
dividuae  Trinitatis  adoralio.  De  qua  sane  potest  in- 
telligi  quod  Dominus  ait:  «  Veri  adoratores  adora- 
bunt  Patrem  in  spiritu,  et  veritale  {Joan,  iv).  »  Nam 
qui  Deum  adorat  veraciter,ip9e  quidem  adorat  Pa- 

D  trem  in  spiritu,  sed  et  veritate  ;  hoc  est,  in  Filio, 
qui  de  se  dicit  :  «  Ego  sum  via,  veriths,  et  vita 
{Joan.  xiv).  »  —  «  Ego,  inquit,  in  Patre,  et  Pater 
in  me  est  {Joan,  x).  »  Ideo  Pater  adorandus  est 
in  Filio,  et  Filius  est  adorandus  in  Patre,  et  Spiri- 
tus  sanctus  est  adorandus  in  utroque. 
Adorandi  sunt  Patcr  ct  FiliusetSpirilus  sanctus 


435 


INNOCBNTII  III  PAP^  8BRM0NBS  D3  TBMPOBB. 


436 


in  domo  inferiori,  in  domo  interiori,  in  domo  ex- 
teriori,  id  estin  saora  baeilica,  in  pura  conscientia, 
el  in  divina  Scriptura;  ut  tandem  adoretur^in  domo 
Buperiori,  boc  est  in  coslesti  patria,de  qua  legitur: 
«  Beati  qui  babilant  in  domo  tua,  Domine,  in  &aecu. 
lum  ssculi  laudabuntte!  »  (PsaL.LXxiLiii), 

Sed  cum  Deus  ubique  Bil,  non  tantum  per  poten- 
tiam,  verum  etiam  per  esseutiam,  cur  magis  in 
templOy  quam  in  aiio  loco  Deus  est  adorandus?  lu 
omni  enim  loco  dominationes  ejus  sunt,  secundum 
quod  propbeta  dicit  :  «  Ccclum  et  terram  ego  im- 
pleo  IJer,  xxiii).  »  Et  de  quo  dicit  Psalmisla  :  «  Si 
ascendero  in  coelum,  tu  illic  es;  etsi  descendero  ad 
infernum,  ades  (PsaL  cxxxviii).  »  Item  cum  mulier 
Samaritana  solutionem  quaestionis  a  Cbristo  qufls- 
sisset,  quse  de  loco  adorationis  frequentissime  ver- 
tebatnr  :  «  Patres,  inquit,  nostri  in  monte  boc  ado- 
raverunt,  et  vos  dicitis,  quia  in  Hierosolymie  est 
loous  ubi  adorare  oportet.  Respondit  ei  Jesus  : 
Mulier,  crede  mihi,  quia  venit  bora,  quando  nec 
in  monte  boc,  nec  in  Hierosolymis  adorabitis  Pa- 
trem  ;  sed  veri  adoratores  adorabunt  Patrem  in 
spiritu  et  veritate  {Joan,  iv).  »  Quasi  diceret  :  Non 
prsefero  locum  loco,  ubique  adorelur  Deus,  dun- 
tazat  in  spiritu  et  veritate,  idjest  pro  spiritualibus 
et  veris,  boo  est  seternis.  Verum  licet  ubique  sit 
Deus  adorandns,  specialiter  tamen  in  tempio,  se- 
cundum  illud  :  o  Adorate  Dominum  in  aula  sancta 
ejus  (PsaL  xxviii).  »  Specialiter  quoque  ad  orien- 
tem,  secundum  quod  in  libro  Sapientise  legitur  : 
•  Ad  ortum  lucis  oportet  adorare  {Sap,  xvi),  »  sci* 
licet  ut  nobis  adorantibus  Deum,  oriatur  «  lux 
vera,  quse  illuminat  omnem  bominein  venientem 
in  hunc  mundum  {Joan.  i),  »  Sol  justitise  Gbristus 
Deus  noster  (Malach,  iv).  Frustra  namque  tanto 
studio,  tantoque  labore  templum  Domino  neret,nisi 
gratius  acceptaretin  eo  Dominus  adorari.  Legimus 
enim  quod  templo  constructo  et  dedicato  Salomon 
adoravit  ad  Dominum  {Itl  Reg,  viii),  ut  quicunque 
Judnus  vel  gentilis  ascendcret  in  templum  orans 
pro  peccatis,  vel  quacunque  tribulatione  clamans 
ad  Dominum,  in  bis  qu»  juste  postularet,  exaudi- 
retur  a  Domino.  Quam  quidem  orationis  formam 
adbuo  servat  Ecclesia,  quae  in  dedicatione  templi 
sic  orat:  «ut  quisquis  boc  templum  beneflcia  peti- 
turus  ingreditur,cuncta  se  impetrasse  I«etetur. »  As- 
sistunt  enim  in  sacris  templis  angeli  Dei  (idelibus 
adorantibus,  ut  devotas  eorum  orationcs  offerant 
Domino,  secundum  illud  :  «  In  conspectu  angelo- 
rum  psallam  tibi  et  adorabo  ad  templum  sanctum 
tuum,  et  confltebor  nomini  tuo,  Dumino  {PsaL 
Gixxvii).  »  Hinc  angelus  ad  Tobiam  :  «  Bgo  obluli 
Orationem  tuam  Domino  (Tob,  xii).  »  Requiescunt 
et  in  sacris  tempiis  sanctorum  reliquioe,  qui  nobis 
8uis  precibus  assequuntur,  quod  nos  nostris  me- 
ritis  non  valeamus.  Et  ideo,fratres,  diligenter  attenj 
dite,  quam  soUicitos  et  devotos  ante  sanctorum  re- 
liquias,  coram  angelis  Dei,  vos  oportet  in  templo 
Dominum  adorare.  Unde  necesse  est  ut  non  taotum 


X  in  sacra  basilica,  quantum  in  pura  conscientia 
Dominum  adoremus. 

De  corde  puro  Deus  est  adorandus,  non  ot  qui- 
dam  adorant,qui  Deum  in  prosperitate  gloriHcant, 
eed  in  adversitate  blaspbemant,  de  quibus  inquit 
Propbeta  :  «  Gonfltebuntur  tibi,  cum  benefeceris 
eis  {PsaL  xlviii).  »  —  «  Si  vero  non  fuerint  satu- 
rati,  murmurabunt  (PsuL  lviii).  » 

Adorandus  est  Deus  de  conscientia  bona ;  non 
ut  quidam  adorant,  qui  contra  Deum  graviasioie 
peccant,  et  tamen  illi  sacrificant.  De  quibus  legi- 
tur  :  «  Peccatori  dixit  Deus  :  Quare  tu  enarras  ju- 
stitias  meas,et  assumis  testamentum  meum  per  os 
tuum?»  {PsaL  xlix).  lliud  utique  testamentum,  de 
quo  Veritas  ail :  u  Uic  est  sanguis  meus  novi  testa- 
-o  menti  (Marc,  xiv). 

Adorandus  est  Deus  de  iide  non  ficta ;  non  ut 
quidam  adorant,  qui  recte  dicunt,  sed  prave  vivunt, 
quibus  Dominus  improperatdicens :  «  Populushic 
labiis  me  bonorat,  cor  autem  eorum  longe  est  a  me 
{Isa,  XXIX  ;  Matth,  xv ;  Marc,  vii).  »  Dicunt  enim, 
et  non  faciunt. 

Adorandus  est  ergo  Deus,  corde,  ore  et  opere 

{Rom.   x).   Corde   per  devotionem,   saper    omnia 

diligendo ;  ore,  per  confessionem,  super   omnia 

collaudando  ;  opere,  super  omnia  famulando.  Quia 

vero  quidam  zelum  Dei  habent,  sed  non  secundum 

8rientiam,ne  per  simplicem  ignorantiam  gravi  deti- 

neamur  errore,  adoremus  Juxta  sententiam  et  an- 

ctoritatem  sacra;  Scripturae.SacranamqueScriptura 

n  duas  speciesadorationis  distinguit,latrlam  videlicet 

et  duliam.Latriam  Greatori  debemus  impendere;  da« 

liam  vero  quibusdam  creaturis  possumus  exhibere. 

Latria  solum  Greatorem  debemus  super  omnia  reve- 

reri ;  duliaautem  quasdam  creaturas  possumus  in- 

ter  omnia  veoerari.  Ad  iatriam  spectant  tempU, 

altaria,  sacerdotia,  sacrificia,  festivitates  et  caere- 

moniffi ;  quae,  ut  ait  doctor  egregius  Augustinus, 

Boli  Greatori  Deo  sunt  exbibenda.  De  cujus  adora- 

tione  scriptum  est :  «  Dominum  Deum  tuum  adora- 

bis  et  illi  soli  servies  {DeuL  vi ;  Matlh,  iv),  »   id 

est  soli  Deo  servitutem  adorationis  impendes.  Qai 

secus  agunt,  oon  Tbeosebiae  cultum  exbibent,  sed 

idololatriae  crimen  incurrunt;  servientes  creaturae 

quasi  Greatori,  rautantes  gloriam  incorruptibilis 

Dei,in  similitudinero  corruptibilis  bominis  {Romi), 

D  Legimus  cnim  (Act,  xiv)  quod  cum  Paulus  et  Bar- 

nabas  quemdam  claudum  sanassent, «  elevaveruut 

vocem  turbee  diccntes  :  Dii  similes  facti  bominibus 

descenderunt  ad  nos.  »  Quibus  sacrificare  volentes 

attulerunt  tauros  advictimam  :  Ubi  vero  Paulus  et 

Barnabas  audierunt  quod  eis  divinos  bonores  vole- 

bant  impendere,  sciderunt  sibi  vestimenta,  dicen- 

tes  se  bomines  esse  mortales,  qui  potius  venerant, 

ut  eos  ab  iddlolatria  revocarent.  Joannes  quoque 

cum  in  visione  vellet  angelum  adorare,  probibuit 

eum  angelus  dicens :  «  Deum  adora.  Ego  enim  f^a- 

ler  tuus  Bum,  et  conservus  fratrum  taorum  {Apoc. 

XIX).  • 


437 


8BRM0  XXVII,  IN  DBDICAT.  BGCLB8. 


438 


Cum  igitur  bomiaes  et  angeli  saDcti  noliat  ali-  ^  gclis  civitatem  intrantibus  occurrens  adoravit,  pe- 


quatenus  adorari,  quid  est  quod  quidam  sub  prss- 
texta  pietatis  et  obtentu  religionis,  ut  cstera  ta- 
ceam,  diversas  adorant  imagines,  tanquam  liceat 
manufactum  aliquid  adorare  ?  Siquidem  «  simulacra 
gentium  argentum  et  aurum,  opera  manuum  bomi- 
num.Simiies  illisOantqui  faciunt  ea,etomnesqui 
confidunt  in  eis  {Psal.  cxxxiv).»  —  «  Confundantur 
omnes  qui  adorant  scuiptiiia,  el  qui  gloriantur  in  si- 
mulacris  suis  {Psal.  xcvi).  »  Quantum  etiam  bujus 
criminis  damnetur  perversitas,  ex  libris  propbeta- 
rum»  et  prcsertim  ex  libro  Sapientiae,  manifestis- 
sime  declaratur.  Quorum  bic  testimonia  brevitatis 
causa  prctereo,  illud  tantum  commemorans,quod 
Moyses  ait  populo  Israel :  a  Ne  forte  errore  decep- 


tens  ut  in  domum  suam  bospitio  declinarent  {Gen. 
XIX.)  Quid  est  ergo  quod  Joannes  inhibitus  fuerat 
angelum  adorare?  Quia  Cbristus  bomo  Jam  erat 
super  angelos  exaltatus.  De  adoratione  bominum 
legitur  quia  Jacob  videns  Esau  venientem,  prsces- 
sit  utramque  turmam,  et  pronus  in  terram  adora- 
vit  septies  {Gen.  xxxiii).  Fiiii  quoque  Jacob  adora- 
verunt  Josepb  in  ^Egypto  {Gen.  xliii).  Cur  ergo 
Mardochsus  Aman  noluit  adorare?  Quoniam  ille 
divinam  volebat  sibi  adorationem  impendi  [Esther 
iii).  De  adoratione  sacrdmentorum  dicit  Ecclesia  : 
«  Crucem  tuam  adoramus,  Domine.»  Unde  alibi  ie- 
gitur :  «  Cbristiani  sacras  imagines  pie  venerantur 
et  adorant. »  Verius  tamen  adoramus  Deum  coram 


tuB   adores  ea  qu«   creavit  Dominus  Deus  tuus  ^  imagine,  quam  imaginem  coram  Deo;undepr»- 


{Deui.  IV). »  Hino  est  quod  serpentem  reneum,  quem 
Moyses  erexerat  in  deserto,  ut  intuentes  in  illum 
percuBsi  a  serpentibus  sanarentur  (iVum.  xxi),  iicet 
ia  flguram  humanae  redemptionis  prascesserit, 
quia  tandem  post  multum  temporis  evoluti,  popu- 
las  ei  contra  legis  praeceptum  tburis  adolebat  in- 
cenaum,  rex  Ezecbias  pius  et  prudens  confregit, 
et  pulverem  sparsit  in  torrentem  Cedron  (IV 
Reg,  XVI  ii). 

Porro,  fratres,  una  est  Dei  Patris  imago,  quam 
ana  cum  Patre  debepus  adoratione  venerari,  sciii- 
cet  anigenitum  Jesum  Cbrislum  Dei  Filium,qui  est 
«  splendor  glori»  et  iigura  substantisB  ejus,  por- 
tansqoe  omnia  verbo  virtutis  suae  {Hebr.  i).  Cujus 
non  solum  deitatem,  sed  et  bumanitatem  adorare 


ceptum  est  :  «  Coram  altari  non  adorabitis  {Isa, 
xxxvi). »  Non  ait,  alt-are,  sed,  coram  altari.  Et 
Propbeta  :  Adorabo  ad  sanctum  templum  $uum  in 
timore  tuo.  Non  in  timore  bumano^  de  quo  Domi- 
nus  ait :  «  Nolite  timere  eos  qui  corpus  occidunt, 
animam  autem  non  possunt  occidere  {Matth,  x).  >> 
Nec  servili,  de  quo  Joannes  apostolus  dicit :  «  Ti- 
mor  non  est  in  charitate,  sed  perfecta  cbaritas 
foras  mittit  timorem  (/  Joan.  iv).  »  Sed  in  timore 
initiali,  de  quo  dicit  Sapiens  :  «  Initium  sapientiflD 
timor  Domini  {Eccle.  i).  >  Sed  in  timore  flliali,  de 
quo  dicit  David  propheta  :  <<  Timor  Dei  sanctua 
permanet  in  sseculum  ssculi  {Psal,  xviii).  » 

Ciir  autem  Deus  sit  adorandus,  idem  propheta  no 
instruxit  dicens:  c  Venite,adoremus  et  procidamus 


debemus,  secundum  illud  :  «  Adorare  scabellum  C  ante  Deum,  ploremus  coram  Domino  qui  fecit  nos  ; 


pedam  eju8,quoniam  sanctum  est  {Psal.  xcviii),  » 
Ceteraa  autem  imagincs  non  latria,  sed  dulia  pos- 
Bumas  yenerari  :  non  propter  imaginem,  quae  per 
se  nihil  poteat,  sed  propter  imaginatum,  qui  per  se 
cuQota  potest :  non  ut  nos,  qui  facti  sumus  ad  ima- 
ginem  el  aimilitudinem  Dei,  meniores  nos  repute- 
mas  similes  imaginibus,qua8  ipsi  fecimus  ad  ima- 
ginem  et  similitudinem  nostram ;  sed  ut  nos  pro- 
pter  Denm  sacria  imaginibns  iodinemus,  qui  pro- 
pter  no8  «exinanivit  seipsum  formam  servi  acoipiens 
{Phil.u).» — «  Omnis  enim  qui  se  exaltat  bumilia- 
bitar;  et  qui  se  bumiliat  exaltabitur  {Luc.  xviii). » 
Yidentea  quippe  imagines  inclinamus,  non  ut  spem 
salutis  constituamus  in  illis,  sed  ad  memoriam  ex- 


quia  ipse  est  Dominus  Deus  noster  {Psal.  xciv).  > 
Quia  ipse  et  Deua,  id  est  Creator;  quia  ipse  est 
Dominus,  id  est  Redemptor;  quia  ipse  est  noster, 
id  est  Salvator.  Tunc  enim  erit  verissime  Salvator 
noster,  cum  erit  omnia  in  omnibus  {Col.  iii),  •  id 
est  sufOcientia  singulorum.  Ipse  est  ergo  Deusi 
qui  nos  de  nihilo  creavit.  Ipse  est  Dominus,  qui 
suo  sanguine  nos  redemit.  Ipse  est  noster,  qui 
suo  munere  nos  salvavit.  Qui  creando  dedit  nobis 
naturam,  qui  redimendo  tribuit  gratiam,  qui  sal- 
vando  feret  gioriam. 

Habemus  ergo  quid  sit  adorandum,  quia  Pater 
et  Filius  et  Spiritus  sanctus.  Ubi  sit  adorandum, 
quia  in  sacra  basilica,  pura  conscientia,  et  in  di- 


citati,  devotionem,  quam  ipsi  Deo  corde  gerimus,  q  vina  Scriptura.  Quomodo  sit  adorandum,  quia  ex 


opere  demonstremus.  Duliam  enim,  ut  dictum  est, 
creaturis,  sanctisetsacris  possumus  exhibere,  sci- 
licet  angelis,  bominibus,  eacramentis.  De  adoratione 
aogelorum  legitur  quod  Abrabam  eievans  oculos 
saos  in  convalle  Mambre  tres  vidit,  et  unum  ex  an- 
gelis  adoravit  (G^n.  xviii).  Lotb  quoque  duobus  an- 


corde,  ex  ore,  ex  opere.  Quare  sit  adorandum, 
quia  propter  creationem,  propter  redemptionem, 
et  propter  salvationem.  Quam  nobis  praestare 
dignetur  Dominus  Jesus  Christus,  qui  est  super 
omnia  Deus  benediclus  in  saecula  saeculorum. 
Amen. 


439 


INNOCBNTn  III  PAPiB  SBEMONBS  DB  TBMPOBB. 


440 


SERMO  XIVIII. 

IN  CONSECRATIONE  ALTARIS. 

De  dedicaiitme  templi  corporis  nostri^  et  consecrationi  altaris  cordis  nostri ;  et  quid  significent  ea,  qux 

in  consecratione  altaris  fiunt. 


Nescitis  quia  corpora  vestra  templum  sunt  Spiritus  A 
sancti? (l  Cor.  yi.) 

Si  desideratis  fieri  participes  solcmnitatis  hujus, 
ad  quam  cum  desiderio  convenistis,  satagere  vos 
oportet,  ut  quidquid  in  consecratione  templi  male- 
rialiter  agitur,  totum  in  nobis  spiritualiter  com- 
pleatnr.t  Templum  enim  Dei  sanctume8t,quodestis 
vos  (/  Cor,  iii), —  •  superaedificati  super  fundamen- 
tum  apostolorum  et  prophetarum,  ipso  summo  an- 
guiari  lapide  Jesu  Ghristo  :  in  quo  omnis  ffiditlca- 
tio  constructay  crescit  in  templum  sanctum  in  Do- 
mino  {Ephes,  ii).'»  Nos  tamen  ad  prssens  dabimus 
vobis  lac  potum,  non  escam(/  Cor.  iii);  quia  per- 
fectorum  solidus  est  cibus  (Hebr.  v),  et  sapientiam 
loquimur  inter  perfeotos  (/  Cor.  ii).  Inter  vos  autem 
nihil  Judicamus  nos  scire,  nisi  Jesum  Christum  n 
et  hunc  cruoifixum  {ibid.)  Quia  «  quasi  modo  geniti 
infantes  lac  concupiscitis,  ut  in  salutem  crescatis 
(/  Petr.  ii).  Excipiamus  ergo  pauca  de  multis,  quo- 
rum  vobis  signincationem  ad  asdificationem  expo- 
namus  breviter. 

Templum  quod  dcdicatum  est,  intelligitur  cor- 
pus;  altare  quod  consecratum  est,  inteliigilur 
oor.  De  templo  corporis  dicit  Apostolus  :  Nesdtis 
quia  corpora  vestra  templum  sunt  Spiritus  sancti  f 
Juzta  quem  modum  dicebat  Dominus  :  «  Solvite 
templum  hoc,  et  iu  tribus  diebus  excitabo  illud  : 
hoc  autem  dicebat  de  templo  corporis  sui  {Joan. 
11.) »  De  altari  cordis  jubetur  a  Domino  :  «  Ignis  in 
aitari  meo  semper  ardebit  {Lev.  vi).  »  Ignis  enim 
qui  ardet  jugiter  in  altari  est  charitas,  qus  con- 
tinue  fervet  in  corde.  Nam  «  aquee  raullaB  non  pos-  ^ 
sunt  exstinguere  charitatom  {Cant.  vii.)  »  Vos  ergo 
secundum  Prophetam  agite  diem  solemnem  in  con- 
frequentationibus,  usque  ad  cornu  altaris  {Psal. 
Gxvii);  quiareliquiae  cogitationis  diem  festum  agent 
Domino  {Psal.  lxxv.) 

Dedicetur  ergo  templum  corporis  nostri  per  ab- 
stinentiam,  emundetur  a  sordibus  gulae;  dedicetur 
per  continentiam,  ut  purgetur  ab  ioquinamentis 
luzuriflB.  Nam  omne  peccatum  quod  fecerit  homo,  extra 
corpus  est;  qui  autem  fomicalur,  in  corpus  suum 
peccat.  Attendite,  fratres  et  filii,  quam  grave  sit 
peccatum  templum  Spiritus  sancti  per  adulterium 
violare,  tollere  membra  Chrisli,  et  facere  membra 
meretriris.  Unde  legitur  quod  adulterium  primum 
in  poenis  obtinet  locum.Cruciflgatis  ergo  carnem  ve-  D 
stra  cum  vitiis  et  concupiscentiis  {Gal.  v),  ne  domi- 
netur  peccatum  in  vestro  mortali  corpore  (Rom.  vi), 
secundum  exemplum  Apoatoli  de  seipso  diceQtis  : 


«  Castigo  corpus  meum,  et  in  servitutem  redigo, 
ne  forte  cum  aliis  praBdicavero,  ipie  reprobus  effi- 
ciar  (/  Cor.  ix).»  Consecretur  altare  cordis  per  con- 
ceptam  timoris,  consecretur  per  affectum  amoris, 
consecretur  ut  consummetur  in  melius.Nam  <  ini. 
tium  sapientis  timor  Domini  {Eccli.  i).  »  De  quo 
dicitur  per  alium  prophetam  :  «  A  timore  tuo,  Do- 
mine,  concepimus,  et  peperimus  spiritum  salutis 
{Isa.  XXV.)  »  —  Finis  autem  prscepti  est  charitas, 
de  corde  puro,  et  conscientia  bona,  et  Ode  non 
ficta  (/  Tim.  i).  h  —  «  Plenitudo  namque  legis  cha- 
ritas  est  {Rom.  xiii).  Consecretur  altare  cordis  in 
vobid,  ut  concipiatis  desideria  sancta.  Dedicetur 
et  templum  corporis,  ut  pariatis  opera  justa,  qua- 
tenus  mundi  corde  et  casto  corpore  sacrificetis 
Deo,  «  non  in  fermento  veteris  maliliaD  et  nequitis, 
sed  in  azymis  sinceritatis  et  veritatis  (/  Cor.  \). » 
Altare  vero  consecratur  hoc  ordine  :  supponitur 
tabula,  ungitur  mensa,  adoletur  incensum,  vestitur 
altare;  sic  deroum  sacrificium  celebratur.  Recon- 
duntur  reliquiae,  quae  sunt  exempla,  quae  nobis 
sunt  ad  imitatiooem  relicta.  Hasc  in  capsa  recondi- 
mus,  cum  ad  imitandum  ea  in  memoria  retinemus, 
sicut  dicit  Apostolus  :«  Imilatores  mei  estote.sicut 
et  ego  Christi  (/  Cor.  iv).»  —  «  Christus  enim  pas- 
sus  est  pro  nobis,  vobis  relinquens  exemplum,  ut 
sequamini  vestigia  ejus.  Qui  peccatum  non  fecit, 
nec  inventus  est  dolus  in  ore  ejus  (/ P^^*.  ii). » 
Quid  est  autem  quod  sanctorum  reliquiae  cum  tri- 
bus  granis  thuris  in  capsula  reconduntur,  nisi  quod 
exempla  [sanctorum  in  fide  Trinitatis  debemus  in 
memoria  retincre?  Nam  «  sine  fide  impossibile  est 
placere  Deo  (Hebr.  xi).»  — «  Justus  enim  ex  fide  vivit 
{Hebr.  x).  »  Tabula  superposita  significat  oharita- 
tcm,  de  qua  dicit  Apostoius  :  «  Charitas  Dei  diffusa 
est  in  cordibus  nostris  per  Spiritum  sanctum,  qui 
datus  est  nobis  {Rom,  v).  »  De  cujus  latitudine  di- 
citur  per  Psalmistam  : «  Latum  mandatum  tuum 
nimis  {Psal.  cxviii).  »  Latum  est  enim  charitalis 
mandatum,  quod  usque  ad  inimicos  extenditur, 
sccundum  praeceptum  Dominicum  :  «  Diligite  ini- 
micos  vestros,  benefacite  his  qui  oderunt  vos,  et 
orate  pro  persequentibus  et  calumniantibus  vob 
{Matlh.  v).  »  Diligite  corde,  benefacite  opere,  nt 
fiat  in  vobis  «  funiculus  triplex, »  qui  «  difficile 
rumpitur  {Eccle,  iv).  »  Reliquiis  ergo  tabula  super- 
ponitur,quia  exemplis  sanctorum  accenditur  chari- 
tas,  qus  operit  multitudinem  peccatorum  (/  Petr. 
iv).  Mensa  ungituri  ut  charitas  misereatur.  Un- 
ctio  namque  d^signat  misericordiam,  sccundum 


^41  8BRM0  XXIX,  IN  CX)MaECRAT.  ALTARIS.  442 

illad :  «  Unge  oapui  tuuio,  et  faoiem   tuam  lava  A  ®t  in  medio,  nisi  quod  quinque  sensus  oorporeos 


{Matth^  v).  Unde  Samaritanus  appropians  vul- 
nerato,  superinfundit  vinum  et  oieum  (Luc.  x). 
Quid  ost  autem  quod  mensa  in  sexlocis  inungitur, 
videlicet  in  medio,  in  quatuorangulis,  etinfronte, 
nisi  quod  charitatem  exercere  debemus  per  sex 
opera  misericordis,  que  commemoranturinEvan- 
gelio  :  Bsurivi,  et  dedistis  mihi  manducaro,  »  eto. 
[Mailh»  XXV.)  Post  unctionem  adoietur  incensumi 
ot  fama  boni  operis  di/fundatur  ad  proximos.  De 
qua  dicit  Apostoius  :  »  Ghristi  bonus  odor  sumus 
io  omni  loco  (i/  Cor.  ii) ;  »>  ut  cortina  cortinam  tra- 
hal  (Exod.  xxxvi),  »  et  qui  audit,  dicat :  Veni 
[Apoc.  xxii).  •  Quid  est  autem  quod  in  quinque  lo- 
cis  adoletur  incensum,  scilicet  in  quatuor  angalis 


sic  exercere  debemus,  ut  iuceat  lux  noslra  coram 
hominibus,  quatenus  videntes  opera  nostra,  glori- 
ficent  Patrem  nostrum  qui  in  coBiis  est  (Maith.  vi), 
Jam  igitur  vestitur  altare,  quando  cor  hominis  roun- 
dum  bonis  operibusadornatur.  Dequibus  Salomon 
ait :  »  Omni  tempore  vestimenta  tua  sint  candida 
(Eccle  ix),  »  id  ost  opera  munda.  Super  altare 
quod  hoc  ordine  consecratur,  sacriOcium  offertur 
acceptum  Altissimo.Illud  videlicet,dequo  propheta 
dicit  in  Psalmo :  «  bacriGcium,  Deo  spiritus  con- 
tribulatus  ;  cor  contritum  et  humiliatum  Deus  non 
8pernit(Pia/.  l).  •  Vel  illud  etiam,  de  quo  dicit  in 
alioloco  :  «ImmolaDeo  sacriOcium  laudis,  et  redde 
Altissimo  vota  tua  (Psal  xux).  » 


SERMO  XXIX 
IN  EADEM  SOLEMNITATE  BNARRATIO  EVANGELIOE  LEGTIONIS. 

De  duohus  egressibus  Redemptoris.  et  quod  voluntarie  mutabilitatem  nostram  assumpsit ;  de  duobus 
generibus  peecatorum ;  de  quatuor  impedimentis  taluti^,  et  quatuor  suffragiis  salutis ;  denique  quid 
facUndum  ut  videri  possit  Jesus,  et  de  eleemosynarum  largitione^  et  virtutibus  Zachxi^  et  triplici  dome. 


Egreesus  Jesus  perambulabai  Jericho.  Et  ecce  vir 
nomine  Zachxus :  et  hic  erat  princeps  publieanorum, 
et  ipee  dives.  Et  quxrebat  videre  Jesum,  quis  esset, 
et  nan  poteral  prx  iurba^  quia  statura  pusillus 
erai  (Lue.  xix). 

Duo  sunt  Redemptoris  egressus  :  unus  sternus, 
et  alias  temporalis ;  unus  occultus,  et  alius  mani- 
festus ;  unus  secundum  quod  est  natus  de  Patre, 
et  alter  secundum  quod  est  natus  de  matre ;  unus 
in  forma  Dei,  et  aiter  in  forma  servi.  Ulrumque 
eommemoratet  commendat  propheta  cum  ait :  «  Et 
to  Bethlehem  terra  Juda,  nequaquam  minima  es  in 
principibus  Juda.  Ex  te  enim  egredietur,  qui  regat 
populum  meum  Israel :  et  egressus  ejus  ab  initlo, 
adiebus  sternitatis  (Mich.  v).  »  Egressus  ergo  Jesus 
perambutabat  Jericho^  quoniam  exivit  a  Patre,  et 
venit  in  mundum  (Joan.  xvii ).  Exivit  autem  non 
deserendo  naturam  divinam,  in  qua  cum  Patre  ma- 
net  occultus,  sed  assumendo  naturam  humanam, 
in  qua  de  matreapparuitmanifestus.  Jerichonam- 
que  secundum  interpretalionem  exponitur  tuna  ; 
quflB  pro  sui  volubiiitate  et  mutabilitate  significat 
muodam,  qui  semper  volvitur  et  mutatur.  «  Vidi 
enim  cuncta  quAQ  iiunt  sub  sole,  et  ecce  universa 
vanitas  et  afflictio  spiritus;  etvidi  nihil  permanere 
sub  eole  (Eccle.  i).  »  Unus  nascitur,  et  alter  mori- 
tur  :  unus  extoliitur,eta]terdeprimitur  ;  unuscre- 
Bcit,  et  alter  decrescit ;  unus  iap.tatur,  et  alter  trista- 
tur  ;  unus  Gt  pauper,  et  alter  fit  dives;  unus  tit  do- 
miaus,  et  altertit  servus.  «  Uomo  natus  de  muliere, 
brevi  vivens  tempore,  repletur  multis  misenis.  Qui 
quaai  flos  egreditur  et  conteritur,  et  fugit  velut  um- 


B  bra,et  nunquamin  eodemstatu  permanet(Jofrxiv).» 
Egressus  ergo  Jesus  perambutabat  Jericho  Nam 
qui  prius  egrediebatur  de  sinu  Patris  in  uterum 
matris,  de  cgbHs  ad  terras,  idem  ipse  semper  erat 
et  estfjuxta  quod  ipse  de  se  loquitur  per  prophetam: 
«  Ego  sum  Deus,  et  non  mutor(Ma/ar/i.  in).  »Idem 
ipse  ].ostquani  exivit  a  Patre,  et  venit  in  roun- 
dum,  voluntarie  mutabilitatem  noslram  a^sum- 
psit,  et  se  sponte  mutationi  nostr»  subjecit; 
quoniam  esurivit,  et  sitifit,  et  expavit,  doluit,  ad 
ultimum  crucem  et  mortem  suscepit.  «  Gum  enim 
jejunasset  quadraginta  diebus  et  quadraginta  no- 
ctibus,  postea  esuriit  (Matth.  iv).  »  Qui  cum  dixis- 
set  in  cruce :  »  Sitio,  dederunt  in  escam  ejus  fel, 
et  ipsum  in  sitim  suam    aceto  potaverunt   (Joan. 

r%  xix).  »  Ipse  quoque  de  se  per  prophetam  testatur : 
c<  0  vos  omnes,  qui  transitisper  viam,  attenditeet 
videte,  si  est  dolor  sicut  dolor  roeus  (Ihen.  i.)  »  — 
«  Gcepit  enim  Jesus  pavere  et  taedere  {Marc.  xiv)- 
«  CGBpit  constristari  et  moestus  esse  (Matth.  xxvi),  » 
—  c  factus  obediens  usque  ad  mortem,  mortem 
autem  crucis  (Phil.  ii). »  Jesusergo,cuisecundum 
naturam  divinam  nibil  accedit,  et  a  quo  nihil  re- 
cedit,  quia  nihil  in  se  habet,  nisi  se,  nec  aliud  est 
habens  ab  habito,  nec  aliud  habitum  ab  babente: 
nisi  quod  «  in  similitudinem  bominum  factus,  et 
habitu  est  inventus  ut  homo  (ibid.),  •  ipse  pro  uobia 
mutabilitates  nostrasassumpsit^etdefectus  nostroa 
suscepit. 

Et  ideo  egressus  perambulabat  Jericho,  Et  etee 
vir  nomine  Zachxus^  et  hic  erai  princeps  publiea'- 

D  norum^  ei  ipse  dives»  Ei  gu»rebat  videre  Jesum, 


443 


INNOCBNTII  m  PAPA  SBRMONBS  DB  TBMPORB. 


444 


quu  esiet,  et  non  poterat  pras  lurba,  quia  slaiura 
pusillus  erat.  Duo  sunt  genera  pecoatorum,  quo- 
rum  quidam  de  Dei  desperant  misericordia,  dicen- 
tes  miserabiliter  cum  Cain  :  «  Major  est  iniquitas 
mea,  quam  ut  veniam  merear  (Gen.  ivj,  »  et  eorum 
quia  desperabilis  est  infirmitas,  ipsorum  quoque 
sanitasdesperatur ;  nam  <  impius  cum  venerit  in 
profundum  peceatorum,  contemnit  (Prov.  xviii).  » 
Alii  vero  demisericordiasperantdivinadicenteemi- 
sericorditer  cum  David  :  «  Miserere  mei,  Deus»  se- 
cundum  magnam  misericordiam  tuam  (PsaL  l),  » 
et  ipsi  quia  qu8eruntsalutem,sanitatem  acquirunt. 

Venit  enim  filius  hominis  quxrere  et  salvare  quod 
perierat.  Talis  erat  isle  Zachaeus,  qui  licet  esset 
princeps  publicanorum ,  et  ipse  dives ,  quxreha 
tamen  videre  hbum  quis  esset^  et  non  poterat  prae 
turbUy  quia  statura  pujillus  erat,  Quatuor  impedi- 
menta  sibi  videbantur  obstare,  ne  posset  videre 
Jesum  ;  primum,  quiaprincepspublicanorum;se- 
cundum,  quiadiveserat;  tertium^quia  nonpoterat 
prsB  turba  ;  quartum,  quia  statura  pusillus  erat. 
Publicani  dicebantur  qui  publica  vectigalia  exige- 
bant,  quorum  commercia  vix  aut  nunquam  sine 
peccato  prffivalent  exerceri ;  princepsergo  publica- 
norum  erat  exactor  fisci.  Unde  sicut  princeps  la- 
tronum  est  particeps  latrocinii,  ita  et  publicanorum 
ipsius  publici  commercii  particeps  erat,  ex  quo 
sibi  per  fas  et  nefas  divitias  acquirebat.  Licet  enim 
habitus  divitiarum  non  sit  in  crimine,  sed  abusus; 
propter  quod  dicitur  per  Prophetam  :  «  Divitis  si 
afQuant,  noUte  cor  apponere  (Psal,  lxi)  ;  »  nam 
Abrabam  dives  erat  (Gen,  xiii),  et  David  locuples 
(//  Reg,  xii),  et  Job  opulentus  [Job,  i),  qui  Deo 
placentes  inventi  suntjusti:  difficile  tamen  est 
divitias  habere  et  non  amare,  sicut  esse  in  igne 
et  non  ardere.  Propter  quod  Veritas  ait :  «  Difficile 
est  divitemintrarein  regnum  coelorum  (Marc.  ix) ;» 
aed  quod  impossibile  creditur  apud  homines,  apud 
Deum  possibile  reputatur  (Mailh.  xix),  qui  non  de- 
epicit  divites,  cum  et  ipse  sit  dives. 

Unde  Zachseus  quxrebat  videre  Jesum  quis  essel, 
ted  non  poterat  prx  turba,  quia  statura  pusilius  erat. 
Quandiu  turba  premit,  Jesus  videri  non  potest, 
presertim  quis  sit :  nisi  forte  perfldem,  non  aulem 
per  speciem.  Propter  quod  ipse  dicebat :  «  Mani- 
festabo  eis  meipsum  (/(^an.  xiv).»  Quoniam  chsec 
est  vita  «terna,  ut  cognoscant  te  solum  verum 
Deum  et  quem  misistiJesumGbristuml/oan.  vii).» 
—  « Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  vide- 
bunt !  »  (Matth,  v.)  Ille  moraliter  est  pusillus  sta- 
tura,  qui  parum  persistere  potest,  id  estqui  facile 
cadit,  aut  fragilitate  carnis  infirmns,  aut  compede 
consuetudinis  alligatus :  quales  multos  esse  novi- 
mu8  et  dolemus,  quibus  dispHcent  mala  quas  fa- 
ciunty  eed  fragilitate  vel  consuetudine  tracti  seu 
victi,  operantur  quod  detestantur ;  quia  «  caro 
concupiscit  adversus  spiritum,  et  spiritus  conou- 
piscit  adversus  camem  (Gal.  v).  •  Peccant  tamen 
magis  sub  Domino,  quam  contra  Dominum,  sem- 


A  por  de  poenitentia  cogitantes,  et  de  misericordia 
confidentes;  qualis  erat  Zachteus,  qui  desiderabat 
videre  Jesum,  tanquam  qui  meditabatur  de  venia, 
sed  non  poterat  prae  turba;  tanquam  qui  detineba- 
turaculpa,  ratione  repugnaos,  sed  sensualitate 
succumbens.  Ad  hoc  utique  pertinet  quod  inquit 
Psalmista:  «  Cuncupivit  anima  mea  desiderare  ju- 
stificationes  tuas  -(Psai.  cxviii).  »  Ille  justificationes 
Dei  concupiscit  desiderare,  qui  nondum  perfecte 
desiderat,  sed  ut  perfecte  desideret,  concupiscit; 
quemadmodum  quidam  dolent,  quia  dolere  non 
possunt,  sed  dolent,  ut  doleant,  id  est  ut  dolor  inef- 
ficax  dolorem  inferat  efficacem.  Prsecedit  enim  in 
peccatoribus  quiddam,  quo  licet  nondum  justifi- 
centur,  digni  tamem,  id  est  habiles  justiflcationibus 

g  inveniuntur.  Quasrebat  ergo  Zachaeus  videre  Jesum 
quis  esset,  sed  prae  iurba  non  poterai ;  quia  »  muscs 
morientes  perdunt  suavitatem  unguenti  (£(^/^.  x).» 
Turba  namque  turbabat,  sive  malorum  hominum, 
sive  malignarum  cogitationum,  sive  daemonum 
malignorum,  qui  semper|inducunt,  suggerunt,  per- 
trahunt  ad  peccandum.  Unde  legitur  quod  cum 
cfficus  clamaret: «  Miserere  mei,  flli  David,  qui  prsB- 
ibant,  increpabant  eum  ut  taceret,  ipse  vero  multo 
magis  clamabat :  Fili  David,  miserere  mei*  (Lur. 
xvin) ;  »  quia  quanto  magis  contra  nos  infi^urgit  tur- 
batio,  vel  daemonum,  vel  cogitationum,  vel  homi- 
num  ;  tantomagisdeberousinsistere,  ut  tentationes 
hujusmodi  repellamus,  ne  per  ignorantiam  vel  ne- 
gligentiam  obdormiamus  in  mortem  :  sed  pcr  eolli- 
citudinem  et  vigilantiam   resurgamus  ad   vitam : 

^  exemploZacbffii,  (\m  prxcurrens  ascendit  i»  ar6o- 
rem  sycomorum,  ut  viderel  Jesum,  Jguta  inde  erat 
transitunu.  Nuilus  ergo,  pro  eo  quod  in  aliquo 
prffioccupatus  est  delicto,  negligendo  diffidat,  aut 
negligat  diffidendOy  sed  prfficurrens,  ascendat  in 
arborem  sycomorum.  Ecce  Zachaeus  de  sua  salute 
sollicitus,  contra  quotuor  impedimenta,  quatuor 
invenit  sufTragia,perquatuor  argumenta.Namquia 
dives  erat,  dimidium  bonorum  suorum  dedit  pau- 
peribus ;  et  quia  princeps  erat  publicanorum,  si  • 
quem  defraudavit,  reddidit  quadruplum  ;  rursus, 
quia  statura  pusillus  erat,  ascendit  in  arborem  sy- 
comorum  :  et  qui  prs  turba  videre  non  poterat, 
prscurrit,  et  ita  post  se  turbam  dimisit.  Sic  et  nos 
fratres,  quoties  in  via  Dei  ab  aliquibus  adversan- 

D  tibus  impedimur,  argumentosi  etstudiosi  ad  oppor- 
tuna  sufifragia  recurremus,  nec  deficiamue  in  via, 
sed  potius  expediti  proGciscamurad  patriam.  Pre- 
currens  ergo  Zachffius,  turbam  dimisit  post  se; 
quia  peccator  volens  ad  veniam  properare,  debet 
post  se  deserere  maJos  homines,  cogitationes  ma- 
lignas,  et  dffimones  malignantes,  quosque  per  tur- 
bam  prffidiximus  designari,  ut  in  istis  non  hffireat, 
his  non  succumbat,  iilisnon  acquiescat,  sed  quanto 
magis  impugnant,  tanto  magis  repugnet,  nt  expu- 
gnet  potius  impugnantes  ejus  exemplo ,  quem 
quanto  plus  increpabant,  turb»,  qu»  proibant,  ut 
taceret,  tanto  magis  clamabat :  «  Fiii  David»  mlBO- 


^^  8BRM0  XXIX,  IN  C0N8BCRAT.  ALTARI8.  440 

rere  mei.   »   Vincat  ergo  piea  postulalionis  cldL- li  ui  \iderei  JeBum,\egiiur  quod  Jesus  suspfciens  vidii 


mor,  impias  suggestionis  naturam,  ut  praevaleat 
spiritus  contra  carnem  :  ut  cura  fuerit  separatus 
a  malis,  divisus  a  perlidis,  et  discretus  a  pravis, 
ascendat  in  arborem  sycomorum,  ut  Jesum  inde 
Yideat  transeuntem. 

Sycomorusest  celsa,  et,ut  a  quibusdam  dicitur, 
ficus  facua  (sic),U(Bo  est  sane  crux  Christi,  qu»  ab 
infidelibus  stultitia  reputatur  :  «  Praedicamus,  in- 
quit  Apostolus,  Jesum  Christum,  et  hunc  cruci- 
lixum.JudaBis  quidem  scandalum,  gentibus  autem 
stultitiam  (/  Cor,  i).»  Hujus  arboris  ascensum  alia 
qaoque  Scriptura  proponit  :  «  Asccndam,  inquit, 
inpalmam,etapprehendarafructuseju8(Ca»/.vn).i 
Palma,  quas  est  signum  fictoriaB,fidem  crucisdesi- 


illum,  quia  nisi  visus  fuisset,  ubi  potuisset  vi- 
dere  veritatem  ?  quemadmodum  nisi  lux  lucerns, 
vel  solis  prius  videat  oculos  homini8,quantumlibet 
aperiat  oculos  homo,  non  potest  videre  lucernam 
vt'l  solem.  Christus  autem  est  veritas,  Christusest 
sol,  Christus  est  «  lux  vera,  que  illuminat  omnem 
hominem  venientem  in  hunc  mundum  {Joan.  i);  » 
nnde  Ugitur  :  a  Respexit  Dominus  Petrum,  etsta- 
tim  exiens  forus  flevit  araare  (Luc.  xxii).  »  Dixit- 
que  Dorainus  ad  Zachoeum  :  Zachxe,  festimns 
descende^  quia  hodie  in  domo  tua  oportei  me  ma- 
nere,  Cooomendatur  ascensus,  quia  praecurrens 
ascendit.  Commendatur  et  descensus,  quia  feBti- 
nans  descendit.  Ascendit  per  fidem,  ut  videret  Je- 


gnat»  de  qua  dicit  Joannes  :   •   Ilseo  est  vicloria,  d  ^^^  '  descendit  per  numilitatem,  ut  susoiperet 


qo8  vincit  mundum,  fides  nostra  (/  Joan,  v).  » 
Quas  comprehendit  «  cum  omnibus  sanctis  quae  sit 
longitudo,  latitudo,  sublimitas,  et  profundum 
(Ephes.iM),  n  Fruclus  bujus  arboris  est  purpureus, 
Buccum  habens  sanguineum  ;  quia  fructus  vitae,  quaB 
pependit  in  cruce,sanguinem  suum  pro  nobiseffu- 
dit.  Qui  vult  ergo  videre  Jesum  transeuntem,  as- 
ceadat  in  arborem  sycomorum  :  quia  Jesus,  id  esl 
Salvator,  videri  non  potest,  nisi  de  ioco  salutis, 
id  eet  de  cruce,  per  quam  «  Deus,  Rex  noster  anle 
saeoula,  operatusest  salutem  in  medio  terrae  (Psal. 
Lxziii),»  in  loco  CalvariaB.Unde  cum  Moyses  posle- 
riora  Domini  vidit.legitur  quod  in  foramine  petr» 
Btetit  {Exod,  xxxiiij;  cum  enim   petra  significet 


ipsura.  «  Super  quem,  inquit,  rcquiescet  Spiritus 
meus,  nisi  super  humilem  et  quietum,  et  tremen- 
tem  sermoQesmcos?  «(/5a.Lxvi).Nara  «quidescen- 
dit,  idera  est  qui  ascendit  [Ephes,  vii).  »  Et  Jacob 
vidit  scalara,  summitas  cujus  ccelos  tangebat,  et 
angelos  ascendentes  et  descendentes  per  eam  {Gen, 
xxviii).  Ergo  festinans  descende^  quia  hodie  in 
domo  tua  oportet  me  manere.  Quasi  diceret  :  Jam  es 
illuminatus  per  fidom,  quapropter  vide  per  fidem. 
Tenebris  fugatis  erroris,  opportunum  est  non 
mihi,  ged  tibi  (quia  ego  non  indigeo  bonorum  tuo- 
rum,  sed  tu  sine  me  nihil  potes  facere),ut  indomo 
tua  faciam  mansionem,  non  tanquam  bospes  diur- 
nus,  sed  tanquam  perpeluus  habitator;  quoniam 


Cbristum,  secundum  illud  :  «   Petra   autem   erat      *  Q"i  perseveraverit  usquein  fidem,  hic  eaivuserit 
Ghriatus  (/  Cor,  x)  »,  recle  foraraina  petraB,vulnera      {Maith,  x).    »  Dorao  quidem,  non  tam   materiali. 


Ghristi  designant.  Propter  quod  alibi  legitur  :  «  In 
foraminibus  petrae,  in  cavernis  maceriaB,  ostende 
mihi  facicm  tuam  (6'rtn/.  ii);  •  quia  qui  vult  fa- 
ciem  Christi  videre,  debet  in  foraminibus  petrae, 
hoceet  in  vulneribus  Christi,  per  fidem  passionis 
et  crucis  stare.  Ascendit  ergo  Zacha;us  in  arborem 
iyromomm^  ut  videret  Jesum,  quia  inde  erat  trans- 
Uurus,  ff  Erat  enim  in  loco,  ubi  crucifixus  est^hor- 
tus;  et  in  borto  monumentum  novum,in  quonon- 
dnm  quisquam  positus  fuerat.  Ibi  ergo  propter 
Paraaceven  Judhorum,  quia  juxta  erat  monumen- 
tam,  poBuerunt  Jesum  (/ofln.  xix).  »  Unde  trans- 
ivitde  morte  ad  vitara,de  mundo  ad  Patrem  quem- 
admodum  dicit  Joannes  :  •  Sciens  Jesus  quia  ejus 


quae  conslruitur  ex  Iapidibu3,quam  spirituali,qus 
ex  virtutibus  fabricatur.  Plus  obtinuit  quam  spe- 
ravit ;  quiacontentus  erat  ut  ascendens  in  arborem 
videret  Jesum  ;  sed  Jesus  non  solum  se  iili  viden- 
dum  ostendit,imo  et  in  domo  sua  dignatus  oslho- 
spitari  Per  quod  conjicitur  et  colligitur  manifeste, 
quia  et  dimittit  qu(e  conscientia  metuit,  et  adjicit 
quod  oratio  non  praesumit.  Porro,  quia  «  non  au- 
ditores  legis,  sod  faclores  justi  sunt  apud  Deum 
[Rom,  n).  »  Zachaeus  non  tardus  et  obliviosus  ao- 
ditor,  sed  studiosus  et  diligens  exsecu lor./^^ftf nan^ 
descendit,  et  suscepit  illum  gaudens,  Per  quod  mo- 
raliter  instruitur  Christianus,  ut  non  cum  mora 
vel  tarditate,  non  cum  taedio  vel  desidia,  divinum 


hora  venit,  ut   transeat  ex  hoc  mundo  ad  Pa-  D  exsequatur  mandatum,  juxta  quod  dicit  Aposto- 

A JM-    .         -  .        ^  I .  rM.^Ji^_j.:^  «:_^ .   _..j   _-._  _..^ i_:_a*a2_ 


trem,  cum  dilexisset  auos,  in  finem  dilexit  eoa 
{Joan.  ziii).  » 

Et  cum  venisset  ad  illum  locum,  suspiciens  Jetus 
vidit  iilum.  Ab  aetemo  vidit  eum  praedestinationis 
inapectu,  juxta  quem  modum  inquit  Nathanaeli  : 
•  Priusqoam  te  Philippus  vocsret,  cum  esses  sub 
ficu,  vidi  le  {Joan,  i).  »  Sed  cum  in  plenitudine 
temporis  venit  ad  locum  Calvariae,  in  quo  pro  pec- 
catonim  salute  voluit  crucifigi,  suspiciens  vidit  eum 
et  alios  peccatores  miserationis  intuitu,  quatenus 
eoB  benigne  respiciens  redimeret  et  salvaret.  Et 
eccecDmZacbaBua  ascendisset  arborem  sycomorom, 


lus  :  Obedientia  sine  mora  :  sed  nec  cum  tristitia 
vel  dolore,  cum  murmure  vel  querela  divinam 
exerceat  servitutem  ;  quiasecundumeumdem  Apo- 
stolum  :  «  Hilarem  datorem  diligit  Deus  (//  Cor. 
ix).  » 

Festinans  ergo  descendity  et  suscepit  illum  gaU" 
dens,  El  cum  viderent  omnes  murmurabant^  quod 
ad  hominem  peccatorem  diverlistet,  Quidam  ex  in- 
vidia,  et  quidam  ex  ignorantia  murmurabant;  sed 
utrumque  murmur  erat  injustum,  tanquam  siqui- 
libet  murmuraret,  quod  medicus  diverteret  ad 
aegrotum  ;  perinde  quidem,  quod  Salvator  ad  peo- 


447 


IIINOCBimi  m  PAPiB  8BRM0NBS  DB  TBMPOBB. 


448 


oatorem  diTertere  dignabatur.  Unde  cum  Pbarisai  A 
dixissent  apostolis  :  «  Quare  cum  publicanis  el 
peocatoribns  manducat  et  bibit  magister  vester? 
Jesns  audiens  ait  illis  :  Non  est  opus  valenti- 
bus  medicus,  sed  male  babentibus.  Non  enim 
Teni  vocare  justos,  sed  peccatores  {Matth,  ix).  • 
Et  Petrus  attonitus  miraculi  novitate,  dixit  ad  Do- 
minum  :  «  Exi  a  me,  Domine,  quia  homo  peccator 
8um  (Luc,  v),»  cum  potius  dicere  debuissel  :  Intra 
ad  me,Domine,quia  homo  peccator  sum  ;  quoniam 
nisi  lux  accedat,  tenebrs  non  recedunt.  Stans  aU' 
tem  Zachaeus  dixit  ad  Dominum :  Ecce  dimidium 
bonorum  meorum,  Dominefdo  pauperibus  :  etii  quid 
aliquem  defraudavi,  reddo  quadruptum.  Quantam 
prassentia  profecit  SalvatoriSySalutis  effectus  osten- 
dit.  Nam  qui  fuerat  iniquus  per  fraudem,  factus  ^ 
est  Justus  per  fidem  :  et  qui  fuerat  prinoeps  publi- 
eanorum  et  ipse  divesjactus  est  pater  egenorum  et 
ipse  pauper.  Unde  non  immerito  nomen  ejus  voca- 
tur  Zachseus,  quod  interpretatur  justijicatut,  Fcce, 
inquit,  dimidium  bonorum  meorum,Domine,  do  pau- 
peribus^et  siquid  aliquem  defraudavi,reddo  quadru- 
p/um.Quia  vero « si  recte  ofTeras^non  autem  recte  di- 
vidas,  peccasti  (Gen,  iv,  sec.  LXX), »  Zacha;us  tan- 
quam  providuset  di8cretus,et  recte  obtulit,et  recte 
divi8it;quia  dimidium  bonorumsuorumdeditpan- 
ribue,  etsi  quid  aliquem  defraudavit,reddidit  qua- 
dmplum.  Dedit  sua,  et  reddidit  aliena  ;  quia  non 
dimittitur  peccatum,  nisi  restituatur  ablatum ;  et: 
«  Qui  facit  eleemosynam  de  rapina  pauperis,  ac  si 
victimet  fllium  in  conspectu  patris  [Eccli,  xxxiv). 
DeuB  iniqua  munera  non  aoceptat,  prsesertim  qus  C 
Aierunt  de  Bacrilegio  vel  de  furto,  de  rapina  vel 
usura,  in  quibus,  quia  non  transfertur  dominium, 
ira  magis  quam  misericordia  provocatur.  Quidam 
cum  habeant  multom,  dant  parum  ;  cum  habeant 
oharum,  dant  viie  ;  cum  habeant  proprium,  dant 
alienum  ;  cum  dare  debeant  egenis,dant  histrioni- 
bus.Zachffius  antem  et  recte  obtulit,et  recte  divisit, 
dando  non  parvum,  sed  multum,  quia  dedit  dimi- 
dium  ;  noo  vile,  sed  charum,quia  dedit  dimidium 
bonorum ;  non  alienum  eed  proprium,  quia  dedit 
dimidium  bonorum  suorum,  non  bistrionibus,sed 
egeni8,quia  dedit  dimidium  bonorum  suorum  pau- 
peribus. 

Omni  tempore  debemus  indigenti  subvenire,sed 
priesertim  hoc  tempore,  in  quo  Deus  sterilitatero  et  D 
famem  induxit,  in  uno  simui  eodemque  negotioet 
misericordiam  exibens,  ei  justitiam  manifestans  : 
ot  cum  pro  peccatis  nostris  per  famis  inediam  nos 
flagellatjustitissuffirigorem  ostendat ;  etcum  sub- 
veniendi  pauperibus  occasionem  exponit,  miseri- 
cordi»  causam  impendat ;  quatenus  cum  flagellum 
Dei  portaverimus  patienter,  et  indigentibus  libera- 
Hter  Bubvenerimus,liberemur  utique  per  justitiam, 
et  per  misericordiam  coronemur.  Qui  autem  in 
tante  necessitatis  articulo  non  contentus  etiam  su- 
parflua  retinuerit,  sciat  se  tot  mortibus  esse  di- 
gnum,  quot  inopea  propter  ipsius  avariliam  mo- 


riuntur  ;  aut  ealtem  tot  esse  puniendum  supplioiis, 
quot  poenis  supplices  affliguntur ;  nam  *<  qui  ha- 
buerit  substantiam  bujus  mundi  et  viderit  fratrem 
sum  necessitatem  habere,  et  clauserit  viscera  sua 
ab  eo,  quomodo  cbaritas  Dei  manet  in  illo?8 
(/  Joan,  iii).  Nec  se  quisquam  excuset,  quia  suf- 
flcit  ut  unusquisque  tribuat  secundum  propriam 
facultatem.  Si  multum  ei  fuerit^  abundanter  im- 
pendat  :  si  exiguum,  etiam  deexiguo  libenter  stu- 
deat  impertiri  (Tob.w)  :  ita  quod  necessitati  aliquid 
subtrabat,  et  superfluitati  auferat  totum,  ex  toto 
restituens  alienum,  non  semper  in  simplum,  sed 
interdum  in  quadruplum.  Res  enim  aliena  subri- 
pitur  aliquando  per  industriam  scienter^aliqoando 
per  negligentiam  ignoranter ;  oum  vero  res  aliena 
subripiebatur  scienter,  si  res  exstabat,  secundnm 
legis  justitiam  restituebatur  in  duplum  :  si  non 
exstabat,  restituebatur  in  quadruplum,8icut  Jube- 
tur  in  Exodo  (c.  xxii).Si  autem  res  alienasubripie- 
batur  per  ignorantiam,  reddebatur  caput,  et  quin- 
ta  pars  desuper.  Idem  quoque  Oebat  de  re  fur- 
tiva,  si  furtum  latebat,et  fur  confltens  sponte  red- 
debat,  sicut  in  libro  Numeri  reperitur. 

Ait  illi  Jesus  :  Hodie  satus  domui  huic  facta  est, 
eo  quod  et  ipse  filius  sit  Abrahx,  Filius  quidem, 
non  carne,  sed  fide ;  non  successione.sed  imitatio- 
ne,  juxta  quod  Veritas  ait  :  «  Si  iilii  Abrabas  estis, 
opera  Abrahae  facite  (Joan.  viii).  »  —  w  Abraham 
credidit  Deo,  et  reputatum  est  illi  ad  justitiam 
(Gen,  XV ;  Rom,  iv;  Gal.  iii).»  Zachsus  autem  obe- 
divit  Jesu,  et  factum  est  ei  in  salutem.  Abraham 
angelos  Domini  sucepit  hospitio  {Gen,  xviii).  Za- 
cheue  autem  Dominum  angelorum.Abrabam  exsul- 
tavit  ut  videret  diem  ejus,  vidit  et  gavisus  est 
(Joan.  viii)  :  Zachsus  auiem  ascendit  in  arborem 
sycomorum,  ut  videret  illum  transeuntem,  et  de- 
scendens  suscepit  illum  gaudens.  Merito  ergo  salus 
domui  huic  jacta  est,  eo  quod  et  ipse  filius  sit  Abra^ 
hae,  Venit  enim  /ilius  hominis  qugprere^  et  salvum 
facere  quod  perierat,  In  hoc  sane  justiflcato  pleni- 
tudo  virtutum  multipliciter  assignatur,  fldes,  spes, 
charitas,  justilia,  fortitudo,  prudentia,temperantia 
obedientia  cum  humilitate,  hospitalitas  cum  bila- 
ritate,  misericordia  cum  largitate.Fides,  quia  prse* 
currens  asccndit  in  arborem  sycomorum ;  spe8,quia 
quaerebat  videre  Jesum  quis  esset  ,*  charitas,  quia 
suscepit  itium  gatuiens  ;  justitia,  quia  reddidit  qua- 
druplum;  forlitudo,  quia  stans  dixil  ad  Dominum  ; 
prudentia,  quia  non  solum  dedit  pauperibus,  sed 
reddidit  defraudatis;  temperantia,quia  non  distri- 
buit  totum,  sed  dedit  dimidium ;  obedientia  cum 
humilitate,  quia  festinans  decendit ;  bospitalis  cum 
hilaritate,  quia  suscepit  eum  gaudens ;  misericordia 
cum  largitate,  quia  dimidium  bonorum  suorum 
dedit  pauperibus,  et  reddidit  defraudatis.  Per  G- 
dem  enim  praecurrens  ascendit  in  arborem  sycomo- 
rum :  in  arborem  sycomorum  ascendit,  qui  fidem 
crucis  extollit ;  per  spem  quterebai  videre  Jesum 
quisesset,  vidil  et  gavisus  est.  Hincenim  Dominus 


440 


8BBM0  XXIX,  IN  C0N8ECRAT.  ALTARIS. 


450 


ait :  ff  Petite,  et  dabitur  vobis  :  quaerite,  et  inve-  A 
Dietis  :  pulaate,  et  aperietur  vobis  {Luc,  xi). »  Per 
charitatem  suscepU  illum  gaudens;  charitas  enim 
gaudcbat,  quia  veritatero  suscipiebat.  Per  justitiam 
reddidit  quadruplum  ;  quia  nemo  justificatur  a 
culpa,  nisi  reatituat  aliena.  Per  tbrtitudinem  sta- 
bat,  non  jacebat  ut  debilis,  sed  stabat  ut  fortis; 
nam  et  Jesus  ut  Stephanum  confortaret,  non  ap- 
paruit  ei  sedens,  sed  stans  :  «  Ecce,  inquit,  video 
cobIob  apertos,  et  Jesum  stantem  a  dextris  Dei 
{Act.  vii).  »  Per  prudentiam  dedit  pauperibus,  et 
reddidit  defraudatis;  dedit  proprium,  et  reddidit 
alienum.  Graviter  ergo  peccant,  qui  decimas  et  pri- 
mitias  non  reddunt  sacerdotibus,  sed  eas  pro  sua 
voluntate  distribuunt  indigentibus.  Per  temperan- 
tiam  dedit  non  totum,  sed  dimidiam  partem;  dedit  «^ 
superflua,  et  retinuit  necessaria,  diceute  propheta  : 
fCum  videris  nudum,operi  eum,et  carnem  tuam 
ne  despexeris  {Isa.  lviii).  »  Per  obedientiam  festina- 
vit,  Bcriptum  est  eoim  :  «  Obedientia  sine  inora.  » 
Per  humilitatem  descendit;  quoniam  «  cui  se  hu- 
miliat,  exaltabitur,  et  qui  se  exaltat,  humiliabitur 
{Lv^.  xviii).  »  Per  hospitalitatem  cum  hilaritate 
suBcepit  eum  gaudens;  quoniam  «  hiiarem  dato- 
rem  diligit  Deus. »  Per  misericordiam  cum  Jargi- 
tate  dimidium  bonorum  suorum  dedit  pauperibus, 
et  ideo  «  justitia  ejus  manet  in  saeculuin  sseculi 
{PsaL  cxi).  M  Scriptum  est  enim  :  «  Date  eleemosy- 
oam,  et  ecce  omnia  niunda  sunt  vobis  {Luc.  ii);  » 
quia  «  sicut  aqua  exstin^uit  ignem,  ita  eleemosyna 
exatinguit  peccatum  {Eccli,  iii). »  Quis  nostrum, 
chariBsimi,  non  dico  dimidium,  sed  vel  quartum,  C 
Tel  sextum,  vel  etiam  duodecimum  satagit  paupe- 
ribus  erogare?  Quando  secundum  consiiium  Jesu 
ChriBti  vendet  universa  quae  habet^etdabit  paupe- 
ribuB  {Matth,  xix),  quando  nec  decimam  reddit, 
quam  reddere  tenetur  ex  debito?  {Matth,  xviii). 
Gerte  superabundavit  iniquitas,  et  refriguit  cha- 
ritas  multorum  {Matth.  xxiv).  Zachnus  autem 
dimidiam  bonorum  suorum  dedit  pauperibus^  et 
si  qnid  aliquem  defraudavit,  reddidit  quadru- 
plam. 

Ex  istis  virtutibus  domus  illa  construitur,  in 
qua  Jesus  habitare  dignatur.  Festmans,  inquit,  de- 
scende  :  quia  hodie  in  domo  tua  oporlet  me  manere, 
Est  domus  numinis,  et  est  domus  hominis,  et  est 
domus  dsmonis.  Domus  Dei,  per  gratiam;  domus  D 
hominis,  per  naturam;  domus  dasmonis,  per  cul- 
pam.  De  prima  legitur  :  «  Domum  tuam,  Domine, 
decetsanctitudo  in  longitudinedierum  (P^a/.xcii);» 
de  secunda  dicitur  :  «  Qui  domos  habitant  luteas, 
et  terrenum  habent  f\indamentum  {Joh  iv);  »  de 
tertia  scriptum  est  :  «  Bevcrtar  in  domum  meam 
ande  exivi  {Matth,  xii).  » 

Vitioram  tectum  est  superbia,  quae  est  initium 


peccati  {Eccli,  x);  ostium,  conoupiscentia,  qun 
militat  adversus  animam:  paviment*im,  avaritia, 
quae  oet  idolorum  servitus  {Gal,  v);  quatuor  latera 
parietum,  sunt  quatuor  genera  peccatorum,  vide- 
licet  peccatum  fragilitatis,  per  impotentiam;  peo- 
catum  simplicitatis,  per  ignorantiam;  peccatum 
securitatis,  per  negligentiam;  et  peocatum  mali- 
gnitatisy  per  invidentiam.  In  domo  natur»  funda- 
mentum  est  ratio,  tectum  memoria,  ostium  intel- 
lectus,  pavimentum  voluntas,  quatuor  lateraleB 
parietes,  quatuor  naturales  afTectus,  timor  et  epes, 
dolor  et  gaudium. 

Hinc  cupiunt  homines,  metuunt  gaudentque  dolent' 
que.  In  domo  gratis,  fundamentum  est  hdes.  De 
qua  dicit  Apostolus  :  «  Fides  est  substantia  re- 
rum  sperandarum,  argumentum  non  appareutium 
{Hebr.  xi).  »  Tectum  est  charitas,  de  qua  JacobuB 
ait  :  «  Cbaritas  operit  multitudinem  peccatorum 
{Jac,  v).  »  Ostium,  obedientia,  de  qua  Dominus 
ait : «  Si  vis  intrare  ad  vitam,  serva  mandata 
{Matth,  xix).  »  Pavimentum,  humilitas,  de  qua 
Psalmista :  «  Adbxsit  pavimento  anima  mea  {Psal, 
cxviii).  »  Quatuor  latcralcs  parietes  sunt  quatuor 
principales  virtutes,  justitia,  fortitudo,  pruden- 
tia,  temperantia.  Hsc  sunt  in  Apocalypsi  (cap.  xx) 
quatuor  latera  civitatis  aequalia.  Fenestras  sunt 
hospitalitas  cum  hilaritate,  et  miscricordia  cum 
largitate.  Hnc  est  domus,  de  qua  Dominus  ait  : 
«  Si  quis  diligit  me,  sermones  meos  servabit;  et 
Pater  meus  diliget  eum,  et  ad  eum  veniemuB,  et 
mansionem  apud  eum  faciamus  {Joan,  xiv).  « 

Verum  et  bnc  sacra  basilica  domus  est  numinis 
et  templum  Dei,  de  qua  Dominus  ait :  «  Domus 
mea,  domus  orationis  vocabitur  {Isa,  lvi;  Matth, 
xxi).  »  In  hanc  domum  hodie  venit  Jesus  per  dedi- 
cationis  gratiam,  et  consccrationis  efTcctum.  Le- 
gitur  enim  quod  templo  Salomonis  dedicato,  cum 
sacerdotes  dicerent  :  «  Confitemini  Domino  quo- 
niara  bonus,  quoniam  in  saeculum  misericordia 
ejus  (I  Par,  xvi),  »  nebula  implevit  domum  Do- 
mini,  et  obnmbravit  facies  sacerdotum,  ita  quod 
se  invicem  videre  non  poterant.  Et  ait  Salomon  : 
«  Dominus  dixit  ut  habitaret  in  nebula  (III  Reg, 
viii). »  Dixit,  id  est  opere  demonstravit,  quoniam 
in  monte  Sina  apparuit  2>t  ncbula  {Exod.  xix),  et 
Israel  in  nube  pra*cessit  {Exod.  xiv),  et  ante  Moy- 
8cn  positum  in  caverna  petrn  pertransivit  in  ne- 
bula  {Exod.  xxxiii).  Expressum  mysterium,  sed 
alias  exponendum. 

De  caetero,  fratres,  quia  «  quncunque  Bcripta 
sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  sunt  {Rom, 
xv),  »  imitcmr.r  ergo  ZachaBum,  ut  in  domo  no- 
stra  Jesus  habilare  dignetur,  qui  est  super  om- 
nia  Deus  bcnedictus  in  ssecula  sasculorum.  Amen. 


451 


INNOCBNTII  III  PAPiC  SBRMONBS  DB  SANCTIS. 


452 


INNOCENTII  PAPJE 


HDJUS  NOMINIS  TERTII 


SEBMONES  DE  SANCTIS 


SERMQ  PRIMUS. 

IN    NATIVITATE   DOMINI. 
De  muHiplici  verbOf  de  carnis  quadruplici  acceplione,  el  cur  Verbum  caro  faclum  iit. 


Verbum  caro  factum  est,  et  liabitavit  in  nobis 
{Joan,  i). 

Juxta  communem  sensum  loquendi,  multiB  mo- 
dis  accipiturverbum.  Est  enim  verbum  quod  corde 
concipilur,  verbum  quod  ore  profertur,  verbum 
quod  calamo  scribilur.  Corde  concipitur  intelie- 
otus,  ore  profertur  sonus,  calamo  scribitur  signum. 
Intellectus  in  menle,  sonus  in  aere,  signum  est  in 
imagine.  Quia  vero  «  spiritus  est  qui  vivificat,  v  de 
carnalibus  ad  spiritualia  transeamus;  «  caro  enim 
non  prodost  quidquam  {Joan,  vi).  • 

Est  cnim  verbum  bumanum,et  verbura  divinum. 
Verbum  humanum  transit  prolatum;  verbum  divi- 
num  permanet  natum.  De  illo  dicit  poeta  : 

Et  semel  emissum  volat  irrevocabile  verbum, 

(IIORAT.,  Ep,  I,  XVIII,  71.) 

De  isto  dicit  Propheta :«  Verbum  Domini  manet  in 
aeternum,cogitationes  cordis  ejus  in  generationc  et 
generationem  {Psal,  xxxn).  »  Verbum  Dei  Patris  esl 
Dei  Fiiius,  per  quem  «  Ipse  dixit,  ct  facta  sunt ; 
mandavit,  et  croata  sunt  (ibid,), »  Nam  omnia  per 
ipsum  facta  sunty  ct  sine  ipso  factum  est  nihil. 
•  Verbo  Domini  cqbU  flrmati  sunt,  et  spiritu  oris 
ejus  omnis  virtus  eorum  [Psat.  xxxiii.)»  Sicut  enim 
per  verbum  exprimitur  intellectus,  ita  pcr  Filium 
Pater  innotatur,  juxla  quod  ipse  dicit  in  Evangelio ; 
«  Pater,  ego  clarincavi  te  super  terram,  ego  mani- 
fcstavi  nomen  tuum  bominibus,  quos  dedisti  mihi 
de  mundo  {Joan.  xvii). »  Propter  quod  ipse  Filius 
sermo  Patris  nuncupatur.  Scriptum  est  enim  : 
"  Omnipolcns  sermo  tuus,  Domine,  a  regalibiis  se- 
dibus  vcnit  {Sap.  xviii);  »  et  alibi  :«  Ecce  nomen 
Domini  venlt  de  longinquo  {I.sa.  xoxi).  »  Est  autem 
hoc  Verbum  conceptum,  prolatum,  et  scriptum. 
C^oncepliim,  secundum  nativitatem  divinam;  pro- 
latum,socundum  nativitatem  humanam;  scriplum, 
secundum  nati?itatcm  gratuitam.  Secundum  nati- 
vitatem  divinam  conccptum  de  Patre;  secundum 
nativilatem  humanam,  natum  exmatre;  sccundum 
nativitatem  gratuitam,scriptum  in  mente.De  Patre 


A  nascitur  aeternaliter,  de  matre  temporaliter,  in 
mente  spiritualiter.  iEternaliter  conceptus  de  di- 
vinitatis  arcano,  temporaliler  profertur  ex  matris 
utero,  spiritualiter  scribitur  dij»ito  Dei.  De  verbo 
concepto  secundum  divinam  nativitatem  ex  Patre 
dicit  Joanncs  :  In  principio  erat  Verbum^  et  Verbum 
erat  apud  Deum,  et  Deus  eral  Verbum.  De  verbo 
prolato  secundum  nativitatem  humanam  ex  matre 
loquitur  Isaias  (cap.  ix) :  «  Verbum  misit  Dominus 
in  Jacob,  el  cecidit  in  Israel.  »  De  verbo  scripto 
sccundum  nativitatem  gratuitam  in  roente  Lucas 
(cap.  iii)  testatur  :  w  Factum  Domini  super  Joan- 
nem  Zachariae  Oiium  in  deserto. » 

Est  autem  verbum  supernum,  verbum  internum, 
et  verbnm  externum.  Verbum  supernam,  Deus  et 

gcaro;  internum,  spiritus  et  vita;  verbum  exter- 
num,  semen  et  gladius.  Verbum  Deus  secundum 
aeternitfttem,  quoniam  in  principio  erat  Verbum,  et 
Verbum  erat  apud  Deum^  et  Deus  erat  Ferbum.  Ver- 
bum  caro  secundum  humanitatcm,  quia  Verbum 
caro  factum  est  et  Uabilavit  in  nobis.  Verbum  spi- 
ritus,  intelligentibus;  verbum  vita,  credentibus; 
unde  :  «  Verba  quae  locutus  sum  vobis,  spiritus  ct 
vita  sunt  {Joan.  vi). »  Verbum  semen  in  propa- 
gandis  virtutibus ;  unde  :  c  Semen  est  verbum  Dci 
{Luc.  viii).  »  Verbum  gladius,  in  vitiis  amputan- 
dis;  unde  :  «  Et  gladius  spiritus,  quodcst  vcrbum 
Dei  {Ephes.  vi). » 

Snne  Gt  Verbum  caro,  fit  panis  caro,  fit  homo 
caro.  Verbum  fit  caro  per  unionem,  panis  fit  caro 

-,  perconversionem,homo  fltcaropercommistionem; 
pcr  unionem  personalem,  per  conversionem  sacrn- 
mcntalem,  per  commistionem  carnalcm.  De  primo 
dicitur :  Verbum  caro  jactum  est,  et  habitavU  in  no- 
bis:  de  secundo  legitur  :  «  Panis  quem  ego  dabo, 
caro  mea  est  pro  mundi  vita  {Joan.  vi);  »  de  tertio 
vero  scribitur  :«  Propter  quod  relinquet  homo  pa- 
trem  et  matrcm,  et  adh.iRrcbit  uxori  suae :  et  erunt 
duo  in  carne  una  (Gen.  ii).  »  Itaque  jam  non  sant 
duo,  sed  una  caro.  Non/ine  carnls  quandoque  desi- 


453 


SBRMO  I,  IN  NATIVITATB  DOlflNI. 


454 


goatur  natura,   quandoque  persona,    quandoque  A  «  Eritissiout  dii,  scientes  bonum  et  malum  {Gen. 


fragilitas,  quandoque  carnalitas.  Natura,  cum  dici- 
tur  :  «  Alia  est  caro  piscium,  alia  volocrum,  aliaju- 
mentorum  (/  Cor.  xv);  persona,  cum  dicitur: 
«  Videbit  omnis  caro  salutare  Dei  nostri  (Luc,  iii)  ;• 
fragilitas,  ubi  dicitur  ;  •  Non  permanebit  spiritus 
meus  in  bomine  in  eternum,  quia  caro  est  (Gen. 
VI) ;  *  carnalitas,  ubi  dicitur :  «  Caro  et  sanguis  re- 
gnum  Dei  non  possidebunt  (l^Cor.  xv).  »  Cum  ergo 
dicitur  :  Verbum  caro  facium  est^  nomine  carnisin- 
telligitur  vel  babitus,  vel  bumanitas.  Verbume^mm 
caro  factum  esl,  id  est  Deus  est  incarnatus  ;  quia 
«  factus  est  ex  semine  David  secundum  carnem 
(Rom.  i). »  Ac  per  boc  solvitur  quaBstio  illa,  quadi- 
citur  :  Cum  bomo  sufGcienterex  anima  coostet  et 


iii)  »  Tanta  ergo  debuit  esse  virtus  bumilitatis,  ut 
Deus  fieret  sicut  bomo  ;  juxta  quod  dicit  Apostolus : 
«  Cum  in  forma  Dei  esset,  non  rapinam  arbitratus 
est  esse  se  ffiqualem  Dec,  sed  semetipsum  exina- 
nivit,  formam  servi  accipiens,  in  similitudinem 
bominis  factus,  et  babitu  inventus  ut  homo.  » 
Verbum  ergo  factum  est  caro^  ut  daret  nobis 
bumilitatis  exemplum  :  quatenus  quisuperbi  reoes- 
simus,  humiles  redeamus.  « Initium  enim  omnis 
peccati  est  superbia  {Eccli.  x).  »  Perhanc  angelus 
peccavit  in  coolo,  qui  dixit :  «  Ponam  sedem  roeam 
ad  aquilonem,  et  ero  similis  Altissimo  {Isa,  xiv). » 
Per  hanc  homo  peocavitinparadiso,  cui  dictum  est: 
«  Eritis  sicut    dii,  scientes  bonum  et  malum.  » 


came,  curpropter  unam  partem  Verbum  dicitur  -^  Hoc  vitium  primum  in  peccante,  ultimum  in  pce- 

m.s.^^      Aa^fd.Mx        At   v\iiAr\f At»   fl1fAI»am       VOrKlim       nnn       nir.l»  .%S*m«.4a    .         tmmtf\         a/«/lA#lA««fA         mAAnnli«m        MAmmSt*tf.«» 


caro /adttm,  etpropteralteram,  verbum  non  dici 
turfaclum  anima ;  prssertum  cum  major  sit  simili- 
tudo  inter  Verbum  el  animam,  quam  interVerbum 
et carnem? Quia scilicet  incarnatum  signincatbabi- 
tom,  id  est  carne  vestitum  :  quod  convenit  Verbo  ; 
animatum  vero  significat  vitam,  id  est  anima  vege- 
tatum,  quod  Verbo  non  convenit ;  Yerbum  enim 
non  viviGcatur  ab  anima  sed  potius  vivificat  ani- 
mam.  Vel  per  synecdochen  Verbum  dicitur  caro  fa- 
clum^  id  est  Deos  factus  bomo  ;  nam  «  homo  factus 
est  in  ea,  et  ipse  fundavit  eam  Altissimus  {PsaL 
Lxxzvi),  »  eecunduraquod  alibi  dicitur:  «  EfTun- 
dam  de  spiritu  meo  super  omnem  carnem  {Joel. 
ii).  »  Antequam  Verbum  caro  fieret,  procul  habita- 
bat  a  nobis  :  ubi  vero  factum  csl  caro  Verbum^  hU' 


nitente:  quo  accedente  peccatum  committitur, 
quo  recedente  peccatum  dimittitur ;  quia  quam  cito 
mandatum  contemnimos  divinum,  tam  cito  cootra 
Dominum  superbimus  :  et  quam  cito  pro  peccato 
compungimur,  tam  cito  coram  Deo  humiliamur. 
Verbum  ergo  factum  est  caro,  ut  sicut  humiliatus 
est  Dcus  pro  homine,  Dominus  pro  servo,  Creator 
pro  creatura :  ita  humilietur  homo  pro  Deo,  servus 
pro  Domino,  creatura  pro  Creatore  ;  qnoniam  «  qui 
se  humiliat,  exaltabitur :  et  qui  se  exaltat,  bu- 
miliabitur  (Luc.  xiv).  »  —  «  Deus  enim  superbis  re- 
sistit,  humilibus  autem  dat  gratiam  {Jac.  iv).  » In- 
ter  Deum  et  hominem  gravi?  erat  ioimicitiarum 
discordia,  quoniam  homo  peccando  servum  sub- 
traxit  et  abstulit  Deo,  quem  tradidit  etsubjecit  dia- 


bitavit  in  nobis^  non  solum  per  gratiam,  Verum  C  bolo.  Pax  igitur  inter  eos  fieri  rationabiliter  non 


etiam  per  naturam.  Ilic  enim  «  est  Deus  noster, »  qui 
secundum  propbetam  «  in  terris  visus  est,  et  cum 
bominibus  conversatus  est  (Baruch  iii),  »  os  ex  ossi- 
bus  nostris,  et  caro  de  carne  nostra.  Illos  autem  in- 
babitat,  quostemplum  Spiritus  sanctus  constituit, 
sicut  dicit  Apostolus  :  «  Templum  Dei  sanctum  est, 
quod  estis  vos  (/  Cor.  iii),  »  propter  quod  ipse  Do- 
minus  dicit  in  Evangelio  :  «  Si  quis  diligit  me,  scr- 
monem  meum  servabit,  et  Pater  meus  diligeteum, 
etad  eum  veniemus,  et  mansionem  apud  eum  fa« 
ciemus  {Joan.  xiv),  »  et  iterum  :  Vobiscum,inquit, 
erousqueadconsummationemsxculi(Afa/^A.  xxviii) 

Qoatuor  enim  ex  causis  Verbum  caro  faclum  cst : 
ui  superbos  humiliaret,  ut  inimicos  reconciliaret,  ut 


polerat,  nisi  damnum  quod  intulerat,  restauraret. 
Homo  vcro  nihil  habebal,  quod  digne  Deo  recom- 
pensaret  pro  damno  ;  quia  si  quid  Deo  de  rationa- 
bili  redderet  creatura,  pro  rationabili  sublata  sub- 
stantia,  minus  esset :  sed  hominem  non  poterat 
digne  restituere,  quia  justum  etinnocentem  abstu- 
lerat  et  neminem  nisi  peccatorem  inveniebat.  Vi- 
dens  itaque  Deus  hominem  sua  virtute  non  posse 
jugum  damnationis  evadcre,  primo  prsvenit  eum 
pcr  solam  misericordiam,  utdeinde  liberaretetiam 
per  justitiam.  Ut  orgo  Deusplacari  posset  ab  homi« 
nc,  dcdit  Deus  homini  gratis,  quod  homo  pro  debito 
rcddcret  Dco.  Dcdit  igitur  homini  hominem,  quem 
restitucrelhomo  prohomine  :  qui,  ut  recompensa- 


servos  redimerct,  ut  amicos  nutriret.  v<  Cum  enim  D  tio  digna  ficret,  priori  non  solum  cssetajqualis^sed 


in  forma  Dei  esset,  non  rapinam  arbitratus  est  esse 
88  aBqualeni  Deo  :  sed  semetipsumcxinanivit,  for- 
mam  8erviaccipiens,in  similitudincm  hominum  fa- 
ctus,  ethabilu  inventusut  homo  {PhiL  ii).  •  Quod 
Apostolusdicit : «  Kxinanivit,  »  Prophctadicit : » Ab- 
breviatom.  «  —  «  Verbum  inquit,abbreviatum  faciet 
Dominus  super  terram  {PsaL  x).  »  Vilium  quippe 
superbiffi,  per humiiitatis  virtutem  oportuit  expiari ; 
qaiacontrariacontrariiscurantur:  ut  quantum  fuit 
Buperbiffi  vitium,  tanta  foret  virtus  hurailitas.  Vi- 
tium  autcm  superbiffi  tantum  fuit,  ut  homo  vellet 
Mse  sicut  Deua,  eicut  lerpens  illi   promiserat: 


mnjor.  Quocirca  Verbum  caro  /ac/ttm  r."»/,utdaretur 
hominibus  Dcus  homo,  sicut  pracdixcrat  Isaias : 
«  Pucr  natus  esl  nobis,  et  ^Filius  dalus  est  nobis 
{tsa.  ix),  »  quatenus  inter  Dcum  ot  hominem  legi- 
timc  raodiarct.  Si  enim  alterius  tantum  essct  natu- 
rffi,  non  utriquo  communis,  quocirca  nec  essetido- 
neus,  ul  intcr  eos  pacis  fojdera  reformaret.  «  Me- 
diator  enim  unius  non  est,  »  ut  inquit  Apostolus 
(GaL  iii) :  et  ob  hoc  in  nativitate  Christi  coelestis 
militiffimultitudo  psallebat:  «  Gloria  in  excelsis 
Deo,  et  in  terra  pax  hominibus  bon®  voluntatis 
{Luc.  n).  »  •—  «  Ipse  est  enim  pax  nostra,  qui  fecit 


455 


mNOCBNni  m  papjb  sbrmonbs  db  sanctis. 


450 


utraque  unum  {Ephes.  n) ;  »  lapis  angularis,  qui 
duos  e  diverso  parietes  in  uqo  novo  homine  copula- 
vit  {ibid,),  Poterat  Deus  hominem  solo  verbo  per 
potentiam  liberare,  sed  maluiteum  redimere  pretio 
per  justitiam,  ut  eum  non  ad  potentiam,  sed  jus- 
titiaminvitaret.  Et  justum  erat,  ut  homo  per  prc- 
tium  poens  redimeretur  a  debito  culpae  :   placando 
per  pcBnam,  quem  offenderat  per  culpam.  Nullius 
cnim  poena  sufficere  poterat  ad  pretium  redemptio- 
nis  bumanaepro  omnibus  :  praesertim  cum  quiiibet 
esset  debitor  pcBnae  :  non  solum  ex  iniquitate  com- 
missa,  verum  etiam  ex  labe  contracta :  nara  «  si  dixe- 
rimus  quia  peccatum  non  habemus,  nosipsos  ee- 
ducimus,  et  veritas  in  nobis  non  est  (/  Joan,  i).  » 
«Omnes  declinaverunt  simul  inutiles    facti  sunt: 
non  est  qui  faciat  bonum,  non  est  us<^)ue  ad  unnm 
{PsaL  xiii).  »  Quocirca  Verbum  caro  factum  est^  ut 
in  carne  mundissiraa,  qus  prorsus  esset  iramunis  a 
oulpa,  sustinendo  pcenam  indebitam,  pretium  re- 
demptionis  humanae  Deo  persolveret,  «  factnsobe- 
diens  usque  ad  mortem,  mortem  autem  crucis  {PhU, 
ii).  M  — «  Redempti  enim  suraus  non  corruptibi- 
libus  auro  vel  argento,  sed  pretio  magno,  sanguine 
agni  immaou]Hti(/  Petr,  i).  »  Ilic  est  suramus  sacer- 
dos,  in  cujus  morte  rei  qui  fugerant  ad  civitatem 
refugii,  securi  revertebantur  ad  propria  (Nam.  xlv). 
Suscepit  igitur  in  se  pcenara  pro  oranibus,  ut  daret 
per  se  gloriam  universis,  Isaia  testequi  ait;c(  Vul- 
neratus  est  propteriniquitatesnostras,  attrilus  est 
propter  scelera  costra :  discipHna  pacis  nostrse  su- 
per  eum,  et  livore  ejus  sanati  sumus.  Vere  languo- 


A  res  nostros  ipse  tulit,  etdolores  nostros  ipse  porta- 
vit  (isa,  Liii).  »  Garnem  autem  assumptam  non  so- 
lum  dedit  pro  nobisin  pretium,  ut  redimeret  nos  t 
morte,  verura  etiam  dedit  eam  nobis  in  cibnm,  ut 
aleretnos  ad  vitam.  Secundum  quod  ipsemet  polli- 
cetar :  «  Panis  quem  ego  dabo,  caro  mea  est  pro 
mundi  vita  {Joan.  vi),  »  ut  sicut  per  cibum  mors  in- 
traverat  in  orbem,  ita  per  cibum  vita  rediret  ad  or- 
bem.  Sicut  enim  corporalis  vitasine  corporali  cibo 
non  potest  subsistere,  ita  spiritualis  vita  sine  spiri- 
tuali  cibo  non  potest  nutriri :  «  Nisi  manducaveri- 
tis,  inquit,  carnem  Filii  horainis,  et  biberitis  ejus 
sanguinem,  non  habebitis  vitam  in  vobis  {ibid,).  » 
Verbum  ilaque  caro  factum  est,  ut  quod  erat  cibus 
angelorum  secundum  divinitatem^  fieret  cibus  ho- 
minumsecundura  huraanitatem  :  ut  panem  angelo- 
rum  manducaret  homo  {Psal.  lxxii),  «  omne  de- 
lectnmentum  in  se  habentera,  et  omnem  saporis 
suavitatem  (Sap.  x).» — «  Probet  autem  seipsumho- 
mo,  et  de  pane  isto  sic  edat,  et  de  calice  bibat.  Nara 
qui  panem  istum  mandncat  indigne,  judicium  sibi 
manducat,  non  dijudicans  corpus    Domini  (/  Cor, 
xi).  M  Sicut  enira  bonus  sustinendo  mortem  vitam 
acquirit;  ita  malus  sumendo  vitam,  mortem  incur- 
rit.  NoB  ergo,  fratres,  tants  gratis  non  simus  ingra- 
ti,  sed  Rederaptori  nostro  dignissirats  grates  pro 
tanta  gratia  referamus,  humiJiter  implorantes,  ut 
qui  factus  est  partioeps  nostrae  naturse  (/  Cor,  ix), 
faciat  nos  participes  suae  gloriae,  Jesus  Gbristus  Do- 
minus  noster,  qui  esl  per  omnia  Deus  benedictus 
in  saecula  saeculorum.  Amen. 


B 


SERMO  11. 

IN  EaDEM  SOLEMNITATE. 

Quomodo  novum  multis  modis  in  Scriptura  accipiatur  :  deque  triplici  novitate  in  ChrisU  nativitate  facta^  et 

de  iribus  illius  nominibus. 


Novum  faciei  Dominus  super  terram.  Femina  cir- 
cumdabii  virum  gremio  uteri  sui  {Jer,  xxxi). 

Novum  in  sacra  Scritura  multis  modis  accipitur. 
Nam  novum  dicitur  innovans  et  novum  dicitur  in- 
novatum  ;  novum  dicitur  recens,  et  novum  dicitur 
insuetum^  novum  dicitur  ultinium,  et  novum  dici- 
tur  miraculosum.  Novura  dicitur  innovans,  secun- 
dum  illud :«  Mandatum  novum  do  vobis,  ut  diiigatis 
invicem,  sicut  dilexi  vos.  {Joan,  xiii)  »  Novum  di- 
oitur  innovatum,  secundum  illud  ;  «  Vidi  cfelum 
novum  et  terram  novam  {{Apoc.  xxi).  »  —  «  Et  dixit 
qui  sedebat  in  throno :  Ecoe  nova  facio  omnia 
{ibid.  ).  M  Novum  dicitur  recens,  secundura 
illud  :  «Ncmomittitvinum  novum  in  uteresvetores 
(Ifarc.ii).»  Novum  diciturinsuetum,  secundum  iiiud 
u  Linguis  loquentur  novis,  serpentes  tollent  {Marc, 
xvi).  >  Novum  dicitur  ultimum,  secundum  illud  : 
c  Tunc  incipias  cum  rubore  locumnovissimumte- 


C  nere  {Luc,  xiv).  >  Novum  dicitur  miraculosum,  ee- 
cundum  illud  :  « Innova  sigoa,  et  immuta  mirabilia 
{Eccli.  XXX vi).  •  Novum  ergo  facict  Dominus  super 
terram.  Nam  «  aDomino  factumeat  istud,  etestmi- 
rabile  in  oculis  noslris  (P^a/.  cxvii)  »  His  omnibus 

^  modis  novum  fecit  Dominus  superterram;  quoniam 
femina  circumdedit  virum  yremio  uteri  sui.  «  Tuno 
enfm  venit  propheta  maqnus,  et  ipse  renovavit  Je- 
rusalem  {Jer,  xxxviii). »  Tunc  oonsuramavit  Dominos 
testamentum  novum  supcr  Jerusalem,  domum  Is- 
raei,  et  super  domum  Juda  ;  non  secundum  testa- 
mentum  quod  dedit  patribns  eorum,  cum  exirent 
de  terra  jEgypti.  Tunc  illud  impletumest.'  «  Vetu- 
stissima  veterum  comedetis,  et  novis  supervenien- 
tibus  vetcra  projicietis  (Levit,  xxvi).  »  Tunc  enim 
novum  f^cit  Dominus  in  persona  novum  fecit  in 
natura,  novum  fecit  in  gratia.  In  persona,  quia  no- 
▼um  feclt  in  matre,  novum  fecit  in  prole ;  in  natura, 


457 


SI^RMO  II,  IN  NATIVITATB  DOMINI. 


458 


qoia  novum  feoit  in  signo,  novum  recit  in  modo ;  in  A 
gratia,  quia  novum  fecit  in  rocrlere,  novum  fecit  in 
munere.  Novum  Fecit  in  matre,  quia  virgo  peperit 
virum,  steila  protulit  solem,  fllia  concepit  patrem, 
creatara  Creatorem  genuit:  simul  in  unum  mater 
etfilia,  genitrix  et  ancilla,  que  cum  integritale  pe- 
perit,  cum  virginitate  concepit:  quod  ignie  in  rubo, 
quod  fructus  in  virga,quod  ros  in  vellere  praesignave- 
rant.fl  Descendit  enim  sicut  pluvia  in  vellus,  et  sicut 
stillicidia  stillantia  super  terram  (PsaL  lxxi).  » 
Hcc  est  porta  in  domo  Domini  clausa,  et  vir  non 
est  ingressuB  per  eam  {E^nech.  xliv).  Hsc  est  illa, 
quaeprimaet  sola  maledictum  legis  evasit,  qua  di- 
citnr  :  Maledicta  sterilis  in  Israel  (Exod,  xxiii) !  et 
propositum  virginitatis  implevit;quoniam«antequa(n 
convenirent,inventa  est  in  utero  liabens  de  Spiritu  ^ 
8ancto(lla/M.i).»Novumfecitinprolp,quiaDominu8 
servus,  aBternus  factus  est  puer,  excelsus  factus  est 
factus  est  parvulus,immensus  factusestlocaliSySim- 
plex  factu8  est  compositus,  immortalis  factus  est 
mortalis,matri8SUffiPater,etfilissu8eniius.De3cen-> 
dit  in  matrem, sed  remansit  cum  patre.  Suscepit  hu- 
manitatem,  sed  retinuit  Divinitatem.Nam  «  cum  in 
formaDei  esset,  non  rapinam  arbitrutus  est  esse  se 
cquaiem  Deo,  »etc.(P/ii7i;>.  ii)«Puernatuse8tnobis, 
et  filius  datus  est  nobis,  et  vocabitur  nomen  ejut 
Admirabilis,  Gonsiliarius.Deus,  Fortis.Pater  futuri 
siecali,  Princeps  pacis  (Isa.  ix). »  Matri  «  Sion  dioet : 
Homo,et  homo  natus  est  in  ea,et  ipsc  fundavit  eam 
Altissimus  (PsaL  lxxxvi).  »  Ecce  novum  illud  mi- 
raculosum  et  insuetum,  quod  fecit  Dominus  super 
terram,  quando  femina  circumdedit  virum  gremio  C 
uteri  sui.  Ergo  c  cantate  Domino  canticum  novum, 
quia  mirabilia  fecit  Dominus  {PsaL  xcvii).  »  Novum 
fccit  in  signo;  quia,  Cbristo  nascente,  stella  magis 
apparuit,secundum  vaticinium  Balaam:  «  Orietur, 
inr|uit,  stella  ex  Jacob,  et  exsurget  virga  ex  Israel 
[Num,  xxiv).  »  Octavianus  Augustus  fertur  in  cobIo 
vidisse  virginem  gestantem  filium  ad  ostensionem 
SibyIls,etextuncprohibuit  ne  quis  eum  dominum 
appellaret,  quia  natus  erat  •  Rex  regum,  et  Domi- 
nus  dominantium  {Apoc.  xvii).  »  Unde  poeta  : 

En  nova  progenies  ccelo  dimittitur  alto. 

(ViRo.,  Buc,  eclog.iv,7). 

Fons  olei  per  totum  diem  de  taberna  emeritorum 

largissimus  emanavit;  signans  quodillenasceretur 

in  terris,  qui  unctus  erat  oleo  prae  consortibus  suis  D 

(PsaL  xuv).  Templum  Pucis  funditus  corruit.  Ro- 

mani  siquidem  pro  pace  perfecta,  quae  toti  orbi  sub 

Augusto  imminebat,  lemplum  Pacis  rairificum  con- 

Blruxerant.  De  quo  consulentes  quandiu  deberet  du- 

rare,  respcnsum  est :   «  Donec  virgo  pariat.  »  Qui 

gaudentes  responderunt :  «  Ergo  erit  ajternum,quia 

nunquam  virgo  pariet.  »  Sed  perdidit  Deus  sapien- 

tiam  sapientium,  et  prudentiam  prudentium  repro- 

bavit  (I  Cor.  i).  quoniam  in  hora  Dominicaj  nati- 

Titatis  funditus  corruit.  Cum  eniro  plena  pax  et 

perfecta  per  totum  orbem  universaliter  abundaret, 

quod  Danqaam  ante  contigerat,  neo  diu  post  un- 

Patrol.  GGXVII. 


quam  evenit,  natus  est  Deus,  Fortis,  Pater  futuri 
saeculi,  Princcps  pacis.  Unde  Propheta  :  «  Orietur 
in  diebus  ejus  justitia  et  abundantia  pacis,  do- 
nec  auferatur  luna  (PsaL  lxxi).  »  Et  alius  item 
propheta  :  «  Pax  erit  in  terra  nostra  cum  venerit 
{Mich.  v). »  —  c  Ipse  enim  est  pax  Dei,qu(B  exsuperat 
omnem  sensum  (Philip.  iv).»— « Ipse  pax  nostra^qui 
focit  utraque  unum  (Ephes.  u) ;  »  in  cujns  ortu  cas- 
leetis  militis  muUitudo  psallebat:  «  Gloria  in  altis- 
simis  Deo,  et  in  terra  pax  hominibus  bonn  volun- 
tatis  (Luc.  ii).  » 

Novum  fecit  in  modo,  quia  in  bua  nativitate  mo- 
dum  humans  conditionis  implevit.  Primus  enim 
modus  fuit,  ut  homo  fieret  nec  de  mascuio,  nec  de 
feniina,  sicut  Adam  ;  secundus  vero  fuit,  ut  homo 
fieret  de  masculu,non  de  femina,  siout  Eva;  tertius 
fuit,  ut  homo  fieret  de  masculo  et  de  femina,8icut 
Abel ;  quartus  fuit,  ut  homo  fieret  de  femina,  non 
dc  masculo,  sicut  Christus,  quemadmodum  admi- 
rans  Virgo  dixeratadangelum:»  Quomodo  fietistud, 
quoniam  virum  non  cogoosco?  »  (Luc.  i].  Et  sicut 
trcs  sunt  personic  in  unitate  substantite,  ita  iecit 
ut  tros  sint  subslantiaB  in  unitale  personse :  ut  sicut 
trinitas  personarumnon  disiinguitBubstaotiam,ita 
trinitas  substantiarum  uon  distinguat  persoaam. 
Quoniam  sicut  anima  rationalis  et  caro  unus  est 
homo,  ita  Dcus  et  homo    unus  est  Christus.  Ecce 
novum  illud  recens  et  ullimum,  quod  fecit  Domi' 
nus  super  terram^  quoniam  femina  circumdedit   vt- 
rujn  gremio  uteri  mi.  Ergo  «  cantate  Domino  can- 
ticum  novum  ;  quia  mirabilia  fecit  Dominus  (PsaL 
xcvii).  »  Novum  fecit  in  fcBdere,  quia  Deus  in  utero 
virginali  naturam  sibi  conjugavit  humanam.  In  una 
persona  sponsum  reprffisentans  et  sponsam,  dicente 
propheta:  «  Sicut  sponso  imposuitmihimitram,et 
tanquam  sponsam  decoravit  mc  corona  (/«a.  lxi).  » 
«  In  sole  namque  posuit  tabernaculum  suum,  et 
ipse  tanquam  sponsus  prooedens  de  thalamo  suo 
{Psal.  xviii).  »  Hinc  illud  resonat  epithalamioum 
canticum  :   «  Osculetur  me  osculo  oris  sui ;  »  et  : 
«  Meliora  sunt  ubera  vino,  fragrantia  unguentis  op- 
timis  (Cant.  i).  »  Hujus  conjugii  sacramentum  illud 
nomen  significat,  quod  propheta  prasdixit:  c  Voca- 
bitur  nomen  ejus  Emmanuel  {Isa.  vii). »  Ipse  nam- 
que  vocatur  Jesus,  vocatur  Christus,  vocatur  Em- 
manuel.Jesus  secundum  naturam  divinam.Christus 
secundum  naturam  humanam,  Emmanuel  secun- 
dum  utramque.  Jesus  enim  interpretatur  Salvatory 
ct  ipse,  secundum  quod  Deus,  salvavit  populum 
suum  a  peccatis  eorum  (Matlh.  i) :  unde  in  cantico 
Abacuc  (cap.  ni):  «  Ego  autem  in  Domino  gaudebo, 
gloriaborin  Deo  Jesu  meo.  »  Cbristus  interpretatur 
mttnc^ti5,et  ipse,8ecundum  quod  homo,  «  unctus  est 
oleo   la^titis  pro  consortibus    suis  :   •    unde   in 
Cantico    canticorum  :    «  Oleum  effusum    nomen 
tuum  (Can/.i).»  Christus  enim  a  chrismate  dicitar, 
chrisma  vero  principaliter  fit  ex  oleo  :  unde  nomea 
ejus  dicitur  oleum.  El  quoniam  a  Ghristo  cunoti 
fideles  Christiani  dicuntur,  ob  hoc  oleum  efTusum 

15 


'X    . 


459 


INNOCBNTn  m  PAPiB  SBRlfONES  DB  8AKCTIS. 


460 


est  nomen  ejus.  Emmanuel  interpretatur  nobiscum  A  sumus  Deo  per  mortem  ipsius  {Rom.  v). »  Ecce  no- 


Detis  {Matth.  i),  scilicet  homo  Deus,  vel  DeuR  homo. 
Ut  eniminterDeumethominem  legitime  mediaret, 
utpote  qui  neutri  parti  Buspectus  existeret,  factus 
est  Deu8  bomo,  utriusque  gerens  in  una  persona 
naturam.  «  Mediator  enim  non  est  unius,  Deus  au- 
tem  unus  est  {GaL  iii) ;  »  simul  in  unum  dives  et 
pauper,  sacerdos  et  hostia,  judex  et  advocatus  : 
«  Advocatum  enim  habemus  apud  Patrem  Jesum 
Gbrietum  justum,  qui  interpellat  pro  nobis;  et  ipse 
est  propitiatio  pro  peocatis  nostris  (f  Joan.  ii) ; »  qui 
exaudit  in  omnibus  pro  sua  reverentia  {Hebr,  v). 
Ipse  rogat  se,  et  ipse  seipsum  exaudit.  Ipse  servus 
rogatseDominum.ipse  Deus  exaudit  se  hominem. 
Novum  fecit  in  munere,  quia  Deus  factus  est  ho- 


vum  illud  innovatum  et  innovaos,  quod  fecit  DomU 
nui  super  terramy  quando  femina  circumdedit  virum 
gremio  uteri  sui;  circumdans  illum  in  otero,a  quo 
circumdabatur  in  saeculo.  Femina  virgo,  mulier 
illibatacircumdedit  Deumverum,virum  perfeotom, 
qui  «attingit  a  fine  usque  ad  Gnem  fortiter,et  dispo- 
nil  omnia  suaviter  (Sap.  viii);  »  qui  per  prophetam 
dicit :  «  Goslum  et  terram  ego  impleo  {Jer.  xxiii).  » 
Et  ad  quem  dicit  Propbeta:  Si  ascendero  in  cgb- 
ium,  tu  illic  es ;  si  descendero  ad  infernum,  ades 
{PsaL  cxxxviii).  »  Super  omnia  non  eiatus,  sobter 
omnia  non  prostratus ;  inter  omnia  non  inclusus, 
extra  omnia  non  eiclusus.  CetereB  mulieres  conci- 
piunt  infantes,  bsc  autem  femina  circumdedit  vi- 


mo,  ut  homo  iieret  Deus.  Deus  de  ccclis  ad  terras  n  rum  gremio  uteri  sui.  Tunctempus  proiozit  fleter- 
descendit,  ut  homo  de  terris  ad  cgbIos  ascenderet.      nitatem,  locus  concepit  immensitatem,  nomeros 


Deus  factus  est  servus,  ut  homo  fieret  liber.  Deus 
factus  est  mortalis^utbomo  fieretimmortalis.Deus 
factus  est  pauper,  ut  homo  fieret  dives.  «  Tantum 
Deusdilexit  mundum,utFilium  suum  unigenitum 
daret  pro  mundo  (Joan.  iii).  »  Nam  «  proprio  Filio 
8U0  non  pepercit  Deus,  sed  pro  nobis  omnibus  tra- 
didit  illum  (Rom.  viii).»  —  «  Vix  pro  justo  quismori- 
tur;nam  pro  bono  quis  mori  audeat?  Gommendat 
autem  suam  charitatem  Deus  in  nobis,  quoniam 
comadhoc  peccatores  essemus,  Ghristue  pro  nobis 
mortuus  est ;  et  cum  inimici  essemus,  reconciliati 


comprehendit  infmitatem.  Ergo  «  cantate  Domino 
canticum  novum,  quia  mirabilia  fecit  Domi- 
nus.  •  Ut  autem  novo  Hegi  canticum  novum  digoe 
cantare  possitis,  «  exuite  veterem  homlnem  com 
actibus  suis,  et  induite  novum,  qui  fecondom 
Deum  creatus  est  (CoL  iii).  » — «Expurgate  vetusfer- 
mentum,  ut  sitis  nova  conspersio.  Non  in  fermento 
veteri,  neque  in  fermento  malitiae  et  nequitiae,  sed 
in  azjrmis  sinceritatis  et  veritatis  (I  Cor.  v) :  »  ipso 
praestante,  qui  est  superomnia  Deus  benedictosin 
Sfficula. 


SERMO  III. 

IN  EADEM  SOLEMNITATE. 

De  tribus  Christi  nativitatibus,  quas  in  missis  tribus  in  festo  nati  Domini  reprxsentat  Bcclesia  ;  ei  de  sex 

Christi  nominibus^  et  cur  non  sint  plura  aui  pauciora. 


Puernaius  est  nohis  et  filius  dalus  est  nobis,  et 
vocabitur  nomen  ejus  Admirabilis,  Consiliarius,  DeuSy 
Fortis,  Pater  futuri  sxculi,  Princeps  pacis  {Isa.  ix). 

Sicut  tres  in  Ghristo  substantias  fldes  catholica 
confitetur,  divinitatem,  carnem,  et  spiritum ;  ita 
tres  in  ipso  nativitates  Scriptura  sacra  testatur,  di- 
vinam  ex  Patre,  carnalem  ex  matre,  spiritualem  in 
mente.  Ex  Patre  nascitur  Dgus,  de  matre  natus  est 
caro,  in  mente  nascitUr  spiritus.  Ex  Patre  via,  de 
matre  veritas,  in  mente  vita.  «  Ego  sum,  inquit, 
▼ia,  veritas  et  vita  {Joan.  xiv).  »  Ex  Patre  nascitur 
semper,  de  matrenatus  est  semol.in  mente  nasci- 
tur  sepe.O  mira  novitas,  et  novom  miraculuml  ut 
idem  ipse  nascatur,  et  semper,  et  semel,  et  sspe.  De 
Patre  nascitur  seroper,  quoniam  illa  generatio  est 
nterna.  De  qua  Pater  inquit  ad  Filium  :  «  Ante  lu- 
ciferum  genui  te  {PsaL  cix).  »  Ghristue  enim  est 
«  Dei  virtus  et  Dei  sapientia  (I  Cor.  i), »  primogenita 
ante  omnem  creaturara,  qu»  de  se  dicit  per  Salo- 
monem :  «  Priusquam  fierent  abyssi,  ego  jam  con- 
cepta  eram;ante  oolles  ego  parturiebar  (Prot;.  vui):» 


C  nam  «  in  principio  erat  Verbum,  ot  Verbum  erat 
apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbum  {Joan.  i).  »  De 
matre  natus  est  semel,  quoniam  illa  generatio  est 
humana,  de  qua  dicit  propheta :  <  Ecce  virgo  in 
utero  concipiet,  et  pariet  fllium  {Isa,  vii) ;  »  et 
alibi :  c  Novum  faciet  Dominussuper  terram,  femi- 
na  circumdabit  virum  gremio  uteri  sui  {Jer.  xxxi).  » 
Nam  c  Verbum  caro  factum  est^ethabitavitinno- 
bis  [Joan.  i).  »  In  mente  nascitur  saepe,  quoniam 
iila  generatio  est  graluita ;  de  qua  dicit  Scriptura : 
u  Timentibus  Deum  orietur  sol  justitias  {Mal.  nr).» 
«  Sto,  inquit,  ad  ostium  et  pulso  ;  si  quis  aperuerit 
mihi,introibo  ad  illum,  et  ccBnabo  cum  illo,et  ipse 
mecum  {Apoc.  iii).  »  Secundum  nativitatem  ster- 
nam  Ghristus  babet  patrem  sine  matre;  secundom 

jv  humanitatem  Gbristus  habet  matrem  sine  patre; 
secundum  gratuitam  Christus  habetpatrem  etma- 
trem,  ipso  attestante,  qui  ait :  «  Quioumqoe  fecerit 
voluntatem  Patris  mei,  qui  in  ccelis  est,  ipse  meos 

'  frater,  soror  et  mater  est  {Matth.  xii).  • 

Has  tres  Ghristi  nativitates  in  tribui  mistis  ho* 


461 


SRRMO  HI,  IN  NATiVITATB  DOMINI. 


462 


die  reprosentat  Eoclesia.  Primam,  in  missa  qusB  A. 
cantaturin  nocte;secundum,in  missa  quascantatur 
in  aurora ;  terliam,  in  missa  quae  cantatur  in  die. 
iEterna  quippe  nativitas  est  prorsuB  occulta,  ut  de 
ea  dicat  propheta  :  »  Generationem  ejus  quis  enar- 
rabit?  (Isa,  uii.)  »  Ad  quod  sigaiOcandum  prima 
miesa  cantatur  in  nocte.  Quia  carnalis  nativitas 
partim  estocculta,  parlimmanifesta  :  occulta  quan- 
tum  ad  modum,  manifesta  quantum  ad  factum  ; 
quod  admirans  Virgo  dixit  ad  angelum  :  Quomodo 
fiet  istud^quoniam  virumnon  cognosco?»  et  respon- 
dit  illiangelus:i  Spiritus  sanctus  superveniet  in  te. 
et  firtus  Altissimi,  »  etc.  {Lilc,  i.)Ad  quodsigniQ- 
candum  secunda  missa  cantatur  in  aurora.  Spiri- 
tudJis  autem  nativitas  est  clarius  manifesta,  Ghristo 
maDifestantey  qui  ait :  «  Si  quis  diligit  me,  sormo-  p 
nem  meum  servahit  {Joan,  xiv). »  Ghristus  enim 
per  alTectum  concipitur,  perailectcim  nascitur,  per 
profectum  nutritur.  Ad  quod  signiQcandum  tertia 
mieea  celebratur  in  die. 

/'tttfrergo  nalusest  nobis;  sed  de  Patre  natus  est 
nobis  ad  creationem,  in  mente  ad  justiQcationem, 
ex  matre  ad  salvationeni :  ad  creationem,  ut  nalu- 
ram  daret ;  ad  justiQcationem,  ut  daret  gratiam  ; 
ad  aaivationem,  ut  daret  gloriam.  Ad  creationem 
ergo  natus  est  de  Patre  nobis,  juxta  quod  legitur ; 
«  Dixit  Deu8 ;  Fiat  lux  \fien,  i),  » id  estverbum  pro- 
tulit»  hoc  est  Filium  genuit,  per  quem  fecit  iucem. 
Nam  «  omnia  per  ipsum  facta  sunt,  et  sine  ipso  fa- 
ctum  est  nihil  {Joan.  i).  »  Ad  justiQcationem  nusci- 
tur  nobis  in  mente»  juxta  quod  legitur ;  «  Ti- 
mentibuB  Deum  orietur  sol  justitia),  »  id  est  ^ 
luz  que  justiQcat,  illa  videiicet,  «  quas  illuminat 
omnem  hominem  venientem  in  hunc  mundum 
{ibid.) .  »  Ad  salvationem  natus  est  nobis  ex  matre, 
JQXta  quod  legitur:  «  Paries  quidem  Qlium,  et  vo- 
cabis  nomen  ejus  Jesum  (Luc,  i).  »  —  «  Ipse  enim 
salvum  faciet  populum  suum  a  peccatis  eorum 
{MoMh.  i).  » 

Et  fiiius  datus  est  nobis.  Nobis  autem  datus  est  a 
Deo»  ut  Deo  redderetur  a  nobis  pro  debito.  Inter 
Deum  enim  et  hominem  gravis  erat  inimicitiarum 
diseordia,  quoniam  homo  peccando  servum  sub- 
traxit  et  abstulitDomino,  quem  tradidit  et  subjecit 
dlabolo.  Pax  igitur  inter  eos  rationabiliter  Qeri  non 
poterat,  nisi  damnum  quod  intulerat,  restauraret. 
Homo  vero  nihil  habebat  quod  digne  Deo  recom-  D 
pensaret  pro  damno,  quia  si  quid  de  ratiooabiii 
redderet  creatura  pro  rationali  sublata  substaDtia, 
minus  eeset,  sed  hominem  non  poterat  digne  resti- 
iuere,  quiajustumetinnocentemsustulerat,  et  ne- 
minem  nisi  peccatorem  inveniebat.  Videns  itaque 
Dens  hominem  sua  virtute  non  posse  jugum  dam- 
nationis  evadere,  primo  prsvenit  eum  per  solam 
misericordiam,ut  deinde  liberaret  etiam  per  justi- 
tiam.  Ut  ergo  Deus  placari  posset  ab  homine,  dedit 
DeoB  homini  gratis  quod  homo  ex  debito  redderet 
Deo.  Deditigitur  hominem  homini,  quemrestitue- 
reibomo[al.DeuB]  pro  homine;  quiut  recompen- 


satio  digna  Qeret,  priori  non  solum  esset  SBqualis, 
sed  major.  Quocirca  «  Verbum  caro  factum  est,  • 
ut  daretur  hominibus  Dcus  homo,  sicut  prae« 
dixerat  Isaias :  Puer  natus  est  nobis,  et  jnius 
datus  est  nobis,  Filius  spiritualitcr,  juxtaquod  dicit 
Apostolus :  «  Proprio  Filio  suo  non  pepercit  Deus, 
sed  pro  nobisomnibus  tradidit  ilJum  {Bom,  vii) ;  • 
etiterum:  «  Gum  venit  plenitudo  temporis,  misit 
Deus  Filiumsuum,  natum  de  muliere,  factum  sub 
lege  {Gal,  iv);  ut  Deus,  qui  in  sapientia  sua  mun- 
dum  creaverat,  secundum  iilud :  «  Omniain  sapien- 
tia  fecisti,  Domine  {Psal,  ciii) ,  »  ipse  mundum  in 
oadem  sapientia  recrearet.  Hsc  est  mulier  evange- 
lica(Ltu;.  xv),  quseacceDdit  luceroam,  ut  drachmam 
decimam,  quai  perdita  fuerat,  inveniret.  Proprium 
sibi  Qliationis  nomen  reservans,  utqui  erat  in  dei- 
tate  Dei  Filius,  idem  Qeret  in  humanitate  hominis 
Filius.  Puer  ergo  natus  est  nobis^  ut  nos  renasca- 
murj  et  jilius  datus  est  nobis,  ut  nos  redimamur. 
Ut  renascamur  in  gratiam,  et  redimamur  in  glo- 
riani ;  ut  renascamur  ex  aqua,  et  redimamur  in 
saoguine :  quia  «  Nisi  quislrenatus  fuerit  ex  aqua  et 
Spiritu  sancto,  non  intrabit  in  regnum  Dei  {Joan, 
iii) ;  et : «  Redempti  suinus non  corruptibilibus  auro 
et  argento,  sed  pretioso  sanguine  Agni  immaculati 
{IPetr,  i)  .  » 

Et  vocabitur  nomen  ejus  Admirabitis,  Sex  higus 
pueri  nomioanumerantur,  nec  pauciora,  necplura. 
Scitis  enim,  fratres  et  Qlii,  quia  secundum  arithme- 
ticasrationes  numerorum,  alius  est  diminutus,  alius 
perfectus,  alius  superabundans.  Diminutus  est  ou- 
jus  partes  aggregats  minorem  summam  oonsti- 
tuunt,  ut  octonarius:  oujus  partes  sunt  quaterna- 
rius,  qufiB  estmedietas,  et  binarius,  qussest  quarta^ 
et  unitas,  ques  est  octava ;  quas  simul  aggregats 
reddunt  septenarium.  Perfectus  est  ille,  cujus  par- 
tes  aggregatae  reddunteamdem  summam,  utsena- 
rius  ;  cujus  partes  aggregats  sunt  trinarius,  qnaB 
est  medietas,  et  binarius,  quo  est  tertia,  et  unitas, 
qusB  est  sexta ;  qus  simul  aggregatsc  reddunt  eam- 
dem  summam,  id  estsenarium.Superabundans  est 
ille,  cujus  partes  aggregals  majorem  summam 
constituuDt»  ut  duodenarius;  cujus  partes  aggre- 
gats  8untsenariu8,que  estmedietas,  etquaterna- 
rius,  quffi  est  tertia,  et  ternarius,  qusB  est  quarta, 
et  binarius,  quse  est  sexta,  et  unitas,  que  est  duo- 
decima  ;  qusB  simul  aggregata  majorem  summam 
constituunt,  id  sedenarium.  Quia  ergo  puer  hic 
Deus  est,  cui  nomina  ista  conveniunt,  et  in  Deo 
nihil  est  diminutum,tanquam  inQrmum  ;  nihii  eet 
superabundans,  quasi  superfluum:  sed  totum  est 
omnino  perfectum,  velut  »ternum  ;  idcirco  h«c 
nomina,  quaesibi  secundum  naturam  divinam  con- 
veniunt,  sub  perfecto  numero  designantur.  Deo 
namque  nihil  accedit,  ut  aliquid  superabundet  in 
illo,  necab  eo  quidquam  recedit,  ut  aliquid  dimi- 
nuatur  ab  ipso :  sed  idem  ipse  semper  existit,  non 
habens  in  se  quidquam  diversum,  sicut  non  habet 
adversum  :  nec  habet  quidquam  varium,  Bicutneo 


463 


INNOCENTII  III  PAP^  SBRM0NB8  DE  8ANCTIB. 


464 


oontrarium  :  nonbabet  in  se,  nisi  se  :  nec  aliud  est  A  Joannes:  «  In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum 


habens  ab  habitO)  nec  aliud  habitum  ab  habente  : 
licet  ipsius  habentis  nullius  sit  habitus,  nec  alicu- 
jus  babitus  ipse  sit  habens,  nisi  quod  «  in  similitu- 
dinem  hominum  factus,  habitu  inventus  est  ut 
homo  {Philip.  ii).  •  Propler  quod  ipse  de  se  per  pro- 
phetam  testatur :  «  Ego  sum  Oeus,  et  non  mutor 
(Malach.iu),  »  Porrocumtres  numerisint  perfecti, 
primuSy  infra  primum  limitcm,  id  est  infra  dena- 
rium,  videlicet  sex;  secundus,  infra  secundum  Ji- 
mitem,  idest  centenarium,  videlicetxxviii ;  tertius, 
infra  tertium  iimiiem,id  est  millenarium,  videlicet 
quadringenta  nonaginta  sex,  cur  potius  sub  hoo 
tantum  perfecto  numero,  videlicctsenario,  nomina 
designantur?  An   ideo   quia «  Deus  spiritus   est 


erat  apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbum  {Joau,  !},• 
Dicat  (Thomas :  «  Dominus  meus,  et  Deus  meus 
{Joan,  xx).  »  Dicat  Paulus :  «  Cum  in  forma  Dei 
esset,  non  rapinam  arbitratus  est  esse  se  «qualem 
Deo  {Philip,  ii).  »  Dicat  David  :  «  Unxit  te  Deus  Deus 
tuuSfOleo  laetitis,pra9  consortibus  tuis  (Psal.  xliv).  « 
Dicat  Jeremias  :  «Hic  est  Deusnoster,  et  non  eesti- 
mabitur  alius  prmter  ipsum.  Post  hsc  in  terris  vi- 
sus  est,  et  curn  hominibus  conversatus  est  {Bamc, 
iii).  »  Dicat  et  Habacuc  :  «  Ego  in  Domino  gloria- 
bor,  et  exultabo  in  Deo  Jesu  meo.  {Habac.  iii.)  » 
Nam  quiavoluit  homoesse  sicut  Deus,  juxta  quod 
serpens  ille  proraiserat ;  «  Eritis  sicut  dii,  scientes 
bonum  etmalum  {Gen.  in),  oportuit  ut  Deus  fieret 


(Joan,  iv),  »  et  ideo  summe  simplextQuocirca  ne  n  homo.  Juxla  quod  dicit  Apostolus,  quia  «  in  simi- 


multiplicitas  ista  nominum  aliquid  in  eo  composi 
tum  designaret,  sub  eo  numero  comprehenditur, 
qui  solus  perfectus  est  in  monadibus,  id  est  inler 
simplices  numeros,  qui  est  senarius  ;  unde  sexto 
die  perfecitDeus  ccelum  etterram,  et  omnem  orna- 
tum  eoram  {Gen,  ii).  Et  cum  in  plenitudine  tem- 
poris  sexta  venisset  sBtate,  sexto  die  sub  bora  sexta 
genusredemithumanum.  Vocabitur ergo  nomenejus 
AdmirabHis,  Vere  gloriosus  Deus  in  sanctis  suis, 
mirabilis  in  majestate,  faciens  prodigia  ;  de  quo 
seoundumbumanitatem  dicitur  in  Evungelio  ;  quo- 
niam  «  mirabantur  omnes  super  doctrina  et  re- 
sponsis  ejus,  et  super  his  qus  gloriose  fiebant  ab  eo 
{Lac,  xiii).  »  Ad  quem  spriitualiter  dicitur  :«  In- 


litudine  hominum  factus  est,  et  babitu  inventus 
ut  homo  {Philip,  ii) ;  •  ut  quantum  fuit  superbi®  vi- 
tiura,  tanta  fieret  virtus  humilitatis. 

El  vocabitur  nomem  ejus  Fortis,  «  Quis  est  iste 
Rex  glorioj  ?  Dominus  fortis  ct  potens,  Dominus  po- 
tens  in  praslio  (Psal.xwiu).  »  Ipse  enimest  sapien- 
tia,  quae  vincitmalitiam.«  Attingetergo  aflne  usque 
ad  flnem  fortiter,  et  disponit  omnia  suaviter  {Sap, 
viii),  »  Sapientia  Ghristus  est ;  de  qua  dicit  Aposto- 
lus :  «  Ghristus  est  Dei  virtus,  et  Dei  sapientia 
(/  Cor,  I).  »  Hic  afme  usque  ad  finem,  id  est  ab  em- 
pyrco  usque  ad  infernum,  attingit  fortiter,  deji- 
ciendo  superbos  angelos  de  erapyreo,  et  educendo 
justas  animas  de  inferuo ;  et  omnia,  id  est  media, 


nova  signa.   et   immuta   mirabilia  (Eccli,  xxxvi).t      qugg  gunt  inter  empyreum    et  infernum   disponit 


Et  vocabilurnomen ejus  ConsiliariuSf  quia consilium 
pacis  invenit,  sicut  ipse  testatur :  «  Ego  cogito  co- 
gitationes  pacis,  et  non   afflictionis   {Jer,  xxix) ;  » 
de  quo  dicit  Propbeta  :  «  GonsiliumDomini  manet 
in  aeternum,  cogitatio  eordi»  ejus  in  ssculum  sa- 
culi  fPsat,  xxxii).  »  —  «  0  altitudo   divitiarum  sa- 
pienti6B  et  scientise  Dei,  quam  incomprebensibilia 
Bunt  judioia   ejus,   et    invcHtigabilcs    viae   ejusl 
Quis  cognovit  sensum  Domini,  aut  quis  consilia- 
rius  ejus  fuit  ?  {Rom,  xi.)  »  Et  vocabitur  nomen  ejus 
Deus.  Hic  ergo  puer  Deus,  Fortis  vocatur.  Nomen 
ergo  Divinitatis  multis  modis  accipitur  in  Scriptu- 
ris.   Substantive,  secundum   naturam ;    adoptive, 
secundum  gratiam :    potestative,  secundum    ofQ- 
cium  ;usurpative,secundum  vitium.  Secundum  na- 


suaviter,  redimendo  raiseros,  et  justificando  pec- 
catorcs.  Hic  est  verus  David,  raanu  fortis,  qui  vicit 
uraura,   superavit  leonem,  postravit  Philistfleum 
(/  Reg  .xvii).  Hic  est  vcrus  Samson,  qui  catulum 
leonis  occidit,  milleviros  mandibulaasiniinterfecit, 
portas  Ciazae  cum  suispostibus  asportavit  (JudicxiY^ 
xvi),hic  fortior  superveniens  fortem  superavitarma- 
tum  {Luc,  xi).  Etvocabitur  nomen  ejus  Pater  futuri 
iscuti,  Sic  Pater,  et  dator,  sicut  ipse  testatur  in 
Evangelio  :  «  Pater  vester  ccelestis   dabit  spiritum 
bonam  petentibus  se  {Luc,  xi).  »   Venit  enim  dare 
fidelibus,  non  prssentia,  sed  futura ;  non  terrena, 
sed  ccelestia ;  non  transitoria,  sed  ffiterna  ;  non  so- 
lum,  sed   polum  ;  non   mundum,   sed  ccelum ;  ut 
futuri  ssculi  Pater  haereditatem  paternam  tiliis  suis 


luram,ut:«  Audi,Israel:  Deus  tuus,  Deusunusest  D  largiatur.  Propter  quod  docuit  nos  orare :  «  Adve- 


{Deut.  vi) ;  »  secundum  gratiam,  ut:  «   Ego  dixi : 

Dii  estis,  et  filii  Excelsi  oranes  {Psat,  lxxxi)  ;  »  se- 

cundum  otrioium,ut :  «  Diis  non  detrabes,  et  prin- 

cipem  populi  tui  non  malelices  {Exod.  xxu) :  »  se- 

oundum  vitium,  ut :  t  Oranes  dii  gentiura  dsmonia 

{Psal.  xGv).  »  Hio  autera   puer  vocatur   Deus  sub- 

stantive,  secundum  naturam.  Ut  autem  confunda- 

tur  haeretious,  eterubescat  Judaeus,  producantur  in 

medium  testimonia,  tam  de  Veteri,  quam  de  Novo 

Testamento,  ut    rota  contineatur  in  rota,  et   basis 

sit  incolumna.  Quoniam  «inore  duorum  vel  trium 

testium  stat  omne  verbum  {Deut^  xix),  »  dicatergo 


niat  regnum  tuum  {Matth,  vi).  »  — «  Regnum,  ia- 
quit,  meum  non  est  de  hoc  mundo  {Joan,  xviii).  » 
In  cujus  utiqueregno  est  vita  sine  morte,  dies  sina 
nocte,  certe  sine  forte ;  ubi  erit  securitas  sine  ti- 
more,  jucunditas  sine  dolore.tranquillitas  sine  la- 
bore ;  ubi  erit  pulchritudo  sine  delormitate,  forti- 
tudo  sine  debilitate,  rectitudo  sine  perversitate;  ubi 
eritcharitas  sine  malitia,  verltas  sine  fallacia,  fe- 
licitassine  miseria;  ubi  erit  gaudium,  quod  «  nec 
oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  neo  in  oor  bominis 
a8oendit(/  Cor  u)  •Et  vocabitur  nomen  ejus  PriH" 
eept  pacU.  «  Ipse  est  enim  pax  Dei,  quas  ezBupertt 


465 


SBRMO  IV,  IN  CIRCUMCISIONB  DOMINI. 


466 


omoem  sensain  (PAt/.  iv);»— «  ipse  pax  no8tra,qui  A  vobis,  pacem  meam  do  vobis,  non  quomodo  mnn- 


fecit  utraque  unum  (Eph,  ii)  :  »  in  uno  novo  bo- 
mine  faciens  pacem,  pacem  bis  qui  propc,  et  pacem 
his  qui  longe  :  in  citjus  nativitate  ccBlestis  militiffi 
multitudo  psallebat :  Gloria  in  altissimis  Deo,  et  in 
terra  pax  hominibusbons  voluntatis  (Luc.  i).  »  Qui 
circa  passionem  dixit  apostolis  : «  Pacem  relinquo 


dus  dat,  ego  do  vobis  (Joan,  xiv  ;  »  et  post  resurre- 
ctionem  dixit  eisdem :  «  Pax  vobis,  »  iterum  dicens 
eis  :  «  Paz  vobis  (Joan,  xx) ;  »  propter  pacem  tem- 
poris  et  pacem  ffiternitatis  ;  ad  quam  ipse  nos  per- 
ducat,  qui  est  superomniaDeusbenedictus  in  ss- 
cula  sfficulorum.  Amen. 


SERMO  IV. 

IN  CIRCUMGISIONE  DOMINI. 


Postquam  consummati  sant  dies  odo,  ut  circum" 
cideretur  puer,  vocaium  est  norfien  ejus  Jesus  :  quod 
vocatum  est  ab  angelOf  priusquam  in  utero  concipe- 
retur  (Luc.  ii). 

Quia  circumcisum  de  circumciso  verbum  Vcrbo 
audistis,  et  nos  de  hoc  circumciso  Verbo  verbum 
aliquod  circumcisum  dicamus.  Hoc  ost  enim  ver- 
bum  abbreviatum,quod  fecit  Dominus  super  terram 
(Rom.  ix),  verbum  quod  rnisit  in  Jacob  et  cecidit  in 
Israel  {Isa.  ix);  verbum  quod  utinam  in  corde  nostro 
fructuosum  existat,  et  de ore  nostro  vacuum  non  re- 
cedat.  Circumcisus  est  erffo  ChristuS,  ut  Christianus 
clrcumcideretur  in  spiritu  :  quoniam,  ut  ipse  ait  : 
«  Spiritus  est  qui  vivificat,  caro  autem  non  prode«t 
quidquam  (Joan.\i),n  Propterea  dicit  propheta:Cir- 
cumcidite  corda  vestra,  et  non  corpora  vestra  (Joel, 
ii).  Et,  ut  inquit  Apostolus :  «  Circumcisio  cordis  est 
in  spiritu  noninlittera,cujusJausnoncstexhomi- 
nibus,  sed  exDeoCHom.ii). »  Debuit  autem  circum- 
cisionis  mysterium  observarifdonecsubstitueretur 
sacramenium  baptismi ,  quia  qui  modo  clamat  in 
Evang. :  •  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu 
sancto,  non  intrahit  in  regnum  Dei  (Joan,  iii);  » 
olim  clamabat  in  lege :  •  Masculus,  cujus  caro  prs- 
putii  incisa  non  fuerit,  peribit  de  populo  suo  (Gen, 
xvn.)  »  Venturus  ergo  Christus  «  in  propria,  »  quia 
«  sni  eum  non  receperunt  (Joan.  i),  debuilcircum- 
cidi,  ne  contra  ipsum  Judffii  circumcieionem  recipe- 
rent«ad  excusandas  excusationes  in  peccatis  (Psal- 
cxl),  »  et  dicerent :  Incircumsisus  es,  porirc  debes 
de  populo  tuo ;  transgressor  es  legis,  nolumus  te 
contra  legem  audire.Quapropteripsodicebat :  «  Non 
venisolvere  iegem,8ed  udimplere  (Afa/</t.v).»Circum- 
cisuB  est  ergo  Christus  tantum  in  corpore,quia  nihil 
babuit  quod  circumcideretur  in  corde :  sicut  baptiza- 
tus  esttantumin  carne;  quia  nibilbabnilquodbap* 
tizaretur  in  mente.  «  Qui  peccatum  nun  fecit^nec  in- 
ventnsestdolus  in  orcejus  (i  Petr.  ii).  »  Sed  neque 
peccatum  contraxit,  quoniam  «  ascendit  Dominusin 
nubem  ievem  (Isa,  xix;,  id  est  assumpsit  carnem  a 
peccatisimmunem.  Juxtaquod  angeiusdixilad  Vir- 
ginem:«Spiritu8sanclus8uperveniet  in  te,  etvirtus 
AltisBimi  obumbrabit  tibi.  Ideoque  et  quod  nasce- 
tor  ex  te  aanctum,  vocabitur  Filius  Dei  (Luc,  i).  » 


B  Postquam  consummati  sunt  dies  octo  ut  circumci' 
deretur  puer,  vocaium  est  nomen  ejus  Jesus :  quod 
vocatum  est  ab  angelo,  priusquam  conciperetur,  Hoo 
nomen  Jcsus  non  solum  fuit  praenuntiatum  ab  an- 
gelo,  verum  etiam  a  propheta  prsdictum  :  •  Ego, 
inquit,  in  Domino  gaudebo,  exsultabo  in  Deo  Jesu 
mco  (Habac.  iii).  »  Convenit  crgo  nomen  ejus  Jesus 
personas  divins,  secundum  naturam  humanam  ;  ez 
quo  consequenter  infertur  quod  si  est  Jeius.  est 
Deus  :  et  si  est  Jesus,  est  homo  :  ac  per  hoo  si  est 
Jesus,  est  Deus  homo,  vel  horoo  Deus.  Sane  hoo 
nomen  Jesus  babet  duas  syllabas,  etquinque  litte- 
ras,  tres  vocales,  et  duasconsonantes,  habetetiam 
tres  inflexiones,  per  quas  declinantur,  ut  Jesns, 
Jesu,  Jesum,  ex  quibus  componitur  hoc  verbum  ; 
Sum.  Duae  igilur  terminantur  in  oonsonanteB,  et 

^  sunt  singulie  singulares  :  quoniam  una  esttantum 
nominativi  casus,  altera  accusativi,  tertia  inflexio 
desiait  in  vocaii,  qua  quatuor  casibus  estcommu- 
nis,  genitivo,  dativo,  vocativo  et  ablativo.  Magnum 
mysterium,  et  arduum  sacramentum  ;  eruderemus 
itaqueputeum,quiaaltusest,ethauriamusaquamde 
fonte  Salvatoris  (Isa.  xii).  IIoc  igitur  nomen  JesuB 
duas  habet  syllabas,  quia  Jesus  duas  habet  naturas, 
scilicet  divinamethumanam  ;  divinam  ex  Patre,  de 
quo  natua  est  sine  inatre;  bumanam  de  matre,  de 
qua  natus  est  sine  patre.  Audi  naturam  divinam  : 
•  In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat  apud 
Deum,  et  Deus  erat  Verbum  (Joan.  i).  »  Audinatu- 
raiii  humanam  :  «  Verbum  caro  factum  est,  et  ha- 
bitavit  in  nohxs  (ibid.).  >  Audiiterum  uaturamdivi- 

D  nam  :  «  Ego  ct  Pater  unum  sumus  (Joan.  x).  i  Audi 
bumanam  :  «  Pater  major  me  est  (Joan.  xiv).  »  De 
utraque  natura  dicit  Propbeta  :  c  liomo  factus  est 
in  ea  et  ipse  fundavit  eam  Altissimus  (Psat. 
Lxxxvi).  M  Item  alius  propheta  :  «  Bethleem,  ex  te 
exiet  dux  qui  regatpopulum  meum  Israel.  Et  egres- 
sus  ejus  ab  initio  a  diebus  ffiternilatis  (Mich.  x).  » 
Kcce  duffi  sunt  syllabos  in  hoc  uno  nomine,  quia 
duffi  sunt  naturffi  in  hac  una  persona. 

Notandum  vero  quod  vocali»  est  illa,  quffi  dat 
vooem  per  se,  consonansilla,  qu®  reddit  sonum  ex 
alia.  Per  tres  igitur  vocales  signiGcatur  divinitaa 
quffi  oum  sit  uoa  per  se,  sonat  in  tribus  personia ; 


467 


INNOCBNTU  ni  PAP^  SBRM0NB8  DB  SANCTI8. 


468 


Dam  «  tres  sunt  qui  teaiimonium  dant  in  coelo,  Pa-  A  Jesus,  soilicctaotta.Sedquare?  Quoniam  oportuily 


ter,  Verbum  et  Spiritus,  et  hi  tres  unum  sunt  (/ 
Joan,  v).  »  Per  duas  coQsonanies  signalur  humani- 
tas,  quac  cum  habeat  duas  syllabas,  scilicetcarncm 
et  animam,  nen  sonat  por  sc,  sed  magis  cum  alia, 
cujuseBtjunctainviriuiepersonae.  Namsicutanima 
rationalis  ei  caro  unus  est  bomo,  ita  Deus  et  bomo 
unus  est  Cbristus.  Et  Deus  quidem  est,  et  bomo, 
sed  per  so  sonat  in  quantum  est  Deus  :  non  autem 
per  se  sonat  in  quantum  est  homo,  quia  diviniias 
retinuit  jns  personalis  assumens,  sed  bumanitas 
non  accepit  jus  personalitatis  assumpta,  quoniam 
nec  pcrsona  personam,  nec  natura  naturam,  sed 
persona  naturam  assumpsit.  Habet  autem  hoc  no- 
men  Jesus  Illas  easdem  vocales,  quas  habet  illud 


cura  illud  idem  significeturperduassyllabas  bujus 
nominis^quod  perbas  duasvocalesalibidesignetur 
sciiicet  natura  divina,  secundum  quam  est  princi- 
pium,et  naturahumana,8eeiindum  quamCbristus 
est  Hnis.  Nam  qui  fecit  hominem  in  quantum 
«  Verbum  caro  faclum  est  et  habitavit  in  nobis,  » 
Ghristus,  secundum  Apostolum,  est «  finis  ad  justi- 
tiam  omni  credenti  (Bom.  x), »  qui  de  se  dicit :  «  Ego 
principium,  qui  et  loquor  vobis  (Joan,  viii).  •  Ulud 
autem  in  hoc  nomine  Jesus  non  solum  considera- 
tiono,sed  eiiam  vcneratione  dignissimum  invenitur^ 
quod  cum  ipsum  haheat  duas  syllabas,  primatan- 
tum  illarum  nomen  ejus  cujus  estipsum,  videlicct 
le,  quod  sicutprsdictum  nomen  estDci,  quia  nimi- 


nomen  Domini  Tetragramniaion^  et  erat  scriptum  n  riim  cum  Jesus  baboat  duas  naturas,  una  tamcn 


lamina  aurea  super  frontem  poniificali  cidari  pen- 
dente,  videlicet  I,  E,  V,  sive  loth,  Eth,  Vau,  quod 
nomen  Dei  dicunt  ineffabile,  unde  non  audentillud 
proferre^  sed  pro  eo  scribunt  et  proferunt  boc  no- 
men  Adonai  :  Illud  autem  constat  ex  quatuor  litte- 
ris ;  I,  E,  V,  E  :  vel  magis  ex  tribus,  quoniam  una 
est  geminata.  Reveraillud  nomen  est  ineiTabile,  non 
quantum  ad  sonum,  sed  quantum  ad  intellectum  ; 
quia  trinitatis  et  unitatis  mysterium  designant  tres 
personas  in  una  substantia,  quemadmodum  Abra- 
ham  tres  vidisse  describitur,  et  unum  legitur  ado- 
rasse.  Duo  contra  seraphin  clamant,  alter  ad  alte- 
rum  :  «<  Sanctus,  sanctus,  sanctus,  Dominus  exer- 
cituum  (Apoc.  iv).  •   Inquit  ergo  Joannos.  «  Tres 
sunt  qui  testimonium  dant  in  ccelo,  Pater,  Verbum, 
et  Spiritus   sanctus.   Et  hi   tres  unum   sunt.  t  C 
Et  Dominus  in  Evang.  :  «  Baptizate  omnes  gen- 
tes  in  nomine  Patris,  et  Pilii,  et  Spirilus  sancti 
{Maith.  xTiii).  » 

Hoc  autem  nomen  tantsB  virtutis  existit,  ut  peri- 
tissimi  asserunt  Hebrsorum,  quod  si  distinguaiur 
in  tres  diciiones,  quaelibet  illarum  signilicat  illud 
quod  toium,  ut  si  dicaiur,  le,  Eu,  Ue,  quaelibet  no- 
men  est  Dei,  sicut  videlicet  et  ioium,  I,  E,  Ue :  quia 
mirum,  quslibet  trium  personarum,  sicut  et  ipsa 
natura,  est  unus  Deus.  Media  vero  littera  sola  in 
hoc  norainegeminatur,  quia  media  tantum  persona 
geminum  habet  in  Divinitaterespectum.  Pater  enim 
a  nullo  est  factus  nec  genilus,  sed  ulius  estab  eo  ; 
Bolus  autem  Filius,  et  est  ab  alio,  et  alius  ab  eo  est ; 


illarum  est  ip8e,id  est  divina,qu»  bene  designatur 
in  boc  nomine  pers&nali  Jesus,  per  illas  easdem 
vocales,  ex  quibus  constat  illud  nomen  essentiale, 
quod  Teiragrammaton  dicitur;  quoniam  illa  eadem 
natura  quse  esseniialiter  est  in  tribus  personis, 
plena  simul  ac  tota  est  in  hac  una. 

Sed  forte  miraris,  quod  'per  ires  inflexiones  de- 
clinatur  hoc  nomen.  Atiende  quod  Ghristus  tribus 
modis  inflexit ;  velut  ita  dicam,  declinavit  seipsum 
per  passibilitatem,  patientiam  et  passionem  :  per 
passibilitatem^quam  dignanter  assumpsit;  per  pa- 
tientiam,quam  evidenter  exhibuit;  per  passionem, 
quam  libonter^  excepit :  «  Oblatus  est  enim,  quia 
ipse  voluii  (Isa,  liii).  •  Vis  audire  qualiter  Jesue 
seipsum  inflexit  et  declinavit?  si  mihi  non  credisi 
Apostoio  crede ;  quia,  inquit,  «  cum  in  forma  Dei 
esset,  non  rapinam  arbilratus  est  esse  se  «qualem 
Deo,  exinanivit  se,  »  hoc  es^  humiiiavit,  inflexit  et 
decIinavit,tformam8erviaccipiensinsimiIitudinem 
hominum  factus,  et  habitu  inventus  ut  homo  (Pki- 
lipp,  ii).  »  Adhuc  etiam  magis  inflexit  et  declinavit 
seipsum,  et  digito  scribebat  in  terra,  et  mater  eum 
in  prffisepio  deolinavit.  Propter  hoc  autem  ^quod 
adeo  se  inflexit  et  declinavit,  «  exaliaviteumDeus, 
et  dedit  illi  nomen,  quod  est  super  omne  nomen,  ut 
in  nomine  Jesu  omnegenu  flectatur  CGQlestiumyter- 
restrium  et  infernorum  (ibid,),  »  Redde  singula 
eingulis,  quia  declinavit  seipsum,  «  propterea  exal- 
tavlt  illum  Deus,  et  dedit  illi  nomen,  quod  est  super 
omno  nomen  ;  »  etquia  inflexitseipsum,  propterea 


Spiritus  sancius  ab  alio  est,  et  nullus  ab  eo ;  solus  I)  ^  flectitur  ei  omne  genu  ccelestium,  terreetrium  et 
autem  Pilius  et  est  ab  illo,  ei  alius  ab  eo  est.  Bene 
igitur  est  in  bis  discreiionibus ;  secunda  sumitur 


tvntum  a  prima,  et  teriia  sumitur  a  prima  pariier 
et  secunda  :  quia  cum  prima  lermineturin  E,  vide- 
licet  le,  secundd  inchoatur  ab  E,  videlicot  Eu,  et 
cum8ecundatermineturinU,Eu,t6rtiainchoaiurab 
V,  scilicet  Ve.  Ipsa  terminaiur in  £,  a  qua  incipit  se- 
cunda.etinquadesiniiprima :  quoniamindivinitate 
Filius  est  tantum  a  Patre,  sedSpiritussancius  pro- 
cedit  pariicrab  utroque.  Licet  auiem  Christiissit  a 
et  o),  primus  et  novidsimus,  principium  et  flniSySoIffi 
tamen  vocales  istffi  non  inveniuntur  in  hoc  nomine 


infernorum.  » 

Recteigiturextribusterminalibus  iitteris  illarum 
trium  inflexionum  componitur  hoc  verbum  :  Sum^ 
quod  vere  ac  proprie  compeiit  ei  secundum  excel- 
lentissimam  gloriam,ut  osiendetur  hic  esse  ille,qu  i 
se  dicit  iu  veteri  lege  :  «  Ego  sum  qui  sum  (Exod. 
iii).  Ut  inielligas  Jesum  quasi  dicentem  :  Ego  Je- 
8U8  sum,  egosum  Deus  ;  quiaJesusnomenestDei; 
ac  si  dioeret :  Manifcstus  ego  sum  Deus.  et  non  mu- 
tor.  Hic  ipsum  expressit  in  Evangelio,  cum  d|xit : 
«  Antequam  Abrabam  iiceret,ego sux  (Joan,  vin);a 
et  iterum  :  «  Ego  sum,  nolite  timere  (Luc.  zxiv).  • 


409 


8BBM0  ▼,  IN  aBSUBR&CTlONB  DOMINI. 


470 


Haram  triam  inflexionum  duffi  terminantur  conso-  A  oales  quam  mut»,  idcico  du«  ista  oonsonantes,  S, 


nantes,  Qomioativus  in  S,  et  accusalivus  in  M.  In 
tertia  vocaii,  aoilicet  U,  que  quatuor  casibus  est 
communis,  genitivo,  dativo,  vocativo,  ablativo.  Por 
duas  consonantes,  sicut  praedictum  est  desigoatur 
in  Christo  humaoa  natura,  quxin  duabus  substan- 
tiis,  anima  videlioet  et  carne,  consistit^etChristus 
secandum  humanam  naluram,  ut  ita  dicam,  nomi- 
nativus  et  accusativus  invenitur  fuisse.  Nominati- 
VU8,  quantum  ad  predicationi8ofnoium,quodexer- 
cuit;  accuBativus,quantu  m  ad  passionis  supplicium, 
quod  sustinuit,  ad  prsdicationisenimoflicium  per- 
linetyquod  ipse  dicebat :  «  Pater  manifestavi  nomen 
tuum  homioibu8,quo8  dedisti  mihi  de  mundo{Joan, 
xvii).  »  Ad  paseionis  aatem  suppiicium  accedebat, 
qnod  apud  Pilatum  in   multis  iegitur  accusatus. 


et  M,  per  quas  huroana  in  Christo  natura,  id  est 
anima  designatur  et  caro,  non  mutffi,8ed  semivoca- 
lesexistunt;  quoniaminteromnes  huroana  natura 
dignior  est  in  Christo Juxta  quod  inquit  Psalmista  : 
«  Gloria  et  honore  coronasti  eum  et  constituisti 
eum  superoperamanuum(uarum,omDiasubjecisti 
sub  pedibus  ejus  (Psal.  viii).  »  Licet  enim  tanto 
ab  angelis  minor  sit  efff^ctus,  quanto  diferentius  prs 
illis  nomen  h®reditavit(H^^r.i);  tamen  in  quantum 
passibilem  carnem  assumpsit,  paulo  minus  est  ab 
angelis  minoratus,  cum  angelica  natura  sit  impas- 
sibilis.Benesecunda  illarum  semivooalium  est  a  11- 
quida,  videlicet  M,  in  casu  accusativo  :  quia  Chri- 
8tu8  quasi  semetipsum  quod  passionem  mortis  su- 
stinuit  [sic],  propter  quod  Apostolus  ezponens  illod 


Chriatus  autem,  qui  vocaiis  designatur  secundum      verbum  propheticum  : «  Minuisti  eum  paulominus 


naturam  divinam,  quasi  genitivu8,dativus,  et  abia- 
tivaSySecundum  eamdem  naturam  existit.Genitivus 
condit  naturam,  dativus  exhibet  gloriam,  vjcativus 
clamat  giatiam,  ablativus  tollit  ad  poenam.  Ex  qui- 
bas  cum  duo  priora  perAcit  in  prsseiiti,  et  duo 
posteriora  perficit  in  futuro.  Gcnitivum  cnim  se 
ostendit  esse,  cum  ait  :  «  Si  ergo  qui  generulio- 
nem  exteris  tribuo,  sterilis  ero  {Isa,  lxyi)  ?  •  nam 
«  Pater  meus  usque  modo  operatur  et  ego  operor 
{Joan,  v).  »  Dativum  se  probat  esse,  cum  inquit : 
<c  Pacem  meam  do  vobis,pacem  relinquo  vobisnon 
quomodo  mundos  dat  ego  do  vobis  {Joan,  xiv).  » 
Yocativum  se  osteodit,  cum  dicit :  «  Venite  bene- 
dicti  Patrismei,  percipite  regnum,  quod  vobis  pa- 


ab  angelis,  gloria  et  honore  coronasti  eum,  Domine 
{ibid.)  •  interdicit  eam  quod  modioo  quam  angeli 
minoratus  est.  VidemuBJesum  propter  passionem 
mortis  gloria  et  honore  coronatum,  ut  gratia  Dei 
gestaret  mortem.  £t  nota  qnod  sicut  apud  Hebr«POB 
illud  ineiTabile  nomen  alio  modo  describitur,  et  alio 
modo  proferlur;  scribitur  enim  his  quatuor  litteriSy 
I,  E,  V,  E,  et  profertur  Adonai :  sio  apud  Latinos 
illud  excellentissimum  nomen  alio  modo  scribitur, 
et  alio  modo  profertur.  Profertur  Jesus,  scribiturr 
I  H  S  cum  titulo  superposito.  Expressum  myste- 
rium  sed  alias  exprimendum,  quem  pertransibunt 
plurimi,  et  muitiplex  erit  sententia.  Hoc  est  igitar 
nomen  sanctum  et  gloriosum,  quod  invocatum  est 


ratnm  est  ab  origine  mundl  {Malth,  xxv).  »  Ablati-  C  super  nos  :  <  Nec  est  aliud  nomen  sub  coelo,   in 


vum  ostendit,  cum  infert  :  «  Ite,  maledicti  in 
igoem  sternum,  quiparatus  est  diabolo  etaDgelis 
eju8{t6(i.).  «  Tunc  enim  aufert  malos  de  medioju- 
atoram^  ut  tollatur  impius,  ne  videat  gloriam  Dei. 
Quia  vero  inter  consonantes  digniores sunt  semivo- 


quo  nos  oporteat  salvos  iieri  {Act.  iv)«  »  nomen 
suave,  nomen  delectabiie,  nomen  amabile,  nomen 
utique  salutare,  per  quod  ipse  nossalvel  Dominus 
noster  Jesus  Christus,  qui  est  benedictus  in  m- 
cuiassculorum.  Amen. 


SERMO  V. 

DE  RESURRECTIONB  DOMINI  (13). 


Exc  dies  quam  fecit  Dominus  :  exsultemus  et  lae-  D 
temur  in  ea  {Psal.  cxvii). 

Gum  omnes  dies  faciat  Dominus,  quaenam  dies 
eet  tam  celebrisetsnlemnis  dequa  specialiter  di- 
citur :  Hssc  dies  quam  fecit  Dominus,  etc.  ?  Hsec  est 
dies  resurrectionis  Dominica3,inquaChristus  resur- 
gens  8  mortuis,  spem  de  securitate  ac  certitudine 
nobis  tribuit  ac  immortalitatis  gloriam  resurgen- 
di,  at  in  quo  prsecessit  subiimitas  capitis,  illuc  el 
corpus  humilitatis  subsequatur.  Licet  enim  multi 
ante  Ghristum  surrexerint,  ipse  tamem  prior  sur- 
rexit  immortalis  et  impassibilis;  unde  dicitur  : 
Kprimitisdormientum  (I  Cor.xv),»  et :«  Primogcni- 
tos  mortuorum  {Apoc.  i).  •  Nam  Christus  resurgens 
ex  mortuis,  Jam  non  rooritur,  xnors  illi  ultra  non 

(13)  Ex  edit.  Angelo  Mai. 


dominabitur  (Rom.  vi).  »  Uujus  ergo  dies  sine  no- 
cte,  vita  sine  morte,  in  qua  Christus  surrexit  ex 
mortuis,  etdescendens  ad  inferos  mortem  absor- 
buit,  etinfernum  momordit,  juxta  quod  legiturin 
propheta  :  «  0  mors,  ero  mors  tua ;  morsus  tuus 
ero,  inferne  {Ote.  xiii).  »  Dies  autem  dicitur  sol 
rutilans  super  terram,  id  est  claritas  aeris  qu» 
provenit  ex  sole  super  terram  lucente.  Iste  sol 
Christus  est,  de  quo  legitur  :  «  Timenlibus  Deum 
orietursoljustitiae(Afa/ac/^.iv),  » id  estsol  qui  justi- 
ficat,  clux»  videlicet  «quae  illuminat  omnem  homi- 
nem  venientem  in  hunc  mundum  {Joan.  i).  »  Qui 
de  sc  dicit  in  Evangelio  :  «  Ego  sum  lux  mundi,qui 
ambulatin  die  non  ofTendit  {Joan.  x).  »  Sol  iste  in 
ara  crucis  occubuit  quando  Jesus,  «  iuclinato  ca- 


471 


INNOCENHI  ni  PAPiB  SBRMONBS  DE  SANCTIS. 


472 


pite,  emisit  spiritum  {Joan,  xix).  b  De  cujusoccasu 
dicitur  per  Pdalmistam  :  «  Sol  cognovit  occasum 
8uum  (P«ai.Giii);»quem  etiam  sol  materialls  agno- 
scens,  suum  submersit  splendorem.  Nam  <  ab  hora 
sexta  »  in  qua  cruciiixusestDominus,  «  usque  ad 
horam  nonam,  »  in  qua  spiritum  emisit,  u  tenebra: 
factffi  sunt  super  universam  terram  [MaUh.  xxvii), 
et  sol  obscuratu8(Lnc.  xxiii).)>Cum  autem  die  ter- 
tia  resurrexitjdiesnova  mundo  reluxit,quia«Deus 
Dominus  illuxit  nubis  (Psal.  cxvii).  > 

Duodecim  enim  sunt  horas  diei;  ethasc  dies,  id 
est  claritas  resurrectionis  Dominica3,duodecimha- 
bet  boras,  Id  estduodecim  apparltiones  ipsius  Do- 
mini  resurgentis,  quibus  ejus  resurrectio  ciarissi- 
me  oomprobatur.  Primasiquidem  horafuit,quando 
apparuitMarias  Magdalano)  «stiuiantieum  esse  hor- 
tulanum,  et  dixitei  :  «  Noli  me  tangere,  nondum 
enim  accendi  ad  Patrem  meum  (yoan.xx).»8ecunda 
hora  fuit,  quando  apparuitmuiieribus  etdixitillis: 
«Avete;  iilaeautemaccesserunt  ettenuerunt  pedes 
eJus,etadorav8runteum(jfa/^A.xxviii).»T6rtiahora 
fuit,quando  apparuit  Petro.Quaria  hora  fuit,quando 
apparuitduobus  discipulis,cuntibu8  in  Emmaus  in 
specie  peregrini,  et  agnoverunt  eum  in  fractione 
panis.  Quinta  hora  fuit,  quando  apparuit  undecim 
discipulis, absente  Thoma.  stans  io  medio  eorum^et 
dixit  «  Pax  vobis,  nolite  timere  (Joan,  xx).  »  Sexta 
fuit,quandoapparuit  iterum  discipulis  suiS|Ct  Tho- 
maserat  cum  eis,  etostendit  eis  manus  et  latus. 
Septima  fuit,  quando  manifestavit  se  discipulis  ad 
mareTiberiadisstans  inlittore  maris  dixitque  illis: 
'  «  Mittite  in  dextrum  navigii  rete,et  invenietis  {Joan, 
xx).  •  Octava  fuit,  quando  apparuit  undecim  disci- 
pulisin  Galilaeain  monteubiconstitueratiilisJesus, 
et  dixitillis  .  «Dataestmihi  omnis  polestas  in  coclo 
et  in  terra(ilfa//A.  xxvii).»Nona  fuit,quando  rocum- 
bentlbusundecim  decipulis  apparuit  illisJesus,  et 
oxprobravit  incredulitatem  illorum  et  durum  cor, 
quia  iis  qui  vderant  eum  resurrexissc  a  mortuis 
non  crcdcbant.  Decinta  hora  fuit,  quando  eduxit 
eos  foras  in  montem  Oliveti  versus  Bethamiam,  et 
«  videntibus  illiselevatuscst,  et  nubessuccpiteum 
ab  oculis  eorum  {Act,  i).  » 

Fuerunt  et  aliaB  duas  horaQ  in  quibus  apparuit,  ut 
duodcnarius  horarum  numerus  compleretur,  de 
quibus dicit  Apostolus :  a  Visus  est  plus  quain  quin- 
gentiBfratribussiuiui,  deinde  Jacobo  (I  Cor,  xv).  » 
Sed  h(B  duas  horfle  in  Evangeiio  non  ieguntur,  nisi 
quod  iegilur  in  Evangelio,  quod  appoilatur  secun- 
dum  HaBbreos,  quod  cum  Dominus  dedissot  sindo- 
nem  servo  sacerdotis,  venit  ad  Jucobum,  et  appa- 
ruit  ci.  Juravcratenim  Jabobub  sc  non  comesurum 
pancm  ab  illa  hora  qua  biberut  calicem  Domini, 
donoc  viderct  Dominum  a  dormicntibui^  resurgen- 
lem.  Novissime  autem  lanquam  abortivo  visus  est 
ct  Paulo;  sed  hcec  apparitio  facta  fuit  postquam 
ascendit  in  ccolum,  et  duas  ideo  non  pertinent  ad 
horas  diei.  Verisimile  tamen  est  ut  ante  omnes 
apparuorit  gloriosissimae  suffi  matri|  licet  in  Evan- 


A  gello  non  legatur,  ut  quam  prae  Cdsteris  mors  iilii 
contri8taverat,ante  cseterosipsamipsius  resurrectio 
jucundaret.Ad  quod  forsitandesignandum  hodieroa 
statio  in  hac  ejus  basilica  celcbratur. 

Possunt  horcC  aliter  designari  secundum  dislin- 
ctioneui  quinque  horarum,  quas  Dcniinus  assigna- 
vit  in  Evangclio  {Mailh,  ix),  quando  Dominus  misii 
operarios  in  vineam,  suam  videlicet  mane,  hora 
tertia,  sexta,  nona,undecima,  sub  quibus  compre- 
henduntur  ali®  septem  hora),  ut  undecim  sint  hore 
diei.  Horaitaque  primafuitmanifestatioDominicv 
resurrectionisfacta  per  testimoninium  angelorum ; 
ethfficsub  se  continet  horas  duas,  unam  quando 
«  angelus  Domini  descendit  de  coelo,et  accedens  re- 
volvit  lapidem,  etreseditsuper  eum(J#a///t.xxviii);B 
n  —  «  et  respondens  angelus  mulieribus  ait  :  Nolite 
expavescere  ;  Jesum  Nazarenum  quaeritis  cruciO- 
xum,  surrexit,  non  est  hic  {Marc,  xxi).  »  Altera 
quando  Maria  Magdalene  «  incUnavit  se  etprospe- 
xit  in  monumentum,  et  viditduos  angelos  in  albis 
sedentes,  unum  ad  caput  et  unum  ad  pedes,  ubi 
positum  fuerat  corpus  Jesu  {Joan,  xx).  »  —  «  Etecce 
duo  viri  astiterunt  juxta  illas  in  veste  fulgenti^  et 
dixerunt  ad  illas  :  Quem  qusritis  7  viventem  cum 
mortuis?non  est  hic  scd  surrexit  (/.uc.  xiv). » 
Cum  igitur  in  ore  duorum  vel  trium  testium  stet 
omne  verbum  {Deui,  xix;  Maith,  xviii),  constat 
quod  in  hoc  testimoniis  angelorum  cst  creden- 
dum. 

Tertia  horafuit  manifestatioresurrectionis  Domi- 
p  nicffi  facta  per  comestionem  ciborum ;  nam  phan- 
tastica  puteratur,  quasi  facta  per  artem  magicam 
et  non  per  virtutem'divinam.  Nam  corpus  phanta- 
Bcice  suscitatum  non  potest  comedere  cibum ;  unde 
ibi  comestio  verissims  resurrectionis  est  oertissi- 
mum  argumentum.  Ad  quod  utique  designandum 
Joannes  evangelista  describit,  quod  in  ccBna  quam 
ante  sex  dies  pascbse  fecerunt  cum  Jesu  in  Bethania, 
ubi  fuerat  Lazarus  mortuus,  ipse  Lazarus  mortuus 
erat  unus  ex  discumdentibus  (Joan,  xii).  Et  cum 
Dominus  resuscitasset  puellam,  prascepit  ut  darent 
illi  manducare(lfarc.  v).  Verum  haec  manifestatio 
comprehendit  sub  se  tres  horas ;  quando  dixit 
apostolis  :  «  Habetis  aliquid  quod  mandecetur?  at 
illiattuleruntpartempicisassi  ct  favum  mellis.  Et 
cum  manduca8setcorameis,a88umensreliquiasde- 
D  diteis(LttC.xxiv).»  Alteram  quando  septemdiscipuli 
descenderunt  de  navi  in  terram,  et  viderunt  prunas 
posilas  elpiscem  supcrimpositum  et  panem,  dixit- 
quc  illis  :  Venite,prandete,et  nemo  discumbentium 
audebat  eum  interrogare  :  Tu  quises?  scienles 
quia  Dominus  est  {Joan,  xxi).  »  Tertiam  quando 
rccumbentibus  undccim  appuruit  illis  Jeuus,  «  et 
convcsccns  prscepit  eis  ab  Jerosolymis  ne  disce- 
dcrent,  sed  exspeolarent  promissionem  Patris  {Act, 
i).  »  Sexta  hora  fuit  manifestatio  resurrcctionis 
Dominic»  facta  pcr  osiensionem  mirasulorum.  Et 
hffic  simiiiter  continet  sub  se  tres  horas  :  primam 
quod  ^reaurgente  eo,  «  multa  corpora  BaDotorum 


47S 


SBRUO  VI,  DOMINI  NICALI8. 


474 


qui  dormieraQt,reaurrexerunt,  et  venerunt  in  san-  \ 
ctain  civitateoiy  et  apparuerunt  mullis  (Maith, 
xxvii).  »  Aiteram  quando  «  terrae  motue  factus  est 
magnus.  Angelus  enim  Domini  desccndit  de  ccelo, 
et  accedens  revolvit  lapidem,  et  scdit  supcr  eum; 
prffi  timore  autem  ejua  cxterriti  sunt  custodes,  et 
facti  sunt  velut  mortui  {Hilatth,  xxviii).  »  Aiiam 
quando  ad  verbura  l^omini  discipuli  miserunt  in 
dextrum  navigii  rete.  Gum  ad  discipulos  januis 
clausis  intravit,  et  bajulis  nubibus  in  ccclum  as- 
cendit  profecto  ingressus,  et  ascensus  hujus  non 
tam  mirabilis  quam  naturalis  in  corpore  gloriO- 
cato  videtur  fuisse  propter  subtilitatem  el  agilita- 
tem,  quas  corpus  glorincatum  naturaiiter  babet. 

Nona  horafuit  manifestatio  rcsurrectionis  Domi- 
nics  facta  per  demonstrationem  plag.irum,  quas  j. 
Cbriatus  reservavit  in  corpore  impassibili,  et  eas 
ostenditdiscipulis  nt  credcrent  ipsuni  eumdcm  re- 
SDScitatum  a  morte,  quem  noverant  pbgatum  in 
cmce.  Ipsa  vero  sub  se  continet  duas  horas;  unam 
quando  dixit  apostolis  :  «  Videte  manus  et  pedes 
meos,  quia  ipse  sum ;  palpate  el  vidcte,  quoniam 
spiritus  carnem  et  ossa  non  habetsicut  me  vidctis 
babere.  Et  cum  dixisset,  ostendit  cis  manus  et 
latuB  et  pedes  {Luc.  xxiv).  »  Alteram  quando  dixit 
Thom»  :  «  Infer  digitum  tuum  buc,  et  vide  manus 
meas,  et  affer  manum  tuam  et  mitte  in  latus  meum, 
et  noli  esse  iocredulus  sed  fldelis  {Joan.  xx).  » 

Undecima  hora  hujus  diei  fuit  manifestatio  re- 
flurrectionis  Dominics  facta  pcr  expositionem  Scri- 


pturarum.  Haec  similiter  sub  se  continet  horas 
duas  :  unam  quando  discipulis  dixit  in  via  :  «  0 
stulti  ct  tardi  corde  ad  credendum  in  omnibusqu» 
locuti  sunt  prophetfle!  nonne  h®c  oportuit  pati 
Christum,  et  ita  intrarc  in  gloriam  suam?  Et  inci- 
piens  a  Moyse  et  omnibus  prophetis  exposuit  illis 
Scripturas  quflB  de  ipso  erant  (Luc.  xxiv).  »  Alteram 
quando  dixil  apostolisKcHsc  sunt  verba  quae  locutus 
sum  ad  vos  cum  adhuc  essem  vobiscum,quianece88e 
est  impleri  omnia  quae  scripta  sunt  in  lege  Moysi  et 
prophetis  de  me.Tunc  aperuit  illis  sensum  ut  intel- 
ligerent  scripturas,  et  dixit  eis  :  Quooiam  sio  ecri- 
ptum  est;  et  sic  oportebat  Ghrislum  pati,  et  re- 
surgcre  a  mortuis  die  tertia  {ibid.).  » 

Ecce  dupliciterexpo8uimosduodccimhorashuja8 
votivffi  ac  fcstivffi  diei,  ut  ex  istis  horis  dies  oatu- 
ralis  consistat^viginti  quatuor  habens  horas,  ^uam 
frcit  Dominus  ut  exsultemus  ei  Ixiemur  in  ea,  Exsul- 
temus  in  corde,  ac  loetemur  in  corpore,  secundum 
quod  legitur  :  «  Gor  meum  et  caro  mea  exsultave- 
runt  in  Deum  vivum  {Psal,  lxxxiii).  »  Exsultat  cor 
quando  cognoscil  se  a  pravis  cogitationibus  libe- 
ratum ;  laetatur  corpus,  quando  scntit  se  ab  im- 
mundis  operibus  expiatum.  Non  enim  est  impiis 
gaudere,  dicit  Dominus  {Ua.  xlviii),  •  oec  eet 
pax  ossibus  a  facie  peccatorum  {PsaL  xxxvii).  » 
Et  ideo  si  diem  Dominics  reeurrectionis  digne  cu- 
pimus  celebrare,  corda  et  oorpora  nostra  munde- 
mus,ut  salubriter  exsultemus  ei  Ixtemur  in  ea\  ipso 
praestante,  qui  cum  Patre,  etc. 


SERMO  VI 

DOMINIGALIS  (14). 


Duo  homines  asccnderunt  in  templum   ut  orarent,  C 
unus  Pharisxus  et  alter  publicanus  {Luc,  xvni). 

Licet  Pharisffius  in  templum  ascendcret  ut  ora- 
ret,  sed  commendavit  se  ipsom,  et  proximum  ac- 
cusavit.  8e  vero  commendavil  de  tribus,  de  jnsti- 
tia  singulari,  unde  :  Non  sum  sicut  csrteri  hominum; 
do  abstinentia  corporali,  unde  :  Jejuno  his  in  Sab- 
bato;  de  cultura  legali,  unde  :  Decimas  do  omnium 
qmr.  j)o$sideo,Vrox\TCium  autem  accu.-avit  de  trii)us, 
de  adulterio,  injustitia  et  rapina;  unde,  cum  de 
8ua  commendatione  dixisset :  Non  sum  sicut  CcCten 
hominum  :  raplores,  adulteri  et  injusti,  stalim  de 
proximi  accusatione  subjunxit;  sicut  et  hic  publica- 
nu$  raptor,  adulter  injuslus.Sed  more  supcrbi  vo- 
lens  80  sinculariter  et  arroganter  prajferre  univcr- 
sis,  prsmisit  :  Non  sumsicut  cxteri  horhinunt;&c  si  .. 
diceret  :  Ego  solus  sum  justus,c(eteri  sunt  injusti. 
Non  repreheoditur  Pbarisseus  quod  gratias  egit 


Domino  quod  non  est  raptor,  adulter  et  injustos, 
vel  quod  bis  jx3junat  in  Sabbato,  et  decimas  dat  de 
universis  qiife  pnssidet,  scd  quia  superbe  se  Jactat 
qnod  non  sit  sicut  cce*eri  /^(?mtnum,causa  qua  ipse 
sit  singulariter  jiistus.Pcr  Sabbatum  enim  intelli- 
gitnr  hebdomndn  jnxta  consuetndinemHebra^orum, 
quia  Sabbatum  denomirant  caRteros  dies,  utprima 
Sabbati,  et  sir  reliqnos;  ut  intelligatur  his  in  Sab- 
bato,  id  est  in  hcbdomada. 

Non  sic  Bontirbat  ApoBtolus,qui  dicebat:  «Nihii 
mihi  conscius  sum,  non  tamen  in  hoc  justificatus 
sum  (/  Cor.  iv).  »  Nam  et  Paalmista  teslatur  : 
«  Delicfa  quis  infplligit?  »  {Psal.  xviii.)  Propterea 
depreratnr  :  «  Ab  rccnltis  iy^cis  munda  me,  Domine 
{ibid.)  nSalomon  qnoque  ait:«Quis  potest  dicerc  : 
Mundum  est  cor  meum,et  purus  snm  a  peccato?» 
(Pror.xx.)  Nam  «  si  dixerimus  quoniam  peccatum 
non  habemus,ipsi  nos  8educimus,et  veritaa  io  no- 


(14}  Ez  edit.  card.  Mai. 


475 


INNOCBNTU  in  PAPiB  8BRM0NBS  DB  SANCTIS. 


47fi 


bis  Don  est  (/  Joan,  i),»  quoniam  «  in  multis  olTen- 
dimuB  omues  (Jac.  iii).  •  Audi,  arrogaus^Pharisse, 
qui  te  de  justitia  jactastemere,beatum  Jobdesoipso 
humiliter  protestantem  :  «Si  simplex,  inquit,fuero 
(Job.ix),»  Uoc  ipsum  utjactat  affirmes,quod  non  sis 
sicut  caeteri  hominam,  raptor,  adulter  et  injustus* 
Prudontlus  quidem  egissetsi  te  humiliter  accusas* 
ses  Juxta  sententiam  S&pientis  :  «  Justus,  inquit, 
in  principio  acousator  est  sui  [Prav,  xviii).  »  Nam 
qui  se  accusat,  Deus  illum  excusabit;  et  qui  se  ex- 
ousat,  Deui  illum  accusabit.In  humano  quippe  ju- 
dicio  qui  peccatum  suum  confltetur  (14*),  juxta  il- 
lud  :  «  Dic  tu  iniquitates  tuas  ut  justificeris  [Job 
xl).  »  Unde  in  Psalmo  :  «  Gonfitebor  adversum  me 
ix\ju8titiam  meam  Domino,et  tu  remisisti  impieta 
tem  peccati  mei  (Pia/.xxxi).  » 

Certe  inter  accusatorem  et  reum  in  hao  parabola 
oontroversia  coram  judice  ventilatur ;  accusator  est 
PhtrisffiuSypublicanus  est  reus  humilis  et  devotus, 
Judex  justus  et  Terax.Ille  tanquam  superbus  et  ar- 
rogans  ait :  Non  sum  sicut  cxleri  haminum  :  rapto- 
res,  injusti.  Addidit,  sicut  etiam  hic  pubticanus,  Iste 
siout  humilis  et  devotus  slans  a  longe  ncc  oculos 
sw>s  volebat  ad  co^lum  tevare^  sed  percutiebat  pectus 
suum  dicens  :  Deus,  'propitius  esto  mihi  peccatori, 
Judexautem  tanquam  justus  et  verax,  auditis  con- 
fessionibus  partium,  causw  sententiam  promulga- 
yit :  Amen  dico  vobis,  descendit  hic  justificatus  in 
domum  suam  ab  ilto,  Sententie  causam  exprcssit  : 
quoniam  omnis  gui  se  exaltat  humiliabitur,  et  qui  se 
humiliat  exaltabitur.  Iste  confitetur  se  peccatorem^ 
et  Deus  dimittit  illi  peccatum.  Nam  «  Deus  super- 
bis  resistit^humilibus  autem  dat  gratiam  (Jac.  iv).» 
Id  tribus  publicanusislespecialitercommendatur, 
quod  a  longo  stabat,  quod  oculos  levare  nolebat, 
quod  pectus  suum  percutiebat;  per  que,  tria  illa 
notantur  qu»  sunt  necessaria  pcenitenti,  videlicet 
pudor,timor  et  dolor.  Bx  pudore  namque  a  longe 
stabat,  ex  timore  oculos  non  levabat,  ex  dolore 
peotus  percutiebat.  Ergo  erubesoit,  expavescit  et 
ingemiscit,  propter  turpitudinem,  multitudinem  et 
magnitudinem  peocatorum.Et  ideo  de  sua  difndens 
just:tia,et  de  divina  conOdens  misericordia  breviter 
orat  :  DeuSf  inquit,  propitius  esto  mihi  peccatori. 
Sed  brevis  oratio  longam  indulgentiam  promerctnr, 
quia  descendit  hic  justificatus  in  domum  suam  ab  illo. 

(n  percussione  pectons  tria  sunt  quaB  debent  no- 
tari,  ictus,  sonus  et  tactu8:per  qu8B,tria  illa  signi- 
floantur  qua;  sunt  in  vera  poenitentia  necessaria, 
videlicet  oordis  contritio,  quam  signiilcat  ictus ; 
oria  confe88io,quam  signiBcat  sonus  ;  operis  satis- 
faotio,  quam  significat  tactus.  Et  ideo  poenitentes 
solent  et  debent  percutere  pectus.  Tu  ergo,  quicun- 
que  es,  Christiane,  disce  cum  in  templum  ascende- 
ris,  non  jactanter  et  superbe  jactare  te  ippum,  vel 
proximum  accusare,  sed  laudare  devote  ao  humili- 
ter  suppiicare,  tuam  malitiam  aocusando  oum  pu- 


A.  dore  vel  timore  pariter  ao  dolore,  propter  tuorum 
multitudincm  ac  magnitudinem  pecoatorum,  ut  et 
tu  a  Deo  per  humilcm  pccnitentiam  veram  indul- 
gentiam  consequaris,hujus  excmplo  qui  descendit 
in  domum  suam  justiOcatus  ab  iilo  ;  non  quod  per 
illum  justificutus  sit  istc,  quin  potius  accusatus, 
sed  quia  comparationc  illius  iste  justus  apparuit| 
sive  minus  injustus  (\b),  Quemadmodum  ad  Jeru- 
salcm  dicitur  pcr  prophetam  :  «Porta  confusionem 
tuam,quia  vicisti  sorores  tuas  peccatis  tuis,8cele* 
ratius  agens  ab  eis;  justificate  sunt  enim  a  te 
(Ezech,  xiv).  »  Vol  ab  illo  remanente  in  excelso  su- 
perbiffi,  iste  separatus  descendit  in  domum  suamy  ut 
intra  humilitatis  domicilium  habitaret  Jusisficatus 
a  Deo. 

|v  Verum  cave  prudenter,  ne  forte  cum  aadis  con- 
demnatum  a  Domino  Pharisaeum,  intelligas  eum 
peccasse  quia  decimas  dabat  omnium  qus  posside* 
bat,  vcl  quia  bis  in  Sabbuto  jejunabat.  Non  quidem 
peccatum  in  his,  cum  bonum  sit  de  omnibus  dare 
decimas,  sicut  etiam  bonum  est  bis  in  Sabbato,  id 
est  in  hebdomada,  jejunare,  sed  ex  eo  maxime  quod 
se  superbe  jactavit,quod  non  essct  sicut  casteri  ho- 
minum  :  raptor,  adulter,  injustus.Per  quod  mani- 
feste  comprobatur  quod  majuR  est  peccatum  arro- 
gantia  vel  superbia,  quam  adulterium  vel  rapina. 
De  omnibus  igitur  quee  possidentur,  id  est  perci- 
piuntur,dandffi  sunt  decira8e,non  solum  de  majori- 
bus  sed  etiam  de  minoribus:juxta  quod  alibi  Veri- 
tas  ait  :  «  Vs  vobis  Pharisceis,  qui  decimatis  mdn- 
tham  et  rutam,et  omne  olus,et  praetermittitis  judi- 

C  cium  et  charitatem  Dei  I  H8?c  autem  oportuit  fa- 
cerc,  ct  illa  non  omittere  (Luc,  xi).  »  lilud  etiam 
diligenter  attende,  quod  licet  Phariseus  esset  arro- 
gans  et  8uperbus,non  tamen  in  tantam  proruperat 
audaciam  vel  superbiam.ut  a  se  fateretur  existere 
bona  sua ;  sicut  ii  qui  dixisse  leguntur  :  «  Labia 
nostra  a  nebis  sunt,quis  noster  Dominicus  eBiJ(Ptal. 
XI.)  >  Sed  ea  potius  recognoscebat  ab  illo,  a  qao 
<c  omne  datum  optimum  et  omne  donum  perfectam 
desursum  est,  descendens  a  Patre  luminum  (Jac, 
i),  9  Unde  et  illi  de  bonis  suii  gratias  referebat. 
Quare  illorum  est  versania  penitus  aspernenda.qui 
praesumunt  asserere  se  homines  esse  factos  a  Deo, 
sed  bonos  a  se,  Deo  attribuentei  naturam,  et  sibi 
ascribentes  virtutem. 

n  Stans  a  longe  publicanus  nec  oculos  audebat  ad 
ccelum  levare,  sed  percutiebat  pectus  suum^  dicesa  : 
Deus^propitius  esto  mihi  peccatori.Q\3on\dim  pleros- 
que  vestrum  oportet  sequi  exemplum  humilis  pu- 
blicani,inslruamur  cur  publicanus  iste  a  longeata- 
bat,  et  in  ccelum  aspioere  non  audebat.  iGstimo 
quidem  quod  si  fuisset  interrogatus,  protinus  re- 
spondisset :  Ideo  a  longe  sto  quia  confondor  et  eru- 
besco ;  in  coelum  suspicere  vereor,  et  expaTesco  ad 
altare  aocedere,  propter  quatuor  maxime  oausas 
quas  per  ordinem  explicabo.Prima  siquidem  cauaa 


i 


iV)  Deest  aliquid. 

15}  Reote ;  est  enim  hebraismas,  ut  linguae  sanotes  tironibas  notum  est. 


477 


SBRMO  VI,  DOMINICALIS. 


478 


f  eat  quod  aom  fedus  et  foetidus  Dcfarils  et  nefandis  \  sustinere  quin  se  vindioare  de  illis,  si  vindicandi 


xnaculis  peccatoruniy  ita  ut  abominabilior  et  im- 

mundior  sit  anima  mea  quam  caro  leprosa.  Ego 

tam  quippe  sepulcrum  deforis  dealbatuno,  intus 

tutem  plenumomni  spurcitiaet  ossibus  mortuorum 

(Matth.  xxiii).  Ego  sum  quatriduanus  mortuusfetens 

in  monumento  (Joan.  xi),  imo,  ut  ila  loquar,  qua« 

dristanus,  quit  per  quatuorjam  xtates  ab  infantia 

Qsqueadsenectutemin  sepulero  consuetudinis  pra- 

Tsfetorem  turpissimum  oonversationis  emisi,quasi 

jomentum  in  stercore  computrescens  {JoeL  i),  bene 

mortuus ;  quoniam  a  vera  vita,  id  est  a  Deo,  peni- 

tos  teparatus  ;  et  ideo  a  longe  sto,  quoniam  eru- 

besco  et  pavesco  appropinquare,  ne  feditatis  fetore 

divinam  magis  majestatem  oCTendam.  Qiiare  « tota 


potestatem  et  opportunitatem  haberet,  profecto 
unuB  creator  cognoscitur  esse  tam  patiens;  inde 
omnipotens  comprobatur.  Ipse  mihi  dedit  tempus 
pcenitendi,  sed  ego  abusus  sum  eo;  et  ideo  sto  a 
longe,  quoniam  erubesco  et  pavesco  apparere,  ne 
propter  grandem  abusum  et  grandem  contemptum 
divinam  magis  majestatem  offendam  Quare<cvere- 
cundia  mea  contrameest,  et  confusio  vultus  mei 
operuit  me.  » 

Quartd  denique  causa  est,  quod  ipsi  Deo  meo 
8um  infidelis  et  mandax  etproditor  etperjurus,  eo 
quod  non  servavi  propositum,  non  promissum,  non 
votum,  non  etiam  juramentum,  sed  semper  ut  ca- 
nis  ad   vomitum  (Prou  xxvi)   sum  reversut.   In 


dio  verecundia  mea  contra  me  est,  et  confusio  fa-  g  baptismo  siquidcm  renuntiavi  diabolo  et  omnibus 


ciei  mee  cooperuitme  {PxaL  xliii).  » 

Gausa  vero  secundo  ett,  quia*ingratus  et  indevo- 
(at  sam  Deo  pro  omnibus  omnino  bonis  ct  donis 
mibi  concessis  et  collatis  ab  eo.  Omnia  enim  dona 
sive  corporalia  sive  spiritualia  sive  naturalia  sunt 
gratnita,  et  quod  sum,  et  quod  vivo,  et  quod  mo- 
Teor,  ab  ipso  recepi,  a  quo  «omne  datumoptimum 
et  omne  donum  perfectum  desursum  est,  descen- 
dens  a  Patre  luminum.  «  Et  ego  semper  rcpendi 
eia  ofifensas  pro  gratia,  mtleficia  pro  beneflciis, 
injuriam  pro  honore,homo  Deo,  servus  domino, 
factara  factori,  immemor  et  ingratus  illius  inae- 
ttimabilis  gratiae,  quod  ipse  Deus  pro  me  factut 
est  tervas,  ipse  creator  pro  me  factusestcreatura, 
ipte  vita  pro  me  sustinuit  mortem  ut  a  morte  re- 
dimeret  me  ad  vitam.  Quoniam  «  cum  in  forma  Dei 
esBety  non  rapinam  arbitratus  est  esse  se  squalem 
Deo.Semetipsum  exinanivit,  formamserviaccipiens 
ac  in  Bimilitudinem  bominis  factus,ethabituinven' 
tas  at  homo,  factus  obediens  usque  ad  mortem, 
mortem  autem  crucis  {Philip.  ii).  »  Et  idcoalonge 
sto,  qaoniam  erubesco  et  pavesco  appropinquare, 
na  propter  indevotionem  et  ingratitudinem  meam 
divinam  magis  majestatem  offendam.  Unde  «  tota 
die  verecundia  mea  contra  me  est,  et  confusio  vul- 
tos  mei  operuit  me.  » 

Tertia  vero  causa  est  quod  patientia  Dei  scirjper 
tum  abusus,  divitias  bonitatis  bt  longanimitatis 
ejus  contemnens.  Benignitas  quippe  Dei  ad  poeni- 
tentiam  me  adduxit :  sed  ego  secundum  duritiam 


pompis  ejuSy  sed  post  baptismum  adpompas  dia- 
boli  me  converti.  In  poenitentia  sspenumero  ro- 
promisiquod  flenda  iterum  non  committerem,  sed 
post  pcBuitentiam  iterum  sine  numero  flenda  com- 
misi ;  peccare  non  destiti,  et  satisfacere  non  cu- 
ravi.  Certe  pro  recuperanda  salute  corporis  sspe 
sustinui  tenes  et  graves  diiclas,  semper  assumpsi 
durissimas  et  gravissimas  potiones,  quin  etiam 
passus  sum  ferrum  et  ignes ;  et  pro  recuporanda 
animaB  salutevix  quidquam  volui  dirficilesustinere. 
Gur  hoc  ?ni8i  quod  minus  fideliter  de  animffi  saiute 
speravi.  Annon  infidelitatis  est  argumentum  quod 
pro  adipiscendo  commodo  temporali  multos  et 
magnos  labores  sustinui,  et  pro  aeterno  premio 
consequendo  vix  levem  volui  subire  laborem  ?  Et 
ideo  a  longe  sto,  quaniam  erubesco  et  expavesoo 
apud  mc,  nc  divinam  majestatem  ofl^endam.  Unde 
c  tota  die  vercundia  meacontrame  est,  et  confusio 
vuitus  mei  operuit  me.  » 

Quid  itaque  faciam  ?  Fugere  nequeoi  appropin- 
quarepavesco.  Sed  necessitas  superet  verecundiam, 
et  audacia  vincat  timorem.  «  Surgam  »  igitur,  et 
nunc  tandem  «  ibo  ad  patrem  meum,  et  di- 
cam  ei :  Pater,  peccavi  in  coelum  et  coram  te ; 
jam  non  sum  dignud  vocari  filius  tuus,  »  nec 
sum  dignus  videre  altitudinem  CGeli  prae  multitu- 
dineacturpitudineiniquitatum  meirum. «  Facme» 
saltem  «sicut  unum  de  mercenariis  tuis  {Luc,  xv},» 
neque  sinas  in  peccatis  me  mori,  tu  qui  mortuus 
es  pro  peccatis  omniur:.  Domine  Deus  noster^  ad 


cordis  mei  et  impmnitens  cor  thesaurizavi   mihi  D  te  confugio,  ad  le  clamo  fontem  pietatis  et  portum 


iram  in  die  irae  et  revelationis  justi  judicii  Dei,  qui 
reddet  anicuique  secundum  opera  sua  {liom.  ii). 
Ipse  hactenus  invitavit  et  exspectavit  ut  respice- 
cerem  et  redirem  ad  eum,  et  ego  me  semper  a  eo 
alienavi  et  elongavi  vadens  (Psal.  xliv)  post  vani- 
tates  et  concupiscentias  cordis  mci,  abiens  in  re- 
gionem  longinquam,  ubi  luxuriose  vivendo  sub- 
stantiam  dissipavi  {Luc.  xv),  mandata  ejus  con- 
tempsi,  consiiia  declinavi ;  non  attendens  quod 
ipse  81  vellet  posset  me  solo  verbo  deslruere,  solo 
nutu  dejicere.  Gerte  cum  nulla  creatura  tut  et  tan- 
tas  iojurias  et  offensas  tandiu  posset  aequanimiter 


salutis.  Aniina  mca  sicut  terrasineaquatibi(P«a/. 
GXLii),  arida  el  sicca.  Sed  «  sicut  cervus  desiderat 
ad  forites  aquarum,ita  dosiderat  anima  meaad  te, 
Deus  (PmL  xli).  »  Et  ideo  percutio  pectus  meum ; 
et  in  ipsa  percasisiono  tria  prudenter  attendo,  soi- 
licet  ictam,  sonum  et  tactum;  per  quae  spiritualiter 
intclIigoillalriaquaesuntinverapGenitentianecessa- 
ria  scilicet  cordis  contritionem  quam  significatictus, 
orisconfessionem  quam  significat  sonus,  operis  ta- 
tisfactionem  quam  significat  tactus.  Nam  sicut  tri- 
bus  modis  peccavi,  corde,  ore,  opere ;  ita  tribus 
modis  debeo  poBnitere,cordiscompunctioneinqaa 


479 


INNOCBNTII  m  PAPiS  BRRMONBS  DB  SANCna 


480 


est  dolor,  ore  per  confessionem  in  qua  est  pudor,  A 
et  opere  per  satiafactionem  in  qua  estlabor. 
Ga?eat  ergo  pcenitens  ne  fallacitcr  pceniteat,  ciim 
aeslimet  se  veraciter  pocnitere.  Nam  cum  poenitere 
sit  pocnam  tenere,  profecto  non  poenitct  qui  poenam 
non  tenet.  Ideoque  Psalmista  dicebat  :  «  Laboravi 
in  gemitu  meo,  etc.  {Psal.  vi.)  De  raro  el  de 
modico  gemitu  non  dixisset  «  laboravi  in  gemitn 
meo  ;  »  sed  de  diulurno  et  continuo,  quia  non  la- 
borat  in  gemitu  qui  protinus  ridet  ut  gemit.  Pro- 
fecto  non  poenitens  qui  poenam  non  tenens,  sed 
magis  deridens,  quia  degemitu  ad  risum  procedens. 
lUe  vero  laborabat  in  gemitu  qui  dicebat :  «  Tota 
die  contristatus  ingrediebar ;  rugiebam  a  gemitu 
cordismei,  et  dolormeus  antemeestsemperCP^a/. 
xxxvii).  >  Nec  semel  est  flendum,  sed  ssepe.  Propter  p 
quod  ait :  «  Lavabo  per  singulas  noctes  lectum 
meum  (Psal.  vi).  »  Nec  modicum  quidem  sed  mul- 
ium.  Propter  quod  addidit :  «  Lacrymis  meis  stra- 
tum  meum  ripabo  [ibid.).  »  Ubi  enim  est  irrigatio, 
ibi  est  abundantia  humoris.  Proptereanon  dicit  in 
noctibus,  sed  pernoctes;  non  dicitpera1iquas,8ed 
persingulas  ;  ut  ostendatsediutinum  etcontinuum 
fletumhabere;i11orum  duritiam  reprehendens,qui 
▼ix  raro  possunt  ad  lacrymas  emoUiri.  Saxeum 
enim  pectus,  lapideum  cor  et  ferreum  habet,  qui 
pro  se  non  tam  in  corpore  morituro  quam  forsitan 
Id  corde  jam  mortuo  gemitus  non  producit,  suspi- 
ria  Don  emittit,  et  lacrymas  non  effundit.  Sciat 
ergo  se  oulpabiliter  durum  et  dure  culpabilem,  qui 
corporalem  amici  sui  mortem  deplorat,  et  spitua- 
lem  anim»  suae  mortem  non  deflet.  C 

Attende  potius  illius  peccatricis  lacrymas,  quae 
«  stans  retro  secus  pedes  Domini,  lacrymis  rigabat 
pedes  ejus,  et  capillis  copitis  sui  tergebat ;  »  et  tu 
fac  similiter,  si  vis  audire  cum  illa :«  Dimittuntur 
tibi  peccata  tua  (Ltic.  vii).  »  Vel  per  noctem  intel- 
ligitur  culpa,  quae  mentem  obtenebrat,  et  obscurat 
caiigine  peocatorum;etperlectum  inlrMigiturcon- 
scientia  in  qua  dormit  spiritus  quando  quieecitab 
inquietudine  vitiorum.  Dicit  ergo :  «  Lavabo  iectum 
meum,  »  id  est  mudaboconscientiam  meam  ;  »  per 
aingulas  nocles ,  »  id  est  per  singulas  culpas , 
hoc  est  ab  universis  peccatis.  Pro  singuiis  enim 
ojilpis  debet  poenitens  singulas  hostias  immo- 
iare,  ut  juxta  legem  divinam  dignum  offerat  ea- t\ 
crifloium  pro  peccato  (L^.  v) ;  iilud  utique,  de 
quo  alibi  legitur :  »  Sacriflcium  Deo  spiritus  con- 
tribulatus  (Psal.  l),  »  in  qua  incestiva  singula 
hodie  abluuntur.  Gaveat  ergo  poenitens  ne  forte  in 
confusione  si  sonum  proferat,  sibilus  prodeat. 
Nam  qui  peccata  sua  parlim  revelat  ct  partim  oc- 
cultat,  vel  unam  partem  uni,  et  alteram  partem 
alteri  confltetur  vel  exprimit  factum  et  supprimit 
modum,  seu  crimen  attenuat  el  excusat,  is  pro- 
fecto  non  sonum  profert,  sed  sibilum  prodil.  Qui 
vero  veraciter  confltetur,  debet  omnes  peccati  cir- 


cumstantia  conflteri,  secundum  quod  magis  pec- 
cavit,  in  loco,  in  temporc,  in  numero,  iu  persona, 
secundum  fletatcm,secundum  scientiam,6ecunilum 
gradum,  secundum  ordincm,  si  facile,  si  frequen- 
ter,  si  manifeste,  siperseveranter.Sanesicutsanies 
sub  cutc  collecta  tumorem  muUiplicatet  dolorem, 
donec  ea  per  apertionein  educta  tumor  sedatur  et 
dolor  :  ita  putredo  peccati  subcordiscongestalati- 
bulo  inflat  animum  et  perturbat,  donec  ipsa  per 
confessionem  ejecta  inflationis  et  turbationis  mo- 
lestia  protinus  mitigetur.  Ex  qua  noD  solum  pro- 
fecto  spiritus  hilarescit,  sed  corpusetiamjucuDda- 
tur  ut  jam  alleviatum  se  sentiat  ingenti  prius  in- 
flrmitate  gravatum. 

Gffiterum  non  solet  poenitens  uno  duntaxat  digito 
vel  duobus  percutcre  pectus,  sed  omnibus  simul; 
quoniam  sicut  manus  quinque  digitos  habet,  ita 
satisfactio  quinque  partes,  quse  sunt  virtus  oratio- 
nis,  nbstincntiHcibi,  largitas  cleemosynarum,  la- 
bor  operis,  et  asperitas  vestis  De  quibus  inqait 
Psaltos  :  «'Inducbar  cilicio,  humiliabam  in  jejunio 
animam  meam,  ct  oratix)  mea  in  sinu  meoconver- 
tetur  [Psal.  xxxiv) :  »  —  «  Exercitatus  sum,  et  de- 
fecit  paulisper  spiritusmeuslPsa/.Lxxvi):  » — «Defe- 
cerunt  oculi  mei  (Psal.  lxvii),  »  —  «  Turbatus 
sum  et  non  sum  locutus  [PsaL  lxxvi).  »  Utinam 
percuticndo  pcctus  feccrim  quod  dixi !  ut  securus 
dicere  possim  :  Dcus,  propitius  csio  mihi  peccatori^ 
•  Domine,miserere(P5(i/.  xl).»  Gonfltcor  et  cognosco 
quod  tam  multa  sunt  ct  tam  magna  scelera  mea, 
quod  si  secundum  exigentiam  meritorum  meorum 
velles  agere  mecum,  justissime  quidem  me  posses 
et  in  praesenti  confundereetin  perpetuum  condem- 
nare.  Sed  tu,  DeuSfpropitiusesfomihipeccatori,  Do- 
mine  miserere.  Certe  non  esset  sufflciens  poena, 
neque  condigna  vindicta,  'si  ignis  de  coelo  descen- 
deret,  et  me  totum  consumeret ;  si  terra  aperiret 
os  sum,  et  deglutiret  me  vivum.  Sed  tu,  Deus,  pro- 
pitius  esto  mihi  pec^alori,  Domine,  misercre.  Ergo 
t  non  intres  in  judicium  cum  snrvo  tuo,  quia  non 
justiflcabitur  inconspectu  tuo  omnis  vivens  [Psal. 
cxlii).»— «Si»  enim «iniquitates  observaveris^Domi- 
ne,  Domine,  quis  sustinebit?»  (Pia/. Gxxix).Sed  tu, 
Deus,  propitius  esto  mihi  peccatori  Domine,  mise- 
rere.  Nisi  scirem  te  miscricordissimum  et  piissi- 
mum,  clementissimum  et  benignissimum,  patien- 
tissimum  et  mitissimum,  ego  quidem  omnino  dif- 
flderem  et  penitusdesperarem.  Sed  tu.  Dominepro- 
pitius  esto  mihi.  Licet  autem  de  meritis  et  viribos 
meis  diffldam  penitus  et  desperem,  de  pietate  ta- 
men  et  tua  misericordia,  Deus,  spero  plurimum  et 
confldo.  Quare,  impietatcm  meam  pietas  tua  supe- 
ret,  et  miseriam  meam  misericordia  tua  vincat. 
Quia  <  tibisoli  peccavi,  etmalumcoram  tefeci,  ut 
justiflceris  in  sermonibus  tuis,  et  vincascumjudi- 
caris  (Psal.  l),  »  Jesu  Ghriste,  mundi  Salvator, 
qui  es  super  omnia  benedictus  in  sfficula  8»- 
culorum.  Amen. 


SBBMO  VII,  IN  FBSTO  S.  SILYBSTBI. 


483 


SERMO  VII. 

IN  FESTO  D.  SILVEbTRI  PONTlFICIS  MAXIMI. 


atBf  xanctitate,  et  utilitafe  sancti  Silvestri^  de  regno  et  sacerdotio  pontilicis   liomani,  et  quod 
tium  prxcessit  regnum,  denique  splendorem  scientix  pariter  et  vitx  neccssarium   esse  sacer^ 


\cerdos  magnus,  qui  in  diebus  suis  placuit  A  tincalis  auctoritas  etpriore8t,etdigDioretdiffasior 


iventus  est  jiustus  :  et  in  tempore  iracundix 
reconciiiatio.  {Olfic  Eccles.ex  Eccli,c\Liv), 
obia  in  verbis  prupositis  circa  beatum  Sil- 
prcecipue  comoiendaulur,  dignitas^sancti- 
lilitas.  De  dlgnitate  praeoiittitur  :  Ecce  sa~ 
ignus ;  de  sanciitiite  subjungitur  :  Qui  in 
is  placuit  Deo,  et  inveiitus  est  iusius;de 
conciuditur  :  Et  in  tempore  iracundix  lU" 
econciliatio.  Unde  post  dignitateui  subjun- 
ictitas,  post  sauctitatem  utilitas ;  quia  qui 
btmet  diguitatis,  debet  habere  meritum 
is  :  et  qui  meritum  habet  sanctitatis,debel 
opus  utilitatis  ;  ne  forte  qui  summus  est 
iniimus  merito  :  et  innocens  corde,sit  inu- 


quam  imperialis.  Sacerdotium  enim  in  populoOei 
regnum  pr8Bcessit,cum  Auron  primus  pontilex  Saa- 
lem  primam  regem  precesserit  [a/.consecraverit] ; 
Noc  quoque  Nemroth,  cum  de  illo  dicit  Scripta- 
ra,  quod  principium  Nemrotb  exstitit  Babylon 
(Gen,  x).  Noe  vero  asdificavit  alture  Domino,  et 
holocausla  obtulit  super  illud  (Gen,  viii).  De  sa- 
cerdotibus  autem  et  regibus  loquenSfBacerdotes  ap- 
pellat  deos,  et  reges  principes  :  «  Diis,  inqaitynoa 
detrahes,  et  principem  populi  tui  non  maiediees 
{Exod.  xxii).  »  Kt  cum  de  rego  dioat  Apostoius  : 
«  Subditi  estotc  omni  human«D  creatuie  propter 
Deum  :  sive  regi,  quasi  prvcellenti :  sive  ducibus, 
tunquam  ab  eo  miasis  [IPetr.  iii).  »  Ad  Jeremiam 


re.  Heu  !  quot  hodie  tales  sunt  in  Ecclesia  n  sacerdotem  de  sacerdotibas  Anatolh  ipse  Dominas 
.  loco  subiimesjsed  merito  vileB,et  aliis  sunt      ait  :  u  Constitui  te  super  gentea  et  regna,ut  evellas 


Utinam  et  ego  non  sim  unus  de  talibus, 
)ositus  in  ruinum  »  magi8,quam  «  in  resur- 
m  multorum  (LuiMi)  ».  Averlat  hocDomi- 
i  <c  potens  est  de  iupidibus  suscitare  filios 
{Matth.  iii).  n 

iTgo  B.  Silvester  saccrdos,  non  solum  ma- 
sd  roaximus,  pontificali  ct  regali  pote&tato 
B.  Illius  quidcm  vicarius,  qui  cst  <c  Rex  re- 

Dominus  dominantium  {Apoc.  xix),  Sacer- 
eternum,  sccundum  ordinem  Melchisedech 
ix),  »  ut  spiritualiter  possit  iutelligi  dictum 
m  ot  successores  illius,  quod  ait  beatus  Pe- 
ostoluf,  primus  cl  praecipuus  prxdecessor 
Q  :  «  Vo9  bslis  genus  elcctum,  regalesacer- 


ot  destruas,  et  ediflces  et  planles  (Jer.i).Petro  vero 
fuit  dictum  a  Domino,  et  in  Petro  successoribus 
Petri  :  «  Tibi  dabo  daves  regni  coBlorum  :  etquod- 
cunque  ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  et  in 
ccelis  :  et  quodcunque  solveris  super  terram,  erit 
solutum  et  in  coeiis  {Hatth.  xvi).  i  Nihil  excepit, 
qui  dixit :  u  Quodcunque.  »  Propter  quod  alibi 
dixit :  c  Pasco  oves  moas  {Joan.  xxi),  »  non  distin- 
guens  inter  has  oves  et  iilas  :  ut  ostenderet  ad  oves 
suas  minime  pertinere,qui  Petrum  recusat  haber^ 
pastorem.  £i  quoque  singulariter  dixit :  «  Tu  vo- 
caberia  Cephas  [Juan.  i),  quod  exponitur  capul,  in 
quo  sensuum  plenitudo  consistit ;  quia  cum  csteri 
vocati  sint  in  partein  sollicitudinis,  solus  Petraa 


(/  Petr.  ii).  »  IIus  cnim  elc^it  Dominus,  ut  C  assumptus  est  iu  plcnitutiuem  potestatis. 


satferdoles  ct  reges.  Nam  vir  Constantinus 
simperator^cxrcvolationedivinaperbeatum 
*am  fuit  a  lepra  in  baptismo  mundatus,Ur- 
iriter  et  sonatum  cum  bominibus  et  dignila- 
ais.et  omne  regnumOccidcntisei  tradiditet 
,8ecedens  et  ipse  Byzantium,et  rcgnum.sibi 
8  Orientis.  Coronam  vcro  capitis  sui  voluit 
ferre :  sed  ipse  prorevcrcntiaclcricaiis  coro- 
magis  humilitatis  causa,noluit  ilJam  porta- 
umtamcn  pro  diademate  rcgioutituraurifri- 
3ulari.  Ex  auctoritate  pontificali  conirtituit 
thas,  primates,metropolitanos,et  pro^sulcs; 
«tate  vero  regali,  senatores,  prafectosjudi- 
Abelliones  instituit.Romantis  itaque  pontifex 


Fuit  ergo  beatua  Sylvester  successor  Petri,  vica- 
riua  Jesu  Chriati.  Et  idco  vere  sacerdot  niagnui 
fuit^  qui  in  diebus  suis  placuit  Deo.  Non  tam  in 
diebus  temporum,  quam  in  diebus  virlatum; 
nam  iili  volubiles  trunseunt,  isti  stabiles  perseve- 
rant;  singuloi  namque  virtutes  sunt  singuli  dies 
quse  mentem  illustrant ;  de  quibus  mystice  iegitar 
quod  Olii  Job  faciebant  convivia  per  eingulos  dies 
{Job.  i).  Duo  vero  sunt  maxime  necessaria  sacer- 
doti,  splendor  vita,  splendorque  scienti»,  ul  vide- 
licet  tam  exemplo,  quam  documento  resplendeat. 
•  CoBpitnenimu  Jesu8racerectdocere(^r^i),»8acer- 
dotibus  relinquens  exemplum,  ut  sequtntur  vesti- 


gia  ejus.  «  Qui  peccatum  non  fecit,  »  ut  ait  ho- 
am  impcrii  utitur  regno,  ct  in  signum  pon-  n  nestas  in  vita,«  nec  invcntus  est  doius  in  oreejus, 
itlturmitra  ;  sed  mitrasemper  utitur  et  ubi-  (7  Pc^<r.ii),»utsitveritasindoctrina;nam  «qui  fecerit 
«gnovero,necubiqae,necsemper  :quia  pon-      et  docuarit,  magnus  vocubitur  in  regno  cceloram 


483 


INNOCENTII  in  PAPiS  SERMONBS  DB  6ANCTIB. 


484 


{Matth.  v).»  Unde  a  tuaica  pontificali  dependebant  \ 
maia  granata,  cum  tintinnabulis  aureis  {Exod. 
xxviii).  Debet  enim  sacerdos,  propter  exemplum, 
bonis  operibus  resplendere.  Propter  quod  alibi  di- 
citur  :  «  Luceat  lux  vestra  corani  bominibus,  ut 
videant  opera  vestra  bona,  et  glorificent  Patrem 
vestrum,  qui  in  cobHs  est  {Matth,  v) ,  >  et  iterum  : 
«  Sint  lumbi  vestri  prscincti,  et  lucerna  ardentea 
in  manibus  vestrii  (Luc.  xii).  »  Debet  ei  propter 
documentum  poliere  scientia  ;  propter  quod  dici- 
tur  :  «  Yo9  estis  sal  terrs,  vos  estis  lux  mundi. 
Nemo  accendit  lucernam,  et  ponit  eam  submodlo, 
sed  super  candelabrum,  ut  luceat  omnibus  qui  in 
domo  sunt  [Mattti,  v.)  ;  »  nam  «  dies  diei  eructat 
verbum,et  nox  noctiindicat  scientiam  (Pia/.xvui).» 
Isti  forte  sunt  duo  dies,  de  quibus  evangelistates-  n 
tatur,  quod  Jesus  mansit  apud  Samaritanos  duos 
dies  [Joan,  iv),  videlicet  ,  quia  Samaritani  reman- 
serunt  illuminati  per  Chri8tum,tam  exemplo  vitas, 
quam  vsrbo  doctrinse.  Non  suftlciat  sacerdoti  alte- 
rum  sine  altero.  Quia  cujus  vita  despicitur  restat 
ut  ejus  praBdicutio  contemnatur,  et  dicatur  ei : 
•  Medice,cura  teipsum  (Luc.iv);»— «bypocrita,ejice 
priino  trabem  de  oculo  tuo,et  tunc  ejicies  festucam 
de  oculo  fratris  tui  {Luc  vi).»  --«  Qui  prsdicas  non 
fttrandum.furaris  :  quiprasdicas  non  moechandum 
moBcharis  (Rom,  u).  »  Gerte  «  si  sacerdos,  qui 
unctus  est,  peccaverit,  facit  delinquere  populum 
{Levit.  iv) ;  »  et  si  i^cantator  fuerit  a  scrpente  per- 
cussus,  quis  medebitur  ei?»  (£c'c/t.xii.)  «  Potentes 
potenter  tormenta  patientur,  et  judicium  durum 


ztus  est   I 
iiam,et    i 

I^Amnna 


fiet  his  qui  prossunt  {Sap.  vi).  »  Isti  sunt  duo  dies, 
vita  videlicet  et  scientia,in  quibus  beatus  Silvester 
placuit  DeOj  et  inventus  est  Justus,  sicut  historia 
manifeste  testatur;  nam  multa  sustinuit  ad  meri- 
tum  vitffi,  multaque   constituit  ad    documentum 
Bcientioe.  Bt  ipse  in  (empore  iracundix  factus 
reconciliatiOy  reconcilians  peccatores  ad  veniam 
discordantei  aJ   pacem.   Nam  usque  ad  tempus 
ipsius  tanta  paganorum  contra  Ghristianos  effer- 
buit   iracundia,    quod    tanquam    oves  occisionis 
mactabantur  ubique,  «  lapidati  sunt,  secti  sunt.in 
occisione  gladii  mortui  sunt^Gircuierunt  in  melotis 
et  in  pellibuB  caprimis,  egentes,angU8tiati,afflicti, 
quibusdignus  non  erat  mundus  {Hebr, xi),»Sed  per 
beatumSilvestrnmreconciliati  sunt  Ghristiani  paga- 
nis ;  quia  baptizato  piissimo  principe  Constantino, 
tanquillitas  et  libertas  est  Ecclesiae  Dei  data.Et  ex- 
tunc  coepit  EccJesia  dilatari,  et  impleri  ▼atioinium 
Isaiee  dicentis  ad  ipsam  :  «  Levain  circuitu  ocnlos 
tuos  et  vide  :  omnes  isti  congregati  suntyVenenint 
tibi.  Filii  tui  de  longe  venient,et  filiffi  tue  de  latere 
surgent  {Isa,  lx).  Illius  vere  vicarius,  de  quo  dicit 
ApostoluB  :  u  Deus  erat  in  Ghristo  mundum  recon- 
ciliaos  sibi  :  et  posuit  in  nobis  verbiim  reconcilia- 
tionis.  Obsecramus  pro  Ghristo,  reconoiliamini  Deo 
(//  Cor,  v) ,  >   mediatores  enim  sunt  sacerdotes 
inter  Deum  et  hominem,  et  ideo  tales  dobent  exi- 
stere,  ut  et  Deo  sint  grati,  et  hominibus  accepti. 
Quales  nos  faciat  meritis,  et  precibus  beati  Silve- 
stri  Dominus  Jesus  Christus,  qai  est  super  omnia 
benedictus  in  sscula  sscuiorum.  Amen. 


SERMO  VIII. 

IN  SOLEMNITATE  APPARITIONIS  DOMINI  NOSTRI  JE8U  GHRISTL 

De  sacrosancto  conjugio  inter  Christum  et  Ecclesiam^  promissOj  juratOf  completo,  consummato,  confirmatOf 
e(  dectarato  :  de  tribus  manifestationibus  :  de  adventu  et  muneribus  magorum,  ac  eorumdem  dectaratione : 
denique  de  atlegorica  Evangelii  expositione.  et  de  domibus  in  quibus  Christus  invenitur. 


Videntes  stettam  magit  gavisi  sunt  gaudio  magno 
valde,  Et  intrantes  domumt  invenemnt  pue7*um  cum 
Maria  matre  ejuSy  et  procidentes  adoraverunt  eum  : 
ei  aperiis  thesauris  suis,  obtulerunt  ei  muncra,  aU' 
rum,  thus  et  myrrham  {Matth,  ii). 

Sacrosanctum  conjugium,  quod  iuter  Gbristum 
et  Ecclesiam  fuerat  patriarchn  Abrahffi  promissum, 
deinde  David  regi  juratum,  deinde  matri  Marie 
completum,  hodie  esl  consummatum,  conflrma- 
tum,  et  deciaratum.  Consummatum  in  adora- 
tione  magorum,  confirmatum  in  baptismo  Jor- 
danis,  deciaratum  in  miraculo  vini.  Olim  enim 
Deus  Abrahs  patriarchae  promisit,  quod  in  se- 
mino  8U0  benedioerentur  omnes  gentes  {Gen, 
zvi;  »  et  David  regi  juravit,  quod  de  fructu 
ventris  ipsius  poneret  super  sedem  suam  {PsaL 


C  cxxxni).  Sed  quod  promiserat  et  juraverat,  Marin 
matri  complevit;  quoniam  •  in  sole  posuit  taberna- 
culum  suum,  et  ipse  tanquam  sponsus  procedena 
de  thalamo  suo  {Psal,  xviii).  »  —  «  Verbum  enim 
«  caro  factum  est,  et  Labitavit  in  nobis  {Joan,  i).» 
Illuc  enim  conjugium  legitur  hodie  consummatum, 
quando  gentiles  in  udoratione  magorum  conjunxe- 
runt  se  Christo  per  fldem.  Quoniam  ecce  magi  ab 
oriente  venemnt  Ilierosolymam,  dicentes  :  Ubi  est, 
qui  natus  est  rex  Judxorumt  Uodie  iegitur  confir- 
matum  :  quoniam  vox  Patris  ab  ipso  in  Jordania 
baptismo  audita  est  super  Christum  :  «  Uic  est 
Filius  meu8  dilectus,  in  quo  mihi  bene  complacui 
{Maith,  iii).  »  Uodie  legitur  declaratum,  quando 
Ghristus  in  nuptiis  aquam  convertit  in  vinum  : 
quoniam  ad  hoo  fecit  initium  signorum  Jesua  in 


485 


SBRMO  Vni,  IN  BPIPHANIA  DOiaNI. 


480 


Cana  Galil»»,  et  manifestavit  gloriam  suaro,  et  A  ideoque  magi  ab  oriente  venerant  Hierosolymamy 


crediderunt  in  eum  discipuli  ejus  (/oan.  ii).  »  Haec 
tria  simuS  hodie  recolit  et  veneratur  Ecclesia.  Quia 
tertia  decimadie  post  nati  vitalem ,  Jesus  fui  t  adoratus 
amagis,  et  eodem  dio  tricesimo  anno  in  Jordane 
baptizatuB  est  a  Joanne  :  ac  deinde  revoluto  anno, 
eadem  die  aquam  mutavil  in  vinum.  Et  ideo,  fratres 
et  iilii,  gaudeamus  et  exsuJtemus,  non  in  hoc  saeculo, 
sed  in  Domino,  sicut  dicFtur:  «  Qui  gloriatur,  in 
Domino  glorietur  (/  Cor.  i.) ;  »  sicut  jubilando 
cantavimus:  «  Hodie  ccelesti  Sponso  juncta  est 
Ecclesia,  hodie  in  Jordane  lavit  Ghristusejuscri- 
mina,  currunt  cum  muneribus  magi  ad  regales 
naptias,  et  ex  aqua  facto  vino  laetantur  convivffi. » 
Propterea  dies  iste,  sicut  in  antiquioribus  codicibus 


putantes  invenire  natum  regem  in  regia  oivitate, 
sed  qui  certiflcati  fuerant  per  signum  stella»  de  tcm- 
pore,  per  vaticinium  prophetise  meruerunt  certifi* 
cari  de  loco.  Sic  enim  fueratscriptum  per  prophetam 
Michsam  :  Et  tu  Bethleem,!terraJuda,  neqnaqaam 
minima  es  iu  principibus  Juda  ;ezte  enim  egredie* 
turduz,  qui  regat  populum  meum  Israel :  etegres- 
8US  ejus  ab  initio,  a  diebus  aeternitatis  (Mich,  v).  » 

Et  ecce  stella  quam  viderant  in  oriente,  antecede^ 
bat  eos,  existimaiites  quod  in  oriente  viderant  stel- 
lam  super  Judam  :  et  quae  prius  stabat  immobilis 
donec  Jerusalem  advenissent,  inccepit  moveri,  et 
anteccdebat  eos,  donec  veniens  staret  supra  ubi 
erat  puer,  Et  intrantes  domum,  illud  videlicet  di* 


invenitur,  Bpiphaniarum,  id  est  manifestationum,  ^  versorium,  de  quo  dicit  evangelista:  «  Qula  non 


plaraliter  appellatur  :  quiahodie  manifestatus  est 
Christus  per  signum  stellae,  per  vcrbum  Patris,  et 
per  miraculum  vini.  Unde  quidam  hastres  manife- 
stationes  specialibus  [a/spiritualibus]  distinguunt 
nominibus,  Epiphaniamvocantes  eam,  qus  desuper 
est  facia  per  stellam,  ab  znl,  quod  est  supra ;  Theo- 
phaniam,  quae  a  Deo  facta  est  in  baptismo,  a  Qeo;, 
qaod  est  Deus  ;  et  Betbphaniam,  quse  in  nuptiis 
facta  estintra  domum,  a  beth,  quod  est  domus,  et 
pbane,  quod  est  illustratio. 

Gaudeamus  erfro,  fratres  et  filii,  gaudeamus  in 
Domino  :  nam  et  Magi  gavisi  sunt  gaudio  magno 
va/d^.  Quia  viderunt  stellam,  gavisi  sunt :  sed  quia 
Btellam  quam  viderant  in  oriente,  antecedebat  eos, 
gavisi  sunt  gaudio  magno  :  eiqum  inveneruntpue' 
mm  cum  Maria  matre  ejus,  gavisi  sunt  gaodio 
magnovalde.Seoundum  historiam  tres  isti  magi  tres 
reges  fuerunl :  non  arioli,  sed  philosophi,  qui  a 
magnitudine  scientiae  sunt  sic  vocati ;  quia  qaos 
Grsci  philosophos,  Perss  magos  appeilant,  sucoes- 
eores  doctrine  Balaam,  qui  stellam  ejus  vaticinio 
cognovernnt,  praedicentis  olim  in  spiritu :  «  Orietur 
etella  ez  Jacob  {Num,  xxiv).  »  Yenerunt  autem  de 
finibns  Persarum  et  Ghaldsorum,  ubi  fluvius  est 
8aba,  qoo  et  Sabsa  regio  nuncupatur.  Sicut  prs- 
dizerat  David  : «  Reges  Arabum*et  Saba  dona  addu- 
cent  {Psa,  lzxi).  »  Et  de  partibus  tam  remotis 
in  tam  brevi  tempore  super  dromedarios,  ani- 
malia  videlicet  velocissima,  festinasse  credunlur. 
secundum  illud  prophet»  :  «Inundatio  camelorum 


erat  eis  locus  in  diversorio  [Luc,  ii),  >  invenerunt 
puerum  cum  Maria  malre  ejus,  Ilic  est  lapis  angula- 
ris,  ad  quem  duo  parietes  convenerunt,  unus  vide- 
licet  ex  Judaeis,  id  est  pastores^  ad  verbum  angeli- 
alter  ex  gentibus,  id  est  magi,  ad  signum  stells : 
«  ut  sit  unum  ovile  et  unuspastor  (Joan,  x) ;  «  utra- 
que  tamen  in  terra,  sed  de  ccbIo  commonita ;  quia 
RcxcGBlorum  natus  eratin  terris,  etellacucnrritad 
stellam,  quia  descendit  in  stellam.  «  Ego  sum, 
inquit,  stella  splendida  et  matutina  [Apoc,  xxii).  » 
Et  procidentes  reguli  ante  Regem,  magi  ante  Magi- 
slrum,  adoraverunt,  serviDominum,homine8  Deum 
sed  magni  parvulum,  imo  verius  parvi  magnum ; 
erat  enim  hic  puer  ille,  de  quo  praedixerat  Isaias : 
,  «  Puer  natus  est  nobis,  et  filius  datus  est  nobis : 
'  et  factus  est  principatus  super  humerum  ejas,  et 
vocabitur  nomen  ejus  Admirabilis,  GonsiUariuSy 
Deus,  Fortis  Pater  futuri  saeouli,  Princeps  pacis 
(Isa.  ix).  •  Et  quia  puerum  istum,  cui  stella  fama- 
labatur  credebant,  esseDeum,  ideo procidenies  adO" 
raverunt  eum.  ^Ei  apertiis  thesauris  suis  obuUrmii 
magi  Domino  aurum  thus  et  myrrham  juxta  con- 
suetudinem  Sabsorum ;  significantes  tamen  ipsum 
in  auro  regem,  in  thure  Deum,  in  myrrha  morta- 
lem.  Aurum  enim  regi  redditur  in  tributum,  tbua 
offertur  Deo  in  sacrificium,  myrrba  vero  adhibetor 
mortuo  in  eepulturam,  quia  vermes  arcet  a  corpo- 
ribus  mortuorum.  Unde  Joseph  attulit  misturam 
myrrhae  et  aloes,ut  unger  et  corpus  Jesu  {Joan,  xix). 
Non  singula  singuli,  sed  omnesomniaobtuleront : 


operiet  te,  dromedarii  Madian  et  Epha  (Isa.  lx).  D  quia  quilibet  obtulit  aurum,  credens  eum  esseRe- 


Gonvenientes  igilur  isti  tres  rcges  juxta  condi- 
ctum,  secundum  consuetudioem  in  dograatibus 
perscrutandis,  viderunt  quamdam  stellam  mirabi- 
lem  existentem  supra  regionem  Judaes,  in  multis 
notabilem  et  discretam  ;  quia  videlicet  lux  solis  eam 
non  obumbrabat)  nec  in  firmamenlo  cum  sideribus 
erat,  nec  cum  planctis  in  aethere ;  sed  in  aere  sub- 
limiori,  vicinaterris,  immobilis  permanebat:  cujus 
signo  commoniti,  crediderunt  illum  regem  esse  na- 
tum  in  Jerusalem,  de  quo  prsedixerat  Balaam  : 
ff  Orietur  stella  ex  Jacob,  et  exaurget  virga  ez 
Israel,  et  de  Jacob  eritquidominetur^ATum.zziv).» 


gem  et  Dominum  dominantium ;  quilibetobtulitthus 
credens  eum  Deum  deorum,  et  Creatorem  creata- 
turarum  ;  et  quilibetobtulit  myrrham,  credens eum 
mortalem  pro  mortuis,  et  pro  mortalibus  moritu- 
rum.  VpI  potius  in  tribus  muneribus  tresinGbristo 
designavere  substantias,  deitatemvidelicet,  carnem 
et  animam.  Magi  Pbaraonis  primum  et  secundom 
signum  in  plagis  iEgypti  fecerunt,  sed  defeceruntln 
tertio,  dicentes  ad  Pharaonem :  «  Digitus  Dei  est 
hic  (Exod,  viii)  ;  •  quia  videlicet  naturales  philo- 
Bophi  ductu  rationis  pervenerunt  ad  notitiam  Patria 
et  Filii,  quos  ipsi  Togatum  et  Noima  appellabant : 


487 


INNOCBNTII  m  PAPiB  SKRMONES  DB  8ANCTIS. 


488 


sed  ad  cognitionem  tertiae  personaB,  videlicet  Spiri-  A  «  quia  inhisquffiPalrlsmei  sunt,  oportet  me esse? » 


tu8  eancti,  sine  doctrina  fidei  minimepervenerunt; 
qui  digilus  Dei  dicitur,  jnxta  illud  quod  Dominus 
inquit  in  Evangelio :  «  Bi  ego  in  digito  Dei  ejicio  dffl- 
monia,  Qlii  vestri  in  quo  ejiciunt?  (Luc,  ii).  »  Unde 
pro  digito  alius  evangelista  dicit  «  in  Spiritu  [Matth, 
xii).  »  Illi  ergo  Dei  digitum  nominabant,  quem 
ignorabant :  ideuquesignum  tertium  facere  nun  va- 
lebant.  Isti  vero  illuminati  per  fldem  crediderunt, 
quia  » tres  sunt  qui  testimonium  dant  in  coelo,  Pa- 
ter  et  Verbum,  etSpiritus  sanctus,  ethi  tres  unum 
8unt  (/  Joan,  v).  Gt  ideo  bi  tres  ipsi  reges  in  Hde 
Trinitatistria  muneraobtulerunt.  Quisquis  igiturad 
notitiam  individuae  Trinitatis  sine  praedicatione  vel 
lectione  pervenit,  hanc  ei  non  humana  ratio,  scd 
divina  inspiratio  revelavit :  ul  ei  qui  perhibetur  di- 


(Luc,  II.)  Hano  ergo  domum  intrantes  fldeles,  pue- 
rum  Jesum  cum  Maria  matre  ejusinvenerunt,  cre- 
dentes  eum  natum  de  Virgine^ secundum  humanam 
naturamassumptam,  quistellamcreavit,  secundum 
potestatem  divinam. 

EC  procidentes  adoraveruut  eum  Boni  cadunt 
in  faciem,  mali  vero  cadunt  retrorsum,  De  bo- 
nis  namque  cadentibus  legitur  :  «  Geciderunt  in 
conspcctu  throni  in  facies  suas,  ct  adoraverunt 
Deum  {Apoc,  v).  »  De  malis  autem  cadentibus  lef;i- 
tur :  •  Abierunt  retrorsum,  et  ceciderunt  in  terram 
(Joan,  xviii).  »  Qui  vero  cadunt  in  faciem,  ipsi  qui- 
dem  cadunt  subChrislo,etanteGhristum,  tanquam 
Bubditi  et  devoti ;   unde :  «  Populi  sub  te  cadent 


xisse:«Prlmamonassecundumnionademgenuit,  B(^*«^;  ^^»^)»  »  etc.  «:Et  Procidamus  ante  Deum 


prima  et  secunda  suum  in  sereflectuntardorem. » 
Porro  secundum  allegoriam,  per  tres  magossigni- 
flcantur  tres  ordinesfidelium  in  Ecclesia,  Noe,  Da- 
niel  et  Job,  quod  est  prslati,  continentes  et  conju- 
gati,  fidem  Trinitatis  babentes,  quos  Ezechiel  vidit 
in  visione  salvandos  (Ezech,  xiv) ;  et  secundum 
evangelicam  parabolam,  duo  sunl  in  agro,  et  duo 
in  lecto,  etduo  in  mola,  quorum  unus  assumetur, 
et  alter  relinquetur  (Matth,  xviii.)  Isti  videntes  stel' 
lamf  id  est  evangelicam  praedicationem  intelligemes 
quffi  nocte  saeculi  fulget  contra  tenebras  erroris  et 
ignorantiae,  dicente  Psalmista:  «  Lucerna  pedibus 
meis  verbum  tuum,  Domine,  etlumen  semitis  nieis 


(Psal.  xciv).  »  provideides  ergo  per  subjectionem 
et  dovotionom,  adoraverunl  euniy  illum  videlicet 
de  quo  dicit  Scriptura  :  f  Dominum  Deum  tuum 
adorabis  (Luc,  iv).  >  Sune  ubi  sit  adorandusostcn- 
dit,  cum  dicit :  Et  intrantes  domum,  Et  quomodo  sit 
adorandus  ostendil  cum  additur  :  Obtuierunt  eimu- 
nera,  aurum^  thus  et  myrrham,  Verum  cum  solus 
Deus  sit  adorandus,  illa  videlicet  adoratione  quae 
latria  Graece  vocatur  vel  nuncupatur,  ad  quam  per- 
tinentaltaria,tcmpla  etsacrificia  quaesoli  DeosuDt 
dedicanda,  consecranda  et  offerenda,  non  quidem 
angelis,  non  apostolis,  non  martyribus,  sed  Dco 
tantum  ad  honorem  ipsorum  ;  quia  videlicet  servitus 


(Psal.  cxviii) ;  gnvisisunt  gaudiomagno  valde,  ^uxtBi      *^^*  "^"  creatur»,  sed  Greatori  debetur.  (Unde  an- 

peditateacauisiviteatimo.r  SOlusin  Apoealypsi  se  prohibuit   adorari,  dicens 


illud  propbeticum  :  «  Hffireditate  acquisivi  testimo-  C 
nia  tua  in  fleternum  :  quia  exsultatio  cordis  mei 
8unt(t^td.).  Hic  enim  illc  thesaurus  in  agro  abs- 
condituB,  «  quem  qui  invenit  homo,  abscondit,  et 
praBgaudioilliusvaditet  vendituniversaqusB  habet, 
et  emit  agrum  illum  (Matth,  xiii).  »  Multa  quidem 
intelligenti  et  diligenti  est  exsultatio,  ei  dulcedoin 
evangelieffi  praedicationis  doctrina,  quae  mentem 
refloit  et  jucundat,  exhiiaratetsaginat.  Unde  Psal- 
mieta  :  «  Quam  dulcia  Jaucibus  meis  eloquia  tua 
Domine  ;  super  mel  et  favum  ori  meo  (Psal,  cxiii).  » 

Et  intrantes  domum  invenerunt  puerum  cum  Maria 
matre  ejus.  Qui  vult  invenire  Jesum,  ingrediatur 
aanctam  Ecclesiam,  puram  conscicntiam,  ct  divi- 
nam  Scripturam.  In  his  enim  domibus  Jesu  inve- 


Joanni :  «  Deum  adora  ;  ego  enim  frater  tuus  sum, 
etoonservu3fratrumtuorum(.4poc.  xix).»  EtPauIus 
el  Barnabas  cum  Lystris  in  Lycaonia  claudum  sa- 
nassent,  et|voIui3sent  eis  turbae  victimas  immolare, 
conscissis  lunicisexicrunt  in  turbas,  prohibentesse 
adorari  (Act,  .xiv).  Et  Mardochaeus  testatur  se  ti- 
muisse  Aman  superbissimum  adorare,ne  honorem 
Dei  sui  transferret  ad  hominem,  ct  ne  quemquam 
adoraret,  excepto  Deo  suo  (Es'ti,  xiii).  Quid  esthoc 
quud  magi  non  Deum,  sed  puerum  adorasse  dicun- 
tur  ?  Qui  licet  in  veritale  sit  Deus,  non  tamen  secun- 
dum  naturam  divinam,  sed  secundum  carnemas- 
sumptam  est  puer,  secundura  quam  etiam  non  est 
Factor,  sed  factus,  Paulo  atteslanle  :  «  Qui  factus 
est  ex  semine  David  secundum  carnem  (Rom,  i),  » 

Ditur,quoniam  intermultas  ist©  suntpraecipuedo-  D  contestante  Ps^almista,  quod  «  Homo  factus  est  i 

mus  Dei.  De  prima  legitur  :  «  Domum  tuam,  Do- 

mine,  decetsanctiludo  in  longitudine  dierum  (Psal, 

xcii) ;  »  de  secunda  dicitur :  v  Perambulabam  in  in- 

nocentiacordismei,  inmediodomus  meae(P5a/.  c);» 

de  tcrtia  legitur  :  «  Ambulavimus  in  domoDomini 

cum  consensu  (Psal,   uv),  »  Frustra  crgo  quxrit 

hsercticus,  quia  Christus  extra  domum  Ecclesiae 

nullatenus  reperitur.  Propterquod  ipse  dicebat  Ju- 

daeis  :  «  Quaeretis  me,et  non  invenictis(/oan.vii).  » 

Qusrebant  Jesum  parentes  ejus,  « et  iuvencrunt 

eum  intemplo,  in  medio  doctorum^  interrogantem» 

etrespondentem:«Ne8ciebati8,»inquitquaerentibus, 


m 


ea,  et  ipsefundavit  eam  Altissimus  (Psal,  lxxxvi),» 
cum  et  Moyses  mandet  in  lego.  ne  quis  errore  de- 
ccptus  adoret  ea,  quae  fecit  Dominus  Deus  soua 
(Deut.  iv).  Porro  si  solus  Deus  sit  adorandus, 
cum  puer  iste  sit  Deus,  Isaia  propheta  testante: 
«  Puer  natus  estnobis,  et  Filius  datus  est  nobis, 
ct  vocabltur  nomen  ejua  Admirabilis.  GonsiliariuH, 
Deus,  Fortis  ;  •  ergo  pucr  iste,  qui  natus  eet 
nobis,  quasi  Deus  adorandus  existit.  Una  qui- 
dem  adoratione  cum  Patre  qui  genuitet  Spirilu  qui 
procedit,  sicut,  ipsa  Veritas  ait  in  Evangelio : «  Veri 
adoratores  adorabunt  Patrem  in  Spiritu  et  veritate 


SBRMO  IX,  IN  FBSTO  CONVBaSIONIS  D.  PAUU. 


490 


.  iv).  »  Nam  et  taata  est  illa  unio  personalis  f^ 
divinam  et  bumanam,  naturam,  ut  in  hypo- 
Verbi,  propter  assumentem  divinitatem,  bu- 
tas  etiam  adoretur  assumpta,  secundumillud 
aeticum  :  «  Adorate  scabellum  pedum  ejus, 
iam  sanctum  est  {Psal.  xcviii).  »  Gaetera  vero 
vel  sancta  non  adorada  sunt  latria,  sed  dulia 
randa,  ne  forte  subspecie  pietatis  OeodiSeia  con« 
itur  in  idololatriam,etita6ubintret  vitiumpro 
te. 

n^tU  ergo  thesauris  suis,  non  utique  thesauris 
liop,  de  quibus  illa  muncra  proferuntur,  quoB 
los  sapientum  ezcecant  et  pervertunt  verba 


justorum  {Deut,x\i);  »  sed  tbesauris  sapientis,  de 
quibus  Dominus  inquit  iu  Evangelio,  quod  «  omnis 
scriba  doctus  in  regno  coilorum  de  the&auro  suo 
nova  profert  et  vetera  {Matth.  xni).  •  Et  Salomon  : 
u  In  tbesauris  sapientio;  significatio  discipiin»  (Ec' 
cli,  i).  >»  His  ergo  Thesauris  apertis  fldeles  offerunt 
ei  muneray  aurum^  thus  et  myrrham,  Aurum  con- 
templationis  in  flde,  tbus  orationis  in  spe,  myrrbam 
compasionis  in  charitate.  Ordo  conveniens  et  con- 
venientiaordina!.a,utpriu8animacomtempieturper 
fidemydeindcdepreceturin  spe,  tandem  compatia- 
tur  in  cbaritate. 


SERMO  IX 

IN  FESTO  CONVERSIONIS  DIVI  PAULI  APOSTOLI. 
De  tractatione  Pauti,  et  magna  Dei  misericordia  et  patienlia  erga  peccatoreSy  et  ut  nemo  desptret. 


no  venit  ad  me,  nisi  Pater  meus  traxerit  eum 
.  vi). 

pe  locutus  sum  vobis  perdivisiones  et  distin- 
68  ad  instructionem  scienlisc,  nunc  autem  lo- 
I  sum  vobis  per  admonitiones  et  exhortationes 
formationem  vitae,  quse  est  in  Christo  Jesu. 
cscientia  inflat,  charitas  autem  sdiflcat  (/  Cor, 
»  NemOt  inquil  Filius,  venit  ad  me,  nisi  Pater 
traxerit  eum,  Vereverum  est  verbum  hoc,  quia 
im  veritatis  Verbi,  Verbi  quod  erat  in  princi 
pud  Deum :  «  Non  est  enim  volentis  neque 
tntis  sed  Dei  miserenlis  {Rom,  ix).  »—«  Sine 
nquit,  nibil  potcstis  facere,  quia  sine  me  fa- 
1  6Bt  nibil ;  non  enim  palmes  potest  ferre  fru- 
a  semetipso,  nisi  manserit  in  vite  {Joan.  xv);» 
et  «  omne  datum  optimum  et  omne  donum 
ctum  desursum  sit  descendens  a  Patre  lumi- 
(Joc  i). »  Homo  namque  per  se  peccare  potest, 
)6r  se  non  potest  resurgere.  Antequam  peccet, 
3teger,  et  ideo  potest  se  dejicere,  cum  autem 
it,  est  confractas,et  ideo  per  se  resurgere  non 
)t.  Cum  «  enim  homo  descendit  abJerusaleuiin 
bo,tunc  inciditin  latrones,qui  despolianteum, 
igis  impositis  abeunt  semivivo  relicto(LMC.x).» 
)  ergo  venit  ad  Filium,  nisi  Pater  traxerit  eum, 
8  scntentiae  manifestum  exemplum  in  conver- 
i  sancti  Pauli  reperimus,  qui  fuit  tractus  ut 
3ret  in  Christo,  et  trabcret  ad  Christum.  Sed 
j,  qualiter,  et  quo  tractus?De  profundo  confu- 
8,  per  spiritum  timoris,  ad  semitam  veritatis. 
breviter  unde  tractus  exstiterat :  «  Saulus, 
it,  adbuc  spirans  minarum  et  csdis  in  disci- 
s  Domini,accessitad  principem  sacerdotum^et 
b  ab  eo  epistolas  in  Damascum  ad  synagogas, 
quos  inveniret  bujus  vi»  viros  ac  mulieres, 
08  perduceret  illos  in  Jerusalem  {Aet.  ix).  » 

Patroi,  CGXVII. 


B  Audi  qualiter  tractus  fuerit :  «  Et  dum  iter  faceret, 
subito  circumfulsit  eum  lux  de  coelo :  cadensque  in 
terram,  audivit  vocem  de  coelo  dicentem  sibi :  Saule 
Saule,  quid  me  persequeris  ?  Durum  est  tibi 
contra  stimulum  caloitrare.  Et  tremens  ao  8tupeQ8 
dixit  ad  Jesum :  Domine,  quid  me  vis  facere  ? 
{ibid,),  »  Audi  quo  traotus  fuerit:  «Baptizatus  est, 
inquit,  et  continuo  ingressus  in  synagoga^  prsedi- 
cabat  Jesum,  quooiam  bio  est  Filius  Dei.  Magia  au- 
tem  ao  magis  convalescebat  et  confundebat  Judaeoa, 
affirmans  quoniam  bic  est  Fiiius  Dei  {ibid.),  •  Tra- 
ctus  est  igitur  a  profundo  confusionis,  quae  late- 
bat  ia  corde ;  quia  «  Saulus  erat  spirans  minarum, 
et  cffidis  in  discipulos  Domini.  »  Tractus  est  a  pro- 
fundo  confusioniSy  quae  patebat  in  opere,  quando 

p  «  abiit  sd  principem  sacerdotum,  et  petiit  ab  eo  epi- 
stola8  in  Damascum  ad  synagogas,  ul  si  quos  inve- 
niret,  n  etc.  Vides  ergo  quod  tractus  est  a  profundo 
perversitatis  quam  sustinebat,  et  a  profundo  perver- 
sitatis  quam  inferebat.Tractusestautemaspritu  ti- 
moris,  etper  fulgorem  illustrationis  superns  ;  quia 
c  subito  circumfulsit  eum  lux  de  ccclo,»  et  per  tremo* 
rem  inspirationis  inlerne,  quia  tremens  ac  stupens 
dixit:uDomine,quidmejubes  faoere?t  Luxsuperve- 
niens  excsecavit  iliu  m  in  corpore,  ut  iux  interveniens 
illuminaret  illum  in  mente ;  luxiotulit  caecitatem,  et 
csecitas  intulit  lucem.  Tractus  est  quidem  et  ad  fl- 
dei  sacramentum,  qui  baptizatus  est,  et  mansit 
apud  discipulos  diee  aiiquot,  et  ad  praedicationis  of- 
ficium,  quando  ingressus  «  in  synogas  praedica- 
bat  Jesum,  quoniam  bic  est  Christus.  .>  De  Saulo 

D  factuB  est  Paulus,  de  persecutore  factus  est  prsedi- 
cator,  dd  lupo  factus  est  agnus.  Et  ita  circumfulsit 
eum  lux,  ut  mentem  ejus  illuminaret ;  bic  est  enim 
de  quo  dicitur  in  benedictionibus  patriarcb»  Jacob : 
«Benjamin  lupus  rapax,  mane  comedet  prsedam, 

16 


491 


INNOCBNTn  III  PAPiB  SBRM0NB8  DB  SANCTIS. 


492 


sero  dividet  spolia  (Gen.xux).  •  Habes  ergo  unde  A  talem  et  tantum  fecit  creando,  quem  talem  et  tan- 


tractus  est  Saulus,  quia  de  confusione  cordis  et  ope- 
ris ;  quomodo  traotus,  quia  per  illustrationem  super- 
nam  et  aspirationem  internam ;  et  quo  traotus,  quo- 
niam  ad  fidei  sacramentum,  et  prffidicationis  offii- 
cium. 

Nullus  ergo  prao  multitudinevelmagnitudinepeo- 
catorum  desperet;quia  Deus  non  solum  reoipit  pcQ- 
nitentesy  verum  etiam  attrahit  pecatores;  nam  «  a 
diebus  Joannis  BaptistcB  regnum  coBlorum  vim  pa- 
titur»  et  violenti  diripiunt  illud  {Matth.  zi).  »  Nullus 
omnino  desperet ;  quia  Dcus  «  est  patiens  et  mise- 
ricors,  et  prsestabilis  supermalitia(/oe/.ii);»  suavis 
ac  mitis  et  copiosus  in  misericordia  omnibus  in- 
▼ocantibus  se :  quia  «  non  vult  mortem  pecoatoris. 


tum  fecitetiamredimendo?Magnum  est  quod  crea- 
vity  sed  majus  est  quod  redemil.  Greando  factus  est 
bomo  ad  imaginem  et  similitudinem  Dei,  redi- 
mendo  factus  est  Deus  ad  imaginem  et  similitodi- 
nem  hominis.  De  illo  dicitur :  u  Fecit  Deus  ho- 
minem  ad  imaginem  et  similitudinem  suam  (Gen. 
i);  »  de  isto  dicitur :  «  Cum  in  forma  Dei  esset,  non 
rapinam  arbitratus  est  esse  se  sequalem  Deo,  sed 
exinanivit  se,  formam  servi  accipiens,  in  similitu- 
dine  bomioum  factus,  et  habitu  inventus  ut  homo 
(Philip.u),)}  Majus  est  quidemhaberesimilitudinem 
Dei,  quam  habere  similitudinem  bominis ;  sed  ta- 
men  majus  est  quod  Deus  factus  est  ad  imaginem 
el  similitudinem  hominis,  quam  quod  homo  faclus 


sed   ut  convertatur  et  vivat  (E%ech,  xviii)*  »   Quia  n  ^^^  ^^  imaginem  et  similitudinem  Dei;  majus  qui- 

•  M  1  •  1  •      ^%     •  _._^.A.M^    ^^     JX  ^  —      ■•— iT— .—.— .J*—      ^A*  •  •  *•  *•  •• 


«  majusestgaudium  angelis  Deisuperunopeccatore 
posnitentiam  agente,  quam  super  nonaginta  novem 
justis,  qui  non  indigent  pcBnitentia  [Luc.  xv),  •  quia 
«  noQvenit  vocarejust08,sedpeccatores,»  quia«non 
indigent  qui  sani sunt  medico,  sed  qui  male  habent 
(Matth,  ix).  M— «  Venit  enim  quaerere  etsalvare  quod 
perierat  (Ltu;.  xix);  •  Quacumque  horo  peccator  con- 
versus  fuerit  et  ingemuerit,  «  omnium  iniquitatum 
ejus  non  recordabor  {Euch.  xviii); »  quacunque  ho- 
ra,  sive  in  pueritia,  sive  in  juVentute,  sive  in  senectu- 
te,id  est  semper  dum  vixerit.  Item  quacunque  hora 
conversus  fuerit,  id  est  quotiescunque  poenituerit ; 
juxta  quod  Yeritas,  inquit  ad  Petrum  querentem 
quoties  esset  dimittendum  fratri  peccanti :  «  Non 
dico  tibi  usque  septies,  sed  usque  septuagies  se- 


dem  ratione  dignationis,  majus  etiam  ratione  uti- 
litatis.  Quis  ergo  potest  diffldere,  quin  Deus  mise- 
reatur  illius,  quem  fecit  ad  imaginem  et  similitu- 
dinem  suam,  quem  praefecit  volatilibus  cceli,  bestiis 
terre,  ac  piscibus  maris?  (Gen.  i.)  Nam  «  Omnia 
subjecit  sub  pedibus  ejusoves  et  boves  universas, 
insuper  et  pecora  campi.  Volucres  coeli  et  piaoes 
mari8,qui  perambulant  semitas  maris  (Pia/.viii). » 
Quis  valeat  dubitare,  quin  Deus  misercatur  illius, 
propter  quem  •  exinanivit  se,  formam  servi  acci- 
piens,  in  similitudine  hominum  factua,  et  habitu 
inventus  ut  homo  :  factus  obediens  usque  ad  mor- 
tem,  mortemautemcrucis?(PAt7.  ii.)»nam  «  proprio 
Filio  suo  non  pepercit  Deus,  sed  pro  nobis  om- 
nibus  tradidit  illum  (Rom,  viii);  »  qui  tantum  «  di- 


pties  {Matth.  xviii).  »  Nec  dicit :  Gonversus  fuerit  et  C  lcxit  mundum,  ut  Filium  suum  unigenitum  daret 


satisfecerit ;  sed  dicit :  Conversus  fuerit  et  inge- 
muerit ;  quoniam  in  contritione  peccatum  diroitti- 
tur^  secundum  illud  propheticum:«  Dixi  confitebor 
injustitiam  meam  Domino,  et  tu  remisisti  impieta- 
tem  cordis  mei  {Psal,  xxxi). »  Multum  peccavit  Gain, 
quando  interfecit  Abel,  sed  magis  peccavit,  cum 
ait :  «  Msgor  est  iniquitas  mea,  quam  ut  veniam  me- 
rear  {Gen,  iv).  »  Absit  enim  ut  major  sit  iniquitas 
hominis,  quam  misericordia  Dei,  cum  defectus  a 
bonOy  qui  est  iniquitas,  summo  bono  non  possit 
comparari,  quod  est  misericordia  Dei.  Nullus  ergo 
de  misericordia  divina  desperet ;  quoniam  «  misera- 
tiones  ejus  super  omnia  opera  ejus  {Psal.  cxuv); « 
— «  non  enim  ex  operibus  justitise  qu®  fecimus  nos. 


pro  mundo  {Joan.  iii). »  Aliqui  frustra  natus  est 
Christus  et  passus,  frustra  resurrexit  a  mortuis,  et 
ascendit  in  coelos?  Absit!  Hsec  est  fldes  catbolica; 
sanguis  enim  ipsius  clamat  semper  pro  nobis  ad 
Patrem  ;  qui  exauditur  in  omnibus  pro  sua  reve- 
rentia.  «  Advocatum  enim  habemus  apud  Patrem, 
Jesum  Ghristum  justum  (i  Joan,  ii),  »  qui  semper 
interpellat  pro  nobis,  signa  passionis  ostendens.  £t 
ipse  est  vere  propitiatio  pro  peccatis  nostris.  «  Re- 
dempti  enim  sumus,  non  corruptibilibus  auro  et 
argento  sed  pretioso  sanguine  Agni  immaculati 
(7  Petr.  i).  » 

Quis  audiens  tanta  beneflcia  Bedemptoris,  non 
trahatur  ad  ipsum?Si  lapis  audiret,  utique  trahe- 


sed  secundum  suam  misericordiam  salvos  nos  fecit  Q  retur  :  ei  quidem  de  lapidibus  suscitat  Deus  filios 


[TU.  ni).»— «  Primum,  inquit  Apostolus,  fui  blas- 

phemus,  persecutor,  et  injuriosus :  sed  miseri- 

cordia  consecutus  sum,  ut  ostenderet  in  me  Ghri- 

8tu8  Jesus  omnem  longanimitatem,  ad  informa- 

tionem   eorum  qui   credituri   sunt  (i    fim.  i).  • 

Hic  est  enim  quod  epistoi»  Pauii  et  psalmi  David 

pr»  caeteris  Scripturis  in  ecclesia  frequentantur 

ut  cum  peccatores  audierint  Paulum  blasphemum 

et  persecutorem  factum  esse  apostolum,  et  David 

adulterum  et  homicidam  esse  factum  prophetam, 

confidant  per  Dei  misericordiam  non  solum  veniam 

promereri,  sed  etiam  gloriam  adipisci.  Quis  enim 

dubitet,  quin  Deus  misereri  velit   illiue,  quem 


Abrabas  (Matth.  iii).  «  Mittit  enim  crystallum  suam 
sicut  frustum  panis  {Psal.  cxlvii)  ;  et  ex  Basan 
convertit  {Psal.  lxvi).  Pone  tibi  ante  oculos  mulie- 
rem,  quae  erat  in  civitate  peccatrix,  de  qua  d«- 
monia  septem  ejicit  (Luc,  viii).  Pone  ante  oculos 
tibi  latronem,  qui  propter  homicidium  et  seditio- 
nem  missus  fuerat  in  carcerem,  imo  suspensus  in 
cruce  {Luc.  xxiii) :  et  pro  certo  videbis,  quod  non 
est  unquam  de  Dei  misericordia  desperandum. 
Licet  enim  «  universae  viae  Domini  sint  misericordia 
et  veritas  (Psal.  xxiv),  »  ut  cognoscamus  tamen, 
quia  «  misericordia  superexallat  Judicium  {Jae. 
ii), »  sicut  oleum  supernatat  vino,  conferamas  ad 


493 


SBRMO  X,  IN  PESTO  CONVERSIONIS  D.  PAULI. 


494 


invicem  misericordia  et  justitia,  et  videbimus  ma-  ^ 
niieste,  quia  justum  est,  ut  Deus  parcat,  non  ta- 
men  pium  est,  ut  Deuspuniat.  Justum  estquidem 
ut  parcat,  quia  non  potest  esse  Deus,  quin  sit  mi- 
sericors,  imo  divinitas  ipsa  est  misericordia  ;  sed 
nec  potest  esse  Deus,  quin  sit  ipse  justus,  cum 
deitas  sit  ipsa  Justitia;  ergo  ratio  deitatis  hoc  exi- 
gity  ut  ipseidem  et  parcat  per  misericordiam,  et 
puniat  per  justitiam.  Nibilautem  esl  justum,  nisi 
quod  ezigit  ratio  ;  justum  est  igitur,  ut  parcat  et 
poniat.  Quis  ergo  desperet  de  misericordia,  cum 
spem  adjuvetipsa  justitia?  Justitia  tamen  divina 
soiummodo,  non  humana.  Quia  «  statuentes  suam 
justitiam,  justitice  divin»  non  suntsubjecti  (Rom, 
x).  »  Nemo  ergo  venit  ad  Filium,  nisi  Pater  traxerit 
eum.  Quamvis  indivisa  sint  opera  Trinitatis,  Patri  ^ 
tamen  attribuitur,  quod  est  tribus  commune,  pro- 
pter  auctoritatem  principalem  ;  vel  potius,  quia 
cum  in  Trinitate  Patri  attribuilur  potentia,  Filio 
sapentia,  Spirilui  sancto  benignitas,  recte  Patri 
appropriatur  quidquid  pertinet  ad  potentiam.  Et 
certe  nihil  divinam  potentiam  evidentius  manifestat, 
quam  justiflcare  impium,  hoc  est  trahere  peccalo- 
rem  ;juxta  quod  legitur  :  Quia  Deusomnipotentiam 
suam  parcendo  maxime  et  miserando  manifestat* 
Majus  est  enim  justiGcare,  quam  sit  creare  ;  cum 
creando  detur  nalura,  justificando  vero  auferatur 
cnlpa,  et  gratia  oonferatur. 

Ecce,  fratres  et  fiiii,  propositum  est  nobis  spe- 
culum  quod  miremur,  propositum  est  exemplum, 
quod  imitemur  ad  Dominum^   ut  ipse  convertatur 


ad  nos,  et  nos  convertamur  adipsum.  Ut  nostra- 
hat  de  profundo  confusionis,  quae  latet  in  corde 
per  pravam  cogitationem,  quas  patet  in  ore  per 
iniquam  locutionem,  quae  valetin  opere  per  malam 
consuetudinem.  Hoc  est,  ut  Jresuscitet  puellam  in 
domo,  juvenem  extra  portam,  quatriduanum  in 
monumento  per  spiritum  timoris ;  quia  «  timor 
Domini  expellit  peccatum  (Eccli,  i),  »  dicente  pro- 
pheta :  «  A  timore  tuo,  Domine,  concepimus,  et 
peperimus  spiritum  salutis  {Isa,  xxvi).  Cum  enim 
peccator  incipit  in  se  cogitare  magnitudinem,  mul- 
titudinem,  et  turpitudinempeccatorum,  et  attendit 
in  judice  potentiam,  quam  non  potest  effugere; 
sapientiam  quam  non  potest  latere  ;  et  justitiam 
quamnon  potest  corrumpere  :  videtquae,  et  quanta, 
et  qualis  pccna  peccatores  maneat  in  gehenna,  eta- 
tim  obstupescit  et  timet,  concipiens  compunctio- 
nem  in  corde,  pariens  confessioneminore,nutriens 
satisfactionem  in  opere,  ut  jam  dicere  valeat :  «  A 
timore  tuo,  Domine,  concepimus,  et  pcperimus  spi- 
ritum  salutis.  >  Sicque  trahitur  ad  semitam  veri- 
tatis,  per  vitationem  prohibitorum,  per  exsecutio- 
nem  mandatorum,  et  supererogationem  consilio- 
rum  :  ut  in  primo  gradu  de  malo  trahatur  ad 
bonum,  in  secundo  gradu  de  bono  trahatur  ad  me- 
lius,  in  tertio  gradu  de  meliori  trahatur  ad  opti- 
mum.  Quod  precibus  et  meritis  bealissimi  Pauli 
vobiset  nobisconcedatOominus  Jesus  Ghristus,  qui 
est  super  omnia  Deus  benedictus  in  ssecula  sieculo- 
rum.  Amea. 


SERMO  X. 

IN  EODEM  FESTO 
De  morte  triplici :  de  resurrectione  triplici :  de  vita  tripliciy  ei  votuntate  Dei 


Nolo  mortem   peccatoris ,  $ed  ut  convertatur  et  C 
vivat  {E%ech,  xxx). 

Hujus  senlentisB  manifestum  exemplum  in  con- 
tersione  S.  Pauli  nobis  Dominus  demonstravit. 
Quem  non  solum  venientem  recepit,  sed  etiam  fu- 
gientem  retraxit.  Attendamus  ergo,  fratres,  in  eo 
mortem,quamDominusnoIuit,conversionem  quam 
fecit,  vitam  quam  tribuit ;  mertem  culpae,  conver- 
sionem  pcenitentise,  vitam  gratie.  »  Saulus  adhuo 
spirans  minarum  et  caedis  in  discipulos  Domini,  ac- 
cessit  ad  principes  sacerdotum,  et  petiit  ab  eis  epi- 
stolas  in  Damascum  ad  sjnagogas,  ut  si  quos  in- 
veniret  hujus  viae  viros  ac  mulieres,  vinctos  per-  • 
duceret  in  Jerusalem  {Act  ix).  »  Ecce  mors  culpae, 
quam  Dominus  noluit.  «  Etcum  iter  faceret,subito 
circumfulsit  eum  lux  de  coelo,  et  cadens  in  terram  ^ 
audivit  vocem  dicentem  sibi :  Saule,  SaulCi  quid 
me  persequeris  ?  Qui  dixit :  Quis  es,  Domine  ?  Et 
ille  :  Ego  sum  Jesus  Nazarenus,  quem  tu  perse- 


queris.  Durum  est  tibi  contrastimulum  calcitrare. 
Et  tremens  ao  stupens  dixit :  Domine,  quid  me  vis 
facere  ?  (ibid,)  »  Ecce  conversio  pcenitentiae,  quam 
Dominusfecit. «  Etcumbaptizatusfuisset,  ingressus 
synagogas  praedicabat  Jesum,  quoniam  hic  est  Fi- 
liusDei,  affirmans  quoniam  hicest  Ghristus(iMrf.).t 
Ecce  vita  gratiae,  quam  Dominus  tribuit.  Verum 
est  ergo  quod  Veritas  ait:  Nolo  mortem  peccatoris^ 
sed  ut  crmvertalur  et  vivat,  Ideo  Deus  mortem  pec- 
catoris  non  vult,  quia  Deus  mortem  non  iecit;  ideo 
vero  mortem  non  fecit,  quia  quod  factum  est  in 
ipso,  vita  erat ;  quia  ipse  est  «  via,  veritas,  et  vita 
(joan,  xiv).  »  Ideo  quoque  Deus  mortem  peccatoria 
non  vult,  quia  mors  peccatorum  pessima ;  ideo 
autem  est  pessima,  quia «  mortuo  homine  impio 
nulla  spes  erit  de  eo  (ProVy  ii).  »  Ideo  vero  nulla, 
quia  in  inferno  nulla  erit  redemptio.  Gratias  ergo 
tibi,  Domine  Jesu  Christe,  nos  peccatores  re- 
ferimus,  quia  mortem  peccatorum  non  vis,  sed  ut 


m 


INNOCBNTII  III  PAP^  SEBMONBS  DB  SANCTIS. 


496 


converianiuret  vivant.    Dicam   vobis  quae   sit  illa  A.  et  exsurge  a  raortuis,  et   iiluminabit  te  Cbristus 


mors  peccatoris,  quam  tu,  vita  non  vis.  Nonne  tu 
morlificas  et  vivificas  ?  nonne  mors  et  vita  in  manu 
tua  ?  Quid  ergo  ?  an  cos,  quos  non  vis  existerc  pec- 
catores,  ^is  mori?  sed  eos  qui  vi«  mori,  non  vis 
existere  peccatores  ;  quia  culpam  odis,  sed^pcBnam 
infligis.  An  distinguendum  est  inter  mortem  ct 
mortem?  Utiquc  dislinguendum  !  Est  enim  mors 
corporalis,  spiritualis  etgebennalis  ;  mors  corpo- 
ralis  exstinguit  naturam,  mors  spiritualis  adimit 
gratiam,  mors  gebennalis  impcdit  gloriam.  Ergo 
prima  mors  mala,  secunda  pejor,  tertia  mors  pcs- 
sima  est ;  prima  mors  est  mala  pro  poBna,  sccunda 
pejor  pro  culpa,  tertia  vero  possima  pro  pocna  si- 
mul  et  culpa.  De  prima  legitur  :  «  Quis  est  qui  vi- 


(  Ephes,  v).  »  Mortem  culpae  sequitur  mors  gebennae. 
mors  immortalis,  mors  vivens,  inqua  viventmorti, 
qui  vitffi  suffimortui,  quaerent  et  non  invenient,  qui 
vitam  babuerunt  et  perdiderunt.  Audi  Joannemin 
Apocalypsi  dicentem  :  « In  diebus  illis  quaerent 
bomines  mortem,  et  non  invenient:  desiderabunt 
mori,  et  fugietmora  ab  illis  (Apoc,  ix).  »  0  mors, 
quam  dulcis  esses,  puibus  tam  amara  fuisti  :te  so- 
lam  desiderabunt,  optabunt,  quite  solamvebemen- 
ter  oderunt.  Gratias  ergotibi,  Domine  Jesu  Cbriste, 
nos  peccatores  referimus,  quianonvis  morlempeC' 
caloriSy  sed  ut  convertatur  etvivat,  Quacunquebora 
peccator  conversus  fuerit,  vita  vivet  et  non  morie- 
tur,  ait  Dominus  {E%ech.  xviii).    Viri   NinivitaB  ad 


vit,  et  non  videbit  mortcm  ?  »  (Psa/.  lxxxviii)  quasi  |^  praedicationem  Jonae  praedicaverunt  jejunium,  et 


dicat :  Nullus  omnino  qui  mortem  corporis  non 
incurrat.  De  secunda  legitur :  «  Est  peccatum  ad 
mortem,  non  pro  eo  dico,  ut  quis  oret  (/  Joan,  iii) ;» 
quasi  dicat:  Est  quoddam  peccatum  mortale,  pro 
quo  non  est  orandum  ;  quiau  noc  in  boc  saeculo,  nec 
in  futuro  remittitur  {Matth,  xii) ;  »  De  terlia  morte 
legitur  :  «  Sicut  oves  in  inferno  positi  sunt,  mors 
depascet  eos  (P5a/.  xlvui)»  ;  quasi  dicat :  Sicut  ovis 
non  carpit  herbam,  sed  pascit,  utberbasemper  ro- 
nascatur  ad  pastum  :  ita  infernus  non  consumit 
hominem,  sed  affligit,  ut  homo  semper  vivat  ad 
mortem.  A  corporali  morte  resurguntomnes,  a  spi- 
rituali  morte  resurgunt  quidam,  agebennalimorte 
resurguntnulli.  «  Omnes  enim  resurgemus,sed  non 


induti  sunt  sacco,  uet  vidit  Deus  opera  eoruro, 
quia  conversi  sunt  de  viasua  mala,  et  misertus  est 
supcr  malitiam,  quam  locutus  fueral  ut  faceret  eis 
{Jon.  iii).  »  —  «  Patiens  enim  est  el  misericors,  et 
prcestabilis  super  malitia  {Joel.  ii).  »  Convertarour 
ergo  peccatores  ad  Dominum,<quia  statim  Dominus 
convortetur  ad  nos.  «  Nonenimvenit  vocarejustos, 
sed  peccatores  {Matth,  ix) ;  »  quia  «  venit  quaerere 
et  salvare  quod  perierat  {Luc,  xix).  »  Quantacun* 
quc  sitnostra  miseria,  major  est  pietas  sua.  Absit 
ut  cum  Cain  desperemus,  dicentes  :  «  Major  est 
iniquitas  mea,  quam  ut  veniam  merear  {Gen,  iv).  • 
Propter  quod  ille  vagus  et  profugus  abiit  super 
terram. 


omnes  imrnutabimnr  (I  Cor.  xv).  ..  -  «  Beati  vero         p„„„  4,5  ,^,  ,^4  ^^      ^.^^t  j^,  ,,^  ,,4  ^„„ . 

!"'    .11.  !"l"Jir!!!"!!!!°"!  ,S  Lr.f:      ^'«  »»""•»'  ^'"^  ?"«»'  v"»  B'°"''-  ^e  vita  na- 

,r«r^..i«  «  1«,/^  .«A^,,»      ^^^^  beatus  Job  ait:  «  Memento  mci,  Deus,   quia 


xx) ;  »  quia  «  nonresurgent  impiiin  judicio,  neque 
peccatores  in  consilio  justorum  {Psal.  i).  «  Jam  in- 
telligo  plenius^  Domine  Josu  Gbristo,  quiamortem 
culpae  tu  non  vis;tu  namque  dixisti : «  0  mors»  ero 
mors  tua,  morsus  tuus  ero,  inferne  {Ose,  iii).  » 

Mors  ista  contingit  boc  ordine.  Prius  homo  di- 
stemperatur,  deinde  infirmatur,  deinde  moritur, 
post  haec  eflertur,  ad  ultimum  (nmulatur.  Distem- 
peratur  in  cogitatione,  infirmatur  in  delectationo, 
moritur  in  consensu.efTerturin  opere,  tumulatur  in 
consuetudine,  in  qua  putrescit  et  foetet.  Moritur 
ergo  spiritus  in  consensu  :  et  tunc  puella  mortua 
jacet  in  domo  (¥<i(/A.  ix).  EfTertur  in  opere :  et 
tunc  adolescens  mortuus  educitur  extra  portam 


ventus  est  vita  mea  {Job,  vii) ;  »  de  vitagratiae  dicit 
propheta  :  «  Justus  ex  fide  vivit  [Habac.  ii) ;  »  de 
vita  gloriae  Sapiens  protestatur :  c  Justi  in  perpe- 
luum  vivent,  et  apud  Dominum  est  merces  eorum 
{Sap,  iii).  »  Prima  bona,  secunda  melior,  tertia 
vero  optima.  Convertatur  ergo  peccator  a  roorte 
culpne,  ad  vitam  gratiae,  etevadata  mortem  gehenno!, 
ad  vitam  gloriae.  Deus  enim  semper  tenet  manus 
expansas  ut  recipiat  peccatores;  quia  non  vult 
mortem  peccatoris^  sed  ut  convertatur  et  vivat.  Ve- 
rum  cum  divinae  voluntati  nihii  obsistat,  namcum 
»  omnia  quaecunque  vult,  fecit  in  coelo  et  in  terra, 
in  mari,  et  in  omnibus  abyssis  {Psal.  cxxxiv), »  si 


(Luc,  vii) ;   tumulatur   in   consuetudine  :    et  tunc  D  Deus  non  vult  mortem  peccatoris,  sed  ut  convertatur 


quatriduanusmortuusfoetetinmonumento(yoanix): 

quia  tunc  animo  quasi  jumentum  in  stercore  com- 

putrescit  (/otf/.  ii).  0  si  videretur  anima  mortua  in 

peccatis,  quantis  fcetoribus  sordet,  quantissordibus 

foBtet,  quum  detestabilis  et  abominabilis  appareat! 

Sednecsicdesperandum,quiatu,  Dominc,  tresistos 

mortuossuscitasti :  puellam  in  domo,  adolescentem 

extra  portani,Lazarum  insepulcro.  Unatantumest 

specieshujus  mortis,  a  quo  nemo  resurgit,scilicet 

finalis  impoenitentia  ;  de  qua  fortetu  dixisti :  «  Sine 

mortuos  sepelire  mortuos  suos  {Maith,  vin).  »  Ad 

osteros  autem  clamat  Apostolus : »  Surge  qui  dormis, 


et  vivaiy  quid  est  quod  plurimi  peccatores,  non  so- 
lum  non  convertuntur  ut  vivant,sed  etiam  perver- 
tuntur  ut  pereant?  Nam  »  multi  sunt  vocati,  paaci 
vero  electi  {Mailh,  xx).  »  An  fortc  .  quos  non  vult 
raori,  convertuntur  et  vivunt:  quos  autem  vult 
mori,  pcrvcrtuntur  et  pereunt  ?  Nam  ut  dicit  Apo- 
stolus :  «  Gui  vult,  miseretur,  et  quem  vult,  indu- 
rat  {Rom,  ix). » Sed  et  ipse  per  propbetam  testatur : 
«  Jacob  dilexi,  Esau  autem  odio  habui  {Malac.  i).  » 
Quid  est  ergo  quod  alibi  dicit  Apostolus  :  «  Deus 
vult  omnes  bomines  salvos  fieri  (/  Tim.  ii) ;  »  Et 
propheta  dicit  ad  ipsum  :  «  Nihil  odisti  eorum  qu» 


497 


SBRMO  XI,  IN  NATIVITATE  8.  MARLfi. 


498 


feoisti,  Domine?  {Sap,  xi).  » —  «Oaltitudodivitia-  A  gratiam  operantem nemo  possit  promereri ;  quoniam 


ram  sapientiffi  et  scientiae  Dei,  quam  incomprebon- 
sibilia  sunt  judicia  ejus  et  investigahiles  \m  ejus  I 
{Hom.  XI.}  »  Voluntas  tamon  Dei  multipliciteracci- 
pitur :  pro  beneplacito  videlicet,  et  pro  signo.  Be- 
neplacitum  unum  est,  sed  signa  diversa.  Propter 
quod  dicitur:  «  Magna  opera  Domini,  exquisita  in 
omnes  voluntates  ejus  (PsaL  cx).  b  Inter  quaB  sunt 
consilium  et  prsceptum.  Vult  crgo  Deus,  id  est  con- 
sulit  omnes  bomines  salvos  fleri ;  et  vult,  id  est  prseci- 
pit,ti/  converlatur  et  vivat,  Sed  consilium  ejus  et  prae- 
ceptum  ejus  non  semper  implentur.  Verum  qui 
secundum  oonsilium  et  praeceptum  cjus  conver- 
titur,  vivet :  qui  vero  non  converlitur,  morietur. 
Porro  cum  sine  gratia  Dei  operante  peccator  converti 
non  possit^nam  ut  dicit  Apostolus :«  Non  est  volentis 


neque  currentis,  sed  Dei  miserentis  {Rom.  ix) ;  »  ct  B  Amen. 


ut  idem  Apostolus  ait :  Si  ex  meritis  est  Jam  non  ex 
gratia :  non  videtur  bomini  imputandum,  si  non  con- 
vcrtatur,  quando quidem  Deus gratiam  non  apponit. 
Sodaliudestpromererietaliud  demereri;  promereri 
nemo  graiiam  potest,  sed  demcrcrigratiamquisque 
potcst;  et  ideononpenitusimpuiandum  bominiy  si 
gratiam  modo  non  mercatur,  sed  imputatur  ei 
prorsus,  si  gratiam  demeretur.Sicrgo,fratres,  ali- 
quis  vestrum  praeoccupatus  est  in  aliquo  diiecto, 
nullo  modo  desperet^  sed  ioterim  faciat  quidquid 
boni  potest,  ut  Deus  cor  ejus  illustret  ad  pGsniten- 
tiam :  aperiat  oculos,  ut  solis  lucem  aspiciat; 
mollificet  ceram,  ut  impressioncm  sigilli  recipiat ; 
reddatse  babilem,  ut  ei  Deus  formam  suae  simiiitu- 
tudinis  imprimat  et  gratiae  su®  virtutem  imponat. 


SERMO  XI 

IN  NATIVITATE  8ANCTJB  MARIiE  (16). 


Egredietur  virga  de  radice  Jesse^  et  flos  de  radice 
ejus  ascendet  (Isa.  xi). 

In  verbis  propositis  tria  praecipue  considerare 
debemus,  radicem,  virgam  et  florem.  Radix,  Da- 
vid  ;  virga,  Virgo;  et  flos  est  Ghristus.  Dicitur  au- 
tero  David  radix  Jesse,  non  a  quo  ille  sed  qui  ab 
illo  proccEsit,  quemadmodum  ipse  Cbistus  radix 
Jesse  nuncupatur:  «  Erit,  inquit,  radix  Jesse  qui 
exsurget  regere  gentes,  in  eum  genies  sperabunt 
{Rom,  xv).  ))  Diverso  quippe  rcspectu  ct  Puter  di- 
citur  radix  Filii,  et  Pilius  dicitur  radix  Patris. 
Quemadmodum  et  Christus  dicitursemen  Abrabae: 
•I  Benedicentur,  inquit,  in  seminetuo  omnes  gentes 
{Gen.  xxii).  »  Sed  dices,  cum  promissio  de  incar- 
natione  Ghristi  prius  facta  fuerit  Abrabge  quam 
David,  cur  potius  de  radice  Jesse  quam  de  radice 
Abrahffi  Gbristus  dicitur  nasciturus  PReddaturbfec 
triplex  ratio,  nisi  iLelior  reddi  possit.  Respondea- 
tur,  boc  dictum  propter  excellentiam  dignitatis, 
propter  expressionem  similitudinis,  et  propter  fir- 
mitatem  promissionis.  Licet  eoim  Abrabam  fuerit 
dignitatis,  utpote  praecipuus  patriarcba,  majuris 
tamen  fuit  dignitatis  David  veluti  excellentissimus 
regum  et  eximius  prophetHrum.  Ipse  quidcm  fuit 
primus  rex  elcctus  et  confirmatus  a  Deo,  nam  Saul 
electus  non  fuerat  scd  extortus,  qui  connrmari  non 
meruit,  sed  potius  reprobari.  Unde  quamvis  in  ge- 
nerationis  serie  quatuordecim  a  David  usque  ad 
transmigrationem  Babylonis  reges  exstiterint,  Mat- 
thsns  tamen  antonomastice  solum  David  regem  ap- 
peliat.  Et  quamvisDebbora  propbetissa  et  Samuel 
prophetaipsum  praecesserint,et  multi  alii  propbets 
ipsnm  fuerint  subsecuti,antonomasticetamenDavid 

(16)  Ex  edit.  Angelo  Hai. 


appellatur  propheta  sicut  Paulus  apostoius,  quia 
oaeteri  quasi  per  flguras  et  visiones,  per  somnia  in 
aenigmate  propbetaverunt,  huic  autem  aperte  reve* 
latus  est  spiritus  prophetiae.Undedicebat:«  Super 
senes  intellexi  {Psal.  cxviii);  »  et:  «  Andiam  quid 
loquatur  in  me  Dominus  Deus  {Psal.  lxxxvi.)» 
Expressior   quoque   similitudo   inter    David   et 

p  Christum,  quaminter  Christum  et  Abrabam  inve- 
nitur.  Undefrequentissime  in  Scripturis  per  David 
intelligitur  Christus.  De  illo  siquidem  legitur: 
«  luveni  David  servum  meum^oleo  salutis  meae 
unxi  eum  {Psat.  lxxxviii).  »  Et  adhuc  dicitur: 
u  Unxit  te  Deus  tuus  oleo  salutis  pras  consor- 
tibus  iuis (Psal.  xuv).  »  Hic  ergo  processit  de  illo, 
propheta  videlicet  de  propheta,  rex  de  rege,  unotus 
de  uncto,  Jesus  Nazarenus  quem  unxit  Deus  spi- 
ritu  sancto  {Act.  x) ;  qui  de  se  dicit :  «  Spiritus 
Domini  super  me,  propter  quod  unxit  me,  evange- 
lizare  paupcribus  misit  me  {Luc.  iv);  •  quihabetin 
veslimento  et  in  femore  suo  scriptum  Rex  regum 
et  Dominus  dominantium  {Apoc.  xvii) ;  de  quo  alibi 
dicitur:  «  Suscitabo  David  germen  justum,  ot  re- 
gnabit  rex,  et  sapiens  erit,  et  faciet  judicium  et 

D  justitiam  in  terra  (Jer.  xxiii).  »  Propbeta  magnus 
de  quo  locutus  Moyses :  «  Prophetam  suscitabit 
Deus  de  fratribus  vestris,  ipsum  tanquam  me  au- 
dite  {Deut.  xviii) ;  »  et  alius :  c  Esse  veniet  pro- 
pheta  magnus,  et  ipse  renovabit  imperium  {Eccli. 
XLvi). »  Revera  magnus  quia  Dominus  prophetarum 
de  quo  in  Evangelio  dicitur:  «  Propbeta  magnua 
surrexit  in  nobis  (Luc.  vii).  )>  Licet  enim  Abrahae 
fuerit  repromissum :  «  In  semine  tuo  benedicentur 
omnes  gentes  (Gen.  xxii) ;  »  propter  quod  et  Apo- 


499 


INNOCBNTII  III  PAP^  SERMONBS  DE  SANCTIS. 


500 


8totu8  ait,  quia  «  Deus  Don  angelos,  non   archan-  A  conclusit :  «  Ecce  ancilla  Domini,  fiat  mihi  secun- 


gelos  sed  semen  Abrahse  apprehendit  (Hebr.  ii) :  » 
evidentius  tamen  et  affirmatius  et  expressius  fuit 
hoc  repromissum  David  non  simplici  verbo  sed 
interposito  sacramento:  «  Juravit,  inquit»  Dominus 
David  veritatem,  et  non  frustrabitur  eam :  de  fru- 
clu  ventris  tui  ponam  super  sedem  tuam  {PsaL 
cxxxi).  »  Multi  siquidem  jurant,  sed  non  veritatem 
et  muiti  jurant  vcritatem,  sed  illam  non  servant. 
Deus  autem  et  juravit  David  et  veritatem  juravit, 
et  illam  veritatem  servavit:  quia  non  frustabitur 
inquit,  eam ;  de  fructu  ventris  tuiponam  super  sedem 
tuam  ;  non  tuam  dico  sed  mcam.  Unde  cum  CGBlum 
mihi  sit  sedes,  illum  profeclo  non  tam  super  jtuam 
terrestrem  quam  super  meam  coelestem  sedem  con- 
stituam,  ut  sedeat  ipse  homo  a  dextris  meis. 

Et  propterea  in  genealogia  Christi  David  pramit- 
titur  et  praeponitur  Abrahffl.  «  Liber,  inquit,  gene- 
trationis  Jesu  Ghrisli  filii  David,niii  Abraham 
{Matlh.  i).  »  Isti  sunt  duae  columnae  quas  verus 
pucificusin  vestibulo  lempli  posuit  ante  ostium, 
quas  ambit  funiculus  duodecim  cubitorum,  dequo- 
rum  medio  Ghristus  ostium  aperit ;  qui  de  se 
dicit:  «  Ego  sum  ostium;  per  me  si  quis  introierit 
salvabitur,  et  ingredietur,  et  egredietur,  et  pascua 
inveniet  {Joan,  x).  »  Unam  columnam,  id  est  Da- 
vid,  ambit  funiculus  duodecim  cubitorum,  id  est 
coetus  duodecim  patriarcharum.  Sicut  enim  ex 
Abraham  duodecim  patriarch%  nepotes  ipsius  car- 
naliter  descenderunt,  sic  etiam  a  David  duodecim 


dum  verbum  tuum  ;  rospexit  humilitatem  ancillae 
suas,  ecce  cnim  ex  hoc  beatam  me  dicent  omnes 
generationes  {ibid.).  » 

Nec  est]virga  indignationis  et  ultionis;  de  qua 
legitur;  «  Virga  furoris  et  correptionis  et  destru- 
ctionis  meae  Assur  (/5a.  x).  »  —  «  Et  visitabo  in 
virga  iniquitates  eorum  (Psal.  lxxxviii).  r  Non  cst 
virga  correptionis  et  destructionis,  de  quaicgitur: 
«  In  virga  veniam  ad  vos  (7  Cor.  iv) ;  »  —  «  el  qui 
parcit  virgae,  odit  filium  (Proy.  xiii) :  »  sed  est 
virga  sustentationis  et  consolationis,  de  qua  potest 
intelligi ;  «  Virga  et  baculus  tuus  ipsi  me  consolati 
sunt  {Psal.  xxii).  »  De  hac  virga  processitvirga  ve- 
ritatis  et  potestatis  de  qua  legitur;  «  Virgam  vir- 
D  tutis  tuae  emittet  Dominus  ex  Sion  {Psat* cix);  »  — 
«  ot  reges  eos  in  virga  fcrrca  {Psal.  ii). »  Virga  per 
quam  verus  Moyses  fecit  prodigia  in  iEgypto  et  in 
deserto.  Protecto  virga  de  ^adice  Jesse.  David  ergo 
est  radix  Christi.  Nam,  ut  inquit  Apostolus;  «  Fa- 
otus  est  ex  semine  David  secundum  carnem  {Hom. 
i).  »  Christus  auiem  est  radix  Ecclesias,  de  quo  )e- 
gitur :  «  Ascendit  sicut  virgultum  coram  eo,et8icut 
radix  de  terra  sitienti  {Isa.  uii).  »  Ecclesia  vero 
est  radix  spnctorum,  de  qua  dicitur:  «  Si  radix 
sancta,  et  rami  {Rom.  xi),  »  id  est  miuistri.  Est 
praetcrea  radix  bonorum  perseverantia,  de  qua  le- 
gitur;  «  IH  radices  non  habent,  quia  ad  tempus 
credunt,  et  in  tempore  tcntationis  recedunt  {Lw, 
viii).  »  Radix  Cdes  praedicatorum,  de  qua  dicitur: 


prophetae  imitatorcs  ipsius  spiritualiter  processe-  p  "  ^^  seminaverit  in   terra,  radix  ejus   ad  odorem 
ruut.  David  itaque  radix  est,  de  qua   evangelicus  ^  ^quae   germinabit  {Job  xix).   Radix  virtutum    0- 

des,  de  qua  dicit  Apostolus:  «  In  fide    radicati   et 


propheta  praedixit :  Egredietur  virga  de  radice  Jesse, 
et  flos  de  radice  ejus  ascendet.  Haec  est  «  virgula 
fumi  ex  aromatibus  myrrhae  et  thuris  {Cant.  iii),  » 
virga  quae  floruit  et  protulit  fructum,  quia  virgo 
*  credidit  et  concepit  et  peperit  Christum.  De  hac 
virga  Baiaam  prophetavit  dicens  :  «  Orietur  stella 
ex  Jacob  et  consuiget  virga  de  Israel,  et  de  Jacob 
erit  qui  dominetur  {Num.  xxiv).  »  Stella,  id  est 
Maria,  quae  stella  maris  interpretatur,  eademque 
virga  quae  protulit  huncflorem^etipseest  qui  «  do- 
minabitur  a  mari  usque  ad  mare,  et  a  flumine  us- 
que  ad  terminos  orbis  terrae  {Psal.  lxxi)  ;  »  nam 
«  Dominus  nomen  est  ei  (Psal.  lxvii)  ;  »  virga  hu- 
militatis,  virga  virginitatis  et  virga   focunditatis, 


fundati  {Ephes.  iii).  »  Vel  humilitas,  de  qua  dici- 
tur:  «  Justus  radiccm  suam  mittit  doorsum  (/«a* 
xxxvii).  »  Radix  autem  sapientiae  verbum  Dei  non 
est  in  excelsis.  Ergo  radix  iniquorum  diabolus,  de 
qua  dicitur  :  «  De  radice  colubri  egredietur  reguius 
{Isa.  xiv)  ;  »  et  alibi ;  «  Radix  juniperorum  erit 
cibus  eorum,  et  radices  ejus  densabuntur  super 
acervos  petrarum  {Job  xxx).  »  Contra  quam  dici- 
tur :  c  Securis  ad  radicem  posita  est  {Matth.  iii). » 
Est  praeterea  radix  mala  obstinatio  in  peccatis,  vel 
terrenorum  amor,  de  quo  dicitur;  c  Ego  vidi  stnl- 
tum  firma  radice,  ct  maledixi  pulchritudini  ejus 
statim  {Job  v).  »  Scd  «  omnis  plantatio,  quam  non 


quas  tria  in  verbis  propositis  congruedesignantur.  D  plantavit  Pater  coclestis,  eradicabitur  {Matth.  xv). 


Cum  enim  audis  radicem,  huniilitutem  intellige; 
cum  audis  virgam,  virginitatem  agnosce;  cum 
audis  florem,  fecunditatemintende.  In  his  sane  tri- 
bus  haec  virga  praecipue  commendatur.  Unde  cum 
angelus  de  fecunditate  praedixit:  «  Ecce  virgocon- 
cipiet  et  pariet  filium  {Isa.  vii) ;  •  et  illa  ei  de  vir- 
gnitate  respondit :  «  Quomodo  fiet  istud  Pquoniam 
virum  non  cognosco  {Luc.  i) ;  »  intelligens  tandem 
quod  nec  virginitas  impediret  fecunditatem,  nec 
feounditas  auferret  virginitattim,angeio  protestante 
quia  «  Spiritus  sanctus  superveniet  in  te,  et  virtus 
Altissimi  ocumbrabittibi,  »  protinus  de  bumilitate 


Econtra  de  sapientia  legitur:  «  In  electis  meis 
mitte  radicee,  et  radicavi  in  populo  honorificato 
{Eccti.  xxiv).  » 

Soqmiur :  Et  flos  de  radice  ejus  ascendit.  Quid 
est  hoc  quod  flos  non  dicitur  ascendisse  de  virga, 
9ed  poiiu9  de  radic0f  de  qua  et  virgo  processit? 
Sane  propheta  Spiritu  sancto  plenus  dicere  maluit 
quod  flos  de  radice  ejus  ascenderet,  quam  de  virga 
videlicet  ad  distinguendum  gradus  ascensionis.  ad 
designandum  sublimitatis  fastigium,et  ad  perimen- 
dum  virus  erroris.  In  genealogia  siquidem  Christi 
viginti  octo  sunt  gradus  ascensionis  de  radice  us- 


501 


8BRM0  XI,  IN  NATIVITATB  S.  MARLB. 


502 


que  ad  virgam,  id  est  a  Datid  usque  ad  virginem  A.  Chrietum  de  stirpe  David  et  de  semine  regio  nasci- 


Mariam,  de  qua  natus  est  Christus,  qui  vocatur 
Jesus  (MaUh,i)»Ei  per  hos  gradus  accensionis  flos 
de  radice  ascendit  ad  virgam,  in  qua  terminatur 
ascensns.  Et  quamvis  secundum  naturam  carnis 
Cbristus  descendit  de  David,  ipse  tamen  incorpo- 
raliter  super  iilum  secundum  excellentiam  digni- 
tatis  ascendil.  Ideoque  signanter  et  ipse  propbeta 
praedixit  quod  flos  de  radice  ejus  ascenderet,  ut 
solium  ejus  inteiligatur  longe  subiimius  throno  Da- 
vid;  tanto  siquidem  excellentius  quanto  difTerentius 
prs  illo  nomen  hasreditavit.  Unde  bene  dictum  est 
per  prophetam  :  «  Super  solium  David,  et  super 
regnum  ejus  (Isa.  ix}.  »  Non  dicit  in  solio,  sed 
super  solium;  nec  dicit  in  regno,  sed  super  regnum ; 


turum,sicat  dicit  Isaias,  egredietur^  inquit,  virga  de 
radice  Jesse,  id  est  de  rege  David,  qui  fuit  utique 
Jesse  filius  et  regiae  stirpis,  et  flos  in  Christo  de  ra- 
dtce  ejus  ascendet,  Et  alibi  :  «  Suscitabo  David  ger- 
men  justum,et  regnabit  rex,et  sapiens  erit^et  faciet 
judicium  et  justitiam  in  terra,  et  hoc  est  nomen 
quod  vocabunt  eum,  Dominus  justus  noster  (Jer. 
xxiii).  »  Ubi  in  Latino  ponitur  Dominus,  in  Hebrso 
ponitur  Adonai,  quod  est  nomen  Dei,  et  in  Hebrffio 
non  ponitur  nisi  pro  Deo.  Unde  probatur  quod  hoo 
germen  David  videlicet  Ghristus  est  Deus.  In  Apo* 
calypsi  quoque  unus  de  senioribns  dixit  Joanni  : 
t  Ne  fleveris,  ecce  vicit  leo  de  tribu  Juda,  radix 
David,  etc.  (Apoc,  v).  »  Paulus  quoque  ad  Timo- 


ut  ostendatur  quod  illud  fuit  terrenum  et  tempo-  p  theum:(cMemorestoDominum  Jesum  Ghristum  re- 


rale,  istud  autem  aeternnm  est  et  cceleste.  Ad  quod 
referendum  est  illud,quod  angelusinquit  ad  virgi- 
nem  :  ■  Dabit  ei  Dominus  sedem  David  patris  ejus, 
et  regnabit  in  domo  Jacob  in  aeternum  (Luc,  i) ;  » 
ut  significans  pro  signiflcato  ponatur. 

Per  hoc  etiam  quod  flos  de  radice  dicitur  ascen- 
disse.perimilur  error  impii  Manichaei,qui  prssum- 
psit  asserere  quod  Ghristus  non  habuit  naturalem 
et  veram  carnem  sed  umbratilemetphantasticam; 
quod  inde  fallaciter  colligebat,  quia  non  de  carne 
nec  de  sanguine,sed  de  Spiritu  sancto  dicitur  esse 
conceptus. «  Quod  autem  natum  est  ex  carne,  caro 
e8t;et  quod  natum  est  ex  spiritu,  spiritus  est  (Joan, 
iii).  »  Contra  quod  expressive  loquens  propheta 
praedixit :  Flos  de  radice  ejus  ascendit;  ut  ostendat 


Burrexisse  a  mortuis  ex  semine  David  secundum 
evangelium  meum  (II  Tim.  ii).  »  Per  id  tamen 
quod  in  flne  legitur  numerorum  de  fiiiis  Machir,  et 
de  filiabuB  Falsaath  potest  sufflcienter  ostendi  quod 
mulieres  iliae  quae  partem  haerdditatis  habebant, 
debebant  nubere  viris  non  solum  de  sua  tribu,  sed 
etiam  de  eadem  familia.  Unde  scriptum  est  ibi  : 
c<  Omnes  viri  ducant  uxores  de  tribu  et  cognatione 
sua,et  cunctae  feminae  maritos  de  eadem  tribu  aooi- 
piant,  ut  haereditas  permaneat  in  familiis  (Num, 
xxxvi).  »  Joachim  autem  et  Anna  masculum  non 
habuerunt  hseredem,  sed  eorum  primogenita  fuit 
virgo  Maria.  Unde  incunctanter  ad  eam  pars  haere- 
ditatispraecipuapertinebat.Quarecumsanctanupse- 
rit  justo,  profecto  secundum  legem  nupsit  viro  de 


radicemet  florem  ejusdem   esse  naturae;  sicque  ^  ®*^®°^  ^"^"J  ®*®^®*^®™*"^^®*  ^*™i^i«^  f"i*  virgo 
Ghristum  existere  verum  hominem,  sicut  David  ex-      Maria. 


stitit  verus  homo.  Praeterea  ne  putaretur  quod  Maria 
adoptione  de  una  famiiia  ad  aliam  esset-astumpta, 
sicut  aliquando  virga  per  insitionem  deunaradice 
in  aliam  radicem  a8sumitur,ut  propheta  designaret 
certius  et  expressius  veritatem,  dicit  quod  flos  de 
radice  ejus  ascendel,  Nam  et  sicut  David  post  mul- 
tas  persecutiones  regnavit,sic  et  Ghristus  post  pas- 
Bionem  suam  in  gloriam  Patris  intravit. 

Per  genealogias  autem,  quas  Matthaeus  et  Lucas 
de8cribunt,non  videtur  esse  probatum  quod  Maria 
fuerit  de  stirpe  David,sed  neque  de  tribu  Juda,ha- 
bito  etiam  pro  constanti  quod  secundum  legem  per^ 
Bcnae  diversarum  tribuum  sibi  in  matrimonio  con- 


Sed  quomodo  florem  istum  ascendisse  dicunt,et 
non  potius  descendisse,  cum  Christus  in  quantum 
est  incarnatus>descenderit  potius  quam  ascenderit. 
Nam  ipse  est  panis  vivus  qui  de  cgbIo  descendit 
(Joan,  vi).  Qui  etiam  de  se  dicit  :  c  Descendi  de 
ccbIo  non  ut  faciam  voluntatem  meam,  sed  volun- 
tatem  ejus  qui  misit  me  (Joan,  v). »  Et  ad  quem  di- 
citur  per  prophetam  :  t  Utinam  dirumperes  cceloe 
et  descenderesl  (Isa,  lviv.)  »  Hoo  autem  ad  conser- 
vandam  proprietatem  sermonis,  quia  sicut  in  pro- 
pagatione  generis  fit  ascensus,  unde  cum  de  ger- 
mine  loqueretur,  ascensionis  voluit  et  debuit  uti 
verbo ;  nam  et  de  inferiori  futurus  erat  ad  superio- 


jungantur,  nec  conjungantur  passiones  et  sortes.  D  rem  progressus,  ideoque  dicendus  erat  ascensua. 


Nam  duae  tribus  sacerdotalis  'et  regia,  licite  sibi 
jungebantur  ad  invicem  foedere  conjugali;  unde 
Maria  legitur  fuisse  cognata  Elisabeth  quae  erat  de 
fiiiabus  Aaron;et  sic  poterat  licite  conjungi  Joseph 
qui  erat  de  stirpe  regia,  de  domo  videlicet  et  familia 
regis  David.  Sed  concesso  quod  Joseph  et  Maria 
fuerint  contribules,  de  tribu  videlicet  Judse,  non 
tamen  probatur  fuisse  de  eadem  familia ;  quia  sicut 
Joseph  descendit  de  stirpe  David,8ic  et  Maria  potuit 
descendisse  de  progenie  femoris  ipsius,  vei  etiam 
de  aliis  familiis  tribus  ejusdem.  Ideoque  propbetae 
Spiritu  sanoto  pleni  voluerunt  aperte  praedicere 


Verumtamen  qui  descendit,  idem  est  qui  ascendity 
sicut  ipse  testatur  in  Evangelio :  «  Nemo  ascendit 
in  cceium  nisi  qui  descendit  de  coelo,  Fiiius  bomi- 
nis  qui  est  in  coelo  (Joaii.iii).»Nam  a  summo  ooelo 
egressus  ejus,et  occursus  ejus  usque  ad  summum 
ejus,  nec  est  qui  se  abscondat  a  calore  ejus.  Audi 
descensum:«Gum  in  forma  Dei  esset,  non  rapinam 
arbitratus  est  esse  se  aequalem  Deo ;  exinanivit  se, 
formam  servi  accipiens,  factus  obediens  usque  ad 
mortem,mortem  autem  crucis  (Phil.ii),  n  Sed  audi 
quantum  ascendit  :  c  Propter  quod,  inquit,  exalta- 
vit  ilium  Deus,  et  dedit  illi  nomen  quod  est  super 


503 


INNOCJBNTII  III  PAP^  8ERM0NBS  DB  SANCTIS. 


504 


omne  nomen,ul  in  nomine  Jesu  omne  genu  flecta-  A 
turcoBlestium.torrestrium  et  infernorum.et  omnis 
lingua  coufiteatur  quia  Dominus  Jesus  Ghristusin 
gloria  est  Dei  Palris  {Phil.  ii).  » 

Nec  raireris  si  flos  iste  descendendo  ascendit, 
quia  oum  ipse  sit  vcrus  Deus  et  homo,  ip&e  idem 
asoendit  in  quantura  est  homo  Deus.De  que  asccnsu 
dicitur  per  prophetam  :«  Ascendet  Deus  super  nu- 
bem  levem,  et  ingredietur  ^gyptum  {Isa,  xiv).  » 
Ergo  de  radice  ejns  ascendit,  Aic  in  Ganticis  de  se 
dioit :  «  Ego  flos  campi,et  lilium  cunvallium  {Cant- 
ii).  n  Sane  sunt  flores  veritatis  et  gratise,  et  sun 
flores  vanitatiH  et  culpae.De  primis  legitur  :  c  Flo- 
res  apparuerunt  in  terra  nostra,  tempus  putationis 
advenit.  Stipate  me  malis,  fulcite  me  floribus,  quia 
amore  langueo  {ibid.).  »  Gircumdabant  eam  flores  p, 
rosarum,  et  lilia  convallium.  De  secundis  diciiur  : 
«  Omnis  caro  foenum,  el  omnis  gloria  ejus  quasi 
flos  fccni.  Exsiccatum  ost  fcsnum,  et  cecidit  flos, 
verbum  autem  Domini  manet  in  a^ternum  (Isa,xL),n 
—  t  Homo  natus  de  muliere,  brevi  vivens  tempore, 
repletur  multis  miseriis,qui  quasi  flos  egredilur  et 
conteritur,  et  fugit  velut  umbra,  et  nunquam  in 
eodem  statu  permanet  (Job,  xiv).  »  —  «  Mane  flo- 
reat,  et  transeat,vespere  decidat,induret  et  arescat 
{Psal,  Lxxxix).  »  De  istis  legitur  :  «  Goronemus  nos 
rosis  antequam  marcescant,  nec  pertranseat  nos 
flos  temporis  (Sap.  n).  »  De  illis  dici'.ur: « In  atriis 
domus  Dei  nostri  florebunt  (Psal,  xix).  » 

GsBterum  iste  flos  glorise,  iste  flos  florum  vonit 
plantare  primas  et  eradicare  secundas,  plantare 
virtutes  et  vitia  extirpare.  0  si  hunc  florem  digne  C 
laudare  possemus!  et  si  non  digne,vel  non  indignel 
Gerte  flos  iste  speciosissimum  habet  colorem,  sua- 
vissimum  habet  odorem,et  dulcissimum  babet  sa- 
porem.Unde  nos,fratre8  cbarissimi,  etsi  non  quan- 
tum  volumus,  quantum  tamen  valumus,prospicia. 
mus  hujus  floris  colorom  delectabilem  et  decorum; 
Bumamus  hujus  floris  colorem  recreabiiem  et  amoe- 
num ;  gustcmus  bujus  floris  saporem  deiectabilem 
et  sincerum.  De  hujus  floris  colore  sponsa  dicit  in 
Ganticis  :  «  Dilectus  meus  candidus  et  rubicundus 
(Cant,  v); »  Gandidus  in  conceptione,  rubicundus  in 
passione.  Gum  enim  ipse  sit  candor  lucis  ffiterno),  et 
speculum  sine  maculaDei  majestatis,  et  imago  bo- 
nitatis  ipsiusy  profecto  non  potuit  alicujus  peccati 
macula  majestas  Dei  et  imago  bonitatis  obscurari.  r^ 
Et  ideo  «  peccatum  non  fecit,  nec  inventus  est  do- 
lus  in  ore  ejus  (/  Petr,  ii).  »  Sed  neque  peccatum 
contraxit,quia  quod  non  rapuit,  hoc  exsolvit.  Nam 
mater  ejus  Maria  inventa  est  in  utero  habens  de 
Spiritu  sanctu,  sicut  et  angelus  prsBdixerat :  «  Spi- 
ritus  sanctus  superveniet  in  te,  et  virtus  Altissirai 
obumbrabit  tibi,  »  ideoque  quod  orietur  cx  te,om- 
nino  mundum,  omnino  candidum,  «  vocabitur  Fi- 
lius  Dei  (Ltic.  i).  »  Dominus  enim  decorem  induit. 


Ad  quem  dicit  Propheta  :  «  Speciosus  forma  prae 
Gliis  hominum,  diffusa  est  gratia  in  labiis  tois  ; 
specie  tua  et  pulchritudine  tua  intende  prospcre 
procede  et  regna  (Psal,  xliv).»  Tu  enim  es  sol  ju- 
ailim  (Matac.  iv),  tu  «  lux  vera  quae  illuminas  ora- 
nem  hojniinem  vcnientcm  in  hunc  mundum  (Joan. 
i);  »  cujus  pulchritudinem  sol  et  luna  miraotur; 
«  in  quem  desiderant  angeli  prospicere  (/  Pejr,  i),  » 
admirando  dicentes  :  «  Quis  est  iste  qui  venit  de 
Edom,  tinctis  vestibus  de  Bosra?  Quare  rubrum  est 
indumentum  tuum  quasi  calcantium  in  torculari? 
(Isa,  Liii.)  »  Nam,  ut  alibi  legitur  :  «  Vestimentum 
ejus  fuit  aspersum  sanguine  (Apoc,  xix),  non  uti- 
que  inquinante  sed  emundante,  secandum  quod 
legitur,  quia  « laverunt  stolas  suas  et  candidas  eas 
fecerunt  in  sanguine  agni  (Apoc,  xxii).  »  Et  licet  per 
ignominiam  despicabilis  passionis  indecorus  et  in- 
gloriosus  videretur,propter  quod  inquitdeeo  pro- 
pheta,  vidimus  eum  non  habentem  speciem  neque 
decorem,  ipsius  tamen  decor  et  species  cum  non 
apparebat  nihilominus  permanebat. 

Unde  flos  iste  non  dcfloruit  nec  effloruit,  sed  flo~ 
ruit  et  refloruit ;  floruit  in  conoeptione  immunis  a 
culpa,  ipso  per  Psalmistam  testante  :  a  Refloruit 
caro  mea,  et  ex  voluntate  mea  confltebor  illi  (PsaL 
xxvii).  »  De  hujus  etiam  floris  odore  Sponsa  (dicit 
in  Ganticis  :  «  Meliora  sunt  ubera  tua  vino,  sicut 
unguentum  oplimum.  In  odore  unguentorum  tuo* 
rum  currimus  (Canl,  i).  »  Hinc  etenim  sapientia 
Dei  de  se  dicit  :  «  Sicut  cinnamomum  et  balsa- 
mum  aromatizans  odorem  dedi,  quasi  myrrha 
elcota  dedi  suavitatem  odoris  (Eccli,xxi\),n  Hujus 
odorem  floris  praescntiens  Isaac  in  Spiritu  sancto 
dicebat:«  Ecce  odor  fllii  mei  sicut  odor  agri  pleni, 
cui  benedixit  Dominus  (G^.  xxvii;  t  cujus  odore 
resurgunt  mortui,  sanantur  aegroti  et  conflrman- 
tur  inOrmi,  Gaeterum  iste  flos  est  procul  dubio 
panis  vivus  qui  de  cgdIo  descendit,  omne  delecta- 
mentum  in  se  habens,et  omnis  saporis  suavitatem 
(Sap,  xYi) ;  super  mel  et  favum  dulcis  animaB  dili- 
genti  (Eccli.  xxiv) ;  de  quo  dicit  Psalmographus  : 
((  Gustate  et  videte  quoniam  suavis  est  Dominus 
(Psal,  zxxiii).  »  Et  de  quo  Petrut  apostolus  ait  : 
«  Si  tamen  gustastis  quam  suavis  est  Dominus  (/ 
Petr,  ii).  »  Hic  ipse  flos  sapientia  Dei  dicitur:«Qui 
edunt  me,  adhuc  esurient,  et  qui  bibunt  me 
adhuc  sitient  (Eccli.  xxiv).  »  Quia  tanta  est  bujus 
floris  dulcedo,  quod  saturitas  provocat  famem,  et 
ebrietas  sitim  inducit.Beati  oculi  qui  florem  istum 
et  nuno  intuentur  per  fidem,et  tandem  contempla- 
buntur  per  specieml  videntes  eum  non  per  speou- 
lum  in  sBnigmate,  sed  facie  ad  faciem  (/  Cor, 
xii)  oculis  corporis  hominem,  oculis  cordis 
Deum ;  ad  cujus  visionem  perpctuam  ipse  miseri- 
corditer  nos  perducat  qui  cum  Patre  et  Spiritu 
sancto,  elc. 


506 


SERMO  XII,  IN  PUBIFIC.  S.  MABIiB. 


506 


SERMO  XII. 

IN  SOLEMNITATB  PUR1FICATF0N18  GLORIOSISSIMyE  SEMPER  V1RGINI8  MARIiE. 

De  liUeriSy  $ignis,  et  nuntiis  ante  Christi  adventum  prssmissis  :  de  tribus  trium  nuntiorum  viis  et 
triplici  pace :  cnr  in  purificatione  ccereos  portamus  accensos  :  item  de  triplici  adventu  Domini^  et 
triplici  templo  ad  quod  venity  et  de  templi  addificalione. 


Eece  ego  miiio  angelum  meum^et  prxparabil  viam  A 
ante  faciem  tuam :  ei  statim  veniet  ad  templum  san- 
ctum  suum  dominaiorj  quem  vos  quxritis^  ei  angelus 
iestamenii^  quem  vos  vuliis  (Malac,  iii). 

Rex  regurc  et  Dominus  dominantium  pro  salule 
popull  sui  vonturus  in  propria  sui  eum  Tecepturi 
non  nrant  (Joan,  i),  ne  de  ignorantia  sui  adventus 
excusationes  in  peccatis  assumerent,  adventus  sui 
signa  prsemisit,  littcras  illis  direxit,  et  ante  faciem 

Buam  nuntios  destinavit.  His  enim  tribus,  videlicet 
litteris,  signis,  et  nuntiis,  suum  liquido  declaravit 
adventum.  Non  enim  solus  aut  subitus  debuit  ve- 
nire,  qui  cum  venisset,  binos  et  binos  ante  faciem 
Buam  legitur  destinasse.  Praemisit  itaque  signa,  id 
est  mysteria  iigurarum;  direxitlitteras,id  esttesti- 
monia  Scripturarum ;  destinavit  nuntios,  personas  n 
videlicet  prophetarum.  Praesignatus  est  etenim  in 
figuris  :  ut  Isaac  natus  de  sterili  (Gen.  xxi),  prxsi- 
gnavit  Christum  nasciturum  de  Virgine.  Virga 
fronduit  (iVtim.  xvii)  et  attulit  fructum,qulaconce- 
pit  Virgo,  et  peperit  Ghristum.  Hoc  ipsum  ignis  in 
rubo  (Exod,  iii),  manna  in  deserto  (Exod,  x),  plu- 
via  in  velJere  pracsignavit  (Judic.  vi).  Prsnuntiatus 
est  in  ScripturiSyUt  in  Genesi :  u  Non  aufcretur  scep- 
trum  de  Juda,  et  dux  de  femore  ejus,  donec  veniat 
qui  mittendus  est  :  et  ipse  exspectatio  gentium 
{Gen,  xLix).  »  Bt  alibi  :  «  Veniet  Dominus  sicut 
quercus,  qui  est  in  Silo,  cumex  semetipsa  fuerit  in 
duodecim  partita  (Amos,  ii).  »  Et  in  secretis  Jere- 
miae :  «  Post  hoc  in  terris  visus  est,  et  cum  homi- 
nibus  conversatus  est  (Baruc,  iii).  »  Annuntiatus 
est  per  prophetas,  ut  Isaias  :  «  Ecce  virgo  conci-  ^ 
piet,  et  pariet  filium,  et  vocabitur  nomen  ejus  Em- 
manuel  (Isa,  vii).  »  Kt  Habacuc:  «  Si  moram  fecerit, 
exspecta  eum  ;  quia  veniens  venict, et  non  tardahit 
(Habac.  ji);  >  et  Daniel :  «  Septuaginla  hebdomadce 
abbreviata;  sunt,  ut  consummetur  prsevaricatio,  et 
adducatur  justitia  sempiterna,et  ungatur  Sauctus 
eanctorulh  (Dan,  ix).  »  Porro  tam  manifesta  signa 
Bynagoga  misera  non  notavit,  tam  apertas  litteras 
Judaea  csca  non  intellexit,  tam  veridicos  nuntios 
popuhis  incredulus  non  accepit,et  ideo  cum  «  venit 
in  propria,  sui  eum  non  recepcrunt  (Joan,  i).  »  De 
quibus  per  prophctam  conqueritar,  dicens  :  «  Co- 
gnovit  bos  possessorem  suum,  et  asinus  pro^sepe 
dominisui:  Israel  autem  me  non  cognovft  (Isa,  i).  » 
Hinc  eis  dicit  in  Evangelio  :  c<  Si  crederelis  Moysi  Q 
orederetis  utique  et  mihi  (Joan,  v).  De  me  enim 
Bcripsit  ille :  Prophetam  suscitabit  vobis  Deus  de 


fralribus  vestris,  eto.  {Deut,  xviii).  >  Rursum:  «  Vi- 
debitis  vitam  vestram  pendentem  ante  oculos  ve- 
stros,  et  non  crcdetis  vilas  vestrs  [Deut.  xxviii).  » 
Hos  autem  nuntios  longe  ante  praemisit.  Novissime 
vero  cum  jam  venturus  esset,in  proximos  tres  egre- 
gios  et  illustres  nuntios  destinavil.  Primus  praspa- 
ravit  viam  incarnationis,secundus  viam  nativitatis, 
tertius  viam  praedicationis.  Per  primam  viam  venit 
ad  tempium  salutare,  per  secundam  venit  ad  tem- 
plum  materiale,  per  tertiam  venit  ad  templum  spi- 
rituale.  De  primo  nuntio  legitur  in  Evangelio  : 
«  MissuB  est  angeius  Gabriel  a  Deo  in  civitatem  Ga- 
lilaeae,  cui  nomen  Nazareth,ad  virginem  desponsa- 
tam  viro,  cui  nomen  erat  Joseph,  et  nomen  virginis 
Maria.  Et  accedens  ad  virginem,  eam  suaviter  salu- 
tavit:  Ave,  inquit,  gratia  plena,  Dominus  tecum, 
benedicta  tu  in  mulieribus  (Luc,  i).  »  Ave,  quia  per 
te  mutabitur  nomen  Evae.  llla  fuit  piena  peccato, 
sed  iu  plena  graiia,  Illa  recessit  a  Deo,  scd  Dominus 
tecum,  Illa  fuit  maledicta  in  mulieribus,  sed  benC' 
dicla  tu  in  mulieribus.  Fructus  ventris  illius  fuit 
maledictus  Cain,  sed  fruclus  ventris  tui  erit  benC' 
dictus  Jesus,  Per  iliam  mors  intravit  in  orbem,  sed 
per  te  vita  rediit  ad  orbem  ;  quia  tu  concipies  et 
paries  filium,  et  vocabitur  nomen  ejus  Jesus  (ibid,). 
a  Ipse  enim  salvum  facietpopulum  suum  apeccalis 
corum  (Malth,  i),  »  Salutatione  praBmissa,  statim 
Domini  sui  prapnuntiavit  adventum :  t  Spiritus  san- 
ctus  supervenictin  te,  et  virtus  AP.issimi  obumbra- 
bit  tibi  (Luc,  i).  »  His  ita  peractis,  statim  Spiritus 
sanctus  advenit,  et  triplicem  viam  ante  faciemDo- 
mini  praeparavit.  Prima  fuit  virginalis  consensio, 
secunda  fuit  carnalis  mundatio,  terlia  fuit  corpo- 
ralis  formalio.  Primu  fuit  consensus  mentis  in  vir- 
giiie,  secundu  fuit  mundatio  carnisa  fomite,  tertia 
fuit  forraatio  corporis  ex  purissimo  sanguine.  Cum 
enim  angelus  admirantivirginimodumconceptionis 
et  ordinem.indicasset,  statim  illa  summo  desiderii 
flagrans  ardore,  consensit,et  instinctu  Spiritus  san- 
cti  respondit:  «  Ecce  ancilla  Domini,  fiat  mihi  se- 
cundum  vcrbum  t\ium(ibid.),  »Beata  qus  crediditi 
quoniam  omnia  completa  suntei.  Nonenim  auotor 
fidei  concipi  potuit  de  incredula  ;  ideoque  primam 
viam.scilicet  consensum  virginis  oportuit  prsepa- 
rari.  Statim  aulem  Spiritus  sanctus  supervenit  in 
eaiu  ;  prius  quidem  in  eam  venerat,  cum  in  utero 
matris  animamejusaboriginali  peccato  mundavit, 
sed  et  nunc  supervenit  in  eam,  ut  carnem  ejus  a 
fomite  peccati  mundaret,  quatenus  esset  sine  ruga 


607 


INNOCSNTII  III  PAPiB  8BRM0NES  DB  SANCTIS. 


508 


prorsuB  ct  macula.Tyrannutn  itaque  carnis^Ianguo-  A 
rem  naturae,  foraitem  peccati,  sicut  opinor,  in  ea 
prorsus  exstinxit ;  ut  de  cffitero  non  posset  in  mem- 
bris  ejus  surgere  motusex]egepeccati,contra  legcm 
justitiffi,  neque  caro  concupiscere  posset  adversus 
spiritum,  in  qua  «  pax  Dei,  qu(B  exsupcrat  omnem 
sensum  {Phit,  rv),  •  debebat  corporaliter  habitare. 
Ideoque  secunda  via,scilicct  carnis  mundatio^debuit 
preparari.Moxautemdepurissimiseanguinibusglo- 
riosissimae  virginis,  corpus  redemptoris  spirituali 
quadam  operatione  formavit,  etsine  temporis  inter- 
stitione,  novam  animam  infundendo  creavit,  quam 
una  cum  corpore  Verbum  assumpsit,  et  factum  cst 
homo,  ox  anima  rationali,  et  bumana  carne  subsi 
stens.  Hac  ergo  tripiici  via  Domino  prsparata,  sta- 
tim  virtus  Altissimi  descendit  in  eam,  et  univit  $e  n 
corpori  anima  mediante.  Mediat  autem  anima  non 
Bolumper  unionem,verum  etiam  per  naturam.Di- 
vinitas  enim  penitus  estsimplex,  nametcaretmul- 
tiplicitate  partium,  et  habet  concretionem  proprie- 
tatum.Corpus  autem  prorsus  est  compositum;  nam 
et  habet  muitiplicitatem  partium,  et  habet  concre- 
tionem  proprietatum.  Anima  vero  partim  est  sim- 
plex,quia  caret  multiplicitate  partium,  ut  divinitas; 
partim   composita,  quoniam  babet  concretionem 
proprietatum,  ut  corpus.  Hinc  itaque  legitur  tantae 
Bubtilitatis  esse  divina  natura,  ut  corpori  de  limo 
terrae  formato  uniri  non  congruerit,  nisi  rationali 
essentia  mediante.  Staiim  ergo  venit  ad  lemplum 
sanctum  suum,  templum  videlicet  salutare.  De  quo 
dicit  in  Evangelio  :   «  Solvite  templum  hoc,  ct  in  p 
triduo  excitabo  illud.  Hoc  autem  dicebat  de  templo 
corporis  sui  {Joan,  ii). »  Hoc  templum  est  sanctum, 
id  est  sanctificans;  non  autem  sanctificatum,id  est 
a  peccato  mundatum :  eo  quod  iniquitatem  non  fe- 
cerity  nec  inventus  sit  dolus  in  ore  ejus  (Isa,  liii). 
Sed   neque   peccatum   contraxit,  quia  quod  non 
rapuit,  boc  exsolvebat  fPsal,  lxviii).  «  Ascendit 
enim  Deus  nubem  ievem^ »  id  est  assumpsit  carnem 
a  peccato  immunem,  «  et  intravit  /Egyptum  {Isa. 
xiz)i  »  id  est  venit  in  mundum.  Venit  autem  per 
jncurnationem  ;  quia  «  Verbum  caro  factum  est,  et 
habitavit  in  nobis  {Joan,  i).  »  -—  «  Exinanivit  enim 
se  formam  servi  accipiens,in  similitudine  hominum 
factas,  et  habitu  inventus  ut  homo   {PhiL  ii).  » 
Porro  sicut  non  venit  subitus,  ita  nec  solus.  Vene- 
runt  enim  cum  eo  spiritus  potestatis  et  spiritus  D 
oharitatis.  Ex  potestate  valuit,  ex  charitate  voluit 
incarnari.De  potestate  legitur:  «  Omnipotens  sermo 
tuas^  Domine,  a  regalibus  sedibus  venit  (.Sap.  xviii), » 
insimulatum  portans  imperium.  Et  qu«  major  po- 
tentia,  quam  quod  aeternus  fecit  se  temporalero,  . 
simplex  compositum»etimmortali8mortaIem?  Certe 
non  est  impossibile  apud  Deum  omne  verbum. 
Gum  ergo  majus  fuit  Deum  hominem  fieri,  et  de 
virgine  concipi,  quam  Deum  hominem  factum  de 
virgine  nasci :  quid  est  ergo,  quod  nativilas  Ghritti 
majori  solemnitate  recolitur,  quam  ejus  conceptio? 
An  quia  conoeptus  ooeultusi  et  partus  exstltit  ma- 


nifestus :  vel  potius  ratione  mysterii,  quia  quod 
virgo  concepit  Christum  per  carnem  in  utero,signi- 
ficabatquod  fldelis  anima  debet  concipere  Christum 
per  fidem  in  animo?  Quod  virgo  peperit  Christum  in 
saeculo,  significat  quod  fidelis  anima  debet  parere 
Ghristum  in  opere.  «  Fides  vero  sine  operibus  mor- 
tua  est  {Jac.  iii).  »  Vivit  autem,  cum  fides  per  dile- 
ctioncm  operatur.  Ideoque  magis  partus,  quam 
conceptus  solemnis  habetur.  De  cbaritate  legitur  : 
«  Sic  Deus  dilexit  mundum,  ut  Filium  suum  unige-. 
nitum  daret  pro  mundo  (Joan,  iii).  »  Filium  dedit» 
non  servum  ;  unigenitum  et  optimum  dedit,  non 
reddidit:  quia  non  ex  operibus  justitis  quas  feci- 
mus  nos,  sed  secundum  suam  misericordiam  salvos 
nos  fecit  {Tit.  iii).  Nec  tamen  dedit»  sed  tradidit : 
quia  «  proprio  Filio  suo  non  pepercit  Deus,  sed 
pro  nobis  omnibus  tradidit  illum  {Rom,  viii).  »  — 
tMajorem  autem  charitatem  nemo  habet,ut  animam 
suam  ponat  quis  pro  amicis  suis  (Joan,  xiv).  »  0 
insBstimabilis  Deicharitas,qu8e  fecit  hominem  sine 
bomine,  factus  est  homo  pro  homine.  Hinc  eliam 
de  Spiritu  sancto  natus  asseritur,  non  quod  ipso 
paternaliter  generante,  sed  quod  eo  spiritualiter 
operante  natus  sit  Christus  de  virgine.  Licet  enim 
indivisa  sint  operaTrinitatis,  opus  tamen  dilectionis 
Spiritui  sancto  specialiter  attribuitur,  qui  est  dile- 
ctioPatris  et  Filii,  amor  et  connexio  utriusque.  Sed 
in  incarnatione  charitas  evidenter  elucet,non  solum 
quia  Deus  ineiTabili  charitate  Filium  suum  unige- 
nitum  incarnavit,  verum  eliam  quia  virgo  ex  ni- 
mio  charitatis  ardore  Dei  Verbum  concepit,  cum 
ait :  «  Ecce  ancilla  Domini,  fiat  mihi  secundum  ver« 
bum  tuum  (Luc,  i),  »  Habetis  itaque  primum  nun- 
tium,  primam  viam,  primum  adventum,et  primum 
templum. 

Sed  post  primum  nuntium  venit  secundus»  qui 
apparens  pastoribusail:  «Evangelizo  vobis  gaudium 
magnum,  quia  natus  est  Cbristus  Dominus  in  civi- 
tate  David  (Luc,  :i).  »  Hic  quoque  triplicem  viam 
ante  faciem  Domini  praeparavit.  Primam,  prspa- 
rando  famulum  in  obsequio ;  secundam,  praepa- 
rando  locum  in  diversorio ;  tertiam,  prsBparando 
cunabulum  in  praesepio.  Apparuit  enim  angelus  Do- 
mini  Joseph  in  somnis,  dicens:  «  Joseph  fili  David 
noli  timere  accipere  Mariam  conjugem  tuam :  quod 
enimin  ea  natum  est,de  Spiritu  sancto  est  (Malth. 
i).  »  Disposuit  sane  CGelestis  altitudo  consilii,  ut 
virgo  sponsum  haberet,  non  solum  ut  tolieret  for- 
nicationis  opprobrium,non  solum  ut  falleret  falla- 
cem  diabolum,  verum  etiam  ut  esset  virginiad  so- 
latium,  et  ut  parienti  praeberet  obsequium.Postmo- 
dum  autem  inter  frequentiam  multitudini8,qusad 
profitendum  convenerat,locum  scilicet  arctissimum 
parienti  virgini  praeparavit.Dequo  dicitevangelista: 
«  Quia  non  erat  eilocus,  »  alius  scilicet, «  in  diver- 
sorio.  »  Tandem  vero  praeparavit  illi  cunabulum  in' 
prsesepio,  in  quo  virgo  puerum  reclinavit  (Luc,  ii). 
De  quo  dicitpropheta:  »  In  medioduumanimaliam 
innotescerif  (Habac,  iii). »  Non  enim  eit  incredi- 


509 


SBRMO  XU,  IN  PURIFIC.  S.  MARLB. 


510 


bile,  quin  hoo  ille  praeparaverit,  «  qui  facit  angelos  A  Gst  porta  clausa  {Ezech,  xliv),  et  vir  non  est  trans- 
SU03  spiritus,  et  ministros  suos   ignem   urentem      gressus  per  eam. 


(Psal,  ciii).  » 

Sed  quid  est  quod  angelo  congaudente  pastori- 
bus,  Deus  homo  nascitur,  in  praesepi  bovisetasini : 
quid  est,  inquam,  nisi  quod  triplicem  pacem  nobis 
insinuat  ?  Scitis  enim,  charissimi,  quod  ante  Re- 
demptorisadventum  tres  erant  inimicitiarum  parie- 
tes.  Primas  erat  inter  Oeum  et  homincm,  secundus 
inter  angelum  et  hominem,  tertius  inter  hominem 
et  hominem.  HomonamqueperinobedientiamCrea- 
torem  offenderat,  per  suum  casum  restaurationem 
angeli  impedierat,  per  varios  ritus  se  ab  homine 
separaverat.  Judaeus  namque  c(Dremonias  excole- 
bat,  gentilisidololatriamexercebat,  utriusqueritus 


Quid  est  autero  quod  in  hoc  festo  cereos  porta- 
mus  accensos  ?  Hoc  ex  libro  Sapientiae  potest  con- 
jici,  ubi  leguntur  idololatrae  obscura  sacriQcia  fa- 
cientes.  Gentiles  enim  Februarium  mensem  inferis 
dedicaverunt,  eo  ({uod  sicut  ipsi  putabant,  sed  er- 
rabant,  in  principio  ejus  mensis  Proserpina  rapta 
fuerat  a  Plutone ;  quam  quia  mater  ejus  Geres  faci- 
bus  accensis,  in  Btbna  tota  nocte  per  Siciliam  qus- 
sisse  credobatur,  et  ipsi  ad  commemoriationcm  ip- 
sius,  facibus  accensis,  in  principio  mensis  urbem 
de  nocte  lustrabant.  Undo  festum  iliud  appellaba- 
tur  Amburbale.  Cum  autem  sancti  Patres  consue- 
tudinem  istam  non  possent  penitus  exstirpare,  con- 


alterius  displicebat.  Sed  veniens  «  pax  nostra  fecit  B  stituerunt,  ut  in  hocore  beat»  Virginis  Mari»  ce- 


utraque  unum,  »  destruxit  macerias  inimicitiarum 
(Ephes.  ii).  et  concurrentes  parietes  in  se  angulari 
lapide  oopulavit,  ut  de  cstero  esset  «unum  ovile 
et  unus  pastnr  {Joan.  x).  »  Abstulit  ergo  peccatum 
et  reconciliavit  hominem  Deo,  reparavit  casum,  et 
reconciliavit  homincm  angelo,  destruxit  ritus,  et 
reconciliavit  bominem  homini.  Restauravit  ergo 
secundum  Apostolum,  qui  in  ccclis  et  qui  in  terris 
8unt,  et  ob  hooilia  ccclestis  militiae  multitudo  psal- 
lebat:  «  Gloria  in  excelsis  Deo,  »  id  est  angelis, 
Deo.  «  et  in  terra  pax  bominibus,  »  Judaeis  et 
gentibus  «  bonse  voluntatis  {Luc,  iii).  »  Hinc  est 
etiam  quod  angelus  loquitur  et  congaudet  pastori- 


reos  porlarent  accensos  et  sic  quod  prius  flebat 
ad  bonorem  Cereris,  modo  flt  ad  honorem  Virginis  ; 
etquod  pi*ius  nebatadhonorem  Proserpinae,  modo 
fil  ad  laudem  Marise.  Ob  hoc  quoquein  PuriOcatio- 
nc  Virginis  cereos  accensos  portamus,  ut  purificati 
per  gratiam,  cum  accensis  lampadibus  quasi  pru- 
dentesvirginesad  nuptlas  ingrcdimereamur  {Matth. 
xxv).  Ad  haec,  sicut  non  subitus  venit,  sic  nec  so- 
lus  ;  venerunt  enim  cum  eo  spiritus  humilitatis  et 
spiritus  paupertatis ;  humilitas  eum obtulit,  humili- 
tas  in  prsesepio  reclinavit,  pauperlas  eum  vilibus 
pannis  involvit,  paupertas  eum  vili  mercede  rede- 
mit.  0  mira  Domini  pietas,  mira  dignatio :  pauper 
effectus  est,  cujus  est  <c  terra  et   plenitudo  orbis 


bus  :  quia  pax  inter  angelos  et  homines  est  rcfor- 

mata.  Nascitur  Deus  homo,  quiapaxinterDeumet  p  terrarum,    et  universi  qui  habitant  in  eo  {Psal. 

homines  est  restaurata  ;  nascitur  in  praisepi  bovis      xviii).»  Humiliatusest  quieratexcelsus,quia«ma- 
et  asini,  quia  pax  estinter  homines  et  hominesre-      gnus  Dominus,  et  magna  virtus  ejus  et  sapientiaB 


parata.  Por  bovem  enim  judaicus,  pcr  asinum  gen- 
tilis  populus  praefiguratur,  secundum  illud  :  «  Non 
arabis  in  bove  et  asino  {DetU.  xxn),  »  Judaeo  sci- 
licet  el  gentili.  His  gestis  «  venit  Domiuator  Domi- 
nus  ad  lemplum  sanctuui  suum  {Malac,  iii).  »  Ad 
templum  materiale,  de  quo  legitur  in  Evangelio  : 
«  Quadraginta  et  sex  annis  aedificatam  est  templum 
boc  (Joan,  ii).  «  Et  in  Psalmo  :  «  Suscepimus  mi- 
sericordiam  tuam  in  modio  templi  tui  (Psal, 
xLvii).  »  Venit  aulem  per  oblationem,  secundum 
quod  hodierna  die  sancti  Evangeli  lectio  declaravit, 
quia  «  postquam  irapleti  sunt  dies  purgationis  Ma- 


ejus  non  est  numerus  (Psal,  cxlvi).»  Habetis  ergo 
secundum  angelum,  seoundum  viam,  secundum  ad- 
ventum,  secundum  templum. 

Sed  post  secundum  nuntium  venit  et  tertius>  de 
quo  angeius  Gabriel  ait :  i  Ipse  praeibit  ante  illum 
in  spiritu  et  virtute  Eliae  parare  Domino  plebem 
perfectam  (Luc,  i)  ;  »  Joannes  autem  angelus  ap- 
pellatur,  non  naturae  proprietate,  sed  offlcii  quali- 
tatejuxtaquem  modum  ipscChristus  consequenter 
angelus  appeliatur,  juxta  illud  :  «  Et  statimveniet 
ad  templum  sanctum  suum  Dominator  quem  voe 
qusritis,  et  Angelus  Testamenti   quem   vos  vultis 


riae,  tulerunt  Jesum  in  Jerusalem,  utsisterent  eum  ^  (Malac,  iii).  »  Revera  magnus,  quia  praeco  judicis, 

•X       •        _/F.._\  .1  i^l_  1      X  1.  *  •  "  **  «Tt.  1_  •!  !•  • 


Domino  (Lu^.  ii),  »etc.  Oblatusest  enim,  quia  ipse 
voluit  :  sed  a  matre  fuit  oblatusin  tempIo,quiPa- 
triseobtulit  in  cruce.  In  temploredemptusest,  qui 
in  cruce  redemit.  Sed  ipse  seipsum  dedit  redemptio- 
nem  pro  mundo,  mundus  autem  par  turturum,aut 
duos  pullos  columbarum  dedit  redemptionem  pro 
eo.  Legitur  autem  bis  fuisse  redcmptus,  semel  sa- 
cerdotibus,  sed  columba  vel  turlure  ;  item  ministris, 
sed  drachma  vel  slatere  (Matih.  xvii).  Ipse  tamen 
non  fuit  redemptus  exdebito,  sed  tantum ex  bene- 
placito,  nam  secundum  legem  redimi  non  teneba- 
tur,nisi  primogenitus  vulvam  aperiens  (Levit,  xii), 
sed  ipse  vulvam  Virginis  non   aperuit.  Nam  hasc 


vox  Verbi,  paranymphus  sponsi,  lucernasolis,  qai 
pro  sai  dignitate  non  tantum  propheta,  sed  plus 
quam  propheta  meruit  appellari  (Maith,  n),  Ipse 
namque  fuit  limes  praecedentium  et  sequentium: 
quia  «  lex  et  prophetas  usque  ad  Joannem  (Luc. 
xvi),  •  Evangelium  et  apostoli  a  Joanne.  Ipse  cum 
praecedentibus  Cbristum  praedixit  futurum  :  «  Qui 
post  me  veniet,  ante  me  factus  est,  cujus  non  sum 
dignus  corrigiam  calceamenti  solvere  (Joan,  i),  » 
cum  praesentibus  praesentem  ostendit : «  Ecce  Agnus 
Dei,  ecce  qui  tollit  peccata  mundi  (Ibid.),  » 

Hic  viam  ante  faciem  Domini  praeparavit  Viami 
inquam,  tripiioem:  nam  triplez  legitur  esse  bapti- 


511 


INNOCBNTII  III  PAP£  8BRM0NBS  DB  SANCTIS. 


smus :  ablutionis,  compunctionis  et  passionis.  Ab*  A.  sti  prsmittitur,  qui  prsspareret  ei   viam. 

lutionisin  aqua,  compunclionis  in  lacrymis,    pas- 

sionis  in  sanguine.  Primam  viam  praparavit  bapti- 

zando,  secundam  Yiam  pracdicando,  tertiam  viam 

moriendo.  Baptizabat  corpus   exterius,  sed   non 

roentem  interius  ;  uude  :  «  Ego  baptizo  in    aqua, 

medius aulem  vestrum  stat,  quibaptizatvosinSpiri- 

tu  sancto  ct  igni  (Matih,  iii).  »   Prsdicavit   pconi- 

tentiam,8cinoDcontulitindulgentiam.  Undo  :((Pa3- 

Ditentam,agite,appropinquabitenim  regnum  coclo- 

rum  (Luc.  iii).  »  Mortuus  est  pro  justitia,  eed  non 

ipse  justificavit,  quia  llerodes  fecit  amputari  caput 

Joannis  in  carcere  {Marc.  vi).    Statim   ergo   venit 

Dominus  ad  templum  sanclum  suum,  ad  teinplum 

spirituale,  do  quo  dicit  Apostolus  :  «  TQmplum  Dei 

sanotum  cst,   quod    estis  vos  (/  Cof\  (ii).  »   Post 

baptismum  enim  alque  jejunium  congregavit  eos, 

quos  elegit  de  mundo,  quos  templum  6piritus  san- 

oti  constiluit,  «  genus  electum,  regale  saeerdotium 

(7  Petr.  ii) »  Sed  tunc  sicut   non  venit  subitus,   ita 

necBolus,  Venerunt  enim  cum  eo  spiritus  honesta- 

tis  et  spiritus  veritatis  :  honestatem  infactis,veri- 

tatam  in  dictis  cxhibuit.  Ipse  namque,  «  peccatum 

non  fecit,  »  eccespiritushonestatis,»  nec  inventus 

est  dolus  in  ore  ejus   [Isa,   uii),   »   ecce  spiritus 

veritatis.  Fecit  enim  opera  singularia,  juxta  quod 

ipse  testatur  :  «  Si  opera  non  fecisscm,  qus  nemo 

alius  fecit,  »etc.  {Joan.   xv).  Verba   protulit   salu- 

taria.  Petro  testante,  qui  ait :  «  Domine  verba  vitse 

^lerns  habes,  »  ctc.  (Joan,  vi). — «  Venit  ergo  ad 

templum  sanclum  suum  Dominator  quem  vos  quae- 


512 

Ilic  est 

iile  familiaris  ct  spiritualis  nuntius  de  quo    dicit 
propheta:  «  Atimore  tuo,  Domine,  concepimus  et 
peperimus  spirilum  salutis  (Isa,  xxvi).  »  Timor 
istepraeparatiter trium  dierum,quo  filii  Israel  egres* 
si  sunt  de  -^gypto  (Exod.  xiv),  id  est,  pceDitentes 
egrediuntur  de  tenebris  pcccatorum»    Iter  primaB 
diei  est  inquisito  vitiorum,  iter  secundffi  diei  est 
rccordatio  peccatorum,  iter  terlias  diei  est  contri- 
tio  delictorum.  Prsceditenim  inpGonitentesubtilis 
inquisitio,  quae  diligenlerconsideratct  inquirit  nu- 
merum  et  genera  victorum,  juxta  quod  ipse  pocni- 
tens  ait :  « Iniquitatem  meam  cgo  pra^nuntio,  et  co- 
gilabo  pro  peccato  meo  (Psal.  xxxvii).  »  Succedit 
huic  lamentabilis  recordatio,  quac  recolit  et  atlendit 
P  turpitudines  at  circumstantias  delictorum,  secun- 
dum  quod  ait:  «  Iniquitatem  meam  egocogno8co, 
et  peccatum  meum  contra  me  est   semper  (Psal. 
l).  »  Sequitur  gravis  contritio,  quae  delet  et  purgat 
maculas  peccatorum,  juxta  quod  ait :  «  Secundum 
mullidinem  dolorum  meorum  in  corde  meo,  con- 
solationes  tuae  Istiflcaverunt  animam  meam  (PsaL 
xciii).  »  Hac  triplici  via  per  timorem  Domino  prae- 
parata,  statim  venit  per  gratiam  ad  templum  san- 
ctum  suum,  id  est,  in  animam  puenitentis,  ut  illam 
sanctificet.  Venit  uutem  non  solus,  sed  cum  eoPa- 
ter  et  Spiritus  sanctus  accedunl,  juxta  quod  ipse 
testatur  :  «  Ad  eum  veniemus,  et  mansionem  apud 
eum  faciemus  (Joan,  xiv).  « 

Mansionem  autem  istam  hoc  ordine  faciunt.  Fun- 
damentum  jaciunt,  bascs  disponunt, columnaseri- 


titis,  et  Angelus  Testamenti,  quem  vos  vultis  (Ma.  C  guit,  epistyliasupponunt,  capitella  prajficiunt,  pa- 

rietes  producunt,  fenestrasordinant.tectumsuper- 
ponunt,  ostium  inserunt,  pavimentum  sternunt,  et 
iHmpluminduasmansionesdistinguunt.HaBComnia, 
fratres,  spirilualibus  suntplenasacramentis.  Fun- 
damenlum  enim  est  fides  Christi,  super  quam  fide- 
lis  anima  fundata,  contra  spiritus  tempestatis  et 
turbinis  stabilis  soliditate  consistit.  De  qua  dicit 
Apostolus  :  «  Fides  est  substantia  rerum  speranda- 
rum,  argumentum  non  appareutium.  Sine  fide  iin- 
possible  est  placere  Deo  (Hebr,  xi).  »  — «  Quia 
quiquid  non  est  ex  fide,  peccatum  est  (Rom.  xiv). » 
—  «  Justus  enim  ex  fide  vivit  (Habac.  ii ;  Rom.  i ; 
Hebr.  x).  »  Undein  Gen. :  «  Credidit  Abraham  Dfto, 


tth.  iii).  »  Mctaplasmus  hic  est,  prius  enim  loque- 
batur  Pater  ad  Filiuin  :  «  Ecce  ego  mitto  augelum 
meum,  »  etc.  uunc  aulein  convertit  sermonem  ad 
iilos  qui  Filii  desiderabautadventumdicentcs  ^Ve- 
ni,  Domine,  ct  noli  turdarc.  relaxa  facinora  plebis 
tua)  Israel.  »  Etaiibi  :  «  Emitte  Agnum,  Domine, 
Dominatorem  torraB,  etc.  (Isa.  xvi).  »  De  quibus 
Dominus  inquit  apostolis  :  «  Mulli  regcs  et  prophe- 
ts  voluerunt  videre  quas  videtis  et  non  viderunt,  eto. 
Luc,  x).  »  Horum  desiderium  repraesentat  Ecclesia 
in  illisantiphonis  :  «OEmmauuel,  »etc.,  «Ostirps 
Jesse.  » 
Cmterum  quia  spiritus  est  qui  vivificat,  de  spiri- 


tuali  adventu  Cbristi,spiritualitfcr  aliquid  propona-      et  reputatum  est  ei  ad  justitiam  (Gen.  xv).  »  Super 
mus.  Tres  enimadventus  Christi  legimus  in  Scri-  D  hoo  fundamentumseptembasesordinabiliterdispo- 

nuntur,  id  est,  septem  petitiones,  quae  continentur 
in  oratione  Dominica ;  tres  pertincntes  ad  praBsentem 
vitam,et  tres  pertinentes  ad  futuram  vitam,  mcdia 
vero  perlineus  ad  utramque.«  Adveniat.  ioquit,  re- 
gnum  tuum,  fiat  voluntas  tua,  »  etc.  (Matt,  vi.) 
Super  hasbases  septem  columnaefirmiter  erigun- 
tur,  idest  septem  dona  gratiae  septiformis,  qu» 
Isaias  superChristumenumerans,  ait:  «Requiescet 


pturis,  pra3sentem,  praeteritum  etfuturum  ?  praesen- 
tem  insanctilate,praEteritum  inhumilitate,futurum 
in  majestate.  Primo  venit  in  mundum  ad  rcdcmptio- 
nem,  secundo  venit  inanimam  ad  sanctificationem, 
tertiovenietinjudiciumadretributionem.Deprimo 
dicit :  «  Exivi  a  Patre,  et  veni  in  mundum  (Joan. 
xvi) ;  «  de  secundodixit :  «  Ad  cum  veniemus,  et 
mausioncm  opud  eum  faciemus  (Joan.  xiv) »  De 
tertio  dicit :  «  Videbitis  Filium  bominis  venientem 
in  uubibus  coeli  cum  potcstate  magna, »  etc.  (Luc. 
xxi).  De  primo  dictum  est,  de  secundo  dicendum 
est  f  sed  in  hoc  adventu  angelus  ante  faciem  Chri- 


super  eum  spirilus  sapientiae  et  intellectus,  spiritus 
consilii  et  fortitudinis,  spiritus  scienti«et  pieUtis 
et  replebit  eum  spiritus  timoris  Domini  (Isa.  xi).» 
De  quibuB  Salomoni:  uSapientia«difloavit,8ibido. 


513 


SRRMO  XIIT,  IN  FBSTO  D.  GREGORU  I  VkVM, 


514 


mnm,  excidit  columnaa  septem  (Prov.   ix).  »  Hinc  A.  vita  subinlrat,3iciiti  econtra  raorspercarnalessca- 


et  oculi  septem  in  lapicle  uno,  et  lucernae  septem 
aurex  in  cancle1abro,8Ccundum  vaticinium  Zacha^- 
rm  {Zach.  iii).  His  columnis  ?eptera  epistylia  pras- 
ponuntur,  et  epistyliis  capitclla,  id  est  septem  vir- 
tutes,  et  septem  beatitudines,  quas  ipse  Christus 
ennmerat  inquiens  :  <^  Deati  pauperes  spiritu,qno- 
niamipsorumestregnum  CGclorum.Beati  mite8,etc. 
{Matth.  v).  »  Octava  namque  beatitudo  redit  ad 
caput.Ad  hocaediGcium  quatuor  parieles  producun- 
tur,  id  est  quatuor  cardinales  virtute8,justitia,ror- 
titudo,  prudentia,(eniperantia.Latu8  justitiae  respi- 
cit  orientem,  per  quam  timentibus  Deumsoljusti- 
tisB  ChriBtus  esoritar.    L;'us  fortitudinis  respicit 
aquilonem,  per  quam  adv^rsis   resistimus,   quaa 


8US  ingredilur,  dicente  propheta  :  •  Intravit  mors 
per  fenestras  (Jer.  ix\  »  Tccum  quod  praefertur  est 
«  charitas,  »  super  alias  virtutes  exoellens,  «  quaa 
opcrit  multitudinem  peccatorum  (/  Petr.  iv).»  Od- 
tium  quod  in  lalere  orientis  infertur,  est  spes,  per 
quam  ad  justitiam  exsequendam  ingredimur.Gojus 
duffl  snnt  januffl  abstinentia  etcontinenlia.Abstinen- 
tiaj  janua  olaud  i  debet,no  forto  Nabuzardam  princeps 
cocorum  8ubintret,qui  Jcrusalem  totam  subvertal. 
Continentia3  janua  debet  claudi.ne  subintrentmu- 
lieres  alienigenae,  qu®  mentcm  Salomouis  evertaiit 
(///  Ueg.  xiij.Interius  autem  sternitur  pavimentum 
id  est  humilitas ;  do  qua  legitur  :  u  Adhaesit  pavi- 
menlo  anima  mea  {PsaL  cxviii.  »  Templum  istud 


secundum  prophetam  abaquiione  panduntur  {Jer.  ^  in  duas  mansiones  dividitur.Interiorest  sapientia 


i)«  Latus  temperantiffl  respicit  ad  meridiem,  per 
quam  illecebras  coercemus,quibus  concupiscentii^e 
exardescunt.  Latus  prudentis  respicit  occidentcm 
pcr  quam  occidua  declinamus.et  occidentiumvila- 
mus  insidias.  Hffic  quatuor  latera  sunt  squalia,  ut 
in  quadrum  sit  aBdificium.In  his  lateribus  qninque 
fenestras  ordinanlur.id  est  quinque  sonsus  spiritua- 
liter  intellecli,  scilicet  visus  inteiligenliffl,  auditus 
obedientiffi,  odoratus  discretionis,  gustus  delecta- 
tionis  et  tactus  operis.  Per  hos  epirituales  sensus 


qnacaelestibus  conlcmplandis  inhaeret.Exterioreat 
8cientia,qua3  terrenis  disponendia  inlendit.Interior 
contemplativa,  exterior  activa.  lu  interiori,  Maria 
sccus  pedes  Domini  audiens  ejus  verba  sedebat ;  ia 
exteriori,t  Marthasatagebatcircafrequens  ministe- 
rium  (Luc.k).»  Satngamus  igituret  cos  dignos  iru- 
ctus  agero  paenitentiaj  {Malth.  iii),  ut  tale  templum 
nos  sibifaciat  Angelus  Testamenti  Dominus  noster 
Jesus  Christus,  qui  est  super  omnia  benedictus 
Deus  in  sscula  saeculorum.  Amen. 


SERMO  XIII 

IN  FESTO  D.  GREGORII  PAP.E,  HUJUS  NOMINIS  I. 

Qux  ad  testamenlum  requirantur^  et  de  testamento  Christi ;  de  qualuor  speciebus  Saripturx,  qux  pcr  qua- 
luorflumina  de  paradiso  fluentia  designantur ;  de  duplici  sacerdotio,  et  de  pontificalibus  indumentis  quv 
bus  pontilex  Yeterit  Testamenti  induebalur. 


Statuit  illi  Dominus  teslamentum  sempiternum,  el  C 
dedit  ilU  sacerdoiium  magnum  et  beatiflcavit  illum 
in  gloria  {Eccli.  xlv). 

[Tria  nobis  circabeatum  pontificem  et  egregium 
doctorem  nostrum  praemissa  verba  commendant, 
scientiam  charitatis,excellentiam  dignitatisetglo- 
riam  sanctitatis.  De  primo  prwmittitur  ;  statuit  ei 
Dominus  sacramentum  sempiternum.  De  secundo 
subjungitur  :  dedit  illi  sacerdotium  magnum.  De 
terlio  subinfertur:  bcatiHcavit  illum  in  gloria  (17).] 
Testamentumestpropriajvoluntatisjustasententia, 

super  eo  quod  quis  de  rebus  suis  vult  fieri  postmor- 
tem.  Exiguntur  autem  in  testamento  testes  idonei, 
coram  quibus  testatorethaeredesinstituat^etdere- 
bus  disponat.Exigitur  et  tabellio,qui  testamenlum 
con8cribat,ut  sic  demum  postobitum  lestatoris  sit 
immobile  testamentum.Hnec  omnia.fralres,in  tesla- 
mento  Christi  possumus  invenire;  qui  quanto  per- 
fectior  est,  lanto  perfectius  volens  condere  testa- 
mentum,  cum  moriturus  esset  in  proximo,non  80- 


D 


lum  septem  testes,  sed  universos  apostolos  sibi  te- 
tes  adhibuit,  quibus  et  dixit  :  «  Vos  eritis  mihi 
testes  in  Jerusalem,  et  in  omni  Judaea  et  Samaria, 
et  usque  ad  extremum  terrae  {Luc.  xxiv).  >»  Coram 
ipsis  noa  unum  tantum  hieredem,  sed  omnes  eie« 
ctos  sibi  hocredes  instituit.  Qui,secundum  Aposto- 
lum,  snnt  haeredes  Dei,  oohceredes  autem  Ghristi 
{Rom.  viii) ;  de  quibus  dixerat  per  Prophetam  : 
K  Disposuiiestamentumelectis  meis(P«a/.LXxxiii)  >» 
Eis  ergo  regnum  coQlorumex  testamento  disposuit, 
secundum  quod  dixit  :  «  Beati  paitperes  spiritUy 
quoniam  ipsorum  est  rognum  CGeiorum  {Matth.y).» 
Hinc  ergo  apostolis  ait  :  a  Dispono  vobis  sicut  di- 
sposuit  mihi  Pater  meus  regnum,utedatis  etbibd- 
tis  super  mensam  meam  iu  regno  meo  {Luc.xxii).» 
Summam  vero  testamenti  concludens,«  accepitpa- 
nem,  bencdixit  et  fregit,  deditque  discipulis  suia 
dicens  :  Accipite  et  comedite  :  Huo  est  corpus 
meum.  Similiter  et  culicem  postquam  coQnavit,  di- 
cens :  Hic  estsanguis  mcus  novi  testamenti^qui  pro 


(17)  Uncis  inclusa  affert  Maius  ex  codice  Vatioano. 


515 


INNOCENTII  III  PAPiE  SBRMONBS  DE  8ANCTIS. 


516 


multis  effundrtur,iD  remisaioDem  peccatorum  (Luc.  A, 
xxii);  »  Adfuit  et  tabellio,  non  unus  tantum,  sed 
Matthffius  st  Joannes,  qui  testamentum  illud,id  est 
Evangeliumconscripseruntjuxta  quod  altereorum 
subscribens,  ait :  «  Hic  est  discipulus  ille,qui  scri- 
psit  hsec  (Joan.  xxi).  »  Hoc  ergo  testamentum  est 
sempiternum  ;  quia  testatoris  morte  fuit  firmatum. 
Ideoque  vetus  testamentum  debuitdejure  cessare, 
secundumquod  scriptum  est ;  c  Novis  supervenien- 
tibus,  vetera  projicielis  (Uebr,  ix).  >»  Et  iterum  : 
«  Ecce  nova  facio  omnia  (Apoc.  ii).  »  Unde  pro- 
pheta  :  c  Ecce  dies  venient,  dicit  Dominaa,et  con- 
summabotestamentum  novumsuper  domum  Israel 
et  super  domum  Juda ;  non  seoundum  lestamentum 
quod  dedi  patribus  eorum,  cum  educerem  eos  de 
terra  ^Egypti ;  sed  dabo  leges  meas  in  mentes  eo- 
rum,  etc.  iJer.  xxxi).  »  Licet  autem  hoc  testamen-  " 
tum  electis  omnibus  disposuerit,  principaliter  ta- 
men  apostolis,  eorumque  vicariis,  quibus  regni 
principatum  commisit,  dicente  Psalmographo  : 
«  Pro  patribus  tuis  nati  sunt  tibi  filii,  constitues 
eos  principes  super  omnem  terram  (PsaL  xliv)  ;  » 
—  c<  qui  ordinant  testamentum  ejussupersacrificia 
{PsaL  xLix).  »  Beatus  aulem  Gregorius  revera  te- 
stamentum  ejus  super  sacrificia  ordinavit  ;  qui,si- 
cut  universalis  tenet  Ecclesia,  uormam  et  regulam 
ofQciorum,  tam  super  sacrificio,  quam  super 
casteris  mysteriis  prudentcr  inslituit;  qui  No- 
vum  et  Vetus  Testamentum  et  utilius  exposuit, 
et  subtilius  intellexit,  ut  ei  convenienter  apte- 
tur,  quod  Sponsa  dicit  in  Ganticis : «  Omnia  poma 
Dova  et  vetera  servavi  tibi,  dilecte  mi  (Cant.  viii);»  C 
quia  nimirum  Novum  et  Vetus  Testamentum  per 
alios  expositores  aliquatenusfloruit,sed  per  ipsum 
plene  fruotiflcavit.Hic  est  enim  scriba  doctus  in  re- 
gno  coDlorum,  qui  de  thesauro  suo  nova  produxit 
ec  vetera  (Matth.  xiii).  Hio  est  stabularius,  qui  ad 
curationem  vulnerati  protulit  duos  denarios,  quos 
a  Samaritano  recepit  {Luc.  x).  Hic  de  fonte  6cri- 
pture  quatuor  expositionum  rivos  produxit.  De 
quibuB  mystice  legitur  :  «  Fluvius  egrediebatur  de 
loco  voluptatis  adirrigandumparadisum.Qui  divi- 
ditur  in  quatuor  capita^  Phison,  et  Gion,  Tigriset 
Euphrates  (Gen.  ii).  »  Locus  voluptatis  congrue 
Spiritus  sanctus  accipitur,  qui  est  dilectio  Patris 
et  Filii,  amor  et  connexio  utriusque. 

De  quo  legitur  :  «  Torrente  voluptatis  tueepota-  rv 
bis  eos  (PsaL  xxxv).  »  Fiuvius  inde  progrediens 
est  sacra  Scriptura,  quse  per  Spiritum  sanctuoi 
est  edita  et  exposita.  Sicut  enim  fluvius  ille  divi- 
debatur  in  quatucr  capita,  Phison^et  Gion^Tigrim, 
et  Buphratem ;  sic  Scriptura  sancta  dividitur  in 
quatuor  species,  historiam,  et  allegoriam,  anago- 
gen  et  tropologiam.Gion  interpretatur  hialusterras^ 
designans  historiam  ;  quia  secundum  vetcres,  in- 
hiabant  terrenis,  eo  quod  secundum  historiam 
terrena  promittebantur.  Ut :  «  Dabo  vobis  terram 


lacte  ct  melle  iluentem,  frumentum  et  vinum  et 
oleum  {Exod.  xiii),  »  et  similia.  Phison  interpro- 
tatur  oris  jnutatiOy  signans  allegoriam,  secundum 
quam  littera  mutatur  in  spiritum  ;  aliudque  sonat 
in  littera,  et  aliud  in  spiritu  continetur.  Tigris  in- 
terpretatur  veloxy  designans  anagogem,  ad  cujus 
intellectum  velox  declaratur  ingenium,  et  facilis 
intelligentia ;  eoquod  praecipuedesuperccclestibus 
agat,  id  est  de  trinitate  personarum,  et  ordinibus 
angelorum.  Euphrates  interpretatur  frugifer,  si- 
gnans  tropologiam  per  quam  anima  plantatur  in 
moribus.His  autemfluminibus  beatus  Gregorius  ir- 
rigavit  paradisum,  id  est  fecundavit  Ecclesiam  : 
«  Tetendit  arcum  suum  et  paravit  illum ;  et  in  ipso 
paravit  vasa  mortis,  sagittas  suas  ardentibus  effe- 
cit  (PsaL  vii).  »  In  arcu  duo  sunt,  lignum  et  chorda 
sibi  invicem  cohaerentia.  Sed  lignum  dururo  per 
chordam  mollem  inflectitur.  Lignum  durum  est 
lcx  Mosaica,  de  qua  Petrus  apostolus  ait  :  «  Gur 
tentatis  nobis  imponere  jugum  quod  neque  nos, 
neque  patres  nostri  portare  potuimus?  (AcL  xv)  » 
Cborda  mollis  est  lex  evangelica,  de  qua  dicit  Do- 
minus  :  «  Jngum  meum  suave  est,  et  onus  meum 
leve.  (Matth.  u).  »  Jugum  durum  per  chordam 
moUem  inflectitur ;  quia  lex  Mosaica  per  legem 
evangelicam  temperatur.L^x  illa  reddcbat  oculum 
pro  oculo,  manum  pro  manu,  dentem  pru  dente 
{Levit.  xxiVy).  Lex  ista  prflecipit  :  «  Si  quis  te  per- 
cusserit  in  unam  maxillam,  praebe  ei  et  alteram. 
Si  quis  abstulerit  tibi  tunicam,  da  ei  et  pallium. 
Si  quis  angariaverit  te  mille  passus,  vade  cum  eo 
aiia  duo  {Matth,  v).  »  Praeterea  sponsa  dicit  in 
Gantico  :  «  Meliora  sunt  ubera  tua  vino  fra- 
grantia  unguentis  optimis  (Cant.  i).  »  Et  sponsus 
in  Evangelio :  «  Venite  ad  me  omnes  qni  laboratis 
et  onerati  estis,  et  ego  vos  reficiam  ;  et  invenietis 
requiem  animabus  vestris  (Matth.  ii).  »  Lignum 
et  chorda  cobaerenl ;  quia  Novum  et  Vetus  Testa- 
mentum  conveniunl.  Rota  namque  continetur  ia 
roedio  rotse  (Ezech.  i).  Et  duo  cherubim  sese  respi- 
ciunt  versis  vultibus  in  propitiatorium  (Exod.  xv). 
In  hoc  arcu  paravitbeatus  Gregorius  (18)  vasa  mor- 
tis  adversus  hsereticos  adversantes,  ut  caperet  vul- 
peculas  quae  demoliuntur  vineas  (Cant.  ii),  ora 
quidem  habeutes  diversa,  sed  caudas  ad  invicem 
coUigatas  {Judic.  xv) ;  quia  de  vanitate  conveniunt 
in  idipsum.  Sagittas  suas  ardentibus  effecit,  pro- 
pter  catholicos  delinquentes,  ut  oves  errantes  ad 
caulas  reduceret,  et  in  amcenis  virgultis  pasceret. 
His  vasis  atque  sagittis  liber  Moralium  quasi  pha- 
retra  plena  consistit. 

Siatuit  igitur  ei  Dominus  testamentum  sempiter' 
num^  et  dedit  illi  sacerdotium  magnum  (Eccli.  xlv). 
Duplex  est  sacerdotium.  Unum,  quod  visibiliter 
datur  exterius  in  ordinatione  ;  alterum,  quod  visi- 
biliter  datur  interius  in  justificatione.    Unum  est 


(18)  Lib.  Moralium. 


517 


SBRMO  XIII,  )N  FBSTO  D.  QRBQORII  I  PAPA. 


518 


digDitalis,  alterum  est  sanctitatis.   De   primo  ait  A.  candida  {Eccli,  ix)  »  Teptio  cingebat  se  balteo,  ai- 


Dominnsad  Moysen  :  ■  Applica  ad  te  fratrem  tuum 
Aaron  et  Glios  ejus  ut  sacerdotio  mihi  fungantur 
(Exod.  xxviii); »  de  secundo  Petrus  ait :  «  Vos  estis 
genuB  electum,  regale  sacerdotium  (I  Petr,  ii).  » 
Utrumque  contulit  Dominus  B.  Gregorio,  non  so- 
lum  magnum,  sed  maximum ;  quem  indumentis 
virtutum  ornavit,  et  ad  apicem  apostolicse  sedis 
sublimavit.  Licet  enim  communiter  omnes  aposloli 
claves  regni  coBlorum  acceperunt,  ac  per  hoc  om- 
nes  episcopi,  ut  quidquid  adhibitis  clavibus  liga- 
verint  super  terram,  sit  legatum  et  in  CGclis  ;  et 
quidquid  soiverint  super  terram,  sit  solutum  et  in 
cgbHs  (Mattli.  xvi),  principuliier  tamen  B.  Petrus 
claves  regni  coeiorum  acceplt^  ac  per  hoc  successor 


gnillcans  castitatem,  qua  circa  lumbos  debet  ac- 
cingi,  utrestringatconcupiscentiam.  Unde  Veritas 
ait:  «  Sint  lumbi  vestri  praecincti,  etlucernae  arden- 
tes  in  manibus  vestris  (Luc,  xii).  »  Quarto  indaebat 
tunicam  poderim,  id  est  talarem  significans  quod 
pontifexdebetinduere  perseverantiam;  quia  <c  qui 
perseveraverit  usque  in  finem,  hic  salvus  erit 
{Matth.  X). »  Per  talum  enim,  propter  extremitatem, 
perseverantia  desigaatur,  secundum  illud  :  «  Ipsa 
conteret  caput  tuum,  et  tu  insidiaberis  calcaneo 
ejus  {Gen,  iii).  »  Dependebant  enim  pro  fimbriiB 
malogranatacum  tintinnabulis  aureis(£xod.xxviii). 
Per  malogranatum  intelligitur  operatio,  per  tintin- 
nabulum  aureum  accipitur  prsedicatio  ;    quae  dao 


ejusy  ut  ipse  possit  ligare  caeteros,  sed  ligari  non  ^  debent  in  sacerdote  conjungi,  ne  sine  illis  ingre- 
possit  a  caeteris.  Ei   namque  singulariter  dictum      diens  sanctuarium  nioriatur.  «  Coepit  enim  Jesus 


est :  «Tu  vocaberis  Gephas  {Joan.  i),  »  id  est  caput, 
Sicut  enim  in  humano  corpore  solum  caput  habet 
plenitudinemsensuum,caetera  vero  membrapartem 
recipiunt  plenitudinis  ;  sic  et  in  ecclesiastico  cor- 
pore  caeteri  episcopi  vocati  sunt  in  partem  sollici- 
tudinis,  sed  supremus  pontifex  assumptus  est  in 
plenitudem  potestatis. 

Porro  B.  Gregorius  magis  voluit  prodesse  quam 
praeesse,  ita  ut  potestas  magis  ei  fueritoneri,  quam 
honori,  unus  eorum  effectus,  de  quibus  legitur  : 
«  Induti  sunt  arietes  ovium  et  valies  abundabunt 
frumento  {Psal,  lxiv).  »  Indutus  est  autem  orna- 
mentis  virtutum,  quse  per  pontificalia  indumenca 


facere  et  docere  {Act,  i}), »  sacerdotibus  relinquens 
exemplum,  ut  sequantur  vestigia  ejus  (I  Petr.  ii). 
Qui  peccatum  non  fecit,ut  sit  honestas  in  conversa- 
tione;  nec  inventusest  dolus  in ore  ejus  (ibid,),  ut  sit 
veritas  in  prasdicatione.  Quinto  induebatur  ephod, 
id  est  supehumerale,  signiflcans  quod  pontifex  de- 
betinduerepatientiam,  ut  in  patentia  sua  possi- 
deat  animam  suam  (Luc,  xxi).  Humeris  enim  onera 
porlamus,  secundumillud  :  «  Supposuithumerum 
ad  portandum,  et  factusest  tributis  serviens  {Gen. 
XLix).  »  Habeat  autem  duas  oras  conjunctas  in 
utroque  latere  summitatum^  significansquodpon- 
tifex  debet  habere  arma  justitiae  a  dextris  et  a  si- 


8ignantur,utesset  unuseorum,de  quibus  dicitur  :  p  ^^^^"s  (II  Cor.  vi),  ut  non  erigatur  prosperis,  nec 
«  Sacerdotes  tui  induantur  justitiam,  et  sancti  ex-  deprimatur  adversis.  H^bebat  et  duos  lapides  ony- 
Bultent  (Psal.  cxxxi).  »  Erant  autem  in  lege  (Exod.     ^^'^^^^  insertos  humeris,  in  qnibus  ^culpta  erant 


zxxviii,  xxxix),  octo>  vel  verius  septem  pontiflca- 
lia  indumenta,  Spiritus  sancti  gratiam  ipso  modo 
designantia,  spiritum  sapientiae  el  intellectus,  spi- 
ritum  consilii  et  fortitudinis,  spiritum  scientiae  et 
pietaiis,  et  spiritum  timoris  Domini  (Isa,  xi).  Eis 
autem  pontifex  induebatur  hoc  ordine.Lotisprius 
manibus  ac  pedibus  induebatur  monachasim,  id 
est  feminaiia,  signans  quod  saoerdos  mundatis 
operibus  et  aflectibub  lacrymis  poenitentiae  debet 
assumere  continentiam,  ul  offerat  hostiam  imma- 
culatam,  sanctam,  Deo  placentem  (Rom.  xii).  No- 
ster  autem  pontifex,quiajugem  debet  habere  con- 
tinentiam,  non  induit  in  sacrificio  feminalia,  sed 


duodecim  nomina  flliorum  Isi-ael,  sex  in  uno,  et 
sex  in  altero  {Exod.  xxviii).  Per  duos  onychinoB 
significanturveritaset  sinceritas  :  veritas  per  clari- 
tatem,  sinceritas  per  soliditatem.  Per  filios  Israel 
signiOcantur  sancta  desideriaetjustaopera,seouii. 
dum  illud  : «  Maledictus  homo,  qui  non  reiiquerit 
semen  in  Israel.  •  Per  senarium  signiOcatur  per- 
fectio,  pro  eo  quod  Deus  sexto  die  perfecit  ccBlum 
et  terram  etomnem  ornatum  eorum.  Quod  ergo 
sex  nomina  Qliorum  Israel  scuipta  erant  in  uno  la« 
pide,  et  sex  in  alio^significabat^quod  desideria  sa- 
cerdotis  et  opera  perfici  debent,  non  «  ih  fermento 
malitiae  et  nequitiae,  sed  in  azymis  sinceritatis  et 


sandalia.  Ac  si  dicatur :  «  Qui  lotus  est,  non  indi-  D  veritatis  (I  Cor.  v.)  »  Ut  sinceritas  formet  intentio- 


get  nisi  ut  pedes  lavet»  sed  est  mundus  totus  (Joan. 
xiii).  »  Per  manus  enim  opera  designantur,  secun- 
dum  illud  :  «  Benedictus  Dominus  Deus  meus,  qui 
docet  manus  meas  ad  praelium,  et  digitos  meos  ad 
bellum  (Psal.cxLui), »  Per  pedes  signantur  affectus, 
secundum  illud  :  «  Excutite  pulverem  de  pedibus 
vestris  (Mallh,  x).  »  Secundo  induebatur  catbe- 
mone,  id  est  vestem  lineam,  signiOcans  quod  sa- 
cerdos  debet  induere  innocentiam,  ut  quod  sibi 
non  vult  Oeri,  alii  non  faciat  (Matth.  vii).  Linum 
enim  propter  candorem  significat  innocentiam^  se- 
cundum  iliud  :« Omni  tempore  vestimenta  tua  sint 


nem,  et  veritas  Onem.  Habebat  et  duas  catenulas 
auri  purissimi  sibi  invicem  cohaerentes,  quae  duo- 
bus  inferebantur  uncinis  (Exod.  xxviii),  significans 
quod  pontifex  debet  habere  duos  charitatis  afifectuSy 

ad  Deum  sciiicet  et  ad  proximum  de  quibus  praeci- 
pitur : «  Diiiges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  cor- 
de  tuo,  et  proximum  tuum  sicut  teipsum  (Deut. 
vi;  Luc.x).»  Sicut  enim  aurum  praeeminet  universiB 
metallis^  ita  charitas  excellit  universas  virtutes  ; 
de  qua  dicit  Apostoius :  «  Major  horum  est  chari- 
tas  (I  Cor.  xiii).  »  Duo  uncini,  sunt  intentio  et  finis 
quibus  catenul»  inseruntur,  ut  tam  Deum  quam 


519 


INNOCBNTII  III  PAP£  SBRMONBS  DB  SANCTI8. 


520 


proximum  diligat  «  de  corde  puro,  et  conscientia  A  purpuram  regiae  dignilalis  sigaificalur  pontinca* 


bona,  et  fide  non  flcta  (I  Tim,  i);  »  et  tam  Deum 
quam  proximum  diligat  propterbeatitudinem,Deum 
propter  seipsum,  proximura  proplcr  Deum. 

Sexto  induobat  logion  {Exod,  xxviii),  id  est  ra- 
tionale^  signiHcans  quod  pontifex  debet  induere 
discretionem,  per  quam  discernit  inter  lucem  et 
tenebras,  intcr  dextram  et  sinistram  ;  quia  «  non 
ost  conventio  lucis  ad  tenebras,  neque  Gbristi  ad 
Belial  (11  Cor.  vi).  »  Crat  autem  rationale  quadran- 
gulum,  signflcans  quod  dcbet  discernerc  inter 
quatuor  :  inter  verum  et  falsum,  ne  deviet  in  cre- 
dendis ;  inter  bonum  et  malum,ne  deviet  in  agen- 
dis.  Brat  et  duplex,  quia  debet  discernere  pro  duo- 


lis  polestas,  quae  via  regia  deieet  incedere,  ne  de- 
ciinel  ad  dextram,  vel  deviet  ad  sinistram  ;  ne  ii- 
get  dignos  aut  solvat  indignos ;  per  coccum  colo- 
ris  ignei,  significatur  pontificaiis  dootrina  qun  si- 
cut  ignis  lucere  debet  et  urere,  propter  quod  et 
bis  tinctus  esse  narratur.  Lucere  debet  per  pro- 
missionem,  ul  :  a  Omnis  qui  reliquerit  patrem  aut 
malrem  etc,  cenluplum  accipiet,  et  vitam  eter- 
nam  possidebit  {MaUh,  xix).  »  Urere  debet  per 
comminalionem,  ut :  c  Omnis  arbor  qu®  non  fece- 
rltfruclum  bonum,  excidelur  ct  in  ignem  mittetur 
(i/a(//i.vii).»Per  byssum  candoriseximii  significatur 
prasclariias  famae,  quaQ  debet  esse  relorta.  Ut  pon- 


,  -j  1-    1    r  1  ^;  -   «..«      lifex  bonum  babeat  testimonium  secundum  Apo- 

bu8,  pro   se  videhcet  et  pro  populo,  ne,  si  c»cus  .  t^.    .i.        ..  .xi.t-i 

;«..,!  ^,,...:f   o«,i..  ;.    fo„L!«  noH.nf  //•,.  v,^.  P  stolum  :  «  Et  ab  his  qui  mlus  sunt,  et  ab  his  qui 

foris  sunl  (I  Tim,  iii)«  »  Per  hyacintum  coloris 
aerei  signiOcalur  serenilas  conscienliffi,  quam  in- 
Ira  se  pontifex  debet  habere,  secundum  quod  di- 
cit  Aposloius  :  u  Gloria  nostra  haec  est  testimo- 
nium  conscientise  nostrse  (II  Cor.  i).  »  His  omnibus 


oeecum  duxerit,  ambo  in  foveam  cadant  {Luc.  vi).  B 
Habebat  et  quatuor  ordines  lapidum  {Exod.  xxviii), 
figurans  quod  pontifex  debet  habere  quatuor  prin- 
cipaliores  virtutes,  justitiam,  fortitudinem,  pru- 
dentiam,  temperantiam.  In  singulis  autem  ordini- 
bus  habebat  tres  lapides ;  signans  quod  pontifex 
in  primo  debet  habere  fidem,  spem,  charitatem  ; 
in  secundo  modestiam,  mansuetudinem  et  benigni- 
tatem ;  in  tertio,  pacem,  misericordiam  et  iargi- 
tatem  ;  in  quarto  vigilantiam,  sollicitudinem,  et 
ionganimitatem.  Per  lapides  etiam  flgurantur  vir- 
tutes  secundum  illud  :  «  Alius  aediflcat  aurum  et 
argentum  et  lapides  pretiosos  (II  Cor.  iii).  »  Su- 
premum  capitis  ornamentum  erat  cydaris  vel  thi- 
ara,  quam  ultimo  ponlifex  assumebat,  signiflcans 
humilitatem,  de  quaDominus  ait :  c  Omnis  qui  se  Q 
exaltal,  humiiiabitur ;  et  qui  se  humiliat,  exaliabi- 
tur  (Luc.  xiv,  xviii).  »  Uanc  aulem  gestabal  in  ca- 
pite,  signiflcans  quod  pontifex  debet  gerere  humi- 
litatem  in  mente^  exemplo  capitis  noslri  dicen- 
tis:  uDiscite  a  me,  quia  mitis  sum  ethumilis  cor- 
de  {Matth.  xi).  •  Per  caput  enim  mens  inteiligitur, 
secundum  illud  :  «  Unge  caput  tuum,  et  fuciem 
tuam  lava  {Maith.  vi).  »  De  cydari  dependcbat  a 
fronte  lamina  aurea,  signiflcans  sapientiam,  in 
qua  scriptum  erat  nomen  Dei  letragrammaton,  id 
est  quatuor  litterarum,  Jolh,  He,  Vau,  Heth,  id 
eet  principium  viix^  passionis  isie ;  ac  si  dicerel 
apertius  :  Ilie,  cujus  ponlifex  iste  gerit  personam, 
Bciiicet  GhristuSy  esi  principium,  id  esl  auctor  vi- 
tspassioniSyid  estvilai  restauratie  per  passionem; 
quia  «  mortem  noslram  moriendo  dcstruxit,  et  vi- 
lam  resurgendo  reparavil  {Prxf.  Eccles.). »  Nomen 
amabile^  delectabile  et  salutare  :  nomen  quod  sa- 
nat,  reficit  et  illuminal;  de  quo  legitur  :  •  Oleum 
eftusum  est  nomen  tuum,ideo  adolescenlulaQ  dilexe- 
runt  te  {Cant.  i).  »  Non  est  vera  sapientia,  in  qua 
tanli  mysterii  nomen  sculptum  non  est.  Erant 
autem  indumenta  pro  majori  parte  contexta  operc 
polymito^  id  esl  vario  propter  varietalem  virtu- 
tum  ;  de  qua  legitur  :  «  Astitit  regina  a  dexlris 
tuis  in  vestitu  deaurato,  circumamicta  varietale 
(Psal,  XLiv).  »  Contexta  vero  de  quatuor  pretiosis 
coloribus,  purpura,  cocco,  bysso,  hyacintho.  Per 


iudutus  fuit  B.  Gregorius,  ut  esset  sacerdos  ma- 
gnus,  qui  in  diebus  suisplacuit  Deo,  et  «  inventus 
est  justus,  et  in  tempore  iracundias  factus  est  re- 
conciliutio  {Eccti.  xiv). »  Et  ideo  Dominus  beatifi- 
cavit  iilum  in  gloria.  Jam  beatificavit  eum  in  ani- 
ms,  sed  et  beatificavit  iiium  in  corpore.  Saneti 
namque  duplicem  glorificationis  stolamhabebunt, 
unam  spiritus  et  alteram  carnis.  Stola  Spiritus  in 
tribus  consistity  cognitione,  dilectione,  delecta- 
tione;  de  cognitione  Yeritas  ait  :  «  Hsc  est 
vita  seterna,  ut  cognoscant  te  solum  vcrum  Deum, 
et  quem  misisti  Jesum  Ghristum  {Joan.  xviii).  >» 
In  ea  namque  sancti  cognoscunt  sicut  et  cogniti 
sunt,  videntes  c  non  per  speculum  in  aenigmate, 
sed  facie  ad  faciem  (l  Cor.  xiii);  »  intelligentes  si- 
cuti  est,  Trinitatem  in  unitate,  et  unitatem  in  Tri- 
nitute.  Ex  hac  comprehensiva  cognitione  nascitur 
summa  dilectio,  per  quam  sancti  diligunt  Deum 
ex  toto  corde,  ex  tota  mente,  ex  tota  anima  {Maiih. 
xiii;  Luc.  IX).  «  Ex  corde,  id  est  intellectu,  dili- 
gunt  filium  ;  toto,  id  est  sinc  errore  ;  ex  mente,id 
est  memoria  diligunt  Patrem;  tota,id  est  sine  obli- 
vione;  ex  anima,  id  est  voiuntate,  diligunt  Spiri- 
tum  sanctum;  tota,  id  est  sine  contrarietate.  Ex  hac 
Bumma  dilectione,  nascitur  summa  delectatio , 
D  quam  «  oculus  non  vidit,  nec  auris  audivit,  necin 
cor  hominis  ascendit  (I  Cor.  ii);  »  de  qua  tamen 
legitur  :  «  Exsultabunt  sancti  in  gioria,  lastabuntur 
in  cubilibus  suis  {Psai.  cxlix).  » 

Stola  carnis  consistit  in  quatuor,  ciaritate,  sub- 
tilitatc,  agilitate  ct  impassibilitate.  De  quibus 
Dominus  ait  :  Mensuram  bonam,  et  confertam» 
et  coagitatam,  et  superffluentem  reddeni  in  sinum 
vestrum(Lu<:.  VI).  »  et  aiibi  :  «  Fulgebunt  justi, 
et  tanquam  scintiliae  in  arundineto  discurrent,  et 
regnabitDominus  illoruminperpetuum  (Sap.iii).  > 
Fulgebunt  clari  et  tanquam  scintill»  subtiles,  in 
arundineto   discurrent  agiles ;  et  regnabit  Domi- 


521  SBRMO  XIV,  IN  ANNUNTIAT.  B.  UABJM.  522 

nusilloruminperpetuum:  impassibiles  ;  «abstcr- A  tiansierunt  (/az.  xxv;  Apoc.  vii).  »  Ad  hanc  gra- 
get  enim  Deus  omnem  lacrjrmam  ab  oculis  sancto-  tiam  meritis  et  precibus  B.  Gregorii  nos  perducat 
rum,  et  jam  mors  non  erit  amplius,neque  luctus,  Dominus  Jesus  Ghristus,qui  est  benedictus  in  se- 
neque  clamor,    nec  ullus  dolor  quoniam  priora      cula  ssculorum.  Amen. 


SERMO  XIV. 

IN  80LEMNITATE  ANNUNTIATIONIS  GLORIOSISSIM/E  SBMPER  VlRGlNIS  MARIiE. 

De  cosli  varia  acceplione  :  de  gradibus  descensus  Christi,  et  ascensionis  ejusdemt  et  quomodo  nos  debeamui 

descendere. 


Nemo  ascendit  in  caslumf  nisi  qui  do  ccelo  descett' 
ditf  Filius  hominis  qui  est  in  coslo  (Joan,  iii). 

Cum  diligenter  intendo  quis  sum  qui  loquor,aut 
de  quo  loquor,  silendum  potius  arbitror  quam  lo- 
quendum.  Loquor  enim  mutus  de  Verbo,  terra  de 
cooio,  peccator  de  Salvatore.  Cum  tamen  de  pecca- 
tore  dicit  Deus  :  «<  Quare  tu  enarras  justitias  meas,  B 
et  assumis  Testamentum  meum  pcr  os  tuum  (Psal. 
Lix)  ;  »  sed  quoniam  creatura  non  debet  obmute- 
Bcere  in  laudibus  Greatoris,  liceat  mihi,  fratres, 
aliquid  ex  verbis  prsemissis  ad  laudem  Redempto- 
ris  io  gazophylaciuin  mittere.  Qu8b  quidem  verba, 
tanto  subtiliori  sunt  consideratione  pensanda, 
quanto  profundiori  sunt  intellectu  fecunda.  Vi- 
detur  enim  quantum  ad  litteraB  superticiem,  quod 
aolus  Christus  ad  cGclum  ascenderit,  sicut  ipseso- 
lus  de  eoelo  descendit;  cum  lamen  multi  cum  ipso, 
vel  multi  post  ipsum  in  ccelum  ascenderint.  Multi 
ergo  sunt  ascensuri,  ut  quo  prsecessit  sublimitas 
capitis,illuc  et  humilitas  corporis  subsequatur,ipso 
dicente  :  «  Volo,  Pater,  ubi  ego  sumjllicsitet  roi- 
nister  meus  (Joan,  xii).  »  ~  «  Ascendens  autem  in  p 
altum,  captivam  duxit  captivitatem  (Itphes,  iv),  » 
sanctos  scilicet,quia  divina  visione  suspensi  in  in- 
ferni  tenebris  tenebantur.De  quibus  legitur :  «  Edu- 
xit  vinctos  suos  de  lacu  In  quo  non  erat  aqua 
{Zach.  ix).  »  Porro  si  corticcm  litterae  velimus  di- 
ligenter  attendere,  inveniemus  sub  illo  nucleum, 
Bubtilis  inteliigentise. 

Ccelum  enim  in  sacra  Scriptura  variis  modis 
accipitur.  Interdum  divinitatii<]significat  celsitudi- 
nem,  ut  cum  Lucifer  ait  :  «  Ascendam  in  ccelum, 
et  ponam  sedem  meam  ad  aquiloncm,  ct  ero  si- 
milis  Altissimo  (Isa.  xiv).  •  Cum  enim  Lucifer 
esset  in  erapireo  constitutus,  non  erat  ccelum  su- 
perius  quo  posset  ascendere.  Sed  ccelum  divi- 
nitatis  celsitudinem  intellexit,  in  quam  deside- 
rabat  ascendere,  ut  esset  similis  Altissimo.  Sic  et  D 
hic  ccelum  potest  convenienter  intelligi,  ut  taliter 
accipiatur  :  Nemo,\dest  nullus  hominumunquam, 
quantumlibet  sanctus,  etiam  ab  utero  sanctiAr 
catus,  ascendit  in  coRlum,  id  est  in  subliuiitatem 
divinitatis,  ut  esset  Deus,  nisi  ille  qui  de  Cislo  de^ 
scendity  id  est  de  celsitudine  divinitatis,  ut  esset 

Patrol.  GGXyil. 


bomo,  filius  scilicet  hominis,  qut  est  in  coslo,  ma- 
nens  Deus.  Non  enim  sic  descendit  de  coeio,  ut 
non  remaneret  in  coelo ;  quia  non  sic  factus  est 
homo,  ut  desierit  esse  Deus ;  sed  simul  in  unum 
est  dives  et  pauper,  Deus  et  homo  :  Deus  de  Deo 
ante  saecula  genitus ;  homo  de  homine  in  saeculo 
natuB.In  PsalmoquoquesimileJegitur :  «Asummo 
ccelo  egressio  eju8,et  occursus  ejus  usque  ad  sum- 
mum  ejus  (Psai,  xviii).»  Hoc  hodie^fralres,  imple- 
tum  est,  quando  «  Verbum  caro  factum  est,et  ha- 
bilavit  in  nobis  (Joan.  i).  >  —  u  Uodie  novum  fecit 
Dominus  super  terram,mulier  circumdedit  virum» 
(Jer.  xxxi)  gremio  uteri  virginalis.  Mulier,  sed 
intacta ;  mater,  sed  virgo.  Usec  in  utero  circumde- 
dit  puerum,  sed  virum  ;.  infantem,  sed  Deum.  0 
vere  novum,  quod  hodie  fecit  Dominus  super  ter- 
ram  ;  quia  stella,  solem,  creatura  Creatorem,  filia 
patrem  concepit.  Hodie  fecit,  ut  ceternus  sit  tem- 
poralis,  simplex  compositus,  et  mortalis  sit  im- 
mortalis.  Hodie  trinitatis  mysterium  innovavit,  ut 
trcs  sint  substantis  in  unitate  personee,  sicut  tres 
personsB  sunt  in  unitate  substantise ;  ut  nascere- 
tur  de  matre  sine  patre,  qui  de  patre  natus  est 
sine  matre.  Uodie  simul  descendit  et  ascendit ; 
sed  Deus  descendit  in  hominem,  et  homo  ascendit 
in  Deo. 

Deus  ergo   descendit,  homo  ascendit.  Sed  quia 
Christus  Deus  est  et  homo,  ipse  doscendit  pariter 
et  ascendit.  Fuit  autem  Christi  descensus,  scrviiis 
formffi  su8ceptio,de  qua  dicit  Apostolus:  «  Exinani- 
vit  se  formam  servi  accipiens  {Phil.  ii).   >•  In  hoc 
vero  descensu,  velut  in  scala,  multi  sunt  gradus 
dispositi.    Distr.buamus    itaque   gradus  ejus,    ut 
enarrcnlur  in  progenie  altera.  Primus  gradus  est 
passibilitas  quam  assumpsit,  ultimus  est  passio 
quam  sustinuit.  Et  inter  primum  et  ultimum  di- 
versae  sunt  graduum  differenti<e.  Ad  priuium  speo- 
tant  defectus  hominis,  quos  suscepit,  ut  pavor  et 
dolor,  faroes  et  sitis,  paupertas  et  labor.  Ad  ulti- 
mum  pertinent  pcense  illats  ab  hominibus,  quas 
sustinuit.  Captus  est  enim   et    ligatus,   percussus 
et  Clagellatus,  irrisus   et  exprobratus,   maledictus 
condemnatus,  crucifixus  ei  lancoatus.  Ecce  fra- 
ctum  est  alaba8trum,et  domus  replotaest  ex  odore 

17 


523 


INNOCBNTII  III  PAPiE  SERM0NB8  DE  SANCTIS. 


524 


unguenti  {Mntth,  xxvi.)  Sed  ut  suavius  odor  un-  J^  scientiai  et  pietatis,  ct  replebit  eum  spiritua  timo 
guenti  respiret,as9ignandi  sunt  gradus  defectuum,      ris  Domini  {ibid,).  » 


quoniam  manifesti  sunt  graduspoenarum.  In  gra- 
dum  ergo  pavoris  ipse  se  descendisse  fatetur  in 
psalmo  :  «  Formido  mortts  cecidit  super  me.timor 
et  tremor  veneruntsuperme^P^a/.uv).»  Deeodem 
in  Evangelio  :  «  Ccspit  Jesus  pavere  et  tsdere 
{Marc,  xiv).  »  0  mira  Christi  dignatio  I  Pro  nobis 
timait  quem  angeli  timent,  quem  archangeli  tre- 
munt;  cui  flectitur  omne  genu,  coelostiuin,  terre- 
strium  et  infernorum  {Phil.ii).  In  gradum  ergo  do- 
loris  ipse  quoque  se  descendisse  per  prophetam 
testatur  :  «  0  vos  omnes  qui  transitis  per  viam, 
attendite  et  videte  si  est  dolor  sicut  dolor  meus 
{Thren.i).»  Unde  in  Evangelio  :  «  Tristis  estanima 
mea  usque  ad  mortem  (Matih.  xxvi).  »  0  mira  Do- 


Aiibi  quoque  gradus  in  hoc  ascensu  describens 
idem  propheta,  sic  ait  :  «  Puer  natus  est  nobis,  et 
filius  datus  est  nobis  :  et  vocabitur  nomen  ejus  Ad- 
mirabilis,  Consiliarius,  Deus,  Fortis,  Pater  futuri 
sfficuli,  Princeps  pacis  {Isa.  ix).  »  Hic  est  qui  ad 
gradum  summn}  potestatis  ascendit,  sicut  ipse  te- 
slatur  :  «  Dutaest  mihiomnispotestas  in  coeloetin 
terra  {Maiih.  xxviii).  »  Quia  «  omnia  quscunque 
voluit,  fecit  in  cqdIo  et  in  terra,  in  mari,  et  in  om- 
nibus  abyssis  {Psal.  cxiii).  »  Habuit  enim  gradus 
ascensionis  non  solum  per  dona,  qus  in  concep- 
tione  reccpit,  verum  etiam  por  miracula,  quae  pro- 
pria  polcstate  perfecit.Ascendit  ergoper  miracula, 
quas  fecit  in  coelo,  et  per  miracula,  quae  fecit  in 


mini  pietas  i  Pro  peccatoribus  doluit,  pro  miseris  ^  terra,  el  per  miracula,  qus  fecitin  aqua.  Et  in  his 

tribus  miracula  fecit,  nascendo,  praedicando,  mo- 
riendo.  Ipse  quoque  nasccnte,  nova  stella  apparuit 
in  oriente ;  quia  ortus  est  sol  justiti»  {Mal,  ii), 
quem  magi  stella  duce  venerunt  cum  muDeribus 
adorare  (Matth.  ii).  Romae  vero  templum  Pacis 
mirabilitcr  corruit ;  quia  uatus  est  ille,  qul  non 
venit  mittere  pacem,  sed  gladium  {Matth.  x).  Plena 
siquidem  pace  toti  orbi  sub  Augusto  Caesare 
restituta,  Homani  templnm  Paols  aediGcaverunt. 
De  quo  consulentes,  quam  din  foret  duraturum, 
responsum  est :  Donec  virgo  pariat.  Qui  gauden- 
tes  intulerunt  :  Ergo  erit  in  aeternum,  quia  nun- 
quam  virgo  pariet.  Statim  autem  in  hora  nativi- 
tatis  Dominicae  funditus  corruit.  Tunc  etiam  flu- 

tur  :  «  Pauper,  inquit,  et  dolens  ego  sum  (Psal.  q  ^j^g  ^^,^^.^3  ^^^^^-^  ^^  ^^  rivulum  olei  manantem 


flevit;  cujus  gaudium  semper  est  plenum,  cujus 
laetitia  nunquam  deficit,  per  qucm  pater  et  ipse 
coram  patre  lusit  in  orbe  terrarum  {Prov.  viii). 
In  gradum  famis  et  sitis  descendit,  ipso  testante : 
«  Dederuntin  escam  meam  felyCt  in  siti  mea  pota- 
verunt  me  aceto  (Psa/.LXviii).»  De  eodem  in  Evan- 
gelio  :  «  Cum  jejunasset  quadraginta  diebus  et 
quadraginta  noctibus,  postea  esuhit  {Matth.  iv).  » 
0  inetTabiiis  dispensatio  Redemptoris !  fons  vitae 
sitit,  oibus  angeiorum  esurit,  panis  vitae,  qui  de 
coelo  descendit,  de  quo  si  quis  gustaverit^  vivet 
in  asternum  {Joan.  vi).  » 

In  gradum  paupertatis  idem  se  descendisse  fate* 


Lxviii).  »  De  eodem  in  Evangelio  :  «  Vulpes  foveas 
habent.et  volucres  cqjH  nidos;  Filius  autemhominis 
non  habet,  ubi  caput  suum  reclinet  (Malth.  viii).  • 
0  magnum  humilitatis  exemplum  I  Factusest  pau- 
per,  cujus  esl  terraet  plenitudo  ejus,  orbis  terra- 
rum  et  universi  qui  habitant  in  eo  (PsaL  xxxiii).  » 

In  gradum  laboris  descendityipso  dicente  :  «  La* 
boravi  clamans,  etc.  {Psal.  viii).  »  Et  in  Evangelio 
fatigatus  legitur  in  itinere  (Joan.  iv).  Quis  autem 
adeo  durus,  cujus  pectus  tam  ferreum,  cujus  cor- 
pus  tam  lapideum,  ut  possit  suspiria  claudere,ge- 
mitum  reprimere,  oum  audit  Greatorem  suum,  re- 
demptorem  suum,  per  hos  gradus  humiliter  de- 
8cendi8se,qui  «  factus  est  pro  nobis  obediens  usque 


de  taberna  emunctoria  ;  quia  natus  eet  fluvius  vo- 
luptatis,  de  quo  legitur  :  «  Oleum  elTusum  nomen 
tuum  {Cant.  i).  » 

Ipse  etiam  prsedicando  per  hos  gradus  ascendit. 
Nam  in  transfiguratione  de  coelo  voz  Patris  audita 
est  :  «  Hic  est  Filius  meus  dilectns,  in  quo  mihi 
bene  complacui  :  ipsum  audite  (Matih.  iii).  »  Ipse 
etiam,  ut  caetera  miracula  prstermittam,  de  terra 
quatriduanum  Lazarum  suscitavit  (Joan.  xii).  Ipse 
super  aquas  siccis  pedibus  ambulavit  {Marc.  vi). 
Eodem  in  crucis  patibulo  moriente,  sol  obscu- 
ratus  est,  terra  tremuit,  et  de  latere  ejus  aqua 
profluxit  {Luc.  xxiii). 

Haec  sunt  quae  nemo  alius  fecit  unquam,  aot  fa- 
ad  mortem,mortem  autem  crucis?»  (PAi7.ii.)  Sciat  D  cere  potuit;  et  ideo  nemo  ascendit  in  cxlum^  nisi 


se  cuipabiiiter  durum»  qui  deflet  contumelias  et 
dolores  amici,  et  cum  audierit  tot  Ghristi  poenas, 
tot  contumelias  et  opprobria,  non  raovetur  ad  ge- 
mitum,  lacrymas  non  efi^undit  Non  enim  descen- 
dit  pro  se,sed  pro  nobis,et  dedit  animam  suamre- 
demptionem  pro  mundo.  Verum  qui  descendit, 
ipse  est  qui  ascendit.  De  quo  ascensu  dicit  pro- 
pheta  :  «  Egredietur  virga  de  radioe  Jesse,  et  flos 
de  radice  ejus  ascendet  {Isa.  xi).  »  Consequenter 
autem  quasi  gradus  ascensionis  determinans  sub- 
dit :  «  Etrequiescet  super  eumspiritussapientiaeet 
inteHectus»  spiritus  consilii  et  fortitudinis^spiritus 


qui  de  casio  descendit,  Filius  Iwminis,  qui  est  in 

Ctflo. 

Sed  et  nos  fratres  si  volumus  conregnare, 
oportel  et  compati ;  et  si  volumus  ascendere, 
oportet  ut  descendamus  (//  Tim.  11),  quia  «  qui 
se  exaltat,bumiliabitur ;  et  qui  se  humiliat,exalta- 
hxluT  (Luc.  xiv).»  Diabolus  autem,  quia  voluit  as- 
oendere  per  superbiam,  non  tantum  dettcendit^ 
aed  cecidit,  juxta  quod  legitur  :  •  Quomodo  ceci- 
disti,  Lucifer,  qui  mane  oriebaris  (Isa.  xiv).  > 
Et  de  eodem  :  «  Videbam  Satanam  tanquam  fulgur 
de  coelo  oadentem  (Luc.  1).»  Descendamus  ergo  per 


\A 


525 


SSRUO  XV,  IN  DIR  PARASCflVES. 


52« 


hamililatem,  et  in  ipso  descensus  gradus  exomplo  A.  mundo  sunt.  Quidquid  enim  in  mundoest,  concu- 


Domini  di8pooama&.  Primo  namquedebemus  des- 
cendera  per  bubjectionem,  aecundo  per  compas- 
sionem,  tertio  per  abjeotionem.  Subjectio  vero  tres 
continet  gradus  :  primus  ept,  subdere  se  mnjori ; 
«ecundus,  subdere  se  pari ;  tortius,  subdere  se 
minori.  In  primum  desccndimos  per  debitam  ne- 
cessitatem  ;  in  secundum,  per  mutuam.  charita- 
tem;  in  tertium,  per  abundantem  bumilitatem.  (n 
hunc  gradum  Christus  descendit,  quando  lavitpe- 
des  discipulorum  {Joan  xiii),  et  quando  caput  tre- 
mendum  angelis  Baptist»  manibus  supposuit,  di- 
cens  :  «  Sie  decet  nos  implere  omnem  jostitiam 
{Matth,  iii),  n  id  est  superabundantem  hamilita- 
tem.  In  eumdem  gradum  docuit  apostoios  et  nos 


piscentia  carnis  est  \l  Joan,  ii),  »  quantum  ad  gu- 
lam  et  luxuriam,  et  concupisoentia  oculoromy 
quantum  ad  divitias|et  possessiones.  Sed  difflcile 
est  divitem  intrare  in  regnum  ccBlomir  (Matth. 
xiv).  B  Et  superbia  vitae,  quantum  ad  honores  et 
dignitates.  Sed  tollimur  in  aitum,  ut  lapsu  gra- 
viore  ruamus.  Ad  secundom  gradum  Dominus  nos 
invitat,  dicens  :  c  Qui  vult  venire  post  me,  abne- 
get  semetipsum,  et  toiiat  crucem  suum,  et  sequa- 
tur  roe  (Luc,  ix).  » 

Et  in  omnibus  his  debemas  descendere,  corde, 
ore,  opere.  Ut  a  corde  excludamus  superbiam>  ab 
ore  jactantiam,  ab  opere  inanem  gloriam.  Si  sic 
descendimus,  meiius  ascendemus  de  malo  ad  bo- 


in  illis  descendere,    dicens  :  «  Qui  raajor  est  ve-  n  num,  de  bono  ad  meiius,  de  meliori  ad  optimum 


strum  erit  omnium  servus,  seipsum  in  oxemplum 

prsponens;  quia  Filius  hominis  non  venit  mini- 

8trari,sedminislrare  [Matth,  xx).  •  Hinc  est  quod 

maximusinEcclesia  se  servumservorum  Dei  appel- 

lat.  Compassio  vero  in  duos  gradus  distinguitur  ; 

quorum  primus  est  compassio  sui,  secundus  est 

compassio  proximi.  De  priroo  dicitur  :  «  Miserere 

animflB  tuse  placens  Deo  [Eccli,  xxx).  »  In  secundum 

gradumdescenditApostoius,  quidicebat  :cQuis  in- 

firmatur,  et  crgo  non  inflrmor?  quis  scandalizatur, 

et  ego  non  uror  ?  »  (II  Cor.  ii).  Descendamus  et  nos 

flentes  hujus  vit«  miseriam,  et  ad  futuram  gloriam 

BU8pirantes,et  gementes  pro  peccatis  propriis,  pio- 

rantes  pro  alienis.  Abjectio  quoque  duos  continet 

gradus.  Primus  estabjectio  mundi,  secundus  ab- 

jectio  sui.Ad  Primum  nos  hortatur  Joannes  diceus:  C  saeculorum.  Amen. 

<c  Filioli,  nolite  diligere  mundum,  neque  ea  quae  in 


Priraus  ascensus  estincipientium,  secundus  profi- 
cientium,  tertius  pervenientium.  Primo  ascenditur 
ad  justiGcationem,  secundo  ad  perfectiouem,  tertio 
ad  glorificationem.Primus  autem  ascensus  tres  gra- 
dus  habel,  qui  suntcontritio  cordis,  confessio  oris, 
satisfactio  operis.  Ad  primum  ascendimus  per  do- 
lorem,  in  secundum  per  pudorem,  in  tertium  per 
laborem.  Secundus  ascensus  tres  similiter  habet 
gradus.  Primus  est  vitatio  prohibitorum,  secundus 
adimpletio  prseceptorum.tertius  supererogatiocon- 
siiiorura.  Tertiusascensusduplici  gradu  distingui- 
tar.  Primo  ascenditur  ad  glorificationem  anims, 
secundo  ad  gloriiicalionem  corporis.  Ad  quas  nos 
faciat  ascendere  Dominus  noster  Jesus  Christas, 
qui  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  saecula 


SERMO  XV. 

IN  DIB  8ANCT0  PARA8CBVES. 

Cur  Christus  cum  impiis  sit  ligatus ;  et  Christum  etigendum  esse  non  Barabbam.  Christumf  inquam^  $um  pee- 
catum^  et  omnes  peccalores  Barrabam  prseferre  Christo^  posseque  eos  abstinere  a  peccato,  si  non  magu 
peccatum  quam  Christum  diligerent. 


Quem  vultis  dimittam  vobis^f  Barabbam,  an  Jesum  D 
qui  diciiur  Christus?  (Matth,  xxvii). 

Verba  ista,  charissimi,  que  frequenter  audistis, 
frequenter  legistis,  manifestum  est  a  quo  haec  quae- 
Btio  facta  sit.  Pilatus  hanc  fecit  Judeis.  Sed  quare 
hanc  fecit?'Ipsequidem  judexerat,  et  pro  Judicia- 
ria  potestate  plures  in  carcere  suo  vinctos  habe- 
bat.  Hffic  autem  consuetudo  iiii  erat,  quatenus  die 
PaschflB,  cum  pro  ejus  solemnitatis  gratia,  tum  pro 
conservanda  JuKorumamicitia,  per  singulos  annos 
unum  ex  eis,  quos  vinclos  haberet  die  supradicta, 
ad  petitionem  ipsoruro  liberum  abire  permitteret 
Itaque  inter  alios  vinctos  unus  erat,  cui  nomen 
Barabbas.  Sed  cur  Barabbas  sit  Iigatus,cau8am  op- 
time  novimus.  Ipse  enim  iatroerati  et  ia  seditione 


homicidium  fecerat.  Jesus  autem  quid  meruit  ?  car 
inter  criminosos  adjudicatur?  Nonne  ille  ipse  est, 
qui  ioeiTabili  voluntate  criminosis  veniam  dabat : 
qui  corporali  prssentia  mortuos  suscitabat?  Prob 
nefa&l  «  Quae  societas  luci  ad  tenebras?  (II  Cor. 
vi).  8ed  ideo  Christus  cum  impiis  religatur,  ut  ii- 
iud,  quod  de  eo  dictum  fuerat,  impleretur  :  «  Et 
cum  impiis  reputatus  est  {Isa.  liii).  •  Cum  impiis 
pietas  deputatur,  et  cum  impietate  pietas  non  ma- 
tatur;  sed  polius  ad  pietatem  ipsa  postmodum  im- 
pietas  comm!:tatur.  Dicii  ergo  Judseis  Pitatus  : 
Quem  vultis  vobis  de  duobus  dimitti?  Ecce  Judei, 
ecce  in  vestro  arbitrio  posita  est  Christi  et  latronis 
eiectio.  Quem  vultis  eligite,  quem  vuitis  abjicite. 
Christus  «  peccatumnon  fecit,nec  inventaseBtduIas 


527 


INNOCBNTU  m  PAPiB  8BRM0NBS  DB  SANCTIS. 


5» 


in  ore  eju8  (I  Petr.  ii).  »  Barabbas  autem  latrocinii  A 
scelere  difTamatus,  et  homicidii  sanguine  oruenta- 
tus.  Ecce  Pascha  in  azymis  celebratis,  fermentum 
respaitis.  Eligite  ergo  Christum  innocentem  et  pu- 
rum  respuite  latronem  multis  inquitatibus  confer- 
mentatum ;  abjicite  hominem  interfectorem,  et 
suscipite  hominem  salvatorem.  Abjicite,  inquam, 
illum,  qui  vivos  mortiAcabal,  et  suscipite  illum 
qui  mortuos  viviflcabat. 

Videamus  tamen  quem  elegistis,  audiamus  quid 
dixistis  :  «  Non  hunc,  sed  Barabbam  (Joan.  xviii).  » 
Eleotio  quam  non  fecitdilectio  :  putonec  ilium  di- 
ligebatis,  quem  elegistis.  Nec  ob  aliud  voluistis 
quod  Barabbas  liberaretur,  nisi  ut  Ghristus  cruciQ- 
geretur.  Non  hunc^  sed  Barabbam.  Non  hunc,  proh 
doior !  lalronis  noroen  dicitur,  Ghristus  non  no-  -o 
mine  dignus  habetur.  8ed  gravis  erateis  ad  nomi- 
nandum,  qui  gravis  erat  eis  ad  videndum. 

Sedy  0  dilectissimi,  cur  ista  edicimus?  Gur  et 
Pilati  quaestionem,  Judseorum  responsionem  tam 
diligenter  discutimus?  Ideo  utique,  quia  ad  hujus 
quasstionis  similitudinem  aliam  volumus  facere 
quasstionem.  Illa  quaestio  facta  est  populo  Judaeo- 
rum,  utnostra  Oeret  populo  Gbristianorum.  Sed 
quia  in  populo  Ghristiano  sunt  boni  et  mali.nos  in 
praesenti  sermone  non  illam  facimus  bonis,  imo 
potius  illis  qui  maii  sunt,  et  (illi  hominum  appel- 
lantur.  Duoitaque  proponamus  illis  peccatum,  et 
Ghristum.  Dicite  ergo,  fllii  hominum  :  Quid  vultis 
de  duobus  dimUlif  peccatum  an  Ghristum?  bonum 
an  malum?  veritateni  an  vanitatem?  iniquitatem  ^ 
an  equitatem?  Et  ut  dicam  expressius,  quod  vo- 
lumus,  quid  vuttis  de  duobus  dimitti?  Scortum,  an 
Christum  ?  oarnem  meretricis,  an  carnem  Filii  ho- 
minis?  carnem  quae  vitam  praestat  fielernam  an 
carnem  quse  mortem  afferat  sempiternam?  Quid 
melius  vultis,an  comedendo  corpus  Ghristi  in  ipso 
manere,  an  cohffirendo  meretrici,  vestrum  et  illius 
corpus  unam  efflcere  :  De  corpore  quippe  suo  Ghri- 
stus  sic  loquitur  :  «  Qui  manducat  carnem  meam, 
etbibitsanguinem  meum,  in  me  manet  et  ego  in 
eo,  etc.  [Joan,  vi).  »  Apostolus  vero  de  corpora  me- 
retricis  sic  dicit  :  u  Qui  adbaeret  metrici,  unum 
corpus  efficitur  (I  Cor.  vi).  »  Dicite,  filii  hominum, 
quid  diligiti8?Respondete  quid  de  duobus  elegistis? 
Adbibete,  si  potestis,  discretionem,  et  facite  electio- 
nem;  et  sic  date  responsionem.  Palam  vobis  facio  D 
quaestionem,nech  abet  necessariam,  nec  profundam 
disoretionem.  Bonum  et  malum,  scortum  et  Ghri- 
stum  vobis  proponimus;  et  de  his  duobusquid  po- 
tissimum  eligatis,  inquirimus?  0  filii  hominum, 
quid  dubitalis?  cur  non  cilo  respondetis?  cur,  nisi 
quia  filii  hominum  estis?  Et  quid  est  filii  homi- 
num,  nisi  filii  carnalium,  carnalia  amantium,  car- 
nalia  sapientium  ?  Nonne  illi  vos  estis,  de  quibus 
scriptum  est :  «  Filii  hominum  usquequo  gravi  cor- 
de,  utquid  diligitis  vanitatem  et  quaeritis  menda- 
lium  ?  »  {Psat.  iv).  »  Gerte  ista  est  causa  quare 
bonum  non  elegitis,  quod  et  gravi  corde  estis,  et 


vanitatem  diligitis.  «  Qoam   bonus  Israel  Deust 
(Psal.  Lxxii).  »  Bed  quibus?  Non  cunris  corde.  0 
gravi  corde,  o  filii  hominum,  quid  est  quod  super- 
grediturcuputvestrum?  unde  in  cordevestro  tanla 
gravitas?  Haec  siquidem  est,  de  qua  scriptum  est : 
«  Iniquitas  super  talentum  plumbi  sedet  (Zach.  v).» 
Sed  hoc  iniquitatis  onere  laborabat,  qui  in  Ptalmo 
dicebat :  «  Quoniam  iniquitates  m»  Bupergressc 
sunt  caput  meum,  et  sicut  onus  grave  gravat»  sunt 
super  me  (P^a!.  xxxvii).  »  Hoc  etiam  pondere  pre- 
mebanturilli,  de  quibus  dicitur:  «  Submersi  sunt 
quasi  plumbum  in  aquis  vehementibus  {Exod.Tv).  > 
Ha^c  itaque  iniquitas,  o  gravi  corde  fiiii  hominnm, 
non  solum  gravat  corda  vestra,  sed  etiam  ne  nobis 
respondeatis,  opilavit  os  vestrum:  et  utinam  saitem 
taceretis,  et  nihil  responderetis,  et  contempto  Ghri- 
sto,8oortum  non  eligeritis  I  Quod  si  quaerilis,  qao- 
modo  vel  quando  Ghristum  contemnitis,  quomodo 
vel  quando  scortumeligltisl  reducitead  memoriam 
tempus  vestraeconfe88ionis;mementote  quid  dicatis 
tempore  communionis.  Ecce  ponamus  aliqnem  ad 
presbylerum  venientem,  peccata  confitentem   et 
dicentem  :  «  Gonfiteor,  Domine,  quia  peccavi,  pa- 
trem  et  matrem  offendi,  mentitus  sum,  pejeravi, 
aliena  furto  et  violentia  rapui.»  Ad  quemsacerdos: 
«  Poenitet  te  ista  fecisse,  et  si  vis  de   cstero  ista 
dimittere  ?  Et  ille  :  c  Ex  corde  istorum   poenitet»  et 
iibenter  dimitto.»  Et  sacerdos  :  «  Vide  si,  ait,  plns 
fecisti.  Dic  raihi,  si  inquam  mulierem  tetigisU?» 
Et  ille  :  «  Quis  est,  domine,  qui  haec  non   faciat? 
Quis  est  qui  so  abstineat  apeccato  isto  ?  »  Et  sacer- 
dos :  «  Noli  sic,  loqui  amice,  noli  sic  loqui.  Nisi 
hoc  peccatum  sicut  etalia  confessus  fueris,  etnisi 
de  isto  sicut  de   aliis   emendationem  promiseris, 
scias  pro  certo  quod  nec  communionem  Christi  di- 
gne  percipias,nec  post  istam  temporalem  vitam,  ad 
seternamvitampervenies.  Fac  igituretde  isto  pec- 
cato  confessionem,  promitte  emendationem,  et  sio 
accipe  communionem.  »  Et  ille  :  «0  domine,  valde 
infirmus  sum,  a  muliere  abstinere  non  possum  :  et 
ideo  non  audeo  promittere  quod  scio  me  non  posse 
servare.  »  •—  «  Yovete,  inquit,  et  reddite  Domino 
Deo  vestro  {Psal.  lvii);  »  et  melius  est  non  vovere, 
quam  vovereet  non  reddere  {Eccl.  iv).  »  Et  sacer- 
dos :  «  Non  exigo  ut  votum  facias,  quod  non  feci- 
sti,  sed  redde  quod  promisisti.  Nonne  in  baptiBmo 
diabolo  et  operibusejus  abrenuntiasti?Nonne  for- 
nicatio  diaboli  est  operatio?  Itaque  si  secundum 
consilium  nostrum  promittis  non  fornicari,  facis 
quod  facere  deces :  si  non  promitlis,  sempertamen 
debes.  Deniquo  votum  reddere  nec  debere,  non  vo- 
tum,  sed  gratuitas  dicitur  proprie;  is  etenim  volum 
facit,  qui,  quod  non  debet,  gratuito  se  factoram 
esse  promittit ;  at  qui  non  fornioari  promittit,  vo* 
tum  non  facit,  id  est  non  quod  non  debet,  promit- 
tit,  sed  id  quod  debet  reddere  decrevit.  Ego  itaque 
cum  te  a  fornicatione  abslinere,  castitatem  tenere 
moneOy  non   votum  exigo,  sed  debitum    quaro 
Quod  autem  dicii  :  Infirmus  sam^  a  mQliere  ahi> 


529 


SERMO  XVI,  IN  FBSTO  8.  JOANNIS  BAPTISTA. 


530 


tinere  oon  possum,  discutequod  dicis,  vide  utrum 
pro  certo  possis ;  credo  enimquod  posses,  si  velles; 
posse,  si  tantum  Deum,  quantum  oculum  tuum 
diligeres. 

c(  Ecoe  tibi  facioqusstionem,  da  veram  respon- 
sionem.  Si  modo  tentatio  superveniens  tc  ad  luxa- 
riam  provocaret,  si  diabolus  instigaret,  si  caro  ti- 
tillaret,  si  ctiam  mulier  impudenteret  irrevorenter 
se  iogcreret,  et  se  totam  ad  peccandum  exponeret, 
tunc  in  ipso  tentatlonis  ardore,  si  pro  oerto  scires 
quod  oculum  perderes  si  cum  ea  peccares,  dio  pro 
Deo  quid  faceres  ?  Nonne  statim  horror  quidam  per 
corpQs  diffonderetur,  et  ardor  ille  libidinis,  quite 
totum  occupaverat,  sopiretur  ? Nonne  ipsam  mulie- 
rem  abhorreres?NoDoo  et  pugnoeam  percuteres? 
Modo  attende  quid  soies  dicere  :  Vellemabstinere, 
si  possem.  Ecce  potes,  quia  oculum  perdere  times. 
Quod  potes  per  oculum,  non  poiesper  Deum  :  nisi 
quia  plus  diligis  oculum,  quam  Deum  ?  num  plus 
valetoculus,  quam  Deus?Noliftaque  dicere  quod 
Boles  :  Vellem,  videlicetabstinere,  si  possem :  imo 
dic  :  Possem,  si  vellem.  Corrige  voluntatem,  et  di- 
lige  castitatem,  et  continendi  accipies  potestatem. 
Si  autem  te  profiteris  infirmum,  quare  non  curris 
ad  medioum  ?  si  pateris  infirmitatem,cur  non  am- 
plecteris  sanitatem  ?  si  te  conspicis  impotentem, 
qaare  oon  suscipis  omnipotentem  ?  0  infelix,  respi- 
ee  teipsum  et  de6pice,suspice  et  suscipe.  Ipse  lotum 
erit,  si  ad  te  venerit,  ipse  curabit,  ipse  sanabit,  et 
ipse  virtutem  praestabit ;  ipse  enim  medicus,  ipse 
salus,  ipse  etiam  virtus,  ipse  sanitas.  Acquiesce  no- 
stro  consilio,  et  dimitte  fornicationem,  et  fac  casti- 
tatis  promissionem,  et  sicacoipies  communionem. 


A  8i  unum  elegeris,  alliud  babere  non  poteris;  elige 
ergo  quod  vis.»  0  (ilii  hominum,  intendite,  quid  bio 
socius  vester  respondeat,  vidcte  quid  eligat.  <c  Si, 
inquit,  alitercommunicare  nequeo,  nisi  castitalem 
promittam,  melius   volo  difTerre  communionem, 
quam  ultra  mcum  posse  ferre  promissionem.  »0 
stulta  responsio,  o  Judaica  electio.  Quid  responde- 
runt  Piiato  Judaei  ?  Non  hunc,  sed  Barabbam,  Quid 
respondit  Filius  bomiais  .sacerdoti?  Si  verborum 
ejus  discutimus  sensuro,  quid  aliud  respondet,  nisi, 
«  Non  Christum,  sed  scortum  ?  »  Qoid  enim  aliud 
dicit,  com  dicil :  «  Melius  volo  commonionemdif- 
ferre,  quam  castitatem  promittere.  »  Oquamperi- 
culosum  differre,  o  iofelix  hic  diflerre,  quandopo- 
tes  scire  ferre  ?  Nonne  melius  tibi  esset  tentationem 

n  sufferre,  quam  communionem  difTerre.  SufTerenlia 
quidem  tentationis  faceret  te  beatum,  ista  vero 
communionis  dilatio  non  absolvit,  sed  auget  rca- 
tum.  <f  Beatus  enim  quisufTerttentationem  {Jac.  i); 
sed  vs  iiii,  qui  pro  amore  peccandi  differt  comma- 
nionem.  Abnegate,  filii  bominum,  Judaicamimpie- 
tatem  ;sequimini  Ghristianam  pietatem,  diligite  ju- 
stitiam,  mundate  conscientam.  Si  vultis  nternam 
evadere  damnationem,  fugite  fornicationem.  At  vos 
miseri  nonsolum  prssentem  et  insistentem  oon  re- 
pellitis,  sed  quod  pejusest,  absentem  qu8eritis,fu- 
gientem  retinetis.  Sed  quid  est  fugere  fornicatio- 
nem,  nisi  evitare  occasionem  fornicandi  ?  Hanc  ergo 
fugite,  christum  eligite,  quatenus  in  praesenti  vita 
digne  percipiatis  ejus  communionem,  et  in  futura 
vita  ad  ipsius  possitiR  pertingere  possessionem,  qui 

^  vivit  et  regnat  in  unitate  Spiritus  sancti,  Deus,  per 
omnia  sscula  sscuiorum.  Amen. 


SERMO  XVI. 

IN  SOLBMNITATE  8.  JOANNIS  BAPTISTiE. 
Quomodo  Joannes  Baptista  multii  modis  fueril  magnus. 


Inler  nalos  ir.ulierum  non  surrexit  major  Joanne 
Baptista  (Matlh.  xi). 

Qui  laudat,  etqui  glorificat  Deum,et  ipselauda-  D 
tar  et  glorificatur  a  Deo,  ipso  testante :  «  Qui  me 
confessus  fuerit  coram  hominibus,  confitebor  et  ego 
eum  coram  Patre  meo  {Luc.  xu). »  Petrus  enim  quia 
dixit  ad  Christum  :  «  Tues  Christus  FiliuA  Dci  vivi 
{Matth.  xvi),  »  et  Christus  inquit  ad  ipsum  :  «  Et 
ego  tibi  dico,  qnia  tu  es  Petrus,  et  super  hanc  po- 
tram  aedificabo  Ecclcsiam  meam  (ibid.).  »  Sic  ergo 
Joannes  quia  dixit  de  Cbristo  :  «  Ecce  Agnus  Dei 
ecce  qai  tollit  peccata  mtind\{Joan.  i),  »  etChristus 
inquit  de  ipso  :  Inler  natos  mulierum  non  surrexit 
major  Joannes  Baptista.  Illi  deCbristo  confessi  sunt 
veritatem,  Christus  de  ipsis  professus  est  dignita- 


tem,  quia  veritatis  confessio  dignitatis  professio 
nem  meretur. 

Quantus  enim  exstiterit  Joaones,  lam  prophetica 
quam  Evangelica  lectio  protestatur.  Fuit  enim  ma- 
gnus  in  pr8edestinationc,magnu8in  annuntiatione, 
magnus  in  conreptione,  magnus  in  natura,  magnus 
in  persona,  magnus  in  gratia,  magnus  in  officio, 
magnus  in  merito^magnus  in  sacrameoto,  magnus 
in  dignilate,  magnus  in  polestate^magnus  inclari- 
tate,  magnus  in  opinione,  magnus  in  priBdicatione, 
magnus  in  passione.  Fuit  ergo  magnus  in  praedesti- 
natione,  juxta  quod  Dominus  ei  loquitur  per  pro- 
phetam  :  Priusquam  te  formarem  in  utero,  no- 
vi  te(/^r.i).»— «Novitenim  Dominus  qui  suntejus 
(//  Tim.  ii),  >:  id  est  praedestinavit  suos.  Qui  per 


531 


INNOCBNTII  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  SANCHB. 


532 


oontrarium  rcprobis  aii  :  «  Non  Qovi  vos  {Matth,  A. 
vii).  »  Secundum  quem  modum  Dominus  inquit 
Nathanaeli :  ■  Priusquam  to  Phiiippus  vocaret,  cum 
68868  8ub  (icu,  Qovi  to  (Joan,  i).  »  Sed  cum  Deus 
omnla  noverit  antequam  fiant,  quid  est  quod  specia- 
liter  dicit  de  Joanne  :  «  Priusquam  te  formarem  in 
utero  novi  te  ?  (Jer,  i).  »  Sed  quando  quod  pluribus 
communiterconvenilunispecialiter  attribuilur,  an« 
tonomatice  debet  inteliigi.  Deus  enim  pleniusnovit 
Joannem  ;  quia  praedestinavit  ei  majorem  gratiam 
in  praesenti,  ct  ampliorem  gloriam  in  futuro.  Fuit 
magnus  in  annuniiatione  :  quoniam  «  apparuitan- 
gelus  Zachariffi,  sians  a  dextris  aliaris  incensi  :  Ne 
timeas,  inquit,  Zacharia,  quoniam  exaudita  est  de- 
precaiio  tua.  Et  ecce  Elisabeih  uxor  tua  pariet  iibi 
filium,  et  vocabis  nomen  ejus  Joannem  .*  et  erit  p 
gaudium  tibi  et  exsultatio  :  et  multi  in  naiivitaie 
eijus  gaudebunt  {Luc.  i).  »  Idem  angelus  anQuniia- 
vit  patri  naiivitatcm  Joannis,  qui  annuntiavit  mairi 
nativitatem  Josu,  videiicei  Gabriei :  magnum  ulro- 
bique  annuntians  miraculum,  et  virginis  et  sierilis 
partum.  Joannis  aulem  non  conceptum  dicit,  sed 
ortum  ;  Jesu  vero  prsdicii  ortum  pariter  et  conce- 
ptum.  Non  Zacbariae  patri  prsdicitur  ; «  Uxor  tua 
pariet  tibi  filium,  et  vocabis  nomen  ejus  Joannem 
[ibid).  ;  »  sed  Maris  matri  prsdicitur:  «Eccecon- 
cipies  in  utero,  el  paries  filium,  ei  vocabis  nomon 
e]u8  Jesum  (ibid,),  »  Quia  Joannes  fult  concc}  tus 
in  culpa:  solus  auiem  Cbrisius  fuit  sineculpa  con- 
cepius :  uterque  vero  natus  in  gratia;  el  idco  utrius- 
que  Nativitas  coiiiur  :  sed  solius  Chrisii  conce- 
ptio  celebratur.  Fuit  magnus  in  conceptione,  quia  G 
cooceptus  est  non  exigente  naiura,  sed  gratia  opo- 
rante  ;  cum  esset  Zacharias  senex,  «  et  Elit^abeth 
sterilis,  eiambo  pariier  processissentin  diebus  suis 
[ibid,),  »  Ecce  alter  Isaac  natus  de  sene,  conccptus 
de  sterili,  proinuniiatus  ab  angelo,  praenominalus 
ab  ipso,  paier  Jacob  qui  genuit  duodecim  patriar- 
obaa  {Gen,  xvii,  xxviii).  llle  de  Abraham,  iste  de  Za- 
charia  ;  ille  de  Sara,  iste  de  Elisabeth  :  uterque,  de 
sene  uierque  de  stenli  :  uicrque  praenuniiatus  et 
prcnominaius  ab  angelo  :  ille  Isaac,  isle  Joannes. 
In  nativitate  Isaac,  ait  Sara  :  «  Risum  mihi  fecii  Do- 
minus:  quicunque  audierit,  corridebit  mihi  (ibid.);» 
in  naiivitaie  Joannis  audientes  vicini  et  cognati 
quod  manifesiavii,  vel  magnificavitDominus  misc- 
ricordiam  suam  cum  Elisdbtith,  congraluiubaniur  n 
ei,  juxiaquod  angelus  praedixerat  Zachariad :  <(  Gau- 
dium  erit  tibi  et  exsuitatio,  et  multi  in  nativitate 
ejus  gaudebunt  {Luc,  i).  »  Sed  Zacbarias,  quianon 
credidit  angpio,  mutus  factus  esi :  Abraham  autem, 
quia  «  credidit  Deo,  reputaium  est  ei  fidcsad  justi- 
tiam  (Gen.  xv).  »  Isaac  quasi  carnalis  paier,  Jacob 
carnaliter  genuit  ;  Joannes  quasi  spiritualis,  spiri- 
tualitergenuit  Chrisium.  Illeduodecim  palriarchas, 
iste  duodecim  apostolos  generavit ;  ille  magnus,  sed 
isie  major :  Quoniam  internatos  mulierum  nonsur- 
rexil  major  Joanne  Bapti.<ta 

Magnus  existit  in   natura  :  quia  de  sacerdotali 


genere  prooreaius.  «  Fuit,  inquit,  in  diebus  Hero- 
dis  regis  Judaeae  sacerdos  quidam  nomine  Zacharias 
de  vice Abia, et uxor  ejus  de  filiabus  Aaron, et  nomen 
ejus  Elisabeih  {Luc.  i).  »  Nobiiisdenobilibus.etja- 
stus  dejustis  •,  quia  «erant  ambo  justi  ante  Deam, 
incedenies  in  omnibus  mandatis  etjastificatioQibus 
Domini  sine  quereia  {ibid.),  »  Fuit  magnus  ia  per- 
sona  :  quia  «  ipse  est  qui  praecessit  ante  Deum  in 
spiriiu  et  veritate  Eliae,  parare  Dominopiebem  suam 
perfectam  {ibid.).  »  Propier  quod  et  Dominus  dixit 
de  ilio :  Ipse  est  Elias  qui  vcniuru^  est  {Matth,  xi).  Iste 
namque  praenuniiavit  primum  advcntum,illepr£Q- 
uniiavit  secundum. Istepersecutionem  passusestab 
Horode,  propter  Herodiadem  uxorem  ipsius,  iiie 
quidcm  persecutionempassusesl  ab  Achab,propter 
Jezabol  uxorem  ejus.  Magnus  in  graiia,  unde  voca- 
ium  esi  nomeo  ejus  Joannes,quod  Dei  i/ra/tainier- 
prelatur;  quiarepleiusestSpiritu  sancto  adbucex 
utero  mairis  suae  {Luc.  i),  Domino  sibi  per  propho- 
taro  dicenie  :  «  Aniequam  exires  de  vulva,  sancti- 
ficavi  te  {Jer.  i).  »  Prius  fuit  renatus  quam  natus,  et 
rccrenoratus  prius  quam  generaius  ;  unde  ut  audivit 
salvationem  Mariae  Elisabeib,  infans  in  ejus  uiero 
exsultavii  {Luc,  i). 

Magnus  existit  in  officio.  Juxia  quod  ipse  pro- 
phetico  verbo  respondit:  «  Ego  vox  clamatis  in 
desorio,  parate  viam  Domini,  rectas  facite  se- 
mitas  Doi  nostri  {Joan.  i),  »  Ipse  convertit  corda 
patruni  in  lilios,  et  incredulos  ad  prudentiazn  ju- 
siorum,  parare  Doraino  plebem  perfeclam  {Luc' 
i).  Ipse  vox  Verbi,  praeco  judicis,  paranympbus 
sponsi,  lucftrnasolis,  finis  legis,  initium  Evangelii. 
Magnus  in  merito  ;  quia  vinum  et  siceram  non 
bibit  {ibid.),  »  et  «  habebat  vestimenium  de  pilis 
camclorura,  ei  zonam  pelliceam  circa  lumbos  suos. 
Esca  aulem  erani  locustae  et  mel  silvestre.  Mode- 
slus  abstiaenlia,  quia  vinum  et  siccram  non  bibit, 
et  erai  esco  ejus  locustaj  ei  rael  siivesire  {Matth, 
iii).  «  Castus  in  coniineniia;  quia  «  vesiimentum 
habebat  de  pilis  camelorum,  et  zonam  pelliceam 
circa  lumbos  suos  {ibid.)  ;  •  utossent  «  lumbi  ejus 
praecincti,  et  lucernae  ardontes  in  manibus  ejus 
[iMC.  xii).  »  Magnus  in  sacramenio  :  nam  «  lex  ei 
prohetae  usque  ad  Jonnnem,  et  ex  eo  regnum  coe- 
iorum  evangoiizatum  est  {Luc,  xv).  A  diebus  au- 
tcm  Joannii  Uapiisioe  regnum  cxlorum  vim  patUur^ 
et  violenli  diripiunt  iitud,  Ipse  esi  qui  raiionem  sa- 
cramenti  de  seipso  iestaiur  :  «  Qui  babeisponsam 
sponsus  est.  Amicus  autem  sponsi  siai,  et  gaudio 
gaudet  proplpr  vorem  ejus  {Joan.  lu.)  »  Propter 
quod  et  alibi  dicit :  «  Qui  post  me  veniei,  ante  me 
facius  C9t,  cujus  non  sum  dignus  corrigiam  calcea- 
menti  rjus  solvere  {Joan,  i).  » 

Magnusin  diguitate,  sicut  de^co  Paierinquii  ad 
Filium  :  «  Ecce  mitto  angelum  meum  anle  fa- 
ciem  tuam,  qui  praeparabii  viam  tuam  ante  te  {Ma- 
lac,  iii).  »  Joannos  dictus  est  angelus,  non  naturaB 
proprietate,  sed  officii  dignitate :  cujus  excellentiain 
ipsa  Yeritas  extulit,  dicens  :  Quid  existU  in  deserio 


SBRMO  XYU,  IN  FHSTO  8.  JOANNIS  BAPTISTA.  534 

Prophetamt  Etiam  dico  nobis,  et  plus  quam  A  secundum  amplexum;  natus  est  de  muliere  secnn- 


am,  Nam  Joannes  et  cum  propbetis  dixit 
n  :  «  Ecce  veniet  fortior  me  {Marc.  i),  »  et 
uam  propheta  ostendit  praesentem  :  «  Ecce 
Dei^  ecce  qui  toUit  peccata  mundi  {Joan.  i).» 
i  in  potestate,  sicut  in  persona  propbet» 
18  inquit  de  illo  :  «  Ecce  dedi  verba  mea  in 
;  ecce  constitui  te  super  gentes  et  regna,  ut 
et  destruas,  et  disperdas  et  dissipes,  et  (edi- 
plantes  (Jer,  i);  »  nara  manus  Domini  erat 
0.  Magnus  in  claritate ;  quia  «  ipse  erat  lu- 
irdens  et  lucens  {Joan.  i) ;  »  de  qua  Pater 
pbetam  :  «  Paravi  lucernam  Cbristo  meo 
xxxi).  »  —  «  Fuit  enim  homo  missus  a  Deo, 
nen  erat  Joannes.  Hic  venit  in  testimonium, 


dum  speciem,  non  secundum  moUitiem.  Yel  sub- 
intelligitur  propheta,  cum  dicitur  :  Non  surrexU 
major  Joanne  Baptista,  videlicet  major  propbeta. 
Juxta  quod  Dominus  ipse  praemiserat:  Quid  existis 
in  desertum  videre  ?  Prophetam  ?  Etiam  dieo  vobis,et 
ptus  quam  prophetam  {Matth.  xxi).  Nam  etsi  Gbri- 
stus  aiicubi  propbeta  dicatur,  ut :  Ecce  veniet  pro- 
pbeta  magnus;  et  iterum:  «  Prophetamagnussurre- 
xit  in  nobis  {Luc.  vii)  :  »  ipse  tamen  dicendus  est 
non  tam  propheta  quam  Dominus  propbetaram. 

Quid  est  autem  quod  sequitur  :  Qui  minor  est  in 
regno  cxU>rum,  major  est  Joanne  Baptista  ?  Ut  au- 
tem  expositiones  dubias  et  obscuras  omittamus, 
plano  simul  et  plene  dicamus,  quia  in  regno  ccelo- 


imonium  perhiberet  de  lumine,  ut  omnes  n  rum,  id  est  in  patria  soli  angeli  erant,  quando 


nt  per  illum  {Joan.  i).»  Magnus  in  opinione: 
istimante  populo  et  cogitantibus  omnibus  in 
a  suisdeJoanne,  «  ne  forte  ipse  esset  Gbri- 
sspondit  Joannes  omnibus,  dicens  :  «  Ego 
vos  in  aqua ;  veniet  autem  fortior  me  post 
baptizabit  vos  Spiritu  sancto  et  igne  (Luc. 
}puius  cxistimabat  illum  sublimem,sod  ipse 
lit  se  bumilem,iJiceDs:  «  Me  oportet  minui, 
utem  crescere  {Joan.  iii) ;  »  nam  «  qui  se 
humiliabitur ;  et  qui  se  humiliat,  exaltabi- 
X.  XIV).  »  Magnus  in  proBdicatione  :  quia 
Joannes  in  omnem  regionem  JorJanis,  prae- 
)aptismum  posnitentiae  in  remissionem  pec- 
1.  Pacite,  inquit,  dignos  fructus  poenitentis 
) ;  »  e( :    t  Pcenitentiam,  inquit   agito,  ap- 


Christus  ista  Jicebat :  quia  noodum  ascendens  in 
altum  suam  duxerat  captivitatem  captivam  {Psal. 
Lxvii).  Angelos  autem  majores  esse  quam  homines 
propbeta  loquebs  de  Ghristo  testatur  :  «  Minuisti 
eum  paulo  minus  ab  angelis  {Psal.  viii). »  Nam  illi 
sunt  immortal<»8,sunt  isti  morta1es:iili  suntimpas- 
sibiles,  sed  isti  passibiles:  illi  beati,  sed  isti  miseri: 
illi  triumpbant,  isti  militant.  Ergo  qui  tunc  minor 
erat  in  regno  Cfelorum,  mtijor  erat  Joanne  Baptista. 

Nos  ergo  fratres  el  niii,qui  convenimus  ad  cele- 
brandam  nativitatem  ipsius,  si  eam  digne  curave- 
rimus  celebrare,  pro  certo  sperare  debemus,  qnod 
quauto  major  est  apud  Deum,  tanto  magis  pro  no- 
bis  interveniet  apud  ipsum.  Sed  est  nobis  summo- 
pere  providendum,  ut  qui  in  nativitate  ejus  gaude- 


uabit  enim  regnum  coDlorum  {}fatth.  iii).  »  C  mus  exterius,in  nalivitateejusinteriusgaudeamus; 


B  pr(edicator,  qui  ea  proscipue  prsdicabat, 
}  peccatorum  vera  remissio  datur,  id  est 
um  et  pcenitentiam  {Matlh.  iii).  Magnus  in 
3 :  quia  pro  veritate  carcerem  passus,  tan- 
pite  est  truncatus,  baptizatus  in  sanguine, 
tizavit  in  aqua  {Joan.  i). 
item  triplex  baptismus,  in  aqua,  in  lacry- 
sanguine.  In  aqua  regenerationis,  in  lacry- 
punclionis,  in  sanguine  passionis.  Quorum 
«et  Joannes  ante  faciem  Domini  praeparavit, 
ido,  praedicaiido  et  moriendo.  Inter  natos 
lulierumnon  surrexit  major  Joanne  Baptista, 
go?  An  non  major  est  Gbristus,  qui  natus 
[Luliere?  Juxtaquod  ipse  inquitad  matrem: 


quia  «  reliquiad  cogitationum  diem  festum  agent 
Domino  {Psal,  lxxv).  »  —  «  Non  est  autem  impiis 
gaudere  {Isa.  xlviii),  »  dicit  Dominus,  contestante 
Psalmista  :  «  Non  est  pax  ossibus  meisafacie  pec- 
catorum  roeorum  ;  conscientia  meameremordente 
{Psal.  xxxvii).  »  Quocirca  purgemus  animam  a  ma- 
culis  peccatorum,  ut  tanUe  solemnitatis  gaudium 
digne  celebrare  possimus.  Nam  qui  nitet  exterius, 
et  sordet  interius,  similis  est,  ut  Dominus  ait,  se- 
pulcro  deforis  dealbato,  intus  autem  omni  pleno 
spurcitia  {Matth.  xxiii).  Oremus  ergo,  fratres  et 
fllii,  oremus  omnes  et  singuli,  ut  intercedente  beato 
Joanne  Baptista  nobis  det  gaudium  solemnitatis 


aeternad,  Jesus  Gbristus  Dominus  noster,  qui  est 
r,  ecce  filius  tuus?»  {Joan.  x.j  Sed  Gbristus  j)  super  omniaDeusbenedictus  in  saecula  s»culorum. 
st  de  muliere  secundum  sexum,  non  autem      Amen. 


SERMO  XVII. 

IN  EODEM   FESTO. 


ius  Joannis  Baptistx  regnum  caslorum  vim 

ei  violenti  rapiunt  itlud  (Matth.  xi). 

n  fortasse  videtur  aliquibus,  si  regnum 


coslorum  per  violentiam  rapitur.  Sed  mirum  pro- 
fecto  videri  non  potest  his,  qui  propter  regnum 
coeiorum  membra  cum  vitiis  et  concapiscentiis 


535 


INNOCBNTII  Ul  PAPiB  SBRM0NB8  DB  8ANCTI8. 


536 


cruciOguDt  {GaL  x),  qui  propter  divina  verba  cu-  A.  tantus  esset  ac  talis,  ut  eum  metueret  Herodes, 


todiunt  vias  duras,  qui  abnegant  semetipsos,  ut 
Chrislum  sequantur,  et  pcr  viam  arctam  incedanl, 
quse  ducit  ad  vitam.  0  quantam  slbi  vim  facit!  quan- 
tam  irrogat  violentiam  l  quantam  pugnam  indicil, 
qui,  cum  sit  dives  ex  saeculo,  facit  se  pauperem 
propter  Deum,  et  elegit  abjectus  esse  in  domo  Do- 
mini,  quam  babitare  intcr  peccatores  I  {PsaL 
Lxxxiii).  Garo  quippe  contendit,  natura  repugnat, 
coDsuetudo  resistit;  sed  vincit  gratia,  superat  spi- 
ritus,  ratio  dominalur,  cum  iliud  diligCDter  atlen- 
dit,  quod  Christus  veraciter  repromittil  :  «  Beati 
pauperes  spiritu,  quoniam  ipsorum  est  rcgnum  coe- 
lorum  (MaUh,  v).  »  Felix  conflictus,  beata  pugna, 
gloriosum  praeiium,  quando  propter  adipiscendum 


sicut  evangelica  lcctio  proteetatur.  Et  ideo  recte 
dicitur,  quod  a  diebus  Joannis  Baptiftss  regnum  ea- 
lorum  vim  patitur,  et  violenii  rapiunt  illud.  Joannes 
perspicuum  in  seipso  monstravit  exemplum. 

Est  et  aliud  gcnus  lucts,  in  quo  quidem  oportc- 
ret  cautius  reluctari,  quaodo  videlicet  favoris  aura 
demulcet  prasconium,  laus  applaudit,  adalatoris 
lingua  blanditur,  ne  rapiat  se  in  altum,  attollat  ad 
summum,  erigat  in  excelsum;  sed  inferiorem  se 
reputet,  humiliorem  se  oxbibeat,  minorem  osten- 
dat.  Quis  est  autem,  quem  prsconia  non  exbilarent 
etextollant,  opprobrianondejiciantct  contristent? 
Ne  autem  hoc  fiat,  necessaria  est  modestia,  qu» 
violentum  modum  elationis  cobibeat,  et  prudenter 


regnum  coolorum  spiritus  adversus  carnpm  dimi- g  excessum  arrogantias  moderetur,  ut  caput  interiua 


cat.  Ergo  pugnat  conlra  naluram,  ut  vincat,  ut 
superet,  ut  triumphet.  Non  potest  hoc  bellum  sine 
magna  virtute,  sine  gravi  difficultate,  sine  multa 
violentia  exerceri.  Homo  siquidem  in  dlvitiis  enu- 
tritus,  paupertatem  abborret,  divitias  amplexatur  ; 
quia  paupertas  est  dura,  et  divitise  suaves.  Verum 
econtra  qui  jam  didicit  jugum  Ghristi  portare, 
amat  inopiam,divitias  vilipendit,  sciens  quod  di?i- 
tis  pungunt  animam  et  corpus  dissolvunt,  edoctus 
ab  illo  qui  divitias  vocat  spinas  {Luc,  viii),  quia 
punguDt,  lacerant,  et  affligunt,  quoniamsine  labore 
Don  acquiruntur,  sine  timore  non  possidentur,8ino 
dolore  non  amittuntur.  Et  ideo  «  beali  paupcrcs 
spiritu,  quoniam  ipsorum  est  regnum  coslorum 
{Malth.  v).  »  Talis  fuit  Joannes  Baptista,  qui 
mundum  cum  divitiis  dereiiquit,  eremum  cum  ^ 
paupertate  quaesivit,  quoniam  erat  in  deserto  loco 
usque  in  diem  oHensionis  suas  ad  Israel.  Noluit 
fungi  saccrdotio  pro  patro,  ut  sacerdotales  et  le- 
gales  proventus  perciperet,ut  decimas  et  primitias 
obtineret ;  quoniam,  ut  unde  acciperet,  universa 
dimisit.  Et  ideo  rccte  dicitur,  quod  a  diebus  Joan- 
«15  regyiurn  ccelorum  vim  palitur^  et  violenti  rapiunl 
itlud,  quoniam,ut  boc  fieret,  Joanncs  per  spiritum 
in  se  ipso  monstravit  txemplum. 

Cum  autem  sine  causaqui8  8uffertinjuriam,su8- 
cipit  contumeliam,  sentit  jacturam,  si  propter  re- 
gnum  coeiorum  non  ascendit  in  iram,  noo  rapitur 
in  furorem,  non  ascendit  in  vindictam,  profecto 
magnamvim  facit  sibi,  multam  irrogat  violentiam. 


oleam  pectoris  non  impinguet  {PsaL  cxl).  Talis 
fuit  Joannes  Baptista,  qui  cum  putaretur  ab  omni- 
bus  esse  Gbristus,  noluit  contra  conscientiam  ac* 
quiescere  fam^e,  ut  exccderet  inaniter  supra  se, 
sed  contra  famam  voluit  acquicscere  conscieDtiae, 
ut  subsisterct  veraciter  contra  se.  Verum  cum  bo- 
mines  prsdicarent  eum  esse  sublimem,  Ghristum 
esse  credentes,  ipse  respondit  se  bumilem  :  «  Non 
Bum,  inquiens,  ego,  sed  post  me  venturus  est,  qai 
ante  mc  factus  Hst,  cujus  non  sum  dignus  calcea- 
mentum  solvere  {Matth,  iii).  »  Recte  dicitur,  quod 
a  diebus  Joannis  Baptislx  regnum  cmtorum  vim  pa- 
tiiur,  et  vioienti  rapiunt  iitud;  quoniam,  ut  hoc  fie- 
ret,  Joanncs  in  se  perspicuum  monstravit  exom  • 
plum. 

Quid  dicam  de  gula?  quid  referam  de  luxuria^ 
Quam  difficilc  slt  gulosae  abstinenti®  freno  re- 
Btringi,  quam  grave  luxurioso  abstinenti®  cingulo 
coarctari,  cum  sine  multo  molimine  non  valeat 
carnalem  consuetudinem  immutare :  familiaris  eet 
bostis,  et  ideo  facilius  vitatur  hujusmodi,  non  pro- 
cul,  sed  prope ;  non  extra,  sed  intra.  Nam  virtus 
e&t  in  lumbis  ejus  {Job.  xl),  et  fortitudo  ejus  ad- 
versus  bunc  hostem  opus  est  nova  pugna,quia,cum 
fugitur,  tunc  fugatur.  Qui  ergopropter  regnum  cco- 
lorum  sobrictatem  complectitur,  et  castitatem  se- 
ctatur  ab  epulis  abstinens,  et  continens  ab  illece- 
bris  ;  hic  profecto  vehementem  sibi  vim  facil, 
gravem  puguam  inducit,cum  «  caro  concupiscatad- 
versus  spiritum,  ot  spiritus  adversus  carnem  {GaL 


grandem  et  gravem  coarctionem  infligit.Hujustam  ^  v).  »  Et  ubi  major  e8tlucta,ibi  pretiosiorestcorona; 


fortis  estvirlus,tamvirtuosa  est  fortitudo,utsuum 
vincat  ipse  victorem,  cum  superat  semetipsum ; 
quia  juxta  scntentiam  Salomonis  :  «  Melior  est 
patiens  viro  forti,  el  qui  dominatur  animo  expu- 
goatore  urbium  (Proi».  xvi).  •  In  hoc  sanc  duello  is 
vincitur,  qui  perpetrat  injuriam  contra  proximum; 
ct  is  vincit,  qui  patitur  injuriam  proptcr  Deum, 
juxla  quod  Veritas  ait :  «  In  patientia  vestra  possi- 
debitis  animas  vestras  (Luc.  xxi). »  Talis  fuit  Joan- 
nes  Baptista,  qui  pro  justitia  perpessus  cst  carce- 
rem ,  et  tundem  pro  justitia  capile  trutrcatur* 
Toleravit  non  murmuraD8,Don  reluctans,  quamvis 


et  ubi  gravior  est  conflictus,  ibi  gloriosior  est 
triumphus.  Talis  fuit  Joannes,  qui  contempsit  de- 
licias,  sprevit  epula8,et  illccobras  evitavit;  castus, 
sobrius  et  niodestus.  Scriptum  est  quippe  de  illo, 
quod  «  habebat  vestimentum  de  pilis  camekrum, 
et  zonam  pelliceam  circa  lumbos  cjus.Esca  autem 
cjus  erant  Jocustae  ct  mcl  silvestre  (Matth.  in),  » 
unde  manifeste  meruit  verilatis  testimonium  : 
Quid,  inquit,  cxisiis  in  desertum  videre  ?  hominem 
mollihus  veHitum  ?  Ecce  qui  mollibus  vcstiuntur,  in 
domibus  regum  sunt.  Sed  quid  existis  videre  f  prO' 
phelam  ?  Etiam  dico  vobis,  plus  quam  propheUm : 


8BRM0  XYII.  IN  FBSTO  8.  JOAN     8  BAPTI8TA. 


538 


m  inter  natos  mulierum  non  surrexit  major  A. 
'  Baptista,  Et  ideo  recle  dicitur,  quod  a  die^ 
innis  DaptistcB  regnum  cmlerum  vim  patitur, 
enti  rapiunt  illud ;  quoniam,  ut  boc  fieret, 
)8  Baptista  perspicuum  in  se  monstravit 
lum.  0  quam  dilTicile  prohibetur  invetera- 
nsuetudincm  immutare,pr£sertim  de  dulci- 

amara,  de  placidis  ad  molestia,  de  prospe* 
adversa  transire?  Quantam  vim  facit  pro- 
ibi  quis,  ubi  transit  de  epulis  ad  jejuniuro, 
oribus  ad  vigilias,  de  otiis  ad  moiestias,  de 
t  ad    miserias,  de  requie   ad  laborem,  de 

ad  lamenlum,  de  libertate  ad  servitutem, 
3  crede  magistro. 

9t  alia  qusdam  pugna  dome8tica,quanto  fa- 
ior,  tanto  gravior.  Nec  pBrvula  videtur,  quia  n 

parvuios  agitur,  ut  leneantur  et  allidantur 
^am.Quiseniro  malarum  cogitationum  vitare 

inteilectum,  qucm  cogitationes  importunae 
xent?((  Muscae  morientes  perdunt  suavita- 
iguenti  (Eccli,  x),  volucres  irruentes  quas 
im  a  sacrificio  abigebat  {Gen,  xv).  Non   est 

in  hominis  potestate  ne  surgat,  ut  sit  in 
is  virtute  ut  crescat;  quia  parvuls  vehemen- 
ligunt,  adultsB  perimunt  violenter.  Primos 
B  motus  non  possumus  non  8entire,quamvi8 
m  consentire  possimus.  Sspe  jam  obscens 
iones  contra  hominis  voluntatero  irrepunt, 
i  pudore  cogitare  non  possint,  ut  taceamus 
)  quffi  van»  sunt  et  profanae,  nec  possunt 
ulto  conamine,maxiroe  per  virtutem  eanctffi 
lis  excludi.  C 

nam  vim  sibi  facit,quod  propterregnum  coe- 
est  necessario  faciendum.  De  illo  namque 
»itur  :  c  Diligite  inimicos  vestros,  benefacite 
i  oderunt  vos  (Matth,  v).»  De  isto  mandatur: 
ais  venit  ad  me,et  non  oderit  palrem  et  ma- 
adhuc  autem  et  animam  suam,  non  potest 
esse  discipulus  (Luc.  xiv).  »  Gravis  est  pu- 
ed  grandis  est  victoria,  quando  contendunt 
icem  carnalis  et  spiritualis  aCTectuB.Si  spiri- 
vincit  in  hac  pugna  carnalem,  tunc  utique 
ferae,  quo;  vitulos  domi  reliquerant  plau- 
novum  trahentes,quo  arcam  Domini  super- 
itaro  sibi  portant,in  directum  procedunt  per 
juae  ducit  Bethsames,  et  uno  itinere  gradiun- 
?rgentes  et  mugientes  :  ut  neo  ad  dextram,  D 
ad  sinistram  declinent  (/  Reg,  vi).  A  talibus 
egnum  caslorum  vim  palitur,  et  itlud  hujus- 
lolenti  diripiunt;  qu:a  per  violentiam  quam 
nt  sibi  ip&is,ut  de  vitiis  transeant  ad  virtutcs^ 
m  ccDlorum  obtinere  merentur. 

cum  a  diebus  Joannis  BuptisUe  non  solum 
tionem  supcrius  replicatam,sed  quiaulex  et 
ets  usque  ad  Joannem,  et  ex  co  regnum  cgb- 

evangeiizatum  est  (Luc,  xvi);  »  lex  quidem 
3a  temporales  duritiaspermittebat,undeVeri- 
, :  c  nabo  vobi8,inquit,terram  fluentem  lacte 
le  {Levit.  xx) :  •  frumentum,  vinum  et  oleum, 


rorem  el  imbrem.  Sed  lex  Evangelica  temporalem 
paupertatem  indicit:  «Si  vi8,inquit,perfectu8  ease, 
vade,  et  vende  omnia  quae  babes,  et  veni,  et  se- 
quere  me  (Matth,  xix) ;  »  quia  «  nisi  quis  omnibus 
renuotiaverit  quae  poeiiidet,  non  potest  meua  esse 
discipulus  (Lttc.xrv).n  Lex  Mosaica  reddebat  maluro 
pro  malo,  talioncm  pro  talione;  sed  lex  Evangelica 
reddebat  bonum  pro  malo,  benedictum  pro  maledi- 
cto.  «  Si  percusscrit  te  in  unam  maxillam,  praebe 
ei  aliam  :  si  abstulerit  tibi  tunicam,  da  ei  pallium 
(Mntth,  v),  etc.  •  Lex  Mosaica  indicebat  conjugalem 
copulam  :  Maledictus,  inquiens,  homo,  qui  noii  re- 
linquit  semen  Israel:  et  maledicta  sterilis  qui  non 
parit;8ed  evangeiicavirginalem  pudicitiam  persua- 
det  :  «  Sunt,  inquit,  eunuchi,  qui  castraverunt  se 
propterregnum  coelorum.  Qui  potest  capere,  oapiat 
(Matth,  xix).  »  Gravia  quidem  sunt  ista,  sed  dili- 
gentibus  levia  reputantnr ;  quia  obaritaa  superat 
universa.  Venite^  inquit,  ad  me,  gui  laboratis^  ei 
onerati  estis^  ei  ego  vos  reficiam,  ei  invenielis  requiem 
animalms  vestris,  Jugum  enim  meum  suave  est,  ei 
onus  meum  leve,  Nam  «  lex  per  Moysen  data  est, 
ergo  gratia  et  veritas  per  Jesum  Gbri8tum  facta  eat 
{Joan,  i),  »  Nam  a  diebus  Joannis  Baptisim  regnum 
coRlorum  vim  patitur^  et  violenii  diripiuni  illud.  Pla- 
ne  diripiunt,  et  violenter  acquirunt.  In  banc  vio- 
lentiam  patitur  Dominus  Iibenterinferri:quod  non 
Bolum  piis  precibus,  verum  etiam  importunis  cia- 
moribus  ad  praestanda  beneflcia  inclinatur,  quem- 
admodum  in  Evangelio  ipse  docet:Quod  ei  amicus 
qui  petebat  tres  panes  aocommodari,  peraeveraverit 
pulsando  :  «  dico,  inquit,  vobis,  etsi  non  dat  illi, 
aurgens  eo  quod  amicus  illius  8it,propter  improbi- 
tatero  tamen  ejus  8urget,et  dabit  illi  quotquotha- 
bet  necessarios  (Luc,  ii).  »  Vult  ergo  importunis 
precibua  exorari,  ut  cbariua  reputetur,quod  qnasi 
fuit  per  multam  importunitatem  exortum.  Sic  mi- 
ruro,quod  angelu8,qui  cum  Jacob  luotabatur,  co- 
actus  fuit  ut  benediceret  ei'Juxta  quod  idemangeluB 
ait : «  Dimitte  me,  aurora  est.  Respondit  ei,  et  dixit : 
Non  dimittam  te,  nisi  benedixeris  mihi.  At  ille  : 
Nequaquam,  inquit,  Jacob  appellaberia,  eed  Israel 
erit  nomen  tuum ;  quoniam,  si  contra  Deum  fuisti 
fortis,  quanto  magis  contra  bomines  praevalebis?  et 
benedixit  ei  in  oodem  loco  (Gen.  xxxii),  »  Porro  si 
tales  fuerunt  Patres  Vcteris  Te8tamenti,ouriicitury 
quod  a  diebus  Joannis  Baptisix  regnum  coelorum 
vim  paiiebulur\cuT[i  et  ante  tempua  Joannis  Bapti- 
8tae  regnum  coelorum  passuro  fuerit  hujusmodi  yio- 
lentiam,  qui  despexere  divitias,  vitaverunt  iliece- 
braa,  et  delicias  contempserunt? 

Scd  propter  rHtiones  ea  etiam  hac  ratione  dicitur: 
quia  quod  tunc  flebat  raro  a  paucis,  nunc  flt  fre- 
quentcr  a  multis,  qui  catervatim  contendunty  et 
certatim  per  rouliam  frequentiam  ad  regnum  codIo« 
rum  traQsire.  Quod  in  his  manifestum  cet  intueri» 
qui  diffusis  omnibus  propter  Dominum  abnegant 
seipsos,  2rucem  tollentes,  ut  Gbristum  aequantur. 
Satagemus  ergo,fratres  chari88imi,propter  regnum 


5^  INNOGBNTII  III  PAPiB  SBBM0NB8  DB  SANCTIS.  540 

coBlonim  vim  nobisipsis  inferre,  c  ut  abQegantes  X  meritis  B.  Joannis  Baptistffi  nobis  prsstare  ^digne- 
impietatem  et  sscularia  desideria,  sobrie^et  juste,      tur  DomiDus  noster  Jesus  Christus,qui  est  benedi- 
at  pie  vivamus  in  boc  saBculo,  exspectantes  adven-      ctus  in  pascula  ssculorum.  Amen. 
tum  glori»  magni  Dei  {Tit.  ii).  ■  Quod  precibus  et  — 


SERMO  XVIII. 

IN  EODEM  FESTO  (19). 


c(  A  diebus  Joannis  Baptista  regnum  azlorum  vim 
patUur^  et  violanti  diripiunt  illud  (Matth.  xi).  » 

Regnum  ccBlorum  sive  regnum  Dei,  fratres  cha- 
rissiroi,  accipitur  multis  modis ;  nam  aliud  est  in- 
ferius  et  aliud  superius,  aliud  interius  et  aliud 
exterius;  inferius  est  in  via,superius  est  in  patria; 
interius  est  in  corde,  exterius  in  codice;  inferius 
est  exercitus  miiitans,  superius  cborusest  trium- 
pbantium ;  interius  est  fldes  recta,  exterius  Scrip- 
tura  divina.  Ut  autem  basis  sit  sub  columna,  de 
his  et  iilis  supponamus  exempla.De  inferiori  legi- 
gitur  :  «Simile  est  regnum  roelorum  homini  nego- 
tlatori  qusrenti  bonas  margaritas  {Matth,  xiii).  » 
De  auperiori  dicitur  :  «  Venient  et  recumbent  cum 
Abraham  et  Isaac  et  Jacob  in  regno  ccBlorum 
{Matth,  viii);  »  de  inferiori  legitur  :  «  Regnum  Dei 
Intravos  est  {Luc.  xvii).  »  De  exteriori  dicitur  : 
•  Auferetur  a  vobis  Rpgnum  Dei,  et  dabitur  genti 
facienti  fructus  ejus...  (Matth.  xxi),  »  quod  regnum 
inferius  patitur  vim  ut  diripiat  regnum  superius, 
quia  per  pugnam  qus  exercetur  in  via  pertingitar 
ad  coronam  quae  datur  in  patria,  juxta  quod  dicit 
Apostolus  :  «  Non  coronabitur  nisi  qui  legitime 
certaverit  (/  Tim,  ii).  »  Simiiiter  regnum  interius 
patitur  fim  ut  diripiat  regnum  superius,  quia  per 
fidem  animas  pervenitur  ad  intellectum  Scriplurae, 
Juxta  quod  dicit  propheta  :  «  Nisi  credideritis,non 
inteliigetis.uCerte  nisi  nostra  anima  crederet,quod 
tres  personsB  sunt  unus  Deus,  nunquid  intelligeret 
illud  quod  dicit  Scriplura  :  «  Duo  seraphim  cla- 
mabant  alter  ad  alterum :  Sanctus,  sanctus,  sanctus 
Deu8  exercituum?  »  {Isa.  vi.)  Nec  intelligeret  quod 
Abraharo  tres  vidisse  describitur,  et  unum  legi- 
tur  adorasse  {Gen,  xviu).  Item  nisi  anima  crede- 
ret  quod  Deus  Pater  ab  aeterno  genuil  Deum 
Filium,  nunquid  intelligeret  illud  quod  Scriptura 
testatur  :  «  Tecum  principum  in  die  virtutis  tu», 
in  splendoribus  sanclorum,  ex  utero  ante  Lucife- 
rum  genui  te?  »  {Psat.  cix.)  Nec  intelligeret  quod 
aapientia  de  se  se  loquitur  in  Proverbils  :  c  Domi- 
nuB  possedit  me  in  initio  viarum  suarum,  ante- 
quam  quidquam  faceretaprincipio;  necdum  erant 
abyssi,  et  ego  parturiebar ;  et  cum  eo  eram  cuncla 
componens  {Prov.  viii).  »  Rursus  nisi  anima  cre- 
deret  quod  Deus  factus  est  homo,  nunquam  intel- 

(19)  Ex  edit.  Angelo  Maii. 


B  ligeret  iliud  quod  dicit  Scriptura  :  «  Homo  factus 
est  in  ea,  et  ipse  fundavit  eam  AItissimus?»(Pia/. 
Lxxxvi.)  Nec  intelligeret  illud  quod  legitur  :  «  Ex 
te,  Bethlehem  terra  Juda,  exiet  dux  qui  sit  Domi- 
nator  in  iFrael ;  et  egressus  cjus  ab  initio  dierum 
flBternitatis  {Mich,  v).  >  Propterea  nisi  anima  cre- 
deret  quod  Maria  genuit  Ghristum  Jesum,  nun- 
quam  illud  inteliigeret  quod  alibi  legitur:  «Novum 
faciet  Dominus  super  terram,  femina  circumdabit 
virum  {Jer,  xxxi).  »  Multa  sunt  talia,  sed  suniciant 
pauca  de  multis,  ut  ad  alia  transeamus. 

Magnam  vim  patitur  anima  ista  credendo,  quia 
pene  incredibilia  sunt  qu®  credit,  ut  fides  habeat 
meritum  cui  humana  ratio  non  praebet  experimen- 
tum.  Audi  prophetam   de  talibus  admirantem  : 

n  «  Antequaro  parluriret  peperit,  antequam  veniret 
partus  ejus  peperit  masculum  (Isai,  lxvi).  »  Quis, 
inquam,  audivit  unquam  tale,  et  quis  vidit  buic 
simile?  Propter  quod  alibi  dicit  :  «  Generationem 
ejus  quis  enarrabit?  i  {Isa.  liii.;  Tales  igitur 
violenti  qui  per  fidem  inferunt  vim  naturaB,  dm» 
piunt  regnum  coslorum,  id  est  inteiligunt  mysteria 
Scripturarum.  Et  hsc  vis  incipit  a  diebus  Joannit 
Baptisi/e;  quoniaro  lex  et  prophetx  usgue  ad  Joan^ 
nem,  et  ex  eo  regnuro  ccBloruro  evangelizatum 
est.  Usque  ad  Joannem  Baptistam  litteralis  sensus 
viguit  iu  Scripturis,  sed  a  diebus  Joannis  Baptistx 
spiritualis  iutellectus  in  Scripturis  emicuit,  juxta 
quod  ipse  Joannes  Baptista  reiiuisitus  quis  esset, 
aperiens  unum  de  mysteriis  Scripturarum.  res- 
pondit :  «  Ego  vox  clamantis  in  deserto,  dirigite 

^  vias  Doroini,  sicut  dicit  Isaias  propheta  {Joan.  i).» 
Oportet  igitur  ut  magnaro  sibi  vim  inferat  qui 
vult  intelligere  mysteria  bcripturarum,  quia  sine 
multis  studiis  et  vigiiiis,  sine  muitis  sudoribus 
et  laboribus,  sine  multa  meditatione  ac  lectione 
non  poasunt  intelligi.  Propter  quod  Dominus 
ait  :  «  In  sudore  vultus  tui  vesceris  pane  tuo 
{Gen.  iii) ;  »  quia  c  non  in  solo  pane  vivit  bomo, 
sed  in  omni  verbo  quod  procedit  de  ore  Dei 
{Matth,  iv).  •  Er^o  a  diebus  Joannis  Baptistx  r^ 
gnum  caslorum  vim  patitur,  et  violenti  diripiunt 
illud, 

Mirum  fortasse  aliquibus  videtur,si  regnum  coe- 
lorum  per  violentiam  rapitur,  etc,  utsupra. 


SBRMO  XIX,  IN  FESTO  0.  JOANNIS  BAPTISTA. 


542 


SERMO  XIX. 

IN  EODBM  FESTO. 

De  triplici  nativilate  Joannis^  camali,  sacramentali  et  spirituali,  in  quibus  multi 

gaudent. 


wibeth  uxor  tua  pariet  tibi  /ilium,   et  i'ora6ti  A  Auditemysterium^etmtelligitesacrameDtum:  tLez 


n  ejus  Joannem  :  et  erit  tibi  gaudiumetexsulta- 
l  multi  in  nativitate  ejus  gaudebunt  (Luc.  i). 
)d  legimus  et  intelligimus  a  Gabriele  praodi- 
,  ecce  videmus  et  gaudemus  io  Joanne  com- 
31 ;  quia  *nulti  in  ejus  nativUate  Ixtantur.  Ver- 
iutem  angelicum  trifarium  rcson.itintellectumy 
dum  triplicem  nativitatem  Joannis,  carnalem, 
mentalem  et  spiritualem.  Carnalem,  secun- 
biatoriam  :  sacramentalem,  secundum  allego- 
;  spiritualem,  secundum  tropologiam.  Sive 
lcm,  secundum  naturaro ;  sacramentalem, 
.dum  fignram  ;  et  spiritualem,  secundumgra- 
Ad  carnalem  nativitatem  secundum  naturam 
let,  quod  audistis  in  Evangelio  :  Elisabeth  im- 


et  prophetae  usqae  ad  Joannem,  etezeo  regonmcee- 
lorum  evangelizatum(Lttr.  xvi); »  usque  ad  Joannem 
nascebanturhominessecundum  naturam  ez  carne, 
sed  a  Joanne  rcnascuntur  homines  ex  aqua  per  epi- 
ritum  ;  quia,  nisi  quis  renatus  fueritezaqaaetSpi- 
ritu  sancto,  non  intrabitin  regnam  cosiorum.  Quod 
autem  nat*jm  est  ex  carne,  caro  est :  et  quod  natum 
est  ez  spiritu  spiritus  est  (Joan.  iii).  »  Sufficilmodo 
parum  de  tanto  mysterio  prslibasse :  quia  non  om- 
nia  eunt  omnibus  ezponenda.  Juxta  quod  Veritas 
ait :  u.  Vobis  datum  est  nosse  mysteria  regni  Dei, 
caeteriR  autem  in  parabolis  (Matth.  xiii ;  Lue.  viii).» 
Multi  quoque  gaudent  in  nativitate  Joannia  se- 
cu  ndum  tropologiam ,  universi,  videlicet,  qui  nascen  • 


n  est  tempus  pariendi,  et  peperit  filium.    Ad  n  tem  in  se  Dei  gratiam  cum  mentis  hilaritate  susci- 


mentalem  nativitatem  secundum  figuram  spe- 
i|uod  dicitur  per  prophetam  :  «  Priusquam  te 
irem  in  utero,  novi  te  (Jer.  i).  >  Ad  spiritua- 
lativitatem  secundum  gratiam  spectat,  quod 
igelus  :  Spiritu  sancto  replebitur  adhuc  ex  utero 
f  su3e.  Secundum  historiam  cnim  multi  gau- 
in  nativitate  Joannis  :  non  solum  Christiani, 
n  etiam  Agareni  :  qui  credentes  ipsum  fuisse 
letam,  ejus  nativitatem  cclebrantetexsultant. 
lutem  hsretici  et  Judteihujusgaudiisunt  im- 
,  quia  hujus  Gdei  sunt  expertes.  Gaudium 
in  quibusdam  partibus  repraBsentant  puella 
psallentes  in  cymbalis,  etcoronulas  deferen- 
3  aliis  vero  partibus  pueri  ossa  collecta  cre- 
3s  et  ludentes  ad  ignem.  Liceteniminstitutio 
fueril,  intentio  tamen  est  sana. 
ro  secundum  allegoriam,  nativitatem  Joannis 
^uravit  nativilas  isaac;  nam  uterque  fuitna- 
I  aene,  uterquede  sterili,  uterque  et  prsnun- 
et  prsnominatus  ab  sngelo,  ille  Isaac,  iste 
es.  In  nativitate  isaac  ait  Sara  :  •  Risum  fecit 
Dominus;quaecunqueaudierit,corridebitmihi 
KZi).  »  In  nativitate  Joannis  audientes  vicini  et 
't,  quia  magnificavit  misericordiam  suam  cum 
ethf  congratulabantur  ei.  Sed  et  Zacharias, 
Lon  crediditangelo,  factus  est  mutus  ;  Abra- 
quia  credidit  Deo,  reputatum  est  ei  ad  justi- 
\braham  genuit  Isaac,  isaac  genuit  Jacob, 
genuit  duodecim  patriarcbas  (Gen.  zvii);  sic 
harias  Joannem,  Joannes  Ghristum,  Ghristus 


piunt  el  conservant.  De  quadioebat  et  orabatPsal- 
mista  :  «Reddemihi  lstitiamsalutaristui,et  spiritu 
principali  confirma  me  (Psat.  l).  »  Joannes  enim 
interpretatur  gratia  Dei^  qu(B  per  affectum  concipi- 
tur,  per  effcctum  nascitur,  et  per  profectum  nutri- 
tur.  De  ipso  namque  Joanne  mater  aiebat :  «  Ez 
quo  facta  est  vox  salutationis  tus  in  auribus  meis 
exullavit  in  gaudio  infans  in  utero  meo ;  quia  re- 
pletuB  fuit  Spiritu  sancto  ez  utero  matris  suss 
(Luc.  i).  »  idem  angelus  annuntiavit  patri  nativita- 
temJoanniB,quiannuntiavitmatrinativitalemJe8U, 
videlicet  Gabriel :  annuntians  utrobique  miraculum, 
et  virginis  et  sterilis  partum.  Joannis  autem  non 
conceptum  prsdixit,  sed  ortum  ;  Jesu  vero  praedizit 
ortum,  pariterque  conceptum.  Nam  Zacharis  patri 
G  praedicitur: «  Elisabeth  uxor  tuapariet  tibi  filium  et 
vocabia  nomen  ejus  Joannem  (ibid.) :  »  sed  Mariss 
matri  prsdioitur:  m  Goncipies  in  otero,  et  paries 
filium,  et  vocabis  nomen  ejus  Jesum  (ibid.).  »Gur 
hoc  ?  nisi  quod  Joannes  fuit  conceptus  in  culpa, 
solus  autem  Christus  fuit  sine  cuipa  conceptus : 
uterque  vero  natus  in  gratia  :  et  ideo  utriae(|ae  na- 
tivitas  colitur,  sed  solius  Christi  conceptio  cele- 
bratur. 

Verum  ne  longe  pelamus  ezempla,  quoniam  in 
quolibei^noslrum  possumus  moraliter  invenire  Za- 
chariam  et  uzorem  ejus  EliBabeth,  qus  parit  ei  fi- 


lium,  ^us  nomen  debet  vocari  ioannes  :  «  firitque 
sibi  gaadium  et  exsultatio.  et  multi  in  nativitate 
ejus  gaudebunt(totd.). »  Elisabeth  namqueuzorZa- 
cim  apostolos  generavit.  Sed  inter  Ghristum  j)  charis  potes  intelligi.caro  copulata  spiritui.  Qaia 
anem  generationis  ordo  mutatus  est ;  nam  sicut  vir  castigat  et  regit  uzorem,  ita  spiritas  ca- 
riaagenuitJoannem  secundum  carnem,  Joan-  stigare  debet  et  regere  carnem,  ne  forte  lasciviat  et 
item  Ghristum  ez  aqua  secundum  Spiritum.      incidat  in  fornicationis  reatum.  Hoc  pariet  eifilinm 


543 


INNOCBNTn  m  PAPA  SBBIIONBS  DB  SANCTIS. 


544 


quando  spiritus  per  carnis  offioium  bonum  opus 
ezerceret;ut,  sidateleemosynam,  vestitnudum,  pa- 
scit  esurientem,  visitat  infirmum,  sepelit  mortuum. 
Tunc  uxor  ipsius  sicut  vitis  abundat  in  lateribus 
domus  sus  ;  filii  sui  sicut  novells  olivarum  in  cir- 
cuitu  mensfle  suae  {PsaL  xii).  Hujus  nomen  f^ebet 
vocari  Joanncs,  vTdelicet  Deigratia  ;  quia  nemo  bo- 
num  opus  sibi  debel  ascribere,  sed  gratiae  Dei  no- 
stri ;  juxta  quod  dicit  Apostolus  :  «  Gratia  Deisum, 
id  quod  sum,  et  gratia  Dei  in  me  vacua  non  fuit, 
sed  gratia  ejus  in  me  semper  manet  (/  Cor,  xv).  » 
Eritque  sibi  gaudfum  el  exulialiOy  quia  de  bono 
opere  gaudebit  et  exultabit,  quod  mentem  Isetificat 
etserenat.  Nam  «  muliercumparit,tristitiambabet: 
cum  autem  peperitmasculum,  jam  non  meminit 
pressurae  propter  gaudium,  quia  natus  est  bomo  in 
mundum  {Joan.  xvi). » 

Et  muUi  in  natiuitate  ejus  gaudent  :  omnes 
videlicetboni,  qui  proximo  suo  congratulabuntur 
in  bono.  Propter  quod  Veritas  dicit :  «  Luceat 
lux  vestra  ooram   bominibus,  ut   videntes  opera 


^  vestra  bona,  glorificent  Patrem  vestrum  quiin  c<e- 
ps  est  {Matth,  v). » 

Estergosummopereprovidendum,ut  qui  gaude- 
mus  exterius  tripudiantes  in  corpore,  gaudeamus 
exsultantesin  mente ;  quiareiiquiaecogitationisdiem 
festum  agentDomino  {PsaU  lxxv).  »—«  Non  est  au- 
tem  impiis  gaudere ;  dicit  Dominus  {Jsa,  xlviii];» 
— ((  nec  est  pax  ossibus  meis  a  facie  peccatorum 
(Psal  Lxxv).  »  Quocirca  purgemus  animas  nostras 
a  maculis  peccatorum,  viliorum,  ut  tantae  solemnis 
tatisgaudium  digne  celebrare  possimus ;  ne  forte 
simus  ex  illis  «  qui  laetantur  cum  malefecerint,  et 
exsultant  in  rebus  pessimis  {Prov,  ii) ; »— «  et  te- 
nenttympanum  et  citharam,  et  gaudent  ad  sonilum 
organi,  sed  in  puncto  ad  inferna  descendunt  {Job. 
xxi) ;  »  quin  polius  simus  ex  illis,  quiingrediuntur 
«  in  looum  tabernaculi  admirabilis  usque  ad  do- 
mum  Dei,  in  voce  exsultaiionis  et  confessionis  so- 
nus  epulantis  {PsaL  xl).  »  Praestante  Domino  no- 
8tro  Jesu  Gbristo,  qui  est  benedictus  in  saBCuIa  sae- 
culorum.  Amen. 


B 


SERMO  XX. 

IN  FE8T0  BEATI  PBTRI  (20). 


Dixit  Jesus  Simoni  Peiro :  Simon  Joannis^  diligis  C 
m$  plus  his  T  Dicit  ei :  Domine,  tu  scii  quia  amo  te 
(Joan,  xxi). 

Licet  omnes  apostoli  aqud  Deum  valde  meruerint 
honorari,proptereaquod  de  omnibus  apostolisdi- 
citur  :  Nimis  honorati  sunt  amici  tui,  Deus,  nimis 
oonfortatus  est  principatuseorum  {PsaL  cxxxviii) ; » 
pnscipue  beatissimus  Petrus  apostolus  honorari 
promeruity  propter  fidem  et  cbaritatem  quae  in  eo 
principaliter  ciaruerunt.  Nam  propter  meritum 
oonstantissima;  fidei  Dominus  sib!  roncessitclaves, 
etpropter  meritum  ferventissimae  charitatis  Domi- 
nu8  sibi  commisit  oves.  Ante  concessionem  cla- 
vium  Dominus  interrogavit  de  fide:  «  Vos,  inquit, 
qaem  me  esse  dicitis?  Respondens  Simon  Petrus 
dizit:  Tu  es  Gbristus  Filius  Dei  vivi.  Respondens  |. 
autemJesus  dixitei:  Beatuse8,SimonBarJona,etc. 
Tibi  dabo  claves  regni  coelorum  {Matth.  xvi).  » 
Anle  commissionem  ovium  interrogavit  de  chari- 
tate  :  Simon  Joannis,  diligis  me  plus  his  ?  Dicit  ei ; 
Btiam^  Domine,  tu  scis  quia  amo  te,  etc,  usque 
poice  oves  meas,  De  bis  autem  virtutibus  speciali- 
ter  requisivit,  quia  inter  virtutes  fides  estprima,  et 
charitas  est  praecipua ;  fides  est  fundamentum,  et 
charitas  est  tectum  ;  illa  incboat,  et  ista  consum- 
mat.  Ideoque  legitur :  «  Fides  est  substantia  spe- 
randarum  rerum,  argumentum  non  apparentium 
{Hebr.Tu).  »  De  cbaritate  legitur:  Gbaritas  operit 
multiludinem  peccatorum  (/  Petr,  iv\  •  De  fide  le- 


gitur  :«  Sine  fide  impossibile  est  placere  Deo 
(Hehr,  xi) ;  »  De  is(a  dicitur :  «  Si  distribuero  in 
cibos  pauperum  omnem  substantiom  meam,  cha- 
ritatero  autem  non  babuero,  nibil  mihi  prodest 
(/  Cor,  xiii).  »  Illa  magna,  sed  ista  major,  quia,  se- 
oundum  Apostolum,  « nunc  manent  fides,  spes, 
oharitas ;  tria  haeo,  m^Jor  autem  horum  est  chari- 
tas  {ibid,), 

In  concessione  clavium  interrogavit  de  fide,  quia 
claves  nonnisi  fidelibus  committuntur ;  de  quibus 
qui  male  sentiunt  in  prssenti,  malum  utiquesen- 
tient  in  futuro,  quia  «  qui  non  credit,  iam  judicatus 
est  {Joan,  iii).  »  In  commissione  ovium  interroga- 
vit  de  charitate,  quia  mercenarius  est  et  non  pas- 
tor  qui  pascit  oves  cupiditate  lucri,  non  autem 
amore  Dei.  Verum  interrogando  de  fide,  interro- 
gavit  semel,  quia  unus  est  Deus,  una  fides,  uiium 
baptisma  {Ephes,  iv).  Interrogando  de  charitate  in- 
terrogavit  ter,  quia  Ires  debet  homo  ex  charitate 
diligere.  Deum,  seipsum,  et  proximum.  «Diiiges, 
inquit,  Dominum  Deum  tuum  {Vatth,  xxii),  »  ecce 
primum;  sicutteipsum  {ibid,),  »  ecce  secundum  ; 
«  diliges  proximum  {ibid.),n  ecce  tertium.  Sed  di- 
ces  fortassis :  Etsi  Petrus  tertio  interrogatur  de 
charitate,  non  tamen  de  suacharitate  vel  proximi, 
sed  solummodo  Ghristi.  Quaeramus  ergo  subtiiius 
quare  Dominus  tertio  quaesierit  a  Petro  :  Simon 
JoanniSy  ditigis  me  plus  his  ?  Quod  tertio  retpon- 
deote  :   Domine,  tu  sds  guia  amo  te,  tertio  in- 


(20)  Ex  edit.  Gard  Maii 


545 


8BRM0  XX,  IN  FBSTO  8.  PBTRI. 


546 


junxit  illi ;  Pasr.e  oves  meas.  Cur  etiam  solummodo  J^ 
prima  vice  dixit,  diiigis  me  plus  his  f  Et  quare  taa- 
tum   tertia  vice  Petrus  fuerit  contristatus?  Cur 
etiam  bis  dizerit,  pasce  agnos  meos  ? 

Oportuit  quidem  ut,  quia  ter  negaverat  Domi- 
Dum  ex  timore,  ter  quoque  cooGteretur  Domioum 
ez  amore  ;quateDU8  trins  negationi  trina  confessio 
redderetur,  ne  minus  amori  quam  limori  lingua 
serviret,  et  sic  Oeret  amoris  oflicium  pascere  gre- 
gem  Domini,  sicut  fuerat  timoris  indicium  negare 
Dominum  gregis.  Dominus  vero  dicendo  :  Siman 
JoanniSy  diligis  me  plus  his,  simui  de  duobus  quae- 
Bisse  videtur,  utrum  videlicet  Petrus  illum  dilige- 
ret,etan  plus  csteris  ipsum  amaret.  Petrus  autem 
memor  iliius  vulgaris  proverbii  :  «  Quem  mordet 
coiuber  formidat  saBpe  lacertum,  »  quia  quondam  n 
vires  proprias  non  metitus,  nimis  audacter  respon- 
derat  et  prffisumptuose  : «  Eisi  omnes  scandalizati 
fuerint,  ego  non  scandalizabor  (Marc.  xiv) ;  etsi 
oportuerit  me  mori  tecum,  non  te  negabo  {Matth, 
xxvi) ;  cum  scandaiizatus  postmodum  ad  vocem 
uniuB  anciii®  negaverit,  nunc  prudenter  et  caute 
respondet  dimittendo  dubium  et  certum  tenendo. 
Unde  non  respondet  ad  dubium  utrum  videiicet 
pius  cffiteris,  sed  ad  certum,  videlicet  quod  ipsum 
amaret,  dicens  :  Domine,  tu  scis  quia  amo  te. 
Quare  cum  super  boc  prima  vicc  prudenter  etcaute 
responderit,DomiDU3  super  eo  uiterius  dod  ioqui- 
sivit.Ter  autem  quaerit  au  diligat,et  ter  iDJungitut 
pascatfpropter  tres  diligendi  cau8as,et  tres  modos 
pascendi.  Scriptum  est  enim  :  «  Diliges  Dominum 
Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo,  et  ex  tota  mente  ^ 
tua,et  ex  toto  animo  tuo  (Deut,  vi)  :  »  Deum,  vide- 
licet  Greatorem,qui  creando  dedit  naturam  ;  Domi- 
num,  videiicet  Redemptorem,qui  redimendo  praB- 
Btitit  gratiam  :  Dominum,videlicet  8alvatorem,qui 
Balvando  confert  gloriam.Tunc  euim  erit  verissime 
tuus,  cum  erit  omnia  io  omnibus  (/  Cor,  xv),fruo- 
tuB,  merces  et  praemium  singulorum.  \ 

Ait  ergo  :  Simon  Joannis,  diligis  me  creatorem, 
redemptorem  et  salvatorem  ?  Kt  ille  :  Diligo,  in- 
quit,  ex  toto  corde,  ex  tota  anima  (Deut.  fi).  Ex 
corde,  id  est  intellectu  ;  /o/o,  id  est  sine  errore:  Ex 
mente,  id  est  memoria ;  tota^  sine  impietate.  Qui 
enim  conntetur  divinam  naturam,  et  negat  huma- 
nam  ut  Manichsus  ;  vel  confitetur  humanam,  eed 
Degat  divinam  ut  Arius,  ille  profecto  non  diligit  D 
eum  cx  toto  corde,8icul  diligit  Petrus,  qui  confite- 
tur  divinam  et  humanam,  juxta  quod  dicitur  : 
«  Tu  es  Christus  Filius  Dei  vivi  (3/a///i.xvi).»Ghri- 
stus,  id  est  unctus  secundum  humanitatem.  Unde 
Psalmus  :  «  Unzit  te  Deus,  Deus  tuus  oleo  IstitisB 
prs  consortibus  luis  (Psal.  xliv).  »  Filius  Dei 
unctus  secundum  divinitatem  ;  unde  :  «  FiliuB 
meu8  es  tu,  ego  hodie  genui  te  {Psal,  ii).  »  Qui 
vero  Deum  in  prosperitate  glorificant,  et  in  adver- 
sitate  blasphemant,  illi  profecto  non  diligunt  eum 
ex  tota  mente,  quia  facile  sunt  beneficiorum  ejus 
immemores  et  ingrati ;  sicut  illi  de  quibus  legi- 


tur  :  Gonfitebuntur  tibi  dum  benefeceris :  «  Si  vero 
non  fuerint  saturati,  etc.  (PsaL  lviii).  ■  Qui  autem 
volunt  «  Deo  sorvire  et  mammonsB  {Maith,  vi),  • 
ipsi  profecto  non  diligunt  Deum  ex  tota  anima, 
quia  non  est  societas  lucis  ad  tenebra8,neque  con- 
venientia  Gbristi  ad  Belial  (//  Cor,  vi).  Vel  qaia 
Dominus  de  se  dixerat  :  «  Ego  sum  via,  veritas  et 
vita  iJoan,  xiv),  »  tertio  qusrit  a  Petro  :  c  Simon, 
diligis  me  plus  his  ?  ac  si  diceret,  diligis  me  viam, 
veritatem  et  vitam  ?Ego  sum  quippe  via  recte  ope- 
rantibuB  in  exemplo,  ego  veritas  sane  prsBdieanti- 
bus  in  documento  ;et  ego  sum  vita  digne  sumenti- 
bus  in  sacramento  divins  communionis.  Si  diligis 
me  veritatem,  pasce  gratia  et  exemplo  rectao  ope- 
rationis  ;  quoniam  hoc  est  de  quo  sapientia  dixit : 
«  Meus  cibus  est  ut  faciam  voluntatemejua  qui  mi- 
sit  me  (Joan.  iv).  »  Pasce  documento  sanct»  prsdi- 
cationis,  quoniam  boc  est  pabulum,  de  quo  dixi  : 
«  Non  in  solo  pane  vif  it  homo,  sed  in  omni  verbo 
quod  procedit  de  ore  Dei  (Malih.  iv).  ■  Pasce  sa- 
cramento  divinsB  communionis,  quoniam  hoc  est 
pabulum  de  quo  dixi  :  «  Nisi  maaducaveritis  car- 
nem  Filii  hominis  et  biberitis  ejus  8anguinem,noa 
habebitis  vilam  in  vobis  {Joan.  vi) ;  »  Pasce  igitur 
oves  meas,  ut  per  dilectionem  proximi,  Dei  diiectio 
comprobetur.  «  Nam  qui  proximum  quem  videt 
non  diligii,  Deum  quem  non  videt,  quomodo  dili- 
get?  »  (/  Joan,  iv). 

Tres  autem  sunt  ordinesovium  quas  pascerede- 
bes  ex  charitate,  videlicet  virgines,  continenteB  ei 
conjugatos  ;  et  ideo  hoc  injungit,p(MC0  agnos  meo$; 
quasi  pasce  virgines  et  continentes,qui  BigniflcaD- 
tur  per  agnos.  Per  ove8  autem,  quas  generant,  si- 
gnificantur  illi  qui  carnali  generationi  deserviunt. 
Talis  est  unus  ordo  fidelium  in  Ecclesia,  videlicet 
conjugati.  Et  ideo  semel  ioJuDgit,  pasce  oves  meas^ 
quasi  pasce  coDJugatos  qui  sigaificaDtur  per  oves. 
Contristatus  ergo  Petrus  quia  iertio  dixit  ei :  DUigis 
me  f  taoquam  super  hoo  dubitaret,  et  ideo  illi  re- 
spoDdet :  Domine,  tu  omnia  uosti ;  iu  scis  qmia  amo 
Le;  quasi  diceret :  Dubitare  non  potes,  cum  scias 
omnia. 

Quia  vero  in  sacramentoGhristi  agitur  memoria 
mortis  ipsius,  juxta  quod  dicit  Apostoius  :  «  Quo- 
tiescunque  panem  bunc  manducabitis,  et  calicem 
bibeti8,mortem  Domini  annuntiabiti8,donec  veniat 
(/  Cor.  ii) ;  mors  autem  inducit  tristitiam,  juxta 
quod  Dominus  ait : «  Tristis  est  anima  mea  uaque 
ad  mortem  (Phil,  ii)  :  »  ideo  tertia  vice  quando 
commemoratur  pacramentum  iilius  morti8,qu8B  fi- 
delibus  exslitit  causa  vits,P^/rtij  dicitur  conirisla' 
/ttj,cum  conjugati  significentur  tertia  vice  per  oves, 
nec  modica  sit  tristitia  propter  tribulationem  oarnis, 
quam  secundum  Apostolum  hi  patiuntur  (l  Cor. 
VI).  »  Unde  bene  Job,qui  significat  conJugat08,(/o- 
lens  interpretatur.  Si  diligis  me,  ergo  non  ie,pasc$ 
oves  meas,  non  tuas,  ul  in  eis  gloriam  meam  que- 
ras.non  tuam ;  mea  lucra.non  tua.  Ul  ergo  paatoris 
officium  salubriter  ex8equari8,e8to  Simon  JoanniBi 


547 


INNOCBNTU  lU  PAPiS  SERIIONBS  DB  SANCnS. 


548 


ut  Don  tuis  meritis  virlutem  obediealiae,s6d  dlviaae 
gratis  taatum  ascribas.  Simon  enim  iaterprelatur 
oMtietUf  et  Joanoes  expooilur  Dei  yraiia,  Pasce 
aniem  eaa  non  otiose,  noa  perfunctorie^  aoa  ia- 
caate,qaoniam  mM  8unt,id  est  mei  sanguinis  pre- 
tio  comparatffi.Nam  «  bonos  pastor  ponit  aaimam 
snam  pro  ovibus  suis  {Joan.  x).»  Magno  igitur  pre- 
tio  emptffi  sunt,  non  corruptibilibus  auro  vel  ar- 
gento,  sed  pretioso  sanguine  Agni  immaoulati.  Et 
ideo  debes  eas  pascere  soUicite  ao  diligeater. 

Atteade  quippe  prudenter  quid  de  maiis  pastori- 
bus  per  prophetam  dicatur  :  «  ViB  pastoribus,  in- 
quit,  Israelis  qui  pascebant  semetipsos  et  gregem 
meum  non  pascebant;  lac  comedebaat,  gregem 
autem  meum  aon  pascebant.  Quod  infirmum  fuit 
noa  coasolidastis.  quod  sgrotum  aoa  saaaslis, 
quod  fractum  aon  ailigastis,  quod  abjectum  non 
reduxistis,  quod  perditum  non  requisistis.Propte- 
rea  dispers»  sunt  oves  mesjacta;  sunt  in  devora- 
tionem  omnium  bestiarum  :  u  sanguinem  autem 
earum  de  maau  vestra  requiram  {Ezech,  xxxiv).  » 

Porro  cum  pascis  exemplo,  cave  prudeoter  iaa- 
nem  glariam  ae  facias  justitiam  tuam  coram  homi- 
nibus  ut  videaris  ab  eis  ;«  aiioquia  mercedem  non 
habebis  apud  Patrem  tuum  qui  in  ccelo  est  {Matth. 
vi) ;  »  sed  sic  «  luceat  iex  tua  coram  bominibus,  ut 
Ytdeaat  opera  tua  bona^et  glorificeat  Patrem  tuum 
qui  ia  ccelis  est  {Matth.y) ;»  ut  cortioa  cortinam  tra- 
hat,  «  et  qui  audit  dicat  :  •  Veai.  »  Certe  tot  mor- 
tibus  sunt  digni  pastores  quot  perditionisexempla 
transmittunt  ad  oves.  Gum  enim  subditus  videt 
peccire  praelatum,  facile  exemplo  corrumpitur,  et 
in  Buam  culpam  oxcusationem  prstendit  :  sufQcit 
diacipulo  si  sit  sicut  magister  suus  ;  non  enim  po- 
test  fllius  facere,nisi  quod  patrem  vidit  facientem» 
Bt  sio  unoeodemque  peccatopraelatusetsemetipsum 
condemnat,  et  popuium  perdit.  Nam  si  sacerdos 
qui  unctus  est  peccaverit,  faciet  delinquere  popu- 
lum  {Lev.iy),  Cum  pascis  documento,  cave  pruden- 
ter  a  pravitate  baBretica,ne  forte  aquam  vino  com- 
misceas,  ne  fel  draconis  propines  in  aureo  calice 
Babyloois.  «  Aitiora  te  ne  quassieris,  et  forliora  te 


Ji  ne  scrutatus  fueris  {Eccli.  iii),  »  quia  «  defecerunt 
BcrutHntes  scrutinio  {Psal.  lxiii)  .  »  Et  perBcrutator 
majestatis  opprimetur  a  gloria.  Gave  quoque  ne 
sanctum  des  canibus,  neque  margaritas  projicias 
ante  porcos  {Matth.  vii).  Sed  neque  parvulis  soli- 
dum  cibum  tribues,  ejus  exemplo  qui  ail :  «  Non 
potui  vobis  loqui  quasi  spirilualibus ;  sed  quasi 
carnalibnB  tanquam  parvulis  in  Ghristo  lac  potum 
dedi  vobis,  non  escam  (/  Cor,  iii).  »  Sapientiam 
enim  loquimur  interperfecto8,inter  vos  autem  non 
Judicavi  me  aliquid  scire,  nisi  Jesum  Christum,  et 
hunc  crucinxum  (/  Cor.  ii). 

Gum  autem  pascis  sacramento  EucbariBtie,  mo- 
neas  populum  dicens  :  ■  Qui  manducat  panem  vcl 
bibit  calicem  Domini  indigne,  reus  est  corporis  et 

P  sanguinis  Domini.Probet  autem  seipsum  homo,  et 
sic  de  pane  ilio  edut  et  de  calice  bibat.  Qui  enim 
manducat  et  bibit  indigne,judicium  sibi  manducat 
et  bibit,non  dijudicans  corpus  Domini  (/  Cor.  xi).» 
Sicut  eniro  ille  qui  bene  sustinet  mortem,  vitam 
acquirit ;  sic  ilie  qui  male  accipit  vitam,  mortem 
incurrit.  Recordare  de  illo  qui  intravit  ad  nuptias 
non  habens  vestem  nuptialem,  quia  ex  praecepto 
Domini,  iigatis  manibus  et  pedibus,  misBus  est  in 
tenebras  exteriores,  ubi  est  fletus  et  stridor  den- 
tium,  ubi  est  vermis  qui  non  moritur,  et  ignis  qui 
non  oxstioguilur  (Matth.  xxii).  Tales  esse  debetis, 
fratres,qui  estis  pastores.  Sed  et  vos,  Glii,  satagite 
diligenter  ut  sitis  veraciter  ovesmansuetae  et  inno- 
centes,  ne  reddatis  malum  pro  bono,  neque  male- 
dict^im  pro  maledicto  (/  Petr.  iii),  ejus  exemplo 

C  fl  qui  cuni  malediceretur  non  maledicebat,cum  pa- 
teretur  non  comminabatur  {I  Petr.ii);  »  ut  sitis 
utiles  et  fructuosi,  reddentes  paBtoribus  vestriB  lac 
et  lanam,  id  est  primitias  et  oblationes,  quaB  ecce 
[%ta  cod.]  Dominus  nobis,  sine  vestro  non  potestis 
periculo  retinere  ;«  dignus  est  enim  operarius  mer- 
cede  sua  (/  Tim,  v).  »  Propter  quod  dicebat  Apos- 
tolus  :  a  Si  seminavimus  vobis  spiritualia,  non  est 
magnum  si  carnalia  vestra  metamus  (/  Cor.  ix).  » 
Ergo,dum  tempus  habeti8,seminate  in  benedictio- 
nibus,  ut  metatis  vitam  ffitercam.  Amen. 


SERMO  XXI. 

IN  SOLEMNITATE  D.  APOSTOLORUM  PETRI  ET  PAUU. 

Doc^  famam  propriam  non  esse  negligendamj  et  multa  disputat  de  felicitate,   dignitate  et  potesiate 

Peiri, 


Interrogabai  Jesus  discipu  los  iuo«,  dicens  :  Quem 
dicunt  homines  esse  Filium  hominisy  eic.{Matth.xyi . 

Quia  corde  creditur  ad  justitiam,ore  autem  con- 
fessio  fit  ad  salutem  {Rom.  x),  ideo  Dominus  m- 
terrogabai  discipulos  suos,  non  quod  ignoret  aliqua, 
qui  novit  omnia,  sed  ut  ex  ipsa  responsione  occa- 
Bionem  asBumat  et  confirmandi  fidem,  et  remu- 


D  nerandi  confessionem.  Unde  cum  Petrus  dixisset  : 
Tu  es  Christus  Filius  Dei  i;it;z,statim  Dominus  fidem 
confirmans  respondit :  Beaius  es^  Simon  Bar^Jona, 
quia  caro  et  sanguis  non  revelavit  tibi,  sed  Paler 
meus  gui  est  in  ccelis.  Ac  deinde  confessionem  re- 
munerans  intulit  :  Et  ego  dico  tibi,  cujus  dicere  fa- 
cere  est,  quia  tu  es  PetruSy  et  super  hanc  petram 


549 


SBRMO  XXI,  IN  FESTO  8S.  PBTBI  BT  PAUU. 


55a 


^dificabo  Ecclesiam  meam :  el  libi  dabo  claves  regni  A.  vi»,  tandem  beatidudine  palri»  ;  nunc  bcatitudine 
effhrum.  Prius  tamen  de  aliorum  opinione  quaesi-      fidei  [al.  spei]  landem  beatitudine  spei  [a/.requeoi] .  • 


vit,  ut  eorum  reprobareterrorem.  Quia,  «  non  eat 
societas  luoi  ad  tenebras  (//  Cor,  vi) ;  •  et  veritas 
plantari  non  potest,  nisi  falsitas  exstirpetur.  Ait 
ergo :  Quem  dicunt  homines  esse  Filium  hominis? 
Manifestum  nobis  tradiditexemplum,  ne  simue  con- 
scientia  sola  contcnti,  sed  de  fama  qnoque  solliciti, 
ul  et  concientiam,  quo  ad  Deuni,  et  famam,  quo 
ad  proximum  procuremus  babere  dilucidam,  et 
studeaiuus  eervare  serenam.  Nam  t  melius  eet.no- 
men  bonum  quam  divili»  multae  {Prov.  xxii).  At 
ilU  de  aliorum  opinione  interroganlidwj^run/;  A/ii 
Joannem  Baptisfam,  aliiautem  Eliam,  aliiJeremiam 


Quia  caro  et  eanguis,  id  est  carnalis  quilibet,  sa* 
pientia  carnis,  inflatus,  non  reyelavit  tibi ;  «  sed  Pa- 
ter  meus  qui  est  in  coeliB,  »  qui  coBleetes  mentes  in- 
habitat,  et  eas  lumine  veritatis  illustrat.  »  Abscon- 
dit  enim  bsBC  a  sapientibus,  et  revelavit  ea  parvulis 
(Matth.  xi),  »  qualis  est  Petrus,  non  superbus,  sed 
humilis.  UndebenediciturSimon,interpretaturo^e- 
diens;  Bar-Jona,  id  est  lilius  Joannis^  quod  interpre- 
tatur  Dei  gratia;  quia  virtus  iibedientis  de  gratia 
divina  procedit. 


Beatitudo  ista  potissimum  in  cognitione  acdile- 

jvunitein  i>u//< coic4'#.,  ^...v , ctionc  consisit,  id  est  in  fide  et  cbaritate.  Qaarum 

aut  unum  ex  prophetis.  Pro  eo  nomque  quo  Gnri-      ^^^  j^jgp  virtutes  est  prima,  reliqua  prscipua.  De 
stus  baptizabat,  putabant  homines,  sed   errabant,  ^  ^^^  namque  dicit  Apostolus :  «  Fides  est  substantia 


snscitatum  esae  Joannem  Baptistam.  Vel  unum  mc 

duohas  propheiis,  qui  transeuntcs  Jordanem  prxQ- 

guravere  baptismum,  id  est  Bliam  (///  Reg.   xvii;, 

vel  fciUseum  (If^  Reg  ii).  Jeremiam  (cap.  i)  vero, 

Quia  legitur  sanctificatusinutero;  sicque  poterant 

erra.e  de  caeteris,  quemadmodum  Herodes  errave- 

rat  de  Joanne :  «  Hic  est,  inquit,  Joannes  BaptisU 

ipse  surroxit  a  mortuis,  et  ideo  virtutes  operantur 

in  eo  (Matth.  xiv).  »  Vos  autem,  quem  me  esse  di- 

citis  ?  Ac  si  diceret :  Vos,  qui  non   carnales  estis, 

secundum  spirituales,  ut  merito  debeatis  jam  non 

homines,  sed  dii  appellari  potius,  sicuthabeturin 

Psalmo :  «  Ego  dixi ;  Oii  esti»,  et  filii  exceisi  omnee 

(PsaL  Lxxi).  »  Quem  me  esse  dicitis?  Prudenter  in-      ^^  ^.^„^^„  „„„,  ,,  t,.v,u«v»  *«^*.„,  ^^ — « 

terrogatet  distincte.  AcsidiceretmanifestiusiHo-      _^^y^j  ^£^^  ,jj   ,,  Utramque   Dominus   requisi- 
mines  de  Filio  hominis  ila  sentiunt,  vos  autem  de      ^j^  ^^  p^^j.^  .  fidem,  qnando  concessit  claves ;  chari- 


ibstantia 
rerum  sperandarum.argumentum  non  apparentium 
(Hebr.  xi).  »   Ecce  fldes  est   prima.  De  oharitate 
vero  idem  Apostolus  ait :  «  Nunc   manent   Adesi 
spes,  cbaritas,  tria  hsc ;  major  autem  his  est  oha- 
ritas  (/   Cor.   xiii),  »  ecce  charitas  est  praecipua 
De  fide  legitur:  «  Sine  flde  impossibile  est  placere 
Deo ;  quia  justus  ex  flde  vivit  (Hebr.  xi ;  Habac.  u). » 
De  charitate  dicitur.  «  Si  distribuero  omnes   fa- 
cutates  meas  in  cibos  pauperum,  cbaritatem   au- 
tem  non  habcam,  nihil  mihiprodest  (/Cor.  xiii).  » 
Ecce  utraque  est  necessaria.  Nam  de  Hde  Dominus 
ait :  «  Fides  tua  te  salvam  fecit,  vade,  et   ampliae 
noli  peccare  (Matth.  ix).  »  Idem  dicit  de  charitate : 
«  Dimissa  sunt  ei  peccuta  multa,  quoniam  dilexit 


me  quid  sentitis  ?  8ed  quid  possunt  homines  facti 
dii  sentire  de  Deo  facto  homine,  nisi  quod  Petru» 
primus  et  pracipuus  inter  omnes  respondit  pro  om- 
nibus,  dicens :  Tu  es  Christus  Filius  Dei  vivi.  Quasi 
dicat :  Tu  non  Joannes  Baptista  in  carcere    decol- 
latus,  es  Christus ;  non  Elias  in  paradisum  transla- 
tus  (IV  Reg.  ii).  Filius  Dei,  non  Jeremias,  quamvis 
ab  utero  sanctiflcatus  Dei  vivi,  non  unus   ex  pro- 
phetis  in  coeraeterio  tumulatus.  Respondens   autem 
Jesus  dixit  ei :  Beatus  es,  Simon  Bar-Jona,  quia  caro 
et  sanguis  non  revctavit  tibi,  sed  Pater  meus  qui  est 
incoelis.  Bar-Jonaest  nomen  Hebr«um,compo8itum 
ex  integro,  quod  est  Bar,  id  est  filius  et  corrupto, 
quod  est  Joanna,  id  est  filius  Joannis. 


latem,  quando  sibi  commisit  oves  (Joan,  xxi).  In 
concessione  clavium,  de  flde  interrogans  requiaivit: 
Vosautem  quemmeesse  dicitis?  Et  Petrus  respon» 
dit :  Tu  es  Christus  Fitius  Dei  vivi.  In  commiesione 
ovium  de  charitate  requirens  interogavit :  «  Simon 
Joannis,  diligis  me  plus  his  ?  Et   ille  respondit : 
Domine,  tu  scis,  quia  amo  te  (ibid.)  »  Sed  de  flde 
semel  tantum  interrogans  requisivit ;  quia  «  unusest 
Deus,  una  fides,  unum  baptisma  (Ephes.  iv).  »  De 
charitate  vero  requirens  tertio  simul  interrogavit ; 
quia  tres  debemus  ex  charitate  diiigere,  Deum, 
nos  ipsos  etproximum.  «Diliges,  inquit,  Dominum 
Deum  tuum,  ecce  primum:  «Et  sicut  teipsum,  » 
ecce  secundum :   «  diliges  proximum   (Deut.  z\) ; 


Sane  nobis  tria  cvangelica  lectio  in  B.Petro  sin-  D  Matth.  xxii),  »  eccetertium.Cum  ergoDominustcr- 
gulari  quadam  praerogativa  commeodat  felicitatem      tiorequisisssetaPetro  :  «Simon  Joannis.diligisme 


et  poteatdtem.  De  felicitate  permittilur:  Beatus  «, 
Simon  Bar-Jona :  quia  caro  et  sanguis  non  revelavit 
tibi,  sed  Pater  meus  qui  est  in  coelis.  De  dignitate 
subjungitur:  Tu  es  Petrus,  et  super  hanc  petram 
xdificabo  Ecclesiam  meam,  et  portx  inferi  nonprx- 
valebuni  adversus  eam.  De  potestate  supponitur: 
Et  tibi  dabo  claves  regni  cxlorum.  Et  quodcunque 
ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  et  in  caslis  ;  et 
quodcunqua  solveris  super  terram,  erit  sotutum  et  in 
coelis.  Beatus  est  igitur,  sed  nunc  merito,  tandem 
pr»mio ;  nunc  spe,  tantem  re ;   nunc  beatitudine 


plus  his  ?  et  ille  tertio  respondit :  «  Domine,  tu  sois 
quia  amo  te  (Joan.  xxi),  »  tertio  quoque  prccepit 
oves  pascendas.  Ac  si  diceret :  Pasce  verbo,  pasce 
exemplo,pasce  pr«sidio.  PaFce  verbo  pmdicationiSy 
pasce  exemplo  conversationis,  pasce  praesidio 
defensionis.  0  pastor  bone,  pastor  sancte,  pastor 
egregie;  quia  animam  tuam  pro  tuis  ovibus  po- 
suisti,  sicut  Dominus  ipse  prsdixerat :  «  Cumesses 
junior  cingebas  te,  ibas  ubi  volebaa,  cum  autem 
senueris,  extendes  manus  tuas,  et  alius  te  cinget 
et  ducet  quo  tu  non  vis.  Hoo  autem  dicebat,  signi* 


551 


INNOCBNTII  m  PAPiS  SBRMONBS  DB  SANCTIS. 


552 


ficans  qua  morteclariGcaiuru8es86tDeum(i6t(f.).  »  A  ^^i  •  Qon  utique  mortui,  sicutdii  geolium,  qui  os 


Unde  et  alibi  sibi  aii :  «  Sequere  me  {Mattfi,  ix).  » 
Quasi  dicerei :  Sequere  me  in  genere  moriis,  vide- 
licei  in  paiibulo  oruois. 

Claves  auiem  concedens  qussivii  de  fide;  quia 
claves  nonniai  fidelibus  conceduniur.  De  quibua 
dicitur  :  «  Qui  male  seniiuni  [al.,  serviunt]  in 
prsBsenti,  malum  uiique  seniieni  in  fuiuro  :  quo- 
niam  qui  non  credit  jam  judicatus  esi  (Joan.  iii).  » 
Oves  vero  commitiens  interrogavit  de  cbariiaie ; 
quia  non  esl  pasior,  sed  mercenarius,  qui  pascit 
oves  cupidiiaie  lucri,  non  auiem  amore  Dei 
{Joan.  X.) 

Qualis  enim  ei   quania  fuerii   fides   Petri,  sua 


babeni,  ei  non  loquuniur ;  oculos  habeni,  et  non 
videut;  aures  babeni,  ei  non  audiuni;  manas  ba- 
beni,  ei  non  palpani;  pedes  babeni,  ei  non  gra- 
diuniur  {PtaL  cxiii);  »  sed  tu  e$  Christus  Filius  Dei 
vivi,  qui  vivens  io  se,  vivificai  universa ,  «  io  quo 
vivimus,  movemur  ei  sumus  (Act.  xvii).  »  Banc 
ianiam  fidem  Dominus  nulla  passus  esi  ientaiione 
deficere.  Unde  cum  ia  passionis  ariiculo  B.  Peiro 
dixisset :  «  Simon,  ecce  Satanas  expetivii  veos  ui 
cribrarei  sicui  triticum,  »  siatim  adjecii :  «  Sed  ego 
pro  ie  rogavi,  ui  non  deficiat  fides  tua,  ei  tu  ali- 
quando  conversus,  confirma  fratres  iuos  {Luc. 
xxii).  »  Licei  enim  aliquando  dubiiaverit,  propter 


profeoio  responsio  indicavit :  Tu  es,   inquit,  Chri-     q"»;»  Dojnin"9euinincrepavit:  «Modic«fldei,quare 
stut  Filius  Dei  vivi.  Nam  «  corde  creditur  ad  jusli-  B  ^"'''t""^  »  <*««*•  "^•)  «!"•«»  »««"«"  Cdee  in  sat 


tiam,  ore  autem  confessio  fii  ad  saluiem  {Rom.  x).  » 
Duas  auiem  confitetur  in  Christo  naturas,  et  unam 
personam.  Naiuram  humanam,  cum  dicit:  Tu  es 
Christus,  quod  inierpreiatur  unctus,  secundum  hu- 
maniiatem,  slcui  ei  diciiur  a  propheia  .  «  Unxit  te 
Deus  iuus  oleo  Isliiiffi  prae  consortibus  iuis  {Psal, 
XLiv.  »  Naiuram  divinam,  cum  aii:  Fitius  Dei  vivi. 
Non  enim  quis  naiuraliier  poiest  esse  filius  alicujus 
quin  babeai  naluram  ipsus ;  quia  sicui  non  poiest 
esse  Filius  hominis,  nisi  homo,  iianon  potesiesse 
Pilitis  Dei  vivi,  nisi  Deus.  Unde  Pater  inquii  ad 
Filium:  «  Filius  meus  es  tu,  ego  bodie  genui  te 
{Psal.  II).  »  Qui  de  sua  el  Patris  unitate  secundum 
naturam  divinam  sic  diebai : «  Bgo  et  Paier  uoum 


.)qi 
soliditate  convaluit,  staiim  eum  depericulo  pelagi 
liberavit. 

Haec  vera  fides  ei  sancia,  non  de  figmenio  pro- 
cessii  humano,  sed  de  revelatione  liivina.  Unde 
Chrisius  intulii,  dicens  :  Bealuses,Simon  Bar-Jona^ 
quia  caro  et  sanguis  nan  revelavit  tihi,  sed  Pater 
meus  qui  est  in  caslis.  Super  hanc  fidera  Ecclesiaest 
in  peira  fundain,  propier  quod  Dominus  addidii: 
Itt  es  Petrus,  et  super  hanv  petram  aedificabo  Fecte- 
siam  meam.  Dignitas  haec  in  duobus  aitendiiur, 
quia  scilicetbeaiissimusPeiruseifundameuium  esi 
et  caput  Ecclesie.  Licei  enira  Chrisius  sii  primum 
el  prscipuum  tundaraentum^secundum  quod  dicii 
Apostolus:  (c  Fundamentum  positum   esi,   praeler 


Bumus  {Joan.  xviii).  »  Porro  sicui  inter  Patrem  et  n  Q^^d   aliud    poni  non  potes,  quod    esi  Cbrisius 


Filium  esi  diversitas  in  persoois,  sed  unitas  in  na- 
tura;  ita  inter  diviniiatem  et  bumaniialem  esi  di- 
versiias  in  naiura,  sed  uniias  in  persona.  Nam, 
sicut  anima  raiionalis  ei  caro  unus  esi  homo,  iia 
Deus  ei  homo  unus  est  Chrisius.  Propter  quod  Pe- 
trus  respondii :  lu  es  inquii,  Christus,  non  Chri- 
sli ;  iu  es  Filius,  ei  non  Filii ;  quia  qui  in  Doiiate 
erui  Dei  Filius,  idem  ipse  factus  esi  in  humanitaie 
hominis  Filius.  Quia  naiura  nomen  esi  generis, 
persona  vero  nomen  esi  juris.  Tu  ergo  discreiive, 
oon  alius ;  quia  «  multi  pseudoprophets  venieni  in 
nomine  iuo,  diceuies  :  Ego  sum  Cbristus  {Marc^ 
XII).  »  Sed  iu  solus  es,  non  putaiive,  sed  subsian- 
tive.  Nam  ei  Joannes  repuiaius  esi  Cbrisius,  quod 
de  se  ipso  negavit.  «  Non  sum,  inquiens,  ego  Chri- 


(/ Cor.  iii) ;  »  sunt  iamen  secuoda  ei  secundaria 
fundamenia,  videlicei  aposioli  eiprophet<B, »  juxia 
quod  ioquii  Aposioius  :  «  Supersdificaii  super 
fuodameoium  ap  ostolorum  eiprophetarum£|;^. 
II),  »  de  quibus  aiibi  diciiur  per  Propheiam  :  «  Fun- 
dementum  ejus  in  moaiibus  sanciis  iPsat.  lxxxvi).  » 
loter  quos  beaiissimus  Petrus  primus  et  prascipuus 
cui  singulariter  a  Domino  dicitur :  «  Tu  vocaberis 
Cephas  {Joan,  i).  •  Cephas  enim  licei  secundum 
unam  lioguam  ioierpreiaturP^^rttisecuodumaliam 
tameo  dicitur  capti^  Quia,  sicui  pleoiiudo  sensuum 
consiBiii  in  capiie,  io  csleris  auiem  membris  pars 
esi  aliqua  plenitudinis:  iia  cffiteri  vocaii  suni  in 
pariem  soIliciiudinis,soluH  auiera  Peirus  assumpius 
esi  inplenitudinem  poiesiatis.Unde  cum  Dominus 


sius ;  sed  qui    desursum   venii,  super  omnes  esi  ^  omnibus  simul  aposiolis  loqueretur,  universaliier 


{Joan.  I).  »  Tu  e»  Christus,  videlicet  unctus,  non 
unctione  humana,secundum  quam  mulii  suni  chri- 
8ii,juxtaquodIegiiur:  «Noliie  iangerechrisiosmeos 
{Psat.  Lxxxvni) ;  »  sed  unciione  divina,  secundum 
quam  unus  ianium  esiCbrisius.Quoniam«unxitte 
Deus  iuus  oleo  Iffiiiiiffi  pre  consortibus  tuis  {Psat. 
LXiv).  »  Propier  quod  ipse  per  prophetam  dixii : 
«  Spiriius  Domini  super  me,  eo  quod  unxerii  me, 
evangelizare  pauperibus  misii  me  (/^a.  lxi).  »Filiu8 
noo  adoptivus,  sed  verus ;  quoniam  dixii  ad  te : 
«  Filius  meus  es  tu,  ego  hodie  genui  ie  (Psal.  ii). » 
Unde  non  eitanium  Filius  bominiSySed  eiiam  Filius 


aii :  «  Quorum  reraiseritis  peccata,  remittuniur 
eis  {Joan.  xx)  »  Cum  auiern  soli  Petro  locuius  eat, 
particulariier  dixit :  Quodcunque  ligaveris  super  ter^ 
ram  erit  ligatum  et  in  coslis  quia  Petrus  potesi  li- 
gare  cffiteros,  sed  non  ligari  potesi  a  cffiieris,  uipote 
priinuset  summus  magisier  at  princeps  Ecclesis. 
Quod  etsi  omnibus  apostolis  simul  dictum  fuisse 
legaiur,  non  tamen  aliis  sine  ipso,  sed  ipsi  sine 
aliis  legiiur  dictum  esse ;  utquod  non  alii  sine  ipso 
sed  ipse  sine  aliis  intelligaiur  hoc  posse  de  pleniiu- 
dine  poiesiaiis.  Hinc  est  etiam  quod  cum  commu- 
niierdicium  siialiis  :  «  Lazare  reiiain  capturam  : » 


SBRIIO  XXI,  IN  FB8T0  SS.  PKTKI  BT  PAUU. 


554 


ariter  dictum  est  Petro :  «  Duc  in  altum  (Luc.  A.  ia  me,  opera  quae  ego  facio  el  ipse  faciel,  et  ma- 
Et  cum  po8t  reeurrectionem    cateri   navigio      jora  horum  laciet  [Joan.  xiv).  »   Una  quidem  est 

clavis,  David,  «  quae  claadit  et  nemo  aperit;  aperit, 
et  neiuo  cJaudit  (Apoc,  iiij  ;  qu®  uni  Petro  duas 
clavea  commisit,  propter  illam  excpllentiBsiream 
fidem,  quae  in  uno  Christo  duas  naturas  veraciler 
recognovit.  Petrus  erjjo  per  claves  acceptas,  et 
clauditetaperit :  claudit  cum  ligat  :  aperit,  cum 
absolvit.  Et  quodcunque  solveris  iuper  terram,  erit 
solutu7n  et  in  ccetim  CIhvIs  quidem  discernit  et 
dijudicat  :  ingredientibus  et  egredientibus  claudit 
et  aperit.  Et  quidem  primaclavisinlelligitur  scien- 
titt  di8cernendi,et  dijudicandi,8ecunda  clavis  intel. 
ligitur  potentia  ligandi  et  absolvendi  ;  necessaria 
qui'lem  est  clavis  scientia»  ad  discernendum  in- 
Tu  es,  Verum  absque  dubitatione  tenendum  x^  ter  lepruni  et  iepram,  inter  bonum  et  malum, 
lod  in  eiectione  duodecim  fuit  ei  nomen  hoc      iuter  lucem  et  tenebras,  inter  sanctum   et  profa- 


ent  ad  Dominum,  solus  Petrus  tunica  se  suc- 
et  misit  se  in  mare  (Joan.  xxi).  Ex  hac 
lominis  impositione  traxit  Ecclcsia  ul  ({uando 
iuccessor  eligitur,  novum  ei  vocabuium  im- 
jr. 

soiel  quseri,  quando  fueritei  nomen  hoc  im- 
m.  Vel  cum  secundum  Joanneni  intuitus  eum 
dixit  ei  :  Tu  es  Simon  filius  Joanna,  tu  voca- 
^ephas,  quod  intcrpretatur  Pctrus  ;  vel  cum 
ium  Matlhaeum  dixit  iliiJesus  :  Tu  es  Petrus^ 
er  hanc  petram  asdificabo  ecclesiam  meam, 
imagis  prsedixsse :  hic  autem  magis  conlir- 

videtur.  Nam  ibi  dicitur  :   Focaberis  :   hic 


I  impositum.  Juxta  quod  Marcus  (cap.  iii)te- 
:  «  Bt  imposuit,  inquit,  Simoni  nomen  Pctrus 
i  autem  et  Jacobo  impoHuit  nomina  Roaner- 
t  portx  inferi  non  prxvatebuut  adversus  eam^ 
idelicet  et  peccata,  quaB  ad  infernum  intro- 
t:  quia  nec  perversitas,  nec  adversitas,  Ec- 
a  possunt  ullo  modo  dejicere.  Juxta  quod 
3  ait :  «  Flaverunt  venti  venerunt  flumina, 
lerunt  in  domum  illam,  et  non  cecidit  :  fun- 
nim  erat  supra  petram  {Matth.  viij :  »  et  ideo 
Inferi  non  prxvalebunt  adversus  eam,  Et  tibi 
Utves  regni  ccelorum. 

istasautemin  dnobus  maxime  commenda- 
idelicet  in  absolutione  peccatorum,  et  opera- 
niraculorum.  Licet  enim  communem  cum 
miltendi  peccata^potentHtem acceperit,  non  ta- 
ine  rationali  causa  solus  legitur  interrngasse 
:  «  8i  peccaveritin  me  frater  meus,  dimit- 
i  usque  septies  ?  »  (Matih.  xviii)  et  ei  soli  legi- 
)spondisse  Jcsus  :  «  Non  dico  tibi  usque 
3,  sed  usque  septuagies  septies  (ibid.).  » 
larius  enim  numerus  universitatis  est,  quo- 
omne  tempus  septenario  dierum  numero 
rehenditur.  Quid  ergo  septenarius  numerus 
lipsum  multiplicatus  hoc  loco  significat,  nisi 
PBorum  universa  peccata  ?  Sic  ergo  soli  Petro 
pitur,  ut  si  peccaverit  in  se  frater  suus,  di- 
t  ei  non  tantum  seplies,  8ed>usque  septua^ies 
is,  quia  solus  Petrus  in  terra  dimittere  putest 


num  (Deut,  xvii),  »  Nam  «  v»  quia  dicunt  bonum 
inalum,  et  malum  bonum  :  ponentes  tenebras  lu* 
cem,  et  lucem  tenebras  (Isa.  v) ;  vivificantes  ani- 
mas  quae  non  vivunt,  et  mortificantes  animasquad 
nou  moriuntur.  »  Verum  scientia  discernendi  non 
semper  est  clavis  ;  quoniam  etsi  quidamdiscernere 
sciant,  discernere  tamen  non  possunt  :  quia  non 
babeotclavem  polentifle,  sine  qua  scientia  non  est 
clavis.  Provideat  ergo  sibi  pastor  Ecclesi®,  ut  cla- 
vem  potentiffi  sine  clave  scienti»  hon  recipiat, 
quiascriptum  est  in  propheta  :  «  Tu  scientiam  re- 
pulisti,  et  ego  te  repeliam,  ne  sacerdotio  fungaris 
mihi  (Ose.  iv)  ;  nam  «  labia  sarcerdotis  custodiunt 
scientiam,et  legem  requireot  exore|ejus(Jla/ac.ii). 
Quia  noluit  intelligere,  ut  bene  ageret,  «  iniquitatem 
meditatus  est  in  cubiii  suo  (Psat.  xxxv).  »  Contra 
quos  Dominus  ait :  «  Ipsi  non  cognoverunt  vias 
meas,  quibus  juravi  in  ira  mea,  si  introibunt  in 
requiem  meam  (Psat,  xciv).  »  Clavis  ergo  scientis 
necessaria  fuit  Petro  cum  clave  potentis  :  ut  quod^ 
cunque  ligaveritis  super  terram^  sit  ligatum  et  in 
coslis  :  et  quodcunque  solveritis  super  terram,  sit 
solutum  et  incxlis,  Quid  ergo  ?  Nonne sacerdos  justo 
quandoque  deceptus  errore  ligat  aiiquem  super 
terram,  qui  quoniam  innocens  est,  non  est  a  Deo 
ligatus  in  codHs  ?  Sane  licct  in  vinculo  ligationis 
hujusmodi  adhibeatur  clavis  scientiae,  quia  scientia 
impermista  [al,  intermista]  cst  falsitati,  sed  opinio 
quaedain,  qu^e    licet   git  justa,    tamen  est  falsa: 


rsorum  universa  peccata ;  nam  et  sunt  quie- D  <^"""  ^^"^^'^  sententia    ligationis  juste  ferlur   ex 


peccata,  quorum  absolutio  soli  Petro  est  re- 
ta.  Uicestqui  tanta  virtute  pollebat  ad  facienda 
5ula  (Act.  III,  iv),  ut  de  ipao  legatur,  quod 
;ebatur  virorum  ac  mulierum  credentium  in 
to  multitudo,  ita  ut  in  plateis  ejicerent  infir- 
et  ponerent  in  lectulisetgrabatis,  ut  venicnte 
saitem  umbra  illius  obumbraret  quemquam 
m,  et  liberarenturabinfirmitatibussuis.  Con- 
bat  autem  et  multitudo  vicioarum  civitatum 
alem,  afTerentes  segros  et  vexatosa  spiritibus 
indis,  qui  curabantur  omnes  (Act.  v).  » In  hoc 
sompletum  est  quod  Veritas  ait :  «  Qui  credit 

Patrol.  CCXVII. 


animo  etex  ordine,  quiligatur  8ic  super  terram, 
nihilomius  ligatur  et  in  cgdHs  ,  quia  ligationem 
iilam  curia  ccelestis  approbatjet  confirmat.  Est  rrgo 
talis  et  solutus  et  ligatus  in  coelis,  sicutest  etliga- 
tuset  solutus  in  terris.  Ligatus  est  ex  sententia, 
solutus  a  culpa. 

Est  ergo  duplex  ligatio,  culpse  videlicet.  et  Ben- 
tentiffi.  Unde  saepe  contingit,  quod  non  semper 
istae  soiulionps  sese  paritercomitantur.  Quod  Do- 
minua  ipsc  in  solutione  Lazarimysticedesignavit: 
qui  prius  mortuum  suscitavit,  et  postea  jussitapO' 
stolis,  ut  soiverent  suscitatum.  Solvit  autem  sa- 


555 


INNOCENTII  111  PAP^  SBRMONBS  DB  8ANCTIS. 


556 


cerdos,  non  tantum  ostendendo  solutum,  et  Ijgat  A 
non  tantam  oslendcndo  ligatum;  eedligatetsolvil 
subtrahendo  vel  resliUiendo  sufTragia  ecclesiaslica 
et  sacramenta  divioa.  Forte  nunc  soli  Petro,  sicut 
promisit,  ita  commisit  claves  Ecclcsiae,  speciaiiter 
quidem  et  principaliter  :  vel  post  resurrectionem 
cum  aliis  generaliter  et  communiter,  quando  insuf- 
flavit,  et  ait  :  «  Accipite  Spiritum  santum  :  quo- 
rum  remiseritis  peccata,  remittuntur  eis :  et  quo- 
rum  retinucritis,  relcntasunt  {Joan,  xx).  » 

Habeat  ergo  ndem  qui  recipit  olaves,  habeat  cha- 
ritatem  qui  suscipit  oves,  quas  utique  tribus  modis 
pascere  debet  ;  quia  tertio  jubetur  ut  pascat.  8unt 
enim  tres  ordines  Odeiium  in  Ecclesia,No6DaDiel, 
et  Job  :  id  est  praelati,  continentes  et  conjugati : 
quos  Ezechiel  vidit  in  visione  salvos  ;  quos  pascere  n 
debet  pra^latus,  verbo,  exemplo,  et  sacramento, 
▼erbo  doctrinde,  exempio  vitse,  sacramento  eucha- 
ristiae.  Sic  oves  sibi  commissas  pavit  B.  Petrus, 


quem  generaliter  orbis  se  gaudet  Patrem  babere, 
sed  specialiter  urbs  se  gloriatur  babere  patronum. 
Per  eum  enim  facta  est  veritatis  magislra,  qaae  fue- 
rat  caput  erroris  :  etionge  nunc  excellentior  estin 
apostolico  magisterio,  quam  olim  fuerat  in  impe- 
riali  principatu  :  cujus  etiam  magisterio  ipse  Ro- 
manus  princeps  noscitur  esse  subjectus.  In  ea  nunc 
viget  copiestis  auctoritas,  in  qua  quondam  vigebat 
terrena  potestas,  ad  illud  dignitatis  provecta  fasti- 
gium,  ut  ejus  sententia,  quas  profertur  in  terris, 
etiam  observetur  in  coelis.  Scper  animas  quoque 
judiciariam  obtinet  potestatem,  ut  eas  et  solvere 
valeat  et  iigare.  Ipsum  ergo  Patrem  et  patronum 
nostrum  fratres  et  lilii  deprecemur,  quatenus  a 
peccatorum  vinculis  absolutos  nos  ad  regna  coele* 
stia  suis  meritis  introducat,  praestanle  Domino 
nostro  Jesu  Gbristo,  qui  est  super  omnia  Deus 
benedictus  in  sscula  seculorum.  Amen 


SERMO  XXII 

IN  EADBM  SOLEMNITATE. 

Quomodoper  mare  sseculum^  per  navim  Ecclesiam,  permaris  aUiludinem  Romam^  et  per  rete  praedtcationem 

accipere  debeamus. 


Gum  Jesus  ascendisset  in  unam  navim^  qux  erat 
Simonis,  et  sedens  doceret  de  navicula  turbas,  ut 
loqui  cessavit,  dixit  ad  Simonem  :  Duc  in  altum,  et 
laxaie  retia  in  capturam,  Cui  Simon  respondit : 
Prxceptor^per  totam  noctem  taborantes  nihil  cepimus 
in  verbo  autem  tuo  laxabo  rete,  Quod  cum  fecis- 
sent,  concluserunt  piscium  multiludinem  copiosam 
{Luc,  v). 

Si  aqu£  multse  sunt  populi  multi  (Apoc,  xiz), 
profecto  mare  magnum  est  totum  seeculum.  De  quo 
legitur :  «  Hoc  mare  magnum  et  spatiosum  mani- 
bus,  illic  reptilia,  quorum  non  est  numerus :  ani- 
malia  pusiila  cum  magnis,  iliio  naves  pertransibunt 
{Psai,  cui).  >)  Sicut  enim  mare  semper  est  turbulen- 
tum  etamarum,  itasaeculum  inamaritudine  semper 
et  turbatione  consistil ;  nusquam  enim  est  pax  etse- 
curitas,nusquam  requies  et  tranquillitas,sed  ubique 
timor  et  tremor,  ubique  labor  et  dolor.  «  Mundus 
enim  in  maligno  positus  est  (IJoan,w).  •  —  «  Risus 
dolore  miscebitur,  et  extrema  gaudii  luctus  occu- 
pat  {Prov,  xiv).  »  Merito  ergo  clambat  Apostolus : 
u  Infelix  ego  bomo,  quis  me  liberabit  de  corpore 
mortis  hujub  ?  »  (Rom.  vii.)  Et  Psalmista  dicebat : 
«  Educ  de  carcere  animam  meam  {Psal.  gxli).  »  — 
•  Avis  enim  nascitur  ad  volatum,  et  homo  nascitur 
ad  laborem  (Job.  v).  »  —  «  Cunctidiesejuslabori- 
bus  pleni  sunt  el  ftsrumnis :  nec  per  noctem  re- 
quicscit  mens  ejus  {Eccli,  ii).  »  —  «  Occupatio 
roagna  creata  est  omnibus  hominibus,  et  jugum 


G  grave  superomnes  filios  Adam,  a  die  exitus  de 
ventre  matris  eorum,  usque  in  diem  sepulturs 
in  matrom  omnium  (Eccli,  xl).  »  In  mari  minores 
piEces  a  majoribus  devorantur,  et  in  saeculo  mi- 
nores  homines  a  majoribus  opprimuntur.  c  Quf 
devorant  inquit,  plebem  meam  sicut  escam  panis, 
Dcum  non  invocaverunt,  illic  trepidarunt  timo- 
re,  eic.  »  Venatio  leonis  onagcr  in  eremo,  sio  pa- 
scua  divitum  pauperes  (Eccli.xui),  » 

Quidquid  delirant  reges,  plecluntur  Achivi. 

(HORAT.  Ep.  I,  II,    14.) 

Allitudo  maris  istius,  de  qua  Cbristus  inquit  ad 

Petrum  :  Duc  in  a//iim,  est  Roma,  qus  primatum 

et  principatum  super  universum  sseculum  obtine- 

bat  el  obtinet ;  quam  in  tantum  divina  dignatio 

voluit  cxaltare,  ut  cum  tempore  paganitatis  sola 

dominum  super  omnes  gentiles,  habuerit,  Christia- 

nitatis  tempore  sola  magisterium  super  Odeles  ha- 

beat  univereos.  Dignum  ergo  Deusprovidit  etcon- 

gruum,  sed  et  congruum  providit  et  dignum  ;  ut 

ille  qui  erat  princeps  Ecclcsiae,  sedem  constitueret 

apud  urbem,  quoe  tenebat  s.pculi  principatum  ;  et 

ideo  Dominus  inquit  ad  Pctrum  :  Duc  in  attum. 

Quasi  diceret :  Vado  Romam,  to  et  cum  tuiatrans- 

ferad  urbem,  et  laxate  ibi  retiain  capturam.  Ecce 

liquido  patet,  quantum  Deus  urbem  istam  dilexe- 

rit,  ut  eadem  esset  sacerdotalis  et  regia,  imperialia 

et  apostolica,  obtinens  et  exercens  non  solum  do- 

minium  super  corpora,  verum  etiam  magisterium 


D 


8BBM0  XXCn,  IN  FBBTO  B.  MABlfi  MAQDALBMfi.  558 

r  animas.Longe  nunc  major  et  dignior  aucto-  A  justitia  :  interdam  simpliciter,  interdum  subtili- 


5  divina,  quam  olim  potestate  terrena.  Per  il- 
habens  claves  regni  ccslorum,  per  istam  orbis 
.rum  regens  babenas.  Ne  vero  tantOQ  dignitatis 
•r,  vel  potius  tanti  honoris  d'>gnilas  ad  aliam 
Qitem  quacunque  rationc  traLsiret,  sed  in  hac 
juxta  dispositionem  perpetua  lege  inaneret. 
Petrus  persecutionem  fugiens  iniidelium  ur- 
exisset,  apparuit  ei  Dominus  juxta  urbem  : 
:;um  Petrus  dixisset :  «  Domine,  quo  vadis?  » 
>ndit :  «  Vado  Romam  iterum  oruciHgi.  •>  Quod 
18  intelligens  pro  se  dictum,ut  videlicet  caput 
ifigeretur  in  membro,  rcdiil  ad  urbem ;  quam 
^m  in  crucis  patibulo  suosanguineconsecravit. 
lit  autem  socium  beatissimum  Paulum.  Unde 


ter;8ecundum  historiam^et  secundum  allegoriam; 
secundum  anagogen,  et  sccundum  tropologiam  : 
per  auctoritates  et  rationes;  per  similitudines,  et 
exempla,  ut 

Singula  quxque  locum  teneant  sorlita  decentrr. 

(HoRAT.,  De  art,  poet,,  02.) 

Isla  sunt  fila,  istsc  sunt  chorde,  de  quibus  rete 

connectitur,  id  est  prsdicatio  confirmatur.  Docet 

hoc  egregius  prffidicator,  qui  de  seipso  sio  ait  : 

«  Sapientiam  loquimur  inter  perfectos ,  inter  vos 

autem  non  judicavi  me  sciro  aliquid,  nisi  Jesum 

Christum,  ct  hunc  cruciflxum  (/  Cor,  ii).  »  £t  ite- 

rum  :  a  Non  potui  loqui  vobis  quasi  spiritualibus, 

scd  quasi  carnalibus,  tanquam  parvulis  in  Christo 


singulariter  prsmittitur  :  Duc  in  altum,  plu-  ^  lac  vobis  potum  dedi,non  escam  (/  Cor,  iii).  »  Re- 


it  subditur  :  Et  laxate  retia  in  capturam,  quia 
t  Petrus  tanquam  universalis  princeps  Eccle- 
n  aUitudinem  suprema)  prnclationis  asccndit, 
psum  cum  Paulo  relia  praedicationis  ad  capien- 
lomines  in  urbe  iaxavit.  Et  quidcm  non  sine 
a  providentia  creditur  dispensatum,  ut  ubi 
'ratres  secundum  carnem,  Remus  et  Romulus, 
Qrbem  istam  corporaliter  condiderunt,  hono- 
ibus  jacent  tumulati  8cpulcris,ibi  duo  fratres 
idum  fidem,  Petrus  et  Paulus,  qui  urbem 
1  spiritualiter  fundaverunt,  gloriosis  requie- 
t  basilicis  tumulati  :  Petrus  ab  ca  parle  ubi 
Itus  est  Romulus,et  Paulus  ab  alia  ubi  llemus 
jmulatus;  ut  hinc  indclocati,  civitalem  istam 
patrociniis  tueantur.Unus  ergo  in  altum,  sed 
)  retia  laxaverunt  in  capturam. 
rro,  si3ut  navis  Ecclesia,  mare  sflGCulum,  alti- 
Roma,  sic  rete  intelligitur  prsedicatio.  Rete 
fne  de  divcrsis  fiiis  et^hordis  connectitur,  et 
icatio  de  diversis  aucloritatibus  et  rationibus 
rmatur.  Debet  enim  providus  pracdicator  se- 
um  diversitatem  rerum  et  personarum  formare 
(onem,  ut  modo  loquaturde  virtulibus,  modo 
tiis  :  quandoque  de  praemiis,  quandoque  de 
3  :  aliquando  de  misericordia,  aliquando  de 


iibus  autcm  et  pisces  et  volucresetbestis  capiun< 
tur.  Sed  pisces  in  aqua,  volucres  in  aere,  besti® 
capiuntur  in  terra.  Pisces  inteliiguntur  luxuriosi, 
volucres  superbi,  bestiae  viulenti.Cum  ergo  praedi- 
cator  sermonem  format  contra  luxuriam,  supor- 
biam  et  violentiam,  inducens  auctoritates  et  ratio- 
nes  aimililudinesetexcmpla,  utrevocet  luxuriosos 
ad  continentiam,  superbos  ad  humiIitatem,vioIen- 
tos  ad  mansuetudinem  :  tum  utique  laxat  retia  prsB- 
dicationis,  ul  capiat  pisces  in  aqua,  volucres  in 
aere,  bestias  in  terra.  Et  captos  non  mortificat,8ed 
vivificat ;  non  occidit,  sed  alit;  non  deserit,  sed 
custodit.llffic  ergo  retia  bcatissimi  Petrus  et  Pau- 
lus  iaxaverunt  pariter  in  cupturam  ;  por  quornm 
praedicationcm  Homa  convcrsa  est  ab  errure  ad  ve- 
G  ritatem,  a  vitiis  ad  virtutes.  Omnes  ergo  beatos  apo- 
stolos  Roma  debet  oommuniter  venerari,  sed  hoa 
duos  quasi  primos  et  praecipuos,  quaai  patrcs  et 
patronos  ipsius  debet  specialiter  et  principaliter 
honorarc ;  quatenus  meritis  et  precibuH  eorum  ad- 
juta,  ita  nunc  salubriter  conservctur  in  terris,  at 
tandem  feliciter  coronetur  in  ccDlis.  Prsetante  Do- 
mino  nostro  Jesu  Christo,qui  est  supcr  omnia  Deus 
benediclus  in  saecula  soscuiorum.  Amen. 


SERMO  XXIIF. 

IN  SOLEMNITATE  BEATISSIM.^  MARI^E  MAGDALEN^. 

nodo  septem  modis  tinmana  mortalitas  deliquit,  et  dxmon  tripliciter  hominem  vexat  :  item  quo- 
}do  Maria  Magdalena  septem  dxmoniis  fuerit  obsessa,  et  de  peccato  lUius  et  pasnitenUa  ac  satisfac- 
me. 


n  ahundavit  delictum,  superabundavit  et  gratia  £) 
1.  v). 

*opositum  vobis  apostoli  verbum,ccrtum  estin 
ia  Magdalena  fuisse  completum,  in  qua  videli- 
ibundavit  delictum^  superabundavit  et  gralia, 
iptem  autem  modis  mortalitas  humana  deliquit, 
:ibu8  generibus,et  quatuor  8peciebu8:in  cordey 


in  ore,  in  opere  :  per  ignorantiam  et  iiopotentiam» 
per  ncgligentiam  etinvidentiam.HffiC  sunt  fortasse 
iila  soplcm  dsemonia.qu®  juxtatestimonium  evan- 
gelicum  de  Maria  Magdalena  Cbristus  ejecit.  Vide- 
licet  peccatuin  cogitationis  in  corde,  peccatum  lo- 
cutionis  in  orc,  peccatum  exsecutionis  in  opere  : 
delictum  simplicitatis  per  ignorantiam,  delictum 


559 


INNOCBNTIl  III  PAPiS  SBRM0NB8  DB  8ANCTI8. 


560 


fragilitatis  per  impotentiam,  deliotura 'securilatis  A  «  Per  quas  quis  peccavit,  per  h(BC  torquetur  {Sap. 
per  neH'ligentiam,  et  delictum  malignit^^tis  per  in-  ii).  »  Veniens  ergo  peccatrix  ad  fontem  miseri- 
videntiam.  Non  enim  credendum  est  eam  corpora-      —--»--     ^     •       


liter  a  septem  dsemoniiSySed  spiritualiler  a  septem 
vitils  fuisse  vexatam. 

Tripliciter  enim  dasmon  hominem  vexat.  Primo 
per  culpam,  auferendo  gratuita;  secundo  per  pos- 
nam,  Isedendo  naturalia;  tertio  por  jaoturam,infe- 
rendo  discrimina.  De  primo  legitur  :  «  Homo  qui- 
dam  descendebst  ab  Jerusulem  in  Jericbo,  et  incidit 
in  latrones,qui  despoiiaverunt  illum,  et  plagis  mul- 
tis  impositis  abierunt,  semivivo  relioto  (Luc,  x);  • 
de  secundo  iegitur  :  «  Erat  Jesus  ejiciens  dcemo- 
nium,  et  illud  erat  mutum  (Luc,  xi).  »  Ab  effectu 


cordiae  absolvenda  [al.  abluenda],  magno  dolore 
turbata,lacrymi8  pedes  ejus  rigavit  :  notabili  con- 
fusa  pudore,f8tetitretro  secus  pedes  ipsiu8,et  oscu- 
labatur  eos  {Luc,  vii).  »  Erubescens  ante  faciem 
Domini  apparere,  sed  tncens  ore,  clamabat  corde : 
«  Domine,  tu  scis  insipientiam  meam,  scelera  met 
et  delicta  mea  a  te  non  aunt  abscondila  (PiaL 
Lxvin).  •  Eccequflenon  erubescit  convivas,  Dorai- 
num  erubescit;  quoniam  illi  contemplantur  exle- 
rius,  Dorainus  autem  interius  contemplatur.Bt  illt 
quidGmlongeturpiorcratintusinconscientia.quam 
foris  in  fama.  Multo  iabore  devota  «  altulit  alaba- 


videlicet,  quia  mutum  effecerat.  De  tertio  lcgilur,      ^^^^^  unguenti,  et  unxit  pedes  ipsius  (Luc.  viii).» 
quod  Satan  percussit  Job  (cap.  i)  a  planta  pedis  fl  ^^^  ®^°^®|  hoc  tantum  egit,sed  saepius.Primo  cum 

•^<i/«»A  A/4  «fr>»»;#.<^rv«  »1nA»A  »«<>«:>»,»    ^^^\\ ^..:..»        indomoSimonisPhariBffii  np.r^p.arinmini  nnYif ///>/>« 


quoa  Daian  percussii  jod  \cap.  i)  a  piania  pedis  fl  " —   .  ...^-  v«..vut«  c^hjdcu  accpiua.rnmo  cum 

usque  ad  verticem  ulcere  pessimo,  omnlbus  prius      ^"^on^oSimonisPharisaei  pedcsDomini  unxit(yoan. 
abiatis;ita  quod  sedens  in  sterquilinio  eaniem  testa     ^");  secundo,  cum  in  domo  Simonis  leprosi  super 
radebat.  Vexabant  ergo  septcm  daemouia  Mariam 
Magdalenam,  per  culpam ;  quoniam  eam  septem 


modis,non  solummodo  delinquendi,sed  etiam  pec- 
candi  seduxerant.Inter  dclictum  el  peccatumdistin- 
guitur;  quia  delictum  in  omittendo,  pcccatum  in 
committendo  consi&tit.  Delictum  est  non  agerc  fa- 
ciendum,  peccatum  est  facere  non  agendum.  Hinc 
Dominus  in  Lcvitico  [cap,  i,  x)  districto  praecepft 
hostias  offerri  pro  peccato  et  pro  delicto.  Dcliquit 
et  peccavit  igitur  in  cordc,  deliquit  et  peccavit  in 
ore,deliquit  et  pcccavit  in  opere.Deliquit  in  corde, 

cum  descendentes    bonas   cogitationes   abjecit   ;      o ,->-«.»*««  w  vai^vuo.  xno  qumque  sensious 

peccavit  in  corde,  cum  asccndentes  cogitationes  ^  f^^^ndavil  in  Magdalena  dWiV/um,  his  quinque  sen- 
malas  recepil.  Bonae  namque  cogitationes  descen-      ^^^"«^"^^''«^^"««'««•i^yra/m.Deliquit  oculis,quiafor- 


caput  ejus  unguentum  elludit  (Mallh.  xxvi);  tertio, 
cum  emit  aromata,  ut  veniens  ungeret  caput  Jesu 
(Marc.  xvi).  Profundum  in  his  est  sacramentum, 
sed  alias  exponendum.Delictum  itaque  cordis  pur- 
gavit  lacrymis,  delictum  oris  purgavil  oculis,  de- 
lictum  operis  purgavit  unguentis. «  HaBc  est  mutatio 
dexter»  Excelsi  (PsaL  lxxvi).  •  Sicut  enim  exhi- 
buerat  merabra  sua  servire  immunditiae  ad  iniqui- 
tatem,ita,8ecundum  exhortationem  Apostoli  (Ham. 
vi).exhibuit  ea  servire  justitiae  in  sanctificationem. 
Quinque  enim  sunt  sensus  corporei:visu8,auditU8, 
gnstus,  odoratus  et  tactus.  His  quinque  sensibus 


dunt  a  Deo,  secundum  quod  Jacobus  apostolus 

ait:  «Omne  datum  optimum,et  omne  donum  per- 

fectum  desursum  est  descendensa  Patre  luroinum 

(Jac.  i).  »   MalaB   cogitationes   ascendunt  ab  ho- 

minc,   seoundum    quod    Dominus  inquit  aposto- 

lis  :  •  Utquid  cogitationcs  ascendunt  in  corda  ve- 

stra?  {Luc.  xxvi.)  •   Deiiquit  in  ore,  cum  tacuit 

veritatem;  peccavit  in  ore,  cum  protulit  falsitatem. 

De  primo  dicit  propheta  *  «  Vfie  mihi,  quia  tacui  I 

(Isa.  VI.)  »  De  secundo  dicit  Psalmus  :  «  Pordes 

omnes  qui  loquuntur  mendacium  (PsaL  vii).  >  De- 

liquit  in  opere,  cum  bonum  omisit;  peccavit  in 

opere,  cum  malum  commisit.  Kcontra  prfficipitur  : 


■  nicatio  mulieris  in  extollentia  est  oculorum  [Eccle. 
xxvi).  »  Sed  in  oculis  satifecit,  juxta  quod  scriptum 
est:«Maria  stabat  ad  mpnumentum  plorans  {Joan. 
XV).  »  Dum  ergo  florot,  inclinavit  se,  et  prospexit 
in  monumentum.  Deliquit  auribus,  quia  convertit 
auditum  ad  fabulas  vanitatis.Sed  et  auribus  satis- 
fecit,  juxta  quod  scriptum  est  :  «  Maria  sedebat 
secus  pedes  Domini,et  audiebat  verba  iilius  (Luc. 
x).  »  Deliquit  naribus  :  «  Circulus  enim  aureus  in 
naribus  suis,  mulier  pulchra  et  fatua  (Prov.  ii).  » 
Sed  et  naribus  satisfecit,juxta  quod  scriptum  est : 
«  Maria  accepit  libram  unguenti  nardi  pistici  pre- 
tiosi,  et  unxit  pedes  Jesu,  et  domus  repleta  est 
ex  odore  unguenti  (Joan.  xii).  »  Deliquil  labiie. 


«Declinaamalo,etfacbonum{P5a/.xxxiii,xxxvi).i.  «»  odore  unguenti  (Joan.  xii).  »  Deliquil  labiie, 
Fuil  auteni  ojus  peccatum  magnum,  multum,  no-  D  ^"**  •  ^*^"^  distillans  labia  meretriciH,  et  nitidius 
torium.  Magnum  fuit,  quia  septem  daemonia  Chri-  o|eo  g"ttur  ejus  (Prov.  v).  »  Sed  et  labiis  satisle- 
stus  de  ea  ejecit.  Multum,  quia  «  dimissa  sunt  ei 


peccata  uiuita  (Luc.  vii).  »  Notorium,  quia  «  mu- 

lier  erat  in  civitate  peccatrix  (ibid.).  »  Omnibus  ad 

eam  patebat  accessus,  nec  quisquam  patiebalur 

ab  ea  repulsam.  8ed  ubi  abundaoil  delictum,  supera- 

bundaviieigraUa.  Nam  quia  magnum  fuit  ejus  pcc- 

catum,   magno    satisfecit  dolore,    quia  muitum, 

multo  satisfecit  labore ;  quia  notorium,  notabili 

satisfecit  pudore.liaec  tria  sunt,  quae  dignam  satis- 

factionem  perficiunt,  dolor  in  corde,  pudor  in  ore, 

labor  in  opere.  Ut  juxta  Solomonis  Sapientiam  : 


cit,  juxta  quod  scriptum  est  :  «  Maria  stans  retro 
secus  pedes  Domini  osculabatur  eos  (Luc.  vii).  » 
Deliquit  manibus,  quia  mulier  insipiens  domum 
constructam  manibus  destruit  (Prov.  xiv).  »  Sed  et 
manibus  salisfecit,  juxta  quod  fccriptum  eat  : 
«  Maria  lavit  pedes  Jesu,  et  capillis  capiiis  sui  ter. 
sit  (Luc.  vii).  » 

Verum  iu  his  deliquit  et  peccavil  per  ignorantiam 
et  fragilitatem,deli.iuit  et  peccavit  per  negligentiam 
et  malignitatem.Sed  ubi  abundavU  deliclum,  tuper- 
abundavii  et  gratia.  Nam  contra  delictum  ignoran- 


561 


SERMO  XXIV,  IN  FB8T0  8.  PBTRI  AD  VINCULA. 


562 


tis  suscepit  ia  Dei  contemplatione  Bcientiam ;  et 
contra  peccatum  fragilitatis,  assumpsit   in  Christi 
paasioaoconstantiam.  Rursus  contra  delictum  ne- 
gligentis,  pium  exercuit   operationis  obsequium; 
et  contra  peccatum  malignitatis,  benignum  exhi- 
buit  dilectionis  ofOcium  De  contemplationis  scien- 
tia  commendatur  a  Domino  :  «  Maria,  inquit,  opti- 
mam  partem  elegit,qu»  non  auferetur  ab  ea  (Luc. 
x).  »  Sedebat  enim    secus   pedes   Domini,  et  au- 
diebat  verbum  illius.  De  mentis  constantia  com- 
mendatur  ex  eo  quod  cum  discipuli  relicto  Cbristo 
fugissent,  Maria  Ghristum  usque  ad  crucem  secuta 
est.  tf  Stabat  enim  juxta  cucem  Jesu  mater  ejus,  et 
soror  matris  ejus  Maria  Cleophs,  et  Maria  Magda- 
lene  (Joan.  xix).  »  De   opcrationis  obsequio   com- 
mendatur  a  Domino  :  «  Quid,  inquit,  molesti  estis 
huic   mulieri?   Opus   bonum  opcrata  est  in  me. 
Mittens  enim  hoc   ungucntum  in  corpus  meum, 
ad  sepeliendum  me  fecit  {Matih.nxvi),  t  Dilectio- 
nis  officio   commendatur   cx   eo,   quod  «  dimissa 
8uct  ei  peccata    multa   quoniam    dilcxit   multum 
{Ltic,  vii).  0  0  Charitas  enim  operit  multiludinem 
peccatorum  {Prov,  x).  »  Diligebat  Maria  Dominum, 
quoniam  Dominus  dih'gcbat  Mariani  dicente   Scri- 
ptnra   :    «   Diligebat   Jesus  Martham  et  sororem 
ejus  Mariam  et  Lazarum  (Joan.  xi).  »  Flevit  Ma- 
ria  pro  Domino,  quia  dominus  flcvit   pro  Maria, 
dicente  Scriptura  :  «  Jesus   ut  vidit  Mariam  plo- 
rantem,  turbavit  semetipsum,   et  lacrymatus  est 
{Joan,  xx).  •  Sed    illa  flebat,   quaerens  viventem 
cum  mortuis;  iste  flebat  rcvocans  mortuum  ad  vi- 


A.  ventes,  secundum  quod  legitur  ;  Jesas  ergo  rur- 
sus  fremens  in  semetipso  clamavit  voce  magna 
dicens  :  Lazare,  veni  foras.  Et  statim  prodiit,  qui 
mortuus  fuerat  (Joan.  xi).  »  Abundavit  igitur  in 
Magdalena  deliclum,  quia  multis  fuit  vitiis  irre- 
tita.  Superabunddvit  et  gratia,  quoniam  fuit  vir- 
tutibus  universis  exornata.  Qusdam  enim  vi- 
tia  sibi  inficem  adversantur,  ut  alia  cum  aliis 
haberi  non  possint ;  sed  universao  virtutes  sibi  ia- 
vicem  suffragantur,  ut  alisQ  sine  aliis  haberi  non 
posdint. 

De  cffitero,  fratres,  quia  t  quaecunque  scripta 
sunt,  ad  nostraro  doctrinamscripta  sunt  (Rom.xv),t 
exemplo  beatasMariffi  Magdalens  convertamur  ad 
Dominum ;  quoniam  pius  est  et  muitum  miseri- 

|.  cors,  et  priBstabilis  super  malitia(/otf/.ii).»— cNon 
enim  vult  mortem  peccatoris,  sed  magis  ut  con* 
vertatur,  et  vivat  [Ezech.xwn\).»S\i  ergo  nobisejus 
exemplo  dolor  contritionis  in  corde,  pudor  confes- 
.  sionis  in  ore,  labor  satisfactionis  iu  opere  ;quate- 
nus  dolore  contritionis  deleaturpeccatum  cogitatio- 
nis,  ut  puoila  suscitetur  in  domo  (.Va(//i.ix).Pudore 
confessionis  abluatur  crimen  locutionis,  utadoles- 
cens  suscitetur  in  porta  (Luc.  vii).  Labore  satisfac- 
tionis  purgetur  facinus  actionis,  ut  suscitetur  La- 
zarus  e  sepulcro  (Joan.xi)  Illo  misericorditer  con- 
cedlente,  qui  primo  misericorditer  beats  Maries 
Magdalenffi  suse  resurrectionis  gaudium  intimavit 
{Joan.  XX),  Dominus  noster  Jesus  Christus,  qui  est 
supcr  omnia  Deus  benedictus  in  saecula  ssbcuIo^ 
rum.  Amen. 


SERMO  XXIV. 

IN  FESTO  B.  PETRI  AD  VINCULA. 
Allegorica   hujus    diei  Epistolx    exposilio. 


Misit  Herodes  rex  manus,  ut  affligerel  quosdam  C 
d€  Ecclesia.  Occidit  autem  Jacobum  fratrem  Joannis 
gladio.  Videns  autem  quia  placeret  Jud^eis,  apposuit 
ui  apprehenderet  et  Petrum. 

Quia  plane*videmus  historiam,  pleno  investige- 
mus  allegoriam  :  sub  littera  spiritum,  quasi  sub 
cortice  nucleum  requirentes ;  quia  «  Spiritus  est 
qui  vivificat,  caro  non  prodest  quidquam  (Joan. 
fi).  »  Sicut  enim  in  iraagine  non  tam  intendimus 
tabulam  quam  picturam,  sic  in  expositione  non 
tam  debemus  historiamquam  nguram;quia  tabulffi 
historidB  non  semper  «eque  respondent  pictur(e,al- 
legoriffi  estsigniGcatum  quandoque  sit  malum,  et 
significatum  bonum,  et  econ\evso.Misit  ergo  Hero* 
des  rex  manus,  ut  affligeret  quosdam  de  Ecclesia. 
Herodes  diabolus,  Judsi  daemcnes^illc  rex  Judaeo-  n 
rumjste  rex  daemonum;  «  ipse  enim  est  rcx  super 
omnes  filios  superbis  [Joh.  xlv).  »  Herodes  itaquo 
rex  miiit  manus  ut  affligeret  quosdam  de  Ecciesia  ; 


quia  diabolus  potestatera  exercet,  ut  flagellet  ali 
quos  de  congregatione  fldelium.  Occidit  autem  Ja- 
cobum  fratrem  Joannis  gladio,  quando  seducit  ali- 
quem  justum  ;  f^atrem  Joannis,  quasi  german*im 
gratice;  quia  nemo  juslus  nisi  per  grBXiam.  Occidit 
eum  gladio,  quando  separavit  illum  a  capite  Ghri- 
8to,quia  a  caput  viri  Christus,  caput  Christi  Deua 
(I  Cor.xi).  »  Videns  autem  quia  placeret  Judaeis,  ap- 
posuit  ut  apprehendrret  et  Petrum.  «  Lfletantur  dae- 
mones  cum  malefecerint,  etexsultant  inrebuspes- 
simis  (Prov.  n}.  >  Et  ideo  videns  llerodes  quod 
occisio  Jacobi  placcret  Judxis,  id  est  cognoscens 
diabolus  quod  seductio  Justi  placeret  dffimonibus, 
apposuit  ut  apprehcnderet  et  Petrum;  non  querolibet 
justum,  nonqnalemcunque  fldeiem;  sed  ipsum  Pe- 
trum  praelatumEcclcsiae.  «  Absorbet  cnim  fluvium, 
etnonrairabitur,  et  habct  fiduciam  quod  Jordanis 
influat  in  os  cjua  (Job.  xl).  •  Esca  enim  electa  est 
cibuB   ipsius ;  nam  «  si  sacerdos,  qui  esl  unctus 


563 


INNOOBNTII  III  PAP^  SBFMONBS  DB  SANCTIS. 


564 


peccaverit,  facU  delinquere  populum  (I^v,  iv).  »  A. 
Erant  autem  dies  a%ymorum,  Sicut  personse  subli- 
xnitas  peccatum  cxaggerat,  ita  soleronitas  temporis 
delictum  augmentat,  et  ideo  non  in  quolihcl  tem- 
pore  apposuii  Herodes  apprehendere  Pctrumy  sed  in 
diebus  azymoruip  :  quando  propter  solemnitatom 
majorem,  si  delinquitur,  magis  peccatur.  An  non 
Pctrura  apprehendit  Herodes,  quandoPetrus  con- 
tra  suam  promissionem  terlio  Ghristum  negavit  ? 
Apprehendit  quidem,  sed  non  occidit,  qliia  <c  res- 
pexit  Dominus  Petrum  [Luc,  xxii;.  » 

Non  ergo  fratres,  et  apprehensionis  modum,  et 
ereptionis  ordinem  attendamus,ut  caveamus  nobis 
ne  capiamur :  et  si  forte  capti  fuerimus,  providea- 
mus  nobis  ut  liberemur.  Cum  enim  Herodes  appre- 
hendissei  et  Petrum,  misU  eum  in  carcerem;  quia  B 
cum  diabolus  seducit  prslalum,  inducit  illum  in 
consuetudinem,  ut  feteat  quasi  quatriduamus  in 
roonumento.  Quia  gravis  carcer  est  prava  consue- 
tudo,  de  qua  non  faciie  quis  educilur,  nisi  per  Oel 
gratiam  liberetur;  quoniam  «  impius  cum  venerit 
in  profundura  vitiorum  contemnit  iProv.  xviii).  » 
Tradejis  eum  quaiuor  ifuatemionibus  militum  custo- 
diendum,  id  est  commitlens  eum  quatuor  principi- 
bus  dsemomum  retinendum.  Sicut  enim  quatuor 
8unt  principales  virtutes,  videlicet  justitia,  forti- 
tudo,  prudentia,  temperantia  :  ita  sunt  quatuor 
principales  modi  peccaudi  quibus  dsmones  pec- 
carofaciunt  homiLCset  seducunt.  Per  fragilitalem, 
et  simplicitatem  :  per  malignitatem  ct  securitatem ; 
sive  per  impotentiam,  et  ignorantiam  :  per  indus-  n 
triam  et  negligentiam.  Per  impotentian  vel  fragili- 
tatem,  contra  lortitudinem ;  per  ignorantiam  vel 
Bimplicitatem,  contra  prudentiam;  per  indu.:triam 
et  malignitatem,  contrajustitiam;per  negligentiam 
vel  securitatem,  contra  temperantiam.  Non  est 
enim  peccatum,  quod  non  modorum  istorum  aliquo 
committatur.  Isti  sunt  quatuor  illi  quadrantes,  de 
quorum  ultimo  Veritas  dixit  in  Evangelio  :  «  Non- 
exiet  hinc,  donec  reddat  novissimum  quadrantem 
(Matlh,  v)y  »  id  est  donec  solvai  in  poBna  quidquid 
commissit  in  culpa.  Tradidit  ergoeum  quatuor  qua- 
iernionibus  miliium  custodiendum.volens  post  Pas» 
cha  producere  eum  populo.  Fcsto  durante  noluit  eum 
producere  populo,  id  est  tradere  eum  dffimonibus 
puniondum,  ut  quia  a  peccatum  consummatum  ge- 
nerat  mortem  (Jac.  i),  »  oum  retruderent  in  infer-  D 
num.  Et  Petrus  quidem  servabalnr  in  carcere  :  quod 
mystice  fit,  quando  preelatus  fovetur  in  prava  con- 
suetudine.  Oraiio  autem  fiebat  ab  Eccltsia  sine  in- 
termissione  ad  Deum  pro  co.  Kx  hoc  palet,  quan- 
tum  valeat  «  justi  deprecatio^  modo  assidua  {Jac, 
iiil:  »  quandoquidem  per  oraliones  ccce  peccator 
de  prava  consuetudine  liberatur.  Ex  hoo  quoque 
coliigitur,  quod  universalis  Ecclcsia  pro  summo 
pontifice  sine  intermissiooe  debet  orare.  Cum  au- 
tem  produciurus  eum  esset  Herodes,  in  ipsa  nocte 
erat  Petrus  dormiens  inter  duos  milites,  vincius  ca- 
lenis  duobus.  Qui  jacet  in  culpa  dormit  in  nocte. 


Nam  «  qui  male  agit,  odit  luoem  {Joan,  iii),  »  et 
idco  Peirus  in  ipsa  nocte  erai  dormiens  inter  duos 
milites,  vinrlus  caienis  duabus.  Duae  catenae  sunt 
cupiditas  et  concupiscentia,  unamenti8,alteracar- 
nis,  duo  milites  sunt  duo  dsmones,  qui  tentaat 
per  cupiditatem  rerum  et  concupiscentiam  mulie- 
rura.  Ideoque  Petrus  erai  dormiens  inler  duos  mi- 
liies,  vincius  caienis  duabus,  ei  cusiodes  anle  osiiun 
cusiodiebani  carcerem.  Ostium  per  quodintraturad 
carcerem,  est  opus  per  quod  intratur  ad  consue- 
tudinem ;  ostium  ergo  carceris  custoditur,  quando 
peccatum  consuetudinis  frequentatur.  IUi  qui  cus- 
todiunt  carcerem  ante  ostium,  sunt  libertas  pec- 
candi,  et  voluptas  peccati :  nihil  enim  magis  fovet 
consuetudinem  pravam,  quam  delectatioculp83,et 
impunitas  pcenffi. 

Et  ecce  angelu^  Domini  astitit^  et  lumen  refulsit 
in  habitaculo.  Hactenus  modum  captionis  audi- 
stis,  amodo  liberationis  ordinem  audiatis.  Herodes 
apprehendit  Petrum^  ei  mint  eum  in  carcerem,  An- 
gelus  auiem  Dominit  non  insligator  aut  hostis,  sed 
visitator  ct  custos  astiiii  ad  progedendum  et  libe- 
randum  :  et  ideo  lumen  grati»  refulsil  in  habitacalOy 
quod  tenebris  peccatorum  fuerat  obscuratum  : 
percussoque  lalere  Petri^  lancea  charitatis,  de  qua 
sponsa  dicit  in  canticis  (cap.  ii)  :  «  Vulnerata 
charitate  ego  3urD,exciiavit  eum  a  somno  peccati, 
dicens  :  Surge  velocUer  :  juxla  quod  dicit  Aposto- 
las :  «Surge  qui  dormis,  et  exsurge  a  mortuis  :  et 
illuminabit  te  Christus  {Ephes.  v).  •  Et  ceciderunt 
caienae  de  manibus  ejus.  Tuno  catens  cadunt  de 
manibus  nostris,  quando  cnpiditas  etconcupiscen- 
tia  decidunt  aboperibus  :  ut  jam  nec  cupiditas  cu- 
piat,  nec  concupiscentia  concupiscat.  Dixit  autem 
angelus  ad  eum  :  Prsecingere,  et  calcea  te  caligas 
iuas.  Non  sufficit  nobis  malum  dimittere,  nisi  bo- 
num  eliam  faciamus;  propter  quod  dicitur :  «  Di- 
verte  a  malo  et  fac  bonum  [Psal.  xxxiii).  »  Et  ideo 
postquaro  ceciderunt  catens  de  manibus  dicitur 
illi  :  Pracingere  et  calcea  te  catigas  tuas  :  ac  si 
dicatur  :  Astringe  te  cingulo  continenti»,  con- 
tra  concupiscentiam  :  et  assume  tibi  exempla  ju- 
stitise,  contra  cupiditatem.  Juxta  quod  Dominus 
pra3cipit  :  «  Sint  lumbi  vestri  praBcincti,  et  Jucer- 
nse  ardentes  in  manibus  vestris  (Luc.  xii).  »  Pcdes 
enim  suntopera,  calige  sunt  exempla;  de  quibus 
profecto  Dominus  ait  :  «  Luceat  lux  vestra  coram 
hominibus,  ut  videant  opera  vestra  bona,  et  glori- 
ficent  Patrem  vestrum  qui  in  coelis  est  {Maith.  v).  • 
Ex  hoc  moraliter  datur  intelligi,  quod  virireligiosi 
exigentenecessitatepossuntaliquando  rigorem  or- 
dinis  temperare,  quia  Petrus  in  carcere  cingulum 
relaxavit;  ct  dixit  illi :  Circumda  iibi  vestimentum 
tuum,  et  sequere  me.  Vestimenta  sunt  opera ;  de 
quibus  aiibi  dicitur  :  «  Omni  tempore  vestimenta 
tua  sint  candida  (Eccle.  ix).  »  id  est  opera  tua 
munda  :  ille  ergo  circurodat  sibi  vestimeutum 
suum,  et  sequitur  angelum,  qui  ornat  se  operibus 
bonis,  et  scquitur  Christuro.  Et  exiens  sequebatur 


8BRM0  XXV,  IN  FESTO  S.  LAURENTII. 


566 


ct  nesciebat  quia  verum  esset  quod  fiebat  per 
im  :  existimabat  aiUem  se  visum  videre,  Quid- 
in  tempore  agilur  vanitas  est^non  veritas,  re- 
1  seternitatis  :  non  status,  sed  somnus,  Saio- 

altestante  :  «  Vidi  in  omnibus  vanitatem  et 
permanero  sub  sole  {Eccle,  ii).  »  Psalmista 
le  dicente  :  «  Dormierunt  somnum  suum,  et 
invenerunt  omnes  viri  divitiarum  in  manfbus 
Psal,  Lxxv).  »  Gum  autem  homo  evigilaverit 
uro,tunc  convertetur  ad  se  quia  tanquam  ab 
I  redibit  ad  proprium.  Gum  vero  snima  dis- 
ur  per  occupationes  humanas  mundanas,  et 
iditur  per  soliicitudines  ssculares,  tunc  alic- 
est  a  se,  tanquam  abiens  in  regionem  lon- 
im,  cum  non  reducitur  ad  cogitandum  de 
)t  meditandum  de  se,  quid  Get  libere  post 
vitam  ;  quia  •  corpus  quod  corrumpitur,  ag- 
t  animam,  et  deprimit  terrena  inhabitatio 
m  multa  cogitantem  (Sap.  ix).  »  Tunc  vero 
.itur  ad  se,  et  vere  dicere  poterit  :  Nunc  scio 
]uia  misit  Dominus  angelum  suum,  et  eripuit 

manu  flerodis,  etc.  Transeuntes  auiem  pri- 
el  secundam  custodiam  venerunt  ad  portam 
m,  quw  ducit  ad  civitatem,  qux  ultro  aperta  est 
citur  autem  angelus  transire  cum  Petro,  quia 


X  iaciebat  illum  transireprimam  et  secundam  custo- 
diam,  hoc  est  praeteriro  voluntatem  peccati,  et  ii- 
bertatem  peccandi,  quibus  peccator  in  prava  con- 
suetudine  custoditur.  Porta  ferrea  est  persecutio 
dura,  de  qua  dicit  Propheta  :  «  Propter  verba 
labiorum  luorum  ego  custodivi  vias  duras  (Psal, 
xvi).  >  Hffic  ducit  ad  civitatem,  quia  «  arcta  est  via 
quffi  ducit  ad  vitam  (Matth,vu).Qum  ultroapertaest 
eis.  Quia  «  fidelis  est  Deus,  qui  non  patitur  Gdeles 
suos  tentari  supra  quam  possunt ;  sed  facit  cum 
tentatione  proventum  (//  Cor.  i).  »  Et  exeuntes 
processefunt  vicum  unum.  Exierunt,  videiicet  mun- 
dum  istum,  •  in  quo  quandiu  sumus,  tanquam  in 
vico  peregrinamur  a  Domino  (//  Cor,v).  Et  continuo 
discessit  angelus  ab  eo  ;  quia  post  hanc   vitam, 

«^  cum  pervenitur  ad  illam,non  esl  necessarius  visi- 
tator  aut  custos;  quia  «  Deus  est  oninia  in  omni- 
bus  (Cot.  ni).  t 

Nos  ergo,  fratres  et  Glii,  sine  intermissione  ore- 
mus  ad  Dominum,  ut  mittat  angelum  suum,  qui 
eruat  nos  de  manu  Herodis,  et  de  omni  exspecta- 
tione  plebis  Judsorum,  Jesus  Ghristus  Dominus 
no8ter,qui  est  super  omnia  Dcus  benedictus  in  sffi- 
cula  ssculorum.  Amen. 


SERMO  XXV, 


IN  FESTB  D.  LAURBNTII  MARTYRIS. 


eribuSy  miraculis  et  tomientis  B.  Laurentii;dc  mulliplici  igne ;  de  visitatione  Dei;  quomodo  ab 
'itia.  superbia  ei  ambitione  B.  Laurentius  fuerit  alienus,  sed  patiens  et  fortis,  et  demum  coHa- 
em  facit  inter  Pharaonem  regem  /Egypti^  et  B.  Laurentium  archiaiaconem  Ecciesix  Christi. 


basti,  DominCy  cor  meum^  et  vivificasti  nocie  :  C 
ie  examinasti,  et  non  est  vwentaf  in  me  ini- 

(PsaL  xvi). 

i  sunt,  qua3  B.Laurentium  gloriose  commen- 
'  opera,  miracula  et  tormenta.  Opera  justa, 
ula  clara.tormenta  crudeiia.  Proptcr  hsc  tria 
eticis  verbis  clamabat  ad  Dominum  :  Pro- 
:or  metim, operibus  justis;  visitasti  nocte^  mi- 
8  claris ;  igne  me  examinasti,  tormentis  cru- 
is.  Probasli  cor  meum  operibus  justis ;  quia 
hesauros  tuos  expendi,  quos  tradidisti  mihi. 
^ersit  enim,  dedit  pauperibus,  justitia  ejus 
t  in  sseculum  sasculi  (Psal.  iii).  »  Visitasti  me 

miraculis  claris ;  quia  mea  nox  obscurum 
labet,  sed  omnia  in  luce  claresount.  Lauren- 
nim  bonum  opus  operatus  est,  qui  per  si-  Q 
i  crucis  cfBcos  \\\um\nBiy'\i.lgne  me  e.vaminastiy 
mtis  crudelibus  ;  quoniam  in  craticula  te 
I  non  nee:avi,scd  in  ignem  applicatus  te,Chri- 
confessus  sum.  Stringebant  enim  corporis 
bra  posila  supcr  craticulam,subjicientibusque 
)tris  prunas  insultat  Levita  Christi.  Probasti 
icum,  operibus  juslis,  quoniam  a  fructu  arbor 
38citur.«  Non  enim  potest  arbor  mala  fructus 
8  facere  (Matth.  vii),  •  Visitasti  me  nocte,  mi- 


raculis  claris  ;  quia  mirabilis  Dcua  in  sanctis  suis, 
ipse  dat  virtutem  et  fortitudinem  plebi  suae  (PsaL 
Lxvii).  Igne  me  examinasti,  tormentis  crudclibus. 
Nam  «  beatus  vir,  qui  sufTert  tentationem ;  quo- 
niam  cum  probatus  fuerit,  accipiet  coronam  vitfls, 
quam  repromisit  Deus  diligentibus  se  (Jac.  i).  • 
Ergo  probasii  cor  meum,  etc. 

Triplcx  est  ignis,  spiritualis,  artiflcialis,  et  na- 
turalis.  Sed  inter  hos  muUiplex  est  natur®  diver- 
sitas.  Nam  quidam  ignis  non  urit,  sed  lucet ;  qui- 
dam  non  lucet,  sed  urit ;  quidam  et  lucet,  et  urit. 
Non  urit  et  lucct  ignis  empirei:  non  lucet,8ed  urit 
ignis  inferni ;  lucet  et  urit  ignis  camini.  Rursus 
quidam  ignis  semper  vivit,  et  nunquam  moritur; 
quidam  aliquando  vivit,  et  aliquando  moritur; 
quidam  statim  ut  vifit,  statim  et  moritur.  Semper 
vivit,et  nunquam  moritur  ignis  sideris ;  aliquando 
vivit,  et  aliquando  moritur  ignis  fornacis  :  statim 
ut  vivit,statim  et  moritur  ignis  fulguris.  Item  qui- 
dam  ignis  pascitur  et  consumit,  quidam  consumit 
et  non  pascitnr,  et  non  consumit.  Pascilur  et  con- 
sumit  ignis  usua1is,consumit  et  non  pascitur  ignis 
solaris,  pascitur  el  non  consumit  ignis  gehennaiis. 
Scriptum  est  enim  :  «  Sicut  oves  in  inferno  positi 
sunt,mors  depascct  eos  (Psal.  xlviii)  ;»  sed  «  opta- 


567 


INNOCBNTII  III  PAPiB  8BRM0NES  DB  8ANCTI8. 


568 


bant  homines  mori,  et  fugiet  mors  ab  illis  {Apoc.  A. 
ix).  »  Quia  vero  philosophicum   est  magis  quam 
theologicum  rerum  indagare  naturas:  nos  qui  spi- 
riluales  esse  debcmus,  de  spirilualibus  prosequa- 
mur.  Est  eoim  ignis  culpasjivor  invidia;,  vel  ardor 
concupiscentiae,de  quo  legitur  :«  Supnr  eos  cecidit 
iguis  et  non  viderunt  solem  iPsal.  lvii).  »  Et  alibi : 
«  Ascendit  ignis,  et   combussit   speciosa   deserti 
Uoel,  I).  »  Ignis  «  poenaQ,  dolor  est  compunctionis, 
vel  mceror  compassionis.  De  quo  dicitur  :  «  Hoc 
faciens,  carbones  ignis  congeres  super  caput  ejus 
{Rom,  xii) ;  »  et  alibi  :  «  Concaiuit  cor  meum  intra 
roe,  et  in  mcditatione  mea  cxardescct  ignis  (Psal, 
xxxviii).  »  Ignis  gratiae.fervor  charitati8,vel  splen- 
dor  veritatis,  do  quo  scribitur  :  «  Ignem  veni  mit- 
tere  in  terram,et  quid  volo,  nisi  ut  acccndatur?  »  r% 
(Luc.  xii).  Et  alibi  :  «  De  cxcelso  misit  ignem  in 
ossibus  meis  {Thren,  i).  »  Item,  est  ignis  diaboli- 
cus,  angelicus,  divinus.  Do  primo  dicitur  :  «  Ignis 
de  cgbIo  cecidil    Job.  i),  »  secundum  illud  :  «  Yide' 
bam  Satanam  quasi  fulgur  dc  ccelo  cadenlem  (Luc. 
x) ;  »  de  secundo  scribitur  :«  Qui  Tacit  angolos  suos 
spiritus,  et  minislros  suos  ignem  urentem  [PsaU 
ciii) ;  »  de  tcrtio  legitur  :  «  Deus  noster  ignis  con- 
sumens  est  (DeuL  iv|.  » 

Rursus,  est  ignis  persecutionis,  ignis  increpa- 
tionis,  et  ignis  purgationis.  De  primo  logitur  : 
«  Probasti  nos,  Deus,  ipne  nos  examinapti,  sicnt 
examinatur  argcntum  [Psnl.  lxv);  »  de  serundo 
dicitur  :  «  Si  quis  succenderit  ignera,  et  ignis  de- 
struxerit  segetes,  ille  tcnetur  qui  succendit  ignem  C 
{Exod,  xxu);  »  de  tertio  scribitur  :  «  Uoiuscu- 
jusque  opus  quale  sit,  ignis  probibit  (/  C^^r. 
111).  » 


Ampiius  :  Est  ignis  doctriDaQ  SHcr»,  ignis  cau- 

teriatae  conscientiae,  et  ignis  aBternsB  vindictae.  De 

primo  legitur  :«  Venit  Dominus  de  monte  Pharan, 

et  in  manu  ejus  ignea  lex  {Deut.  xxxiii)  ;  »  de  se- 

cundo  scribitur  :  «  Producam  ignem  de  medio  tui, 

qui  comedat  te  {Ezerh.  xxviii):  »  de  tertio  dicitur : 

«  Discedite  a  me,  maledicti,  in  ignem  sternum, 

etc.   (MaUh.   xxv).  »   Pr«terea  est   ignis   mystici 

sacrificii,  de  quo  legitur  :  «  Ignis  in  altari  meo 

semper  ardebit  {Levii.  vi).»  Ignis  superni  praesidii, 

de  quo  dicitur  :«Expandit  nubem  in  protectionem 

eorum,   et  ignera  ut  luceret  eis  per  noctem  {Paal. 

civ).  »  Est  etiam  ignis  divini  judinii,  de  quo  scri- 

bitur  :  «  Ignis  in  conspectu  ejus  ardehit,  et  in  rir- 

cuitu  ejus  tempestas  valida  (Psai.  xlix).»  Quia  vero 

judicia  Dei  abyssus  multa  {Psal  xxxv),  »  ignis  di- 

vini  judicii  multis  de  causis  emittitur.  Ad  ultio- 

nem,  ut  ibi  :  «  PJuit  Dominup  snpftr  Sodomam  et 

Gomorrham  sulphur  et  ignem  a  Domino  do  coclo 

{Gen  xix).  »  Ad  signiGcationem,  nt  ibi  :  «  Transit 

ignis,  sed  non  in?igne  Dominus  (///  Reg.  xix\  »  Ad 

probationem,  ut  ibi  :  «  Dominc  Deus  patrum  no- 

strorum,  exaudi  me  hodie,  ut  discat  populus  iste 

quia  tu  es  Dominus  Deus  meus.  Et  descendit  ignis 


D 


de  sublimiy  et  devoravit  holocanstum  et  ligna  (/// 
Reg.  xviii).  » 

Est  ignis  bonus,  de  quo  dicit  Joannes  :  «  Ego 
baptizo  vos  in  aqua  :  medius  aulero  vestrurn  stat 
qui  baptiznt  vos  Spiritu  sancto  et  ignp  {Maith.  ni) » 
Est  et  igiiis  maius,de  quo  dicit  propheta:<'  Vermis 
eorum  non  morietur,  et  ignis  eorum  non  exslin- 
guetur  {ha.  lxi).  »  Cum  ergo  tot  species  ignis 
Scriptura  sacradistinguat,  quoigne  gloriosus  mar- 
tyr  et  levita  I.aurentius,  propheticis  verbis  exami- 
natum  se  fuipse  testatur :  Probasli  cormeum,  in- 
quit,  et  visitasti  nocte  :  igne  me  examinasti,  el  non 
esi  inventa  in  me  tnt^ut/^i.Fxaminatus  est  qnidem 
igne  pprsecutioni8,et  igne  dilectionis  :  igne  pcrse- 
cntionis  in  corpore,  igne  dilectionis  in  cordo.  Igne 
perspcutionis  in  adversis,  igne  dilectionis  in  pros- 
peris ;  quia  probavit  eum  Deus  et  visitavit.  Pro- 
bavit  in  die,  visitavit  in  nocte ;  probavit  in  pros* 
peris,  visitavit  in  adversis.In  prosperitate  fuit  hu- 
milis  et  misericors,  io  adversitate  fuit  fortis  et  pa- 
tiens.  In  neutro  defecit,  sed  in  utroque  profecit. 
«  Quia  diiigentibus  Deum  omnia  cooperantur  in 
bonum ;  his  qui  secundum  propositum  vocati  snnt 
sancti  {Rom.  viii).  » 

Deus  antera  dupliciter  visitat,  conferendo  gra- 
tiam,  et  inferendo  vindictam.  De  primo  legitur  : 
«  Per  viscera  misericordiae  Dei  nostri,  in  quibns 
visitavit  nos  oriens  ex  Alto  (Luc,  i) ;  »  de  sccundo 
describitur  :  «  ViKitabo  in  virga  iniquitates  eo- 
rum,  et  in  verberibus  peccata  eorum  (Psal^ 
Lxxxvni).  »  Verum  inter  omnia  proapera  duo  ma- 
xime  solent  cor  humanum  corrumpere,  videlicet 
opes,  et  dignitates.  Opes  enlm  cupidum  raciunt, 
dignitates  supprbum.  Porro  Scriptura  sacra  do- 
cente  didiciraus,  quod  «  radix  omnium  malorum 
est  cupiditas  (/  Tim.  vi) ;  »  et  «  initium  omnis 
peccati  est  Fupcrbia  {Eccle,  x).  »  —  «  Nam  qui  vo- 
lunt  divites  fleri,  incidunt  in  teniationem  et  la- 
queum  diaboli  (/  Tim.  vi).  »  «  Homo  vero,  qui 
cum  in  honore  es8et,non  intellexit.  comparatus  est 
jumentis  insipientibus,  et  eimiiis  factus  est  illis 
{Psal.  xLviii).  »  Multos  enim  seduxit  cupiditas  et 
damnavit.  Acbior  lapidatusinteriit,  quia  tulit  au- 
rum  et  argentum  de  anathemate  Jericho  {Jos.  vii). 
Giezi  If^pra  percussus  est,  quia  petiit  ct  arcepit 
aurum  et  argentum  et  vestes  sub  nomine  Elisei 
{IV  Reg.  v).  Judas  laqueo  Fe  suspendit,  quia  ven- 
didit  panjfuinem  ju8ti(4fa///i.  xxvii^.»  Fur  enim  erat 
et  loculos  habens,  ea  quae  miitebantur  portabat 
{Joan.  XII).  »  Non  sic.  non  sic  B.  Laurentius  :  qui 
cum  ecclesiffi  thesauros  haberet  recnnditos,  non 
paucos  aut  modicos,  ped  tot  et  tanto9,  quos  etiam 
Homanus  princeps  cuperct  vehementer  habere.non 
eos  sibi  retinuit,non  parentibus  tradidit.sed  «  dis- 
persit,  dedit  pauperibus;  »  el  idro  «  justilia  ejus 
permanet  in  saeculum  sreculi  {Psal.  cxi)  »  Conside- 
rcnt  hoc  qui  facultates  Ecrlesiae,  qui  patrimonium 
crucifixi  in  delicius  propriasluxuriose  consumunt, 
vel  in  divitias  propinquorum  immoderate  distri- 


569 


8BRM0  XXV,  IN  FB8T0  S.  LAURBNTH. 


570 


baaDtypaapsrf^s  autem  negliguntetegenoscontcm-  A.  C^^^V.  i),  »  non  timens  eos  qui  corpuB  ocoiduDt, 


nunt.  Nam  «  qui  habet  substantiam  huju?  mundi 
et  viderit  fratrem  suum  necesse  babore,ct  clauserit 
viscera  eua  ab  eo,  quomodo  charitas  Dei  manet  in 
illo?  (/  Joan.  iii.)  »  Deus  autem  non  lam  fecit  di- 
vites  propter  pauperes,  quam  pauperes  propterdi- 
vites  ;  quia  plusproHcit  divitibus  quod  distribuunt 
quam  pauperibus  quod  accipiunt.  «  Facite,  inquit, 
vobis  amicos  de  mammona  iniquitatis,ut  cum  defe- 
cerilisy  recipiant  vos  in  asterna  tahernacula  {Luc. 
xvi).  »  Sicut  non  tam  bonis  utitur  propler  malos, 
quammalis  utiturproptcrbouos  ;  quia  non  granum 
propter  flagellum^sed  flagellum  factum  est  propter 
granum.Sed  et  superbiamultos  extulil  et  prostra- 
vit.Nabuchodonosor,  quiapotcntiamsuam  superbe 


animam  autem  occidere  non  possunt ;  sed  cum 
timons,  qui  corpus  ct  animam  potest  mittere  in 
gebennam  (Mallh.  x).)ndutu3  enim  virtute  spiritus 
ex  Alto,  tam  forlis  cxstitit,tam  patiensperduravit : 
ut  inter  ipsa  turmenta  tam  dira,tam  dura,  ut  hor- 
ribile  sit  non  solum  en  dicere,  verum  etiam  audire 
diccret  ad  tyrannum  :  «  Di8ce,miser,quia  carbones 
tui  non  ardorem,  sed  refrigerium  mihi  praostant. 
Ecce  miser,  nssasti  partom  unam,  regyra  aliam  et 
manduca.  »  Cbristum  ergo  sine  timore  confossus 
est,cum  amore  srcutus  ;  ut  moriens  de  morte  trim- 
pharet,  vivons  cum  vita  regnaret  (Luc.  xxiv).  Tan- 
quam  aurum  in  fornnce  probavit  eum  iSap.  iii)  ; 
«  utprobatio  fidoi  multo  pretiosior  auro,  quod  per 


jactavit,  regnum  a:nisit,  *et  cum  bestiis  quasi  bos  n  ignem  probatur,  inveniretur  in  1audei'),ct  gloriam 


fenum  comedit  (Dan.  iv).  Sennacherib,  quia  os 
suum  posuit  in  coelum,  et  contra  Deum  superbe 
locutus  est,  in  lemplo  Nesrath  a  iiliis  est  occisus 
{IV  Reg.  XIX  ;  Isa.  xxxvii)  Amun,  quia  divinum 
sibi  voiuit  honorem  impendi,  suspensus  est  in  pa- 
tibulo  (Esther.  vii).  Non  sic,  non  sic  B.  Laurentius, 
qui  cum  esset  apostolicdB  sedisarchidiaconu6,8um- 
mus  post  primum,vel  primus  potius  post  summum, 
qusrebat  pauperes  sanctos  per  regiones  et  vicos, 
per  domos  et  cryptas,  quorum  pedes  lavabat,  et 
osculis  confovebat,magistri  secutus  excmp1um,qui 
cam  lavissetpedesdiscipulorum^adjecit  :  «  Exom- 
plum  dedi  vobis,  ut  similiter  vos  faciatis  {Joan. 
xiii).  > 


ethonorem  (/  Pelr.i) ;  »  quoniam  iniquitas  in  eoin- 
venta  non  fuit. 

Quia  vero  contrariajuxtase  posita  clarius  eluce- 
8cunt,  proponamus  in  medio  Pharaonem,  qui  de- 
fecit  m  prosperis  et  adversis,  ut  ex  comparatione 
duorum,  illius  vitium,  istius  virtutem  extollamas. 
lile  nanique  fuit  rex  in  terra  ^gypti,  iste  archidia* 
conus  in  Ecciesia  Christi.  Ille  tyrannus  corporum; 
istc  mcdicus  animarum.  lile  temporaiium  rector, 
iste  spirituaiium  ministrator.  Ille  beneficia  Joseph 
penitus  ignorabat,istedonaDci  jugiter  memorabat 
ille  popuium  Dei  detinebat  in  servitute^isto  thesau- 
rum  eocIesisQ  habebat  in  potestate.  Ille  populum 


duris  angariis  affligebat,  iste  tbesaurum  ecclesi» 
Inter  adversa  quoque  duo  soleut  maxime  cor  hu-  Q  largis  muneribus  erogabat.Ad  iilum  venerunt  Moy- 


manum  subvertere,scilicet,  damna  rerum,  et  peri- 
cala  personarum.Illapropter  timorom  mundanum, 
ista  propter  humanum.Herodes  enim  timensamit- 
tere  regnum,innocentes  occidit  {Matth.  ii).  Judsi 
qaoque  timentcs  ne  Romani  vcnirent  et  auferrcnt 
eis  looum  et  gentem,  inierunt  consilium  ut  Josum 
caperent  et  occidereot  {Joan.  xii).  Petrus  autem  qui 
dixerat :  «  Bt  si  oportucrit  me  mori  tecum,  non  te 
oegabo  (Matth,  xxvi),  timoro  mortis,  ad  vocem 
ancillae  negavit.  Marcellinus  quoque,  qui  diu  cou- 
fessor  exstiterat,  thurincavit  idolis  formidine  pas- 
8ioni8.De  talibusscriptum  e3t:«Fiiii  Ephreminten- 
dentes  arcum,  et  mittentes  sagittas  suas,  conversi 
Bcnt  in  die  belli  (Psal.  lxxvii).   »  Multi  namque 


ses  et  Aaron,  ut  populum  Dei  liberarent ;  in  istum 
insurrexerunt  Decius  et  Va1erianus,ut  ecoJesio  tbe- 
sauros  diriperent.  Minislri  Dei  contra  servum  dia- 
boli,  ministri  diaboli  conlra  servum  Dei.Daciusut 
Valerianus  intonabant  minis  ;  Moyses  etiAaron  co- 
ruscant  miraculis  (Exod.iv).  Illi  proponebant  seva 
praecepta,isti  dabant  consiiia.Pharaon  tamen  saniB 
consiliid  noluit  acquiescere,  Laurentius  ssvispraB- 
ceptis  noluit  obedire.  IIIo  uomen  Dei  superbe  con- 
teuipsit,  iste  nomcn  ejus  humiiiter  preedicavit.IIIe 
populum  gravius  affligebat,i8le  thesaurum  largius 
erogabat.  Ilium  tandem  Moyses  et  Aaron  decem 
plagis  mirabiliter  percusserunt,istum  Decius  et  Va- 
lerianus  decem  tormeo  tis  cruciarunt.Primo  namque 


mittentes  manum  ad  aratrum  {Luc.  ix),  et  respi-  -.  B.  Laurentius  fuit  reclusus  in   carcere,  secundo 

_* 1 M. t    _  1  t_  i _1— 1 i;_     *J     .- —  ~ 1^-^11^...^    ,.x>Ao..<«         in...tij^     .tiw%nt-.*a       n*.4Ar\ta        f.^t%w.t^ 


cientes  rirtro  cum  uxore  Loth,  in  statuam  salis 
conversi  sunt  (Gen.  xix).  Non  sic,  non  sic  B.  Lau- 
rentius,qui  cum  conspiceret  Sixtum  episcopum  et 
diacones  ejus  ad  martyrii  tormenta  deduciyfortis  et 
iDirepidus  exc1amabat:«  Quoprogrederis  sincfilio, 
Pater?  Quo,sacerdos  8ancte,sine  diacono  properas  ? 
Noli  me  derelinqnerc^Patcr  sancte  ;  quia  jam  the- 
sauros  tuos  expendi,  quos  tradidisti  mihi.  »  Non 
erat  ambitiosus  honoris,  non  cupidus  dignitati8,ut 
desideraretmortemprselati^quatenusipsepostillum 
ad  prslalionem  ascenderet.  Non  enim  desiderabat 
prslato  sueccderc,  qui  volebat  cum  prslato  dece- 
dere ;  sed  cupiebat  «  dissolvi  et  esse  cum  Cbristo 


scorpionibus  cssus,  tortio  vinctus  catenis,  quarto 
fuslibus  flagelIatus,.;uinto  laminis  ignitis  adustus, 
scxto  maceratus  piumbatis,  septimo  in  cathasta 
prostratus  et  proteu8us,octavo  contusus  lapidibus, 
uouo  furcis  comprcssus,  declmo  flammis  assatus. 
Verum  ille  plagis  icvocari  non  potuit,i8te  tormentis 
inclinari  nequivil.IIIe  magis  ac  magis  indurabatur 
in  malu,iste  magis  acmagisconfortabaturinbono. 
Cffilcrum,  quia  contrarii  fuerunt  in  vita,  contrarii 
quo]ue  fuerunt  in  raorte.  Nam  ille  super  currum 
fuit  aquis  submcrdus  [Exod.  xiv),  iste  super  crati- 
culam  fuit  ignc  crematus.  At  ille  de  aquis  nivium 
transivit  ad  incendium  (Jo^.xxiv),iste  de  igne  trans- 


57i 


INNOCBNTIl  m  PAPiB  BBRMONBS  DB  SANCTIS. 


572 


ivit  ad  refrigerium.  Ille  descendit  in  consortium  A 
dsmonum,  iste  ascendit  in  consortium  angelorum 
De  cfletero,fratres,quia  «quascunque  scripta  sunt, 
ad  nostram  doctrinam  scripta  sunt  (Rom.  xv),  » 
habearous  exemplum  B.  Laurentii,misericordiam, 
humilitatcmin  prosperiSjfortitudinemct  patienliam 
in  adversis  :  ut  simus  misericordes  in  corde,  mi- 
sericordes  in  ore,  miscricordes  in  opere.Corde  per 
compassionem,  ore  per  correptionem,  opero  per 
Bubventionem.  Ut  simus  humiles  ad  majores,  ad 
pares  et  ad  minorcs.Ad  minores  per  debitam  neces- 
sitatem,  ad  pares  pcr  mutuam  charitatem,  ad  ma- 


jores  per  superabundantem  humilitatem.  Ut  simas 
fortes  in  corde,  fortes  in  ore,forte8  in  opere.Corde 
contra  timorem,  ore  contra  pudorem,operec(mtn 
laborem.  Ut  simus  patientes  in  damnis»  in  oppro- 
briis.  in  flagellis,  ne  concipiamus  dolorem,  ne  pa- 
riamus  furorem,  ne  nutriamus  rancorem,8ed  joxta 
prsceptum  Dominicum  diligamusinimicos  nostros, 
henefaciamus  his  qui  oderunt  nos,  et  oremus  pro 
persequcntibus  et  calumnianibns  noa  {Matlh,  v). 
Praestante  Domino  nostro  Jesu  Christo,  qui  estbe- 
nedictus  in  sascula  saeculorum.  Amen. 


SERMO  XXVI. 

IN  EODEM  FESFO. 

De  triplici  craticula,  item  de  craticula  pasmtenlium^  perfectorum,  et  martyrum  :  de  duplici  confessionet  et 

muUiptici  altari. 


Facies  craticulam  in  modum  retis  aeneam^per  cujus 
quaiuor  angulos  erunt  quatuor  annult,  quos  pones 
super  arulam  altaris  (Exod,  xxvii). 

Tres  craticulas  iegimus  in  Scripturis ;  unam  su* 
perquam  carnes  sacrificiorumassabantur.Alteram, 
Buper  quam  paoes  azymi  coquebantur.AIiam,8uper 
quam  homines  damnatitii  cremabantur.  De  prima 
reperiturin  Exodo  :  Facies craiiculam  in  modoretis 
iBneamj  et  pones  super  arulam  allaris ;  de  secunda 
Jegitur  in  Levitico. « Sisacriflcium  fuerit  decraticula, 
simila  oleoconspergetur  (Levit.iu);  »de  tertiadicitur 
ab  historiographo  : «  Stringebant  corporis  membra 
posita  super  craticulam.»  Super  hanc  craticulam  glo- 
riosus  martyr  etLevita  Laurentius  ignecrudeli,vel 
potiusjignita  crudelitate  crematusest.Verum  arde- 
batinterius  ignis  amoris,  qui  refrigerabat  exterius 
ignem  ardoris,igni8  interior  mitigabat  exteriorem  : 
sed  ignis  exterior  accendebatioterioi  cm:»  Fortis  est 
enim  ut  mors  dilectio  :  et  dura  sicutinfernus  smu- 
Utio.  Aqua3  non  possunt  exstinguere  cbaritatem 
{Cant.  viii).  »  Hinc  enim  B.  Laurentius  pura  voce 
clamabat  ad  Dominum  :  In  craticula  te  Deum  non 
negavi,et  ad  ignem  applicatus  te,Chri8te,confessu8 
sum  :  «  probasti  cor  meum  et  visitasti  nocte,  igne 
me  examinastiy  et  non  est  inventa  in  me  iniquitas 
{Psal.  xvi).  > 

8it  crgo  prima  craticula  pcenitentium,  Bcounda 
craticula  perfectorum,tertia  craticula  martyrum.Ad 
craticalam  martyrum  pertioet  primum  capitulum, 
quod  audistis  in  Evangelio  :  f  Nisi  granum  fru- 
menti  cadens  in  terram  mortuum  fucrit,ip8um  so- 
lum  manet.  Si  vero  mortuum  fuerit,  muUum  fru- 
ctum  afTert  (Joan.  xii).  •  Granum  frumenti  est  ver- 
bum  Dei,  quo  fruuntur  homincs  et  angeli  sancti ; 
hoc  granum  in  terram  cecidit,  quando  «  Verbum 
caro  factum  est,  et  habitavit  in  nobis  (Joan.  i).  » 
Nam  «  Verbum  misit  Dominus  in  Jacob,  et  cecidit 


B  in  Israel  {Isa.  ix).  »  Gecidit  ergo,  quando  Christus 
exinanivit  se,  formam  servi  accipiens,  in  simiJitu» 
dinem  hominum  factus,et  habitu  inventus  ut  homo 
{Phit.  n),  »  mortuum  autem  fuit,  quando  ChristuB 
«factus  estobediens  usque  ad  mortem,mortem  autem 
crucis  (t^icf.),»multum  fructum  atiulit  quia«  propter 
hocexaltavit  illum  Deus,etdeditilli  nomen,quod  est 
super  omne  nomen,  ut  in  nomine  Jesu  omnegenu 
flectatur,  coelestium,  terrestrium  et  infernorum,ut 
omnis  lingua  conf)teatur,quia  Dominusnoster  Jesus 
Ghristus  in  gloria  estDei  Patris  (ibid.).n  Antequam 
hoc  granum  frumenti  fuisset  mortuum,  modioam 
attulit  fructum,  sicut  ipse  dicit  in  Psalmo  :  «  Sin- 
gulariter  sum  ego,  dooeo  transeam  {Psal.  gzl).  » 
Postquam  aulem  morluum  fuit,  multum  fructum 

p  attulit,sicut  ipse  dixit  in  Evangelio  :  «  Gum  exalta- 
tus  fuero  a  terra,omnia  traham  ad  meipsum  (/oan. 
xii).  »  Unde  in  Excdo  legitur  de  filiis  Israel,  quod 
«  quanto  plus  opprimebantur,tanto  magis  multipli- 
cabantur  et  crescebant  (Exod.  i).  »  Est  et  Verbum 
Dei,quod  Deus  est.Nam  «  Verburo  eratapud  Deum, 
et  Deus  erat  Verbum  {Joan.i).»  Est  et  Verbum  Dei, 
quod  non  est  Deus,  de  quo  dicit  Scriptura  :  «  Non 
in  solo  pane  vivit  homo,  sed  in  omni  verbo,  quod 
procedit  de  ore  Dei  (Deut.  viii ;  Matth.  iv).»  Verbum 
Dei  quod  Deus  est,»  nisi  radens  in  terram  mortuam 
fuisset,nullum  fructum  profecto  lulisset  (/oan.xii), 
quia  nibil  nasci  profuit^nisi  redimi  profuisset.Ver- 
bum  autem  Dei  quod  nonestDeus,si  cadensin  ter- 
ram  mortuum  fuerit,  nullum  penitus  fructum  af- 
fert.  Unde  legitur,  quod  semen  iilud,  quod  «  ceci- 

"  dit  secos  viam,natum  non  fuit  :  quia  volucres  cmli 
comederunt  illud  (Luc.  viii).  » 

Ad  craticulam  pasnitentium  pertinet  secundum 
capituIum,quod  audistis  in  Evangelio  :  «  Qui  amat 
animam  8uam,perdet  eam.Qui  autem  odit  animam 
8uam  in  hoc  mundo,in  vitam  etemam  custodil  eam 


573 


SBRMO  XXVI,  IN  PESTO  S.  LADRENTII. 


574 


Joan.  xii).  •  Porro,  si  Jazta  propheticum  tesiimo-  \ 

nium,  «  qui  diligit  iniquitatem,  oditanimam  suam 

PsaL  x) :  «  et  juxta  verbuni  Dominicum, »  qui  odit 

animam  suam  in  hoc  roundo,  in  vitam  aeternam  cu- 

stodit  eam  (Joan.  xii) ;  »  consequens  ergo  videtur, 

quod  qui  diligit  iniquitatem,  animam  suam  in  vi- 

tam  aeternam  custodit.Absitomnino.  Nam  sicutest 

amor  bonus  et  amor  malus  :  ita  est  bonum  odium. 

Bonus  amor  est  ille,  de  quo  Dominus  ait:  «  Si  amas 

me,  pasce  oves  meas  (Joan,  xxi). »  Malus  amor  est 

ille,  de  quo  dicit  Apostolus  :  «  in  diebus  illis  erunt 

homines  seipsos  amantes  (//  7tm.  iii).  «  Bonum 

odium  illud  est,  de  quo  dicit  Psalmista:  «  Iniquos 

odio  habui,  et  legem  tuam  dilexi  (PtaL  cxviii) ;  • 

et  iterum  :  «  Perfecto  odio  oderam  illos,  et  inimici 

facti  sunt  mihi  (PsaL  cxxxvni).  »  Malum  odium  est,  j. 

de  quo  dicit  Joannes :  «  Qui  odil  fratrem  suum,  ho- 

micida  est  (/  Joan.  ui) ;  »  et  alibi :  «   Superbia 

eorum   qui   te  oderunt,  ascendit  semppr  (PsaL 

lxxil).  uErgo  qui  male  amat,  perdit :  et  qui  bene 

odit,  custodit.  Nam  qui  bene  odit,  bic  custodit :  et 

qui  male  amat,  hic  odit.  Non  simpliciter  dicitur: 

Qui  odit  animam  suam,  custodit  eam  :  sed  cum  ad- 

jaocto :  <c  Qui  odit  animam  suam  in  hoo  mundo,  » 

id  ost  in  voiuptatibus  et  concupiscentiis,  et  illece- 

bris  hujus  mundi  ut  eas  babeat  odiosas,  cruciQ- 

gendo  carnem  suam  cum  vitiis  et  concupiscentiis, 

hic  i  profecto  in  vitam  seternam  custodit  eam  (Joan, 

xii).  »  Similiter  per  contrarium,«  qui  amat  animam 

suam,  »  subaudiendo  in  hoc  mundo,  id  est  ad  volu- 

ptates  et  conpupiscentias  et  illecebrus  hujus  mundi, 

ut  delectetur  in  illis,  eundo  post  concupiscentias :  ^ 

bic  utique  «  penlet  eam  (ibid.)  »  in  gchennam  ignis 

«terni. 

Ad  craticulam  pcrfectorum  pertinetterlium  capi- 
tnlum,  quod  audistis  in  Evangclio  :  «  Qui  mihi  mi- 
nistrat,  me  sequatur,  et  ubi  ego  sum,  illicct  mini- 
ster  meus  erit  [Joan,  xiii).  »  Aiibi  legitur  Dominum 
respondisse  :  «  Si  vis  perfectus  esse,  vade  etvcnde 
omnia  qu»  habes,  et  da  pauperibus,  et  veni  sequere 
me  (Matth.xii.:  Marc.  x;  ^uc.xviii).»  Ad  perfeclionem 
ergopertineteequi  Chri8tum,nt  nudusscquaturnu- 
dum,  paupcr  paupcrem.  Qui  quamvis  sit  Dominus 
omnium,habens  in  vcstimento  etin  rcmoresuoscri- 
ptum  :  «  Rex  rcgum  et  Dominus  dominantium 
(Apoc.  xix),  »  tam  pauper  tamen  est  factus,  ut  de  ^ 
se  dicat  in  Evangelio  :  «  Vuipes  foveas  habent,  et 
volucres  coBli  nidos :  fiiius  autom  bominis  non  habet 
ubi  caput  reclinet  (Matth.  viii  Luc.  ix).  »  Unde 
«  cum  nasceretur,  non  erat  ei  locus  in  diversorio 
(Luc.  ii).  »  Priemittit  ergo  mcritum,  ubi  dicit:  i  Qui 
mihi  ministrat,  ine  scquatur,  >  et  statim  promittit 
prxmium,  ubi  subdit:  «  Ubi  ego  sum  ibi  et  mini- 
ster  meus  erit  [Joan.  xii).  »  Simul  et  in  terra  ma- 
nebat  secundum  homincm,  et  in  coclo  regnabat 
secundu.Ti  Deum  ;  unde  et  ipse  dicebat : «  Nemo 
ascendit  in  coRlum,  nisi  qui  de  coelo  descendit, 
filius   bominis  qui   est  in   coelo  (Joan,  iii).  »  Et 


ideo  promittebat  non  regnum  terrenum,  sed  cos- 
leste,  dicendo  :  t  Ubi  ego  sum,ibi  et  minister  meus 
erit  (Joan.  xii).  »— «  Beati  enim  pauperes  spiritu, 
quoniam  ipsorum  est  reguum  coelorum  (Matth.  v).» 
Quid  enim  honorabiIius,gloriosiu8,et  beatius,quam 
ut  sit  homo  cum  Deo,  servus  cum  domino,  creatura 
cum  Greatore:  «  Hodie,  inquit,  mecum  eris  iu  pa> 
radiso  (Luc.  xxiii).  »  Ao  si  dixisset  apertius :  Hodie 
mecum  eris,  quod  est  in  paradiso  esse. 

Facies ergo craticulam  in  mundum retts  3sneam,per 
cujus  quatuor  angulos  erunt  guatuor  annu/t,  quos 
pones  super  arulam  altaris.  Habebat  ergo  craticula 
quatuor  anguloslaterales,  etquatuor  annulos  an- 
gulares ;  habebat  et  costas  reticulate  dispositas,  ut 
per  oculos  craticulae  ignis  suocensus  ascenderet,  qui 
sacrificium  superpositum  adoleret.  Excutiamus 
ergo  paIeam,etcoiIigama8  frumentum  :  frangamus 
cortieem,  ut  nucleum  extrahamus  :  exprimamus 
favum,  ul  mel  degustemus.  Ignis  ergo  succensus, 
est  dolor  compunclionis,  craticula  superposita,  ost 
labor  satisfactionis  ;  de  hoc  igne  dicit  Psalmista  : 
<c  Concaluit  cor  meum  intra  me,  et  in  meditatione 
mea  exardescet  ignis  (Ptat.  xxxviii).  »  Gum  enim 
peccator  de  futuro  judicio  meditatur,  in  oorde  ejns 
doloris  ignis  accenditur,  timens  in  manus  Dei  vi- 
ventis  incidere,  qui  exigit  debitum  usque  ad  novis- 
simum  quadrantem  (Matth.  v).  Ipse  enim  reddit 
unicuique  secundum  merita  sua  (Apoc.  xv).  Gurrit 
igituret  festinat  ad  sacerdotem,  qui  craliculam  sa- 
tisfactionis  imponat,  super  quam  carnalitatem  suam 
contritionis  igne  comburat,  ut  dicere  valeat  cum 
Propheta  :  Ossa  mea  sicut  in  frixorio  confrixa  sunt: 
quia  cinerem  sicut  panem  manducabam,etpotum 
meum  cum  fletu  temperabam  (Psat.  c). 

Per  quatuor  angulos  hajus  craticulae,  quatuor 
partes  satisfactionis  intellige,  videlicet  orationes, 
eleemosynas,  jejunium,  et  vigilias.  Quatuor 
enim  modis  peccamus,  per  ignorantiam  et  fra* 
gilitatem,  per  ncgligentiam  et  malignitatem.  Isti 
forte  sunt  illi  quadrantes,  do  quibus  Veritas  dicit 
in  Evangelio:«  Non  exiet  inde,  donec  reddat  novis- 
simum  quadrantem  (Matth.  v).  »id  est  donec  solvat 
in  poona,  quiquid  deliquit  in  culpa. 

Econtra,  quatuor  modis  oportet  nos  satisfaoere. 
Gontra  fragilitatem,  jejunare  (Matth.  iv);  oonlrd 
ignorantiam,  orare  ;  contra  malignitatem,  erogare; 
conlranegIigentiam,vigiIare.  Isti  suut  digni  fructus 
poenitentias,  quos  Dominus  commemorat,  et  com- 
mendat  in  Evangelio  :  «  Hoc,  inquit,  genus  daemo- 
nii  non  ejicitur,  nisi  oratione  et  jejunio  (Maith. 
XVII ;  Marc.  ix).»!  Date  eieemosynam,  et  ecceomnia 
munda  sunt  vobis  (Luc.  xi).  •— «  Vigilate,  quia 
nescitis,  qua  hora  fur  venturus  sit  (Matth.  xxv  ; 
Marc.  xiii ;  Luc.  xii).  » 

In  his  quatuor  anguliB,  quatuor  annuli  debent 
immittijVidelicet  quatuor  principales  virtutesjusti- 
tia,  fortitudo,  prudentia  temperantia.  In  oratione 
prudentia,  ne  •  flat  oratio  in  peccatum  Psat.  cviii).» 
In  jejunio  fortitudo,  ut  perveniat  ad  montem  Dei 


575 


INNOCBNTII  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  SANCTI8. 


576 


Oreh  (//7  Reg,  xix).  In  elemosyna  justitia,  ut  inve- 
niat  ju?tum  oui  det.  In  vigiliis  temperantia,  ne  defl- 
ciat  in  tentatione. 

Costaecraticuls  sunt  operapiefatis,quffiDominu9 
in  judicio  commendabit :  «  Esurivi,  et  dedistis  mihi 
manducare  ;  sitivi,  et  dedisli  mihi  bibere  ;  nudus 
eram,  et  operuistis  me  ;  hospes,  et  collegistis  me ; 
in  oarcrre,  et  visitastis  mc  {Matth,  xxv). »  Hie  operibas 
poenitentes  debent  insistere,  hisfructibusabundare. 
Sed  et  pcrfeotus  ignem  sibi  succendit,  et  craticu- 
lam  supponit.  Ignis  cst  fervor  dilectionis;craticula, 
dolor  corapunctionis  Do  hoo  igne  Veritas  ait  : 
«  Ignem  veni  mittere  in  terram,  et  quid  volo,  nisi 
nt  ardeat  ?  (Luc  \n.)  »  De  bac  craticula  legitur  : 
«  Peccata  proximorum,  frixorium  sunt  justoium.» 
Perfectus  est  enim  qui  diligit  proximum  sicut  SO' 
ipsumi  et  qui  compatitur  proximo  tanquom  sibi 
ipei.  Sibi  coropatitur  super  incolatu  vitae  prs- 
sentis  et  super  dilatione  viise  fulura*,  dicente  Psal- 
mista:  K  Heu  me,  quia  incolatus  meus  pronlougatus 
est,  habitavi  cum  habitantibus  Oedar,  multum  in- 
cola  fuit  anima  mea  (P5a/.  cxix).»  Hoc  estirriguum 
superius,  et  inferius,  quod  Cnleph  dedit  Axs  filiae 
suae  io  dotem  (Josue  xiii).  Proximo  vero  compati- 
tur  in  adversis,  et  perversis,  Apostolo  contestante  ; 
«  Quis  infirmatur,  et  ego  non  infirmor  ?  quis  scan- 
dalizatur,  et  ego  non  uror?»  (//  Cor.  xi.)  Isti  sunt 
quator  an^uli,  quibus  et  quatuor  annuli  debent 
immitti.  In  incolatu  vitse  prsesentis,  contemptus 
mundi,  secundum  illud  Joannis :  •  Nolite  diligere 
mandum,nequeea  quee  in  mundo  8unt(//oan.ii).» 
Id  dilatione  vitae  futurfle,  desiderium  ccbH,  secun- 
dum  iilud  Apostoli :  »  Cupio  dissolvi,  et  esse  cum 
Ghristo  {PhiL  i).  •  In  perversitate  correptio,  juxta 
quod  Veritas  prfficipii :  «  Si  peccaverit  in  te  fra- 
ter  tuus,  corripe  eum  inter  te  et  ipsum  solum 
{Maith,  xviii). »  In  adversitate  subvenlio,  secundum 
quod  propheta  suadet :  «  Frange  esurienti  panem 
tuum,  et  egenos  vagosque  induc  in  domum  tuam 
{Isa.  xxxviii).  » 

Facies  ergo  craticulam  in  modum  reiis  aeneam. 
iEs,  quia  metallum  sonorum  est  confcssionem  si- 
gniflcat.  Est  autem  duplex  confessio,  prfficoniorum, 


A  et  peccatoruro.  De  prima  dicitur  :  <  ConGtemiDi  Do- 
mino  in  cithara,  in  psalterio  decem  chordaram 
psallitc  illi [Psal. xxxii) ; » de  secunda  legitur : «  Coa* 
fitemini  allerutrum  peccata  vestra  (Jac.  v).  >  Debel 
ergo  utraque  craticula  csse  8?n?a.  Illa  propter  con- 
fcFsionem  peccati,quam  agit  poenitens^istapropter 
confcpsionem  praeconii,  quara  agit  perfectus. 

Facies  ergo  cralicvlam,  et  pones  eamsuper  arulam 
allaris.  Multiplex  altare  legitur  inScripturis,  Bupe- 
rius  ct  inferius,  interius  et  exterius.  Quodlibet  au- 
tem  est  duplex.  Nam  altare  superius  estDeusTri- 
nitas,  de  quo  legitur:  «  Non  ascendes  ad  altare 
meum  per  gradus  {Exod.  xx).  »  Est  et  altare  supe- 
rius  triumphans  Ecclesia,  de  qua  dicitur :  «  Tonc 
imponent  super  altsre  tuum  vitulos  {Psal.  i).  »  Al- 

n  tare  inferius  est  militaus  Ecclesia,  de  qua  legitor: 
«Si  altare  lapideum  feceris  mibi,non  aediOcabis  il- 
lud  de  sectis  lapidibus  {Exod.  xx).  »  Est  et  altare 
inferius  men&a  tcmpli,  de  quadicitur:  «  Consti- 
tuite  diem  soiemnem  in  condensis  usque  ad  coroa 
altaris  {Psal.  cxvii).  »  Altare  interius  est  cor  mun- 
dum,de  quo  prascipitur : « Ignis  in  altari  meo  sem- 
per  ardebit  {Levit  vi).  »  Est  et  altare  interius,  (ides 
incarnationis,  de  qua  jubetur :  «  Altare  de  terra  fa- 
cietis  mihi  {Exod.  xx).  >  Altare  exterius  est  ara  cro- 
cis,  hoc  est  altare  holocausti,  supertquod  cremabitor 
sacrificium  vespertinum.  Est  et  altare  exterius, 
ecclesiastica  sacramenta,  de  quibus  scriptam  est. 
«  Altaria  lua,  Domine  virtutum  (Psal.  lxxxiii^,  »  etc. 
Cum  ergo  tot  eunt  altaria,  super  cujus  altaris 
arulam  preecipitur  poni  craticola?  8ed  certe  crati- 

G  cula  super  aitaris  arulam,  est  pcBnitentia  super  cor- 
dis  munditiam;  quia  «  sacrificium  Deo  spirituseon- 
tribulatus,  cor  contritum  et  humiliatum  Deus  dod 
spernit  {Psal.  l).  »  Faciamus  ergo  nobis,  fratres 
oharissimi,craticulampoenitentiffi,  super  quamo£re- 
ramus  sacriGcium  pro  peccato,  carnalitatem  do- 
stram  compunctionis  igne  crementes,  ut  si  postmo- 
dum  immolemus  sacrificium  Jaudis :  non  in  fer- 
mento  malitiae  et  nequitiae,  sed  in  azymis  sincerita- 
tis  et  veritatis  (/  Cor,  v),  ipso  misericorditer  conce- 
denle,  qui  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  s»- 
cula  saeculorum.Amen. 


SERMO  XXVll. 

IN  80LEMNTATE  ASSUMPTIONIS  GLORlOSSIMiE  SEMPER  VIRGINIS 

MARIiE 

Quomodo  beata  Maria  sit  castellum^  et  guale,  et  guomodo  Christus  illud  sit  ingressuSy  et  de  duabus  sororibus; 

de  vita  activa  et  contemplativa. 


Intravit  Jesus  in  quoddam  casteUumy  et  mulier  ])  ria,  quando  «  Verbum  caro  faotum  est,  et  habitavit 
quxdam  Martha  nomine  excepit  illum  in  domum  in  nobis  {Joan.  i),  »  sicut  angelus  illi  promiserat : 
suam.  Et  huic  erat  soror  nomine  Maria;  qux  sedens  «  Spiritus,  inquit,  sanetus  superveniet  in  te,  vir- 
secus  pedes  Dominif  audicbat  verbvm  illius  {Luc.  x).      tus  Altissimi  obumbrabittibi.Ideoquequod  nasoe- 

Castellum  illud  quod  intravitJesus,  est  virgo  Ma-     tur  ex  te  aanotum,  vocabitur  Filius  Dei  {Luc.  ij.  » 


8BRM0  XXVII,  IN  ASSUMPTIONB  B.  MABLfi. 


578 


cumCbristussit  verusDeuset  verusbomo,  A.  sxaUabitur   (Luc.  xiw).»  Juxla   quod   ipsa  Virgo 


tcstatur :  «  Dcposuit  potentes  de  sede,  et  exaltavit 
bumiles  {Luc.  i).  »  De  muro  virginitalis  dicit  ad 
augeluiQ:t  Quomudofiot  istud,  quouiam  virum  non 
cognosco?  (ibid.),  Nam  «  anteqviam  convenirent, 
inventa est  in  utero  babens  de  Spiritu  asincio^Hatth. 
i).  »  Item  de  turri  bumilitatis,  radem  ad  ange- 
lum  ait:  «  Ecce  ancilla  Domini,  flat  mibi  secun- 
dum  verbum  tuum:quoniam  respexit  humilitatem 
aQcillae  suo} :  ecce  enim  cx  hoc  beatam  me  dicent 
omnes  generationes  (Luc.  i).  »  0  felix  virginitas, 
quao:  ornat  bumilitas  ;  o  felix  bumilitas,  quam  bo- 
norat  virginitas!  Humiiitas  ornat  virginitatem,nesit 
despccla.  Est  ergo  virginitas  humilis,  ne  extollatur: 
est  humiiitas  virginalis  ne  contemnatur.  Legimus 


:  Deo  ante  saecula  genitus,  et  bomo  de  bomine 
ilo  natus  ;  quidquid  ei  veracitcr  atlribuitur, 
.venit  ei  secundum  divinam  naturam,  aut  se- 
a  humanam,  aut  secundum  utramque.  Sc- 
Q  divinam  appellatur  Jesus,  qnod  inlerpre- 
alvalor,  Secundum  humanam  dicitur  Cbri- 
uod  exponitur  unclus.  Secundum  utramque 
:  Emmanuel,  quod  interpretatur  nobiscum 
atthi). 

autcm  intrare  sit  de  ioris  intus  accedere, 

potest,  et  etiam  dubitari,  secundum   quam 

ministud  castellum,idest  inuterumvirgina- 

travit.  Non  secudum  iiivinam,cum  ipsesine 

Qoveat  universa,  et  totus  sit  semper  ubique, 

e  se  loquitur  per   prophetam  :  «  Ccelum   et  j.  ^^^^  ®t  virgines  prudentesctvirginesfatua3(A/a/(A. 
eeo  imoleo  iJer.  xxiii).  »  Item  :  «  Ego  sum      ^'^v).  Prudentes  sunt  humiles,  faluaj  suntsuperbaB. 

Habetergocastellum  istudmurum  virgioitatiscon- 
tra  insultumluxuriae,  habetturrim  bumilitaliscon* 
tra  incursum  supcrbia3.  [sti  namque  sunt  bostes, 
qui  miserum  bominem  frequenter  ac  violenler  in- 
festant,  vidclicet  luxuria  carnis  extcrius,  ct  super- 
bia  mentis  iuttirius.  De  quibus  inquit  Apostolus : 
«  Non  estnobisculluctatio  tantum  adversuscarncm 
et  sanguineui,  «  ecce  luxuria  »  :  scd  aJversus  spiri- 
tualia  nequitias  in  ccclestibus  (Eplies.  vi),  •  ecco 
Buperbia.  Ex  bao  procedunt  turpia,  qusB  non  de- 
cent,  ex  illa  procedunt  turpia,  quae  non  liccnt,  ex 
utraque  procedunt  vana,  qus  noQ  expediunt.  Si 
quando  te  luxuria  carnis  impuguat,  ad  hoocastel* 

Qilludintravit?Salubrecon8iliumdeditApo-  ^  ^"°^  procede,  muro  virginitatis  adhaere,  deprecare 

dicens:  u  Noli  plus  sapere,  quam  oportet  sa-  ^  Mariam.  Quis  unquam    invocavit  eam,  el  non   est 

jed  sape  ad  sobrietatem  (/lom.xii).»  Et  alius:      exauditus  ab  ea  ?  Si  quando   te    superbia   mentis 

infestaty  ad  hoo  castellum  accede,  turrim  hamilita- 
tis  asceude,  deprecare  Mariam.Quis  unquaminvo- 
cavil  eam,  et  non  cst  exauditus  ab  ea  ?  Haec  est 
«  mater  pulcbrae  dilectionis  et  sanctae  spei  {EccL 
xxiv),»  quffi  pro  miserisorat,pro  atflictis  supplicat, 
pro  peooatoribus  interoedit. 


ego  impleo  (Jer.  xxiii).  »  Item  :  «  Eg 
et  non  mutor  (Mal.  iii).  »  Sed  non  secundum 
lam,  cum  mater  cjus  Maria  non  accepit  ex- 
quidquam  in  uterum,  sed  concepit  tantum 
s  in  utero,sicutIsaiasaperle  testatur:«  Ecce, 

virgu  concipiet  in  utero,  et  pariet  filium,et 
turnomemeJusEmmanuel  (Isa.yii^Malih.i).» 
it  enim,  secundum  Ezecbieleui  (cap.  xuv), 
91  in  domo  Dumini  clausa,  et  vir  non  est  in- 
8  per  eam.  »  Christus  autem  ab  ipsa  con- 
ae  vir  exslitit,  Hieremia  propheta  testante  : 
im,  inquit,  faciet  Dominus  super  terram,fe- 
sircumdabit  virum  gremio  uteri  sui  (Jer. 
»  Quid  ergo  dicemus  ?  Quomodo  ergo  in  ca- 


)ra  tc  ne  quaesieris,  etmajorates^^rutatus  non 
(Eccli.  iii). » — «PerscrutatorenimmajcHtatis, 
netur  a  gloria  (Prov.  xxv).  »  Nam  •  accedat 
ad  cor  altum,etexa1tabiturDeus(P5aLLXiii).» 
tamen  fidei  majestate  possumus  respondere, 
ium  secundum  philosophos  initium  existendi, 
)8usinsubstautiamappelletur,quaBcunquere8 
initium,  babet  pariter  et  ingressum.  Unde 
/erbum  Dei  secundum  hutnanitateai  assum- 
inceperit  esse  in  utero  virginali,  profecto  se- 
im  eamdem  intravit  iu  illum^non  deforis  ve- 
,Red  intus  assumens.  Juxtaquem  modumlo- 
li  Veritasipsatestatur  :  «  Exivi  a  Palre  et  veni 


In  hoc  castello  duae  Forores  inhabitant,  qaae  ca- 
stellum  custodiunt.Martba  scilicet,  et  Maria.  Mar- 
tbn,  qnae  laborat  et  operatur;  Maria,  qua»  quiescit 
et  contemplatur.  Ula  laborat  et  operatur,  ne  ca- 
stellum  capiatnr  per  negligentiam:  ista  quiescit  et 
contemplatur,  ne  castellum  rapiatur  per  ignoran- 


indum  (Joan.  xvi),  »  non  quoJ  extra  mundum  D  tjam.  Ignorantiagignit  errorcm  cordis,  negligentia 


»erit,  sed  quod  intramundum  processerit.  In 
ergo  Jcsus  t>i  quoddam  casiellum.  Ad  muni- 
jm  castelli  duosunt  necessaria^muruscttur- 
Qurus  exterior,  et  turris  interior ;  ad  ousto- 
quoque  castelli  duo  opportuna,  speculatoret 
ignator :  speculator  ut  contempletur,  et  pro- 
ator,  ut  operetur. 

Bramus  ergo  si  tale  fuerithoc  castellum.  Sane 
c  spiriluali  castello.  quod  est  Dei  genitrix 
I  Maria,  murus  exteriorest  virginitascorporis: 
\  interior  est  bumilitas  cordis  ;  nam  «  omnis 
e  exaltat,  bumiliabitur;  et  qui  se  humiliat. 


paril  torporem  operis.  Per  errorsm  cordis  delinqui- 
mus  in  credendis,  per  torporem  operis  delinquimus 
in  agendis.  Porro  «  impossibile  estsine  flde  placere 
Deo  (Heb.  xi) ;  »  —  «  Fides  autem  sine  operibus 
mortua  est  (Jac  ii).  »  Vigilet  ergo  contemplativa, 
ui  deleal  ignorationem  quoniam«i^noran8  ignora- 
bitur  (/  Cor.  xiv).  »  Laborot  activa,  ut  perimat  ne- 
gligeotiam,  quoniam  «  maledictus  est  qui  facit 
opus  Dei  negligcnter  (Jer.  xlviii).  »  Audi  virginem 
laborantem  :  «  Fili,  quidfecisti  nobis8ic?Egoenim 
et  paler  tuus  dolentes  qusercbamus  te  (Luc.  ii).  » 
Audi  virginem  contemplantem :  «  Maria  conBerva- 


579  INNOCBNTII  lU  PAP-E  SERMONES  D3  SANCTI8.  580 

batomnia  verba  haec,  conferens  in  corde8uo(t7>;rf.).»  A  9"«  »on  auferetur  ab  ea.  Non  hoc  Marlha  dicebat, 
Siquandonegligentiatereddilpigrum,invocaMar-  tanquam  invideret  Mari®  quod  ipsa  laboraret  et 
tbam,  age  cum  Lia  ;  si  quando  teignorantia  reddit 
obscurum,  appella  Mariam,  vigila  cum  Rachele 
{Gen,  xxviii). 

Inlravit  ergo  hsus   in  quoddam   castellum  ei  mu- 


lier  quxdam  Marlha  nomine  excepit  illum  in  domum 
suam  \  quia  venil  Jesus  non  ad  quietem,  sedad  la- 
borem  :  non  ad  l^etitiam,  sed  ad  dolorem  :  non  ad 
pacem,  sen  ad  agonem:  postrcmo  venit  ad  mortem 
Audi  laborem :  «  Laboravi  clamans,  raucs  factdB 
sunt  fauccs  msQ  {PsaL  lxviii).  »  —  •  Tota  die  ex- 
pandi  manus  meas  ad  populum  non  credentem  mihi 
{Isa.  Lxv);  »  unde  et  «  fatigatus  legitur  ex  itinere 
{Joan,  iv).  »  Audi   dolorem  :  «  0  vos  omnes,   qui 


illa  quiesceret :  sed  quod  activa  cum  eibi  Don  suf- 
ficit,  propter  difficultates  rerum,  vel  arabigoitates 
causarum,  auxilium  contemplativ»  reqairit:  at 
quod  ipsa  laborando  vel  operando  nequit  efflcere, 
illa  orando  et  supplicando  valeat  impetrare  :  quia 
cum  Moyses  orabat  in  monte,  Josue  viocebal  in 
valle   (Exod.  xvii).  Sed  nec  Dominus  illi  respondit, 

lanquamreprehenderitMarthamcommendandoMa- 
riam:  sed  bonis  prfletulitoptimum,  plurimis  unom 
perpetuum  transitoriis.  Mariha,  inquil,  soHiciia  es, 
el  iurbaris  erga  plurima.  Porro  unum  est  necessa- 
rium.  Maria  optimam  partem  elegil,  qux  nan  aufe- 
reiur  ab  ea.  Ad  activam  enim  pertinent  opera  pie- 


transitis   per  viam,  attendite  et  videte,  siestdolor  g  ^ttt^Sf    quae   Dominus   in    judicio  commendabit  : 


sicut  dolor  meus  {Threm.  i).  »— «  Trislis  est,  inquit, 
anima  mca  usque  ad  mortem  {Matth.  xxvi).  »  — 
«  Ga3pit  enim  pavere  et  taederc  {Mar.  xiv).  »  Audi 
agonem  :  «  Factus,  inquit,  in  agonia,  prolixius  ora- 
bat:  et  factus  est  sudorejus,  sicutguttaesanguinis 
cadentis  in  terram  {Luc.  xxi).  »  Audi  et  mortem  : 
«  Proprio  Fiiio  suo  non  pepercit  Deus,  sed  pro 
nobis  omnibus  tradidit  iilum  {Rom.  viii).  »  — 
«  Factus  est  enim  obediens  usque  ad  mortem, 
mortem  autem  crucis  {Phit.  ii).  » 

Audi  quomodo  ipse  Jesus  satagebat  circa  frequens 
ministerium,  et  turbabatur  erga  plurima.  «  Meus, 
inquit,  cibus  est  ut  faciam  voiuntatem  ejus,  qui 
misit  me  {Joan.  iv).  »  —  «  Baptismo  habeo  bapti- 


«  Esurivi,  etdedistis  mihi  manducare  :  sitivi,  et 
dedistis  mihi  bibere  :  nuduseram,et  operuistisme 
{Matth.  xxv).  »  Ipse  quoque  Mariam  commendavit 
de  officio  sepulturae.  «  Quid,  inquit,  moleati  estis 
huio  mulieri?  Bonum  opus  operata  est  in  me.  Mit- 
tens  enim  unguentum  hoc  in  corpus  meum,  ad  sc- 
peliendum  mefecit(Jla«/i.xxvi);»Bona8unti8tanec 
cessandum  ab  ipsis,  quandiu  fuerint  neceesaria, 
Porro  cum  cessaverit  defectus  miseriae,  misericor- 
diaequoque  cessabiteffectus ;  quia  misericordia  mi- 
seris  exibetur.  Cum  autem  venerit  quod  perfe- 
ctum  est,  evacuabitur  quod  ex  parte  eflt  (/  Cor, 
xiii).  »  Et  illud  est  optimum,  quod  inaBternumma- 
nebit.  Maria  ergo  oplimam  partem  elegii,   qux  non 


zari,  et  quomodo  coarclor  donec  perficiatur  {Luc.  p  auferetur  abea.  Quia  «  haec  est  vita  aeterna,  ut  co- 
xii).  »  Vere  ergo  Martha  excepii  illum  iti  domum      gnoscant  te  solum  verum  Deum,  et  quem   misisti 

Jesum  Christum  (7oan  xvii].  t.Quod  utique   nunc 
incipit  a  contemplatione  per  fidem,  et  consumma- 
bitur  tandem  in  glorificatione  per  speciem.cNane 
enim  ex  parle  cognoscimus,  et  ex  parte,  propheta- 
mus  :  tunc  autem  cognoscemus,   sicut  el  cogniti 
sumus :  videntes  non  per  speculum  in  «nigmate, 
sed  facie  ad  faciem  intuentes  (/  Cor.  xiii).  »  Audi 
quomodo  Paulus  apostolus  tanquam  activus  solli- 
citus  erat,  et  erga  plurimalurbatus  :«Qui8,inquit, 
infirmatur,  et  ego  non  infirmor?  quis  scandaliza- 
tur,  et  ego  non  uror?  Instantia  mea  quotidiana  sol- 
licitudo  omnium  ecolesiarum   (//  Cor.  xi).  »  Sed 
audi  quod  idem   ipse  tanquam  contemplativus, 
t  raptus  est  usque  ad  tertium  ccolum,  et  audivit 


suam.  Unde  secundum  carnem  non   de   Rachele 
natus  est,  sed  de  Lia.  Maria  autem  sedebat  secus 
pedes  Domini  et  audiebat  verbum  illius.  Duo  pedes 
Domini,  sunt  duo  mentis  affectus,  timor  et  amor 
Timor  sanctus,  et  amor  castus.   Timor   sanctus 
praestat  initium ;   nam  «  initium  supientiae.  timor 
Domini  (Psat.  cx).  »  Amor  castus  praeparat  finem: 
nam  finis  praecepti  charitas  est  (/  Tim.  i).  »  Maria 
igitur  optimam  pariem  elegii  qux  non  auferetur  ab 
ea:  quia  «  charitas  nunquam  excidit  {Cor.  xiii).» 
Et  «  timor  Domini  sanctus  permanet  in   saeculum 
ssculi  {Psal.  xviii). »  Martha  ergo   stabai,  et  sata- 
gebat  ut  pasceret  Dominum :  haec  audiebat,  ut  pa« 
sceretur  a  Domino.  Illa  quidem,  ut  pasceret  Domi- 


num  cibo  carnali :  haec  autem,  utpasceretura  Do-  D  arcana  verba,  quae  non  licet  hominiloqui  {ibid,).B 


mino  cibo  spirituali ;  quia  «  non  in  solo  pane  vivit 
homo,  sed  in  omni  verbo  quod  procedit  de  ore  Dei 
{Matlh.  iv).  »  Sane  quanto  melior  est  anima  cor- 
pore,  tanto  dulcius  sapit  spiritualis  cibus  in  mente. 
qu.im  carnalis  in  ventre.  «  Quam  dulcia,  inquit, 
faucibus  meis  eloquia  tua,  Domine  super  mel  et 
favum  ori  meo  {Psal.  cxviii).  »  Ilia  dicebat  ab  Do- 
niinum  :  Domine^  non  est  tibi  curae  quod  soror  mea 
reliquit  me  solam  minisirare.  Dic  ergo  itli,  ut  me 
adjuvet.  Pro  hac  Dominus  respondi/  :  Martha,  Mar- 
iha  sollicita  es,  et  turbaris  erga  plurima-  Porro 
unum  est  necessarium.  Maria  opiimam  pariem  elegit^ 


Ad  hoc  tanquam  ad  unum  aspirabat,  cum  diceret: 
M  Cupio  dissolvi,  et  esse  cum  Christo  [Phil.  ii).»Sed 
illud  tanquam  necessarium  sustinebat,  cum  adde- 
ret :  «  Manereautem  in  carne  necessariumestpro- 
pter  vos  (ifrid.).»  Ergo  et  illa  necessaria  sunt,  circa 
quae  satagit  Martha:  et  illudest  necessarium,  quod 
elegit  Maria.  Sed  illa  sunt  necessaria,  id  estutilia  : 
istud  autem  necessarium,  id  est  commodabile. 
Juxta  quem  modum  in  logica  facultate  docetur, 
quod  aliudest  verura  contingen8,aIiudwece5*arittm. 
Contingens  est  istud,  quod  ita  est  verum,  quod 
possitnoD  esse  verum.  NeceBsarium  est  autem  illady 


581 


SBRMO  XXVIII,  IN  AB8UMPTI0NB  B.  MABIJI. 


582 


qaod  ita  verum  est,.quod  non  possit  non  esse  ve-  A 
rum.  Noone  cum  Virgo  dixit  ad  Filium  :  Fili,  quid 
fecisti  nobis  sic  I  Ecce  pater  tuus  et  ego  dolcntes 
quierebamus  te  {Luc,  ii),qua8i  cum  Murtba  dixisse 
videtur  :  Domine^  non  est  tibi  curx,  quod  soror  mea 
reliquil  ms  sclam  minitirare?  Lic  ergo  illiy  ut  we 
adjuoct.  Et  cum  ipse  respondit  :  t  Quid  est,  quod 
me  quaerebalis?  nesciebatis,  quia  in  bis  quae  patris 
mei  sunt,  oportet  me  esse?  {ibid,)^  »  nonne  quasi 
Oominus  respondisse  videlur  ad  Martbam  :lfar//ia, 
sollicita  eSf  et  turbaris  erga  plurima  :  porrOy  unum 


est  necessarium.  Maria  ergo  optimam  parittm  elegitf 
qux  non  aufereiur  ab  ^a.Uoc  unum  oplabat  et  pete- 
bat  Propbeta,cum  diceret:«  Unam  petii  a  Domino, 
banc  requiram,  ut  inbabitem  in  domo  Domini  om- 
nibus  diebus  vitae  meae  [Psal,  xxvi).  »  Praeponilur 
unum  multis;  quia  sicut  omnia  procedunt  ab  uno, 
sicomniaprocederedebent  ad  unum;  ad  illum  vi- 
delicet,  qui  est  a  et(o,  primusetnovissimus,  prin- 
cipium  et  fmis,  Jesus  Ghristus  Dominus  noster,  qui 
est  super  omnia  Deus  benedictus  in  saecula  sscu- 
lorum.  Amen. 


SERMO  XXVllI. 

IN  EADEM  SOLEMNITATE. 

De  aurorx,  lunx  et  solis  conditionibus  sive  qualiCatibuSy  et  quomodo  Blarix  conveniant. 


Quae  est  istUj  qux  progreditur  quasi  aurora  con-  Q  {Luc.  i).  »Quasi  diceret:Illa  fuit  plena  pecoato,sed 


surgenSj  fulchra  ut  lunuy  electa  ut  sol,  terribitis  ut 
eastrorum  acies  ordinataT  {Cant,  vi.) 

Cum  aurora  sit  Gnis  noctis  et  origo  diei,  merilo 
per  auroram  designatur  Virgo  Maria ;  qu®  finis 
damuationis,  et  origo  salutis  fuit.  Finis  vitiorum, 
et  origo  virtutum.  Oportebat  enim,  ut  sicut  per 
feminam  mors  intravit  in  orbem ;  ita  per  feminam 
vita  rediret  in  orbem.  Et  ideo  qucd  damnavit  Eva, 
salvavit  Maria,  ut  unde  mors  oriebatur,  inde  vita 
resurgcret.  Illa  consensit  diabolo,  et  vetitum  po- 
mum  comedit,  secundum  illud  :  «  Tulit  de  fructu 
et  comedit,  deditque  viro  (Gen.  iii);  »  ista  credidit 
aogeio,  et  fillum  promissum  concepit,  secundum 
iilud  :  (c  Ecce  concipies  et  paries  filium  {Luc*  i.  » 
llla  comedil  pomum  ad  morlem,  juxta  quod  fuerat 
illi  prsdictum  :  «  Quacunque  die  comederis,  morte 
morieris  (Gen.  ii);  »  istaconcepitfilium  ad  salutem, 
aicut  ei  fuerat  prxnotatum :  «  Vocabis  nomen  ejus 
Jeaum.  Ipse  enim  salvum  faciet  populum  suum  a 
peccatis  eorum  \Mallh,  i).  »  Illa  peperit  in  dolore, 
secundum  illud  :  «c  Multiplicabo  {erumnas  tuas  et 
conceptus  tuos,  et  in  dolore  paries  (Gen.  iii);  » ista 
generavit  in  gaudio,  secundum  illud  :  «  Annuntio 
vobis  gaudium  magnnm,  quod  erit  omni  populo ; 
quia  natus  est  vobis  bodie  Salvator,  qui  est  Cbri- 
stus  Dominus,iQ  civitate  David  [Luc.  ii).  »  Illa  fuit 
de  solo  viro  producla,  quoniam  aedificavit  Dominus 
Deus  costam,  quam  tulerat  de  Adam  in  mulicrem, 
sed  produxit  virum  et  feminam  {Gen,  ii),  baeo 
autom  producta  fuit  de  viro  et  femina,  sed  solum 


tu  «  plenagratia.»  Illa  fuitmaledicta  in  mulieribus, 
sed  «  benedicta  tu  in  mulieribus  (ibid.).*  Fructus 
ventris  illius  fuit  maledictus  Cain,  sed  fructua 
ventris  tui  erit  benedictus  Jesus.  Cain  invidiose 
fratrem  occidit  Abel  (Gen.  iv) ;  sed  Jesus  invidiose 
fuit  occisus  a  fratribus. 

Aurora  fugatis  tenebris  lumen  mundo  ostendit : 
tu  vero,destructi8  vitiis,  Salvatorem  sfleculo  protu- 
listi;  quia  per  te  «  populus  »  gentium,«  qui  ambu- 
labat  in  tenebris,  vidit  lucem  magnam  :  habitanti- 
bus  in  regione  umbrse  mortis  lux  orta  est  eis  (Isa. 
ii).  »  illa  videlicet,  «  qu»  illuminat  omnem  bomi- 
nem  venientem  in  bunc  mundum  (Joan.  i).  »  Tu  ea 
igitur  aurora  consnryens,  finis  videlicot  noctis,  et 
p  origo  diei ;  finis  damnationis,  el  origo  salutis. 
^      Pulchra  ut  luna,  Sicut  rationabiliter  aeserunt, 
qui  dererum  naturis  edisserunt,  Luna  frigida  est 
et  bumida.  Quia  frigida,  designal  virginitatem ; 
quia  bumida,  designat  bumilitatem.Ignis  enim,de 
quo  siccitas  provenit,  quasi  levis,  naturaliter  petit 
sublimia.  Aqua  vero,  de  qua  procedit  bumilitaB, 
quasi  gravis,  naturaiiter  petit  bumilia.  Frigiditas 
ergoet  humiditas  lunas,  virginitas  cst  et  humilitas 
Maris;  quiafrigida  fuit  contra  sstum  iuxuris,hu- 
mida  vero  contra  fastum  superbiae.  Luna  vero  tunc 
est  plene  pulchra,  cum  existit  rotunda;  et  Maria 
tunc  exstitit  plene  formosa,  cum  fuit  prole  fecun- 
da.  Felix  virginitas,  quam  ornavit  humilitas;  felix 
bumilitas,  quam  bonoravit  virginitas.   Sed  longe 
felicior  utraque  fecunditas,  quam  simul  ornavit  et 
virum  produxit :  «  Quia  novum  fecit  Dominus  super  D  bonoravit  virginitas  et  bumilitas.  Ne  ergo  virginitas 
terram,  femina  circumdedit  virum  gremio  uteri  sui 
(Jer.  xxxi).>IlIafuitsinecuIpaproducta,sed  produxit 
iQ  culpam;  hsec  autem  fuit  in  culpa  producta  (21), 
sed  sine  culpa  produxit.  Illadictaest  Eva,  huic  di- 
ctnm  est,  Ave;  quia  per  hanc  mutatum  est  nomen 
Bve.  t  Ave,  inquit,  gratia  plena,  Dominus  tecum 


maledictionem  illam  incurreret,  de  qua  dicitur  : 
«  Maledicta  sterilis  quae  non  parit  (Exod.  xxiii ; 
Deut.  vii),  »  comitatur  illam  fecunditas ;  et  ne  fe- 
cunditas  immunditiam  illam  contrahcret,  de  qua 
legitur :  «  Quis  potest  facere  niundum,de  immundo 
conceptum  semine  {Job.  xiv),  »  comitatur  illam 


(21)  8ic  sentire  potuit  Innocentius  III  papa,circa     de  fide,nempe :  Maria  sine  iabe  concepta  est.  Edit. 
rem  nondum  ab  Ecclesia  definitam ;  quas  nunc  est     Patrol. 


583 


INNOCBNTII  III  PAPiB  SBRMONBS  DB  SANCTI8. 


584 


virginitas.  Ne  vero  virginilas  vel  fecunditas  aen-  A. 
lentiam  illam  acciperet,  de  qua  legitur  :  «  0  nnis 
qui  se  exallat,  humiliabitur  {Lun.  uiv,  xviii),  » 
Qtramque  comitatur  bumilitas.  Hsec  tria  simul 
evangelista  commendat,  et  commemonit  in  Maria: 
•  Cum  esset,  inquit^desponsata  mater  Jesu,  Maria 
Josepb,antequam  convenirent,  inventa  est  in  utero 
habens  de  Spiritu  sancto  [Matih,  i).  »  Magna  bumi- 
lilas,  quia  mater  Jesu  erat  desponsata  Joseph.  San- 
cta  fecunditas,  quia  invenia  est  in  utero  habens  de 
Spiritu  sancto.  Pura  virginitas,  qnoniam,  antequam 
convenirent,  inventa  est  in  utero  habens^  non  quod 
post  unquam  carnali  commistione  convenirent, 
quia  virgo  fuit  ante  partum,  virgo  in  partu,  virgo 
poat  partum.  «  Ha?c  est  enini  porta  in  domo  Do- 
mini  clausa,  ot  vir  non  est  inf,'ies8U8  per  eam  t> 
{Ezech.  xLiv).  »  Hic  est  «  borlus  conclusus  et  fons 
signatus  [Canl.  iv).  »  Uaec  est  rubus  ardeni^,  sed 
non  consumptus  (Exofit.  in).  De  fecunditate  Gabripl 
angelus  prsdixit  iili  :  «  i^cce  concipies  el  paries 
filium  \Luc.  i).  M  llla  verode  virginitate  respondit  ; 
«QuomodofietiBtud,quoniamvirum  noncognosco?» 
{ibid.)  Gum  autem  audivit  quod  nec  virginitas 
impediret  fecunditatem,  nec  fecunditas  auferret 
virginitatem  :  «  Spiritus  sanctus,  inquit,  superve- 
Diet  in  te^  et  virtus  Altissimi  obumbrabit  tibi ;  » 
statim  de  humilitate  8ubjunxit:«  Ecce  ancilla  f)o- 
mini,  fiat  mihi  secundum  verbum  tuum  (ibid.),  t 
Fuit  ergo  Maria  puichra  ut  luna,  virgo  soilicet  hu- 
miljs  et  fecunda. 

Etectaut  sol.  Duo  praecipue  commendantur  in  p 
sole,  splendor  et  calor.Quia  splendet.significat  sa- 
pientiam ;  quia  calet,  signiflcat  charitatem.  De  sa- 
pientia  namque  legitur,quod  ipsa  «  ept  randor  lucis 
siernffi,  et  speculum  sine  macula  Dei  majestatis, 
et  imago  bonitatis  illius  {Sap.  vii).  •  Dc  charitate 
Iegitur,quod  «  ignis  est  in  Sion,et  caminusin  Ilie* 
ruealem  (Isa.  xxxi).  »  —  «  Aqu»  multaj  non  pos- 
Bunt  exstinguere  cberitatem  (Cant.  viii).  »  Elccta 
est  ergo  Maria,  quatenus  splenderet  et  caleret  ii/ 
sol.  Splenderet  per  sapientiam,caleret  por  cbarita- 
tem ;  quia  Spiritus  sanctus  supervenit  in  eam,  et 
virtus  Altissimi  obumbravit  eam  (Luc.  i).  Spiritus 
sanctuB  est  charitas,  de  quo  dicitur  :  u  Deus  cba- 
ritas  tiSi(lJoan.  ii).  »  Rt  virtus  Altipsimi,  sapien- 
tia.  de  qua  legitur  :  «  Christus  est  Dei  virtus  ct  Dei 
sapientia  (Act.  viii).  »  Audi  Mariam  interrogantem  B 
ex  sapientia  :  «Quomodo  fiet  istud,quoniam  virum 
non  cognosco?  •  (Ltic.  i.)  Audi  respondentem  ex 
charitate  :  «  Ecce  ancilla  Domini,  Oat  mihi  socun- 
dum  verbum  tuum  {ihid.)  »  Audi  sapientiam  in 
Maria  :  •  Maria,  inquit,  observabat  omnia  verba 
hflBC  conferens  in  corde  suo  (ibid.).  »  Audi  cbari- 
tatem  in  ea  :  •  Magnificat  anima  mea  Dominum. 
Et  exsultavit  spiritus  meus,  in  Deo  salutari  meo 
(ibid.).  M  Supervenitigiturin  eam  Spiritus  sanclus, 
ut  ad  concipiendum  in  corpore  daret  oi  cbaritatis 
afiectum.Propter  quod  legitur,  quia  Christus  natus 
est  de  Spiritu  sancto  ex  Maria  virgine.   Et  virtus 


AUissimi  obumbravit  ei,  ut  ad  concipiendum  in 
corde  daret  ei  sapientia?  intellectum.  Propter  quod 
legitur  :  a  Bcata  qnae  credidisti,  quoniam  omnia 
completa  sunt  tibi  a  Domino  (ihid.).  »  Concepit  io 
corporc  «  Verbum,  quod  caro  factum  esl,  et  babi- 
tavit  in  [Joan.  i)  »  ea.  Goncepit  in  corde  «  Ver- 
bum,  »  quod  «  crat  in  principio  apud  Deum,  et 
Deus  eral  Verbum  (ibid,).  »  Electa  igitur  est  u*.  sol, 
quafenus  «  in  sole  posuit  tabernaculum  suum,  et 
ipse  tanquam  sponsus  procedens  do  tbalamo  suo 
(PSfll.  xviii).  » 

Ttrribilis  ut  castrorum  acies  ordinata.  Scriptum 
est eiiim quia  « sapionlia  vincit  maiitiam  (Sap.viii), » 
inlcr  quas  in  hac  vila  mortali  grundis  et  gravis 
exercetur  conflictus.  Pio  sapionlia  namque  pugnat 
et  expugnat  chorus  virtutum  :  pro  malitia  vero 
pugnat  et  expugnat  exercitus  vitiorum ;  quia«  non 
est  conventio  lucis  ad  tencbras,  noque  Cbristi  ad 
Bolial  (//  Cor  vi).  »  Castra  vltiorum  quasi  ducem 
sequuniur  superbiam,  de  qua  dicit  Scriptura  : 
«  Initium  omnis  peccati  est  supcrbia  {Eccle.  x).  • 
Castra  vcro  virtutum,  quasi  ducem  sequuntur  hu- 
mililatem,  de  qua  dicit  Maria  :  «  Rcspcxit  humili- 
tatem  ancillue  suae ;  ccco  enim  ex  hoc  beatam  me 
dicent  omnes  gencrutiones  (Luc.  i).  ■  Acies  ergo  ca- 
strorum^id  est  pleniludo  virtutura  ita  fuit  in  virgine 
ordinataj  ut  de  se  vere  dicere  possit  *•  «  Introduxit 
me  rex  in  cellam  vinariam,ct  ordinavit  in  me  cba- 
ritatem  (Cant.  ii),»  ut  postquam  in  ea  plonitudo  divi- 
nitatis  corporaliter  habitavlt  (Coloss.  ii),  vicit  ex  toto 
mAlitiam.Quoniam,ut  vehementer  opinor,  ex  tuno 
fomos  peccati,  languor  naturae,  slimulus  carnis  in 
ea  fuit  non  solum  sopitus,  sed  prorsus  exstinctus: 
ut  de  caetero  non  concupisccret  caro  advcrsus  spi- 
ritum,sed  plena  gratia,viliis  et  dsmoniia  terribilis 
appareret. 

Ipsa  est  ergo  aurora  consurgens^  pulchra  ut  luna, 
elecia  ut  sot,  ierribiiis  ut  casirorum  acies  ordinala, 
Luna  lucot  in  nocte,  aurora  in  dilucuIo,sol  in  die; 
nox  autcm  est  culpa,  diiuculum  pamilentia»  dies 
gratia.  Qui  ergo  jacet  in  nocte  culpae,  respiciat  lu- 
nam,  deprecetur  Marium,  ut  ipt>a  per  Filium  cor 
ejus  ad  compunctionem  illustret.  Quis  enim  de  no- 
cte  invocavit  eam,  el  nun  est  exauditus  ab  ea?  Ipsa 
est  a  mater  pulcbras  dilectionii  el  banctffi  spei  (Eccii, 
xxiv).  » Quia  vcro  ad  diluculuui  poenitentiae  surgit, 
respiciut  auroram,  deprecelur  Mariam,  ut  ipsa  per 
Filium  cor  ejus  ad  sutisfactionem  illuminet.  Quis 
enim  devote  invocavit  eam,ct  non  est  exaudilus  ab 
ea?  Ipse  est  «  mater  pulcbrae  dilectionis  et  sanct» 
spci  (Eccli.  xxiv).  >  Quia  vero  «  militia  est  vila  ho- 
minis  super  terram  (iob  vii)  »  [nam  mundus  posi- 
tus  est  in  maligno  (/  Joan.  v)],  caro  coucupiscit 
adversusspiritum  (6'a/.  vi),  oculus  depraedatur  ani- 
mam  (Thren.  iii),  mors  ingreditur  per  fcneslras 
(Jer.  ix)  :  nec  est  nobis  coUectutio  tantum  adver- 
sus  carnem  et  sanguinem,  sed  adversus  spiritulia 
noquitiffi  in  coelestibus,  adversus  rectores  lenebra- 
rum  harum  (Ephes,  \i),  Adversarius  enim  nosier 


585  8KRM0  XXIX,  IN  NATIVITATK  B.  MARIE.  586 

diabolu8«  tanqaam  leo  rugicns  circuit,  quaerens  A  deprecetur  Mariam,  utipsa  per  Filium «  mittat au- 
qaeai  devoret  (/  Pelr,  v) ;  «  quicunque  sentit  im-  xilium  de  sancto,  ct  de  Sion.  tueatur  (PsaL  xix).  • 
pugnationem  ab  hostibus,  vel  a  mundo,  vel  a  carne,  Ipso  prajstante,  qui  esl  super  omnia  Deus  benedi- 
vel  adaBmone,respiciatcastrorum  aciem  ordinatam      ctus  in  saBCulassculorum,  Amen. 


SERMO  XXIX. 

IN  SOLEMNITATE  NATIVITATIS  GLORIOSISSIMiE  SEMPER  VIRGINIS 

MARIyfi. 

De  inslrumenlis  piscatoriij  videlicei  virga,  hatno  et  esca,  et  quid  per  ea  accipere  dehea* 
muSi  ei  guare  diabolus  nominibus  diversarum  bestiarum  nuncupetur. 


In  oculis  suis  quasi  hamo  capiet  Behemoth(Job  xl.)  Q 

Verbaquae  locutus  sum,  fratres  charissimi,  verba 

BUQt  Domini  ad  Job  pauca,  sed  multa  ;  parva,  sed 

magna ;  brevia^    sed   prolixa.  Pauca  litteris,    sed 

multa  sententiis  :  parva  syllabis,  eedmagna  figuris ; 

brevia  dictionibus,  sed    prolixa   signincationibus. 

Plena  sunt  quippe  omniasuis  mysteriis,  et  coBlesti 

dulcedinesuperredundantia  :  si  tamen  diligentem 

babeant  inspectorem,  qui  norit  sugere  «  mel  de  pe- 

lia,  et  oleum    de   saxo   durissimo  (Deut.  xxxi).  » 

«  Ego  vero  dabo  vobis  lac  polum,non  cscam  (/  Cor 

iii) ;  A  quia  «  sicut  modo  geniti  infantes  iac  concu- 

piecitis,  ut  in  salutem  crescatis  (/  Petr.  n).  » 

In  instrumento  piscatoris  quatuor  notare  debe- 

mu8,  virgam  etiineam,  hamum  et  escam.  Qusd  sit 

haec  virga  propheta  determinat,  dicens  :  «  Egredie-  p 

tor  virga  de  radice  Jesse,  et  flos  deradiceejusas- 

cendet  [Isa.  xi).  »  Haec  est  virgula   fumi,  ex   aro- 

matibus  myrrhaB  et  thuris  (Can^  iii).  »  Virgafloruit 

el  attulit  fructum(/5a.  vii;  quia  Virgo  concepit    et 

peperit  Christum  :  hanc  ergo  virgam  dixerim  esse 

Mariam,  Virga  teneritudincm  habcl,   rectiludinem 

etlongitudinem:teneritudinem,nesitdura;rectitu- 

dinem,  ne  sit  curva, ;  iongitudinem,  ce  sit  curta. 

Maria  vero  virginitatem  habet,humilitatcm  et  clia- 

ritatem  ;  virginitatem  sine  concupiscentia,  humili- 

tatem  sine  superbia,  charitatem   sine   malitia.  De 

virginitate  dicit  propheta  :  «  Ecce  virgo  concipiet, 

et  pariet  fllium,  etvocabiturnomenejusEmmanuel 

[ka.  VII ;  Matth,  xiii).  Missus  est  enim  angelus  Ga- 

briel  a  Deo  in  civitatem  Galila?s,  cui  nomon  Naza- 

reth,  «  ad  virginem  desponsatam  viro,  cui  nomen  D 

erat  Joscph,  de  domo  David,  et  nomen  virginis  Ma- 

ria  (Luc.  i).  •  De  humiiitate  dicit  ipsabeata  Maria  : 

«  Respexi,  bumilitatem  ancillae  suffi  :  ecce  enimex 

hoc  beatam  me  dicent  omnes  geuerationee  (ibid),  » 

c  Super  quem,  inquit   Deus,   requiescet   spiritus 

meus^nisi  super  humilem,  etquietum,  ct  trementem 

verba  mea  iJsa.  lxvi).  »  De  cbaritate  dicit  inCanti- 

cis:  «  Stipate  me  malis,  ornate  me  floribus,   quia 

amore  langueo.  Introduxit  enim  me  rex  in  cellam 

vioariam,  et  ordinavit  in  me  charitatem  (Cant,  ii). » 

Huicvirgffilinea  colligatur,quam  Matthceus  Evan- 

gelicusdescribit:  «  Liber  generationis  Jesu  Christi. 

Patrol.  CCXVII. 


niii  David,  filii  Abraham  (Matlh,  i).  »  Hanc  ergo 
lineam  dixerim  esse  genealogiam.  Nam  sicut  linea 
piscatonsdediversisfilis  coonectitur,  sicgenealogia 
Redem ptoris  de di versis  personis contexitur,  de viris 
et  mulieribus,  de  Judsis  et  geotilibus,  de  justiset 
peccatoribus  ;  nam  «  omnes  peccaverunt,  et  egent 
gloria  Dei  (Rom.  iii).  »  Praeterea  dicit  in  Evangelio  ; 
uNonveni  vocare  justos,  8edpeccatores(Afa<//^*ii).» 
Et  irjecclamabant  dicentes  :  «  Veni.  Domine,etnoli 
tardare:  relaxa  facinora  plebis  tus  Israel.  Emitte 
Agnum,  Domine.  dominatorem  terr»,  de  petra  de- 
serti  ad  montem  filiae  Sion  (Isa,  xvi).  » 

Huic  liueae  subnectitur  hamus  siout  evangelista 
dcterminat  dicens:  «  Jacob  genuit  Joseph  virum 
Maris;  de  qua  natus  estJesus,  quidiciturChristus 
(Matth,  i).  »  Hunc  igiturhamum  dixerim  esseChrl- 
stum,  ierreum,  acutum  et  uncum  ;  ferreum  per  po- 
tontiam,  acutum  per  sapientiam,  uncum  per  dili- 
gentiam.  Per  potentiam  enim  domat  etsuperat,  per 
sapientiam  penctrat  et  indagat,  perdiligentiamre- 
tinet  et  conservat.  De  primo  dicitPsalmographus: 
«  Reges  eos  in  virga  ferrea,  tanquam  vas  figuli 
confringes  eos  (Psal,  ii) ;  »  de  secundo  dicit  Apo- 
stolus  :  «  Vivus  est  sermo  Dei  et  efflcax  et  penetra- 
bilior  omni  gladio  ancipiti  [Hebr.  iv) ;  »  de  tertio 
dicit  Dominus  :  •  Ha^c  est  voluntas  Patris  mei,  ut 
omnes  quod  dedit  mihi,  non  perdam  ex  eo  quid- 
quam  (Joan.  v).»  Huic  hamo  circumposita  fuit  esca, 
cum  «  Verbum  caro  factum  est,  et  habitavit  in  no- 
bis  (Joan.  i).  »  Ilamus  enim  esca  celatus,  est  Deua 
carne  velatus.  Uanc  igitur  escam  dixerim  carnem, 
secunium  quam  Christus  comparat  se  vermi : «  Ego 
Eum,  »  inquit,  «  vermis  et  non  homo,  epprobrium 
homiaum  et  ctbjectio  plebis  (Phal.  xli).  »  Dicitur 
autem  vermis,  proptervilitatem  abjectiouis,  et  pro- 
pter  proprietatem  conceptionis. «  Nos,  »  inquit  pro- 
pheta,  «  putavimus  eum  quasi  leprosum,  et  percus- 
sum  a  Deo  et  humiJiatum  ;  generationem  autem 
ejus  qnis  enarrabit?»  (Isa.  li.)  Sicut  enim  vermis 
nascitur  sino  semine,  ita  Christus  natusestde  vir- 
gine.  Hunc  i  amum  misit  piscator  in  mare,  ut  cape- 
ret  piscem,  cum  Deus  misitCbristum  in  mundum, 
ut  caperet  Behemoth,  id  est  diabolum  ;  diabolua 
enim  cum  caperet  escam  humanitatis,  captus  est 


587 


INNOCRNTII  m  PAPiS  SBRM0NB8  DB  SANCTIS. 


588 


hamo  divinitatis.  Unde  propheta :  «  In  die  illa  vi-  A 
sitavit  Dominus  in  gludio  soo  duro  et  grandi  forti 
Buper  Levialhan  serpentem  veclem,  etsuper  Levia- 
than  serpentem  tortuosum,  et  oiMsidet  cetum,  qui 
est  in  mari  (Isa,  xxvii]. »  Propterea  dicit  in  Psalmo: 
u  Veni  in  altitudinem  maris,  ettempestas  deiuersit 
me  [PsaL  lxviii).  »  Gum  ergo  diabolus  suggessit 
Ghristum  occidi,  tunc  a  Ghristo  meruit  captivari, 
secundum  illud  propheticum :  »  0  mors,  ero  mors 
tua :  morsus  luus  ero,  inferne  (Ose,  xii).  »  DiaboluB 
enim  paradisum  intravit,  et  colonosejecit :  etCbri- 
stus  ad  infernum  descendit,  et  captivos  eduxit.  Nam 
quia  diabolus  misii  manum  in  illum,  in  quo  nibil 
]uri8  babebat,  jure  amisit  illos,  in  quibus  aliquid 
juris  videbatur  habere.  Ne  verodiabolus  viderelur 
fraude  deceptus,  cum  hamo  dioitur  captus,  prasmi-  n 
sit :  In  oculis  suis  quasi  hamo  capiet  Behemoih.  Nam 
soienti  el  volenti  dolus  non  infertur  Diabolus  enim 
Ghristum  cognoscendo  timuit,  et  timendo  cognovit. 
i(  Quid,  »  inquit,  « tibi  et  nobis,  Jesu  Nazarene  ?  Ve- 
nisti  ante  tempus  perdere  nos.  Scio  quia  sis  sanctus 
De\{Luc,  vm).  »  Et  iteruro  :  «  Quid  mihi  et  tibi, 
Fili  Jesu  Dei  altissimi  ?  Obsecro  te,  ne  me  torqueas 
(Matth,  v).  »  Gonsuela  tamen  aviditas  eum  traxit, 
et  temeritas  impulit,  ut  sanguinem  ejus  sitiret,  et 
carnem  appeteret. 

Behemoth  nomi  nis  interpretatione  signat  helluam . 
Diabolus  enim  propter  diversas  proprietate8,diver- 
sis  animalium  nominibus  nuncupatur.  Nominalur 
enim  nominibus  bestiarum,  propter  violentiam  et 
oppressionem  :  nomioibus  reptilium,  propter  astu- 
tiam  et  deceptionem  ;  nominibus  piscium,  propter  C 
luxuriam  et  effusionem.  His  enim  quatuor  modis 
maxime  tentat  et  superat.  Diciturenimavis,unde: 
Nunquid  iiludes  eiquasi avi  ?  Et  spcciGcato  vocabulo 
dicitur  perdix,  unde  illud:  ccGlamavit  perdix, 
congregavit  quod  non  peperit(Jer.  vii).  »  DdBmones 
ergo  volucres  appellantur,  unde  in  Evangelio : 
«c  Voluores  cgbH  comederunt  illud  {Luc,  viii).  »  Dici- 


tur  Behemothy  id  est  hellua^  unde :  Ecce  Behemoih, 
qu3e  feci  tecum.  Et  speciQcato  vobabulo  dicitur  leo, 
undePetrus :  «Adversarius  vester  diabolus  tanqoam 
leo  rugiens  circuit  quaBrens  quem  devoret  (J  Pelr. 
v).  »  Dicitur  iupus,  unde  :  t  Lupus  venit,  et  merce- 
narius  fugit  (Joan.  x).  >  Dsmones  ergo  besti»  nun- 
cupantur,  unde  inPsalmo  :  «  NetradasbestiiBani- 
mas  conOtentes  tibi  (Psal.  vi).  »  Dicitur  serpeos, 
unde  illud  :  «  In  die  illa  visitabit  Dominus  super 
Leviathan  serpentem  vectem  (Isa-  xxvii).  »  L^via- 
ihan  enim  interpretatur  additamentumeorum ^qu\9. 
scilicet  primis  parentibus  gloriam  addere  se  spo- 
pondit:  a  Eritis,  inquit,  sicut  dii,  scientes  bonum 
et  malum  {Gen.  iii).  MEtspecificatovocabulodicitur 
coluber,  unde  dicitur :  «  Obstetricante  manu  ejus 
eductus  est  coluber  tortuosus  (Job.  xxvi). »  Dicitur 
draco,  uode :  «  Draco  iste  quem  formasti  ad  illa- 
dendum  ei  (Psal.  ciii).  »  DaBinones  ergo,  quia  diver- 
sis  modis  seducunt,diver8is  reptilium  nominibus 
appellantury  unde :  «  Super  aspidem  et  basiliscum 
ambulabis,  etc.  (P«a/.xc). » Item :  «  Caput  aBpidum 
suget,  et  oocidet  eum  lingua  vipera  (Job,  xz).  » 

Dicitur  piscis,  in  cujus  figura  piscis  immania 
exivit,  ut  devoraret  Tobiam  (Job  v).  Et  specificato 
vocabulo  dicitur  cetus,  unde :  «  Occidet  Dominus 
cetum,  qui  est  in  mari  (Isa.  xxvii).  »  In  hisomnibus 
appellatur  Satan,  id  est  adversarius,  undeillud: 
«  Stabat  Satan  a  dextris  ejus,  ut  adversaretur  ei 
(Zach.  v).  »  Dicitur  Belial,  id  est  apostata,  prsvari- 
cator  et  absque  jugo,  unde  dicitur :  «  Que  oommu- 
nicatio  Christi  adBeiial  ?  » (//  Cor.  vi).  Nuncupatur 
diaboius,  id  est  criminator,  sive  deorsum  fluens ; 
unde  in  Psalmo  :  «  Diabolus  stet  a  dextris  ejus,  et 
oratio  ejus  fiat  in  peccatum  (Psal.  cviii).  » 

Fortis  est  ergo  diabolus  et  astutus,  sed  foKioret 
astutior  supcrvenit,  qui  vasaejus  diripuit,  etcapti- 
vos  eduxit  (Luc.  xi),  Dominus  Jesus  Ghristus,  qui 
est  super  omnia  Deus  benedictus  in  saecula  sscu- 
lorum. 


SERMO  XXX, 

IN  SOLEMNITATE  OMNIUM  SANCTORUM. 

Quilper  duoseraphim  intelligere  debeamuSy  et  de  tribus  exercitibus  clamantibuSy  et  de 

quinque  locis^  in  quibus  humani  spiritus  commorantur. 


Duo  seraphim  clamabant  alter  ad  alterumy  et  dice- 
bant :  Sanctus^  sanctus,  sanctuSf  Dominus  Deus  exer* 
cUuumy  plena  est  omnis  terra  gloria  (Isa.  vi). 

Duoseraphim,  quorum  alterciamabaladalterum, 
duo  8unt  testamenta,  quorum  alterum  convenit 
alteri.  Nam  rota  continetur  in  medio  rots  (Ezec/i. 
i),  et  duo  cherubim  sese  respiciunt  versis  vultibus 
in  propitiatorium  (Exod.  xxv).  Unde  utrumque 
testamentum  consimiliter  incipit  illud :  •  In  princi- 
pio  creavit  Deus  coelum  et  terram  (Gen.  i) ; » Istud: 


D  « In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat  apud 
Deum,  et  Deus  erat  Verbum  (I  Joan.  v).  »  Quod 
enim  in  illo  minus  aperte  scribitnr,  in  isto  magis 
aperte  narratur.  In  illo  scribitur :  SanctuSf  sanctus^ 
sancius,  Dominus  Deus  exercituum ;  in  islo  narra- 
tur :  «  Tres  sunt  qui  testimonium  dant  in  coslo  : 
Pater,  Verbum  et  Spiritus  sanctus  :  et  hi  tres  unum 
Bunt. »  Preter  unitatis  igitur  et  trinitatis  mysleriaiii 
quod  evidenter  et  excellenter  baoc  verba  commen- 
danty  etlam  hodierna  Bolemnitati  plene  simal  ca 


589 


8BRM0  XXXI,  IN  SOLKMNITATB  OMNIUM  8ANCT0RUM. 


590 


plane   conveniaDt.  Deus  enim  trinus  et  unus,  tres  A.  morituri.Et  inter  medium  et  inf)mam,qui  eet  me- 


tribus  locis  habet  exercitas.  Unum,  qui  triumphat 
in  coelo;  alterum,  qai  pugnat  in  mundo;  tertium, 
qoi  jacet  in  purgatorio.  De  his  tribus  exercitibus 
inquit  Aposlolus:  «  In  nomine  Jesu  omne  genu  fle- 
ctatur,  c(Bte8tium,terrestrium  et  infernorum  (PAi7. 
ii).  »  Hi  tres  ezercitas  distinote  clamant  cum  sera- 
phim,  Sanctui  Pater,  sanctus  Filias,  «andu5  Spiritus. 
Patri  namque  attribuitur  potentia,  qu»  convenit 
exercitui,  qui  pugnat  in  via  ;  Filio  sapientia,  qua 
competit  exercitui,  qui  triumphat  in  patria ;  Spiri* 
tui  sancto  misericordia,  quae  congruit  exercitui, 
qai  jacet  in  pcena.  Primus  exercitus  in  laude,  se- 
cunduB  in  agone,  tertius  autem  in  igne.  De  primo 
legitar:  «  Beati  qui  habitant  in  domotua,Domine, 


diocriter  malorum,  in  quo  puniuntur  qui  pcBniten* 
tiam  non  egerunt  in  via,  vel  aliquam  maculam  ve- 
nialem  portaverunt  in  morte.  Qui  propterea  mali 
dicuntur,  partim  a  malo  pGene,  partim  a  malo 
culpe.  Licet  autem  quinque  sunt  loca,  in  tribas 
tamen  exercitus  Domini  commoratur.  Nam  qai 
Bunt  in  inferno,  non  pertinent  ad  exercitam  Dei« 
sed  ad  exercitam  Zabuli,  quibas  tandem  dicetar  : 
c  Ite,  maledicti,  in  ignem  eternam,  qni  paratas  est 
diabolo  et  angelis  ejus  (Matth.  xxv).  ■  Qai  Tero 
8unt  in  paradiso,  licet  pertineantad  exercituro  De!, 
per  se  exercitum  non  perflciant,  cum  sint  dao. 
Medius  autem  exercitns  hodie  red4it  laudes  pro 
exercitu  qui  trinmphat  in  ccelo,  craa  fundene  preoes 


in  saecala  Mecaloram  laudabunt  te  (PsaL  Lxxxin);  »  n  pro  exercitu  qui  Jaoet  in  purgatorio ;  pro  illo  reddit 


de  secando  dicitar :  «  Militia  est  vita  hominis  super 
terram ;  et  eicut  dies  mercenarii,  dies  ejns  (Job.vii).» 
De  tertio  vero  inquit  Apostolue  :  c  Uoiuscujusque 
opas  qaale  eit,  ignis  probabit  (/  Cor.  iti).  •  Sane 
quinque  loca  sunt,  in  quibas  humani  spiritus  com- 
morantor.  Sapremus,  qui  est  summe  bonorum  ; 
inflai08,qai  est  eumme  malorum  ;  medius,  qui  est 
booorum  et  malorum  :  et  inter  supremum  et  me- 
diam  unus,  qui  est  mediooriter  bonorum ;  et  inter 
mediom  et  in&mum  alter,  qui  est  mediocriler  ma- 
lorom.  Sopremus,  qui  est  summe  bonorum,  eet 
coslam,  in  quo  sunt  beati.  Inflmu8,qui  est  summe 
malorum,  est  infernus,  in  quo  suot  damnati.  Me« 
dia8,qai  est  bonorum  et  malorum,e8t  mundus,  in 
qoo  juati  et  peccatores.  Et  inter  supremum  et  me- 
diom,  qoi  est  roeiiocriter  bonorum,  est  paradisua;  ^  Amen. 
in  quo  suntHenoch  et  Elias,  vivi  quidem,8ed  adhuc 


laudes,  qui  regnat  in  gloria;  pro  isto  f^ndit  precee, 
ut  evadat  a  poena.  0  quam  rationabiiis  et  ealubris 
est  hujus  observantifi  institutio.  Quis  enim  non 
libenter  reddat  laudes  individueTrinitati,pro8an- 
ctis,  quorum  precibuset  meritis  nos  credimns  ad* 
juvari,  ut  ubi  sunt,  illic  eimus  et  nos?  Quia  non 
libenter  fundat  preces  individue  Trinitati  pro  mor- 
tui8,cum  et  ipee  sit  moriturus;  ut  alii  faciat  in  hao 
vita,  quod  sibi  vult  fleri  post  hanc  vitam  ?  Plenaest 
igitur  omnis  terra  gloria  ejus;  quia  eonus  eolemni* 
tatis  istius,  per  quam  Deus  glorifleatur  in  sanctis, 
in  omnem  terram  exivit  (Psal.  xviii),  qu»  aub  una 
solemnitate  omnium  sanctorum  merita  veneratar, 
ad  laudem  et  gloriam  individuaB  Trinitatie,  qua 
vivit  et  regnat  Deus,  per  omnia  8«cula  Sficaloram. 


SERMO  XXXI. 

IN  EADEM  SOLBMNITATE  HABITU8  IN  MONASTERIO  SUliLAGENSI. 

Mundi  corde  quinam  smty  quomodoque  iiiem  beati ;  beatitudo  ut  sit  duplex ;  visionem  Dei  esse  tri' 

plicem  ;  quo  denique  pacto  cor  mundandum  sit. 


Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  videhuni 
(MaUh.  v). 

Plana,  sed  plana  sunt  verba,  qus  protulit  Ver-  |> 
buni :  facunda  pariter  et  fecunda,  si  tamen  dili 
gentem  habeant  inspectorem,  qui  norit  exontere 
frumentum  de  palea  et  elicere  mel  de  favo.  Qui- 
busdam  qasetionibus  prsmissaverba  pulsant  ani- 
mam,at  pleniorem  concipiant  intellectam.Salomon 
qaippeteetatur :  «  Quis  potest  dicere:  Mundum  est 
cor  meum,  et  purus  sum  a  peccato?  •  (Prov.  xx). 
Nam  «  81  dixerimus  quia  peecatum  non  habemue, 
nosmetipsos  seiucimus,  et  veritas  in  nobis  non 
est  (/  ioan,  i) ;  »  quoniam  «  Sn  multis  offendimae 
omnes  (Jae.  in).  »  Quomodo  ergo  beati  suot 
mondo  corde,  si  nemo  potest  dicere  se  mundam 
babere  cor,  et  parum  exiatere  a  peooato?  Sed  aiiod 


est  habere  quam  dicere,  vel  dicere  quam  habero. 
Gor  siquidem  mundum  habent  viri  sancti  et  homi- 
nes  justi,  qui  roundati  sunt  a  peccatis  mortalibue, 
et  a  vitiis  criminalibus  expiati,  quales  erant  illiy 
de  qnibus  Veritas  ipsa  dicebat :  «  Qui  lotus  eet, 
non  indiget,  nisi  ut  pedes  lavet,  sed  est  mundns 
totus.  Vos  antera  mundi  estis,  sed  non  omnes 
(Joan.  xiii).  »  Alioqnin  frustra  orasset  Psaimistat 
cum  diceret :  »  Gor  mundum  crea  in  me,  Deus,  et 
spiritum  rectum  innova  in  visceribue  meis.  Am~ 
plius  lava  me  ab  injustitia  mea,  et  a  delicto  meo 
munda  me  (Psal.  l).  »  Licet  enim  fragilis  homo 
non  possit  omnino  venialibus  culpis  carere,  qaia 
nec  luna  penitus  est  sine  macula,  et  «  septies  in 
die  cadit  vir  justus  (Prov.  xxiv),  ■  sed  fortior  re- 
Borgit ;  per  gratiam  tamen  Dei,  qa»  principaiiter 


591 


INNOC£NTII  111  PAP£  SBEMONBS  DB  SANCTIS. 


592 


operatur,  et  liberlatem  arbitrii,  quod  sane  coope- 
ratur  eidem,  potest  ab  ofTeDsis  criminaiibus  absti- 
nere.  Mundus  uulem  bic  dicitur,  non  quia  omnino 
mundus,  sed  inagis  magisque  mundandus,  quia 
nullus  adeo  mundus  est  in  buc  vita,  quin  mundior 
possit  esse  in  ea.  u  Omnem,  inquit,  palmitem,  qui 
fert  fructum,  purgabit  eum,  ut  fructus  plus  afTerat 
[Joan.  xv).  »  Nemo  tamen  dicere  debet,  quasi  glo- 
riando,  se  cor  mundum  babere,  sed  «  qui  stat,  vi- 
deat  ne  cudat  (I  Cor,  x);  »  quia  «  militia  est  vita 
hominis  super  terram  {Job,  vii),  »  et  ideo  ante  Onem 
pugnsB,  non  est  de  successu  victorisB  gloriandum. 
«  Adversarius  enim  noster  diabolus  tanquam  leo 
rugiens  circuit,  quserens  quem  devoret  (I  Petr,\);» 
pugnantque  quotidie  contra  miserum  hominem 
dffimon,  mundus  et  caro.  Dsmon  cum  vitiis,  mun- 
du8  cum  elementis,  oaro  cum  sensibus  [al,  concu- 
piacentiis].  «  Beatus  erKO  qui  semper  est  pavidus 
(Prot;. xxviii) ;  »  quia  «  timor  Domini  peccatum  ex- 
pellit  (Eccli,  ii).  »  Unde  timendum  est  potius  et 
cavendum,  quam  gioriandum  vel  praesumendum. 
Sed  «  qui  gloriatur,  in  Dominoglorietur  (I  Cor.  ii),» 
non  in  sublimitate,  sed  in  bumilitate,  sicut  gloria- 
batur  Apostolus  dicens:  «  Libenter  gloriaborin  in- 
firmitatibus  meis,  ut  inbabitetin  me  virtus  Gbristi 
(II  Car,  xii).  »  Nec  est  contrarium  quod  alibi  di- 
cit:u  Gloria  nostra  hflecest,  testimoniumconscien- 
ti»  nostrsB  (II  Cor,  i).  »  Quia  gloria  illa  non  erat 
sibi  de  se,  sed  de  Deo,  id  est  testimonium  liberae 
conscienti^e,  ne  videlicet  frustra  gioriaretur  de 
Deo,  si  praesumerct  contra  testioionium  rectsBCon- 
scientiflB  gloriari ;  quemadmodum  frustra  glorian- 
tur  bypocritae,  similes  sepulcris  deforis  dealbatis, 
intus  autem  pleni  sunt  omni  spurcitia,  et  ossibus 
mortuorum  (Matlh,  xxiii),  Quia  «  Spiritus  sanctus 
discipiinae  elfugiet  fictum  (Sap.  i).  »  Vel :  «  Quis 
potest  dicere:  Mundum  babeo  cor,  et  purus  sum  a 
pcccato  ?  »  (Prot;.  xx.)  quasi  rarus.Quia  «  multi  sunt 
vocati,  pauci  vero  electi  (Matth,  xx.  »  Puuci  nam- 
que  sunt  boni  respectu  malorum,quoniam  «  stuito- 
rum  inflnitus  est  numeru8,etperver8i  difQcile  cor- 
rigunlur  (Eccie,  i).  »  <  Sed  et  delicta  quis  intelligit?» 

(PsaL,  xviii).  Unde  cum  dixisset  Apostolus  :  Nibil 
mibi  conscius  sum,  statim  adjunxit :  «  Nec  tamen 
in  hoc  justiGcatus  sum  (i  Cor,  iv).  »  El  ideo  Psai- 
mista  dicebat :  «  Ab  occultis  meis  munda  me,  Do- 
mine  (Psal,  xviii).  »  Nam  et  ulibi  legitur :  «  Nemo 
8cit  utrum  dignus  sit  odio  vel  amore  (Eccli,  ix).  » 

Quod  de  prfledestinatione  vel  reprobatione  potius 
intelligitur,  queinadmodum  Dominus  loquitur  per 
propbetam  :  «  Jacob  dilexi,  Esau  autem  odio  babui 
(Mal.  i);  »  quia  Deus  prasdestinavit  Jacob;  et  Esau 
reprobavit.  Ergo  beati  mundo  corde^  quoniam  ipsi 
Deum  videbunl,SQd  quomodo  sunt  beati.qui  adbuc 
8unt  in  pugna  et  in  miseria?  Quis  mundior  erat 
Paulo,  qui  tamen  dicebat  :  «  Infelix  ego  bomo, 
quis  me  iiberabit  de  corpore  mortisbujus?»  (/{om. 
vii).  Gui  consonat  Psalmista,  dicens  :  «  Educ  de 
carcere  animam  meam  adconfltendum  nomini  tuo. 


B 


A  Domine  (Psal.  cxli).  »  Si  erat  infelix,  quomodo 
ergo  beatus?  Nibil  est  quippe  sub  sole,  nisi  vani- 
tas  et  arfictio  spiritus.  (Eccle,  i).  »  Miseriam  enim 
nostram  pius  experiri  contiogit,  quam  exprimi 
possit.  Verum  dupiex  est  beatitudo,  una  viae,  altert 
patriffi.  Beatitudo  viae  consistit  in  spe,  beatitudo 
patris  consislit  in  re  [al.  meritoj.  Ista  consistit 
in  fide,  illa  in  specie;  ista  consistit  in  merito, 
illa  consistit  in  prasmio  ;  ista  consistit  in  gratia, 
illa  consistit  in  gloria.  Dc  bac  beatitudine  legitur : 
«  Beatiimmacuiati  in  via,  qui  ambulant  in  lege  Do- 
mini  (Psal,  cxviii).  »  De  illa  beatitudine  dicitur : 
«  Beati  qui  babitaot  in  domo  tua,  Domine,  in  se- 
culum  sseculi  laudabunt  te  (Psal.  lxxxiii).  »  Isti 
ambulant,  sed  iili  babitant ;  quia  isti  laborant, 
sed  illi  quiescunt ;  isti  exercentur  in  lege,  sed  illi 
delectantur  in  laude.  BeoUi  ergo  sunt  mundo  cordet 
sed  modo  per  spem,  tandem  per  rem  ;  modo  per 
Odem,  tandem  per  speciem  ;  modo  per  meritam, 
tandem  per  prsmium  ;  modo  per  gratiam,  tandem 
per  gloriam :  quoniam  ipsi  Deum  videbunt. 

Gowtrarium  videtur  dixisse  Joannes  in  Evangelio  : 
«  Deum  nemo  vidit  unquam  (Joan.  i).  •  Et  Deas 
inquit  in  lege:  c<  Non  videbit  me  homo,  et  vivet 
(Exod,  xxxiii).  »  Quibus  tamen  Isaias  viJetur 
contradicere,  dieens  :  «  Vidi  Dominam  sedentem 
super  solium  excelsum  et  elevatum  (Isa.  vi).  • 
Bt  Jacob  :  Vidi  Dominum  facie  ad  faciem,  et  ealva 
facta  est  anima  mea  (Gen,  xxxii).  »  Forsan  aliquis 
responderetetdiceret,  quod  Deus  videri  non  potest 

p  secundum  naturam  divinam,  visus  eet  tamen  se- 
cundum  naturam  bumanam,  quemadmodum  in- 
nuit  Jeremias  :  «  Hic  est,  inquit,  Deus  noster,  et 
non  sBstimabitur  aiius  ad  alium  (Baruc,  iii).  »  Post 
ba3c  in  terris  visus  est,  et  cum  hominibus  conver- 
satus  est.  Verum  ergo  est,  quod  «  Deum  nemo  vidit 
[Joan.  i)  »  secundum  puritatem  et  simplicitatem 
divinae  naturaB  ;  quia  Deos  est  spiritus  invisibilis. 
Sed  et  verum  est,  quod  visus  est  Deus  secundum 
imaginem  et  similitudinem  human»  naturas,  quia 
factus  visibilis  homo.  Veruin  ista  visionis  distin- 
ctio  ad  hunc  sententise  intellectum  non  pertinet; 
quia  multi  viderunt,  et  videbunt  in  Deo  naturaro 
humanam,qui  tamen  nec  beati  fuerunt,nec  erunt, 
ut  lierodes  et  Pilatus,  et  Judas,  et  Gaiphas.  Illi 
quoque  de  quibus  dicitur  :  •  Videbunt,  in  quem 

D  transfixerunt  (ioan.  xix);  »  qui  non  ad  salutem, 
sed  ad  damnationem  videbunt;  quia  tolletur  impius, 
ne  videat  gloriam  Dei.  «  Beati  ergo  qui  non  vide- 
runt  et  crediderunt.  (Joan,  xx).  Sic  est  ergo  potius 
distinguendum,  quod  visionum  alia  est  corporea, 
alia  (enigmatica,  alia  comprehensiva.  Gorporea 
consistit  in  sensu,  aBnigmatica  in  imagine,compre- 
bensiva  in  intelleclu.Deprima  dicitur:  «  Viderunt 
oculi  mei  Salutare  tuum.  (Luc.  i);  »  de  ^ecanda  le« 
gitur :  «  Videmus  nunc  per  spcculum  in  snigmate 
(I  Cor.  xiii) ;  de  tertia  vero  subditur  :  «  Tunc  au- 
tem  videbimus  facie  ad  faciem  (I  Cor.  xv).  »  Viaione 
oorporea  nalius  unquam  videre  potuit  aut  poterit 


593 


SBBMO  XXXI,  IN  80LRMNITATB  OMNIUM  8ANCT0RUM 


594 


Deitatem ;  quia  Deus  non  est  corpus,  sed  ppiritus.  A  ceps  erat  publicanorum,  et  ideo  negotiis  vectiga]!- 


Visione  autem  snigmatica  Deus  in  prssenti  vide- 
tur  utcunque,  non  per  speciem,  sed  perfidera,neo 
plene,  sed  imperfecte.  Visione  vero  comprehensiva 
pure  videtur  ab  angeiis  sanctis  et  animabus  beatis, 
qui  cogno8Cunt,sicut  et  cogniti  sunt.Verum  est  ergo 
quod  •  Deum  nemo  vidit  unquam  (Joan.  i),  »  sed 
intelligendum  est  de  visione  corporea.  Verum  est 
quoque  qnod  ait  :  «  Non  videbit  me  homo  utique 
et  vivet  {Exod,  xxxiii),  »  sed  intelligendum  est  in 
hac  vita  mortali.  Quod  bene  signatum  est  Moysi, 
qui  stans  in  foramine  petrae,  posteriora  Domini  vi- 
dit,  sed  faciem  non  aspexit.  Quia  sicut  homo  versus 
a  tergo  scitur  utique  quod  sit  homo,  sed  non  quis 
homo ;  ita  quod  Deus  sit  modo  scimus,  sed  quid 


bus  occupatus.  Btatura  pusillus,  quia  terrenis  in- 
tentus,  prostratus  erat  in  terram,  nec  erectus  in 
CGDlum;  etideo  pr»  turba,  id  est  implicatione  solii- 
citudinum  sscularium,  non  poterat  videre  Jesum 
quis  esset,  doneo  turbampraeteriensjd  est  occupa- 
tiones  mnndanas  relinquens,asce.ideret  in  arborem 
sycomorum,  id  est  ad  fldem  viviHcffi  cruois  accede- 
ret.  De  qua  apprehendit  cum  omnibus  sanctis,  quas 
sit  longitudo,  latitudo,  quaB  sit  sublimitas,  et  pro- 
fundum  (Epfies,  iii).  Abigantur  aulem  muscs  mo- 
rientes,  qnae  perdant  suavitatem  unguenti(£cr/^.x); 
hoc  est,  excludantur  importunaa  cogitationes,  qus 
contemplationis  dulcedinem  tollnnt^et  parvuli  al- 
lidantur  ad  pctram  iPsal,  cxixvi),  id  est  primi  mo- 


sit  ipse  nesoimufl.  Soimus  equidem  quod  nt  Deus,  p  tus  comprimantur  ad  Christum,  ut   anima  de  vir- 


sed  nescimus  quid  sit.Dominum  ergo  patres  antiqui 
viderunt  aenigmatice,  per  quamdam  videlicetsimi- 
litudinem  visionishumanae,  qu«  vel  sensui  vcl  ima- 
ginationi  potius  apparebat.  Sed  beati  mundo  corde^ 
quoniam  ipsi  Deum  videhunt.  Non  ait  de  praesenti, 
Vident,  sed  de  futuro,  Yidebuni :  quia  plenius  et 
perfectius  videtur  in  futuro.  Videtur  tamen  et  in 
prssenti  per  in8pirationis,contemplationis,oratio- 
nia,  meditationis,  lectionis,  praedicationis  effectum, 
quibns  ad  intuendum  Deum  anima  sublevatur. 
Oportet  autem  mundari  cor,  et  a  criminaiibus  cul- 
pis,  et  a  saecularibuB  curis  (21*)  ne  Deus  lippis  vi- 
deatur  oculis ;  quia,  si  ocuius  tuus  simplex  fuerit, 
totum  corpus  tuum  lucidum  erit ;  sin  autem  ne- 
quam  exstiterit,  totum  corpus  tuum  tenebrosum 


tute  in  virtutem  ascendens^Deum  deorum  videat  in 
Sion  [PsaL  lxxxiii).  Substernat  itaque  sibi  mens 
universa  terrena,  in  quibus  est  vanitas  et  afflictio^ 
et  transcendat  ad  investiganda  ccelestia,  in  quibus 
est  vera  felicitas  et  beatitudo  perfecta :  considerans 
et  admirans  in  illa  superna  ouria  ordines  angelo- 
rum,  patriarcharum  coetus,  prnphetarum  choros, 
apostolorum  coronas,  martyrum  palmas,  confesso- 
rum  manipulo8,etvirginum  fructus,  quiescentesin 
pace,  gaudentes  in  laude,  fulgentes  in  luce,  sine 
timore  securos,  sine  labore  quietos,  sine  doiore  ju- 
cundos  :  quanta  sit  illis  cognitio,  delectatio  et  di- 
lectio  ;  quanta  sit  pulchritudo,  rectitudo  et  fortitu- 
do  ;  quanta  sit  impasaibilitas,  incorruptibilitas  et 
immortalitas,  quod  ipse  «  Deus  sit  omnia  in  omni- 


erit  (Maiih,  vi).  »  Et  ideo  isle  minus,  ille  minime  C  bus  (l  Cor,  xv),  •  merces  et  praemium  singulorum. 


Inmen  intuetur  aeternum.  Nam  ■  qui  male  agit, 
odit  lucem,  et  in  tenebris  ambulat  [Joan,  iii).  »  — 
«  Lux  autem  in  tenebris  lucet,  sed  tcnebr»  eam 
minime  comprehenderunt(Joa»i.  i).  » —  «  Obscura- 
tum  est,  inquit  Apostolus,  insipiens  cor  eorum 
(Bom.  i) ;  »  et  quo  magis  «  quis  peccat,  co  raagis 
obtenebratur,  donec  de  tenebris  interioribui  pro- 
jiciatur  in  tencbras  exteriores,  ubi  erit  fletus  et 
stridor  dentium,ubi  eritvermis  qui  non  morietur, 
et  ignis  qui  non  exstinguetur  (Matili,  xxii).  » 

Exeat  igitur  de  iE;$ypto,  qui  vult  sacrificare  Domi- 
no  indeserto,purgeturatenebrisvitiorum;quiaDeu8 
«  lux  est,  et  in  eo  tenebrse  non  sunl  ullae  (/  Joan,  i). » 
Heu  si  quis  videret  animam  peccatriceni,quam  sit 


Et  pi  ad  haec  investiganda  mens  rapitur  cum  quo- 
dam  dulcedinis  gustu,  tunc  utique  contempiatur.Et 
quam  dulce  sit  taliter  contemplari,  novit  ilie  ple- 
nius,  qui  gustavit.  Adhuc  tamen  dulcior  quidam 
contemplationid  Cbt  gustus,  videiicet  investigare 
complexum  Patris  ct  Filii  et  Spiritus  sancti,  qui  est 
amur  et  delcctatio  utriusque,ab  utroque  procedens; 
sod  nec  posterior  nec  minor  utroque,tanquam  con- 
substantialis,  vel  coaeternus  utrique.  Sicut  enim  in 
Christo  sunt  tres  substantiae  in  uoa  persooa,sic  in 
Deo  tres  sunt  pcrsonae  in  una  substantia.In  tribus 
substantiis  est  aiiud,  sed  non  alius.  In  tribus  au- 
tem  personis  est  alius,  sed  non  aliud  ;  quia  tres 
unum  sunt,quod  est  aeternum  et  simplex  ;  quia  nec 


fcBda,  quam  sit  fetida,  quam  obscura,  quam  tene-  D  principium  habet,  nec  finem,  sed  est  principium 


brosa,  profecto  magis  abominabilis  et  detestabilis 
appareret  quam  caro  leprosa.  Oportet  etiam,  uL  qui 
Deum  vult  iibere  contemplari,  mundet  cor  a  saecu- 
laribus  curis ;  quia  quandiu  fuerit  divisum  per 
actiones  mundanas,  et  distractum  peroccupationes 
terrenas,  quasi  prostratum  ad  soium,  suspicere  ne- 
quit  ad  polum.  Quod  bene  signatum  est  in  Zachaeo, 
qui  cum  essct  princeps  publicanorum,et  ipse  dives, 
volebat  videre  Jesum  quis  esset,  sed  prae  turbanon 
poterat,  quia  statura  pusilius  erat  (Luc.  xix).  Prin- 


sioe  principio,  et  Gnis  sine  fine,  quasi  principium 
sit  ad  Gnem,  et  finis  sit  ad  principium.  Nec  habet 
multitudinem  partium,ncc  habet  concretionempro- 
prietatum,  quia  nihil  hubet  in  se,  nisi  se;  nec  aliud 
ost  habens  ab  habito,  nec  aliud  habitum  ab  haben- 
te:  licet  ipsius  habentis  nuili  8ithabitus,maju8  aut 
mious.  Licctin  ipso  substantialiter  uno  sit  alter  et 
alius,videlicet  Pater,  et  Filius,et  Spiritus  sanctus. 
In  illo  vero  personaliter  uno,  quia  etalterum  est  et 
aliud  iuvenitur,  prius  et  po8terius,maju8et  minus, 


(21*)  41,  ut  Deum  libere  valeat  intueri;quia  qui  criminalibus  culpis  involvitur  caecus  e8t;et  qui  sae- 
oalaribus  curis  irretitur,  luscas  esty  etc. 


505 


INKOCBKTn  in  PAPiB  SBRM0NB3  GOMMUNBS. 


5Q6 


videlicet  sternum,  novum  et  vetue  :  aeternum  Dei-  \ 
taSf  novum  anima,  vetus  caro.  Inter  bsec  dulce  ni- 
mis  et  jucundum,  in  hoc  summb  et  vero  bono  in- 
vestigare  potentiam,quflB  ciinctacreavit^sapientiam, 
qus  cuncta  disposuit  [Sap.  viii) ;  et  benignitatem, 
qaae  cuncta  gubernat.  A  qua,  et  per  quam,  et  in  qua 
UQiversa  consistunty  magna,  pulcbra  et  utilia.  Ut 
per  magnitudinem  investiges  potentem,  per  pul- 
chritudinem  sapientem,  per  utilitatem  benignum. 
Unus  tamen  et  idem  est,  qui  creavit,  disposuit  et 
gubernat.  In  quo  non  est  aliud  potentia,  quam  sa- 
pientia,  vel  benignitas:  ut  sicut  est  unitas  in  nata- 
ra,  sic  et  distinctio  in  personis.  Sed  desinamus 
scrutari  scrutinium  ;  quoniam  «  accedit  homo  ad 
cor  altum,  et  exaltabitur  Deus  {PsaL  lxiii),  »  et 
t  investigator  majestis  opprimetrr  a  gloria  {Prov,  g 
xxv).  » 

Be<Ui  ergo  sunt  mundo  corde^  quoniam  ipsi  Deum 
videbunt.  Gomprehensiva  siquidem  visio  est  animi 
beatitudo  perfecta ;  quoniam  «  hffic  est  vita  aeter- 
na,  ut  cognoscant  te  solum  verum  Deum,  et  quem 
misisti  Jesam  Gbristum  {Joan.  xvii).  '»  Perfecte 
namque  est  beatus,  cui  omnia  optata  succedunt. 
Et  certe  quiDeamvidet,quidquid  desiderat,h&bet. 
Delectaris  in  sapientia,  si  Deum  vides,  habes  quod 
eupis;  quia  Deus  perfectissima  sapientia  est,  qua9 
cc  attingit  a  flne  usque  ad  finem  fortiter,  et  disponit 
oniversasuaviter^Sap.viii).»  —  «Inquo  omnes  the- 
sauri  sapientiaB  et  scientis  sunt  absconditi  ^CoL 
ii).  »  Delectaris  in  pulchritudine,  si  Deum  vides, 
habes  quod  cupis;  quia  Deus  est  perfectisBima  puU  ^ 
chritudo,  «  in  quem  desiderant  angeti  prospicere 
(/  Petr,  i).  »  Gujus  pulchritudinem  sol  et  luna  mi- 
rantur.  Delectaris  in  pace,  si  Deum  vides,  habes 
quod  cupis  ;  quia  ipse  est  perfeclissima  pax,  qua 
fecit  atraqae  unum,  cujus  paz  exsuperat  omnem 


sensum.  Delectaris  in  luce,  si  Deam  vides,  babei 
quod  cupis;  quia  Densest  perfectissima  «  lux,  quc 
iliuminat   omnem    hominem   venientem  in  faoDO 
mundum  {Joan.  i).  »   «  et  ipse  habitat  lucem  inao- 
cessibilem  (/  Tim,  vi).  »  Delectaris  in  fortitudine, 
si  Deum  vidcs,  habes  quod  cupis,  quia  Deus  est  per- 
fectissima  fortitudo.  Gui  nihil  est  impos8ibile,cujQ8 
voluntati  nihil  resistit,  qui  est  fortis  et  potens  su- 
peromnesdeos.SidelectarisforsaninduIcedine^ipse 
est  summa  dulcedo,  de  quo  dicit  Scriptura :  «  Quam 
magna  multitudo dulcedinis  lus.  Domine,  quam  nb- 
scondisti  limentibus  te  {PsaL  xxx).  »  «  Gustate,  in- 
quit,  et  videte  quoniam  suavis  est  Dominus,  dulcis 
et  rectus,  benignus  et  pius  {PsaL  xxxiii).  »  Quid 
autem  moramur  in  singulis?  Quidquid  booi  deside- 
ras,  si  Deum  vides,  habes  in  eo.  Qui  cum  sit  suro- 
mum  bonum,  in  ipso  est  omnium  plenitudo  bono- 
rum,  quem  si  vides,  et  comprehendis ;  si  compre- 
bendis,et  babes.  Proptor  hoc  summum  bonum  adi- 
piscendum  et  obtinendum  deseruistis  saeculum,  et 
eremum  elegistis,  non  quamcunque,  scd  illam  vide- 
licet,  quam  pater  et  patronus  noster  B.  Beoedictus 
elegit,  in  qua  monasticam  vitam  constitait  ct  mo- 
nastcrium  ordinavit,  cujus  utique  8tatuta[a/.  regu* 
lam]  non  solummodo  propter  votum,  sed  etiam 
propti:rlocumtenemiuicustodiro.Quorcirca,fratre&, 
mundatecorvestrum,  ut  Deum  videre  possitis.  Gor 
autem  mundandum  est  scopis  illis,  quibua  mundata 
est  domus  illa,  de  qua  spirltus  immundus   exivit, 
quam  postea  scopis  muadatam  et  ornatam  invenit. 
Bona  scopa  est  pcenitentia,  bona  eleemosyna,  bona 
jejunium,  bona  oratio^  bona  vigilis.  Uls  utique  sco- 
pis  domos  veslri  cordis  mundetis,  ut  Deum  viilere 
possitis.  Ipsopr£8tante,quivivitetregnatio  secula 
saeculorum.  Amen. 


INNOCENTIf  m  PAPJE 

SERMONES 

lu  natalitiis  et  festis  saDctoram  apostolorum,  martyrum,  confessorum  ac  Yirgiuum, 

quos  Gommunes  vocaDt. 


SERMO  PRiMUS 

DE    APOSTOLIS. 

De  singulari  prcerogatwa,  honoratione  ac  veneratione  apostolorum^  et  de  tribus  prxcipue  quce 

illorum  commendant  honorabilem  principatum 


lfimi$  honorati  sunt  amici  tui,  Deus^nimis  confor-  D  ^eri  Dei  veraciter  appelletur  amicus?  Si  enim  ho- 

tatus  est  principatus  eorum  {PsaL  cxxxviii).  noriflcum  reputatur  et  inter  amicos  terreni  regis 

In  qao  plus  posset  quispiam  honorari,  quam  ut      adscribi,  quanto  plus  debet  honorabile  reputari 


597 


SBBMO  I,  DB  APOSTOLIS. 


598 


ccDleslia  esse  regis  atniouro^Interfaroiliaresautem  A  ter  mea,  et  hi  sunt  fratres  mei  {Imc.  x?iii).  »  Ni« 


amicos  debet  esee  communita8eventuam,commu- 
nicatio  secretorum,  et  communioatio  voluntatum  : 
ex  quibuB  amicitia  fidelis  comprobatur.  Quoniam 
boc  est  proprium  amicorum,  nibil  esseproprium 
inter  illos;  Ghristus  enim  tam  insolubili  charitate 
sibi  devinxit  apostolos,  ut  ipsorum  eventus  reputet 
esse  8Q0S,  quemadmodum  illis  aiebat  :  «  Qui  vos 
spernity  roo  spernit :  et  qui  tos  recipit,  me  recipit 
{Lue,  xix).  »  Propter  quod  Saulo  dicebat  :  «  Saule, 
Saule,  quid  rae  perbequerisPDurumesttibi  contra 
Btimulum  recalcitrare  {Ad*  ii).  »  Idem  Petro  qu»- 
renti  :  •  Domine,  quo  vadis  ?  »  Respondit :  «  Eo 
Romaro  iterum  crucifigi. »  Ipsequidem  impassibi- 
lis  regnabat  in  cobIo,  et  tamen  se  passibilem  dice- 


mirum  ipse  pro  illis  animam   posuit,   et  illi  pro 
ipso  animam  posuerunt.  «  Pellem  quippepropelle, 
et  cuncta  qu«  habet  homo,  dabit  pro  anima  sua 
{Job  ii).»— «Majorem  autem  charitatem  nemohabet, 
quam  ut  animam  suam  ponat  quis  pro  amtcis  suis 
{Joan,  XV).  •  Profecto  sederunt   apostoli  ad  men- 
sam  divitis  amici  (Prov,  xxiii)  :  et  ideo  talia  para- 
verunt  iUi,   qualia  perceperunt  ab  ipso.  Biberat 
enim  ille  pro  ipsis  :  et  ideo  biberunt   ipsi  pro  illo 
calioem  passionis,  juxtavocero  dicentis  in  Psalmo  : 
«  Quid  retribuam  Domino  pro  omnibus  quae  retri- 
buit  mihi  ?  calicem  saiutaris  accipiam,  et  nomen 
Domini  invocabo  {Psal.  cxv).  »  «  Ibant  igitur  apo- 
stoli  gaudentes  aconspectu  concilii,quoniam  digni 


bat  in  terris  quoniam  et  sua  reputat  suorum  esse, -.  habiti   sunt  pro  nomine  Jesu  contumeliam    pati 


et  saorum  reputat  esse  sua  :  Non  enim  est  dispar 
eveotus,  quorum  compar  effectus  :  nec  est  diversa 
foriana,  quorum  est  una  aniroa,  unde  dicebal  : 
tcVolo  Pater,  ut  ubi  ego  sum,  illic  sit  et  minister 
meas.  Pater,  quos  dedisti  mihi,  volo,  ut  ubi  ego 
aam,  et  iili  sint  mecam  :  ut  dilectio,  qua  dilexisti 
mCy  in  ipsis  sit,  et  ego  in  ipsis,  ut  sint  unum,  sicut 
et  nos  ucum  surous  {Joan,  xvii).  »  Idem  etiam 
apostolos  suos  tam  sincera  sibi  amicitia  copulavit, 
quod  soorum  eos  fecit  conscios  secretorum.  t  Jam, 
inquit,  non  dicam  vos  servos,  sed  amicos,  quia 
servus  nescit  quid  faciat  dominus  ejus.  Vos  autem 
dixi  amicos,  quia  omnia  qusecunque  audivi  a  Pa- 
tre  meo,  nota  feci  vobis  {Joan,  xv).  »  Et  iterum  : 
«  Vobis  datum  est  nosse  mysteriarcgni  Dei,  caete- 


{Aci,  v).  »  Memores  eniro  erant  discipuli  ejus,  quod 
aadierant  a  magistro  dicente.  «  Qui  me  confessus 
fuerit  coram  hominibus,  confiteboretegoeumco- 
ram  Patre  meo  {Luc,  xn) ;  c  Dam  <c  corde  creditur 
ad  justitiam,  ore  autem  confessio  fit  ad  salutem 
{Hom.  x);  «  nam  «  qui  me  erubuerit  coram  bomi- 
nibus,  hunc  Pilius  hominis  erubescet,  cum  venerit 
in  majestate  sua,  et  Patriset  sanctorum  angelorum 
(Luc,  ix).  •  Ideoque  dicehat  Apostolus  :  «  Mihi 
absit  gloriari,  nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jesu 
Cbristi,  per  quem  mihi  mundus  cruciilxus  est,  et 
ego  mundo!  »  {CoL,  vi.)  Licet  igitur  omnes  sancti 
sint  honorabiles  apud  Deum,  et  apud  Ecclesiam 
venerabilos  :  apostoli  tamen  principaliter  et  pra- 
cipue  sunt  honorandi  ac  venerandi,  qui  salutare 


riB  autem  in  parabolis  {Luc,  viii). »  Propter  quod  C  Dei  videre  merueruntfamiliariter,etaudire,quem- 


ipse  dicebat :  «  Gonfiteor  tibi,  Pater,  Dominc  coeli  et 
terrs,  quoniam  abscondisti  haoo  a  sapientibus,  et 
revelasti  ea  parvulis  {Matih,  ii).  »  ficd  quomodo 
Terum  est,  quod  omnia  qiifficunque  audivit  a  Patre, 
nota  fecit  apostolis,  cum  alibi  dicat :  «  Multa  ba- 
beo  vobis  dicere,  que  non  potestis  portare  modo?  » 
(Joan.  XVI.)  Gonsiderandum  est  quis  hoc  dixerit. 
Ille  profecto,  qui  dixit,  et  facta  sunt  :  qui  cuncta 
novit  antequam  fierent,  cui  sunt  futura  pr;v>terita, 
Tcl  potius  cui  sunt  universa  prsesentia,  tam  prs- 
terita,  quam  futura  :  quoniam  «  qui  vivit  in  ster- 
Dum,  creavit  omniasimul  {Eccli,  xviii.)  >  Quffidam 
ergo  quantum  ad  ipsum  notificavit  Ghristus  apo- 
stolis,  quae  quantum  adiilos  notificanda  erant  eis- 


admodum  ipse  Dominus  protestatur  :  «  Beati  qui 
vident  quas  vos  videtis,  et  audiunt  qus  vos  auditis. 
Amen  dico  vobis  :  Multi  reges  et  prophet®  volue- 
runt  viderc  quie  vos  videtis,  et  non  viderunt,  ct  au- 
dire  qus  auditis,  et  non  audierunt  (Luc.  x).  » 
Propter  bujus  lamiliaris  prsBrogativs  gratiam  sin- 
gularem  Dominus  eos  fratres  et  amicos  appellat 
{Joan.  XV)  :  fratres,  tanquam  coh<eredes  booorum, 
amicoH,  tanquam  socios  secretorum.«Narrabo,in- 
quit,  nomen  tuum  fratribus  meis,  in  medio  eccle- 
sias  laudabo  te  {Psal,  xxi)  »  Itemque :  «  Dico  vobis, 
amici  mei,  ne  terreamini  ab  his,  qui  corpus  occi- 
diint,  animam  autem  non  possunt  occidere  {Lac, 
xii). »  Illorum  autem  prineipatum  praevidens  Pro- 


dem.  «  Cum  venerit,  inquit,  ille  Spiritus  veritatis,  D  pheta  praedixit  in  Psalmo  :  Nimu    honoraii    sunt 


docebit  vos  omnem  veritatem  (Joan.xvi);  »  quoniam 
c  docebit  vos  de  omnibus,  et  eritis  orones  docibiles 
Dei  {Joan.  vi).  »  Ghristus  ergo  tanquam  verusami- 
cus  apostolis  suis  revelavit  occulta  :  ipsi  vero  tan- 
quam  veraces  amici  Domini  sui  beneplacita  perfc- 
cerunt :  quemadmodum  illis  aiebat :  «  Vos  amici 
mei  estis,  si  feceritis  quse  prscipio  vobis  {Joan, 
XV);  •  nam  si  «  quis  dillgit  me  sermonem  meum 
aerrabit  {Joan.  xiv) :  »  et  «  qui  fecerit  voluntatem 
Patris  mei  qui  in  ccelis  est,  ipse  meus  fratrer,  et  so- 
ror,  et  mater  est  {Maiih.  xxii).  »  Quapropter  exten- 
dens  manus  iu  discipulos  saos  ait :  «  Hiec  est  ma- 


amici  tuij  Deus,  nimis  conforialus  est  principains 
eorum,  Multa  sunt  sane,  quae  bonorum  apostolo- 
rum  commendat  honorabilem  principatum ;  sed 
inter  universa  sunt  principalia  tria,dignitas,aucto- 
ritas  et  potpstas.  De  dignitate  namque  Veritas  in- 
quit  apostolis  :  «  Vos  estis,  qui  permansistis  me« 
cum  in  tentationibusmeis:  et  ego  dispono  vobis  re- 
gnum,sicutPatermeus  mihi  disposuit,  utedatiset 
bibatis  super  mensam  meam  in  regno  meo  {Luc, 
XII).  »  0  quantH  dignatio  Domini  quanta  dignitas 
servi,  ut  videlicet  servus  Domino  cohaerens  consli- 
tuatur  in  regno,  edatque  panem  vitaa,  qui  de  cgbIo 


509 


INNOCBNTII  lll  PAP^  SBRMONHS  CX)MMUNBS. 


eoo 


desceDdit,  et  bibat  vioum,  quod  latere  Chrtsti 
profuxit  Buper  mensam  aitaris  in  regno  Ecclesi» 
militantis  {Joan,  xvi).  De  his  etiam  ad  sponsam 
dicitur  per  Psalmistam  :  «  Pro  patribus  tnis  nati 
sunttibi  filii,  constilueseos  principessuper  omnem 
terram  (P^a/.  lxiv).  »  Duodecim  enim  apostoli  nati 
sunt  Ecclesiffi  pro  duodecim  patriarchis,  totidem- 
que  pro  prophetis,  quos  ipsa  principes  super 
omnem  terram  constituit.Quoniam  ipsi  suut «  prin- 
cipes  populorum,  qui  fuerunt  cum  Deo  Abraham 
congregali  {PsaL  xv).  »  Porro,  principatus  iste 
Qon  confert  dominiura,  sed  tribuit  ministerium  : 
quoniam  interdicilur  dominatio,  et  indiciturmini- 
stratio.  JuxtaquodDominusinquit  apostolis  :  Prin* 
cipesgentium  dominantur  eorum,etqui  potestatem 
habent  super  eos,  benefici  vocantur.  Vos  autem  non 
sic;  sed  qui  major  est  inter  vos,  eritsiout  junior, 
et  qui  praecessor,  sicut  ministrator  (Luc.  xxii).  Et 
ideo  Princeps  apostolorum  aiebat :  «  Non  quasi  do- 
minantes  in  clero,  sed  forma  facti  gregis  ex  animo 
(1  Petr.  V);  »quoni9m  «  qui  se  exaltat,humiliabitur, 
et  qui  se  humiliat,  exaltabitur  (Luc.xiv,  xviii)  » 
t  Excelsus  enim  Dominus  humilia  respicit,  et  alta 
de  loDge  cognoscit  (Pia/.  cxii).  nPropter  quod  dici- 
tur  :  «  Quando  major  es,  humilia  te  in  omnibus 
{EccUaii),  »  —  «  Principem  te  con&titnerunt,  noli 
extolli  :  esto  in  illis  quasi  unus  ex  ipsis  »  {EccU, 
zxxii).  »  Quanto  enim  humilior  est  sublimitas, 
taDto  sublimior  est  bumilitas;  ideoque  sint  hu- 
miles,  qui  volunt  esse  sublimes.  Auctoritatem  Do- 
minus  commemorat,  et  commendat  apostolis,  di- 
cens  :  «  Quorum  remiseritis  peccata  remittuntur 
eis  :  et  quorum  retinueritis,  retenta  sunt  {Joan. 
20).  »  Facti  non  tam  principes  corporum,  quam 
judices  animarum.  Quoniam  in  regeneratione , 
<c  cum  sederit  Filius  hominis  in  sede  majestatis 
suse,  sedebitis  et  vos  snper  sedes  duodccim  judi- 
cantes  duodecim  tribus  Israel  {Matlh.  xix).  »  — 
Dominusenim  ad  judiciumvenit  cumsenioribus  po- 
puii  sui  (Iia.  III).  »  —  «  Nobiiis  in  porlis  virejus, 
quando  sederit  cum  senatoribus  terrae  {Prov.  i).  » 
Duodenarius  enim  numerus  et  sacratus  in  duode- 
ciffl  apostolis,  duodecim  prophetis,  duodecim  pa- 
triarchia;  in  duodecim  exploratoribus,  duodecim 
principibus,  duodecim  tribubus;  in  duodecim  fon- 
tibus,  duodecim  lapidibus,  duodecim  sedibus;  in 
duodecim  horis^  duodecim  mensibus,  duodecim 
annis;  in  duodecim  signis,  duodpcim  stelhs,  duo- 
decim  gemmis;  in  duodecim  portis,  duodecim  an- 
gulis,  et  duodecim  fundamentis;  in  duodecim  vir- 
gis,  duodecim  cubitis,  et  duodecim  cophinis;  in 
duodeciro  phialis,  duodccim  acetabnlis,  ct  duodp- 
cim  mortariolis;  in  duodecim  bubus,  duodecim 
leviculis,  et  duodecim  arietibus. 

Kst  autem  numerussuperabundans,  constans  ex 
duobus  senariis,  signantibus  perfectionem  cogita- 
tionib  et  operis,sive  mentiset  corporis,  ex  trinario 


A.  multiplicato  por  quaternarium,  et  quaternario  per 
trinarium,8ignantibus  fidem  individuao  Triaitatis, 
et  quatuor  Evangeliorum  doctrinam.  Sive  tres  vir- 
tutus  catholicas  theologicas,  ct  quatuor  virtutes  po- 
Iilica8(22),  ex  quinario  sensuum,  que  spectaut  ad 
corpus,  et  scptenario  duorum,  qua»  spectant  ad 
spiritum.  UndeChristus  primodie  dequinquc  pa- 
nibus  hordeaceis  {Joan,  vi),  proptcr  vitam  activaoi 
cui  deserviunt  8ensuscorporis,et  postea  de  seplcm 
panibus  triticeis,  propter  vitam  contemplativaoi, 
cuideserviunt  dona  spiritus,  per  manus  apostolo- 
rum  multitudinem  populi  satiavil  {MaUh.  xv).  Ilic 
numerus  ex  suis  partibus  aggrcgatis  excrescit  in 
septenarium  :  qui  constat  ex  denario  et  senario, 
mandatorum   cxeecutionem   signans.  Quia  deccm 

Tk  sunt  legis  inandata,  quffi  sex  diebus  exsequimur, 
excrcscentes  in  charitatis  perfectionem,  qu<e  secun- 
dum  Apostolum  sedecim  proprietates  habere  di 
gnoscitur.  «  Gharitas  eniminquil,  patiens  est,  be- 
nigna  est,  noa  flemulatur,  non  agit  perperam,  non 
inflatur,  non  est  ambitiosa,  non  quaerit  «|U«  saa 
sunt;  non  irritatur,  non  ccgitat  malum,non  gaudet 
super  iniquitate,  congaudet  aulem  veritati  :  omnia 
8uffert,omniacredit,omnia  superat,  omniasustinet. 
Gharitas  nunquam  excidet  (I  Cor.  xiii).  •  Potestas 
vero  commendatur,  et  commemoratur,  cum  dici- 
tnr:  Gonvocatis,  Jesus,  duodecim  apostolis  suis, 
dedit  illis  potestatem  spirituum  immundorum,  ut 
ejicerent  eos,  et  curarent  omnem  languorem  et 
omnem  infirmitatem  {Matth.  x),  »  Ethinc  illis  aie- 
bat  :  «  Si  habueritis   fidem,  ut  granum   sinapis, 

C  dicetis  monli  :  Transi  hinc,  et  transibit  {Mattti. 
xviO.»Nam  «  qui  credideritin  me,  opera  que  ego  fa- 
cio,  et  ipse  faciet  et  majora  horum  faciet  (Joan, 
XIV);  »  quoniam  «  omnia  posibilia  sunt  credenti 
{Marc,  ix).  »  Un<le  revcrsi  sunt  discipuli  cum  gau- 
dio,  dicentes  :  «Domine,etiam  daemonia  subjiciun- 
turnobis  in  nomine  tuo  (Liic.  x).  •  Sancti  namque 
per  fidem  vicerunt  regna  {Hebr.  xi),  quoniam  «  haso 
est  victoria  qus  vincit  niundum,  fides  nostra 
(IJoan,  V).»  Isti  sunt  enim,  ad  quorum  clangorem 
muri  Jericho  corruerunt  (Josue  vi);  qui  in  sua  prae- 
dicatione  converterunt  mundum  ab  errorcad  veri- 
tatem,  eta  vitiis  ad  virtutes,  euntes  in  mundum 
universum  et  prajdicantes  Evangelium  universe 
creaturae,  docentes  omnes  gentes  servare,  quaecun- 

])  que  mandavit  eis  Deus.  Unde  profecti  prsdicave- 
runt  ubique,  Domino  cooperante,  et  sermonem 
coufirmante  sequentibus  signis  {Marc.  xvi).  Nam 
a  in  omnem  terram  cxivil  sonus  eorum,  et  in  fines 
orbis  terrae  verba  eorum(P«a/.xviii).»— oAnnuntia- 
verunt  opera  Dei  et  facta  ejus  intellexerunt  {Psal. 
Lxui). »  Isti  suntvigiles,  de  quibus  sponsa  dicit  in 
Ganticis  :  «  Invenerunt  me  vigiles,  qui  custodiunt 
civitatem;'paululum  cum  pertransissem  eos,  inveni 
quem  diligit  anima  mea  {Cani.  iiij.»  De  quibus 
etiam  ait  Dominus  per  prophetam  :  «  Supermuros 


(22)  Hic  videtur  aliquid  desiderari. 


601  SERMO  II,  IN  COMMUNI  APOSTOLORUM.  602 

tuos  Jerusalexn  posui  oustodes,  tota  die  et  nocte  A  guis,  prout  Spiritus  sanctus  dabat  eloqui  illis  [Ad. 


Don  tacebunt  laudare  nomen  Domini  (Isa.  lxii).  » 
Isti  sunt  testeSyde  quibus  legitur  quia  virlute  oja- 
gna  reddebant  apostoli  lestimonium  Jesu  Ghristi 
{Acl.  IV),  quemadmodum  promiserat  iilis  :  t  Ma- 
Dete  in  civitate,  donec  induamini  virlute  Spiritus 
ex  aito(Lttr.Kxiv).»— «£t  eritis  mihi  testes  in  Jerusa- 
lem,et  in  omni  Judaea  et  Samaria,  et  usque  ad  ex- 
tremum  terr»  {Aci.  i).  »  Unde  cum  inhibiti  iuis- 
sent  aposloli,  ne  in  uomine  Jesu  prffidicarent,  re- 
sponderunt,  dicentes  :  «  Oportet  Deo  magis  quam 
hominibus  ubedire  {Act.  v).  »  Non  enim  est  aliud 
nomen  sub  coelo,  in  quo  oportet  homines  salvos 
fieri  {Act.  iv).  »  isti  sunt  coeli,  de  quibus  per  Psal- 
mistam  dicitur  :  «  Coeli  eoarrant  gloriam  Dei,  et 
opera  manuumejus  annuntiantGrmamentum(P^a/. 


B 


ii).  »  Sane  licet  Chiistiis  sit  primum  et  prfficipuum 
fundamcntum  EcclesisQ,  de  quo  dicit  Apostoius  : 
«  fundumentum  positum  est,  praster  quod  aliud 
puni  non  potest,  (|uod  est  Christus  Jesus  (/  Cor. 
III) ;  »  apostoii  tamen  sunt  secunda  et  secundaria 
fundamenta,  de  quibus  dicit  Psalmista  :  «  Funda- 
nienta  pjus  in  montibus  sanctis,  diligit  Doroinus 
portas  Sion  super  omnia  tabernacula  Jacob  {Pial. 
Lxxxvi).  »  Ilinc  euim  Apostolus  ait  :  «  Jam  non 
estis  hospites  et  adve(iae,sed  estis  cives  sanctorum 
etdomestici  Dei;8uper£diiicati  superfundamentum 
apostolorum  et  prophetarum,ip80  summoangulari 
lapide  Christo  Jcsu  {Ephes.  u).  »  Quia  vero  laudes 
apostolicas  non  sufiicimus  dignis  prsconiis  ezpli- 
care,  convertamur  ad  preces,  suppliciter  imploran- 


xviii).  »  Verbo  Domini  cceii  firmati  sunt,  et  spiritu      tes,ut  qui  tantam  dignitatem,auctoritatem  et  pote 


oris  ejus  omnis  virlus  eorum  {Psal.  xxxii).  •  Quia 
«  spirilus  Domini  ccelos  ornavit  {Job.  xxvi),  »  et 
apparuerunt  illis  dispertits  linguas,tanquam  ignis, 
seditque  supra  singulos  eorum ;  et  «  repieti  sunt 
ODines  Spiritu  sancto,et  coBperunt  loqui  variis  lin- 


statem  a  Domino  susceperunt,  et  obtinere  meren- 
tur  quidquid  postulant  in  nomine  Salvatoris,  ipsi 
pro  nobis  suis  meritis  ct  precibus  interveniant 
apud  eum,  qui  est  super  omnia  Deus  benedictus 
in  sscula  ssculorum. 


SERMO  II. 
IN  COMMUNI  APOSTOLORUM. 
Ik  diversis  civitatibus  Deiy  nimirum  ealesti,  terrestriy  spirilmli  et  corporali. 


Nisi  Dominus  custodierit  civitaiemy  in  vanum  vigi- 
lant  qui  custodiunt  eam  (Psal.  cxxvi). 

Rex  regum,  fratres  charissimi,  diversas  habet  in 
diversis  regionibus  civitates,  coolestem  videlicet  et 
terrestrem  :  spiritualem,et  corporalem.  Coclestis  oi- 
vitas  est  Ecclesia  triumphantium,  terrestris  est 
Ecclesia  militantium  ;  spiritualis  est  fidelis  anima, 
corporalis  est  mirabilis  Jerosolymu.  De  prima 
legitur  :  •  Jerusalem  qu»  aediHcatur  ut  civitas, 
cujus  participatio  ejus  in  idipsum  {Psal.  cxxi)  ;  » 
de  secunda  :  «  Moos  Sion  iaiera  aquilonis,  civitas 
regis  magni  {Psal.  xlvii)  ;  »  de  tertia  :  «  Fluminis 
impetus  Ijetificat  civitatem  Dei  {Psal.  ilv)  ;  »  de 
quarta  :  «  Videns  Jesus  civitatem,  flevit  super 
eam  {Luc.  xix).  »  Sed  et  nunc  super  eam  flere 
magig  libet,  quam  aliquid  dicere.  Gujus  enim  pec- 
tus  tam  ferreum,cujus  cor  tam  lapideum,ut  gemi- 
tus  non  producat,  lacrymas  non  effundat ;  cum  di- 
ligeuter  attendat  calamitatem,utdicere  valeat  cum 
propheta  :  «  Vi»  Sion  lugent,  eo  quod  non  sint 
qui  veniant  ad  solemnitalem  ;  et  facti  sunt  inimici 
ejus  m  capite  {Ibren.  i).  •  0  intelix  eventus,  vei 
eveniens  infeiioitas.  •  Deus,  venerunt  gentes  in 
haereditatem  tuam,coinquinaverunt  templumsanc- 
tum  tuum,  posuerunt  Jerusalem  in  pomorum 
custodiam  (PsaL  Lxxxvin).  »  Fuderunt  sanguinem 
Bervorum  tuorum  in  ciroaitu  Jerusalem,  et  non 


C  erat  qui  sepeliret  {Jer.  xiv).  «  Dedisti  nos  oppro- 
brium  vicinis  nostris,  derisum  et  conteroptum  his 
qui  in  circuitu  nostro  sunt  {Psal.  xuii).  »  Insul- 
tant  nobis  inimici  nostri  dicentes  :  Confidebatis  in 
ligno,  sed  ecce  seipsum  non  potuit  salvum  facere 
{Matth.  xxvii).Unde  nunc  est  gloriatio  vestra?  Per- 
iit  omnino  spes  vestra.  «  Stulli,  redite  ad  cor,  et 
sapientes  quandoque  sapite  {Psal.  cxiii).  »  Sed  tu, 
Domine,responde  pro  nobis ;  imo  responde  pro  te, 
ne  consentiant  adversarii  nostri  et  dicant:«Manu8 
nostra,  et  non  Deus  fecit  h«c  omnia  (Dett^xxxii);» 
quia  nisi  tu  custodieris  civitatemj  in  vanum  vigi" 
lanl  qui  custodiunt  eain.  «  Sine  me,  inquit,  nihil 
potestis  facerc  {Joan.  xv).  »  Porro  coelestis  civitas 
non  munitur  custodibus  ;  quia  non  impugnatur  ab 


d: 


hostibus.  Est  enim  in  ea   securitas  sine  timore, 


jucunditas  sine  dolore^  dies  sine  nocte,  vita  sine 
morte.O  «  quam  magoa  multitudo  dulcedinis  tuSy 
Domine,  quam  abscondisti  timentibus  te  {Psal, 
30) ;  »  quam  «  neque  ocuius  vidit,neque  auris  audi- 
vit,nec  in  cor  hominis  ascendit  (i  Cor.n).»  Felix  ani- 
ma,  cui  datum  civitatem  istam  non  solum  inha- 
bitare  per  gloriam,verum  etiamadire  pergratiam: 
non  tantum  intueri  per  8peciem,sed  imaginari  per 
fidem.  Givitas  vero  super  montem  constructa,  fun- 
damentum  habetetmuros,  turres  et  portas,  custo- 
des  et  hoBtes  (Isa.  xxziv).  Mons  autem  super  quem 


m 


INNOCBNTn  ni  PAPJB  8RRM0NBS  COMMUNBS. 


604 


civitas  ista  consistit,  est  Christus^  qui  de  lapide  A 
parvo  crevit  in  montem  magnum,  mons  in  vertice 
montium,ad  quem  confluunt  oranes  gentes.de  quo 
ipscmet  dicit :  «  Non  potest  civitas  abscondi  super 
montem  posita  (Mafth,  v).»  Hic  est  primum  etprn- 
cipuum,  quasi  fundamentum  fundamentorum«  de 
quo  dicit  Aposfolus  : «  Fundamentum  positnm  est, 
prffiter  quod  sliud  poni  non  potest,  quod  est  Chri- 
8tu8  Jcsus  (/  Cor.  iii).  »  Super  hoc  fundamentum 
quasi  secundaria  fundamenta  consurgunt  apostoli 
et  prophet£,de  quibus  inquit  Psalmista  :«  Funda- 
menta  ejus  in  montibus  sanctis  (PsaL  lzviii).  ■ 
Muri  civitatis  sunt  universi  fideles,  superedincati 
Buper  fundamentum  apoutolorum  et  prophetarum, 
de  quibus  inquit  propheta  :  «  Super  muros  tuos, 
Jerusalem,  conslitui  custodes  {Isa.  liii).  »  Sed  et  ^ 
Cbristas  est  murus  murorum,  de  quo  legitur  : 
c<  Urbs  forlitudinie  nostrn  Sion  Salvator,  ponetur 
in  ea  murue  ilsa.  zzvi).  »  Inter  hos  muros  quasi 
turres  elevantur  perfecti,  prffiminentes  ezcellentia 
meritorum,de  quibus  inquit  Psalmista  :«  Fiatpaz 
In  virtute  tua,et  abundantia  in  turribua  iuin  (PsaL 
Gzzi).  »  Sed  et  Christus  est  turris  turrium,  de  qua 
legitur  :«  Factus  est  spes  mea  turris  forlitudinis  a 
facie  inimici  {Psal  lx).  »  Portae  civitatis  sunt  do- 
ctores  Ecclesis*,  qus  gentes  intruducunt  ad  fldem, 
de  quibus  inquit  Psalmista  :  «  Diligit  Dominus 
portas  Sion  super  omnia  tabernaoula  Jacob  {PsaL 
LzzzYi).  »  Sed  etChristus  est  ostium  ostiorum,  qui 
de  se  ait  :  «  Ego  sum  ostium  {Joan,  z),  eto.  »  Cu- 
Btodes  civitatis  sunt  rectores  Ecclesi»,  sancti  apo- 
stoli  et  apostolici  viri,  de  quibus  sponsa  dicit  in  ^ 
Canticis  :  «  Inveoerunt  me  vigiies  qui  custodiunt 
civitatem  (CanL  iii).  »  8ed  et  Christus  custos  cus- 
todum,  de  quo  legitur  :  «  Ad  me  clamat  rez  Seir  : 
CQ8t08,quid  de  nocte?»  (/«ai.zzi).Ad  bunc  modum, 
dilectissimi  fratre8,spiritualis  civitas  habet  funda- 
mentum  et  muros,  lurres  et  portas,  custodes  et 
bostes.  Fundamentum  anims  fldes  est,  de  qua  di- 
cit  Apostolus:«  Fides  est  sabstantin  rerum  speran- 
darum,  argumentum  non  apparentium  (Hebr,  ii).» 
Bcriptum  est  enim  :«  Nisi  credideriti8,noQ  perma- 
nebitis  [Isai.  vii).  »  Quatnor  anim»  muri  sunt 
quatuor  principales  virtutes :  jastitia,  fortitudo, 
prudentia,  temperantia.  Murus  justiti»  respicit 
orientem,  per  quam  timentibus  Deum  «  oritur  Sol 
JDStitie  (Malac.  iv),  »  qai  «  illuminat  omnem  ho-  ^ 
minem  venientem  in  bunc  mundum  {Joan.  i).  » 
Murns  fortitudinis  respicit  aquilonem,  par  quam 
oocidua  fugimus,  qu®  secundum  prophetam  ab 
aquiione  panduntur  (I  Jer.  i).  Murus  teraperantie 
respicit  ad  meridiem,  per  quam  illecebras  coerce- 
mus.quibus  concupiscentis  fervor  ardescit.  Murus 
prudentiffi  respicit  occidentem,  pnr  quam  occidua 
fugimus,  ne  cum  ipsis  infeliciter  occidamus.  Tur- 
res  anime  sunt  dona  Spiritus  septiformis,  quae 
Isaias  enumerat  dicens  :  «  Requiescet  supcr  eum 
Spiritus  sapientiae  et  iRtelIectus,8piritu8  consilii  et 
fortitudini8,8piritu8  scienti»  et  pietatiB,et  replebit 


eum  spiritus  timoris  Domini  (Isai.  ii).  Sed  ot  bre- 
^ntcr  transeam,  anime  porta  est  cbaritas,  janut 
vero  speSyCa^tersB  virtutes  sunt  propugnacula.  Cos- 
todes  anims  angeli  sunt,  de  quibus  Veritat  dicit : 
«  Angeli  eorum  semper  vident  faciem  Patris  (Ifitf/A. 
zviii).  »  Utraque  civitas  multiplices  hostes  habet : 
superiores  et  inferiorcs,  interiores  et  ezteriores. 
Supcriores  sunt  dsmones  malignaotes,  iDferiores 
sunt  bomines  adversantes ;  interlores  snnt  conca- 
piscentiffi  carnales,  ezteriores  sunt  illecebr»  Baeca- 
lares.De  superioribus  inquit  Apostolus  :  «  Nod  est 
nobis  colluctatio  advereus  carnem  et  saDguinem, 
sed  adversus  spiritualia  nequitis  in  ccelestibus 
{Ephes.  VI) ;  »  de  inferioribusdicit  Psalmista :  «  Sn- 
pra  dorsum  meum  fabricavcrunt  peccatores,  pro- 
longaverunt  iniquitatero  suara  {PsaL  czzviii) ;  »  de 
interioribas  ait  Paulus  :  «  Caro  concupiscit  adver- 
8U8  8piritum,et  spiritus  adversus  carnem  (Gal.v);» 
de  ezterioribus  dicit  Joannes  :  «  Nolite  diligere 
mundum,neque  ea  qu»  in  mando  sunt;qu!aquid* 
quid  in  mundo  est,  aut  est  concupiscentia  carnis, 
aut  concupiscentia  oculorum,  ant  superbia  vits 
(/  Joan.  ii).  »  Infeliz  homo,  quem  tot  inimici  cir- 
cumstant,  quera  tot  hostes  irapugnant.  Ob  hoc  et 
clamabat  Apostolus  :  «  Infeliz  ego  homo,  quia  me 
liberabit  de  corpore  roortis  hujus?«  {Rom.  vii). 
Certe  nisi  Dominus  custodierit  civilatem^  in  vanum 
vigilant  qui  custodiunt  eam :  quia  «  non  est  curreDtis 
neque  volentis,sed  Dei  miserentis  (Rom.  iz).  »  Ad- 
versus  hos  quatuor  host^^s,  rectores  Ecclesie  qua- 
tuor  noctis  vigilias  debent  sollicite  custodire;nam 
«  pastores  custodiebant  vigilias  noctis  super  gre- 
gem  suum  (Luc.  ii);  »  vidolicet  conticiniuro,  gal- 
licantum,intempestum  et  antelucanum:  in  quibus 
custodes  civitatis  obsesss  vigilant  alternatim.  Pri- 
mam  ergo  noctis  vigiliam  custodire  debent  adver- 
8U8  bostes  superiore8,id  est  contra  faliacias  demo- 
num  ;  secundam  adversus  hostes  inferiores,  id  e8t 
contra  versutias  hominum  ;  tertiam,  advereua  bo« 
etes  interiores,id  eat  contra  carnaies  concupiscen- 
tias ,  quartam,  adversus  hostes  ezteriores,  id  est 
oontra  ssculares  illecebras.  Primus  enim  bostia 
tanquam  serpens  callidus  Evam  sedozit  ^secundas, 
tanquam  vulpes  dolosa,  vineas  depaacit ;  tertius, 

tanquam  Dalila  blandiens,  Ssmsonem  circumve- 
nit ;  quartu8,tanquam  Sirena  mulcens,  nautas  ad- 
ducit.  Hinc  forte  nocturnum  offlcium  in  qnatuor 
partes  distinctum  est :  in  tres  nocturno8,et  mata- 
tinaa  laude8.Quod,ut  tradunt^divisum  per  quatuor 
noctis  vigiliaSfContra  quatuor  hostium  persecutio- 
nes  antiquitus  decaotabat  Ecclesia.  Primus  enim 
hostis  persequitur  per  diabolicas  suggestiones  ;  se- 
cundus,  pcr  bereticas  subversiones ;  terliua,  per 
vanas  deleotationes ;  quartus,  per  mundanaa  ambi- 
tiones.  Sed  ut  ceteros  prstermittam,  ez  ipsis  ho- 
minibus  varios  habet  bostes :  impios  et  scbiamati- 
cos,  perfidos  et  bsreticos.  Nondum  enim  ez  toto 
defeceruDt  8chi8mati,qui  nituntur  dividere  caput  a 
membriSf  patrem  a  flliis,  pastorem  ab  oVibua ;  Md 


605  8SBM0  III,  IN  COMMUNI  DB  BVANQBUSTIB.  606 

nisi  desistant,  cum  Dathan  et  Abiroo  portionem  ac-  A.  dem  habentes  diversa,  sed  caodas  ad  invicem  oolli- 


oipient,  qaos  terra  vivos  absorbuit  (lYiiin.  xvi). 
Necdom  etiam  defeceruot  haeretici,  »  quorum  per- 
mo  serpit  ut  caocer  (//  Ttm.  ii) :  »>  quia  venenum 
aapidum  et  fel  dracooum  inaureocaliceBabyloois 
propinaot  {Hier,  u):  qoi  veris  falsa  miscentes»  sub 
priBtexto  reiigioois  virus  nequiti»  difTundunt  in 
aioiplices.  «  Veniuot  aolem  in  vestimentis  ovium, 
cum  sint  lopi  rapacos  (Maith,  vii).»  Instemus  ergo 
aoUiciti,  circumspiciamus  attenti,  ut  «  capiaroua 
volpea  parvulas,  qos  domoliontor  vineaa :  oraqoi- 


gatas  [Canl,  ii)  ;•  quia  «<  de  vanitate  conveniontin 
idipsum  [Psal.  lxi).  »  Si  diligenter  custodiraus  di- 
vitias  temporales,  quanto  diligenlius  custodire  de- 
bemus  divitias  spirituales.  Qui  fidem  subripit,  vi- 
tam  furatur  :  quia  «  justus  ex  fido  vivlt  (Rom,  i).» 
Qui  charitatem  toilit,  Deum  adimil :  quia  Deua 
charitas  est.  Ab  his  ergo  bostibua  meritis  et  preci- 
bus  beati  N.  apostoli  civitatom  suamcustodiatDo- 
minus  Jesus  Ghristus,  qui  est  super  omnia  D^os 
benedictus  iu  s®cuia  sieculorum.  Amen. 


SERMO  III 

IN  COMMUNI  DE  BVANGELI8T1S. 

De    quadruplici    acceptione    paradisi,     secundum    quam    verba    ihematis    quatvor    modis    exponmn- 

tur,  scilicet  historialifer,  allegorice^  moraliter  et  anagogice. 


Fluviui  egrediehatur  de  loco  volmptatis  ad  irrigan-  B  ait  Salomon  :  «Aqua  profunda»  verba  ex  ore  viri,  et 


dum  paradisum  Qui  dividitur  in  quatuor  capita, 
Phison  et  Geon,  Tigrin  et  Euphratem  {Gen.  ii). 

Quadroplex  in  sacraScriptoralegitorparadisos. 
Soperior  et  inferior,  ioterior  et  exterior.  Soperior 
est  ccBleatia,  inferior  ust  terrestris,  interior  spiri- 
toalia,  exterior  corporalis  ;  coelestis  in  patria,  ter- 
restris  in  via,  spiritoalis  in  mente,  corporalis  in 
oriente.  De  soperiori  paradiso  dicitor  ad  Locife- 
nim  :  «  To  signacolom  similitodinis,  pienos  sa- 
pientia  et  perfectos  decore,  in  deliciis  paradisi  Dei 
foisti  {Ezech  xxviii) ;  »  de  inferiori  dioitor  ad  an- 
geium  Epbesi :«  Vincenti  dabo  edere  de  ligno  vitae, 
qood  eat  in  paradiso  Dei  mei  {Apoc,  xi) ;  »  de  spi- 
rituali  seriptom   reperitor  in  Evangelio  :  «  Amen 


torrens  ioondans  est  fons  sapientiffi  (Prot;.  xviii);» 
qoffi  tam  longe  iateque  defluxit,  ut  mundumreple- 
verit  universum,  juxtaqood  Dominos  ipse  pr»ce- 
pitaposto]isdicens:«Eontes  in  mundum  universum 
pr«dicate  Evangelium  omni  credtui»  {Marc,  xvi).» 
Quapropter,  «  in  omnem  terram  exivit  sonus  eo- 
rum^  et  in  flnes  orbis  terr»  verba  eorum  {Psal. 
xviii).  »  Hec  irrigat  paradisom,  id  est  fecondatec* 
clesiam,  joxta  qood  dicit  Apostolos :  «Ego  plantavi, 
Apollo  rigavit ;  Deos  aotem  incremeotom  dedit 
(/  Cor.  iii).  »  Hio  est  enim  fons  hortorom,  poteoa 
aqoarom  viveotiom,  qoas  flouot  impeto  de  Libano 
(Can.  iv).a  Fluvius  iste  in  quatuor  capita  dividitur 
qoia  prsdicatio  Jeso  Ghristi  in  qoatoor  Evangelia 


dico  tibi,  hodie  mecom  eris  in  paradiso  (Luc.xxiii;»  ^  derivator.  Licetenim  molti  scripserint  Evangelia; 


de  corpcraii  scriptom  reperitur  io  Geoesi :  Plan- 
taverat  Dominus  Deus  paradisum  voluptaHs  a  prin^ 
eipio.  Secaodom  haoc  qoadripartitam  acceptio- 
nem  nominis  paradisi,  qoatoor  modis  proposita 
verba  possont  exponi ;  historialiter  et  allegorice, 
moraliter  et  anagogice.  Historialiter  enim  fons 
qoidam  erompit  de  medio  paradisi  ad  irrigan- 
dom  herbas  et  arbores  paradisi.  Qoi  de  paradiso 
progrediens  in  qoatoor  capita  derivator,  qoao  sont 
qoatoor  Qomina  paradisi.  AUegorice  vero  fluvius, 
qui  deloco  voluptatis  egreditur,  est  evangelica  prae- 
dicatio,  qus  de  Domino  Jesu  Christo  procedit.  Qoi 
est  fons  vitae,  in  cojos  lomine  videbimos  lomeo  ; 
a  qoo  generaliteromnisveravoIoptasemanat.tVe- 
nite,  inqoit,  ad  me,  omnes  qoi  laboratis  et  onerati 


nam,  ot  Locas  testator,  «molti  conatiaont  ordinare 
narrationem  eorom,  qoflB  io  nobis  complet»  sont 
[Luc,  i):b  tamen  non  nisi  quatuor  recepta  sunt  ab 
ecclesia,  videlicet  Matthsei,  Marci,  Lucae,  Joannie. 
Quod  otique  factum  est  ratione  multipiici.  Primo, 
ad  ostendendam  duorum  testamentorum  concor- 
diam.  Sicot  enim  Veteri  Testamento  ooos  foit 
iegislator,  videiicet  Moyses,  et  qoatoor  majores 
prophet»,  videlicet  Isaias,  Jeremias,  Ezechiel  et 
Daniel;  doodecim  aotem  minoresprophete,acmolti 
aiii  sapientes,  ot  Job,  David,  et  Saiomon,  et  Jesos. 
ita  et  in  Novo  Testamento  onos  foit  legis  dator, 
videlicet  Ghristos,  et  qoatoor  Evangelistae,  videlicet 
Matthiifos,  Marcos,  Locas,  Joannes.  Doodecimao  • 
tem  apostoli;  et  alii  multi  doctores,  otQierooymos^ 


eatis,  et  ego  vos  reficiam  ;  et  invenietis  requiem  D  Aogostinos,  Ambroslos  et  Grcgorios  :  ot  per  hoo 


animabos  vestris ;  jogom  enim  meom  soave  est,  et 
onos  meom  leve  {Maith.  ii).  »—  •  Guetate  et  videte 
qooniam  souvis  est  Dominus,  beatos  virqoi  speral 
in  eo  (Psai.  xxxiii).»  Haeo  praedioatio  recte  flovio 
comparator,  non  solom  qoia  refioit,  abioit  et  fe- 
coodatf  sed  qoia  fluvius  dioitor  aqva  floena.  Et  ut 


ostendator,  qoia  «  rota  continetor  in  medio  rota 
[fiT^ch.  i),»  et  doo  seraphim  sese  respiciont  fersia 
voltibos  io  propitiatoriom  (Exod,  xxv).  Secondo, 
pro  mysterio  qoadrigae  Amioadab,  de  qoa  sponsa 
dicit  io  Canticis:  «  Aoima  mea  torbata  estpropter 
qoadrigas  Aminadab  [Cant,  vi).»  Aminadab  enim 


607 


INNOCBNTII  III  PAPJ3  SBRMONBS  COMMUNBS. 


608 


inieTprei&iur spontaneus  Dei.  Hic  estCbristus,  «qui 
factus  est  obedieos  usque  ad  morlem  {Phil.  ii) ;  • 
et  oblatus  est,  quia  ipse  voluit  {Isa,  liii].  ^>  Hujus 
quadriga  est  evangeJica  doctrina  per  quam  fama 
Cbristi  per  mnndum  vehitur  universum.  Cujns 
quatuor  rotae  sunt  quatuor  Evangelislas.  Propter 
banc  quadrigam  sponea,  id  est  ecclesia,  salubri  do- 
lore  turbatur  ad  poenitontiam.  Tertio,  ad  signifi- 
oandam  libcrationem  bumani  gcnerisa  morte  qua- 
drinda,  id  est,  a  transgressione  quadruplici.  Prima 
Damque  fuit  trunsgressio  mandati  in  paradiso, 
seounda  transgressio  legis  nutnralis,  tertia  trans- 
gressio  legis  scripia»,  quartatransgressio  Evaogelii. 
Vel  potius,  peccatum  fragilitatis,  per  impotentiam; 
peccatum  simplicitati8,per  ignorantiam;  peccalura 
securitatis,  per  negligentiani;  peccatum  malignita- 
tis,  per  invidentiara.  His  enim  quatuormodis  pec- 
cati  anima  raoritur,  id  est  separatur  a  Deo,  pro 
mysterio  forle  quadrati.  Sicut  enim  inter  caeteras 
formas,  quadrum,  sic  intercaeteras  doctrinasEvan- 
gelium  solidius  ct  stabilius  perseverat.  Nam  illud 
undiqae  stat,  et  istud  propter  stabilitatem  appella- 
tur  sternum,  per  cujus  gratiam  bomo  quadratur  in 
morjbus,  id  estvirtutibussolidatur.Istorum  autem 
potins  quam  aliorum  Evangelio  sunt  recepta;  tum 
quia  diligentius  et  apertius  historiam  evangelicam 
de8oripserunt,tum  quia,  licet  aliquando  varia,nun- 
quam  tamen  contraria;  iicet  interdum  diversa, 
nunquam  tamen  adversa  scripserunt.  Et  quoniam 
isti  quatuor  per  figuras  quatuor  animalium  in  vi- 
Bione  Joannis  {Apoc»  iv)  et  Ezechielis  prsfigurati 
fuerunt,  Mattbseus  per  bominem ;  eo  quod  ejus 
intentio  precipue  circa  scribendam  bumanitatem 
Cbristi  versatur.  Unde  ab  bumanaChristi  nativitate 
liber  ejus  «umit  exordium  :«  Liber,inqnit,  gcnera- 
tionie  Jesu  Christi,  filii  David,  filii  AbrahamClffl/i/i. 
i).»  Marcus  per  leonem  :  eo  quod  ejus  intentio 
prcBcipue  circa  describendam  Christi  resurrcctio- 
nemcoQsistil.UndeejusEvangelium  indieresurrec* 
tionis  antonomastice  legitur.  Dicitur  t  nim  quod  leo 
rugitu  maximo  tertia  dic  suos  excitat  catulos.  Ita 
Deus  Pater  immensa  potentia  Filium  suum  tertia 
die  Buscitavit.  «  Unde  et  Marcus  ab  exclamatione 
incipit,  dicens :«  Vox  clamantis,  etc.  (lfarr,i).»Hic 
est  leo  fortissimus  bestiarum,  qui  ac  nullius  pave- 
soit  occursum  {Prov.  xxx);»  qu:  quantae  sanctitatis 
ezstiterit,  ipsius  cullobium,  quod  in  bac  sua  con- 
servatur  ecclesia,  patenter  ostendit.  Lucasper  vitu- 
lum;  eo  quod  ejus  intentio  prairij)ue  circa  scriben- 
dam  Cbristi  passionem  versatur ;  in  qua  Cbristus 
86  obtulit  bostiam  Deo  Patri:  idem  ipne  sacerdos 
et  hostia.  Vitulus  enim  erat  bostia  sacerdotig. 
Unde  a  saccrdotio  incipit  dicens  :  •  Fuit  in  diebus 
HerodiH  regis  Judsea^  saccrdos  quidam,  etc.(^ttc,i).» 
Joannes  per  aquilam;  quia  caeteris  in  terra  cum 
Domino  gradientibus,  ipse  in  coclum  ad  describen- 
dam  Cbristi  divinitatem  volavit,  et  ait:  «  In  prin- 
cipio  erat  Verbum  et  verbum  erat  apud  Deum  et 
Deuserat  Verbum  {Joan,  i). »  Haecquatuor  princi- 


A  pales  intentionesdesignatssuntperfigurasillorum 
quatuor  animaliura.  Quorum  quodlibet  aecundom 
visionem  Ezecbielis  {eap.  i)  quatuor  facies  babet; 
quoniam  omnes  de  ^ingulis  agunt,  licet  quidam 
principalius  dequibusdam;  praesertim  cumomnes 
agant  de  Christo,  cui  quatuor  illse  figurs  coove- 
niunt.  Fuit  enim  bomo  nascendo,  vitulus  moriendo, 
leo  resurgendo,aquiIa  ascendendo.  Hi  sunt  Phison 
el  Geonf  Tigris  et  Euprates.  Phison  interpretatar 
oris  mulatio;  per  quem  significatur  Joannes,  qui 
mutat  os,  cum  de  divinitate  ad  bumanitatem  de- 
scendit,  vei  de  humanitateaddivinitatem  ascendit. 
Unde  cum  de  divinitate  dixisset :  «  In  principio 
erat  Verbura,  et  Verbumerat  apud  Deum,  et  Deus 
erat  Verbum,  »  consequenter  ad  humanitatem  de- 

p  8cendit,dicens  :«  Et  verbum  caro  factum  est,  etha- 
bitavit  in  nobis  (Joan  i).»  Geon  interpretatur  hia- 
tus  terrae  ;  per  quem  significatur  Mattbaeus,  qui 
humanara  Christi  generationem  describit,  de  qua 
dJcit  Propheta:  Vcritas  de  terra  orta  pst,  et  justi- 
tia  de  coelo  prospexit  {Psal.  lxxxiv),  »  id  est  Cbri- 
8tu8  natus  est  deMaria.  Tigris  interpretaturt/ei^, 
signaos  Marcum,  qui  csteris  velocius,  id  est,  bre- 
vius  describit  bistoriam  evangelicam.  Cui  figura 
leonis  congrue  coaptatur,  qai  est  animal  velocissi- 
mum.  Euphrates  interpretatur /ru^t'/^,  significani 
Lucam,  cui  secundum  visionem  propheticam  figura 
vituli  captatur,  qui  frugibus  excolendis  inservit : 
et  ipse  fructum  ventris  benedictum  describit.  fli 
quatuor  significati  sunt  etiaro  per  quatuor  annulos 
arcaB,  qui  rotundi  erant  et   aurei  (Exod.  xxv).   in 

C  auro  namque  claritas,  in  rotundo  designatur  ster- 
nitas;  quia  rotundum  et  initio  caret  et  fine.  Ele- 
ganter  enim  per  annulos  aureos  designantur,  qui 
aBternam  Christi  ciaritatem,  etclaram  asternitatem 
describunt.  Per  duosannulos  a  sinistris,  significan- 
tur  duo  evangelistaB ,  qui  doctrinam  Evangelii 
non  acceperunt  a  Cbristo;  sed  unus  a  Petro,  vide- 
licet  Marcus,  et  alter  a  Paulo,  scilicet  Lucas.  Per 
duos  a  dextris,  duo  illi,  qui  ab  ipso  Cbristo  fuerunt 
edoctifSciiicetMattbaeusetJoannes.  Quidam  tamen 
per  duos  annulos  a  sinistris  Matthaeum  et  Joan- 
nem  accipiunt ,  qai  adbaeserunt  Domino  adbuc 
passibili  et  mortaii.  Per  duos  a  dextris  Marcum  et 
Lucam,  qui  postascensionem  adbieserunt  Christo, 
jam  facto  immortali  et  impassabili.  Per  siniatraro 

Q  enim  mortalitas,  per  dexteram  vero  immortalitaa 
designatur  seoundum  illud:  «Laevaejus,  subcapite 
meoetdexteraeJusamplexabiturmerCan^iij.»Prop- 
ter  hanc  causam  in  picturis  ecolesiarum  Paulus  ad 
dexteram.etPetrusadsinistramSalvatorisstatuitur. 

Moraliter  autem  fluvius^  qui  de  loco  voluptatis 
egreditur,  est  infusio  gratiae,  quae  de  Spiritu  sancto 
procedit  ;  qui  est  delectatio  Patris  et  Filii,  amoret 
connexio  utriusque.  De  quo  dicit  Paalmista:!  Tor- 
rente  voluptatis  tuae  potabis  eos  {Psat,.  xxz?).»H»c 
irrigat  paradisum,  id  est  inebriat  mcntem,  Becun- 
dam  id  quod  in  Psalmo  praemittitur.  «Inebriabun- 
tur  ab  ubertate  domua  tu«  {ibidj,  » 


609 


SBBMO  IV,  IN  COMMUN[  DB  UNO  MARTTBB. 


610 


DividUur  autem  in  qualuor  capita,  id  est  in  qua-  f^ 
toor  priDcipales  virtutes,  justitiam,  fortitudinem, 
prudentiam,  temperantiam.  Haec  sunt  moralitor 
quatuor  flumina  paradisi,  de  quibus  Veritasdicit: 
«  Quioredit  in  me,  flumina  de  ventre  ejus  fluent 
aqus  vivflB  {Joan.  vii).  »  Hoc  antem  dicebat  de  spi- 
ritu,  quem  accepturi  erant  credentes  in  eum. 

Anagogice  vero,  fluvius  qui  de  loco  voiuptatis 
egreditur,  est  beatitudinis  affluentia,quffi  de  divina 
perfrnitione  procedit.  Uac  irrigat  paradisumjdest 
laetiGcatpatriam.secundum  illud  «:Fluminis  impe- 
tuslaetifleatcivitatemDei  (Psal,  xlv).  •  Dividiturau- 
tem  in  quatuor  species^duas  pertinentes  ad  stolam 
corpori8,ettotidempertiDenles  ad  stolamanimse.  Ad 
illam  pertinent  claritas  etimpasMbilitas  ;  ad  istam 
pertinent  cognitio  et  delectatio.  De  clarilatecorpo*  n 
ria  legitur:  «  Fulgebunl  justi  sicut  sol  in  rcgno  pa- 
tris  eorum  {Maiih,  xiii).  •  De  impassibilitate  carnis 


legilur:  •  Absterget  Deus  omnemlacrymam  ab  ocu- 
lis  sanctorum,  et  jam  non  erit  amplius  neque 
luctus  neque  clamor,  sed  nec  ullus  dolor,quoniam 
priora  transierunt  (ipor.  xxi).  »  De  mentis  cogni- 
tione  Veritap  ait :  «  Haec  est  vita  aBterna,ut  cogno- 
scant  tesolumveruiu  Deum,et  quem  misisti  Jesum 
Ghristum  {Joan.  xvii) ;  »  ibi  cognoscemus,  sicut  et 
cogniti  snmus,videntes  non  per  speculumin  snig- 
mate,  sed  facie  ad  faciem  (/  Cor.  xiii).  De  cordis 
delectatione  dicitPsalmistn:»  Exsultabunt  sanctiia 
gloriajaetabunturin  pubiiibussuis  (P5a/.cxux).»Ibi 
gaudium  nostrumimplebitur,quod  omnem  sensum 
exsuperat ;  ad  quod  per  suam  misericordiam  ioef- 
fabilem  nos  faciat  pervenire,  meritis  et  preoibus 
beatissiroi  N.  evangelist8e,Dominus  Jesus  Ghristus 
qui  est  super  omniaDeus  benedictus  in  saecula  sas- 
culorum.  Amen. 


SERMO  IV 

IN  COMMUNI  DE  UNO  MARTYRB. 
De  abnegatione  «ut,  el  quinque  gradibus  ejus ;  et  de  mystcrio,  et  saa*amento  sanctg  crucis. 


Qui  vult  venire  post  me,  abneget  semetipsum,  et 
iollat  crucem  suam,  et  sequaiur  me  {Luc,  ix). 

Voleotibus  ire  post  Christum  duo  principaliter 
dicuntur,  videlicet  abnegare  seipsum,  et  tollere  C 
crucem  post  Christum.  Hoc  est  declinare  a  malo, 
et  facere  bonum  {Psal,  xxxvi),  ut  quo  prscessit 
sublimitas  capitis,  iliuc  et  corporis  humilitas  sub- 
sequatur.  Abnegationis  autem  hujusquinque  sunt 
gradus  ;  quia  debetChristianus  abnegare  non  tan- 
tum  aliena,sed  sua  ;  nec  sua  tantum^sed  se  ;  nec  se 
tantum,sed  seipsum  ;  nec  seipsum  tantum,sed  se- 
metipsum.  Abnegat  aliena,  qui  nec  oblata  retinet, 
nec  concupiscit  auferre,  unde  Zachaeus  :  «  Si  quid 
aliquem  defraudavi,  reddo  quadruplum  (Luc.xix).» 
Abnegat  sua,  qui  neque  acquisitis  adhsret,  neque 
inhiat  acquirendis,  unde  Petrus  :  «  Ecce  nos  reli- 
quimus  omnia,  et  secuti  sumus  te  {Malih.  xix).  » 
Abnegat  8c,  qui  concupiscentias  carnis  castigat, 
unde  Paulus  :  «  Castigo  corpus  meum  et  in  servitu-  r\ 
tem  redigo  (/  Cor,  ix).  »  Abnegat  seipsum,  qui  cu- 
piditates  mentis  evacual,  unde  David  :  «  Domine, 
nonestexaltatum  cormeum,neque  elati  suntoculi 
mei  {PsaL  cxxx).  •  Abnegat  seipsum,  qui  propriam 
abdicat  voluntatem,  unde  Jesus  :  «  Non  quod  ego 
volo,  sed  quod  tu  {Marc.  xiv).  »  Cum  ergo  gulosus 
fit  sobrius,  luxuriosus  flt  castus,  avarus  ntlargus, 
superbus  fit  humilis,  iracundus  fit  masuetus,  et, 
ut  generaliter  dicair,cum  criminosus  fitvirtuosus, 
tunc  abnegat  seipsum,  ut  dicere  valeat  cum  Apo- 
gtolo  :  «  Vivo  jam  non  ego,  vivit  aulem  in  me 
Cbristus  (Gal.  ii).  »  Cum  autem  impins  ab  impie- 
tate  oonvertitur,  profecto  dicere  potest :  Non  Eum, 


qui  fueram,  quia  videlicet  non  est  talis  in  oulpa* 
licet  idem  sit  in  natura,  secundum  illud  propheti- 
cum  :  «  Verte  impios,  et  non  erunt  (Prov,  xii).  » 
Qui  ergo  vult  ire  post  Christum,  abneget  seipsum. 
Porro,  si  juxta  testimonium  Veritatis  in  hominia 
voluntate  consistit,  ut  abnegando  seipsum,  possit 
ire  post  Christum,  quid  est  quod  dicit  Apostolus  : 
«  Non  est  volentis,  neque  currentis,  sed  Dei  mise- 
rentis?  »  (Rom.  ix.)  Verum  igi»ur,  quia  bonum 
opus  principalius  spectat  ad  Dei  misericordiam, 
quam  ad  hominis  voluntatem.  Quia  divina  roiseri- 
cordia  non  solum  praBvenit  et  prsparat,  verum 
etiam  subsequitur,  et  prosequitur  voluntatem  hu- 
manam.  Prsvenit  inspirando,  subsequitur  adju- 
vando.  Praeparat  utincipiat,  prosequitur  ut  perfi- 
ciat.  De  prsvenienle  Propheta  dicit  in  Psalmo  : 
«  Misericordia  ejus  praeveniet  me  {PsaL  lviii).  »De 
subsequente  dicit  in  alio  :  «  Misericordia  tua  sub- 
sequetur  me  {PsaL  xxii).  »  Gratia  namque  princi- 
paliter  operatur,  cui  secundario  cooperatur  arbi- 
trium,  juxtu  quod  dicit  Apostolus  :  «  Gratia  Dei 
sum  id  quod  sum,  et  gratia  ejus  in  me  vacua  non 
fuit  (/  Cor.  xv).  »  Et  ideo  Veritas  ait  ;  Qui  vutt  ve* 
nire  post  me,  abneget  semetipsum^  et  tollat  crucem 
suam,  it  sequatur  me.  Suam  dicit,  id  est  volunta* 
riam,  non  coactam ;  spontaneam,  non  invitam ; 
per  patientiffi  virtutem,  non  per  angaris  servitu- 
tem  ;  quia  non  placent  ei  coactaservitifi,qui  potius 
exigit  cor,  quam  manum  ;  voluntatem,quam  actio« 
nem.  Spontaneus  enim  tulit  crucem  Jesus,  de  quo 
legitur  :  c  Et  bajulans  sibi  crucem,  exivit  in  eum, 
qui  dicitur  Calvari»  locus  (Joan.  xix}.   »  Invitaa 


611 


INKOCENTn  in  PAPJE  6ERM0NBS  COMlinJNEB. 


612 


autem  tulit   crucem    Simon    CyrenaBus,   de  quo  A  et  materialiter  tollitur.  Spiritualiter  vero  duobDi 


legitur,  quod  «  angariaverunt  eum,ut  tollerct  cru- 
cem  Jesu  (Matth.  xxvii).  »  0  quam  proFundum  est 
crucis  mysterium,  quara  arduum  gacramentum  I 
Lrgilur  quod  Moysefl  ad  mandatum  Doinini  serpen- 
tem  aeneum  erexit  pro  eigno,  quem  a8piciente9,qui 
percussi  fuerant  a  serpentibus,  sanabantur  (Num. 
xxi).Ouod  ipse  Christus  exponensin  Evangelioait  ; 
«  Sicut  Moyses  exaltavit  serpentem  in  deserto,  ita 
exaltari  oportet  Filium  horainis,  ut  omnis  qui  cre- 
dit  in  ipso,  non  pereat  {Joan,  iii). »  Legitur  etiam, 
quod  cumJosephapplicuissetManassenetEphraim 
ad  Jacob,  statuens  majorem  ad  dexleram,etmino- 
rem  ad  sinistram,  ut  eis  secundum  ordinembene- 
dicert)t,Jacob  manus  commutansjd  est  in  modum 
crucis  cancellans,  dextram  posuit  super  caput  E- 


modis  :  per  mentis  compassionem,  et  carnis  afBi- 
ctionem.  Proptcr  quod  dioit  ApoFtolus  :  •  Cmci- 
Oserunt  merabra  sua  cum  vitiis  et  concupiscentiis 
(Ga/.v) ;  et  iterum  :  »  Mibi  mundus  cruci fix d s  est, 
et  ego  mundo  {Gal,  vi).  »  Cum  cnim  quisque  cm- 
ciatur  in  corde  compatiendo  proxiroo,  tuno  utique 
crucem  tollit  cum  Apostolo,  qui  dicebat :  «  QoiB 
innrmatur,etego  non  Inflrmor?  Quis  scandalizatar, 
et  ego  non  uror?  (//  Cor,  xi).  »  Cum  vero  crucia* 
tur  in  corpore,  affligendo  8eipsum,tuni  etiam  cum 
Apostolo  crucem  tollit,  qui  ait  :  «  Castigo  corpus 
meum,  et  in  servitutem  redigo  :  ne  forte  cam  nliis 
prwdicaverim,  ipse  reprobus  efficiar  (/  Cor.  ix).  • 
Materialilcr  quoque  duobus  modis  crox  lollitur,  in 
sigDura  rcligionis,  et  in  supplicium  passionis.  In 


phraim  minori8,et  sinistrara  super  caputManasse  o  signura  enim  religionis  quidam  religiosi  crucem 


majori8,etdixit  :  «  Angelu8,qui  eruil  me  decunctis 
maiis,  benedicat  pueris  istis  [ikn.  xlviii),  »  etc. 
Ezechiel  autem  audivit  Dominum  dicentem  ad  vi- 
rum  vestitum  lineis,  habentera  atraraentarium 
scriptoris  ad  renes  :  «  Transi  per  roediam  civita- 
tem,et  signa  Thau  in  frontibus  virorura  dolentium 
et  gementiura  {Ezech.  ix) ;  »  post  hapo  dixit  septem 
viriB  :  «  Transite  per  mediam  civitatera,  et  percu- 
tite  omnem  super  quem  non  inveneritis  Thau 
{ibid,),  »  Nemini  parcat  oculus  vester.  Joannes 
quoque  vidit  «  angelum  ascendentem  ab  ortusolis 
habentem  signum  Oei  vivi,et  clamavitvoce  magna 
qualuor  angeiis,  quibus  datum  fuit  nocere  terrae  et 


portant,ut  ostendant  se  spiritualiter  mancipatos  ad 
ohsoquium  crucifixi  :  in  supplicium,  et  boni  qui* 
dem,  et  mali  qui  pro  justitia  vel  oCfensa  suapen- 
duntiir  in  cruces  :  quemadraodura  juxta  crucem 
Jesu  duo  latrones  crucifixi  fuerunt.unus  a  dextris, 
et  alius  a  sinistris  (Matth.  xxvii).  Fnerunt  autem 
in  cruce  Dominica  ligna  quatuor,  stipes  erectu8,et 
Hgnum  transversum,  truncussuppo8itus,et  titulns 
superpositufl.  Fucrunt  et  clavi  quatuor,  quibus 
manus  confixae  sunt,et  pedesaffiixi  sunt,et  lancea, 
qua  latus  apertura  est.  Fuitet  corona  spineacapiti 
circuraposita. 

Hffic  omnia,fratre8,eliam  in  spirituali  crucc  spi- 


mari.  diceus  :  «  Nolite  nocere  terr«  et  raari,  neque      ^.^^^,.^^^    ^^^^^^  assignari.  Nam  quatuor  crucia 

arboribus,  quoadusque  signemus  servos  Dei  nostri  C  jj^^^  .^^^  „„^^„„^  „,^„^j,  ^.,^,,1««  fidfis.«n««  n«r. 

io  frootibus  eorura  (Apoc.  xvii).  »  Hinc  est  igitur 

quod^cum  DorainusiEgyptiorum  percuteret  primo- 

genita,  domos  Hebrsorum  absque  laesione  trans- 

cendit,  fo  quod  sanguinem  in  superliroinari,  et  in 

utroque  poste  vidiaset  (Exod.  xii).  Dum  Moyses 

manus  tenebat  extensas,  Israel  pognans  Amaleo 

Buperabat  (Excd.  xvii). 

Lignum  missum  io  Marath  aquas,  aquas  dulco- 
ravit  amaras  (Exod.  xv).  Et  ad  lignum  missom  in 
Jordanem,  ferrum  quod  exciderat,  enatavit  (IV 
Beg.  vi)  Hoc  est  iignum  vitsB  in  medio  paradisi 
(G^n.  ii),  de  quo  Sapiens  protestatur  :  «  Benedi- 
ctum  lignum,  per  qood  flt  justitia,  salutatio  (Sap. 
XIV).  »  Quoniam  regnavit  a  ligno  Deus  ;  etenim 
a  correxit  orbem   terrse,   qoi  non  commovebitur  D  rum  traDBver8um  in  latitudinem.Per  illa  duoligna 


ligna  sunt  quatuor  mentis  virtutes,  fides,8pe8,per- 
eeverantia,  patientia;  de  quibusinquit  Apostolus  : 
«  Ut  comprehendatis  com  omnibus  sanctis^qus  ait 
longitudo,Iatitudo,8ubIimita8  et  profundum  (Ephes, 
iii).  •  Lonigtudo  crucis  est  perseverantia,  de  qua 
Dominus  ait :  «  Qui  perseveraverit  usque  in  finem, 
hic  saivus  erit  (Malth.  x) ;  »  latitudo  crucis  est  pa- 
tientia,  de  qua  Veritas  ait :  «  In  patientia  veBtra 
poBsidebitis  animas  vestras  (Luc.  xxi),  »  profundi- 
tas  crucisest  fide8,de  qua  dicit  Apostolus  :  «  Fides 
est  substantia  rerum  sperandarum,  argumentum 
non  apparentium  (Hebr.ii) ;  »  subhmitas  cruciseat 
spes,  de  qua  dicit  Psalmographus  :  •  In  verbo  tao 
Bupersperavi  (P^a/.cxviii).»  Habuit  ergo  cruxChri- 
sti  unum  lignum  erectum  in  Iongiludinem,etaIie- 


(Psal.  xcv).  »  Qui  dixerunt  :  «  Morte  turpissima 
oondemnemus  eum  (Sap.ii),»  nescieruntsacramenta 
Dei,  neque  comprehenderunt,  «  quse  sit  longitudo 
et  latitudo,  sublimitas  et  profundum  (Ephes.  iii).» 
Crux  ergo  sanitatem  restituit,  benedictionem  im- 
pendit,  discernit  a  perfidis,  Jiberat  a  periculis  : 
hostes  expellit,  victores  constituit.Crux  mysterium 
fidei,  firmamentura  spei,  clavis  scientias,  forma 
justitiae,  magnificentia  regum,  gluria  sacerdotum, 
inopum  8U8tentatio,pauperum  con8olatio,C£Corum 
dux,  claudorum  baculus,  spes  desperatorum,  re- 
siirrectio  mortuorum.  Grux  autem  et  spiritualiter 


mystice  de8ignata,qu®  pauperculamulier  Sarephta 
collegit  (///i?e^.  xvii).  Et  bene  stipcs  erecta,  ha- 
buittruncum  suppositum  et  titulum  superpositum, 
quia  perseverantia  de  fideprocedit  ad  spem,  quaai 
stipes  erectuB  de  trunco  supposito  ad  titulum  au- 
perpositum.Quod  intelligens  Job,ait :  «  Credo  quod 
Hedemptor  meus  vivit,et  in  novissimo  diedeterra 
surrecturuB  sum,  et  in  carne  mea  vidcbo  Doum. 
Quem  visurus  sum  ego  ipee  et  non  alius,  et  ocuM 
mei  conspecturi  sunt.  Reposita  est  hsc  spes  mea 
in  sino  meo  (Job,  xix).  »  Nisi  enim  crux  babeat 
fundamentum  fidei,et  titolum  Bpeiprofectosoppli* 


613 


8BBM0  V.  IN  COMMUNI  DB  UNO  MAETTEB. 


614 


eium  est  solummodo,  ei  non  meritum.Quod  autem  j^  stat.  •  Goaversus  sum  in  aerumnamea,  dum  confi- 


patientia  spectet  ad  crucem,  per  se  eatis  apparet, 
eo  quod  patientes  in  adversistribuiatiooibussusti- 
nent  cruciatom  ;  unde  Jacobus  apostolus  ait :  <«  Tri- 
buiatio  patientiam  operatur  (Job  i).  »  De  perseve- 
rantia  quoque  iegitur :  «  Esto  fidelis  usque  ad  mor- 
lem,  et  dabo  tibi  coronam  vit«  (Apoc.  ii).  »  Porro 
secundum  Apoatolum  :  «  Non  coronatur  quis,  nisi 
legitime  certaverit  (/i  Tim,  ii).  ■  Habet  igitur  per- 
severantia,  quss  coronal  et  ipsa  certamen,  ut  me- 
rito  spectet  ad  crucem. 

!n  his  duobus  lignis  duos  pedes  et  duas  manus, 

quatuor  clavis  debet  coniigere  Christianus.  Quatuor 

clavi  sunt  quatuor  principales  virtutes,  justitia} 

prudentia,  fortitudo,  temperantia.  Pedes  sunt  men- 

tis  affectus,  de  quibus  Sponsa  dicit  in  Ganticis:  ^ 

«  Lavi  pedes  meos,  quomodoinqumaboeos  }»iCant, 

V.)  Et  Dominus  dicit    Apotoiis :   c  Qui  lotus  est 

non  indiget  nisi  ut  pedes  lavet,  sed  est  mundus  to- 

tus  {Joan.  iii).  ;  »  et  ilerum  :  u  Excutite  pulverem 

de  pedibus  vestris  (Marc,  vi).  »  Sunt  igitur  dao 

pedes,duo  mentis  aileclus,  metus  et  appetitus.  Pre. 

cipuus  enimmentis  aiVectusautestinfugiendo  quod 

metuil,  aut  in  eligendo  quod  appetit.  Pes  timoris, 

olavo  fortitudinis  debet  configi,  ne  timidus  propter 

adversa  succumbat ;  metus  enim  dum  in  Petro  cla- 

vo  fortitudinis  confixus  non  exstitit,  ad  vocem  an- 

cilie  negavit  (Lue.  xxn)  ;  cum  autem  clavo  forti- 

tudinis  conflxus  exstitit,  ante  reges  et  prssides  no- 

men  Domini  pr<edicavit.  Sed  et  ipse  timor  quidam 

clavus  est,  de  quo  dicit  Psalmographus  :  «  Gonflge 


gitur  spina  [PsaL  xxxi). »  Heo  corona  de   tribus 

Bpiaisoomplectitur,  sciiicetcontritione,confe88ione 

salisfactione.  Prima  pungit  cor,  propter  vanam  co- 

gitationem  ;  secunda  puugit  os,  propter  vanam  lo- 

cutionem  ;  tertia  pungit  manum,  propter  iniquam 

operationem.  Prima  pungit  per  dolorem,  secunda 

per  pudorem,  tertiaperlaborem.  Manusautem  suot 

opera,  de  quibus  dicit  Psalmista  :  «  Benedictus  Do- 

minus  Deus  meus,  qui  docet  manus  meas  ad  prae- 

lium  [Psai,  xiv).  »  Et  Salomon  :  «  Dedit  ei  lanam 

et  iinum,  et  operata  est  consilio  manuumsuarum 

(Prov,  xxxi).  Sunt  igitur  duae  manus,  duo  genera 

operum  :  opus  videlicetvoluntatis,  ct  opus  neces* 

sitatis;  quodlibet  enim  opus  est  voluntarium  vel 

neoessarium.  Manus  operis  voiuntarii  conflgidebet 

clavo  prudenliffi,  ne  curva  faciat  opera  tenebra- 

rum  ;  cum  enim  in  Saulo  ciavo  prudenti»  conflxa 

non  fuit,  Saulus    persequebatur  Ecclesiam ;  cum 

autem  in  PauJo  clavo  prudentiffi  conflxa  fuit,  Pan- 

lus  passus  est  pro  Ecclesia  Manusoperis  necessa- 

rii  conflgi  debet  clavo  temperantije,  ne  laza  nimis 

ac  superflua  exteodatur.  Opera    necessaria  sunt, 

dormire,  comedere,  et  similia,  qu«  cum  modestia 

temperare  debemus  ut  somnum  temperemus  ora- 

tionibus  et  vigiliis  ;  cibum  temperemus  eleemosy- 

nis  et  jejunis.  His  enim  quasi  fortibus  armis  ex- 

pugnare  prsevalebimus  inimicos.    Legimus  enim 

quod,  cum  pugoaret  Israel  adversus  Amalec  in  de- 

serto,  Moyse  orante  vincebat,  quo  desistentelsrael 

vincebatur  (Ea;o(/.  xvii).  Legimusetiam  quod  oum 


timore  tuo  carnes  meas  (Psal,  cxviii).  »  At  clavus  C  caeters  tribus  pugnarent  adversus  Benjamin  pro 

clavo  conflgitur,  cum  timor  fortitudineroboratur; 

pes  appetitus  clavo  justitis  debetconflgi,  ne  cupi- 

das  evagetur  ad  illicita  desideria  ;  appetitus  enim 

si  conflxus  non  fuerit,  tuoc  caro  concupiscitadver- 

BU8  spiritum,  si  fuerit  conflxus,  spiritus  concupi- 

Bcit  adversus  carnem.  Sicitaque  Christianusclavos 

8U08  debet  affigere  cruci,  ne  vel  timidus  succumbat 

vel  copidus  evagetur.  Lancea  vero  qaa  latus  est 

vulnerandum,  est  charitas,  de  qua  sponsa  dicit  in 

Canticis  :  «  Valnerata  charitate  ego  sum.  »  Latus 

enim  est  cordi  contiguum,  beneflcio  cujus,  diligi- 

mu8  :  quod  ideo  vulnerandum  est,ut  eCfectus  exeat, 

non  solum  ad  amicos,  sed  ad  ioimicos  ;  juxta  quod 

Dominos  prascipit :  «  Diligite  inimicos  vestros,  be- 


uxore  Levitas,  secundo  succubuerunt  in  prfielio,  do- 
nec  indicto  jejunio  et  humiliter  celebrato,  tribum 
illam  pene  penitus  d ele veru n t  (iiidic.  xx).  Gsterum 
non  sutflcit  ouiquam  abnegare  seipsum,  et  tollere 
crucem  suam,  nisi  Gbristum  sequatur.  Fuerunt 
enim  quidam  phiisophi,  sunt  quidam  hsretici,  qui 
abnegaverunt  seipsos,  etgraves  sustinent  cruciatus 
sed  eis  non  profuit,  nec  proflcit  ad  salutem  ;  quia 
non  sequuntur  eum  qui  est  «  via,  veritas,  etvita 
(Joan,  xiv),  »  videlicet  Jesum  Ghristum,  quipassus 
est  pro  nobis,  relinquensexemplum,  ut  sequamur 
vestigia  ejus  :  «Qui  peccatum  non  fecit,  nee  inven- 
tus  est  dolus  in  ore  ejus  (/  Pelr,  i\),  •  Nos  ergo, 
fratres,  abnegantes  impietatemetsaBCulariadeside- 


nefacite  hia  qui  oderunt  vos,  et  orate  pro  perse-  D  ^^^9  crucifigamus  membra  nostracum  vitiisetcon- 
quentibus  et  calumniantibus  vos  {MaUh,  v.).  »  Go-  cupiscentiis,  ut  sequendo  Ghristum,  ad  vitam  per- 
rona  spinea  ipsa  quidem  est  poBnitentia,  ciroum-  veniamus  aBternam,  ipso  prsstante,  qui  est  super 
ponenda  capiti,  id  est  menti,  de  qua  dicit  Psalmi-      omniaDeusbenedictusinsaBculassecuIorum.Amen. 


SERMO  V. 

IN  GOMMUNI  DB  UNO  MARTYRE 

De  duplici  corona  sanclorumy  et  de  pretiosis  lapidibus  eorumdem  el  floribus. 


Posuisti,  Domine,   super  eapul  ejus  coronam  de         Duplex  est  corona  sanctorum,  una,  qua  coro- 
lafid$  predioec  (PsaL  xx).  nantur  in  via ;  altera  qua  coronantur  in  patria ; 


615 


INNOCBNTn  m  PAPJB  6BRM0NBS  COMMUNBS. 


616 


una,  quae  datur  ad  meriium  ;  etaltera,  quse  datur  j^ 
ad  praemium  ;  uoa  virtutiset  gratiae,  alterasalutis 
et  gloride ;  una  militantium,  ei  altera  triumpban- 
tium.  Corona  virtutis  est  argentea,  quam  gratiae 
oandor  ilJusirat ;  corona  saluiis  est  aurea,  quam 
gloriffi  splendor  illuminat  \[aL  irradiat].  De  prima 
dicit  Pdalmograpbus  :  •  Benedices  coronse  anni  be- 
nignitatis  iuse  (Psal,  lxiv),  c  idestniultiplicabis  vir- 
tutes  in  iempore  gratiap;undesubjungit :  «  Et  cam- 
pi  lui  replebuntur  uberlate  (ibid,),  »  De  secunda 
dicit  Apostolus  :*«  De  reiiquo  reposita  est  mihi  co- 
rona  jusiitiae  (//  Tim,  iv),  »  id  est,  praemium,  quod 
reddetur  pro  meritis  ;  unde  subjuogit : »  Quam  red- 
det  mibi  Dominus  in  illo  die,  justus  judex  (ibid,),  » 
Sunt  autem  tam  in  gyro  quam  in  summo  corons 
lapides  pretiosi  et  pulcherrimi  florescummargari- 
tis  et  gemmis  mira  varietate  dispositi.  Singuii  la-  " 
pides  collaterales  habent  geminos  flores,inter  quos 
minores  gemmse  consistani,  quse  margariiis  opti- 
mis  ciroumdantur.  Jlabet  enim  corona  virtutis  in 
gyro  quatuor  principales  lapidesjd  est  quatuor  vir- 
iutes  poJiiicas,  justitiam,fortiwUdinem,  prudentiam 
temperaniiam  ;abanteriori  parte  jusiiiiam,  a  po- 
steriori  parte  prudentiam,  tempcrantiam  a  dez- 
tris,  fortiiudioem  a  sinistris.  Congruuni  beneloca 
lapidibus,  nam  quae  sunianie,  sunicerta ;  qu®  sunt 
retro,  sunt  dubia  :  quse  sunt  a  dextris,  sunt  prospe- 
ra  ;  quae  sunt  a  sinistris,  sunt  adversa.  Incertisau- 
tem  est  exercenda  justitia,  iu  dubiiscstadhibenda 
prudentia ;  in  prospcris  opus  est  temperautia,  in 
adversis  est  necessaria  fortitudo.  Isii  suni  digitl 
quatuor,  de  quibus  jubetur  in  Exodo  :  «  Faciesco-  G 
ronam  iuierrasilem  altam  quaiuor  digitis,  et  su- 
per  illam  coronam  aureolam  (Exod.  xxv).  »  Jubtiiia 
habet  duas  cohaercnies  virtutes,  discretionem  ei  re- 
ctitudinem  ;  prudeniia,  vigilaniiam  et  cautolam  ; 
tomperantia,  contineniiam  ei  abstinentiam  ;  forti- 
tudo,  constantiam  et  magnanimitatem.  Inter  hos 
flores  quatuor  minores  gemmse  cuusistuni,  id  cst 
quatuor  naturales  afTectus,  dolor  et  gaudium,  ti- 
mor  et  spes  ;  de  quibus  legitur  : 

llinc  metuunt,  cupiunt,  gaudentque  dolentque, 

(ViRO.,  ^ueid,  VI,  733.) 

Jufttiiianamque dirigit spem prudentiam  roitigat 
dolorem,  iemperaniia  format  gaudium,  fortitudo 
conforiai  timorem.  Circa  gemmas  in  gyro  septem 
margaritffi  resplendent,  id  est  sepiem  dona  gratiae  D 
sepiiformis,  qu®  Isaias  enumerat,  dicens  :  •  Re- 
quiescetsuper  eum  spiritus  sapieniiffietintellectutf, 
etc.  »  {Isa,  II.)  Gaeterum  in  summo  coronse,  tres 
praecipui  lapides  sunt  dispositi,  id  csttres  virtutes 
theologicae  :  spes,  tides,  charitas,  super  quastimor 
Domini  consiituitur,  Scriptura  dicente  :  «  Qui  ti- 
meiis  Dominum,  credite  illi,  et  non  evacuabitur 
mercps  vestra.  Qui  timeiis  Deum,  diligite  illum  et 
illuminabuntur  corda  vestra  (Eccli,  ii).  >  Hahent 
et  lapides  isli  flores  contiguos  fides,  sincerilatem 
etveritaiem  ;  spes,  patientiam  et  pcrscverantinm  ; 
ohariias,  benignitatem  et  largitatem  ;  timor,  obe- 


dieniiam  et  reverentiam.  loter  hos  flores,  tres  mi- 
nores  gemmae  consisinnt,  id  est  vires  animfle  na- 
turales,  vis  ratioaalis,  vis  irrascibilis  et  vis  conca- 
piscibilis.  Prima  discernit  inter  bonum  et  malom 
secunda  abjicit  malum,  tertia  eligit  bonnm.  Fides 
autem  rationabiiiiatem  iliuminat,  spes  irascibilita- 
tem  corroborat,  cbaritas  concupiscibilitatem  infor- 
mat.  Sed  et  circa  gemmashujusmodi  septem  mar- 
garitaRrefuIgent,  idest,  septem  petiiiones,  qusR  con- 
tineniur  in  oratione  Dominica,  tres  pertinentes  ad 
vitam  praesentem,  et  tres  ad  vitam  futuram  :  medit 
vero  pertinens  ad  utramque.  Porro  corona  salutia 
mulio  preiiosior  est  et  dignior  quatuor  habens  in 
gyro  lapides  principales,  ettres  in  summo  praeci- 
puos.  Principales  in  gyrolapidessuntquatuor  pro- 
prietates  corporis  glorificali,  claritas  et  subtiliias, 
agilitas  ei  impassibilitas,  de  quibus  Veritas  ait: 
«  Mensuram  bonam  ei  confertam  et  coagitatam  et 
Bupereffluentem  reddent  in  sinum  veetrom  (Lue, 
vi).>  —  «Fulgebuntenimjusii,ettanquam  scintillaB 
in  arundineto  discurrent  agiles,  et  regnabit  Domi- 
nus  illorum  in  perpetuum  (Sap.  iii),  »  et  ipsi  cum 
Dominoimpa8sibiles.«Ab3tergetenimDeu8omnem 
lacrymam  ab  oculis  sanctorum,  etc.  {Apoe,   xxi). 

Erit  enim  in  patria  jucunditas  sine  dolore^securitas 
sine  iimore,  reques  sine  labore,  vita  sine  morte, 
dies  sine  nocte,  certe  sine  forte,  fortitudo  sine  de- 
bilitate,  rectitudosine  perversitate,  pulchritudosine 
dcformitate.  Ilas  proprieintes  glorincaticorporiBin 
argumentum  futurae  glorincationis  etiam  in  carne 
mortali  Chrisius  ostendit.  Claritatem,  quando  ae 
transfiguravii  in  monte,  et«  resplenduit  facies  ejus 
sicut  sol  (Matlh,  xvii).  >  Subtilitatem,  quando 
«  claupo  sigoaculo  virginali, »  tanquam  sponsus  pro 
cessit  de  thalamo  suo  (Pxal,  xviii).  Agilitatero, 
quando  supra  aquam  sicco  vestigio  pertransivit 
(Joan.  vi).  Impassibilitatem,  quando  corpus  et 
sanguinem  suum  in  ccena  discipuHs  tribuit  (Matth. 
xxvi).  Praecipul  lapides  in  summo,  sunt  tres  pro- 
prieiates  animae  glorificaiae,  cogniiio,  dilcctio, 
delectatio,  de  qnibus  cum  sapiens  praemisisset : 
«  Fulgebunt  jupii,  etc.  (Sap.in)^»  siatim  subjun- 
xit :  •  Qui  oonfiduni  in  illum,  intelligcntveritatem 
et  fideles  in  dilectione  acquiescent  illi ;  quoniam 
donum  et  pax  est  electis  Dei  (;6tW.).  »  Est  enim  in 
sanctis  comprehensiva  cognitio,  per  quam  cogno- 
scunt,  sicutetcogniti  sunt.  Videntes  non  per  specu- 
lum  in  apnigmate,  sed  facie  ad  faciem  (/  Cor.  xiii), 
Trinitatem  in  unitate,  el  unitatem  in  Trinitatc:  le- 
genies  in  verbo  vitae,  «  in  quo  sunt  orones  thesauri 
sapientiae  et  scientiae  Dei  absconditi  (Joan,  xvii),  » 

de  qua  cognitione  Veritas  ait :  «  Haecesl  vitaaeter- 
nn,  ui  cognoscant  te  solnm  verum  Deum,  et  quem 
misisti  Jesum  Ghristum  (/  Cor.  xin).  »  Ex  bac  com- 
prehensiva  oognitione  procedit  summa  dilectio  » 
pcr  quam  saocti  diligunt  Deum  «  ex  toto  corde,  ex 
tota  mi-nie,  ex  tota  anima  (Matih,  xxii).  »  —  «  Ex 
mente,  »  id  est  memoria  diliguni  Patrem,  «  tota, 
id  est  sine  oblivione  ;  «  ez  corde,  »  id  est  iDielle* 


617 


8BBK0  VI,  IN  COMMUNI  PLURIMORIIM  MARTntUM. 


618 


cta  diligUDt  Filiuxn,  « toto,  »  id  est  siae  errore. 
«  Bx  aaima,  »  id  est  voluntate  diligunt  Spiritum 
saaotum ;  «  tota,  »  id  est  8*De  contrarietate.  Adeo 
aamque  divin»  voiuntati  per  cbaritatem  iahsrent, 
at  aihii  omaiao  velint,  nisi  quod  Deum  \elle  cogno- 
acuot.  £z  hac  summa  dilectione  nascitur  ineilabilis 
delectatiOyquam  •  neo  ocuius  ?idit,neo  auris  audi- 
vit,  neo  in  cor  homiais  asoeadit  (/  Cor,  ii) ;  »  de 
qoa  dieit  Psalmista:»  Exsultabuat  saacti  ia  gloria. 


A  Istabuntur  in  cubilibus  suis  (P^ai.cxLix); »  et  rur« 
sus  :  «  Ingrediar  in  locum  tabemaculi  admirabilis 
usque  ad  domum  Dei,  in  voce  exsultationis  et  con- 
fessionis,  sonus  epulantis  {Psal.  xli).  •  Ad  quam 
exsultationem  et  epulas  meritis  et  precibus  sancti 
martyris  N.  nos  perducat  Dominus  Jesus  Ghristus, 
qui  est  supcr  omnia  Deus  benedictua  in  sscula  sse» 
culorum.  Amen. 


SERMO  VI. 

IN  GOMMUNI  MARTYRUM  PLURIMORUM. 


De  duplid  tribulaiione^  et  a  quibus  infligatur,  et  de  multis  et  magnii  tribulationibus,  quas  per- 
pessi  sunt  sancti  martyres  :  denigue  de  triplici  lavaero  regenerationis  :  de  triplici  stola,  et  san- 
guine. 


Isti  sunt,  qui  venerunt^  de  trihulatione  magna  et  Q 
laveruni  siolas  suas  in  sanguine  Agni  [Apoc.  vii). 

Duplex  tribulatio,  fratres  charissimi,  legitur  fin 
Soripturis  :  una  culparum  etvitiorum,  altera  poe- 
aarum  et  tormentorum,adver8itati8  una,  perversi- 
tatis  altera.  De  prima  iegitur:  «  Pauci  facti  8uni,et 
vexati  sunt  a  tribulatione  malorum  et  dolore  (Psal. 
GVi);»  dc  secunda  scriptum  est  :  «  Glamaverunt  ad 
Dominum  cum  tribularentur,  et  de  necessitatibus 
eorum  liberavit  eos  (ibid.).»0  quam  gravis  est  tribu- 
latio  peccatorum,  qui  semper  intra  se  perferunt 
M  vermem  conscientie,  qui  non  moritur,  et  ignem 
rationis  qui  nunquam  exstinguitur  (Isa.  lxvi).  » 
—  «  Non  est  impiis  ((audere  dicit  Dominus  (Isa. 
LVii).  »  Quia  «  cum  impius  venerit  in  profundum 
viiiorum,  contemnit  (Prov.  xviii);  »  et  «  per  quae  ^ 
quis  peccat,  per  hsec  et  torquetur  (Sap.  ii).  »  Sane  ^ 
superbia  inflat,  avaritia  stimulat,  invidia  roditi  ira 
Buccendit,  angit  gula,  dissolvit  luxuria,  ligat  men- 
dacium,  maculat  homicidium  :  sic  et  cffitera  vitio- 
rum  portenta  :  ut  quae  sunt  bomini  oblectamenta 
peccali,  Deo  sint  instrumenta  puniendi.Tribulatio- 
nem  istam  Ires  hostes  iofliguat,mundu8,caro,  dia- 
bolus.  Mundus  velut  sirena  dulcis  navigantes  sub- 
mergit;  caro  tanquam  Dalila  blandiens  Samsonem 
circumvenit ;  diabolus  quasi  leo  sasviens  viatores 
iaterimit.  De  primo  Veritas  ait  :  «  Si  mundus  vos 
odit,  scitote,  quia  me  priorem  vobis  odio  habuit 
(Joan.  xv) ;  »  de  secundo  dicit  Apostolus  :  «  Caro 
ooncupiscit  adversus  spiritum  (Gal.  v) ;  »  de  tertio 
acriptum  est  :  «  Adversarins  vester  diabolus  tan- 
quam  leo  rugiens  circuit  qusrens  quem  devoret  (/  D 
Petr.  v).  »  Isti  sunt  tres  fallaces  sophistaB,  qui  mi- 
eerabiliter  paralogizant  incautos.Proponit  mundus, 
assumit  caro,  concludit  diabolus;  mundus  propo- 
nit  secularia  blandimenta,  caro  assumit  illicita  de- 
sideria,  diabolus  concludit   sempitema  lormenta; 
mundus  ligna  ministrat,  caro  scintillara  supponit, 
diabolus  ignem  accendit.  Primus  hostis  est  conte- 
maeadus,  secuadus  oomprimeadus,  tertius  expu- 

Patrol   CCXVii 


gnandug.  Contra  primum  praBcipitur  :  «  Nolite  di- 
ligere  mundum,neque  ea  quas  in  mundo  sunt :  quia 
quidquid  in  mundo  est,aut  est  concupiscentia  car- 
nis,  aut  concupiscentia  ocuiorum,  aut  superbia  vi- 
tffi  (/oan.  ii);  »  Ista  sunt  ligna  qu»  mundus  mi* 
nistrat.  Gontra  secundum  praecipitur  :  •  Desideria 
carnis  fugite,quaB  militant  adversus  animam  (IPetr, 
iij,  »  bsc  est  scintilla,  quam  caro  supponit.  Contra 
tertium  quoque  pr8Bcipilui*:«Assumite  scutumfldei, 
ut  possitisexstinguero  ignea  tela  nequissimi  (Ephes* 
VI);  »  hic  est  ignis,  quem  accendit  diabolus.  Ex 
hac  tribulatione  venerunt  gloriosi  martyres  nostri, 
«  per  fiam  triuro  dierum,  ut  sacriOcarent  Domino 
in  deserto  (Exod.  iii).  »  Via  primap  diei  est  vitatio 
prohibitorum,viasecundsdiei  exsecutlo  praecepto- 
rum,via  tertiae  diei  est  supererogatio  consiliorum 
(Job  vii).  Per  primam  viam  percurritur  illud  man- 
datum  :  «  Quod  tibi  non  vis  fleri,  alteri  ne  feceris 
(Maith.  vii);  »  pcr  secundam  viam  percurrilur  illud 
praeceptum  :  «  Quflecunque  vultis  ut  faciant  vobis 
homines,  et  vos  facite  illis  (ibidy);  •  per  tertiam 
viam  percurritur  illud  coneilium  :  «  Si  vis  perfe- 
ctus  esse,  vade,  et  vende  omnia  qus  habes,  et  da 
pauperibus  (Matth.  xix).  »  De  his  legitur  :  «  la 
mandatis  tuis  exercebor,  et  considerabo  vias  tuas 
(Psal.  cxviii).  •  Sed  in  ipsa  vita  multas  et  magnas 
tribulatinnes  perpessi  8unt;sane  tribulati  suat  cor- 
de,  tribulati  sunt  ore,  tribulati  sunt  opere.  Tribu- 
lati  sunt  corde  per  tristitiaa  et  dolores,  tribulati 
sunt  ore  per  contumelias  et  terrores^tribulati  sunt 
opere,  per  angustias  et  labores.  Per  dolores  contri- 
tionis,  et  tristitias  compassionis,  per  terrores  com- 
minationis,  et  contumelias  irrisionis ;  per  labores 
afflictionis  et  aogustias  passionis.  De  tribulationi- 
bus  cordisdicitPsalmista  :  «Sacriflcium  Deo  spi- 
ritus  contribulatus,  cor  contritum  et  humiliatum 
Deus  non  spernit  (Psal.  l)  ;  »  et  Apostolus  ait  : 
c  Quis  inflrmatur,  et  ego  non  inflrmor?  quis  scanda- 
lizatur,  et  ego  non  uror?  (//  Cor.  xi.)  »  De  tribu- 
lationibus  oris  ait  Dominus  per  prophetam  : «  Gon- 

20 


619 


nmOCBNTII  III  PAPiB  flBRIfONBS  CX)MMtJNBB. 


tnmelias  et  terrores  passns  Bam  abei8,etDomiDUB  A  peccato]  frigus  et  naditatem  :  nos  aotem  vestimar 


mecam  est  tanqaam  bellator  fortiB  (Jer,  zx) ;  »  et 
alibi :  «  Omnes  qai  videbant  me,asperoabantur  me: 
locuti  Bunt  labiis  et  moverunt  caput  (PsaL  zxi).  » 
Detribulationibus  operisin  persona  martyrum  di- 
cit  Psalmista : «  Propter  te  morte  afficimur  tota  die, 
ffistimati  sumus  sicut  oves  occisionis  (PsaL  zuii); » 
et  ilerum  :  «  Translvimus  per  ignem  et  aquam,  et 
induxisti  non  in  refrigerium  (PsaL  lxv).  »  Sancti 
namque  dum  in  hac  valle  lacrymarum  peregrinan- 
tur  a  Domino,  multis  modis  et  diversis  personis. 
pluribus  locis  et  variis  temporibus  tribulantur.Di- 
versitates  modorum  et  locorum  satis  expresse  de- 
signat  Apostolus  dicens  :  «Sancti  ludibria  et  verbe- 
ra  experti,  insaper  et  vincula  et  carceres  :  lapidati 


duplicibus  et  induimur  pretiosis ;  ilii  toleraverant 
pro  Ghristo  famem  et  sitim  :  nos  aalem  diwsb 
ferculis  ve8cimur,et  delicatiB  cibariiB  epaiamiir;illi 
toleraverunt  pro  GhriBto  vigiliaB  et  labores:  noa  ao« 
tem  amplis  horis  quiesoimuB,  et  longiB  soporibiu 
dormitamos ;  illi  toleraverunt  pro  Ghristo  ango- 
stias  et  dolores :  nos  vero  gaudiis  mondi  fmimor, 
et  carnis  illecebris  delectamur.  Heu  me  I  qnid  di- 
cam  ego  miseraut  faciam,cum  veneril  illediBtrictis- 
simus  Judex,qoi «  reddet  onicuique  secundum  ope- 
ra  Bnal  » (MaUh.  xvi.)  Terribilis  est  locus  iete;  nam 
«  si  justus  vix  salvabitur,  impius  et  peccator  ubi 
parebunt?  »  (l  Petr.  iv.)  —  «  Multae  sunt  ergo  tri- 
bulationes  ju8toram,et  de  omoibus  his  iiberabiteos 


Bunt,  secti  sunt,  tentati  sunt,  in  occcisione  gladii  ^  Dominus  (PtaL  xxxiii).i  IsH  sunt  ergo  qui  venerunt 


mortui  sunt,  circumierunt  in  melotis,  in  pellibus 
caprinis,  egentes,  angu8tiali,afflicti,quibu8  dignus 
non  erat  mundus.In  sollitudinibuserrantes^inmon- 
tiboa  et  in  speluncis  et  in  caveruis  terrs  (Hebr.xi). » 
Ao  81  diceret  :  Tot  et  tantis  et  tam  diversis  modis 
afflicti  sunt,  non  solum  in  civitatibus,  eed  etiam 
in  Bolitudinibns  :  non  solum  in  campis,  sed  etiam 
in  montibuB  :  non  solum  in  domibus,8ed  etiam  in 
Bpeluncia  :  non  solom  in  oustodiis,  sed  etiam  in 
cavernis  terrsB  :  perpessi  sunt  autem  tribulationes 
huJuB  mundi  a  be8tiis,ab  hominibos,  a  demonibus. 
Tribulati  enim  sunt  a  bestiis,  dicente  Psalmista  : 
u  Posuerunt  mortalia  sanctorum  tuorum,  etc,  be- 
Btiis  terr»  (PsaL  lxxviii).  »  Tribulati  sunt  ab  ho- 
minibus,  juxta  quod  legitur  :  c  Dum  insurgerent 


ez  magna  tribulatione,  el  laverunt  stoku  suat  i» 
sanguine  Agni,Tnp\ex  est  lavacrum  justiflcationis, 
in  lacrymis  regenerationis,in  aqua  redemptionis^et 
in  sanguine  passionis.  De  primo  dicit  Psalmista  : 
«  Lavabo  per  BingulaB  noctes  lectom  meuro,lacry- 
mis  meis  stratum  meum  rigabo  (PsaL  vi); »  de  se- 
cundo  Veritas  dicit :  «  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex 
aqua  et  Spiritu  8ancto,non  intrabit  in  regnum  cob- 
lorum  (Joan.m);»  de  tertio  testatur  Joannee  :«  La- 
vit  nos  a  peccatis  nostris  in  sanguine  suo  [Apoe.  i).» 
3ic  et  triplex  est  stola,  prima  innocentis,  seounda 
gratie,  tertia  vero  glori».  De  prima  dicit  paler  ad 
servos  suos  :  t  Gito  proferte  stolam  primam,et  in- 
duite  iilum,  »  etc.  (Luc,  xv)  Qui  dixit  primam,  si- 
gnificavit  8ecundam;nam  primum  dicitur  reBpectu 


homincB  in  nos,  forsitan  vivos  deglutissent  nos  ^  secundi.  De  tertio  vero  legitur  :  «  Amavit  eom  Do- 


(Psal.  Gxxiii).  »  Tribulati  sunt  a  demonibus.  Apo- 
Btolo  atlestante :  «  Non  est  nobis  colluctatio  adver- 
susoarnemet  sanguinem,  sed  adversus  spiritualia 
neqaiti»  in  coelestibus  (Ephes,  vi).  »  Tribulantur 
autem  non  solum  ab  alienis,sed  etiam  a  parentibus, 
et  cognatis  :  non  solum  ab  eztraneis,  sed  etiam  a 
domesticis  :  non  solum  ab  inimicis,  sed  etiam  ab 
amicis.  Probat  hoc  Veritas  dicens  :  «  Trademini  a 
parentibus  et  cognatis  et  amicis,  et  morte  afflcient 
ex  vobis  (Luo,  xxi).  »  Porro,  tribulati  sunt  ante  le- 
gem,sub  Iege,po8t  legem;ante  legem  tribulati  sunt 
patriarchffi,8ub  lege  prophet»,  post  legem  apostoli, 
nec  non  et  martyres.  Uinc  enim  Veritas  ait :  «  Ecce 
ego  mitto  ad  vos  prophetas,  sacerdotes  et  scribas, 


minus  etornavit  eum,stolagloriffi  induiteum(Ecc(t. 
xv).  »  Hec  triplex  stola  lavalur  in  iilo  triplici  lava- 
cro,  sed  potius  ille  lafator,  qui  stolis  induitur  ; 

quffilibet  tamen  stola  lavatur  in  sanguine  Agni.Sed 
est  sanguis  culpffi.sanguis  poBnffi,et  sanguiB  veni». 
De  primo  sanguine  legitur  :  «  Sanguis  sanguinem 
tetigit  {Ose.  iv).  •  Ab  hoc  sanguine  petit  iiberari 
Psalmista,  cum  ait  :  «  Libera  me  de  BangninibuB, 
DeuB,Deus  salutis  me»  (PsaLh),»  De  secundo  san- 
guine  legitur  :  t  Effuderunt  sanguinem  sanctorum 
tuorum  in  circuitu  Jerusalem  {Psal.  lxxviii).  »  Pro 
sanguine  islo  postulat  vindicari  chorus  martyrum 
dicens  :  «  Vindica  sanguinem  noBtrum  qui  effnBOB 
est,Deus  noster  (Apoc,  vi).  »  De  tertio  sanguine  ie- 


et  ex  illis  oecidetis  et  flagellabitis  et  cruciflgetis,ut  D  gitur  :  «  Hic  est  sanguis  Novi  Testamenti,  qui  pro 


veniat  super  vos  omois  sanguis  justus,  qui  effusos 
est  a  sanguine  Abel  justi,usque  ad  sanguinem  Za- 
chariae,  fllii  Barachie,  quem  occidistis  inter  tem- 
pium  et  altare  (Matth.  xxii).  •  Ante  legem  Abel, 
Bub  lege  Zachariam,po8t  legem,  id  est  tempore  gra- 
tiffi  prophetas,  et  sacerdotes  et  scribas.  Inde  lamen- 
tatur  Ecclesia  dicens  :  «  Bspe  expugnaverunt  me  a 
Juventute  mea,  etenim  non  potuerunt  mihi  :  supra 
dorsum  meum  fabricaveruntpeccatores,^  BiG.(PsaL 
cxxviii.)  Imitemur  ergo,  fratres,  in  illis  virtutes 
cordisetoperis,  et  detestemur  in  nobis  fragilitatem 
menlis  et  oarniB.  Illi  toleraverunt  pro  Ghristo  [aL 


multiseffundetur  in  remissionem  peccatorum(lfaitib. 
XXVI.).  •Per  hunc  sanguin<im  redemptum  est  genus 
humanum;quia  «  redempti  sumus  non  corruptibi- 
libus  auro  et  argento,  sed  pretioso  sanguine  Agni 
immaculati  (I  Petr.i).n  Primum  sanguinem  instii- 
lat  draco  malignus  per  pravam  suggestionem,  se- 
cundum  sanguinem  elicit  canis  impius  per  ssvam 
afflictionem,tertium  sanguinem  effundit  Agnus  po- 
rissimus  propter  nimiam  dilectionem.Sic  enim  di- 
lexit  no8,ut  sanguinem  suum  pro  nobis  effunderet. 
«  Majorem  charitatem  nemo  habet^etc.  (Joan,  xv).  » 
—  «  Quid  ergo  retribuam  Domlno  pro  omnibai  qam 


SBRlfO  Tn,  IK  OOMIIUNI 

it  mihi  Calicem  salataris  accipiam,et  Domen 
[  invocabo  {Pial,  cxv).  »  Sic  retribuerunt  ei 
68no8tri,9tti  venerunt  ex  tribulatione  magna, 
^nt  itolas  suas  in  sanguine  Agni.   Non  agni 

non  agni  legis,  nec  agni  Jugis,  sed  Agai  re- 
itollit  peccata  mundi.  Dequodicitur:Emit- 
um,  Domine,  dominatorem  terrs,  de  petra 

ad  montem  fili»  Sion  (Isa,  xvi).  Agnum 
[mmolavit  Samuel  in  Masphat,  petens  dari  de 
ilgura,  nubes  et  tonitrua,  et  liberavit  Domi- 
^usalem  in  dieiliamanu  Philisthiim  {IReg. 
num  legis  immolaverunt  fiiii  Israelin  Anibus 
sejinientee  sanguine  poBtes  et  superlimina- 


PLURIMOEUM  MART7RUM. 


622 


A  ria,etliberavitDominuftab  exlerminatore  primoge- 
nita  eorum  in  nocte  illa  [Exod,  vii].  Agnus  Jugis 
immolabatur  a  sacerdotibus  mane  et  vespere,  a  in 
odorem  suavissimum  Domino  (Num,  xxviii).  »  hti 
sunt  qui  venerunt  de  magna  tribulatione,  et  laverunt 
stolas  iua  in  sanguine  Agni,  Quia  vero  «  quscunque 
scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  sunt 
(Rom,  xv),  -  et  nos  exemplo  sanctorum  martyrum 
lavemus  atolas  nostras,  id  est  opera  nostra  in  san- 
guine  Agni,  hoc  est  in  fide  passionis  Ghristi ;  ipso 
misericorditer  concedente,  qui  est  Deus  benedictus 
in  ssBCula  saeculorum.  Amen. 


SERMO  VII 

IN  GOMMUNI  MARTYRUM  PLURIMORUM. 

rsis  fomaeibus  bonorum  et  matorum,  et  instrumentis  earum :  et  quomodo  in  femace  patientias  sancti 

martyres  probati  sunt. 


uam  aurum  in  fomace  probavit  electos  DO'  B  Potentiaaimum  quidem,  quia  «dixit,  etfacta  sunt: 


(Sap,  III). 

'sas  nobis  fornaces  Scriptura  sacra  distin- 

inam  bonorum,  in  qua  justi  purgantur,  aite- 

ro  malorum,  in  qua   reprobi  cruciantur.  De 

iegitur  : «  Vasa  (iguli  probat  fornax  (Eccli, 

»  de  secunda  scribitur :   Ascendit  fumus 

iiout  fumus   fornaeis   magnas   (Apoc.  ix).  » 

utraque  fornax  est  duplex :  una  mentis  in- 

altera  carnis  exterior.  Fornax  enim   beato- 

iterior  est   afflictio  pcenitentiffi,    per  quam 

intes   purgantur  ab   iniquitate ;   eorundem 

exterior  est  tribulatio  patienti»,  per  quam 

)8  in  charitate  probantur  ;  in  ista  probatur 

,  in  illa  purgatur  argentum.  Malorum  autem 


mandavit,  et  creata  sunt  (Psal,  xxxvii) :  »  qui  vocat 
stellas,  et  dicunt :  «  Adsumus  (Raruc,  iii) ;  »— c  qni 
facit  angelos  suos  spiritus,  et  roinittros  suos  ignem 
urentem  (Psal,  ciii).  »  Gujus  voiuntati  nihil  omnino 
resistit  (Rom,  ix),  cui  nuilum  verbum  est  impossi- 
bile  (Luc,  i),  cui  ventiet  mare  obediunt  (Mattk,  viii), 
cui  flectitur  «  omne  genu,  coBlestium,  terrcBtrium 
et  infernorum  (Phil,  ii).  »  Sapientissimum  autem, 
quia  u  OGolis  ejus  omnia  nuda  sunt  etaperta  (Heb, 
iv) :  »  qui  scrutatur  renes  et  corda  {Apoc,  ii),   qoi 
u  pluvi»  guttas  et  arenam  maris  dinumerat  (Eeclu 
i) :»  Deusscientiarum,  Dommus  prffiBcius  omniom, 
et  consoius  singuiorum,  omnia  novit^omnia  pene- 
trat  occultus  occuitorum  omnium  explorator.   «  fit 


interiorest  vermisconscientiffi,  perquemim-  p  erit,  inquil,  in  die  illaego  scrntabor  JerusalemiQ 


ilualiter  torquentur  ex  culpa ;  eorumdem  for- 
terior  est  ignis  gehennse,  per  quem  reprobi 
aiiter  cruciantur  in  pcena ;  in   ista   ferrum 
iritur,  in  illa  plumbumexuritur.  Sunt  autem 
ialiter  in  meteriali  fornace,   follis,   ignis   et 
:  forceps  et  aspersorium  :    qun   posaunt   in 
lali  fornace  spiritualiter  assignari.  In  fornace 
em  poenitentiffi,  follis  spirans  est  timor  con- 
tionis,  igois  ardens  est  dolor  compunctionis, 
rubens  est  pudor  confessionis,  forceps  astrin- 
}8t  iabor  satisfactionis,  aspersorium  stillans 
lor  justiGcationis ;  considerat  enim  pcBnitens 
lore,  compungitur  in  dolore,  confltetur  in  ru- 
satisfacit  cum  labore,  juslificatur  ex  amore. 
dus  est  tamcn  ordo  justificationis  hujusmodi: 


lucernis  (Soph.  ii).  »  Justissimum  vero,  quia  Deus 
Judex  justus,  fortis  et  longanimis,  Justus  et  me- 
tuenduB  Buper  omnes  deos  (Psal.  vii),  requirens 
sua  usque  ad  novissimum  quadrantem  {Matth,  v) 
qui  nec  pretio,  nec  amore  vei  odio  declinat  a  ae- 
mita  rectitudinis  :  sed  via  regia  semper  incedene, 
nuUum  malum  deserit  impunitum,  nullum  bonum 
irremuneratum  reiinquit.  a  Judicabit  enim  orbem 
terrffi  in  spquitate  (Psal.  xcv  ;  »  et  «  quis  stubit  ad 
videndum  eum  ?  »  Malac.  iii.)  Beati  qui  in  illo  Ju- 
dicio  Judicaturi  prffisentabuntur,  non  Judicandi. 
«  Horrendum  est  enim  nimis  inciderein  manus  Dei 
viventis  {Heb,  x).  »  Propterea  clamabat  propheta 
David  :  «  Ne  intres  in  Judicium  ct-m  servo  tuo,  Do- 


mine:  quia  non  justificabitur  in  conspectu  tuo  om- 
clittimor  st  introducitamorem,succedit  amor  D  nig  vivens  {Psal.  cxui.).  »  Si  justus  vix  salva- 
ucit  dolorem,  accedit  dolor  etproducit  pudo-  bitur,  impius  et  peccator  ubi  parebunt?HffiC  ethis 
procedit  pudor  et  adducit  laborero.  Timet  similia  peccator  considerans,  quanto  timore  pieta- 
[>eccator  exconsiderationejudicii,8cienB  judi-  tis  turbatur,  quanto  treroore  concutitur,  sciensju- 
otentissimum^sapientissimumetjustissimum.      dicem  potentissimum,  quem  non  potest  elTugere, 


623 


INNOCBNTII  m  PAPJB  SBRMONBS  OOMMUNBB. 


dioente  propheta  :  «  Si  asceodero  in  ccalum  tu  illio  A 
08,  81  deaoenderoad  infernumadesCP^a^cxxxviii).» 
8apienli88imum,  quem  non  poteet  latere,  dicente- 
Propheta :  «  Sedit  vetustus  dierum,  et  libri  coram 
illoaperti  8unt  (Dant.  vii).  »  Ju9ti88imum,  quem 
non  pote8t  corrumpere,  dicente  Propheta :  <(  Reddet 
unicuique  eecundum  opera  eua  (PsaL  lxi).  <c  Qui8 
autem  non  timeat  illud  examen,  in  quo  idem  erit 
accusator  et  teetis,  et  advocatue  et  judex.  Dicet  his 
qui  a  8ini8tri8  ejus  existent :  «  Diecedite  a  me,  ma- 
ledicti,  in  ignem  eternum,  qui  paratus  estdiabolo 
etangelis  eju8.  Esurivi  enim,  et  non  dedistis  mihi 
manducare :  sitivi,  et  non  dedistis  mihi  bibere. 
Quando  enim  uni  ex  miaimis  meis  non  fecistis» 
necmihi  fecistis  {Matth,  xxv).  »  Spirat  ad  hsec  foUis 
timoris,  et  in  fornace  pcenitentis  ignem  doloris  ac-  n 
cendit,  secundum  illud  propheticum  :  «  A  timore 
tuo,  Domine,  concepimus,  et  peperimus  spiritum 
salutis  (/jai.  xxvi).  »  —  «  Secundum  multitudinem 
dolorum  meorum  in  corde  meo,  consolationcs  tuae, 
Domine,  Istiflcaverunt  animam meam  {Pial.  lcii).» 
Dolet  enim  poBnitens»  suspirat  et  ingemiscit,  non 
Bolum  quia  malum  commisit,  verum  etiam  quia 
bonum  omisit:  non  solum  quia  damnationem  pro- 
meruit,  verum  etiamquiaglorincationem  demeruit. 
«  GfTendens  enim  in  uno,  factus  est  omnium  reus 
(Jac.  i).  »»«  Finis  enim  praecepti  charitas  est,  de 
oorde  puro  et  conscientia  bona  et  flde  non  ficta 
([  lim.  i).  «  Qui  ergo  contra  charitatem  otfendit, 
nullum  prsceptum  adimplet.  Sciatautem  seculpa- 
bililer  durum,  et  dure  culpabilem,  qui  corporalem 
amici  sui  mortem,  deflet ;  spiritualem  vero  anims  C 
BUflB  mortem,qufle  charitate  exstincta  slatim  ipsam 
opprimit,  non  deflet.  Doleat  igitur,  ingemiscat  et 
fleat :  quia«  sacriflcium  Deo  spiritus  contribulatus, 
cor  contritum  et  humiliatum  Deue  non  spernit 
(Psal,  l).  »  Glamet  frequenter  et  dicat :  c  Miserere 
mei  Deussccundum  magnam  misericordiam  tuam: 
et  secundum  multitudinem  miserationum  tuarum 
dele  iniquitatem  meam  {tbid.).  »  —  «  Domine,  pro- 
pitius  esto  mihi  peocatori  (Luc.  xviii) ;  peccavi 
super  numerun  arenae  maris,  sed  secundum  ma- 
gnam  misericordiam  tuam  memoresto  mei,  Deus  : 
«  quoniam  egoin  flagella  paratus  sum,  et  dolor meus 
ante  me  est  semper  {Psul,  xxvii).  i 

Jam  ignis  dolorisin  fornacepoenitentisexardens, 
oarboues  confessionis  inflammat.  Rubor  carbonis,  D 
est  pudor  confessionis,  de  quo   legitur  :   «  Lavant 
delictum  lachrymae,  quod  ore  pudorest  conflteri.t 
Gum  quanlo  putatis  rubore  coram  altero   conflte- 
tur,  quod  quiBqueabsque  magno  pudore  nec  intra 
se  meditatur,  aed  amplius  debuit  erubescere  coram 
Deo  cuncta  cernente  nefandasturpitudinesexercere 
quam  coram  homine  quodam  audiente  peractas  tur- 
pitudines  revelare.  Verendum  est  autem  atque  ca- 
vendum,nepudori8  confusiopuritatem  confessionis 
impediat ;  debetenim  peccator  omnem  omnimo  pec- 
cati  circumstantiam  conflteri,  secundum  quod  ma- 
gis  peccavit  in  loco,  in  tempore,  in  numero,  in  per- 


8ona :  seoundnm  etatem,  BeoundaiL  BoieDtlam,  m- 
cundum  gradum,  secundum  ordinem  :  si  facile,8i 
frequenter,  si  maoifeste,  si  perseveranter.  Hseofli- 
nia  crimen  exaggerant,  etideo  debet  singala  confl- 
teri,  ne  vel  delictum  alleviet,vei  peocatam  excaset; 
pudor  enim  confessionis  pars  est  non  modica  Bt- 
tisfactionis,  quam  inimicis  suis  optabat  ez  chari- 
tate  Prophela,  cum  diceret  :  «  Erubescant,  et  eon- 
turbontur  vehementer  omnes  inimici  mei,  conver- 
tantur  et  erubescant  valde  velooiter  (Pjo/.  vx).  » 
Erubescant  in  confessione,  conturbentar  in  contri* 
tiooe,  convertantur  in  satisfactione.  Sio  in  foraace 
pcenitentiae  carbonibus  inflammatis  aspersoriam 
amoris  instillat,  quo  vehementius  ignis  dolorit  ac- 
cenditur  et  argentum  ccelestis  imaginis,  qaas  fuerat 
corrupta  peccato,  dilectionis  virtnte  purgaturjuxta 
quod  Veritas  ait :  «  Dimissasuntei  peccata  muita, 
quoniam  dilexitmultum  {Luc.  vii).  »— «  GharitaB 
enim  operit  multitudinem  peccatorum  (/  PeL  iv).» 
Amor  mundi  peccatum  immittit,  sed  amor  Dei  peo- 
catum  dimittit.  Gupiditas  inflammat  ad  culpam,  sed 
cbaritas  ascendit  ad  veniam.  Hoc  aBpersorio  desi- 
derabat  aspergi  Propheta,  cum  diceret:  «  ABpergoB 
me,  Domine,  hyssopo  et  mundabor :  lavabis  me,  et 
super  nivem  dealbabor  {PsaL  l).  •  Tandem  forceps 
est  adhibenduB  satisfactionis,  qui  de  fornace  pceni- 
tentiflescoriaspeccatorumemundet.ForcepsduobuB 
brachiis  jungitur,  et  satisfaotio  duabus  partiboB 
continetur.  Una,  qua  culpam  vitamus,  et  altera, 
qua  poeniteatiam  perfloimue.  De  prima  VeritaB  ait: 
«  Vade,  et  amplius  noli  peccare  {Joan.  viii),  »  Irri- 
Bor  enim  est  et  non  poenitens,  qui  adhuc  agit  qaod 
poenitet.  Ganis  reversus  ad  vomitum,  et  poenitentes 
ad  peccatu m  (/'rov.  xxvi).  De  secunda  dicit  Joannes: 
«  Facite  vobis  dignos  fructus  poenitentise  {Lue.  iii).» 
Qui  prscipue  sunt oratio,  jejunium,  et  eleemosyna; 
tresenim  ofTendit  peccatum,  Deum,  nosipsos,  et 
proximum;  tres  satisfactione  placantur,  ut  oratio 
dirigatur  ad  Deum,  jejunium  feratur  in  nos,  elee- 
mosyna  distribuatur  ad  proximum.  /n  hac  prima 
/omac^  martyres  suos  Dominus  sicui  argetUum  pur- 
gavity  secundum  quod  ipsi  ciamant  in  Psalmo,  di- 
centes :  «  Probasti  nos  Deus,  igne  nos  examinasti, 
sicut  examinatur  argentum  {PsaL  lxiii).  »  Ccte- 
rum  in  fornace  patientifle  follis  spirans,  est  terror 
comminationis  ;  ignis  ardens,  eet  fervor  pereecu- 
tionis ;  carbo  rubens,  est  cruor  passionis  ;  forceps 
astringeuB,  est  horror  atflictiocis ;  aspersorium 
sttllans,  est  vigor  prolectionis.  Comminabantar 
enim  crudeles  tyranni  sanctis  martyribuB  omnia 
genera  tormentorum,  nisi  Ghristum  desererent 
et  idolis  adhaererent :  putantes  eoB  per  tormenta 
terrere,  quos  non  poterant  per  blandimenta  mol- 
lire.  Sed  ipBi  praBcepta  Ghristi  servanteB,  minas 
principum  contempserunt,  juita  quod  de  beatia 
apostolis  legitur,  quia  cum  verbumDeiflduoialiter 
prffidicarent,  comminati  sunteis  principessacerdo- 
tum,  denuntiantes,  ne  deinoeps  in  hoc  oomine  io- 
querentur.  Sed  induti  virtute  SpirituB  sanoti   ex 


^  SBRMO  VU,  IN  COMMUNI  PLUBIMORUM  MARTTRUM.  626 

alto,  fiducialius  responderunt  :  «  Obedire  oportet  J^  tuum  vivent,  et  apud  Dominum  est  merces  eorum, 


Deo  magis  quam  bominibus  (Act  v) ;  »  quod  ipsa 
Veritas  testalur :  «  Nolite,  inquit,  timere  eos,  qui 
corpus  occidunt,  etc.  (Matlh.  x.)  »  Vehementer  ita- 
que  foUis  comminationis  spirabat,  sed  commina- 
tione  contempta  persecutionis  ignem  vehementem 
accendebat.  De  quo  mariyres  glorianlur :  <*  Trans- 
ivimns,  inqniunt,  per  ignem  et  aquam,  et  induxi- 
8ti  nos  in  refrigerium  (P$aL  lxv.  »  —  «  Sancti  nam- 
que  ludibria  et  verbera  experti,  insuper  et  vincula 
et  carceres  :  lapidati  sunt,  secti  sunt,  tentati  sunt, 
in  occisione  ^ladio  mortui  sunt.  Gircuierunt  in  me- 
lotis  et  in  pellibus  caprinis,  egentes,  angustiati,  af- 
flicti,  quibus  dignus  non  erat  mundu8:in  solitudi- 
nibus  errantes,  et  in  montibus,  et  in  speluncis,  et 


et  cogitatio  eorum  apud  Altissimum.Ideo  «  accipient 
regnum  decoris,  et  diadema  speciei  de  manu  Dei 
(Sap.  v).»  —  «  Fulgebunt  justi  sicut  boI  in  regno 
Patris  eorum  {Matih.  xiii).  »  Fulgebuntf  et  tanquam 
scintillss  in  arundineto  discurrent.  Judtcabunt  natio- 
nes,  et  dominabuntur  populis  :  et  regnabit  Dominus 
illorum  in  perpetuum,  Reprobi  vero  mittentur  «  in 
caminum  ignia  ardentis  (fbid,),yy  ut  in  fomace  con- 
scientiflB  torqueantur  interius,  et  in  fornace  gehen- 
n»  crucientur  exterius.  Possunt  autem  in  hac  inte- 
riorifornace  singula  fornacia  instrumenta  describi. 
Follis  enim  est  conturbans  memoria,  ignisestcru- 
oians  conscientia,  carboestinsnfflciens  poenitentia, 
forceps  est  torquens  angustia,  aspersorium  est  ob- 


cavemis  terr»  (Hebr,  xi).  »  Quia  vero  flamma  per-  n  tenebrans  ignorantia.  Gonturbabit  enim  reprobos 


seoutionis  ignem  cbaritatis  non  poterat  in  marty- 
ribus  superare:  «  (Fortis  enim  est  ut  mors  dilectio 
(Caii<.Tiii),Met «  aque  multa  non  possuntexstingue- 
re  charitatem  (ibid):  »  ipta  perseoutio  vehementiua 
ezardescens  sanctorum  cruorem  diversis  tormentis 
eflTQdit,  secundum  quod  scriptumest:  «  Efifuderunt 
Banguinem  «anctorum  in  circuitu  Jerusalem,  et  non 
erat  qui  sepeliret  (Psal.  lxxviii).  »  —  «  Hi  sunt 
qai  venerunt  de  tribulatione  magna,  et  laverunt 
Btolassuas  in  sanguine  Agni  (Apoc,  vii).  »  Ut  autem 
passio  fieret  gloriosa,  necessarius  erat  forceps 
astringens,  id  est  horror  afflictionis,  qui  martyrium 
eflfecit  gloriosum.  Sensus  enim  carnis  non  appetit, 
nisi  quod  carnis  appetitum  delectat:  inde  contingit 
eis   morte  mereri,  quia  non  delectabat  martyres 


memoria  peccatorum,  secundum  quod  legitur  : 
«  Venient  in  cogitationem  peccatorum  suorum  ti- 
mide,  et  transducet  illos  ex  transverso  iniquitas  eo- 
ram  (Sap.  iv),  »  ut  cum  maxima  turbatione  recogi- 
tent,  quffi  cum  maxima  delectatione  gesserunt.Cru- 
ciabit  impiOB  conscientia  deiictorum,  jnxta  quod 
scriptum  est :  «  Vermis  eorum  non  morietur,  et 
ignis  eorum  non  exstinguetur  (Isa,  Lxfi),  »  ut  sti- 
mulus  conscientiae  pungatad  poenam,  quos  aculeus 
nequitis  stimulavit  ad  culpam.  PoBuitebunt  dam- 
nati,  sed  inutiiiter,  secundum  quod  legitur :  c  Di- 
oent  inter  se  poBnitentiam  agentes  :  Erravimus  a 
via  veritatis,  et  justitiffi  lumen  non  illuxit  nobis, 
Quid  profuit  nobissuperbia,etjactantiadivitiarum 
quid  contulit  nobis?  Transierunt  hffic  omnia  sicat 


mori.  «  Spiritus  quidem  promptus  est,  caro  au-  ^  umbra,  nos  autem  in  malignitate  nostra  consumpti 

tom  inflrma  (illa//A.  xxvi.)  ■  Probat  hoc  Veritas,quffi 

circa  passionem  dicebat  apostolis:  « Tristisest  ani- 

ma  mea  usque  ad  mortem  (ibid.),»  -^  «  Coepit  enim 

Jesus  pavere  et  tffidere :  coepit  contristari  et  mcestus 

esse  (Marc.  xiv).  •  Hino  etiam  post  passionem  suam 

Petro  apostolo  dixit :   «  Cum   senueris,  extendes 

manus  tuas,et  alius  te  cinget,et  ducet  te  quo  tu  non 

vis  (Joan.  xxi).  »  Ne  vero  martyres  borrore  passionis 

deficerent,  divin»  protectionis  eis  aspersorium  in- 

stillavil,  protegens  eos  atque  confortans,  secundum 

quod  scriptum  est :   t  Protexisti  me  Deus  a  con- 

ventu  malignantium,  et  a  multitudine  operantium 

iniquitatem  (Psal,  lxiii).  »  Succumberet  enim  hu- 

mana  fragilitas,  niti  divina  protegeret  pietas;  hinc 


Bumus  (Sap.  v).  »  Sic  enim  eis  sua  dispiicebit  ini- 
quitas,  ut  nulla  piaceat  eis  squitas.  Torquebit  pec- 
catores  angustia,  juxta  quod  scriptum:  «  Videntes 
turbabuntur  tiroore  horribili,  gementes  pre  angu- 
stia  spiritus,  et  dicentes :  Nos  insensati  vitam  san- 
otorum  ffistimabamus  insaniam :  ecce  quo  modo 
computati  sunt  inter  fllios  Dei,  etinter  sanctos  sora 
illorum  est  (ibid,).»  Obtenebrabit  miseros  ignoran- 
tia«  secundum  quod  legitur:  Tollatur  impius,  ne 
videat  gloriam  Dei.  »  Vix  enim  aut  raro  aut  nun- 
quam  damnati  erigent  animum  ad  cogitandum  de 
Deo  :  sed  illuc  dirigent  impetum  cogitationis,  ubi 
sentient  vim  doloris.  In  hac  fornace  piumbum  ex- 
uritur,  illud  videlicet,  super  cujus  talentum  sedet 


enim  vox  illa  clamabat  ad  Deum  :  a  Custodi  me,  D  ^™?*®**»- 

Domine,  ut  pupillam  oculi,  sub  umbra  alarum  tua- 

ram  protege  me,  a  facie  impiorum  qui  me  afflixe- 

mnt  (Psal.  xvi).  >  In  hac  secunda  fornace  mariyres 

Buos   Dominus  sicut  aurum  probavit^  ut  probatio 

fldei  multo  pretiosior  auro,quod  per  ignem  proba- 

tur  fl  inveniretur  in  laudem  et  gloriam  et  honorem 

(i  Petr.  i).  »  -—  (c  0  quam  magna  multitudo  dulcedi- 

nis,  quam  abscondit  Dominus  timentibus  se  (Psal, 

xxx):  nec  oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in 

cor  hominis  ascendit  (/  Cor,  ii).  »  ~  «  Gaudete, 

inqnit,  exsultate  :  quia  merces  vestra  copiosa  est 

in  ccslis  (Idatth.  y).  »  —  Justi  namque  in  perpe- 


In  gehennalibus  autem  suppliciis  tria  sunt  prao- 
oipue  prffividenda,  obscuritas,  acerbitas,  diuturni- 
tas.  Obscuritas  tenebrarum,  acerbitas  poBnarum, 
diuturnitas  miseriarum ;  de  quibus  Dominus  inquit 
in  Evangelio  :  <  Ligatis  manibus  et  pedibus,  proji- 
cite  eum  in  tenebras  exteriores,  ubi  erit  fletus  et 
stridor  dentium  (Matth,  xxii) ;  »  -  -  «  ubi  erit  ver- 
mis,  qui  non  moritur :  et  ignis,  qui  non  exstingui- 
tur  (Isa.  Lxvi).  »  —  «  Dimitte,  dicit  Job,  ut  plan- 
gampaupalumdoloremmeum,antequam  vadam  ad 
terram  tenebrosam,  et  opertam  mortis  ca!igine,ter- 
ram  miseriffi  et  tcnebrarum,  ubi  umbra  mortis  et 


627 


INNOCBNTU  ni  PAPJB  8BRM0NB8  00MMUNB8. 


nullus  ordo,  sed  sempiternus  horror  inhabitat  (Job 
z).  »  Timidis,  ait  Dominus,  et  incredulis,  et  exse- 
cratis,  et  homicidis;  et  fornicatoribus,  et  veneficis, 
idololatris,  et  mendaoibus,  «  pars  illorum  erit  in 
stagno  ardenti  igne  et  sulphure  {Apoc.  xxi).  •  In 
qao  oruciabuntur  die  ac  nocte  in  ssecula  saeculo- 
rum. «  Mortuo  enim  homine  impio,  nulla  spes  erit 
de  eo  {Prov,  xi).  »  Tunc  vivent  morti,  quia  vit» 


J^  8unt  mortui :  «  qusront  mortem,  et  noD  inTeDieot 
{Apoc.  IX) ;  »  quia  vitam  habueront  et  oontempae- 
runt.  Ab  his  ergo  malorum  suppliciis  nos  eripitt, 
et  ad  illa  sanctorum  gaudia  nos  perdooat  meritis 
et  precibus  beatorum  martyram,  Dominut  Jesoi 
Ghristus,  qui  est  super  omnia  Deus  benedictns  in 
sscula  sfficulorum.  Amen. 


SERMO  VIII 

IN  FESTO  PLURIMORUM  MARTYRUM  (22). 


Non  $unl  condignse  passiones  hujus  temporis  ad  B 
fuluram  gloriam  quas  revelabitur  in  nobis  {Rom, 
vui). 

Vas  electionis  et  doctor  gentium  reprehendit  et 
arguit  eos  in  hoc  loco  qui  delicate  credunt  in 
Ghristum,volente8  quidem  gloriam  in  coelo  habere 
cum  Christo,  sed  nolentes  passiones  in  terra  susti- 
nere  pro  Ghristo.  Non  sic,  non  sic,  sed  si  volueri 
mus  conregnare,  oportet  et  coropati.  Nam  si  socii 
passionum  sumus,  et  resurrectionis  erimns  {II  Cor, 
i) :  quia  «  non  coronabitur  quis,  nisi  iegitime  cer- 
taverit  (//  Tim.  ii).  »  Et  ubi  major  iucta,  ibi  major 
corona.  <c  Arcta  enim  estvia  quae  ducit  ad  vitam 
{Matlh,  vii) ;  »  unde  Psalmista  dicebat :  «  Propter 
verba  labiorum  tuorom  ego  sustinui  vias  duras 
{Psal.xi),  »  Si  enim  nec  vinitor  fructum  vinesynec  p 
agricola  fructum  agri  potest  percipere  sine  studio 
et  labore,  quanto  minus  quis  potest  sine  labore  ac 
studio  percipere  regnum  Dei ;  quod  quidem  non 
otiosis  sed  studiosisconceditur,  teste  Veritate  qus 
dicit :  «  Regnum  coBlorum  vim  patitur,  et  violenti 
rapiunt  iilud  {Matth.  xi).  »  Ne  vero  quis  dicat  id- 
oirco  80  nolle  passiones  hujus  temporis  tolerare 
quia  graves  sunt  et  prolixaa  ac  parum  utiles, 
oocurrit  Apostolus  dicens,  quia^non  sunt  condignx- 
passiones  hujus  temporis  ad  futuram  gloriam  quse 
revelabitur  in  nobis.  Ac  si  diceret  manifestius :  Non 
BuntprolixaBquiapassiones  sunt  temporis,  videlicet 
temporales,  que  diu  permanere  non  possunt.  Nam 
omne  temporale  brevi  concluditur  tempore,  teste 
Saiomone  qui  ait :  Nihil  permanere  sub  sole  (Eccle. 
ii).  Unde  Psalmista  :  Mille  anni  ante  oculos  tuos  I^ 
tanquam  dies  hesterna  quas  prsteriit  (PsaL  lxxxix); 
et  Petrus  apostolus  :  Ante  Deum  mille  anni  sicut 
dies  unos  (//  Petr.  iii) ;  sicut  etiam  apud  cente- 
narium  qui  cum  moritur,quantumlibet  vixerit,vix 
unum  diem  reputat  ae  vixisse.  Futura  quippe  na- 
Bountur,  prssentia  moriuntur,  et  quidquid  est  pre- 
teritum,  totom  est  mortuum. 

Neque  Bunt  graves,  quia  passiones  sunt  temporis 
huiuB ;  ad  differentiam  quippe  illaram  qu»  fbtura 


Bunt  tempore  Antichristi,  de  quo  DominoB  ait: 
«  Erit  tunc  tribulatio  magna,  qualis  non  fuit  ab 
inttio  mundiusquemodo»neque  fiet^etnisi  breviati 
fuissent  dies  illi,  non  fieret  salva  omnis  caro;  sed 
propter  electos  breviabuntur  {Matth.  xxiv).  »  Aat 
enim  passiones  sunt  graves,  et  cito  consummaxi- 
tur ;  aut  leves,  et  facile  perferuntur.  Licet  igitcr 
omnes  omnino  passiones  quantumlibet  gravas, 
non  sint  condignae  ad  futuram  gloriam  qum  reve- 
labitur  in  nobis,  passiones  tamen  hujus  temporis 
longe  minus,  cum  illarum  respectu  sint  levea» 
quffi  futur»  sunt  tempore  Antichristi.  Neo  SQnt 
inutiles  quia  non  sunt  condignag  ad  futuram  9/0- 
riam,  etc.  Sane  non  sunt  condignae  quantnm  ad 
tempus,  quia  passiones  ist»  sunt  transitori»,  Ula 
vero  gloria  est  perpetua ;  unJe  Petrus  apoBtolns 
ait :  «  Deus  omnis  glori»  qui  vocavit  noa  in  eter- 
nam  suam  gloriam  in  Ghristo  Jesu  modioum  pas- 
8OS,  ipse  perficiet,  conservabit  solidabitqne  (/  Petr. 
x).  »  Nam  «  id  quod  est  momentaneum  et  leve 
tribulationis,  ultra  modum  in  Bublimitate  ingens 
pondus  gloriae  operatur.»  Quantum  enim  distatin'- 
ter  carnem  et  spiritum,  quantum  inter  coBlum  et 
terram,  tantum  imo  potius  longe  magis  inter 
transitorium  et  perpetuum,  inter  aeteraum  et  tem- 
porale. 

Nec  suntcondignae  ^udJiixxin  ad  locum,qQiapas8io- 
nes  istae  toierantur  in  terra,  illa  vero  gloria  confer- 
tur  in  coelo.  t  Terra  »  vero  postquam  ejeoti  fuimus 
a  patria  «  germinat  nobis  spinas  et  tribulos  (Gex. 
111),»  in  qua  f  peregrinamur  a  Domino  (//  Cor.  V) » 
tanquam  exsules  in  convalle  miseriarum  et  lacry- 
marum.  «  Incola,  inquit,  sum  ego  in  terra  {Psal. 
cxviii),  »  et  peregrinus  sicut  omnes  patres  mei ; 
unde  Jacob  :  «  Dies  peregrinationis  rooffi  parvi  et 
mali  non  perveneruat  usque  ad  dies  patram  meo- 
rum,quibus  peregrinati  sunt  (Gen.xLvii).»  Ideoqne 
beatuB  Petrus  admonet  dicens  :fl  Obsecro  vos  tan- 
quam  advenas  et  peregrinos  abstinere  vob  a  caraa- 
libus  desideriis  qu»  militant  adverBus  animam 
(/  Petr.  n). »  Qais  autem  in  ezsilio  conBtitQtoa  non 


(22)  Ix  edit.  card.  Maii. 


6M 


SSBMO  VIII,  IN  FBSTO  PLURIMOEUIf  MARTTRUIf . 


630 


libenter  adpatriamrevertaDtur?autqui8  incarcere  A  ccslorum,  mi^or  est  Joanne  Baptista  {Luc,  vii),  » 


poaitus  non  deaideret  liberari?  Audi  Paulum  cum 
fletu  clamantem  :  «  Infelix  ego  homo  1  quis  me  libe- 
rabitde  corpore  mortis  hujus  ?  (Rom.vu),»  EtDavid 
eam  lacrjmie  poatulantem  :«  Educ  de  carcereani- 
mam  meam  ad  confitendum  nomini  tuo,  Domine 
(Psal,  Gxu).  »  Not  ergo  qui  deeideramus  in  tffcuio 
00Qver8ari,et  in  carne  manere,procul  dubio  ezhao 
parte  sensum  amisimus»  et  perdidimus  ralionem, 
tanquam  si  peregrini  desiderent  degere  in  ezsiiio, 
et  vincti  velint  in  carcere  detineri.  Non  sic  non  sio 
ApoBlolus,  qui  dicebat :  «  Gopio  dissolvi  et  eaae 
cum  Cbristo  {Philipp,  i),  •  volens  ab  ezsilio  ad  pa- 
triam  remeare.  Nan  sunt  ergo  ctmdignm  passiones 
que  tolerantur  in  boc  peregrinationia  ezsilio  ad 


quiaminimum  praemium  comprehenaionisestmi^us 
quantoiibet  merito  viatoris.  Qusdam  tamen  pas- 
siones  sunt  dignaB,  ut  illaB  de  quibus  Yeritas  ait : 
«  Beati  qui  persecutionem  patiuntur  propterjusti* 
tiam,  quoniam  ipsorum  est  regnum  ooBlorum 
{Matih.  v).  »  Itemque  :v  Beatus  vir  qui  suffertten- 
tationem,  quoniam  cum  probatus  fuerit  aoeipiet 
ooronam  vita,  quam  repromisit  Deus  diligentibus 
se  {Jac.i),  »  Ali»  vero  passiones  sunt  prorsus  indi- 
gnsB  ad  gloriam  obtinendam,ut  illas  quas  malefacto- 
res  pro  suis  sceleribus  potiuntur,  de  quibus  Petrus 
apostolus  ait :  «  Nemo  vestrum  patiatur  quasi  ho* 
mioida,  aut  fur,  aut  maledictus,  aut  alienorum  ap- 
petitor ;  si  autem  ut  Christianus,  non  erubescat. 


fuiuram  gloriam  qux  revelabitur  in  illo  l>eatiludini8  n  glorificet  autem  Deum  in  isto  nomine  (/  Peir,  ? i).» 
regno.  Unde  «  ibant  apostoli  gaudentes  a  conspeota  con- 

oiiii,  quoniam  digni  habiti  sunt  pro  nomine  Jesu 
contumeliam  pati  {Act,  v).  •  Non  igitur  tristemini 
sed  liBtemini,noQ  doleatis  sed  gaudeatis.si  passio* 
nes  pro  Domino  sustinetis,  juzta  quod  admonet 
Jacobos  apostolus  dicens  :  t  Qmne  gaudium  »sti- 
mate,  fratres  mei,  cum  in  tentationes  varias  inoi- 
deritis  {Jae,  i) ;  »  quod  ad  ezteriores  tentationes, 
quffi  poBne  sunt,  non  autem  ad  interiores»  quae 
culpas  sunt,  sano  debet  inteliectu  referri.  Oportet 
igitur  nos  tolerare  pro  Ghristo  passionem  cordis, 
oris,  et  operis,  videlicet  dolores  et  contumelias  et 
terrores,  angustias  et  labores,  famem  et  sitim,  fri- 
gus  et  nuditatem,et  si  necesse  fuerit  persecutionem 
ad  mortem.  Tristemur  erge  et  doleamus  non  solum 


Sed  neque  passiones  ist»  sunt  eondigms  quantum 
ad  pretium,  quia  Deus  incomparabiliter  magis  re- 
munerat  quam  aiiquis  mereatur.  Nam  ut  ipsa  Ve- 
ritas  ait :  «  Qui  reliquerit  domum  aut  agrum  pro- 
pter  nomen  meum,»  ut  videlicet  paupertatem  pati 
veiit  pro  me,  «  centuplum  accipiet  et  vitam  aeter- 
nam  possidebit  {Maith.  ziz).»  Non  ergo  vos  tsdeat 
neque  gravet,  passiones  sustinere  pro  Gbristo,  sed 
eas  potias  «quanimiter  et  hilariter  toieretis  ;  quia 
non  sunt  eondignae  passiones  hujus  temporis,  etc.Audi 
quoque  Petrum  dicentem:«GommunicantesGhri8ti 
passionibus  gaudete,  ut  et  revelatione  glori®  ejus 
gaodeatis  (/  Petr,  iv).  »  —  «  Ghristus  enim  passus 
est  pro  nobis,  vobis  relinquens  ezemplum  ut  se- 


—  ^ , ^ « g, -,  —  -    o 

qaamini  vestigia  ejus  (/  Peir,  n) ;  »  qui  de  se  ipso  ^  pro  perversitate  vel  perversitatibus  nostris,  verum 


dicebat :  «  Oportebat  pati  Ghristum  {Luc,  zziv),  » 
et  sic  intrare  in  gloriam  suam.  Sola  Ghristi  passio 
fuit  ez  toto  condigna,  caBter»  autem  passUmes  non 
§unt  condignss;  qusdam  tamen  supt  dign»,  alise 
vero  prorsus  indign».  Passio  quippe  Ghristi  con- 
digna  fuit  ad  gloriam  quam  meruit  non  solum  sibi 
sed  nobi8,quiacum  Ghristus  sit  verus  Deus  et  verus 
homo,  tantum  tamen  ipse  Deus  ad  passionem  de- 
Bcendit  quantum  ipse  homo  ad  glorificationem  as- 
cendit.  Nam  qui  descendit,  idem  est  qui  ascendit. 
Aadi  Apostolum  hoc  sentientem  et  asserentem  de 
ipso  :  «  Gum  io  forma,  inquit,  Dei  esset,  non  ra- 
pinam  arbitratus  est  esse  se  equalem  Deo ;  ezina- 
nivit  80,  formam  servi  accipiens,  in  similitudinem 


etiam  pro  adversitatibus  alienis,  ejus  eieraplo  qui 
dicebat :«  Quis  infirmatur,et  ego  non  infirmor?Quis 
scandalizatur,etego  non  uror  ?  »  (//  Cor,  zi).  Ossa 
mea  sicut  in  frizorio  confriza  sunt.  Sicut  enim  pi- 
scis  in  sartagine  frigitur,  sive  volvatur  in  unam 
partem,  sive  volvatur  in  aiiam ;  sic  et  anima  in 
conscientia  debet  affligi  sive  cogitet  aliena  peecata» 
sive  recogitet  sua. 

Illud  autem  tgnquam  immane  flagitium  penitus 
est  vitandum,  de  maio  videlicet  gloriari;nam  «  qai 
gloriaturio  malitia,  ipseprofecto  potensest  in  ini- 
quitate  {Psal,Li] ;  »  cum  majus  piaculum  sitgloriari 
de  malo,quam  agere  malum.  Unde  Scriptura  eza- 
gerando  pecoatum,de  quibusdam  loquitur  dicens  : 


hominum  factu8,obediens  usque  ad  mortem,  mor-  D  «  Laetantur  cum  male  fecerint,et  ezsulUnt  in  verbis 

tem  autem  crucis  {Philipp.  ii).»  Ecoe  quantum  de- 

scendit,  videlioet  ab  aequalitate  Patris  usque  ad 

mortem  crucis.  «  Propter  quod  et  Deus  ezaltavit 

illum,  et  dedit  illi  nomen   quod  est  super  omne 

nomen,  etc,  et  omnis  lingua  confiteatur,  quia  Do- 

minusJesusGhristus  in  gloria  est  Dei  Patris(t^td.).» 

Ecce  quantum  ascendit,  videlicet  a  morte  crucis 

usque  ad  gloriaui  Dei  Patris. 

Caterse  autem  passiones  non  sunt  condign»^  quia 
minima  gloria  qus  habetur  in  patria,  major  est 
quantaiibet  pcena  qas  sustinetur  in  via. 

Propier  qood  Veritas  ait  :«Qai  minor  estm  regno 


pessimis  [Prov.  ii).  »  Et  iterum  :  «  Predicaverunt 
peccata  sua  sicut  Sodoma  {isa,  iii).  »  Vos  ergo,  fra- 
tres,  non  debetis  gaudere  sed  dolore  de  malo,  non 
gloriari  sed  contristari,  quoniam  hujusmodi  dolor 
in  gaudium  convertetur,  Domino  promittente  : 
fl  Beati  qui  fletis,quia  ridebitis  (Lu^r.vi);»  itemque: 
«  Beati  qui  lugent,  quoniam  ipsi  consolabuntur 
{Mailh,  V).  »  Et  quidem  si  Isetari  velimus,  istandi 
materiam  non  habemus,  quia  corrupta  est  terra  et 
iniquitate  repleta ;  «  Superabundavit  iniquitas,  et 
refrigescet  charitas  multorum  {Matth,  zziv).  » 
u  Hulta  est  malitia  hominum  super  terram,et  cun- 


631 


INNOCBNTU  III  PAPJB  SBRMONES  CX)MMnNB8. 


032 


ota  cogitalio  cordis  ad  malum  inteota  (Gen.  vi).  »  A  ^i^t  amplas  neque  lactus  neque  clamor.  sed  nec 


Itaque  «  liquefacta  est  terra,et  omnes  habitantes  in 
ea  {PsaL  lxxiv).  »  Undique  angustie  eunt  ac  ubi- 
que  dolores.Toleretis  itaque  pro  Christo  contume- 
lias  et  terrores,  quia  «  beati  eritis  cum  vos  oderint 
homines  et  malediierint  vobis,  et  dixerint  omne 
malum  adversus  vos  mentientes  Luc,  vi).»  Nam  si 
exprobramini  in  nomine  Christi,beati  eritis,  dum- 
modo  cum  acoipietis  contumeliam  vei  detractionem 
audietis,  non  subito  exardescatis  in  improperia, 
nec  prorumpatis  protinus  ad  vindictam,  quoniam 
«in  patientia  vestra  possidebitis  animas  ve8tras(LiK;. 
xxi).  »  Gerte  nunquam  potestis  melius  confundere 
adversarios,  quam  si  peroutientibus  vos  in  unam 
maxillam,alteram  praebeatis  {Matth.v) ;  ejus  exem* 


ullus  dolor,quoniam  prima  transierunt  ( Vpoc.zzi).« 
Noli  etiam  pro  Christo  timere  sustinere  famem  aut 
sitim,  quia  cum  «  transiens  miniatrabit  iLtic.  zii),  * 
inffistimabiles  delicias  suis  fidelibus  ezhibebit,qi» 
quanto  amplius  gustabuntur,tanto  avidius  appeten- 
tur ;  eo  quod  gustatse  non  ingerunt  fastidiam,  eed 
pariunt  desiderium.Et  ipsae  quidem  tria  continent 
alimenta,  non  panem  aut  vinam  aut  carnem,  aed 
oognitionem,dilectionem  et  laudem,  quibus  ineffa- 
biliter  satiatur  anima  Deum  videns :  «  Satiabor,ia- 
quit,  dum  manifestabitur  gloria  tua  (Psal.  zvi).  w 
Nibil  dulcius  quam  cognoscere  Deum  trinum  et 
unum^  nihil  suavius  quam  diligere  Deam  unnm  et 
verum,  nihil  delectabilius  quam  laudare  Denm 


plo  «  qui  cum  maledicere(ur,non  maledicebat;cum  Q  creatorem  et  Salvatorem. 


pateretur,  non  comminabatur  (/  Petr,  n).  »  Si  sic 
biberitis  mortiferum,  non  vobis  nocebit ;  melius 
enimperferendo  injuriam,quam  inferendo  vincetis, 
secundum  illud  quod  legitur :  Contumeliaset  terro- 
res  passus  sum  ab  eis,  ot  «  Dominus  mecum  est 
tanquam  bellator  fortis  (Jer,  i).»  0  quantum  mens 
illa  sibi  congaudetquspotuitflequanimiter  injuriam 
sustinere,  quantumque  furor  ille  confunditur,  qui 
sine  commotione  altenus  injuriam  perpetravitlSicut 
nimirum  ars  deluditur  arte,  cum  non  ad  hoc  iste 
Intulerit  injuriam,ut  ab  isto  minime  turbaretur,sed 
ut  illum  valdeturbaret,etille  sic  pertulitinjuriam, 
ut  ab  isto  minime  turbaretur,  sicque  factus  est  de 
turbatore  turbatus.  Angustias  enim  et  labores  non 


Non  sunt  ergo  condign»  passiones  hujus  temparis 
ad  futuram  gloriam  quae  revelabitur  in  nobis^  in  qua 
erit  vita  sine  morte,dies  sine  nocte,certe  sine  forte^; 
ubi  eritsecuntassinetimore,Jucundita8  sinedolore, 
tranquillitassine  labore;ubient  pnlchritudosinede- 
formitate,  fortitudo  sine  debilitate,  rectitudo  sine 
perversitate;  ubi  erit  bonitas  sine  malitia,  felicitas 
sine  miseria ;  ubi  erit  gaudium  quod  «  nec  oculus 
vidit,nec  auris  audivit,nec  in  cor  hominis  ascendit 
(/  Cor.  II).  »  Et  ideo  dicitur  quod p/orta  illarevela' 
biiur  in  nobis^  quia  nunc  abscondita  et  occolta,  in 
tantumquodeamnonsuf[lcimusintelligere,necdnm 
etiam  explicare.  «  Quam  magna,  inquit,  multitQdo 
dulcedinislue,Deus,  quam  abscondisti  timentibns 


trepidetis  sustinere  pro  Christo,quoniam  ipse  fide-  p  te  1  (Psat,  xxx).»  «  Vincenti  dabo  manna  absoondi- 


libus  suis  ait :«  Venite  ad  me  omnes  qui  iaboratis 
et  onerati  estis,  et  ego  reficiam  vos  {Matth,  xi.  » 

Quid  ergo.  fratres,  quid  de  nobis  ipsis  dicemus? 
Qui  cum  deberemussustinere  proChrislo  friguset 
nuditatem,vestimenti8  duplicibusinduimuret  pre- 
tiosis  ;  cum  deberemus  proChristo  tolerare  famem 
et  sitim,  diversis  ferculis  vescimur  et  delicatis  ci- 
bariis  epulamur ;  cum  deberemus  tolerare  pro  Chri- 
sto  figilias  et  labores,  amplis  otiis  quiescimus  et 
longis  soporibus  dormitamus  ;  cumdeberemus  pro 
Christo  tolerare  angustiasetdoloreSfgaudiis  mundi 
fruimur  et  carnis  illecebris  delectamur.  Verendum 
est  quidem  ne  tandem  nobis  dicatur  quod  olim  di- 
ctum  est  illi  diviti  qui  induebatur  purpura  et  bysso. 


tum  (Apoc,  II)  »  longe  dulcius  et  suavius,  quam 
illud  de  quo  Sapiens  protestatur :  «  Panem  decoBlo 
prffistitisti  eis  sine  labore,omne  delectamentum  in 
se  habentem,etomnissaporissuavitatem  (Sap.zvi).» 
Nam  manna  nostrum  eritutiqueDeus  noater  «  om- 
nia  in  omnibus  {Ephes,  i),  »  qui  sapiet  unicuiqne 
quod  desiderabit  anima  ejus.  «  Gustate,  inquit,  et 
videte  quoniam  suavis  est  Dominus  (P«a/.zzziii) ;  » 
qui  plene  ao  perfecte  gustabitur  quando  anima  con- 
templabitur  in  illum,  «  non  Jam  per  speculum  in 
ffiDigmate,sed  facie  ad  faoiem  sicuti  est  (/  Cor.ziii);» 
quoniam  «  haec  est  vita  fleterna,  ut  cognoscant  te 
solum  Deum,  et  quero  misisti  Jesum  Christum 
(Joan,  zvii);  »  qui  cum  sit  summum  bonum,  in  ipso 


et  epulabatur  quotidie  splendide  :  «  Fili  recordare  r.  ^^t  omnis  plenitudo  beatorum.Et  ideo  qui  habuerit 

■  >•**  .  •*  •_*i*i.       1-.^   riAii  rn    anliinn      ViaViAKit    r\Aniliia   awima   K/\*«i«*w\ 


quod  recepisti  bona,etc.;et  Lazarus  similiter  mala  ; 
nunc  autem  hic  consolatur,  tu  vero  cruciaris  {Luc, 
zvi).  »  Noli  homo  timere  frigus  et  nuditatem  pro 
Christo,quoniam  «  cum  mortale  hoc  induet  immor- 
taiitatem  il  Cor,  xv),  »  stolam  accipies  sine  pretio 
pretiosam,  non  quidem  de  bysso  et  purpura,  hya- 
cintho  et  cocco  contextam,sed  de  quatuor  proprie- 
tatibus  glorificati  corporis  coaptatam,  quae  sunt 
subtilitas  et  agilitas,  claritas  et  impassibilitas.  De 
quibus  legitur  :«  Fulgebunt  Justi,et  tanquam  scin- 
tillfle  in  arundineto  di8current,et  regnabit  Dominus 
illorum  in  perpetuum  {Sap,  iii) ;  »  nam  «  absterget 
DeuB  omnem  lacrymam  ab  oculis  eorum,et  Jam  non 


Deuin  solum,  habebit  penitus  omne  bonum. 

Quidam  autem  errore  decepti  putant  verbum  istud 
non  esse  verum,  pro  eo  quod  est  absconditum,  di- 
centes  sed  mentientes,  resurrectionis  gloriam  non 
esse  futuram.  Ad  quorum  convincendum  errorem 
sufficiant  testimonia  Novi  ot  Veteris  Testamenti, 
rationes  etiam  et  similitudines  quas  quidam  philo- 
sopbi  induxerunt.  Nos  hoc  unum  ad  preBens  indu- 
cimus  ad  eorum  insaniam  elidendam.quod  videlicet 
eorum'crednlitas,  si  est  vera,  roinime  prodest ;  ai 
est  falsa,  maxime  nocet.  Nam  credere  quod  bomi- 
nes  non  re8urgent,nihil  proderit  si  homines  non  re* 
surrezerint ;  et  multum  oberit|  ei  reBurrexed&tho* 


633 


SBBMO  IX,  IN  FBSTO  MARTTRUM. 


634 


mines.  CoDtraria  vero  fides  si  est  vera.maxime  pro  A  justus  fortiB  et  longanimis,  «  qui  reddet  unicoique 


deat,  81  autem  falsa,  minime  nocet ;  nam  credere 
resurrectionem  futuram,  multum  proderit,  si  re- 
surrexerint  homines ;  etnihiloberitySihomines  non 
reeurrexerint.  Illa  vero  credulitas  est  oraDino  te- 
nenda  que,  si  est  vera,  maxime  prodest ;  et  si  est 
lalsa,  minime  nocet.  Prffiterea  si  quisquam  tractus 
vel  adjutus  ab  alio,  com  ipso  et  peripeum  bonum 
agit  aut  malum,  nonne  oterque  apud  juBtissimum 
Jodicem  pro  bono  praemium,  vel  pro  malo  suppli- 
cium  promeretur?  Ita  quidem.Cum  igitor  hoc  modo 
se  babeat  corpus  et  anima,  profecto  Deut  judex 


secundum  meritasua  (Kom,  ii),  •  remunerabit  aot 
puniet  animam  recipiendam  cum  corpore  posthacc 
vitam,quando  erit  iocus  recipiendi,  sicut  in  hao  vila 
ost  loous  merendi,quod  tleri  non  posset  nisi  corpus 
resurgeret.quod  profecto  resurget.Non  autem  in  hoc 
seculo  ubi  bonis  mala,  et  maiis  bona  saepe  contin- 
gunt.sed  in  futaro  ubi  boni  bona  et  mali  mala  tan- 
tum  recipient,  corpus  cum  anima  incomprehensi- 
bllia  et  ineffabiiia  dona  recipient,pr»8tante  Domi- 
noJesu  Christo,  qui  est  super  omnia  benedictus 
in  secula  saeculorum.  Amen. 


SERMO  IX 
IN  FESTO  MAETYRUM. 


Anima  mea  iurbata  esi  propter  quadrigai  Amina'  B  Mnguis  (23) ;  quia  in  sanguine,  hoc  est  in  peccato 


dab  {CanL  vi). 

PlanctuB  est  Jeremis  prophet»  :  «  A,  a,  a,  Do* 
mine  Deo8,n68cio  loqui,qoiapoeregosora  (J^.i).» 
Triplex  A  triplicem  inflrmitatem  8ignificat,8cilicet 
defectom  conscientise,  eloquenti»,  et  sapienti».  Si 
plangitJeremias  ettimetprxdicareeximius  prophe- 
tarum,qui  etiam  excelleQtiasimum  de  Filio  Dei  hu- 
manato  perhibuit  testimonium  dicens  :  «  Post  hoc 
in  terra  visus  est,  et  in  hominibus  conversatus  est 
(Bar,  in) ;  »  si  Jonas  propheta  missus  ad  pr»di- 
candum  Ninivitis  fogit  in  Tharsis  (Jora.i);qoi8ego 
8om  qoi  non  som  prophela  nec  filius  prophet», 
imo  nec  poer,  ut  ascendam  in  montem  ut  annun- 
tiem  Judffiis  et  Jerosalem  scelera  eorum,  ut  labiis 


Unde  in  l^salmo  :  «  Viri  sanguinum  et  dolosi  non 
dimidiabunt  dies  suob  (P$aL  liv)  ;  »  quia  hsec  vita 
fere  tota  agitur  in  peccato  ;  unde  nec  infans  unius 
diei  sine  peccato  eBLConturbavU  me  turbatione  oc« 
copationis  et  distractioni8,de  qoa  dicitor  in  E? an- 
gelio  :  «  Martha,  Martha,8ollicitae8  torbaris  erga 
plorima  (Luc,  x) ;  »  propter  quadrigas  Aminadab, 
Aminadab  spotiianeui  populi  mei  interpretator.Hio 
est  «  Christoa  Filios  Dei  vivi  (Matik,  xvi),  »  veros 
Aminadab,  qoi  pro  salote  totios  humani  generis 
«  qoasi  ovis  ad  occisionem  doctos  est,  et  oblatas 
est  quia  ipse  voluit  (Isai,  ui).  »  Sunt  autem  qoa* 
toor  istios  quadrig»  qoibos  vehitor  homanomge- 
nos,  elementaris,  mondialis,  temporalis,  affectio- 


incircomcisis  loqoar  magnalia^Dei,  impoBnitens  de  p  nalis.  Prima  consistit  in  qoaloor  rotis  eiemento- 


poBoitentia,  nocens  de  innocentia,  poJlutosdesan- 
ctitate,  frigidos  de  charitale,com  frigidom  pectos 
non  possit  incendere?  Veromtamenqoia  «  parvoli 
petieront  panem,  et  non  est  qoi  frangateis(7Ar^. 
iv),»  et  quia  sffipe  per  lapideos  canales  aqoa  defloit 
ad  fertiles  areolas,  et  liscivom  lavat  qoamvis  non 
iavetur,  ad  loquendum  assurgo,  promptior  tamen 
ad  audiendum.Postulata  ergo  in  ipso  sermonisve- 
Btibulo  ab  universitate  vestra  triplicis  imo  multi- 
plicis  insufflcientiffi  venia,et  invocato  ejusauxilio, 
qui  inspiravit  corda  prophetarum,  breve  verbi  Dei 
seminarium,  et  utinam  fructiflcaturum  magna,au- 
dientie  vestr»  seminabo. 

Anima  mea  iurbata  est  propter  quadrigas  Amina* 
dab,  Yerba  sunt  spons»  in  Cantico  amoris,   et  lo- 


rum  ;  secunda  in  quatuor  mundi  cardinibo8,orieD- 
te,  occidente,  meridie,  septentrione ;  tertia  in  qoa- 
toor  mondi  lemporibos,in  tempore  Boilicet  deriva- 
tionis  qood  foit  ab  Adam  oiqoe  ad  Moysem,  revo- 
cationis  qood  foit  a  Moyse  osque  ad  ,Cbristom, 
regressionis  qood  foit  ab  incarnatione  osqoe  ad 
ascensionem  et  dorabit  ad  flnem  mondi ;  qoarta  in 
quatoor  aflectibus^  qui  suntgaudium,  spes,  dulor. 
et  timor. 

De  his  quadrigis  ait  Zacharias  per  prophetam  : 
«  Levavi  oculos  meos  et  vidi,  et  ecce  quatuor  qua- 
drigae  egredientes  de  medio  duorum  montium»  et 
montes  »rei.  In  prima  quadriga  equi  rufl,  in  se- 
cunda  nigri,  in  tertia  albi,  in  quarta  varii  (Zach, 
iv).  •  Prima  quadriga  scilicet  quatuor  elementa 


quitor  in  personatotius  humani  generis,quasi  dicat  D  egressa  Bunt  de  medio  duorom  montiom  ffireorum, 


humanum  genus  :  Anima  mea,  hoc  est  vita  pras- 
sens,  juxta  illud  Job  :  «  In  cujus  manu  estomnis 
anima  vivens  (Job.  x);  »  io  Cantico  canticorum  : 
«  Indica  mihi  quem  diligit  anima  mea  (Cant,  i),  » 
Et  dicitur  anima  ab  iv  qood  est  tii,etal(Jia  qood  est 


qui  sontmateria  elformaqoffi  durabilessontsicot 
aes  ;  et  sont  ejos  eqoi  rofi  propter  doo  principalia 
elementa,  scilicet  ignem  qoi  rotilat  et  terram  qo» 
natoraliterrufaest;  onde  Adam  in  agro  Damasceno 
de  terra  robra  plasmatos  est.  Eqoi  secondi  nigri 


(22)  In  hac  tradenda  etymologia  respicit  fortasBO     beiloarom  animB  sermo  sit.Innocentius  aotemtro- 
Innocentius  ad  Levitic.  xvii,  14 ;  quamqoamibi  de     pologicom  BeoBom  mox  seqoitor. 


635 


nmOClSNTII  III  PAPJB  SBRIfONBS  OOMMUNtS. 


Bunt  propter  terrenaro  inhabitationem  qnae  nigra  ^     Loquitur  iteni  in  persona  cnJQalibetJastl.-ic  iliit- 


et  tenebrosa  eet ;  unde  Job  :  «<  In  tenebris  stravi 
lectum  meum  (Job.  xvii);  »  et  in  GaQiicis  :  «  Nigra 
8um  sed  formosa,  fiiie  Jerusalem  {Cant.i).  »  Hauc 
quadrigam  qaatuor  mundi  cardinum  ab  humano 
genere  poBsidendam  prasfiguravit  nomen  Adc,  ex 
quatuor  nominibus  quatuor  cardinalium  stella- 
rum  (24)  compositum,  que  8UQtdlvaToXi{,8u(rt<,&px- 
Toc,(Jie(n)fx6p(a,ex  quorum  nominum  capitibue  com- 
poaitum  eet  nomenildam.Siroiliter  et  hoc  generale 
nomen  homo  ex  bie  quatuor  nominibus,  oriens^oc- 
cidens,  meridies,  septentrio  estcompositDro,  /ipo- 
8ita,pro  $  utseptem  prolirc^,8ex  pro  ^^.Equi  tertisB 
sunt  albi,  quia  trahunl  ad  aBternitatem,  in  qua  est 
candor  et  lux  ineffabilis,  Juxta  illud : «  Deus  habitat 
lucem  inaccessibilem  (/  Tim,  vi),  »   cujus  horizon 


ma  mea  tecum  est,  h  scilicet  spiritus  meofl  ;  unde 
in  Ezechiele  ;  «  Omnes  anime  mes  sunt ;  et  anima 
qus  peccat  ipsa  moritur  (Ezech,  xviii).  »  Rt  di- 
citur  hasc  anima  ab  a  quod  est  alpha,  nota  Pa- 
trem  ;  et  vouc  quas  mens  est,  nota  Filiam ;  et 
amor  quod  est  Spiritus  sanctus.  Denominatar 
enim  a  tribus  personis,  quia  plurimum  reduoet  in 
anima  veBtigium  Trinitatis,  propter  tres  ^qb  vi- 
res,  irascibilem,  rationabilem,  ooncupiscibileiB. 
Vis  irascibilis  sonatin  animositatero  etpotentiam, 
et  ita  respicit  ad  Patrero  ;  rationabilis  io  sapien- 
tiam,  et  ita  pertinet  ad  Filium ;  conoupiscibilis 
pertinetad  voluntatem,et  ita  respicit  Spiritum  san* 
ctum,  qui  est  voluntas  utriusque.  Conturbauii  me, 
id  est  corpus  meum  ei  imperando  :  propter  qua- 


et  circumferentia  est  teropus,  ut  dicit  Psalmista.  "  drigas  Aminadab,  Ists  quatuor  quadrig«,8ant  qua- 
Equi  quartffi  sunt  varii  propter  affectionis  varie-  tuor  virtutes  cardinales.que  inforroatseuntchari- 
tates.  Et  istffi  quatuor  quadrigas  egressae  sunt  «  de  —  tate.  In  hoc  curru  igneo  Elias  raptus  est  in  coelum 


medio  duorum  montiumy  »  qui  sunt  principium  et 
finis. 

Loquitur  nostrasponsa  in  propria  persona,  quia 
dicit  militans  Ecclesia  :  Anima  meOf  etc,  hoc  est 
Justi  electi  mei.  Unde  in  Genesi  :  «  Orones  aniroe 
domus  Jacob  qu»  ingresss  sunt  in  iEgyptum  fue- 
runt,  Lxx  [Gen,  xlvi).  »  Et  dicitur  h»c  aniroa  ab 
dvd,  quod  esireclum^  et  Iroago  quod  esttimilitudo, 
Unde  in  Genesi:*  Faciamus  hominero  ad  iroaginem 
et  similitudinem  nostram  (Gen,  i).  »  Conturbavit 
me,  turbavit  me  turbatione  desiderii,  de  qua  in 
Psalmo  :  c  Anima  mea  turbata  est  vaide  {Psal. 


{IV  Reg.  ii),  Loquitur  item  sponsa  in  persona 
pcenitentis  :  anima  mea^  hoo  est  sensualitas  mea, 
qux...  in  terrenis  versatur.  Est  enim  homo  na- 
tione  terrestris,  sicut  ratione  codlestis,  Cootarbavit 
me  conturbatione  passionis,  de  qua  in  Pealmo  : 
«  Anxiatus  est  in  me  spiritus  meuc,  in  me  tur- 
baturo  est  cor  roeum  (Psal.  cxui).  » 

Propier  quadrigas  Aminadab.  Sunt  autem  du» 
principales  quadrig»  pnma  et  principalior  qua- 
tuor  rotis  volvitur,  qu»8unt  peccatorum  reroissio, 
cordis  contritio,  oris  confessio,  operis  aatisractio. 
Quae  quatuor  insinuantur  quatuor  verbis,  Bciiicet : 


vi) ;  »  propter  quadrigas.  Sunt  autem  due  quadri-  C  «  Miserere  roei,  Deus  (Pia/.   l).  »   Et  in  Canticis 


gse,  quibus  vebitur  Ecciesia ;  una  est  coromemo- 
rationis  qu»  commemorat  quatuor  mundi  tem- 
pora,  annuatiro  Ecclesiastica  officia  quadrifariaro 
variando.  Teropus  derivationis  in  Septuagesiroa ; 
teropus  regressionis  a  Pascba  usque  ad  Penteco* 
stem  ;  ab  inde  usque  ad  Aventum  tempus  peregri- 
nationis :  usque  ad  octavas  Epiphaniae  applica 
tempuB  regressionis ;  ab  Abraharo  usque  ad  Se- 
ptuagesimam  tempus  peregrinationis.Propter  hanc 
quadrigam  diciturin  Psalroo ;  c  Psallite  Deonostro, 
psaliite,  psallite  Regi  nostro,  psallite  {PsaL  xlvi).» 
Altera  est  qu»  habet  qualuor  rotas,  id  est  quatuor 
status,  clericorum,  poBnitentium,  innocentium, 
oonfessorum.  Istos  ordines  insinuat  Spiritus  san- 


quater  repetitur  :  Revertere,  reuertere,  ut  intuea^ 
mur  te.  In  hac  sedet  iCthiops  eunuchua  bap- 
tizandus  a  Pbilippo,  sicut  legitur  in  Actibus  apo- 
stoloruro  (cap.  viii).  Hic  currus  succedit  currui 
Pharaonis,  et  absorbetur ;  qui  siroiliter  qaatnor 
rotas  habet,  quatuor  genera  peccatorum,  scilicet 
delectionis,  consensus,  locutionis,  et  operiB.  Qae 
snbmergitur  in  mari  Rubro,  hoc  est  in  baptiBmo 
•eu  poBnitentia  vel  flamroa  gehennali.  Secunda 
quadriga  consistit  in  quadruplici  satisfactione, 
scilicet  Jejunii8,vigiliiB,orationibo8  et  eleamosynis, 
quae  similiter  quatuor  verbis  significantur  io  Psal- 
mo  :  c  Declina  a  malo  et  fac  bonum,  inquire  pa- 
cem  et  persequere    eam    (Psal.    xxxvi).    •    Hoc 


ctus  in  Canticis  ubi  ait :  Quss  est  in  ista  qux  ascendit  ])  plaustruro  atridet   orationibus    et  fenum  portat, 


Mieut  aurora  conturgens^  pulchra  ut  luna^  elecia  ut 
tolf  terribilit  tU  castrorum  acies  ordinata?  Isti 
8unt  quatuor  colores  qui  erant  in  operimento 
tabernaculi,  scilicet  purpur®,  byssi,  cocci  et 
byacinthi.  In  his  quadrigis  reducitur  arca  fcederiB 
a  Oabaa  in  Jerusalem ;  et  regina  Austri  venit  a 
flnibuB  terr»  audire  sapientiam  Saioroonis.  Ingre- 
ditur  Jerusalem ;  hoc  est  Ecclesia  militans,  qu» 
profloiecitur  in  coBlestem  Jerusalem  contemplari 
Bammum  Salomonem. 


Bcilicet  arefactionem  et  doBicoationem  corporia 
humani,  juxta  illud  Amoa  prophet»  (cap.  n)  : 
<c  Ecce  ego  Bubter  vob,  Bicut  Btridet  plauatram 
feno  onustum.  »  Et  opponitur  hec  quadriga  plau* 
stro  ferreo  Damasci  habenti  similiter  quatuor  ro- 
taa,  peccatum  locutionis,  cogitationis,  et  operis, 
et  flnalia  impGBnitentis.  Unde  in  ArooB  propheta, 
u  Super  tribus  Bceleribus  Damasci,  »  scilicet  locu- 
tione,  cogitatione  et  opere ;  «  et  super  qoarto,  » 
Boilicet  Boper  finaii  impoenitentia,  «  ut  convertat 


(24)  Cod.  stolarum.  Sed  malni  tteliarum^  id  eat  earamant,,  Btola  enim  nihil  hie  faeit. 


m 


8BRM0  IX,  IN  F8ST0  UABTTEUM, 


e38 


eaoiy  eo  quod  tritaraYerit  in  plaastriB  ferreis  Oalaad  A 
{Atnot  i).  M  In  hoo  pilaustro   sedet  omnis    filiuB 
perditionis,  omnis  pecoalor,  et  vehitur  in  Baby- 
lonem,  hoc  est  in  «ternam  damnationem. 

Istam  quadrigam  scilioet  quadruplicis  satisfa- 
ctionis  ipse  Salvator  factis  sais  et  dictis  oonse- 
cravit ;  primam  rotam,  soilicet  jejunium,  quando 
Jejunavit,  prsdfiguravit  Mojse  et  Elia.  Bt  per  Jo- 
nam  prophetam  :  «Sanctifloate  Jejunium,  adhuo 
qaadraginta  dies  et  Ninive  subvertetur  {Jon.  iii).  » 
Unde  et  iste  numerus,  scilicet  quadrag«nta,  est 
pcenitentialis,  quia  producitur  ez  decimo  multi- 
plicato  per  quatemariam  ;  et  omnis  mortaliier  peo- 
cans  transgrediturDecalogum  et  quatuor  Evangelia 
«  qai  enim  offendit  in  uno,  factus  est  omnium 
rens  {Jac,  ii).  »  Secundam  rotam,  soilicet  vigi-  B 
lias,  dedicavit  quando  in  horto  vigilans  in  oocte 
qua  tradebatur,  dizit  discipulis  siiis :  •  Vigilate  et 
orate  nunc,  ne  inlretis  in  tentationem  {Matth. 
zzvi).  »  Et  alibi  :  «  Omnibus  dico  vigilate  {Marc, 
ziii).  »  Tertiam,  scilicet  orationem,  quando  in 
eodem  horto  oravit,  •  et  factus  est  sudor  ejus  sic- 
ut  gutte  sanguinis  decurrentis  in  terram  {Luc. 
zzii).  »  Et  quando  dizit  :  «  Orate  ne  fuga  vestra 
fiat  hieme  vel  Sabbato  (Matth.  zziv),  »  quando 
■emper  pausandum  est.  Quartam  rotam,  scilioet 
eleemosynam  consecravit,  quando  in  cruoe  elee- 
mosynam  dedit  orationis  cruciflgenti  se,  crando 
pro  ipsis ;  et  quando  dizit :  «  Date  eleemosynam, 
et  ecce  omnia  munda  sunt  vobis  {Luc,  zi).  » 

8i  ergo  sedes  vel  sedisti  in  curru  Pharaonis,  id  G 
est  in  quadriga  peccatorum,  descende,  audi  con- 
silium  Isai»  prophet»  dicentis  :  «  Descende,  sede 
in  terra,  virgo  filia  Babyionis.  Non  est  Qliae  Ghal- 
deorum  thronus,  non  vocaberis  ulra  mollis  et 
delicata  ;  accipe  roolas,  mole  farinam,  discooperi 
velamentum  tuum,  denuda  crura  tua,  transi  flu- 
mina  {Isa.  zlvii).  »  Quasi  dicat :  Anima  prffivari- 
cata,  sterilis  in  bono,  descende  de  soperbia  pecoa- 
torum  renuntiando  peccatis  ;  et  post  remissionem 
peccatorum  non  eris  in  delectatione  peccati.  Mole 
farinam^  scilicet  peccati  duritiem  per  contritionem 
cordis  molendo,  comminucndo  et  annihilando,  et 
nebulas  peccati  quasi  cinerem  spargendo;  quia 
«cor  contritum  et  humiliatum  Deus  non  despiciet 
{Psal.  l).  »  Discooperi  velamentum  tuum,  denuda  iv 
calceamenta,  hoc  est  peccata  tua,  quibus  per  cam- 
pos  licentiffi  ruendo  de  peccatis  in  peccatum  cur- 
rebamus,  tendendo  in  [Babylonem.  Gonfltere  juzta 
illud  :  f  Dic  tu  iniquitates  tuas,  ut  justiflceris 
{Job.  zl).  »  Et  iternm :  «  Revela  Deo  viam  tuam 
{Psal.  zzzvi)  ;  »  ^raiut  flumina  carnaiium  volu- 
ptatum,  de  quibus  in  Psalmo : «  Super  flumina  Ba- 
bylonis  illic  sedimus  et  flevimus  (Psal.  czzzvi)  ;  » 
transi  in  curru  poenitentiae  praedicto,  Jejunando, 
vigilando,  et  orando,  et  dando  eleemosynaa.  Sic- 
nt  enim  vulnas  corporale  per  quatuor  remedia 
aanatur,  scilicet  per  mundificantia  et  cvniB  de- 
aiccantia,  seoundo  per   reperoaaaiva,   tertio  per 


consoiidantia,  quarto  per  oiratrioantia  ;  ita  vol- 
nus  peccati  primo  circumligari  et  oataplaamari 
Jejunis  debet,  qus  desiccant  humorem  carnalium 
vuluptatum  et  puriflcant.  Secundo  vigiliis,  qun 
repercutiunt  et  repellunt  nozia  imminentia.  Tertio 
orationibus  ;  que  virtute  et  frequentia  sua  plagam 
consoiidant.  Quaro  eleemosynis,  qu»  velut  oleum 
omnibuB  bonis  supernatant,  quia  potior  misericor- 
dia  omnibus  holocautomatibus,  et  iocum  cioatrioia 
complanant  et  ieniflcant. 

Nec  sufficit  j^uniumgU8tu8acibisetpotibuB;Bio 
enim  jejunat  et  avaruB  ne  ezpendat,  Epicureus  ot 
prandium  suumad  splendidam  coenam  reservetyhj- 
pocrita  ut  appareat.  Imo  etiam  csteris  senflibas  es4 
jejunandum,  visu  ab  impudicis  et  iilicitis  spectaou- 
lis,  quia  per  fenestras  ocuiorum  mora  ingreditur  ad 
noB.  UndeJeremias  :  «  OculusmeusdepradataseBt 
animam  meam  {Tren.  iii).  »  Et  in  Psalmo ;  «  Averto 
ocuios  meos  ne  videant  vanitatem  {Psal.  zviii).  mBi- 
militer  auditu  a  fabulis  otiosis  et  scurrilibus  Bermo- 
nibus,  ne  simus  auribus  prurientes.  Similitertactu 
a  mollibus  et  delicatis,  a  vestibussericisetpurpa- 
reis,  quia  «  qui  mollibusvestiunlur,  in  domibusre- 
gum  sunt  (Matth.  zi),t  non  Regis  summi.  Undedi- 
veB  evangelicus  «  qui  induebatur  purpura  et  byssOi 
sepultus  est  in  inferno  [Luc.  zvi).  »  Imo  est  prffioi- 
puum  cordisjejunium  a  vitiis,  quod  solum  saoctum 
est,  etsanctiflcatpraBdictacorporalia  jejunia.  Unde 
Joel  propheta  :  «  Sanctiflcate  jejunium,  vocate  coe- 
tum  {Joel  i).  »  Similiter  non  sufQciunt  oorporales 
yigilis  in  studiis  nocturnis,  scilicei  ut  moriB  est 
Bcholasticis,  sed  etiam  in  ecclesiis  vigilandum  est 
oorde  a  pastoribuscirca  gregem  suum  virtutum  sci- 
licetetcogitationum,  ne  abigei  abigant  (sic),  et  fures 
domum  et  ovile  vestrum  perfodiant.  Undein  Evan- 
gelio  :  «  Si[soiret  paterfamilias  qua  hora  fur  ventu- 
rus  esset,  vigilaret  utique,  et  non  sineret  perfodi 
domum  suam  (Matth.  zziv).  » 

Similiter  non  sufQcit  vocalis  oratio,  orare  scilieet 

vel  psallere  in  choro,  et  animo  vagari  et  negotiari 

in  foro  ;  quia  talis  oratio  est  clauda,  et  clauda  ho- 

Btia  Domino  probibetur  ofTerri.  Taliterorantesarguit 

Dominus  per  Isaiam :  «  Populus  hic  iabiis  me  hono- 

rat,  cor  autem  eorum  longe  est  a  me  (Isa.  zziz).  » 

Item  non  sufflcitcorporalemdarepauperieleemoBy 

nam,  nisi  des  ez  hilari  corde.  Deusrienim  cor  in- 

terrogat,  non  manum  ;  et  «  hilarem  datorem  diligit 

DeuB  (/  Cor.  iz).  »  Non  sufOcit  [pauperem  liberare 

a  necessitate  temporali,  a  morte  corporali,  si  temet- 

ipsum  non  liberas  a  morte  spirituali,  a  morte  pec- 

oati  ;  id  est  ordinata  charitas  a  se  incipit.  Inprimis 

miserere  anim/e  tue  pcBuitendo,  confltendo,  satis- 

faciendo.  Noli  difterre,  quia  mora  trahit  ad  se  pe- 

riculum. 

Qui  non  est  hodie,  cras  minus  aptus  erit. 

(OviD.,  Rem.  Amor.y  94.) 

Justum  est  enim  ut  c  qui  in  sordibus  est,  Bordesoat 

adhno,  »  ut  legitor  in  Apocalypsi  {cap.  zzii).  Noli 

dicere:  Fragilis  Bum,  non  posBum  modo,  poBteapos- 

nltebo,  in  anno  ftitaro ;  miBerioore  MtDeuB»  In  flne 


m 


INNOCSMTII  m  PAP^  8BRM0NBS  COMMUNBS. 


640 


poenitebo,  sicat  latro  in  cruoe,et  salvabor.  Quomodo 
securus  est  in  anno,  imo  de  mense,  imo  de  die 
prozima,  imo  de  hora  prssenti  ?  quia  et  prssens 
certam  non  habet  hora  fidem.  Nihil  enim  est  morte 
certiuB,  nihil  hora  mortis  incertius.  Terreat  te  iliud 
evangelicum  :  «  Stulte,  animatua  repetetur  a  te, et 
forte  hffic  hora  est  undeciraa  {Luc,  xii).  » 

«Ecce  nunotempus  acceptabile^eccenuncdiessa- 
lutis  (//  Cor.  vi) ;  »  hora  est  jam  nos  de  somno  sur- 
gere.  Ecce  Ghristus  in  cruce  clamat':  «  0  vos  omnes 
qui  transitis  per  viam,  attendite  et  videte  si  est  do- 
lor  sicut  doior  meus  (Tren.  i).  »  Non  potes  ei  con- 
regnare,  nisi  velis  et  compati ;  non  sibi  morienti 
triumphatori,  sed  tibi  mortuo,  et  nisi  pneniteas  per- 
itoro ;  onde  ipse  ait  in  Evangelio ;  «  Pilie  Jemsa- 
lem,  noiite  flere  snper  me,  sed  supervosipsas  flete 
[Lue.  xxiii).  »  Nolite  timere  temporalem  satisfa- 
otionem,  timeleaeternamdamnationem.  Et  iterum: 
«  fugient  arma  ferrea,  irruent  in  arcom  eneum 
(Job.jj),»  Arma  ferrea  sunt  opera  pcenitentialia, 


A  fortiacontra  diabolom  ;  arcosaeneus.  irremediabi- 
lis  flBternse  damnationisimpoBnitentia.TiDQetaaream 
isturo,  lacum  de  quo  «  ezivit  sanguis  oaqoe  ad  fre- 
nos  equorum,  »utlegiturin  Apocalypsi  (eap.  xiv). 
Mors  ubi  7  Mortale  est  non  putuisse  mori  ;  obi  nii 
prffiter  vm  vs,  scit  dicere  filius  Evsb.  Verom  qoia 
terribiiia  sunt  ista  quamvis  vera,  et  auras  graves 
sunt  adterroresettonitrua,  otailTullius :  «  Brevem 
oportet  esse  miserationem,  quia,  nihii  lacrymaci- 
tiusarescit. »  Ad  finem  veniamus.  Descendamos,  viri 
fratre8,jde  curru  Pharaonis,  ejiciamus  lapides  de 
platea,  fugiamus  de  terra  aqullonis,  ascendamas 
ourrum  iEthiopis  eunuchi,  currum  etiam  qoadro- 
piicis  satisfactionis,  ut  tandem  igneocurm  Eliee  mi- 
gremue  in  coelestem  Jerusalem  ad  cantica  laetitia, 

D  ad  gaudia  que  «  nec  oculus  vidit,  nec  auris  aodivit, 
nec  in  cor  hominis  ascendemnt  (/  Cor,  ii)  :  »  ipio 
praestante,  cui  est  honor  et  imperium  per  inflnita 
saeoula  sflBoolorom.  Amen. 


SERMO  X, 

IN  GOMMUNI  DE  UNO  GONFESSOEE. 

De  somno  vitiorumy  et  vigilantia  virtutum,  et  quomodo  vigilare  debeamut :  de  quatuor  modis  quibus  Damimus 

venit  :  et  cur  Dominus  ofdinem  vigiliarum  immutaverit. 


Vigitate,  quia  nescitis  quando  dominus  dominus  ve-  C 
niet  ;sero,anmedia  noetCt  angatli  canlu,  anmane^ne 
eum  venerit  reptnte,  inveniat  vos   dormientes  (Marc, 
zyin). 

Doobus  modis  anima  dormit  in  vitiis,  etduobus 
modis  vigilat  in  virtute.  Dormit  per  errorem  et 
igpiorantiam,  dormit  per  torporem  et  negligentiam. 
Contra  primum  modum  orat  Psaimista  :  « Illumina 
ocolos  meos,  ne  unquam  obdormiam  in  morte 
[Psal.  xii) ;  »  contra  secundum  modum  invehitur 
Salomon  :  c<  Usquequo  piger  dormis,  quando  con- 
sorges?  Paululum  dormies,  paululum  dormitabis, 
et  veniet  tibi  lanquam  viator  egestas  {Prov.  vi).  » 
Uterque  somnus  est  damnabilis  et  mortalis ;  nam 
«ignoransignorabitur^etnegligensnegligeturdCor 
ziv). »  Dum  culpa  nesoitor,  poenitentia  non  agitur,  n 
et  ideo  venia  noo  donatur.  Dum  oura  negllgitur, 
medicina  non  quaeritur,  et  ideo  sanitas  desperatur. 
Legitur  enim  in  libro  Regum,  quod  duo  viri  prin- 
oipes  latronom  «  Rechab  et  Baana  venientcs  in- 
gresai  sont  domum  Isboseth,  qui  dormiebat  super 
stratum  suum  meridie,  et  ostiaria  domus  purgans 
triticum  obdormivit.  Qui  percusserunt  eum  in  in- 
goine,  et  mortous  est,  et  sublato  capite,  abierunt 
(//  Reg.  vf).  •  Sane  f  quaecunque  scripta  sunt,  ad 
nostram  doctrinam  scripta  sunt,  ut  per  patientiam 
et  oonsoiationem  Scriptorarum   tpem  habeamus 


[Rom.  xv);»nam  comniainfiguracontingebantillis 
(/  Cor.  x).  »  Ecce  tam  Isbosetb,  quam  ostiaria  dor- 
miebat  (//  Reg.  iv).  Ostiaria,  quae  triticum  purgat 
a  lolio,  frumentum  a  vitio,  estcustodia  mentis  vel 
sollicitudo  (24\jquflB  si  forteperignorantiamobdor- 
mierit,  ul  ostia  domus,  id  est  sensus  corporis  non 
custodiat,  duo  principes,  latronum,  id  est  Bpiritos 
cupiditatis  et  spiritus  superbiae,  quae  sunt  duo  vitia 
principalia  :  nam  v  radixomninm  malorum  estco- 
piditas  (/  Tim.  vi),  »  ad  quam  spectat  omnis  iliici- 
tus  appetitus  :et«initium  omnispeccati  est  super* 
bia  (Eccli.  x),  »  ad  quam  spectat  omnis  iniqua  prae- 
sumptio  )  :  <  ingressi  domum,statim  isboseth  dor- 
mientem,»  idestanimum  negligentem, « in  inguine 
feriunt,  »  id  est  percarnis  deleotationem  oocidunt; 
nihil  enim  magis  est  amicum  voluptati,  qoam 
otium.  Quod  etiam  poeta  cognovit,  cum  ait : 

Quxritur,  jEgisthus  quare  sit  fat.tus  adulter, 
In  promptu  causa  est :  desidiosus  erat. 

(Ovio.,  Rem.^  am.  161). 

Bene  igitur  Isbosetb,  vir  confusionis  interpretatur : 
quia  dignus  est  confusione,  qui  negligit  vigilare. 
Semper.  igitur  aliquid  operis  facito,  ut  diabolua 
occupatum  te  ioveniat.  Propterea  Dominus  prsci- 
pit  :  «  Vigilate,  quia  nescitis  qua  hora  fur  ventu- 
rus  sit  [UaUh.  xxiv) ;  »  et  apostolos  ait :  a  Fratres, 
sobrii  estote  et  vigiiate,  qoiaadversarius  vester  dia- 


(24*)  At.  Ipsa  est  ratiO|  qoai  discernit  bonum  a  malo,  virtutom  a  vitiiSi  qufle,  eto. 


Mi 


8BBM0  n,  IN  FBSTO  GONFBSSORUM. 


642 


boias  tanquam  leo  rogiens  ciroQit  quaBreos  quem  A  ^^^  adpGBQilentiamteadducit^eecuDdum  duritiam 


devoret.  (/Ptft.  v).  »  Porro  vigilare  debemus  per 
fidem  cordis  et  per  soilicitudinem  operis.  Per  fidem 
cordis  adveraus  errorem  et  ignorantiam  ;  per  solli- 
citudinem  operis,  contra  torporemetnegligentiam  ; 
nam  «  sine  Qde  impossible  est  placere  Oeo  {Heb. 
xi) ;  »  et :«  Pides  sineoperibusmortuaest  {Jac.  II).» 
Brgo  tdum  iucem  habetis»  credite  in  iucem,  ut  filii 
lucis8iti8(Joan.]jii},»Htdumtempu8habetis, «  ope- 
remini  bonum  ad  omnes,  maxime  autem  ad  dome- 
8tico8fidei(Ga/.  ii).»Veniettempu8,quandon6C  age- 
re  poteritis  nec  videre. «  Ligatis.inquit,  manibus  ac 
pedibus,  projicite  eum  in  tenebras  eiieriores {Matth. 
XXII.)  »  Ligati  manus  non  pos8untagere,projectiin 
tenebras  non  possunt  videre.  Vigilale  ergo  quia  ne- 


tuam  et  corimpsnitensthesaurizastibiiram  in  die 
ir»,  et  revelationis  justi  judicii  Dei  {Rom.  ii).  » 
Porro,  cum  mane  hominis  pueritia,  galli  caatus 
adolescentia,  media  nox  juventus,  et  sero  seneclus 
intelligi  videatur :  quare  Dominus  ordinem  con- 
verlit  et  mutat?  Non  enini  ait:  Mane,  in  gaili 
cantu,  an  media  nocte,  an  sero  :  sed  ait :  Sero^  an 
media  nocie,  an  galli  caniu^  an  mane,  Dominus  autem 
necessarium  ordinem  servat,  secundum  quod  quis- 
que  magis  vigilare  tenetur  :  senexquam  juveni8,et 
plus  Juvenis,  quam  adoiescens,  et  plus  sdolescenB, 
qoam  puer;  vei  potius,quia  cum  homo  nascitur  ad 
miseriam,  tunc  incipit  ei  nox,  cum  autem  mori- 
tur  ad  salutem,  tunc  incipit  ei  dies ;  recte  per  sero 


scistis  quando  veniet  Dominus,  Et  si  nihil  morte  sit  ^  quod  est  noclis  initium,   intilligitur  pueritia  :  per 


certius,  nihil  tamen  est  hora  mortis  incertius. 
quae  quia  semper  nobis  est  incerta,  semper  nobis 
sit  suspecta :  ut  ita  semper  vivere  libeaty  tan- 
quam  mori  semper  oporteat.  Nescimus  ergo 
quando  Dominus  weniat.  Quatuor  modis  Dominus 
venit.  Primo  et  ultimo  venit  semel,  secundo, 
tertio,  venit  ssepe.  Primo  venit  in  mundum  ad 
redemptionem,  ultimo  veniet  in  judicium  ad  retri- 
butionem ;  secundo  venit  in  mentem  ad  sancti- 
(icationem :  tertio  venit  in  carnem  ad  dissolutio- 
nem.  De  primo  dicitur :  «  Exivi  a  Patre,  et  veni 
\n  mundum  {Joan.  xvi) ;  »  de  ultimo :  «  Videbitia 
hlium  hominis  venientem  in  nubibus  cceli cum  pete- 
stale  magnaet  majestste  {Matih.  xxiv) ; »  desecundo: 
«  Ad  eum  veniemus  nt  maneionem  apud  eum  facie- 


mane  vero,  quod  est  finis  noctis,  senectus  accipi- 
tur.  Etideo  Dominus  prius  oommemorat  sero,  quam 
mane,  ut  de  nocte  transeamus  ad  diem,  id  est  de 
miseria  vit«  praBsentis  ad  gloriamvitSB  futurae. 
HincenimPdalmisiatestatur^uDormierunt  somnum 
suum,  et  nihil  inveneruntorones  viri  divitiarumin 
manibussuis  (P^a/.  lxxv).  »  Quaerendum  est  autem, 
cum  sint  hominis  sex  setates,  videiicet  infantia, 
pueritia,  adolescentia,  juvenlus,  senectus  et  se- 
nium,  quare  DominuSy  prima  et  ultima  prfleter- 
missis  mediaa  tantum  commemorat  ?  Sed  quamvis 
occultata,  tamen  necessaria  provisum  est  ratione. 
Duo  namque  preemiserat: Fi^i/a/^,  sciiicet,  etorate^ 
nescilis  quando  Dominus  veniat.  In  prima  quidem 
fletate  iic«)t  homo  nesciat,  quando  Dominus  veniat, 


mus  {Joan.  xiv) ;  »  de  tertio:  «  Gum  venerit  etpul-  C  tamen  non  habet  opus  vigilare ;  quia   non  solet 


saverit,  confestim  aperiant  ei  {Lue.  xu).  •  Venit,  ut 
animam  quam  dedit  accipiat ;  pui8at,ut,  percarnia 
molestiam,  mortem  vicinam  annuntiet.  Nesciiis  au- 
tem  quando  Dominus  veniat^sero^  an  media  nocte,an 
galli  cantUf  an  mane  Per  quatuor  horas  inteili- 
guntnrquatuoraetates,  videlicetpueritia,  adolesoen- 
tiaJuventusatquesenectu8,inquibusdormit,quine- 
gligit  et  ignorat :  vigilat,  qui  credit  et  operatur. 
Porro,  qui  dormit  in  una,  vigilet  saltem  in  alia; 
quia  quacunque  bora  peccator  conversus  fuerit, 
«  vita  vivet  et  non  morietur,  ait  [>ominus  {Ezech. 
xviii).  »  Nam  si  veneril  in  prima  vigilia,  et  si  in 
secunda  vigilia  venerit,  et  sic  invenerit,  beati  sunt 
serviilli.  Nemo  tamen  longanimitatis  ejus  patientia 


infans  ea  state  peccare  ;  in  ultima  vero  licet  opus 
habeat  vigilare,  scittamendecrepitus  quodea  state 
Dominus  venit:  quoniam  «etas  illa  morte  Qnitnr.  Licet 
autem  omnibQs  praeceptum  sit  vigilare,  secundum 
illud  :  Quod  vobis  dico  omnibusdico  :Figilate:  specia- 
liter  tamen  praelatis  Eccle8iae,8ecundum  illud  :  Jant- 
tori  prascepit  ut  vigilet.  Janitor  enim  est,  cui  olavea 
Ecclesie  committuntur,  qui  tam  pro  se,  quam  pro 
populo  vigilare  tenetur.  Ne,  si  cflecuscaecum  duxerit, 
ambo  in  foveam  cadant(Liu;.  vi).  Cuietdicitur  a  Do- 
mino  per  prophetam  : «  Si  non  annuntiaveris  iniquo 
iniquitatem  suam,  sanguinemejus  demanutua  re- 
quiram  {Ezec.  xxxiii).  »— «  Pastores  enim  custodie- 
bant  vigilias  noctis  super  gregem  suum  {Luc.  ii)«  » 


diutius  abutatur  :  quia  quanto  magis  suslinet  in  D  yigilate  eigo,  quia  «  beati  Bunt  servi  illi,  quos, 
prsBsenti,  tanto  gravius  puniet  in  futuro.  Hinc  cum  venerit  dominus,  invenerit  vigilantes  {Luc. 
enim  Apostolus  ait :  «  Ignoras,  quoniam  benignitas      xii).  » 


SERMO  XI 
IN  PESTO  CONPESSORUM  (25) 


fioliie  timere,  pusillus  grex,  quia  complacuit  Patri 
meo  dare  vobis  regnum  {Luc.  xii). 

)25)  Ex  edit.  card.  Maii. 


Gum  dicat  alibi  Scriptura  divina :  •   Beatus  vir 
qui  semper  est  pavidus  {Prov.  xxviii),»  et «  qui  sine 


643 


INNOCBNTn  m  PAP^  SBRIfONBS  COMIinNBS. 


644 


timore  est  jusliGoari  non  poierit  (Eccle.  tiii)  ;  »  for- 
tassis  intra V08  cognitatio  vestra  dicit:Quid  est  quod 
diciturnobis  :  Nolile  limereypuiitlus  grex?  Putabam 
atego  quod  in  cordibus  vestris  talia  diceretis,  cum 
etiam  acriptum  sit :  t  Timete  Deum  omnes  sancti 
ejua,  quoniam  inopia  deest  ti^neDlihus  eum  (Psal. 
zxxiii).  •— «  Deum  time»  et  mandata  ejusobserva, 
hoc  est  enim  omnis  homo  (Ecele,  xii).  »  Distin- 
guendi  sunt,  fratres,  diversi  timoresy  humanus, 
mnndanus,  naturalis,  servilis,  initialis  et  finalis. 
Duo  primi  eunt  vitia,  duo  ultimi  virtatessunt,  duo 
medii  sunt  nec  vitia  nec  virtutes,  Humanus  timor 
est  iile  quo  quis  a  bono  declinat  ad  malum,  ut  vi- 
tet  periculum  temporale,  siout  Petris  qui  ne  mor- 
tem  incurreret,  vitam  negavit,  immemor  ejus  quod 
audieral  a  magistro  :  »  Nolite  timere  eos  qui  occi- 
dont  corpus  animam  autem  non  possunt  occidere 
(MaUh,  x).»  Mundanus  timor  est  ille,  quo  quis  a 
bono  declinat  ad  malum,  ut  vitet  incommodum 
temporale,  sicut  Herodes  qui  ne  regnum  amitteret, 
innocentes  occidit  (Matth.  ii).  «  Illic  trepidavit  ti- 
more  ubi  non  erat  timor  (PsaL  xiii).  >  Naturalis 
timor  est  iile  quo  quilibet  homo  naturaliter  horret 
poenam,  sicut  etiam  ipse  Ghristus,  de  quo  legitur, 
quod  c  coBpit  Jesus  pavere  et  tsdere,  contrislari  et 
moBStus  esse  (Marc,  xiv).  »  Servilis  timor  est  ille 
quo  quis  non  amore  Juslitiae  sed  formidine  'poene 
cohibet  roalum  animum  suum  a  peccato  ;  et  de  tali 
timbre  legitur  :  t  Timor  non  eat  in  charitate,  sed 
perfecta  charitas  foras  mittit  timorem  (IJoan,  iv).  » 
Initialis  ilie  timor  est  quo  quis  declinat  a  malo, 
partim  amore  justitias,  partim  formidine  poBDs ;  de 
quo  legitur :  «initium  sapientis  est  timor  Domini 
(Eccle.  i). »  Finalis  timor  est  ille  quo  quis  deciinat 
«  malo  tantum  amore  justiti» ;  de  quo  legitur :  «  Ti- 
mor  Domini  super  omnia  se  superposuit    {Ec' 

Cli.  XX v).  » 

Gum  ergo  dicitur  vobis  :  Nolite  timere  pusillus 
greXf  de  mundano  vel  huinano  inteliigatis  timore, 
ne  videlicet  propter  corporale  periculuro  vel  incom- 
modum  temporale  de  virtute  ad  vitiom  declinetis. 
Ergo  nolite  iirMre^  pusillus  grex,  pro  eo  videlicet 
quod  sitis  pusiiii,  quia  pauci  vel  pauperes  ;  etsi 
pauci,  nuroero,  sed  non  merito ;  et  si  pauperes  fa- 
oultatibuf,  locupletes  virtutibus.  Gertesi  Deum  di- 
ligitis,  soli  non  eslis,  quia  totamTrinitatemin  vo- 
bis  habetis,  dicente  Domino :  «  Si  quis  diligit  me, 
sermones  meos  servabit,  et  Pater  meus  diJiget  eum, 
et  ad  eum  veniemus,  et  mansionem  apud  eum  fa- 
ciemus  (Joan,  xrv).  »  Nam  «  Deus  oharitas  est,  et 
qui  manet  in  charitate,  in  Deo  manet,  etDeus  ineo 
(Joan,  iv).  »  Si  Deum  diligitis,  soli  non  estis,  quia 
multitudinemangelorumvobiscumhabetis.Recolite 
fratres,  quod  Eliseus  inquit  ad  puerum  ;  «  Plures 
nobiscum  suntquam  cum  illis  (IV  Reg.vi),  »  quia 
deaoenderat  exercitus  angelorum  ad  prflesidium  Eli- 
sei.  Et  Baphaelangelus  ad  Tobiam : «  Cum  orabas, 
inquit,  cum  laorymis,  ego  obtuli  orationem  tuam 
Domino  {Tob.  xii).  •  Unde  Psalmista  dicebat;  «  In 


A  eonspecta  angelorom  psallam  tibi  (PuL  cxnrn).t 
Si  ergo  diligitis  Dnum,  non  estis  soli,  quoiiiam  vo- 
biscum  adest  Trinitas.individoa,  qooniaoi  mnltito  • 
dines  angelorum  vobiscum  snnt.Nec  estis  paoperes, 
dicente  Scriptura  :  «  Non  Tidi  Justum  dereliciam, 
nec  semcd  ejus  quercDS  panem  (Psal.  zzzvi).  • 
c  Divites  eguerunt  et  esurierunt,  inqoirentes  autem 
Dominom  non  miDuentur  omni  bono  (PsaL  zxxni).* 
Unde  cum  Doroinns  dixisset  apostolis  :  a  Qoaodo 
roisi  vos  sine  sacculo  et  pera  et  calceameatis,  Dom 
aliquid  defuit  vobis  ?  Responderunt,  nihil  {Lue. 
zxn).  nQuaeritt  ergo  primum  regnum  Dei  etjuitiliam 
ejus  et  haec  omnia  adjicienlur  {vobis.  •  Nolite  Bolli- 
oiti  esae  dicentes,  quid  manducibimos  aat  qoid  bi- 
bemos,  aat  qaomodo  operieroar  fhmo  enim  omnia 

n  gentes  inquiront ;  soit  enim  Pater  yester  ecBlestis, 
quia  his  oronibus  indigetis  (Matth.  vi).  »  QaiaPater 
est,  vult ;  qui  coelestis  est,  potest ;  scit  ergo,  po- 
test,  et  vult.  Quare  sine  dubitatione  donabit  qood 
vobis  expediat  ad  salutem.  Ille  quippe  •  dat  esoam 
pullis  corvorum  invocantibus  eura  (Psat.  cuzti)  ; « 
dabit  escam  per  corvos  suos  dabit  vobis  eeoam  ma- 
nentibus  indeserto,  albis  per  nigros,  justis  per  pee- 
catores,  claustralibus  per  ssculares.  Prsterea  eor 
timeatis  paucitatem,  cum  deserendo  saeculam  fuge- 
ritis  multitudinem  ?  Gur  timeatis  pauperlatem,  com 
abnegando  vos  ipsos  divitias  contempseritis  ? 

Ergo  notite  timeref  pusilltLS  grex  si  tamen  grex 
sitis  non  quidem  porcorum  qui  se  prfficipitaverunt 
in  mare  {Luc.  viii),  sed  «  tonsarum  qus  ascende- 

p  rnnt  de  lavacro  (Cant,  vii).  •  Porci  enim  sunt  qui 
divina  sacramenta  conculcant,  de  quibus  legitor: 
•  Nolite  margaritas  mittere  ante  porcos  (Matth.  vii).» 
Porci  sunt  qui  carnis  immunditias  amplexantor, 
quia  «  sus  lota  in  volutabro  luti  (//  Petr.  u),  »  Porci 
suntqui  nonruminant,  quividelicetnonmeditantnr 
in  iege  Domini,  et  tales  secundum  legem  non  sant 
esibiles  illi  qui  cum  editur  edit,  quoniam  in  oorde 
parat  sibi  esus  edentes.  Gavete  itaque,  cavetene  sitis 
grex  porcorum  qui  prscipitant  se  in  mare  (Luc,  viij, 
ne  denuo  immergatis  vos  in  hoc  mare  magnum  et 
spatiosum,  id  est  in  sollicitudines  et  in  iiieccbras 
b^jus  S8BCuli,  ubi  est  «  via  lata  et  spatiosa,  que 
duoit  ad  mortem  (Ma^(A.  vii).  MSedsitisgrex  oviom 
non  quarumlibet,  sed  «  toosarum  qu»  de  lavacro 
veniunt  (Gant.  rv).»  Oves  sunt  innocentes,  dequibus 

D  legitur  : «  Isti  qui  ovessunt,  quid  fecerunt  ?«(///{e(jf. 
XIV.)  Oves  obedientes,  de  quibus  Dominus  ait : 
«  Oves  mesB  vocem  meam  audiunt  (Joan.  x).  •  Oves 
patientes  et  mites,  de  quibus  dicitur  :  «  Tanquam 
ovis  ad  occisionem  ductus  est,  et  quasi  agnos  co- 
rara  tondente  se  obmutescit,  sic  non  aperiet  os 
suum  (Psal.  liii).  »  Bt  vos,  fratres,  oves  esse  de- 
betis  per  innocentiaoi,  ut  non  reddatis  «  malom 
pro  malo,  neque  maledictum  pro  maledioto  (/  Petr. 
iii).  »  Oves  esse  debetis  per  odedientiam,  ut  sine 
mora  panter  et  querelaobediatis  non  solum  divinis 
prnceptis,  verumetiaro  regolaribusinstitutis.  Oves 
esse  debetis  per  mansuetadinem  et  patientlam,  ut 


StRMO  Xri,  IN  COMIIUNI  DE  UNA  ▼nUHNB. 


640 


tientia  vestra  possideatis  animas  veatras  {Luc, 
eju8  exemplo,  qui  «  cum  pateretur  non  com- 
batur,  cum  malediceretur  non  maledicebat 
r.  ii),  factus  obediens  Deo  Patri  usque  ad  mor- 
mortem  autem  orucis  {Philip,  ii)  •,  qui  etiam 
lubditUB  matri  {Luc,  ii),  se  ipeum  in  ezemplum 
)nen8  :  «  Discite  a  me,  inquit,  quia  mitia  Bum 
milis  corde  {MaUh,  zi).  » 

ergo  non  grez  porcorum,  sed  grez  ovium 
debetis  ;  nec  eimpliciter  ovium»8ed  tonearum 
lito  vellere,  ne  lana  vos  laniet  qus  vermea 
icity  vel  pili  voe  implicentqui  spinisinhaerent. 
tonsi  fuistis  quando  dimisistis  pro  Ghristo 
olum  propriam  facultatem,  verum  etiam  pro- 
1  voluntatem,  ejus  ezemplo  qui  ait:  «  Ecce 
eliquimuB  omnia,  et  seouti  sumuB  te  (Matth. 
1  RursuB  tonsi  fuistiB  non  solum  quando  di- 
itis  pro  Christo  natale  bolum,  verum  etiam 
do  venistis  in  patriam  alienam,  ejus  ezemplo 
ictum  est :  «  Egredere  de  terra  et  de  cogna- 
tua,  et  veni  in  terram  quam  monstravero  tibi 
zii).  »  Sed  videte,  charisBimi,  ne  lana  rena- 
r  in  vobiBy  ut  in  ^Egyptum  redire  velitis  ad 
carnium  vel  pepones  et  alia  {Exod.  xzvi),  ne 
,  quod  absit,  in  sepulcris  concupisceotiae  mo- 
ini.  Si  quando  igitur  talis  lana  renaBcitur,  pro- 
tondeatur,  ut  sitis  grcx  «  tonsarum  quae  de 
ro  venerunt  {Cant.  iv).  >  De  primo  iavacro 
tis  quando  ez  aqua  et  Spiritu  sanoto  renati 
s  {Joan.  iii);  de  secundo  vero  lavacro  sepe 
e  debetis,  ut  lavetis  per  singulas  noctes  le- 

veslrum.etlacrymis  stratum  vestrum  irrige- 
*sal.  vi);  non  soium  pro  peccatis  vestris,  verum 
t  pro  alienis  oCferatis  Deo  sacrificium  contribu- 
ipiritus.  Non  spernit  flentes,  non  solum  pro 
atu  vite  vel  viae,  verum  etiam  pro  dilectione 


A  patritt,  ad  quam  totis  affectibus  anbeiare  debetii; 
ut  qui  aliquando  habuistis  terram  arentem,  nuno 
habetiB  irriguaro,  ezemplo  Ax»  qu»  a  patre  suo 
Caleph  irriguum  superius  etinferiusaccepitin  do- 
tem  {Joiue.  zv). 

Certum  est  enim  quod  si  fueritis  grez  tonsarum, 
qu«  de  lavaoro  veniunt  {Cant,  iv),  non  est  vobis 
timendum  quod  pusillus  grex  sitis,  quia  in  vobis 
Patri  compiacuit.  Legitur  quod  placetsibi  Deus  Pa- 
ter  in  Pilio  :  «  Hic  est  Filius  meus  dilectus,  in  quo 
mihi  bene  complacui  {Matth,  zvii).  »  Quod  Patri 
compiaoet  in  electis,  unde :  Complacuit  Palri  meo 
in  vobis.  Quod  homo  Justus  complacet  Deo,  unde: 
«  Placuit  Deo,  et  inventus  est  justus  {Eccti,  zliv).  • 
Deus  Pater  in  Pilio  sibi  oomplacet,  in  quo  tanquam 

l^  unigenito  ex  toto  sibi  consimili  pr®  caeteris  dele- 
ctatur.  Deo  Patri  complacet  in  electis,  quos  tan- 
quam  unigeniti  coheredes  predestinavit  ad  regnum 
{Ram,  viii).  Homo  justus  complacet  Deo,  qui  tan- 
quam  obediens  et  devolusbeneplacitumejusadim- 
plet.  Primum  et  mazimum  est  quod  complacet  sibi 
Pater  in  Filio ;  secundum  et  medium  quod  Patri 
complaoet  in  electis  ;  tertium  et  ultimum  quod  ju- 
stus  compiacct  Deo.  Studeatis  itaque,  fratres,  stu- 
deatis  Deo  complacere,  beneplacitum  ejus  totis 
viribus  adimpiendo,  ut  in  vobis  sibi  complaceat, 
regnum  suum  vobis  misericorditerlargiendo,  re- 
gnum  pacis  et  tranquiliitatis,  regnum  deleotationiB 
et  jucunditatis,  regnum  iucis  et  claritatis,  regnum 
beatitudinis  et  feiicitatis  sterne  ;  in  quo  cum  an- 
gelis  sanctis  et  animabus  beatis  mereaminrsemper 

C  ipsum  videre,  ipsum  cognoscere,  ipsum  diligere, 
ipsum  habere  trinum  et  unum,  Patrem,  Filium  et 
Spiritum  sanctum,  eternum, vivum  etverum  Deum, 
qui  est  super  omnia  benedictus  in  secula  aeculo- 
rum.  Amen. 


SERMO  XII. 

IN  COMMDNI  DE  DNA  VIRGINE. 

ladruplici  acceptione  regni  coelorum :  negotiaiore  iniquo  et  justo,  pravo  et  sancto  :  de  margaritarum 
Itiplici  distinctioney  prxcipue  tamen  de  triplici,  quarum  qualibet  a  quibusdam  bene,  el  ab  aliis  male 
eritur. 


tite  est  regnum  calorum  homini  negotiatori,quae' 
bonns  margaritas,  Inventaautempretiosa  marga" 
dedit  omnia  sua,  et  comparavU  eam  {Matth, 

apQum  ccelorum,  cijgus  deflnitio  multifarie  spar- 
in  Scriptuns,  aliud  est  supra  nos,  aliud  circa 
Bt  aliud  extra  nos.  Quod  supra  nos  est,  intel- 
ir  Ecciesia  triumphantium;  quod  infra  nos 
nteiligitur  Hdes  recta  ;  quod  extra  nos  est, 
ligitur  lex  divina.  De  primo  dicitur :  «  Venient, 
jumbent  cum  Abraham,  Isaac  et  Jacob  in  regno 
rum  (Matth.  viii);  »  de  secundo:  Exibuni  an- 
id  est  messoreSy  et  coUigent  de  rtgno  ejus  omnia 


D  scandala :  de  tertio :  «  Regnum  Dei  intra  vos  est 
(Lue,  zvii) ;  »  de  quarto  :  t  Aoleretur  a  vobis  re- 
gnum  et  dabitur  genti  fkcienti  fructus  ejus  (MaUh, 
XXI).  »  Regnum  ergo  coslorum  intelligitur  in  hoc 
loco  Ecclesia  miiitantium,  eorum  videlicet,  qui  de 
se  dioere  possunt :  •  Nostra  conversatio  in  codiis 
est  (Phitp,  iii).  »  Hoc  regnum^  id  est  Ecciesia, 
simile  dicitur  homini  negotiatori,  quaerenti  bonas 
margaritas,  Sed  est  negotiator  iniquus  et  pravns, 
et  est  negotiator  Justus  et  sanctus.  De  negotiatione 
iniqua  et  prava  dioitur  in  Psalmo  :  «  Qooniam  non 
cognovi  hegotiationes,  introibo  in  potentias  Do- 
mini  {Psat,  lxx)  ;  »  de  negotiatione  honesta,  et 


647 


IKNOCBNTII  III  PAPM  8BRM0NB8  OOMMUNBfl. 


M 


sancta  Dominus  ait :  «  NegoiiamiQiy  dum  veaio  A  Sunt  tamen  aliqui  Ghristianly  siout  ipsi  freqaeoter 


{Luc,  xiz).  «  Hinc  est  etiam  quod  homo  ille  peregre 
proGci&cens,  divisit  eorvis  suis  bona.  Et  alii  dedit 
quinque  talenta,  alii  autem  duOyalii  verounnm.Qui 
quinque  talenta  acceperat,  superlucratus  est  alia 
quinque.Qui  autem  duoaccepcrat  superlucratus  e?t 
alia  duo  (Siatth,  xzv}.  Gujusmodi  iucrum  domi- 
nus  rediens  commendavit :  «  Euge,  inquit,  serve 
boneetfldeliSySuperpauca  fuisti  fldelis^Bupramulta 
te  con8tituam:intra  in  gaudium  dominitui  (ibid,).n 
Qui  vero  pecuniam  acceptam  ligavit  in  sudario,  et 
abscondit,  reprobatus  est  a  domino  sibi  dicente  : 
^Serve  nequam,nonne  oportuitte  pecuniam  meam 
tradere  numulariisad  uauram  etc.  /»  (t6t(f.)  Usura 
perfecta  est  cum  per  merita  consequimur  praBmia, 


audivimuB,  et  intellezimus,  qui  mar^aritam  8den< 
tiae,  non  ad  veritatis  defensionem,  Bed  ad  falsitatii 
assertionem  allegant,  ut  pro  margarita  mercam  [ci. 
vitam]  accipiant,  de  quibus  inquit  Psalmista : 
«  Narravcruot  mihi  iniqui  fabulationes,  sed  non  ot 
iez  tua,  Domine  (PsaL  czviii).  »  Margaritam  qoo- 
que  gratias  male  qu»rit  ambitiosuB,  bene  qaasrit  de- 
votus.  Ilie  quaerit  per  Simoniaoam  pravitatem,  iste 
per  catholicam  puritatem ;  ille  at  fraudeai  ezerceat, 
iste  ut  laudem  perflciat ;  ille  aadit  cam  Bimone  : 
c(  Pecunia  tua  tecum  sit  in  perditionem  (Act,  viii):» 
iste  audit  a  Domino :  c  Gratis  accepistis,  gratis  da- 
te  (Matth,  x),  »  Dominus  enim  vendentes  et  emen- 
tes  ejecit  de  templo,  mensas  evertit,  es  nomulario- 


per  temporalia  lucramus  sterna.  Simile  est  ergo  n  rum  effudit  (Ltic.  ziz),  nobis  relinquens  ezemplum, 

■  ■  •  *  •       ^  •  m  *        1  «^  •       ^>  •  •  •  A      tf^  • •  _*  «  •  •  • 


regnum  ccelorum  homini  negatiatori^  quxrenti  bonas 
margaritas.  Multipiezestmargaritarum  sivelapidum 
pretiosorum  distinctio  seu  divisio  in  Scripturis. 
Ait  enim  propheta :  «  Omnis  lapis  pretiosus  operi- 
mentumtuum  (Ezec),  zxyiu).  »  Etenumerat  statim 
Dovem  genera  lapidum,  propter  novem  ordines  an- 
gelorum.Moysesquoque  duodecim  species  lapidum 
posuit  in  rationali  Jodicii  (Exod,  zzviii),  propter 
duodecim  apostolorum  doctrinam.  Paulus  enim  in 
Epistola  dioit :  «  Alius  sdiflcat  lignum,  fenum,  sti- 
pulam  :  alius  autem  aurum  et  argentum,  et  lapides 
pretioBos  (/  Cor.in),  »  Item  io  Apocalypsi  Joannis: 
Lapides  pretiosi  omnes  muri  eju9,  et  turres  Jeru- 
salem  gemmis  apdiflcabuntur  (Apoc.  zzi). 
SufGcit  autem  ad  sdiflcationem  nostram,  distin- 


ut  Giezitas  et  Simoniacos  de  ecclesia  ezpeilamus  : 
qui  non  habent  partem  in  regno  CbriBti  et  Dei. 
Sed  et  gloria  margaritam  male  qu»rit  JadaBa8,bene 
querit  Christianus ;  ille  quaerit  per  devia,  ideo  nun- 
quam  invenit :  iste  per  viam,  ideo  ad  illam  perUn- 
git ;  ille  tanquam  c»cub  vultu  veiato  :  iste  tanquam 
videns  facie  revelata.  Una  enim  est,  et  unica  via  per 
quampervenituradpatriam,iiIavidelicetqaaB  dese 
dicit  :  «  Ego  sum  via,  veritas  et  vita  (Joan,  ziv).  • 
Multa  sunt  igitur  margaritffi,  sed  una  est  protiosaf 
quam  qui  invenit  homo,  vendit  universa  qu3B  habet^ 
et  comparat  eam,  Dat  temporalia,  ut  acquirat  eter- 
na :  dat  terrena,  ut  acquirat  CGelestia :  dat  uaiverBa, 
non  solum  sua.  sed  seipsum :  non  solum  propriam 
facultatem,  sed  etiam  propriam  voluntatem,  secan- 


gueretresspeciesmarguritarum.  Estautem  marga-  C  dum  illud  :  «  Qui  vult  venire  post  me,  abneget  ae- 

metipsum,  et  tollat  crucem  suam  (Luc,  ii),  »  etc. 
Hinc  ergo  Petrus  aiebat :  «  Ecce  nos  reiiqaimos 
omnia,  et  secuti  sumus  te  (Matth.  ziz).  i  Omnia 
ergo  venduntur,  ut  unum  solommodo  comparetar. 
«  Martha,  Martba,  Dominus  inquit,  sollicila  es,  et 
turbaris  erga  plurima.  Porro  unom  est  necesaarium 
(Luc,  z).  »  Hanc  unicam  margaritam  quaerebat  Pro- 
pheta,  cum  diceret :  «  Unam  petii  a  Domino,  hanc 
requiram  {Psal,  zzvi).  »  Quam  pretiosa  sit  beo 
margarita,  cogitare  non  possumus,  nedom  etiam 
ezplicare ;  quia  «  nec  oculus  vidit,  nec  aoris  aadi- 
vit,  nec  in  oor  Uominis  ascendit,  qosB  prnparavit 
Deus  diligenlibus  se  (/  Cor.  ii). »  Sed  ne  penitus 
taceamus,  dicamus  hanc  margaritam  esse  unum 


rita  scientie  in  Scriptura,  margarita  gratin  in  Ec- 
clesia,  margarita  gloriaB  in  patria.  Prima  compara- 
tur  pretio  meditationis  et  lectionis,  secunda  compa- 
ratur  pretio  contritionis  et  confessionis,  tertia  com- 
paratur   pretio   cogitationis   et  actionis.  Primam 
comparat  is,  de  quo  dicitur :  «  In  lege  Domini  fuit 
voluntas  ejus,  et  in  lege  ejus  roeditabitur  die  ac 
nocte  [Psat.  i).  »  Secundam  comparent  ii,  ad  quos 
dicitur  : «  Facite  vobisamicos  de  mammonainiqui- 
tatis,  ut  cum  defeceritis,  recipiant  vos  in  eterna 
tabernacula  (Luc,  zvi)  (25*J. »  Verius  tamen  videtur, 
qnod  per  gratiam  veniatur  ad  veniam,  quam  per  vc- 
niam  veniaturad  gratiam,  teste  Veritate,  quae  dicit: 
«  Dimissa  sunt  ei  peccata  multa,  quoniam  dilezit 


multum  (Ltf^.  vii).  »  Porro  quffilibet  margaritarum  D  Deum,qui  est  omnia  in  omnibus,  sanctoram  pre- 


istarum  male  queritur  a  quibusdam,  ab  aliis  bene 
qunritur.  Nam  male  querit  hereticus  margaritam 
Bcienti»,  bene  querit  catholicus.  IHe  quserit,  ut  ve- 
ritatem  impognet :  iste  qu»rit,  ut  veritatem  defen- 
dat;  ille  qoserit,  ot  fldem  evacoet:  iste  quflsrit  ut 
fldem  conflrmet :  ille  querit  ut  aquam  vino  com- 
misoeat,  et  in  aureo  calice  fei  draconit  propinet : 
iste  qonrit  ut  capiat  «  vulpes  parvulas,  qus  derr.o- 
liuntor  vinoas  (Cant.  ii),  »  facies  quidem  habentes 
diversas,  sed  caudas  ad  invicem  colligatas  (Judic, 
zt)  :  quia  de  vanitate   oonveniont  in    idipsom. 

(25*)  Hio  videtor  aiiquid  desiderari. 


miom,etremuneratio8inguIorum.Hice8tdenariu8 
ille,  qui  redditur  omnibue  in  vinea  laborantibos 
(Maith.  zi).  Et  bene  margarita  dicitor,  propterco- 
gnitionis  splendorem,  in  qoa  conKistii  vitasterna: 
M  H«c  est,  ioqoit  vita  ffiterna,  ot  cognosoant  te  lo- 
lom  verom  Deom,  et  qoem  misisti  Jesom  Gbristam 
(Joan.  zvii).  »  Nemo  vero  pro  paopertate  desperet, 
com  aodit  pretiosam  margaritam,  quia  de  laoili 
comparatur.  Emit  eam  vidua  duobus  minutis.  qu» 
misit  in  gazophylaoium  (Marc.  zii);emiteam  alius 
potu  calicis  aqusB  frigids,  quem  in  nomine  dedit 


8RRM0  I,  IN  OOKSBCRAT.  PONHPICIS.  060 

ibets  (Maith.  x) ;  emit  eam  latro  pendens  in  A  ^st  facultas.  Demus  ergo  quod  poBBumns,  terrena 
e  unico  verbo,  dicens  :  «  Memento  mei,  Domi-  pio  ccDiestibus,  transitoria  pro  ffitemis,  ut  prelio- 
ium  veneria  in  regnum  tuum.  »  Moz  enim  au-  sam  margaritam  comparemoe  a  Domino;  ipso  prs- 
:  «  Hodie  mecum  eris  in  paradiso  [Luc,  xziii).»  stante,  qui  est  super  omnia  Deos  benedictas  in  sc- 
us  ergo  desperet,  quiasufficit  voluntas,  ubi  de-      cula  ssculoram,  Amen. 


INNOCENTII  PAPA 

HUJUS  NOMINIS  TERTU 

SERMONES  DE  DIVERSIS. 


SERMO  PRIMUS. 

IN  C0N8ECRATI0NE  PONTIPiaS. 


acerdoiii  dignitate,  periculo  et  peccato :  quid  per  vitulum  et  iabemaculum  aceipiendum  iU:  et  de  vera 
\iversorum  peccatorum  poBnitentia,  et  integra  eorumdem  eanfessume  et  satisfaetione. 


sacerdos,  qui  est  uncttu,  peccaverit,  faciens  de-  B  datom  eet  panem  et  vinum  consecrare  ia  corpnB  et 

\ere  populum,  offeret  pro  peccato  suo  vitulnm  im-  sangoinem  Jeso  Cbristi.  Sed  «  si  mandocas  indi- 

ilatum  Domino,  et  adducet  illum  ad  ostium  ta-  gne,judiciumtibimanduca8,nondiJudican8Corpu8 

aculi  testimonii  coram  Domino,  ponetque  manum  Domini  (J  Cor.  ii).  »  Q:iid,  quod  tao  peocato   facis 

r  caput  ejus,  et  immolabit  eum  Domino  (Lev,  iv)  detinquere  populum  ?  Per  te  v  nomen  Dei  blaspbe- 

»a  quae  locutus  sum  vobis,  fratres  cbarissimi,  mator  in  gentibus  (Rom.  ii).  »  «Non  enim  potest  fl- 

a  sunt  Domini  loquentis  ad  Moysen  in  Leviti-  lius  facere,  nisi  quod  viderit  patrem   facientem 

luper  expiando  crimine  sacerdotis.  Sunt  autera  (Jaan,  t).  •>.  Bt  in  excusatioue  praetendit :   SofQcit 

nor  species  personarum,   sacerdos,  princeps,  discipolo,  si  sit  sicut  magister  ipsios  (Ltu;.  vi).  Cor, 

ilus,  et  anima.  Porro,  sicut  peccatum  sacerdo-  inqnit  laicus,  non  adulterer,  cumsacerdo8  fomioe* 

rimum  describitur,  ila  maximum  judicatur :  tur?Curnon   foenerer  cum  sacerdos   foBneretor? 

propter  ofBcii  dignitatem,  tum  propter  perver-  Certe  tot  moKibus  est  dignus  sacerdos,  qoot  exem- 

em  exempli.  Primum  notatur,  cum  dicitur:  Si  plaperditionis  transmittit  in  populum.Sicaputfoe- 

dos,  qui  est  unctus,peccaverit :  secundum,  cum  nt  infirmum,  totum  corpus  languidom  erit ;  nam 

tur:  Faciens  delinquere  populum ;   nam  juxta  «  omnecaput  languidum  et  omne  cor  mcerena :  a 

ricam  Juvenalem  :                                               n  P^AntA  pedis  usque  ad  verticem  non  est  in  eo  sani- 

....                          ...  ^^^  i^*^'  0*  Oum  bsreticinos  peccare  conspiciunt, 

nne  animi  vtttum  tanto  conspecttus  tn  se  ^««.»w,*  ^i^^^r.^^fr^^»  «^k;-  a^Ja ««  *— *    :  a 

iminen  habet,  quanto  qui  piccat  major  habetur  ^°^f  °^  eleemosynas  nobis  dandas  non  esse,  indu- 

centes  ad  ooc  auctoritatem  sacrs  Scripturs  dicen- 

alta  5unt  levia  subditis,  quse  gravia  sunt  prsela-  tis  :  Desudet  eleemosyna  in  manu  tua,  donec  inve- 

et  multa  sunt  laicis  venialia,  quae  clericis  sunt  nias  Justum  cui  des.    Non   dicit,   Oonec   invenias 

talia.  Si  enim  incantatorfueritpercussusaser-  sacerdotem  adulterum,  ebriosum,    invidam,  80- 

e,  quis  medebitur  ei  ?  (Eccli.  xii.)  Et  si  sacerdos  perbum,  perjurum,  cupidum:  usurarium,  et  hu- 

averit, quis  orabit  pro  illo  ?  Sane  quanto gradus  jusiiiodi :  sed  dicit :  Donec  invenias  coi  des.  Obla- 

r,  tanto  casus  gravior.  Nam  cuipluBCommitti-  tiones  quoque,  decims  vel   primili»  dand»  Bont 

plus  ab  eo  exigitur.  «  Judicium  durum  fiet  bis  ministris  Dei,  non  servis  diaboli ;  nam   «  qui  facit 

prcsunt  (Sap,  vi).  »  Tibi,  sacerdos,  datum  est  peccatum,  servus  est  peccati  (Joan.  viii).  »  Gnm  b«- 

le  mysteria  regni  Dei,csterisauteminparaboli8  retici  nos  peccare  conspiciunt,  docent  prsdicatio- 

.  viii).  »  sed  «  servus  sciens  voluntatem  domini  nem  nostram  audiendam  non  esse,  probantes  hoc 

et  non  faciens,  vapulabit   multis  (Luc  xii).  »  auctoritatesacrs  Scripturae,  dicentis:   «  Peccatori 

bi,  sacerdos,  datae  suntclavesregnicGelorum^ut  dixit  Deus  :  Quare  tu  narras  justitias  meas,  et  «s- 
icunque  ligaveris  super  terram,  sit  ligHtum  et  j)  sumis  testamentum   meum  per  os  tum  ?  (Psal. 

xlis  :  et  quodcunque  solveris  super  terram,8it  xlix.)  »  Cum  is  qui   displicet,   ad  intercedendom 

tum  et  in  CGBli8(ilfa///i.xvi).i  Sed  vstibi,  simor-  miltitur,  irati  animus  ad  deteriora  provocatur.  Nam 

as  animas  quffinonmoriuntur,aut  vivificas  ani-  cujua  vita  despicitur,  restat  ut  ejua  prsdicatio  con- 

qns  non  vivunti^Es^.  xiii).  «Tibi,  sacerdos,  temnatur,  et  dicaturei :  «  Medice,   cura  teipsom 

Patrol.  GCXYII.  ai 


651 


INNOCBNTII  UI  PAP^  SKRMONBS  DE  DIVBRSIS. 


[Luc.  iy).  »  —  «  Ejice  primumtrabem  deoculotuo,.  A  custodiam  ori  meo,  et  ostium  circumBtaiitie  labiii 


et  tuDC  ejicies  festucam  de  oculo  fratris  tui  (Luc  : 
vi).  n  Propheta  quoque  cum  mittendus  esset  ad 
prsdicaDdum,  prius  ab  iuiquitate  muDdatur,  et  os 
eju8  taugitur  oalculo,  quod  forcipe  loilitur  de  altar^ 
(/ja.  vi).  Gum  baeretici  dos  peccare  coDSpiciuut, 
doccDt  D08  ecclesiastica  sacrameDta  dod  posse  cod- 
ficere,  iDduceutes  auctoritatem  Scripturae  diceutis : 
«  Maledicam  beDedictioDibusvestris,  etcum  multi< 
plicaveritis  oratiouem  dod  ezaudiam  vos  (Malac, 
ii).  »  —  u  MaDUB  euim  vestrao  saDguiDe  plcDs  suut 
{Isa  i.)  »  Quidquid  tetigit  immuudus.  immuudum 
erit  (Lev.  v).  Luz  ergo  uostra  luceat  coram  bomi- 
nibup,  ut  videant  opera  nostra  boDa,  et  glorificeDt 
Patrem  Dostrum  qui  in  ccelis  est  (Matih,  y). 


meis  [Psal,  cxl).  •  Ad  boc  ostiium  vitulaB  daeitir, 
cum  ad  confessionem  oris  secretum  cordis  progre- 
ditur.  Dic,  iuquit,  ioiquitates  tuas,  c  ut  justifieerii 
(Isa,  zuii).  »— «  Justus  euim  in  principio  m* 
moDis  accusator  est  sui  (Prov,  zviTi).  »  Qui  co- 
ram  Deo  semetipsum  accusat,  Deus  illum  ezeii- 
sat.  Etqui  coram  Deo  semetipsum  ezcuBat,  Deas 
iilum  aocusat.  Recurramus  ad  Evaogelium,  ibi 
iuveDiemus  ezemplum  :  «  Duo  bomines  ascende- 
ruDt  iD  templum,  ut  orareut  (Luc,  xviii), »  ete. 
Multum  distatiuter  coDfessioDcm  criminis,  quaefit 
io  bumaoo  judicio,  et  eam  qu»  fit  in  divino  Nam 
illa  condemoat,  etistajustificat.  Iniliojudicioeoa 
reus  confitetur,  piectitur,  in  isto  absolvitur,  et  ideo 


Si  enim  sacerdos,  qui  unctut  est,  peccaverit,  fa-  b  P'°P>>«1«  deprecatur :  «  Non  absorbeat  me  proftii.- 


cUns  delinquere  populum,  offeret  pro  peccato  suo 
viiulumimmaculatumDomino,  Nonsufficit  sacerdoti 
offerre  pro  peccato  suo  turturem  vel  columbam, 
baedum  vel  agnum,  capram  vel  ovem;  sed  oportet 
ut  offerat  vitulum,  dod  qualemcuDque,  sed  imma- 
culatum:  oec  ubicuoque,  sedad05/ttimto6^m(kru/f: 
nec  ante  quemiibet,  sed  cx>ram  Domino  :  oec  quo- 
modolibet,  sed  ponet  manum  super  caput  efus  et 
immotabit  eum  Domino,  AoimspeccaDti  prsecipilur, 
ut  offerat  capram,  priocipi  peccanti  praecipitur,  ut 
offerat  hircum  ;  sed  tam  pro  peccato  sacerdotis, 
quam  pro  peccato  multitudiois,  imperatur  uttn/u- 
lus  offeratur  immaculatus,  Uode  conjicilur,  quod 
peccatum  sacerdotis  totius  multitudiois  peccato 
cosquatur ;  quia  sacerdos  io  suo   peccato   totam 


dum.  nequeurgeat  super  me  puteusos  sunm  (PsaL 
Lxvni).  »  Sed  valde  caveudumest,  dc  quis  ad  ostiuiD 
taberoaculi  dod  vitulum,  sed  vulpem  adducat.Nam 
qui  peccata  sua  partim  revelat,  et  partim  occolUt 
vel  uoara  partem  uDi,  et  alteram  partem  alteri  oon- 
fitetur :  vei  ezprimit  factum,  et  supprimit  in  eodem 
iDleotioDem  :  seu  crimeo  attenuat  et  ezcusat,  ii 
profecto  non  vitulum,  sed  volpem  adduoit.  Nam 
«  vulpes  foveas  babent,  et  volucres  oceii  nidos  {LMt, 
ix).  »  Nos  autem,  secundum  propbetam,  «  redda- 
mus  vilulos  labiorum  nostrorum  (Osee.  xiv).  »  om- 
nem  omnioo  peccali  oircumstaotiam  confitentes, 
secundum  quod  magis  peccavimus :  in  loco,  in 
tempore,  in  numero,  in  persooa ;  secundum  etatem 
secundum  scieDtiam,secuDdom  gradum,  Becundom 


facitdeiinqueremulliludinem.O/r«rolergo«acerrfM  ^  ordinom;  si  facile.ei  frequenter,  »i  manifeste,  si- 


pro  peccato  vitulum  immaculatum ;  quia  graodis 
culpa  graodi  debet  hostia  expiari.PervituIum  im- 
maculatum  moraliter  iotelligimus  spiritum  cootri- 
bulatum  ;  quia«  sacrificiumDeospiritus  cootribu- 
latus,  cor  cootritum  et  bumiliaturo  Deus  oon 
spernit  (Psal,  l).  »  Hic  viiulus,  bec  bosiia,  boc 
sacriflcium  debetofierri  Domioo  pro  peccato  :  ut 
vitulus  qui  peccaodo  fuerat  iodomitus  per  super- 
biam,  poonitendo  per  bumilitatem  dometur,  et  ju- 
gum  Christi  suscipiat,  de  quo  dicit  io  Evaogelio : 
«  Jugum  meum  suave  eai,  et  oous  meum  leve 
(Matth  xi).  »  Tunc  Deus  acceptabit  sacrificium 
Justitis,  «tunc  impones  super  altare  ejus  vitulos 
(Psal.  l).  »  —  «  Adducat  ergo  sacerdos  vilulum  ad 


perseveranter.  Hoc  enim  prscipitur,  ut  addacator 
vitulus  ad  ostium  tabemaculi  coram  Domino^  qoi 
scrutatur  «  reoes  et  corda  (Apoc,  ii),  »  cqjus  oculii 
omnia  nuda  suot  et  aperta  (Eerb,  iv),  •  quem  nol- 
lum  latet  secretum  nuUum  fallit  occultum.  In  bo- 
mano  quippe  judicio,  cum  reus  confitetur  pecca* 
tum,  judex  iDsiruitur:  io  diviao  Judicio  oum  reus 
coofitetur  peccatum,  Domious  obliviscitor.  Nam 
quacuoque  bora  peccator  fuerit  conversos  et  ioge- 
muerit,  «  omnium  iniquitatum  ejus  non  recordabor 
(E%ech,  xviii),  »  ait  Dominus.  Gaveat  ergo  eacerdos, 
cui  confitetur  psccator,  non  ut  bomini,  aed  ot  Deo 
ne  forte  post  confessioDem  auditam  recordetur  pec- 
cati :  Hoc  est  oe  verbo  vel   signo  innoat  se  scire 


^.a; .  .  1.  ...  .         .  n  delictum,  quia  dod  dicitur,  ut  vitulus  adducator 

ostium  tabernaculi,  perorisconfessioDem,etpoDat  D     .     ^.       ^.  ,.  '  •  »«««w»»«. 

^       ^  .    .  •       .•  r        oa  ontum  to^emacu/f  coram  bomioe.  sedcoromD^ 

maoum  suam  super  caput  ejus,  per  operis  salisfa-         •      n      •  •  -^uiiuo,  oou  c.v/T»mi^ 


ctiooem  :  et  immolel  eum  DomiDO,  per  cordis  coo- 
tritiooem :  ut  diluatur  peccatum  cogitatioois  io 
corde,  peccatum  locutioois  io  orc,  pcecatum  opera* 
tioois  io  consuetudine.  Quatenus  puella  suscitetur 
in  domo  (Matth.  ix),  adolesceos  io  porta  (Luc.  vii), 
Lazarus  in  monumento  (Joan,  xi).  Adducat  ergo 
sacerdos  vitulum  ad  ostium  taberoaculi.  Siperta- 
beroaculum  iotelligimus  corpus,  io  quo,  secundum 
Apostolum,  «  peregrioamur  a  Domino  (//  Cor,  v),» 
profecto  per  ostium  tabernaculi  debemus  os  corpo- 
ria  intelligere,  de  quo  dicit  David  : «  Pone,  Domine, 


mino.  Gravius  eoim  peccat  sacerdos,  qui  peccatom 
revelaty  quam  bomo  qui  peccaium  committit. 

Sequitur :  Et  ponat  manum  super  caput  ejus.  Per 
caput  vituli  priocipale  meotis,  id  est  ratio  deeigoa- 
tur,  secuodum  illud  :  «  Uoge  oaput  tuum  et  fa- 
ciem  tuam  lava.  »  Per  maoum  iQteiligitur  opera- 
tio,  secundum  illud :  « Aoima  mea  io  maniboa 
meis  SQmper  (Matth,  vi).  •  Tunc  enim  maoam  po- 
nimus  super  caput  vituli,  cum  operatiooem  conBti- 
tuimus  Buper  ratioDem,  ut,  secuodum  Apostolamy 
(c  rationabilo  ait  obaequiun  nostrnm,  ut  dlgnoe 


653 


SBRMO  II,  IN  CONSBCRAT.  PONTIF.  BiAX. 


654 


B 


fructos  pGBQitenti»  faciamus  {Bom,  xii).  »  Manus  A 
quinque  digitos  babet,  et  satisfactio  quinque  par- 
tes  :  qus  sunt  asperitas  vestis^abRtineDtia  cibi,  vir- 
tu8  orationis,  interruptio  somni,etlargitaseleemo- 
synffl  (Luc.  ii).  De  his  Propheta  dicit  in  Psaimo  : 
«  Induebam  me  cilicio,  et  humiliabam  in  Jejunio 
animam  meam,  et  oratio  mea  in  sinum  meum  con- 
vertetur  {Psal.  xxxiv);  »  et :  «  Media  nocle  surge- 
bam  ad  confltendum  tibi  {Psal.  gxviii).)>  Sed  in  his 
omnibus  debet  ponere  manum  super  caput  vituli, 
ut  rationale  sitejusobsequium:ne  fortejumentum 
si  nimis  fuerit  oneratum,succumbat,siveroparum 
fuerit  oneratum,  lasciviat  {Rom.  xii).  Secundum 
modum  culpas  sit  modus  pcens,  pensata  qualitate 
po&nitentis ;  non  sit  tam  levis  ut  prssumatur,  nec 
tam  gravis  ut  desperetur ;«  Humanum  dico  propter 
infirmitatem  carnis  vestrs.Sicut  exhibuistis  mem* 
bra  vestra  servire  iniquitati  ad  iniquitatem,  ita 
exhibeatis  servire  justitis  in  8anctificationem(Aom. 
VI).  ■  VaB  his  qui  culicem  colant,  et  camelum  de- 
glutiunt  :qui  aliigantonera  gravia  et  importabilia, 
et  imponunt  in  humeros hominum,digito  autem  suo 
Dolunt  ea  movere  (Matth.  xxiii).  Ponat  ergo  sacer' 
dos  manum  super  caput  vituli,  et  immolet  eum  Do- 
mino.  Immolare  vitulum,  est  conterere  cor,  ut, 
secuodum  apostolum,  moriatur  peccato  et  vivat 
jastitias  (/  Petr.  u).  Cum  sic  oocldilur,  tunc  justi- 
ficatur  {al.  vivificatur)  :  cum  sic  peroutitur,  tunc 
sanatur.  ^c  Ego,  inquit  Dominus,  oocidam,  et  ego 
▼ivere  faciam  :  percutiam,  et  ego  sanabo  {Deut. 
xxxii).  »  Mortificetur  ergo  vitulus  noster,  immole- 
tur,  ut  de  csetero  non  reviviscat  ad  culpam.Irrisor  C 
est  enim,  non  pcBnitens,  qui  adhuo  agit  quod  pcBni- 
tet.  «  Canis  reversus  ad  vomitum  {11  Petr.n),  »  est 


poBuitens  ad  peccatum.  Porro  sunt  qoidam  qui  vi- 
tulum  ferunt,  sed  non  immolant ;  hi  sunt  qui  de 
ono  peccato  poenitent,  sed  in  alio  delectantor ;  sed 
frustra  quis  poenitet,  nisi  de  universis  poeniteat ; 
quia  Deas  veniam  non  dimidiat.  Totum  enim  ho- 
minem  sanum  fecit  in  Sabbato  {Joan.  vii) ;  rursoa 
septem  dsmonia  simul  ejecit  {Marc.  xvi),  septeoa- 
rio  numero  designans  universitatem  criminum  di- 
missorum ;  item  ab  alio  legionem  dsmonom  efTu- 
gavit  (Luc.  viii),  ostendens  quia  quscunque  sunt 
in  uno  peccata,  oportet  de  omnibus  poenitere.  81 
secundum  sententiam  evangelicam  propter  onom 
peccatum  redeunt  etiam  dimissa  peccata,  qoanto 
magis  propter  unum  peccatnm  non  dimisM  peceata 
retinentur?  Si  ergo  sacerdos^  qui  est  undus,  etc. 
Vivamus  ergo.fratres  oharissimi,  non  solom  caste, 
sed  etiam  caute.  Gaate,  ne  contaminemus  oDotio- 
nem  ordinis  quem  acoepimu8;propter  quod  dicitor: 
Si  sacerdoSf  qui  unctus  est^  peccaverit;  quasi  dicat : 
Non  peccet,  ne  oontaminet  unotionem.Vel  additor 
ad  exclusionem  eorum,  qui  cum  essent  de  genere 
sacerdotum,  propter  maculas  corporis  inongi  non 
poterant,  nec  ministrare  valebant.  Caote,  ne  cor- 
rumpamus  alios  per  ezemp!um,propter  quod  dici- 
tur  :  Faciens  delinquere  populum  ;  quasi  dicat :  Non 
peccet,  ne  populum  peocando  corrumpat.  Vel  ne- 
cundum  Hehraicam  veritatem :  Si  sacerdos^  qui  $si 
unctuSf  peccaverit  ad  culpam  jHfputiy  \d  est  tam  vili« 
ter,ut  unus  de  populo,quod  nimis  est  in  Bacerdote 
damnabile.Custodiamus  itaqoe  sanctimooiam  cor- 
dis  et  corporis,  sicut  decet  Dei  ministros  et  Dei 
8acerdotes,a4juvante  Domino  Jeso  Christo,  qui  eat 
super  omniaDeos  benedictuBinBsculassculorom. 
Amen. 


SERMO  IL 

IN  CONSECRATIONE  PONTIFICIS  MAXIMI. 


De  primatu  apostoiicae  sedis^  et  quod  a  Deo  sit,  et  exeellenti  potestate  pantificis  Romani^  quod  servus  sit,  na\ 
dominus  :  et  de  fidelis  servx  offieiOy  qui  super  familiam  Domini  constituitur,  et  triplici  cibo^  quem  famiti 
dare  tenetur. 


non 
famitim 


Quis  putas  est  fidelis  seruus  et  prudens.quem  cons-  D 
tituit  Dominus  super  familiam  suam,  ut  det  eis  oi- 
bum  in  tempore?  {Matth.  xxiv). 

Qualis  deheat  esse,  qui  super  familiam  consti- 
tuitur:et  qualiterdebeatsuper  illam  constitui.Ve- 
ritas  ipsa  patenter  ostendit.  Debet  enim  essefidelis 
et  prudens.ut  det  eis  cibum  in  tempore.Fidetis  siqui' 
dem,ut  det  eis  cibum ;  prudens  autem,ut  det  in  tem- 
pore.Manifeste  quoque  describitur,  quis  constituit, 
quia  Dominus:quem  constituit,quiaier(;tim:  qualem 
constiluit,quia  fideUm  pariler  et  prudentem  :  super 
quid  constituit,quia  yiper  familiam  :  quare  consti- 
tuit,quoniam  ut  det  eis  cibum  :  qoando,  in  tempore , 
.«uo.Ponderemusergosinguiaverba :  quiacum  verba 
shit  Verbi,  nihil  eet  in  eis,  qood  pondos  non  ha- 


beat,  sed  omnia  fecondo  sont  gravia  intellecto. 
Dominos  ergo  non  quilibet,  sed  ille,  qoi  in  vesti- 
mento  et  in  femore  suo  scriptom  habet :  c  Rez  ro- 
gum  et  Dominus  dominantium  {Apoc.  xix),i  de  qoo 
legitur,  quia  Dominusnomenest  illi  {Psal.  Lxvin)  : 
perseipsum  apostolics  sedis  primatom  constitoit, 
utejus  constitutioni  nullapossit  audacia  refragari. 
Juxta  quod  ipse  testatur  :  «  Tu  es  PetrQ8,et  soper 
hanc  petram  asdificabo  Ecclesiam  meam,  et  port« 
inferi  non  praevalebunt  adversuseam  {Matth.  xri  .* 
Gum  enim  idem  ipse  sit  fundator  et  fundamen- 
tum  Ecclesiae,  profecto  portae  inferi  praevalere  non 
possunt  adversus  eam  :  quia  fundamentum  im- 
mobile  per8everat,de  quo  dioit  Apostolos  :  «  Fonda- 
mentom  positom  e8t,preter  qood  aliodponinonpo- 


655 


INNOCBNTII  III  PAPA  SBRMONBS  DB  DIVBESIS. 


teflt.quod  est  Christus  Jesu8(/  Cor.iii).  »  Licet  ergo 
navicula  Petri  magDis  lluctibus  in  medio  mari  sspe 
jactetur,  prffisertira  cum  io  ea  dormit  Jcsus,  nuu- 
quamtamen  submergitur :  quia  Jesus  imperat  veo- 
tis  et  mari,  et  tranquillitas  magna  fit,  ita  ut  ho- 
mines  inde  mirentur  et  dicant  :  Qualis  esthic? 
quia  venti  et  mare  obediunt  ei  {Maith.  viii).  Haeo 
est  enim  domus  illa  sublimis  et  stabilis,  de  qua  Ve- 
ritas  ait :  «  Descendit  pluvia,venerunt  flumina,fla- 
verunt  venti,  et  irruerunt  in  domam  illam,  et  non 
cecidit ;  fundata  enim  erat  supra  petram  {Matth. 
Yix).»  Super  illam  videlicet,de  quadicit  Apostolus: 
«  Petra  autem  erat  Ghristus  {l  Cor,  x).  n  Patet 
ergo,  quod  apostolica  sedes  non  deflcit  in  tribula- 
tione,  sed  proficit  de  Dei  promissione,  ut  dicere 
valeat  cum  Propheta  :« In  tribulatione  dilatasti  me 
{Psal.  iv).  »  De  illius  promissione  proflcil  conflsa^ 
qui  dizit  apostolis  :  «  Vobiscum  ero  omnibus  die- 
bus,  usque  ad  consummationem  ssculi  {Matth. 
wiii).  »  Porro,  c  si  Deus  nobiscum,  quis  contra 
nos?  [Rom,  viii).  »  Quia  igitur  oonstitutio  h8BC,non 
est  ab  homine,8ed  a  Deo;imo  verius,quia  hflec  con- 
Btitutio  estab  bomine  Deo,  fruslra  laborat  hsreti- 
cus  vel  8chismaticus,fru8tra  iaborat  perfldus  lupus, 
ut  demoliatur  vioeam,uttunicam  scindat,  ut  ever- 
tat  candelabrum,  ut  lucernam  ezstinguat,  juzta 
verbum  Gamalielis,  honorabilis  legis  doctoris,  di- 
centis  :  «  Si  ez  hominibus  est  hoc  consilium,  dis- 
soIvetur:8i  vero  ez  Deo  est.non  poteritis  illud  dis- 
8olvere,nb  forte  et  Deo  inveniamini  repugnare  {Act, 
v). ))  —  «  Dominus  mihi  adjutor,  non  tiroebo  quid 
faciat  mihi  homo  {Psal,  czvii).  •  Ego  namque  sum 
servus  ille,  quem  Deus  constituit  super  familiam 
soam  :  sed  utinam  fidelis  et  prudens,  ut  dem  ei 
oibum  in  tempore  I 

Plane  8ervus,et  utique  servus  servorum,  utinam 
non  unus  ez  iilis,  de  quibus  inquit  Scriptura  : 
t  Qui   fecerit   peccatum,  servus  est  peccati  (Joan, 
viii)  I  »  De  quo  dicitur  :  «  Serve  nequam,omne  de* 
bitum   dimisi   tibi   {Matth,  xviii).  »    Rursumque  : 
«  Servus  sciens  voIuntHtem  domini  sui  et  non  fa- 
cien8,vapulabit  multis  (LiMr.zii);  •  sed  unuseoram, 
quibus  Dominus  ait  :  c  Cum  omnia  bene  feceritis, 
dicite,quia  servi  inutiles  sumus  {Luc.  zvii).  »  Ser- 
vum  me  fateor,  et  non  dominum  ;  juzta  quod  Do- 
minus  inquit  apostolis  : «  Rcges  gentium  domioan- 
tor  eorum  :  et  qui  potestatem  babent  inter  eos,  be- 
nefici  vocantur.  Vos  autem  non  sic  :  sed  qui  major 
e8tvestrum,eritomniura  servus  :  etqui  prscessor, 
taoquam  mini8trator(Luc.  xxii). »  Et  ideo  ministe- 
riom  mihi  vindico,  dominium  non   usurpo  :  illius 
primi  et  prscipui  prsdecessoris  ezemplo,  qui  ait : 
«  Non  quasi  dominantes  in  clero  sed  forma  facti 
gregis  ez  animo  (/  Petr.  v) ;  »   ejus  quoque,  qui 
dizit :  «  Ministri  Ghrihti  sunt  (ut  minus  sapiens 
dicam),  plus  ego  (//  Cor,  zi).  »  Grandis  honor, 
quia  80 m  super  familiam  constitutus  :  sed  grave 
onu8,quia  totius  sum  servus  familis.c  Sapientibus 
et  iDsipientibos  debitor  som  (Rom.  i).  •  Viz  molti 


A.  digne  possont  oni  servire,nedum  qood  anoB  poaiil 
digne  omnibus  famulari.c  Quis  enim  infiroiator^ 
ego  non  infirmor?quis  scandalizatur,  et  ego  qqi 
uror?Pr»ter  illa  quseztrinsecus  sunt^instaDtia  mM 
quotidiana,solIicitudo  omnium  EccleBiaram  (//Cor. 
zi):  »  Quot  angustias  et  dolore8,quot  BoIlicitodinM 
et  iabores  sustineam,  plus  sufferre  valeo  qoam  pro» 
ferre.  Nolo  magis  ezaggerare,  quod  suffero,  m 
minus  sufTerre  valeamquod  aggero.c  Diesdiei  quot 
labores  sustineam  eructat,  et  noz  uocti  soliicitn- 
dines  indicat  {Psal,  zvin).  »  —  «  Nec  fortitodo 
mea  fortitudo  Iapidum,nec  caro  mea  snea  e8t(/«*. 
zTi).»  Porro,  licet  enim  fragilitate  deficiam,  «  811^ 
ficientia  tamen  mea  ez  Deo  est  (//  Cor.  ui),  »  — 
«  qui  dat  omnibos  afQaenter,  et  non  impropant 

|.  {Jac,  i).  »  Et  ideo,  qoamvis  «  non  Bit  in  homini 
via  ejus  •,  ab  eo  tamen  spero  dlrigi  gressds  meM 
{Jer.  z),  qui  beatum  Petrom  ambolantem  in  floetl- 
bus  ne  mergeretur,erezit  {Matth.  ziv)  :  qoi  «  pran 
convertit  in  recta,  et  aspera  motat  in  plana  (/m. 
xl).  »  Audistis  conditionem,  audite  debitum. 

Gum  enim  sim  servus,debeo  esse  fidelia  et  pro- 

dens,ut  dem  familis  cibum  in  tempore.  Tria  pni- 

cipue  Deus  requirit  a  me,  qu»  notat  his  verUs 

videlicet,  fidem  cordis,  prudeniiam  operis,  cibom 

oris  :  hoc  est,  ot  sim  fidelis  in  corde,  nt  sim  pra- 

dens  in  opere,  et  dem  cibom  in  ore.  «  Corde  nam- 

qoe  creditur  adJu8titiam,oreautem  confessiofitad 

salutem  {Rom.  z).  »  Quia  «  credidit  Abrabam  DeO| 

et  roputatum  est  ei  ad  justitiam  {Gen.  xv).  •  — 

«  Sine  fide  impossibile  est  placere  Deo  (Heb,  n) ; » 

C  quia  «  quidquid  non  est  ez  fide,peccatum  est  {Ram. 

ziv).  »  Nisi  enim  ego  solidatus  essem  in  fide,  qoo- 

modo  possem  alios  in  fide  firmare  ?  Quod  ad  offl- 

cium  meum  noscitur  specialiter  pertinere,  Domino 

protestante  :  «  Ego,  inquit,  pro  te  rogavi,Petre,  ot 

non  deficiat  fides  tua,  et  tu  aliquando  conversos, 

confirma  fratres  tuos  {Luc,  zxii).  •  Rogavit,  et  im- 

petravit:  quoniam  ezauditus  estin  omnibus  prosoa 

reverentia.  Et  ideo  fides  apostolics  sedis  in  nolla 

nonquam  turbatione  defecit,  sed  integra  semper  et 

illibata  permunsit:  ut  Petri  privilegium  persisteret 

inconcussum.In  tantum  enim  fideb  mihi  neceaBaria 

est,  ut  cum  de  csteris  peccatis  solom   Deom  Ja- 

dicem  habeam,  propter  solum  peccatum  qood  in 

fide  committitor  possem  ab  Ecolesia  Judicari.Nam 

I,  qui  non  credit,  jam  judicatus  est  {Joan,  iii).  Gredo 

quidem,otcerti8sime  credo,quod  catholicecredam : 

confidens,  quod  fides  mea  debeat  me  salvare,  jozta 

promissionem  dicentis  : «  Fides  tua  te  salvum  fecit, 

vade,ot  amplius  noli  peccare  (Luc.viii).»  Porro  «  fl- 

des  sineoperibus  mortua  est  {Jac.  ii).  ■  Vivit  autem 

fides  illa,qus  per  dilectionem  operatur  qoia  Jo8taa 

ez  fide  vivit  {Hebr.  z).  •  —  «  Non  enim  auditores 

legisysed  factores  Josti  sontapod  Deom  {Rom.  ii) :  » 

—  «  qoia  si  qois  aoditor  est  verbi,  et  non  factor, 

hic  comparabitor  viro  oonsideranti  voltom  nativi- 

tatis  80«  in  speculo  {Jac,  i).  » 

Propterea  neo  fidea  Bofflcit  aine  pmdentiaf  nao 


657 


SBRMO  n,  IN  00N8BCRAT.  PONTIF.  MAX. 


668 


-^  lipudentia  sufficit  sine  fide.  Oportet  igitur  ut  sim  A  «uper  terram,  erit  ligatum  ct  in  coBlis,  etc. ; «  quia 


fidelis  et  prudens;  scriptum  estenim :  «Estote  pru- 
dentes  sicut  serpentes  (Matth.  x). »  0  quam  necessa- 
riaest  mihi  prudentia,  ut  rationabilesit  obsequium 
meuro  (Rom.  xii),  »  ut  nesciat  sinistra  mea  quid 
faoiat  dextra  mea  (Matth.  vi)  :  ut  sic  dicernam 
inter  lepram  et  non  lepram,inter  bonumetmalum, 
inter  lucem  et  tenebras,  inter  sanctum  et  profa- 
num  :  ne  dicam  malum  bonam,  vel  bonum  malum 
{Deut.  xvii) :  ne  ponam  tenebras  lucem,  vel  lucem 
tenebras  (Isa,  v) :  ne  morlificem  animas  quae  non 
moriuntur,  vel  vivificem  animas  quae  non  vivunt 
{Ezech,  xn).  Recte  igitur  inter  ornamenta  pontifi- 
ealia  logion  prscipue  commendatur,  quod  qua- 
drangalum  erat  duplex  :  et  pontificis  ratio,  quam 


Petrus  ligare  potest  c«eteros,sed  ligari  non  potest  a 
oasteris.  «  Tu,  inquit,  vocaberis  Gephas  (yoan.  i),  » 
quod  exponiturcapu/;  quia  sicat  in  capite  consistit 
omnium  sensuum  plenitudo,  in  caeteris  autem 
membris  pars  est  aliqua  plenitudinis :  ita  csteri  vo- 
catisuntin  partemsoIlicitudinis,8olusautem  PetroB 
assumptus  est  in  plenitudinempotestatis.  Jam  ergo 
videtisquisiste  servus,  qui  super  familiam  consti- 
tuitur,  profecto  vicarius  Jeiu  Christi,  successor 
Petri,  Cbristus  Domini,  Deus  Pharaonis  :  inter 
Deum  et  hominem  medius  constitutu8,citraDeum, 
sed  ultra  hominem :  minor  Deo,  sed  major  ho- 
mine  :  qui  de  omnibus  judicat,  et  a  nemine  Judi- 
calur  :  Apostoli  voce  pronuntians,  «  qui  me  judi- 


etlocoprssignabatetnomine,  debetdiscernerein-  n  cat,  Dominus  est  (lCor,  iv).  »  Verum  officium  ser- 
tdr  quatuor,  inter  verum  et  falsum,  ne  deviet  in  vitutis  humiliet,  quem  fastigium  sublimitatis  ex- 
—  j._j.._     -._.._  i^  .  altat,  uthumilissublimitassit,  etsublimishumili- 

tas ;  nam  «  superbis  Deus  resistit,  humilibus  au- 
tem  dat  gratiam  (Jac.  rv),  »  —  «  Qui  se  humiliat, 
exaltabitur;  et  qui  se  exaltat,  humiliabitur  (Lue, 
xrv).  »— «  Omnis  vallis  implebitur,  et  omnis  mons 
et  coUis  humiliabitur  (Uai.  xl).  »  Salubre  consi- 
lium  :  «  Quanto  major  es,  humilia  te  in  omnibns 
{Eccti,  iii),  »  Et :  «  Principem  te  constituerunt, 
noli  extolli,  sed  esto  in  illis  quasi  unus  ex  lUis 
(Eccli.  xxxii).  •  —  c  Hso  est  lucema  posita  super 
candelabrum  (Eccti,  xxvi),  ut  oves  qui  in  domo 
sont  videant  (Matth,  v).  »  Porro,  «  si  lumen  hoc 
tenebrffifiant,  ipsstenebraB  quantaeerunt?  (Malth. 
ona  prudentia,quaB  compelliturad  omnem  pruden-  ^^-  '*  "*  "  **'*'  ®®^  ®**  terr».  Quod  si  sal  evanuerlt, 
tiam  respondere,  qucstionum  nodosdissolvere^du-  ^  ^°  ^"®  salietur?  (.Va«A.  v).  t  Ad  nihilum  valet  ol- 
biUtionum  abdita  reserare,  causarum  merita  pan-      *^*^»  °'®^  "^  mittatur  foras,  et  conculcetur  ab  bomi- 


eredendis  :  inter  bonum  et  malum,  ne  deviet  in 
agendis.  Debetdiscernere  pro  duobus,  prose  vide- 
licet  et  populo,  ne,  si  cscus  cncum  duxerit,  ambo 
in  foveam  cadant  (Malth.  xiii).  «  Erat  quadrangu- 
lum  propter  quadrifarium  iotellectum,  quem  pon- 
tifex  in  Scripturis  debet  habere,  historicum,  alle- 
goricum,  tropoIogicum,etanagogicum.  Erat  et  du- 
plex,  proptergeminum  testamentum^quod  pontifici 
non  expedit  ignorare;  quia  «littera  occidit,  spiritus 
autem  vivificat(nCor.iii).»  Quadrangulum,  propter 
Novom  Testamenlum,  quod  in  quatuor  Evangeiiia 
continetur  :  duplex  etiam,  propter  Yetus  quod  in 
duabus  tabulis  exaratur.  0  quanta  debet  esse  illa 


dere  :  judiciorum  ordines  observare,  Scripturas 
exponere,  populis  praedicare,  inquietos  corripere, 
debiles  confortare,  hnrelicos  confundere,  cathoii- 
oos  confirmare.  «Quisesthic,et  laudabimus  eum? 
{Eccti.  XXXI.)  » Ideo  Dominus  signanter  ait :  «  Quis 
potasest  fidelis  servus  et  prudens?  {Matth,  xxiv.)  » 
Talis  debet  esse,  qui  super  familiam  constituitur. 
Equidem  constitutus  sum  super  familiam,  utsicut 
excellentissimusmihi  estIocus,ita  sit  et  excellen- 
tissimum  meritum.  Verum  ad  magnam  potentis 
Domini  laudem  accedit,  quod  per  vilem  servum 
Buum  beneplacitum  operatur,  ut  nihil  ascribatur 


nibus.  Unde  cui  plus  committitur,  plus  ab  eo  exi- 
gitur;  plus  enim  habet  unde  possit  vereri,  quam 
unde  valeat  gloriari  :  rediturus  Deorationem,  non 
solum  pro  se,  sed  pro  omnibus  qui  sunt  sua;  cura  ' 
commissi.  At  omnes  omnino  qui  sunt  de  familia 
Domini,  sub  ejus  cnra  constituti  sunt;  non  enim 
distinguit  inter  banc  atque  illam  familiam,  necplu- 
riter  dicitur  :  Super  familias,  tanquam  multas  : 
sed  singulariter  dicitur  :  Super  /ami7tam,tanquam 
onam,  ut  sit  unum  ovile  etunus  pastor  (/oan.  x). » 
—  «  Una  est,  inquit,  columba  mea,  perfecta  mea 
(Can,  VI);  •  una  quoque  «  tunica  inconsutilis,  qon 
divisa  non  fuit  (Joan.  xix).  c  Una  tantum  exstitit 


humanre  virtuti,  sed  totum  attribuatur  divinae  po- 

tenti».  QaisautemsumegcautquredomuspatrisD*''^'*^'^"*''*^"*"^   quicunque  fuerunt,  «  sub  ooo 

mei,  ut  sedeam  excellentior  regibus  et  solium  glo-      "^^*^^®  leguntur  in  caUclysmo  salvati.  Qui  autem 

extra  ipsam  inventi  sunt,  omnes  in  diluvio  perie- 

jrunt  (Gen.  vi).  » 

Ad  boc  autem  est  super  familiam  constitutus,  ut 
detilli  cibum  in  iempore.  Primatum  Petri  Oominus 
Jesus  Ghritus  et  ante  passionem,  et  circa  passio- 
nem,  etpostpassionem  constituit.  Ante  passionem 
cumdixit:M  Ta  es  Petrus,  et  super  hanc  petram 
aedificaboEcclesiam  meam,  et  quodcunque  ligaveris 
super  terram,  erit  ligatum  et  in  codlis  :  et  quod- 
cuuque  solveris  super  terram,  erit  solutum  et  in 
cmlis  (Matth.  xiv).  »  Circa  passionem  cum   ait : 


ris  teneam?  Mibi  namque  dicitur  in  Propheta  : 
«  Constitui  te  super  gentes  et  regna,  ut  evellas  et 
destruas  et  disperdas  et  dissipes,  et  aedifices  et 
plantes  (Jer,i),  >.  Mibi  quoque  dicitur  in  Apostolo: 
«  Tibi  dabo  claves  regni  coBJorum,  et  quodcunque 
ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  et  in  coBlis, 
etc.  (lfa(/ft.  xvi).  »  Cum  omnibus  apostolis  loque- 
retur,  particulariter  dixit :  «  Quorum  remiseritis 
peccata  remittuntureis,  etquorum  retinuerilis  re- 
tenla  sunt  (Joan,  xx).  »  Gum  autem  soli  Petro  lo- 
qoeretor,  oniversaltter  :  ait:  QoodcunqueligaveriB 


669 


INNOCBIITU  III  PAP^  S&RMONES  DB  DIVBR8IB. 


eeo 


«  SimoD,  Satanas  expetivit,  vos  ut  cribraret  sicul  A.  est  pro  mundi  vita.  Quia  nisi  manduoaveritiB  cai^ 


tritioum  :  ego  autem  rogavi  pro  te,  ut  non  deGoiat 
fides  tua :  et  tu  aliquando  conversue,  confirmafra- 
tres  tuos  (Luc.  xxii).  »  Post  passionem  vero,  cum 
tertio  prscepit  :  Si  diligis  me,  pasce  oves  meas 
{Joan.  xxi)  »  In  primo  sublimitas  potestatie,  in  se- 
cundo  constantia  fidei,  et  in  tertio  pastura  gregis 
exprimitur  :  qus  circa  Petrum  in  hoc  loco  mani- 
fettissime  declarantur.  Constantiafidei,  cum  dici- 
tur  :  Conitituii  lup^ /amtVtam.  Pa8turagregis,cum 
dicitur  :  Ut  det  illi  cibum.  Gibum  dare  tenetur,  vi- 
delicet  exempli,   verbi,   sacramenti.  Quasi  dicat  • 
Pasce  exemplo  vitae,  verbo  doctrins,  sacramento 
eucharistias.Exemplo  actionis,  verbo  prsedicationis, 
sacramento  communionis.  Deprimo  veritasdicit : 


nem  Fllii  hominis,et  biberitis  ejus  8aDguinem,non 
habebitis  vitam  in  vobis  {Joan.  vi).  »  Hudo  tripli- 
cem  cibum  dare  quidem  teneor,  sed  ia  tempore; 
quia,  juxta  proverbium  Salomonis  :  «  Omnia  bont 
in  tempore  suo  (Eccli,  iiij.  »  Prius  teneor  dare  d- 
bum  exempli,  deinde  cibum  verbi,  ut  digne  dem 
cibum  sacramenti.  Quia  «  coepit  Jesus  facere  et 
docere,  nobis  relinqueos  exeroplum,  ut  sequamar 
vestigia  ejus  {Act.  i).  »  —  «  Qui  peccatum  doo  fc- 
cit,  noc  inventus  est  dolus  in  ore  ejus  (/  Peir,  n).» 
Nam  «  qui  fecerit  et  docuerit,magnus  vocabitnriD 
regno  ccBlorum  (Matth,  vj.»  Propler  quod  a  tuQica 
pontiflcali  dependebant  mala  granata  cum  tintin- 
nabulis  aureis  {Exod.  xxviiij.  Si  enim   docuero  et 


«  Meus  cibu8est,utfaciam  voluntatem,ejusquime  n  non  fecero,  recte  mihi  dicetur  :  «  Medice,  curate- 

1'A.    tt __.v  j_      i^     a :_A j:^:a   .   **  «n9.«*M  /f*.-     .-.\     _    'cii  .        ■■-t «a  •« 


misit  {Joan.  iv) ;  •  de  secundo  Scriptura  dicit : 
Gibavit  eum  pane  vits  et  intellectus,  et  aqua  sa- 
pientis  salutaris  potavit  illum  {ficcli.j.v)\  »  de  ter- 
tio  Dominus  inquit :  «  Caro  mea  vere  est  cibus,  et 
sanguis  meas  vere  est  potus  {Joan.  vi).  »  Gibum 
exempli  teneor  dare  familis,  ut  luceat  lux  mea  co- 
ram  hominibus,  quatenus  videntes  opera  mea  bo- 
na,  glorificent  Patrem  vestrum  qui  in  coelis  est 
{fkatih.  V).  •  —  •  Nemo  enim  accendit  lucernam,  et 
ponit  eamsubmodio,  sed  supercandelabrum,  ut 
inceat  omnibus  qui  in  domo  sunt  i^hid).  •  Propter 
quod  alibi  Dominos  ait :  «  Sint  iombi  vestri  prs- 
oinoti,  et  luoerns  ardentes  in  manibus  vestris  {Luc. 
II).  »  Gortina  cortinam  trahat,  et  qui  audit  dicat  : 
Si  ffitm  sacerdos  qui  est  unctus,  percaverit,  facit  de- 
linquere  populum.  Nam 

(}mne  animi  vitium  tanto  conspectius  in  se 
Crimen  hsehei,  quanio  quipeccai  major  hahetur. 

(JUVENALIS). 

Sed  et  cibum  verbi  teneor  darefami!iaB,ut  talen- 
tom  acceptum  erogando  multiplicem,quatenus  opus 
evangelistae  perflciam.  Quia,  Juxta  verbum  Apo- 
8toli,«  non  misit  me  Deus  baptizare,  sed  evangeli- 
zare  (/  Cor.  xiii)  :  »  nt  catelli  edant  de  micis,  qus 
cadunt  de  mensa  dominorum  suorum  ;  quia  «  non 
in  solo  pane  vivit  bomo,  sed  in  omni  verbo,  quod 
procedit  de  ore  Dei  {Matth.y).n  Ne  forte  propter  me, 
imo  verios  contra  me,illud  dicatur  :  «  Parvuli  petie- 
nintpanem,et  nonerat  qui  frangereteis(r^ren.iv).i 

Gibum  qooque  sacramenti  teneor  dare  familiee, 


ipaum  {Luc.  iv).  »  Et :  «  Hypocrita,  ejice  primam 
trabem  de  oculo  tuo,  et  tunc  ejicies  festucam  de 
oculo  fratris  tui  (Matth.  viij.  ■  —  «  Qui  pradicas 
non  furandum,  furaris?  Qui  prffidicas  Don  mcB- 
chandum,  mcecbaris?  (Aom.ii.)  »  Peccatori  autem 
dixit  Deus  :  «  Quare  tu  enarras  justitias  meas,  et 
assumis  testamentum  meum  per  os  tuum  ?  (PsaL 
xLix.j  »  Gerte  cujus  vita  despicitur,  restat  ut  pr»- 
dicatio  ejus  contemnatur.«  Omnibus  omnia  factns 
8ijm,dicit  Apo8tolus,ut  omnes  lucrifaoerem  (/  Cqr. 
ix).»  —  «  Gaudere  cum  gaudentibu8,flere  cum  flen- 
tibus,  ut  rationabile  sit  obsequium  nostrum  (Rom, 
xii).  »  —  «  Sapientiam  loquimur  inter  perfectos. 
Inter  vos  autem  nihil  Judicavi  me  scire^nisi  Jesum 
Christum,  et  hunc  crucifixum  (/  Cor.  ii).  »  — 
C  «  Tanquam  parvulis  in  Ghristo  lac  vobis  potum 
dedi,  non  escam.  Perfectorum  enim  solidus  est  ci- 
bus  (/  Cor.  iiij.  »  Probetergo  seipsum  homo,et  sic 
de  pane  iilo  edat,  et  de  calice  bibat  :  quoniamu  qni 
maoducat  indigne,  judicium  sibi  manducat,  non 
dijudicans  corpus  Domini  (/  Cor.  ii).  » 

Ecce,  fratres  et  filii,  cibum  verbi  de  mensa  sa- 
crs  Scripturae  vobis  proposui  comedendum,  hanc 
a  vobis  recompensationem  exspectans,  hanc  a  vo- 
bis  vicissitudinem  postulans,  ut  puras  manussine 
disceptatione  levetis  ad  Dominum,  et  petatis  in 
oratione  credentes,  quatenus  boc  apostolicffi  servi- 
tutis  oficium,  quod  est  meis  debilibus  humeris 
importabile,digne  me  faciat  adimplere,ad  gloriam 
nominis  sui,  adsalutem  anim(Bmeffi,ad  profectam 


ut  in  eo  vitam  accipiat,  et  ex  eo  mortem  evadat,  Q  universalis  Ecclesiae,  ad  utilitalem  totius  populi 
ipeo  dicente  :  «  Ego  sum  panis  vivus,  qui  de  cobIo  Ghristiani,  Jesus  Christus  Dominus  noster,  qui  est 
descendi :  si  qnis  manducaverit  ex  hoc  pane,  vivet  super  omnia  Deus  benedictus  in  sfficula  ssculorum. 
in  ffitemum.  Et  panis  quem  ego  dabo,  caro  mea      Amen. 

SERMO  III. 

IN  CONSECRATIONB  PONTIFIGIS. 

De  quatuor  speciehus  desponsationum^  et  prsecaniis  Romanx   Ecctesix :  de  Spirituali  conjugio  episcopi  cum 

Ecclesia  sua^  ei  bonis  conjugii. 


Qui  hahet  sponsam^  sponsus  est.  Amicus  autem 
sponsi,  qui  stat  et  audit  eum,  gaudio  gaudei  propter 
voeem  sponsi  (Joan.  iii). 


Paranymphus  ait  ista  de  sponso,  vox  de  Verbo 
lucerna  de  solo,  Joannes  de  Ghristo.  Sponsns  enim 
est  Chriatus,  et  sponBa  quam  habet  Ecclesia.  Da 


SBRIfO  ni,  IN  OONSECRAT.  PONTIFICIS.  663 

icit  David  :  «  In  sole   posuit  tabernaculum  A  muUiplicavit  in  me  munera  gratis,  contulit  mihi 


I  (PsaL  xTiii),  »  etc.  De  spoosa  loquitur  Salo- 
;  «  Vulnerasti  cor  meum,  soror  mea,  sponsa 
fianl,  VI).  ■  Quatuor  enim  species  desponsa- 
mnos  distinxisse  meminimus  in  libe]lo,quem 
nus  de  quadripartita  specie  nuptiarum.  Et 
im,  inter  virum  et  legitimam  feminam :  se- 
im,  inter  Gbristum  et  sanctam  Ecclesiam : 
m,  inter  Deum  etanimam  justam  :  quarlam, 
Verbum  el  humanam  naturam.  De  primis  nu- 
protoplastus  evigiians  prophetavil :  *<  Propter 
slinquet  bomo  patrem  et  matrem,  etc.  (Marc. 
le  secundis  uuptiis  Joannes  in  Apocalypsi  lo- 
r : «  Veni,  ostendam  tibi  novam  nuptam  spon- 


spiritualia  benctlcia,  ;  soperaddidit  temporalia, 
spero  quidem  quod  donabit  eterna  :  v  8i  gloriari 
oportet,  non  expedit  quidem  (//  Cor.  ii); »  quia 
<c  cui  plus  committitur,  plus  ab  eo  exigitur  {Luc, 
xii),  »Juxta  regulam  veritatis.  Stans  itaque  gau- 
deo  propter  vocem  ejus  ;  sed  propter  quam  vocem? 
An  propter  illam  quam  dixit  mihi  in  Petro :  «  Tibi 
dabo  claves  regni  coelorum  ?  et  quodcunque  liga- 
veris  super  terram.  erit  ligatum  etin  coelis  (MaUh. 
xvu  )  »  An  propter  iilam  quam  mihi  locotus  est  in 
propheta :  «  Gonstitui  te  super  gentes,  ut  evellas  et 
destruas  et  sdifices  etplantes  ?  (Jer,  i. )  wSed  pro- 
pter  hanc  vocem  magis  mihi  timendum  est,  quam 
gaudendum.  Scio  namque,  qui  dixit :  «  Judioium 


igni  (Apoc,  xxi) ;  »  de  tertiis  nuptiis  ait  Domi- 
er  prophelam  :  «  Sponsabo  te  mibi  in  justitia  g  durum  fiet  bis  qui  presunt  (Sap.  vi),  »  et  ideo  mo- 
icio  »  in  raisericodia  et  miserationibus  (Ose.  net  et  dicit  Scriptura  :  «  Quanto  major  es,  humi- 
dequartis  nuptiis  sponsa  dicit  in  Canticis     lia  twn  omnibu8(Bcc/i.iii).»  —  «  Prinoipem  tecon- 

stituerunt,  noli  extolli,  esto  in  illis  quasi  unus  ex 
illis  (Eccli.  xxxii) ;  »  et  Dominus  in  Evangelio  : 
«  Qui  major  est  inter  vos,  erit  omnium  servas :  et 
qui  prseoessor,  tanquam  ministrator  (Luc,  xxii).  » 

Et  propter  quam  vocem  mihi  gaudendum  est? 
Propter  illam  oiique,  quam  Dominus  inqait  aposto- 
lis : «  Vobiscum  ero  omnibus  diebus  usque  ad  oon- 
summationem  saculi  (MaUh,  xxviii).  »  Et  speoia- 
liter  Petro :  »  Simon,  ecoe  Satanas  expetivit  ut 
cribraret  vos  sicut  triticum,  etc.  (Luc.  xxii).  »  Hsc 
est  vox  Sponsi,  pro  qua  gaudeo  ;  quia  sicut  prs- 
dicit  Simoni  pugnam,  qui  promittit  victoriam,  sic 
injungit  ofQcium,  quiimpendit  auxilium.  Pugnam 


^orum . «  Egredimini,  (lliae  Jerusalem,  et  videte 
I  Salomonem  in  diademate,  etc.  (Cant,  iii).  » 
i  quadripartita  specie  nuptiarum,  quiddam  et 
■atione  pariter  et  veneratione  dignissimum 
tur.  Per  priroas  efflcitur,  ut  sint  duo  in  carne 
per  secundas  efflcitur,  ut  sint  duo  in  uno 
*e :  per  tertias  efficilur,  ut  sint  duo  in  uno 
1 :  per  quartas  efficitur.  ut  sint  duo  in  una 
la.  De  primis  namque  testatur  auctoritas : 
at  duo  in  carne  una  (Gen.  ii).  »  Propterea 
18  intulit :  c  Itaque  jam  non  sunt  duo,  sed 
iro  (Malth,  xix).  »  De  secundis  dioit  Aposto- 
Omnia  membra  corporis  cum  sint  multa. 


tamen  corpus  sunt  in  Christo(/  Cor,  xiii)  »  ^  prfiedicit,  cum  ait :  «  Satanas  expetivit  ut  cribraret 


)r  quam  unionem  idem  alibi  subdit : «  Etenim 
\  nos  in  unum  corpus  baptizati  8umus(t^id. ).» 
tiis  vero  dicit  Soriptura:  «  Qui  adboBret  Deo, 
Bpiritus  est  cum  eo  (  /  Cor,  vi ).  »  Propter 
anionem  Joanoes  apostolus  ait;  «  Qui  mduet 
.ritate  in  Deo  manet,  et  Deus  in  eo  (/  Johan, 
De  quartis  fides  catholica  coufitetur,  quod 
inima  rationalis  et  caro  unus  est  homo,  ita 
3t  homo  unus  est  Ghristus.  Propter  quam 
)ilem  unionem  Bvangelista  testatur : «  Verbum 
ictum  est,  et  h.ibitavit  in  nobis  (  Johan.  i  ).» 

m  ergo  unionem  recte  carnalem,  secundam 
aentalem,  tertiam  spiritualem,  et  quartam 
lalem.  Camalem,  ut  diximus,  inter  virum  et 


vos  sicut  triticum.  »  Victoriam  promittit,  oum  ad- 
dit :  •*  Ego  autem  rogavi  pro  te,  ut  non  desinat  fides 
tua  (ibid.  ).  •  Nam  «  haec  est  victoria  quee  vincit 
inundum,  fides  nostra  (  /  Joan,  v).  »  Officium  in- 
jungit,  cum  dicit :  Confirma  fratres  tuos  (Luc. 
xxii).  »  Auxilium  impendit,  cum  ait :  «  Ego  pro  te 
rogavi,  Petre  [ibid),  •— «  Exauditur  enim  in  omni- 
bu8pro8uareverentia(l/e^r.v).»— «  Dominus  mibi 
adjutor,  non  timebo  quid  faciat  mihi  homo  {Ptal, 

GXVIl).  » 

Ergo  qui  habet  sponsam^  sponsus  ^st.  An  non  ego 
sponsus  sum,  et  quilibet  vestrum  amicus  sponsi? 
Utique.  Sponsus,  quia  habeo  nobilem,  divitem,  et 
sublimem,  decoram,   castam,   gratiosam,    saoro* 


lam  feminam  :  sacramentaiem,  inter  Chri-  "  sanctam,  Romanam  Ecclesiam :  quae  disponente 


et  sanctam  Ecclesiam :  spiritualem,  inter 
etjustam  animam  :  personalem,  inter  Ver- 
t  bumanam  naturam.  Ergo  qui habetsponsanif 
s  est :  amicus  autem  sponsi  stat,  et  gaudio 
'  propter  vocem  sponsi,  Ego  factus  sum  ami- 
ponsi,  cui  Sponsus  amicabiliter :  «  Amice, 
le  snperius  (Luc,  xxix) ;  »  illius  sucoessor  ef- 
,  qui  terna  responsione  dixit  Sponso :  «  Do- 
tu  scis  quia  arao  te  [Joan,  xxi).  «>  Utinam 
Sponsum,  sicut  amatus  sum  a  Sponso  !  Quid 
ultra  mihi  facere  potuit,  in  quo  valuit  me 
mare?  Accumulavitenim  in  me  bonanatur», 


Deo,  cunctorum  fidelium  mater  est  et  magistra. 
Heec  est  Sara  malurior,  Rebecca  prudentior,  Lia 
fecundior,  Rachel  gratior,  Anna  devotior,  Susanna 
castior,  Judith  animosior,  Edissa  formosior, 
«  Multe  filis  congregaverunt  divitias,  hec  autem 
sola  supergressa  est  unitfersas  (Prov,  xxxi).  •  Gum 
hac  mihi  sacramentale  conjugium,  cum  hac  mibi 
commercium  nuptiale.  Mira  res,  qui  ccelibatum 
promisiy  contraxi  conjugium,  sed  istud  conjogiuro 
non  impedit  CGelibatum,  nec  fecunditas  bujas 
conjogis  tollit  virginitatis  castitatem.  Placuit  in 
coelibatu  Joannes,  placuit  in  oonjogio  Abraham. 


663 


IKKOCBNTII  m  PAP^  SBRMONBS  DB  DIYBBSIS. 


664 


Utinam  ego  placeam  in  utroque,  ut  utriusque  ma«  A 
nipulos  cum  exsultatioue  portem!  Solet  dioi  caraale 
coojugium,  quod  est  inter  virum  et  feminam,  ini- 
tiatum,  ratum,  et  consummatum.  Initiatum  in  de- 
sponsatione,  ratum  in  consensuyconsummatumin 
copula.  Sic  et  spirituaie  conjugium,  quod  estinter 
eplscopum  et  Ecciesiam,  initiatum  dicitur  in  eie- 
otione,  ratum  in  conflrmatione,  consummatum  in 
consecratione.  Illud  autem  conjugium,  quod  ego 
Sponsus  cum  hac  mea  sponsa  contraxi,  simul  fuit 
initiatum  et  ratum  :  quia  Romanus  pontifex  cum 
eligitur,  confirmatur,  et  cum  confirmatur,  eligitur. 
Nonne  recoiitis  quod  de  ipso  iegistis  in  canone? 
quoniam  electus,  sicut  papa  verus,  auctoritatem 
obtinet  regendi  Romanam  Ecclesiam,  etdisponendi 
omnesfacuItatesiilius.Certecumego  contraberem,  n 
filios  ducebat.matrem  in  oonjugem  :  ubi  vero  con- 
traxi,  pater  habuit  filiam  in  uxorem.  In  cartiali 
conjugio  exciuduntur  propinqui,  et  admittuntur 
extranei ;  sed  in  spirituali  conjugio  prima  facie  re- 
gulariter  excluduntur  extranei,  et  admittuntur 
propinqui.  De  propinquis  excludentis  in  carnali 
conjugio,  legistis  in  canone  cauium  :  «  Omnes  affi- 
nitate  propinquosad  conjugalem  copulam  accedere 
denegamus.  »  De  extraneis  autem  a  spirituali  con- 
Jugio  excludentis  canonica  tradit  auctoritas,  ut  sit 
facultas  clericis  remittendi|  si  -se  viderint  preegra- 
vari,  et  quos  sibi  ingeri  ex  adverso  contigerit,  non 
timeant  refutare.  Propterea  reperitur  cautum  in 
canone,  ut  in  apostolalus  culmine  de  carnalibus 
presbyteris  aut  diaconis  nemo  consecretur. 

Anniversarium  ergo  diem,  quo  fuit  hoc  con]u-  ^ 
gium  spirituale  consummatum,  hodie  mecum  pri- 
mum  celebratiSy  licet  ipso  die  fuerim  in  sede  apo- 
stolica  consecratuB,  quo  beatus  Petrus  apostolus  in 
episcopali  fuit  cathedra  constitutus.  8ed  sicut  lux 
Bolis,  lucem  steUao  secum  videri  non  patitur :  sic  illa 
solemnitas  hanc  secum  non  sustinet  celebrari. 
Gedit  ergo  minor  majori,  quia  minor  majori  succe- 
dit.  Ego  igitur  conjugium  oontraxi,  consecratione 
nuptias  celebravi. 

Tria  vero  principaliter  sunt  bona  conjugii,  fides. 
proles.et  sacramontum.  Fides  ad  castitatem,  proles 
ad  fecunditatem,  sacramentum  ad  stabilitatem  re- 
fertur.  Tantam  enim  fldem  Romanus  pontifex  et 
Romana  Ecclesia  sibi  semper  invicem  servaverunt, 
nt  eis  oongrue  valeat  coaptari,  quod  Veritas  inquit  ^ 
in  Evaogelio  :  «  Gognosco  oves  meas,  et  cognoBcunt 
me  meaB  (Joan.  x)  :  »  alienum  non  sequuntur  sed 
fugiunt,  quia  non  noverunt  vocem  alienorum. 
Alieni  autem  sunt  hsretici  el  schismntici,  quos 
Ecclesia  Romana  non  sequitur,  sed  persequitur 
et  fugat.  Suum  autem  cognoscunt  et  audiunt,  non 
apostaticum,  sed  apostoiicum  :  non  Gatarum,  sed 
catholicum,  recipiens  et  reddens  debilum  coi\ju- 
gale,  recipiens  ab  eo  debitum  providentiae,  et  red- 
dens  debitam  reverentis-  Quia  •  vir  non  babet  po- 
testatem  sui  corporis,  sed  mulier.  Similiter  mulier 
non  habet  potestatem  sui  corporis,  sed  vir  {lCor. 


vii).  »  Porro,  cum  Ecclesia  Romana  debitum  reve- 

rentiffi  nulli  prorsus  impendat,  nisi  Romanoponti- 

fici,  qui  post  Deum  alium  superiorem  non  babet: 

quidesthoc,  quod  Romanus  pontifex  debitum  pro- 

videntiffi  nonutique  tantum  Romanas  Ecclesisy  sed 

omnibus  omnino  tenetur  Ecclesiis  exhibere  ?  «  Sa- 

pientibus  et  insipientibus  debitor  sum  {Rofn.  i), » 

inquit  Apostoius ;  et  :  ■  Instantia  mea  quotidiant 

sollicitudo   omnium  Ecclesiarum  {II  Cor,  xi)  .* 

Quid  judicaturad  paria,  utsecundum  qaod  legitnr 

in  Veteri  testamento,  unus  posset  habere  plures; 

Nonne  legistisquod  Abrabam  Saram  habebatuxo- 

rem,  qu»  tamen  Agar  famulam  suam  introduxit 

ad  ipsum  :  nec  commisit  propter  hoc  adulterium, 

sed  officium  adimplevit(Gen.  xvi;.  Sic  et  Romanus 

pontitex  sponsam  habet  Romanam  Ecclesiam,  qos 

tamen  Ecclesias  sibi  subjectas  introducit  ad  ipsum, 

ut  ab   eo  recipiant  debitum   providentiae  :   quia 

quanto  pius  redditur,  tanto  magis  debetur.  Sed 

nunc  fit  in  spiritu,  quod  tunc  fiebat  in  carne  ;  quit 

«  Spiritus  est  qui  vivificat,  caro  non  prodest  quid- 

quam  (Joan.  vi).  •  At  nonne  potest  unus  episcopa- 

tusbabere  duosepiscopos,  et   unus  episcopus  duos 

episcopatus  habere?  Ne  ionge  exempla  petantur. 

unus  et  idem  estHostiensis  et  Vellucensis  [f.  Ver- 

cellensis   episcopus,   ut  utraque   simul  Ecclesia 

nupsit  eidem.  Rursus  Hipponensis  Ecclesia,  quae 

conjuncta  erat  Valerio,  ipso  vivente  etiaiu  nupsit 

beato  Augustino :  qui  non  tam  successit,   quam 

accessit  Yalerio.  8ed  qua  ratione  possunt  hsc  fieri 

salva  lege  conjugii,  vos  exquirite,  quos  delectat  in- 

quisitio  qusstionum  :  me  alia  sollicitudo  detinet 

occupatum.  Gontrahoc  conjugium  interepiscopam 

etEcclesiam,  ut  religiosam  prolem  Christo  generet, 

quatenus  uxor  illius  sicut  viris  abundans  in  lateribus 

domus  suffi.  «  Filii  suisicut  novelle  olivarum,  »  etc. 

{Psal,  cxxvii.)    Propter    quod    dicit  Apostolus: 

ff  Filiolimei,  quositerumparturio,  donec  formetur 

Ghristus  in  vobis  (GaUU,  iv).  »  Et  Lia,  datis  quon- 

dam  mandragoris,    c  conduxit  Jacob,  ut  ad  illam 

intraret,  quas  concepit  et  peperit  (Gen,  xxx).  »  Eos 

autem  quo  Ghristus  regenerat,  doctrinis    instruit 

salutaribus,  et  monitis  informat  honestis,  «  cibat 

eos  pane  vit»  et  intellectus,  et  potat  eos  aqua  sa- 

pientiffi  salutaris  (Eccli.xv,)  »— c  Venite,  inquit, 

et  comedite  panem  meum,  et  bibite  vinum  meum, 

quod   miscui  vobis  (Prov.  ix).  »   Panem    ccele- 

stetn  et  calicem  salutaris,  de  quo  si  quis  gustaverit. 

vivet  in  seternum :  «  Omne  delectamentum  in  se 

habentem  ot  omnis  saporis  8uavitatem(Sa/).  xxi).  » 

Sacranienium  autem  inter  Romanum  pontificem  et 

Romanam  ecclesiam  tam  firmum  et  stabile  perse- 

verat,  ut  non  nisi  per  mortem  unquam  ab  invicem 

separentur ;  quia  mortuo  viro  mulier,  secundum 

Apoatolum,  <c  soiuta  est  a  lege  viri  {Rom,  vu).  • 

Vir  aMtem  iste  alligatus  uxori,  solutionem  non 

qusrit,  non  cedit,  non  deponitur ;  nam  «  suo  do- 

mino  aut  stat,  aut  cadit  (Rom.  xiv).  »  —  •  Qui  au- 

tem  judicaty  Dominus  est  (/  Cor.  rv).  •  Propter 


665 


8BRM0  IV,  IN  G0N8BGBAT.  PONTinClS. 


666 


oausam  vero  fornicationis  Ecclesia  Romana  poseet  A 
dimittere  Romanum  pontificem.Fornicationem  non 
dico  carnalem,  sed  spiritualem  ;  quia  non  est  car- 
nale,  sed  spirituale  coDJugiura,id  est  propter  infl- 
delitatis  errorem  ;  quoniam  «  qui  non  oredit,  jam 
judicatua  est  {Joan.in) :  »  et  in  hoo  articulo  intelli- 
gitur,  quod  legitur  in  Evangelio,  quod  audistis  : 
t  Vos  estis  sal  terre,  quod  si  sal  evanuerit  in  quo 
salietur  ?  (McUth,  v.)  »  Ego  tamen  facile  uon  credi- 
derim,  ut  Deus  permitteret  Romanum  pontiflcem 
contra  Gdem  errare  :  pro  quo  spiritualiter  oravit 
in  Petro  :  «  Ego,  inquit,  pro  te  rogavi,  Petre,  etc. 
{Luc,  xzii),  »  Ergo  qui  habet  iponsam,  sponsu$  esU 
Hsc  autem  spoosa  non  nupsit  vacua,  sdd  dotem 
mihi  tribuit  absque  pretio  pretiosam,  spiritualium 
videlicet  plenitudinem  etlatitudinem  temporalium,  n 
magnitudinem  et  multitudinem  utrorumque.  Nam 
caBteri  vocati  sunt  in  partem  sollicitudinis,  solus 
autem  Petrus  assumptus  est  in  plenitudinem  pote- 
statis.  In  signum  spiritualium  contulit  mihi  mi- 
tram^in  signum  temporaiium  deditmihi  coronam; 
mitram  pro  sacerdotio,  coronam  pro  regno,  illius 
me  constituens  vicarium,  qui  habet  in  vestiroento 
et  in  femoresuo  scriptum  «  Rex  regum  et  Domi- 
Dus  dominantium  [Apoc,  ziz)  :  sacerdos  In  aeter- 
num,  secundum  ordinem  Meichisedech  (Pja/. ciz).» 
Amplam  mihi  tribuit  dotem,  sed  utnim  ego  dona- 
tionem  aliquam  sibi  fecerim  propter  nuptias,  vos 
videritis.  Ego  nolo  asseverare  jactanter.  Ignoran- 
tem  quflBsivit,  reaitentem  aocepit ;  sed  contradi- 
centem  in  principio,  sed  consentientem  in  fine ; 
quia  solus  consensus  inter  legitimas  personas  efG-  C 
cit  matrimonium.  Inde  videtur  contingere,  quod 
licet  mirabile  videatur,  quod  aliquis  possit  esso 
alioojus  Ecclesis,  antequam  sit  spcnsus  ipsius  : 


sicut  aliquis  posset  esse  alicojus  EcclesiaB  spoDSUs, 
antequam  pontifez  esset  illios.Gum  enim  perpro- 
visionem  majoris  injuste  retinentibus  juste  datar 
episcopus,  antequam  in  ipsum  consentiant,  otiqae 
pontifezesteorum  propter  auctoritatem  concesBio- 
nis.Sed  videtur  fortasse,  quod  nondam  sitsponsas 
eorum  propter  defectum  consenBus,  unde  coDsen- 
tire  teneatar«  et  cum  eo  conjogale  fcsdaB  inire. 
Cum  autem  per  electionem  accipitur,  propter  ma- 
tuum  oonsensum  eligentiam  etelecti,atique  spoa- 
Bus  eorum  efGcitur,  presertim  cam  electio  confir- 
matur.  Sed  anteqaam  oonsecretar,  nec  nomen 
pontificis,  officium  vindicabit.  Sed  an  ita  tit, 
8oi]icitado  nostra  disquirat.  Inter  sponsam  autem 
et  virum,  et  inter  spouBum  et  conjugem  diBtingai 
potest'in  Bpiiitualibas  :  quod  sponsuB  appellatar 
electus  ante  oonfirmationem,  videiicet  aDteqoam 
cognoscat,id  est  antequam  administret ;  vir  aatem 
appellatur  post  confirmationem,  et  mazime  post 
consecrationem,  cum  jam  plenarie  administrat. 
Vel  potius,  sponsos  aut  Bponsa  dicitur  propter  vir- 
ginitatem,conjax  propter  feounditatem.t  Despondi 
enim,  inquit  Apostolus,  vos  uni  viro  virginem  oa- 
Btam  ezhibere  GhriBto  (//  Cor.  xi).  •  Ergo  qui  habtt 
sponsam,  sponsus  est.  Vos  aatem  fratres  et  fllii, 
qui  estis  amici  Sponsi,  et  gaudio  gaudeiis  propter 
vocem  Sponsi,  puras  manus  sine  disceptatioDe  le- 
vetis  ad  Deum,  et  «  corde  puro  et  coDscieatia  non 
flcta  (/  7tm.  i)  »  in  oratione  precantes,  at  ita  red- 
dam  Ecclesi»  debituro  conjugale,  quod,  veniente 
Sponso,  cum  virginihus  sapientibus  merear  aocen- 
sis  lampadibus  ad  nuptias  introire  (Maith.  xxv).  » 
Ipso  prsestante,  qui  est  super  omnia  Deus  benedi- 
ctus  in  sfficula  ssculorum.  Amen. 


SERMO  IV. 

IN  G0N8EGRATI0NE  PONTIFIGIS. 

Quod  doctori  necessaria  sit  cha.itas  et  sapieniia,  et  quate  debeat  esse  sat  in  praelato  :  de  duplici  vanitate  et 

evanescentium  dive.sitate 


Vos  estis  sal  terrse.  Quod  si  sal  evanuerity  in  quo  D 
salietur  ?  Ad  nihilum  valet  ultra  nisi  ut  mittatur  fo- 
ras,  et  conculcetur  ab  hominibus  (Matth.  v). 

Veritas,  quaB  falli  oon  potest,  et  fallere  non 
vuU,terribiIe  quoddam  in  verbis  propositisetirre- 
fragabile  quoddam  argumentum  inducit,  propo- 
nendo,  assumendo,  et  concludendo.Proponit  enim 
officium,  assumit  defectum,  concludit  tormentum. 
OfQcium  proponit,  cum  ait  :  Vos  estis  sal  terrx» 
Defectus  assumit,  cum  addit  :  Quod  si  sat  evanue- 
rit,  in  quo  salietur?  Tormentum  concludit,  cum 
infert  :  Ad  nihitum  valet  ultra,  nisi  ut  mittatur  fo- 
ras,  et  eonculcetur  ab  hominibus.  Provideal  ergo 
qui  gerit  officium,  ne  incurrat  defectum,  qaianoo 
evadet  tormentum.  «  PotenteB  eaim  poteDter  tor- 


menta  patientur.  Et  judicium  duram  fiet  his,  qai 
priesunt  (Sap,  vi).  Gerte  quanto  major  est  exoel- 
lentia,  tanto  gravior  est  ruina.  Nam 

Omne  animi  vitium  tanto  conspecHus  in  se 
Crimen  habef,  quanto  qui  peccat  major  habeiur, 

(JOVKNALIS.) 

Ait  enro  Ghristus  :  Vos  estis  sal  l^rra?. Intervirtates 
et  doria  duo  qnasi  prscipua  sunt  nobis  principaliter 
necrssaria,  videlicet  charitas  et  sapientia.Cbaritat 
ad  intormationem  honest»  vitas,  sapientia  vero  ad 
eruditionem  veras  doctrins,  nam  «  qui  feceritetdo* 
cuerit,  magnus  vocabitur  in  regno  ccdorum,  «  Gob- 
pit  enim  Jesus  facere  et  docere,  nobis  relinqaenB 
ezemplum^  ut  seqaamur  vestigia  ejus  {Ad.  i}»  • 


667 


INNOCBNTII  in  PAP^  8BRM0NBS  J}E  DIVBRSIS. 


668 


«  Qai  pecoatum  non  fecit,»  ut  sit  nobis  honestae  in 
Vita,«  nec  inventus  est  dolus  in  ore  ejus  (/  Pe(.ii),» 
ut  81 1  veritas  in  doctrina.  Unde  a  veste  pontificali 
dependebant  «  mala  granata,  cum  tintinnabulis 
aureis  (Exod.  xxviii)  :  »  ne  sine  illis  ingrediens 
sanctuarium  moreretur.  Sunt  enim  multi,  dequo- 
rum  aumero  utinam  ipse  non  sim,  qui  dicunt,  et 
non  faciunt.  «  Alligant  onera  gravia  et  importabi- 
lia,  et  imponunt  bumeris  bominum,  digito  autem 
8U0  nolunt  ea  movere  (MaUh.  xxiii).  »  Sed  diciiur 
tali  :  M  Medice,  cura  te  ipsum  (Luc,  iv).  »  — 
«  Hypoorita,  ejice  primum  trabem  de  oculo  tuo,et 
tunc  ejioies  festucam  de  oculo  fratns  tui  (Matth. 
vii).  »  —  «  Qui  prffidicas  non  furandura,  furaris? 
qui  prsdicas  non  moecbandum,moBcbari8  ?  »  (Rom. 
II. )  H»c  duo,  videlicet  cbaritas  et  sapi^ntiay 
commendantur  in  sale  :  quod  conficitur  exduobua, 
calore  videlicetyet  bumore  :  quoniamhumorcalore 
densatur  utfiat  sal.  Per  calorem  enim  cbaritasde- 
signatur,  de  qua  Oominus  ait  :  «  Ignem  veni  mit- 
.  iere  in  terram,  et  quid  Tolo,ni8i  ut  ardeat?»  (Luc. 
zii.)  —  «  Aqu»  multffi  non  possunt  exstinguere 
charitatem  (Cani.  viii).  »  Per  bumorem  autem  in- 
ielligitur  sapientia,  de  qua  Salomon  ait  :  a  Aqua 
profanda  verba  ex  ore  viri  :  et  torrens  inundans 
est  fons  sapienti»  (Prov.  xviii).  >  Pontifex  ergo  de- 
bet  esse  sal  terrs,  ut  informet  populum  exemplo 
vits  per  cbaritatem,  et  instruat  verbo  doctrime 
per  sapientiam. 

Sal  principaliter  tria  facit,  cibos  condit,  carnes 
siccat,  terram  sterilem  reddit.  Ad  primum  spectat, 
quod  beatus  Job  ait :  «  Nunquid  comedi  potest  in- 
Bulsum  quod  non  est  sale  conditum?  »  {Job,  vi)  ad 
Beoundum  pertinet,  quod  de  pisce  dicitur  in  To- 
bia  :  «  Salierunt  carnes  ejus  (lob.  vi) ;  »  ad  ter- 
tium  vero  respicit,  quod  inquit  Psalmista  :  «  Po- 
suit  terram  fructiferam  in  salsuginem  a  malitia  in- 
habitantium  in  ea  (Psal.  cvi).  •  Talis  debel  esse 
sal  in  prslato,  ut  cibos  condiat,  carnes  siccet,  et 
terram  sterilem  reddat.Ul  condat  cibum  doclrinn, 
de  qua  Veritas  ait :  «  Quis  putas  edt  fidelis  ser- 
vus  et  pruden8,quem  constituit  dominus  super  fa- 
miliam  suam,ut  det  illi  cibum  in  tempore  ?  » (Matlh. 
zxiv)  ut  siccet  carnem  concupiscentis,  de  qua 
dioit  Apostolus  :  «  Caro  concupiscit  adversus  spi- 
ritum,  et  spiritus  adversus  carnem  {Gal.  v).  »  Ut 
terram  nequiti»  reddat  sterilem,  de  qua  dicit  Do- 
minus  ad  Adam  :  «  Maledicta  terra  in  opere  tuo, 
spinas  et  tribulos  geminabit  tibi  (Gen.  iii).  »  In- 
BulsuB  est  cibus  doctrin»,qui  non  fuerit  sapientis 
sale  conditus,  illius  utique  sapienti»,  de  qua  dicit 
Apostolus  :  «  Gbristus  est  Dei  virtus  etDeisapien- 
tia  (/  Cor.  i).  »  Unde  non  bene  sapit  ulla  doctrina, 
qua  Gbristum  non  resonat.qui  est  anim®  saporet 
suavitas  et  dulcedo.  <  Sit«  inquit  Apostolus,  sermo 
vester  sale  conditus  (Colos»  iv).  »  Insipidus  enim 
est  8ermo,qui  sale  sapienti®  spiritualis  non  condi- 
tur.  Unde  oum  filii  propbetarum  dixissent  ad  Eli- 
xeiim  :  «  Ecce,babitatio  ciyitatis  bujus  estoptima» 


A  eedaquaB  pessime,  sed  et  terra  steriiis,  aitiUis  : 
AfTerte  mihi  vas  novum,  et  mittite  in  illud  sal.  Bt 
ait  :  Uffic  dicit  Dominus  :  Sanavi  aquaa  haSyetnoD 
erit  in  eis  ultra  mors,neque  sterilitas  (/^  Reg.n).» 

Elizeus  Christus,  civitas  lex,  aqua  littera,  sal  sa- 
pientia,  vas  prasdicator,  terra  Synagoga.  Habitatio 
ergo  civitatis  bujus  est  opiima,  quia  secundnm 
Apostolum  :  «  Lex  sanota  et  mandatum  sano- 
tum  (Rom.  vii)  :  »  sed  aqua  pessima  est  quia  «  lit- 
tera  oocidit,  spiritus  autem  vivificat  (//  Cor.  iii): » 
et  ideo  terra  sterilis  est,  id  est  Synagoga  infrn- 
otuosa  ;  quia  lex  ad  perfectum  neminem  adduxit. 
Vas  novum  est  Evangelii  prasdicator,  qualis  fnit 
apostolus  Paulus,de  quo  Dominus  ait :  c  Vaa  eleo- 
tioo*8  erit  mihi  iste  (Act.  ix).   »  Qui  dicitur  vaa 

H  novum,  propter  novam  doctrinam,  de  qua  Veritas 
ait ;  «  Nemo  mittit  vinum  novum  in  utres  veteres 
(Matth,  ix).»  In  bocvase  mittitur  8al,de  quoDomi- 
nus  inquit  apostolis  :  •  Habete  salem  in  vobis,  et 
pacem  babete  inter  vos  (Marc.  ix).  »  Ex  hoc  vase 
novo  mittit  Eiizeus  saltem  in  fontem,  ut  saiiet 
aquas,  ne  sit  «  in  eis  ultra  mors  neque  sterilitas 
(IF  Reg.  li) :  »  quoniam  Cbristus  per  Evangelium 
prfledicatores  mittit  in  oocidentem  litteram  :  quia 
•  Spiritus  est  qui  vivificat,  curo  non  prodestquid- 
quam  (Joan.  ii).  >  Sic  ad  nuptias  aquam  convertit 
in  vinum,  et  velamen  tollit  de  facie  Moysi,ut  reve- 
lata  faciegloriam  Domini  contempletur.Debetenim 
prselatus  non  solum  cibos  condire,  sed  et  cames 
siccare  :  ut  castiget  oorpus  suum,  et  in  servitu- 
tem  redigat  (/  Cor.  izj,  ne  forte,  oum  aliis  praedi- 

^  oaverity  ipse  reprobus  fiat  :  quia  nisi  fluxus  cama- 
lis  concupiscentis  desicoetur,  profecto  carnaliB 
homo  tanquam  jumentum  in  siercore  computrescity 
et  quasi  quatriduanus  fcstet  in  monnmento. 
Proterea  Psalmista  dicebat :  «  Gonfige  timore  tuo 
carnes  meas,  a  judiciis  enim  tuis  timui  (Psal. 
cxviii).  A  Optimus  clavus  est  timor,  qui  oarnem 
oruci  affigit.  Juxta  quod  legitnr  :  «  Gruoifixerunt 
membra  sua  cum  vitiis  et  concupiscentiis  (Gal. 
y) :  »  quia  «  timor  Domini  peccatum  expellit 
(Eccl.  i) ;  »  de  quo  rursus  dicitur  per  Propbetam  : 
«  A  timore  tuo,  Domine,  conoepimus  et  peperimus 
spiritum  salutis  (Psal.  xxvi).  »  Legitur  etiam  quod 
reges  victores,  urbes  destructas  salibus  semina- 
bant,  ne  quod  in  eis  germen  ulterius  oriretur.  Re 

D  ges  victores,  sunt  sancti  prsdicatores,  de  quibus 
inquit  Apostolus  :  «  Sancti  per  fidem  vioerunt  re- 
guH  (Hebr.  ii).  »  Urbes  destructs,  sunt  gentee  ad 
fidem  converss,  a  quibus  regnum  diaboli  est  de- 
8tructum,de  quadestructione  Dominus  loquitur  per 
prophetam  :  «  Gonstitui  te  super  gentes  et  super 
regna^  ut  evellas  et  destruas  et  dissipes  et  disper- 
das  {Jer.  i).  »  Has  igitur  urbes  destructas  debe- 
mus  sale  seminare,  ne  quid  in  eis  germen  ulterius 
oriatur,  ne  de  cetero  germinet  spinas  et  tribuloa 
vitiorum.  Hinc  ergo  Dominus  in  lege  prsoipit : 
«  In  omni  sacrifioio  sal  oiferes  (Levit.  ii),  »  id  est 
in  omni  quod  dioes  aut  facieB,  adhibe  sapienttamy 


669 


8BRM0  IV,  IN  GONaaCBAT.  PONTIFiaS. 


m. 


ne  quid  olTeras  Domino  insipidum  vel  insulsum.  A  Damnosum  aliiSi  quia  ti  tal  evanuerit,  in  quo  ta^ 


Quod  si  sal  evanerit,  in  quo  salietur  ?  Duplex  est 
vanitas  :  una  naturaB,  qus  est  mutabilitas  condi- 
tionid,  altera  culps,  quse  est  vitiuoi  et  peccatum. 
De  prima  dicit  Apostolus  :  «  Vanitati  subjecta  est 
creatura  non  volens  (Rom.  xviii)  ;  »  el :  «  Vanitas 
vanitatum,  et  omnia  vanitas,  inquit  Ccclesiastes 
(Cap.  i).  »  Item  Pdalmista  :  «  Universa  vanitas  om- 
nis  homo  vivens  (Psal^  xxxviii).  »  Desecundadici* 
tur  ab  eodem  :  ■  Filii  hominum  usquequo  gravi 
corde,  ut  quiddiligitis  vanitatem,  et  qusritis  men- 
dacium  ?  »  (PsaL  iv.)  Et  iterum  :  «  Mendaces  QJii 
hominum  in  stateris,  ut  decipiant  ii.si  de  vanitate 
in  idipsum  (Psal,  lxxi)  ;  »  item,  «  quia  defecerunt 
in  vanitate  dies  eorum,  et  anni  eorum  cum  festi- 


lietur  ?  Perioulosum  sibi ;  quoniam  ad  nihitum  vatet 
ultra,  nisi  ut  mittatur  forasy  id  est  ab  oflicio  depo- 
natur  :  el  conculcetur  ab  hominibtu  id  esta  populo 
contemnatur.  Vel  fnt7/a/ur  foras^et  coneulceiur  ab 
hominibui  id  est  ut  excommunicetur  et  evitetur. 
Vei  mittatur  foras  ;quia  peccavitin  se  ;  ei  concul' 
cetur  ab  hominibus :  quia  peccavit  in  proximum. 

Qualiter  ergo  de  quolibet  alio  praBlato  possitintel- 
ligi,  satis  apparet  ;  sed  qualiter  intelligi  debeatde 
Romano  pontiGce,  non  estadeo  manifestum.  Servus 
enim,  secundum  Apostoium,  «  suo  domino  stat  aut 
cadit  (Rom,  xiv).  »  Propter  quod  idem  Apostolus 
ait :  «  Tu  quis  es,  qui  judicas  alienum  servam  ?  » 
(Ibid.)  Unde  cum  Romanus   pontifex  non  haheat 


natione  (Pia/.  lxiv  i).  •  Primam  vanitatem  nullus  |^  aliumdominumnisiDeum,quantumlibetevaDe8cat 


evadit,  juxta  quod  de  beato  Job  legitur  :  «  Homo 
natus  de  muliere  ^brevi  vivens  tempore,  repletur 
multis  miseriis.  Qui  quasi  flos  egreditur  et  conte- 
ritur,  et  fugit  velut  urobra  (Job  xiv).  ■  Ad  secun- 
dam  vero  vanitatem  pertinet,  quod  Dominus  ait : 
St  sal  evanueritj  in  quo  salieturt  Ac  si  diceret  :  Si 
prslatus  fuerit  dissolutus  in  vitium,  aquo  popu- 
lus  instruetur?  Porro,  quidam  evanescunt  in  corde, 
quidam  in  ore,  quidam  in  opei^e.  In  corde,  qui 
male  credunt  ;  in  ore,  qui  male  docent ;  in  opere, 
qui  male  vivunt.  De  primis  dicit  Apostolus :  «  Eva- 
nuerunt  in  cogitationibus  suis,  et  obscuratum  est 
insipiens  cor  eorum(f)om.  i)  ;  »  de  secundis  dicit 
Psalmista : «  Vaua  locuti  sunt  unusquisque  ad  proxi- 
mum  suum,  labia  dolosa  in  corde,  et  in  corde  lo- 


quis  potest  eum  foras  mittere,  autpedibus  oonoul- 
care  ?  cum  illi  dicatur  :  «  GoUige  causam  tuam  in 
sinum  tuum?  »  Verum  non  frustra  sibi  blandiaturde 
potestate,  neque  de  sublimitate  vel  honore  temere 
glorietur ;  quiaquando  minus  judicaturab  homine, 
tanto  magis  judicatur  a  Deo.  Minusdico  ;  quiapo- 
test  ab  hominibus  judicari,  vel  potius  judicatus 
ostendi,  si  videlicetevanescatin  hsresim  ;  quoniam 
«  qui  non  credit,  jam  judicatus  est  (Joan,  iii).  »  In 
boc  siquidem  casu  debet  iatelligi  de  illo,  quod  ti" 
sai  evanueritf  ad  nihilum  valet  uUra^  nisi  ut  mitta" 
tur  foras,  $t  conculcetur  ab  hominibus,  Quid  est  quod 
dicit :  Ad  nihitum  valet  ultra  ?  Nonne  quacunque 
hora  pecoator  conversus  fuerit  et  ingemuerit,  vita 
vivet  et  non  morietur,  ait  Domxnus  1  {Ezech.  xviii.) 


cuti  sunt  mala  (Psat.  ii) ;  »  de  tertiis  vero  Salomon  C  j^q^q^  pastor,  dimissis  nonaginta  novem  ovibus  in 


ait :  u  Vidi  cuncta  quse  fiunt  sub  sole,  et  ecce  uni- 
versa  vanitas  :  »  quia  perversi  ditficile  corriguntur, 
et  stultorum  infinitus  est  numerus.  » 

Qnidam  autem  evanescuntsolummodoad  humo- 
rem,  quidam  solummodo  ad  calorem  pariterethu- 
morem.  Ad  calorem  evanescunt,  qui  dissolvuntur 
per  spirituales  cupiditates,  ut  per  iram  vel  per  in- 
vidiam,  de  quibus  legitur  :  «  Exarseruntin  concu- 
piscentis  suis,  inflammati  a  gehenna  (Dan.  xiii).  » 
Ad  humorem  evanescunt,  qui  dissolvuntur  per  car- 
nales  concupiscentias,  utper  gulam et  per  iuxuriam 
dequibus  legitur:«  Behemoth  dormit  in  locis  humen- 
tibus,  flduciam  habens,  quod  influat  Jordanis  in  os 
ejus(yo^xL).  «Adcalorempariterethumoremevatje- 


deserto,  venit  quffirerecentesimam  quff!  perierat,et 
inventam  humeris  reportavit  ?  (Lttc.  xv.)  Nonne  mo- 
lier  accendit  lucernam  et  domum  evertit,  ut  dra* 
gmamperditam  inveniret?(/6£d.)Et  adutramquepa* 
rabolamDominusintulit  :Quia  «  majusgaudiumest 
angelis  Dei  super  uno  peocatore  poenitentiamagente 
quam  super  nonaginta  novem  justis,  qui  poenitentia 
non  indigent  (Ibid.).  »  Nonne  David  evanuit,  oum 
adiilterium  et  homicidiura  perpetravit?  et  tamen 
non  est  foras  ejectus,  nec  ab  hominibas  conculoa- 
tus,  sed  peccato  dimisso  remansit  in  regno  (II  Reg, 
ii).  Nonne  Peirus  evanuit,  qui  tertio  Ghristum  ne- 
gavit?  et  tamen  non  solumapostolatumnonperdi- 
dit,  sed  etiam  principatum  accepit  (Matih.  xxvi). 
scunt,  qui  simul  et  per  spirituales  cupiditates  et  per  D  Quid  est  ergo  quod  dicit  :  Quod  si  tal  evanuerit,  ad 


carnales  concupiscenlias  dissolvuntur,  de  quibus, 
ut  poBnasit8imilisculps,dicit  Scriptura:  «  Deaquis 
nivium  transibunt  ad  calorem  nimium  (Job  xxiv).  » 
De  illisdicitDavid  : «  Super  eos  cecidit  ignis,  et  non 
viderunt  solem  (Psal.  lvii).  »Dei8tisinquit  Jacob: 
«  EfTusus  es  sicut  aqua,  non  crescas  :  quoniam  as* 
cendisti  cubile  patristui  (Gen.xux).  •  Si  talitereva- 
nuerit  sal  in  praelato,  in  quo  populus  talielur  ?  Quasi 
dicat :  In  nuUo,  quia,  juxta  testimonum  legis  di- 
vinflB,  si  sacerdoSf  qui  est  unctuSy  peccaverit^  facit 
delinquere  populum  \{Levit  iv).  Peccatum  ergo 
prslati  et  aliis  damnosum,  etsibi  est  perioulosum. 


nihilum  valet  ultra,  nisi  ut  mittatur  forat,  et  concut' 
cetur  ab  hominibus  ?  Verum  aliud  est  evanescere  in 
agendis,  et  aliud  estevanescere  in  credendis.  Qui 
evanescit  in  opere,  dummodonon  evanescatin  fide» 
si  pcenituerit,  semper  reparatur  ad  gratiam,et  sspe 
rr.^tauratur  ad  gradum  ;  quiautemevanescitinfide» 
ut  liat  bsereticus  autapostata,  reparari  quidem  po« 
testad  gratiam,  sed  difflcile  restauratur  adgradum; 
quia  remanet  cicatrix  exhujusmodi  lepracontracta, 
Petrus  enim  non  corde,  sed  ore  negavit.  Ne  autem 
evanescat  sal  in  me,quod  damnosum  nimisetperi- 
culosum  existeret,  vosfratreset  filii»  et  apad  miaeri- 


m 


INNOCBNTn  m  PAPiB  SRRMONBS  DB  DIVBBSIS. 


072 


eordissimom  Patrem  piis  precibus  imploretis,  ut  A  con(]rmet,qQ8eperdileclionemoperatur,  ad^oriam 
Ipse  qui  beato  Petro  predizit :  c  Ego  pro  te  rcgavi,  nominia  sui,  ad  salutem  anim»  mes,  ad  profectam 
Petre,  ut  non  deficiat  fides  tua  :  et  tu  aliquando  universalis  EccIeBis,  Jesus  Christus  Dominus  no- 
conversus,  confirma  fratres  tuos  [Luc,  zxii) ;  in  ster,  quiestsuperomniaDeuebenedictus  in  MecuU 
me  euccessore  suo  immerito  et  indigno  fidem  illam      ssculorum.  Amen. 


SERMO  V 

AD  GLAUSTRALES  (26). 


Ad  claustrales  loquens  Bcriptura  ait  :  <c  Ecce  B 
quam  bonum  et  quam  jucundum  babitare  fratres 
in  unum  !  •  (Psal.  czziii.)  Et  alibi  Psalmista  ait  in 
persona  claustralium  :  «  Unam  petii  a  Domino, 
hanc  requiram,  ut  inbabitem  in  domo  Domini  om- 
nibus  diebus  vits  me»  {Psal.  izvi).  »  Cum  apud 
naturalem  philosophum  unitas  celeberrimis  adno- 
tetur  mjsteriis,  apud  tbeologum  non  minoribue 
snbjacet  sacramentis.  Sine  unitate  spirituali  necin 
prssenti  gratia  habetur,  nec  in  futuro  gloria  con- 
fertur  ;  sine  unitate  omnis  ezsufflatur  religio  ;  sine 
unitate  languescit  superna  dilectio  ;  sine  unitate  II- 
des  perit ;  sine  unitateobedientiadeGcit.Unitasin 
divinis  parat  consonantiam,  in  angeiis  concordiam, 
in  Ecdesiis  obedientiam. 

Triplez  est  unitas  ;  est  enim  unitas  superccele-  ^ 
stis,  unitas  ccelestis,  unitas  sobco^lestis.  Uoitas  so-  ^ 
percoelestis  est  in  concordiaTrinitatis,  ubi  est  uni- 
tas  uniens  et  unita,  et  est  ibi  unita»  uniens  nec 
anita,  et  etiam  unita  non  uniens.  Unitas  uniens  et 
nnita,  est  Spiritus  sanctus  qui  Patrem  unit  cum 
Filio  ;  unde  dicitur  unum  Patri  cum  Filio  ;etalibi 
dicitur  esse  osculum  et  amor  Patris  et  Filii.  Et  est 
nnitaSy  quia  unitur  Patri  cum  Filio,mediante  divina 
natnra.  Unitas  uniens  non  unita  est  divinanatura^ 
quia  tres  personas  sibi  invicem  unit,  sed  ipsa  eis 
non  onitur,  quia  ipsa  non  est  persona.  Unitas  onita 
non  uniens  est  Pater,  quia  unitur  Filio  et  Spiritui 
Bancto ;  sed  neuter  eorum  cum  eo.  De  unitate 
nniente  et  onita  dicitur  :  u  Nunc  sancte  nobis  Spi- 
ritua  unum  Patri  cum  Filio.  »  De  unitate  non  unita 
dicitur  :  <c  In  Patre  unitas,  etc.  »  D 

Unitas  coelestis  in  angelorum  conoordia  est,  et 
est  triplez  unitas,  onitas  natorffi,  unitas  grati», 
unitas  gloriae.  Unitas  naturs,  quia  omnes  sunt 
Bpiritos  administratorii ;  unitas  gratiae,  qoiasuntin 
gratia  confirmati  ;  unitas  gloriee,  quia  omnes  sunt 
in  «terna  beatitudineglorificati.  In  hac  triplici  uni- 
tate  est  diversitas  in  dignitatum  magisteriis,  in  of- 
ficiorum  ministeriis^  iu  cognoscendis  arcanorum 
mysteriis.  Est  ibi  concors  dissonantia,  consonans 
diaoordia,  diversa  unitas,  unita  diversitas,  dissen- 
B08  consentiens,  diversitas  uniens.  Uaitas  vero 
sobcoelestis  in  Ecclesia  esse  debet,  et  trina ;  unitaB 
fldei,  unitas  charitatis,  unitas  ebedientis,  ut  infe- 


riores  superioribus  obediant,  superiores  minoribns 
moderata  consuetndine  condescendant.  Ad  insi- 
nuandumhujusunitatis  meritum,  unusqoi  descen- 
debat  in  piscinam  salvabatur  (Joan.  v),  onus  filios 
viduffi  Buscitatur  (Luc.  vii),  arca  in  ono  cnbito 
consummatur  {Gen.  vi).  Ad  annuntiandom  David 
victoriam  unus  mittitur(//  Reg.  i).  Unus  nuntians 
Job  mortem  flliorura  a  periculo  liberatur.  Omnia 
quae  ad  ecclesiasticam  unitatem  pertinent,  ampie- 
ctilur  unitas.  Omnia  informat  singularitas.  Est 
enim  «  unus  Deus,  una  fides,  unum  baptisma 
{Ephes.  iv)y  •  una  lez,  unus  rez,  una  gratia,  ona 
gloria. 

Inter  claostrales  autem  similiter  debet  esse  trina 
untas,  unitas  religionis,  unitas  possessionis,  unitas 
obaritatis.  Unitas  reiigionis,  ut  sint  uniformes  in 
habitu,  uniformes  in  victu,  uniformes  in  JejuniiB, 
uniformes  in  vigiliis.  Sed  quidam  anomali^se  a  re- 
gula  hujua  unitatis  ezcipiunt,  cupientes  se  mollio- 
ribus  accumberestratis,  paucioribus  interesse  vigi* 
liis,  modico  vel  nullo  uti  silentio,  delicatioribus 
vesci  cibis.  Quidam  enim  monachi  vilem  babitum 
quoquo  modo  insigniunt,  aut  pulveris  ezcussione, 
aut  quadam  partium  eleganti  dispositione,  quiaant 
pedes  in  calceis  arctius  ponunt,  aut  manicas  strin- 
gunt,  aut  capucium  super  aures  reflectunt ;  cihos 
pro  poBse  suo  delicatiores  appetunt,  et  in  quantum 
possunt,  si  non  materiam,  saltem  mutant  formam » 
quia  si  unus  valt  fabas  vel  alios  cibos  tenues  parari 
uno  modo,  alius  vult  alio.  Quidam  ailentia  fran- 
gunt,  etsi  non  verbis,  saltem  signis,  et  sic  fabulas 
verborum  redimunt  pluritate  signorum.  Quidam 
vigilias  aut  intermittunt,  aut  intercidunt. 

Unitas  etiam  debet  esse  in  possessione,  utomnia 
sint  communia  ;  nihil  enimproprium  debethabere 
monachus  in  possidendo,  quia  nec  proprium  debet 
habere  in  volendo.  Quudautem  nihil  debeat  habere 
propriom  in  rC}  intelligat  ezemplo  Ananis  quid  ad 
pedes  Petri  ezspiravit  quia  proprium  retinuit  {Act, 
v).  Et  adinstructionemclaustralium  dicitDominuB 
«  Nisi  quis  renutiaverit  omnibus  que  possidet, 
non  potest  meus  esse  discipulus  {Lue.  ziv).  »  Nec 
Bufficit  propriis  abrenuntiare  in  re,  nisi  abrenun- 
tient  etiam  voluntate.  Unde  et  Petrus  de  hac  abre- 
nuntiatione  voluntatiB  ait  :  «  Ecce  nos  reliqoimoa 


(26)  Bx  edit.  card.  Maii. 


SBBUO  VI,  IN  CONC.  QBN.  LATBRANBNSI  HABITUS.  674 

)t  seouti  sumus  te  [Maith,  xiz).  Clauslralis  A.  (an  charismate  vicanum  amoris  vinculum.  Ab  h  ac 


i  proprium  habere  desiderat,  respicit  cum 
K>t  {Gen.  xix),  manum  ad  aratrum  mittit 
ahit,  cum  Diaa  filia  Jacob  ornatus  alienige- 
appeiit  (Gen.  xxxviii).  »  Qui  ergocommuni 
possessionis  aliquid  proprium  excipit,  lo- 
iae  proditoris  et  furis  emit.  0  claustralis  qui 
'oliquisti  in  mundo.noli  ad  mundum  redire 
lummidesiderio;  non  capiatte  unius  nummi 
US)  quem  non  decepit  divitiarum  thesaurus. 
ne  decipula  diaboli  capiat  te  in  minimo, 
m  decepit  in  maximo. 

riam  etiam  abjiciat  monachus  voluntatem, 
t  communitas  est  religionis,  ita  sit  in  volun- 
it  non  Bolum  eis  omniasint  communia  quan* 


triplici  uoitate  claustralismonachusdicitar,  quasi 
unitatis  custos.  Si  priroam  unitatem  non  servat, 
fit  anomalus ;  si  secundam,  apostata ;  si  tertiam 
schismaticus. 

8it  ergo  in  convictu  claustrali  unitas  uniena  et 
unila,  id  est  prslatus  subditos  uniens  auctoritate, 
subditus  nnitus  charitate.  Sit  ibi  unitas  anita  non 
uniens,  id  est  subditus  qui  etsi  aliosnon  aniatyaliis 
tamen  se  charitate  jungat.  Sit  ibi  unitas  uniens  non 
onita,  id  est  charitas,  nulii  tantum  in  prsBsenti  m 
flrmiter  copulans.  Sit  in  eis  unitas  nature,  ut  in 
80  naturam  diligant;  sit  unitas  grati»,  atsibi  in- 
vicem  gratiam  collatam  impertiant;  sit  unitaa  glo 


ri89,  ut  una  spe  ad  «tem»  vite  gloriam  tendant. 
I  oensum,  verum  etiam  quantum  ad  sensum;  ^.  Sit  unitaa  fidei,  ne  sint  hsretioi ;  sit  anitas  ohari* 
les  conveniant  in  una  voluntate,  omnescon-      tatis  ne  sint  schismatici ;  sit  unitaa  spei,  ne  mnt 

specialiter  obstinati :  ut  de  eis  possit  dioi :  «  Ecoo 
quam  bonum,»  quantam  ad  hominum  opinionem; 
«  et  quam  jucundum,  »  quantum  ad  mentis  dele- 
ctationem ,  «  habitare  fratres  in  unam  {P$aL 
Gxxxii)a  religionis,  in  unum  possessionis,  in  anum 
cbaritatis!  ut  ad  iliam  unitatem  pervenire  valea- 
mus,  de  qua  dicit  Psalmista:  «  Unam  petii  aDo- 
mino,  hanc  requiram,utiohabitemin  domoDomini 
omnibus  diebus  vit»  me«  {Psal.  zzvi).  » 


it  in  una  charitate;  ut  de  eis  vere  possit  dici: 
eis  cor  unum  in  Deo,  et  anima  una  {Aet, 
renetur  etiam  ciaustralis  habere  unitatem 
itis,  ut  in  proximi  profectu  suum  inveniat; 
ximi  defectu  suum  fugiat.  Sapientior  minus 
m  instruat,  sanus  sgroto  condoleat,  incolu- 
no  coogaudeat;  et  sic  vita  claustralis  imago 
)  coBlestis;  ubi  sicut  in  vita  cterna  in  dis- 
aritate  par  gaudium,  ita  in  claustrali  in  dis- 


SERMO  VI. 

IN  CONCILIO  GENERALI  LATBRANENSI  HABITUS(27). 


derio  desideravi  hoc  pascha  manducare  vobis-  C 
intequam  patiar,  idestantequammoriar(Ltu;. 

1«  mihi  vivere  Christus  est,  et  mori  luorum 
}.  i),»  non  abnuo,  si  dispositum  est  aDeo,bibere 
m  passionis,  si  ve  pro  defensione  fidei  catbolicas 
ro  subsidio  Terree  Saactffi,  sive  pro  statu  eccle- 
*Ae  libertatis,mibi  fuerit  propinatus:  quanquam 
iremincarne  permanere,  doneo  consummetur 
ncoeptum.  Verumtamen  non  mea,  sed  Dei  vo- 
I  fiat.  Etideodixi  vobis:D^5u<^to  desideravi  hoc 
imanducare  vobiscum  antequampatiar.  Multa 
)t  varia  bominum  desideria:  quis  ea  sufficit 
are?  Omnia  tamen  reduci  possunt  ad  duo, 
jale  videlicet  et  carnale :  spirituale,  quod  de 
tibus  et  fleternis  ;  carnale  vero,  de  temporali-  n 
t  terrenis.  De  isto  Propheta  dicit  in  Psalmo : 
oupivit  anima  mea  desiderare  justificationes 
n  omnitempore  (Psal.  cxviii).»  Et  sponsa  di- 
Canticis :««  Sub  umbra  illius  quem  desidera' 
i  sedi:  et  fructus  ejus  dulcis  gutturi  meo{Cant, 
)e  ilio  dicit  apostolus :  ■  Desideria  carnis  fu- 
[ue  militant  adversus  animam  {l  Petr.  u) ;  » 


et  alius :  «  Oesiderium  malignum  longe  fao  a  me 
{Eccli.  xxiii).  »  Ego  autem  iliius  invoco   testimo- 
nium,  qui  testis  est  in  coalo  fidelis,  quod  non  oar- 
nali,  sed  spirituaii  desiderio  desideravi  hoe  paseka 
mandueare  vobiscum :  non  propter  commoditatom 
terrenam,  aut  gloriam  temporalem,  sed  propterro- 
formationem  universalis  Ecclesie,  ad  liberationem 
potissimum  Terrae  Sancts:  propter  quae  duo  prin- 
cipaliter  et  prascipue  hoc  sacrum  concilinm  convo- 
cavi.  Sed  forte  dicitis :  Quid  est  hoo  pascha  qaod 
desideras  manducare  nobiBcnm  ?  Pasoba  namqaa 
diversis  modis  aocipitur  in  Scripturis  divinia.  Pro 
die,  unde :  Appropinquavit  dies  azymarum,  qui  diei" 
tur  pischa ;  pro  hora,  unde:  «  Quartadecima  ad 
vesperam  pascha  Domini  est  (LmL  in);»  pro  agno, 
unde :  Venit  dies  azymorum  quando  necesse  erat 
occidi  pascha ;  pro  azymo,  onde:  «  Non  introierant 
prastorium,  ut  non  contaminarentur,  sed  comedo- 
reot  pascha  {Joan.  xviii),  >  pro  festo,  unde :  «  Ante 
diem  festum  Paschffi,  sciens  Jesus  quia  venit  hora 
ejus,  at  transeat  de  hoc  mundo  ad  Patrem   (yoan. 
xiii);  »  et  etiam  pro  ipso   Christo,   ande :  Pasoha 
noctrom  immolatus  est  Christus  (/  Cor.  v).  t  Sano 


Rx  Mansi  CondL,  t.  XXII,  p.  968,  ut  et  aermo  VII. 


675 


INNOCBNTII  III  PAP^  SBRM0NB8  DE  DIVKR8I8. 


676 


pascba  Hebraice  dicitur  phase,  quod  eat  iransitus  A 
{Exod.  xii),  Greece  vero  uaa^eiv  quod  est  pali:  quia 
per  passiones  debemus  transire  ad  gloriam,  secun- 
dum  quod  Veritaa  ipsa  dicebat :  «  Oportebat  pati 
Ghristum,  et  sic  intrare  in   gloriam    suam   {Ltu:, 
zxiv).  »  Quia  si   volumus   conregnare,   oportet  et 
compati :  licet  «  nou  sint  condigos  passiones  bu- 
Ju8  temporis  ad  futuram  gloriam  quaB   revelabitur 
in  Dobis  {Bom.  viii).  »  Hoc  pascha,  quod  est  phase, 
id  68i  trantitus  desiderio  desideravi  manducare  vo- 
biseum,  De  quo  in  Exodo  dicitur :  «  Gomedent  fe- 
stinanter :  est  enim   phase,  id   transitus   Domini 
{Exod,  xii).  »  Legitur  quippe  in  libro   Heguroy  et 
inParalipomenon  apertissime  oontinetur,quodxvm 
anno  regni  Josi®  regis  restauratum  est  templum^et 
celebratume8tPhase,quaIenonfuitinIsraeladiebu8  |> 
Judioum  atque  regum  {IVf\eg.xxiv\  U  ParaLjxxv), 
Utinam  haeo  historia^instantistemporissitparabolay 
ut  in  hoc  nostri  pontificatus  anno  xviii   templum 
Domini,  quod  est  Ecclesia,  restauretur,  et  celebre- 
iur  Phase,  sive  Pascha,  vicelicet  hoc  solemne  con- 
oilium,  per  quod  Gat  transitus  de  vitiis^d  virtutes 
quale  revera  non  fuit  factum  in  Israela  diebus  ju- 
dicura  atque  regum,  id  est  a  temporibus  Patrum 
sanotorum,  atque  catholicorum  principum,  in  po- 
pulo  Gbristiano,  Deum  vidente  per  fidem.  Et  ego 
pro  certo  spero  in  eo  qui  suis  promittit  fidelibus, 
dicens  :  «  Ubicunque  duo  vel  tres  congregati  fue- 
rint  in  nomine  meo,  ibi  in  medioeorumsum(iVa///k. 
xvii);  »  quia  ipse  in  medio  nostrorum  adest  ad  ce- 
lebrandum  hoc  Pascha,  qui  congrcgati    sumus  in 
hac  Saivatoris  Lasilica  in   nomine  Salvatoris,  pro  ^ 
hi8  qusB  pertinent  ad  salutem.  Triplex  autem  Pa- 
scha  sive  Phase  desidero  vobiscum  celebrare,  cor- 
porale,  8pirituale,ffiternale:  corporale,  ut  fiat  trans- 
itas  ad  locum,  pro  miserabili  Jerusalem  liberanda; 
spirituale,  ut  tiat  transitus  de  statu  ad  8tatum,pro 
universali  Ecclesia  reformanda ;  sternale,  ut  fiat 
transitus  de  vita  in  vitam,  pro  coBlesti  gloria  ob- 
tineoda.  De  corporali  transitu  clamat  ad  nos  mise- 
rabiliter  Jerusalem  in  Threnis  per  Jereniam:«0 
V08  omnes,  qui  transitis  per  viam,  attendite,et  vi- 
dete,  si  est  dolor  similis,  sicut  dolor  meus  (Thren, 
i).»Brgo  transite  ad  me  omnes  qui  diligitis  me,ut 
a  tanta  miseria  me  liberetis.  Ego  enim,  qu»  sole- 
bam  esse  domina  gentium,  raodo  facta  sum  sub  tri- 
buio:  qoffi  solebam  esse  plena  populo,  modo  sedeo  D 
quasi  8ola.«  Vie  Sion  lugent,  eo  quod  non  sintqui 
veaiani  ad  solemnitatem  {Ibid,) ;  »  facti  sunt  ho- 
sies  ejus  in  capite,  loca  sancta  profanata  sunt  uni- 
versa,  et  sepulcrum   Domini  est  inglorium,  quod 
solebai  esse  gloriosum.  Ubi  colebatur  unigenitus 
Dei  Filius  Jesas  Ghristus,  modo  colitur  filius  per- 
ditionis  Mabometus.  Insultant  mihi  fllii  alieni,  ei 
improperant  lignum  crucis,  dicentes  :  Gonfldebas 
in  ligno,  ecce  nuno  adjuvet,  si  potest.»  0  quantus 
pudor,quanla  confusio,  quaatum  opprobriuffl,quod 
filii  ancillae.viliesimi  Agareni,  detinentmatrem  no- 
siramy  matrem  universorum  iideliam  ancillatam  I 


utiquc  de  qua  dicit   Psalmista  :  ■  Mater   Sion   di- 
cit:  Homo,  et  homo  natus  est  in  ea,  ei  ipse  fanda- 
vit  ean:  Altissimus  (P^a/.LXxxvi);  •  ubi   Deus   rex 
noster  ante  sscula  salutem  in  medio  ierre  digoa- 
tus  est  operari.   Quid  itaque  faciemus?  Bcce  ego, 
dilecii  fratres,  totum  me  vobia  committo,  ioium  ine 
vobis  expono,  paratus  juxta  concilium  ve8irum,8i 
videritis  expedire,  personalem  subire,  laborem,  et 
transire  ad  reges,  etpopulos,  et  populos,  ei  natio- 
nes;  adhuc  autem  et  ultra,  si  clamore   valido   eos 
valeam  excitare,  ut  surgant  ad    Domini    preelium 
pr£liandum,et  vindicandam  injuriam  Grucifixi,qai 
pro  peocaiis  nostris  ejectus  est  de  ierra,  ei  de  aede 
sua,quam  sanguine  comparavit,  etin  quauniversa 
redemptionis  noetrae  sacramenia  peregii.  Qaiquid 
tamen  egerint  alii,  nos  sacerdoies  Domini  hoc  ne- 
gotium  specialiterassumamus,  subvenienieseisuc- 
ourrentes,  in  personis  et  rebus,  necessitatibas  Ter- 
rae  Sanctae :  ita  quod  nullus  omnino  rem8neat,qm 
non  sit  particeps  tanti  operis,  ne  sit  expera  iantc 
mercedis.  Nair.  et  olim  in  simili  casu  per  sacerdotes 
fecit  Deus  saluiem  in  Israel,  quando  per  Macha- 
baeos,  utique  sacerdotes,  filios  Mathatias,  liberavit 
Jerusalem  et   lemplum  de   manibua  impiorum  (/ 
Mach,  ix).  De  spiriluHli  vero  iransitu  Dominus  ad 
virum  vestitum  lineis,    habentem   atramentarium 
scriptoris  ad  renes :  «  Transi  per  mediam  civita- 
tatem,  et  signa  Thau  super  frontes  virorum  gemen- 
tium  atque  dolentium  super  cunctisabominaiioni- 
bus  quse  sunt  in  medio  ejus  {EMck.ix).  ■  Deinde 
dixit  sexviris  babeutibus  vasa  interilus  in  mani- 
bus  suis  :u  Transile  per  civitatem,  sequentes  eum, 
et  percutite  omnem,  super  quem  non   inveneriiia 
Tbau.  Neminiparcat  oculua  vester,  et  asanciuario 
meo  inoipiie  {Ibid,),  ■  Vir  vestitus  lineis,   habena 
atramentarium  soriptoris  ad  renes   ejus,  is  debei 
esse  qui  loquatur,  vir  virtutibus  virens,  qualia  erai 
ille  de  quo  dicit  5criptura:  u  Vir  erat  in  terra  Has 
nomine  Job  ,  et  erat  vir  iste  simplex,  ei  reoius,  ac 
iimens  Deum,  et  recedens  a  malo(/o^  i).  »  Vesti- 
tus  lineis,  id  est  bonestia  moribus   et  bonis  ope- 
ribus  adornatus.  Juxta  quod  alibi  dioitur  :  «Omni 
tempore    vestimenta    tua  sint    candida    ( Eceli, 
IX ) ,  »   id   e3t  opera    tua  munda.   Linum  enim 
munditiam  et  honestatem   designat  propier  can- 
dorem,  ad  quem  per  carnis  macerationem  ei  oon- 
tritionem  perducitur,  de  quo   vestis  sacerdotalis 
flebat  in  lege.  Scriptor  autem  egregius  ei  supre- 
mus  Spiritus  sanctus  est  digitua   Dei,   quo  scri- 
ptae  fuerunt  tabul»  Testamenti.Dc  quo  dicit  Psal- 
mista:»  Lingua  mea  calamus  scribs  velociler  scri- 
bentis  (Psal.  xliv).  »  Hujus  scriptoris  atramenta- 
rium  est  donum  scieniiae :  de   quo   per  oalamum 
linguflB,  atramentum  dootrinse  profertur,  et  in  cor* 
dis  susperscribitur  pergameno.In  renibus  sedes  eai 
desiderii,  de  quibus  Dominus  prscipit :    «  Renes 
▼estros  accingetis  {Exod,  ii);  »  et  Psalmista  orabai 
ad  Dominum:  •  Ure  renes  meos  ei  oor  meum  (Psal 
jxw),  •  Ilie  igiiur  habei  atramentarium  Bcriptoriai, 


677 


SBaiiO  VI,  IN  OONC.  GBN.  LATBRANBNSI  HABirUS. 


678 


qui  perdonum  scientiffi  sibiaSpiritu  sanctoddtum  fi 
desideriacarais  oohibet  et  restringit,  ut  in  vitanon 
discrepet  a  dootrina,  ne  sibi  ipsi  dicatur :  <c  Medice, 
cura  te  ipsum  {Luc,  iv) ;  qui  prsdicas  non  furan- 
dum,  furaris:  qui  doces  non  mcechandum,  moB« 
charislAom.  ii). »  ProptereaVeritasait : «  Sint  lumbi 
vestri  precinoti,  et  luoern»  ardenies  in  manibus 
vestris  {Luc.  xii^.  •  Hinc  transire  preecipitur  per 
mediam  civitatem,  et  signare  Tbau  super  frontes 
virorum  gementium  et  doientium,  T  est  ultima  lit- 
tera  Hebraici  alpbabeti,  exprimens  forman  crucis. 
qualis  eratantequam  Domioo  cruolGzo  Piiatustitu- 
lum  superponeret;  quam  et  sanguis  agni  positus 
superutrumquepostem,  et  in  superliminaribus  do- 
morum  mirifice  designabat.  Hoc  signum  gerit  in 
froote,  qui  virtutem  crucis  osteodil  in  opere :  ut  ^ 
Juxta  quod  dicit  Apostolus  :  «  Gruoifigat  carnem 
stiam  cum  vitiis  et  concupiscentiis  (GaL  v; )  » 
idemque  cumApostoio  dicat:  «c  Mihi  absit  gloriariy 
nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jesu  Gbristi,  per  quem 
mibi  mundus  crucifiius  est,  et  ergo  roundo  (Gal, 
VI.)  »  Tales  profecto  dolent  et  gemunt  super  cuo- 
ctis  abominationibus,  quae  fiunt  in  medio  civitatis: 
quia  peccata  proximorum  frixoria  sunt  jostorum. 
«Quis,  inquit  Apostolus,innrmator,  et  egonon  in- 
firmor?  quis  scandalizatur  et  ego  non  uror?  » 
(/  Cor.  XI.)  Vir  ergo  veslitus  lineis  babens  atra- 
mentarium  scriptoris  ad  renes  debet  transire  per 
mediam  civitatem,  et  signare  Thau  super  frontes 
virorum  gementium  et  dolentium  super  cunctis 
abominationibus,  qus  fiunt  in  medio  ejus;  quo- 
niam  summus  pontifex,  qui  super  domum  Israel  ^ 
constitutus  est  speculator,  transire  debet  per  uni- 
versam  Ecclesiam,  quae  est  civitas  regis  magni, 
civitas  posita  supra  montem,  icvestigando  et  in- 
quirendo  merita  singulorum :  ne  dicantbonum  ma- 
bum,  vel  malum  bonum ;  ne  ponant  tenebras  lucem 
et  luoem  tenebras  (Ua,  v);  ne  mortificent  ani- 
mas  qu<B  nonmoriuntur,  autvivificent  animasqu» 
non  vivunt  (Ejiech,  xi ).  £t  ideo,  ut  distinguat  et  dis* 
cernat  inter  illos  et  istos  debet  signare  Tbau  su- 
per  frontes  virorum  et  dolentium,  quatenus  osten- 
dat  eos,  qui  dolent  et  gemunt  super  abominationi- 
bus  qu8B  in  medio  EcclesiaB  perpetrantur,  sigoatoe 
esse  Thau  in  frontibns  suis.  Tales  profecto  pro 
culpa  dolent,  et  pro  infamia  gemuntsuper  abomi- 
nationibus,  quas  fiunt  in  medio  civitatis ;  quoniam  D 
in  tantum  jam  processit  abominatio,  quod  et  in- 
famis  est  culpa,  et  est  culpa  infamia.  Unde  si  fo« 
derimus  studiose  parientem  ,si  cut  propbetaB  priBcipi* 
tur  (Ezech,  xii),videbimus  abominationes  m&gores, 
'abominationespessimas,quas  nonnulli  exercent  in 
templo.  Sex  viri  babentes  vasa  interitus  unusquis- 
quein  manu  sua,  vos  esse  debetis  viri  virtutum: 
sex  quidem  propter  numeri  sacramentum,  ut  per- 
fecti  sitis  in  opere  ac  sermone :  senarius  enim  na- 
merus  est  perfectus,  eo  quod  redditurex  suis  par- 
tibus  aggregatis.  Unde  sexta  die  perfecit  Deus  coe- 
lom  et  terram,  et  omnem  omatam  eorum  (Gmi.  i). 


Et  cura  in  plenitudine   temporis,  sexta    venisset 
ffitate,  sexta  die  sub  bora  sexta,  genus  redemitbu- 
manum.  Ideoque  sex  uliima  verba  dixit  in  oruce. 
Vas  interitus,  quod  tenere  debetis  in  manibusves- 
stris  |ad   intorimendum  scelestos,  est  pontificdiB 
auctoritas,  quam  excrcere  debetis  in  opere  ad  peri» 
mendum  iniquos,  exemplo  Psalmist»  dicitur  :  cc  In 
matutlno  interficiebam  omnes  peccatores  terre,  ut 
disperderem  de  civitate  Domini  omnes   operantes 
iniquitatem  (Pai^a/.c).  »De  hisvasls  aiibi  dicitur : 
«  Tetendit  arcum  suum,  et  paravit  iilum,  et  in  eo 
paravit  vasa  mortis:  sagittassuas  ardentibus  effecit 
(Pm/.  VII).  n  Vobis  ergo  praeoipitur:  Transite  per 
mediam  civitatem,  sequeDtes  euro,  summum  vide- 
licet  sacerdotcm,  quasi  ducem,  principem,  et  ma* 
gistrum^utpercutiatis  interdicendo  etsuspendendo, 
excommunicando  et  deponcndo,  prout  culpaB  qaa< 
litas  postulaverit,  omnem  super  quem  non  inveno* 
ritisTbau  »ignatum  abipso,  qui  claudit,  et  nemo 
aperit ;  aperit,  et  nemo  claudit  (Apoc,  iii).  Signatif 
enim  nocendumnon  est,  Juxta  quod  alibi  dicitar: 
«  Nolite  nocere   terrae,   neque  mari,  neque  arbori- 
bus,  quoadusque  signemus  scrvos  Dei  nostri  in 
frontibus   eorum  (Apoc.  xvii).  •  De  caeteris  autoin 
dicitur :  «  Nemini  parcat  ooulas  vester  {Et^H,  ix),  » 
ut  non  sit  in  vobis  personarum  acceptio,  recolen- 
tibus  illud  quod  Moyses  legitur  diiisse  Levitis : 
«  Si  quis  est  Domini,  jungatur  mihi.    Ponat  vir 
gladium  superfemur  suum.  Ite,  et  redite  de  porta 
usque  ad  portam  per  medium  castrorum,  et  occidat 
unusquisque   fratrem,  et  amicum,   et  proximoin 
suum.  FeceruntquefiliiLevijuxtasermonem  Moysi 
(Exod,  xxin),  »  Etvos  similiter  faciatas.  Porro  sio 
peroutite,   ut  sanetis,  sic  occidite,  ut  vivifiootis : 
ejus  exemplo  qui  ait :  Ego  occidam,  et  ego  vivero 
faciam  :  pereutiam,  et  ego  sanabo  (Deut,  xzzii). » 
—  M  Et  a  sanctuario  meo,  iniquit,  incipite  (E%edi. 
IX).  »  —  «  Tempusenimest,  sicutbeatus  apoatolat 
ait,  at  judicium   incipiat  a  domo  Domini  (/  Petr, 
nr).  »  Nam  omnisin  populo  corruptela  principo- 
liter  procedit  a  clero  :  quia  «  si  sacerdos,  qai  ott 
unctus,  peccaverit,  facit  delinquere  populum  (Lmfiim 
rv) :  »  quippe  dum  laici  vident  turpiter  et  enor- 
miter  ezcedentes,  et  ipsi  eorum  exemplo  ad  iniqai- 
tatem  et  scelera  prolabuntur.  Gumqae  reprehen* 
duntur  ab  aliquo,  protinus  se  excusant,  dicentot: 
«  Non  potest  filius  facere,  nisi  quod  viderit  patrom 
facientem  (Joan.  v) ;  »  et :  «  SufBoit  discipulo»  oi 
sit  sicut  magister  ejus  (Maith.  x).  »  Impletam    ost 
illud  propheticum  :  «  Erit  sicut  populus,  oic  sa- 
cerdos  (Ose.  iv) :  »  quinimo,  «  erubesce,  Sidon,  ait 
mare  (Isa.  xxiiij.  »   Hino  etiam  mala  provenerant 
in  populo  Ghristiano.  Perit  fides,  religiodeformataff 
libertas  confunditur,  justitia  conculcatur,  basretioi 
pullulant,  iosolescant  scbismatici,  perfidi  saBviantf 
prsBvalent  Agareni,  De  transitu  autem  aBternali  Do« 
minus :  «  Beati  sunt  servi  illi,  quos  oum  venerit  Do- 
minus,  invenerit  vigilantes.  Amen,dicovobi8,  qnia 
preoioget  ee,  et  facietiliosdiBoamborei,  ot  tranoionf 


m 


INNOCBNTn  UI  PAPA  SBRM0NB8  DB  DIVBB8IB. 


680 


miDiBtrabit  eia  (Luc,  xxii.)  »  De  hoc  transitu  sane 
martyres  gloriantur  in  Psalmo,  dicentes  :  »  Trans* 
iTimus  per  ignem  et  acuam,  et  induxisti  nos  in 
refrigerium  {Pial,  lxv).  »  Hoc  pascha  pre  caeteris 
Desidero  manducare  vobiscum  in  regno  Dei.  Est  au- 
iem  manducatio  corporalis,  et  spiritualis.  De  illa 
dicitur :  •  Date  illis  manducare(Jlfa//i.  xiv.) »  Deista 
dioitur  : «  Macta,  etmanduca(i4c/.  x).»  Itemmandu- 
catio  culpae,  et  manducatio  poBnae ;  de  illadicitur: 
«  Manducaverunt  sacrificia mortuorum( Pia/.  cv):» 
de  ista  legitur :  «  Gladius  meus  manducabit  carnes 
{DetU.  xxxii).  •  RursuB  estmanducatio  doctrinalis, 
et  est  manducatio  pcBnitentialis.  De  iila  dicitur: 
«  Bgo  oibum  habeo  manducare,  quem  vos  Descitis 


X  (Joan,  iv) :  »  de  ista  legitur:  «  Cinerem  sicut  pt- 
Dcm  manducaverunt  (Pial,  ci). »  Est  preterea  man- 
ducatio  eucbaristiae,  et  manducatio  gloris.  De  illt 
dicitur;  «  Qui  manducat  me,  vita  vivet  propterne 
{Joan.  VI  :)  »  de  istalegitur:  «  Beatus  qui  mandQ- 
cabit  panem  in  regno  Dei(Ltu;.  xiv).  » .Hao  ultimt 
manducatione  praecipue  desidero  manducare  vobifl- 
cum  boc  pascha,  ut  traDseamu»  de  labore  ad  re* 
quiem,  de  dolore  ad  gaudium,  de  iDfelicitate  td 
gloriam,  de  morte  ad  vitam,  de  corruptiooe  td 
aeterDitatem  ;  praestaDte  DomiDO  Dostro  Jesu  Chri- 
sto,  cui  est  hoDor  et  gloria  in  saecula  sficulomm. 
Amen. 


SERMO  VII 

IN  GONCILIO  GENERALI  LATERANENSI  HABITU8 


Si  dormiatii  inter  medioi  clcroi,  pennx  columbx  B  stolusait:  «  Nolo  vosignorare  de  dormientibuSy » 


deargentatgf    et    potteriora    doni  ejm    tn  ipeeie 
auri  {PiaL  lxvii). 

Duo  sunt  nobis  ad  meritum  necce88aria,vita  sci- 
licetet  doctrioa;  alterum  propternos,  alterum  pro- 
pter  proximos.  «  Goepit  enim  Jesus  docere  et  facere 
{Ad.  i),  »  Dobis  reliDqucDS  exemplum,  ut  sequa- 
mur  vestigia  ejus,  «  qui  peccatum  dod  fecit,  dcc 
inveDtus  est  dolus  in  ore  ejus  (/  Petr,  ii) ;  »  —  «  pec- 
catum  non  fecit,  ut  sit  honestas  in  vita ;  necinven- 
tu8  estdolus  in  ore  ejus,  »  ut  sit  veritas  in  doctri- 
na.  Quffi  duocommendanturnobis  in  verbispropo- 
eitie.  De  vita  praemittilur :  si  dormiatii  ;  doctrina 
bubjungitur:  Inter  medios  cleroi.  Hinc  est  igitur, 
qaod  a  veste  pontificali  dependebantmalagranata, 


etc.  (/  Ihea.  iv);  de  secunda  dicit  David  : 
«  Nunquid  qui  dormit  non  adjiciet  ut  resurgat? 
{PsaL  xl)  dt  Apostolus  inquit :  «  Surge  qui  dor- 
mis  :  exsurge  ^  mortuis,  et  illuminabit  teCbristut 
{Ephes.  v).  n 

Hoc  autem  tribusmodis  admittitur,  per  ignoran- 
tiam,  negligentiam,  etconcupiscentiam.De  sommo 
ignorantiffi  dioit  Psalmista: «  Iliumina  oculos  meoe, 
ne  unquam  obdormian  in  morte  {Psal.  xii).  t  De 
somno  negligentiffi  Saiomon  ait :  «  Usquequo  piger 
dormis?  quando  consurges  de  somno  tuo?  paulu- 
lum  dormies,  paululum  dormitabis,  paululum  con- 
seres  manus  tuas,  ut  dormias :  et  veniet  tibi  quati 
viator  egestas^etpauperiesquasivirarmatus  {Prov. 


eum  tintinnabulisaurei8(£xo(f.  xxviii).Per  malum  p  vi^.  •  Desomno  coDcupiscentieddicitDavid  :  «Dor- 


granatum  accipitur  operatio,  per  tintinnabulum 
aureum  intelligiturprsdicatio :  quaeduodebentin 
8aoerdotecoi\jungi,  ne  sineillisingrediens  sanctua- 
rium  moriatur. 

Quia  vero  per  meritum  perveniturad  prsemium, 
Tecte  post  moritum  promittitur  praemium.  Quod 
duplex  promittitur;unum  in  prssenti,  etalterum 
in  futuro.  Pietas  euim  promitsioDem  habet  vits 
*qun  DUDC  est,  et  futurs,  utceDtuplum  accipiat,  et 
vitam  ffitcrnam  possideat :  centuplum  in  prssenti, 
vitam  ffiternam  in  futuro.  De  praesenti  praemittitur: 
Pennse  columbx  deargentatse.  De  futuro  subjungi- 
tur  :  Et  posteriora  dorsi  ejus  in  specie  auri.  c  Quo^ 
niam  misericordiam  et  veritalem  diligit  Deus  gra- 
tiam  et  gloriam  dabit  Dominus  {Psal.  lxxxiii).  » 


mierunt  somnum  suum  :  et  nibil  invenerunt  omnet 
viri  divitiarum  in  manibus  suis  {Psal,  Lxxiii).  » 
Gsterum  dormitio  vite  duplex  quoque  legitur  in 
Scripturis  :  una  vitae  corporalis  proveniens  ex  na- 
tura,  altera  vitae  spiritualis  procedens  exgratia.  De 
prima  Dominus  dixit  apostolis :  «  Dormite  jam,  et 
requiescite  {Maith.  xxvi);  »  de  secunda,  sponsa 
dicit  in  Ganticis :  «  Ego  dormio,  etcor  meumvigi- 
lat  (Can/.  v).  »  Sic  et  nos,  charissimi,  vigilemus,  et 
dormiamus  :  sed  dormiamus  a  malis^et  vigelemuf 
in  bonis. 

Siquidem  vits  perfectio  in  duobus  consistit,  io 
declinandis  vitiis,  et  in  exercendis  virtutibus,  se- 
cundum  illud  :  «  Diverte  a  malo,  et  fao  bonum 
{Psat,  xxxvi.  »   Per  alterum  vitamus  eupplicium, 


Gratiamin  prssenti  praestatad  meritum,  gloriamin  D  per  alterum  acquirimus  prcmium  ;  que  duo  per 


fbturo  priestabit  ad  praemium.  Esl  autem  dopiex 
dormitio,  una  mortis,  altera  vits  :  sed  utraque  di- 
viditur  ;  nam  alia  est  dormitio  mortis  corporalis,  et 
hsc  est  pcBDa;  et  aiia  dormitio  spiritualis  ct  haec 
est  culpa.  De  prima  Domiuus  iuquit  apostolia  : 
<c  LazarusamicusDoster  dormit(/0an.  ii)  » :  et  Apo- 


dormitioDcm  coDvcDieDter  intelliguntur.  Somnue 
enim,  ut  asserunt  quidererum  naturis  edisserunty 
est  quies  auimalium  virtutum,  cum  iuteDtioDe  na- 
turalium.  Nosautem,  qui  epirituales  sumus,  spiri- 
tualiter  bas  iu  spiritu  possumus  iDVODire.  Suni 
enim  tres  naturales  vires  in  aaima,  vie  ratioaalia, 


QEBMO  VII,  IN  CONC.  GBN.  LATBRANBNSI  HAfilTUB. 


682 


DDcapisoibilis,  vis  irascibilis.  Rationabilitas  A  cernere  inter  quatuor  :  inter  verum  et  falaum,  ne 


vis  digestiva,  qua  discernit  inter  bonum  et 
n,  inter  iucem  et  tenebras,  inter  sanctum  et 
lum  :  concupiscibilitas,  quasi  vis  appetitiva, 
D  eligit,  iucera  appetit,  et  sanctum  inquirit : 
biiitas,  quasi  vis  expulsiva,  malum  abjicit,te- 
8  repellit,  et  profanum  respuit.  Econtra  sunl 
nimaies  defectus  in  anima,  ignorantia.negii- 
L,  et  concupiscentia.  Contra  rationabilitatem, 
norantia  ;  contra  irascibilitatem,  negligentia; 
iconcupiscibilitatem,  concupiscentia.  Abbis 
I  vitiis  maxime  nobisest  dormiendum.Nam  ex 
^entia  procedit  delictum,  ex  conuupiscentia 
iit  peccatum,ex  ignorantia  provenit  delictum 
peccatum.Dififert  enim  inter  delictum  etpeo- 


deviet  in  credendis ;  interbonum  et  malum,nede- 
'/iet  in  agendis.  Erat  et  dupiex  :  quia  debet  discer- 
nere  pro  duobus,pro  se  et  pro  populo  :  ne,si  cscus 
caecum  duxerit,  ambo  in  foveam  cadant  (Matth, 
xv).  Dormiamus  ergo  ab  ignorantia  :  quia  «c  non 
dormitabit  neque  dormietqui  custodit  Israel  (P«a/. 
cxx).  »  NoD  dormitabit  a  poena,  nisi  nos  dormia- 
mus  a  cuipa.  Dormiendum  est  quoque  nobis  a  ne- 
gligentia,  prssertim  in  oratione  qus  spectat  ad 
Dominum,  et  correcUone  qae  spectat  ad  prozi- 
mum  :  qusB  duo  non  possumus  sine  peccato  negli- 
gere.  Quidam  enim  orant  tam  negligenter  et  inde- 
vote,  quod  ore  quidem  ioquuntur  c(BleBtia,8ed  cor- 
de  meditantur  terrena  ;  quibus  Dominus  imprope- 


i;  quia  delictum  in  omittendo,  peccatum  in  n  rat  per  propbetam  :  «  Populus  hic  labiis  mehoDo- 
littendo  consistit.  Delictum  utique  est  non  fa-      rat,  cor  autem  longe  est  a  me  {Isai.   xxvi}.  •  Da 


iciendum;  peccatumvero  agere  non  agendum. 
iendum  est  nobis  ab  ignorantia,presertim  ab 
iDtia  mandatorum  in  prsceptis  divini8,et  offi- 
n  in  sacramentis  ecclesiasticis ;  qua  duo  sine 
ilo  non  possumus  ignorare.Scriptum  e&t  enim 
vero  non  oognoverunt  viae  meas,  quibusjo- 
a  ira  mea,  si  introibunt  in  requiem  meam. 
3runt  neque  intellexerunt,in  tenebria  ambula- 
Psal.  xcxv).  »  Ait  autem  Deus  prophetsB : 
Bcientiam  repulisti,et  ego  te  repellam,  ne  sa- 
tio  fungaris  mihi  {Ose.  iv). »  —  «  Et  populus 
captivus  duclus  est,  quia  non  babuit  scien- 
:  et  nobiles  ejus  interierunt  fame,  et  multitudo 


talibuf  legitur  :  «  Ore  buo  benedicebant,  et  corde 
800  maledicebant  {Psal.  lxi).»  OreBuo  benedicuDt, 
qui  loquuDtur  eloquia  veritatis  ;  eed  corde  maledi- 
cunt;  qai  meditantur  inania  vanitatie.  Alii  vero 
tam  festinanter  orant  et  indiscrete,  quod  medio 
prffitermisso  non  proferunt  nisi  caput  et  caudam. 
Sed  qui  semetipsum  non  audit,  quomodo  DeuB  il- 
lum  exaudiet?  Qui  taliter  orat,  non  inclinatDeum 
ad  indu]gentiam,8ed  provocat  illum  ad  iraooDdiam 
«  Tu  autem  cum  oras,  iutra  in  cubiculum,  et  clau- 
80  ostio  ora  Patrem  tuum  {Matih.  xvi).  »  Intra  ib 
cubiculum  cordis,  ostio  seDsoum  intercluso,  ne 
musos  Dorientea  perdant   suavitatem   unguenti. 


iti  eiaruit  {Jsai.  v).  »  —  «  Voluit  intelligere  ^  Ora  Patrem  tuum  non  in  multiIoquio,8icut  ethnioi 


ne  ageret :  iniquilem  meditatus  est  in  oubili 

^ial.  xxxv).  «  ■—  «  Nam  si  cognovi88ent,nun- 

Dominum  gloris  crucifixiBsent  (/  Cor.  ii).  » 

,mus  igitur  nos  praecipue  ignorantiam,quibu8 
a  est  ex  of ficio  nosse  mysteria  regni  Dei,  on- 
autem  in  parabolis  (Ifa/t/i.xui).  Nos  enim  de- 
8  esse  boves  arantes,  csteri  sunt  aBiuieJuxta 
Dtes.  Nos  psallentes  Deo  repromittimus  : « In 
UBtificationibus  meditabor,non  obliviscar  ser- 
8  tuos  {Psal.  cxviii).  »  Nos  debemus  esse  lux 
li.  Si  vero  lumen  quod  in  nobis  est  tenebrffi 
enebrc  quantae  erunt  ?  Nos  debemus  esse  sal 
.  •  Quod  si  sal  evanuerit,in  quo  salietur?Ad 
im  valet  ultra,  nisi  ut  mittatur  foras,  et  con- 
tur  ab  hominibus  {McUth.v).  »  Quiescat  igitur 


faciunt,  qui  putant  in  multiioquio  exaudiri,  sed 
«  in  corde  puro,  et  conscientia  bona,  et  fide  non 
ficta  (i  Tim.  i).  »  Sicoraverunt  Moyses  et  Susanna 
{Dan.  xiii),  qui  clamaverunt  ad  Dominum,  et  de 
neceBsitatibuB  eorum  liberavit  eos.  Glamaveronty 
non  tam  vocis  intentione,  quam  cordis  devotione, 
dioente  Psalmista  :  •  Deleotare  in  Domino,et  dabit 
petitiones  cordis  tui  {Psat.  lvi).  »  Hinc  et  Aposto- 
luB  ait :  «  CaDtaDtes  et  psalieDtes  in  cordibus  ve- 
stris  {Ephes.  iii).  »  Deus  eoim  doo  tam  auditor  est 
vocis,  quam  cordis ;  oec  est  admonendus  clamori- 
bus,  qui  renum  est  scrutator  et  cordium  {Psat, 
VII).  Quod  Anna  gerens  typum  Ecciesiffi  legitur  ob- 
servasse,  qus  non  petitione  clamosa,  sed  oratione 
devota,  quod  petiit,  impetravit.   Legitur  io  libro 


aatia,  et  ratiooabilitas  intendatur,  secundum  D  Regum,quod  «  Anna  loquebatur  in  corde  suo,tan- 


:  «  Ralionabile  sit  obsoquium  vestrum  {Rom. 
»  et :  «  Parati  sitis  reddere  rationem  omni 
inti  vos  de  ea,  qus  in  vobis  est,  fide  (/  Petr. 
•  Hoc  enim  est  logion,  sive  rationale,  quod 
fex  ferebat  in  pectore,  in  quo  scriptum  est 
et  tummim,  id  est  manifestatio  et  veritas 
(.  xxviii).  Nam  in  pectore  sacerdotis  mani- 
debet  esse  cognitio  veritatis,  secundum  illud 
letioum  :  t  Labiasacerdotiscustodiuntscien- 
,  et  legem  exquirunt  ex  ore  eju8,quia  angeluB 
ini  exercituum  est  {Matac.  ii).  »  Erat  autem 
Qale  quadrangulum  :  quia  sacerdos  debet  dis- 

Patiol.  COXYII. 


tumque  labia  sua  movebantur,  et  vox  penitus  non 
audiebatur  (i  lieg.  i).  »  Unde  in  Psalmo  :  «  Que 
dtcitis  in  cordibus  vestri8,in  cubilibus  vestriscom- 
pungimini  {Psat.  iv) ;  »  quia  «  sacrificium  Deo  spi- 
rituB  contribulatus  :  cor  contritum  et  humiiiatum 
Deus  non  spernit  (Psal.  l).  »  Expedit  tamen  utorii 
pronuntiatio  devotum  comitetur  affectum  :  quia 
quod  facit  flatus  carboni^boc  facit  pronuntiatio  de- 
votioni.  Audi  Psalmistam  :  «  Ad  ipsum  ore  meo 
clamavi,  et  exaltavi  sub  iingua  mea  {Psat.  lxv).  » 
Vos  ergo,charissimi,cum  oratis,8tate  ooram  Domi- 
DO  Deo  nostro  compuncti,  humiles  et  devoti,  line 


683 


INNOCBNni  ni  PAPiB  8ERM0NBB  D3  DIVBnSlB. 


motu,  sine  risuysine  cachinno  ;  nolite  nimium  cla>  A  ^^^'^^  iniquius  quam  amare  peooDiam  (Beel.  z).  » 


mare,  nimium  fpstinare,  sed  pronuntiate  distincte 
ad  inlelligendum  :  quia  «  maledictus  homo  qui 
opus  Dei  agil  negligenter  {Jer.xwiii),  »  Ergo  «  ser- 
vite  Domino  in  limore,et  ezsuUate  ei  cum  tremore 
{PsaL  I)  :  •  prssertim  in  sacriflcio  in  quo  mortis 
Christi  memoria  celebratur.  «  Hoc,  inquit,facile  in 
meam  commemorationem  (Luc,  zxii).  •  Et  Aposto- 
lus  dicit :  «  Quotiescunque  manducabitis  panem 
hunc^et  calicem  bibelis;mortem  Domini  annuntia- 
bitis  doneo  veniat  (I  Cor.  u).  »  In  quolibet  enim 
ofBcio  negligentia  est  peocatum,  sed  in  sacrincio 
est  periculum  :  quoniam  «  qui  manducat  indigne, 
judicium  sibi  manducat,non  dijudicans  corpusDo- 
mini  (Ibtd,).  »  Gaveamus  quoque  negligentiam  in 


Verbum  est  sapientis,  quod  conllrmat  Apostola^ 
dicens  :  •  Qui  volunt  fieri  divites,  inciduni  in  ten- 
tationem  el  in  laqueum  diaboli,et  desideria  multi, 
et  inutilia,  et  nociva,qu{B  mergunt  hominem  in  in- 
teritum,et  perditionem  :  radiz  enim  omnium  ma- 
lorum  esl  cupiditas  (I  Tim,  vi). »  Et  aiibi  :  *  Ava- 
ritia  est  idolorum  servitus  (Ephes.v).n  Audiie  qoid 
contra  cupidos  sacerdotes  dicat  propheta  :  «  Prin- 
cipes  ejus  in  muneribus  judicabant,  et  aacerdotei 
ejus  ia  mercede  docebant,  et  prophet»  e(]U8  in  pe- 
cunia  divinabant  {Mich.  in).  #> — «c  Infernus  et  per- 
ditio  nunquam  repientur,  similiter  et  oculi  bomi- 
num  insatiabiles  {Prov.  zzvu).  »  —  «  Sangaisngc 
duffi  sunt  filiae  dicentes  :  AfTer,  aflfer  (Prov.  zzz).  • 


correctione  peccantium.Quidam  enim  sunt  «  canes  n  Nam. 


muti,  non  vaientes  latrare  (Isai,  lvi),  »  palpantes 
vitia  peccatorum,  vel  cupiditatis  amore,vel  fragili- 
tatis  timore  :  cupiditatis  amore,  ne  forte  perdant 
oblationes  aut  decimas;  fragilitatis  timore,  neforte 
incurrant  indignationem  aut  odium.  Contra  tales 
dicitur  perprophetam :  «  Vae  quiconsuunt  pulvillos 
Bub  omni  cubito  manus,  et  faciunt  cervicalia  sub 
capite  universs  «tatis  {E%ech.  zii).  >  Item  :  «  Ipsi 
sdificahant  pariet6m,illi  autem  liniebant  eum  rur- 
8U8  {ibid.),n — «  Prophelae  tui  viderunttibi  stulta  et 
falsa,nec  aperiebanl  tibi  iniquilatem  tuam,ut  te  ad 
poanitentiam  provocarent  (/sa.Lzi).»  Econtra  prseci- 
pitur  :  «  Glama,  ne  cesses  :  quasi  tuba  ezalta  vo- 
cem  tuam,et  annuntia  populo  meo  scelord  eorum. 


Crescii  amor  nummi^  quantum  ipsa  pecunia  cresdL 

(JUVEN.,  ZIV,i39.) 

«  Porro  transit  mundus,  et  concupiscentia  ejds 
(I  Joan.ii),n — «  Ne  timeamus  ergo,oum  divesfactas 
fuerit  homo,  et  multiplicata  fuerit  gloria  domas 
eju8.  Non  enim,  cum  morietur,accipiet  hflBComnia 
neque  descondet  cum  eo  gloria  ejus  (Pia/.zLviii).» 
Nec  hoc  dico,  quin  liceat  divitias  habere,  sed  quia 
non  licet  divitiis  inh£erere,secundum  illud :  «  Divi- 
tiaesiaffluant^nolite  corapponere  (Pia/.LZi}.»NulIa8 
ergo  vestrum  alienum  parochianum  seducat,  aat 
alienam  parocbiam  invadat.Preceptum  esl  enim,ut 
nemo  mittat  falcem  in  messem  alienam  (Deul,  zzziii), 
neque  transgrediatur  termioo8,quo8  posuerunt  pa- 


et  domui  Jacob  peccata  eorum  {Isa.  lviii).  t  Hinc      ^^^8  nostri.  Caveamus  nihilominus  a  concupiscen- 
Apostolus  dicebat  Ephesiis  :  «  Mundae  sunt  manus      tia  mulierum  :  nam  «  vinum  et  mulieres  faciaot 


mea  a  sanguine  omnium  vestrum.  Non  enim  sub- 
terfugi  quominus  annuntiarem  omne  consilium 
Dei  vobie  (^4^:/.  zz).  »  Audi  prophetam  :  «  Ve  mibi, 
quia  tacui  :  quia  vir  pollutus  labiis  ego  sum,  etin 
medio  populi  polluta  labia  habentis  ego  habito  (Isa. 
vi).»  Non  timuit  Joannes  Herodem,quominuscum 
libere  reprehenderet,  propter  Herodiadem,  quam 
vivente  viro  suo  Philippo,  tenebat  uzorem.  Quie- 
scat  ergo  negligentia,  et  irascibilitas  intendatur, 
secundum  illud  :  «  Irascimini,  et  nolite  peccare 
{Bphes.  IV,  Psal.  iv) ;  »  id  est,  irascimini  vitiis,  ne 
peccetis.  Hic  est  zelus  ille,  quo  Christus  accensus 
ejecit  vendentes  et  ementes  de  templo  (Joan.  ii), 
secundum  illud  :  c  Zelns  domus  tuae  comedit  me 


aposlatare  sapientes  (Eccli.  ziz.)  » 

Etpropter  speciem  mulierismulti  perierunt.(i  ^tt 
inferi  domus  ejus,  penetrantes  in  interiora  mortis 
(Prot;.vii.)  »  Semper  illam  prsceduntardoretpeto- 
lantia,semper  comitantur  fetoretimmunditia,86mo 
persequunturdolor  et  poenitentia.«  Favus  enim  dis* 
tillans  labia  meretricis,et  nitidiue  oleo  guttur  ejua  : 
novissima  autem  illius  amara  sicut  ab8ynthium,ei 
acuta  quasi  gladius  biceps  (Prov.y).»  Familiaris  est 
ioimicus,habitans  nonprocul,8ed  prope;  non  ezti^f 
sed  intra ;  nam  «  virtus  ejus  inlumbis  eju8,et  forii- 
tudo  illius  in  umbilico  ventris  ejus  (Job.xL).»  Nun- 
quam  fugatur,  nisi  cum  fugiiurrnunquammacia- 
tur,  nisi  cum  maceratur.  Nos  auiem  in  sacris  or- 


(Psal.  Lzviii)  :  »  quo   succensus  Pbinees  Judaeum  D  dinibus  constituti,Jam  ez  necessitate  tenemur  pn- 


cum  Madianitidecoeuntem  pugione  transfodit  (/Vum. 
zzv).  Discretus  ergo  sacerdos  contra  rebelles  et 
obstinatos  severitatem  ezerceat,  erga  humiles  et 
poenitentesezbibeat  pietatem.Non  illum  sequimini 
semivivo  mortuo  relicto  in  vulneribus,  quem  Sa- 
maritanus  duzit  in  stabulum,  et  vinum  superinfu- 
dit  et  oleum  (Luc,  zz).  Et  in  area  tabernaculivirga 
continebatur  et  manna.  Dormiendum  cst  quoque 
nobis  ab  omnl  concupiscentia,  prssertim  a  concu- 
piscentia  rernm  quae  procedit  ez  avaritia,  et  con- 
cupiscentia  mulierum  quae  provenii  ez  luzurla. 
Scriptum  est  enim  :  •  Nihil  est  avaro  8cele8iiu8,et 


dicitiam  custodire.  Scriptum  est  enim,  quod  cum 
David  fugeret  persecutionem  Saul,  venii  in  Nioba 
ad  Achimelech  sacerdotem,  postulans  sibi  dari 
quinque  panes  a(f  esuriem  ezpellendam  ;  ei  respbn- 
dit  sacerdos :  •  Non  habeo  panes  laicos  ad  manum, 
sed  lantum  panem  sanotum.  Si  mundi  sunipueri» 
mazime  a  mulieribus,  manducent  ([  Reg.  zzi).  » 
Non  dizit,  si  habent  fidem,  spem^  et  cbaritatem  : 
si  habent  jusiitiam,  fortitudiroem,  pradeniiam  ei 
temperantiam  ;  si  habent  spiritum  sapientiaeiin- 
iellectus,  spiritum  consilii  et  fortiiudinlSsSpiriiam 
Boienii«  ei  pieiaiis,  et  spiriium  iimoris  Domini ; 


BBBICO  YU,  IN  CONC.  GBN.  LATBBANBN8I  HABITUS. 


6W 


it:  «  6i  mundi  sunty  maxime  a  mulieribus,  A  secuDdum  iilud  quodlegitur  :  «Filioli,  nolite  dili- 


cent ;  •  quia  panem  aanotumdigne  mandu- 
m  poBsunt,  nisi  qui  mundi  sunt  a  coitu 
am.  Quiescat  ergo  concupiscentia,  et  con- 
bilitasincendatur,  secundum  illud  :  ■  Gon- 
anima  mea  desiderare  justificationes  tuai 
li  tempore  {Psal,  gxtiii).  »  Incendatur  autem 
)8  principales  virtutes,  fidem,8pem,  et  cha- 
I  :  ut  rationabilitas  iliuminetur  per  fidem, 
ilitas  confortetur  per  spem  ;  concupisoibili- 
irmetur  per  charitatem.  Illuminetur  autem 
»  veritatem,  ut  rationabilitas  expellat  er- 
gnorantie  ;confortetur  per  spei  stabilitatem, 
Bcibilitas  exoludattorporemnegligentls;  in- 
ur  per  charitatis  einceritatem,  ut  concupis- 


gere  mundum,  neque  ea  qus  in  mundo  sunt  (i 
Joan.  II). «  Dormiamus  inter  medios  cleroi  saors 
Bcripturs  per  vim  rationalem,  ut  in  altera  tantum 
8ui  parte  quiescamus,  secundum  quod  legitnr; 
«  Littera  ocoidit:  spiritus  autem  vivificat(//  Cor. 
iii).  »  Dormiamus  inter  medios  cleros  coBlesUs  bea- 
titudinis  per  viro  concupiscibilem,  ut  in  atraqne 
parte  quiescamuSy  secuudum  hoc  quod  legitnr. 
«  Gaudete  et  exsultate»  quia  merces  vestra  copiosa 
est  in  ocDlis  [MaUh.  v),  »  Gaudete  pro  stola  cordiB, 
et  exsultate  pro  stola  corporis.  8i  sio  dormieri- 
rous,  profecto  nos  sumus  pennm  columbm  dear* 
gentalm.  Sicut  per  columbam  designatur  Scclasia, 
sic  per  pennas  columbs  designantur  saoerdotes 


!  f**^^'*!* /^^f^'^^??^??^^^^^^^^  B  Ecclesi»,  qui  verbis  et  exemplis  eam  sublevant  ad 

coelestia.  Unde  sponsus  de  sponsa  dicit  in  Canticis : 
«  Una  est  columha  mea,  perfecta  mea  (Cant.  vi).  » 
Giyus  pennas  perfecte  propheta  describens  dicit : 
«  Qui  sunt  bi  qui  ut  nubes  volant,  et  quasi  co- 
iumbe  ad  lenestras  suas  ?  (l$a  lx).  »  Pennse  dear- 
gentaim  sunt  illi  qui  divinis  sunt  eioquiis  eruditi, 
secundum  iilud  :  «  Kloquia  Domini,  eloquia  caata, 
argentum  igne  examinatum,  probatum  terrs,  pur- 
gatum  septuplum  (Psal.  xi)  »  Hinc  alibi  dioitur : 
f<  Oouli  tui  sicut  columbae,  quae  laote  sunt  lota, 
sedentes  soper  fluenta  pienissima  (Qant.y).  »Sant 
autem  penns  virtutis,  penne  contemplationis,  et 
pennas  doctrinse.  De  primis  legitur :  «  Volavit  super 
pennas  ventorum  (Psal.  xvii)»de  secundis  dioi- 

,mediaet8uprema.Infimae8tterrena,  dequa  ^  tar :  «  Quis  dabit  mihi  pennae  sicut  columbaB,  et 


8  igitur,  sed  inter  medios  cleros,  id  est  in 
:lerorumy  secundum  idioma  Grecorum.  Ad 
n  nos  inter  medios  cleros  totius  orbis  existi- 
•ropterea  nequeunt  oper&  nostra  latere,  sive 
nt,  sive  mala. «  Luceatergo  lux vestra  coram 
ibus,  ut  videant  opera  vestra  b6na,et  glorifi- 
itrem  vestrum,  qui  in  coelis  esi(Matth.  l)  :  » 
nacortinamtrahat,etquiaudildicat  :uVeni.» 

ir  tamen  hoc  possumus  inteliigere :  xXfjpoc 
irnce  sori  vel  hxrediias  interpretatur,  unde 
dicuntur,  quod  in  partem  Dominl  sint  sor- 
Bundum  iliud  :  «  Dominus  pars  hareditatis 
Pfoi.  XV).    »  Est   autem  triplex  haereditas. 


: «  Deditterrameorum  haereditatem  ;h«redi 
Israel  servosuo  (Psal.  cxxxv). »  MediaeBtsacra 
ira,  de  qua  dicilur  :  «  Haereditate  acquitivi 
onia  lua  in  stemum  :  quia  exsultatio  cordis 
nt  (Psal.  cxviii).  »  Suprema  est  beatitudo 
is  de  qua  iegitur :  «  Funes  ceciderunt  mihi 
daris,  etenim  haereditas  mea  praeclara  est 
PtaL  xv).  »  Quslibet  hsereditatum  istarum 
abet  medietates.  Terrena  possessio  res  mo- 
)t  immobiles,  pacra  Scriptura  spiritum  et 
m»  beatitudo  coalestisstolam  mentisetstolam 
.  hUer  hos  medios  cleros,  inter  has  mediaa 
itates,  dormire  debemus,  aliter  autem  et  aii- 
t  enim  medium,  quodutrumque  extremo- 
dntingit ;  et  est  medium,  quod  neutrum  ex- 


vulabo,  et  requiesoam  ?  (Psal.  uv  »)  de  tertiis 
autem  scribitur :  t  Junct«  erant  pennae  unius  ad 
alterum  (Ezech.  i).  •  Porro  sunt  penne  verae,  innt 
quidem  et  falss  :ver8B  sunt  penne  justorum,  qui 
signantur  per  pennas  herodii ;  fals«  sunt  pennsB 
bypocritarum,  quae  signanturper  pennas  struthio- 
nis.  Legitur  enim  in  Job  :  «  Penna  struthionis  si- 
miiis  est  penniB  herodii  et  accipitris  (/06  xxxix).  » 

Penne  sumus  despicientes  mundana  per  vim  ira- 
scibilem  dormientes  inter  medios  cleros  possessio- 
nisterrenfle:  pennae  columbs  simus,  appetentes 
ccelestia  per  vim  concupiscibilem,  dormientes  inier 
medios  cleros  beatitudinis  sempiternae,  pennmdear" 
gentat^  simub,  intelligentes  diyina  pervim  rationa- 


am  contingit;ete8t  rcedium,  quod  alterum  D  bilem.  dormientes  inter  medios  cUros  sacre  Sori- 


0  axtremorum  contingit.  Verbi  gratia,  me- 
qaod  utrumque  extremorum  contingit  est 
ni  medius  inter  coelum  et  terram,  utrumque 
git;  medium,  quod  neutrum  extremorum 
igitest  sol,qui  medius  inter  cmlum  et  terram, 
im  contingit :  medium  quod  alterum  extremo- 
antam  contingil,  est  arbor,  qus  media  inter 
letterram  alterum  tantum  contingit.  Ad  hunc 
m  inier  hos  medios  cleroe,  interhasmediashflB- 
tes  dormire  debemus.  Dormiamus  igitur  tn- 
isdioi  cleros  possessionis  terrenae,  per  vim 
bilem,  at  in  neutra  sui  parte  quiescamas, 


pturae.  Nec  tanlum  m  presenti  simus  pennx  eo^ 
lumbx  deargentatWf  sed  posteriora  dorsi  ejui  in 
specie  auri.  Sicut  dorsum  laborem  vite  presentis 
significat;  secundum  illud,  «Supradorsum  meum 
fabricaverunt  peccatores  (Psal.  cxxviii) :  »  ita  po^ 
steriora  dorsi  requiem  future  vite  designant,  86- 
cundum  illud :  «  Jam  non  erit  ampiius  neque  iu- 
ctus,  nequeclamor,  sed  nec  ullus  dolor :  quoniam 
priora  transierunt  [Apoc.  xxi).  »  Ergo  posteriara 
dorsif  id  est  requies  post  laborem,  erit  in  ipeeie 
auri^  hoc  est  in  gioria  contemplationis,  qon  per 
fulgorem  auri  eongrue  deeignatar ;  propter  illud : 


687 


INNOCBNTU  ill  PAPJB  8BRM0NBS  DB  DIVBR8IB. 


688 


«  FulgebuntjustisicutBolin  regno  Patris  eorum  A  nns  Jesus  GhristuSy  qui  est  Deus  benecditas  io 
(Sop.  ui).  >»  Ad  quam  gloriam  nos  perducat  Domi-      Sfficula  sffioulorum.  Amen. 


MONITUM  AD  SERMONEM  8EQUENTEM. 
[Mai,  Spicileg.  Rom.  VI,  p.  578.] 


Sub  linem  codicis  prioris  Innocentiani  exitat^  poit  alia,  bCJ^mo  magtstri  Romani  cardinalis  De  paBniientia 
seu  oonressione.  Romanus  presbyter  cardinalu  sub  Paschali  II  fUit,  sxculo  ineunte  xii,  testibus  fasiii,  apud 
Cardetlam,  Paulo  vetustior  alius  Petrus,  Romanus  presbyter  card.  apud  Panvinium  sub  Alexandro  Ih  ptft 
mediwn  sceculum  xi ;  verumtatem/iuicprxponiturnomen  Petrus:  xqualin  tamen  hic  fuitAUonis  cardinaUs. 
Tertius  quoque  Romanuspresbyter  cardinalis  habetur  in  fastis  sub  Caslestino  111,  SBdculo  xii  desinente.  fW- 
runt  etiam  Romani  diaconi  cardinales;  verumtamen  hic  sermo  ad  presbyteros  potius  quam  ud  diacoms  rtfe' 
rendus  videtur.  Et  quviem  Romani  presbyteri  (ut  videtur  cardinalis)  magnificum  epitaphium  apud  eeeUsiam 
Sancti  Clementis  recitatur  a  Rondininio,  p.  2Si,Hi  omnes  pontificatum  Innocentii  tertii  frmcesseruntt  quan» 
auam  aliquis  propemodum  attigit.  Hunc  igiiur sermonem^  qui  pamitentix  saaamentatit  imaginem  cttjumodi 
jam  tune  et*at,  exhibet^  hic  attexere  non  recusavi. 

MAGISTRI  ROMANI  CARDINALIS 

SERMO  DE  POENITENTIA. 


Yeni  soror  mea  sponsa  de  Libano,  veni  de  LibanOf  B 
venif  coronaberis  (Cant.  iv. 

Sio  legitur  in  Canticis  canticorum,  et  loquitur 
Ghrislus  sponsus  et  frater  sanct»  Ecclesin  sorori  et 
sponsffi  sue,  Deus  Pater  misericordiarum  et  Deus 
totiusconsolationisvidensanimam  a  secreatamla- 
psam  non  posse  reverti  nisi  tractam,  revocat  eam  di- 
cens  :  Veni,  etc.  Eam  dicit  sororem  quia  eam  fecit, 
ad  imaginem  et  similitudinem  suam  quantum  ad 
rationem  et  inteliectum  ;  sponsam  vocat  hominem 
quantum  ad  baptismum,  quia  ei  Jungitur  quasi 
sponsainbaptismo.  Deus  animam  creandoinfundit, 
etinfundendocreavit ;  etquia  lapsaesttribus  modis, 
scilicet  cogitando,  loquendo,  operando,ter  cam  re- 
vocatdicens  :  veni,  veni,  veni,  et  bisdicit  ^eLt6ano, 
id  est  de  candidatioue  scilicet  corporis  et  anime.  p 
Et  coronaberiSy  quiapostmundiHcationem  corporis 
et  animse,  sequitur  corona.  Sicut  prima  die  facta 
estiux^  sic  primo  infundenda  estgratiadivinapost 
lapsum;  secunda  die  divisffi  sunt  aquae  qu»  erant 
Buper  firmamentum  ab  eis  qu»  erant  sub  flrma- 
mento ;  sic  postgratiam  acceptam  fideet  operatione 
mediantibus,  virtutesavitiisdirimuntur.  Tertiadie 
«c  germinat  terra  berbam  virentem,  lignum  pomife- 
rum  faciens  fructum  juxta  genus  suuro  {Gen,  i).  » 
Terra,  sancta  Ecclesia,  herbam  virentem  reddens, 
soilicet  sanctos  prffidicatores,  qui  fructificant  Juxta 
genus  suum  convertendo  prffidicatione  sua  peccato- 
res.  Vel  dilexit  Christus  animam  fidelem^  quasi  fra- 
ter  sororem,  vel  filiuspatrem  vel  matrem;  «  exina- 
nfvit  enim  se  ipsum  {Phitip.  n)  »  pro  ea  nostram 
assuroenshumanitatem.  Amplius  diligit  nosquam  ^ 
Bponsam  suam  maritus ;  voluit  enim  crucifigi  pro 


salute  nostra,  quod  nequaquam  faoeret  maritas.  Et 
sicot  maritus  non  vult  babere  aliquem  participem 
uxoris  suffi,  sic  nec  Ghristus  fidelis  animn;  quc 
tamen  si  ab  eo  reoesserit  peocando,  revoeat  eam 
dicens  per  Bzechielem  :  «  Tu  fornicata  cum  ama- 
toribus  tuis  (Cap.  xvi)  •  tandem  revertere  ad  me. 
Tribus  modis  moritur  anima  primo  cogitatione, 
et  resusoitatur  per  gratiam  Dei  cordis  contritione, 
siout  in  domo  puella  a  Domino.  Secuodo  rooritor 
mala  locutione,  et  resuscitatur  a  Domino  mediante 
vera  confessione,  sicut  resusoitatus  est  in  portafi* 
lius  yidue  (Ltie;.  vii).  Tertio  moriturroala  opera- 
tione,  sed  resuscitatur  a  Domino  sicut  Lazaras 
{Joan.  II,)  mediante  satisfactione.  Hs  lunt  trea 
diffitffi,  quibus  nos  oportet  reverti  ad  Greatorem 
nostrum,  utsacrificemus  ei  sacriflcium  laudie  ;  sic- 
ut  tertio  die,  perfecto  itinere  suo,  sacrificium  Abra- 
ham  {Gen.  xxii).  Hse  sunt  tres  diffit«,  quas  pe- 
tierunt  Hebrei,  scilicet  filii  Israel  a  Pharaone 
dicentes :  «  Viam  trium  dierum  ibimus  in  deserto, 
ut  sacrificemus  Domino  (Exod.  iii).  »  Hebrffii  di- 
cuntur  scilicet  de  vitiis  ad  virtutes  transeuntef  «qoi- 
bus  Pharao,  id  est  diabolus  contradicit.  Desertnm 
est  mundus  i8te,in  quo  suntbestieet  reptilia,  quo- 
rum  non  est  numerus,  sciiicet  diversa  genera  pec- 
catorum.  Tn  hoc  deserto  sacrificemus  Domino  in 
tuto  loco,  id  est  in  claustro  religionis.  Tres  etiam 
dicuntur  diffito  proptertrinam  negationem  Petri  et 
trinam  confessionem,  propter  etiam  trinm  persona- 
rum  Trinitatem.  Prima  dieta  est  cordis  contritio 
que  neoessaria  est ,  sicutenim  fuit  in  mala  cogita- 
tione  delectatio,  sio  debet  sequi  in  satisfaetion^ 
amaritudo ;  arte  enim  medidnss  oontraria  oontrm- 


m 


MAGIBTBI  BOMANI  CARDINAUS  aBRMO  DB  PCBNITBNTIA. 


600 


riis  oorantar.  Secunda  diffita  est  oris  conressio,  qo»  A  Propria  debet  esset ;  sua  enim  peccata  debet  confi- 


necesaria  eat,  ut  epirituali  medecinapeccatum  cure- 

tor,  in  confessione  enimomnia  la¥antur,ut  Jacobus 

apoBtolus  ait  :  «  ConQtemini  alterutrum  peccala 

yestra,  orate  pro  invicem  ut  salvemini   (f  Jac.  v).» 

Quindecim  sunt  gradus  confessionis,  sicut  quin- 

decim  sunt  cantica  graduum,  et  quindecim  fuerunt 

graduB  quibuB  ascendebatur  in  templumSalomonis. 

Bt  nos  ut  in  templum  veri  Salomonis,  id  est  Ghristi 

veniamuBi  hisxv  gradibus  ascendamus.  Sunt  autem 

hi :  Gonfessio  debet  esse  voluntaria,  vera,  verecun- 

da,  accusatoria,  festinata,  frequens,  morosa,  pro- 

pria,   nuda,  integra,  indivisa,   secreta,    et   ordi- 

nata,  generalis,  specialis  et  individua.    Volontaria 

debet  ease  ;  unde  :  «  Voluntarie  sacrificabo  tibi  et 

confitebor  nomini  tuo  Deus  {Psat.  liu).»  Non   de- 


teri,  non  aliena.  Nuda  dobet  esse  confessio  ;  aperte 
enim  debet  et  distincte  confiteri  peccator  quiquid 
egit.Integra  debetesse,mediataenim  confessio  nolla 
est ;  non  enim  curatur  vulnus  quandiu  ferrum  latet 
in  vulnere,  et  Cbristus  quos  sanavit  integraliter 
curavit.  Indivisa  debet  esse,  ae  partem  dicat  con- 
fitens  uni  sacerdoti  et  partem  alteri :  sic  enim  est 
hypocrita  dum  vult  videri  justos.  Seoreta  debet 
esse ;  qui  enim  pubiicat  peccalum  soom  coram 
omnibus,  seipsum  damnat,  quia 

Non  est  canfeui  causa  luenda  rei ; 

qui  autem  secreto  confitetur,  se  ipsum  liberat. 
Recta  et  ordinata  debet  esse,  ut  eo  ordine  qob 
perpetratom   est   peccatom  fiat  confessio.  Gene- 


bet  esse  coacta,  qoodfit  in  extremis  quando  pec-  ^  l*^'»  debet  esse,  ut  dicatur  in  generali :   Peccayi 


eator  impotens  est  sui  et  immemor  conscientias 
aoas  propter  angostias  mortis ;  onde  ait  Augu- 
stinus :  «  Gonfiteri  quando  peccatum  potius  di- 
mittit  bominem  quam  homo  peccatum,  nec  laudo 
nec  vitupero ;  »  et  Salomon  :  «  Sanus  confitere, 
et  vivus  confiteberis  {JEccli.  xvii).  »  Vera  debet 
esse^quienimcausahumilitalis  mendaciterse  accu- 
sat,  cum  prius  justos  fuerit,  peccatorem  se  consti- 
toit.  Verecunda  debet  esse;  erubescentia  enim 
magna  para  est  poanitentis  ;  nec  pro  erubescentia 
debet  quis  omittere  quin  oonfiteatur.  Melius  est 
erobescere  coram  solo  sacerdote  qui  vicarius  est 
Ghristi,  quam  coram  omnibus  qoi  ad  judicium 
ernnt ;  quia  tunclibri  aperti  erunt,  id  est  conscien- 


in  superbia,  in  cupiditate,  in  luxoria,  et  lic 
de  oaeteris.  Deinde  fit  descensus  ad  specialia,  ot 
dicator  in  hac  specie  loxorias,  sive  in  fomioatione, 
sive  in  adolterio,  siveinincestu^etsic  deceterfs; 
deinde  fit  descendus  ad  individoa,  ot  dicator  :  In 
hac  specie  luxurie  hoc  modo  peccavi. 

Haec  etiam  attendendasunt  in  confessione,  ot  sio 
perveniaturad  tertiam  diaetam,  scilicet  operis  satis- 
factionem,  quas  debet  esse  voluntaria,  humilis  et 
hilaris,  secreta  et  condigna.  Voluntaria,  qoia 
volontarie  debemos  sacrificare  hostiam  pcenitentiaB 
et  laodis ;  posnitentiaB  dico  qoia  nollom  malom  im- 
ponitom  ,  aot  ponitor  in  hoc  saecolo  et  levios,  aot 
in  porgatorio.  In  hoos«culo  insufficienter  estponi- 


tiae  singolorom  singulis  patebunt,   exceptis    iHis,  C  *""•  ^**^^  P®PV®^™^°'' ^"*™  ^"*  ®'*  "^"^*^   !"* 


quao  per  confessionem  teetas  erunt  et  diabolo  qui 
acribit  peccata  nostra,quilibetenimhabetdiabolum 
sibi  insidiantem,  et  Deo  qui  non  recordabitur  ini- 
qoitatom  nostrarom  ;et  ipsi  etiam  sacerdoti  cui  fit 
confessio  occulta  erunt ;  non  enim  audet  detegere 
qoao  aodivit ;  qood  si  faceret,  absqoe  misericordia 
degradandum  esset.  Dicit  Propheta :  «  Beati  quo- 
rom  remisss)  sont  iniqoitates,  et  qoorom  tecta 
sont  peccata  (Psal.  xxxi).  »  Accusatoria  debet  esse 
confeasio  ;  justus  enim  in  principio  sermonis  sui 
accosator  est  soi,  non  aliom  debet  nominare.  Festi- 
nata  debet  esse  confessio,  ne  tunc  velit  peocator 
confiteri,  quando  non  poterit ;  unde  illud  : 

Nocuit  diflerre  paratis. 


hoc  seculo ;  ibi  enim  quod  torquendum  est,  in 
ignem  totum  mittitur ;  qoi  ignis,  ot  dicit  beatoa 
Gregorius,  tandum  distat  in  violentia  et  ardore  a 
nostro  materiaJi  igne,  quantum  distat  ignis  mate- 
rialis  a  picto  igne.  Sacrificinm  laodis  offerimos 
Domino ;  in  omnibus  enim  debemuslaudare  Domi- 
nam.  Humilis  debet  esse  poenitentia,  ne  poeniteni 
aliquem  despiciat,  si  viderit  eum  minus  habere 
gratiae.  Hilaris  debet  esse ;  «  hilarem  enim  datorem 
diiigit  Deus  (II  Cor.  ix).  »  Secreta  debet  esse,  nt 
devitet  posnitens  inanem  gloriam.  Gondigna  debet 
esse,  ot  secundum  gravitatem  cnlpae  sit  mensnra 
pcBnitentiae.  Aut  enim  homo  in  hac  vita  ponit,  aot 
Deos  in  fotoro ;  sed  «  borrendum  est  Incidere  in 


manos  Dei  viventis  [Eebr.  x).»  His  tribos  diastia  per- 
Freqoensdebfctesse.justusenimseptiesindiecadit.  D  actis,  poterimussacrificareDomino,etperveniread 
Morosa  dehet  e8se,confitendo  enim  peccator,  cujus-  terram  promissionis  cum  filiis  Israelitis,  qoi  dicon- 
iibetpeocatidebetdicere  omnescircomstantias;  qoas  ty^  viri  videntes  bona ;  qood  nobis  praBstore  digne- 
^^^^  *  tur  qui  vivit  et  regnat  per  omnia  aascula  Basoolo- 

Qvis^  quidfUbi^  quibui  auxiliis^cur^  quomodo^  quando.      rom.  Amen. 


691 


INNOCBNTTI  ni  PAPJB. 


II. 

OPUSGULA. 

DIALOGUS  INTER  DETM  ET  PECCATOREM. 


MONITUM. 
(Mai,  SpieiUgium  Romanumf  tom.  VI,  pag.  562.) 


Alterum  Innoc&ntii  in  bibliotheca  Vaticana  .nonumentum  repeii^  Palatino  coiiei  365  ituertum,  mjm- 
ptumque  Dialo^us  InnoceDtii  tertii  inter  Deum  et  peocatorem,  quem  diatognm  utrum  ante  an  posi  panHfi- 
eatum  icripterit  ignoro,  neque  enim  ipse  de  se  Innocentius  toquitur,  sed  cujuslibet  peccatoris  personam  eum 
Deo  laquenUmintroducii;  nec  veroquisquam  mireturf  diatogum  hunc  in  Gestit  non  recenseri,  multa  etdm 
atia  sitfe  edUa,  sive  inediia  InnocentU  scripta  auctori  Gestorum  ignota  fuerunt.  Accipiai  igOur  Christiaaa 
Ecclesia  hanc  quoque  a  nobis  magni  pontificis  lucubrationem,  aux  dum  retigiosissimum  auctoris  ofiimiifii 
eomprobat,  tegentium  pariter  pietatem  excitat  morumque  emenaationem  impense  suadet. 

DIALOOUS  INTER  DEUM  ET  PECOATGREM 


Quia  piu8  et  misericors  Oominus,  fratres  charia-  A 
limi,  permittity  imogratumei,  a  miseris  se  morta- 
ttbus  invooari,  erigitur  mihi  quoque  audaoia,  licet 
indigno  et  peccatori,  clamandi  ad  Deum  voce  ma- 
gna,  et  ipsius  clementiam  invooandi.  Non  igitur 
onerosum  sit  vobis,  quia  proficere  poterit  Domino 
a^Juvante,  ad  poenitentin  fructum,  quasi  dialogum 
in  auribus  ch&ritatls  vestr»  constituam  quoddam 
colloquium  inter  pe:2catorem  et  Deum.  Non  enim 
dedignatur  Altissimus  bujusmodi  cjlloquia  servo- 
7um  suorum,  dioente  ad  eum  Job  :  «  Loquere  et 
ego  respondebo  tibi,  aut  oerte  ego  loquor  et  tu  re- 
^onde  mihi  Uob,  xiii).  »  Ipso  itaque  attendente  de 
OGBloet  residenle  in  ezcelso  glorie  sus,  tanquam 
imroutabili  Deo  apud  quem  non  est  transmutatio 
neque  vicissitudinis  obumbratio,  ego  prostratus  ^ 
in  terra  et  adhsrens  humiiiter  pavimento,  tanto 
oompetentius  personam  assumam  peooatoris  in  hoo 
colloquio,  quanto  pr»  csteris  reum  et  culpabilem 
immundum  et  peccatorem  esse  me  fateor  et  agno- 
soo.  Incipiens  ergo  et  aperiens,  mentis  mea  desi- 
derium  sio  ioquor  verbis  meis  ad  eum : 

PEGGATOR   AD    DEUM. 

Deus  raterne,  eujus  natura  bonitas,  et  opus  mi- 
sericordia  est,  qui  etiam  cum  iratus  fueris,  miseri- 
oordia  recordaberis,  quibus  verbis  digne  te  potero 
invocare  ut  et  tu  digneris  invocantem  misericordi- 
ter  exaudire?  Soio  quia  Redemptor  meus,  Filius 
tuus,  doctor  veritatis  et  sapientie,  cum  ad  eum  di- 
oeret  unus  ex  discipuiis  suis  :  Domine,  doce  me 
orare  ;  ait:  «  Dicite  :  Pater  noster  qui  es  in  ccelis  C 
(Luc,  ii).  *  Si  igitur,  Domine,sic  orando  invocavero 


te,  poterone  peroipere  quod  verbom  illod  a  fldeli 
propheta  tuo  probatum  in  meimpleatur? 

DEUS    AD    PICGATOREM 

Pro  certo  quod  sic  orare  docuit  te  Filius  consub- 
stanlialis  mihi  et  cofleternus ;  sed  quia  tu  temet- 
ipsum  mihi  non  exhibes  sicut  fllium,  non  potes  in 
oratione  prsdicta  digne  invocare  me  sicut  patrem- 
Nam  ex  persona  mea  dicit  propheta :  «  8i  ego  Pa- 
ter,  ubi  est  amor  meus?  {Malac,  i.)  »  8i  autem  me 
tanquam  Patrem,  homo  quem  creavi,  diligeres, 
mandata  mea  tanquam  filius  qui  pairem  diiigit  ou- 
stodires  ;  exhibitio  enim  operis,  probatio  est  dile- 
stionis.  8ed  consideranti  mihi  omne  genus  homi- 
num  et  universum  statum  in  carne  viventium,  ra- 
rus  occurit  in  praelatis  et  subditis,  in  regibus  et 
ministris,  in  claustralibus  et  professis,  in  dominis 
et  servis,  in  clericis  et  laicis,qui  adimpleat  meam 
voluntatem  in  exsequendis  mandatis  meis,  et  tan- 
quam  patri  amorem  exhibeat  mihi  filialem.  Omnis 
sexus  etsBtas  corrupit  viam  suam,  ut  eat  post  con- 
cupiscentias  Huascontemnendo  universam  traditio- 
nem  evangelicam  et  dootrinam. 

PEGGATOR  AD  DEUM. 

Mirabilis  facta  est  scientia  tua,  Domine,  oontra 
me,  et  non  pptfiro  ad  e^m.Glaudiaosmeum.etob* 
struis  rationibus  tuis,  utad  invocationemtuam  pro- 
silire  non  audeam  verbisorationis  pr8BfataB.«  loquor 
tamen  ad  Dominum  meum,  cum  sim  pulvis  et  cinis 
{Gen,  xTiii),  »  mutabo  verbum,  si  forte  dignainve- 
niatur  invocatio  mea  iu  auribus  tuis ;  assumam  ad 
te  invocandum  illam  orationem  fidelis  propbetaB  tui 
David,  cui  perbibuisti  testimonium  toum  dicens: 
Inveni  virum  secundum  cor  meum  (Tjo/.  Lzzzyni}. 


DIAL0OU8  INTEB  D£UM  RT  PECCATORBM. 


604 


im  orando  clamabo  ad  te,  Domine  :  «  Mise-  A  ^^^  ^^^^  venter  eorum  eBi{Philip,  iii).  »  Unde si 


lei.  »  Et  itidem  ego  dixi : «  Domine,  miserere 
>  et  alibi  :  «  Misereremei,  Domine,  etezaudi 
lem  meam  (PsaL  iv).  • 

DEU8  AD  PBGCATORBM . 

bene  aonat  oratio  ilia  in  ore  tuo,  quia  non 
me  pro  Domino,  quia  non  times  me  sieut 
timere  debet  dominum  suum,  iicet  diilQteri 
)88i8  te  eervum  meum.  Ego  quidem  qui  per 
)tam  dixi  contra  filioe  inobedientis : «  Si  ego 
ubi  eet  amor  meus  {Malac.  i)  »  per  eum- 
lamavi  contra  eervos  qui  sunt  aine  timore  : 
;o  Dominue,  ubi  eat  timor  meue  ?  {ibid.)  » 
.utem  non  timeaa  me,  vel  non  habeae  me 


alium  Deum  prcter  me  babes,  istud  ecilicet  vitiom 
quod  plu8  amas  quam  me,  qui  verus  sum  DeaSy  ad 
propitiandum  tibi  digne  non  invocabie  me.  Imo  vi- 
detur  quod  velles  irridere  me,  et  velut  ironlce  Deum 
invocare,  si  cultum  et  amorem  mihi  debitum  alii 
exhibendo,  ad  me  clamares :  «  Deus,  propitua  eato 
mihi  peccatori  (Luc.  xviii)  ;  »  cum  hscBtulta  opinio 
contratria  sit  Scrlpturae  dicenti :  «Deus  non  irride- 
tur  (Gal,  vi).  »  Sed  tu  facis  sicut  adultera,  qu«  ha- 
bens  ex  una  parte  legitimum  virum  suum,  ex  alia 
recipit  amatorem  suum.  Nam  me,  qui  sum  sponsus 
tuus,  tanquam  meretrix  impudica  contemnis,  et  ex- 
cludis  thalamo  anims  tus,  ubi  tecum  deberem  de- 
licioBO  et  aancto  amore  quiescere,  quia  delicias  sunt 


mino,  de  facili  tibi  probo.  8i  enim  esses  in 

loco  secreto  solus  cum  sola  muiiere  aliqna,  p  ^^^^  ^^^  ^^^  ^lii^  hominum.Non  sine  injuria  mea 

ralde  diiigeres,  paratus  et  valde  accensusin      diabolum  velut  amatorem  extemum  induoisad  la^ 


;  libidinem  corporalem  impleres,  nonne  si 
quem  tu  formidares  irrumperet,  statiin  di- 
8  opus  incoeptum,  et  fugeres  pra)  timore  il- 
1  saltem  ne  videreris  ab  illo  pre  verecundia 
re  seu  pudore,  si  posses,  ad  latibulum  ali- 
involares  ?  Pro  me  vero  non  dimittis  vicinis 
lalia  operari,  cui  etiam  displicere,  et  ne  fa- 
hibere  cognoscis  ?  De  me  enim  hit  propheta : 
uid  Deas  e  vicino  ?  »  (/er.  xxiii.)  En  Deusa 
[uo  ego  sum.  Nunquid  si  absconderit se  ho- 
3  non  videboeum?Undemagi8  iilumquam 
ere  oonvinceris  ;  imoiilum  metuere  tanquam 
im,  qui  similis  esttibihomo  mortalis  etcor- 
liB  ;  et  me,  qui  sum  omnipotens  et  «ternus. 


sciviendum  cum  eo  in  eoncupiscentiis  et  desideriis 
tuis.  Quibus  vere  dioit  Scriptura  :  t  Angustum,  in- 
quit,  esi  stratum,  ila  utalter  decidat(/ia.  xxviu). » 
Ideo  relinquo  stratum,  et  recessi  a  te,  quia  in  forni- 
cationibus  suis  alii  inhsrendo  impudenter  anima 
reliquit  me, virum  utique  pubertatis  suas,  cui debue- 
rat  inseparabiliteradhiBrere.  GaDterum  quando  cre- 
dis  te  posse  me  invocare  ut  respondeam  tibi,  oum 
non  sim  in  te  ?  quare  pertransis  clausis  oculis  /et 
vim  illiuB  verbi  quod  ponit  Propheta,  scilicet :  « In- 
vocabis,  et  Dominus  exaudiet  te  {Isa.  lvjii),  •  non 
attendis  ?  Invocare  enim  dicitur  quasi  intus  orare, 
adeum  scilicet  qui  intus  est  vociferando  clamare. 
Gerte  si  sepe  pulsando  clamares  ad  ostium  alioujua 


nolis,  DominuB  tuus,  contemnere  compro-  C  <lomus  in  quanullusesset,  tota  die clamare  posses, 


4on  ergo  digne  convenii  tibi  ut  sic  invoccs 
)ndo,  Domine,  miserere. 

PECCATOR  AD  DBUM . 

incis  me,  Domine,evidenteretconcludi8  8r- 
;ando  irrefragabiliter.  Ad  hoc  cum  loquor  ad 
im  meum  homo  ego  putredo,  et  filius  homi- 
mis,  occurrit.  Domine,  menti  mtm  oratio  illa 
iria  et  publicani,  quam  tu  misericors  acce- 
oum  orans  in  templo  et  nolens  levare  oouloa 
m,  percuteret  pectus  suum,  diceuB  : «  Deus 
18  esto  mibi  peccator  \{Luc.  xviii).  »  Ipsiua 
0  et  similibus  verbis  ad  te  clamabo,  si  forte 
cantem  exaudias,  et  propitieris  peccato  meo^ 
i  aat  enim. 

BBU8  AD   PBCCATOREIf 

minus  Deus  tuus  ego  sum,  qui  solus  certe 
nnino  irrisorie  ad  me  clamare  videris,  utens 
oandum  me  verbis  orationis  prffidictffi ;  cum 
t  prster  me  quod  colis  ut  Deum,  ad  quod 
iliter  dirigis  affectum  tuum.  Illud  enimest 
U8  quod  magis  a  te  diligitur.  Si  enim  ava- 
peouniam  tanquam  idololatra  colis  et  amas 
Q.  Avaritia  siquidem.  teste  Ipostolo  meo, 
tim  est  servitue  {Ephes.  v). »  Si  gastrimar- 
s  gulosus,  venter  est  Deus  tuus,  quia  de  his 
labes  quae  maxime  ingluviem  ventris  iocen- 
ioltur  a  prndicto  Apostolo :  «  Hi  sunt  quo- 


et  quia  nemo  intus  esset  qui  te  audiret,  nemo  tibi 
clamanti,  quamvis  fortiter  et  frequenter,  reaponde- 
ret.  Sic  est  de  me,  qui  cum  dimieerim  habitaculum 
anims  tus  a  quo  me  coegisti  propter  immun- 
ditiam  ejus,  longe  factus  a  te  Jam  audire  non  pos- 
sum  clamorem  vocis  tu«  nedum  quod  te  debeam, 
donec  operaris  ea  qu»  mihi  displicent,  favorabiiiter 
exaudire. 

PECCATOE  AD  DEUM 

Quid  ergo,  piissime  Domine,  faciam  ut  redeas  ad 
me,  a  quo  te  propter  iniquitates  meae,  proh  dolor  I 
elongasti  ?  ut  sic  intus  existens  respoDdeas  invo- 
candi,  et  salvus  fiam,  qui  fueram  a  te  dereliotusy 
cum  scriptum  sit :  «  Longe  a  peccatoribuB  saluB 
j)  ^PsaL  cxviii).  » 

DEU8  AD  PEGGATOREM 

Audi  Scripturae  sanotn  consilium,  et  si  feoeris  il- 
lud,  reduces  me  statim  ut  invooantem  exaudiam  te 
ad  hospitium  tuum.  Habe  contritionem  cordis,  et 
dole  fortiter,  quia  offendisti  me  peccatis  tuis ;  juxta 
quod  tibi  et  tibi  similibus  ait  propheta  :  ■  Scindite 
corda  vestraet  non  vestimenta  veetra  [JoeL  ii).  » 
Item  :  «  Juxta  est  Dominus  bis  qui  tribulato  sunt 
corde,  et  bumiles  spiritu  salvabit  {PsaL  xxxni).  i» 
In  ipsa  quoque  contritione  propone  cooBtanter  peo- 
cata  tua  sacerdoti  veraciterconfiteri,  dicente  pro- 
pheta  David  :  «  Dixi,  confltebor  adversum  me  in- 


0d5 


INNOCBNTII  m  PAPiS. 


m 


JuBtitiam  meam  Domino,  et  tu  remisisti  irapietatem 
peccati  mei  (PsaL  xxxi).  »  In  quo  potes  manifeste 
inteiligere  quam  xnagnaetquam  incomparabilissit 
dementia  mea,  qus  ad  tale  propositum  relaxat  et 
dolet  crimina  universa.  Goncessa  vero  tibi  copia 
eonflteri,  dicente  propheta  et  clamante : « Dictu  ini- 
quitates  tuas,  ut  justiGceris  {Isa.  xuii) ;  »  idipsum 
Apostolo  :  «  •  Gonfltemini  alterutruro  peccata  vestra 
(Jac,  v).  »  Sed  et  Filius  meus  tanquam  magnicon- 
silii  angelus  venit  salvum  facere  populum  suum  a 
peccatiseorumfConfessionem,  quam  apostolus  suus 
expresse  preecepit,  signiflcative  et  figurative  man- 
dans  curatis  a  lepracorporali  per  ipsum  :  «  Ite  et 
ostendite  vos  sacerdotibus  (Luc.  xvii) ; »  perhsc  in 
nuens  quod  poenitens  qui  conteritur  cum  proposito 
confitendi,asordibuspeccatorum,icanimatanquam 
spirituali  lepra  mundatus  est ;  quia  cum  poBns  re- 
manent  debiti,  ad  confessionis  sacramentum  acce- 
dant  humiliter,  sacerdotum|arbitrio  se  devute  com- 
mittant,et  opere  satisfaciant  juxta  illud  quod  sacer- 
dotes  mandaverint. 

PBGGATOR  AD  DEUM. 

Magna  ast  et  ineffabilis^  Domine,  virtus  contritio- 
nis  per  quam  tu  justiflcas  impium,  et  de  perverso 
bonum  mirabiliter  faois.  Sed  ego  pecoator  eam  me* 
reri  non  possum,  et  nisi  per  infusionem  gratifletuae 
non  potero  illam  aliquatenus  obtinere.  Quid  enim 
illa  contritio  sit  nescio,  sed  quod  solius  tus  gratias 
donum  sit  non  ignoro,  a  quo  tanquam  a  Patre  lumi- 
num  descendit  omne  datum  optiraum  et  omne  do- 
num  perfectum  (Jac,  i).  Gurautem,  Domine,  requi- 
ris  a  me  ut  per  contritionem  bonum  me  faoiam, 
qualem  me  ipsom  facere  non  possum  ?oum  etiam 
tanquam  reus  et  sordidatus  eam  mereri  nequeam, 
nisi  per  inasstimabilem  gratiam  misericordisB  tue, 

DEUS  AD  PECCATOREM. 

Noli  errarevel  te  ipsura  decipere;  uon  enim  re- 
quiro  a  te  ut  facias  bonum,  qualem  te  scio  facere 
non  posse,  cum  boc  sit  in  me  ;  sed  ut  applicando 
liberom  arbitrium  tuum  ad  me,  divina  super  bene- 
floia  meditando,  reddas  te  mihi  habilem.  Quod  si  fe- 
oeris,  cum  hoc  sit  in  te,  indubitanter  gratin  mes 
recipiesinfluxionem,  quam  semper  de  bonitate  mea 
paratus  sum  darecuilibeteam  efflcaciter  volentire- 
cipere  ;  quamvis  habiiitas  illa  non  de  merito,  sed 
de  congruo  infusionem  gratias  mesB  prfficedat  in 
peccatore.  Unde  Augustir.us  :  i  Precedit  quoddam 
in  peccatoribus,  qui  iicet  non  justificentur,  digni 
tamen  justiflcationibus  et  habiles  inveniuntur.  »Sic 
est  in  eo  qui  clausos  hahetoculos,  quo  nihil  exigi- 
turut  videant,  nisi  tantum.illud  quod  in  eoest  posse 
facere,  scilicet  oculos  aperire,  cnmexterius  parata 
sit  claritas  solis,  qus  protinus  ad  videndum  apertos 
oculoB  illustrabit.  Tali  exemplo  considera  mani- 
feste  quod  ad  infundendum  se  homini  divina  gratia 
parata,  solius  habilitatis  in  eo  requiritur  congruen- 
tia  per  liberi  arbitrii  applicationem  inventa. 

PEGGATOR  AD  DEUM 

Bvidenter  agnosco,  Domine,  quod  mirabiliter  in- 


A  format  et  erudit  me  incrustabilis  altitado  seieiitia 
tu«.  Meditabor  ergo  sollicite  benefloia  tua.piissime 
Deus,  quibus  multipliciter  obligasti  met  dirigeiii 
intellectum  meum  et  applicans  teoaiter  prout  pes- 
sum  sicut  terra  sine  aqua  tibi,  si  forte  per  hojos- 
modi  cogitationes  congruum  me,  pater  misericor- 
diarum,  invenias  cui  rorem  gratiae  tue  quam  Don 
merui  digoanter  infundas  oujus  etiam  adminicolo 
valeam  excitatua  ad  bonum  de  commissis  impieta- 
tibus  meis  sufflcienter  in  corde  atteri,  cum  propo' 
sito  easdem  humiliter  confltendi.QuamvishaBeipsa 
meditatio  beneficiorum  tuorom  sine  te  menti  mes 
innasci  non  possit  ex  me,  dicente  Apostolo  :  «  non 
sumus  sufficientes  aliquid  anobisquasi  ex  Bobis, 
sed  sofficientia  nostra  exDeo  est  (/iCor.  iii).  »  Ve- 

n  rumtamen  miseregoquidfaciam,  quiacompunetns 
ex  gratia  tua  propono  sepius  confiteri ;  eed  moltt 
occurrunt  mihi,  qu»  me  impediunt  et  revocant  ab 
exsecutione  propositi  ?  Primom  impedimentam  est 
vercundia  magna  qu»  tota  die  contra  me  eety  et 
confusio  vultus  mei  qu»  operuit  me.  Dispono  mol« 
toties  ad  sacerdotem  aocedere,  sed  quia  valde  pa- 
denda  sunt  que  commisi,  declino  a  lali  proposito 
prs  pudore.  Multoties  sacerdotem  adire  dispoiai, 
aed  et  iniquitatem  meam  devote  revelatarQi  adivi, 
et  cum  pedibus  ejus  assisterem,  stimulante  me 
conscientia  mea,  irruit  super  me  confnsio  repen- 
tina,  et  turbatus  in  seipso  spiritns  meus  fluotoare 
cospit  et  dicere  :  Heu  quid  agam  ?  referamne  acelas 
poterone  referre  ?  Sicque  prsvalente  in  me  vere* 
cundia  mea,  confessione  postposita,  sine  medica- 

C  mento  salutis  a  poBuitentiali  foro  recessi,  oorrup- 
tffique  sunt  et  deteriores  effeoto  oicatrioes  mes  a 
facie  insipientie  mee. 

DXUS  AD  PKGCATORBM. 

Stultus  nimis  et  indiscretus  argueris  fore,  dam 
sicut  luna  mutaris,  et  confiteri  peccata  tua  pr»  ve- 
recundia  et  pudore  dimittis.  Laudabile  est  si  con- 
fonderis  et  invadit  te  pudor,  quando  ad  memoriam 
tuam  seclera  tua  reducis,  Jeremiaprophetadicenta 
<c  Confusus  sum  et  erubui,  quia  sustinui  oppro- 
brium  adolescenti»  me«  (Jer,  xxxi).  »  Sed  cavere 
debes  omnino,  ne  talis  sit  verecundia  qun  te  revo- 
cet  a  confessione  peccati ;  qoia  ejusmodi  oonfusio 
realum  accumulat,  non  diminuit,  cum  posnitentem 
noD  sinit  confitendo  detegere  quod  oommisit.  Est 
D  confusio  adducens  gloriam,  et  est  confusio  addu- 
cens  reatum  ;  nam  culpabilis  est  si  confesiionem 
excludit,  laudanda  si  sic  pudet,  ut  etiam  confltendi 
ccmes  existat,  jaotantia  siquidem  potius  quam  de- 
votionis  signum  exponere  sine  rnbore  peocatum. 
Gur  autem  insipiens  pudet  te  dicere  semel,  qood 
Don  puduit  commisisse  frequenter  ?  Loquere  tamen 
ante,  si  tentaris,  et  dicito  :  Non  erabescam  Deo  in 
ministro  suo,  qui  mei  similis  homo  mortalii  ett, 
confiteri  quod  non  potest  ab  oculis  mijestatis  so» 
abscondi.  Non  erubescam  homini  reatom  meom 
exponere  in  vita  presentiy  quem  ai  non  detexeroei, 
•oio  fore  omnibus   manifeatnm  in  die  Jadioli.  81 


057 


DIALOQUB  INTER  DBUM  BT  PBCX^^ATOBBM. 


696 


aatem  hic  illum  reyelavero,  Deusillum  contegetet  A  momentaneum  tribulationis  nostrSy  sublime  pon- 
abBCondet  de  insestimabili  bonitate,  et  faciet  me  de      dus  operatur  in  nternitate. 


namero  beatorum,  «  quorum  remisss  sunt  iniqui* 
tates  et  quorum  lecta  sunt  peccata  (PsaL  xxvi).  » 

PBCCATOR  AD  DBUM. 

Gonfortasti  me,  Domine,  verbis  tuis  et  corrobo- 
rasti  sermonibus  sanctis,  et  non  prs  verecundia 
Jamdimittam  quandoad  ministrum  tuum  excessus 
meos  per  confessionem  relevaturus  accedam.  Sed 
aliud  est,  mi  Domine,  quod  ne  confltear  magnum 
mihi  prsstat  obstaculum,  scilicet  timor  pcBnae. 
Peccavi,  Domine,  super  numerum  arensB  maris,  et 
multipiicata  sunt  peccata  mea  ;  quare  timeo  valde 
ad  confessionem  accedere,  quia  si  juxta  quantita- 
tem  culpe  injungenda  est  quantitas  poena,  tanta 


PECGATOR    AD    DBUM. 

Jucanda  sunt,Domine,  eloquia  tua  servo  tao  su- 
per  mel  et  favum  ori  meo  dulciora  {Psal.  cxviii), 
licet  indignus  sum  altitudinem  inspicere.Non  dedi- 
gneris  adbuc,supplico,sustinere  quid  modicum  in- 
sipientiffi  me».  Ecce,  Domine,  jam  non  impedietin- 
me  confessionera  pudor  culpae  vel  timor  pcBnae. 
8ed  est  aliud  quod  retardat  me  modicum,  iroo  re- 
vocat  a  ccnfessione  cor  meum,  temporalium  scili- 
oet  rerumafiTeclus  vel  desiderium.  Gonsidero  epod 
me  ipsum  el  coiloquor  menti  mesB :  si  delicta  mea 
confessus  fuero  sacerdoti,  forsitan  injunget  mihi  ut 
Hierosolymam  proflciscar,vel  laborem  alicujus  pere- 


potero  satisfactionis  sarcina  prsBgravari,  qus  juxta  3  grinationisassumamvelsaltemutecclesias  visitem. 


meorum  sstimationem  reatuum  mihi  debebit  im- 
poni,  quod  si  longissimo  tempore  viverem,  eam 
explere  miserrimus  non  valeam. 

DBUS    AD    PEGCATORBM. 

Adhuc  stultitia  tua  te  non  deserit,  et  indiscreta 
opinio  in  cor  tuum  ascendit.  Nunquam  credere  de- 
bes,qood  Deus  pracipiat  homini  impossibile,  vel- 
eam  tibi  jnbeat  imponi  posnam  quam  tu  nequeas 
sastinere.  Vicarius  meus  papa,  quem  ego  constitui 
loco  mei  interrisJudicemtuum,dolorem  conflten- 
tis  mitigabit  attentis  circumstantiis  peccatorum. 
Et  quia  potestatem  a  me  ligandi  pariter  et  sol- 
vendi,  ministerio  quidem  non  auctorilatesuscepit, 
moderabitur  poenam  Juxta  su«  discretionis  arbi- 


et  in  eis  diutius  vacaturus  orationes  frequentem  ;  et 
possem  interim  temporalibus  lucrisinsistere,  et  ac- 
quisitionibusmultisetmihietmeishujusmondisub 
stantiam  ampliare  ;  sed  si  qua  penes  me  sint,  opor- 
tebit  minui  potius  quam  auj?eri,  donec  assumpta 
peregrinatio  valeat  peragi,  vel  quandiu  spirituali- 
bus  exercitiis  me  contigerit  occupari.  Quapropter 
utilius  est  mihi  a  confessione  desistere,  quam  ao- 
quisitionis  mundansB  studium  impedire. 

DEUS  AD  PBCCATOREM. 

Vana  est  cogitatiojilla,  imo  tentatio  SatansBy  qo« 
te  apprehendit.  Ut  autem  cogitationem  illam  pro- 
Qul  a  te  expellas,  recordare  quod  Scriptura  evange- 
lica  proclamat :  «  Vae  prsgnantibus  et  nutrientibos 


irium,  et  talem  i^junget  poenitentiam,  ut  per  eam,  n  ^°  ^^^^  ^i^  (Uatth,  xxiv). »  Prsgnantes  quidem  suot 

__  _  ■  .  «•■•  •        .  »  VI       _    __   »     .  _     _  'll*        '  A.  J  •  J  *  A 


mecooperante,Ju8titiaBrecipias  incrementum :  qui 
etiam  tantum  in  te  dolorem,  amaritudinem,  et  con- 
tritionis  inyenire  poterit  vehementiam,  quod  post- 
modum  de  injuncta  poena  partem  mazimam  vel 
forte  totam  de  bonitate  Dei  praesumas  relaxandam. 
Sed  et  tu,  quem  timor  pcBnsB  praBsentis  retrahit  a 
proposito  confltendi,  quare  non  consideras  et  re- 
volvis  mente,  quod  poena  hujus  vitsquantumcun- 
qae  sitlonga,  brevis  estrespectu  fleternaB ;  quantum- 
cunque  amara,  dulcis  est  infernali  poen»  collata. 
Quamobrem  meliusest  tibi  hic  poenitere,  quam  in- 
tolerabiliter  postmodumet  amarissime  cruciari.Ne 
tibi  contingat  quod  ait  Job :  «  Qui  timet  pruinam, 
irruet  super  eum  grando  (Job  vi) ;  »  et  qui  poenam 
metuittemporalem,  indubitanteraeternam  incurrot. 


animiB  perverss,  qua  per  illicita  desideria  tempo- 
raiium,vel  alioujus  iniquitatis  consensum,tanqoam 
a  diabolo  malitiffi  semine  i^jecto  menteconcipiant. 
Nulrientes  vero  animae  dicuntur  illn  qu«  terrenas 
delicias  nondesinuntperavaritiam  cumulare,vel  de 
perpretatis  iniquitatibus,  delectabiliter  perseveran- 
tes  in  eis,  dififerunt  poenitere.  Veniet  procul  dubio 
mors  super  iilo8,etdescendentin  infernum  viventes, 
quoniam  nequitiain  hospitiis  et  in  medio muntis  eo- 
rum.Gertesi  sanesapcres,quando  leadsui  concupi- 
scenliam  res  ist»  mundanse  8ollicitant,meditari  de- 
beresquia  quaecunque  ooncupiscibilia  videntur  in 
mundo8.sunttransitoria;quae  vero  a  Deo  promittun- 
tur,aBterna;iAtaterrena  Jlla  coelestia;i8ta  modica,illa 
tnagna;  illa  mentita,  illa  certa  :  istainflrma,  illa 


Item  V   Fugiel  arma  ferrea,  et  irruet  in  arcum  ^  superna ;  ista   uiiniroa  illa  maxima ;  ista  cum  la- 


SBream  (Job  xx).  »  Poena  siquidem  praesens  quae 
cito  transit  et  consumitur,  per  arma  ferrea  desig- 
natur,  qusB  per  rubiginem  oonsummantur ;  poena 
▼ero  «Bterna  quae  finiri  non  potest,  per  arcum 
aereum,  qui  aesest  incorruptibile  signiflcatur.  Maxi- 
me  tamen  fructuosa  sit  in  hoc  mundo,  infructuosa 
veropenitus,  imo  perniciosa  poenilentia  in  futuro. 
niad  etiam  Apostoli  verbumtibi  debetpraestare  so- 
latiom,  etad  sustinentiam  temporalis  poenae  te  for- 
titer  animare  quod  dicitor :  «  Non  sunt  condignffi 
passiones  hujus  temporis  ad  fatoram  gloriam  quae 
revelabitur  in  nobis  (Rom.  vii).  »  Item  hoc  leve  et 


bore  acquiruntur,  cam  timore  et  sollicitudine  con- 
servanturi  cum  dolore  et  angustia  amittuntur.  Licet 
aotem  in  his  acquirendis  sit  labor,  quia  «  regnum 
ooeleste  vim  patitur  et  violenti  rapiunt  illud  (Matth. 
xi)  ,  »  de  ipsorum  tamen  custodia  nuUo  modo 
possossores  eorum  pungi  possunt  soUicitadinnm 
stimulo,  nec  dolore  torqueri  de  ipsorum  amissione 
vel  (iamnatione,  quia  « ibi  aerugo  vel  tinea  non  de- 
molitur,  nec  fures  efifodiunt  et  furantur(lfa^rA.vi)» 

PECCATOR  AD  DEUM. 

Ne  irascaris,   Domine,  si  et  hac  vice  modo,  1o« 
qoendi  aadaciam  in  conspeoto  altitodinis  tue  vilis- 


INMOCBNTn  m  PAPiB. 


Toa 


BimDtn  flgmeDtain  ego  assamo ;  et  sicut  ia  aliis,  in  A  ties  Qsque  ad  flnem  vil»  austineo,  et  panire  dilb* 


eo  quod  propoeiturus  sum  ioTeniam  apud  abyesum 
sapientis  tuaa  tanquam  positue  in  perturbatione 
consiiium.  Est  adhuc  quiddam  quod  valde  me  oon- 
cutity  et  difQcilius  csterie  mibi  confessioniB  impe- 
dimentum  apponit,  unde  deaperationem  incurro 
ex  gravi  difQcultate  resistendi  peccato.  Infelixego 
mnltoties  cecidisee  me  memini,  qui  et  postmodum 
poBnitendo»  te  a^juvante,  snrrexi,  sed  stare  non 
praBvalens,  reiapsus  sum,  et  redii  muUoties  in  id- 
ipsum,  revertene  iterum  atque  iterum  tanquam 
oanie  ad  vomitum  et  sus  ad  luti  volutabrum 
(//  Petr  ii).  Unde  cum  lubricus  et  inetabilia  tan- 
qaam  cereus  eim  in  vitium  flecti,  de  mea  stabilitate 
despero,    et  propterea  penitus    de  confessione 


rens  ut  pmniteant  patienter  exepecto.  Oe  me  fiqiii- 
dem  propheta  claroat  dicens  :  t  Audite,  domM 
Jacob  et  residuum  Israel,  [quoniam  portamini  a 
meo  utero,  et  gestamini  a  mea  vulva ;  ego  feei,  el 
ego  feram,  et  usque  ad  canos  ego  portabo  (liat. 
xLvi).  »  Gurde  me  debeas  desperare  qui  postquam 
creavi  hominem,ut  facerem  eum  glori»  mes  parti- 
oipem,  ex  nimia  charitate  quaeum  dilexi»  unigeoi- 
tum  meum  in  mundum  misi,  qui  eum  venundatum 
8ub  peccato  non  corruptibilibus  auro  et  argento 
redemit,  sed  pretioso  sanguine  suo^  quem  pro  eo 
abunde  eCTudit  ?  Soito  et  videto  qui  renuis  confl- 
teri,  pro  eo  quod  ipsa  eadem,  qun  snpe  confeesos 
es,   nimis   iterans,  vias  tuas  viliter  corrapisti; 


deaieto,   existimans  nihil   prodesse  si  erigor  et  ^  quia  cum  malum  sit  et  amarum  reliquisse  te  Domi- 
resurgo  qui  8um  casurus  in   proximo,  et  stare     num  Deum  tuum,  longe  deterius  revelatur  perse- 


diffldo  brevi  temporis  intervallo,  existimans  nihilo- 
minus  veniaro  impetrare  non  posse  de  facili,  qui 
Ireqaenter  erectus,  et  frequeoter  ad  peccatum  rela- 
peue,  ingratus  et  indeyotus  invenior  erigenti. 

DEU8  ADPEGCATORBM. 

In  eo  quod  modo  proponis  non  tam  insensatas 
qaam  insanus  esse  probaris.  Nam  recte  facis  si  de 
te  ipso  diffidas,  et  fragilitatem  taam  attendens,  de 
taie  viribus  non  presumens,  existimes  quod  post- 
quam  surrexeris  de  tuavirtute  sperare  non  possis.Sed 
demesperare  debe8,quod  licetinflrmusetdebilissis 
exte,po88um  tamensi  demea  misericordia  voluero. 


verare  in  malo,  et  ipsius  amore  postposito,  elon- 
gare  te  jugiter  et  avertere  vultum  tuum  ab  eo. 
Quare  non  consideras  tu  quod  sffipius  cadis,  et  sas- 
pius  surgis,  quod  minus  malum  cadere  sit  alter- 
natim  etsurgere,  quam  in  peccato  continuo  perma- 
nere  ?  Potest  enim  ex  Dei  benignitate  quando  sic 
surgie,  in  bono  statutemporali  te  mors  intercipere 
ut  salveris.  8i  vero  permanens  in  peooato  perversui 
fueris  in  flne  tu»  vito  repertus,  procul  dubio  de- 
portaberisad  eterna  8uppliciacondemnandu8;qaia, 
dicente  Scriptura,  Judicat  Dominus  flnes  terr»  et 
flnalia  opera  (P$al.  xcx) ;  et  arbor  si  ad  aquilonem 
vel  ad  austrum  ceciderit,  prius  utreor  eligeret  ab 


quamvl8debilem8tabUire,etqaantnmvi8inflrmump!P«V"*°**'"'*^''''*  inde  poatea  cadere,  qoam  in 
n»  corruaa  oonfirmare.  Cur  autem  de  me  desperca,  ^  «"o  J^g"»'  permanere.  S.cetiam  qu.  laborat  aliqua 


qui  nolo  mortem  peccatoris  sed  magis  ut  conver- 
tatur  et  vivat  (E%ech.  xvii) ,  qui  utique  miBericors 
8um  et  pr8B8tabiIi8  super  malitia?  Attendc  quia  si 
desperes  de  me,  peocatnm  incurris  irremissibiie, 
quod  est  peccatum  in  Spiritum  sanctum  ;  nec  est 
peccatnm  buic  comparabilc,  quia  ipeum  est  solum 
qaod  necin  hoc  saeculo  neque  in  in  fbturo  creditur 
remittendum.  Attende,  quia,  si  de  me  desperes, 
tanto  gravius  me  ofifendisquanto  clcincntius  poten- 
tiam  meam  exstinguere,  et  meam  mihi  benignita- 
tem,  qnam  non  exaccidentall  dono,  sednaturalem 
habeo,  auferre  conatussis,  et  omnipotentiam  meam 


febre,  nonne  gravius  reputaretuream  pati  contmue, 
quani  ab  ea  interpolatim  vexari  ?  Ita  et  tu  duobas 
malis  propositis,  scilicet  cadere  in  peccatum  et  sur- 
gere  consequenter  ab  eo,  vel  irregressibiliter  et 
irreverenter  perseverare  in  malo,  potius  debes  fn- 
prere  secundum  quam  primum.  Noli  ergo  tanqaam 
diffidens  et  deeperans  de  Deo,  te  a  confessione 
retrahere,  sed  quoties  miseriam  pateris  ea  qu» 
confessus  es  iterum  committendo,  tu  nihilominns 
eadem  iterum  confltere.  Nam  sicut  aqua  veetimen- 
tum,  quod  sepiue  inquinatur,  quandocunqne  illud 
abluit,  mundat  a  sordibus  et  efflcit  quasi  novam ; 
sic  et  confessio  quoties  ad  eam  recurritur,  restituit 


a  me  intenm  separare.  Ego  enim  sum  oui  dieitur :  ....  ,  ..      .. 

^  \  X      >        .  A  anime  eum,  quem  amitit  decorem  ex  reiterationo 

«Deus  cui  proprium  est  miseren  semper  et  par-  ^.         '7..  ,.,  .        -,..    ,*™  ..*««**  * 

„       .  *•    nj  I-         1       1    n  peccati,  munditifficandidatum.Teautemconfltente 

cere.  »  Ego  ad  quem  congregatio  fldelium  clamat :  ^  ^  *        ^  •       v      <       * 

•^       ^j        •4    4*  j   I       •  peccatum,  et  expulso  ab  anima  tua  veneno  nequi- 

ff  Dea8,quiomnipotentiam  tuamparcendo|maxime     r  ^         f  ^ 

et  miserando  manifestas.  »  Gur,  infelix,  de  me  de- 


beas  desperare  qui  gaudium  mihi  reputo  et  angelis 
meis  super  uno  peocatore  poenitentiam  agente ;  qui 
et  nonaginta  novem  ovibus  in  deserto  relictis,  misi 
pastorem  earum  nt  unam  perditam  quereret,  in- 
ventam  portaretin  humeris  suis;  quifilium  prodi- 
gum  revertentem  letanter  excepi,  stolaro  primam 
etanDulumeide(Ji,et  faciensgrandeconvivium  pro- 
eo,  vitulum  saginaturo  occidi  {Luc.  xx).  Ego  sum 
qui  tanquam  mater  Qliis  etiam  delinquentibus 
viscera  pietatis  aperio ;  qui  offendentes  me  multo- 


tie  per  confessionis  antidotum,  statim  ad  eam 
regrediar  tanquam  ad  domum  meam  unde  prina 
exivi.  Et  ex  tunc  si  me  invocaveris,  exaudiam  te, 
et  tanquam  intus  habitans  sine  mora  respondelK) 
clamanti. 

FBGCATOR  AD  DBUM. 

Domine  Deus  salutis  meas,  verba  sunt  vita 
etern«,qu«  loqueris,  et  salutaria  monita  qoa  hor- 
taris.  Acyutus  ergo  a  te  requiram  deyote  minislrum 
tuum,  et  effundam  coram  illo  sicut  aqoam  cor 
meam,  ap^iam  in  oonspeQtii,  ^us,  labia  dimi,  Ipon- 


701 


DB  OOMTBMPTU  MUNDL  —  LIB.  1. 


702 


tnnii  inamaritudineaaimflBmM.  Siout  qaidigitum  X  nabiiis  te  relinquere  fecerat  mentifl  mea  hospitiumy 


ingerit  gotturi  suo,  srutabor  acratinio  oonscien- 
llAm  meam  et  non  deaistam,  donec  evomam  illam 


cum  ineBstimabili  fragrantia  unguentorumtuorum 
clementer  in  illud  regredi  et  inhabitare  digneria» 


amaram  euper  absinthium  et  fel,  qua  iatet  intrio-     juzta  sanctum  et  ineffabile  tuum  promiseum  :  qui 


«poaa,  meorom  saniem  peccatorum ;  ot  sio  evo- 
mita  foris  et  ij^cta  putredine,  cqjua  fiator  abomi- 


es  benedictus  in  sscula  smulorum.  Amen. 


S3: 


DE  CONTEMPTU  MUNDI 


8ITI 


DE  MISERIA  CONDITIONIS  HUMANiE 

UBllI  TRES 

(Edit.  Opp.  Innocentii  III,  Golonia  1575,  in-folio,  p.  421.) 


LIBER   PRIMUS. 


PROLOQUS.  B 

Domino  Patri  charisaimo  P.  Oei  gratia  Portuensi 
epiecopo,  Liothariue  indignue  diajDonus,  gratiam  in 
prsBenli,  et  gloriam  in  futuro. 

Modicum  otii,  quod  intermultas  angustias  nuper 
ea,  quam  nosti,  oocasione  captavi,  non  ex  toto  mi- 
hi  praeteriit  otiosum.  Sed  ad  deprimendam  super- 
biam  (quae  caput  eet  omuium  vitiorum)  [Eccli.  x) 
vilitatem  humane  conditionis  utcunque  descripsi. 
Titulum  autem  prasentis  opusculi  vestro  nomini 
iedicavi,  rogans  et  poetulans,  ut  ei  quid  in  eo  ve- 
etra  discretio  dignum  invenerit,  divine  gratis  to- 
tum  aecribat.  8i  vero  paternitas  vestra  suggesse- 
rit,  dignitatem  humansB  naturae,  Ghristo  favente, 
deecribam  (28) :  quatenus  itaper  hochumilieturela- 
tu8,  ut  per  illud  humilis  exaltetur  [al.  Gratulelur].  n 

GAPUT  PRIMUM. 
De  fni$€rabili  humams  condUumis  ingressu^ 

«  Quare  de  vulva  matris  egressus  sum,  ut  vide- 
rem  laborem  et  dolorem,et  eonsnmerentur  in  con- 
fusione  dies  mei?  (Jer.  zx«)  »  Si  laliade  se  locutua 
est  :lle,  quem  Dominus  sanctificavit  in  utero  (Jer. 
i).  qualia  loquar  ego  de  me,  qoem  mater  mea  ge- 
noit  in  peccatie  ?  Heu  me,  dixerim,  mater  mea,  qni 

igenoisti,  fllium  amaritudinis  et  doloris,?  « Quare 


non  in  vulva  matrie  mortuus  sum  ?  egresiue  ex 
uteronon  statim  perii?  Gur  exceptus  genibus,  laota- 
tus  uberibua  (Job.  iii),  nalua  in  combustionem  [al. 
confusionem]  et  cibum  ignis  ?  (Isa.  ix.)  »  —  «  Uti- 
nam  interfectus  fuissem  in  ntero,  ut  iuisset  mihi 
mater  mea  sepulcrum,  et  vulva  ejus  conceptue 
eternue  (Jer.  xx). »  —  «  Puissem  enim  quaei  non 
essem,  de  utero  translatue  ad  tumulum  {Job,  x).  n 
—  t  Qais  ergo  det  oculis  meis  fontem  lacrymarum 
(Jer.  ix),  »  ut  tleam  miserabilem  conditionis  huma* 
ne  conversationis  progressum,  damnabilem  huma- 
ne  dissolutionis  egressum  ?  Gonsideravi  ergo  cum 
lacrymis  de  quo  factus  sithomo :  quid  faciat  homo, 
quid  facturus  [al.  futurus]  sit  homo.  Sane  forma- 
tus  de  terra,  conceptus  in  culpa,  natus  ad  poBnam, 
agit  prava  qus  non  Hcent,  turpia  qu»  non  decent, 
vana  que  non  expediunt,  fiet  cibusignis,  esoaver- 
mis,  massa  putredinis.  Exponam  id  planius,  edisse- 
ram  plonius.  Formatus  est  bomo  de  pulvere,  delu- 
to,  de  cinere :  quoque  vilius  est,  de  spurcissimo 
spermate:  conceptqs.in  pruritu  carnis  in  fervora 
libidinifl,  in  fetore  luxurin :  quodque  deterius  est 
in  lube  peccati ;  natoe  ad  laborem,  dolorem,  timo- 
rem  :  qoodque  mieerius  e8t,ad  mortem.  Agit  pra* 
va,  quibua  offendit  Deum,  offendit  proximnm,  of- 
fendit  seipsum  ;  agit  turpia,  quibuspolluitfamam. 
poUuit  conecientiam,  polluit  personam ;  agit  vana, 


(28^  Ltberde  dignitate  natanthamana  noodom  inventoa. 


703 


INNOCBNTII  m  PAPiE. 


7« 


quibos  negligit  8ena,negligit  utilia,  negligit  necea- 
earia.  Fiet  cibos  ignis,  qai  semper  ardet,  et  urit 
inexstinguibilis ;  esca  vermis,  qui  semperrodit,  et 
comedit  immortalis :  massa  putredinis,  que  sem- 
per  fetet,  et  sordet  horribilis. 

GAPUT  II. 
De  vilitale  materise  ipsius  hominis. 

Formavit  igitur  Dominus  Deus  hominem  de  limo 
terr»,  quae  csteris  eiementis  est  viiior,  ut  patet 
Gen.  11.  Planetas  et  stellas  fecit  ex  igne,  flatus  et 
ventos  fecit  ez  aere,  pisces  et  volucres  fecit  exaqua, 
homines  et  juroenta  feoit  de  terra.  Gonsiderans  igi« 
tur  aquatica,  homo  se  vilem  inveniet ;  considerans 
aarea,  se  viliorem  agnoscet ;  considerans  ignea,  se 
vilissimum  reputabif,  nec  valebit  se  parificare  cce- 
lestibus,  nec  audebit  ne  prffiferre  terrenis,  quiapa- 
rem  se  jumentis  inveniet,  et  simiiem  recognoscel. 
t  Unus  est  enimhominum  etjumentorum  interitus, 
et  sequa  utriusque  condilio,  et  nihii  habet  homo  ju- 
mentoamplius.  De  terra  orta  sunt,  et  in  terram  pa- 
riter  revertentur  [Eccle,  iii). »  Verba  sunt  ista  non 
cujnslibet  hominis,  sed  sapieotissimi  Saloioonis. 
Qoid  est  igitur  homo,  nisi  lutum  et  cinis?  Hino 
enim  bomodicit  ad  Denm  :  «  Memento,  quaeso,  quod 
sicutlutum  feceris  me,  et  in  pulverem  mereduces 
[Job  x).  »  Hino  et  Deus  inquit  ad  hominem  :  '<  Pul- 
vis  es,  et  in  pulverem  reverteris  {Gen,  iii).  » — 
«  Gomparatus  sum,  ait  Job,  luto,  et  assimiiatus 
8um  favillffi  et  cineri  (Jo^.  xxx).  »  Lutum  efficitur 
ex  aqua  et  pulvere,  utroque  manente.  Ginis  autem 
fit  ex  ligno  et  igne,  utroque  deficiente.  Expressum 
mysterium,  seii  alias  melius  exprimendum,  quid 
ergo  iutum  superbis  ?  de  quo  pulvis  extolieris  ?  un- 
de  cinis  gloriaris  ? 

GAPUT  II. 
Divisio  conceptionis. 

An  illud  forsan  respondebis,  quod  Adam  ipse 
fuit  de  limo  terrs  formatus,  tu  autem  ex  humano 
semine  procreatus  ?  At  ille  fuit  formatus  de  terra, 
sed  virgine;  tu  vero  procreatus  de  semine,  sed  im- 
mundo.  «  Quis  enim  potest  facerc  mundum  deim- 
mundo  conceptum  semine  ?  d  {Job,  xiv.)  Quis  est 
homo,  ut  immacuiatuBsit,  etjustusappareatnatus 
de  muliere  ?  «  Bcce  enim  in  iniquitatibus  oonceptus 
8um,  et  in  peccatis  concepit  me  mater  mea  {PsaL 
l).  »  Non  in  una  tantum  iniquitate,  non  in  uno  tan- 
tum]delicto,  sed  in  multisiniquitatibus,  etin  multis 
deiictis.  In  delictis  videlicet  et  iniquitatibus  pro- 
priis  ;  in  delictis  et  iniquitatibus  alienis. 

CAPUT  IV. 
De  conceptione  infanHs. 
Est  enim  dupiex  conceptio :  una  seminum,  et  al- 
teranaturarum.Prima  fit  in  commissia,  aeoundafit 
in  contractis;  parentea  enim  committuntin  prima, 
proles  oontrahunt  in  Becunda.  Quia  enim  DeBciat 
concubitum  etiam  conjugalem  nunquam  omnino 
committi  sine  pruritu  carnis,  sine  fervore  luxuricB 
sine  foetore  iibidinis?  Unde  semina  concepta  foedan- 
tur,  maculantur  et  vitiantur,  ex  quibus  anima  tan- 


A  dem  infusa  contrahit  labem  peccati,  maoolain  eiil- 
ps,  sordem  iniquitatis.  Sicutexvase  corrapto  liqim 
infusus  corrumpitur,  etpollutum  oontiDg8n8,flKip- 
80  contactu  polluitur.  Habet  enim  anima  tres  sa- 
turaies  potentias^  sive  tres  nuturalea  virea  Ratiooi» 
iem,  ut  discernat  inter  bonnm  et  nialum ;  iraambi- 
lem,  ut  respuat  malum  ;  concupiscibilem,  ut  appe- 
tat  bonum.Ist89  tres  vires  tribusoppositisvitiiBori- 
ginaliter  corrumpuntur.  Vis  rationalis  per  igDonn* 
tiam,  ut  non  discernat  inter  bonum  et  maIom;vii 
irascibilis  per  iracundiam,  ut  respoat  boDum ;  vis 
oonoupiscibilisperconcupisceDtiam,  utappeiat  ma^ 
Inm.  Primagignit  delictom,  ultima  parit  peocatom, 
media  delictum  generat  et  peccatum.  Est  eoim  de- 
lictum  non  facere  faciendum  ;  peccatum,  agere  non 

B  agendum.  Hsctriavitiacontrahunturexoarne  cor- 
rupta,  per  tres  naturales  illecebras.  In  oarDali  qoip- 
pe  commercioy  rationis  sopitur  intuitus,  ot  igooran- 
tia  seminetur  :  libidinis  irritatur  pruritos,  ut  ira- 
cuudia  propagetur  :  volupiatis  satiator  affectoa,  nt 
concupiscentia  contrahatur.  Hic  est  tjraDnua  ctr- 
nis,  lex  membrorum,  fomes  peccati,  langoor  oatu- 
rs,  pabulum  mortis,  sine  quo  nemo  natcitar»  sine 
quo  nullus  moritur :  qui  si  quando  translt  reato, 
semper  (amen  remanet  actu.  »  Si  enim  dixerimos 
quia  peccatum  non  habemus,  nosipsos  sedooimuB. 
et  verilks  in  nobis  non  est  (/  Joan,  i).  i  0  gravis 
necessitas  et  infeiix  conditio.  Antequam  peccemos, 
peccato  conslringimur :  et  antequam  delinqoamos 
delicto  tenemur.  «  Perhominemuoumpeccatum  in 

p  bunc  mundum  intravit,  et  per  peocatnm  in  omoes 
homines  mors  pertransit  {Rom,  vj.  »  An  non  «  pa- 
tres  uvam  comederint  acerbam,  et  dentee  filiorum 
obstupescunt?  »  {Jer.  xxxi;  E%ech.  xviii.)| 

GAPUT  V. 
Quali  cibo  conceptus  nutrialur  in  ulero. 
Sed  attende  quo  cibo  conceptusnotriatorinotero. 
Profecto  sanguine  menstruo,  qui  cessat  ex  femina 
post  conceptum,  ut  ex  eo  conceptus  nutriatnr  in 
femina.  Qui  fertur  esse  tam  detestabilis  et  immon* 
dus,  ut  ex  (^us  contactu  fruges  non  germinenti 
arescant  arbusta,  moriantur  herb»,  amittant  arborae 
foetus,  et  si  canes  inde  comederint  in  rabiem  effe- 
rautur.  Goncepti  fetus  vitium  seminis  contrahunti 
ita  ut  leprosi  et  elephantici  ex  bac  corropiione  oa- 
scantur.  Unde  secundum  legem  Mosaicam,  mulier 
"  quffi  menstruum  patitur,  reputator,  immonda(L^. 
x) ;  et  8i  quis  ad  menstruatam  accesserit,  jubetor 
interfici  {Lev.  xii).  Ac  propter  immunditiam  men- 
struorum  precipitor,  ut  mulier  si  maBCulom  pare- 
ret  qoadraginta,  si  vero  feminam,  ootoginta  dieboB 
a  templi  cessaret  ingreseo. 

CAPUT  VI. 
De  imbecillitate  infanUs. 
Quare  ergo  data  eat  misero  lox,  et  vita  iia  qui 
Bont  in  amaritudine  animaB  ?  (Job  ui.)  Felices  illi 
qoi  morioutur  anteqoam  oriantor.  Prios  mortem 
sentientesy  qoam  vitam  scientea.  Qoidam  enimtam 
deformee  et  prodigioei  DaBcoatory  ut  aoDhomlnaa» 


706 


DB  CONTBMPTU  MUNDI.  —  LIB.  I. 


706 


9ed  abominationes  potius  videantnr,  quibus  forte  A  spirant  suavitatem  odori!i,  et  tu  de  te  reddis  abo- 


melius  fuisset  provisum,  si  nunquam  prodiisaent 
ad  visum»  quoniam  ut  monstra  monstrantur,  et 
ostenduntur  ostentui.  Plerique  vero  diminuti  mem- 
biiSy  et  senBibus  corrupti  nascuntur,  amicorum 
tristiay  parentum  infamia,  vereoundia  propinquo- 
rom.Quid  hoo  particulariter  dixerim  de  quibusdam, 
dum  generaliter  omnes  sine  scientia»  sine  verbo, 
aine  virtute  nascamurtFleblles,  debiles,  imbeoilles, 
parum  a  brutis  distantes,  imo  minus  in  multis  ha- 
bentes  ?  Nam  illa  statim  ut  orta  sunt,  gradiuntur : 
no8  autem  non  solum  erecti  pedibus  non  inoe- 
dimus,  verum  etiam  curvali  manibus  non  reptamus. 

CAPUT  VII. 
De  delore  partus  et  ejtUatu  infantis. 
Omnes  nascimus  ejulantes,  ut  nostram  miseriam 


minationem  fetoris.  Quaii^  est  ergo  arbor,  talis  est 
fructus.  ■  Non  enim  potest  arbor  mala  fructus  bo- 
nos  faoere  {Matth,  vn  et  xii).  •  Quid  est  enim  homo 
secundum  formam,nisi  quedamarbor  inversatcujns 
radices  sunt  crines,  truncus  caput  cum  collo,  sti- 
pes  est  pectus  cum  alvo,  rami  sunt  illa  cum  tibiis, 
frondes  sunt  diglti  cum  articulis.  Hoc  est  folium 
quod  a  vento  rapitur,et  stipula  qus  a  sole  siccatur 
{Job  xui). 

CAPUT  X. 
De  incommodis  senectutis  et  brevitate  vitx  hominis. 
In  primordio  oonditionis  humanae  noningentii 
annis  et  amplius  homines  vixisse  leguntur  (Geit.  vi), 
sed  paulatim,  vita  hominis  declinante,  dixit  Domi- 
nus  ad  Noe :  t  Non  permanebit  spiritus  meus  in  ho- 


exprimamus.  Masoulus  enim  recenter  natus  dicit  A,  "  mine  in  89ternum,quiacaro  est.  Eruntque  dies  iilius 


femina  vero  E : 

Dicentes  E  vel  A,  quotquot  nascuntur  ab  Bua. 

Quid  est  igitnr  Eva,  nisi  heu  ha?  Utrumque  do- 
lentis  est  inteijectio,  doloris  exprimens  magnitudi- 
nem.  H«o  enim  ante  peccatum  virago,  post  peo- 
catnm  Eva  meruit  appellari,  ex  quo  sibi  dictum 
aadivii:«  In  dolore  parieff  {Gen,  lu).  >>  Non  est 
enim  dolor  sicut  parturientis :  unde  Rachel  pr« 
nimio  dolore  partus  interiit,  et  moriens.  vocavil 
nomen  filii  sui  Benoni,  id  est  fUium  doloris  {Gen, 
XXXI.)  Uxor  Phinees  subitis  doloribus  irruentibus 
peperit  simul  ac  periit,  et  in  ipso  mortis  artioulo 
Yooavit  filium  Ichabod  (Beg.  iv).  «  Mulier  autem  ut 
naufragus,  cum  parit,  tristitiam  habet :  cum  vero  pe- 


centum  viginti  annorum  {Qen,  vi).  »  Quod  intelligi 
potest  tam  de  termino  vitie,  quam  de  spatio  posni- 
tendi.  Ex  tunc  enim  rarissime  leguntur  homines 
plus  vixisse,  sed  cum  magis  ac  magis  vita  reoide- 
retur  humana,dictum  est  a  Psalmista:  •  Dies  anno- 
rum  nostrorum  in  ipsis  septuaginta  anni.  8i  autem 
in  potentatibus  octoginla  anni,  et  amplius  eorum 
labor  et  dolor  {Psal,  lxxxix).  •  Nonne  autem  pan- 
citas  dierum  meorum  finieturbrevi  tempore.^  {Job 
X.)  «  Dies  nostri  velocius  transeunt  quam  a  te- 
xente  tela  succiditur  {Job  vii).  »  «  Homo  natus  de 
muliere  brevi  vivens  tempore  repletur  multis  mise- 
riis.  Qui  quasi  flos  egreditur  et  conteritur,  et  fugit 
velut  umbra,  et  nunquam  in  eodem  statu  permanet 


pereril  pueram.  jam  non  meminit  preesane  pro-  ^  (^**  "^)- »  ^»"".  <«^"°  '""»'=  *<*  quadraginU,  pao- 

cissimi  ad  sexagmta  annos  perveniunt. 

CAPUT  XI. 


pter  gaudium,  quia  natus  est  homo  in  mundum 
{Joan,  xvi).  »  Concepit  ergo  cum  immunditia  et 
fetore,  parit  cum  tristitia  et  dolore,  nutrit  cum 
angustiaet  Iabore,custodit  cum  instantiaet  timore. 

CAPUT  VIII. 
De  nuditate  haminis, 
Nudus  egreditur,  et  nudus  regreditur.  Pauper  ao- 
cedit,  et  pauper  recedit. «  Nudus,inquit  Job,  egres- 
808  sum  de  utero  matris  me»,  et  nudus  revertar 
illuc  {Job  i).  »  «Nihil  intulimus  in  hunc  mundum, 
haud  dubium  quia  nec  auferre  quid  possumus 
(Tim.  vi).  »  Si  quis  autem  indutus  ingreditur,  at- 
tendat  quale  proferat  indumenlum.  Turpe  dictu, 
turpius  audilu,  turpissimum  visu.  Foedam  pelliou- 


De  incommodis  senectutis, 
8i  quis  autem  ad  senectutem  processerit,  statim 
cor  ejus  affligitur,  et  caput  conoutitur,  languet  spi- 
ritus  et  fetet  anhelitus,  facies  rugatur,  et  statnra 
ourvatur,  caligant  oculi,  et  vacillant  articuli,  narea 
effluunt,  et  crines  defluunt,  tremit  tactus,  et  depe- 
rit  actus,  dentes  putrescunt,  et  aures  surdescunt. 
Senex  faciie  provocatur,  difQcile  revocatur ;  cito 
credit,  et  tarde  discredit,  tenax  et  cupidus,  tristii 
et  querulus,  velox  ad  loquendum,  tardus  ad  audien- 
dum,  sed  non  tardus  ad  iram :  laudat  antiquoSy 
spernit  modernos :  vituperat  pressens,  oommendat 


lam  sanguine  cruentatam.  Hsc  est  illa  maceria,  de  0  prateritum,  suspirat  et  anxiatur,  torpet  et  infirma- 
qua  Thamar  inquit  in  partu  :  <c  Quare  divisa  est      tur.  Audi  Horatium  poetam : 


propter  te  maceria  ?  •  Et  ob  hanc  causam  vocavit 
nomen  ejus  Pharos,  quod  interpretatur  divisio 
{Gen,  xxxviii). 

CAPUT  IX. 
Quem  fructum  homo  producU, 
0  vilis  conditionis  humanaB  indignitas,  o  indigna 
vilitatis  humanffi  conditio  I  Herbas  et  arbores  inve- 
stiga.  Ille  de  se  producuntfloresetfrondes,  etfru- 
ctus  :  et  heu  tu  de  te  lendeset  pediculos  et  lumbri- 
008.  lile  de  sefundunt  oIeum,vinum  etbalsamum, 
•t  tu  de  te  sputum,  urinam  et  aterous :  ilie  de  se 


Multa  senem  circunweniurU  incommoda, 
(HoRAT.,  De  arte  poet,) 
Porro  nec  senes  contra  juvenem  glorientur,  nee 
insolescant  juvenes  contra  8enem,quiaquod  sumus 
iste  fuit,  erimus  quandoque  quod  hic  est. 

CAPUT  XII. 

De  iahore  mortalium, 

«  Avis  ergo  nascitur  ad  volandum,  et  homo  na* 

scitur  ad  laborem  {Job  v).  »  Cuncti  dies  ejus  la- 

boribus  et  erumnis  pleni  sunt,  nec  per  nootem  ro- 

quiesoit  mens  qius.  Et  quid  hoo  est  nisi  vanita»  t 


707 


INNOCBNTn  in  PAPJB. 


7« 


Mon  e8t  quisquam  line  labore  eub  sole,  non  eeisine  A  {nc)ei  con8Uunt,edifloantdomoi,plantanthort68ex- 


defecta  eub  iuna,nonest8inevanilatesubteinpore. 
Tempus  est  mora  rerum  mutabilium.  «  Vaniias  va- 
nitatum.  Inqoit  fioolesiastes  (Cap.  i),  et  omnia  va- 
nitas.  M  0  quam  varia  suntsiudia  hominum,  quam 
diversa  sunt  exercitia.  Unus  esi  tamen  omnium  fl- 
nie,  et  idem  efifectus,  labor  et  affliciio  spiriius.  c  Oo* 
oopatlo  magna  creata  esi  omnibus  hominibus,  et 
Jugum  grave  super  fllios  Adam,  a  die  exiius  de 
ventre  mairis  eorum,  usque  in  diem  sepuliurn  in 
matrem  omnium  (Eccli,  xl).  » 

CAPUT  XIII. 
De  siudio  iapienium. 
Perscrutentor  sapienies,  invesiigeni  alia  cceii, 
lala  terre,  profunda  maris,  et  de  singulis  disputeni. 


colunt  agros,  pastinant  vineas,  sueeendunt  dibt- 
no8,  exstruuni  molendina,  piscantur,  vetfantur  et 
aucupantur.  Mediiantur  et  oogiiant,  consiliantor 
ei  ordinant,  querulaniur  et  Iiiigant|  diripinnt  «t 
furantur,  decipiunt  et  mercantur,  conteadQnt  tt 
praelianiur  ei  innumera  talia  faciunt,  nt  opes  cob- 
geraot,  ui  quftstus  naultipliceni,  ut  lacra  lecten- 
tur  ut  honores  acquiratit,  ut  dignifates  extdllant, 
ut  poiestatrs  extendant,  ei  hsc  quociue  labor  et 
mentis  afflictio.  Si  mihi  non  creditdr,  8alomoiii 
credaiur :  «  Magniflcavi,  inquii,  opera  mea  :  sdi- 
flcavi  mihi  domos,  et  plantavi  mihi  vineas ;  ftei 
hortos  ei  pomaria,  consevi  ea  cuncti  generis  ar- 
boribas ;  exsiruxi  mihi  piscinas  aquarnm  ut  irri- 


de  ounciis  periracieni,  discani  sempsr  aut  doceani.  B  ^^^^  silvam  lignorum  germinantium :  possedi  ser- 

vosei  ancilla8,multamque  familiamhabui,armenfa 
quoque  ei  magnos  ovium  greges,  ultra  omnee, 
qui  fuerani  ante  me  in  Jerusalem.  Goacervavi 
mihi  aurum  ei  argenium,et  substaatias  regum  et 
provinciarum.  Feci  mihi  cantores  et  oantatricee, 
ei  delicias  flliorum  hominum,  scyphos  et  urceoloe 
in  minisierio  ad  vina  fundenda,  ei  supergresQS 
sum  opibus  omnes,  qui  anie  me  fuerunt  hi  Je- 
rusalem.  Cumque  me  converiissem  ad  Quiveraa, 
que  fhceranl  manus  me»,  et  ad  labores  qaibns 
frusira  insudaveram,  vidi  in  omnibos  vanitaiem 
et  affliciionem  animi,  ei  nihil  permanere  anb  aole 
(EccL  i).  M 


St  iquid  ex  hac  occupatione  nisi  laborem  et  dolorem 
et  afliiotionem  d^piriius  invenieni?  Noverai  hoc  expe- 
rimenio  qui  dixerat :  «  Dedi  dor  liieutQ  ut  ^cirem 
pnid^ntiam  atqoe  docirinam,  errores  et  siuUitlam, 
et  agnovi  qiiod  essei  labor  ei  afQictio  splritus,  eo 
qood  ih  mulia  sapieniia  multa  sii  indignaiio,'  et  qui 
liddii  scieniiam  addii  dolorem  \Eccle,  i).  »  Licet 
enim  oporteai  iodagantem  et  muliis  insudare  vigi- 
liis,  et  itivigilare  laboribns  et  sufdoribus, vix  tatnen 
est^nidaisx  tam  vile,  vix  esi  iam  fkcite,  quod  ad 
plenum  intelligat  homo,  comprehendatquoadliqni- 
dum,  Aidi  fbrsan  iilud  perfecte  scialur,  quud  nihil 
Bcitur  peffecie,  quanquam  ex  hoc  insolubilis  redar- 
gutio  consequatur.  Quin  imo  «  corptis  quod  cor- 
mnlpitur,  aggravat  animam,  et  deprimii  ierrena  In-  p 
fiabitatio  sensum  multa  cogitantem  (Sap.  ix).  t 
Audi  quid  super  hoc  sentiai  Salomon  :  «  Cuncite 
res  difficiles,  non  potesi  eas  bomo  ezplicare  sermo- 
ne  {Eecle.  i).m— «  Esi  homo  qui  diebds  ac  noctibus 
Bomnum  non  capii  oculis,  ei  nuilam  operum  Dei 
potest  invenire  raiionem.  Ei  quando  plus  laborA- 
ver!t  ad  qusrendum,  tanio  minus  invetiiei  (EccU. 
m\).  >»»•  Deflciunt  ergo  scrutanies  scrutinfo, 
qooniam  accedei  homo  ad  cor  aliom,  ei  exaiiabiiur 
Deas  {PtaL  lxxii).  »— c  Perscrutator  enim  maje- 
fctatie  opprimetur  a  gloria  (Prot;.  xxv). »  Qui  entm 
magis  inietligii,  magis  dubiiat :  et  ille  videtur  sibi 
plne  sapere,  qui  plus  desipii.  Ergo  pars  Bcieniite 
eat  Bcire  quod  nesciat.  «Fecii  autem  Deus  hominem 


CAPUT  XV. 
De  diversis  anxietattbus.  k 

0  quanta  moriales  angii  anxieias,  affligit  oora, 
sollicitudo  mdlesiat,  metus  exterret,  tremor  conco- 
tii,  horror  obducii,  dolor  affligii,  coniurbat  tristi- 
iia,  cbnBiHsiai  turbaiio  [iribulalio].  Pauper  et  di- 
ves,  servus  ei  dominus,  conjugaius  et  oontineiie, 
denique  bonus  ei  malos,  otnnes  mundanis  crocia- 
tibusaffliguntur,etmundani8aifliciionibu8,crucian- 
tbr.  Ex^rto  crede  magistro.  «  Si  Impius,  inquit, 
fuero,  vs  mihi  esi;  ei  si  justus,  non  levabo  ca- 
put  Baturatus  afflictione  et  miseria  {Job  x).  » 


CAPUT  XVI. 
De  miseria  divitis  et  pauperii. 

Paoperes  enim  premontur  inedia,  ei^Qciantur 
rectum,  ei  ipse  80  infiniiis  immiscnii  qus8tionib08.  asrumna,  fame,  siti,  IVigore,  noditaie  :  vilescunt, 
(£ce/t.  vu^.  »  ^  tabescuut,  Bpernuniar,  et  conninduntor.  0  mise- 


GAFUT  XIV. 
De  %*ariis  studiis  komitmm. 
Gurrunt  ei  discurruni  mortaies  per  sepes  et 
Bemitas,  asoendunt  monies,  iranscenduni  coMes, 
transvolanirupes,  pervolant  alpes,  iransgrediuniur 
foveas,  ingrediuntur  cavernas,  rimaniur  viscerm 
terr«,  profunda  maris,  inceria  fluminis,  opaca 
nemoris,  invia  soliiudinis,  exponont  se  veniis  ei 
imbribus,  ionitmiset  fulminibus,  fluciibua  el  pro- 
oellis,  ruinis  et  prscipiiiis.  Meialla  cudunt  ei  con- 
flant,  lapides  sculpuni  et  poliunt,  iigna  succidunt 
et  doianty  telaa  ordiuninr  et  iexunt  vestee,  Bincidaat 


rabilis  mendicaniis  conditiofei  si  petil,  pudore 
confundiiur  et  ei  non  petii,  egestaie  eonsumitur, 
aed  ut  mendicei,  necessiiaie  compellitur.  Deott 
causatur  iniquum,  quod  non  recte  dividat ;  proxi- 
mum  criminaiur  mallgnum,  quod  non  plene  sub- 
veniai.Iodignatur,  murmurat,  impreoaior.  Adverie 
super  hoc  senientiam  Sapieniis  :  ■  Melius  est,  in- 
quii,  mori  quam  indigere  {Eccli.  xl).  »— «  Etiam 
proximo  suo  pauper  odiosus  erit  (Prav.  xiv).  »— 
«  Omncs  dioB  pauperis  mali,  fratree  hominis  paa- 
perie  oderunt  eum.  Insnper  et  amioi  procal 
Beront  ab  eo  (Prov.  xix);  »  quia 


DB  OOMTBMPTD  IfUNDI.  --  UB.  I. 


710 


^nec  erii  felix  mulioe  numerahis  amieoi  A 

Tempora  si  fuerint  nubilay  solus  eris, 

OviD.  Irist.  I,  II,  3.) 

ador?  secandum  fortunam  exietimatar  per* 
um  potiuB  secundum  personam  eatimanda 
tuna.  Tam  bonus  reputatar  quam  dives, 
alus  quam  pauper,  cum  potiae  tam  dives 
otandua  quam  honus,  tam  pauper  quam 
Divea  autcm  a  superfluitate  resolvitur,  et 
ia  effrenatur,  ourrit  ad  libitum,  et  oorrait 

jitum.  Etiam  flunt  infltramenta  poBnarom, 
jerant  oblectamenta  colparum.  Labor  in 
mdo,  timor  in  possidendo,  dolor  in  amit- 
mentem  ejos  semper   fatigat,  sollioitat  et 

«  Ubi  enim  est  thesauruB  taus,  ibi  est  et 
im  (Matlh,  vi).  •  Sed  de  hoc  in  eequenti-  £ 
mius  dicemus. 

GAPUT  XVII. 

De  miseria  servorum  ei  dominorum. 
18  ministrat,  minis  terretur,  anguriie  fati- 
plagis  afQlgitur,  opibus  spoliatur  :  quod  si 
bet,  habere  compellitur,  et  si  hal>et,  cogi- 
i  habere.  Gulpa  domini,  servi  poen» :  culpa 
iomini  prseda : 

idquid  delirant  reges^  plectuntur  Aehivi, 

UoR.  Bp.  I,  II,  14.) 

)  ieonis  onager  iu  eremo,  sic  ot  pascoa  di- 
pauperes.  0  extrema  conditio  servitutis  1 
liberos  genuit,  sed  fortuna  servos  constitait 
xiii).  Servus  cogitur  pati,  et  nemo  einttur 
ti  :  doiere  compellitur,  el  nemo  condolere  C 
titur.  Sic  ipse  non  suus  est,  ut  nemo  eit 
iaeri  qui  castra  aequuntur,  quia  miserum 
ere  aliena  preda.  Dominum  autem  ai  cru- 
ist,  oportet  vereri  propter  nequitiam  sub- 
.m ;  si  mitis  est,  contigit  ilium  oontemni 
r  insolentiam  subjectorum.  Severum  ergo 
affligit,  mansuetnm  vilitas  parvipendit; 
rodelitas  parit  odium,  et  familiarilas  parit 
iptom  ;  famiiiaris  enim  cura  fatigat,  et  do- 
%  Boilicitudo  molestat.  Oportel  enim  eum 
*  esse  paratum,  ubique  inunitum,  ut  poseit 
8  malignantium  praecavere,  oppugnantium 
8  propulsare,  hostes  conterere,  cives  tueri. 
ifficit  diei  malitia  aua,  sed  dies  diei  lal>o- 
rootat,  et  nox  nocti  soilicitudinem  indioat 
xviii).  Dies  ergo  laboriosi  ducuntar.  et  no- 
penduntur  insomnes. 

CAPUT  XVIII. 
De  miseria  continentis  et  co^fugati. 
itest  ignis  non  urere,  potesl  caro  non  con- 
sre,    quia    quantumcunque    punietur   [a/. 
ur]   nunquam   tamen  Jebussus  ille  potest 
• 

iram  expeilas  furca^  tamen  usque  recurrei. 

(HoR.  Ep.  I,  X,  24.) 
>mne8,  inquifc,  capiunt  verbum  iatud,  aed  qui 


D 


potest  oapere,  capiat  {Matlh.  xvi).  »  Unde  cum 
Deu8  ipee  de  oertie  pontiiicalibus  indumentie  Jae» 
sissel,  at  Moyses  et  Aaron  fllioa  euos  vealirent^  de 
soiis  feminalibus  non  prsoepit,  sed  ail,  ut  ipsi 
ieminalibus  uterentar,  cum  ingrederentur  taberna- 
culum  testimonii  {Bxod.  xviii).  Sed  el  ApoetolaB 
dioit :  «  Nolite  fraudare  invicem,  niai  forte  ex  con- 
sensu  ad  tempus,  ut  vacetis  orationi,  et  Iterum 
revertemini  in  idipsum:  ne  tentet  vos  Satanaapro- 
pter  incontinentiam  vestram.  Meiias  est  enim  nu- 
bere,  quam  uri  (/  Cor.  vii).  •  Pugnat  ergo  oon- 
tra  oontinentiam  angelus  Satan»,  qai  earnaliter 
stimulat  et  graviter  colaphizat,  ignem  nature  flatu 
fluggestionis  succendit,  materiam  apponit,  facul- 
tatem  tribuit,  et  opportuoitatem  ministrat. 

Pugnat  etiam,  et  species,  qoae  subito  visa  est,  fa- 
cile  concupiscitur.  Unde  cnm  David  post  meridiem 
deambularet  in  palatio  doimifl  regi«,  videiii  ex 
adverso  Bethsabee  se  lavantem,  «c  misit  et  tolii 
eam  et  dormivit  cum  ea,  erat  enim  mulier  pulchra 
nimis  (//  Reg.  xii).  »  Porro  qui  cum  uxore  ast» 
flollicitos  est  qu»  sunt  mundi  et  divisus  est.  Dis- 
trahiturenim  per  multas  anj^ustias^etin  flollioitu- 
dines  varias  dissecatur,  ut  filiis  et  uxori,  famulis  et 
ancillis  necessaria  qusrat  et  subministret.  v  Tri- 
bulationes  ergo  carnis  habent  hojusmodi  (/  Cor. 
vn).  »  Uxor  contendit  habere  pretiosum  omamen* 
tum  [a/.ornaturo],etvariam  supellectilemy  ut  plo- 
ris  8»p6  sit  cultus  quam  oenius  mariti :  alioquin 
per  noctas  et  dies  plangit  et  suspirat,  garrit  et  mur- 
murat.  Tria  sunt  enim,  qu»  non  sinunt  horoinem 
in  domo  permanere,  fumus,  stiliicidium,  et  mala 
uxor.  IUa,  inquit,  ornatior  procedit,  et  ab  omnibus 
honoratur :  ego  autem  miserrima  in  oonventu  mu- 
lierum  sola  despicior,  a  cunctis  contemnor.  Sola 
vult  diligi,sola  laudari,  alterius  amorem  suum  aa- 
serit  odium,  alterius  laudem  suum  euspicatur  de- 
deous.  Amandum  esi  omne  quod  diligit,  odiendum 
omne,  quod  odit  [al.  epernit].  Vinoere  vult,  eed 
vinci  non  valet  (29).  Famulari  non  patitur,  sed  do- 
minari  molitur.  Cuncta  vult  posse,  nulla  non  poese. 
Si  pulohra  fuerit,  facile  adamatur  :  si  foBda,  non 
facile  conoupiscitur.  Sed  dirflcile  custoditur,  quod 
a  roultis  diligitur  :  et  molestum  est  poseiderOy 
quod  nemo  dignatur  habere.  Alius  forma,aliusia- 
genio,  alius  faoetiis,  alius  liberalitate  soliicital :  et 
ex  aliqua  parte  capitur,  quod  undique  inoeasitur 
[al.  lacetcitur].  Equus  et  asinus,  bos  et  canis,  ve- 
fltifl  et  lectulufl,  calix  etiam  et  uroeolue  priofl  pro- 
bantur,  pofltea  comparantur :  sponfla  vero  vix  tan- 
dero  ostenditur,  ne  prius  displiceat  quam  duoatur, 
qualicunque  taroen  casu  obvenerit,  semper  [al.  ne- 
cessario]  est  habenda.  Si  foBda,  si  fetida,  si  «gra, 
fli  fatua,  si  superba,  si  iracunda,  si  quolibet  modo 
vitiosa,  nifli  propter  solam  fornicationem,  non  po- 
toflt  uxor  a  viro  dimitti.  Sed  nec  dimitteufl  poteat 
aliam  ducere,  nec  dimissa  alii  potest  copulari 


BUnm.  adversus  Joviniamm, 


711 


INNOCBNTII  111  PAPJE. 


712 


Nam  •  quicunque  dimiserit  uxorem  suam,  nisi  ob  ^  nuditate  (II  Cor,  ii;.  »  Justutenim  •  abnegatseme* 


fornicationis  causam,  facit  eam  moechariy  et  qui 
dimi88amduxerit,moechatur(Ma^A.v).»  —  «  Quod  si 
uxor  a  viro  discesserit,  manere  debet  innupta,  aut 
viro  suo  reconciliari ;  eimiliter  et  vir,  ei  discesse- 
rit  ab  uxore  (l  Cor.  vii).  >»  Grave  nimid  est  pondus 
ooDJugii ;  nam,  ut  inquit  Salomon,  u  stultus  est  et 
impius  est,  qui  tenet  adulteram  (Prov.  xviii),  >»  et 
patronus  est  turpitudinis,  qui  celat  crimen  uxoris. 
Si  vero  dimittil  adulteram,  abeque  8ui  culpapuni- 
tur,  quoniam  illa  vivente  cogitur  continere,  propter 
quod  el  discipuli  Christi  dixerunt :  «  Si  ita  est 
causa  hominis  cum  uxore,  non  expedit  nubere 
{MaUh.  xix).  »  Quis  unquam  aequanimiler  potuit 
Bustinere  rivalom  ?  Sola  suspicio  zelotypum  vehe- 
menter  affligit ;  nam  licet  scriptum  sit  :  «  Erunt 


tipsum  {Luc.  ix), »— «  oruciflgens  membra  8ua  eum 
vitiis  et  conoupiscentiis  (Gal.  v),  »  ul  sibi  mundos 
oruciGxus  eit,  et  ipse  mundo.  «  Non  habet  hic  ma- 
nenlem  civitatem,  sed  futuram  inquirit  (iftf^r.  xu).» 
Sustinet  esculum  tanquam  exsilium,  olausos  in 
corpore  tanquam  in  carcere.  «  Incola,  inquit,  ego 
sum  in  terra,  et  peregrinus  sicut  omnee  patrtt 
mei  (PsaL  cxviii).  »  —  «  Remitte  mihi  ut  refrige- 
rer,  priusquam  abeam,  et  amplius  non  oro  {PuU, 
xxxviu).  »  —  «  Heu  mihi,  quia  incolatua  meas  pro- 
longatus  est,  habitavi  cum  habitantibaa  Cedar, 
multum  incola  fuit  anima  mea  (^Psal.  cjlvl),  »  -* 
«  Quis  iniirmatur,  et  ego  non  infirmor?  Quis  soan- 
daiizatur^  et  cgo  non  uror  (II  Car.  ii)  ?  »  Nam 
peccata  proximorum  frixona  sunt  jastorum.  Hoe 


duo  in  carne  una  (Gen.  iii) ;  »  zelus  tamen  viri  B  est  irriguum,  quod  Caleb  Ax«  iilie  sue  dedit  in 
duos  in  una  carne  non  patitur. 

CAPUT  XIX. 
De  miseria  bonorum  el  malorum, 

Non  est  impiis  gaudere,  dicit  Dominus,  quia  per 
que  peccat  homo  per  haBC  et  torquetur  (Isa, 
xxxviii,  xxxvii)  :  «  vermis  »  enim  conscientis 
«  nunquam  moritur,  et  ignis  »  rationis  [al.  terro- 
ris]  «  nunqoam  exstinguitur  (Isa.  cxvi).  »  Vidi 
enim  eos,  «  qui  operantur  iniquitatem,  et  semi- 
nant  dolores,  et  metunt  eos,  flante  Deo  perisse,  et 
spiritu  ire  ejus  esse  consumptos  (Job.  iv).  »  Su- 
perbia  inflat,  invidia  rodit,  avaritia  eiimulat,  ira 
succendit,  angit  gula,  dissoivit  luxuria,  ligat  men- 

daoium,  maculat  homicidium.  Sic  et  caetnra  por-      ^ ^ ^ ^ 

tenta  vitiorum,  et  qu»  sunt  homini  obleotamenta  ^  cmlestibus,  adversus  rectores  tenebrarom  harum 


dotem  (Jos.  xv). 

CAPUT  XX 
De  hostibus  hominis, 

«  Militia  ergo  est  vita  hominis  super  terram 
(Job.  viij.  »  /  n  non  vera  miiitia  est,  cum  multipli- 
008  hostes  semper  undique  insidientur,  ut  oapiant, 
persequantur  ut  perimant,  dsmon  et  homo,  mun- 
du8  et  caro  ?  Dsmon  oum  vitiis  et  concopisoentiiB, 
homo  oum  bestiis,  mundua  cum  elementis,  oaro 
cum  sensibus.  t  Caro  enim  concupiacitadversusspi- 
ritum,  spiritus  autem  adversus  carnem  (GaL  v).  » 
Verum  «  non  est  nobis  colluctatio  adversua  oamem 
et  sanguinem,  sed  adversus  spiritualia  nequitie  in 


peocandi,  Deo  sunt  instrumenta  puniendi. 

Invidus  alterius  rebus  marcescU  opimis  : 
sed 

Invidia  Siculi  nan  invenere  tyranni. 

Majus  tormentum. 

(HoR.  Ep.  1,  II,  57.) 

Vitium  enim  corrumpitnaturam,  Apostoio  testante, 

qui  ait :  «  Quia  evanuerunt  in  cogitatiooibus  suis, 

obscuratum  est  insipiens  cor  eorum.  Propter  quod 

Deus  tradidit  illos  in  desideria  cordis  eorum,  in 

immunditiam,  utcontumeliis  afficiant  corpora  sua, 

et  sicut  reprobaverunt  Deum  habere  in  nolitia,  ita 

tradidit  eos  Deus  in  reprobum  sensum,  ut  faoiant 

ea  qu8B  non  conveniunt  (Rom.  i).  »  Sed  et  «  qui  pie 


(Ephes.  vi). »  —  •  Adver8ariu8  enim  veater  diabolua, 
tanqoam  leo  rugiens  oircuit,  qusrens  quem  devo- 
ret(I  Pet,  v). »  Accenduntur  ignea  teia  nequissimi. 
«  Mors  ingreditur  per  fenestraa  (Hier,  ix),  •  oou- 
lu8  animam  deprsdatur  (Thren.  iii),  i  pugnat  orbif 
terrarum  contra  inseneatos  (Sap,  v)  »  —  «  Oena 
contra  genlem,  et  regnum  adversua  regnum,etter^ 
remotus  magoi  erunt  per  loca,  peatilentiaB  et  fa- 
mes,  terroresque  de  cgbIo  et  tempestates  (Luc,  xxi).» 
Terra  producit  spinas  et  tribuloa  (Gen.  iii),  aqua 
procellas  et  fluctus  ;  aer  tempestatea  et  tonitraa; 
ignis  coruscationes  et  fulgura.  «  Malediota,  inquit, 
terra  in  opere  tuo,  spinas  et  tribulos  germinabit 
tibi.  In  sudore  vultus  tui  vesoeris  pane  tuo,  donee 


vivere  volunt  in  Christo,  persecutionem   patiun-  D  revertaris  in  terram,  quia  terra  es,  et  in  terram 


tur  (//  lim.  iii).  »  —  «  Sancti  namque  ludibria  et 
verbera  experti,  insuper  et  vincula  et  carceres,  la- 
pidati  Bunt,  secti  sunt,  tentati  sunt,  in  occiaione 
gladii  mortui  sunt  pro  Domino.Cirouierunl  in  me- 
lotia,  in  peliibus  caprinis,  egentes,  augustiati,  af- 
flicti,  quibus  dignus  non  erat  mundus.In  solitudi- 
nibus  errantes,  et  in  montibus,  in  speluncis  et  in 
cavernis  terr»  (Hebr.  ii).  Periculis  fluminum,  pe- 
riculis  iatronum,  periculis  ex  genere,  periculis  ex 
gentibus,  periouiis  in  civitate,  periculis  ex  faUia 
fralribus.  In  labore  et  aerumna,  in  vigiiiis  multis, 
in  fame  et  eiti,  in  angusliis  multis,  in  frigore  et 


ibis  (ibid.). »  —  •  Insidiatua  eat  eum  «  aper  de  aylva, 
et  singularis  ferus  depaalus  esl  eum  (Psal.LKxa).» 
Lupus  et  ureua,  pardua  et  leo  {Hier.  v),  tigria  et 
onager,  crocodilus  et  gryphus,  serpena  et  ooluber, 
basiliscus  et  aspis,  cerastes  et  draco,  acorpiones 
etviper» ;  aed  et  lendesetpedicoli,  formio»  et  pn- 
lices,  ciniphea  et  mu8C»«  crabrones  et  veapaB,  pis- 
ces  et  volucrea ;  nam  qui  creati  fuimus,  ut  domi- 
naremur  piaoibus  maria  et  volatilibua  cqbU,  et  nni- 
versis  animantibus  qu«  moventur  in  terra,  nunc 
illia  damur  in  praedam,  et  in  escam  eia  tribuimor 
(Gen*  i) ;  soriptum  est  enim  :  «  Dentes  hftatitrnm 


DB  OONTBMPTU  MUNDI.  —  UB.  I. 


714 


n  608,  cum  furore  trahentium  euper  ter-  X  Qu&™  ^^^b  bcsternA,  qu®  praeteriit.  Semper  enim 


JG  serpentium  {Deut.  iii.)  » 

CAPUT  XXI. 
e  carecere  animx^  quod  est  corpus. 
:ego  homo,  quis  me  liberabit  de  corpore 
ujus  (Rom.  VII)  ?  n  Gerte  non  vult  educi  de 
qui  non  vult  exire  de  corpore ;  nam  oar- 
iffi  corpus  esl.  De  quo  Psaimista :  «  Educ  de 
amimam    meam    {Psal.  cxu).  »  Nuaquam 
tranquillitas,  nusquam  pax  nec  securitas 
timor  et  tremor,   ubique  labor  et  dolor. 
jm   vivit,  dolebit,  et  anima  super  semet- 
ugebit. 

CAPUT  XXII. 
De  brevi  Ixtitia  hominis. 
unqam   vel  unicum  diem   totum  duxit  in  g 
3ctatione  jucundum,  quem  in aliqua parte 
tus  conscieutiai,  vel  impetus  irffi,  vel  motus 
iscentiae  non  lurbaverit?  Quem  livor  invidiaB 
3r  avaritiae,  vel  tumor  superbis  non  vexave- 
em   aliqua  jactura  vel  oCfensa,  vel  passio 
nmoverit?  quem  denique  visus,  vel  auditus, 
aa  aliquis  non  oiTenderit?  Rara  avis  in  ter- 
roquesimiliima  cygno.  Audi  super  hoc  een- 
1  Sapientis  :  «  A  mane  usque  ad^vesperam 
abitur   tcmpus  (Eccli.  xviii).  »  —  «  Cogita- 
varis  sibi  succedunt,  et  mcns  rapitur  in  di- 
Job.xx).n — «Tcnent  tympanum  et  citharamj 
lent  ad  sonitum  organi,  ducunt  in  bonis 
jos,  et  in  puncto   ad  inferna  descendunt 
.xi).  »  . 

CAPUT  xxiir.  ^ 

De   i?wpina1o  dolore. 
per  pnim  mundanaB   [al.  humans]   Iffititiae 
a  repentina  succedit.  Etquod  incipitagaudio 
Jm  mccrore.Mundana  quippe  felicitas  multis 
^udinibusestrespersa.  Noverat  hoc  qui  dixe- 
Risus  dolore  miscebitur,  et  extrema  gaudii 
occupat  (Prov.  xiv).  •  Experti  sunt  hoc  li- 
)b,  qui  cum  comederent  et  biberent  vinum 
10  fralris  sui  primogeniti,  repente  vehemena 
I  irruitaregione  deserti^etconcussitquatuor 
)s  domus,qu(c  corruens  universos  oppressit 
.    Merito  ergo  pater  aiebat  :  «  Versa  ost  in 
3  cithara  mea  et  organum  meum  in  vocem 
im  \iob  xxx).  »  —  «  Melius  est  enim  ire  ad 
m  luctus,  quam  ad    domum  convivii  (Eccle.  D  xix) 
Attende  salubre  consilium  :  «  In  diebooorum 
amemorsi8malorum(£(;d«.  n).  »  —  «  Memo- 
lovissima  tua,   et  in  ffiternum  non  peccabia 
.  viii).  » 

CAPUT  XXIV. 
De  vicinitate  moriis. 
nperultimus  dies  primus,et  nunquamprimus 
Itimus  reputatur.  Cum  tamen  ita  semper  vi- 
leceat,  tanquam  mori  semper  oporteat.  Scri- 
est  enim  :  «  Memor  esto,  quia  mors  non  tar- 
^ccle.'\is).  »  Tempus  praeteril,  et  mors  ap- 
nquat.  Mille  anni  ante  oculos  morientiB,  tan- 

Patrol.  GCXVII. 


futura  nasountur,  eemper  praesentia  moriuntur,  et 
quidquid  est  prsteritnm,  est  mortnum  totum.  Mo- 
rimur  cnim  dum  vivimus  semper,  et  tunc  tantum 
desinimuB  mori  cum  desinimus  vivere.  Melius  est 
ergo  mori  vits,  quam  vivere  morti ;  quia  nihil  eat 
vita  mortalis,  nisi  mors  vivens ;  unde  Salomon  : 
c  Laudavi  magis  mortuos  quam  vivente8,et  atroqne 
feliciorem  judicavi,  qui  necdum  natus  est  (Eceie, 
IV).  »  Vita  velociter  fugit,  et  retineri  non  potest : 
mors  autem  instanter  oocurrit,  et  impediri  non 
valet,  hoo  est  illud  miratile,  quod  quanto  plus  cre* 
scit,  tanto  magis  deorescit;  qoia  quanto  plus  vita 
procedit,  tanto  magis  ad  fmem  accedit. 

CAPUT  XXV. 
De  terrore  somniorum. 
Tempus  quod  quieti  concessum  est,  non  conce- 
ditur  eeee  quietum  :  nam  terrent  somnia  visiones 
conturbant.  Et  licet  non  sint  in  veritate  tristia,  vel 
terribilia,  seu  laboriosa,  quae  somniant  eomnian- 
te8,tamen  in  veritate  tristantnr,  terrentur  et  fati* 
ganlur,in  tantum,  ut  aliquando  dormientes  lacry- 
mentur,  et  evigilantes  Bspissime  conturbantur.  8i 
vero  jucundum  quid  vidcrint,nihilominu8evigiUn- 
tes  tristarentur,  tanquamillud  amiserint.  Adverte 
quidsuperhocdicatEliphasThemanites.  «  In  hor- 
rore  visionis  nocturn»,  cum  solet  sopor  oconpare 
homines,  pavor  tenuit  me  et  tremor,et  omnia  ossa 
mea  perterrita  sunt,  et  cum  spiritns  me  presente 
transiretyinhorruerunt  pili  carnis  mes.  «  Considera 
Job  dicentem  :  «  Si  dixero,  consolabitur  me  leotofl 
meu8  et  relevabor  loquens  mecum  in  stratu  meo, 
terrebis  me  per  somnia,  et  per  visionee  horrore 
concuties    Job  vii).  »  Nabuchodonosor  nomnium 
vidit,  quod  eum  vaide  perterruit,  etvisionee  capitis 
ejus  conturbaverunt  eum  (Dan.  ii).  Multae  coras 
aequuntur  somnia,  et  ubi  multa  somnia,  vanitatee 
pIurimoB.  Multos  errarefecerunt8omnia,el  exoide- 
runt  sperantes  in  illis.  Apparent  enim  frequenter 
turpcB  in  somniis  imagines,  ex  quibus  per  iliuaio- 
nes  nocturnas  non  aolum  caro  poIluitur,8ed  anima 
quoque  maculatur.  Unde  Dominus  in  Levitico  :  Si 
8it,inquit,  inter  voshomo,  qui  pollutus  sit  in  noc- 
turno  somno,  extra  castra  egrediatur,  et  non  re- 
vertatur  priusquam  ad  vesperum  lavetur  aqua,  et 
post  eolis   occasum  regrediatur  in  castra  (Levii, 


CAPUT  XXVI. 
De  compasiione  amicorum. 
0  quanto  dolore  turbamur,  quanto  tremore  con- 
cutimur,  cum  amicorum  damna  sentimus,  et  pa- 
rentum  pericula  formidamusl  Plus  interdum  sanufl 
in  formidine,  quam  inHrmuB  sgritudine  perturba- 
tur.  PIus  hic  voluntarius  aflectu  doloris,  quam  in- 
vitus  effectu  languoris  affligitur.  Verum  est  illud 
poeticum. 

Res  est  solliciti  plena  timoris  amor, 

(OVIDIUB). 

Cujut  pectae  tam  ferreum,  c^jus  cor  tam  iapideam, 


715 


IKNOCSNTU  lU  PAPJB. 


7i6 


ut  gemitus  oon  ezprimat,  lacrymas  non  effundat,  X  piscibus  man8.Heu,heu,heUy  miser»  matresyqiia 


cum  proximi  vel  amioi  morbum  vel  interituro  [al, 
mortem]  intuetui ,  ut  patienti  non  oompatiatur,  et 
dolenti  non  oondoleat?  Ipse  Jesus  oum  vidisset  Ma- 
riam  et  Jud(iB08,quicum  eavenerantad  monumen- 
tum,  plorantee,  infremuit  spiritu,  turbavit  seme- 
tipsum;  et  laorymatua  est  forsitan  non  quia  mor- 
tuus  est,  sed  eo  potius,  quia  mortuum  ad  vit«  mi- 
•erias  revocavit.  Sciat  autem  se  culpabiliter  durum 
et  dure  culpabilem,  qui  corporalem  amici  sui  mor- 
tem  deplorat,  et  spiritualem  anim»  bus  mortem 
non  defleat. 

GAPDT  XXVII. 
De  subitU  infortuniU, 
Subito  cum  non  suspioatur,  infortunium  accidit, 


tam  infelices  genuistis  flliofl  1  Uer.  zvA 

CAPUT  XXX. 

De  quodam  horrendo  facinore^  scilieet  quod  quxitm 
mulier  comedit  infaniem  suum. 

Illudigiturhorribile  facinus  libet  reminisci,  quod 
Josephus  de  Judaica  obsidione  describit  (30).  Mulier 
qusdam  facultatibus  et  genere  nobilis  oumcsten 
multitudine  qu»  confluzerat  Hierosolymam  com- 
munem  cum  omnibua  obsidionis  casum  ferebat 
hujus  reliquas  facultates,  quaa  de  domo  in  ur- 
bem  convezerat,  tyranni  penitus  invaseront.  Si 
quid  vero  relictum  ez  magnis  opibua  fnerat,  quo 
victum  quotidianum  pertenuem  duoeret,  Irruentes 
per  momenta  satellitea  pnedonum  rapiebant,  pro 


calamitas  irruit,  morbus  invadit,  mors  intercipit,  g  quo  ingene  labor  mulierem  ex  indignatione qiiadam 


quam  [al,  quia]  nulius  evadit.  Ergo  «  ne  glorieris 
in  crastinum,  ignorans  quid  superventura  pariat 
dies  (Prov,  zzvii).  »— «  Nescit  homo  finem  suum : 
aed  sicut  pisces  capiuntur  hamo  et  sicut  aves 
comprehenduntur  laqueo,  sio  capiuntur  homines 
in  tempore  malo,  cum  eis  eztemplo  aupervenerit 
(Eale.  iz).  n 

CAPUT  XXVIII. 
De  innumerabilibus  speciebus  ssgrUudinum, 
Nondum  a  ssculia  tot  sgritudinum  genera,  tot 
paationum  species,  physicalis  industria  potuit  in- 
dagare,  quot  humana  fragilitas  potuit  tolerare.  To- 
lerabilem  dizerim  intolerantiam  morborum,  aut 
intolerabilem  dizf  rim  tolerantiam  ?  Melios  est  ut 


velut  insania  fatigabat,  ita  ut  interdum  prsdones 
in  necem  sui  maledictis  et  conviciis  instigaret.  Ve- 
rum  cum  nec  irritatus  quisquam  nec  miseratos 
illam  perimeret,  et  si  qui  forte  fuisset  cibi  qoasi- 
tum  ab  illa,  id  ab  aliis  qusreretur,  nec  Jam  fleret 
usquam  copia  requirendi.  Fames  autem  dira  dum 
visceribus  insisteret  ac  medullis,  et  ad  faroraB 
jam  famis  inedia  perurgeretur,  peeeimie  iisa  est 
consiliis,  et  contra  ipsa  natura  Jura  Jam  armatnr. 
Erat  enim  ei  sub  uberibus  parvulus  filiuSy  qaem 
ante  oculos  ferens,  «  Infelicis,  inquit,  matria  et. 
0  infeliciorfiliyinbello  fame  acdireptione  prado- 
num  cui  te  reservabo?  Nam  etsi  posset  vita  sperari, 
Jugo  tamen   Romans  eervitutis  urgeberis  [al.  ur- 


utrumque  conjunzerim.  Nam  intolerabile  et  pro-  p  H^^^]-  ^«ni  ^i^go   nunc,  o  mi  nate,  eslo  matri  ei- 


pter  passionis  acerbitatem,  et  tolerabile  propter 
patiendinecessitatem :  de  die  in  diem  magis  ac  ma- 
gishomana  natura  corrumpitar.  Ita  quod  plurima 
fuerunt  olim  ezperimenta  salabria,  qu»  propter 
defectum  ipsius  hodie  sunt  mortifera.  Senuit  Jam 
mundus  uterque,  scilic^et  macrocosmus,  et  micro- 
cosmus,  id  est  major  mundus  etminor  roundus.  Et 
quando  prolizius  utriusque  senectus  producitur, 
tanto  deterius  utriusque  natura  perturbatur. 

GAPUT  XXIX. 
De  diversis  generibus  tormentorum. 

Quid  dicam  de  miseris,  qui  per  innumerabilia 
tormentorum  genera  puniuntur?  Gsduntur  fusti- 
bus  et  gladiis  jugulantur,  cremantur  flammis,  et 


bus,  prsdonibus  furor»  seculis  fabula,  qua  aola 
deerat  cladibue  Judeorum. »  Et  oum  hoc  dizitset, 
protinus  fllium  Jugulavit,  eum  deinde  igni  appoeito 
torret,  etmediuro  quidem  consumitymedium  senrat 
obtectum.  Et  ecce  statim  prsdonee  irmerunl  am- 
busta  carnis  odore  suscepto,  mortem  minantury 
nisi  cibos  sine  mora  quos  paratos  senserant,  de- 
monstraret.  Tuno  illa  inquil :  «  Partem  vobis  opti- 
mam  reservavi,  •  et  continoo,  qu»  superfuerant 
membra  retezit  infantis.  At  illos  repente  ingcDS 
horror  invasit,  membraque  eorum  diripuere,  et 
quasi  animi  duritie  voz  eorum  est  faucibos  inter- 
clusa.  Illa  vero  truci  vultu  et  ipsis  prsdonibuB  tra* 
oulentior,  «  Meus,  inquit,  est  partus,  meus  est  fi- 
iius,  meum  est  faoinus,  edite,  nam  ego  prior  edi 


lapidibusobruuntur,  discerpunturungulis,  etpati-  0  quem  genui.  Nolite  vo»  effici  aut  matre  religioaio- 


bulis  8Uspenduntur,torquentur  tigribus  [a/.  ungui- 
busj,  etscorpionibus  flagellantur,  arctantur  vincu- 
lis,  et  laqueis  strangulantur,  detruduntur  carceri* 
bus,  et  Jejuciis  macerantur,  precipitantur  et  sub- 
merguntur,  ezcoriantur  et  distrahuntur,  secantur 
et  suCTodiuntur.  Qui  ad  mortem,  ad  mortem  ;  qui 
ad  gladium,  ad  gladium;  qui  ad  famem,  ad  famem; 
et  qui  ad  captivitatemy  ad  captivitatem.  Grudele 
Judicium,  immane  supplicium,  triste  spectaculum: 
dantur  in  escam  volatilibus  cgbH,  bestiis  terr»  et 


res,aut  feminamolliores.quod  si  vos  pietaa  vinctty 
meos  ezsecramini  cibos,  qus  jam  talibaa  pasta 
sum,  ego  iterum  his  pasoar. »  Post  h«c  illi  territi 
contrementesque  discedunt,  qui  hunc  solum  ez 
omnibus  facultatibus  cibum  misers  matri  relique- 
runt. 

CAPUT  XXXI. 

Quod  quandoque  punitur  innoeeni^  et  nocens  absolF- 

vitur. 

Nemo  se  confidat  ezpertem  a  posna,  qui  se  DOTit 


(90)  Josephui,  De  bello  JudaicOf  lib.  yu,  c.  13. 


717 


DE  OONTBMPTU  HUNDI.  —  LIB.  U. 


718 


immunem  a  culpa.  t  Qui  staty  lideat  ne  oadat  A  vir  justua  et  qaletUB  inutiiie,  vir  religipsus  hypo- 
(I  Cor,  x).  »  Nam  aspe  innocens  damnatur,  et  no*  critay  vir  simplex  fatuus  reputatur.  «  Deridetur 
cens  absolvitur  :  pius  punitur,  et  honoratur  im-  enim  Jueti  simplicitas  {Job,  zn) ;  »  lampaa  oon- 
piaa :  Jesufloruciflgituryet  Barrabas  liberatur.Hodie      tempta  apud  cogitationes  divitum. 


LIBER  SEGUNDUS 


Merminans  de  culpabili  human^s  convenionU  progresiu. 


GAPUT  PRIMUM.  prfledam,  et  avare  sectando  lucra  {Bzech,  xxii).  • 

Quxnam  soleani  homines  communiter  affeclare.         —  «  Principes  ejus  in  muneribus  judicabant,  et 
Tria  maxime  solent  hominea   affectare  :  Opes,  B  sacerdotoe  ejus  in  meroede  docebant,  et  propheta 


voluptatea,  honores.  Oe  opibus  prava,  de  volupta- 
tibuB  turpia,  de  honoribus  vana  procedunt.  Hinc 
enim  Joannes  apostolus  ait :  «  Nolite  diligere  mun- 
dum,neqoe  ea  quaein  mundo  sunl ;  quia  quidquid 
est  in  mnndo,  est  concupisoentia  camiB,  et  concn- 
piscentia  oculorum,  et  euperbia  vita  (I  Joan,  ii).  » 
Concupiscentia  carnis  ad  voluptate8,concupitfcentia 
oeulorum  ad  opes,  superbia  vita  pertinet  ad  ho- 
nore8.0pe8  generant  cupiditates  et  avaritiam  :  vo- 
luptalas  pariunt  gulam  et  luxuriam  :  honores  nu« 
triant  Buperbiam  et  jactantiam. 

CAPUT  II. 
De  cupidiiale. 
«  Nihil  est  igitur  avaro  eoelestiue,  et  nihil  ini- 
quios,  quam  amare  pecuniam  {Eccli.  x).  »  Verbum 
OBl  aapientis,  quod  confirmat  Apostolus,  dicens  : 
«  Qui  volunt  divites  Beri,  incidunt  in  tentationem, 
et  in  laqueum  diaboli,  et  in  deaideria  multa,  et 
inutilia  et  nociva,  qu®  mergunt  hominem  in  interi- 
tum  et  perditionem :  Radixenim  omnium  malorum 
eet  cupiditas  (I  Itm.vi), »  h»o  eacrilegia  committit 
et  furta,  rapinas  exercet  et  prsdae,  bella  gerit  et 
homicidia  :  Simoniaoe  vendit  et  emit,  inique  petit 
et  reoipit :  i^juste  negotiatur  et  feneratur  ;  inetat 
doiifl  et  imminet  fraudibus  :  dissolvit  pactum,  et 
violat  Juramentum  ;  corrumpit  teetimonium  etper- 
vertit  Judioium. 

GAPUT  ni. 

De  iniquis  muneribus, 
Goneuie  prophetam  Evangelicum  Isaiam  : «  Om- 


eju8  in  peounia  divinabant  (Mich.  iii).  »  Ecoe  con- 
trarium  Dominue  per  Moysen  praeoepit  in  iege  : 
«  Judicesetmagistros  constitues  in  omnibua  portia 
tuis,  ut  Judicent  populum  Justo  Judicio,  nec  in  al- 
teram  partem  declinent.Non  accipiee  personam  nec 
munera,  quia  munera  excecant  oculos  sapientum, 
et  mutant  verba  Justorum.  Sed  Juste  quod  Justum 
est  prosequeris,  et  vives  (Deut.  xvi).  »  Duo  dioit, 
Justum  etjuste;  quidam  enim  Juste  quod  Justum 
estyalii  quod  ii^justumestinjuste  :  rursum  quidam 
injuste  quod  Justum  est,  aiii  Juste  quod  injustum 
est  perBoquuntur. 

GAPUT  IV. 
De  acceptione  personarum 
«  Vffi  vobis,  qui  »  corrupti  prece  vel  pretio,  qui 
tractiamorevel  odio,«  dicitisbonum  malum,etma- 
lum  bonum:ponente8lucem  tenebras.ettenebraBlu- 
oem  (/la.v) :  mortificantea  animas^qu»  non  moriun- 
tur,  et  vivificantes  animas,  qu»  non  vivunt  (Ezech, 
xiii).  »  Vo8  enim  non  attenditis  merita  causarum, 
sedmerita  personarum :  nonJura,sed  munera :  non 
]U8titiam,sed  pecuniam  :  non  quod  ratio  dictat,8ed 
quod  voluntis  affectat :  non  quid  lex  aanciat,  sed 
quid  mens  cupiat.Non  inclinatis  animum  adjusti- 
tiam,  Bod  Justitiam  inclinatis  ad  animum  :  non  ut 
quod  licet  hoc  lilieat,  sed  ut  liceat  boc  quod  libet. 
Nunquam  in  vobis  ita  siniplex  est  oculus,ut  totum 
corpus  sit  lucidum  (Mallh.  vi),  sed  aliquid  semper 
adminiscetis  fermenti,  quo  totam  massam  corrum- 
pitia  (I  Cor.  v).  Pauperum  causam  cum  mora  ne- 


nes,  inquit,  diligunt  munera,  sequuntur  retribu-  D  gligitisydivitum  causam  cum  instantia  proroovetis. 


tioces,  pupillo  non  judicant,  causa  vidu»  non  in- 
greditur  ad  eos  {Isa.  i).  »  Non  ipsi  prascedunt  re- 
tributiones,  quia  nonjudicant,  amore  Justiti»,sed 
retributiones  prscedunt  ipsos,quia  Judicant  amore 
pecunis.  Semper  enim  sequnntur  largitionem,  vel 
promissionem,  vel  spem,  et  ideo  pupillo  non  judi- 
cant,  a  quo  nihil  largitur,  aut  promittitur,aut  spe- 
ratur.  0  principes  infideles,  socii  furum,  quicun- 
que  diligitia  munera,sequimini  retributiones,nun- 
quam  excutietis  manum  a  munere,  nisi  prius  ex- 
cludatis  cupiditatem  a  pectore.  De  vobis  inquit 
propheta  :  «  Principes  ejus  quasi  lupi  rapientOB 


In  illis  rigorem  ostenditis,cum  istis  ex  mansuetu- 
dine  dispensatis.  Illos  cum  difGcultate  respicitis, 
islos  cum  favoretractatis.Illos  negligenter  auditis, 
istos  subtiliter  ausouItatis.Glamat  pauper  et  nullus 
exaudit,  loquitur  dives  et  omnes  appiaudunt.«  Di- 
ves  locutus  est  et  omnes  tacuerunt,et  verbum  illius 
usque  ad  nubes  perducent :  pauper  locutus  est,  et 
dicunt,  Quis  est  bic  ?  et  si  offenderit,  subvertent 
illum  (Eccli,  xiii).  »  Glamat  vim  patiens  et  nuIIuB 
exaudit,  vociferatur,  et  non  est  qui  Judicet.  Sed  si 
forte  pauperum  causam  suscipitis,  illos  remisse 
fovetis  :  cum  autem  divitum  causam  assumitiBi 


719 


INNOCRNTII  III  PAPJE. 


720 


illos  pertinaoiter  adjuvatis.  Paoperes  despicitis,  A  itnplebitur  peouuia,  et  qui  amat  divitiae,  fmolom 


divites  hoDoratis  :  istis  reverenter  asaurgitis,  illos 
despicabiliter  conculoatis.  «  Si  introierit  in  con- 
ventum  vestrum  vir  annuium  habens  aureum  in- 
veste  oandida,  introierit  et  pauper  sordido  habitu, 
et  intendatis  in  eum,  qui  indutus  est  veste  prae- 
olara,  et  dixeritis  ei :  Tu  sede  hic  bene,  pauperi 
vero  dicatis,  tu  sta  iilic,  aut  sede  sub  scabello  pe- 
dum  meorumynonnejudicalis  apud  vosmetipsos,et 
facti  estis  judices  cogitationum  iniquarum  ?  {Jac, 
II.)  »De  vobis  enim  et  contra  vos  dicit  propbeta  : 
«  Magniflcati  sunl  et  ditati,  incrassati  et  impin- 
guati,  causam  pupiili  non  dixerunt^  et  judicium 
pauperum  non  judicaverunt  {Jer.  v),  »  uti  in  lege 
prscipitur  :  «  Nulla  erit  distantia  personarum,  ita 
parvum  audietis  ut  magnum.Nec  accipietis  cigus- 
ounque  personam,  quia  Dei  judicium  est  {Deul.i).» 
—  «  Non  enim  est  personarum  acceptio  apud  Deum 
(Aci.  z).  » 

CAPUT  V. 
De  venditione  justitise, 
Vos  autem  nec  gratiam  gratis  datis,  necjusti- 
tiamjusteredditis,  quia  nisi  venerit,  non  provenit: 
nec  datur,  nisi  vendatur.  Ssepe  justitiam  tantum 
difrertis,quod  litigantibus  plusquam  totum  aufertis, 
quia  major  est  sumptus  expensse  quam  fructus  sen- 
tentiaB.  Quid  autem  poteritisilliin  dislrictojudicio 
respoudere.qui  prscipit :  «  Gratis  acoepistis,grati8 
date?  {Maiih.  x).  »  lucrum  in  arca,  damnum  in 
conscientia,  pecuniam  captatis,sed  animam  capti- 
vatis.Verum  •  quid  proQcit  homini  si  mundum  lu- 


B 


non  capiet  ex  eis  {Eccle.  v).  »  Infernus  et  perditio 
nunquam  replentur,8imiliteret  oculi  hominom  in* 
satiabiles.  «  Sanguisugffi  vero  duae  filiae  suDt,  qoc 
dicunt :  Affer,  affer  (Prov.  xxx).  »  Nam. 
Crescii  amor  nummi,  quarUum  ipsa  pecunia  crescit, 

(JUVENAL.,  xiy,  139.) 
CAPUT  VII. 
Quare  cupidus  saiiari  non  potest. 

Vis,  0  cupide,8cire  quare  semper  es  vacuus,  car 
nunquam  impleris  ?  Adverte  :  Non  est  plena  meo- 
sura  lua,  quae  quantumcunque  contineat,  adhnc 
capax  est  amplioris.  Sed  humanus  animus  capix 
est  Dei,  quoniam  «  qui  adbsretDeo,  unus  spiritos 
est  cum  Deo  (I  Cor.  vi).  »  Quantumlibet  ergo  con- 
tineat,  nunquam  estplenus,  nisi  Deum  habeat.cu- 
jus  semper  est  capax.  Si  vis  ergo,  o  copide,  aa- 
tiari,  desinas  esse  cupidus,quia  dum  cupidusfoe- 
ris,  satiari  non  poteris.  «  Non  est  enim  conveDtio 
lucis  ad  tenebras,  neque  Ghristi  ad  Belial  (II  Oor. 
vi),  »  quia  «  nemo  potest  Deo  servire  et  mammonc 
{Maiih.  vi).  » 

CAPUT  VIII. 
De  faiso  nomine  dtvitiarum. 

0  fulsa  divitiarum  felicilas,  qu»  divitem  veraci- 
ter  efficit  filium  infelicem.Quid  enim  est  inrelioioB 
[al.  falsiusl  quam  opes  mundi^qu»  divilie  nunoo- 
pantur?  Opposita  quippe  sunt  esse  divitem  eiege- 
num.  At  opes  mundi  non,  auferunt,  sed  afiferont 
egestatem.  Magis  enim  inquit  Salomoo,  soflQcit 
modicum  pauperi,  quam  plurimom  diviti,  qoia 


oretor  universum,  anim»  vero  suae  detrimentum  C  •  ubi  multae  divitiae,  ibi  multi,  qoi  comedont  illat 

(Eccle.  v).  »  Quot  et  quanti  magnates  indigeant, 
ipsemet  frequenter  experior.  Opes  itaque  non  fa- 
ciunt  hominem  divitem,  sed  egenum. 

GAPUT  IX. 
Exempla  contra  cupiditatem. 
Quam  multos  seduxit  cupiditas !  quam  plores 
perdidit  avaritia !  Balaam  asellaredarguit,  etpedes 
sedentis  attrivit,  quia  captus  cupiditate  promisso- 
rum  disposuerat  maledicere  Israeli  {Num.  xxii). 
Acban  populus  lapidavit,  quia  tulit  aurum  et  ar- 
gentum  de  anaibemate  {Josue  vii).Naboth  inierem- 
ptus  esty  iit  Achab  ejus  vincam  possideret  (l/iAe^. 
xxi).  Giezi  lepra  percussus  est,  quia  petiit  et  rece- 
pit  aurum  et  argentum,  et  vestes  sub  nomiDe  Eli- 


patiatur?  Aut  quam  dabit  homo  commutationem 
pro  anima  sua?(i)laf(A.xvi.) »— «  Frater  non  redimit, 
redimet  homo?  non  dabit  Deo  placationem  suam, 
nec  pretium  redemptionis  animas  suae,  laboravit  in 
aeternum,  et  vivet  adhuc  in  finem  {Psal.  xlv).  » 
Audite  divites  quid  contra  vos  Jacobus  apostolus 
ait  :  <c  Agite  nunc  divites,  plorale  et  ululate  in  mi- 
seriis  vestris,  quse  advenient  vobis,  diviliae  vestras 
putrefactae  sunt,  et  vestimenta  vestra  a  tineis  co- 
mesta  sunt^  aurum  et  argentum  vestrura  aerugina- 
vit,  ct  aerugo  eorum  erit  vobia  in  testimonium,  et 
manducabit  carnes  vestras  sicut  ignis.Thesauriza- 
stis  vobis  iram  in  novissimis  diebus.  Ecce  merces 
'operariorum  qui  messuerunt  regiones  vestras,quaB 


fraudata  est  avobis  clamat,  et  clamor  ipsorum  in  D  ^^^  C^*  ^^9'  ^)*  Judas  laqueo  se  suspendit,  quia 


aures  domini  Sabaoth  introivit  (Jac.  v).  »  Pro- 
pterea  Vcritas  praecipit :  «  Nolite  thesaurizare  vo- 
bis  thozauros  in  terra,  ubi  aerugo  et  tinea  dcmoli- 
tur,  ubi  fures  efTodiunt  et  forantur  {Matih.  vi).  » 

CaPUT  VI. 
De  insatiabili  dcsiderio  cupidorum. 
0  ignis  inexstinguibilis!  ocupiditasinsatiabilisl 
Quis  unquam  cupidus  primo  fuit  voto  contentus? 
Cum  adipiscitur  quod  optaverat,de8iderat  amplio- 
ra,  semper  in  habendis,  et  nunquam  in  habitis  fi- 
nem  constituit.  Insatiabilis  est  oculus  cupidi,etin 
^artem  iniquitatis  non  satiabitur.   «  Avarus  non 


vendidit  et  tradidit  Christum  {Mutih.  xxvii).  Ana- 
niam  et  Saphiram  subilanea  mors  exstinxit,  qoia 
de  pretio  agri  defraudaverunt  apostolos  {Act.  v). 
«  iEdificavit  Tyrus  munitionem  saam,  et  coacer» 
vavit  argentum  quasi  humum,  et  aurum  quasi  lu- 
tum  platearum,  sed  ecce  Dominus  possidebit  eam, 
et  percutiel  in  mari  fortiludinem  ejus,  ei  haee  igni 
devorabiiur  (Zach.  ix).  » 

GAPUT  X. 
De  mperflua  sollicitudine  cupidorum. 
Cur  ad  congregandum   quis  inaiet,  cum  Biaro 
noD  postit  ille  qui  congregai  ?  Nam  •  qoasi  fiot 


721 


DE  CONTBHPTU  MUNDI.  —  LIB.  H. 


722 


egreditar  et  conteritur,  et  fagit  velat  ambra,  et 
naoquam  in  eodem  siatu  permanet  {Job  iiv).  » 
Gur  multa  desideret,  cum  pauca  eufGciant?  «  Ha- 
bentes,  inquit,  victum  et  v^stitum,  his  contenti 
aimus  (/  Tim.  vi).  »  Gur  necessaria  cum  multa 
sollicitudine  qu»rat,  cumipsasinemagnadifncul- 
tate  se  ofiferant?  Audi  quid  super  hoc  Veritas  dicit : 
«  Nolite  solliciti  esse,  diceotes :  Quid  manducabi- 
mus,  autquid  bibemus,  aut  quo  operiemur?  Scit 
enim  Pater  vester  ccBlestis,  quia  his  omnibusindi- 
getis.  QuaBrite  ergo  primum  regnum  Dei,  et  justi- 
tiam  ejus,  et  h«c  omnia  adjicientur  vobis  (Matth, 
VI ;  Luc.  xii).  >»  —  «  Nunquam  enim  vidi  justum 
derelictum,  nec  aemen  ejns  quaerens  panem  {Psal, 
zxzvi).  » 

CAPUT  XI. 

De  avaritia. 

Tantalus  sitit  in  undis,avaru8  eget  in  opibus(3l), 
cui  tantum  est  quod  habet,  quantum  est  quod  non 
habet,  quianunquam  utituracquisitis,  sed  semper 
inhiat  aoquirendis.  Salomon :  «  Est  quasi  dives 
cum  nihil  habeat,  et  quasi  pauper  cum  in  mu)- 
tis  divitiis  sit  {Prov,  xiii).  »  Avarus  et  infernus 
nterque  comedit  et  non  digerit,  recipit  et  non  red- 
dit.  Avarus  nec  patientibus  compatitur,  nec  mise- 
ris  Bubvenit  vel  miseretur,  sed  oCfendit  Deum,  of- 
fendit  seipsum,  oiTendit  proximum.  Nam  Deo  reti- 
not  debita,  proximo  denegat  neoessaria,  oibi  suh- 
trahit  opportuna.  Deo  ingratus,  proximo  impius, 
Bibi  crudelis.  «  Viro  cupido  et  tenacissimo  sioe 
ratione  est  substantia,  et  homini  livido  ad  quid  au- 
auram?  Qui  sibi  nequam  est,  quomodo  bonus  aliis 
erit  ?  Et  non  jucundabitui*  in  bonis  suis  {Eccti. 
zrv).  »— «  Qui  habet  substantiam  hujus  mundi, 
et  viderit  fralrem  suum  neceasitatem  habere,  et 
clauserit  viscera  sua  ab  eo,  quomodo  charitas  Dei 
manet  in  eo?»  (/  Joan.  iii.)  Non  enim  proximum 
eaum  diligit  sicut  seipsum,  quem  inedia  perimit  et 
egestas' conbumit :  neque  Deum  diligit  super  om- 
nia,  qni  prsfert  aurum  et  prxponit  argentum. 

CAP13T  XII. 
Cur  avaritia  sit  servitus  idolorufn. 
Reote  difQnit  Apostolus  :  c  Avaritia  est  servitus 
idolorum  {Ephes.  vi).  »  Sicut  enim  idololatra  ser- 
vit  simuIacrOj  sic  et  avarus  thesauro.Nam  ille  oul- 
tum  idololatris  diligenter  amplificat,et  istecumu- 
lam  peouniaB  libenter  augmentat.  Ille  cum  omni 
diligentia  colit  simalacrum  et  iste  cum  omni  cura 
oustodit  thesaurum.  lile  spem  ponit  in  idololatria, 
et  iste  spem  constituit  in  pecunia.  Ille  timet  muti- 
lare  simulaorum^  et  iste  timet  minuere  thesau- 
rnm. 

CAPUT  XIII. 
De  quibusdam  proprietatibus  avaritise. 

Avaras  ad  petendum  promptus,  ad  dandum  tar- 
do8,  ad  negandum  frontosus.  Si  quid  expendit,to- 
tum  amittit,  tristis,  querulus  et  morosus,sollicita8 


A.  Buspirat  et  anxiatur,  dubius  habet  et  invitus  ex- 
pendit.  Magnificat  datum,  sed  vilificat  dandum  : 
dat  ut  lucretur,  sed  non  lucratur  ut  det:  largus  in 
alieno,  sed  parcus  in  proprio.  Gulam  evacuat,  ut 
arcam  impieat:  corpus  extenuat,  utlucum  exten- 
dat.  Manum  habet  ad  dandum  collectam,  sed  ad 
recipiendum  porrectam :  ad  dandum  clausam,  scd 
ad  recipiendum  apertam.  Porro  «  substatitias  inju- 
storum  sicut  iluvius  siccabuntur  {Eccli.  xl),  »  quia 
quimalecongregat,  cito  dispergit.Justum  judicium, 
ut  qu8s  de  malo  proveniunt,  ad  malum  perveniant: 
nec  aocedat  ad  bonum,  quod  non  procedit  ex  bono. 
Avarus  ergo  dannationem  habet  vitaB,  quae  nunc 
est  et  futurs. 

CAPUT  XIV. 
B  De  iniquapossessione  divitiarum. 

Verum  est  ergo  quod  Sapiens  prote8tatur,«muI- 
tos  perdidit  aurum  et  argentum  {Eccli.  viii).v— «Qui 
aurum  diligil,  non  justificabitur  {Eccli.  xxxi).  » 
«  Vae  illis  qui  sectantur  illud.  Ecce  ipsi  pecc.itores 
et  abundantes  in  hoc  sscuio  obtinuerunt  divitias 
{Psal..  Lxxii).  »  ninc  Veritas  ipsa  praccipiebatapo- 
stolis.  «  Nolite  possidere  aurum,  ncque  argentum, 
neque  pecuniam  in  zonis  vcstris  {Mntth.  x);  »  quia 
sicutcamelus  non  potest  introireper  foramen  acus, 
ita  difficile  est  divitem  intrare  in  regnum  CGelorum 
{Matth.  xix);  «  Arcta  est  enim  via  et  angusta  por- 
ta,  quffi  ducit  ad  vitam  {Matth.  vii).  »  Apostolus 
ergo  secutus  regulam  Yeritatis,  aiebat:  «Argentum 
et  aurum  non  est  mihi  {Act.  iii).  »  —  «  V»  ergo 
C  vobis,  qui  conjungitis  domum  ad  domum,  et  agrum 
agro  copulatis  usque  ad  terminum  loci  {Isa.  v).» — 
«  Repleta  est  terra  argento  et  auro,  et  non  est  finis 
thesaurorum  ejus  {Isa.  u).  »  —  «  Propter  iniqui- 
tatem  avaritifle  ejus  iratus  sum,  et  percussi  eum 
{Isa.  LVii).  • 

CAPUT  XV. 
De  ticitis  opibus. 

Cffiterum  Abraham  dives  fhit,  et  Job  locuples, 
David  opulentus,  et  tamen  de  Abraham  inquit 
Scriptura,  quia:  «Credidit  Deo,  et  reputatum  est 
illi  ad  justiam  {Gen.  xv);  •  et  de  Job;  quia  «  non 
erat  ei  similis  in  terra,  vir  simplex  et  reotus  aoti- 
mens  Deum,  et  recedens  a  malo  (Job  i);  »  de  Da- 
l^  vid  autem,  quia  «  Dominus  invenit  virum  secun- 
dum  cor  suum  (7  Reg.  xvi).  »  At  illi  fuerunt^quasi 
nihil  habentes,  et  omnia  possidentes  (//  Cor.  vi);  » 
juxta  illud  Prophetffi:  «  Divitise:  si  afQuant,  nolite 
oor  apponere  iPsal.  lxi).»  Nos  autem  sumusomnia 
possidentes,  quasi  nihil  habentes,  secuiltlum  illud 
Psalmist®:  •  Divites  eguerunt  et  esurierunt  {Psal. 
xxxiii);  faoilius  enim  invenies,  qui  diligit  divitias, 
et  non  habeat,  quamquihabeatet  non  diligat;quia 
difflcile  est  esse  in  igneet  non  ardere,  difficiliusest 
possidere  divitias,  et  non  diligere.  Audi  prophe- 
tam  Jeremiam  :  «  A  minore  usque   ad    majorem 


(31)  HoratiuB. 


723 


INNOCBNTn  III  PAPJB. 


7» 


omnes  avariti»  stndent,  et  a  propheta  uaque  ad  ea-  A  ^er  eecis,  Deus  autem  et  hunc  et  hanc  destroet 


oerdotem  conott  faciunt  dolum  (Jer.  vi.).  » 

CAPUT  XVI. 

De  incertitudine  divitiarum. 

OroniacnpidusetavaruB  contra  naturam  nititur  et 

molitur.NaturaenimpauperemadducitiQmundum, 

natura  pauperemrepulita  mundo,  nudum  namque 

eum  terra  suscepit,  nudum  etiam  suscipiet;  cupi- 

dus  autem  cupit  et  curat  fieri  dives  in  mundo. 

«  Destruam,  inquit,  horea  mea,  et  m^jora  faciam, 

et  illoc  congregabo  omnia,  que  nata  sunt  mibt,  et 

omnia  bona  mea  {Luc,  xii).  »  Sed  dictum   est  ei : 

«  0  stuite,  hac  nocte  repetetur  anima  tua  a  te, 

qoaB  autem  parasti  cujus  eruot  ?  {Ibid:)  •  —  «The- 

saurizas,  etignora8Cuicongreges(P«a/.  xzxviii).»  — 


(i  Cor,  vi).» 

CAPDT  XVIII. 
Exempla  contra  gulam. 
Gula  oharum  tributum  exigit,  sed  vilisBimom 
reddit;  quia  quanto  sunt  delicatiora  cibaria  tanto 
foBtidiora  sunt  stercora.  Turpius  egerit,  qui  torpi- 
ter  ingerit,  superius  et  inferius  horribilem  flatom 
exprimens,  et  abominabilem  sonum  emittens.Oola 
paradisum  clausit  {Gen,  ni),  primogenitaEsaoveQ- 
didit  (Gen.  xxv),  suspendit  pistorem  (Qen.  XLi) 
decollavit  Baptistam  {Mare.  vi).  Naboxardam 
princeps  coquorom  templumincendit,etJeru8alem 
everih  {IV  Reg.  jxy).  Balthasar  in  convivio  ma- 
num  contra  parietem  scribentem  aspexity  «  Mane, 


«  Dormierunt  enim  somnum  suum.et  nibil  invene-  B  I!^^^^'.^^^^®'  *.  ®*  l**^®!"  °°^!®  interfeclns  est  a 

runt  omnes  viri  divitiarum  in  manibus  suis.  {Psal. 

Lxxv),»— «Dives  cum  dormient,  nihil  secum  aJBTert ; 

aperiet  oculos  suos,  et  nihil  inveniet  (/o^xxvii) ;  » 

— t  Ne  tiraueris  ergo  cum  dives  factusfuerit  homo, 

atcum  multiplicata  fueritgloria  domus  ejus,  quo- 

niam  cum  morietur,  non  accipiet  haBC  omnia,neque 

simul  cum  eo  descendet  gioria  domus  ejus  {Psal. 

XLViii).  »  sed   relinquet  alienis  divitias   suas,  et 

sepulcra  eorum  domus  eorum  in   sternum.  tiinc 

etiam  Sapiens  attestatur:  «  Qui  acervat  ex  animo 

injuste,  aliis  congregat,  et  in  bonis  suis  alius  luxu- 

riabitur  (£tolt.  xiv).  »  Proh  dolor,  quem   habebat 

bostem,  dimittit  haeredem. 

CAPUT  XVII. 

De  gula.  r 

«  Initium  vitfls  homlnis  aqoa  et  panis,  et  vesti- 
mentom,  et  domus  protegens  turpitudinem  {Eccli. 
xxix).  »  Nunc  autem  guloeis  non  sufOciunt  fructus 
arborum,  non  genera  leguminum,  non  radices  her* 
barum.  noo  pisces  maris,  non  bestiso  terr»,  non 
aves  ccBli ;  sed  quaeruntur  pigmenta,  comparantur 
[al.  operantur.]  aromata,  nutriuntur  altilia,  capiun- 
tur  ob  esoam,  qus  studiose  coquuntur  arte  coquo- 
rum,  quae  lauteparanturofficio  ministrorum.Alius 
contundit  et  colat,  alius  confundit  et  conQcit^sub- 
stantiam  convertit  in  accidens,  naturam  mutat  in 
artem,  ot  saturitas  transeat  in  esuriem,  ut  fasti- 
dium  revocet  appetitum,  ad  irritandum  gulam,non 
ad  sustentandam  naturam,  non  ad  necessitatem 
supplendam,  sed  ad  aviditatem  explendam.  Gaete- 
rom  tam  brevis  est  gulad  voluptas,  ut  spatio  loci  " 
vix  sit  quatuor  digitorum,  spatio  temporis  vix  sit 
totidera  momentorum.  Contemnilur  mediecritas 
et  Buperfiuitas  afifectaiur,  in  diversilate  saporum, 
in  varietate  ciborum.  Aviditas  nescit  modum,  et 
varietas  [al:  voraoitas.]  excedit  mensuram,  sed  et 
mens  gravatur,  et  stomachus  turbatur,  sensus  op- 
primitur  in  illis.  Inde  non  salus  et  sunitas,  sed 
morbus  et  mors.  Audi  super  hoc  sententiam  Sa« 
pientis :  «  Noii  avidus  esse  in  omni  epulatione,  et 
non  le  effundas  super  omnem  escam.  In  multis 
enimesciserit  infirmitas;  et  propter  crapulam  multi 
perierunt  (£cc/t.  xxxvii),  » — «Esca  ventri,  et  ven- 


Cbaldseis  (Dan.  v).  «  Sedit  populus  mandooare  et 
bibere,  et  surrexerunt  ludere  (Exod.  xxxii),  »  ted 
«  adbuc  erant  oscsb  eorum  in  ore  ipsorom,  et  ira 
Dei  asoendit  soper  eo9.{Psal  lxxii).  » — «Qoi  vesoe- 
bantur  voluptuose,  interierunt  in  viis  (Thren.  iv).» 
Dives  ille,  qui  epolabator  qootidie  splendidOy  se- 
poltus  in  inferno  (Lti^  xvi). 

CAPUT  XIX. 

Deebrieiate. 

Quid  torpios  ebrioso?  ooi  fetor  in  ore,   tremor 

in  corpore,  qoi  promittit  molta,  prodit  oooulta,oai 

mens  alienator,  faoies  transformator  ?  «  NoUom 

enim  secretum,  ubi  regnat  ebrietas  {Prov.  zxxu),  • 

Horatius  (Ep.  i,  v,  49): 

Fxcundi  calices  quem  non  feeere  diseHumJ 
Porro  non  suflicit  vinum,  non  sioera,  non  oervi- 
sia,  sed  studiose  conflcitur  molsom,  syropos,  cla- 
retom,  labore  molto,  sollicitodine  magna,8ompta 
non  modico,  sed  inde  contentiones  et  rixae,  litaset 
Jorgia.  »  Vinum  enim  multum  potatum,  ot  ait  Sa- 
piens,  irritationem  et  iram  et  roinam  moltam  fa- 
cit  {Bccli  xxxi).  »  Fornicationes  ex  eo  sont. «  For- 
picatio  et  vivum  et  ebrietas  auferunt  oor  (Om.  iv).» 
Propterea  dicit  Apostolus:  «  Nolite  inebriari  vino, 
in  quo  est  luxuria  {Bphes.  v).»  Bt  Salomon  :«Luxo- 
riosares  vinom  et  tomoItuosaebrietas^Prov.xx).» 
Filii  Rechab  et  filius  Zacharias  vinum  et  sioeram, 
et  omne  quod  inebriare  poterat,  non  biberont 
{Jer.  XXXV  Luc.i). 

CAPUTXX. 
Exempla  conlra  ebrietatem. 
Ebrietas  eniro  verenda  nudavit  {Gen.  ix),  inoe- 
stum  commisit  (Gm.xix),  filium  regis  occidit  (U 
Reg.  xiii),  principem  exercitus  jogulavit  {lud.  xiii). 
Verum  est  crgo  quod  Salomon  ait:«  Vacantes  pott* 
bu8  et  dantes  symbola  consumentur  (Prot;.  xxiii);» 
et  Isaias:  «  Vae  qui  oonsurgitis  mane  ad  ebrieta- 
tem  sectandam,  et  potandum  usque  ad  vesperam, 
nt  vino  sstuetis.  Cithara  et  Jyra  et  tympanom,  et 
tibia,  et  vinom  in  conviviis  vestris.  Vae  qoi  poten- 
tes  estis  ad  bibendum  vinum,  et  viri  fortes  ad  mi- 
scendum  ebrietatem  (Isa.  li).  » — •  Eoce  gaudiom 
et  IflBtitia  oooidere  vitolos  et  jigolare  arieteo,  eo- 


7» 


DB  CONTBMPTU  HUNDL  --  UB.  U. 


726 


medere  oarnefl,  et   bibere  viaam.  Comedamus  et  A  immandot,Jadeam  et  Madianitidem  pagionetranB- 


bibamusy  oras  enim  moriemur.  Et  revelata  est  in 
aaribas  meis  vox  Domini  exercitaum  :  Si  dimitte- 
tnr  beo  iniquitas  vobia  donec  moriamini  (Isa. 
zzii).  »  —  t  Ve  ooronaB  superbiae  Epbraim.  Sacerdos 
et  propbeta  nescierunty  pw  ebrietate  absorpti  sunt 
a  vino,  neacierunt  videntem,  et  ignoraverunt  Jndi- 
oium  (Isa.  xxviii).  »  Proh  pudor,  cum  ad  annun- 
tiandam  evangelioam  lectionem,  a  quodam  presby- 
tero  benedictio  peteretur,  heetemam  crapulam,  et 
Docturnam  ebrietatem  eructans,  fertur  alta  voce 
dixisse :  « Potum  servorum  benedicat  rex  ange- 
lorum.  • 

CAPUT  XXI. 
De  luxuria. 

Porro  turpis  mater  filiam   generat  turpiorem  ;  «^  •ensus  diminuit,  dies  consumit,  opea  effundit. 
jaetum  est  enim,  ut  t  qui  in  sordibus  eet,  eordesoat 


fodit  (iVttm.  xxv)  scilicet  fornioatores  tribus  Be^Ja- 
min  pro  uxore  levitae  delevit  (Judic,  xix,  xx),  adul- 
teros,  filios  Eli  eacerdotis  in  bello  prostravit  stu- 
pratores  (/  Reg.  ii,  iv).  Amnon  in  convivio  interfe- 
cii  (UReg,  xiii).  Hso  denique  Uriam  occidit  (/i 
Reg.  xi),  presbyteros  lapidavit  (Dan.  xiii),  Ruben 
maledixit  (Gen.  xxxv,  xux),  Samsonem  seduxit  (Jud. 
xix),  Salomonem  pervertit  (///  Reg.  xi).  Verum  est 
ergo  quod  legitur,  propter  speciem  mulieris  multi 
perierunt.  Namuvinumetmulieres  apoetatare  fa- 
ciuntBapiente8,etarguunt  sensatos^Ecdi.  xix). »  H«c 
multos  vulneratosdejecit,  etfortissimi  quique  inter- 
fecti  sunt  ab  ea,  vi»  inferi  domus  ejus,  penetrantee 
in  interiora  mortis  (Prow.  vii).  B»o  vires  enervat, 


et  adbnc  (Apoe.  xxii).  »  -^  «  Omnes  enim  adulte- 
rantea  quaei  clibanas  succensus  a  coquente.  CcBpe- 
rant  principes  furere  a  vino  (Ose.  viij.  »  Venter 
enim  oppipare  satur,  libenter  Venerem  amplexatur* 
0  extrema  libidinis  turpitudo,  que  non  solum  men- 
tem  effHminat,  sed  etiam  corpue  enervat,  non  so* 
ium  maculat  animam,  eed  fcsdatpersonamicGrane 
namque  peccatum  quodcunque  fecerit  homo,  extra 
Buum  corpus  est,  qui  autem  fornicatur,  in  corpus 
fluum  pecoat  (/  Cor.  vi).  »  Semper  illam  precedunt 
ardor  et  petulantia,  semper  comitantur  fetor  et 
immundilia,  aequuntur  semper  dolor  et  pcsniten- 
tia.  i<  Favna  enim,  inquit  Salomon^  distillans  labia 
meretricis,  et  nitidius  oieo  guttur  ejus.  Novissima 
autem  amara  sicut  absintbium,  et  lingua  ejus  ^ 
acuta  quaai  gladiua  biceps  (Prov.  v).  » 

CAPUT  XXII. 
De  generalitate  luxurix 
Familiaris  est  inimicus,  babitans  non  procul, 
sed  prope :  non  exterius,  sed  interius ;  nam  «  virtuB 
eju8  in  lumbis  ejus,  et  fortitudo  cjus  in  umbiiico 
ventria  cjus  (Job  xl).  »  Nunquam  fugatur,  nisi  cum 
fagitur  :  nunquam  mactatur,  nisi  cum  maceratur« 
Ad  causam  exigit  libertatem  et  abundantiam,  sed 
requirit  [a/.  reperit]  ad  effectum  facultatem  et  ad- 
Jacentiam.  H»o  omnem  «tatem  corrumpit,  omnem 
eexum  confondity  omnem  ordinem  solvity  omnem 
gradum  pervertit ;  invadit  enim  senes  et  Juvenes, 
maree  et  feminas,  prudentes  et  simpiices,  superio* 


CAPUT  XXIV. 
De  roitu  contra  naturam. 

H»e  ignominiosam  morpbosim  operatur,  qaam 
tamen  Apostolus  nonconfunditurnominare.  «Pro- 
pterea,  inquit,  tradidit  eos  Deus  in  passionea  igno- 
mini».  Nam  femin»  eorum  commutaverunt  natura- 
lem  usum  in  eumquiestcontranaturam.Similiter 
et  masculi,  relicto  naturali  usu  femin»,  exarserunt 
in  concupiscentiis  suisinvicem,  masculi  in  maaca- 
los  turpitudinem  operantes  (Rom.  i).  »  Quid  autem 
hanc  turpitudinem  operantibus  turpius  ?  Quid  boc 
crimine  criminosius  ?  In  lege  enim  quasi  pariaoon- 
Junguntur  concubitus  maris  cum  masculo,  et  coitus 
hominis  cum  Juroento.  Sic enim  legitur  in  Levitico : 
((  Cum  masculo  non  commisceberis  coitu  femineo, 
quia  abominatio  est.  Cum  omni  pecore  non  ooibia» 
nec  macuiaberis  eum  eo  (Lev.  xvni).  »  Utrique  par 
posnasubscribitur. «  Qui  dormierit,  inquit,  cum  ma- 
sculo  coitu  femineo,  utrique  operati  sunt  nefaa, 
mortemoriantur :  peeus  quoque  occidile  (Lev,  xx)« « 
Qui  habet  aures  audiat,  imo  qui  desipit,  resipiscat. 

CAPUTP«V. 
De  pama  hujus  sccleris. 

Pcsna  docuit,  quid  hsc  culpa  promeruit.  «  Plait 
enim  Dominus  super  Sodomam  et  Gomorrham  aul- 
pfaur  et  ignem  de  ccbIo  (Qen.  xix).  •  Noluit  enim 
Dominuscuiquam  angelorum  vei  bominum  exseou- 
tionem  bujus  pcBnaB  committere,  eed  sibi  ipsi  vin- 
dictam  h^Jus  sceleris  reservavit,  secundum  illud: 


rea  et  inferiores,  ad  extremam  generationem  etiam  D  «  Mea  est  ultio,  et  ego  retribuam  (Deut.  xxxii).  » 


sacerdotes,  qui  oocte  Venerem  amplexantur,  mane 
vero  virginem  veneraotur.  Turpe  dictu,  sed  turpia- 
simum  actu,  dici  liceat  quod  agi  non  libeat.  Nocle 
filium  Veneris  agitant  in  oubiIibu8,mane  fllium  vir- 
ginis  offerunt  in  altari. 

ICAPUT  XXIII. 
De  divertis  speciebus  luxurix  et  pmnis  earum. 
Qnis  mutiplices  species  bujus  sufncienter  valet 
expiicare?H»o  enimPentapolim  cum  adjaoente  re- 
gione  subvertit  (Gen.  xix).  Sodomitas  et  Sicben  cum 
populo  interemit,  raptores  DinaB  (Gen.  xxxiv),  Her, 
et  Onam  fllios  Juda  pereaBait  {G$n.  xvi),  scilioet 


Et  ideo  pIuitDominus  a  Domino,  videlioet  a  seipsOy 
non  imhrem  vel  rorem,  sed  sulphur  et  ignem.  Sul- 
phur  super  fetorem  luxuris,  ignem  auper  ardorem 
libidinis,  quatenus  pmna  aimilis  eseet  culps.  Neo 
misisse  dioitur,  sed  pluisse,  qoatenus  ipao  verbo 
magnitudinem  et  abundantiam  poen»  notarel.  Ne- 
mini  pepercit  oculua  ejus,  sed  omnes  simul  exstin- 
xit.  Uxorem  quoque  Loth,  quia  retro  respexit,  in 
statuam  salis  mutavit,  nec  solum  urbes,  sed  et  om- 
nes  circa  regiones  in  mare  mortuum  et  vallemsa- 
linariam  oonvertit.  «  Horrendum  est  enim  incidere 
in  manus  Dei  viventia  (Hebr.  x).  »  qui  quanto 


IZf 


INNOCaSNTU  in  PAPJB. 


728 


ma)orem  bub  longanimitatis  exhibet  patientiam,  A 
tanto  duriorem  susb    severitatis  infert  vindictam. 

GAPUTXXVI. 
De  ambilioso. 
Opes  utique  cupidus  congregat,  et  avarue  conser- 
vat ;  voluptates  gulosus  degustat,  et  luxuriosus 
exercet ;  honores  ambitiosus  affectat,  et  superbus 
extoUit.  Ambitiosus  autem  semper est  pavidus,  sem- 
per  attentus,  ne  quid  dicat  vel  faoiat  quod  inoculis 
hominum  valeat  displicere,  humilitatem  simulati 
honestatem  mentitur,  affabilitatem  exhibet,  beni- 
gnitalem  ostendit,  subsequitur  et  obsequitur,  con- 
ctos  honorat,  universis  inclinat,  frequentat  curias, 
visitat  optimates,  assurgit  et  amplexatur,  applaudit 
et  adulatur,  bene  novit  illud  poeticum  : 

Etsi  nuUus  eril  pulviSj  tamen  excutil  illum»        g 

(OVIDIUS.) 

Promptus  et  fervidus  ubi  placere  recognoverit,  re- 
misBus.ettepidusubi  putaverit  displicere.  Improba^ 
mala,  detestatur  iniqua,  sed  alia  cum  aliis  proba 
et  improbat,  ut  judiceturidoneus,  ut  reputeturac 
ceptus,  ut  laudetur  ab  hominibus,  et  a  singulis  ap- 
probetur,  Et  ecce  gravem  intra  se  sustinet  pugnara» 
difUcilemque  conCiictum,  dum  iniquitas  pulsat  ani- 
mum,  et  ambitio  continet  manum  [a/.  malum],  et 
quod  illa  suggerit  faciendum,  hso  fleri  non  permif 
tii.  Colludunt  tamen  ad  invicem  mater  et  filia,  ini- 
quitas  et  ambitio,  nam  mater  in  aperto  subsistit,et 
filia  in  occulto  non  resistit.  Hsc  enim  vindicatsibi 
publioum,  illa  secretum.  Ambitiosus  ergo  libcnter 
agit  de  principatu  quem  ambit,  et  dicit :  0  quando 
principabitur  ille  qui  severus  sitinjustitia,  piusin  ^ 
misericordia,  qui  non  delinetamore  vel   odio,  qui 
non  corrumpatur  prece  vel  pretio,  qui  credat  (Ide- 
libus  et  acquiescat  supplicibus,  qui.  sit  humiliset 
benignus,  largus  et  mansuetus,  constans,  sapiens, 
patiens  et  astutus. 

CAPUT.  XXVII. 

De  nimia  concupiscentia  ambHiosorum. 

Qui  forsan  hac  arte  non  proflcit,recurrit  ad  aliam 

advocat  Simonem  et  accedit  ad  Giezi,  per  hunc  ab 

illolnititur  emere,  quod  persenon  prcevalet  obtinere 

supplioat  et  promittit,  offertet  tribuit,  proh  pudor! 

gratiam  quam  gratis  adipisci  [a/.,  obtinere  perfas 

et  nefas]  non  potuit  nititur  adipisci.  Nec  desistit  ad 

huc,8ed  instatetinvadit  violenter  honorem,et  impu- 

denterarripitdignitatem,  amicorum  sufifragio,  prs-  D 

aidio  propinquorum,  tantoquedamnationis  inflam- 

matur  ardore,  tanta  libidine  praBsidendi,  ut  nec  sc- 

hisma  abhorreat,  neo  scandalum  formidet.  Sed  Giezi 

lepra  percussit  (i^  Reg,  v),  et  Simon  periit  pecunia 

(Act,  viii).  Gore  autem  cum  complioibus  ignis  as- 

sumpsit,  et  Dathan  et  Abiron  terra  vivos  absorbuit 

(iVtim.  wi)f  i<  Nullus  itaqiie  sibi  honorcm  assumat, 

nisi  qui  vocatur  a  Deo  tanquam  Aaron  (Hebr,  v). » 

CAPUT  XXVIII. 
De  ambilionis  exempto 
Liquidum  ambitionis  exemplum  reperiturin  Ab- 
aalone,  qui,  cum  aspiraret  ad  regnum,  u  fecit  sibi 


currus  et  equites,  et  quinqnaginta  viros  qai  pnsee- 
derent  eum,  et  mane  consurgens  Absaloiiy  stabat 
juxta  introitum  ports,  et  omnem  virum,  quihabe- 
batnegotium,  utveniretadregisjudiciam,  vocabat, 
ad  se  etdicebat :  Dequa  civitate,e8  tu  ?  Qui  respon- 
dit  :  Ex  una  tribu  Israel  ego  sum  servustuue.  Re- 
spondebat  ei  Absalon  :  Videntur  mihi  sermones  toi 
justi  et  boni ;  sed  non  est,  qui  te  audiat  constitiitas 
a  rege.  Dicebat  et  Absalon  :  Qui  me  constituat  ju- 
dicem  super  terram,  ut  ad  me  veniant  omncs  qui 
habentnegotium,etjustejudicem?Sed  cum  accede- 
ret  ad  eum  homo  quidam  et  salutaret  eum,  exten- 
debat  manum  suam,  et  apprehendens  eum  oscula- 
batur,  faciebatque  hsc  omni  Israel,  qui  veniebaDt 
adjudicium,  ut  audirentur  a  rege,  et  Bollicitaba^ 
corda  virorum  Israel.  Cunque  abisset  Absalon  io 
Hebron,  misit  exploratores  in  universas  tribus  Is- 
rael  dicentes :  Statim  ut  audieritis  clangores  buc- 
oinae,  dicite  :  Regnavit  Absalon  in  Hebron  :  et  faeta 
est  conjuratio  valida,  et  populus  coucurrens  auge- 
batur  oum  Absalone  (//  Reg.  xv).  » 

CAPUT  XXIX. 
De  brevi  et  misera  vita  magnatum. 
Sed  est  quod  8ublimetur|in  altum,  provehatur 
ad  summum,  statim  curs  succrescunt,  sollicitudi- 
nes  cumulantur,  extenduntur  jejunia,  vigilis  pro- 
ducuntur,  ex  quibus  natura  corrumpitur,  spiritus 
inflrmatur.  Corrumpitur  somnus,  amittitur  appeti- 
tus,3debilitatur  virtus,  attenuatur  corpus,  et  sic  in 
seipso  deficiens  non  dimidiat  dies  suos,  sed  misera- 
biiem  vitam  miserabiliori  fine  concludit.  Verum  est 
illud  poeticum  : 

in  se  magna  ruuntf  summisque  negatum  est 

Stare  diu totluntur  in  altum, 

Ut  lapsu  graviore  ruant. 

Verius  autem  istud  propheticum  ;  «  Vidi  im- 
pium  Buperexaltatum  et  elevaturo  siout  cedros 
Libani,  transivi,  et  ecce  non  erat,  qui  eum  co- 
gnosceret  :  quesivi  eum,  et  non  est  inventus  lo- 
cus  ejus  {Psal.  xxxvi.  »  —  «  Antequam  dies  ejus 
impleantur  peribit,  leedetur  quasi  vinea  in  primo 
flore  botrus  ejus,  et  sicut  oliva  projiciens  florem 
{Jer,  xv).  »  Audi  super  hoc  sententiam  Sapientis : 
«  Omnis  potentatus  brevis  vita  {Eccli,  x). 

CAPUT  XXX. 
De  diversis  proprietatihus  superborum. 
Slatim  autem  ut  ambitiosus  est  promptus  ad  ho- 
norem,  in  superbiam  extollitur,  et  in  jactantiam 
effrenatur,  nec  curat  prodesse,  sed  gloriatur  pras- 
esse  :  prsesumit  se  meiiorem  quia  crevit  in  supe- 
riorcm.  Atbonum  facit  non  gradus,  sed  virtus :  non 
dignitas,  sed  honestas.  Priores  dedignaturamicos, 
notos  ignorat  hesternos,  comites  contemnit  anti- 
quos,  vultum  avertit,  visum  extollit,  cervicemeri- 
git,  fastum  ostendit  grandia  loquitur,  sublimia 
meditatur.  Subesse  non  patitur,  pr^eesse  molitur, 
prelatis  infestus,  subditis  onerosus.  Molesta  non 
sufTert,  concepta  non  diflert,  prsceps  et  audaxt 
gloriosus  et  arrogans,  gravia  et  importunus 


729 


DB  CONTRMPTU  IIUNDI.  —  LIB.  U. 


730r 


CAPUT  XXXI. 
De  superbia  et  casu  Lucifer. 

0  superbia  cuoctis  importabilis,  et  omnibus 
odiosa,  inter  omnia  vitia  tu  semper  es  prima,  ta 
semper  es  uitima.  Nam  omnepeccatum  te  accidente 
committitur,  et  te  recedente  dimittitur.  Scriptum 
est  enim :  « Initium  omnis  peccati  est  superbia 
(Eccli,  x).  »  —  «  Primogenita  mors  {iob,  xviii).  » 
Haec  enim  inter  ipsa  rerum  primordia  creaturam 
contra  Greatorem  erexit,  angclum  contra  Deum, 
sed  eum  absque  mora  dejecit,  quoniam  in  veritate 
noQ  stetit,  ab  innocentia  in  peccatum,  a  deliciis  in 
miserias,  a  cgbIo  empyreo  in  aerem  caliginosum. 
Audi  propbetam  :  «  Quomodo  cecidisti  de  cgbIo, 
Lucifer,  qui  mane  oriebaris?  Corruisti  interram, 


A  60  quod  elevatum  est  tuum,  quasi  cor  Dei,etdizt- 
sti :  Deus  ego  som,  cum  sis  bomo.  et  non  Deus, 
idcirco  ego  adducam  super  te  robustissimos  gea- 
tium,  et  interficiam  te,  et  morieris  in  interilu  occi 
sorum  (E%ech,  xxviii). »  Nabochodonosor,  quia  po- 
tentiam  suam  jactavit  saperbe.et  ait :  «  Nonne  bso 
est  Babylon,  quam  sBdiHcavi  mihi  in  domo  [a/.  do- 
mum]  regni  in  robore  fortitudinis  meae,  et  in  gloria 
decoris  mei  ?  Gum  adbuc  sermo  esset  in  ore  regiSy 
vox  de  cgbIo  ruit :  Tibi  dicitur,  Nabuchodonosor 
rex,  regnum  tuum  transiet  a  te,  et  ab  hominibus 
ejiciam  te,  et  cum  feris  et  bestiis  erit  habitatio  tua, 
fenum  quasi  bos  comedes,  et  septem  tempora  mu« 
tabuntur  super  te  donecscias  quod  Excelsus  domi* 
netur  in  regno  bominum,  et  cuicunquevoiuerity  det 


qui  vulnerabas  gentes,  qui  dicebas  in  corde  tuo  : /n  i^lu^*  Eadem  hora  sermo  completus  est  super  Na- 

lo  CGBlum  ascendam,  et  super  astra  Dei  exaltabo 

Bolium  meum,  sedebo  in  monte  testamenti  inlate-' 

ribus  aquilonis,  etascendam  superaltitudinemnu- 

bium,  similis  ero  Altissimo  (/«a.  xiv).  »  —  «  Tu 

Bignaculum  simiiitudinis  plenus  sapientia  et  perfe- 

ctus  decore,  in  deliciis  paradisi  Dei   fuisti.   Omnis 

lapis  pretiosus  vestimentum   [al,   operimentumj 

tuum,  sardius,   topazius,   et  jaspis,   chrysolitus, 

onyx  et  berillus,  carbunculus,  sapphyrus,  smarag- 

dus,  aurum,  opus  decoris  tui  et  foramina  tua  in 

die  qua  conditus  es,  prsparata  sunt.   Tu   cberub 

exteotus  et  protegens,  et  posui  (e  in  montesanclo 

Dei.  In  medio  lapidum  ignitorum  ambulasti,  perfe* 

ctu8  in  viis  tuis,  a  die  conditionis  tuae,    donec  in- 

venta  est  iniquitas  in  te.   Peccasti,   et  ejeci  te  de 

monte  sancto  Dei.  Elevatum  estcor  tuum  in  decore 

tuo,  et  in  terram  projpci  te  (E%ech,  xxi). »  —  «  Ge- 

dri  non  fuerunt  altiores  illo  in  paradiso  Dei.  Abie- 

tes  non  squaverunt  ad  summitatem  ejus,  et  platani 

non  fuerunt  squales  frondibus  ejus.  Omne  Jignum 

pretiosum  paradisi  non  est  assimilatum  ei  et  pul- 

cbritudini  ejus;  quoniam  speciosum  fecit   eum  in 

multis  condensis  frondibus  (Ez^Axxxi).  »—•  Ipne 

est  rex  super  omnes  filios  superbi»  {Job  xli).  »  Ipse 

est  «  draco  magnus,  rufus,  babens  capita  septera  et 

corQuadecem,etin  capitibus  septem  diaderoata,cu- 

Jus  cauda  trabebat  tertiam  partem  stellarumcGDli, 

et  misit  illa  terram,  et   projeotus  est  draco   ille 

magnus,   serpens    antiquus,    qui    vocatur    dia- 

bolus  et  Satanas,  qui  seduxituniversum  orbem,et 


bochodonosor  (Dan.  iv).  »  Verum  est  ergo  qood 
dicitur  in  Psalmo :  »  Homo  cum  in  honore  esset, 
non  intellexjt,  comparatusestjomeatibusinsipien- 
tibus,  et  similis  factus  est  illis  (PsaL  xlviii).  »  So- 
perbia  turrem  evertit,  et  linguam  confudit  (Gen. 
xi),  prostravit  Goliam  (/  Reg.  xvii),  et  suspendit 
Aman  (Ej/^^r  vii),  interfecitNicanorem  (//  Mach, 
xv),  et  peremit  Antiocbum(/  Maeh.  ix),  Pbaraonem 
submersit  (Exod.xiv)^  et  Sennacherib  interemit 
(IV  Reg.  xix),  Uolofernis  caput  amputavit  (Judith 
xiii).  « Sedes  ducum  supert)orum  dextruxil  Deus, 
etradiceHgentium  superborum  9Lre(ecii(EcclL  xix).» 

CAPUT  XXXIII. 
De  abominatione  superbix 
Quam  detestabilis  sitsuperbla,  Dominusipse  per 
prophetam  testatur,  dicens:  «Detestor  ego  super- 
biam  Jacob  (Amos.  vi).  »  —  «  Et  juravit  Dominus  in 
superbiam  Jacob.  Si  oblitus  fuero  usque  in  finem 
ooinia  opera  eorum  (Amos  viii).  »  Unde  inter  illa 
sex,  qus  Dominus  odit,  et  septimum  detestatur  ani- 
ma  ejus,  Salomon  primum  ponit,  «  oculos  sobli- 
mes  (Prov.  vi) »  id  est  superbiam  :  et  Isaias  : «  Diefi 
Domini  exercituum  soper  omnem  superbum  et  ex- 
celsum  et  super  omnem  arrogantem,  et  humiliabi- 
tur  eis  aititudo  virorum,  et  super  omnes  cedros 
Libani,  et  sublimes,  et  erectas,  et  super  omnes 
quercus  Basan.  et  super  omnes  montes  excel80s,et 
super  omnes  colles  elevatos,  et  super  omnem  tur- 
rem  excelsam,  et  soper  omnem  murom  munitom, 
et  incorvabitur  sublimitas  bominum,ethumiliabi- 


projectus  est  interram,  etangeliejus  cum  eo  niissi  D  tur  altitudo  virorum  (Isa.  ii).  »  —  «  Propterea  di- 


Bunt  in  terram  (Apoc.  xii).  »  De  quo  et  Veritas  ait: 
«  Vidi  Satanam  quasi  fulgur  de  cobIo  cadentem 
{Luc.  x).  •  Nam  «omnis  qui  se  exaltat,  humiliabi- 
tor  et  qui  se  humiliat,  exaltabitur  (Luc.  xiv), » 

CAPUT  XXXII. 
De  arroganlia  hnminum. 
0  superba  praesuraptio,  et  prssumptuosu  supor- 
bia,  qu8B  non  tantum  angelos  Deo  vuluisti  ads- 
quare,  sed  eliam  homines  praBsumpsisti  deificare. 
Porro,  quos  erexit,  depressit,etquos  exaltavit,  hu- 
miliavit.  Uinc  ait  Dominus  ad  prophetam  :  «  Fili 
hominis,  dic  principiTyrihaecdioitDominus  Deus: 


latavit  infernuB  animam  suam,  et  aperuit  ob  suum 
absqoe  ollo  termino,  et  descendent  sublime  glo- 
riosique  ejus  ad  eum  (Isa.  v).  »  —  «  Dominus  exer- 
cituum  cogitavit  hoc,  ut  detraheret  superbiam  om- 
nis  gloria  ejus  (Isa.  xxiii).  >  Job  quoque  dioit : 
n  Si  ascenderit  usque  ad  CGoIum  superbia,  et  caput 
ajus  nubes  tetigerit,  quasi  sterquilinium  in  fine 
perdetur  (Job.  xx).  >.* 

XXXIV. 
Contra  arrogantiam  superborum. 
Omnis  ferevitiosusdiligit  sibi  similem :  superbus 
aotem  odit  elevatom.  Unde  Salomon.   •  Inter  so- 


7S1 


INNOCBNTn  m  PAPiB. 


7S 


perboa  semper  flUDt  Jugia  (Prov.  ziii),  »  et «  tibi  A  «  Aut  Deufl  es,  aut  homo :  si  Deue,  debui  te  ado- 


fteerit  fluperbia,  ibi  et  oontumelia  [Prcv.  v).  »Super- 
buB  insoiita  gestit,  cooBueta  faetidit,  magnum  re- 
pntat  fli  loqui  dlgnetur,  maximum  si  surgat  et  am- 
plexetur.  iEstimat  plus  dignitatem  ab  ipao,  quam 
ipsum  effeetum  ex  dignitate ;  nunquam  vult  uti 
paternitalis  aCfectu,  semper  vult  uti  dominationiB 
imperio ;  superbia  ^us  et  arrogantiaejus  et  indi- 
gnatio  ejus,  plusquam  fortitudo  ejus.  Revolat  in 
aniitia  quod  legitur  in  Evangelio :  t  Facta  est  con- 
tentio  inter  discipulos  Demini  Jeeu,  quis  eorum 
videretur  esse  major,  et  ait  Jesus  :  Prinoipes  gen- 
tium  dominantur  eorum^  et  qui  potestatem  habent 
inter  iilos  benefici  vocantur :  vos  autem  non  sic, 
sed  qui  miyor  est  inter  vos,  eritsicutjunioryetqui 


rare :  si  homo,  bene  potui  Juxta  te  sedere.  »  ftei 
autem  responsionem  convertens  contra  pbiloeo- 
phum  intulit :  «  Imo  si  homosum,non  debaisti  me 
adorare  :  si  Deus  sum,  non  debaisti  Jaxta  me 
sedere.  »  Sapienter  iste  respondit,  sed  ille  proden- 
ter  elusit. 

GAPUT  XXXVII. 
De  superfluo  cullu. 
Primis  parentibus  fecit  Deus  tunicas  [o/.  Periso- 
mata]  peliioeaspostpeecatum  {Gen.  iii),et  a  Ghristo 
dicitur  Christianis :  «  Non  duas  tunloms  habeatis 
(Matlh.  x).  ■  sed  juxta  Joannis  consiliiim :  c  qm 
habet  duas  tunioas  det  nonhabentiunam(Laf^.in)i 
Superbusautem,  ut  magnificua  videatury   tatagit 


priBcessor,  sicut  ministrator  (Ltk?.  xxii).  »  Et  ut  j  ^egtipidnplicibus,induimolIibufl,pretioai»  omari. 

Sed  quid  est  homo  pretiosis  omatufly  nisi  eepnl- 
crum  forifl  dealbatum,  intus  autem  plenum  Bparci- 
tia?  {MaUh.  xxiii).  Hyacinthus  et  purpura,  eoecos 
et  byssus,  in  limo  putrescunt,  aurumetargentnnii 
lapides  et  gemma  in  iuto  sordescont.  Dignitas  st 
potestas  male  Jacent  in  puivere,  honor  et  gloria 
maie  sedent  in  cinere.  Quid  ergo  superbe  phjlaeie- 
ria  dilatasy  et  magnificas  fimbriafl  ?  Dives  iilOy  qui 
induebatur  purpura  etbysso,  sepultus  est  in  infemo 
(Luc.  xvi).  Dina  fiiia  patriarohe  Jaoob,  anteqoam 
egrederetur,  ut  ait  Josephus  (52),  ot  emerot  orna- 
mentum  provincialium  muiierum  ^Gem.  xxxiv). 
virgo  permansit.  Cum  autem  exivit,  Sichem  fiiius 
regis  Hemor,  eam  violenter  oppressit.  Holofemes, 


Petrus  apostolorum  princeps  ait :  «  Non  quasi  do- 
minantes  in  clero,  stid  forma  facti  gregis  ex  animo 
{Petr.  v).  »  —  «  Domini  est  terra,  et  plenitudo  ejus, 
orbis  terrarom  et  universi,  qui  habitant  in  eo 
{Psal.  xxiii).  »  Unusest  ergo  Deus,  etunus  estDo- 
minus.  Csteri  vero  non  sunt  domini,  sed  ministri, 
quibus  interdicitur  dominiaro,  et  indicitur  ministe- 
rium.  Audi  super  hoc  Sapientem :  «  Rectorem  te 
pofluerunt,  noli  extolli,  esto  in  illis,  quasi  unus  ex 
illis  {Eccli.  xxxii).  » 

CAPUT  tXXXV. 
Ccntra  fraudem  ambitiosorum  exemplum. 
Filii  Zebedei,  qui  perinterventum  matris  hono- 
rem   postulaverant  a  Cbristo :    f  Dic,  inquit,   ut 


aedeant  hi  duo  filii  mei,  unus  ad  dexteram,  et  alius  p  qui  sedebat  in  canopeo,  quod  erat  ex  purpure  et 


ad  sinistram  tuam  in  regno  tuo,  »  meruerunt  au- 
dire :  «  Nescitis  quid  petatis.  »  Non  enim  honore, 
aed  onere  pervenitnr  ad  regnum,  unde  Dominos 
snbdit :  «  Non  est  meum  dare  vobis :  quasi  dice- 
ret,  meum  quidem  est  dare,  sed  non  vobis,  id 
est  ambitiosis,  quales  vos  estis  {Matth.  xx).  »  Licet 
autem  potestas  a  Deo  sit,  superbus  tamen  non 
regnat  ex  Deo,  secundum  illud  propheticum :  f  Ipsi 
regnaverunt,  et  non  ex  me,  principes  exstiterunt,et 
non  cognovi  eos  (Ose.  viii). » 

CAPDT  XXXVI. » 

De  proprietatibus  arrogantium. 

Superbusautem«amat  primas cathedrasin  syna- 

gogis,  et  primos  recubitus  in  coBnis,  salntationes  in 

foro,  et  vocari  ab  hominibus  Rabbi  {Matlk.  xxiii) :  » 


bysso  et  auro  et  smaragdo  et  lapidibus  pretiosis 
intextum,  Jugulatus  est  a  Judith  ;  qu8  cum  prins 
oteretur  cilicio,  tunc  assumpsit  oraatum  Jueun- 
ditas  {Judith.  xni).  Audi  super  hoc  confliliom 
Sapientis :  «  In  vestitu  ne  glorieris  unquam  {EecU, 
II) ;  «  et  Apostolus :  «  Non  in  veste  pretiosa  (/  Tim 
ii) ;  nec  sit  intrinsecos  capillatnra,  aut  circamda- 
tio  auri,  aut  vestimentoram  cuitus  (/  Petr.  ni).  • 

CAPUT  XXXVIII. 
Contra  superfluum  omatum. 
Attendequid  contra  superfluum  oraatum  commi- 
netur  Dominus  prophetam  :  «  Pro  eo  quod  ele- 
vate  sunt  filie  Sion,  et  ambulaverant  extento 
collo,  et  nutibus  oculoram  ibant,  decalvabit  Domi- 
nus  verticem  filiarum  Sion,  et  crinem  earum  nuda- 


non  nomine  person»,  sed   nomine  fortune  vult  ^  bit.  In  die  illa  auferet  Dominus   ornatum   oalcea- 

mentorum,  et  lunulas,  et  torques,  et  monilia,  et 
armiilas,  et  mitras,  et  discriminalia,  et  perisce- 
lidas,  et  murenulas,  et  olfactoriola,  et  inaures,  et 
annulos  et  gemmas  in  fh)nte  pendentes,  et  mata* 
toria,  et  palliola,  et  linteamina,  et  acufl,  et  spe- 
oula,  et  fliodones,  et  vittas,  et  theristra.  Et  erit 
pro  suavi  odoro  fetor,  et  pro  zona  funiculus,  etpro 
erispanti  crine  calvitium,  et  pro  fasoia  pectorali 
cilicium  {Isa.  iii).  »  Bcce  justa  posna  redditur  pm 
culpa,  nt  in  eo   puniantur,  in  quo  peccaverant, 


appellari :  non  ot  homo,  sed  ut  dominus  vult  ho- 
norari.  Sedet  sublimis,  incedit  excelsus,  vult  sibi 
omnesassurgere,  singulos  indinaro.Porro,  quidam 
philoBophus  volens  arrogantiam  cujusdam  rogis 
illudero,  cum  vidisset  eum  in  throno  rogalisedero 
enblimem,  prostratus  in  terram  suppliciter  adora- 
vit,  et  confestim  non  invitatus,  ascendens  juxta 
rogem  consedit.  Quod  rox  vehementer  admiransi 
eo  quod  nosset  eum  esse  philosophum,  quaro  hoo 
egerit,  exquisivit.    Philosophus  ergo  rospondit: 


(32)  Joflepbufl,  Be  ifUi^.,  oap.  28. 


733 


DB  (X)NTBMPTU  MUNDI.  —  UB.  U. 


734 


Adbuo  saper  bis  aliam  audi  propbetam :  «  0  Tyrey 
byssuB  varia  de  i£gypto  teita  est  tibi  in  velum 
byacintbufi  et  purpura  de  insulifl  Klisa,  facta  8uq{ 
indamentum  [al.  operimentum]  tuum.  Deutee 
eburneoB  et  bebeninos  commutaverunt  iu  pretio 
tuo.  Propter  multitudinem  operum  tuorum,  gut- 
tam  [/.  gemmam],  et  purpuram,  et  soutulata,  et 
byssum  et  sericum,  et  cbadcbod  (33)  proposuerunt 
in  mercatu  tuo.  Dedan  institores  tui  in  tapetibus  ad 
aedendnm,  et  repleta  es,  et  gloriflcata  nimis.  Sed 
aanc  confrita  es  io  mari,  et  in  profundia  aquarum 
opes  tue  ad  nibilum  redaot»  sunt,  et  noo  eris 
nsque  in  perpetuom  {B%eeh.  xzvii).  » 

CAPUT  XXXIX. 
Quam  plu$  deferiw  vestibus  quam  virtutibui. 
Gom  quidam  pbilosophusinbabituooDtemptibili 
principis  aulam  adisset,  et  diu  pulsaDS  non  fuisset 
admissus,  sed  quoties  tentasset  ingrediytoties  con- 
tigiflset  eum  repelli,  mutavit  babitum,  et  assumpsit 
ornatum.Tuno  ad  primam  vocem  aditus  patuitve- 
Dienti ;  qui  procedens  ad  principem,  pallium  quod 
gestabat,  coopit  venerabiliter  osculari.  Super  quo 
prineeps  admirans,  quare  hoc  ageret,  ezquisivit. 
Pbilosopbus  respondit :  «  Honorantem  me  honoro, 
qoia  quod  virtus  non  potuit,  vestiB  obtinuit.  »  0 
▼anitaa  vanitatum,  plus  bonoria  defertur  vestibus, 
qoam  virtntibus  :  plus  venustati,  qnam  bonestati. 

XL. 

De  fucatUme  colorum  [al  oculorum]. 
Artiflcialis  species  auperducitur,  et  facies  obdu- 
citur  naturalis»  tanquam  artiflcium  bominis  artem 
Buperet  Greatoris.  Non  sio.  non  sic.  t  Considerate, 
inquit  Dominus,  lilia  agri,  quomodo  crescunt  ?  non 
laborant,  neque  nent ;  dico  autem  vobisj  quoniam 
nec  Balomon  in  omni  gloria  sua  coopertus  est, 
aicut  unum  ez  ipsis  [Matth.  vi).  >  Absit  autem  ut 
adulterinus  color  comparabilis  sit  nativo.  Quinimo 
eom  facies  adulterino  colore  fucatur,  os  abomina- 
biii  fetore  oorrompitur.  «  Universa  vanitas  omnis 
homo  vivens  (Psal,  zzzviii).  »  Quid  enim  vanius 
qoam  pectere  crines,  planare  cffisariem,  tingere 
genas^ungere  faciem,  producere  supercilia?  Quando 
qoidem  «  fallaz  sit  gratia  ;  et  vana  sit  pulcbritudo 
(Prov.  zzzi).  »  —  «  Omnis  caro  fenum,  et  omnis 
gluria  ejus  quasi  flos  agri  (ha.  zl)  :  »  quoniam 
c  tanquam  fenum  velociter  arescit  (Psal.  zzzvi}.»  Ut 
aotem  person»  ornatum  preteream,  ne  malignius 
quam  verius  videat  aiiquos  succensere,  quid  vanios 
quam  omare  mensammantilibuspicturatiSyCullel- 
lis  ebore  omatis,  vasis  aureis  el  argenteis  vasculis, 
Bcypbis  [al.cupis]  et  nappis[a/.  mappis],  bucalibus 
et  gradalibus,  scutellis  et  coclearibus,  fuscinulis  et 
solariis»  hacilibus  et  uroeolis,  capsulis  et  flabellis? 
Quid  prodest  pingere  cameras,  ditare  perticasi 
palliare  vestibulum,  8ub8ternerepavimentum,com- 
ponere  lectum  inflatum  plumis,  opertum  sericis» 
obductum  cortinis,  aut  etiam  canapeo  ?  Scriptom 


A  est  enim :  «  Homo  cum  morietor,  non  acolpiet  baBC 
omnia,  neque  simul  cum  eo  desoendet  gloria  ejus 
(Psal.  zLviii).  » 

CAPUT  XLI. 
De  immundUia  eordis. 
Non  est  qui  de  cordis  munditia  valeat  gloriari, 
quoniam  « in  multis  otTendimus  omnes  (Jae.  iii).  » 

—  •  St  si  dizerimus,quiapeccatum  non  babemus, 
nosipsos  seducimus,  et  veritaa  in  nobis  non  est 
(/  Joan.  i).  »  Quis  est,  qui  illud  dicere  valeat  oum 
Apostolo : «  Nibil  mibi  conscius  sum  :  non  tamen  in 
boc  Jusliflcatus  sum?  (f  Cor.  iv).  n  Quis  est  bio,  et 
laudabimus  eum  ?  Ecce  «  inter  sanctos  nemo  est 
immotabilis,  cobH  non  sunt  mundi  in  conspecto 
C(]us  (Jo6  zv);  et  in  angelis  ejus  reperit  pravita- 

Q  tem  (Job  iv).  Quanto  magis  et  abominabilis  et  ino- 
tilis  est  homo,  qui  bibit  quasi  aquam  iniqoitatem? 
{Job  zv).  »  —  «  PoBuituit  ergo  Deum,  quod  feciaset 
bominem  in  terra,  eo  quod  multa  esaet  bominom 
malitia  super  terram,  et  cuncta  cogitatio  bominia 
omni  tempore  ad  malum  intenta  :  et  ideo  tactoa 
dolore  cordis  intrinsecus,  delevit  bominem  qnem 
creaverat  (Gen.  vi).  »  Porro, «  superbundavit  iniqoi- 
tas,  et  refriguit  charitaa  multorum  (Matth.  zziv).  » 

—  «  Omnes  declinaverant,simui  inutiles  faeti  suniy 
non  est  qui  faciat  bonum,  non  est  usqoe  ad  unom 
(Psal.  ziii,  u).  »  Tota  pene  vita  mortalium  morta« 
libus  est  plena  peccatis,  ut  viz  valeat  inveniri,  qai 
non  declinet  ad  sinistram,  qui  non  revertatur  ad 
vomituro,  qui  non  computrescat  in  stercore.  Qoin 

p  potius  «  gloriantur  cum  malefecerint,  et  ezsoltant 
^  in  rebus  pessimis  [Prov.  ii),  repleti  omni  iniqnitate 
malitia,  fornicatione,  avaritia,  nequitia,  pleni  invi- 
dia,  bomicidiis,  contentione,  dolo,  malignitate,  sa- 
surrones,  detractores,  Deo  odibiles,  contumeliosi, 
superbi,  elati,  inventores  malorom,  parentibos  non 
obedientes,  insipiente8,incompositi,sine  affectione, 
sine  federe,  absque  misericordia.  {Hom.  i).  •  Tali* 
bus  et  pejoribus  mundus  iste  repletus  est,  abondat 
baereticis  et  scbismaticis,  perfidis  et  tyrannis,  Simo* 
niacis  et  bypocritis,  ambitiosis  et  cupidis,  rapto- 
ribus  et  prffidonibus,  violentis  et  ezactoribus,  usu- 
rariis  et  falsariis,  impiis  et  sacrilegis,  proditoribus 
et  mendacibus,  adulatoribua  et  fallacibus,  garrolis 
et  versutis,  gulosis  et  ebriosis,  adulteris  et  ince- 
stuosis,  mollibus  et  immundis,  pigris  et  negligen- 
D  tibus,  vanis  et  prodigis,  impetuosis  et  iracundis, 
impatientibus  et  inconstantibus,  veneficis  et  aoga- 
ribus,  perjuris  et  ezsecratis,  presumptuosis  et 
arrogantibus,  incredulis  et  desperatis,  demum 
universis  viiiis  irretitus.  Porro,  «  sicut  deficit  fu- 
mus  deOcient,  et  sicut  fluit  cera  a  fade  ignis,  ita 
peccatores  peribunt  a  facie  Dei  (Psal.  lzvii).  » 

CAPUT  XLII. 
De  dolaribus,  quos  mali  patiuniur  in  morte. 
Mdli  siquidem   quatuor    dolores  patiuntur  in 
morte.  Primus  dolor  est  aogustia  corporea,  tanta 


(33)  Chadehod^  voz  Hebraica  cidaidam  lapidis  pretiosi. 


735 


INNOCBNTU  m  PAPJB. 


736 


et  tam  gravis,  qaanta  vel  qnalis  neo  Tuit,  nec  est 
in  prassenti  vita  ante  dissolutionem  illam.  Quod  in 
quibasdaro,  etsi  non  in  omnibus  apparet,prffi  nimio 
dolore  seipeos  discerpentibus.  Fortis  enim  ct  in- 
eomparabilis  est  violentia,  quando  ncius  illi  et  vi- 
tales  nodi  inter  corpus  et  animam  disrumpuntur. 
Unde  Propheta  lamentando  ait :  «  Gircumdede- 
runt  me  dolores  mortis  {Psal.  cxiv).  >  Non  enim 
est  membrum,  non  articuius  in  corpore,  quod  pe- 
nitus  non  involvatur  inexplicabili  dolore. 

Secundus  dolor  est,  quando  jam  pene  defatigato 
corpore  et  suis  exhausto  viribus,  anima  multo  li- 
berius  videt  tunc  in  momenlo  occurrere  omnia 
opera  bona,  vel  mala,  quss  fecit,  qu»  omnia  redu- 
cantar  ante  ooulos  interiores.Doloristeesttantus, 
et  retractatio  [al.  recogitatio]  ista  tam  gravis  est, 
quod  anima  plurimum  turbata  cogitur  quasi  sei- 
psam  odisse.  Unde  dicitur  in  Psalmo  :  «  Torrentes 
iniquitatis  conturbaverunt  me  (PsaL  xvii).  »  Nam 
torrentes  cum  multo  impetu  veniunt,  et  videntur 
diruere  [a/.  destruere]  omnia,  ita  in  morte  videbit 
malas  omnia  subito  qus  fecit  opera  bona  vel 
mala. 

Tertius  dolor  est,  quando  anima  jam  inoipit 
tam  Juste  dijudicarei  et  sibi  pro  suis  iniquitatibus 
singulis  omnia  et  debita  gehenn»  tormenta  videt 
imminere.  Unde  dicitur  in  Psalmo  :  «  Gircumde- 
derunt  me  dolores  mortis,  et  pericula  inferni  inve- 
nerunt  me  (PsaL  xvii).  » 

Quartus  dolor  est,  quando  anima  adbuc  in  cor- 
pore  posita  videt  spiritus  malignos,  ad  rapiendum 
se  paratos,  ubi  tantus  dolor  est  et  timor,  quod  mi- 
sera  anima  licet  a  oorpore  egressura,  quandiu  po- 
teat»  refagiat,  ut  tempus  susb  captivitatis  redimat, 
anteqaam  de  corpore  exeat.  Propter  quod  dicit 
Sopbonias  propheta  (cap.  i) :  «  A  prima  porta  exit 
clamor,  et  a  secunda  ululatus.  »  Prima  porta  di- 
citur,  quando  anima  maia  quam  cito  egreditur  a 
corpore,  tam  cito  rapitur  a  malignis  spiritibus  ad 
«terna  supplicia ;  secunda  porta  dicitur,  quando 
post  diem  judicii  punientar  in  corpure  et  anima 


A  sine  iine.  Puniuntar  enim  mali  in  anima  tantum  ia 
prima  separatione  corporis  et  animas,  post  Jadi- 
cium  vero  in  anima  et  corpore  pnnientur.  Unde  di- 
citur:  «  Duplici  contritione  contereeos  Jerem.xm.» 

CAPUT  XLIII 

De  adventu  Chrisii  ad  diem  morlis  cujuslibet 

hominis. 

Yidet  etiam  iam  bonus  quam  malus,  anteqaam 

egrediatur  anima  de  corpore  Christum   in   croce 

positum.  Malus  videt  sibi  ad  confbsionero,  ut  ern- 

bescat  se  non  esse  redemptum  sanguine  Christi^aaa 

culpa  exigente.  Unde  de  malis  dicitur  in  Evangelio : 

«  Viderunt  in  quem  pupagerunt  (Joan,  xix),  »  quod 

inteliigitur  de  adventu  Christi  ad  Judicium,  et  de 

adventu  ejus  ad  diem  mortis  cujuslibet  hominif. 

^  Bonus  vero  videt  ad  exsultationem.  Et  boc  habe- 
mus  ex  verbis  Apostoli,  qui  ait :  «  Usque  in  ad- 
ventum  Domini  nostri  Jesu  Christi  (I  Tim.  vi),  »  id 
est  ad  diem  mortis,  quando  [aL  quia],  apparet  tam 
bonis  quam  malis  Christus  in  cruoe  positus  :  et 
ipse  GbristuB  de  Joanne  Evangelista  ait  :  «  8io 
eum  volo  manere  donec  veniam  {Joan.  xxi),  »  [sei- 
licet  veniam  ad  obitum  ejus.  Quatuor  namqoe  le- 
guntur  adventus  Gbristi,  duo  visibiles,  et  dao  invi* 
sibiles.  Primus  adventus  visibilis  fuit  in  carne, 
quando  natus  est  de  Virgine ;  alius  adventus  visi- 
bilis  est  ad  Judicium,  quando  Judicabit  bonos  et 
malos,  quando  statuet  oves  a  dextris,  hoedos  vero 
a  sinistris.  Primus  adventus  invisibilis  flt  in  mente 
Justi,  per  gratiam ;  unde  Christus  de  viro  Justo  ait: 
«  Ad  eum  veniemus,  et   mansionem  apud  eum  fa- 

G  ciemus  (Joan.  xiv).  »  Est  ergo  anima  Justi  sedes  et 
habitaculum  Dei,  sicpt  scriptum  est :  «  Anima 
Justi  sedes  Dei,  »  quia  sedet  Deus  in  eo  per  gra- 
tiam.  Secundus  adventus  invisibilis  est  in  obita 
oniuscujusque  lidelis;  unde  Joannes  in  Apocalypsi: 
desiderans  liberari  a  carcere  corporis  ad  Chria- 
tum  ait :  «  Veni  Domine  Jesu  {Apoe.  xxii),  »  scili- 
cet  ad  obitum  meum  ;  unde  dicitur,  quod  in  die 
obitus  sui,  obviam  venit  ei  Cbristus. 


LIBER  TERTIUS 

De  miseria  humaruB  conditionis. 


CAPUT  PRIMUM. 
De  putredine  cadaverum. 
t  Exibit  spiritus  ejus,  et  revertetur  in  terram 
Buam,  in  i)la  die  peribunt  omnes  cogitationes  eo- 
rum  {PsaL  cxlv).  »  0  quot  et  quanta  mortaies  de 
mundans  provisionis  incertitudine  cogitant,  sed 
Bob  repentin»  mortis  articulo  repente  cuncta  quso 
cogitaverant,  ciranescunt.  •  Sicut  umbra  cum  de- 
clinal  ablati  sunt,  et  excussi  sunt  sicut  locusts. 
(Pm/.  cviii).  »  Exibit  ergo  BpirituB  ejus,  non  vo- 


D  luntarius,  sed  invitus,  quia  cum  dolore  dimittet 
qu6B  cum  amore  possedit,  ac  velit,  nolit,  conatitu- 
tuB  est  ei  terminus,  qui  praBteriri  non  poterit  (Job 
xiv),  in  quo  terra  revertetur  in  terram.  Scriptum 
est  enim :  Terra  es,  et  in  terram  ibis  (Gen.  iii).  Na- 
turale  tiquidem  est,  ut  materiatum  in  materiam 
resolvatur.  «  Auferet  ergo  spiritum  eorum  et  de- 
ficient,  et  in  pulverem  suum  revertentur  {Psai, 
ciii). »  —  «  Cum  autem  morietur  homo,  heredita- 
bit  bestiaa,  serpenteB  et  vermes  {Eceli.  m).  »  — 


737 


DE  CX>MTSMPTU  IfUNDI.  —  UB.  ni. 


738 


'«  OmnoB  enim  in  pulvere  dormientyet  vermes  ope- 
rient  eos  (Job  xzi).  »  —  «  Sicut  veslimentum  sic 
oomedet  eos  vermis,  et  sicut  lanam  sio  devorabit 
eo8  tiuea  (Isa,  li).  »  —  «  Quasi  putredo  consu* 
mendus  e8t,et  quaei  veetimentum  quod  comeditur 
a  tinea  (Job  xiii).  »  —  «  Putredini  dixi  ait  Job  : 
Pater  meus  eSy  mater  mea,  et^oror  mea  vermibus 
(/06  xvii).  »  —  tf  Homo  putredo  et  fliiuB  bominis 
'{Job  xxv).  —  Quam  turpis  pater,  quam  vilis  mater, 
quam  abominabilis  sororl  Gonceptus  est  enim  bomo 
de  sanguine  per  ardorem  libidinie  putrefacto,  cu- 
juB  tandem  libidinis  cadaveri  quasi  funebres  ver- 
mes  aBBistent.Vivus  generavit  pediculos  etiumbri- 
OOB,  mortuus  generabit  vermes  et  musoaB ;  vivus 
produxit  BtercuB  qt  vomitum,  mortuus  producet 
putredinem  et  fetorem ;  vivua  hominem  unicum 
impinguavit,  mortuus  vermes  piurimos  impingua- 
bit.  Quid  ergo  fcBtidius  humano  cadavere?  quid 
borribiiiua  homine  mortuo  ?  Gui  gratissimuB  erat 
amplexuB  in  vita,  molestus  etiam  erit  aspeotus  in 
morte.  Quid  ergu  prosunt  divitiae  ?  quid  epuloe  ? 
quid  delici»  ?  quid  honores  ?  Divitia  non  iibera- 
bunt  a  morte,  epulae  non  defendent  a  morle,  nec 
delicia)  a  verme,  honores  non  eripient  a  fetore. 
Qui  modo  sedebat  gloriosus  in  throno,  modo  jacet 
despectus  in  tumulo  ;  qui  modo  fulgebat  ornatus 
in  aula,  modo  sordet  nudus  in  tumba ;  qui  modo 
vescebatur  deliciis  in  ccenaculo,  modo  consumitur 
a  vermibuB  in  sepulcro. 

CAPUT  II. 
De  tristi  memoria  damnatorum, 
«  Vindicta  carnis  impii,  vermis  et  ignis  (Eceli. 
vii).  »  Uterque  duplox,  interior  et  exterior.  Inte- 
nor,qui  rodit  et  urit  cor :  exterior,qui  rodit  et  urit 
corpus.  «  Vermis,  inquit,  eorum  non  morietur,  et 
ignis  non  exstinguetur  {Isa,  lxvi).  •  —  «  Dabit  Do- 
minus  ignem  et  vermes  in  carnes  eorum,  ut  uran- 
tur  et  sentiant  usque  in  sempiternum  (Jud,  xvi).  » 
Vermis  conscientis  tripliciter  lacerabit.Affliget  me. 
moria,  sera  turbabit  pcBnitentia  [a/.  exacerbabit 
pcena],  torquebit  angustia.  Venient  enim  in  cogita- 
tionem  peccatorum  suorum  tiroidi,et  traducent  il- 
los  ex  adverso  iniquitates  eorum,dicente8  :  <  Quid 
profuit  nobis  superbia?et  jactantiadivitiarumquid 
contulit  nobis?TransieruntiIla  omniatanquam  um- 
bra,  et  sicut  navis,  quss  pertransit  fluctuantem 
aquam,  oujus  cum  prsterierit,  non  est  inveniri  ve- 
stigium  (Sap.  iv).  »  8ic  et  nos  nati,  continuo  deai- 
nimus  esse  ;  virtutis  quidem  nullum  sisnum  vale- 
mus  ostendere,  sed  in  malignitate  nostra  consum- 
pti  sumus.  Gum  ingenti  turbatione  recogitabunt, 
qus  cum  nimia  delectatione  gesserunt,  ut  stimu- 
lus  memoriffi  pungat  ad  poBnam,  quos  aculeus  ne- 
quitis  stimulavit  ad  oulpam. 

CAPUT  III. 

De  inutili  jHBniientia  damnatorum. 

Dicent  intra  se  poBnilentiam  agentes  :  a  Erravi- 

mas  a  via  veritatitf  etlumen  justitisB  noniuxit  no- 

bls  (Sap.  v).»  *  «  Tiinc  inoipientdicere  montibus : 


A.  Cadite  anper  nos,  et  ccliibus  :  Operite  nos  (Luc^ 
xxni).  »  PcBnitebunt  ad  posnam,  sed  non  conver- 
tentur  ad  veniam  ;  justum  eit  enim,  et  qui  nolae- 
runt  cum  bene  potuerunt;cum  veIint,non  posaint; 
dedit  enim  Dominus  locum  pGBnitentis,et  ipsi  abuai 
sunt  eo.Propterea  dive8,qai  ornciabatur  in  flamma, 
dicebat  ad  Abraham  :  «  Rogo  te  pater,  ut  mittas 
Lazarum  in  domum  patris  mei.  Habeo  enim  quin- 
que  fratres,  ut  testetur  illis,  ne  et  ipsi  veniant  in 
hunc  locum  tormentorum.»  Cui  cum  Abraham  re- 
spondisset  :•  Habent  Moysen  et  propheta8,audiant 
illos,  •  subjunxit :  c  Non,  pater  Abraham  :  sed  si 
quis  ex  mortuis  ierit  ad  eos,  pcBuitentiam  agent 
^Luc.  XVI). •  Agebat  et  ille  poBuitentiam  in  infemo; 
sed  quia  cognoacebat  illam  inutilem,  rogabat  ut 

|.  annuntiaretur  hoc  fi^atribus  Buis ;  quatenus  agerent 
poBnitentiam  in  hoc  sxculo  fructuosam  ;  quia  tuno 
prodeat  homini  pcBnitere,  cum  potest  ipse  peocare. 

CAPUT  IV. 
De  pmis  infemi  diversis. 

PcBne  autem  infernales  secundum  diveraa  pec- 
cata  sunt  diverss.  Prima  posna  est  ignis,  secunda 
f rigoris  \al.  frigus].  De  his  dixit  Dominus  :  c  Ibi  erit 
fletus  et  stridor  dentium  {Matth,  xiii).»  Fletus  pro- 
pter  fumum  ignis,  stridor  dentium,propter  frigus. 
Tertia  erit  fetor ;  de  bis  tribus  dicitur  in  Psalmo  : 
«  Igni8,su1phuret  spiritus  procellarum  paracalicis 
eorum  [Psal,  x).  •  Quarta,  vermes  indeflcientes, 
unde  Isaias  :  «  Vermis  eorum  non  morietur,  et 
ignis  eorum  non  exstinguetur  ?  (Isa,  lxvi).  »  Quinta, 

p  mallei  percutientes,  unde  dicit  Salomon  :  «  Parata 
sunt  damnationis  judicioblaspbematoribus  [at.  de- 
risoribu8],et  percutientes  mallei  stultorum  corpo- 
ribus  (Prov.  x).»  Sexta,  tenebr»  palpabiles  exterio- 
res  el  interiore8,unde  Job  :  «  Terra  miserie  et  te- 
nebrarum,  ubi  umbra  mortis,  etc.  (Joh  x).  »  Et 
alibi  :  «  Vadam  ad  terram  tenebro8am,et  opertam 
mortis  caligine  (ibid.).  »  Et  in  Psalmo  :  «  In  eter^ 
num  non  videbunt  lumen  (Psat.  xlviii),  »  et  alibi : 
«  Impii  in  tenebris  conticescent  (/  Reg.  11). «  Septi- 
ma,  confusio  peccatorum  :  «  Tunc  enim,ut  legitar 
in  Daniele,erunt  libri  aperti  (Dan.vii),»  id  est  con- 
Bcienti»  hominum  erunt  omnibus  manifests.Octa- 
va,  horribilis  visio  dsmonum,  qui  videbuntur  in 
excussione  scintillarum  de  igne  ascendentiam.No- 
na,  ignes  catenv,  quibus  impii  aingulis  membris 

D  constringentur. 

Prima  posna  est  concupiscentium^secnnda  mali- 
tiosorum,  tertia  luxuriosorum,  quarta  invidorum 
et  odium  habentium,quinta  eorum,  qui  in  hoc  sc- 
culo  per  flagella  non  meruerunt  castigari,  quia 
u  tentaverunt  et  exacerbaverunt  Dominum  (PsaL 
Lxxvii)  •  in  multitudine  iniquitatum  suarum.Unde 
Bcriptnm  est :  «  Exacerbavit  Dominum  peccatoFy 
secundumroultitudinem  irs  su»  non  requiret(Pia/. 
x).  »  Sexta  eorum,  qui  in  tenebris  ambulantes,  ad 
lumen  verum,scilicet  Gbri8tum,venire  contempse- 
runt;  septima  confltentium  peccata  sua,  et  poBni- 
tentiam  contemnenttum ;  ootava  iUorum,qai  in  hoo 


r» 


INNOGBNTII  m  PAPJB. 


740 


Bttoalo  libeiite  Tident  mala,  et  faoioat :  nona  illo-  \  interioribus  tenebris  inTolventnr;  quia  splritoali 


ram,qui  per  singiila  vitia  sunt  defluzi,  qni  ambu- 
lant  in  desideriis  suis^eteoot  poet  oonoupiBcentias 
saaa. 

CAPUT  V. 
De  ineffiabili  angtulia  damnalorum. 
«VidentesturbabunturtimorehorribiU^gementes 
pr»  angustia  spiritus,  et  dicentes  :  Hi  sunt  quos 
aliquando  habuimus  in  derisum,  et  in  similitudi- 
nem  improperii ;  nos  insensati  vitam  illorum  csti- 
roabamus  insaniam  et  finem  eorum  sine  honore. 
Eoce  quomodo  compotati  suntinter  filios  Oei,et  in- 
ter  nanctos  sors  illorum  est  (Sap.  v).  »  Supplicium 
erit  malorum,intueri  gloriam  beatorum,  licet  forte 
post  finem  Jodicii.Beati  quoque  visuri  sunt  repro- 


pariter  et  corporali  Inoe  carebnnt.  Seriptam  est 
enim  :  Tollatur  impius,  ne  videat  gloriam  Dei  {Im. 
zzvi),  qui  solus  tunc  erit  «  in  lucem  seinpiternain 
{Isa.  Lz).  »  Tantam  autem  in  pcsnis  reprobi  tolera- 
bunt  angustiam,  ut  viz  aliquid  cogitare  valebunt 
prster  pcBnas  :  sed  illoo  dirigent  impetom  cogita- 
tioni8,abi  sentient  vimdoloris.Sanediscipaloa  qoi- 
dam  fertor  appamisse  magistro  sno  post  mortem. 
Quem  cum  magiater  esse  damnatum  intelleziaaet, 
qussivit  ab  eo,  si  aliqoa  quastiones  apad  inferoi 
verterentur.Qui  dicitur  reepoadisse  :  «  Apod  infe- 
ros  quflBritur  solummodo  qoid  non  sit  pcBna.t  Sed 
et  Salomon  ait :  «  Neo  opus,neo  rttiO|iieo  scientia, 
neo  sapientia  est  apud  inferos,  qao  ta  properu 


bo8  in  tormentis,  secundum  illud  :  c  LflBtabitur  jn-  p  (Bcde.  iz).  »  Erit  enim  tanta  in  reprobia  BMtif 

_!. -•J IX        «  —  Ji-A 1 • /W\ /       \      .-     MJ     -vUl:..:*»        A<._A_     -. iA ; •        A^         .  «  • 


atoscum  videritvindictamiropiorum  {Psal.  lvii).» 
Reprobi  vero  non  sunt  visuri  beatos  in  gloria,  se- 
cundura  illud  .«  Toilatur  impias,ae  videat  gloriam 
Dei  {Isa.xjvi).»  Talia  dicent  in  inferno  peccalores, 
quoniam  spesimpii  esttanquamlanugo,quflBavenlo 
tollitor,  ettanquam  spuma  gracllis,quflB  a  procella 
dispergitur.et  tanquam  fumus  a  vento  diffusus,  et 
tanqnam  memoria  hospitis  unius  diei  {Sap.  v).  » 

CAPDT  VI. 
De  igne  gehennali. 
Ignis  gehenns  nec  lignis  nutritur,nec  flatu  suc- 
cenditur,  sed  a  Deo  creatus  est  ineztinguibilis  ab 
origine  mundi.  Scriptum  est  enim  :  t  Devorabit 
enm  ignis,  qui  non  succenditur  {Job  zx).  »  Credi- 
tnr  antem  esse  sub  terris,  secundum  illud  IsaiaB  : 


oblivio,  tanta  cflBcitas  animi,  tanta  oonftiaio 
ni8,ut  raro  vel  nunquamad  cogitandumqaidqaan 
de  Deo  possiot  assurgere,  nedum  ad  confitendnm 
valeantaspirare.  Nam  ■  a  mortoo  tanqnam  ab  eo, 
qui  non  est,  periit  oonfessio  fSceU.  V4i).»  Seriptnm 
est  enim:<cNon  mortni  laudabunt  te  Domine,neqQe 
omoes  qui  dPBcendunt  in  infernum  (PsaL  czm).  » 
—  «  Non  infernus  confitebitur  tibi,  neqae  mors 
landabit  te  {Isa.  zzzvin).  » 

CAPUT  VIII. 

De  eonfusione  pamarum. 

«  Dimitte  me,  Domine,  dicit  Job,  ut  plangam 

paululum  dolorem  meum,  antequam  vadam  ad 

terram  tenebrosam,  et  opertam  mortis  caiigine  : 

terram  miteriflB  et  tenebrarum,  ubi  umbra  mortis, 


«  Infernus  subter  conturLatus  est  in  occursum  ^  et  nullus  ordo,  sed  sempiternus  horror  inhabitat 


adventus  tui  (Isa.  ziv). »  Sed  et  omnis  locus  repro- 
bis  esi  pcBnalis^  qui  semper  secum  defert  crucia- 
tum,  et  ubique  contra  se  tormentum  insurrit. 
«  Producam  inquit,ignem  de  medio  tui,  qui  come- 
det  te  {Euch.  zzvui).  »  Igois  autem  gebennflB  sem- 
per  ardebit,  et  nunquam  lucebit :  semper  uret,  et 
nnnquam  oonsumet :  semper  afficiet,  et  nunquam 
deficiet.Bsi  enim  apud  inferos  summa  tenebrarum 
obscuritas,  immensa  poBuarum  acerbitas,  infinita 
miseriarum  8Bternita8.«  Ligatis,  inquit,  pedibus  et 
manibus  ejus,  mittite  eum  in  tenebras  ezteriores, 
ubi  erit  fletus  et  stridor  dentium  {Matih.  zzii).  » 
Singula  membra  pro  suis  peccatis  propria  sustine- 
bunt  tormenta,ut  in  eo  poniantur,in  quo  peccave- 


{Job  X).  »  Ordo  qoidem  erit  in  quantitate  posnamm, 
quoniam  «  in  qua  mensura  mensi  fuerint,  reme- 
tietur  eis  {Lur.  vi),  »  ut  qui  gravius  pecoaverant, 
graviuB  puniantur.  ■  Potentes  enim  potenter  tor» 
menta  patientur  {Sap.  vi).  »  Sed  ordo  non  est  in 
qualitate  rerum,  quia  de  aquis  nivium  tranaibant 
ad  calorem  nimium  [al.  ignis]  {Job  i),  ut  anbita 
contrariorum  mutatio  graviorem  inferat  crncia- 
tom.  Experimento  cognovi,  quod  adastas,  si  flri- 
gidum  statim  adhibeat,  ardentiorem  aentiet  era- 
oiatum. 

CAPUT  IX. 
De  indeficientia  lormentorum. 
«  Sicut  oves  in  inferno  positi  sunt,  et  mors  de- 


ront.  Scriptum  est  enim  :  «  Per  quAB  peccat  homo,  D  9^^^^^  ^os  {Psal.  zlviii).  »  Dictum  est  hoo  a  aimili 


per  hac  et  torquebitur  (Sap.xi) ;  »  unde  qui  in  lin- 
gua  peccaverat,cruciabatur  in  lingua.Propter  quod 
ipse  clamabat : «  Pater  Abraham,  miserere  mei,  et 
mitte  Lazarum,ut  intingat  eztremum  digiti  sui  in 
aquam,  et  refrigeret  linguam  meam,  quia  crucior 
in  hac  flamma  {Luc.  zvi).  »  Per  digitos  intelligitur 
operatio ;  digitis  enim  operamur.  Quasi  dicat :  Si 
minimum  operum  Lazari  haberem,  minorem  pcB- 
nam  sentirem. 

CAPUT  VII. 
De  tenebris  infemi. 
Reprobi  vero  non  soium  ezterioribus,  sed  etiam 


jumentorora,  qoiB  non  radicitus  evellunt  herbat» 
sed  summitates  solummodo  carpunt,ut  iterum  her- 
bflB  renascantur  ad  pastum.Sic  et  impii  quasi  mor- 
te  pasti,  reviviscent  ad  mortem,  ut  «ternaliter  mo* 
riaotur.  Ovidius  : 

Sic  inconsumplum  TUyi  semperjue  renaseens 
Non  perit^  ut  possii  sxpe  perire,  jecur, 

(Ovio.  Pont.f  I,  II,  41). 
Tuno  erit  mors  immortali8,tuno  vivent  mortui,qai 
vitflB  sunt  mortui.  QuflBrent  mortem,  et  non  inve- 
nient,  quia  vitam  habuerunt  et  perdiderunt.  Aodi 
Joannem  in  ApocaiypBi  (cap.  iz)  dioentem :  «  Im 


741 


DB  OONTIMPTU  IIUNDI.  —  UB.  IIL 


74S 


diebas  iilis  quarent  homines  mortem,  et  non  in-  \ 
venient  eam  :  desiderabunt  mori  el  fagiet  more  ab 
iilis.»  Omors  quam  dulcis  esseequibus  tam  amara 
ftiisti,  te  solam  desideranter  optabunt,  qui  te  solam 
Tohementer  abhorruerunt. 

CAPUT  X. 
Cmt  reprobi  nunquam  liberabuniur  a  pc^nis. 

Nullus  ergo  sibi  blandiatur,  et  dicat,  quia  «  Deua 
non  in  flnem  irascetur,  neque  in  «ternum  indigna* 
bitur  {Psal,  cii),  »  sed  t  miserationes  ejus  super 
omnia  opera  ejus  (P«ai.  cxliv).  »Quia  cum  iratua 
68t,  non  obliviscetur  misereri,  nec  quidquam  eo- 
rnm,  qus  fecit  Deus,  odivit  [Sap,  ii).  Assumens 
in  argumentum  erroris  qood  ait  Dominus  per 
Isaiam  prophetam  :  «  Congregabuntur  in  congre- 
gatione  unius  fascis  in  lacum,  et  daudentur  in  g 
careere,et  post  multos  dies  visitabuntur  (/sa.iziv).» 
Homo  namque  peccavit  ad  tempos,  non  ergo  Deus 
puniet  in  eternum. 

0  spes  inanis,  o  falsa  prssumptio  1  Non  credat 
ftrostra  errore  deceptus,  quod  aliquo  pretio  sit  re- 
dimendus,  quoniam  in  inferno  nulla  est  redemptio. 
Gongregabuntur  ergo  peccatores  in  lacum  et  dau- 
dentur  in  carcerem,  scilicet  in  inferno,  in  quo  sine 
corporibus  usque  in  diem  Judicii  torquebuntur,  et 
post  multos  dies,  postquam  videlicet  resurgent  cum 
corporibus  suis  in  novissimo  die,  visitabuntur,non 
ad  salutem,  sed  ad  vindictam  :  quia  post  diem  ju- 
dieii  gravius  punientur.  Sic  et  alibi  dicitor :  «Visi- 
tabo  in  virga  iniqoitates  corum,  et  in  verberibns 
peccata  eorum  {Psal.  lzzzviii).»  Prsdestinatis  ergo  ^ 
Deus  irasdtur  temporaliter,  quia  «  flagellat  omnem 
Deus  filium  quem  recipit  {Hebr,  zii),  t  de  quibos 
illod  accipitur  :  c  Non  in  finem  irascetur,  »  etc. 
{PsaL  Gii)*  Reprobis  autem  Deus  irascitur  aBterna* 
liter,  quiajustum  est,  utquod  impius  in  suo  prs- 
varicatur  cterno,  Deus  alciscatur  in  suo  sterno. 
Nam  licet  peccandi  facultas  iilum  dimittat,  ipse 
tamen  non  dimittit  voluntatem  peccandi.  Soriptum 
ast  enim  :  «  Superbia  eorum,  qui  te  oderunt  as- 
cendit  semper  {Psal,  lzziii).  »  Nam  non  humilia- 
buntur  reprobi  jam  desperati  de  venia,  sed  ma- 
lignitas  odii  lantum  in  illis  ezcrescet,  ut  velint 
illum  omnino  non  eese,  par  quem  sciunt  se  tam 
infeliciter  esse.  Maledicent  AiUssimo,  et  blasphe- 
mabunt  ezcdsum,  conquerentes  eum  ease  mali- 
gnum,  qui  creat  illos  ad  pconam,  et  nunquam  in-  D 
dinatur  ad  veniam.  Audi  Joannem  in  Apocalypsi 
(cap.  zvi)  dicentem  :  «  Grando  magna  desoendit  de 
cgbIo  in  homines,  et  blaspbemaverunt  homines 
Deum  propter  plagam  grandinis,  quoniam  magna 
facta  est  vehementer.  »  Voluntas  ergo  damnati, 
licet  amiserit  potestatis  effectum,  semper  tamen 
habebit  malignitatis  affectum,  et  ipsa  erit  in  in- 
ferno  supplicium,  quae  fuerat  in  mundo  peccatum  : 
licet  forsan  et  ibi  peccatum  eit,  sed  non  meritum 
poBna.  Impius  ergo  quia  semper  habebit  in  se  rea- 
tom  ez  colpa,  semper  seotiet  oontra  [«/.  circa]  se 
crociatom  ez  pouia»  qoia  qood  ipse  per  pcs* 


nitentiam  non  delevit,  Deus  per  indulgentiam  non 
remittet.  Ad  magnam  ergu  pertinet  Justitiam  Judi- 
candisi  ut  nunquam  careant  in  gehenna  sopplido, 
qui  ^nonqoam  carere  voluerunt  in  vita  peccato. 
Voluissent  otiqoe,  si  potuissent  sine  fine  vivere, 
volont,  qui  nunquam  desinunt  peccare  dum  vi- 
vunt. 

CAPUT  XI. 
Testimania  de  supplieiis  setemalibus. 
«  Qois,  inqoit  Isias,  poterit  habitare  de  vobii 
cum  ardoribus  sempiternis?  {Isa.  xzziu.)  Isti  ftimos 
eront  in  furore  meo,  ignis  ardens  tota  die  et  nocte, 
et  non  ezstingoetury  sed  ascendit  fumus  ejus  in 
sempiternum  {Ua.  lzv).  t  Jeremias  qooqoe  ait  : 
«  Dabo  vos  in  opprobriom  sempiteroom,  et  igno- 
miniam  «ternam,  qu8B  nunquam  oblivione  dde- 
bitur  {Jer.  zziii).  —  fit  Daniei  ait  :  «  Qoi  dormi- 
erunt  in  pulvere  terrflB,  evigilabunt,  alii  in  vitam 
«ternam  alii  in  opprobrium,  ut  videant  semper 
{Ikin.  zii).  »  Sdomonem  quoque,  t  Mortuo,  inqoit, 
homine  impio  nulla  spes  eritdeeo  (Prov.xi).»  Hoic 
ezemplo  veniet  perditio  soa,  et  subito  conteretor, 
nec  babebit  ultra  medioinam.  Et  Joaones  aposto- 
lus  :  «  Si  quis,  ail,  adoraverit  besliam  et  imagi- 
nem  ejus,  hic  bibet  de  vino  ir«  Dei,  et  crociabitor 
igne  et  sulphure :  et  fumus  tormentorum  ascendet 
in  sacula  sfficolorum,  nec  habebit  requiem  die  ao 
nocte,  qui  adoraverit  t>estiam  et  imaginem  Cjjos 
{Apoe,  ziv).  »  Gonflrmat  hsc  Veritas,  qoa  damnatos 
[oZ.  damnandos]  in  jodioio  sententialiter  reproba- 
bit,  dom  dicet ;  «  Ite  maledicti  in  ignem  «ternoffl, 
qui  prsparatus  est  diabolo  et  angelis  c(jas  {Matlk. 
zzv).  »  Si  secundum  divinum  judicium  «  in  ore 
duorum  vel  trium  testium  stat  omne  verbum  {Deui. 
xiz), »  quanto  magis  in  ore  tot  et  tantorum  ? iro- 
rum  de  proposita  veritate  constabit. 

GAPUT  XII. 
De  die  judicii. 

t  Ccce  ergo  dies  Domini  veniet  crudelis,  et  in- 
dignationis  plenos,  ir«  et  furoris,  ad  ponendam 
terram  in  solitudinem,  et  peccatores  egus  conte- 
rendos  de  ea ;  quoniam  stell»  ccBli  et  spiendor 
earum  non  ezpandent  lumen  suum,  obtenebratos 
est  sol  in  orto  soo,  et  lona  non  splendebit  in  lo- 
mine  soo.  Et  visitalK)  soper  orbem  mala,  et  oon* 
tra  impios  iniqoitatem  eorom.  Et  reqoiescere  fa- 
ciam  soperbiam  infldelium,  et  arrogatiam  fortiom 
homiliabo.  Proptcr  hoc  omnes  manus  dissolven* 
tur,  et  omne  cor  hominis  tabescet  et  conteretor. 
Torsiones  et  dolores  tenebont,  qdasi  parturientes 
dolebont :  unusquisque  ad  prozimum  suum  sto* 
pebit :  facies  combust»  vultos  eorum  {Isa.  iii).  » 
—  «  Dies  ira  dies  illa,  dies  tribuIatioDis  et  ango- 
stiffi»  dies  calamitatis  et  miseria,  dies  tenebrarom 
et  caliginis,  dies  nebul»  et  turbinis,  dies  tuba  et 
dangoris,  quia  consummationem  cum  festinatione 
faciet  Dominus  cunctis  habitantibus  terram  {Soj^. 
!)•»-*«  Et  superveniet  repentinadies  illatanqoam 
laqoeos,  in  omnes,  qoi  aedent  soper  Umai  odila 


743 


INNOCBNni  UI  PAPiS. 


714 


.terrffi  {Luc.  xxi).  »  Quoniam  «  sicut  fulgar  exit  ab  ^ 
oriente  et  apparet  usque  ia  occidentem,  ita  erit 
adveatuB  Filii  homiDis  {Matth,  xxiv).  »  —  v  Dies 
enim  Domini  sicut  fur  in  nocte  ita  veniet.  Et  cum 
dixerint  pax  et  seouritas,  tunc  repentinus  eis  su- 
perveniet  interitus,  sicut  dolor  in  utero  babenlis, 
et  QOQ  efiTugient  (I  Thess,  v).  » 

CAPUT  XIII. 
De  judicium  prxcedente  trihulaiione. 
cr  Prscedet  autem  tribuiatio  magnai  qualie  nun- 
qoam  fuit  ab  initio  mundi  usque  modo,neque  Get. 
Et  nisi  breviati  fuissent  dies  illi,  non  fieret  salva 
omnis  caro  (Matth.  xxiv).  »  —  «  Surget  enim  gens 
contra  gentem,  et  regnum  adversus  regnum,  et 
terrae  motus  erunt  magni  per  loca,  et  pestilentiip, 
et  fameK,  terroresque  de  coelo,  et  signa  magna  ti 
erunt.  Et  erunt  signa,  in  sole,  et  luna,  et  stellis,  et 
in  terris  prossura  gentium,  prsB  confusione  sonitus« 
maris  et  fluctuum,  arcscentibus  hominibus  pr» 
timore  et  exspectatione,  quAB  supervenient  universo 
orbi  (Luc.  xxi).  »  —  «  Surgent  enim  pseudocbrist. 
et  pseadoprophette,  et  dabunt  signa  magna  et  pro. 
digia,  ita  ut  in  errorem  deducantur,  si  Oeri  potest^ 
eliam  electi  (Maifh.  xxiv).  •  —  «  Tunc  revelabitur 
homo  peccati,  filius  perditionis,  qui  adversatur  et 
eztollitur  super  omne  quod  dicilur  Deus,  aut  quod 
colitur,  ut  in  templo  Dei  sedeat,  ostendens  se  tan. 
qaam  sit  Deus :  quem  Dominus  Jesus  interficiet 
spirita  oris  sui  (II  Thess.  ii).  »  Mittetur  autem 
«  Blias  propheta,  priusquam  veniat  dies  Domini 
magnus  et  horribilis,  et  convertet  corda  patrum 
ad  filios,  et  cor  filiorum  ad  parentes  (Malach,  iv).»  ^ 
Gam  qno  veniet  et  Enoch,  «  et  prophetabunt  die- 
bas  mille  ducentis  et  sexaginta  amicti  saccis.  Et 
oum  flnierint  testimonium  suam,  bestia  qu»  as- 
cendet  deabysso,  facietadversas  illos  bellum,  et 
vincet  illos  et  occldet,  et  corpora  eorum  jacebunt 
in  plateis  civitatis  magn»  quae  vocatur  spiritua- 
Jiter  Sodoma  et  iEgyptus,  ubi  Dominus  illorum 
cruciHxus  est.  Et  post  tres  dies et  dimidium  spiritus 
Vit»  intrabit  in  eos.  (Apoe.  i).  » 

CAPUT  XIV. 
De  signis  juuicium  prxcedentibus. 
.  «  Statim  autem  post  tribuiationem  dierum  illo- 
ram  sol  obscurabitur,  et  luna  non  dabit  lumen 
auum,  etstellffi  cadentde  coelo^etvirtatesccBlorum 
movebantur  :  et  tanc  apparebit  signum  Filii  homi-  D 
nis  in  cgbIo.  Et  tunc  plangent  super  se  omnes 
.tribas  terraB  (Maith.  xxiv)  »  —  ■  Reges  terrsB  et 
principes,  et  tribuni  et  divites,  et  fortes,  et  omnis 
servas  et  liber  abscondentse  in  spelancisetin  pe- 
tris  montium,  et  dicent  montibus  et  petris :  Cadite 
super  nos,  etabscondite  nos  a  facie  sedentis  super 
tbronQm,et  ab  ira Agni,  quoniam  venit  dies  magnus 
irn  ipsorum.  Et  quis  poterit  starc?  (Apoc.  vi;  • 
—  «  Et  mittet  angelos  suos  cum  tuba  et  voce  ma- 
gna,  et  congregabunt  electos  ejus  a  quHtuor  ventis 
et  summis  coelorum  usque  ad  terminos  eorum 
{MiUth,  xxiv).  n  Tunc  c  ipse  QomiQus   in  jasBti  et 


voce  arcbanffeli  et  in  tuba  Dei  descendet  de  coelo 
(I  Thesse.  (iv).  »  Et  «  omnes  qui  in  roonumentiB 
sunt,  audient  vocem  Filii  Dei,  et  procedanl  boniin 
resurrectionem  vitflB,  mali  vero  in  Foaurrectionem 
judicii  (Joan.  v).  »  —  «  Mors  et  iofernus  dabunt 
mortuos  suos,  qui   in    ipsis  erunt  (Apoc.    xx).   ■ 

—  «  Eccevenitin  nubibus,et  videbitomni»  oculus, 
et  qui  in  eum  pupugerunt  :  plangent  omnestri- 
bus  terrffi  (Apoc.  i),  et  tunc  videbunt  Filium  homi- 
nis  venientem  in  nubibus  cum  virtute  multa  et 
potestate  magna,  et  majestate  (Luc.  xxi).  »  Veniet 
autemDominus  adjudicium,non8oIum  cum  angelis 
ct  apostoiisysed  etcum  senatoribuspopuli  sui  /unde 
ait  Sa  omon  :  «  Nobilis  in  portis  vir  eijas,  quando 
sederit  cum  senatoribus  terre  (Pr^^t;.  xxxi).  »  Se- 
debunt  enim  et  ipsi  c  super  sedes  duodecim  jadi- 
cantes  duodecim  tribus  Israel  (Matth.  x).  »  —  «  As- 
piciebam,  inquit  Daniel,  donecthronipo8iti8unt,et 
antiquus  dierum  sedit.  Vestimentum  ejus  quasi  nix 
candidum,  et  capiliicapitis  ojus  quasi  lana  munda, 
thronus  ejus  flamm»  ignis,  rotae  ejus  quaai  igDis 
accensus  :  fluvius  igneus  rapidusque  egrediebatur 
a  facie  ejus.Milliamillium  ministrabant  ei,  et  da- 
cies  centena  miilia  assistebant  ei  (Dan.  vii).  »Unde 
aitetPsalmista:  «Deusno8lermanifesleveniet,Deu8 
noster  el  non  silebit  ignis  in  conspectu  ejus  ardebit, 
etincircuitu  ejus  tempestas  valida  (Psai.  lxlvi)  » 

—  «  Nubes  et  caligo  in  circuitu  ejus.Justitia  et  judi- 
cium  prasparatio  sedes  ejus  (Psat.  xlix)  »  —  «  £t 
advocavit  coeium  desursum,  etterram,ut  discernat, 
populum  suum  (Psal.  zlix)  »  Nam  «  congrega- 
buntur  ante  eum  omnes  gentes,  et  separabit  eas  ad 
invicem,  sicut  pastor  segregat  oves  ad  hedis;  et 
statuet  oves  quidem  a  dextris,  bxdos  autom  a 
sinistris  (Malih.  xxv).  » 

CAPUT  XV. 
De  potentia^  sapientia  et  justitiajudicis. 

0  quantus  tunc  erit  timor  et  tremor,  quantus 
erit  fletus  et  gemitus  ;  nam  si  c  columns  cceli  con- 
trerniscunt  et  pavent  ad  nutum  ejus  [Job.  xxvi),  et 
angeli  pacis  amare  flebunt  (Isa.  xxxiii)  :  »  pecca- 
tores  autem  quid  facient  ?  «  8i  justus  vix  salvabitur 
impius  et  peccatores  ubi  parebuut?  (I  Petr.  iv).  » 
Propterea  clamat  Propheta  :  «  Neintres  in  judiciam 
cum  servo  tuo,  Domine,  quia  non  justificabitur  in 
conspectu  tuo  omnis  vivens  (Psal.  cxui).  »  —  «  Si 
enim  iniquitates  observaveris,  Domine,  quis  austi* 
nebit?  {Psal.  cxx).  »  Quis  enim  non  timeat  judicem 
potentissimum,  sapientissimum  et  justissimum  ? 
Potentissimum,quem  nemopotesteO^ugere,  sapien- 
tissimum,  quem  neroo  potest  latere  ;jue(is8imum, 
quem  nemo  potest  corrumpere.  «  SifoKitudo  qua»- 
ritur,  robustissimus  est,  sapiens  corde,et  fortis  ro- 
borc  ;  si  ffiquilas  judicii,  nemo  audebit  pro  me  testi- 
monium  reddere;  sijustificaremevolueroyosmeum 
condemnabit  me ;  si  innocentem  ostendero,  pravum 
me  comprobabit,  etiam  si  simplex  fuero  (Job  ix)  » 

—  «  Ipse  dixit  et  facta  sunt,  ipse  mandavit  et  creata 
Bont  (Psftl,  csLviii).  »  Qqi  voeait.  atellas  et  dleantr 


745 


UB.  DE  BLBEMO0TNA. 


746 


«  Adsumus  {Baruch.  iii).  »  —  «  Qui  facit  angelos  A.  nefandissima  crimina  ounctis  erunt  liquida  etma* 


BUOBspiritusetministros  suos  flammam  ignis(P«a(. 
Giii) ;  »  c^jus  c  voluntati  nihil  omnino  resistit 
(Rom,  IX) ;  »  —  <  cui  nullum  verbum  est  impossi- 
bile  (Luca);  »  cui«  flectitur  omnegenu  ccelestium» 
terrestrium  et  infernorum  (PML  ii).  »  Huno  ergo 
nemo  potest  fugere,  sicut  dicit  Propheta  :  ■  8i  as- 
cendero  in  coelum.tu  illic  es  ;  si  descendero  ad  in- 
fernum,  ades  (Psal.  axxxviii).  »  Ipse  scrutatur  re- 
nes  et  corda  (Jfer,  xviii),cujus  cocuHs  omnianuda 
sunt  et  aperta  {Hebr.  iv).  »  Qui  §  pluviae  guttas  et 
arenam  maris  dinumerat  {Eccli.  i).  »  Deus  scien- 
tiarum  Dominus,  prsscius  omnium,  et  conscius 
cingulorom.occultus  occultorum  omnium  indaga- 
tor.  Hunc  ergo  nemo  potest  iatere,8icut  dicit  Apo- 


nifestal  «  Beati  quorum  remissa  sunt  iniquitates, 
et  quorum  tecta  sunt  peccata  (Isa,  lvui).  »  Ab  illa 
enim  sententia  nunquam  poterit  provocari  [o/.  re- 
vocari  vel  appeilari].  Quia  «  Pater  omne  judicium 
dedit  Pilio  suo  {Joan.  xxii).  »  —  «  Qni  claudit  et 
nemo  aperit,  aperit  et  nemo  claudit  (il;MM;.  iii).  » 
—  «  Os  enim  Domini  locutum  est  {Isa.  lviii).  » 

CAPUT  XVII. 
Quod  nihil  proderii  domnatis. 
Tunc  non  proderunt  opes,  non  defendent  hono- 
res^  non  suffragabuntur  amici.Scriptum  estenim: 
i<  Argentum  eorum  et  aurum  eorum  non  valebit 
eos  liberare  in  die  furoris  Domini  {Ezech.  vii}.  » 
«  Flebunt  et  plangent  omnes  reges  terrflB,cum  vide- 


stolus  ;  €  Non  est  ulla  crealura  invisibilis  in  con-  ^  pjnt  fumum  incendii,  propter  timorem  lormento- 


spectu  ejus  [Hebr.  iv).  »  Ipse  est  judex  justus, 
fortis  el  longanimis  {Psal.  vii),  qui  nec  prece,  nec 
pretio,  neo  amore,nec  odio  declinat  a  semita  recti- 
tudinis,  sed  viaregia  semper  incedens^nullum  ma- 
lum  pr8eteritimpunitum,nullum  bonum  irremune- 
ratum  relinquit  l).Hunoergonemo  potestoorrum- 
pere,  Juxla  quod  dicit  Psalmus  :  «  Tu  reddes  sin- 
gulis  secuudum  opera  sua  {PsaL  lxi).  • 

CAPUT  XVI. 
De  divino  judicio. 
Quis  autem  non  timeat  iliud  examen,in  quo  idem 
erit,et  accu8ator,et  advocatus  et  judex?  Accusabit 
enim  dum  dicet :  »  EsuriTi,  et  *non  dedistis  mihi 
nianducare  ;  sitivi,  et  non  dedistis  mihi  bibere.  » 
Advocabit,cum  subdet :  «  Quamdiu  non  fecistis  uni 


rum  eorum  {Apoc.  xviii).  »  Quid  ergo  facietis  in 
die  furoris  Domini,  in  die  visitationis  et  calamita- 
ti8,de  longe  venientis  ?  ad  cujus  fugietis  auxilium  f 
<  Unusquisque  onus  suum  portabit  {Gal.  vi).  » 
—  «  Anima  qu»  peccaverit,  ipsa  morietur  {Exech. 
xviii).  »  0  quam  durum  et  districtum  judicium,  in 
quo  non  solum  de  factis^sed  «  deomni  verbo  otioso, 
quodcunque  locuti  fuerint  homines,  reddituri  sunt 
rationem  in  die  judicii  {Maith.  xii)  ;  »  in  qao  <  us- 
que  ad  novissimum  quadrantem  exigetur  debitum 
cam  usuris  {Matth-  xviii).  »  —  «  Quis  ergo  fugere 
poterit  a  ventura  ira  ?  »  {Luc.  iii.)  —  «  Mittet  ergo 

FiIiushomini8angelossuo8,etcolligentderegnoc(iu8 
omnia  scandala,  cteos  qui  faciunt  iniquitatem,  et 
alligabuntfasciculos  ad  comburendum,  et  mittent 


de  minimis  meis  bis,  nec  mibi  feoistis.»  Judicabit  ^  eos  incaminumignis  ardentis.Ibi  erit  fletusetstri- 


cum  infert  :  «  Discedite  a  me,  maledicti,  in  ignem 
«Bternum  {Matth.  xxv).  »  Non  erunt  testes  in  illo 
Judicio  necessarii,quia  tunc  manifesta  erunt«ab8- 
condita  tenebrarum  (I  Cor.  iv).  »  —  «  Nihil  enim 
occultum,  quod  non  revelabitur  {Maith.  x).  »  Tunc 
erunt  libri  conscientiarum  aperti  {Dan.  vii),  et  ju- 
dicabunt  mortui  ex  his  qus  scripta  sunt  in  libris, 
secundum  opera  ipsorum  :  «  Opera  enim  ipsorum 
sequuntur  illos  {Apoc.  xiv).  »  Quantus  erit  pudor 
in  peccatoribus  !  quanta  confusio  erit,  cum  eorum 

(1)  Boetius  lib.  v,  De  consoL  philosoph. 


dor  dentium  {Maith,  xiii),  »  gemitus  et  uiulatos 
[ai.  ejulatus],luctu8  et  oruciatu8,8tridoretclamor, 
timor  et  tremor,  dolor  et  labor,  ardor  et  f(Btor,ob- 
scuritas  et  anxietas,  acerbitas  et  asperitas,calami- 
tas  et  ege8tas,angustia  et  tristitia^oblivio  et  oonfu- 
sio,  torsiones  et  punctiones^amaritudines  et  terro- 
res;  fames  et  sitis,  frigus  et  cauma,  sulpbur  et 
ignis  ardens  in  saecula  ssculorum.  Unde  liberet 
nos  Deus,qui  est  benediotus  in  sffioula  scculorum. 
Amen. 


INNOGENTII   III 

ROMANI  PONTIFIGIS 

LIBELLUS  DE  ELEEMOSYNA 

(Ex  edit.  Opp.  Innocentii  IIL  CSolon.,  1575,  in-fol.,  p.  198.) 


GAPUT  PRIMUM.  D  quam  ipsa  Veritas  commendavit,  quas  per  eleemo« 

Daie  eleemosynam^  ei  ecce  omnia    munda  suni     synam  asserit  universa  mundari.  Unde  bene  oon- 

vobis  {Luc.  xi).  gruitnomen  effectui,  et  interpretatio  veritatis.  Nam 

Nemo  dignius  posset  eleemosynam  commendare,      eleemosyna  dicitur  ab  elimino,  vel  eb  eli,  quod  est 

PAxaoL.  CCXYII.  ^V 


747 


INNOCBNni  lU  PAPiS. 


748 


DeWf  et  moys,  quod  eat  aqua;  quia  Deus  per  elec-  X  ^t  vestes  quas  faciebat  eis ;  qui    ponens   geuaa 

1  .  ,._.__.   ..  -„j-^      Q^yj^  g^  jj^n  :  Tabitha,  Burge.  At  illa  aperait  oca- 

lo8,  et  viBO  Petro  resedit  (Act,  ix).  »  Ecce  qualiter 
eleemosyna  reaupcitat  :  «  Stans  autem  Zachcos 
dixit  ad  Dominum  :  Ecce  dimidium  bonorum,  Do- 
mine,  do  pauperibuB,  et  si  quid  aliquem  defraa- 
davi,  reddo  quadruplum.  Ait  Jesus  ad  eum  :  Quia 
salus  domui  huic  facta  est,  eo  quod  et  ipse  fllioi 
sit  Abrah/B.  Venit  enim  Filius  homlnis  querere  ei 
salvare  quod  perieral  {Luc,  xix).  »  Ecce  qualiter 
eleemosyna  salvat. 


mosynam  maculas  peccatorum  eliminat,  et  sordes 
abiuitvitiorum.  Eieemosyna  quidem  est  indigenti 
pietatis  intuitu  subvenire  ;  cajus  quantns  sit  fru- 
ctus,  Scriptura sacra  demonstrat.Nam  eleemosyna 
mundat,  eleemosyna  liberat,  eleemosyna  redimit 
eleemosyna  protegit,  eleemosyna  postulat,  eleemo- 
syna  impetrat,  eleemosyna  perncit,eleemosyna  be- 
nedicit,  eleemosyna  justificat,  eleemosyna  resus- 
citat,  eleemogyna  salvat. 

Audi  de  singulis  exempla  per  ordinem,  et  ordi- 
nate  adexempla  persingula,utfruotum  eleemosyn® 
consequaris.  DalCf  inquit,  Daminus  eleemofynam, 
et  ecce  omnia  munda  sunt  vobis.  Ecce  qualiter  elee* 
mosyna  mundat.    Raphael   angelus  ad  Tobiam  : 


CAPDT  II. 

Effectus  cleemosynx  ex  tacrae  Scripturae  tettimonm 

muUifariam  probari, 

Sunt  quoque  et  alii  plures  eleemosynarum  effe- 


c<  fiona  est,  inquit,  oratio  cumjejunio  eteleemo-  B  ctus,  quos  ex  subjectis  testimoniis  poteris  cogno- 
syna,  magis  quam  tbesauros    auri    recondere  :      scere.  Quid  ergo  sollicitus  queris,  our  anxius  in- 
quoniam  eleemosyna  a  morte  liberat ;  et  ipsa  e?t 
quffi  purgat  peccata,  et  facit  invenire  vitam  cter- 
nam  {Tob.  xii).  »  Ecce  qualiter  eleemosyna  liberat. 


Daniel  autem  dixit  ad  Nabuchonosor  :  «  Placeat 
tibi  consiliam  meum,  rex,  et  peccata  tua  eleemo- 
synis  redime,et  iniquitates  tuas  misericordiis  pau- 
perum,  forsitan  ignoscet  Deus  delictis  tuis  {Dan. 
iv).  d  Tobias  vero,  quia  pergens  «  per  omnem  co- 
gnationem  8uam,dividebat  unicuique  prout  poterat 
de  facultatibus  suis,  esurientes  alebat,  nudisque 
vesiimenta  pra)bebat,  et  mortuis  sepulturam  solli- 
citus  impendebat,  »  cum  rex  jussisset  illum  occidi 
«  fugiens  nudus  latuit,  quia  multi  diiigebant  eum 


vestigas,  quid  faciendo  promerearis  vitam  cter- 
nam  ?  Dominus  in  judicio  pietatis  opera  commea- 
davit,  pro  quibus  ipse  misericordibus  regnum  lar- 
gietur  «ternum.  «  Venite,  inquit,  benedicti  Patris 
mei,  possidete  regnum  paratum  vobis  a  constitu- 
tione  mundi ;  esurivi  enim,  et  dedistis  mihi  man- 
ducare;  sitivi,  el  dedistis  mihi  bibere;  hospet 
erara,  et  collegistis  me;  nudus^etcooperuistisme; 
infirmus,  et  visitastis  me ;  in  carcere,et  venislig  ad 
me,  Amea  dico  vobis,  quamdiu  fecistis  uni  de  mi- 
nimis  his  fratribus  meis,mihi  feoistis  {Mattk.  xxv).» 
—  «  Beati  enim  misericordes,  quoniam  ipsi  mise- 
ricordiam  consequentur  (Matth.  y) :  »  nam   •  in 


(fo^.  i).  n  Eccequaliter  eleemosyna  protegit.K  Abs- p  qua  mensura  mensi    fueritis,    remetietur   vobis 
conde,  inquit,  eleemosynam  in  sinu  pauperis,  et      {Matlh,  vii).  »  Dives  ille,  qui  induebdtur  purpurt 

'  etbysso,  et  epulabatur  quotidie  splendide,  quia 

non  est  misertus  mendico  nomine  Lazaro,  qui  ja- 
cebat  ad  januam  ulceribusplenus^oupienssaturari 
de  micis  quae  cadebant  de  mensa  divitis,  et  nemo 
illi  dabat,  mortuus  est,  et  sepultus  in  inferno. 
Unde  cum  ipse  post  mortem  misericordiam  implo- 
rasset  «  :  Pater,  inquiens,  Abraham,miserere  mei, 
et  mitte  Lazarom,  ut  intingat  extremum  digiti  sui 
in  aquam,  ut  refrigeret  linguam  meam,  quia  cru- 
ciorin  hac  flamma,  •  misericordiam  obtinere  non 
potuit,quoniani  ante  mortem  misericordiam  noloit 
exhibere.  Propter  quod  Abraham  illi  respondit : 
«  Fili,  recordare  quia  recepisti  bona  in  vita  toa,et 
Lozarus  similiter  mala ;  nunc  autem  hio  consola- 


ipsa  orabit  pro  te  {Eccli,  xxix) ;  »  quia  «  ignem  ar- 
dentem  aqua  exHtinguit,  et  eleemosyna  resistit 
peccatis  {Eccli.  iii).  »  Ecce  qualiter  eleemosyna 
postulat.  «  Gornelius  autem  centurio,virreIigiosus 
et  timens  Deum,faciens  eleemosynas  multas  plebi, 
et  deprecans  Deum  semper,  vidit  in  visu  manifeste 
angeium  Dei  dicentem  sibi  :  orationes  tuae,  et 
eleemosynas  tuae  ascenderuntin  memoriam  in  con- 
spectu  Dei  {Act.  x).»  Ecce  qualiter  eleemosyna  im- 
pelrat.  Dominus  quoque  dicit  :  «  Si  vis  perfoctus 
esse,  vado,  etvende  omnia  qu»  habes,  et  dapau- 
peribus,  et  habebis  thesaurum  multum  in  coQlis 
{Matth.  xix).  »  Ecce  quomodo  oleemosyna  perflcit ; 
«  Anno  iertio,dicit  Dominus,separabis  aliam  deci- 


mam  ex  omnibus  qu8B  nascuntur  tibi  eo  tempore^  D  tur,  tu  vero  oruciaris.  Et  in  his  omnibu8,inter  nos 


et  repones  intra  januas  tuas,venietque  Levites,qui 
aliam  non  habet  possessionem  tecum,et  peregrinus 
et  pupilius,  ac  vidua,qui  intra  portas  8unt,etcom- 
edont  et  saturabuntur,  ut  benedicat  tibi  Dominus 
Deus  tuusin  cunctis  operibus  manuum  tuarum  qus 
feceris  {Deut.  xiv).  »  Ecce  qualitcr  eleemosyna  be- 
nedicit.  •  Dispersit,  dedit  pauperibus,  justitia  ejus 
manetin  saecalum  sfficuli>cornu  ejusexaltabiturin 
gloria  {Psal,  cxi).  »  Ecce  qualiter  eleemosyna  Ju- 
stiflcat.  Cum  Tabitha,  quae  plena  erat  bonis  ope- 
ribas  et  eleemosynis,  obiisset,  «  circu  msteterunt 
Petrum  omnoB  viduas  flente8,et  ostendentes  tunicas 


et  vos  chaos  magnum  firmatum  est  {Luc.  xvi).  i» 
Servus  ille,  qui  noluit  misereri  conservo  8uo,sicut 
dominus  fuerat  illi  misertus,  traditus  est  tortori- 
bus  quoadusque  debitum  redderet  universom 
{Matth.  xviii).  Sed  et  diviti  illi,  qui  cogitabat  am- 
pliare  horrea,  et  illio  ubercs  fructus  congregare; 
Dominus  ait :  «  Stulte,  hac  nocte  animam  toam  re- 
petunt  a  te;  quflB  autem  parasti  oujus  erunt  ?» {Luc. 
XII.)  Sic  est  qui  thesaurizat  sibi,  et  non  est  Jives 
in  Denm.  Propterea  Dominus  praecepit :  «  Vendite 
qu»  possidetis,  et  date  eleemoaynam.  Facita  vobis 
BaeculoB,  qui  non  veterascont,  theBauniffl  non  de- 


LIB.  DB  BLBBMOSTNA. 


750 


item  in  cgdHs  {ibid  ).»  Et  alibi :  «  Facite  vobis  A  proficit  pauper  diviti,  quam  dives  pauperi.  Dives 


;osde  mammona  iniquitatis,ut,cum  defeceritis, 
»iant  vos  in  fleterna  tabernacula  iLuc,  xvi).  » 
I  in  lege  mandavit :  «  Si  unus  de  fratribus 
qui  morantur  intra  portas  civitatis  tu»,  in 
i  quam  Pominus  Deus  tuus  daturus  est  tibi, 
aupertatem  venerit,  non  obdurabis  cor  tuum, 
contrabes  manum,  sed  aperies  eam  pauperi 
L  zv).  »  Item  :  ■  Non  deerant  pauperes  in 
1  habitationis  tuae.  Idcirco  prfficipio  tibi,  ut 
ias  manum  fratri  tuo  egeno  et  pauperi,  qai  te- 
versatur  in  terra  (Ibid,).  »  Nam  Juzta  Joannis 
toli  testimonium  :«  Qui  habuerit  aubstantiam 
8  mundi,et  viderit  fratrem  suom  neoessitatem 
re,  et  ciauserit  viscera  sua  ab  eo,  quomodo 


enim  dat  pauperi  eieemosynam  temporalem,  pau- 
per  autem  retribuit  diviti  mercedem  aeternam. 
Unde  Salomon  :  «  Foeneratnr  Domino,  qui  mise- 
retor  pauperi,  et  vicissitudinem  reddet  ei  {Prov. 
xiz).  »  Et  alios  item  sapiens  :  «  Eieemosyna  viri, 
quasi  sacoulus  cum  ipso,et  gratiam  hominis  quasi 
pupillam  conservabit,et  postea  resurget  et  retriboet 
illis  retributionem,  anicoiqae  in  caput  illoram, 
super  scutum  potestatis  etsaperlanceam  adversas 
inimicum  tuum  pugnabit  {Eccli.xfii).  .\ttende  qao- 
que,  quod  in  oeteris  rebus,  qac  charios  diligitor, 
diiigeotius  oustoditor  :  qoi  vero  plos  diligit  elee- 
mosynam,  eam  amplios  elargitor.  Tale  qoidem  est 
debiium  charitatis,  quod  quanto    plos   solvitory 


itas  Dei  manet  in  eo  ?  »  (/  Joan,  iii).  Hujus  n  t»nto  magis  debetor.  Porro  com  eleemosynam  daa 


jati  memor  erat,  qui  exsecutor,  beatus  Job, 
18  :  «  Ocuius  fui  caeco,  et  pes  claudo,  pater 
1  pauperum,  et  mcerentium  consolator  (Job 
).i  —  •  8i  negavi,  quod  voiebant,  pauperibus, 
;ulos  viduae  ezspectare  feci.  8i  comedi  buccel- 
meam  solus,  et  non  comedit  pupillus  ex  ea  ? 
i  ab  infantia  raea  crevit  mecum  miseratio,  et 
tero  matris  mee  ingressa  est  mecum.  Si  de- 
i  praetereuntem,  eo  qood  non  babuerit  indu- 
tom,  et  absqoe  operimento  pauperem  ?  Si  non 
dizerunt  mihi  latera  ejus,  et  de  velleribus 
m  mearum  calefactus  est?  »  etc.  (/0^  zzzi). 
\  ait  Dominus  per  prophetam  :  t  Frange  esu- 
ti  panem  tuum,  et  egenos  vagosqoe  induc  in 
am  tuam.  Cum  videris  nudum,  operi  eom,  et 


in  terra,  reponis  iliam  in  coelo  ;  et  com  eleemosy- 
nam  alteri  tribois,  eam  tibi  costodis.  Unde  per 
eleemosyoam  sic  alii  praestas  sobsidiom,  qood  tibi 
comparas  meritom  ;  sic  sobvenis  aiteri,  qood  pro- 
ficia  tibi.  Nihil  de  rebos  temporalibos  oniversia 
tecom  ez  hae  vita  portabitf,  prster  eleemosynam 
solam,  qoam  per  manos  paoperom  prsmittis  in 
coelom  :  •  Nihil  enim,  ot  dioit  Apostolos  (I  Tim. 
vi),intolimo8  in  honc  mondom,baod  dobiom,  qoia 
neo  aoferre  qoid  possomos.»  —  a  Noda8,ait  alias, 
egressos  som  de  otero  matris  me«,nado8  rovertar 
illoc  (Job  i).*  Com  aotem  paopuribos  erogas»  the- 
Baoriias  in  c(Blis,teste  Yeritate,  qoae  dicit :  «c  The- 
saorizate  vobis  thesaoros  in  ooeliB,  obi  ftiros  nec 
effodiont,  neo  forantor,  obi  nec  aerogo,  ne«  tinea 


em  tuam  ne  despezeris  (ha.  lviii;.  »  Audisti  ^  demolitur  {Matth.  vi)..  Quid  ergo  gratioa.aot  qoid 


charios  eleemosyna,  qoae  non  deserit  dantem,  cum 
cflBtera  deserant  retinentem  ?  In  illo  coi  dator  sitim 
exstinguii,  famem  ezpellit,naditatem  operit.  In  eo 
vero  qoi  dat,  reatom  ezstingoit,  colpam  ezpeilit 
operitque  pecoatum.O  quam  digna  recompensatio, 
ot  pro  eo  qood  eleemosyna  noditatem  corporis  te- 
git  in  alio,  iniqoitatem  mentis  tegat  in  te.  «  Beati 
enim,  quorom  remissae  sont  iaiqoitate8,et  qoorom 
tecta  sunt  pecoata  {PsaL  zzzi).  » 

CAPUT  III. 

Eleemosynam  in  peccatis  factam  non  valere  ad  mert- 
tumt  nec  tuum  eljectum  sortiri,  esse  tamen  prmpeh 
raiariam  ad  graiiam  Dei  consequsndam. 

Veram,  si  tantce  virtotis  est  eleemosyna,  vel  po- 


septom  ad  meritum,  audi  promissum  ad  pr»- 

m.  «  Tunc  erumpet  quasi  mane  lumen  tuum, 

ilus  tua  coram  te  orietur,  et  anteibit  faciem 

Q  jostitia  tua,et  gloria  Domini  coliiget  te.Tunc 

ioabis,et  Dominus  ezaudiet;clamabis,et  dicet : 

)  adium.  Item  cum  effuderis  esurienti  animam 

Qy  et  animam  afflictam  rspleveris,  orietur  in 

ibrisluz  tua,  ettenebraetnaQerontsicutmeridies, 

sqoiem  dabit  tibi  Dominos  tous  semper,  etc. 

i.).  »  Commendatur  vidua  Sareptana,  pro  eo 

d  pavit  Eliam.  Et  ex  illa  die  bydria  farinaQ  non 

tcit,  et  lechitus  olei  non  est  imminutus»  usque 

liem  qua  dedit  Dominus  pluviam  super  terram 

Beg.  zvii).  Commendatur  AbdiaSy  qni  centom 

phetas  quinquagenarios  et  quinquagenos  abs-  D  tius  tanta  est  eleemosynae  virtus,  faciant  igitor 


dit  et  pavit.  Unde  liberatus  ab  igne,  donaii 
*oit  spiritu  prophetiae  (/  Reg.  zviii).  Commen- 
or  hospitaiitas  in  Abraham  et  Lot,  qui  etiam 
;elos  bospitio  receperunt  [Gen.  zviii).  Commen- 
ur  in  Maria  et  Martba,  qus  ante  sez  dies  Pa- 
s  fecerunt  ccBnam  Jcsu  (Joan.  zii).  Commen- 
or  in  duobus  discipulis  euntibuH  in  Emmau8,qui 
ractionepanisDominum  cognoverunt  (Luc.zxiv). 
ilu8  apostolus  collectas  faciebat  in  gentibus,  ut 
mitteret  sanctis  in  Jerusalem  (l  Cor.  xvi).  At- 
da  quod  Dominus  non  tam  fecit  divites  propter 
ipere8,qoam  paoperea  propter  divites ;  qoia  plos 


homines  quABCunque  libuerint,et  eleemosynis  doo- 
taxat  fnsistant,  securi  de  veritate  quadicit : « Date 
eleemosynam,  ct  ecce  omnia  munda  sunt  vobii 
{Luc.  11).  »  Nunquid  ergo  facientibus  eleemosynas 
omnia  munda  sunt,  ebriosis,  adulteris,  homioidis, 
csBterisque  vitiorum  sordibos  involoUs  7  Liceoter 
ergo  soas  eierceant  turpitudines,  ei  peragant  vo- 
luptates,  si  eleemosyna  sufGcit  ad  redimenda  peo- 
oata,  si  suflicit  ad  emundanda  delicta  ?  Absit  om- 
ninOy  qoia  teste  Scriptura  :  «  Qoidqoid  immondos 
tetigerityimmondom  erit  1  »  {Lev,  zv).  Nam  et  cam. 


751 


INNOCBNTII  UI  PAPiS. 


752 


syDam  ne  despicias,»  Btatim  adjunxit :  «  Ne  dicaa  A  diens  usqoc  ad   mortem,  mortem  autem  oracis 


in  multitudiae  munerum  meorum  respiciet  Deu8,et 
ofTerente  me  Oeo  aitissimo,  suscipiet  munera  mea 
{Eccle,  vii}.»  Non  enim  otferences  a  muneribus  pla- 
cent,  sed  munera  ab  oflerentibus.  Unde  iegitur 
quod  «  respexit  Deus  ab  Abel  et  ad  munera  ejus 
{Qen,  iv].  »  Prias  dixit :  Ad  Abel,  et  postea  dixit, 
Ad  munera;  quia  Deus  magis  attendit  modum  in 
facto,  qnam  factum  in  modo,  id  est  quomodo  ali- 
quid  fiat,quam  quid  aliquo  modo  fiat.Attende  pru« 
denter  quod  dicit  Apostolus :  c  Si  distribnero  omnes 
tacultates  meas  in  cibos  pauperum,charitatem  au- 
tem  non  habeam,  nihil  mibi  prodest  {Rom.  xiii).  • 
Vera  igitur  eleemosyna  de  vera  charitate  procedit. 
Nam  seoundum  chariiatis  mandatum  boc  est :  «  Di- 


{Phil.  ii).  »  Hestat  igitur  ut  illud  angelicum  de 
morte  intelligatur  aeterna^sive  culpffi,quc  pracedit 
ut  causa ;  sive  gebennae,  qu»  sucoedit  ut  pcsoa. 
Sic  ergo  eleemosy  na  lii>erat  buminem  a  morte  anima, 
qualiounque  duntaxat  sano  accipias  intellectu.Non 
autem  ab  ea  morte,  qus  anime  non  debetur,  com 
hoc  uon  sit  magnffivirtuti8,neque  potentia  efOcacic. 
Liberat  igitur  hominem  a  morte,qus  anim»  debe- 
tur.  Porro  mors  animffi  non  debetur,  nisi  tantom 
iniqui8,qui  mortalibus  sunt  irretiti  peccatis.  Tales 
ergo  per  eleemosynas  a  morte  animfi  liberantor.Ab 
bis  autem  questionum  angustiis,  ilia  potest  te  di- 
stinctio  liberare,  quod  sicut  quaedam  preparatoria 
suntad  culpam,ita  quadam  prffiparatoria  ount  ad 


iiges  proximum  tuom  sicut  teipsum  {Matih,  xxii).»  p  gratiam.  Prfficedft  en:m  in  homine  justo  qaadam 

AJ      ...^J      _.^:...l     2I1..J      .      _    rk 1A« A    «.         O     m*ll/«nA       an«»/«A.«;#«        A*       ^-m^^^Alt       ^.^^A^m^        S^^.^L^ 


Ad  quod  pertinet  illud  :  c  Quaecunque  vultis  utfa- 
ciant  vobis  bomine8,et  vos  faoite  illis  (Matth,  vii).» 
Sicut  ergo  volomus  nobis  ab  aliis  in  nostris  necos- 
sitatibos  subveniri ;  sic  et  nos  debemus  aliis  in  suis 
neoessitatibus  subvenire,  ut  sicut  nos,  ita  proxi- 
mos  diligamus.  Nisi  enim  ramus  eleemosynffi  de 
charitatis  radice  procedat,  non  habet  pinguedinem 
vei  humoremyUt  suavemvel  maturum  fructum  pro- 
docat.Nam  vera  eleemos7na,fruotus  est  cbaritatis. 
«  Gharitas  autem  operit  multitudinem  peccatorum 
(/  Peir.vi).»  De  qua  Veritas  ait :  «  Dimissa  sunt  ei 
peccata  multa,quoniam  dilexit  multum  (Ltic.vii).» 
Eleemosyna  que  de  charitate  procedit,  ipsa  profe- 
cto  mundat  a  vitiis,  et  redimit  a  peccatis. 

Sed  forte  oppones  quod  Cornelius  centurio  non- 


maligna  suggestio,  et  succedit  quffidam  improba 
delectatio  ;  quejicet  nondum  sit  mortalis,  aed  ve- 
nialis,debiiitat  tamen  animum  et  preparat  ad  coo- 
•ensum,  qui  cum  accedit,  facit  hominem  peccare 
mortaliter,cum  etipse  sit  mortale  peccatum.In  hii 
enim  quotidie  secundum  spiritum  reoovamor,  qu« 
semel  ad  litteram  in  primo  homine  preceaserunt. 
Serpensenim,id  est  concupiscentia  suggerit  origi- 
naliter.Muiier,  id  est  delectatio  comedit  venialiter. 
Vir,  id  est  ratio  consentit  mortaliter.  Sic  et  in  ho« 
mine  impio  quaedam  preparatoria  precedunt  ad 
gratiam,quffimollificant  animum,8icut  ignis  ceram, 
{Psal,  Lxvii),  ut  imaginem  sigilli,  boc  est  similito- 
dinem  Dei  per  impressionem  gratie  snpervenientis 
accipiat.  Propter  quod  legitur : «  Interim  fac  quid- 


dum  Udem  mediatoris  habebat,  sine  qua  justus  ^  "J"*^  ^^""^  P'''^^.'"^  Deus  cor  tuum  illustret  ad  poh 


esse  non  poterat^  quia  «  justus  ex  fide  vivit  (fiom.i);» 
neo  c  sine  fide  poterat  cbaritatem  habere,cum  sine 
flde  impossibile  sit  placere  Deo  (Hebr.  ii) ;  »  fide, 
ioqoam,  mediatoris  Dei  et  homioum  Jesu  Ghristi. 
Nam  qui  preibant  et  qui  sequebantur,  clamabnnt, 
dicentes  :«  Hosanna  filioDavid,benedictu8qui  venit 
in  nomine  Domini  {Matth,  xviii).  »  Qui  tamen  Gor- 
neliuspereleemosynas  meruit,  et  ad  sacramentum 
fideietad  fidem  sacramentivenire.quemadmodum 
angelus  ei  dixit : «  Orationes  tue  et  eleemosyne  tue 
asoenderunt  in  memoriaminconspectu  Dei  (i4c/.x).» 
Ideoque  precepit  ut  accerseret  Simonem  Petrum, 
qoi  veniens  jussus  in  spiritu,  catechizavit  eum  et 
baptizavit  {ibid,).  Preterea,  cum  Nabuchodonosor 


nitentiam.»  Talis  enim  timor  servilis,  de  quo  licet 
dicatur,quod  «  timor  non  est  in  charitate,8ed  per- 
fecta  cbaritas  foras  mittit  timorem  (/  Joam.  rv),  • 
diciiurtamen  deipso,  quia  limorDomini  peccalum 
expellit,  et  qui  sine  timore  est,  justificari  non  po- 
test.  Gum  ergo  timor  Domini  sit  initium  sapientic 
{Eccle,  i),  profeoto  preparatorius  est  ad  gratiam, 
et  ipse  sicut  cetam  filum,charitatem  previus  intro- 
ducit,  quemadmodum  dicitur  per  prophetam  :  «  A 
timore  tuo  concepimus  et  peperimus  Bpiritum  aa- 
lutis  (ha,  xxvi).  »  Sio  eleemosyna  preter  charita- 
tem,vei  potius  aute  charitatem  donata^proficit  qui- 
dem,  etsi  non  sufficit ;  preparatoria,licet  non  pro- 
meritoria  gratie  vel  salutis ;  per  quam  tamen  pe^ 


esMt  iniqua8,fra9tra  dedisset  ei  coasilium  Daniel,  D  venituradgratiametsalntem.Redditenimhominem 


ut  peccata  sua  redimereteleemosynis^nisi  per  elee- 
mosynas  posset  a  suis  iniquitatibus  liberari(Dan.iv). 
Item  cum  Juxta  Raphaelis  angeli  testimonium  elee- 
mos^na  tants  sit  efficacie  {Job  xii),  ut  a  morte 
liberet  et  purget  peccata,  neo  hoc  de  temporali 
morte  possit  inte]ligi,cum  omnes  oiuniDo  necessi- 
tati  moriendi  simus  addicti,  ex  quo  primus  homo 
posnam  comminationis  illius  incurrit:iQuacunque 
die  comederisy  morte  morieris  (Gen.  ii).  »  Nam  et 
•  proprio  Filio  suo  non  pepercit  Deus,sed  pro  om- 
nibus  tradidit  illum  {R(m.  viii),  »  haud  dubium 
quin  ad  mortem.  Quia  «  factus  est  pro  nohis  obe- 


habilem,reddit  aptum,reddit  idoneum,velut  sitien- 
tem,  velut  anhelantem,  velut  appropinquantem  ad 
fontem  gratiesalutaris;perquemliberatura  mortei 
mundatur  a  culpa^  redimitur  a  peccato. 

CAPUT  IV. 

Elsemosynam  jejunio  et  oratione  esse  melior&m,  nec 
quemguam  ab  ea  excusari, 

Bonum  est  jejunium,8ed  melior  est  eleemosyna, 
quia  quod  jejunium  subtrahit,  eleemosyna  triboit 
Alioquio  quod  jejunium  subtrahit  voluptati,  repo- 
nit  cupiditati.Qui  vero  dat  eleemo8ynam,qaodcan* 
que  Bibi  enbdocit,  alii  totom  impendit.  Parjcjlo- 


753 


LIB.  DB  BLBBMOSTNA. 


754 


nium  enim  afHigitur  caro  propria,per  eleemosynam  A 
Yero  reflcitQr  aiiena.  Illud  prflBstat  esuriem,  ista 
yero satietatem  procurat.  Rursum,  bonum  est orare, 
sed  melius  erogare;  quoniam  eleemosyna  agit 
Qtrumque,  descendens  ad  prozimum,  etascendens 
ad  Oeum.  Audi  super  hoo  sententiam  Sapientis  : 
cConclude  eleemosynam,  inquit,  in  oorde  pauperis, 
et  ipsa  pro  te  orabit  ad  Oominum  (Eceli.  xxix).  » 
Non  enim  de8istitorare,qui  non  desinitbeneagere, 
cum  melius  sit  orare  opere,  qdam  sermone.  8ed 
dices  :  Ego  sum  pauper,  egenu8,et  inops  (Apoc.  iii), 
non  babeo  panem,  non  babeo  vestem  non  habeo 
stipem,  ut  quidquam  valcem  erogare.  Verum  at- 
tende  quod  apud  Deum  sufflcit  bona  voluntas,ubi 
deest  opportuna  facultas.  Neo  tam  attendit  in  mu- 
nere  quantitatem,  quam  devotionem  in  opere  ;  n 
pensans  magis  ex  quanto,  quam  quantum.  Respi- 
oiens  enim  Jesus,  vidit  eos  qui  mittebant  munera 
8ua  in  gazophylaciom  divites.  Vidit  autero  quam- 
dam  viduam  pauperculam  mittentem  era  minuta 
duo  et  dixit:«  Amen  dico  vobis  quia  vidua  pauper 
pluB  quam  omnet  misit.  Nam  hi  omnoB  ex  abun- 
danti  sibi  miserunt,  in  munera  Dei;  hflBC  autem  ex 
60  quod  deest,  illi  omnem  victum  suum,  quem  ha- 
bu it,  misit  (Jfarc.  xn).  »  Hinc  alibi  Dominus  ait : 
«Quiounque  potum  dederituni  ex  minimis  istis  ca- 
licem  aque  frigidflB  tantum  in  nomine  discipuli, 
amen  dico  vobis,non  perdet  mercedem  suam(Afa/t/i. 
x).  »  Unde  Tobias : «  Quomodo  poteris,  esto  mise- 
ricors.  Sl  multum  tibi  est  abundanter  tribue  ;  ni 
exiguum,  etiam  exiguum  iiiud  libenter  inipartiri 
stude.  Praemium  enim  bonnm  tibi  thesaurizas  in  C 
die  necessitatis.  Quoniam  eleemosyna  ab  omni  pec- 
cato,  et  a  morte  liberat,  et  non  patietur  animam  ire 
in  tenebras.  Fiducia  magnaeritcoramDeo  eieemo- 
syna  omnibus  facientibus  eam  {TobAv);  »  nonergo 
Bepdupertas  excuset,  quia  sufflcit  ut  voluntas  sit 
dives,  ubi  facultas  est  pauper. 

CAPUT  V. 

BUemotyn»  faciendx  quisnam  debeat  esse  ordo^ 
modus,  causa  et  finis, 

Restat  modo  ut  circa  eleemosynam  quatuor  dili- 
genter  attendas,  videlicet  oausam  et  flnem,  modum 
etordinem.  Gausam,  ut  flat  ex  charitate;  flnem,  ut 
flat  propter  beatudinem;  modum,  ut  flat  ex  hilari- 
tate;  ordinem,  ut  fiat  secundum  regulam. 

Ex  charitate  quidem  danda  est  eleemosyna;  quia  D 
sicut  arbor  ad  fructum,  ita  charitas  se  habet  ad 
eleemosynam.  <c  Non  enim  potest  arbor  bona  fru- 
ctus  malos  facere,  neque  arbor  mala  fructus  bonos 
facere  {Matth.  vii).  »  Propterea  dicit  Apostolus  : 
«  Si  distribuero  omnes  facultates  meas  in  cibos 
pauperum,charitatem  autem  non  habeam,nihil  mihi 
prodest  (I  Cor,  xii).  »  Non  ergo  se  quisquam  frn- 
8tra'decipiat,ut  flestimeteleemosynamsine  charitate 
aibi  posse  sufflcere  ad  salutem.  Licet  ad  tria  valeat 
eleemosyna  extra  cbaritatemdistributa.  Vel  ad  ba- 
bilitatem  suscipiendi  gratiam,vel  ad  mitigationem 
aetem»  pGBn»,  vel  ad  obtinendom  bonum  aliquod 


temporale.  Cum  ergo  quiserogat  eleemosynam,  de- 
bet  eam  propter  aeternam  beatitudinem  erogare, 
non  propter  favorem  mundannm,velpropterhama- 
nam  retributionem.  Unde  Veritas  inquit  in  Evan- 
gelio  :  «  Cum  faeis  eleemosynam,  noli  tuba  canere 
antete,  sicut  hypocritfle  faciunt  in  synagogis  et  vi- 
cis,  ut  honoriflcentur  ab  hominibus.  Amen  dico 
vobis,  receperunt  mercedem  suam.  Te  autem  fa- 
ciente  eleemosynam,nesciat  sinistra  tua  quid  faciat 
dextra  tua  :  ut  sit  eleemosyna  tua  in  abscondito, 
et  pater  tuus,  qui  videt  in  abscondito,  reddet  tibi 
{Matth,  vi).  >  Non  est  contrarium  quod  Dominus 
alibi  ait :  «  Luceat  Jux  vestracoram  hominibuB,  ut 
videant  opera  vestra  hona,  et  gloriflcent  Patrem 
vestrum,  qui  in  ccelis  est  {Maith.  v).  »  Primo  quia 
et  intentio  potest  existere  in  abscondito,  et  opera- 
tio  in  aperto;  ut  propter  inteotionem  absconditam, 
nesciatsinistraquid  faciat  dextra.  Et  propter  ope- 
rationem  apertam,  videntes  opera  bona  gloriflcant 
Patrem.  Secundo,  quia  nemodebet  facere  opusbo- 
num,  ut  ipse  gioriflcetur  ab  bomnibus,  sed  ut  ho- 
mines  gioriflcentDeum.Unde  primum  prohibetur» 
secundum  praecipitur. 

Rursus  alibi  Veritas  aH  :  «  Cum  facies  prandium 
aut  ccenam,  noli  vocare  amicos   tuos   aut  fratres 
tuos,  neqne  cognatos,  neque  vicinos  diviles,  ne 
forte  et  ipsi  te  reinvetent,   et  flat  tibi   retributio 
{Luc,  xiv).  f  Propter  quod  alibi  dioitar  :  «  Ite,  et 
edite  pinguia,  et  bibite  mnstum,  et  mittite  partem 
his  qui  non  prfleparaverunt  sibi  (II  Esdr.  viii).  »  — 
«  Sed  cum  facis  convivium.  voca  pauperes,  debiles, 
claudos  et  Cflecos,  et  beatus  es,  quia  non  habent 
relribuere  tibi.  Retribuetur  enim  tibi  in  retribu- 
tione  justorum  (Luc.  xiv).  »  Hic  flnis,  haec  merces, 
hoc  praemium,  propter  quod  facienda  est  eleemo- 
syna.  Porro  danda  est  eleemosyna  non  ex  tristitia, 
sed  cum  hiiaritate.  Non  cum  mora,  sed  cum  velo- 
citate. Juxta  quod  docet  Apostolus  dicens :  «  Unue- 
quisque  prout  destinavit  in  corde  suo,  non  ex  tri- 
stitia  aut  ex  necessitate.  Hilarem  enim  datorem  di- 
ligitDeus  (U  Cor»  ix).  »  Et  iterum  :  tt  Qui  praeest  in 
8ollicitudine,qui  miseretur  in  hilaritate  (Aafn.xn).  » 
Nam  super  omniavultus  accesnere  boni.Necputes 
esse  contrarium,  quod  a  quodam  dicitur  Sapiente: 
Dh  quod  te  doleat.Voluitenim  per  hoodatum  com- 
modare  magniflcumy  vel  potius  ad  datum  magni- 
flcum  invitare.  Noli  propter  tristem  vultum  totum 
amittere  meritum,  sed  propter  hilarem  faciem  gra- 
tam  acquire  mercedem.Benpdictionemrei,cnm  po- 
tes,  impende,  cum  vero  non  potes,  henedictionem 
verbi  redde.  «  Non  exasperes  pauperem,  neque  con- 
turbes  eum  {Eccli.  iv),  »  memor  ejus  quod  legi- 
tur  et  mandatur : «  Fili,  in  bonis  non  des  querelam, 
et  in  omni  dato  non  des  tristitiam  verbi  mali.Nonne 
ardorem  refrigerat  ros?  Sic  et  verbnm  bonum  me- 
lius  quam  datum.  Nonne  esse  verbnm  super  datum 
bonum,  et  utrumque  cum  homine  jti8tiflcato?Stul- 
tus  acriter  improperabit,  et  datum  indisoiplinati 
tabescere  facit  oculos  (Eccli.  xviii).  »  Porro,  bis 


y^ 


785 


INNOCBNTn  m  PAPJB. 


755 


datyqaioiio  dat.  Unde  DODdifferaB  beae  faoere;  quia  A 
M  spesqu»  differtar,  aflligit  animam  (Prov.  xiii).»— 
<Gor  iDopis  ae  afflizeris,et  non  protrahas  datum  an- 
gastiati  (ff«dt.iy).»~«  Ante  mortem  benefac  amico 
tuo  et  Becundum  vires  tuas  pauperi  porrige.  Non 
defrauderis  a  die  bono  et  particuia  boni  doni  non 
te  prctereat.  Memor  esto,  quia  mors  non  tardabit. 
Uade  sine  dilatione  fao  bonum  dum  potes,  quia 
forta  cum  volueris  facere  bonum,  non  poteris,  et 
xn  tois  bonis  alius  luzuriabitur  {EcclL  xiv.)  »  Ad 
hoc  epectat,  quod  seoundum  Joannem  Jesus  ait 
JudflB  :  «  Quod  facis  fao  oitius.  Quidam  enim  puta- 
bant,  eo  quod  loculos  habebat  Judas,  quod  dixorit 
ei  Jesus,  ut  egenis  aliquid  daret  (Joan»  xiii).  » 
Unde  namque  potuissent  illud  putare,  nisi  frequen- 


B 


ter  audivissent  Jesum  Judae  dicentem,  ut  cito  daret 
egenis?  Noli  ergo  bonum  quod  ooncepisti  differre, 
quoniam  a  mane  usque  ad  vesperam  mutabitur 
tampus  et  mens  rapitur  in  diversa.  Nec  dimittas 
illad  ezsequendum  hflBredi/quiaviztibilaudem,  ne- 
dam  meroedem  rependet.  CBBterum  in  eleemoeyna 
danda  serva  regulam  ordinatam. 

Triplez  enim  eleemosyna  est,  cordis  videlicet, 
oris  et  operis.  Ez  corde  datur  per  compassionem, 
ez  ore  per  correctionem»  ez  opere  per  largitionem. 
De  primo  dicit  Apostolua  : «  Quis  inflrmatur  etego 
non  inflrmor?  Quis  scandaiizatur,  et  ego  non  uror 
(II  Cor,  zi)?  •  Multum  enim  consolamur  afflictos, 
oum  compatimur  patientibus,  etdolentibus  condo- 
lemus.  De  secunda  Veritas  ait  :  «  8i  peccaverit  in 
ta  fhiter  tuus  corripe  cum  inter  te  et  eum  solum.  n 
8i  te  audierit,  lacratus  eris  fratrem  tuum  (Luc. 
zvn).»  Erranti  non  modicum  subvenisti,  si  correc- 
tum  ad  rectitudinem  revocasti.De  tertiadicltpro- 
pheta : «  Frange  esarienti  panem  tuum,  et  egenos, 
6to.(/<a.  Lviii).»  Tu  inducisillum  in  domum  terre- 
nam,et  ipse  te  inducet  in  aulam  ccBlestem.  Verum 
hac  triplex  eleemosyna  danda  est  ordinate.  Primo 
nobis,  secundo  proximis.  Grudelis  est  enim  et  fa- 
taus,  qui  alii  compatitur,  et  sibi  non  miseretur ; 
qui  alium  castigat,  et  se  non  emendat;  qui  alii  sub- 
venit,et8e  despicit.  Econtra  praeoipitur  : «  Miserere 
animflB  tua  placens  Deo  (Eecli,  xxz).»— f^jice  primo 
trabem  de  oculo  tuo,  et  tuno  ejeies  festuoam  de 
ooulo  fralri8tui(ifa/t^.vii).»— «Gumvideris  nudam 
operieum,etcamem  tuam  nedespezeris^/sat.Lvni).» 
Brgutibi  ipsi  primo  da  eleemosynam  misertus  tui.  " 
Gorripe  teipsum,  subveni  tibi;  quoniam  i  qui  sibi 
neqoam  est,  cui  bonus  erit?  »  (Bccli  ziv).  Scias  te 
ergo  oalpabiliterdurum,  et  dure  culpabilem,si  cor- 
poralem  amici  tui  deploras  mortem,  et  spiritualem 
anima  taas  mortem  non  defleas.  Post  te  da  prozi- 
mis  eleemosynam,  et  in  eis  quoque  ordinem  serva, 
praferens  fldeles,  domesticos,  propinquos.  Propter 
qaod  dioit  Aposlolus  :  «  OperaniiDi  bonum  ad  om* 
nes,  mazime  ad  domesticos  fldei  (Gal.  vi).  »  Nam 
hoc  ezigit  cbaritas  ordinata,  de  qua  dicit  sponsa 
in  Ganticis  :  «  Introduxit  me  rex  in  cellam  vina- 
riam,  et  ordinavitinmecharitatem  [Cant.ii),n  Sed 


inter  hos  prsBferendi  sunt  justi,  si  cfitere  circom- 
stantis  pares  existant  Unde  forsitan  oppones  qaod 
Dominus  ait  :  «  Omni  petenti  te  tribue(Liic.  vi);i 
neminem  enim  exccpit,  qui  omnes  inclusit.  Pro- 
pter  quod  alibi  dicit :  «  Diligite  inimicos  vestros, 
benefacite,  etc,  et  orate  pro  persequentibus  et 
oalumniantibus  vos  (lind,).  »  Diligite  corde,  orate 
ore,  benefacite  opere.  fiicut  Pater  vester  coelestis 
n  solem  suum  facit  oriri  super  bonos  et  malos,  et 
pluit  super  justos  et  injustos  (Matth.  v).«  Cam 
enim  omnis  homo  tam  bonus  quam  malus  nobis 
ratione  natura  sit  proximus,  et  ei  prjecepto  divi- 
no  teneamur  diligere  proximos  siout  nos  ipsos  : 
profecto  videtur,  quod  passim  omni  homini  tene- 
amur  indigenti  cum  possumus  subvenire,  et  cum 
majoris  meriti  videatur,  inimicis  benefacere  qaam 
amicis,  juzta  sententiam  Veritatis  dicentis  :  «  Si 
diligitis  eos  qai  vos  diligunt,  quam  mercedem  ha- 
bebitis  ?  nonne  publicani  hoc  faciunt?  »  (Ibid.). 
Itemque  Tobias  :  «  Ez  substantia  tua  fao  elemosy- 
nam,  et  noli  avertere  faoiem  tuam  ab  uUo  paa- 
pere.  Ita  enim  flt  ut  nec  a  te  avertatur  facies  Do- 
mini  (Tob.  iv).  »  Eoontra  Veritas  ipsa  testatur : 
«  Quicunque  recipit  justum  in  nomine  justi  mer-  * 
dem  Justi  accipiet  (Matth.  x.)»  Non  dicit  indifflnite, 
qoi  recipit  hominem,  sed  determinate,  •  qni  re- 
cipit  justum  »  quemadmodum  alibi  legitur  :  «  De- 
sudet  eleemosyna  in  manu  tua,  donec  inveniasju- 
tum  cui  des  (Eccli  xii).  »  Dinc  alibi  dicit  Scriptu- 
ra  :  Si  benefeceris,  scito  cui  feceris,  et  erit  gratia 
in  bonis  tuis  multa.  Benefac  justo,  et  invenies 
retributionem  magnam ;  et  si  non  ab  ipso,  certe  a 
Domino.  Non  enim  est  ei  bene  qui  assiduus  est  in 
malis,  et  eleemosynam  non  danti ;  quoniam  et  Al- 
tissimus  habet  peccatores  odio,et  misertus  est  poB- 
nitentibus.  Da  miserericordi,  et  ne  reoipias  peoca- 
torem,  et  impiis,  et  peccatoribus  redde  vindiotam. 
Da  bono,  et  ne  receperis  peccatores.  Benefao  hu- 
mili,  et  ne  dederis  impio  (Ibid).  »  Item  Tobias  : 
«  Panem  tuum  et  vinum  tuum  super  sepullnram 
justi  constitue :  et  noli  ex  eis  manducare  et  bibere 
cum  peccatoribus  (Tob.  iv).  » 

Multumergocontingeret  eleemoiynam  retardari, 
si  semper  oporteret  inter  bonos  in  malos  discerni. 
Sed  cur  in  eleemosynadanda  non  prffiferas  jostnm 
iniquo,  cum  ipse  tibi  meritis  et  precibus  suis  plus 
valeat  apud  Dominum  promereri?  Sane  benefacien- 
dum  estet  bonisetmalis,etJustisetimpii8,  etami- 
cis  et  inimicis  cum  necessitas  ezigit  et  facaltas 
permittit;  sed  in  talibns  ponderandiB  sunt  circum- 
stantiffi,  utpossit  decerni,  quando,etquomodo,  et 
ubi,  et  cui  magis  debeat  subveniri.  Gontingore  enim 
potost,  ot  aliquando  magis  subveniendum  sit  malo, 
quam  bono^  si  videlicet  majori  premitur  egestate, 
praesertim  cum  absque  periculo  non  potest  subven- 
tio  prorogari.  Et  licet  magni  Ht  meriti  benefaoere 
inimicis,  quia  tunc  maxime  propter  Deum  animo 
visinfertur;  unde  :  «  A  diebus  JoMnis  Baptistx 
regnum  coBlorum  vim  paUtur,  et  violanti  diripimt 


757 


UB.  DB  BLBBMOSTNA. 


758 


iilud  {Matth.xL).nSi  tamen  parentes  indigeant,  eis  A  non  postulet  veniam,  sive  satisfaciat,  sive  non  sa- 


credo  potius  succurrendum,  propter  illud  speciale 
mandatum  :  «  Honora  patrem  tuum,  et  matrem 
taam  (Exod.  xx).  »  Quod  non  tantum  ad  reveren- 
tiam  exhibendam,quantum  ad  impensam  praestan- 
dam  creditur  promuigatum.Licet  ergo  benefacien- 
dum  sit  generaliter  omnibus  prozimi<4,  amplius 
iamen  bonis  quam  malis,  justis  quam  impiis,  nisi 
regulffi  generali  detr&bat  aliqua  specialis  exceptio, 
circumstantiis  ponderatis,  quemadmodum  praeli- 
bavi.  lUud  aulem  quod  legitur  :  Desudet  eleemo- 
syna  tua  in  manu  tua,  donec  invenias  justum  cui 
des  {Eccli.  xii),  juxta  litterae  circumstantiam  per- 
tinet  ad  exhibendam  decimam  sacerdoti,  ut  ia  sit 
litterae  sensus  :  Donec  invenias  justum  cni  des,  id 


tisfaciat,  de  ofTensa  debes  omnino  dimittere,  cum 
ex  praccepto  divino  tenearis  diligere  inimicum. 
Unde  Joannes  apostolus  ait  :  «  Qui  fratrem  suum 
odit,  homicidaest(/yoa».  iii).  »  Opiima  igitiirelee- 
mosyna  est  indulgere  peccantibus,  dimittere  debi- 
toribus,  et  miseris  misereri.  De  qua  Veritas  ait  : 
«  Dimitlite,  et  dimittetur  vobis  (Lu^.vi).—»  — «Mi- 
sericordiam  autem  volo,  non  sacrificium  {Matth. 
ix).  »  —  «  Misericordiam  namque  superexaltat  ju- 
dioium  {Jac,  ii) ;  »  et  :  «  Beati  misericordes,  quo- 
niam  ipsi  misericordiam  consequentur  (Matth,  v).  » 

Restat  dicendum,  de  quibus  sit  eleemosyna  fa- 
cienda.Videtur  profecto  de  bis  qusjustepossides, 


.  ,  .      ^-  ,  .  etrationabihteracqnisisti.secundumilludSapien- 

est  sacerdotem  cui  debes.Nam  sacerdos  prater  prae-  n  ..    .     t^^,.    «.  .     '^ 

.     .  .      ^  ^       en  '  '^       n  tis  :  (c  Noh  offerre  munera  prava  :  non  enim  sus- 

ceplumjustusesse  tenetur,propter  oiiicium.quam-      ^:^;^*  n    r^       /r»    i-  \     n  /^  •    «.    * 

*^       J  »r    r  >M  cipiet  illa  Deus  (Ecclt,  xxxv). » Item :  t  Qui  offert  sa* 


visin  quibusdam  codicibus  sit  justum.  Judaei  vero 
tres  decimas  dividebant,  quas  et  eleemosynas  ap- 
pellabant,  de  quibus  ad  praesens  non  est  disseren- 
dum.  Quod  autem  aiibi  logitur  :  «  Da  misericordi, 
et  ne  suscipias  peccatorom;»  et  iterum  :  «  Benefac 
humili,  et  ne  dederis  impio  (t6td.),  »  sane  debet  in- 
telligi  Juxta  regulam  illam  :  Sic  diligendi  sunt  bo- 
mines,  ut  eorum  non  diligantur  errores.  Unde  pec- 
cator  prohibetur  suscipi,  et  impio  dari  vetatur, 
videlicet  ne  per  susceptionem  ycI  dationem  hujus* 
modi  foveatur  impius  in  peccato.  Non  ergo  subve- 
niendum  esttalibus  occasione  fovendaQ  culpffi;  sed 
subveniendum  esteis  ratione  sustentandaQ  naturflB. 


criGcium  de  rapina  pauperis,  ac  si  victimet  fllium 
in  conspectu  patris  {Bccli,  xxxiv).»  Rursus  :  «  Non 
offeras  in  domo  Domini  Del  tui  pretium  carnis, 
aut  mercedem  prostibuli  {Deut.  xxni).  »  Multa 
sunt  taiia  in  Bcripturis,  snd  ista  sufflciunt;  quia 
«  in  ore  duorum  aut  trium  testium  stat  omne  ver- 
bum  {Deut.  xvii).  »  Gontrarium  autem  videtur  Do- 
minus  in  Evangelio  docuisse  :  «  Facite,  inquiens, 
vobis  amicos  de  mammona  iniquitatis,  ul,  cum  de* 
feceritis,  recipiant  vos  in  flBterna  tabernacula  {Luc, 
xvi).  »  In  Ecolesiastico  quoque  legitur :  •  Noli  ava- 
rus  esse  in  divitiis  injustis  {Eccli.  v).  »  Veram  in- 


ter  ea  quse  acqulruntur  injuste,  qufledam  sunt  in 
Gaeterum  solerter  attende,quod  nisi  dederis  elee-  q  quibus  transfertur  dominium,  qusdam  in  quibus 


moBynam  cordis,  Deus  non  acceptat  eleemosynam 
operis.ipso  attestante  qui  ait :  t  Si  dimiseritis  ho- 
minibus  peccata  eorum,  dimittet  vobis  Pater  ccb-^ 
lestis  delicta  vestra.Si  autem  non  dimiseritis,  ned 
Pater  vester  vobis  dimittet  {Matth,  vi).  Sic  enim 
docuit  et  prflBcepit  orare  :  «  Dimitte  nobis  debita 
nostra,  sicut  et  nos  dimittimus  debitoribus  nostria 
{tbtd.).»  Propterquod  ineodem  sermone  ipse  prs- 
ceperat :  «  8i  offers  munus  tuum  ad  fldtare,  et  ibi 
reoordatus  fueris  quia  frater  tuus  habet  aliquid 
adversum  te,  repone  ibi  munus  tuum  ante  altflire, 
et  vade  prias  reconciliari  fratri  tuo,  et  tuno  veniens, 
offeres  munus  tuum  {Matth.  v).  »  Vides  aperte, 
quod  DeuB  non  approbat  munus  operis,  nisi  prius 


non  transfertur.  De  illis  ergo  in  quibus  transfertur 
dominium,  ut  in  negotiatione,  militia  et  h^jusmo- 
di  licite  potest  eieemosyna  erogari,quia,cum  effecta 
sint  tua,Iicet  offendcris  illicite  acquirendojam  ta- 
nien  quasi  de  tuis,  licite  poteris  eregare.  De  illis 
autem  in  quibus  dominium  non  transfertur,  ut  de 
furto,  rapina  sacriiegio  et  usura,  non  licet  eleemo- 
synam  erogare ;  quia,  cum  sint  aliena,  non  tua,te« 
neris  ea  his,  quorum  sunt,  restituere,  non  autem 
ea  invitis  dominis  contrectare.  Unde  ZachflBus  bene 
distinxit :  «  Ecce,  inquit,dimidium  bonorum  meo- 
rum  do  pauperibus,et  si  quid  aliquem  defraudavi, 
reddo  quadruplum  {Luc.  xix).  »  Quod  autem  de 
mammona  iniquitatis  in  Evangelio  {Luc.  xvi),  et 


offeras  munus  cordis.  Eleemosynam  vero  oordis  _  quod  do  divitiis  injustis  in  Ecclesiastico  (cap.  xiv) 


prudeiter  impendis,  cum  aut  offendenti  dimittis, 
aut  satisfacis  offen80,ut  nec  ille  contra  le  rancorem 
vel  odium  in  corde  retineat,  nec  tu  oontra  ipsum 
retineas  rancorem  vel  odium  in  corde.  Unde  ad 
Qtrumque  sensum  potest  referri,  quod  dicitur  : 
t  Quis  frater  tuus  habet  aiiquid  adversum  te, »  sive 
quod  ille  contra  te  habet  causam  rancoris  vel  odii, 
quia  tu  illum  forsan  offendisti ;  in  quo  casu  tu  ei 
satisfacere  debes,  ut  reconcilieris  eidem.  Sive  quod 
ille  contra  te  commisit  offensam,  propter  quam  tu 
moveris  rancore  vel  odio  contra  eum ;  in  quo  casu 
tu  ei  debes  dimittere,  ut  reconcilies  eum  libi.  Ran- 
corem  enim  cordis  et  odium,  sive  postulet,  sive 


legitur,  ad  illas  acquisitiones  injustas,  in  quibus 
transfortur  dominium,refertur,de  quibus  licite  po- 
test  eleemosyna  erogari  :  quamvis  et  alio  modo 
sane  possint  intelligi,  scd  ad  prflesentem  fidelium 
ille  non  pertinet  intelleclus.  Alios  autem  auctorita- 
tes  ad  eas  referas  acquisitiones  injustas,  in  quibus 
dominium  non  transfertur  :  licet  de  mercede  pro- 
stibuli  soleant  schloasticidisputare^quflBsitransire 
dicatur  in  dominium  meretricis  {Deut.  xxiii),  di- 
cendum  est  sane,  quod  ratione  mysterii,  sicut  et 
pretium  oanis,  in  domo  Domini  prohibetur  offerri. 
Quia  vero  i  non  auditoreslegis,  sed  factores  justi 
sunt  apud  Deum  {Rom.n),  »  rugo  te,frater, et  hortor, 


750 


nmocBNTU  ni  PAPiB. 


760 


et  precor,  et  moDeo,  quisquis  es,  Ghristiane,  si  vis  A 

esse  quod  diceri8,ut  siudeas  facere  quod  audisti, 

teDens  pro  certo,  quod  eleemosyna  quae  datur«  de 

corde  puro,  et  conscientia  bona,  et  fide  non  ficta 

(f  Tttn.  i),»  magnam  prsstat  Oduciam  apud  Altis- 

simamy  et  ipsd  contra  omne  perioulum  salutaris 

est  medicina. 

CAPUT  VI. 

Ad  eleemosynam  sicut  ad  quodlibet   bonum  opus, 

necessario  requiri  perseverantiam. 

Quoniam  autem  nec  eleemosyna,  nec  jejunium, 
nec  oralio  Deo  placere,  vel  homini  esse  meritoria 
ad  vitam  beatam  possunt,  sine  perseverantia,  id- 
circo  vel  pauca  hic  de  virtute  perseverantiae  cou- 
nectenda  sunt.  Et  in  primis  sequentibus  auctori- 
tatibus  monetur  quilibet  ad  perseverahtiam.  Ait 
namque  Dominus  noster  Jesus  Ghristus :  «  Qui  per-  " 
severaverit  usque  in  finem,  hic  salvus  erit  {Malth. 
x) ;  »  et  alibi  :  •  Si  perseveraverit  usque  in  finem 
pulsans,  dico  vobis,  etsi  non  dabit  ei,  surgens  eo 
quod  amicus  ejus  sit,propter  improbitatem  tamen 
illius  surgens,  dabit  ei  quotqaot  habet  necessarios 
{Luc.  ii).  »  Et  Apostolus  ait  :  «  Omnes  in  stadio 
carrunt,  sed  unus  [accipit  bravium  (i  Cor.  ix).  » 
Et «  qui  legitime  certaverit,  coronabitur  (//  Tim, 
n).  »  Et  aiibi  dicitur,  quod  Dominus  judicat  fines 
terrc  (Psal.  iz).  Et  «  ubi  ceciderit  arbor,  sive  ad 
aastrum,  sive  ad  aquilonem,  ibi  erit  {Eccle.  xi).  » 
Finia  enim,  non  pugna  coronat.  Ex  boc  proceden- 
dum  est  sic  :  Non  est  magnum  sic  inchoare  bonum, 
sed  consummare  perfectum.  Multi  aggrediunlur 
magna,  sed  deficiunt  in  via ;  multi  exeunt  8odo-  C 
mam,  sed  retrospiciunt  (Gen.m);  multi  egrediun- 
tar  Babyionem,  sed  morantur  in  via,  nec  perve- 
niunt  ad  «Bternam  pacis  oi?itatem.  Nec  perseveran- 
tia  piget  aggredi  magna,  nec  fatigat  inchoatum. 
HflBC  firmat  nutantem,kaec  coronat  pugnantem,hsc 
ducit  ab  bravium,h8ec  ad  portum;  hffic  dat  formam 
operi,  regulam  actioni ;  hmc  est  talaris  tunica  Jo- 
seph,  in  finem  vita  pertingens  {Gen.  xzxvii) ;  haec 
est  tunica  sacerdotalis,  usque  ad  pedes  perveniecs 
{Exod.  xxviu) ;  haec  est  cauda  hostiae,  quam  tene- 
mur  Deo  offerre  {Levit.  iii);  hsc  est  calcaneus 
boDfi  operationis,  quam  contra  serpentis  morsus 
debemuB  observare  {Gen.  iii).  Haec  est  virtus  quae 
pro  oratione  ad  Deum  allegat,  qoffi  omne  votum 
bonum  informat,qua  laureantur  martyres,  qua  co*  j) 
roDantur  virgines^hec  est  quae  res  difnciles  reducit 
ad  facilitatem,  quse  omnem  vincit  difficultatem;  hsec 
est  vestis  sine  ruga,  tunica  sine  macula  {b.phes. 
t);  hffic  est  qu»  bonam  actionem  facit  unicolorem 
virtutem  uniformem. 

Et  Dotandum  quod  quffidam  perseverantia  est 
temporalis,  ut  ita  loquar,  quasdam  finalis.  Tem- 
poralis  est,  qude  ad  tempus  viret,  et  in  tempore 
perversitatis  effloret,feno  comparabilis,  quod  nunc 
virescit,  nunc  in  clibanum  mittitur  {Luc.  xii)  : 
uunc  floret,  nunc  conteritur,  nunc  consequenter 

(34)  HoRAT.,  De  arte  poei.j  vers.  1. 


moritur  (Jac.  i).  Hic  «  flos  egreditur  et  conteri- 
tur,  et  fugit  velut  umbra,  et  Dunquam  in  eodem 
statu  permanet  {Job  xiv).  »  Finalis  vero  perseve- 
rantia  est,  quae  durat  usque  in  finem.Hsc  est  fons 
vivus,  hortus  signatus  {Cant.  iv),  cui  non  comma- 
nicat  alienus^  qui  semper  fluit,semper  scatarit  la- 
bores  fideles,  ut  hanc  habeant  daastrales,  ut  banc 
retineant  virgines,  ut  hac  se  informent  viduae,  et 
in  hac  omnes  requiescant.  Diabolus  quandoque 
hominem  irritat  ad  bonum,  ut  de  bono  gravius, 
malum  eliciat.  Gontra  hunc  daemonis  insultum  va- 
let  perseverantia,  ut  de  bono  fine  bona  claudantur 
initia.  Bona  enim  inchoare,et  maio  fine  concludere, 
est  monstruosa  confingere.  Illa  enim  actio  chi- 
maera  est,  quae  initium  habet  a  ratione,  finem  vero 
a  sensualitate.  Gum  enim  sic  agitur :  humano  capili 
cerutcem  pictor  depingit  equinamy  et  sic  varias  in- 
ducit  infructuosasque  plumas  (34).  Gave  ergo,  o 
homo,  ne  actio  tua  monstra  pariat,  neque  gignat 
praestigia.  Enormis  enim  fructus  viventis,  si  capiti 
non  respondeat  finis.  Sunt  enim  quidam,  quorum 
vita  monstrum  mirabile  est,  quorum  iaitiam  bo- 
Dum  quasi  caput  hominis  praetendit:  medium  vero 
in  luxuriam  descendens  ventrem  caprae  praetendit: 
ad  ultimum  in  rapacitatem  devians  lupa  pedes  os- 
tendit.Ah  homol  quid  prodest  tibi  bonum  inchoare, 
etnon  bono  fine  concludere?  Bonum  enim  virtulis 
non  solum  amittis,  sed  ei  damnum  incurris,  et 
supplicium  promereris.  Melius  est  viam  veritatis 
non  agnoscere,  quam  post  agnitam  retroire  (// 
Petr.  u),  Post  hanc  inconstantiam  homo  levitatis 
argueris,  apoatasiam  incurris,  mentis  stabilitatem 
postponis.  0  homo,  per  perseverantiam  brevitatem 
vitae  redimis,  nuHum  tempus  incassuro  transire 
permittis.  Compositae  mentis  est  poese  consistere 
in  bono,  et  in  bono  morari.  Nil  tam  utile  est,  ati 
bonum  opus  bono  fine  concludere.  Perseverantia 
bonum  producit  tenerum  in  maturitatem,fperdacit 
provecta  perseverantia  in  maturitatem  ;  perseve- 
rantia  non  quaeritanimum  puerilem,  sed  adultum  : 
maturos  quaerit  mores,  et  non  teneros  et  inermes. 

Si  vis  consequi  perseverantiam,  assueece  te  sem- 
per  ad  bonum,  ut  consuetudcquae  est  altera  quasi 
natura,  vitae  perseverantiam  gignat,  conviotua  bo- 
norum  longanimitatem  pariat.  Si  totam  vitam  per- 
severantia  non  illuslrat  saltem  perseverantia  fina- 
lis  finem  concludat.  Si  obtuiisti  florem  juventutis 
diabolo,  saitem  faeces  senectutis  immoIaDeo  tuo. 
In  vespera  laudatur  serenitas  diei,  in  fine  status 
boni  operis.  Vide  a  quanto  bonodeciditJadaa,  qui 
in  bono  non  perseveravit  {Matth.  xxvi);  vide  qaid 
Salomon  per  inconstantiam  animi  et  instabilitatem 
perdidit  (///  Reg.  xi);  in  quantam  calamitatem 
SauJ  decidit  (/  Reg,  xiii).  Ille  qui  bonum  proponit. 
et  ad  finem  non  perducil,  obviat  illud  verbum  Evan- 
gelicum  :  «Ecce  hic  homo  incoepit  aedifioareyet  oon 
potuit  cousummare  (Luc.  xiv).  • 


761 


BNCX>lfnJlf  CHARITATI8. 


76B 


Qoanti  meriti  sit  perseverantiai  ex  flagitio  oppo- 
siti  vitii  conjecturare  poBsumus.  De  impcenitentia 
etenim  dicitur,quod  tanta  est  hujus  peccati  pcBna, 
qnod  hunjanitatem  postulandi  veniam  subire  non 
possit.Hoc  est  enim  peccatum  in  Spiritum  sanctum, 
hoc  est  peccatum  ad  mortem,de  quo  Joannes  ait : 
«  Est  peccatum  ad  mortem,non  dico  proeo  utquis 


X  oret  (I  Joan,  v).  •  ImpoBnitentia  autem  ex  despera- 
tione  nascitur,  aut  ez  prffisumptione  oritur  :  et 
quantum  in  ipsa  est,  ant  derogat  Dei  justitiflB,  aut 
detrahit  Dei  misericordiffi.  Felix  orgo  perseveran- 
tin,  qoae  impcBnitenliam  excludit,  obstinationera 
ezpellit,  contemplum  eliminat,  obdorationem  ez- 
pugnat. 


INNOCENTII  III 

PONTIFICIS  ROMANI 

ENGOMIUM  CHARITATIS 

(Opp.  Innooentii  III  ed.  1575,  Golon.,  in-folio.) 


Chariias  ut  sicui  amne  bonutn  opuSf  sic  etiam  eleemosynam  reliquaque  pietatis  opera  Deo 

grata,  hominique  fructuosa  efficiat. 


Gharitatis  autem  encomium  in  fine  hic  subnec-  B 
tarus,  primum  eam  ez  sacris  litteris  probare  et  com- 
mendare  oper»  pretium  ezistimo.  Sunt  autem  hn 
auctoritates,  quas  formam  prsferunt  charitatis :  Di- 
liges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo^  et  ex 
tota  anima  tua,  et  ex  tota  menle  tua,  et  ex  omnibus  vt- 
ribus  tuis;etproximum  tuum  sicut  teipsumlDeut, yi; 
{Matth.  xxii).  Item  Joannes  ait :  Deus  charitas  est ; 
qui  manet  in  charitale,  in  Deo  manet^  et  Deus  in 
eo  (Joan,  ziv).  Item  Petrus  :  Ante  omnia  mutuam 
in  vobismelipsis  charitalem  eoniinuam  habentes : 
quia  charitas  operii  multiiiuiinem  peccatorum 
(I  Petr.  iv).  Item  Paulus  :  Charitas  patiens  est,beni' 
gna  est^  non  agii  perperam  [I  Cor,  ziii).  Item  Sa- 
lomon :  Odium  suscitat  rixas^  et  charitas  parit  di- 
lectionem(Prov,  x).  Item  Augustinus:  «  Omnia  quaa-  n 
ounquefacimu8sinecharitate,nihil  nobis  prosunt; 
fatuum  et  inane  studium  expendimus,si  non  habe- 
mus  charitatem,  qui  Deus  est.  »  Item  Gregorius  : 
«  Tanto  amplius  rubigo  peccatorum  consumitur, 
quanto  igne  charitatis  cremator  cor  peccatoris.  » 

Ez  his  sic  procedendum  est :  Quis  prffiditus  Tui- 
liana  elo(]uentia,quis  omniformatus  sapientia  suf- 
flcit  laudes  charilatis  ezprimere,  ejusque  virtutes 
ad  unguem  ezponere?  Hffic  est  charitas^  qus  docet 
illecebras  fugere,  voluptales  calcare,  carnis  concu- 
piscentias  cohibere,  desideria  illicita  frangere,  ho- 
mines  contemnere,postremo  universa  blandimenta 
respuere.  De  hac  sponsus  in  Cantico  amoris  ait : 
Pone  me  ut  signaculum  super  cor  tuum^  quia  fortis 
est  ut  mors  ditectio,  dura  sicui  infernus  demulaiio 
{Cant,  iii).  Mors  enim  viventes  ezstinguit,  infernus  ^ 
autem  nec  mortuis  parcit.  Dilectio  igitur  ut  mors 
est  foriis.  Nam  sicut  illa  sensom  camis,  sic  ista 
affectum  carnalis  concupiscentie  punit.  Dura  esi 
sicut  infemus  semuiatiOf  qoia  hos  qoos  intus  trahit 


desideriumffiternorum^non  solum  blandarespoere, 
sed  eliam  adversa,  pro  eo  qood  diligit  adipiscendo, 
cogittolerare.  Hsc  est  charistas  que  Abel  martyrcm 
fecit,  Abraham  de  terra  sua  eduxit.  Hec  Joseph  in 
iEgypto  servavit.  Hsc  est  flamma,quffi  tribns  pue- 
ris  in  fornace  flaromam  ezstinzit.  {Gen,  iv,  ziii,  zu; 
Dan.  iii).  Hsc  est  charitas  omnium  bonorum  mazi- 
ma,  cui  nil  sapit  eztraneum,vel  asperum,Yel  con- 
fusum,virtutes  cateras  munimine  sus  perfectionis 
solidans.  Quisquis  in  ejus  radice  se  inserit,  nec  a 
viriditate  deflcit,  nec  a  fructibus  evanescit,  qoia 
fecunditatis  opus  efficaciter  non  amittit.  De  hac 
Isidorus  ait :  ■  Nullum  prffimiuro  pensatur,  sine 
amore  charitatis:  quamvisrectecredat,tamen  sine 
charitate  ad  beatitudinem  pervenire  non  potest. 
Quia  tanta  est  charitatis  virtus,  ot  etiam  prophetia 
et  martyriom  sine  illa  nil  esse  credatur.  Gharitas 
omnium  virtutom  obtinet  prfncipatum.  «  Unde  et 
vinculum  dilectionis  ab  Apoatolo  dicitur,  quia  oni- 
versffi  virtutes  ejus  vinculo  religantur.  Oilige  ergo 
Dom;nom  ut  eligas,di]ige  melius  ut  salubre  degas. 
Dilige  Deum  ut  eligas  esse  cum  Deo,  diligemelios, 
ut  unus  flas  cum  eo.  Per  dilectionem  ergo  diligas» 
quod  diligis,  si  tutius  pervenire  cupis,  et  festina  ot 
apprehendas.  Ergo  per  dilectionem  curris,  per  di- 
lectionem  apprehendis.  Item  quo  plus  diligis,eo  et 
amplius  amplecteris.  Ergoperdilectionemsuperios 
vide  de  quo  tibi  dilectio  ipsa  est.  Dilectio  ipsa  est 
cursus,  ipsa  est  perventio,  ipsa  est  permansio,  ipsa 
est  beatitudo.  Dilige  ergo  Deum,  elige  Dominum, 
curre,  apprehende,  posside,  fruere.  Hffic  est  via  so- 
perexcellens,  via  supereminens,  vias  dislortas  diri- 
gens,  vias  rectas  ostendens. 

Hff^c  est  charitas,  qus  tantum  in  Deom  prffiva- 
loit,  qood  eom  de  sede  sopernffi  majefttatis  adinflr- 
mitatem  nostrn  homanitatis  addoxity  volnertvit 


788 


Iin^OCBNTU  ni  PAPiB. 


7M 


impusibilem,  ligavit  iDStiperabilem,  trazitiDcom- 
mutabilem,  sternum  feoit  mortalem.  Si  tantum 
potuit  charitas  in  Deum,  quantum  homo  deberet 
pOBse  in  seipsum^Si  Deus  propter  hominem  tanta 
pertulit,  quid  homo  propter  Deum  tolerare  recusa- 
bit  ?  Pudeat  te,  o  homo,  non  subjioi  charitati,  quse 
sibi  subjecit  auctorem  mundi,  non  pudeat  subjici 
charitati  lutum,  quae  sibi  subjecit  et  figolum.  tisec 
n<m  amulatur^  nan  agit  perperam  {I  Cor,  xiii).  Ab  illo 
in  quo  habitat.  radicem  vitiorum  exstirpat.  Ghari- 
tas  omnium  virtulum  est  origo  ;  charitas  menlem 
hominis  illuminat,  oonscientiam  mundat,  animam 
Iffitificat,  Deum  demonstrat.  Animam  in  qua  chari- 
tas  habitat  superbia  non  inflat,  invidia  non  deva- 
stat,  ira  non  vexat,  avaritia  non  excflecat,  tristitia 
malanon  dissfpat,  gula  non  inflammat^luxurianon 
coinquin&t.Semper  munda  est,  semper  quieta,sem.- 
per  casta,  semper  leta,  semper  pacifica,  semper  be- 
nigna,  semper  modesta.  In  adversis  secura,  in  pro- 
speris  non  elata.  Haec  crux  spiritualis  est,quam  qui- 
libet  portare  tenetur,  ut  toilendo  hanc  crucem, 
Ghristi  vestigia  sequatur :  cujus  altitudo  erigitur 
ad  Deum,  latitudo  extenditur  usque  ad  inimicum, 
longitudo  ad  vits  terminum,  ejus  profunditas  di- 
vins  sapit  bonitatis  imroensum.  Haeo  est  charitas 
qac  pugnanti  est  meritumitriumphanti  premium, 


X  quaesic  inchoatur  In  via,  quod  consummaiur  in  pi* 
tria.  Hsc  est  ignis  in  Sion  et  caminus  in  Jeruur 
lem  (Isa,  xxxi).  Gharitas  quasi  Trinitatem  creataa 
parit:  in  qua  Trinitate  quasi  Pater  est  diJectio  De, 
a  quo  procedit  dilectio,  qua  se  homo  diligit,  tan- 
quam  proles  a  parente :  ab  utroque  vero  dilectie 
proximi  procedit,  quasi  Spiritus  sanctus ab  utroqat. 
IstflB  dilectionis  sunt  in  una  substantia  cbaritatis, 
aed  diversffi  in  propria  persona. 

Gave  ergo,  o  homo,  si  dilectioiiem  sectari  velis, 
ne  umbra  dilectionis  fallaris.Est  euim  dilectiofo^ 
tunffi,  quae  cum  prosperitate  advenit,  et  in  adversi- 
tate  recedit.  Hffic  Deum  diligit  homo  carnalis,  qni 
Deum  laudat  solum,cum  benefecerit  ei.  Est  dilectio 
naturffi,  qua  naturam  suam  Deumque  sensualiter 

j^  diligit.  Est  dilectio  gratiae,  quffi  sola  babet  quod 
Deum  diligit,  ut  in  prffimium  habeatur.  Prima  est 
deficiens,  secunda  faciens,  tcrtia  perficiens.  Prima 
est  charitati8,secunda  sensualitatis,  tertia  rationis. 
Prima  faisitatis,  tecunda  humilis  peccatoriB,  tertia 
justiflcati  hominis.  0  homo,  considera  quam  dol- 
cis  est  amor  Dei,  quam  impurus  sit  amor  h^jas 
saecuii.  Amor  Dei  mater  est  omnium  virtutum  : 
amor  sfficuli  mater  est  omnium  vitiorum.Apud  is- 
tum  amorem  imperfecta  sunt  omnia,  apud  illum 
perfecta  sunt  cuncta. 


INNOCENTII  ni 


ROMANI  PONTIFICIS 


MYSTERIORUM  EVANGELKLE  LEGIS 


ET 


SACRAMENTI    EUCHARISTI^ 

LIBRI  SEX, 

(Edit.  Opp.  Innocentii  III,  Golon.,  1575,  in-folio.) 


ORDO  MISSiE. 


Sagbrdos. —  In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  C      Ministri,  —  Quia  tu  es,  Deus,  fortitudo  mea» 


aancti.  —  Amen. 

Introibo  ad  altare  Dei. 

MiNiSTRi.  —  Ad  Deum  qui  IflBtiflcat  juventutem 
meam. 

Sacerdob.— Judica  me,  Deus,  et  discerne  causam 
meam  de  gente  non  sanota  :  ab  homine  iniquo  et 
doloBO  erue  me. 


quare  me  repulisti,  et  quare  tristis  incedo,  dum 
afQigit  me  inimicus  ? 

Sagerdos.  —  Emitte  lucem  tuam  et  veritatem 
tuam  :  ipsa  me  deduzerunt,  et  adduzerunt  in  mon- 
tem  sanctum  tuum,  et  in  tabernacula  tua. 

MiNisTRi.  —  Et  introibo  ad  altare  Dei :  ad  Deum 
qui  Istifioat  juventutem  meam. 


765 


DB  S4CR0  ALTAAI8  MTSTBRIO  UBRI  SBX.  —  ORDO  MISSUB. 


766 


Sacerdos.— ConQtebor  tibi  Id  citbara»De*j8,Oeu8 
meus  ;  quare  tristis  es,  anima  mea>  et  quare  con- 
turbaa  me  ? 

MiNisTRi.  —  Spera  in  Deo,  quoniam  adhuc  con- 
fitebor  illi  salutare  vultus  mei,  et  Deus  meus. 

8ACERD08.  ~  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui 
sancto. 

MiNisTRi.  —  Sicut  erat  in  principio,  et  nunc  et 
semper^  et  in  secula  seculorum.  Amcn. 

Uagbrdos.  —  Introibo  ad  altare  Dei. 

MiNiSTRi.  —  Ad  Deum  qui  Istiflcat  juventutem 
meam. 

Sacerdos.  —  Adjutorium   nostrum  in  nomine 
Domini. 
MiNisTRi.  —  Qui  fecit  ccelum  et  terram. 

Sacerdos.  —  llnclinatus.)  Confiteor  Deo  orani- 
potenti,  beatae  Mari»  semper  virgini,  beato  Mi- 
chaeli  arcbangelo,  beato  Joanni  Baptistae,  sanctis 
apoetolis  Petro  et  Paulo,  omnibus  sanctis,  et  vobis, 
fratres,  quia  peccavi  nimis  cogitatione,  verbo  et 
opere  (percutit  sibi  pectus  ter)^  mea  culpa,  mea 
culpa,  mea  maxima  culpa.  Ideo  precor  beatam 
Mariam  semper  virginem,  beatum  Michaelem  Ar- 
changelum,  beatum  Joannem  Baptistam,  sanctos 
apostolos  Petrum  et  Pauium,  omnes  sanctos,  et 
¥08,  fratres,  orare  pro  me  ad  Dominum  Deum  no- 
strum. 

MiNiSTRi.  —  Misereatur  tui  omnipotens  Deus,  et 
dimissis  peccatis  tuis,  perducat  te  ad  vitam  aster- 
nam. 

Sacerdos.  —  Amen.  {Deinde  ministri  repetunt  con- 
fessionem), 

Sacbrdos.  — -  Misereatur  vestri  omnipotena  Deus, 
et  dimissis  peccatis  vestris,  perducat  vos  ad  vitam 
cternam. 

MiNiSTRi.  —  Amen. 

Sacerdos.  —  {Signat  se  signo  crucis,)  Indulgen- 
tiam,  absolutionem,  et  remissionem  peccatorum 
nostrorum,  tribuat  nobis  omnipotens  et  misericors 
Dominus. 

MiNiSTRi.  —  Amen. 

Sacerdos.  —  {Inclinatus,)  Deus,  tu  convereus  vi- 
vincabis.  nos. 

MiNiSTRi.  —  Et  plebs  tua  Istabitur  in  te. 

Sacerdos.  —  Ostende  nobis,  Domine,  misericor- 
diam  tuam. 

MiNisTai.  —  Et  salutare  tuum  da  nobis. 
Sacbrdos.  —  Domine,  exaudi  orationem  meam. 
MiNisTRi.  —  Et  clamor  meus  ad  te  veniat. 
Sacerdos.  —  Dominas  vobiscum. 
MiNiBTRi.  —  Et  cum  spiritu  tuo. 

Sacerdos.  —  (Ascendens  ad  altare.)  Oremus.  — 
Aufer  a  nobis,  quaesumus,  Domine,  iniquitatcs  no- 
stras  :  ut  ad  Sancta  sanctorum  puris  mereamur 
mentibus  introire.  —  Per  Gbristum  Dominum  no- 
strum.  Amen. 

(Osculalur  altare  in  medio.)  —  Oramus  te,  Do- 
mine,  per  merita  sanctorum  tuorum,  quorum  reli- 


X  quiffi  hic  sunt,  et  omnium  sanctorum  :  utindulgere 
digtieris  omnia  pecccata  mea.  Amen. 

iNTRorrus.  —  Cibavit  eos  ex  adipe  frumenti,  al- 
leluia  ;  et  de  petra  melle  saturavit  eos,  Alleluia, 
alleluia,  alleluia.  —  Psalm.  Exultate  Deo  adjutori 
nostro  :  Jubilate  Deo  Jacob.  —  Gloria  Patri  et  Filio 
et  Spiritui  sancto.  {Altcmatim  cum  ministris,  dicit.) 
Kyrie  eleison,  kyrie  eleison,  kyrie  eleison.  Christe 
eleison,  Christe  eleison,  Christe  eleison.  Kyrie 
eleison,  kyrie  eleison  kyrie  eleison. 

Gloria  in  excelsis  Deo,  et  in  terra  pax  hominibus 
bonsB  voluntatis.  Laudamus  te,  benedioimus  te, 
adoramus  tc,  glorificamus  te.  Gratias  agimus  tibi 
propter  magnam  gloriam  tuam.  Domine  Dous,  rex 
ccelestis,  Deus  Pater  omnipotens.  Domine,FiIi  uni- 
B  genite  Jesu  Christe,  Domine  Deus,  Agnus  Dei,  Fi- 
lius  Patris,  Qui  tollis  peccata  mundi,  miserere  no- 
bis.  Qui  lollis  peccata  mundi,  suscipe  depreoatio- 
nem  noetram.  Qui  sedes  ad  dexteram  Patris,  mi8e-> 
rere  nobis.  Quoniam  tu  solus  sanctus.  Tu  boIqs 
Dominus.  Tu  solus  Altissimus,  Jesu  Christe,  oum 
sancto  Spiritu,  in  gloria  Dei  Patris.  Amen. 

Dominus  vobiscum  {versus  ad  populum). 

MiNiSTRi.  —  Et  cum  spiritu  tuo. 

Sacerdos.  —  Oremus.  —  Deus,  qui  nobis  sub  sa- 
cramento  mirabili  passionis  tusB  memoriam  ^reii- 
quisti,  tribue,  quffisumus,  ita  nos  corporis  et  san- 
guinis  tui  sacra  my3teriavenerari,ut  redemptionis 
tudB  fructum  in  nobis  jugiter  sentiamus.  —  Per 
Christum,  etc. 
p  Lectio  Epistol»  beati  Pauli  ad  Corinthios  (I 
Cor.  x).  Fratres,  ego  enim  accepi  a  Domino  quod 
et  tradidi  vobis,  quoniam  Dominus  Jesus,  in  qua 
noct»  tradebatur,  accepit  panem,  et  gratias  agens 
fregit  et  dixit :  Accipite,  et  manducate  :  hoc  est 
corpus  mcum,  quod  pro  vobis  tradetar :  hoo  facite 
in  meam  commemorationem.  Similiter  et  oali- 
cem,  postquam  ccenavit,  dicens  :  liic  calix  novom 
testamentum  est  in  meo  sanguine.  Hoc  facite  quo- 
tiescunque  bibetis,  in  meam  commemorationem. 
Quotiescunque  enim  manducabitis  panem  hunc,  et 
cacilem  bibetis,  mortem  Domini  aanuntiabitis  do- 
nec  veniat.  Itaque  quicunque  manducaverit  panem 
hunc,  vel  hiberit  calicem  Domini  indigne,  reos 
erit  corporis  et  sanguinis  Domini.  Probet  autem 
seipsum  homo  :  etsic  de  pane  illo  edat,et  de  calice 
D  bibat.  Qui  enim  manducat  et  bibit  indigne,  Judi- 
cium  sibi  manducat  et  bibit :  non  dgudicans  cor- 
pusDomini. 

MiNiSTR'.  —  Deo  gratias. 

Sacerdos.  —  Ab  ortu  solis  usque  ad  ocoasum 
magnum  est  nomen  meum  in  gentibus.  —  Et  in 
omni  loco  sacrificatur  et  olTertur  nomini  meo 
oblatio  munda  :  quia  magnuinestnomenmeum  in 
gentibus.  —  Yeuite,  comedite  panem  meum  :  et 
bibite  vinum  quod  miscui  vobis. 

{Indinatus  in  medio  aliaris.)  Munda  cor  meum 
ac  labia  mea,  omnipotcns  Deus,  qui  labia  Isaiae 
propbetffi  calculo  mundasti  ignito;  ita   me  tua 


767 


iwoC^^jjjxn  m  Pikpjs. 


Ttt 


grata  miseratione  dignare  mundare  ul  eanCtum  X 
Evangelium   tuam   digue  valeam  nuntiare.    Per 
Gbristum.  —  Dominus  vobiscum. 

MiNisTRi.  —  Et  cum  spiritu  tuo. 

Sagerdos.  ~  Seqiientia  sancti  Evangelii  secun- 
dum  Joannem.  (Gap.  vij. 

MiNisTRi.  — Gloria  tibi^  Domine. 

SiCEaDOs.  —  In  illo  tempore,  dixit  Jesus  turbis 
Judaeorum  :  Caro  mea  vere  est  cibus  et  sanguis 
meus  vere  est  potus.  Qui  manducat  meam  caroem» 
et  bibit  meum  sanguinem,  in  me  manet,  et  ego 
in  illo.  Sicut  misit  me  vivens  Pater,et  ego  vivo 
propter  Patrem  :  et  qoi  manducat  me,  et  ipse  vivet 
propter  me.  Hic  est  panis  qui  de  caelo  descendit. 
Non  sicut  manducaverunt  patres  veslri  manna,  et 
mortui  snnt ;  qui  manducat  bunc  panem,  vivet  in  n 
ctemum. 

MiNiSTRi.  —  Laus  tibi,  Gbriste. 

{Sacerdos  oseulatur  evangelium)  :  Per  evangelica 
dicta  delantur  nostra  delicta.  {Deinde  ad  medium 
altaris). 

Credo  in  unnm  Deum,  Patrem  omnipotentero, 
factorem  cceli  etterrae,  vitibiiium  omnium  et  invi- 
sibilium.  Et  in  unum  Dominum  Jesum  Ghristum, 
Filium  Dei  unigenitum.  Et  ez  Patre  natum  ante 
omnia  saeoula.  Deum  de  Deo,  lumen  de  lumine, 
Deum  verum  de  Deo  vero.  Genitum  non  factum, 
coDSubstantialcm  Patri,  per  quem  omnia  factasunt. 
Qui  propter  nos  homines,  et  propter  nostram  sa- 
latem  descendit  de  coelis.  Et  incarnatus  e8t|de  Spi- 
ritu  sancto  ex  Maria  virgine  :  bt  homo  factus  est.  ^ 
Gruciflxus  etiam  pro  nobis,  sub  Pontio  Pilato  pas-  ^ 
sns  et  sepultus  est.  Et  resurrexit  tertia  die,  se« 
cundum  Scripturas.  Et  ascendit  in  coelum  :  sedet 
ad  dexteram  Patris.  Et  iterum  venturus  est  cum 
gloria  judicare  vivos  et  mortuos :  cnjus  regni  non 
eril  flnis.  Et  in  Spiritum  sanctum  Dominum  et  vi- 
viflcantem ;  qui  ex  Patre  Filioque  procedit.  Qui 
cum  Patre  et  Filio  simul  adoratur,  et  congioriflca- 
tur :  qui  locutus  est  per  Propbetas.  Et  unam  sanc- 
tam,  catholioam  et  apostolicam  Ecc! 'siam. 

Gonflteor  unum  baptisma  in  remissioonem  pec- 
catorum.  Etexspecto  resurrectionem  mortuorum. 
Et  vitam  venturi  sseculi.  Amen. 
Dominus  vobiscum  (versus  ad  populum). 

MiNiSTRi.  —  Et  cum  spiritu  tuo. 

Saceroos.  —  Oremus.  —  Sacerdotes  Domini  in-  D 
censum  et  panes  offerunt  Deo  :  et  ideo  sancti  erunt 
Deo  suo,  et  non  poUuent  nomen  ejus,  alleluia. 

(OlJerens  hostiam  super  patenam.)  Suscipe, 
sancte  Pater,  omnipotens  «terne  Deus,  hano  im- 
maculatam  bostiam,  quam  ego  indignus  famulus 
tuus  offero  tibi  Deo  meo  vivo  et  vero,  pro  innu- 
merabiiibus  peccatis  et  offensionibus  et  negli- 
gentiis  meis,  et  pro  omnibus  circumstantibns,  sed 
et  pro  omnibuB  fidelibus  Ghristianis  vivis  atque 
defunctis  :  ut  mibi  et  illis  proflciat  ad  salutem  in 
vitamseternam.  Amen. 

{Benedicit  aquam.)  Deua  qui  humann  sabatantia 


dignitatem  mirabiliter  condidisti,  et  mirabiliui  re- 
formasti,  da  nobis,  per  hujus  aqus  et  vini  myste- 
rium,  ejus  divinitatis  esse  consortes,  qui  huma- 
nitatis  nostrae  fleri  dignatus  est  paKiceps»  Jesiit 
Ghristus  Filius  tuus  Dominus  noster  :  qai  tecam 
vivit  et  regnat,  etc. 

{OlJerens  calicem.)  Offerimus  tibi.  Domina»  cali- 
licem  salutaris,  tuam  deprecantes  clementiam,  ot 
in  conspectu  divinas  majestatis  tuflB,  pro  nostra  et 
totius  mundi  salute  cum  odore  auvitatis  ascendat. 
Amen. 

In  spiritu  humilitatis.  et  in  animo  contrito  aos- 
cipiamur  a  te,  Domine  :  et  sic  fiat  Bacrificium  no- 
strum  in  conspectu  tuo  hodie,  ut  placeat  tibiy  Do- 
mine  Deus.  Veni,  sanctiflcator,  omnipotens  aterne 
Deu8,et  benedic  hoc  sacriGcium  tuo  sanoto  nomini 
praeparatum. 

{Sacerdot  lavat  manus  dicens :)  Lavabo  inter  in- 
nocentes  manus  meas  et  circumdabo  altare  taua, 
Domine. 

Ut  audiam  vocera  laudis  tus  :  et  enarrem  ani- 
versa  mirabilia  tua. 

Domine,  dilexi  decorem  domus  tufls,  et  locam 
habitationis  glori»  tuae. 

Ne  perdaa  cum  impiis,  Deus,  animam  meam»  et 
cum  viris  sanguinum  vitam  meam. 

In  quorum  manibus  iniquitates  sunt  :  dextera 
eorum  repleta  est  muneribus. 

Ego  autem  in  innocentia  mea  ingressua  aum  : 
redime  me,  et  miserere  mei. 

Pes  meus  stetit  in  directo  :  in  eccleaita  benedi- 
cam  te,  Domine. 

Gloria  Patri,  etc. 

{Inclinatus  in  medio  altaris).  Suscipe,  sancta 
Trinitas,  hanc  oblationem,  quam  tibi  oflerimus  ob 
memoriam  passionis,  resurrecticnis  et  ascensionis 
Jesu  Cbristi  Domini  nostri ;  et  in  honore  beata 
Mariffi  semper  virginis,  et  beati  Joannis  Baptiste, 
et  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  isto- 
rum,  etomnium  sanctorum  :  ut  illis  proficiat  ad 
honorem,  nobis  aotem  ad  salutem  :  et  illi  pro  nobia 
intercedere  dignentur  in  coelis,  qiiorum  memoriam 
agimus  in  terris.  Per  eumdem  Ghristum  Dominum 
noslrum.  Amen. 

(Vtirsus  ad  populum).  Orate,  fratres,  nt  meum  ac 
vestrum  sacriflcium  acoeptabile  fiat  apnd  Deum 
Patrem  omnipotentem. 

MiNisTai.  —  Suacipiat  Dominus  hoo  aacrificiam 
de  manibos  tuis  ad  laudem  etgloriam  nominiaaai, 
ad  utilitatem  quoque  nostram,  totuisque  Eccleris 
SQflB  sanct». 

Sagerdos.  —  EcoleaiflB  tuAB,  qussumus,  Domine, 
unitatis  et  pacis  propitiusdona  concede  :  qa»  aab 
obiatis  muneribus  mystice  designantur.  —  Per  om- 
nia  sscula  acculomm. 

Mi(fi8TRi.  —  Amen. 

Saceroos.  —  Dominua  vobiscum. 

MiNisTRi.  —  Bt  cnm  apiritu  (uo. 

Sacbrdo8«  —  Buraam  corda. 


769  DB  8ACR0  ALTARIS  MYSTJUUO  UBRI  8BX.  —  ORDOiMIBSiB.  770 

MiNisTRi.  —  Habemus  ad  Dominum.  A  acceptabilemque  facere  digneris^  ut  nobis  corpus» 


SAceRDOS.  —  Gratias  agamus  Domino  Deo  no- 
stro. 

MiNisTRi.  —  Dignum  et  justum  est. 

Sacerdos.—  Vere  dignam  et  justum  e8t,squum 
et  salutare,  noe  tibi  semper  et  ubique  gratias  age- 
re  :  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aBterne 
Dens.  Quia  per  incarnati  Verbi  mysterinm,  nova 
mentis  nostre  ooulis  luz  tusa  claritatis  infulsit:  ut 
dum  visibiliter  Deum  cognoscimus,per  bunc  inin- 
visibilium  amorem  rapiamur.Et  ideo  cum  angelis, 
et  arcbangelis,  cum  thronis  et  dominationibus, 
cumque  omni  militia  coelestis  exercitas  hymnum 
gloris  tu«  canimus,  sine  fine  dicentes  : 

Sanctus^  sanctus,  sanctus,  Dominns  Deus  Sa- 
baoth. 

Pleni  sunt  cceli  et  terra  gloria  tua. 

Hosanna  in  excelsis. 

Benedictus  qui  venit  in  nomine  Domini. 

Hosanna  in  excelsis. 

GANON  MISSiE. 

Te  igitur,  clementissime  Pater,per  Jesnm  Ghris- 
tum  Filium  tuum  Dominum  nostrum,  supplioes 
rogamus,  ac  petimus,  uti  accepta  habeas,  et  bene- 
dicas  hsc  dona,  hsc  munera,  hsc  sancta  sacriflcia 
illibata.imprimis  quae  tibi  offerimuspro  Ecclesiatua 
sancta  catholica;  quam  pacificare,  custodire,  adu- 
nare,  et  regere  digneris  toto  orbe  terrarum,  una 
cum  famulo  tuo  Papa  nostroN.,et  anlistite  nostro 
N.,  et  omnibus  orthodoxis,atqae  catholiciB,  et  apo- 
siolicffi  iidei  oultoribus. 

GoMMEMORATio  PRO  vivis.  —  Mcmento,  DominCy 
famulorum  famularumque  tuarum  NN.  —  Et  om- 
nium  circumstantium  quorum  tibi  fides  cognita  est, 
et  nota  devotio,  pro  quibus  tibi  offerimus,  vel  qui 
)ibi  offerunt  hoc  dacrificium  iaudis,pro  se,  suisque 
omnibus;  pro  redemptione  animarumsuarum,pro 
spe  salulis,  et  incolumitatis  sus  :  tibique  reddunt 
vota  sua  steroo  Deo,  vivo  et  vero. 

Infra  AcnoNEM.  —  Gommunicantes,  et  memo- 
riam  venerantes,imprimis  gloriosesemperqueVir- 
ginis  Maris,  genitricis  Dei,  et  Domini  nostri  Jesu 
Ghristi:  sed  et  beatorum  apostolorum  ac  martyrum 
tuorum  Petri  et  Pauli,  Andres,  Jacobi,  JoanniSy 
Thoms,  Jacobi,  Philippi,  Bartholomsi,  Matthsi, 
Simonis  et  Thadsi,  Lini,  Gleti,  Giementis,  Xysti, 


et  sanguis  fiat  diiectissimi  Filii  tui  Domini  nostri 
Jesu  Gbristi. 

Qui  pridie  quam  pateretur,  accepit  panem  in 
sanctas  ac  venerabiles  manus  suas ;  et,  eievatis 
oculis  in  coDlum,  ad  te  Deum  Patrem  suum  omni- 
potentem,  tibi  gratias  agens,  benedixit,  fregit,  de- 
ditque  discipulis  suiSydicens  :  Accipite,  et  mandu- 
cate  et  boc  omnes  : 

UOG   fiST  ENIM  CORPUS   MEUM. 

Simili  modo  postquam  c(Bnatumest,accipien8  et 
hunc  prsclarum  calicem  in  sanctas  ac  venerabiles 
manus  suas,item  tibi  gratias  agens,  benedixit,  de- 
ditque  discipulis  suis^dicens:  Accipite  et  bibite  ex 
eo  omnes  : 

B  HlC  EST  ENIM  CAUX  SANGUINIS  MEI,  NOVl  ET  iETBRNI 
TESTAMENTI  :  MY8TERIUM  FIDEI :  QUI  PRO  VOBIS  ET  PRO 
MULTIS  EFFUNDKTUR  IN  REMIS8I0NEM  PECGITOROM. 

Hsc  quotiescunque  feceritis»  in  mei  memoriam 
facietis. 

Unde  et  memores,  Domine,  nos  servi  tui,  sed  et 
plebs  tua  sancta,  ejusdem  Christi  Fiiii  tui  Domini 
nostri  tam  beate  passionis,  necnon  et  ab  inferis 
resurrectionis,  sed  et  in  ccbIos  glorioss  ascensio- 
nisiofferimus  prsBclaraB  Migestali  tua  detuisdonis 
ac  datiSybostiam  puram,ho8tiam  sanotam,  bostiam 
immacuiatam ;  panem  sanotum  vite  8etern«,et  ca- 
licem  salutis  perpetuaB. 

Supra  quffi  proprio  ac  sereoo  vuitu  respicere» 
digneris  et  accepta  habere,  sicuti  accepta  habere 
p  dignatus  es  munera  pueri  tui  justi  Abel^et  sacrifi- 
cium  patriarch»  nostri  Abrahie,  et  quod  tibi  obtu- 
lit  summus  sacerdos  tuus  Melohisedech^  sanotum 
sacrificium,  immaculatam  hostiam. 

{Profunde  inclinatus).  —  Supplices  te  rogamus, 
omnipotens  Deus,  jube  hsc  perferri  per  raanus 
sancti  angeii  tui  in  sublime  altare  tuum,  in  cons- 
pectu  divins  Majestatis  tu«  :  ut  quotquot  ex  alta- 
ris  participatione,  sacrosanctum  Filii  tui  corpus  et 
sanguinem  8umpserimuB,omni  benediutione  cqbIo- 
sti  et  gratia  repieamur.Per  eumdem  Ghristnm  Do- 
minum  noslrum.  Amen. 

CoMMEMORATio  PRO  DEFUNCTis.— Momento  otiam, 
Domine,  famuiorum  famularumque  tuarum  N.  N. 
qui  nos  praBcesserunt  cum  signo  fidei,et  dormiunt 
in  somno  pacis  ;  ipsis,Domine^et  omnibus  in  Ghri- 


Gornelii»  Gypriani,  Laurentii,  Ghrysogoni,  Joannis  D  sto  quiescentibus,  locum  refrigerii,  lucis  et  pacis. 


et  Pauli,Gosm8B  et  Damiani,  et  omnium  sanctorum 
tuorum,  quorum  meritis  precibusque  concedas,  ut 
in  omnibus  proteotionis  tus  muniamur  auxiiio.  — 
Per  eumdem  Ghristuro  Dominum  nostrum.  Amen. 
—  Hanc  igitur  oblationem  servitutis  nostrffi^sed  et 
cunctffi  famiiiffi  tus,  qussumus^  Domine,  ut  pla- 
catus  accipias ;  diesque  nostros  in  tua  pace  dispo- 
nas,  atque  ab  aeterna  damnatione  nos  eripi  et  in 
eleistorum  tuorum  jubeas  grege  numerari.  —  Per 
Ghristum  Dominum  nostrum.  Amen. 

Quam  oblationem  tu,  Deus,  in  omnibus,  quesu- 
muf^benedictam,  adsoriptami  ratjamirationabiiem. 


ut  indulgeas,  deprecamur.  Per  eumdem  Cbristum 
Dominum  nostrum.  Amen. 

Nobis  quoque  peoicatoribus  famulis  tuis.demul- 
titudine  miserationum  tuarum  sperantibu8,partem 
aliquam,  et  societatem  dooare  digneris  cum  tuis 
sanctis  apostolis  et  martyribus :  cum  Joanne,  Ste- 
phano,  Matthia,  Barnaba,Ignatio,  Alexandro,  Mar- 
celiino,  Petro,  Feiicitate,  Porpetua,  Agatha,  Lucia, 
Agnete,C(Bcilia.Auasta8ia,et  omnibus  sanctis  tuis  : 
intra  qnorum  nos  consortium,  non  «stimator  me- 
riti,  sed  leniffi,  quffisumus,  largitor  admitte,  Per 
Cbristum  Dominum  nostrum.  Amen, 


771 


INNOCBNTn  ni  PAP^. 


772 


Per  quem  hsec  omnia,  Domine,  semper  bona 
crcas,  sanctiflcas,  vlvificas,  benedicis,  et  praestas 
nobis.  Per  ipsum,  et  cum  ipso,  et  in  ipso,  esl  tibi 
Deo  Patri  omnipotenti,  in  unitate  Spiritus  sancti, 
omnls  honor  et  gloria. 

Per  omnia  saecula  saeculorum. 

MiNisTBi.  —  Amen. 

Sacbrdos. —  Oremus.  Prseceptis  salutaribus  mo- 
niti,et  divina  institutione  formati,  audemus  dicere. 
Pater  nosler  qui  es  in  coelis,  sanctiQcetur  nomen 
tuum  :  adveniat  regnum  tuum  :  Hat  voluntas  tua 
sicut  in  c(Blo,et  in  terra.  Panem  noslrum  quotidia- 
num  da  nobis  hodie  :  et  dimitte  nobis  debita  nostra, 
sicut  et  nos  dimittimus  debitoribus  nostris.  Bt  ne 
nos  inducas  iu  tentationem. 

MiNisTRi.  -—  Sed  libera  nos  a  malo. 

Sacerdos.  —  Amcn. 

Libera  nos,  qussumus,  Domine,  ab  omnibus 
malis  praeteritis.praesentibus  et  futuris:  et  interce- 
dente  beata  etgloriosasemperVirgineDeigenitrice 
Maria,  cum  beatis  apostolis  tuis  Petro  et  Pauld, 
atque  Andrea  et  omnibus  sanctis.Da  propitius  pa- 
cem  in  diebus  nostris  :  ut  ope  misericordis  tus 
adjuti,et  a  peccato  simus  semper  liberi,etab  omni 
perturbatione  securi.  Per  eumdem  Dominum  nos- 
trum  Jesum  Christum  Filium  tuum  qui  tecum  vivit 
et  regnat  in  unitate  Spiritus  sancti  Deus. 

Per  omnia  ssecula  Sfeculorum. 

MiNiSTRi.  —  Amen. 

Bacerdos.  —  Pax  Domini  sit  semper  vobiscum. 

MiNiBTRi.  —  Et  cum  spiritu  tuo. 

Sacerdos.  —  Haec  commistio  et  consecratio  cor- 
poris  et  sanguiais  Domini  nostri  Jesu  Christi,  flat 
accipientibus  nobis  in  vitam  «eternam.  Amen. 

Agnus  Dei,  qui  toliis  peccata  mundi»  miserere 
nobis. 

Agnus  Dei,  qui  tollis  peooata  mundi,  luiserere 
nobis. 

Agnus  Dei,  qui  tollis  peccata  mundi,  dona  nebis 
paoem. 

Domine  Jesu  Christe,  qui  dizisti  apostolis  tuis  : 
Pacem  relinquo  vobis,  pacem  meam  do  vobis  :  ne 
respicias  peccala  mea,  sed  fidem  Ecclesiae  tuae  : 
eamque  seoundum  voluntatem  tuam  paciticare  et 
coudunare  digneris. 

Domine  Jesu  Christe,  Filii  Dei  vivi^qui  ez  volun- 
tate  Patris,  cooperante  Spiritu  sancto,  per  mortem 
tuam  mundum  vivificasti  :  libera  me  per  hoc  sa- 
crosanctum  corpus  et  sanguinem  tuum  abomnibus 
iniquitatibus  meis,  et  universls  malis,  et  fac  me 
tuis  semper  inhaerere  mandatis,  ei  a  le  nunquam 
separari  permittas. 

Perceptio  corporis  tui,  Domine  Je&u  Cbriste, 
quod  ego  indignus  sumere  praesumo,  non  mihi  pro- 
voniat  in  judicium  etcondcmnalionem;sed  pro  tua 
piietatc  niihi  ad  tutamentum  uientis  et  corporis,  et 
ad  mcdelam  percipiendam. 

Panem  coelestem  accipiam,et  nomen  Domini  in- 
vooabo. 


B  [Perculiens  pedus  dicii  ler  :}  Domine,  non  sum 
dignus  ut  intres  subtectum  meum  ;  sed  tantum  dic 
verbo,  et  sanabitur  anima  mea. 

(Sumit  reverenter  hosiiam).  Corpus  Domini  noslri 
JesuChristicustodiat  animam  meam  in  vitam  aeter* 
nam.  Amen. 

Quid  retribuam  Domino  pro  omoibus  quae  retri- 
buit  mihi  ?  Calicem  salutaris  accipiam,  et  nomen 
Domini  invocabo.  Laudans  invocabo  Dominum,  et 
ab  inimicis  meis  salvus  ero. 

Sanguis  Domini  nostri  Jesu  Christi  cnstodiat 
animam  meam  in  vitam  aeternam.  Amen. 

{Sumens  ablutiones),  Quod  ore  sumpsimus,  Do- 
mine,  pura  mente  capiamus,  et  de  munere  tempo- 
rali  fmt  nobis  remedium  sempiternum. 
B  Corpus  tuum,  Domine,  quod  sumpti,  et  sanguis 
quem  potavi,  adhaereat  visceribus  meis  :  et  praesta 
ut  in  me  non  remaneat  scelerum  macula,  quem 
pura  et  sancta  refecerunt  sacramenta.  Qui  vivia  et 
r^^.gnas  in  saecula  saeculorum.  Amen. 

CoMMUNio.— Quotiescunque  manduoabitis  panem 
hunc.et  calicem  bibetis,  mortem  Domini  annuntia- 
bitis,donec  veniat :  itaque  quicunque  manducavorii 
panem,vel  biberit  calicem  Domini  indigne.reas  erit 
corporis  et  sanguinis  Domini.Alleluia. 

Dominus  vobiscum. 

MiNiSTRi.  —  Et  cum  spiritu  tuo. 

Sacerdos.  —  Oremus.  Fac  nos,  quaBSumos,  Do- 
mine,divinitatati8  luae  sempiterna  fruitione  repleri, 
quam  pretiosi  corporis  et  sanguinis  tui  temporalit 
C  perceptio  praeOgurat.  Qui  vivis,  etc. 

DominuR  vobiscum. 

MiNisTRi.  —  Et  cnm  spiritu  tuo 

Sacerdos.  —  Ite  missa  est. 

MiNisTRi.  —  Deo  gratias. 

Sacerdos.  —  Placeat  tibi,  sancta  Trinitas,  obse- 
quium  servitutis  men,  et  praesta  nt  sacrificium, 
quod  oculis  tuae  majestatis  indignus  obtuii,tibi  ait 
acceptabile,  mihique,  et  omnibus,  pro  quibus  illud 
obtuIi,sit,  te  miserante,  propitiabile.  Per  Ghrislum 
Dominum  nostrum.  Amen. 

{Benedicens  populum).  Benedicat  vos  omnipotens 
Deus,  Pateret  Filius  et  Spiritus  sanctus.  Amen. 
Initium  sancti  Evangelii  secundum  Joannem. 
MiNisTRi.  —  Gloria  tibi,  Domioe. 

Sacerdos. —  Inprincipio  erat  Verbum^et  Verbum 
erat  apud  Deum  :  et  Deus  erat  Verbum.Hoc  erat  in 
principio  apud  Deum.Omnia  per  ipsum  facla  sunt: 
et  sine  ipso  factum  est  nihil  quod  factum  est.  In 
tenebrislucet,et  tenebrae  earo  non  comprehenderunt. 
Fuithomomissu8aDeo,cuinomeneratJoannes.  Hic 
venit  in  testimoninm,utte8timonium  perhiberetde 
lumine  :  ut  omnes  crederent  per  illum.Non  erat  iile 
lux,sed  ut  testimonium  perhiberet  de  lumine.  Erat 
lux  vera^quae  illuminat  omnem  hominem  venientem 
inhuncmundum.Inmundoerat,etmundusperip8um 
factus  est,  et  mundus  cum  non  eognovit.  In  propria 
venit^  et  sui  eum  non  reoeperunt.  Quotquot  aatem 


173 


DB  8ACR0  ALTARI8  MTSTBaiOTUBRI  SBX.  —  PROLOQUS. 


77t 


receperuat  eam,  dediteis  potestatem  Olios  Dei  fieri,  A.  factum  est  :  et  habitavit  in  oobis.  £t  vidimuB  gio- 
hie  qui  creduut  in  nomine  ejus  :  qui  non  ex  sangui-      riam  ejus,  gloriam  quasi  Unigeniti  a  Patre»  plenom 
nibus,  neque  ez  voluntate  carnis,  neque  ez  voiun-      grati»  et  veritatis.  Ministri.  —  Deo  gralias. 
tate  viri,  sed  ez  Deo  nati   sunt.  Bt    Verbum   garo 


DE  SAGBO  ALTABIS  MYSTEBIO. 


LIBKI  SEX. 


PROLOGUS. 


Triasunt,  in  quibns  prscipue  divina  lex  consi-  B  cium  consistit  in  quatuor,  scilicet  in  personis,  ope- 


stit :  mandata^  promissa  et  sacramenta.  In  man- 
dulisest  merilum,  in  promissis  est  prsmium,  in 
sacramentisest  uctjutorium.  Sacramentis  enimad 
utrumqae  juvamur,  et  ad  exseqaendam  mandatum 
et  ad  obtinen^dum  promissum.  Verum  inter  omnia 
sacramenta  illud  constat  esse  prscipuum  qnod  in 
offlcio  missae  supra  mensam  altaris  sacratiseime 
oelebratur :  illud  Eoclesis  reprssentansconvivium, 
io  qiio  illo  fllio  revertenti  pater  occidit  vitulum  sagi- 
natum  {Luc,  zv),  panem  vitae  proponens  (Joan.  vi), 
et  vinum  quod  miscuit  Sapientia  (Prov.  ix). 

Hoc  autem  ofOcium  ipse  Gbristus  insiituit,  cum 
hsredibus  suisnovum  condidittestamentum,dispo- 
nens  eis  regnum,  siout  Pater  suussibi  disposuit,  ut 


ribus,  verbis  et  rebus.  Tres  autem  sunt  ordinea 
personarum  :  celebrantes,  ministrantes  et  circum- 
stantes.  Tres  operum  specied,  scilicet  gestut,  aotat 
et  motos.  Tres  diversitates  verborum»  yidelicet  ora- 
tioncs,  modulationes  el  lcctiones.  Tresrerum  ma- 
teries  [aL  maneries],  scilicet  ornamenta,  intra- 
menta  et  elementa. 

Haec  omnia  divinis  sunt  plena  mysteriis,  ao  sin- 
gula  coBlesti  dulcedine  redundantia  :  si  tamen  dili- 
gentem  babeant  inspectorem,  qui  norit  sugere  mel 
depeira,  oleumgue  de  saxo  durissimn  (Deui.  zzzii). 
Quis  autem  novit  ordinem  coeli,  et  ponet  rationee 
ejus  in  terra  (Job  zzzviii.)  Puieus  altus  esty  et  in 
quo  bauriam  aguam  non  habeo  (Joan.  iv),  nisi  por- 


Buper  mensam  ejus  edant  et  bibant  in  regno  soo,  q  rigat  ille  gui  dat  omnibus  affluenter  et  non  imprO' 


quod  Ecclesia  conaeoravit.  Casnaniibus  enim  iUii 
aceepit  Jesus  panemf  et  gratias  agenSy  henedixit  ac 
fregit,  deditque  discipulis  suiSy  dicens  :  Accipite  e^ 
comedite  :  koc  est  corpui  meum^  guod  pro  vobis  tra^ 
detur.  Hoc  facite  in  ^meam  commemorationem 
(Lue.  zzii ;  Mattk,  zzvi ;  Marc.  ziv). 

Hacigituriottitationeformati  coBperunt  apottoli 
sacrofaaotam  myBterium  frequentare,  eam,  quam 
Ghristas  ezpresserat^  et  formam  servantes  in  ver- 
bis,  et  materiam  tenentes  inrebus,  sicut  Aposlolus 
Gorinthiis  proteatatur  :  Ego,  inquit,  accepi  a  Do- 
minOj  guod  ettradidi  vobis  :  guoniam  Dominus  Jesus 
in  qua  noete  iradebatury  accepit  panemt  et  gralias 
agens,  ftegit  et  dixit  lAccipite  et  manducate:  hoc  est 
corpus  meum,  guod  pro  vobis  tradefur  (/  Cor.  ii). 

PrimuB  ergo  beatusPetrusapostolus  missam  An* 

tiochiflB  dicitur  celebrasBe,  in  qua  tres  tantum  ora- 

tiones  in  primordio  nascentis  Bcclesi»  dicebantur. 

f  Cntera  veh)  diversis  temporibus  et  a  diversis  per- 

l'  Bonis  leguntur  ad(jecta,  prout  GhristianeB  religionis 

j.  cuitu  orescente,  visa  sunt  decentiuB  convenire. 

'     Hoc  enim  offlcium  tam  provida  reperitur  ordina- 

tione  CBse  dispositum,  ut  quoe  per  Ghristum  gesta 

Bunt  et  in  Christum,  ez  magna  parte  contineat,  ez 

qno  Christus  de  cgbIo  deacendit,  utque  dumascen- 

dit  in  GQBlum ;  et  ea  tam  verbis,  quam  signis  admi- 

rabili  qaadamspeoie  repreaentatJ  Ipsam  autem  ofR- 


perat  (Jac.  i),  ut  inter  medium  montium  transeun- 
tem  (Psat.  ciii)  hauriam  aquam  in  'gaudio  de  fonti* 
bus  Saltaioris  (Isa.  zii).  Pulsans  ergo  pulsabOy  ai 
forte  clavis  David  aperire  dignetur  (Apoc.  iii),  ut 
introducat  me  rex  in  eettam  vinariam  (Cant.  i),  in 
qua  mihi  supernum  demonatret  ezemplary  quod 
Moysi  fait  in  monte  monBtratum  (Exod.  zw),  qua- 
tenus  sacrosanctum  altaria  ofGoium  eo  valeam  reve- 
lante  disserere,  qui  linguas  infantium  facit  esse  di^ 
sertas  (Sap.  x)  c^jus  spiritus  ubi  vult  spirat,  divi' 
dens  singulis  proul  vult  (Joan.  iii ;  /  Cor.  zii),  ad 
laudem  et  gloriam  Trinitatis,  ad  profectum  et  oti- 
litatem  legentium,  ad  meorum  veniam  et  indulgen- 
tiam  peccatorum. 

Si  quid  ergodignum  in  hoo  reperieiur  opusQulo, 
'  divinae  gratiaB  penitus  ascribatur.  Nam  omn^  da/fim 
optimum^  et  omne  domum  perfectumy  deiunum  est^ 
descendens  a  Patre  luminum  (Jac.  i).  8i  quid  indi- 
gnum,  insufficientiflB  deputetur  humanae.Namcor- 
pus  guod  corrumpitur  aggravat  aiit'mam,  et  deprhnit 
terrena  inhabitatio  sensum  multa  cogitatcKi  (Sap.  iz). 
Gonsuetudinem  antem  apostolio»  sedis,  non  illam 
quam  olim  legitur  habuisso,  sed  eam  quam  nuno 
habere  dignoscitur  prosequendam  proposui,  que 
disponente  Domino  onterarnm  Eociesiarum  mater 
eat  et  magistra. 


T75 


INNOCKNTn  UI  PAPiB. 


77« 


LIBER  PRIMUS. 


GAPUT  PRIMUM 

De  sex  ordinibtis  clericorum. 

Gum  apostolic»  sedis  antistes  celebriter  agit  mis- 

sarum  solemnia,  eex  habet  secum  ordines  clerico- 

rum,  id  est  episcopos,  presbyteros,  diacones,  sub- 

diacones,  acolyt^os  etcantores,  ipso  numeri  sacra- 

mento    perfectionem    hujus    oflicii    manifestans. 

8enariuB  enim  numerus  est  perfectus,  eo  quod  red- 

ditur  ex  suis  partibus  aggregatis.  Unde  sezto  die 

perfecit  Deus  ccclum  et  terram  et  omnem  ornatum 

eorum  (Gen.  i),  et  cum  in  pienitudine   temporis 

sexta  venisset  stale,  sexta  quoque  die,  sub  hora 

sexta,  genus  redemit  humanum  {GaL  iv).  Sed  et 

sex  ministrorum    iegimus  in  Veteri  Testamento  : 

pontiflces,  sacerdotes,  levitas,nathinffios,  janilores 


J^  ultra  portent  tabemaculum  et  omnia  vasa  ejusadmi. 
nisirandum  (/  Par,  xxiii).  Acolythi  oereos  ferunt 
accensos,  dum  legituii^vangelium :  non  ut  tenebras 
aeris  illuminent,  sed  ut  p^Dximis  opara  lucis  osten- 
danl. 

Hoc  ofOcium  Dominus  testatur  se  habere,  cum 
dicit  :  Bgo  sum  lux  mundi,  Qui  sequitur  me  nan  am- 
bulat  in  tenebris,  sed  habebit  lumen  vitae  (ioan.yin). 

CAPUT  IV. 
De  subdiaconibus. 

Subdiacones  nathinsorum  vices  in  Ecclesia  re- 
prssentant.  De  quibus  in  Esdra  legitur  (/  E^dr.  viii), 
quod  David  dederat  Nathinaeos  ad  ministeria  levita- 
rum.  Unde  Grsce  dicuntur  hypodiaconet,  ez  quo- 
rum  ordine  fuit  ille  Nathanael,  quem  Dominasla 


ot  psaltes,  quos  ex  majori  parte  distinxit  Artaxer-  ^  Evangelio  commendavit :  Eece  inquit,  vere  itrae* 
xes  in  epistoia  quam  Esdrie  scribs  direxit :  Notum     lita^  in  quo  dolus  non  est  (Joan,  i).  Nathinei  vero 


inquit,  faeimus  de  universis  sacerdotibus,  et  levitis^ 
cantoribus,  janitoribus,  nalhinxis  et  ministris  domus 
Dei,  ut  eis  vectigal,  ei  tributum,  et  annona  nuLla' 
tenus  imponatur  (/  Esdr.  vii). 

CAPUT  II. 
De  primiceriis  et  cantoribus. 
David  prophetarum  eximius,  volens  [cultum  Dei 
solemnius  ampliare,  oantores  instituit,  qui  coram 
arcafoBderis  Dominimusicis  instrumentis  et  modu- 
latis  vocibus  decajitarent,  inter  quos  prscipui  fue- 
runt  Uemam,  Asaph  et  Hethan.  Sed  omnium  pri- 
mus  Heman,  cujus  vic^m  nunc  in  Ecclesia  obtinet 
primicerius,  qui  cantoribus  est  prslatus.  Unde  le- 
gitur  in  Paralipomenon  :  (Isii  sunt  guos  constUuit 
David  super  cantores  domus  Domini,  stantes  juxta 
ordinem  suum  in  ministerio,  de  filiis  Caath,  Heman 
canlor  filius  Joel ;  et  a  dextris  ejus  Asaph  filius  Ba- 
rachix,    ad  sinistram   autem  Ethan    filus    Chusi 
(/  Par.  vi).  Debent  ergo  oantores  consonis  vocibus 
et  suavi  modulatione  conciaere»  iquatenus  animos 
audientium  ad  devotionem  Dei  valeant  exoitare. 

CAPUT  III. 
De  acolythiSf  qwd  sit  eorum  ministerium. 
Acolythi  vero,  qui  Latine  ceroferarii  nuncupan- 
tur,  ab  Aaron  et  flliis  ejus  ministerii  sui  sumere 
poBsunt  exemplum.  Scriptum  est  enim  in  Exodo : 
Prxcipe  filiis  Aaron  ut  offerant  oleum  de  arboribus 
olivarum  purissimum,  piioque  contusum^  ut  ardent 
lucema  semper  in  tabernaculo  tesiimonii  ;  et  colloca' 


dicuotur,  id  est  in  humiiitate  Domino  Berviente&. 
De  quibuB  recte  patribus  placuit,  ut  qni  sacramy- 
steria  contrectant,  legem  continentie  debeant  ob* 
servare,  sicut  scriplum  est  in  Propheta  :  Munda^ 
mini  qui  fertis  vasa  Domini  (Isa.  ui). 

Horum  officio  Dominus  uti  dignatus  est,  quaado 
facta  cum  discipulis  cceaa,  mittens  aquam  in  peJ- 
vim,  iavit  pedes  discipulorum,  etlinteo,  quo  erat 
praecinctus  extersit  (Joan.  xiii). 

CAPUT  V. 
De  diaconibus. 

Ordo  diaconorum  a  tribu  Levi  sumpsit  exordiam 
Unde  Dominus  ad  Moysen  loculusest^dicens  :  ^4^- 
plica  tribum  Levi,  et  fac  stare  in  conspedu  Aaron 
sacerdotiSy  el  ministrent  ei  et  excubeni,  et  observent 
quidquid  ad  cultum  pertinet  muUitudinis  eoram  <a- 
bernaculo  testimoniiy  et  custodiani  vasa  tabemaeuU 
in  ministerio  servientes  (Num.  iii).  A  viginti  qainque 
annis  et  supra,  Jussi  sunt  in  tabernaculo  Bervire, 
tanquam  ntatis  ad  onera  portaada  robuBti^  qui 
possint  arcam  fcBderis,  mensam  propoBitioniB,  ei 
vasa  tabernacuii  deportare.  Quod  etiam  in  Novo 
Testamento  recolitur^  cum  diaconibus  sapra  siai- 
slrum  humerum  stola  imponitur,  etin  diebas  jcja- 
nii  supra  eumdem  humerum  casula  complicatur. 
Quia  quidqaid  laboris  in  hac  vita  sufiferimus,  taa- 
quam  in  sinistra  portamus,  donec  a  sinistratraoa- 
eamuB  in  dextram,  in  qua  requiem  habeamuB. 

Hincetiamdiacooicardinales  mensam  Lateranen- 


buni  eam  Aaron  et  fitii  ejus,  et  usque  mane  luceat  D  sis  altaris  supra  humeros  suos  io  die  coenae  depor- 


coram  Domino  (Exod.  xxvii).  Quodergo  tuncsacer- 
dotes  agebant,  hoc  nunc  acolythi  faoiunt  in  mini- 
Bterio  lucernarum.  Muita  quippe  non  solum  in  Novo 
sed  in  Veteri  Testamento  legi  Moysi  super  addita 
legimus  et  mutata.  Unde  David  inlibro  Paralipome- 
non  dizisse  narratur  :  Non  erU  officii  tev^iaaaPt  ^ 


tant,  et  reportantin  Sabbato  semper  ipsi  summum 
pontiiicem  velut  arcam  fcBderis  levita  portantea. 
Gteterum  in  Novo  Testamento  sumpsit  initium  ab- 
apostolis,  qui  septem  virot  boni  testimooii,  pleoos 
Spiritu  sancto,  diacones  elegeruoti  oratiooe  pra- 
missa,  per  impositiooem  maouum  ordioaote8(il«l. 


T77 


DB  8ACR0  ALTARIS  MTBTBRIO  LIBRI  8BX.  —  LIB.  I. 


T78 


▼i).  lli  3UDt  in  Apocalypsi  {Cap.  viii)  septem  angeli 
tuba  cabentes.  Ui  septem  candelabra  aurea,hi  voces 
tonitruoruiD,  qui  pacem  annuntiant,  priedicant 
Evangelium,mensam  componunt,offerunt  euchari- 
atiam,  etc.  Quas  licet  humiliter,  tamen  excellenter 
ad  eorum  spectant  ministerium. 

Uoc  ofticium  Christus  exercuit,  quando  post  cce- 
nam  sacramenta  confectapropriismanibusdispen- 
savit,  et  cum  dormientea  excitavit  apostoios  ad 
orandum  :  Vigilate,  inquit,  el  oraU^  ut  non  intretis 
in  tentationem  (Matth,  xivi ;  Luc,  xxii). 

CAPUT  VI. 
De  majoribus  et  minoribus  sacerdotibux, 

Sacerdotalis  ordinis  institutio  a  veteri  lege  sum- 
psitorlginem,8ecundumquodlegilurDominu»Moy8i 
prfficepisse:  Appliea,  inquit,  Aaron  frairem  tuumad 
ie  cum  suis  fHiis,  de  medio  filiorum  Israel,  ui  sacer^ 
cerdotio  fungantur  mihi  (Exod,  xxviii).  Verumtamen 
ante  legem  sacerdotes  fuisse  leguntur.  Unde  Mel- 
chisedech  sacerdos  Dei  altissimi  legitur  exstitisse; 
oui  decimas  ex  omnibus  spoliis,tanquam  sacerdoti 
Abraham  persolvit  (Gen,  xiv  ;  Hebr,  vii).  Erant  au- 
tem  multi  minores  sacerdotes,  quos  Nazareos  com- 
muniter  appellabant.  Udus  autem  erat  summus 
sacerdos,  quem  vocabaDt  specialiter  [a/.  imperia- 
liter  [Arabarcbum.  Porro  David  xxiv  sacerdotes 
iDStituit,  XVI  de  Eleazar,  et  octo  de  Ithamar  (/  Par. 
xxiv);  quibuslamenomnibuB  unum  prefecit,quem 
statuit  prinoipem  sacerdotum.  Singulis  autem  per 
sortes  vicis  sus  divisit  hebdomadas,  quarum  oolava 
provenit  Abis,  de  cujus  genere  Zacharias  pater 
Joannis  Baptista  descendit(Ltu;.  i).  Yerum  in  Novo 
Testamento  Chrislus  ipse  majores  et  minores  sa- 
cerdotes  instiluit,  scilicet  duodecim  apostoloB 
{MaUh,  xy,  et  lxxii  discipulos^  quos  premittebat 
binos  in  omnem  civitatem  et  locum  quo  erat  ipse 
venturus  {Luc,  x).  Sicut  enim  pontinces  summos 
Moyses  regendis  populis  in  lege  prjbfecit,  sed  ad 
eorum  societatis  et  operis  adjutorium,  sequentis 
ordinis  viros,  et  8ecunde  dignitatis  elegit.  (Nam  ia 
Eleazaro  et  Ithamar  Gliis  Aaronypaternae  transfudit 
plenitudinis  abuodantiam,  ut  ad  hostias  saiutares 
et  frequentioris  officii  sacramenta,ministeriuoi  suf- 
flccrct  sacerdotum.  Et  in  eremo  per  lxx  virorum 
prudentium  mentes  Moysi  spiritum  propagavit, 
quibus  ille  usus  in  populo,innumerabilesmultitu- 
dines  facile  gubernarct  [Num,  ixj).  Sic  et  Christus 
apostolis  auis  disoipulos  addidit,  quibus  illi  suis 
prsdicationibns  totum  orbem  impleverunt.  Aposlo- 
lorum  itaque  viccs  majores  obtinent  sacerdotes, 
id  est  episcopi ;  discipulorum  vero  minores,  id  est 
presbyteri. 

CAPUT  VII. 

De  significatione  nominum  episcopi  et  presbyteri, 

Nomen  episcopi  plus  sonat  oneris,  quam  honoris. 
Episcopus  Graece  superintendens  interpretatur,  La- 
tine,  speculatoris  gerens  officium,  juxta  quod  Do- 
minus  inquit  prophet»  :  Fiti  hominiSf  speculatorem 
dedi  te  domui  Israet  (Ezech.  m),  ul  plebi  sibi  com- 

PArROi.  CCXYII. 


A  missae  non  ncKligenter  intendat,Beddiligenterpro- 
spiciat.  Ob  hoc  inquit  Apostolus :  Qui  episcopatum 
desiderat,  bonum  opus  desiderat  (//  Tim,  ui),  Non 
dicit  honorem,  sed  opus ;  quoniam  episcopus,  non 
tam  ut  presit,  quam  ut  prositeligitur.Presbyter  an- 
tem  non  ab  «tate  dicitur,  sed  a  prudentia.  Preaby- 
ter  enim  Graece,  Latine  senior  intelligitur.  Senectus 
enim  venerabilis  est,  non  diutuma^  nee  annorum  nu- 
mero  computata  ;  sed  cani  sensus  sunt  hominis^  et 
astas  senectutis  vita  immaculata  iSmp,  iv).  Nam  et 
Dominus  inquit  ad  Moysen  :  Congrega  mihi  septua" 
ginta  viros  de  senioribus  Israel,  quos  tu  nosti,  quod 
senes  popuii  sint  ei  magistn  (Num.  ii). 

GAPUT  VIII. 
De  primaiu  Romani  pontificis, 

B  Omnibus  autem  apostolis  Christus  unum  prepo- 
suit,videlicet  Petrum,cui  totius  Ecolesiffi  principa- 
tum,  et  ante  passionem,  et  circa  paasionem,  et  post 
passionem  commisit.  Ante  passionem,  cum  dixit : 
Tu  es  Petrusy  et  super  hane  peiram  apdificabo  £e- 
clesiam  meam,  et  portse  inferi  non  prxvalebunt  ad» 
versus  eam  :  et  tibi  dabo  claves  regni  cwlorum 
{Matlh.  xvi).  Licet  enim  universis  apostolis  com- 
muniter  dixerit :  Quorum  remiseritis  peccata,  re» 
mittuntur  eis,  et  quorum  retinueritis  reienta  suni 
(Joan,  xx)  :  principaliter  tamen  Petro  concetsit : 
Quodcungue  ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  ei 
in  caslis ;  et  quodcunque  soiveris  super  terramf  erit 
solutum  et  in  coslis  (Mailh,  xvi).  Petrus  potest  11- 
gare  caeteros,  sed  ligari  non  potest  a  cffiteris.  Nam 

n  et  iliis  particulariter  dictum  ost :  Quorum  remise* 
ritis  peccata^  remittuntur  eis,  Iluio  autem  universt- 
litcr  dicitur  :  Quodcunque  liyaveris,  atc.  Ciroa 
passionem  vero,  cum  pluraliter  dixisset  de  omoi- 
bu8  :  Simon,  eue  Satanas  expetivit  vos,  ut  cribraret 
sicut  triiicum  (Luc.  xxii)  :  singulariter  tamen  pro 
Petro  subjunxit :  Ego  autem  pro  te  rogavi^  ut  nan 
deficiat  fides  tua ;  BisLtimqQe  suhiunzit :  Et  tu  a/t- 
quando  conversus,  confirma  fratres  tuos  (Luc.  xxii). 
Ad  Petrum  igitur  l^nquam  ad  magistrum  pertioet 
caeteros  conflrmare^  cujus  fides  in  nulla  tentatioue 
defecit.  Fides  enim  apostolicae  sddis  super  flrmam 
petram  stabili  soliditate  fundata,  nullis  unquam 
errorum  sordibus  potuit  inqulDari ;  sed  absque 
ruga  manens  et  macula,  pro  necessitate  temporum, 
a  cffiteris  maculas  detersit  errorum.  Post  patsio- 

D  nem  autem,  cum  tertio  quffisiisset  aPetro  :  Sinum 
Joannis,  iiligis  me  plus  his  f  et  ille  tertio  respon- 
disset :  Domine\  tu  seis  quia  amo  te;  tertioque 
praecepit :  Pasce  oves  meas :  statimque  subjUDxit  : 
Sequere  me  (Joan.  xxi).  Petrus  euim  secutus  est 
Christum,  dod  solum  geuere  martyrii,  sed  et  in 
^ordiae  raagisterii.  Quod  Ghristus  ostendit,  cum  ait: 
Tu  vocaberis  Cephas  (Joan,  i).  Licet  enim  Gephat 
secundum  unam  linguam  interpretetur  Petrus,  se- 
cundum  alteram  tamen  exponitur  capu/.  Namaicot 
caput  habet  plenitudinem  sensuum,  cffitera  vero 
membra  partem  recipiunt  plenitudinis  ;  ita  caetcri 
sacerdotes  vocati  sunt  in  partem  Bollicitudinis,  sed 


m 


INNOCBNTn  ni  PAPiB. 


780 


Bummus  pontifex  assumptus  est  in  plenitudinem 
potestatis.  Hinc  etiam,  quod  non  sine  magni  my- 
sterii  sacramento,  cum  Ghrigtus  universos  interro- 
gasset  apostolos.  Vos  autem  quem  me  esse  dicilis  ? 
solus  Petrus,  quasi  primus  et  potior  respondit  pro 
omnibus  :  Tu  es  Chrisius  Filius  Dei  vivi  {Malth. 
XYi).  Cumque  limore  periculi  cuncti  simul  exter- 
rerentur  apostoli,  solus  Petrus  descendit  intrepi- 
duSyUt  super  undas  maris  ad  Oominum  ambularet 
(Matlh,  xiv).  Et  cum  multi  discipulorum  abiissent 
retrOy  dicentes  :  Durus  est  hic  sermOj  dixii  Jesus 
ad  duodecim :  Nunquid  et  vos  vultis  abire  ?  Respon^ 
dit  ei  Simon  Petrus  :  Domine,  ad  quem  ibimus  ? 
Verba  viix  deiemx  habes^  et  nos  credimus  et  cognO' 
vimus,  quia  tu  es  Chrisius  Filius  Dei  {Joan,  vi). 
Gumque  Jesus  respexisset  discipuios,  ait  Simoni 
Petro:  Si  in  te  peccaverit  frater  tuus^vade  et  corripe 
eum  inter  ie  et  ipsum  soium,  etc.  Cui  eum  Petrus 
dixisset  :  Domine,  quoiies  peccabii  in  me  frater 
meuSf  et  dimitiam  ei  f  usque  septies  ?  Respondit  ilii 
Jesui :  Non  dico  tibi  usque  septiet^  sed  usque  se» 
ptuagies  tepties  {Matih.  xvni)  :  et  cum  omnes  apo- 
stoli  fugam  arriperent,  solus  Petrus  educens  gla- 
dium,  peroussit  servnm  pontificis,  et  dextram  ejus 
absoidit  auriculam  {Luc.  xxii).  Gumque  post  resur- 
rectionem  alii  discipuli  navigio  venissent  ad  Do- 
minum,  Petrus  succingens  se  misit  in  mare,ut  inter 
undas  ad  ipsum  aocederet  {Joan.  xi).  Quapropter 
et  Gbristus,  cum  resurrexisset  a  mortuis,  prius  se 
Petro  quam  csBteris  ostendit  apostolis,  quia  secun- 
dum  Apostolum  visus  est  Cephse,  post  hoc  undecim. 
Deinde  visus  est  plusquam  quingentis  fratribus  simui 
(II  Cor.  XV). 

GAPUT  IX. 

De  convenieniia  et  differentia  poiesiatum  inter  epi» 

piscopos  et  presoyieros, 

DifTert  autem   inter  episcopos   et  presbyteros, 
quia  ad  omnes  sacerdotes  communiter  pertinet, 
catecbizare,  baplizare,  pra3dicare,  conficere,  sol- 
vere  et  ligare.Sed  specialiter  ad  pontifices  spectat, 
clericos  ordinare,  virgines  benedicere,  pontifices 
consecrare,  manns  imponere,  basilicas  dedicare, 
degradandos  deponere,  synodos  celebrare,  chrisma 
conficere,   vestes  et  vasa  consecrare.    Unguntur 
autem  manus  presbyteris  ab  episcopo,  ut  cogno- 
soant  hoc  sacramento  se  per  Spiritum  sanctum 
susciperegratiam  consecrandi.  Unde  cum  eas  ungit 
episcopus,  dicit :  Consecrare  ei  sanciificare  digne^ 
ris,  Domine  manus  istas,  per  isiam  unctionem  et 
nostram  benediciionem ;  ut  quxcunque  consecrave^ 
rini     consecreniur^    et    quaecunque     benedizerint 
benedicantur  in  nomine  Domini.  Uoguntur  etiam 
manus  presbyteris,   ut  opera   misericordiic   pro 
viribus  ad  omnes  debeant  exercere.  Per  manus 
enim  opera,  per  oleum  misericordia  designatur. 
Unde  Samaritanus   appropians  vulnerato,  vinum 
Buperinfudit  el  oleam  {Luc.  x).   Yerumtamen  et 
mfl^ores  et  minores  sacerdotes   communiter   in 
quibusdam  vices  gerunt  summi  pontificis,  id  est 


A.  Cbristi,  dum  pro  peccatis  obsecrant,  et  pecoato- 
res  per  poinitentiam  reconciliant.  Unde  dixit 
Apostolus :  Deus  erat  in  Christo^  mundum  reeon' 
cilians  sibi,  ei  posuii  in  nobis  verbum  reconeiiiatiO" 
nis.  Pro  Christo  ergo  legatione  fungimur,  tanquam 
Deo  exhoriante  per  nos.  Obsecramus  ergo  pro  Chri' 
sio^  reconeiliamini  Deo  (II  Cor.  v).  Mediatores 
enim  sunt  sacerdotes  inter  Deum  et  homines^ 
dum  precepta  Dei  populo  deferunt  prsdicando, 
et  vota  populi  Deo  porrigunt  supplicando.  Quo- 
circa  tales  debent  existere  tacerdotes,  ut  et 
Deo  sint  grati,  et  hominibus  sint  accepti.  Nam,  ut 
inquit  Alexander  papa :  <(  Christi  sacerdotes  quanio 
digniores  fuerint,  tanto  facilias  in  necessitatibus 
popuii,   pro   quibus  clamant,    exaudiuntur.  »  Et 

n  Apostolus  :  Mediator  non  esi  unius  {Qai.  iii).  Di- 
scordes  enim  reconciliare  non  potest,  qui  simul 
utriusque  societalis  et  amicitiae  vinoulo  non  est 
concors.  Si  enim  is  qui  displicet,  ad  interceden- 
dum  mittatur,  irati  animus  ad  deteriora  provo- 
catur.  Hi  post  invocationem  sancti  Spiritus  super 
utrumque  humerum  stolam  accipiunt,  ut  ez  hoo 
intelligant,  se  per  arma  jusiitix  a  dexiris  et  a  sini^ 
siris  esse  munitos  (II  Cor.  vi).  Quatenus  neo  ad- 
versis  frangantur,  nec  prosperis  eleventur.  Unde 
cum  stolam  accipiunt,  dicit  illis  episcopns  :  Acci^ 
piie  jugum  Domini,  jugum  enim  ejus  suave  esl,  et 
onus  ejus  leve  (Malih.  xii).  Suave  est  in  prosperiB, 
leve  est  in  adversis.  Accipiunt  quoque  calicem  et 
patenam  de  manu  pontificis,  quatenns  his  instru- 
mentis  potestatem  se  accepisse  agnoscant,  placa- 

C  biles  hostias  ofTerendi.  Unde  cum  haeo  episcopos 
tribiiit :  Accipiie,  inquit,  poiesiaiem  offerendi  sa- 
crificium  Deo,  missamque  ceiebrandi,  iam  pro  mvis 
quam  pro  defunciis  in  nomine  Domini. 

Officio  saoerdotis  usus  est  Dominus  Jesus  Ghri- 
stus,  quando  post  coenam  panem  et  vinum  in  cor- 
pus  et  sanguinem  suum  divina  virtute  convertit. 
Accipitef  inquit^  et  comediie :  hoc  est  jorpus  meum, 
Hoc  faciie  in  meam  commemoraiionem  {Matth. 
xxvi).  Excellentius  autem  usus  esl  hoc  officio,  cum 
pro  peccatis  humani  generis  seipsum  in  ara  cruciB 
obtuiit,  idem  ipse  sacerdos  et  hostia. 

CAPUT  X. 

De  communibus  et  specialibus  iiidumeniis  pontificum 

ei  sacerdoium. 

0  Hsec  autem  communitas  et  specialitas  potesta- 
tum  inter  episcopos  et  presbyteros,  ipso  numero 
communium  et  specialium  vestium  designatar. 
Sex  autem  gunt  indumenta  communia  episcopis 
et  presbyteris,  videiicet  amictus,  alba,  cingulumy 
ttola,  manipulus  et  planela.  Quia  nimirum  sex 
sunt,  in  quibus  communis  episcoporum  et  pre- 
sbyterorum  potestas  consistit :  videlicet  catecbi- 
zare,  baptizare,  praedicare,  conficere,  solvera 
et  ligare. 

Novem  autem  sunt  ornamenta  pontificum  spe- 
cialia,  videiicet  calig»,  sandalia,  succinctoriam, 
tunica^  dalmatica,  mitra  et  ehiroteeas^   anQuIiis 


j 


781 


DB  S^CRO  ALTARI8  MTSTBRIO  LIBRI  SBX.  —  LIB.  I. 


7», 


-  et  baculus.  Quia  munia  novem  sunt,in  quibus  spe* 
'  oialis  cpiscoporum  polestas  consistityVidelicetcle- 
'  ricos  ordinare,  virgines  benedicere,  pontifices 
=   consecrare,  manus  imponere,  basiiicas  dedicaro; 

-  degradandos  deponere,  synodos  celebrare,obri3ma 

-  conGcere,  vestes  et  vasa  consecrare. 

•*       Pallium  autem  metropolitanorum,  et  primatum» 

-  et  patrlarcbarum  est  proprium,  ut  super  iliud  a 

-  oeBteris  episcopis  di8cernantur,etpriTilegiatamob- 
tineant  dignitatem.  Hoc  ergotarn  in  Novoquamin 
Veteri  Testamento  legitur  constitutum,  ut  ponti- 
llces  prcter  communes  vestes  habeant  speciales. 
Sed  ibi  erant  quatuor  communes  et  quatuor  spe- 
ciales  :  hic  autem  sex  sunt  communes,  novem 
autem  speciales.Id  enim  myslica  ratio  postulabat. 
Nam  illffi  dataa  sunt  carnalibus  et  mundanis  ;  he 
autem  datss  sunt  spiritualibus  et  perfectis.  Quater- 
narius  enim  convenit  carni  propter  quatuor  humo- 
res,  et  mundo  propter  quatuor  elementa.  Senarius 
autem  perfectis,  quia  numerus  est  perfectus,  qui 
redditur  suis  partibus  aggregatis.  Unde  sexto  die 
perfecit  Deus  ccelum  et  terram.et  omnem  ornatum 
eorum  {Gen.  i).  Novenarius  spiritualibus,  quia  no- 
vem  Bunt  ordines  angelorum,  qui  secundum  pro- 
phetam  (Ezech,  xxviii)  per  ix  species  lapidum  de- 
signantur,  xv  ergo  sunt  ornamenta  pontiflcis  xv 
gradus  virtutum  ipso  numero  designantia,  quos 
perxv  cantica  graduum  Psaimista  distinxit.Vestes 
enim  sacerdotales  virtutes  significant,  quibus  de- 
bent  sacerdotes  ornari,  secundum  illud  propheti- 
cum  :  Sacerdotes  tui  induantur  justitia^  et  sancti 
tui  exsutient  {Psal.  cxxxi). 

GAPUT  XI. 
De  legalibus  indumentis  secundum  hisioriam, 

Quatuor  erant  indumenta  iegalia^tam  minoribus 
sacerdotibns  quam  principi  sacerdotum  communia 
Primum  dicebatur  manathasim  HebraicejGraecens- 
pc^cufjiaTXy  et  Latine  femoralia  dici  potest,  de  bysso 
retorta  oontextum.  Secundum  cathemone^  quod  nos 
lineam  sive  subuculam,  sed  Moyses  abanec  appel- 
lavit.  Hebrsi  vero  discedentes  a  Babyloniis,  emis- 
san  eam  vocaverunt,  eratque  byssinum  et  duplex. 
Tertium  balteus,  id  est  zona  vel  cingulum,  latum 
quasi  digitis  quatuor,sic  reticulatum,  ut  quasi  pel- 
lis  viperea  videretur,  contextum  de  bysso,  cocco, 
purpura  et  hyacintho.  Quartum  ^tora,  quod  He- 
brsi  manepheif  nos  autem  infulam  appellamus, 
a  cidari,  id  est  mitra  pontiQcali  plurimum  dilfe- 
rens,  quasi  formam  rotundsB  cassidis  repraBsen- 
tans  (Exod,  xxvni  passim). 

Super  haec^quatuor  propriis  indumeotis  pontifex 
Qtebatur.  Primum  erat  tunica  hyacinthina,  quam 
Hebraice  dixit  nathir,  Graece  dioitur  ico^iipi^c,  La- 
tine  talaris  vestis,  Habebat  autem  pro  Gmbriis 
malagranata  cum  octoginta  tintinnabulis  aureis, 
intercalari  modo  disposita,  ut  audiretur  sonusy 
cum  pontifex  ingrederetur  sanctuarium,  ne  forte 
moreretur.  Secundum  erat  ephod,  id  est  superhu- 
merale»  de  quatuor  preedictis  coloribus  auroque 


A  contextum,  sine  manicis,  ad  modum  ooiobii,  ha- 
bens  apertaram  in  pectore  quadram,  ad  magnitu- 
dinem  palmi,in  qua  X^-^io^*  ejusdem  mensurs  inse* 
rebatur.  In  cujus  parte  superiori,  videlicet  super 
humeros,  inObulati  erant  auro  duo  lapides  ony- 
chini,quibus  duodecim  nominaQIiorumlsraelerant 
insculpta,  sex  in  uno  et  sex  in  altero.  Quod  autem 
Samuel  et  David  induti  leguntur  ephod,  aliud  erat 
lineum  ;  et  proprie  quidem  ephobar  dicebatur.Ter- 
tium  Hebraice  dicebatur  heusenf  Qrsce  XoYtov,  La- 
tine  vero  rationale  vocatur,  quod  pontifex  ferebat 
in  pectore.Dictum  est  autem  rationale  jadicii,quia 
ibi  erat  lapis  in  ctgus  splendore  Deum  sibi  esse 
propitium  cognoscebant.Erat  autem  rationale  qaa- 
drangulum  duplex,  de  quatuor  prsdictis  coloribue 

o  auroque  oontextum,  habens  duodeoim  lapides  per 
ordines  quatuor.  In  primo  sardium,  topazium  et 
smaragdum.  In  seoundo  carbuncuIum,Bapphiram 
et  jaspidem.  In  tertio  ligurium,  achatem  et  ame- 
thystum.  In  quarto  chrysolithum,  onyohinum  et 
berilium.  In  quibus  erant  scripta  xii  nomina  Qlio- 
rum  Israel.  In  singulis  singuU.  Erant  etiam  in  eo 
scripta  heec  duo  nomina  purim  et  tymim,  id  est 
veritas  et  doctrina,  Inferebatur  aatem  X^yiov  super- 
humeraii,  a  superiori  parte  per  duos  annulos  et 
duas  catenulas  aureas,  immissas  duobus  anoinie, 
qui  sub  duobus  prsdiotis  onychinis,  in  superhu- 
merali  continebantur  inQxi.  Ab  inferiori  veroparta 
per  duos  annulos  aureos  cum  duabas  junoturie  eive 
catenis  hyacinthinis  colligabatur  ephod.  Ultimum 
vero  oapitis  ornamentum  erat  cidaris,  id  est  mitra 

C  in  aoutum  procedens,  habens  circulum  auream 
cum  malagranatis  et  floribus.De  qua  super  Aronteoi 
pendebat  aurea  lamina,  quam  petalum  dicunt, 
ad  modum  lunad  dimidisB.  In  quaro  sculptum  erat 
Aioth  [al.  Anoth]  Adonai,  id  est ;  Sanctum  nomen 
Domini,  Tetragrammatcn, id  est  quatuor  litteraruro, 
Joth.  He,  Vau,  Heth.  Ne  vero,  cum  movebatur 
pontifex,  moveretur  et  lamina,  colligabatur  vitta 
seu  Juncturahyacintinaperspicua^quae  summitates 
posterius  diffundebat.  Noster  ergo  pontifex  profe- 
moralibus  habet  sandalia,  pro  linea  albam,  pro 
balteo  cingulum,  pro  podere  tunicam,  pro  ephod 
amictum  vel  stolam,  pro  X^y^ov  palliumyprocidari 
milram,  pro  lamina  crucem.Et  quaedam  exhisdi- 
versam  habent  formam  ab  illiSy  sed  secundam  fi- 

[)  guram  eamdem. 

CAPUT  XII. 

De  typo  legalium  indumentorum  secundum 

altegoriam. 

His  vestibus  ornatus  pontifex,  totius  orbis  prc- 
ferebat  imaginem.Femoralia  namque  byssina  con- 
grue  terram  Qgurabant,  quia  byssus  de  terra  pro- 
cedit.  Balteus  cum  vittis  et  vasculis  circumvolu- 
tionem  Oceani  designabant.  Tunica  hyacinthina 
ipso  colore  aera  prsferebat.  Per  iintinnabula  so- 
nitus  tonitruorum.  Per  malagranata  coruscationes 
ct  fulgura  Qgurabantur.  Quatuor  minoris  sacer- 
dotiset  quatuor  summi  pontiQcie  indumenta^quii- 


783 


INNOCBNTU  lU  PAPJB.  784 

CAPUT  XVII. 
De  malagranalis  ei  tinlinnabulis  aureis, 

Dependebant  autem  profimbriismalagranataciim 
tintinnabulisaureis.  Per  malagranatum  intelligitar 
operatio;  per  tintinnabulum  aureum  accipitur  pr»- 
dicatio.  Qu»  duo  debent  in  sacerdote  conjangi;  ne 
sine  illis  ingrediens  sanctuarium,  moriatur  CapU 
enim  Jesus  faeere  et  docere  (Act,  i),  sacerdotibut 
relinquens  ezemplum,  ut  sequantur  vestigia  cyas, 
qui  peccatum  non  fecit,  ut  sit  honestas  in  conver- 
eatione  :  Nec  inventus  est  dolus  in  ore  ejus  (I  Petr, 
ii),  ut  eit  verilas  in  prsedicatione. 

CAPUT  XVIII. 
De  superhumerali. 


toor  microcosmi  et  quatuor  megacosmi  partes  ipso  A 
numero  designabant,  id  est  quatuor  humores  et 
quataor  elementa.  Ephod  sui  varietate  ccBlum 
sidereum  ostendebat.  Quod  autem  erat  aurum  in- 
textam  ooloribns,  flgurabat  quod  oolor  [f.  color] 
vitalis  penetrat  universa.  Duo  lapides  onyohini 
solem  et  lanam,  vel  duo  hemisphaeria  denotabant: 
XII  gemmffi  pectorales,  zii  signa  in  zodiaco  priBfe- 
rebant.  Rationale  quidem,  quod  erat  in  medio, 
qnia  ratione  plena  sunt  universa,  quo  terrena  cob- 
lestibus  haBrent.  Imo  ratio  terrenorum  et  tempo- 
rum  et  oaloris  et  frigoris,  et  duplex  inter  utrum- 
que  temperies,  de  cceli  cursu  et  ratione  descendil. 
Per  annulos,  catenulas  et  uncinos,  elementorumy 

humortjm  et  temporum  conigamentaBignaDtur.Ci-  .^^^^^^^^  .^  ^^^  euperhumerale, 

dtris.coelnmempyreum  :lamma8uperpo8ilaDeum «   ...  .       j.    j  i,.»>  j  .-     *• 

.:  ".w  :.«J-J:„.„.M«„t«„,  H»„r.  nniH«m  »11«.  ^  8>gnifican8,quod  pontifex  debet  mduerepatientiam, 

ut  in  patientia  sua  possideat  animam  suam  {Luc. 


•ignabat  omnibus  praesidentem.Hanc  quidem  ailo 

goriam  libri  sapientitB  conOrmat  auctoritaSydicens, 

In  veste  poderis  quam  hahebat,  totus  erat  orbis  ter'- 

rarum^  ei  parentum  magnaiia  in  quaiuor  ordinibus 

lapidum  erant  sculpta,    et   magnificefttia    tua  in 

diademaU  capiiis  iiiius  erat  scripta  {Sap.  zviii). 

CAPUT  XIII. 

De  vestibus  iegaiibus  secundum  tropoiogiam. 
De  femoralibus. 

His  indumentis  legalibus  tacerdos   induebatur, 

hoc   ordine  (Exod.  xiix).  Lolis  priiiS  manibus  et 

pedibus  induebat  manathasim,  id  est  femoralia, 

figarans  quod  sacerdos  mundatis  operibus  et  afTe- 

otibus»  lacrymis  pcBnitentiaB,  debet  assumere  con- 

tinentiam,  ut  ofiferat  hostiam  immaculatam,  san- 


xzi).  Humeris  enim  onera  supportamus,  secun- 
dum  illud  :  Supposuit humerum  suum  adportandum^ 
factusque  est  tribuiis  serviens  {Gen.  xux). 

CAPUT  XIX. 
De  duabus  oris. 
Habebat  aulem  duas  oras  conjunctas  in  utroque 
iatere  summitatum,  sigiOcans  quod  pontifex  debet 
habere  arma  justiticB  a  dextris  et  a  sinistris  (II 
Cor,  vi),  ut  non  erigatur  prosperis,  neo  deprima- 
tur  adversis. 

CAPUT  XX. 
De  duobus  onychinis. 
Habebat  autem  et  duos  iapides  onyehinos  insertos 


otam,  Deo   placentem  {Rom.   xii).  Noster  autem  C  humeris,  in  quibus  erant  scuipta  xii  nomina  fiiiO' 


pontifex,  quia  Jugem  debet  habere  oontiaentiam, 
non  induit  in  sacriOcio  femoralia,  sed  sandalia ; 
ac  si  dicatur  :  Qui  iotus  est,  non  indiget  nisi  ut  pe- 
des  iavetf  et  est  mundus  toius  {Joan.  xxi). 

CAPUT  XIV. 

De  veste  iinea. 

Secundo  induebatur  cathemone^  id  est  linea  ve- 

ste  ;  significans  qnod  sacerdos  debot  induereinno- 

oentiam,  ut  quod  sibi  non  vult  fieri  alii  ne  faciat 

(Matth.  vii).  Linum  enim  propter  candorem  signi- 

ficat  innooentiam,  secundum  illud  :  Omni  tempore 

vestimenta  tua  sint  candida  (Eccie.  ix). 

CAPUT  XV. 
De  %ona. 
Tertio 
tem 

gat  concupiscentiam.  Unde  Veritas  ait  :  Sint  lumhi 
vestn  prsscinctiy  et  iucernse  ardentes  in  manibus  ve- 
stris  {Luc.  xi). 

CAPUT  XVI. 
De  iunica. 
Quarto,  induebat  tunicam  poderem,  id  est  tala- 
rem,  sigoificans  quod  pontifex  debet  induere  per« 
severantiam ;  quia  qui  perseveraverit  usque  in  /f- 
nem,  hie  saivus  erit  (Maith.  x).   Per  talum  enim 
propter   extremitatem,  perseverantia  designatur, 
secundam  illud  :  Ipsa  conteret  caput  iuumfOt  tu  in» 
sidiaberis  caicaneo  ejus  {Oen.  i}. 


De  zona.  «»»"•       «  ^      ^,    ^,  » i^i 

ertio,  cingebal  se  balteo,  signiflcane  castita- n '1'"'<1. '»f  «^«"f"*'»';^  °« V»  °P«"  P« 
,,  quia  circa  lumbos  debelaccingi,  nt  restrin-  "  «««  "»  f"^^'  nudxtxx  etneqmtvai   s 


rum  Israei :  sex  in  uno,  et  sex  in  aitero.  Per  duos 
onychinos  significatur  veritas  et  sinceritas.  Veritas 
per  claritatem,  sinceritas  per  soliditatem.Perfilios 
Israel  signiflcantursancta  desideria  et  Justa  opera, 
secundum  iliud  :  Maledictus  homo  qui  non  reli- 
querit  semem  in  Israel  (Deut.  xxvii).  Per  senarium 
numerum  significatur  perfectio  pro  eo  quod  Oeus 
sexto  die  perfecit  coeium  in  terram  et  omnem  oma* 
tum  eorum  (Gen.  ii). 

CAPUT  XXI. 
De  duodedm  nominibus  fiiiorum  Israel, 

Quod  autem  sex  nomina  filiorum  Israel  aculpta 
erant  in  uno   lapide,  et  sex   in  altero,  significat 

perfici  debent, 
sed  in  a%ymis 
sinceritatis  et  veriiatis  (I  Cor.  v),  ut  sinceritas  for- 
met  intentionem  et  veritas  finem. 

CAPUT  XXII. 
De  duabus  catenuiis. 
Habeat  et  duas  eaienulas  auri  purissimi^  sibi 
invicem  cohaerentes^  quae  duobus  inserebantnr  unci- 
nis  :  significans,  quod  pontifex  debet  habere  duos 
charitatis  afTectus,  ad  Deum  scilicet  et  ad  proxi- 
mum.  De  quibus  preecipitur  :  Diliges  Dominum 
Dcum  tuum  ex  toio  corde  tuo,  et  in  tota  anima  tua, 
et  tn  tota  mente  tua^  et  proximum  tuum  sieui  te  ip' 
sum  (Deut.  vi;  Maith,  xii).  Siout  enim  aonim 


DB  SACRO  ALTARIS  MYSTBBIO  LIBRI  SBX.  —  LIB.  I. 


780 


ninet  uniYersis  metallie,  ita  charitas  excellit  X  gniOcaiis  sapientiam,  qna  praecellere  debet  ponti- 


ireas  virtutes.  De  qua  dicit  Apostolus:  Horutn 
eit  charitas  (/  Cor.  xiii). 

CAPUT  XXIIl. 
De  duobus  wicinis, 
)  uncini  sunt  intentio  et  finis,quibu8  catenulaa 
inlur,  ut  tam  Deum  quam  prozimum  diiigat. 
propter  se  ipsum,  prozimum  propter  Deum, 
'0  eordey  el  conscientia  bonaf  et  fide  non  fieta 
i.  i). 

CAPUT  XXIV. 
De  rationali. 
to  induebatur  XfSY^<>v>  id  est  rationaIe,signin- 
[uod  pontifex  debet  Induere  discretIonem,per 
discernat  inter  lucem  et  tenebras,  inter  dex- 


fex,  seoundum  illud  :  Caput  ejus  aurum  opUmum 
(Can.  v). 

CAPUT  XXX. 
De  nomine  Domini  tetragrammaton, 
In  qna  quidem  lamina  aurea  erat  Boriptum  no- 
men  Domini  tetragammaton,  id  est  quatuor  litte- 
rarum  :  loth,  He,  Vau,  Heth,  id  est  principium 
passionis  vitaQ  iste.  Ac  si  diceretur  apertius  :  Ille 
cujus  pontifex  iste  gerit  personam,  scilicet  Chri- 
stus,  est  principium,  id  est  auctor  vils  passionis,  id 
est,  ^itas  restaurate  per  passionem  ;  quia  mortem 
nostram  moriendo  destruxit,  et  \itam  resurgendo 
reparavit.  Nomen  Domini  quod  scribebatur  in  la- 
mina  aurea  erat  Anoth,  Adonai,  id  est  sanotum 


3t  sinistram.Quia  non  cst  conventio  lucis  ad  p  nomen  Domini,telragrammaton,quod  ineffabile  di- 


M,  neque  Christi  ad  Belial  (II  Cor,  vi). 

CAPUT  XXV. 
De  quadratura  rationalis,  et  duplicitate. 
,  autem  rationale  quadragulum,  signiflcans 
3ontifex  debet  diecernere  quatuor.  Inter  ve- 
t  falsum,ne  deviet  in  credendis  :  et  inter  bo- 
t  malum,ne  deviet  in  agendis.Erat  et  duplex, 
ebet  discernere  pro  duobus,  prosevidelicet, 
populo ;  ne  si  aecus  cxcum  duxerit^  ambo  in 
i  cadant(Matth.  xv). 

CAPUT  XXVI. 
De  quatuar  ordinibus  lapidum, 
3bat  et  quatuor  ordines  lapidum^significans, 
3onlifex  debet  habere  quatuor  principales 
!8,  justitiam,  fortitudinem,  prudentiam,  et 
rantiam. 

CAPUT  XXVIl. 
De  duodecim  lapidibus. 
ngulis  autem  ordinibus  habebat  treslapides^ 
caos,  quod  pontifex  in  primo  debct  habere 
spem  et  charitatem;  in  secundo  modestiam, 
letudincm  et  benignltatem  ;  in  tertio  pacem, 
cordiam  et  largitalem.In  quarto  vigilantiam, 
tudinem  et  longanimitatem.  Per  lapidesenim 
itur  virtutes,  secundum  i]lud:5j  quis  autem 
*dificat  iupra  fundamentum  hoc,  aurum  ar- 
i,  lapides  pretiosos,  ligna,  'fenum,  stiputam 
ujusque  opus  manifestum  erit  (/  Cor.  xiii). 

CAPUT  XXVIII. 
De  cidari. 


citur^  non  quia  elTari  non  potest,  sed  quia  rem 
ine£fabilem  significat. 

CAPUT  XXXI. 
De  varietate  operis, 
Erant  autem  hsc  indumenta  pro  majori  parte 
contexta  opera  polymito,  id  est  varic,  propter  va- 
rietatem  virtutum.  Dc  qua  dicit  Psalmographus  : 
j4stitit  regina  a  dextris  tuis  in  vestitu  deauratOfCir' 
cumdata  varietate  [Psal,  xuv).  % 

CAPUT  XXX JI. 
De  quatuor  coloribus. 

Contexta  vero  erant  indumenta  da  quatuor  pre- 
tiosis  coloribus  :  purpura,  cocco,  bysso.hyaointho. 

Per  purpuram  regiaddignitatissignificaturponiifi- 
calis  potestas,  quoB  via  regia  debet  incedere,ne  de« 
^  clinet  ad  dexteram  vei  deviet  ad  sinistrtm-.ne  liget 
dignos,  aut  solvat  indignos. 

Per  ooccum  coloris  ignei,qui  etbis  tinctus  fulsse 
narrator^significatur  pontificalis  doctrina,qus  sio- 
ut  ignis  lucere  debet  et  urere.  Lucere  debet  per 
promissionem,  ut  :  Omnis  qui  reliquerit  domum 
aut  patrem  et  mairem^  etc. ,  centuptum  accipiet  et  vi* 
tam  «temam  possidebit  (Matth,  x).  Urere  debet  per 
comminationem,  ut :  Omnis  arbor  qux  non  facit 
fructum  bonum,  excidetur  et  in  ignem  mittetur 
(Matlh.  vii). 

Per  byssum  candoris  eximii  significatur  pracla- 
ritas  fam»,  quce  debet  esse  retorta,  ut  pontifex 
habeat  bonum  testimonium,  secundnm  Apostolum, 
et  ab  his  qui  sunt  intus,  et  ab  his  qui  suni  foris 


remum  capitis  ornamentum  erat  cidaris  vel  D  (/  7*t>ii.  iii). 


quam  ultimo  pontifex  assumebat,8ignificans 
italem,  de  qua  Dominus  ait  :  Omnis  qui  se 
\humiliabitur  :  et  qui  se  humtliat,  exaltabitur 
Lviii).  Hanc  autem  gcstabatin  capite,8ignifi- 
uod  pontifex  debet  gerere  humilitatem  in 
,  exemplo  capitis  nostri  sic  dicentis  :  Discite 
quia  mitis  sum  et  humilis  corde  [Maith.  xi). 
put  enim  mens  intelligitur,  secundum  illud: 
aput  tuum,  et  faciem  tuam  lava  (Matth.  vi). 

CaPUT  XXIX. 
De  lanUna  aurea. 
iidari  dependebat  a  fronte  lamina  aurea,  si- 


Per  hyacinthum  ooloris  aerei  signatur  serenitas 
conscientiffi,  quam  intra  se  pontifex  debet  habere» 
secundum  quud  dicit  Apustolus :  Gloria  nostra  htec 
est  testimonium  conscientiw  nostra;  (I!  Cor.  i). 

CAPUT  XXXIII. 
De  vestibus  evangeUei  sacerdotis. 
Vesles  autem  evangelici  sacerdotis  aliud  desi- 
gnant  in  oapite,  aliud  figurant  in  membris.Nam  et 
caput  et  membra,  sacerdotis  oomine  nuncupantar. 
Ad  caput  enim  dicit  Psalmographus  :  7tt  es  M^#r. 
dos  in  aetemum  secundum  ordinem  Melchisodoch 
(Psat.  cix).  Ad  membra  vero  dlcit  Apoatolas  :  Vgs 


787 


INNOCBNTO  m  PAPA. 


esUs  genus  eUctamy  regale  sacerdotium^  gens  snncfa^  A 
populus  acquisitionis  (/  Petr,  ii).  Prius  ergo  expo- 
nenda  sunt  earum  mysteria Juxta  quod  capiti  con- 
gruunty  ac  demum,  secundumquod  membriscon- 

veniunU 

CAPUT  XXXIV. 

De  pontifiealihus  indumentiSf  secundum  quod  Christo 

conveniunt, 

Pontifexergo  in  altaris  ofQcio  Ijcapitis  sui  Ghristi, 
cujus  membrum  esl,  reprsseDtans  personam,dum 
pedibus  assumit  sandalia,illud  incarnationis  Domi- 
nic»  insinuat  calceamentum,  de  quo  Dominus  in- 
quit  in  Psalmo  :  In  Mumwum  extendam  calceamen- 
ium  meum  {Psal.  lix),  id  est  in  gentibus  notam  fa- 
ciam  incarnationem  meam.  Venit  enim  ad  nos  cal- 
ceata  Divinitas,  ut  pro  nobis  Dei  Filius  sacerdotio  |. 
fnngeretur.Per  ligulas,quibus  ipsa  pedibus  sanda- 
lia  constringuntur,  illud  idem  accipimus,  quod  per 
oorrigiam  calceamenti  Joannes  Baptista  signiOcavit, 
cum  ait :  Cujus  non  sum  dignus  corrigiam  calcea- 
menii  solvere  (Matlh.  iii).  Unionem  ergo  ineffabi- 
lem,  copulamque  indissolubiJem,  quibus  Verbi  di- 
vinitas  se  carni  nostrae  conjunxit,per  sandaliorum 
corrigias  intelligirous.Mediantibus  verocaligis  pe- 
des  sandalis  conjiftguntur  :  qiioniam  anima  me- 
diante  carni  divinitas  est  unita.  Sicut  enim  pes 
oorpus  sustentat,  ita  Divinitas  mundum  gubernat. 
Unde  ait  PsalmiBta:i4dora(e  scabellum  pedum  ejus^ 
quoniam  sanctum  est  (Psal,  xcviii). 

CAPUT  XXXV. 

De  amictu,  ubi  redditur  ratio  cur  idem  in  Christo  per  n 
calceamentum  pedum^  et  per  amictum  capitis  desi- 
gnatur. 

Amictus  autem,  quo  sacerdos  caput  suum  obnu- 
bilyillud  significat,quod  in  Apocalypsi  describitur, 
angelum  Dei  fortem  descendisse  de  coelo,  amictum 
nube  {Apoc,  x).  Et  in  Isaia  :  Ecce  Dominus  ascen- 
det  super  nubem  candidam  {Isa,  xix).  Veniens  au- 
tem  ad  salvationem  mundi  Dei  Filius,magni  consi- 
lii  aogelu8,amictus  est  nube^dum  divinitatem  abs- 
condit  in  carne.  Nam  caput  viri  Chnstus,  caput 
Christi  Deus  (/  Cor,  ii).  Hoc  ergo  carnis  latibulum 
amictub  sacerdotis  significat.  Quod  per  illam  syn- 
donem  expressius  designatur,  qua  summus  ponli- 
fex  caput  obducit.  Bt  pulcbre  quidem,  quod  per 
calceamentum  pedum,boc  ipsum  peramictum  ca- 
pitis  designatur  :  quia  divinitas  in  carne  latuit,  et  D 
per  carnem  innotuit.  Nam  cum  notus  esset  in  Ju- 
d«a  Deus,  et  in  Israel  magnum  nomen  cjus,  in 
Idumssam  extendit  calceamenium  suum  (Psal,  ux), 
et  ante  conspectum  geniium  revetavtt  justitiam  suam 
{Psa!.  xcvii). 

CAPUT  XXXVI. 
De  alba. 

Alba  lineum  vestimentum,  longissime  distans  a 
tunicis  pelliceis,  quoe  de  mortuis  animalibus  fiunt, 
quibus  Adam  vestitus  ost  post  peccatum  {Gen.  iii), 
novitatem  vilffi  8ignificat,quam  Christus  ot  habuit, 
et  doouit,  et  tribuit  in  baptismo^de  qua  dioit  Apo- 


stolus ;  Exuite  veterem  hominem  cum  actibas  in^ 
et  induiie  novum  hominem^qui  secundum  Deiun  er\ 
tus  est  {Ephes.  iv).  Nam  et  transfiguratione  resfla- 
duit  facies  ejus  sicut  sol,  et  vestimenta  ^us  mt 
facta  alba  sicut  nix  {Matth.  xvu).  Semper  enim 
vestimenta  Christi  munda  fuerunt  et  candida,qiiii 
peccafum  non  fecii^  nec  inventus  esi  dolus  in  liogBi 
ejus  (I  Petr,  ii ;  Isai.  liii). 

CAPUT  XXVII. 
De  %ona  sive  cingulo. 

Zona  sacerdotalis  illud  signiflcat,  quod  Joanna 
apostolus  ait :  Conversus  vidi  similem  filio  hominis^ 
prxdnctum  ai  mamillas  %ona  aurea  (Apoc.  i).  Per 
zonam  auream  perfectaChristi  charitus  designatDr: 
quam  dicit  Apostolus :  Supereminentem  seientisedU' 
ritaiem  Chrisii  {Eplies,  iii),  ferventem  in  corde,  n- 
diantem  in  opere.Gujus  succinctorium  illad  sigBi- 
ficat,  qiiod  Isaias  de  Christo  loquens  pnedixit  : 
Erit  juititia  cingulum  lumborum  ejus^  et  fides  d»' 
ciorium  rennm  ejus  {hai,n).  —  Nam  Justus  Damimu, 
H  justitias  dilexit,asquitatem  vidit  vulfus  ejus  [Psal. 
x).  Fidelis  Dominus  in  omnibus  verbis  suis^  et  laii- 
etus  in  omnibus  operibus  suis  {Psal,  cxliv).  Doc 
summitates  illius,du8e  sunt  partes  naturalesjusti- 
tiffi,  quam  Christus  et  fecit,  et  docuit  :  Qaod  tibi 
non  vis  fieri,  alteri  ne  feceris  {Tob.  iv)  ;  sed  qujB- 
cunque  vuliis  ul  faciant  vobis  homines,  ei  vos  fadti 
illis  {Matth.  ix). 

CAPUT  XXXVIII. 
De  stola. 

8tola,qu(ie  super  amictum  coilo  sacerdotis  incum- 
bit,obedientiam  et  servitutem  significat,quam  Do- 
minus  omnium  propter  salutem  servorum  subivit. 
Nam  cum  in  forma  Dei  esset^  non  rapinam  arbiln- 
tus  est  esse  se  sequalem  Deo.  Exinanivit  enim  se 
ipsum,  formam  servi  accipiensjaclus  obediens  usque 
ad  mortem^  mortem  auiem  crucis  (Philip.  ii).  Cao- 
sam  quippe  mortalitatis  nec  contraxit  origine,  nee 
commisit  in  opere;  quia  quod  non  rapuit,  hoc  ei- 
solvit  {Psal,  Liviii).  Dedit  enim  illi  calicem  Pater, 
non  judex;  amore,  non  ira;  voluntate,  non  neces- 
sitate ;  gratia,  non  vindicta.  Hic  est  ille  Jacob  qui, 
parens  prscepto  patris  Isaac  et  consilio  matris  sus 
Rebecc8e,servivit  Laban,ut  Hacbel  et  Liam  ducerct 
in  conjugium  {Gen.  iiviii  et  xxiix). 

CAPUT  XXXIX. 
De  iunica. 
Tunica  poderis,  quae  byacinthini  coloris  erat  in 
veteri  saccrdotio,  tintinnabulis  et  malis  punicis  ab 
inferiori  parte  pondentibusyut  pontifox  totus  voca- 
lis  incederet,coDlestemChiisti  doctrinam  insinuat. 
Cujus  notitiam  habuorunt  hominos,  quibus  Deus 
por  propbelam  ait:In  montem  excelsum  ascende  tu, 
qui  evangelizas  Sion  {Isai,  xl).  Prscipue  tamen 
hanc  habuit  tunicam  evangclicas  tcxirix  doctrinc, 
sapientia  Dei  Jesus  Chri8tu8,et  dedit  illam  aposto- 
lis  suis  :  Omnia,  inquit,  quxcunque  audivi  a  Patre 
meo  nota  feci  vobis  {Joan.  xv).  Hanc  ergo  sigDifi- 
oavit  illa  tunica  Domini,quam  milites  soiodere  no- 


789 


DB  SACRO  ALTARIS  MYSTBRIO  LIBBI  SBX.  —  UB.  I. 


790 


f; 


=^   luerant,  eo  qaod  essei  incansuUlUf  desuper  contexta  A  quam  Ecclesiam,  quae  paesionem  Ghristi  prasceBsity 

et  novam,  qus  passioDem  Ghristi  Bubsequitur.  Nam 
et  qui  praeibant  et  qui  sequebantur^  elamahanl^  di' 
cenies :  Hosanna  filio  David,  benedictus  qui  venU 
in  nomine  Domini  (Matth.  xxi). 

GAPUT  =XLin. 

De  manipulo, 

Quod  sacerdos  manipulum  portat  in  lasva,  desi- 

gnat,  quod  Cbristus  bravium  obtinebat  in  via.  Per 

manipulum  euim  prasmiumdesignaturjuxta  quod 

legitur:  Wenienles  autem  venient  cum  exultaiione, 

portantes  manipulos  suos  {PsaL  cxxv).   Per  lavam 

vita  prffisens  accipitur,  secundum  quod  scriptum 

est :  Lxva  ejus  sub  capite  meoy  ei  dextra  illius  am^ 

plexabttur    me  {Cant,   ii).  Christus  autem  simul 

dimitletur  vobis,  sicque,  inquit,  orabitis :  Dimiite  B  fruebatur  et  merebatur.  Fruebatur  in  patria,  mere- 


per  iotum  {Joan.  xix)  :  damnum  fore  maximum 
exislimantes,  si  qui  doctrinam  evangelicam  haeresi- 
bus  scindere  moliantur. 

CAPUT  XL. 
De  dalmatica. 
Super  hanc  tunicam  pontifex  vestit  dalmaticam, 
qus  sui  forma  latam  et  largam  misericordiam 
Christi  significat,  quam  ipse  prs  cffiteris  et  docuit 
et  impedit.  Bstoie,  inquit,  miserviordeSy  sicui  el 
Paler  vester  misericors  est  {Luc,  vi).  Beati  manque 
misericorde9,  quoniam  ipsi  misericordiam  consequen' 
iur  (Malth,  v).  Judicium  vero  sine  misericordia  fiet, 
ei  qui  non  facit  misericordiam^  quia  misericordia 
superesaltat  judicium  {Jac.  ii).   Ergo  dimittite,  et 


nobis  debita  nostray  sicut  ei  nos  dimitiimus  debitori» 
bus  nostris  (Matlh.  vi).  11  ic  est  ergo  Saraaritanus 
ille  proximus  noster,  qui  fecit  nobiscum  misericor- 
diam,  superinfundens  vulneribus  nostris  vinum  ei 
oleum  (Lue^  x).  Nam  per  viscera  misericordise  suaa 
visitavit  nos  Oriens  ex  alto  (Luc.  x).  Qui  non  ex  ope 
ribus  justitix  qux  fecimus  noSy  sed  secundum  mise- 
ricordiam  suam  salvos  nos  fecit  (Tit.  iii).  Qui  pro- 
peccatoribus  vcnit,  ut  de  peccatis  veniam  indulge- 
ret.  Misericordiam,  inquii,  volo  ei  non  sacrificium 
(Matth.  ix). 

CAPUT  XLI. 
De  chirothecis. 
Ghirothecae  sunt  hasdorum  pelliculffi,  quas  Jacob 


batur  in  via.  Nam  simul  oomprehendebat,  et  sta- 
dium  percurrebat  ;  quia  simul  erat  et  in  patria  et 
in  via.  Nemo,  inquii^  ascendit,  in  coelumy  nis\  gui  de 
coslo  descendil  Filius  hominis  qui  esi  in  coelo  (Joan. 
iii). 

GAPUT  XLIV. 
De  mitra. 
Mitra  pontificis  illud  signiflcat,  quod  Propheta 
loquens  de  Filio  dicit  ad  PaU^m  :  Gloria  et  honore 
coronasti  eum,  Domine,  ei  Wnstiiuisti  eum  tuper 
operamanuum  iuarum  {Psal.  viii).  Hoc  est  itaque 
illud  nomen,  quod  est  super  omne  nomen^  ut  in  no^ 
mine  Jesu  omne  genu  flectatur,  co^lestium^  terre' 
strium^  et  infernorum  (Philip,  ii).  Nam  et  in  aurea 


manibus  Rebecca  circumdedit,  ut  pilosa;   manus  p  lamina  cidaris  pontificalis  sculptum  erat  nomen 


majoris  similitudinem  exprimerent  (Gen.  xxvii). 
Pellis  hsdi  similitudo  peccati,  quam  Rebecca  ma- 
ter,  id  est  Spiritus  sancti  gratia,  manibus  veri  Ja- 
cob,  id  est  operibus  Gbristi  circumdedit :  ut  simi- 
litudinem  majoris,  id  est  prioris  Ads,  Ghristus  ex- 
primeret.  Ghristus  enim  simiiitudinempeccati  sine 
peccato  suscepit  (Rom.  viii),  ut  incarnationis  my- 
Bterium  diabolo  celaretur.  Nam  ad  similitudinem 
peccatorum  osuriit,  sitivit,  doluit  et  expavit,  dor* 
mivit  etlaboravi^.Unde  cum  jejunasset  quadraginta 
diebus  et  quadraginla  noctibuSf  ac  postea  esuriissety 
accedens  ad  eum  diabolus,  eum  ad  similitudinem 
prioris  Adas  tentavit  {Matth.  iv).  6ed  quibus  primum 
vicerat,  eisdem  modis  victus  est  a  secundo. 

GAPUT  XLII. 


domini  tetragrammaton,  cujusmysteriumsuperius 
prffilibavimus.  Per  mitram  ergocapitis  Ghristi  sum- 
mam  illam  honorificentiam  inlelligimus,  quae  pro- 
pler  divinitatem  debctur  humanitati.  Nam  propter 
pedem  adoratur  scabelium  :  Adorate,  inquitf  sca^ 
bellum  pedum  ejusy  quoniam  sanctum  est  (Psal. 
xcviu). 

CAPUT  XLV. 
De  baculo, 
Virga  pontificis  Christi  potestatem  significat ;  de 
qua  dicit  Psalmista  :  Virga  rectaestvirgar^pni^tit; 
quia  dilexisti  justitiam  et  odisti  iniquitatemf  pro^ 
pterea  unxit  te  Deus  Deus  tuus  (Psal.  xuv).  Pro- 
pter  quod  et  alibi  dicit  :  Reges  eos  in  virga  ferrea 
{Psal  ii).  Duritia  ferri  rigorem  signiOcat  aBquitatiBi 


De  planeta^ubi  eliam  agitur  de  anterioriet  posleriori  ^  ^^^^  Ghristustanquam  vas  figuli  confringet  peooa- 


parie  planetm. 

Gasula  vel  planela  magni  sacerdotis  est  uoivcr- 

salis  Ecclesia  ;  de  qua  dicit  Apostolus  :  Quotquot 

in  Christo  bapdzati  estis,  Christum  induisiis  (Gal. 

iii).  Iloc  est  illud  Aaron  vestimentum,   cujus  in 

oram  descendit  unguentum  :  sed  a  capite  descendii 

in  barbam,  et  a  baThBdescendii  in  oram  (P^a/.cxxxii). 

Quoniam  de  pleniludine  spiritus  ejus  nos  omnes  aC' 

cepimus    (Joan.),    primum    apostoli,    postmodum 

caeteri.  Quod  autem  casula,  cum  unica  sit  et  integra, 

extensione  manuum  in  anteriorem  et  posteriorem 

patem  quodam  modo  dividitur,  desigoat  et  anti- 


tores.  Verum  potestas  Christi  non  solum  virga,  sed 
et  baculus  est,  quia  non  soium  corripit»  sed  et  su- 
stentat;  unde  Psalmista  :  Virga  tua  et  bacutustuus 
ipsa  me  consolata  suni  (Psal.  xxii). 

CAPUT  XLVI. 
De  annulo. 
Annulus  digiti  donum  Spiritus  sancti  signifieat. 
Digitus  euim  arlidilatusatquedistinctus,  Spiritum 
sanctum  insinuat,  sccundum  illud  :  Digitus  Dei  est 
hic  (Exod.  viii) ;  et  alibi :  Si  ego  in  digito  Dei  ejicio 
dxmonia^  filii  vcsiri  in  quo  ejiciunt  (Luc.  ii  ?Annu- 
lus  aureus  et  rotunduspcrfectionemdonorum  ejus 


m 


INMOCBMTII  m  PAPiES. 


n 


significat,  qaa  siQemenBura  GbristuB  accepit  quo-  A. 
niam  m  eo  plenitudo  diviniiaiis  habUat  corporaliter 
(Coloss  H).  Nam  qui  de  oielo  venit,super  omnes  est; 
eui  Deus  non  dedit  spiritum  ad  mensuram  Uoan, 
iix).  —  Super  quem  videris  Spirilumy  inquit,  san- 
otum  descendentem  et  maneniemf  hic  est  qui  bapii- 
%atin  Spiritu  sancto  (Joan.  i).  Nam  requiescit  super 
eum  Spiriius  sapientvs  et  intetleetus  (Isa.  ii),  eto. 
IpBe  vero  de  plenitudine  sua  Becundum  dilTerentes 
dooationeB  dittribuit  :a/u,  secundum  Apostolum, 
daoB  sermonem  scientias,alit  graiiam  sanitaium  alii 
operationem  virtuium  (/  Cor.  xn),  etc.  Quod  et  vi- 
Bibiiis  pontifex  imitatur,  et  aiioB  in  Ecclesia  con- 
Btituens  Bacerdotes,  alioB  diacones,  aiios  Bubdiaco- 
nes,  ei  h^juBmodi, 


CAPUT  XLVII. 

De  quinque  psalmis  dum  prxparatur  episcopus 

dicendis. 


B 


CelebraturuB  episopus  missarum  solemnia, 
quosdam  psalmosetorationeBprsmittit,  seoundum 
exhortationem  Psalmiste  dicentis  :  Prssoccupemus 
fadem  ejus  in  eonfessione,  et  in  psalmis  jubilemus 
ei  {Psal.  xciv).  Dicit  autem  hos  quinque  psalmos: 
Quam  dilecta  (P^a/^xiii),  Benedixisti.  (lxxxiv), 
inclina  (lxxxv),  Credidi  (cxv),  De  profundis  (cxxix). 
Ut  quidquit  immundum  quinque  sensuum  trans- 
gressione  commisit,  quinque  psalmorum  oratione 
detergat.  Qusdam  enim  continentur  in  ipsis  quae 
reote  conveniunt  celebraturisaltaris  mysterium  et 
eucharistiaesacramcntum.In  primo  :  Concupivii  ei  ^ 
defecit  anima  mea  in  airia  Domini,  AUariatuay  Do'  ^ 
mine  virtutum,  rex  meus  et  Deus  meus.  Domine 
Deus  virtutumf  exaudi  orationem  meamj  auribus  per" 
eipe  Deus  Jacob.  Proiecior  nosier  aspice  Deus^  et 
rtspiee  in  faciem  Chrisii  iui.  In  secundo  Converte 
nos,  Deus  salutaris  noster,  et  averte  iram  iuam  a 
nobis.  Kunquid  in  xtemum  irasceris  nobis  ?  Ostende 
nobis,  DominCf  misericordiumiuam,  etsalutare  tuum 
da  nohis.  Vet*umlamen  propier  iimenies  eum  salutare 
ipsius,  ut  inhabitet  gloria  in  terra  nostra.  In  tertio : 
Auribus  percipe,  Domine^  orationem  meamy  et  tn- 
tende  voci  deprecationis  meae.  Omnet  gentes  quos- 
eunque  fecisti  venient  et  adorabuni  coram  te,  Do- 
mine.  Confitebor  tibi,  Domine  Deus  meus,  in  toio 
eorde  meo,  et  glorificabo  nomen  tuum  in  xiemum, 
In  quarto  :  Calicem  saluiaris  accipiam,  ei,  nomen  D 
Demini  imvocabo.  Dirupisti,  Domine  vincula  mea, 
iibi  saerificabo  hostiam  taudis^  nomen  Domini  tn- 
vocabo.  Voia  mea  Domino  reddam  in  conspeciu  om- 
nis  populi  ejus;  in  airiis  domus  Domini,  in  medio 
tui  Jerusatem.  In  quinto :  Fiant  aures  iux  inten- 
dentes  in  vocem  depreeationis  mese.  Sustinuii  anima 
fnea  in  verbo  ejuSf  speravU  anima  mea  in  Domino. 
Quia  apud  Dominum  misericordia  et  copiosa  apud 
eum  redemptio.  Orationes  vero  quas  addit,  mani- 
feste  pertinent  ad  impetrandum  oordis  et  corporis 
mundiliam  et  munimen. 


GAPUT  XLVIIL 

De  pontificalibus  indumentis,  seeundum  psi 
manbris  conveniuni  :  ubi  agilur  de  ealigu  ci 
sandaliis. 

Interhxc,  pedes  pontificis,  in  prsparatioDe  Evtn- 
gelii  pacis,  caligis  et  sandaliis  oaloeantur,  quoram 
pulchritudinemadmirabatur  prophetacum  dicerel : 
Quam  speciosi  sunt  pedes  evangelizantium  pacem, 
evangelizantium  bona  [Psat.  lii).  Sandalia  vero  de 
Bubtus  integram  habent  8oleam,desuper  autemeo- 
rium  fcnestratum,  quiagressuspraBdicatoris  debeot 
Bubtus  esse  muniti,  ne  polluantur  terreniB,  Beeun- 
dum  illud  :  Excutite  pulverem  de  pedtbus  vestris 
Maith.  x) ;  et  sursum  aperti,  quatenus  ad  cogDO- 
Bcenda  ocelestia  revelentur,  secundum  illad  pro- 
pheticum  :  Revela  oculos  meos^  et  considerabo  m- 
rabilia  de  tegeiua  (Psal.  cxviii).  Quod  aulem  san- 
dalia  quibusdam  locis  aperta^  quibuBdam  claosi 
Bunt,  designat,  quod  evangelica  prsdicatio  nee 
omnibus  revelari,  neo  omnibus  debet  abscondi, 
sicut  scriptum  est :  Vobis  datum  esl  nosse  mysti' 
rium  regni  Dei,  cxteris  autem  in  parabolis  [Lue. 
viii).  f^olite  sanclum  dare  canibus^  nec  margaritas 
spargatis  ante  porcos  {Matih.  vii).  Prius  autem  ca- 
ligis  induitur  usque  ad  genua  protensis,  ibiqoe 
constrictig,  quia  pr«dicator,  pedibuR  buib  rectos  fa- 
eere  gressus,  etgenuadebilia  roborare  debet;  nam 
^ttT  fecerii  et  docueriiy  hicmagnus  vocabitur  in  re- 
gnocoelorum  {Matth.  v  ). 

CAPUT  XLIX. 
Deablutione  manuum, 

Deinde  corporaliter  lavat  manos,  ut  spiritaaliter 
mundet  aotus  auctoritate  PBalmisUe  dicentis  :  Lor 
vabo  inter  innocentes  manus  meas^  ei  circ%undabo 
altare  tuum,  Domine  (Psal.  xxv).  Non  enim  divina 
Bacramenta  lutum  manuum  oontaminat,  sed  si  quis 
indigne  manducat  ei  bibit,  judieium  sibi  mandueat 
ei  bibit  (/  Cor.  ii).  Quia  non  lotis  manibus  mandu- 
eare^noncoinquinat  hominem.  Quse  autem  procedunt 
de  ore,  de  corde  exeuni  ea  coinguinant  hominemf 
eogitationes  malse,  homicidiaf  adutteria,  furta  for- 
nicationes,  falsa  testimonia,  blasphemise.  Bsee  suni 
qunB  coinquinani  hominem  (Maith.  xv).  Unde  Bollicite 
Batagendum  est,  ut  non  tam  exteriora  manaum, 
quam  interiora  mentium  inquinamenta  purgea- 

tur. 

GAPUT  L. 

De  amictUy  ubi  agitur  de  duabus  ligulis  quibus 
antepectus  ligatur, 

Lotift  itaque  manibus  assumit  amictum,  qui  au* 
per  humeroscircumquaque  diffunditur.  Per  quem 
operum  fortitudo  significatur.  Uumeri  quippe  fortes 
sunt  ad  opera  peragenda,secuadum  illud  patriar- 
cbas  Jacob :  Supposuii  humerum  ad  poriandumf  et 
factus  esi  Uibuiis  servxens  (Gen.  xlix).  Duo  vasculi 
quibns  amictus  ante  pectus  ligatur,  signant  inten- 
tionem  et  finem,  quibus  informandumeBtopa8,ne 
fiat  tn  fermento  matitix  et  nequiiix,  sed  in  a%ymu 
sinceritatis  ei   verUatis  (Cor.  y).   SaoerdoB  enim 


793 


DB  SACRO  ALTARIS  MYSTBBIO  UBRI  SBX.  —  LIB.  I. 


794 


b 


non  debet  oliosus  existere,  sed  boniB  operibus  in-  A  pontifex  crucem  quamdam  insertam  catenulis  a 


Bistere  et  iasudare,  secundum  quod  Apostolus  ait 
ad  Timolheum :  Labora  sictu  bonus  miles  Jesu  Ckri» 
sti  (II  Tim,  11). 

CAPUT  LI. 
De  alba, 
Alba  membris  corporisconvenienteraptata.nihil 
Buperfluum  aut  dissolutum  in  vita  sacerdotia  esse 
deberCy  demonstrat.  Hsec  ob  speciem  candoris  de- 
signat  munditiam,  secundum  quod  legitur:  Omni 
tempore  vestimenta  iua  sini  candida  {Fxcle,  ix).  Fit 
aulem  de  bysso  vel  de  lino.  Propterquod  scriptum 
est :  Byssum  sunt  justiiicationes  sanctorum.  Sicut 
enim  byssus,  vel  linum  candorem,  quemexnatura 
non  habct,  multis  tunsionibns  attritum,  perartem 


collo  suspensam,  sibi  statuit  ante  pectus,  ut  sacra- 
meolum,  quod  ille  prffiferebat  in  fronte,  hic  autem 
recondat  in  pectore :  mim  corde  creditur  ad  ^usti" 
iiam,  ore  autem  confessio  fit  ad  salutem  (/?om.  z). 

CAPUT  LIV. 
De  stola. 
Post  bsc  stolam,  quse  alio  modo  vocdtur  ora" 
rium,  super  collum  sibi  sacerdos  imponit,  ut  ju- 
gum  Domini  se  su^cepisse  significet ;  qus  a  coilo 
per  anteriora  descendens,  dextrum  et  sinistrum  la 
tus  adornaty  quia  pcr  arma  justiti^  a  dextris  ei  a 
sinistris  (11  Cor,  vi),  id  est  in  prosperis  et  adver- 
ais,  sacerdos  debet  esse  munitus.  Stola  quippe  si- 
gniflcat  sapientiam  vel  patientiam,  de  qua  scriptum 


acquirit,  sio  et  hominis  caro  munditiam,  quam  non  «^  habetur :  Patienlia  vobis  necetsaria  est^  ut  reportelis 


obtinet  per  naturam,  multis  castigationibus  mace- 
rata,  sortitur  por  gratiam.  Unde  sacerdos,  secun- 
dum  Apostolum,  castigat  corpus  suum  et  in  servi- 
tutem  redigit  (/  Cor.  ix),  ne  forte  cum  aliis  predi- 
caverit,  ipse  roprobus  fiat.  Haec  vestis  in  veteri  sa* 
cerdotio  stricta  fuisse  decribitur,  propter  spiritum 
servitutis  in  timore.  In  novo  larga  est,  propler  spi- 
ritum  adoptionis  in  liberlate  (II  Cor.  iii).Quodau- 
tem  aufrigium  habet,  et  gemmata  est  in  diversis 
locis  et  variis  operibus  ad  decorem,  illud  insinuat, 
quod  Prophela  dicit  in  Psalmo :  AxtitU  regina  a  dex 
tris  tuis  in  vesliiu  deaurato,  circumdata  varietate 
(PsaL  XLiv). 

CAPUT  LII. 
De  %ona  et  succinciorio, 
Debet  igituralba  circalumbos  zona  prflecingi,  ut 
castitatis  sacerdutis  nullis  incentivorum  stiroulis 
dissolvatur,  unde :  Sint  lumbi  vestri  prxcincti,  et 
luctmx  ardentes  in  manibus  vestris  {Luc,  xii).  In 
lumbis  enim  iuxuria  dominatur.  Sic  Dominus  lo- 
quens  de  diabolo  manifestat :  rirtus  ejus  in  lumbis 
ejus,  el  forlitudo  illius  in  umbtlico  ventris  ejus  [Job 
xl).  Debent  ergo  lumbi  praBcingi  per  continentiam 
Debent  et  subcingi  perabstinentiam;  quoniam  hoc 
genus  dxmonii  non  ejicitur  nisi  in  oratione  et  jeju- 
nio  [Matth.  xvii).  Hinc  etiam  Apostolus  ait :  Staie 
succincii  lumbos  in  verilafe  {Rphes,  vi). 

CAPUT  LIII. 

Quare  Romanus  pontifex  post  atbam  orale,   et  post 

orale  crucem  assumai. 


promissiones  {Hebr,  x).  Et  iterum  :  In  paiientia  ve- 
stra  possidebiiis  animas  vestras  {Luc,  xxi).  Hinc 
est  ergo,  quod  stola  cum  zona  nexibus  quibusdam 
coUigatur,  quia  virtutes  virtutibus  sociantur,  ne 
aliquo  tentationis  moveantur  impulsu.  Debet  autem 
sacerdos  Becundum  decretum  Braccharensis  conci- 
lii  de  uno  eodemque  orario  cervicem  pariter  et 
utrumque  humerum  premens,  signum  orucia  in 
pectore  suo  praeparare.  Si  quis  autem  aliter  egerit 
excommunicationi  debitae  subjacebit.Nisi  forte  quis 
dixerit  hoc  decretum  per  contrariam  Ecclesie  Ro- 
manffi  consueludinem  abrogatum. 

CAPUT  LV. 
De  iunica 
Deinde  pontifex  induit  tunicam  poderem,  id  ett 
talarem  signiflcantem  perseverantiam ;  onde  Joseph 
inter  fratres  suos  taiarem  tunicam  habuisse  descri- 
bitur  (Gen,  xxxvii).  Cum  vero  cffiterffi  virtutes  car- 
rant  in  stadio^porseverantia  tamen  accipit  brevium; 
quoniam,  qui  perseveraverit  usque  in  finemfhie  tal" 
vus  erit  {Matth,  x).  Unde  pr<ecipitur :  Esto  fidelit 
usque  ad  mortern,  et  dabo  tibi  coronam  vitx  [Apoc. 
11).  Habebat  autem  haec  vestis  in  veteri  sacerdotio, 
pro  fimbriis  mala  punicacumtintinnabuiiBaureiB, 
quorum  supra  mysterium  exposuimus. 

CAPUT  LVI. 

De  datmatica, 
Superhanc  tunicam  episcopus  vestit  dalmaticam, 
sic  dictam,  eo  quod  in  Dalmatia  fuit  reperta.  Que 
dui  forma  figurat  largitatem,quialarga8habetma- 
Romanus  autempontifexpost  albametcingulum  D  nicas  et  protensas  [al,  largitas  habet  manus  pro- 


assumit  orale,  quod  circa  caput  involvit,  et  replicat 
super  humeros,  legalis  pontiiicis  ordinem  sequens, 
qui  postlineam  strictam  etzonam  induebatur  ephod, 
id  est  superhumerale,  cujus  locum  modo  tenet  ami- 
ctus.  Ct  quia  siguo  crucis  auri  lamina  cessit,  pro 
lamina,  quam  pontifex  ille  gerebat  in  fronte,  pon- 
iifex  iste  crucem  gerit  in  pcctore.  Nam  mystcrium, 
quod  in  quatuor  lilteris  aurilamina  continebat,  in 
quatuor  parlibus  iorma  crucis  explicuit,  Juxta 
quod  inquit  Apostolus  :Ut  comprehendalis  cum  om- 
nibus  sanctis  qux  sU  longitudo  et  latitudo,  et  subli- 
mitas  etprolundum{Ephes,  iii),  Ideoque   Romanus 


tensas].  Uude  bccuadum  Apostolum:  Oporiet  epi* 
tcopum  non  esse  iurpis  tucri  cupidum,  sed  hospiia' 
lem  (I  Tim,  iii).  Non  ergo  manum  habeat  ad  dan- 
dam  collectam,  et  ad  recipiendum  porrectam,  sed 
iliud  bfTioiat  quod  propheta  suadet :  Frange  esu- 
rieiUi  panem  /ttum,  et  egenos  vagosqtie  duc  in  domum 
tuam.  Cum  videris  nudum,  opeti  eum^  et  carnem 
tuam  ne  despexeris  {Isa,  lviii).  Ob  hoo  forte  specia- 
liter  utuntur  diaconidalmaticis,  quod  principaliter 
electi  sunl  ab  apostolis^  ut  mensis  ex  ofQcio  mini- 
strarent  {Act,  vi).  Debet  autcm  dalmatica  habere 
duas  lineas  coccineaSy  hinc  inde,  ante  et  retroi   a 


795 


INNOCBNTII  m  PAPiB. 


79S 


Bummo  usque  deorsum  ;  ut  pontifex  habeat  fervo-  A 
rem  ad  Deum  et  ad  prozimum,  iu  prosperis  et  ad- 
versis,  juxta  Veteris  etNovi  TeBtamenti  prfficeptum 
quod  est :  Diliges  Dominum  Deum  iuum  ex  toio 
eorde  tuo,  et  proximum  iuum  sicui  te  ipsum  {Deut. 
VI ;  Matth,  xxii).  Uude  Joannes :  Charissimiy  non 
novum  mandatum  scribo  vobis,  sed  mandatum  vetus, 
quod  habuistisab  iniiio ;  atque  iterum  :  Mandatum 
novum  scribo  vobis  etc  (/  Joan,  ii).  In  sinistro 
quoque  latere  dalmaticafimbrias  babereeolet,  idest 
sollicitudines  aclivae  vitaBsignanteSyquaa  episcopua 
debet  babere  pro  subditis,  juxta  quod  dicit  Apo- 
Btolus :  Praeter  itla  quse  exirinsecus  sunt  instantia 
mea  quotidiana,  soKicitudo  omnium  Ecclesiarum 
{11  Cor.  II) 

CAPUT  LVII.  g 

De  chiroihecis 
Quia  vero  plerique  bonum  opus,  quod  faciunt, 
inani  favore  corrumpunt,  statim  cpiscopus  manus 
operit  ohirothecis,  ut  nesciat  sinistra  sua  quid  fa- 
oiat  dextra  B\iB,{}latth,  vi).  Per  chirothecam  ergo 
congrue  cautela  designatur,  quae  sic  facit  opus  in 
publico,  quod  intentionem  continetin  occulto.  Nam 
etsi  Dominus  dixerit :  Luceat  tux  vestra  coram  ho- 
minibus,  ut  videani  opera  vestra  bona^  et  glorificent 
Patremvcstrumqui  in  cxlis  est  {ibid.\  propterquod 
chirotbeoa  circulum  aureum  desuper  habet ;  ipse 
tamem  praecepit :  Attendiie  ne  justitiam  vestram  fa-' 
ciatis  coram  hominibusj  ut  videaminiab  eis^atioquin 
mercedem  non  habebitis  apud  Pairemvestrum  gui  in 
ccelis  esl  {ibid,) 

CAPUT   LVIII.  C 

De  casula  velptancla. 
Postremo  super  omnes  vestes  induitcasulamvel 
planetam,  quae  signiGcat  charitatem.  Charitas  enim 
operit  multiiudinem  peccatovum  {I  Petr»  iv),  de  qua 
dioit  ApostoluB :  Adhuc  excellentiorem  viam  vobis 
demonstro,  si  linguis  hominum  loqu^r  et  angelorum 
ehariiatem  autetn  non  habuero^  factus  sum  veiui  xs 
ionans  et  cymbaium  iinniens  {I  Cor.  xiii).  Et  hsc  est 
vestis  nuptialis  de  qua  loquilur  Dominus  inEvan- 
gelis  :  AmicCj  quomodo  huc  instrasti,  non  habens  ve* 
stemnuptialem?  {Maith.  xxii.)  Quod  autem  ami- 
ctus  super  os  planet®  revolvitur,  innuit,quod  omne 
opus  bonum  debet  ad  charitatem  referri.  Nam 
finis  prxcepti  chariias  est  de  corde  puro^  ei  con^ 
scientia  bona,  et  fide  non  ficta  {I  Tim.  i).  Quod  au-  D 
tem  extensione  manuum  in  anteriorem  et  posterio- 
ram  partem  dividitur,  signiflcat  duo  brachia  chari- 
tatiSy  ad  Deum  scilicetet  adproximum.D27t^e<,in- 
quit,  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo,  et 
proximum  tuum  sicut  ie  ipsum  {Deut.  vi).  In  his  duo» 
bus  mandatis  pendet  ioia  iex  et  propheix  {Maiih, 
xxii).  Latitudo  planetas  signiflcat  latitudinem  cha- 
ritatis,  quee  usque  ad  inimicos  extenditur ;  unde  : 
I/itum  mandalum  iuum  nimis  (Psal,  gxviii). 

CAPUT  LIX. 
De  manipulo, 
Gasterum  quia  mentibus  bene  compositis  et  di- 


vino  cultui  mancipatis  sffipe  subrepit  accidia,  qos 
quodam  torpore  reddit  animum  dormientem,  di- 
cente  Psalmista :  Dormitavit  anima  mea  prx  Uedio 
Psal.  cxviii),  in  sinistra  manu  quffidaoa  apponitar 
mappula,  qus  manipulus  vel  sudarium  appellatur, 
qua  sudorem  mentis  abstergat,  et  soporem  cordis 
excutiat,  ut,  depulso  tsdio  vel  torpore,  bonis  ope- 
ribus  diligenter  invigiiet.  Permanipulum  ergo  vig^- 
lantia  designatur,  de  qua  Dominus  ait  :  Vigitate, 
quia  nescitis  qua  hora  Dominus  vester  venturus  sU 
(Matth.  xiv) ;  unde  sponsa  dicit  in  Ganticis  :  Ege 
dormio,  ei  cor  meum  vigiiai  {Cant.  v). 

CAPUT  LX. 
De  miira. 

Mitra  pontiflcis  scientiam  utriusque  Testamenti 
significat :  nam  duo  cornua  duo  sunt  Testamenta, 
duffiflmbriffi  spiritus  et  littera.  Girculus  aoreus^  qui 
anteriorem  et  posteriorem  partem  complectitur,  in- 
dicat  quod  omnis  scriba  doctus  in  regno  ccelorum  d$ 
ihesauro  suo  nova  profert  et  velera  (Matth.  xiii).  Ca- 
veat  ergo  diligenter  episcopus,  ne  prius  velit  esse 
magister,  quam  norit  esse  discipulus,  ne  si  cxeus 
csecum  duxerit,  ambo  in  foveam  cadani  {Maith.  xv). 
Scriptum  est  enim  in  Propheta  :  Quia  iu  scieniiam 
repulisti,  ego  te  repellam,  ne  sacerdotio  fungaris  mihi 
{Ose,  iv). 

CAPUT  LXl. 
De  annuio. 

Annulus  est  fidei  sacramentum,  in  quo  Christus 
sponsam  suam  sanctam  Ecclesiam  subarrhavit,  ut 
ipsa  de  se  dicere  valeat :  Annulo  suo  subarrhavit 
me  Dominus  meus,  id  est  Christus.  CuJub  custodes 
et  pffidagogi  sunt  episcopi  et  prslati,  annulum  pro 
signo  ierentes  in  testimonium.  De  qaibus  sponsa 
dicit  in  Canticis  :  Invenerunt  me  vigiles,  gui  cusUh 
diunt  civiiatem  {Cani.  v).  Hunc  annulum  dedit  pa- 
ter  fllio  revertenti,  secundum  illud  :  Date  annutum 
in  manum  ejus  {Luc.  xv). 

CAPUT  LXII. 

De  baculo,  et  quare  summus  pontifex  pastorali  virga 

non  uiitur. 

Baculus  correptionem  [al,  correctionem]  significat 
pastoralem,  propter  quod  aconsecratore  diciturcon- 
secrato  :  Accipe  bacuium  pasioraiUatis.  Et  de  quo 
dicit  Apostolus  :  In  virga  veniam  ad  vos  (J  Cor.  iv). 
Quod  autem  est  acutus  in  flne,  rectus  in  medio, 
retortus  in  summo,  designat  quod  pontifex  debet 
per  eum  pungere  pigros,  regere  debiles,  colligere 
vagos.  Quod,uno  carmine  versiflcator  quidam  ex- 
pressit : 

Coliige,  austenta,  2  atimula,  vaga,  morblda,lenta. 

Romanasautempontifex  pastorali  virga  non  utitur, 
pro  eo  quod  beatus  Petrus  apostolus  baculum  suttm 
misit  Euchario  primo  episcopo  Treverorum,  quem 
una  cum  Valerio  et  Materno  ad  prsdicandum  Evan* 
gelium  gonti  Teutonico  destinavit.  Gui  Buccesait 
in  episcopatu  Maternus,  qui  per  baoulum  saneti 
Petri  de  morte  fuerat  susoitatuB.  Quem  baoalnm 


797 


DB  SACaO  ALTARIS  MTSTERIO  LIBRI  SBX.  —  LIB.  I. 


798 


usque  hodie  cutn  magna  veneralione  Treverensis  A  [al-  juncta  ;  a/,  vincta]  canalibus,  quam  Saloroon 


servat  Ecclesia. 

CAPUT  LXIII. 

De  pallio,  ubi  maleria  et  forma  secundum  mysterium 

exponunlur, 

Pallium,  quo  majores  utunturepiscopi,8ignificat 
disciplinam,  quase  ipsos  et  subditos  archiepiscopi 
debent  regere.  Per  hanc  acquiritur  torques  aurca, 
quam  legilime  certantes  accipiunt,  de  qua  dicitSa- 
lomon  in  Parabolis  :  Audi,  fili  mi  disciplinam  pa^ 
tris  tui  et  dimittas  tegem  matris  tux,  ut  addatur 
gratia  capiti  iuo  et  torques  colto  ttio  [Prov.  i).  Fit 
enim  pallium  de  candida  lana  contcxtum,  habens 
desuper  circulum  humeros  constringentem,et  duas 
lineasab  utraque  parte  dependentes.Quatuorautem 


coromemorat  in  Canticis  oanticorum  (cap.  vii).  Is 
ergo  qui  gloria  pallii  decoratur,  si  cupit  esse  quod 
dicitur,  in  anteriori  parte  debet  habere  juBtitiam, 
ut  reddat  unicuique  quod  suum  est.  Prudentiam 
in  posteriori,  ut  caveat  quod  unicuique  nocivam 
est.  Fortiiudinero  a  sinistris,  ut  eum  adversa  non 
deprimant.  Temperantiaro  a  dextris,  ut  eum  pro- 
spera  non  extollant.  Dus  lines,  quaruro  una  post 
dorsum,  et  altera  progreditnr  ante  pectus,  activam 
etcontemplativam  vitam  significant.  Quas  ita  debet 
cxercere  prrelatus,  ut  exemplo  Moysi  nunc  in  mon- 
tem  ascendat,  et  ibi  philosophetur  cum  Domino ; 
nunc  ad  castra  desoendat,  etibinecessitatibus  iro- 
roineat  populoruro,  provisurus  attentius  ut  cum 


cruces  purpureas,  anteetretro,  a  dextris  et  a  sini- B  ®®P®  ®®  ^®*^®"'  *^"®»   interdum   se  sibi  restituat 

•       •  m  ••.•  .-.  .-  Itf^^J        .         \         /% i._ _X M*  «  l_  _•        _ 


stris ;  scd  a  sinistris  est  duplex,  et  simplex  a  dex- 
tris.  IIxc  omnia  moralibus  sunt  imbuta  mysteriis, 
et  divinis  gravida  sacramenlis.  Nam,  ut  Scriptura 
testatur  :  In  thesauris  sapicntix  significatio  disci- 
ptinae  (Eccte,  i).  Inlanaquippe  notatur  asperitas^in 
candore  benignitas  designalur.  Nam  ecclesiastica 
disciplina  contra  rebelles  et  obstinatos  sevcritatero 
exercet,  sed  crga  poenitenteset  humiles  exhibet  pie- 
tatem.  Propter  quod  de  lana  non  cujusiibet  anima- 
lis,  sed  ovis  tantum  efficitur,  quas  mansuetum  est 
animal,  unde  Propheta  :  Tanquam  ovis  ad  occisio- 
nem  ductus  est^  et  guasi  agnus  coram  tondente  se 
obmutuitf  et  non  aperuit  os  suum  (/sa.Liii).  Hinc  est 
quodillius  semivivivulneribus,  quem  Samaritanus 


{Exod,  XXIV,  xxxiv).  Quatenus  etcum  Marthaciroa 
frequenssatagatministeriuro^et  cum  Maria  verbum 
audiat  Salvatoris  (Luc.  z).  Utraque  tamen  gravat 
inferius,  quia  corpus  quod  corrumpitur  aggravatani' 
mam,  el  deprimit  terrena  inhabitatio  sensum  multa 
eogitantem  (Sap.  ix).  Quapropter  et  palliuro  duplez 
est  in  sinistra,  sed  Bimplex  in  dextra.  Quia  vita 
pra^sens,  quas  per  siniBtram  accipitur,  multis  eat 
subjecta  molestiis;  sed  vita  futura,  quae  per  dezte- 
ram  designatur,  in  una  seroper  colleclaquieteeBt. 
Quod  Yeritas  ipsa  designavit,  curo  intulit :  Marthaf 
Marthat  sotlieita  e*  el  turburis  erga  pturima.  Porro 
unum  est  necessarium.  Maria  optimam  partem  elegit, 
qux  non  auferetur  ab  ea  in  ffiternuro  (Luc,  x).  Pal- 


duxilin  Btabulum,  ctvinumadhibetnretoleum.ut  „  """>  •*"?'"  «^*  '°  «inist™»  quatenusadtolerandaa 
per  vinum    mordeantur  vulnera,  et  per  oleum  fo-  ^  "'"  prajsenlis  moleBtias  prelatus  fortis  existol 


veantur  [Luc.  x),  quatenus  qui  sanandis  vulneribus 
prajcst,  in  vino  raorsum  severitatis  adhibeat,  in 
oleo  molliticm  pietatis.Hoc  nimirum  et  per  arcam 
tabernaculi  de8ignatur,inquacumtabulisvirgacon- 
tineturetmanna  (Uebr.  iv).  Quoniaminmenterecto- 
ris  cum  Scripturae  scienlia  debet  essc  virga  distri- 
ctionis,etmannaduIcedinis,utseveritasimmoderate 
non  saBviat,  et  pietas  plus  quam  oxpedit  non  indul- 
geat.Circulus  pallii,per  quem  humeri  constringun- 
tur,  est  timor  Domini,  per  quem  opera  coercentur 
ne  vel  ad  illicitadefluant,  velad  superflua  relaxen- 
tur  Quoniam  disciplina  sinistram  cohibet  ab  illici- 
tis  formidine  pcDnoe;  dextram  vero  tempcrat  a  su- 
perfluisamore  justitia).  Dealus  ergo  vir  qui  semper 


Simplex  in  dextra,  quatenus  ad  obtinendam  vitaB 
futurae  quietero,toto  suspiret  affectu,  juxta  verbum 
Psalmistffi  dicentis  :  Unam  petii  a  Domino,  hancre' 
guiram,  ut  inhabitem  in  domo  Domini  omnibus  diebus 
vitsemese  (Psat.  xxvi).  Tres  autem  acus,  qu69  pallio 
infiguntur,ante  pectu8,super  humerum  et  post  ter- 
guro,  designant  compassionem  proximi,  admini- 
strationem  oHicii,  districtionem  judicii.  Quaruro 
prima   pungit  aniroum     per  dolorem,    secunda 

perlaborem,  tertia  per  terrorem.  Prima  pungebat 
Apostolum  cum  diccbat  :  Quis  infirmatur^  et  ego 
non  infi^moft  quis  scandalizatur,  etego  nonfiror?  (II 
Cor.  xviii).  Secunda  est,  prxter  illa  qux  extrinse* 
cus  sunt  iustanfia  vica  quotidiana^  solticitudo   om- 


est  pavidus  (Prov.  xxviii).  Nam  juxta  sententiam  D  nium  Ecciesiarum  (I  Petr.  iv).  Tertia  :  Si  justus  vix 


Sapientis  :  Timor  Domini  pcccatum  repellit(Eccti.i)^ 
quivcrosine  limoreexistit,juslificari  non  poterit. 
Uinc  est  ergo  quod  pailium  etante  pectus  et  super 
humeros  frequcnteraptatur.  Quatuor  cruces  purpu- 
re«  sunt  quatuor  virtute?  politicffi  :  justilia,  forti- 
tudo,  prudcntia,  temperanlia  :  quae  nisi  crucis 
Christi  sanguine  purpurentur  frustra  sibi  virtutis 
noraen  usurpant,  et  ad  veram  beatutidinis  gloriam 
non  perducunt.  Unde  Dominus  inquit,  apostolis  : 
fiisi  abundavcrit  justitia  vestrapfus  quam  scribarum 
et  Pharisieorum,  non  intrabis  in  regnum  coetorum 
{Matth.  v).  Hffic   est  purpurea  regis  tunica  tincta 


satvabiturf  impius  et  peccator  ubi  parebuntJ  (II  Cor. 
xi).  Supcr  dextrum  humerum  non  infigitur  acuB, 
quoniam  in  seterna  quiete  nullus  eet  afflictionis 
aculcus,  nullus  stimuluspunctionis.i46j/er(7^/fntin 
Deus  omnem  tacrymamab  oculis  sanctorum,  etjam 
non  erit  amplius  neque  luctus,  neque  ctamor^  sed  nec 
ultus  dotor^  quoniam  priora  tramierunt  (Apoc,  zxi), 
Acus  est  aurea,  sed  inferius  est  acuta,  et  superius 
rotunda,  lapidem  continens  prctiosuro,quia  nimi- 
rum  bonus  pastor  propter  curam  oTium  in  terris 
affligitur,  sed  in  coelis  eeternaliter  coronabitur,  ubi 
pretiosaro  illaro  margaritam  habebit,  de  qua  Do- 


700 


INNOCENTn  lil  PAPA. 


minus  ait  in  EvaDgelio  :  Simile  ett  regnutn  ctelo- 
rum  homini  negotialori  quxrenli  honas  margaritas. 
Inventa  autem  una  ptetiosa  margarita,  abiit  et  ven- 
(UdU  omnia  qum  habuit^ei  emit  eam  {Matth.  xiii).  Di- 
citur  autem  paliium  pienitudo  pontificaliB  offloiiy 
quoniam  in  ipso  et  oum  ipso  confertur  pontiOcalis 
officii  plenitudo.  Nam  antequam  metropolitanus 
pallio  decoretur,non  debet  clericoa  ordinare,pon- 
tifices  consecrare,  vel  ecclesias  dedicare,  nec  ar- 
chiepiscopQs  appeilari. 

CAPUT  LXIV. 
De  armatura  virtutum. 

Ista  Bunt  arma  que  pontifex  debet  indoere  con- 
tra  spiritualeB  nequitias  pugnaturu8.Nam,ut  inquit 
Apostolus  :  j4rma  militia:  nostrde  nonsunteamalia, 
sed  ad  destruclionem  munitionum  potentia  Deo  (II 
Cor.  x).  De  quibua  idem  Apostolus  in  alia  dicit 
Epistola  :  Induite  vos  armaturam  Dei,  ut  possitis 
ttare  adoersus  insidias  diabolL  Sfate  ergo  succincti 
lumbos  vestros  in  veritate,  et  induti  toricam  justitim, 
et  caleeati  pedes  in  praeparationem  Evangelii  paciSy 
in  omnibus  sumenles  scutum  fideij  quo  possitis  omnia 
Ula  nequissimi  ignea  exstingere,  et  galeam  satutis 
assumite,  et  gladium  spirituSf  quod  est  verbum  Dei 
{Bphes.  vi). 

Provideat  ergo  diligenter  episcopus,  et  attendat 
8ao6rdo8  studiose,  ut  signumsineaignificationon 
ferat  ut  veetem  sine  virtute  non  portet,  ne  forte 
similis  sit  sepulcro  deforia  dealbato,  intus  autem 
omni  pieno  spurcitia  (Ifaff/^.xxiii).  Quiequis  autem 
sacrie  indumentia  ornatur,ethone8ti8  moribusnon 
induitur,  quanto  venerabilior  apparet  hominibus, 
tanto  indignior  redditur  apud  Deum.  Pontificalem 
itaquegioriam  Jamhonor  non  commendat  veslium, 
sed  apiendor  animarum.Qooniam  et  illa  que  quon- 
dam  carnaiibua  blandiebantur  obtotibu8,eapotiu8 
qua  in  ipeie  erant  intelligenda  poecebant :  ut  quid- 
quid  illa  velamina  in  fulgore  auri  et  in  nitore  gem- 
marum,  et  in  multimodi  operisvarietatesignabant, 
hoc  jam  in  moribus  actibusque  clarcscat.  Quod  et 
apod  veteres  reverentiam  ipsfle  eignificationum 
species  obtinent,  et  apod  nos  certiorasunt  experi- 
menta  rerum  quam,  snigmata  figurarum.  Tunc 
•nim  valles  abundant  frumento,  cum  arietes  ovtum 
sunt  induii  {Psal.  xuv). 

CAPUT  LXV. 

De  quatuor  eoloribus  prindpalibus^quibus  secundum 
proprietates  dierum  vestes  suni  distinguendm. 

Quatuor  aotem  sunt  principales  colores,  quibus 

secundum  proprietates  dierum  saoras  vestee  Rc- 

deaia  Romana  distingoit,  albo8,  robeus,  niger  et 

viridis.  Nam  et  in  legalibus  indumentis  quatuor 

colores   foisse  leguntor  (Exod.xxvni) :  byssus  et 

purpura,   byacintbus  et  coccus.  Albis   fnduitur 

vestimentis  in  festivitatibus  confessorum  et  vir- 

ginum,  rubeis  in   solemnitalibus  apostolorum  et 

martyrum.  Hinc  sponsa  dicitin  Ganticis :  Dilectus 

meus  candidus  et   rubicundus,  electus  ex  miilibus 

{Cani.  v).  CandiduB  in  confesBoribus  et  virgioibuBi 


A  rubicunduB  in  martyribus  et  apostolis.  Hi  et  illi 
8unt  fiores  rosarum  et  lilia  convaliium.  Albis  in- 
dumentis  igitur  utendum  est  in  festivitatibus  con- 
feesorum  et Yirginum,  propter  integritatemet  inno- 
ceniiam.  Nam  candidi  facti  Bunt  Nazarsi  eju8,et 
auibulant  semper  cum  eo  in  albis  Yirgines  enm 
sunt,  et  sequuntur  Agnum  quocunque  ieril  {Apoe. 
xiv).  Propter  eam  causam  uteodom  eet  albis  in  so- 
lemnitatibuB  8equentibu8,8cilicet  in  Bolemnilatibas 
angelorum,  de  quorum  nitore  Dominus  ait  ad  Ln- 
ciferum  :  Vbi  eras,  cum  me  laudarent  astra  moAi- 
tina^  (Job.  xxxviii).  In  nativitate  SalvatoriB  et  prc- 
cursoris,  quoniam  uterque  natus  est  mundus,  id 
est  carenp  originali  peccato.  Ascendit  enimDominus 
super  nubem  levem,  id  est  sumpBit  carnem  a  pec- 

n  catis  immunem,  et  intravit  jEgyptum  {isa.  xix),  id 
est  venit  in  mundum,  joxta  quod  angelus  ait  ad 
Virginem  :  Spiritus  sanctus  superveniet  in  ie,  et 
virtus  Altissimi  obumbrabit  tibi.  Ideoque  quod  na* 
scetur  ex  te  sanctum^  vocabitur  Filius  Dei  {Luc.  i). 
Joannes  autem  etsi  fuit  conceptuB  in  peccato,  foit 
tamen  sanctificatus  in  utero,  secundum  illnd  pro- 
pheticum  :  Antequam  exires  de  vulva^  sandificavi 
te  {Jer.  i).  Nam  et  angelua  ait  ad  Zacbariam  :  Spi- 
ritu  sancto  replebitur  adhuc  ex  utero  matris  sux 
(Luc. )).  In  Epiphania  propter  splendorem  stellc, 
qun  magos  adduxit,  secundum  illud  propheticum : 
Bt  ambulabunt  gentes  in  lumine  tuo,  et  reges  1« 
splendore  ortus  tui  {Isa.  u).  In  YpopanU,  pro- 
pter  puritatem  MarisQ,  qu»  Juxta  canticum  Simeo- 

p  nis  obtulit  lumen  ad  revelationem  gentium,  et  gtO' 

^  rinm  plebis  sux  Israel  (Luc.  ii).  In  ccsna  Domini, 
propter  confectionem  chrismatis,  quod  ad  munda- 
tionem  anim»  conseoratur.  Nam  et  evangelica  le- 
ctio  munditiam  principaliter  in  illa  solemnitate 
commendat.  Qui  lotus  est,  inquit,  non  indiget,  nisi 
ut  pedes  lavet,  sed  est  mundus  totus;  et  iterum  : 
Si  non  lavero  te  non  habebis  partem  mecum  (Joan. 
xiii).  In  resurrectionis,  propter  angelum  testem  et 
nuntiumresurrectionis,  qui  apparuit  stola  candida 
coopertus  (Marc.  xiv);  de  quo  dioit  Mattbaeus,  quod 
erat  aspectus  ejus  sicut.  fulgur,  et  vestimentum  ejus 
sicut  nix  (Matth.  txviii).  In  Ascensione,  propter 
nobem  candidsm  [al  locidam],  in  qua  Christos 
ascendit.  Nam  et  duo  viri  steterunt  Juxta  illos  in 
vestibus  albis,  qui  et  dixerunt :  Viri  Galiliei,  quid 

D  statis  aspicientes  in  coslum*(  etc.  (Act.  i).  Illud  au- 
tem  non  otiose  notandum  est  quod  licet  in  conae- 
cratione  pontificis  talibus  indumentisBitutendum, 
conaeorantibuB  Bcilicet  et  ministriB  (nam  conse- 
crandus  aemper  albis  utitur)  qualiaseoundum  pro- 
prietatem  diei  conveniunt ;  in  dedicatione  tamen 
Ecclesin  semper  utendum  est  albis,  quooanque 
dierum  dedicatio  celebretur.  Quoniam  in  oonseora- 
tione  pontificis  cantatur  missa  diei,  sed  in  dedica- 
tione  basilic»  dedicaUonis  missa  cantatur.  Nam 
et  Ecclesia  virgineo  nomine  nuncupatar,8ecundom 
iliud  ApoBtoli :  Bespondi  enim  vos  uni  tnro  mrgimem 
etutam  esshibere  Christo  (II  Cor.  xi).  DeqaaBpooMi 


801 


DB  SACBO  ALTARIS  MY8TBRI0  UBRI  8BX.  —  LIB.  n. 


dicit  in  Gantiois  :  Tota  pulchra  ei^  amir.a  mea^  ei 
macula  non  est  in  te.  Veni  de  LibanOf  sponsa  mea^ 
veni  de  Li(>ano,  veni  {Cant,  iv). 

Rubeis  antem  ntendnm  est  iDdnmentis  in  solem- 
nitatibns  apostolorum  et  martyrum,  propter  san- 
guinem  passionis,  quem  pro  Cbristo  foderunt.  Nam 
ipsi  sunt  qui  venerunt  ex  magna  tribulatione^  et  la- 
verunt  stolas  suas  in  sanguine  Agni  iApoc.  vu).  In 
festo  crucis,  4e  qua  Cbristus  pro  nobis  aanguinem 
8uum  fudit ;  unde  Propbeta  :  Quare  rubrum  est  in^ 
dumenium  iuum^  sicut  ealcantium  m  lorcularif 
{Isa.  Lxiii.)  Vel  in  festo  crucis  melins  est  albis 
utendum,  quia  noR  pasBionia,  sed  inventionie  vel 
exaltationis  est  festum.In  Pentecoste,  propter  san- 
cti  Spiritus  fervorem  qui  super  apostolos  in  linguia 
igneis  apparuit.  Nam  apparueruni  illis  dispertitse 
linguse  tanguam  ignis,  seditque  supra  singulos  eo- 
nm  {Act,  ii).  Unde  propbeta  :  Misit  de  ccelo  ignem 
in  ossibus  meis  {Thren,  i).  Licet  autem  in  apoato- 
iorum  Petri  et  Pauli  martyrio  rubeis  ait  utendum, 
in  conYcraione  tamen  et  catbedra  utendum  eat  al- 
bis.Sicut  licet  in  nativitate  sancti  Joannis  sit  albis 
utendum,in  decollatione  tamen  ipsius  utendum  est 
rubeis.Gum  antem  illius  festivitas  celebratur,  qui 
simul  est  et  martyr  et  virgo,  martyrium  prefertur 
virginitati,  quia  signum  est  perfectissimn  cbari- 
tatis,  juxta  quod  Veritas  ait  :  Hajorem  charitatem 
nemo  habei^  quam  ui  animam  suam  ponat  quis  pro 
amicis  suis  (Joan,  xiv).Quapropter  et  in  commemo- 
ratione  Ooinium  8anctorum  quidam  rubeis  utun- 
tur  indumentis ;  alii  vero,  ut  curia  Romana.  can- 
didis ;  cum  non  tam  in  eadem,  sed  de  eadem  so- 
lemnitate  dicat  Ecciesia,  quod  sancti,  secundum 
Apocalypsim  Joannis  (cap.vii),  stabant  in  conspeciu 
Agni,  amicii  siolis  albts,  et  palmx  in  manibus 
eorum. 


B 


l^  Nigris  autem  indumentis  utendum  est  in  die  afHi- 
ctionis  et  abstinentiffi,  pro  peecatis  et  pro  defunctis. 
Ab  adventu  scilicet  usque  ad  Natalis  Yigiliam,  et  a 
Beptuagesiraa  nsqne  ad  Sabbatum  Pascbe  Sponsa 
qoippe  dioit  in  Ganticis  :  Nigra  sum,  sed  formosa^ 
fiiiat  Hierusalem^  sicut  tabemacula  Cedar^  sicut  pet- 
lis  Saiomonis,  Noliie  me  considerare^  quod  fusea 
sim^  quia  decoloravit  me  sol  iCant,  i),  In  Innocen- 
tnm  autem  die,quidam  nigris.alii  vero  rubeis  inda* 
mentis  ntendum  esse  contendunt.Iili  propter  tristi- 
tiaro,  quia  vox  in  Rama  audita  est^  ploratus  et  ulu^ 
latus  multus,  Rachel  phrans  filios  svos,  et  nolmit 
consolarif  quia  non  suni  {Jer,  xxi).  Nam  propter 
eamdem  causam  cantica  Istitiae  8ubticentnr,et  non 
in  anrifrigio  mitra  defertur.Isti  propter  mariyrium 
qnod  principaliter  commemorans  inquit  Ecolesia  : 
Sub  ikrono  Dei  saneti  ciamabani :  Yindica  sanguinem 
nostrum  qui  eflusus  est,  Deus  nosier{Luc,  xvui ;  Apoe. 
vi).  Propter  tristitiam  &rgo  quam  et  silentinm  in* 
nuit  Iffititiffi  canticornm,  mitra  qun  fertnr  non  eat 
aurifrigio  insignita,  sed  propter  martyrium  rubeis 
est  indumentis  utendum.  Hodie  ntimur  violaceisy 
sicut  in  Lastare  Hierusalemyproipier  l«titiam,quam 
aurea  rosa  significat.Romanus  Pontifex  portat  mi* 
tram  anrifrigio  insignitam,  sed  propter  abstinen* 
tiam  nigris,  imo  violaceis  utitur  indumentis. 

Restat  ergo,quod  in  diebus  ferialibus  et  commu* 
nibus,  viridibus  sitindumentis  utendum,  quia  vi- 
ridis  color  medius  est  inter  albedinem  et  nigredi- 
nem  etruborem.Hic  color  exprimitur,  ubi  dicitur  : 
Cypri  eum  nardo^  nardus  ei  crocus  {Cani.  iv). 

C  Ad  bos  quatuor  cieteri  reteruntur.Ad  rubeum  co- 
lorem  coccineus,  ad  nigrum  violaceus,  ad  viridem 
croceus.  Quamvis  nonnulii  rosas  ad  martyres,  cro- 
uum  ad  confessores,  lilium  ad  virgmes  referant. 


LIBER  SECUNDUS. 


GAPUT  PRIMUM. 
De  accessu  pontificis  ad  altare. 

His  indumentis  ornatus  episcopus  ad  aitare  pro- 
cedity  duobus  eum  docentibus  binc  inde,sacerdote 
videiicet  et  levita,  subdiacono  pr8Bcedente,qni  ciau- 
snm  portat  codicem  Evangelii,  donec  episcopus  ad  " 
altare  perveniat,ibique  codicem  osoulatur  apertum. 
Hnc  omnia  divinis  plena  sunt  sacramentis.  Episco- 
pus  eoim  illum  in  se  reprsssentat  pontificem,de  qno 
dicit  Apostolus  :  Christus  assistens  pontifex  futuro- 
Tum  bonorum.per  amptius  et  perfectius  tabernaculum^ 
non  manufactum  (Hebr,  ix),  id  est  non  b^jus  crea- 
tionis,  etc. 

GAPUT  II. 

De  presbytero  et  diacono  qui  dedueunt  pontificem 

hinc  inde. 

Sacerdos  et  levita  signiflcant  legem  et  propbe- 

tiam,8ecundttm  iliud  quod  Dominns  ipse  proposuit 


in  parabola  sauciati,quia  sacerdos  quidam  descen- 
dit  eadem  via,et  /iso  iilo  preterivit  similiter  et  le- 
vita  {Luc,  x).  Moyses  et  Elias  in  figura  legis  et  pro- 
pbetie  apparuerunt  in  monte  eum  Gbristo  loquen- 
tes  {Matth,  xvii).  Sacerdos  ergo  et  levita  dedocunt 
episcopum,  quia  iex  et  propbetia  Ghristum  annun- 
tiaverunt  et  promiserunt.  Moyses  enim  inquit  in 
iege  :  Propheiam  suscitabit  vobis  Deus  de  fratribus 
vesiris^  ipsum  tanquam  me  audieiis  {Deut  xxiii).  Et 
Isaias  :  Ecce  veniel  propheta  magnus^  ei  ipse  reno^ 
vabit  Hierusalem  {Isa,  lxvi). 

CAPUT  III. 

De  subdiacono  qui  prwcedit,  clausum  porians  codi» 

cem  Evangelii, 

Subdiaconus  qui  precedit,  Joannem  Baptistam 
significat,  qui  prscessit  Gbristumin  spiritu  etvir- 
tute  Eiis,parare  Domino  plebem  perfectam  (^u^. 
vii).  Hic  ante  pontifioem  portat  codicem  Bvtngelii, 


903 


INNOCBNTII  m  PAP-B. 


8M 


B 


quia  Joannes  ante  Chrisium  prffidicationem  Evan-  ^ 
gdlii  inchoavit :  Pmnitentiamf  inquit,  agiUy  appro- 
pinquabit  enim  regnum  mlorum  (Matih,  ii).  Quod 
aatem  libor  clausus  tenetur,  donec  pontifez  ad  al- 
tare  pervcniat,  ot  tanc  aperitur,  boc  insinuat  quod 
in  Apocalypsi  describitur  :  Quoniam  nemo  inventus 
e$t  dignus  aperire  tibrum,  qui  scriptus  erat  intus  et 
foriSf  signatus  sigillis  septem,nisi  leo  de  trihu  Juday 
radix  David:qui  librum  aperuit  et  septem  ejus  sigilla 
solvit  {Apoc,  xiv).  Per  altare  signatur  Ecclesia, 
jozta  quod  Dominus  dixit  in  Exodo  :  Si  altare  ta- 
pideum  feccris  mihif  non  xdificabis  illud  de  sectis 
lapidibus  {Exod.  zx).  Quod  sectionem  lapidum 
prohibet  in  altari^divisionem  (idelium  reprobat,ne 
Ecclesia  dividatur  per  crrores  et  schismata. 

CAPUT  IV. 
De  pontifice  qui  pervenit  ad  altare, 
Tonc  ergo  liber  aperitur,cum  episcopus  pervenit 
ad  altare.  Quoniam  ubi  Christus  primitivam  aposto- 
lorum  congregavit  Ecclesiam,docenB  et  prsedicans, 
Scripturs  mysteria  revelavit  :  VobiSf  inquit,  datum 
est  noue  mysterium  regni  Dei^cieteris  autem  in  para^ 
hotis  (Luc,  viii).  Unde  post  resurrectionem  aperuit 
iltis  sensum  ut  intelligerent  Scripturas  (Luc.  zziv). 
RectiuB  ergo  facit  episcopus,  cum  ipsemet  aperit 
librum  evangelii,  quamvis  et  per  ministros  suos 
Christus  patefecerit  mysteria  Scripturarum.  Quod 
epi8copuscodicemevangeiiio8CuIatur,insinuatquod 
Christus  pacem  in  Evangelio  prasdicavit.  Pacem 
meam,  inquit,  do  vobiSy  pacem  relinquo  vobis,  non 
quomodo  mundus  dat,  ego  do  vobis  {Joan.  ziv). 

CAPUT  V.  ^ 

De  processione  Romani  pontificis  a  secrelario 

ad  altare, 

Cam   autem  stalionalis  solemnitas  celcbratur, 

RomanuB  pontifezcum  sez  prsfatis  ordiaibus  a  se- 

cretario  processionaliter  ad  altare  progreditur,  de- 

eignans  quod  Christus  exivit  a  Patre,  et  venit  in 

mundum  (Joan.  xvi).  Uic  enim  processionis  ordo 

generationis  Christi  scriem  repraesentatjquam  Mat- 

itidiUB  evangeliifta  describit  {Cap,  i),  in  qua  sez 

inveniuntur  ordines  personarum,a  quibus  Chrislus 

secundum  carnem  trazit  originem,  et  in  mundum 

processit  :  patriarchs  videiicet  et  prophete,  regee 

ct  prinoipes^pastoreset  duces  Abraham  patriarcha, 

David  propheta,  Salomon  rex,  Saiomon  princeps, 

Judas  pastor,  Zorobabel  dui.  D 

CAPUT  VI. 
De  duobus  diaconis  qui  ducunt  pontificem, 
Duo  diaconi  qui  ducunt  pontiQcem,  designant 
Abraham  et  David,  quibus  facta  est  incarnationis 
Christi  repromissio.  Nam  iili  promissum  est  :  In 
semine  tuo  benedicentur  omnes  gentes  (Gen.  xxii) ; 
isti  pollicitum,  De  fructu  ventris  tui  ponam  super 
scdem  tuam  (Psal,  cxzxi).  Propter  quod  evangeli- 
8la  signanter  hos  duos  in  generatione  Christi  prs- 
misit :  Liber^  inquit,  generationis  Jesu  Christi,  fitii 
Davidf  filii  Abraham  (Matth,  i).  Isti  sunt  dus  co- 
lumn8B,qua8  verua  paciOcus  in  vestibulo  templi  po- 


suit  ante  oslium  (//  P^/r.  iii),  quas  ambit  funioiilin 
duodecim  cubitorum,  id  est  quos  fides  duodecim 
apostolorum  complectitur,  de  quorum  medio  Cbri- 
stus  ostium  aperilur  credentibus  {Joan.  z). 

CAPUT  VII. 

De  mappula,  qux  portatur  super  pontificem  quatuor 

baculis  coltigata, 

Quatuor  autem  ministri  super  pontiflcem  ferunt 

mappulam  quatuor  baculis  colligatam,propterqaod 

ipsi  ministri  mappularii  nuncupantur.  Mappuit 

qu8B  diversis  imaginibus  est  figurata,  sacram  Scri- 

pturam  signat,quffi  multis  mysteriis  est  insignita. 

[|»c  quatuor  baculis  super  pontificem  portaturez- 

tensa,  qnia  sacra  Scriptura  quatuor  modis  super 

Chrislum  fertur  exposita,  secundnm  historiamy  se- 

cundum  allegoriam,  seoundum  tropologiam  et  ana- 

gogen.  Hic  est  fluvius  paradisi,  qui  quatuor  in  ca- 

pita  divisus  progreditur  (Gen,  ii).  Haec   est  mensa 

propositionis,quffi  quatuor  pedibus  elevata  subBistit 

(Exod,  xxv).  Haeo  autem  super  pontificem  extensa 

portatur,  ut  is  venisse  monstretur,  quem  lez  scri- 

pserat  et  prophetae.Nam  ipsementtWpt^RjChristas 

a  Moyse  et  prophetis,  interpretabatur  in  omnibus  Scri- 

pturiSy  quae  de  ipso  erant  (Luc,  xxiv).  Propter  quod 

alibi  dicit :  Si  crederetis  Moysi,  crederetis^  et  milu, 

ille  enim  de  me  scripsit  (Joan.  v). 

CAPUT  VIII. 
De  cereis  et  incenso, 
Et  ideo  pr&eferuntur  duo  lumina  cum  incenso, 
quia  lex  et  prophetoe  cum  psalmis  Christi  prcenun- 
tiaverunt  adventum,Christo  attestante,  qui  ait:/Ve- 
cesse  est  impteri  omnia  qux  scripta  sunt  in  tege 
Moysi  et  prophetis  et  psatmis  de  me  (Luc,  zxiv)' 
In  majoribus  autem  solemnitatibus  septem  cande- 
labra  coram  pontifice  deferuntur,  per  quod  illud 
ostenditur,  quod  Joannes  in  Apocalypsi  describit : 
Conversus,  inquit,  vidi  septem  caudelabra  aurea,  et 
in  medio  candelabrorum  aureorum  similem  filio  hO" 
minis  vestitum  podere  (Apoc.  i),  ut  ille  per  hoc  ad* 
vcnire  monstretur,  super  quem  requievit  Spiritus 
gratiffi  septiformis,  secundum  vaticinium  Isais  : 
Egredietur,  inquit,  virga  de  radice  Jesse,  et  fios  de 
radice  ejus  ascendet,  et  requiescct  super  eum  Spiritus 
Domini,  Spiritus  sapientise  et  intellectust  SpirUus 
roncHii  et  fortttudinis,  Spiritus  scientix  et  pielaliSf 
et  replebit  eum  Spiritus  timoris  Domini  (Isai,  zi). 

CAPUT  IX. 

De  igne  quem  manipulo  stuppss  pontilex  apponit  in 

choro, 

In  quibusdam  basilicis  circa  medium  chori  ma- 

nipulus  stuppffi  supcr  columnam  appenditar,  cui 

pontifezignemapponit,utin  conspectu  populi  subi- 

to  comburatur.Per  hoc  secundum  adventum  com- 

memorans,  in  quo  Christus  judicabit  vivos  et  mor- 

tuos  et  sfleculumperignem.  Nam  ignis  in  conspectu 

ejus  exardescety  et  in  circuitu  ejus  tempestas  vatida 

(/'ja/.  zLiz).  Ne  quis  ergo  male  securus  ezistat,qui 

per  primum  blanditur,  per  secundum  ezterret. 

Qaia  qui  judioandus  venit  in  primi,  Jadicatarui 


806 


DE  8ACR0  ALTABIS  MTBTBRIO  LIBRI  SBX.  -  LIB.  H. 


806 


veniet  in  secundo.  Vel  potius,  quia  secundum  apo- 
stolum  Jacobum  vita  nostra  vapor  est  ad  modicum 
parens  {Jac,  iv),  poniifex  ignem  apponit  in  stuppam. 
ne  forte,  qui  gloriosus  incedit,  in  temporali  glo- 
ria  delectetur.  Nam  omnis  caro  fenum^  et  omnisglo» 
riaejui  quasi  flos  feni  {Isai.  xl  ;  /  Pelr.  i). 

GAPUT  X. 

De  primiceriOy  qui  pontificis   dexlrum    humerum 

osculatur, 

Gum  autem  pontifex  appropinquat  altari,  primi« 
cerius  schols  cantorum  accedens,  dextrum  ipsius 
humerum  coram  astantibus  osculatur.  Quia  cum 
Ghristus  nasceretur  in  mundo,  aogeius  iile  cum 
quo  facta  estccDlestismiliti»  muititudo  laudantium 
Deum,  nativitatem  ejus  pastoribus  patefecit  {Luc, 
ii).  Oe  quo  dicit  propheta  :  Puer  natus  est  nobis^ 
et  Filius  datus  est  nobis^  et  faclus  est  principatus  SU" 
per  humerum  ejus  {Isai,  ix). 

GAPUT  XI. 

De  tribns  sacerdotibits^  qui  coram  attari  reverenter 
inclinanty  os  et  pectus  pontificis  osculantes. 

Tres  sacerdotes  qui  pontiflci  venienti  coram  al« 
tari  reverenter  occurrunt,  et  inclinantes  os  ejus 
osculantur  etpectus,  tres  illos  Magos  signant,  qui 
venerunt  Hierosolymam,  dicentes  :  Ubi  est  qui  natus 
est  rex  Judxoium  ?  et  procidentes  adoraverunt  m- 
ventum^  et  apertis  thesauris  suiSy  obtulerunt  ei  mu- 
nera^  aurum^  tkus  et  myrrham  {Maith,  n),  Per  ge* 
minum  osculum,  geminam  in  Ghristo  naturam  con- 
fltentur,  divinam  scilicet  et  humanam :  divinam 
quasi  latentem  in  pectore,  quas  quoque  per  oblata 
munera  Magi  mystice  flgurarunt.  Oscuium  enim 
est  signum  reverentiae  ;  juxtaquod  Esther  summi-' 
iaiem  virgx  regis  legitur  oscuiata  (EsUi,  v). 

GAPUT  XII. 
De  processionis  dispositione, 

Disponitur  autem  ista  processio  velul  castrorum 
acies  ordinata  {Cant,  vi).  Nam  et  majores  et  fortio- 
res  quasi  custodes  exercitusprsBveniuntetsequun- 
tur ;  minores  quasi  debiliores  colliguntur  in  medio. 
PrcBcedunt  enimepiscopi  et  presbyter,  subsequun- 
tur  pontifex  et  diaconi,  colligunturin  medio  sub- 
diaoooi  et  acolyti.  Cantores  autem  quasi  tubicine» 
prscedunt  exercilum,  ut  eum  ad  prelium  contra 
demones  excitent  et  invitent ;  de  quo  prslio  in- 
quit  Apostolos  :Non  esi  nobis  colluctatio  adversus 
carnem  ei  sanguinem,  sed  adversus  principes  et  po- 
testates  adversus  mundi  rectores  tenebrarum  harumf 
contra  spiritualia  nequitix  in  ccnlestibus  (Ephes,  vi). 
Unde  Psalmista :  Buccinate  in  neomenia  tuba^  in 
die  insigni  solemnitatis  vestrx  iPsal,  lxxx).  Grux 
ergoquasi  regale  vexillum  praemittituret  prsfertur, 
ut  fugiant  qui  oderunt  eum  a  facie  ejus  {Psat,  lxvii). 
Nobis  ergo  absit  gioriari^  nisi  in  eruce  Domini  nO' 
siri  Jesu  Christi,  per  quem  mundus  nobis  crucifixui 
estf  et  nos  mundo  crucifigi  debemoB  I  (Galat,  vi). 


A  CAPUT  XIII. 

De  confessione  et  pectoris  tonsione :  in  qua  iria  no^ 
tantur^  ictus,  tactus  et  sunus 

Quia  justus  vero  in  principio  sermonis  accusator 
est  sui{Prov,  xviii),  pontifex  ad  aitare  perveniens» 
etad  seipsum  revertens,  antequamordiatur  sacrum 
offlcium,  delpeccatissuis  cumastantibusconfltetur» 
psalmum  illum  prsmittens,  qui  manifesle  per  to- 
tum  sibi  ad  hoo  dignosciturpertinere  et  convenire  : 
Judica  me,  Deus,  etc,  ut  disoretus  a  gente  nonsan- 
cta  eiab  hominelxberdiivLB  iniquo  (Psal,  xlii),  ad 
altare  Dei  dignus  introeat.  Illud  autem  in  hac  con- 
fessiono  notandum  est,  quia  non  (ut  quidam  minus 
provide  faciunt)  inspecie,  sedin  gencre  confitenda 
sunt  peccata,  quoniam  ista  confessio  non  est  oo- 
n  culta,  sed  manifesta.  Percutimus  autem  pectus,  cum 
confltemur  peccata,  quatenus  exemplo  publicani, 
qui  percutiebat  pectus  8uum,dicens  ;  Domine,pro* 
pitius  esto  mihi  peccatori  {Luc,  xviii),  justiOcati  de- 
scendamus  in  domum.  In  percussione  Iria  sunt, 
ictus,  sonus  et  tactus,  per  qus  signantur  illa  tria, 
qus  sunt  in  vera  poenitentia  necessaria,  videlicet 
cordis  contritio,  oris  confessio,  et  operis  satisfactio. 
Nam  sicut  tribus  modis  peccamus  scilicet,  corde 
cogitando,  ore  loquendo,  et  opere  perpetrando,  ita 
tribus  modis  ptsnitere  debemus,  scilicet  corde  per 
dolorem,  ore  per  pudorem  et  opere  per  laborem. 

CAPUT  XIV. 

De  incensOf  quod  sacerdos  reprxseniat  in  capsula,  ei 
episcopus  apponit  ihuribulo, 

Q  Ingressurus  ergo  pontifex  ad  altare^incensum  ap«> 
ponit  thuribulo,  perhoo  illud  insinuans,  quod  ange» 
geius  venit  et  stetit  ante  attare  habens  thuribulum 
aureumin  manu  sua,  quod  implevit  de  igne  altaris : 
et  data  sunt  ei  incensa  multa  ;  ut  daret  de  orationi' 
bus  sanctorum  {Apoc,  vii).  Angelus  enim  GhristuSy 
thuribulum  aureum  corpus  immaculatum,  aitare 
Ecciesia,  ignischaritaSyincensumoratio,  secundum 
Uud  propheticum  :  Dirigatur  oratio  mea  sicut  tVt- 
censum  in  conspectu  tuo  {Psal,  axL).  Venit  ergo 
angeluf,  id  est  Ghristus  ;  stetii  ante  attare,  id  est  in 
conspectu  Ecclesie,  habens  ihuribulum  aureum,  id 
est  corpus  immaouiatum  plenum  igne,  id  est  cha- 
ritate  :  et  data  sunt  ei  incensa  multa  a  fldeiibus,  id 
est  orationes,  ut  daret,  id  est  presentaret  eas  Pa- 
tri,  de  orationibus  sanctorum,  Non  dicit,  orationes 

^  tantum,  quiaCbristueoon  omnes  orationes  exaudit, 
sed  de  omnibus  iliis  qu»  pertinent  ad  salutem. 
Undo  cum  Paulus  ter  rogasset  Dominum,  ut  ab  eo 
stimulum  oarnis  auferret,  respondit  ei  Dominus  : 
Sufficit  tibi  gratia  mea  {II  Cor,  xii)  ;  nam  virtus 
in  inflrmitate  perflcitur.  Episcopus  ergo  thusappo- 
nit  thuribuio,  quia  Christusorationes  inspiratani- 
mo,  ut  per  ipsum  offeratur  incensum  dignum  in 
odorem  suavitatis  Ipse  nos  prsvenit  in  benedi- 
ctione  dulcedinis,  ut  ejus  donum  sitnostrum  me- 
ritum,  quia  non  accipit  nisi  quod  tribuit.  Sine  me 
inquit,  nihitpotestis  lacei'e\  qiiiBipalmes  :\on  potest 
ferre  fructum  a  semetipsOf  nisi  manserU  in   vit$ 


807 


INNOCBNTII  ni  PAPJB. 


{Joan.  xv).  Sacordos  autom  inceQSum  repraesentat  A  mediatoris  homines  Deo  plaeere^non  possQiit  {H(kr, 


episcopo,  quia  lex  illud  pretiosnm  thymiama  ron- 
fodt,  quod  in  odorem  puavitatis  oCTertur  AltissimOi 
de  quo  Dominus  subdit  \t\  Exodo  :  Talem  composi' 
tionem  non  facieiit  in  usus  vestros,  quin  sanctum 
est  Domino.Homoquicunquesimilemfecerity  utodore 
illius  perfruatury  perihit  de  populis suis  (Exod.  xj xix). 
Fuerunt  qui  dicerent,  quod  si  tburibulum  descen- 
dat  ab  altari,  tunc  aliud  ibi  tbus  sinebenediclione 
ponendum  est,  et  hominibusofTerendum,  tanquam 
iliud  spectet  ad  latriam,  istud  ad  duliam.  Meiiusta- 
men  secundum  spiritum,  quam  secundum  iitteram 
intell'gitur.  Nam  liitera  occidit^  spiritus  autem  viri» 
ficat  {II  Cor.  II  i). 

CAPUT  XV. 


ii),  sed  juxta  verbuo)  promissionia  ipsias  :  Bi  qaii 
petierunt  credentes  in  oratione,  accipient  {MatlL 
XXI).  Per  tburibulum  enimvsrbum  accipitur  inci^ 
natum. 

CAPUT  XVII. 

De  forma  thurihuli  et  de  duplici  causa  thuri/ic^niiy 

spirituali  et  titterati. 

Nam  sicut  in  tburibulo  pars  superior  et  inferior 
tribus  catenulis  uniuntur,  ita  tres  in  Christo  sant 
uniones,  quibus  divtnitas  etbumanitasconjungnn- 
tur ;  unio  carnis  ad  animam,  unio  divinitatis  td 
carnem,  el  unio  divinitatis  ad  animam.  Qaidam 
autem  quartam  unionem  assignant,  videlicet  deitt- 
tis  ad  compositnm  exanima  simul  etcarne;namek 


De  iriplici  osculo^  videlicet  oris^  altaris  et  pectoris,  g  qusdam  thurihula  quatuor  habent  catenulas.   De 


Tunc   accedens  episcopus  ad  altare,  osculatur 

sacrumaltare,  signiOcans,  quodCbristusadvenicnSy 

sanctam  sibi  copulavit  Ecclesiam,  secundnm  illud 

epithalamium :  Osculetur  me  osculo  oris  sui  [Cnnt.  i). 

In  osculo  siquidem  os  ori  conjungitur  ;et  in  Christo 

non  solum  humanitas  est  unita  divinitati^  veram 

etiam  sponsa  sponso  est  copulata,  secundum  illud 

propheticum  :  Quasi  sponsum  decoravit  me  corona, 

et  quasi  sponsam  ornavit  me  monilibus  {liai.    lxi). 

Unde  Joannes  ;  Quihahet  sponsamsponsusest{Joan, 

iii),  Nam  in  sole  posuit  taboTiaculum  suum,  ct  ipse 

tanquam  sponsus  procedens  de  thalamo   suo   {Psal:' 

xviii).Oeinde  conversus  epiecopus  osculaturdiaco- 

nes,  ut  ostendat  pacem  illam    in   odventu    Christi 

veni8se,quamprophc(£promi3erant ;  undeDavid:  ^ 

Onetur  in  diebus  ejus  justitia  et  ahundantia  pacis^ 

donec  aufcratur  tuna  {Psat,  lxxi).  Alius  iterum  pro- 

pheta  ?  Paz  erit  in  torra  nostra  cum  venerit  {Uier. 

u).  Et  ideo  Christo  nascente,   vox  intonuit  angelo- 

rum :  Et  in  terra  pax  hominibus  bonse  volunfalis 
(Luc.  n),  Osculum  enim  quandoque  pacem  signat^ 
Juxla  quod  dicit  Apostolus  :  Salutate  vos  invicem 
in  osculo  sancto  {Rom,  xvi).  Ueus  autem  pacis  sit  cum 
omnibus  vobis.  Amen  {Rom,jv),  Diaconus  autem 
statim  inclinans  osculatur  pectus  episcopi,  dcsi- 
gnana  quod  inspiratiooe  divina  prophets  praedixe* 
rnnt  pacem  futuram.  Nam  et  Joannessuprapectus 
Christi  recambens  {Joan,  xii),  Evangelii  flucnta 
de  ipso  sacro  Dominici  pcctoris  fonte  potavit. 

CAPUT  XVI. 
De  thurifioaiione,  qua  pontifex  incensai  altare,  ^^  ^' bis  tuae  Israel.  Hinc  ergo  Simeon  ille  justus  et  se- 


hoc  thurihulo  Moysf^s  specialiter  inquit  ad  Aaron. 
Tolle  thurihulum  et  hnusto  igrie  de  attari,  miUe  w- 
censum  desuper  {Num,  xvi).  Praeter  mysticam  ra- 
tionem,  ob  hoc  etiam  incensatur  altare,  quatenoi 
ab  eoomnis  dsmonis  nequitia  propellatur.  Fumoi 
enim  incensi  valere  creditur  ad  daemones  efTugan- 
dos.  Unde  cum  Tobias  interrogasset  angelum,  qood 
remedinm  haberent  ea  ruae  de  pisce  jusserat  re- 
servari,  respondit :  Cordis  ejus  particulam  si  super 
earhones  ponas  fumus  ejus  omne  genus  dasmoniorum 
extricat  {Toh,  vi). 

CAPUT  xviir. 

De  antiphona  qux  dicitur  ad  introitum,  et  cur  tpsa 
repefitur,  interposita  gloria  Trinitatis  et  quis  eam 
canlari  constituit, 

Interea  chorus  concinit  antiphonam   ad   introi- 
tnm,  quam  repetit  interposita  gloria    Trinilatis. 
Porro,  sic   introitus   sacerdotis  adventum  Christi 
signat,  sic  et  antiphonaquffidicituradintroitnm, 
desiderium  adventus  ejus  signat.  De  quo  Dominus 
inquit  apostolis  :  Muttiregeset  prophetm  votuerunt 
videre  quae  vos  videtis,  et  non  viderunt^   et  audire 
quse  auditiSf  et  non  audierunt  {Matth,  xiii ;  Luc,  x).- 
ChorusautemdiIatatanimam8uam,etinjubilocantat 
introitum  ;  quoniam  prophets,  patriarchae,  regeset 
8acerdote8,omnesque  fideles  ndventum  Christicnm 
magnodesiderioexspectabant,  clamantes  |et  impio- 
rantes;  Emitte  Agnumy  Domine,  dominatorem  terrx^ 
de  petra  desertiad  montem  fitiae  Sion  {Isa,  zvi|. 
Veni,  Domine,  et  noli  tardare,  reluxe  facinora  ple- 


sacerdos  episcopum 
Episcopus  orgo  thuribulum  accipiens  adiacono, 
aacram  inceosat  altare;  quiaChristus  corpus  assu- 
mens,  de  genere  prophctarum,  factus  ex  semine 
David  secundum  carnem,  suisoratinnibusfovetEc- 
clesiam,  secundum  quod  erat  in  Evangelio :  Pater 
sancte,  ego  pro  eis  rogo,  et  non  tantum  pro  eis,  sed 
pro  xllis  qui  credituri  sunt  per  verhum  eorum  {Joan, 
xvii).  Quod  autem  diaconus  thuribulum  recipit,  ut 
incenset  episcopo,  moraliter  instruit,  quod  si  di- 
gne  volumus  incensum  orationis  offerro,  tburibu- 
um  incarnationis  debemus  tenere.  Nam  sine  fide 


nez  benedixit  et  dixit :  Nunc  dimitis  servum  tuum, 
Domine,  secundum  verhum  tuum  in  pace;  quia^vide* 
rant  oculi  mei  satutare  tuum  {Luc,  u),  Exeorum  er- 
go  persona  cantalur  introitus,  per  qaos  Chriatus 
intravit  in  mundum,  juxta  quod  Apostolus  ait :  Ei 
cum  introducit  primogenitum  in  orbem  terrse^  dicit : 
Et  adorent  eum  omnes  angeli  Dei  {Hebr,  i),  Antipbo- 
nae  repetitio,  multiplicationem  clamoris  insinuat. 
Unde  propbeta :  Manda  remanda  expecta^  reex^ 
specta,  modicum  ibi,  modicum  ibi  {Isa.  xxvii).  Si 
moram  fecerit,  exspecta  eum,  quia  veniens  venieif  et 
non  tardabit  {Habac.  n).  Interpoeitio   gloris  deai- 


809 


DB  SACRO  ALTARIS  MYSTBRIO  LIBRI  SBX.  —  LIB.  U. 


8i0 


gnat  oaptutionem  benevoleotiad.  Ut  eDim  quod  exs-  A.  ^^  hominibus  reparatos,  noyem  associetar  ordini- 
pectabant,  facilius  obtinerent,  ad  totam  Trinita*      bus  angelorum. 


tem  glorificando  clamabant :  Ostende  nobis^  Domi'-' 
ne^  misericordiam  /tiam,  et  salutare  tuum  da  nobis 
{Psal.  Lxxxiv).  Qui  sedes  super  cherubin,  appare 
eoram  Ephraim^  Benjamin  et  MoHOise  {Psal,  lxxix). 
Quorum  taodem  ciamorem  Spiritus  sanctus  eiau- 
divit,  unguens  eum  oieo  Istitiae,  prae  consortibus 
suis,  et  ad  evaogelizaDdum  pauperibus  destinavit, 
seoundum  quod  ipse  Filius  perpropbetam  testatur: 
Spiritus  Domini  super  me^  propter  quod  unxit  me,ad 
evangelizandum  pauperibus  misit  me  {Isa.  lxi,  Lue, 
iv).  Hoc  ergo  desiderium  antiquorum  iotroitus  re- 
prseseDtat,  non  secuodum  iotellectum  litter»,  sed 


Beatus  Gregurius  (34*)  Kyrie  eleison  ad  roissam 
caotari  prscepit  a  clero,quod  apud  Grscos  ab  om- 
ni  populo  cantabatur. 

CAPUT  XX. 

De  Gloria  in  excelsis,  et  de  tripliei  pace  ei  quis 
hymnum  angelicum  cantari  ad  musam  conai- 
tuit. 

Mox  sequitur  bymnus  angelicu3,temporaIi  Cbri- 
8ti  nativitati  perbibeos  testimonium^quemillepri* 
mus  iochoando  proouotiat,  qui  Angelum  magni 
consilii  rcprssentat.Chorus  autemcoocioeodo  pro- 
sequitur,qnia  subito  Tacta  est  rum  angelo  multitudo 
militi»  coelestis  laudantium  et  dicentium  :  Gloria 


jubilo   caotilens.  Goelestinus  papa  constituit,  ut 

psalmi  David  cl  ante  sacrificiam  canerentur  anli-  n  ^'""'7  .    ;^^''"'  •«-—«•"--"-  «•  «iwunuu*  .  u» 

.       i'  u  A       i  aui      ^ '^  tn  atttssimu  Deo.et  in  terra  pax  hominibus  bonse 

pbonatim  ex  omoibus,  quod  aotea  non  fiebat,  sed  '^  ^  vv,€t, 

epistola  tantum  et  evangelium  legebantur.  Excepti 

sunt  ergo  de  psalmis  introitus,  gradualta  quoque 

ac  oCTertoria,  necnon  communiones,  que  cum  mo- 

dulatione  cceperunt  admissamin  Ecclesia  Romana 

cantari.  Antipbona  Graece,  dicitur  vox  reciproca^ 

quia  duo  chori  reciprocando  vicissim  melodiarum 

cantus  alternant. 


GAPUT  XIX. 

De  Kyrie  eleisoo,  et  quare  novies  decantatur,  et 
quare  sex  vicibus  dicitur  Kyrie  eleisoo,  ei  tribus 
Christe  eleison. 

Gum  ergo  jam  tempus  pleoitudiois,et  beoignita- 
tis  adveoerit,  sicut  prsdictum  fuerat  a  Psalmista  : 


luntatis  {Luc.  ii).  Hymous  iste  non  tantum  est  an- 
gelorum,sed  hominum  coogratuIaDtium,quod  ma- 
lier  illa,  quae  perdiderat  drachmam  decimam,  jam 
luceroam  acceoderat.ut  drachmam  perditam  inve* 
niret.  Et  pastor  dimissis  nonaginta  novem  ovibus 
in  deserto,  jam  venerat  ut  qusreret  cantesimam 
ovem  quam  amiserat  {Luc.  xiii). 

Ante  nativitatem  enim  Cbristi,  trea  erani  inimi- 
citiarum  parietes^primus  ioter  Deum  et  bominemt 
secundus  inter  angelum  et  bominom,  tertius  inter 
hominem  et  hominem.  Homo  namque  per  inobe- 
dientiam  Greatorem  offenderal,  per  suum  casum 
restaurationem  angelicam  impedierat,  per  varios 
ritus  se  ab  homioe  separaverat.  Judeus  oamque 


7u  exurgens  misei  eberis  Sion,  quia  venit  tempus  Q  caeremooias  excolebat,geDtilis  idololatriam  exerce- 


miserendi  fjus  {Psal.  ci),  coogrue  chorus  tuDC  con- 
ciDcodo  subjuogit  :  Kyrie  eleison,  quod  ioterpreta- 
iur ^Domine, m iserere ;  Uode  propbeta  :  Domine^mi» 
serere  nostri :  te  enim  exspectavimus  (Isa.  xxxiii). 
Dicit  autem  hic  Dovies,  cootra  oovem  geoera  pec- 
catorum.  Est  eoim  peccatum  origioale,  mortale  et 
veoiale  :  hoc  est,  serpeos,  mulier  el  vir.  Serpens 
enim,  id  est  concupiscentia  suggerit  originaliter ; 
mulier,  id  eet  delectatio  comedit  venialiter ;  vir,  id 
est  ratio  consentit  mortaiiter.  Item  est  peccatum 
cogitationi8,locutionis,et  perpetrationis.  Gogitatio- 
ni8,incorde,  locutionisinore,  perpetrationisinope- 
re  ;  hoc  est  mors  in  domo,  mors  in  porta,  mors  in 
monumento.    Rursus,   est   peccatum  fragilitatis, 


bat,utrisque  ritus  alterius  displicebat.  Sed  veniens 
pax  vera,  facU  utraque  unum^  destruxit  inimicitia- 
rum  macerias,  et  concurrentes  parietes  in  se  an- 
gulari  lapide  copulavit(EpAtf«.ii),ut  decaetero  unttfit 
esset  ovile  et  unus  pastor  {Joan.  x).  Abstulit  ergo 
peccatum,et  reconciliavit  hominem  Deo.  Reparavit 
casum,  et  reconciliavit  bominem  Deo  et  angelo. 
Destruxit  ritus,  et  reconciliavit  hominem  homini. 
Restauravit  ergo,  secundum  Apostolum,  quss  in 
coslis  et  qux  in  terris  sunt  (Coloss.  i).Et  ob  hcc  cob- 
lestis  militis  multitudo  psallebat :  Gloria  in  exceU 
siSy  id  est  in  angelis,  Deo :  et  in  terra  pax  Judsis 
hominibuSf  et  genlilibus  bonss  voluntatis  {Luc.  ii). 
Hinc  est  etiam  quod  angelus  Ioquitur,et  congaudet 


8implicitati8,et  malignitatis.  Fragilitatis  per  impo-  ^  pastoribus,  quia  pax  est  inter  bomincs  et  angelos 


tentiam.simplicitatis  per  ignorantiam,malignitati8 
per  invidentiam.Hoc  e8t,peccatum  in  Patrem,  peo- 
catum  in  Filium,peccatum  in  Spiritum  sanctum.Et 
ideo  chorus  dicit  ter  ad  Patrem  Kyrie  eleisun.ier  ad 
Filium  Christe  eleison,Xer  ad  Spiritum  sanctum  Ky^ 
rie  eleison.Sed  ad  Patrem  et  Spiritum  sanctumeub 
eodem  tantum  vocabulo,quia  Pater  etSpiritus  san- 
ctussont  ejusdem  naturae  tantum,  ad  Filium  vero 
8ub  alio,  quia  Filius  etsi  sit  ejusdem  nature  cum 
illiSyCst  tamen  etiam  alteriu8,ut  gemins  gigas  su- 
bstantise.  Vei  ideo  dicitur  novies,  ut  ordo  decimus 

(34')  Gregor.  I. 

Patrol.  CGxyu. 


reformatn.  Nascitur  Deus  homo,  quia  pax  est  inter 
Deum  et  bominem  restaurata.  Nascitur  in  prssepi 
bovis  et  asini^quia  pax  est  inter  homines  et  bomi- 
nes  reparata.Per  bovem  enim  JudaicQ8,per  asinum 
gentilis  pepulus  figuratur,8ecundum  illud  :  Cogno- 
vit  bos  possessorem  suum,  et  asinus  prsesepe  domini 
sui  {Isai.  i). 

Symmachus  papa  constituit  tam  die  Domioico, 
quam  oatalitiis  martyrum  Gloria  in  excelsis  ad 
missam  caotari,quem  hymoum  Telespborus  nonus 
a  beato  Petro  ad  missam  nocturnam  Natalig  Do- 


26 


811 


INNOCBNTII  III  PAPJE. 


812 


mini  (quam  idem  constituit)  cantari  praBceperat.Et  A  quod  ipse  dicobat :  Tristii  est  anima  mea  tisque  ad 


in  eo,ea  quee  sequuntur  ad  verba  ang(*lorum  8dje« 

cit ;  quanquam  a  pluribus  aaseratur,  quod  ea  bea- 

tus  Hilarius  Pictaviensis  adjccerit. 

CAPUT  XXI. 

De  candelabro  et  cruce,  quas  super  medio  collocantur 

altaris, 

Ad  signiGcandum  itaquegaudiumduorumpopu- 

iorum,de  nativitate  Cbristi  laetanlium,  in  cornibus 

altaris  duo  sunt  constituta  candelabra,  qua;  me- 

diante  cruce^faculas  ferunt  accensas.Angelus  enim 

pastoribusinquitr.^iinuntto  vobis  gaudiummagnum, 

quod  erit  omni  populo ;  quia  natus  est  vobis  Salva- 

tor,  etc.  {Luc,  ii).  Hic  estverus  Isaac,  qui  risus  in- 

terpretatur  {Gen.  xxi).  Lumen   autem  candelabri, 


mortem  (Matth.  xx).  Debet  ergo  sacerdos  versus 
orientem  orare,  quia  visitavit  nos  Orienn  ex  cdto 
{Luc.  1 ;  Zach.  iv).  De  quo  legitur  :  Ecce  vir  Oriens 
nomen  ejus  (Jer.  xxiii),  cujus  argumentum  in  libro 
Sapientiae  reperilur  :  Oportet,  inquit,ad  lucis  ortum 
adorare  {Sap.  xvi).  Non  quod  divina  mnjestas  loca« 
liter  in  oriente  consistat,  qns  tamen  essentialiter 
est  ubique  :  {Casium,  inquit,  et  terram  ego  impleo 
{Isai.  Lxvi) ;  sed  quia  timentibus  Deum  orietur  sol 
juslitiae  {Mal.  iv),  qui  illuminat  omnem  hominem 
venientem  in  hunc  mundum  {Joan.  i) :  nam  et  tem- 
plum  Salomonis  (///  Beg,  vi)  et  tabemaculum 
Moysi  legitur  {Exod.  xxvi)  ad  orientem  ostium  ba- 
buisse.  Quia  autem  sub  Veteri  Testamento  ingres- 


fldes  est  populi.Nam  ad  Judaicumpopulum  inquit      sus  templi  erat  ab  oriente  in  occidentem,ad  signi 


propbeta  :  Surge,  illuminare  Jerusalemt  quia  venit 
lumen  tuum,  et  gloria  Domini  super  (e  orta  est  {Isa. 
Lx).  Ad  populum  vero  gentilem  dicit  Apostolus  : 
Eratis  aliquando  tenebrXy  nunc  autem  lux  in  Do- 
mino  {Ephes,y}.^tim  et  in  bortu  Cbristi  nova  stella 
magis  apparuit,  secundum  vaticinium  Balaam  : 
Orietur,  inquit,  stella  ex  Jacob,  et  consurget  virga 
ex  Israel  {Num,  xxiv).  Inter  duo  candelabra  in  al- 
tari  crux  collocatur  media,  quoniam  inter  duos 
populos  Gbristus  in  Ecclesia  mediator  cxistil^lapis 
angularis  (/  Pet.  ii),  qui  fecit  utraque  unum  (Ephes, 
ii) :  ad  quem  pastores  a  Judaea,  et  magi  ab  Oriente 
venerunt, 

CAPUT  XXII. 
De  mutatione  sacerdotis  ab  una  parte  ad  aliam. 


flcandum,quia  omnes  ante  Cbristi  passionem  ten- 
debant  ad  occasum,  id  est  ad  infernum  post  mor- 
tem  ;  nunc  vero  flt  ingressus  in  templum  ab  occi- 
dente  in  orientom,  ad  flgurandum  orturo  nostmm 
et  ascensum  ad  gloriam.  In  illis  autem  ecclesiis, 
quse  habent  ostium  ab  occidente,  sacerdos  eoram 
altari  consistens  ut  adoret  ad  orientem,  semperin 
salutatione  se  convertit  ad  populum,  excepto  prs- 
fationis  et  fraclionis  articulo,  cum  orationi  totus 
intentu8,et  cor  habet  sursum  ad  Dominum,  et  Eu- 
cbaristise  peragit  sacramentum. 

CAPUT  XXIII. 
De  depositione  mitrte  pontificis, 
Oraturns  episcopus  mitram  deponit,  quia  vir,8e- 
cundum  Apustolum  (//  Cor,  ii),  revelato  capite  de- 


Pontifex  oraturus  ad  sedem  ascendit,  et  stans  C  bet  orare,  qualenus  inter  ipsum  et  Deum  nuUum 


collectam  pronuntiat,quam  libro  legit  aperto.  Quia 
secundam  evangelica  testimonia  venit  Jesus  in  Na» 
%areth,  ubi  erat  nutritus.  et  intravit  secundum  con- 
suetudinem  diei  Sabbati  in  synagogam,  et  surrexit 
legere.  Et  traditus  est  ei  Ixber  Isaiee  prophetx»  Quem 
ut  revolvit,  invenit  locum,  ubi  erat  scriptum  : 
«  Spiritus  Domini  super  me,  propter  quod  unxit 
mCy  evangeli%are  pauperibus  misit  me  (Isa,  lxi).  • 
Et  cum  plicuisset  tibrumt  reddidit  ministrOy  tt  sedit. 
Porro  socundum  consuetudinem  allorum  episcopo- 
rum,  cum  episcopus  orat,  ad  dextram  consistit  aU 
taris.  In  hoc  illud  signans,  quod  fuerat  propbeta- 
tum  :  Deu$  ab  austro  veniet  {Uabae,  iii).  Et  quoniam 
ea  quse  sunl  ista,  signantur  per  dextram  ;  ea  qu» 


malitiflB  sit  velamen,  ut  revelatp  facie,  Domini  glo- 
riam  camtempletur. 

CAPUT  XXIV. 

De  salututione  pontificis  et  sacerdotis  od  populum. 

Pontifex  ergo  salutationem  prsmittit  ad  popu- 
lum,  dicens  :  Pax  vobis;  illius  utens  eulogio,cujus 
fungitur  pontificio.  Minor  autem  sacerdos  cum  sa- 
lutat  populum,ait  :  Dominus  vobiscum.Q\iod  utique 
verbum  Booz  legitur  {Huth  ii)  dixisse  messoribus  ; 
quod  intelligitur  Booz  quoque  flguram  Salvatoris 
expressisse.  Quia  Iluth  Moabitidem  duxit  uxorem. 
Chorus  autem  utrique  respondet :  Et  cum  spiritu 
tuo,  Quod  sumptum  ex  Epistola  Pauli  ad  Timo* 
theum  :  DominuSy  inquit,  Jesus  Christus  cum  spi' 


8unt  tristia,  per  sinistram,  idcirco   pontifex  ad  j)  ritu  tuo  {II  Tim,  iv).  Ul  autem  episcopus  ostendat 


dextram  partem altaris  primum  accedit,ut  gaudium 
DominicsB  nativitatis  ostendat.  Deinde  post  evan- 
geiium  ad  sinistram  convertitur,  ut  tristitiam  pas- 
sionis  insinuet.  Sed  iterum  redit  ad  dextram,  ut 
gaudium  resurrectionis  annuntiet.  Hoc  ipsum  Eze- 
chiel  in  descriptione  quatuor  animalium  flguravit: 
FacieSj  inquit,  hominis  et  facies  leonis  a  dexlris  ip- 
sorum  quatuor  {Exech,  i).  Per  hominem  quippe  na- 
tivitas,  per  leonem  resurrectio,  per   bovem  im- 
molatio  designatur.  Lt  ideo  facies  hominis  et  fa- 
cies  leonis  erant  a  dextris,  facies  autem  vituli  erat 
a  sinistris,  quia  nativitas  et  resurrectio  gaudium 
attoleruntipaasiovero  tristiliam  inspiravitjpropter 


Christi  vicarium,prima  vice  dicit  :  Pax  vobis.  Quo- 

niam  haecfuitprima  voxChristi  ad  discipulos,cum 

eis  pust  resurrectionem  apparuit.  Ad  instar  vero 

sacerdotum  csterorum  dicit  postea  :  Dominus  vo- 

biscum  ;  ut  se  unum  ex  ipsis  ostendat.  Ceterum, 

septem  vicibuspopulus  salutatur  in  mi8sa,quatena8 

exclusis  septem  vitiiscapitalibus.suscipiatgratiam 

septiformem. 

CAPUT  XXV. 

Vt  sacerdos  non  minus  quam  duobus  prxientibms 

debeat  celebrare, 

Statutum  est  autem  in  sacris  canonibus,  ut  nul- 

Iu8  presbyterorum  missarum  solemnia  ceiebrara 


DB  8ACR0  ALTARI8  MT8TBRI0  LIRRI  8BX.  --  LTB.  U. 


814 


imat,ni8i  duobusprssentibusySibiquereBpon-  A  nerationum,  antonomaBtioe,  sicut  Gantica  eantico- 


)us,  ipse  tertius  habeatur.  Quia  cum  pluraliter 
dicitur:  Dominus  vobiscumy  et  iliud  in  secre- 
rate  pro  me^  apertissime  oonvenit,  ut  illins 
itioni  respondeatur  a  pluribus.  Verum  aliud 
^cessitatis  articulus,  et  aliud  religionis  con- 
UB.  Pie  quoque  credendum  est,  et  sacris  au- 
U8  comprobatur,  quod  angeli  Deicomitesas- 
t  orantibus,  secundum^illud  propheticum  : 
[spectu  angelorum  psallam  tibi  (Psal.  cxzxvii). 
gelus  ad  Tobiam  :  Quando  orabas  cum  lacry- 
)o  obtuli  orationem  tuam  Domino  (Job.  xii). 
t  in  cannne  continetur :  Supplii'es  te  rogamuSt 
otens  Deus  jube  hxc  perlerri  per  manus  angeli 
^ti  in  sublime  altaretuum,  etc.  Sane  quilibet 
habet  angeium  suum  ad  custodiam.  Unde  n  verum  est 
r  in  Actibus  apostolorum,  quod  cum  puella, 
Qcurrit  ad  ostium,  Petri  nuntiaret  adveotum, 
mt :  Angelus  ejus  est  {Actus^  zii).  Kt  Dominua 
Q8  in  Evangelio  de  parvulis,  ait:  Angelieorum 
r  vident  faciem  Patris  (Matth.  xviii).  Illos  igi- 
ibemus  in  ratione  participes,  quos  habebimus 
riBcatione  consortes. 


rum.  Amen  optantis  vel  afflrmantiB  ostendit  affe- 
ctum.  Nam  in  fine  Psalmorum  ubi  dioimus :  Fiat^ 
fiatf  Uebreus  dieit :  Amen  amen.  Bt  GhristuB  in 
Evangelio  sspe  dicit :  Amen,  amen  dico  vobis ;  hoc 
est  verum,  verum  drco  vobis,  seoundumillud  quod 
alibi  dicit :  Sit  sermo  vester,  est^  est  {Matth.  v).  Re- 
spicit  ergo  vel  ad  forman  orationis,  ut  quod  ora- 
ti^r  optetur,  vel  ad  modum  concluditur,  afflrmetur. 
Verbi  gratia,  cum  sacerdos  orat  :  Da  nobis  ^tiam- 
muSf  Domine,  salutem  mentis  et  corporis^  populus 
optando  responiet :  Amen^  id  est  tiat.  Vel  cum  sa- 
cerdos  concludit :  Qui  tecum  mvit  et  regnat  in  uni* 
tate  Spiritus  sancti,  Deus  per  omnia  sxcula  sxcuto* 
rttm,  populus  affirmando  respondet ;  Amen^  id  est 


GAPUT  XXII. 

Quare  orationes  dicantur  colleciae  et  quol  eunt  in 

missa  dicendae. 


GAPUT  XXVI. 
De  oratione  et  conclusione. 
itatione  prsmissa,  per  quam  auditores  red- 
r  attenti,8ubdit  orationes  qus  designantur  in 
ilypsi  (cap.  viii)  per  fumum  aromatum,  qui 
jit  in  coDspectu  Domini  de  manu  angeli. 
;us  enim  verus  bomo  passioni  propter  nos  de- 


Orationes  qus  circa  principium  miss»  diountur, 
colleotffi  vosantur,  eo  quod  sacerdos  qui  fangitur 
ad  Deum  legatione  pro  populo,  petitionea  omnium 
in  eis  colligat  et  concludat.  Proprie  tamen  collecta 
dicuntur,  qua  super  collectam  populi  fiunt,  dum 
colligitur  populus,  ut  ad  stationem  faciendam,  de 
una  ecolesia  procedant  ad  alteram.  Orationum  vero 
plures  et  varii  fuerunt  auctores,  ut  in  tantam  ea- 
rumdem  numerus  et  diversitas  exorescebat,  quod 
octavum  Africanum  concilium,  cui  beatua  Aaga- 
stinua  interfuit,  ita  constituit:  nulle  preces  vei 
u7(cuju8  maWxeBirHobcau^ta^etr^^^  de^  P  orationes,  vel  miss»,  vel  prafationes,  vel  commen- 
m  posiulasti,  tunc  dixi :   Ecce  venio  [Psal.  ^  d^tiones,  vel  manus  impositiones  dicantur,  nisi  in 

concilio  fuermt  approbats.  Nam  et  Gelasius  papa 
tam  a  se  quam  ab  aliis  compositas  preces  dicitar 
ordinasse.  Beatus  autem  Gregorias  seclusis  his, 
qn»  nimia  vel  incongrua  videbantur,  rationabilia 
coadunavit,  et  congrua  multa  per  se  necessaria  su- 
peraddens.  Quidam  vero  modum  et  ordinem  exce- 
dentesy  in  tantum  orationes  multiplicant,  ut  audi- 
toribus  Buis  tedium  generent  et  fastidium,  cum 
econtra  Dominus  dicat  in  Evangelio  :  Cum  oraiis^ 
notiie  multum  toqui  siaU  faciunt  ethnici.  Putant 
enim  se  in  multiloquio  exaudiri  (Matth.  vi ;  Luc. 
xii).  Unde  cum  ei  dixissent  apostoli ;  Domine^  doce 
nos  orare,  compendiosam  orationem  eos  edocuit : 
Paier  noster  quies  in  ccetis^  etc.  (ibid.).  fliigus  ergo 


)  semper  unitum  sibi  Verbum  pro  nobis  ora- 
^ttt,  secudum  Apostoium,  in  diebus  camis 
'eces  supplicationesque  ad  Doum,  qui  satmm 
faeere  posset  a  morte^  cum  clamore  vatido  et 
tis  o/ferensy  exaudiius  e*l  in  omnibus  pro  sua 
itia  (Hebr.  v).  Quod  autem  in  fine  orationis 
igitur :  Per  Dominum  nosfrum  Jesum  Chri" 
iliud  signat,  quod  ipse  dicit  in  Evangeiio : 
lid  petierilis  Pairem  in  nomine  meo  fiet  vobis 
XV,  XIX).  Non  enim  per  aliam  viam  ad  nos 
i  Dei  beneficia  possunt  devenire,  quam  per 
ui  est  mediator  Dei  et  hominum^  homo  Chri- 
Vtti  (/  Tim.  ii).  Sicut  per  mediantem  cry- 
n  mutuamus  ignem,  in  escam  suppositam  a 


nginquo.  Sumptum  est  autem  de  Epistola  ad  »  orationis  formam  sequentes  sacerdotes  in  missa  se- 


108  :  Gloriamury  inquit,  in  Deo  per  Dominum 
m  Jesum  Chrisium  (Rom.v).  Illud  autem 
equilur,  qui  tecum  vivit  et  regnat  in  unitate 
u  sancti  Deus  ita  potest  simpliciter,  sed  noa 
denter  iotelligi:  Qui  cum  Patre  vivit  etregnat 
tate  Spiriius  sancti  Deus,  id  est  unacumsan- 
dritu.  Nam  Pater,  et  Filius,  et  Spiritus  san- 
unt  unus  Deus.  Vel:  In  unitate  Spiritus  san- 

est  in  Spiritu  sancto,  qui  est  unitas  Patris  et 
imor  et  connexio  utriusque.  Per  omnia  s»- 
aBCuIorum,  hoc  consecutive  et  antonomastice 

iotelligi;  consecutive,  sicut  generaliones  ge- 


ptenarium  numerum  non  excedant.  Nam  Ghriatus 
septem  petitionibus  omnia  corporis  et  animn  ne- 
cessaria  comprebendit.  Quia  vero 

...Numero  Deus  impare  gaudety 

(VlKQ.) 

summopere  quidam  observant,  ut  impares  di- 
cant  orationes  in  missa,  vel  unam,  vel  tres,  vel 
quinque ,  vel  septem .  Unam  vel  tres,  proptar 
unitatis  sacramentum  vel  mysterium  TrinitatiB ; 
quinque  vel  seplem,  propter  quinquepartitam  Do- 
mini  passionem,  velSpiritam  gratisB  septiformem. 
Deas  enim  divisionem  et  discordiam  deteatatar* 


8f5 


INNOCBNTII  m  PAPiB. 


816 


Unde  cam  cffiterorum  dierum  operibus  benedixit,  A  mortua  est  {Jac,  ii).  Lavemus  ergo   puras  mamu 


operibus  secondse  dici  benedizisse  non  legitur.Quia 
binarius  numerus  ab  unitate  recedit,  et  ab  eo  cs- 
teri  divisibiles  numeri  sortiuntur  originem.  Et  ca- 
vendum  est  si  forte  collecta  pro  defuncto  miscea- 
tur,  non  finalis,  sed  penultima,  vel  ante  penultima 
dicatur,  qua  finis  ad  suum  debet  torqueri  princi- 
pium.  In  missa  vero  pro  defunctisnon  debetinter- 
poni  oratio  pro  vivis,  nisi  iila  communis  :  Omni' 
poteni  sempiterne  Deut^  qui  vivorum,  etc. 

CAPUTXXVIII. 
De  extentione  manuum  sacerdotis  in  missa. 

Stans  ergo  pontifex  ad  orandum,  manus  elevat 
et  extendit,  astantibus  bincinde  ministris,  qui  ma- 


ine  discrefjatione  (/  Tim.  ii),  quflerentes  qum  sv- 
sum  sunt  non  qux  super  terram,  ubi  Christus  ett  » 
dextra  Dei  sedens  (Colos.  iiij. 

CAPUTXXIX 
De  epistola  qum  prsemHtitur  evangelio. 

Epistola  qua;  praemittitur  evangelio,  prscQrsorii 
designat  ofticium,  qaod  Joannes  ante  Ghristam 
exercuit,  qui  pra^ivit  ante  faciem  Domini  partre 
vias  ejus.  Sicut  ipse  testatur:  Bgo  vox  clamantisn 
desertOf  jmrate  viam  Domino  (Matth.  iii).  Joannei 
ergo  quasi  subdiaconus  fuit,  id  est  subminister 
illius,  qui  de  se  dicit  :  Non  veni  ministrari,  sed 
ministrare  (Matth,  xx).  Lex  eniro  quasi  psdago* 
gus,  infantem  Dei  populum  per  roanum  Moysi  eo- 
nuB  ejus  sustentant,   sacordote  coram  eo  tenente  g  stodiendum  snscipiens,  illius  ad  ventum  docuitex 


sacramentarium.  Lex  quippe  istud  sacramentum 

insinuat.  Legitur  enim  in  Exodo  (cnp.  xvii),  quod 

cum  Israel  pugnaret  adversus  Amalech  in  deserto, 

Moyses  ascendit  in  verticem  collis  ;  cumque   leva- 

retMoyses  manus,  vincebat  Israel.  Si  autem  pau- 

lulum  remisissct,  Amaiech  superabat.  Aaron  autem 

et  Hur  sustentabant  manus  ejus  ex  utraque  parte. 

'  Et  factum  est,  ut  manus  ejus  non  iassarentur,  us- 

que  ad  solis  occasum,  fugavitque  Josue  Amalech 

et  populum  ejus  in  ore  gladii.  Propter  hoc  ergo  sa- 

cerdos  extendit  manus  io  missa  cum  orat.  Nam  et 

Christus  cum   expandisset  manus  in   cruce,  pro 

persecutoribus  oravit,  et  dixit :  Pater,  dimitte  illis^ 

quia  nesciunt  quid  faciunt   [Luc,  xxiii),  moraliter 

instruens,  quia  Ghristus  semper  paralus  esl  rcci- 

pere  poenitentes,  juxta  quod  ipse  promisit :  Omnis 

quivenit  ad  me^  non  ejiciam  foras  (Joan.  vi).  Gum 

autem  verusMoyses,  id  estGbristuselovat  manus, 

id  est  impendit  auxilium  et  solatium,  vincit  Israel, 

id  est  Bcciesia.  Nam  si  Deus  pro  nohis,  quis  contra 

nos  {Rom,  viii).  Sin   autem   paululum   manus  re- 

mittit,  id  est  si,  peccatis  exigentibas,  subtrahitau- 

xilium  et  solatium,  superat  Amalech,  id  est  diabo- 

lus.  Quia  non  est  volentiSf  neque  curreniis^  sed  Dei 

miserentis  {Rom.  ix).  Quia  vero  Christus  promisit 

Ecclesiffi:  Ecce  ego  vobiscum  sum  omnibus  diebus 

usque  ad  consummationem  sseculi  (Matth.  xxviii\ 

ob  boc  Aaron,  id  est  mons  fortitudinis,  et  Hur,  id 

est  ignis  cbaritatis,  sustentant  manus  ipsius,  ut  in 

fortitudine  ferat  auxilium,  etexcbaritatesoiatium, 


spectare  qnem  eidem  populo  jam  adulto,  per  oi 
digitumque  Joannes  prssentem  in  carne  monstn- 
vit,  ut  eum  ducens  seqneretur  ad  regnum.  Eca, 
inquit ,  Agnus  Dei  ecce  qui  toUit  peccata  muMii 
(Joan.  i).  Prscessit  namque  lex  Evangelium,  sieat 
umbra  lucem,  virga  spiritum,  timor  charitatem, 
initium  perfectionem ,  dominantis  pr»ceptam, 
amantis  consilium.  Nam  lex  per  Moysen  data  est, 
gratia  et  veritas  per  Jesum  Christum  facta  est  {ibid.). 
Epistola  vero  vox  legis  est,  suam  imperfectionem 
Joannis  testimonio  profitentis,  et  ad  perfectionem 
evangelicam  transmittentis.  Hic  est,  inquit,  de  quo 
dixi  vobis  :  Qui  post  me  venit  ante  me  factus  est^ 
cujus  non  sum  dignus  corriginm  calceamenfi  solcere. 
Me  oportet  minui,  illum  autem  cresc^re.  Non  erai 
ille  lux,  sed  ut  testimonium  perhibere  de  lumine. 
Erat  lux  vera,  qux  illuminat  omnem  homimem  ttf>- 
nientem  in  hunc  mundun  (ihid  .>.  Lex  quippe  nemi- 
nem  duxit  ad  perfectionem  (Hebr,  vii).  Hino  est 
ergo,  quod  subdiaconum  iegentem  epistolam  anas 
acolythus  comitatur,  diaconum  vero  legentemevan- 
gelium,  tam  subdiaconus  quam  acolythus  comi- 
tantur ;  quia  prsdicationem  Joannis  pauci  eecuti 
sunt,  sed  praedicationem  Evangeiii  plurimi  supce- 
perunt,  Unde  discipuli  leguntur  dixisse  Joanni: 
Rahhi,  gui  erat  tecum  trans  Jordanem,  eui  tu  testi- 
monium  perhihuisti.  ecce  hic  haptizat,  et  omnes  ve* 
niunt  ad  eum  (Joan.  iii).  Ut  ergo  cognovit  Jesus^quia 
Pharisxi  audierunt ,  quod  Jesus  plures  dieiputos 
faceret  quam  Joanncs^reliquit  Ju^aeam^  etc  (Joan.vi) 


ne  manus  ejus  lassentur  usque  ad  solis  occasum,  D  Quia  vcro  Joanncs  fuit  limes  praecedentium  et  sab- 


id  estusque  ad  finemmundi.SicqueJosue  duce,  id 
est  Christo  ductore  Israel  fugat  Amalech  et  popu- 
ium  ejua  id  est  Ecciesia  superatdiabolum  etexer- 
citum  dsmonom  in  oregladii,  id  est  per  virtutem 
orationis.  Gladius  enim  est  verbum  Dei  (Ephes.  vi.) 
Si  quis  ergo  vult  orationis  virtute  supcrare  diabo- 
lum,  debet  eievare  manus,  id  est  actus  ad  Deum, 
ut  ejus  conversatio  sit  in  ccclis  (Phil.  iii).  Unde 
demissas  manus  erigite,  et  genua  debilia  roborate 
(Isa.  xxxv).  Nam  etevatio  manuum  est  sacrificium 
vespertinum  {Psal.  xl)  Bona  est  oratio  cum  jejunio 
et  eleemosyna  (Job  ui).Fides  aulem  sine  operibus 


sequeutium,  medius  inter  apostolos  et  propbetas 
(nam  lex  et  propbetae  usque  ad  Joannem,  et  ex  eo 
regnum  Dei  evangelizatur,  et  omnis  in  illud  vim 
facit  (Matlh.  xi),  ideo  epistola  nec  semper  legitar 
de  prophetis,  nec  semperdeapostolis,  sed  interdum 
sumitur  de  Veteri  Testamento^  interdum  dcNovo. 
Quia  Joannes,  cujus  vocem  reprssentat  epietola, 
cum  antiquis  pr«dixit  Ghristum  venturum  :  Qui 
post  me  venit,  ante  me  factus  esty  et  cum  modernis 
Christum  ostendit  praBsentem  :  Ecce  Agnusl>eif  qui 
tollit  peccata  mundi.  Epistola  vero  Grece,  Latine 
supermissio  vel  superrogatio  nuncupatury  qaod  oo* 


817 


DB  SACRO  ALTARIS  MYSTBRIO  LIBRI  SBX.  —  LIB.  U. 


818 


men  bene  congruit  litleris  apostolicis,  quae  super-  A  responsoriuna  illud  quodgradualevocatur,advooa- 


rogatflB  sunt  Evangeiio,  de  quibus  frequentius  le- 

guntur  epistolae.  Apostolicus  enim  ordo  per  iiium 

stabularium  intelligitur,  cui  Samaritanus  commisit 

hominem  a  latronibus  spoliatum,  vulneratum  et 

semivifum  reiictum,  proferens   duos  denarios,  et 

dicens  ei :  Curam  illiiAS  liabe,  et  quodcunque  super' 

erogaveriSy  ego^  cum  rediero,  reddam  iibi  (Luc,  x). 

CAPUT  XXX. 

Ue  reverentia  quam  subdiaconus  exhibet  episcopo 
post  lectam  epistolam, 

Quod  autem  subdiaconus  cum  acolylhoadsaccr- 

dotcm  post  leotam  epistolam  accedit,illud  insinuat, 

quod  Joannes  cum  audisset  in  vinculis  opera  Chri- 

stiy  mittens  duos  ez  discipulis  suis,  ait  illi :   Tu  es 


tionem  apostolorum  referri,  quando  Christo  vo- 
cante:  Venite  post  me,  ipsi  non  tantummodo  verbo, 
sed  opere  respondGTQni,  quiE  relictis  omnibus  secuii 
sunt  eum  (Matth.  ii)  :  et  ideo  graduale  oantatur, 
quoniam   apostoli    gradiebantur  post  Domiaum, 
discipuli  post  magistrum.   Post    epistolam  ergo 
graduaie    cantatur,     quia    post    pnsdicationem 
Joannis    discipuli    sunt    seouti   Christum.  Sicut 
Joannes    Evangelista    describit  :  Stabat,    inquit» 
Joannes  et  discipuli    ejus    duo,  et  respiciens  Je- 
sum  ambulanum^  dicit :  Eece  Agnus  Dei,  ecce  qui 
tollit  peccata  mundi ;  et  audierunt  eum  discipuli  dmo 
toquentemt  et  seculi  sunt  Jesum.  Erat  autem  Andreas 


frater  Simonis  Petri  unus  ex  duobus  qui  audierant 
qui  venturus  esy  an  alium  exspectamus  (Malth.  xi)  ?  a  Joanne,  et  secuti  eum  fuerunt,  Hic  graduale  can- 
utpervisamiraculaChristumjamvenissecognosce'  "  tavit  cum  invenit  fratrem  suum  Simonem,  et  dicit 


rent.Unde respondensJesus.ait  illis :  Buutesrenun- 
iiateJoanniqux  vidistisetaudistis:  Caccivideni,  claudi 
ambulantyleprosi  mundantur.surdi  audiunt,mortuire' 
surguntf  pauperes  evangelizantur  (ibid.).  Et  quia 
dextra  Domini  fecit  virtutem  (Psal.  cxxvii),  ideo 
eubdiaconus  osculatur  sacerdotis  dextram.  Quia 
vero  per  visa  roiracula  cognovit  hunc  esse  de  quo 
magister  prxdixerat  :  Qui  post  me  venitj  ante  me 
factus  esty  cujus  non  sum  dignus  corrigiam  calcea  - 
menti  solvere,  pronus  ad  pedes,  calceamentum  Ro- 
mani  pontiOcis  osculatur.  Sacerdos  vero  subdiaco- 
num  benedicit,  quia  Christus  commendavit  Joan- 
nem.  Quid,  inquit,  existis  in  ieserlum  videre?  pro- 
phetam  ?  Etiam  dico  vobis^  et  plus  quam  prophelam, 
Amen  dico  vobiSy  inter  natos  mulierum  non  surrexit  G 
major  Joanne  Baptista  (iiatth,  iii).  Subdiaconus 
ergo  post  finem,  sed  diaconus  ante  principium 
lectionis  ad  8acerdotemaccedit,etexbibetreveren- 
tiam,  quia  le\  accepit  flnem  in  Ghristo,  sed  Evan- 
gelium  originem  sumpsit  ab  ipso.  Nam  lei  et^pro- 
phetae  usque  ad  Joannem,  Evangelium  et  apostoli 
post  Joaunem. 

CAPUT  XXXI. 
De  graduali. 

Verum  quia  Joannes  pcBnitentiam  prsdicabat : 
Poenitentiam,  inquit,  agite^  appropinquabit  enim 
regnum  coelorum;  et  iterura  :  Facite  dignos  fruclus 
pcenitentix  {Matth-,  iii).  Merito  post  epistolam  gra- 
dualeconsequitur,  quod  posnitenti®  lamentum  insi- 


ei  :  Invenimus  Messiam,  quod  esl  inierpretatum 
Christus,  et  adduxit  eum  ad  Jesum.  Philippus  qoo- 
que  graduale  cantavit  :  Cum  invenit  Nathanaetem, 
et  dicit  ei:  Quem  scripsit  Moysesin  tegeyCtprophetx, 
invenimus  Jesum  filium  Joseph  a  Nazarethy  veni  et 
vide  (Joan,  i). 

CAPUT  XXXII. 
De  AUeluia. 

Post  luctum  sequitur  consolatio,  nam  :  Beati 
qui  lugent,  quoniam  ipsi  consolabunfur  IMatth.  v)  : 
et  ideo  post  gradualecantalur^//^/uia,  quod  signi- 
ficat  inefTabiie  gaudium  angelorum  et  bominum  in 
jBterna  felicitate  Ifftantium.hoc  est  semper  iaudare 
Deum.  Nam  :  Beati  qui  habilant  in  domo  tua^  Do- 
minCy  in  sxcula  saerulorum  laudabunt  te  (Psal. 
Lxxxm).  /n  voce  exultationis  el  confessionis  sonus 
epulantis  (Psal.  xli).  Quid  sit  alleluia,  cxii  psalrous 
exponit^  cui  cum  alleluia  praemittiturin  titulo,8ta- 
tim  psalmus  exponcndo  titulum  incipit :  Laudate, 
pueriy  Dominum.  Hoc  ineffabile  gaudium  vite  pr»- 
sentis  inopia  nullatenua  habere  roeretur,  sed  prae- 
gustans  illud  in  spe,  sititetesurit  quod  gustaverit, 
donec  spes  mutetur  in  rem,  et  fides  in  speciem. 
Quapropter  hoc  nomen  Hebraicum  interpretatum 
remansit,  id  est  interpretatum  non  fbit,  ut  pere- 
grinum  ab  hac  vita  gaudium,  peregrinum  quoque 
vocabulum  signaret  potius  quam  exprimeret.Cojus 
mysterium,  velut  quoddam  gaudii  stillicidium,  de 
divitiis  supernffi  Hierusalem,  primum  in  mentem 


nuat.  Propter  quod  in  diebus  Pentccostes  toUitur  D  patriarcharum  etprophetarum,po8tin  apostolorum 


de  ofQcio,  qoia  videlicet  dies  illi  futurum  in  regno 
Dei  felicemEcclesias  statuni  significant.Quandojam 
area  Christi  ventilabro  quod  est  in  manu  ejus  pur- 
gata.  grana  reponentur  in  horreo  felicitatis  aetern®. 
Dicitur  autem  graduale  a  gradibus  humilitatis,  ut- 
pote  illi  cooveniens,  qui  necdum  ascendit  de  vir- 
tute  in  virtutem,  sed  adhuc  in  valle  lacrymarum 
positus  (Psat.  Lxxxiii),  jam  tamen  ascensiones  in 
corde  disposuit.  Rectius  ergo  faciunt^qui  graduale 
non  festivis  aut  modulationis  vocibus  efferunt ; 
sed  quasi  cantum  gravem  et  asperum  simpliciter 
potius  et  lamentabiliter  canunt.  Poteat    tamen 


ora  plenius  per  Spiritum  sanctum  deiapsum  est 
Quoniam  igitur  Alleluia  futurg  beatitudinis  quasi 
proprium  est  vocabulum,  jure  magis  eo  tempore 
frequentatur,  quo  Christos  resorgens  ejusdem  bea- 
titudinis  spem  nobis  tribuit  et  meritum  [al,  pro- 
missum].  Ut  autem  aliis  temporibus  caneretnr  ad 
missam,  olim  Ecclesi»  Rcmane  consuetudo  non 
erat,  sed  a  beato  Gregorio  constitutum,imo  potiue 
restauratum  est.  Nam  a  tempore  Damasi  pape, 
cum  prius  fuisset,  eadem  consucludo  defeeerat. 
Denique  cum  de  hoc  et  quibusdam  sliis  quosdam 
murmurare  sentiret^tanquam  CoQstantinopolitanflB 


819 


INNOCBNTII  m  PAPA. 


Booiesio  oonsaetadinem  sequeKtur,  noQ  est  dedi-  A.  et  jam  nan  erit  ampliue  neque  luctus^  neque  cUmmA 


g^atus  reddere  rationem  :  Nos  in  nuUo  horum 
aliam  Ecolesiam  seeuti  sumua.  Nam  ut  alleluia  hic 
non  dioeretur,  de  Hierosolymorum  Ecolesia,  ez 
B.  Hieronymi  traditioae,  tempore  beats  memorin 
Damasi  paps  traditur  tractum ;  el  ideo  in  hoc  magis 
illam  consuetudinem  amputavimu8,qu8e  hic  a  Gr»- 
ois  tradita  fuerat.  Ganimus  ergo  Alleluia  post  gra- 
duale  :  oanticum  Istitiae  post  iuctum  pcsnitentis* 
Summopere  nitentesexprimeremagnitudinem  con- 
Bolationis,  qu»  reposita  est  lugentibus,  jubilantes 
potius  quam  canente8,unamque  brevem  digni  ser- 
monis  syllabam  in  plures  neumas  protrahimus,  ut 
jucundo  auditu  mens  attonita  repleatur  et  rapiatur 
iliuc,  ubi  semper  erit  vita  sine  morte,  dies  sine 
nocte,  oerte  sine  forle,  jucunditas   siae   dolore, 


sed  nec  ullus  dolor,  quoniam  priora  tranaieral' 
(Apoc.  xxi).  Hoc  ipsum  significat,  quod  in  quibu* 
dam  ecclesiis  sequentia  post  AUelaia  caotatir, 
Buavi  jubilo  duicique  canore. 

Notandum  est  autem,quod  in  officio  misBaBtriu 
iinguarum  concurrit  diversitas,  ut  amnis  Imfu 
con/iieatur,  quia  Dominus  Jesui  Christus  in  glon 
est  Dei  Patris  (PhHip.  ii).  Quod  et  titulus  crodi 
ostendit,  qui  scriptus  fuit  titteris  Hebraicis,  Gra- 
cis,   et  Latinis,   Jesus  Namrenus   rex   Judxorm 

(Joan,  xix). 

CAPUT  XXXIV. 

De  sacerdotis  eonsessu,  dum  epistola  legiiur^ 
et  graduale  eantatur. 

nactenus  tacitus  sedebat  sacerdoa»  iliud  ioii- 


securitas  sine  timore,  tranquillitas  sine  labore,for-  "  nuans  quod  prssdicante  Joanne,  Chriatus  quodam 


titudo  sine  debiiitate,  rectitudo  sine  perversitate, 
pulohritudo  sine  deformitate,  veritas  sine  faiiacia, 
oharitas  sino  malitia,  felicitas  sine  miseria.  Potest 
tamen  dlleluia  rcferri  ad  exultationem  eorum  qui  de 
miraoulisChridtigaudebant,  laudantesDominum  et 
dicentes :  Quia  vidimus  mirabilia  hodie  (Luc,  v),  ei 
piia  visitavit  Dominus  ptebem  suam  (Lucvu),  Tunc 
enim  cantabatur  in  jubilo  Alleiuia,  cum  omnis 
plebs  ut  vidit,  dedit  laudem  Deo,  et  omnis  populus 
gauiebat  in  universis  qux  gtoriose  hebanl  ab  eo 
(Luc.  x).  Nam  et  septuaginta  duo  reversi  sunt  cum 
gaudio  dicentes  :  Dominey  etiam  dxmonia  nubji' 
ciuntur  nobis  in  nomine  tuo  (ibid.).  Hinc  est  quod 
a  Septuagesima  usque  ad  Pascba  non  cantalur  Al- 


modo  tacebat,  quia  non  prsdicabat  aperte.  Sed  ol 
tradit  evangelista :  Posiquam  trudilus  fuil  Juamus, 
venit  Jesus  in  Galilasam,  praedicans  Ewingelium  rtgm 
Dei  (Marc.  i).  Vel  quia  sedere  victoris  est,  sesno 
sacerdotis  Cbristi  vistoriam  signat,  qui  poet  Jeja- 
nium  vicit  diabolum  ;  nam  reliquit  cum  tentator,  4 
accesserunt  angeti^  et  ministrabani  ei  (Malth.  iv). 

CAPUT  XXXV. 

De  mutatione  sacerdotis,  ab  una  parte  altaris  ad 
aliam^  cum  tec/urus  est  Evangetium. 

His  ergo  rite  prsmissis,  sacerdos  ad  sinistrun 
partem  altaris  accedens  pronuntiat  Eyangeltani, 
significans  quod  Christus  non  venit  voc&re  Justof, 
sed  peccatores  ad  posniteniiam,  juxta  quod  ipae 


leluia;  quia  tenopore  tristiti»  non  debet  carmen  C  ^nc^  Jq  Evangelio  :  quia  non  indigent  qoi  saai 


latitis  decaatari,  secundum  illud  propheticum  : 
Quomodo  cantabimus  canticum  Domini  in  terra 
atiena?(Psal.  cxxxvi.)  Septuagcsimanamquetempus 
Babylonicffi  captivitatis  reprsssentat  spiritualiter,in 
quasuperfluminaBabylonissedentesetflentesinsa- 
licibus  organa  suspenderunt  (t^td.).Canitur  autem 
Tractus,qui  cum  asperitate  vocum,tumprolixitate 
verborum  mideriam  prssentis  incoiatus  insinuat. 
De  qua  dicit  Psalmista  :  Heu  mihi  quia  incolatus 
meus  prolongaius  esty  habitavi  cum  habitantibus  Ce" 
dar^  multum  incola  fuit  anima  mea  (Psal,  cxix). 

CAPUT  XXXIII. 
De  versu  quatis  esse  debeat^  et  quatiter  interponatur, 
Quod  autem  interposito  versu  bisAUeluiacanta- 


sunt  medico,8ed  qui  male  habent  (Matth.  ix).  Per 
dextram  enim  justi,per  sinistram  peccatores  Ogn- 
rantur.  Propter  quod  Dominus  in  judioio  staiuet 
qutSiem  oves  a  dextris^  hxdos  autem  a  sinistris 
(Matth,  xxv;.  Quidam  tamen  in  hoo  loco  dicunt, 
quod  ideo  sacerdos  in  prinoipio  misse  consiatit  ad 
dextram,  cum  autem  pronuntiat  Evangelium  oon- 
vertitur  ad  sinistram,  et  circa  finem,  iterum  redit 
ad  dextram,  quia  cultus  fidei  primo  fbit  in  populo 
Judaeorum ;  deinde  transivit  ad  gentes  :  et  oirca 
finemiterumreverleturad  JudsBos,  ad  prsdioatio- 
nem  Enoch  et  Elie,  qui  convertent  oorda  patrum 
in  filios  (Malac.  iv),  quoniam  in  diebus  illia  ealTa- 
bitur  Juda,  et  reliqui«  Israet  salvx  fient  (Rom.  ol). 


tur,  designat  quia  interjeotal«titia,sancti  geminam  D  Sed  cum  sacerdos,  qui  pronuntiat  Evangeiium,  ip- 


glorificationis  stolam  accipient,  menlis  et  carnis, 
sive  cordis  et  oorporis.  Namsecundumstolam  men- 
tis  exsuttabunt  sancti  in  gtoria,  Isstabuntur  in  cubili' 
^us  suis  (Psat.  cxLix) :  secundnm  stolam  carnis 
fuigebunt  justij  et  tanquam  scintHlse  in  arundineto 
discurrent  (Sap,  iii).  Versus  ergo  nihil  sinistrum 
aut  triste,8ed  totum  juoundum  et  dulce  debent  so- 
nare,  quales  sunt :  Dominus  regnavitf  decorem  m- 
dulus  est  {Psal,  xcu};  Dominus  regnavit,  exsultet 
terra  {P$al.  xcvi) ;  Jubitate  Deo  (Psul.  xcix)  ; 
Justus  ut  patma  florebit  (Psal.  xci).  Quouiam  ab- 
sterget  Deus  omnem  tacrymam  ab  ocutis  aanctorum, 


siuE  Cbristi  reprflssentet  personam,  et  Christufl  non 
prasdicaverit  gentibus,  sed  Judsis  juxta  quod  ipte 
dicit  in  Evangelio  :  Non  sum  missus  nisi  ad  oves^ 
quae  pericrunt  domus  Israei  (Matth.  xv) ;  utrum  ii- 
lud  reote  dicatur,  prudens  auditor  advertat. 

CAPUT  XXXVl. 

Quare  diaeonusi  qui  lecturus  est  evangetium^ 
dextram  pontificis  osculaiur. 

Porro  cum  episcopus  celebrat,  omnia  flolemnioi 
peraguntur.  Diaconus  enim  dextra  pontiflcia  oson- 
lata,  codicem  Evangelii  suscipiena  de  aitari,  bene- 
diotionem  postulat  ab  epiacQpo,  qua  data»  prooedik 


821 


DB  SACRO  ALTARI8  MYSTBR10  UBRI  SBX.  —  LIB.  II. 


822 


ad  pulpitum  prscedentibus  ceroferariis,  qui  facu-  A 

las  fuerunt  accensas  et  thuribulum  cum  incenso 

Jam  figura  mutatur ;  nam  diaconus,  qui  prius  re- 

prassentabat  prophetam,  modo  reprassentat  evan- 

gelistam.  Lex  enim  prophetsB  usque  ad  Jeannem, 

exeoautem  regoum  CGelorum  evangelizatur  (Matth. 

ii}.  Puteus   hic  allus  est,   scd  si  fuerit  diligenter 

eruderatus,  hauriemus  aquam  ingaudio  de  fontihus 

Salvatoris  (Isa.  xii  ).  Diaconus  ergo  dextram  pon- 

tiflcis  osculatur,  quia  prsdicator  evangelizare  de- 

bet  pro  gloria  sempiterna,  de  qua  sponsa  dicit  in- 

Ganticis :  Dextra  illius  amplexabiiur  tne  (Can,  yiii)  : 

nam  et  angelus,  qui  resurrectionis  Ghristi  gloriam 

venerat  nuntiare,  scdebat  ad  dextram,  stola  candida 

Goopertus  (Marc.  xvi).  Licet  ergo,  secundum  Apo- 

stolum,  qui  seminant  spiritualia,  metere  po<;8unt  p 

carnalia  (/  Cor,  iv)  :  non  esftamen   seminandum 

pro  carualibus  et  terrenis,  sed  pro  spiritualibuset 

«ternis  ;  nam  qui  seminat  inbenedictionibus,  de  be- 

nedictionibus  et  metet  vitam  aeternam  (//  Cor  ,  ix). 

Mercenarius  enim  est,  qui  de  prsdicationis  offioio 

DonqufflritpraBmiurasempiternum,8ed  commodum 
temporale. 

CAPUT  XXXVIL 

Quando  manut  et  pedes  summi  ponti/icis 
debeant  osculari, 

Gaeterum  subdiaconus  vel  diaconus  Don  manus, 
sed  pi^des  Romani  pontificis  osculatur,  ut  summo 
pontificisummamexhibeat  revereotiam,  eteumil- 
liusostendat  vicariuro  esse,  cujua  pedes  osculabatur 
mulier  illa.  qu^  tuerat  in  civitate  pcccatrix  [Luc, 
vii).  Adorandum  est  enim  scabellum  pedum  ejus^  C 
guoniam  sanctum  est  (Psal.  xcviii),  cujus  pedes 
mulieres  tenentes  resurgentem  a  mortuis  adcrave- 
runt  (Joan.  xx).  Generaliter  autem  nemo  debet 
manas  summi  pontificis  osculari,  nisi  cum  de  ma- 
DJbns  ejus  aliquid  accipit,  vel  cum  ad  manus  ejus 
aliquid  tribuit,  ut  ostendatur  quod  ex  utroque  de- 
bemus  ei  gratias  exhibere.  Quia  eicut  semper  dat 
propria,  sic  nunquam  recipitaliena.  Ipsevero  prs- 
ter  oblationem,  panis.  nullam  aliam  oblationem  ma- 
Dibus  tangit,  nisi  qiisa  pro  defunctisoiTertur.  Quam 
ideo  manibus  accipit,  ut  eorum  siigillet  errorem, 
qui  dogmatizant,  elcmosynas  non  valere  defunctis* 
Panem  vero  tangit  propter  reverentiam  sacrificii, 
quod  ex  pane  conficitur,  eo  quia  vicarius  est  illius, 
qui  de  se  dicit :  Ego  sum  panis  vivus^  qui  de  cotlo  i\ 
descendi  (Joan.  vi)  Csieras  autem  oblationes  ad 
pedes  accipit,  propter  illud  quod  in  Actibus  aposto- 
lorum  habetur,  quoniam  afferebant  preiia  eorum 
quse  vendebantury  et  ponebant  ante  pedes  apostolo- 
rum  (Act.  rv). 

CAPUT    XXXVIII. 

De  benedictione  quam  diaconus  petit  et  accipit. 

Suscipiens  ergo  diaconus  codicem  Evangelii,  be- 
nedictlonem  postuiat  ab  episcopo,  quia  nullus  de- 
bet  prffidicare  nisi  mitlatur,  secundum  illud  Apo- 
stoli  :  Quomodo  prxdicabunt^  nisi  prius  mittantur 
(Rom.  x).  Et  Dominus  inquit  apostolis :  Messis  qui- 
dem  multa,  optrarii  autempauci.  Ragate  ergo  Dmir 


num  messiSf  ut  mittat  operarios  in  messem  iuam 
{Matth.  IX ;  Luc.  x).Isaia8  quoque  cum  audisset 
vocem  Domini  dicentis  :  Quem  mittam  ?  et  quis  ibit 
ex  vobis  ?  Respondit  :  Ecce  egOy  mitte  me ;  dixitque 
Dominus  :  Yade,et  dices  populohuic^  Audiie audien- 
leSf  etc.  (Isa.  vi.)  Pontifexergo  visibiliter  benedicit 
diacono,  qui  lecturus  est  evangelium,  qaod  Don 
fecerat  subdiacono,  qui  iecturus  erat  epistolam  : 
quiaChristus  invisibilis  manens^  legemetprophe- 
tas,  quffi  per  epistolam  significantur,  invisibiliter 
misit  et  docuit :  EunteSy  inquit  praedicate  dicentes : 
Appropinquavit  regnum  calorum  iMatth,  x).  Sed 
postqaam  in  terris  visus  est^  et  cum  hominibus  eonr' 
versatu^  est  (Barurh.  iii),  apostolos  et  Evangeliatas 
yisibiliter  misit.  Illi  Rxiiem  egressi  circuibanteasteltay 
evangelizantes  et  curantes  ubique  {Luc.  ix). 

GAPUT    XXXIV.. 
De  susceptione  codicis  Evangelii  de  altari. 

Textas  Evangelii  sumitarde  altari,  quia  deSion 
exivit  lexy  et  verbum  Domini  deJerusalem  (Isa.  ii) , 
non  utique  lex  Mosaica,  qus  quondaro  exierat  de 
monte  Sinai,  sed  evangelica  lex,  de  qua  dicit  pro- 
pheta :  Ecce  dies  veniunt^  dicit  Dominus^  et  con- 
servabo  testamenturo  novum  super  domuro  Israel 
etsuperdomum  Juda,  non  secundum  testamentum, 
quod  dedi  patribus  eorum,  cum  educerem  eos  de  terra 
jEgypti.  Scd  dabo  leges  meas  in  menteseorum,  et  in 
corde  eorum  superscribam  eas,  et  ero  illis  in  Deum, 
et  ipsi  erunt  mihi  in  populum  (Jer.  xzxi).  Lex  quippe 
Vosnica  scripta  fuit  in  tabulis  tapideis ;  eed  lez 
evangclica  scribitur  in  tabulis  cordis  digito  Dei  (// 
Cor.  iii) ;  nam  illa  dabatur  duris,  habentibas  cor 
lapideum  ;  sed  haec  datur  obedientibus,  sioatipse 
dicil  in  Psalmis :  Populus,  quem  non  cognoviy  servi- 
vit  mihi,  in  auditu  auris  obedivit  mihi  (Psat.  xvii). 

CAPUT  XL. 
De  kis  qui  prxcedunt  diaconem  cum  cereis  etincenso^ 

Diaconus  prsmittit  ceroferarioa  cum  faculis  et 
incenso,  qaia  praedicator  debet  ex  se  odorem  boD» 
opinionis  emittere.  Secundum  illud  Apostoii :  Chri» 
sti  bonus  odor  sumus  Deo  in  omni  loco  (IlCor  n)  ; 
namcu]usvitade9picitur,restatutcuju8  predicatio 
contemnatur,  etdicitur :  Medice.cura  tcipsum(Luc, 
rv).  Ejice  primum  trabem  de  oculo  tuo,  et  tunc  eji- 
cics  festuram  de  oculo  fratristui  (Matth.  vii).  Debet  . 
etiamdesideriumetgaudiumincordibasauditorum 
accendere,  quatenuset  libenter  audiantet  gratanter 
obediant.  Quis  autem  non  desideret  bonum  nan- 
tium,  et  de  bono  nuntid  quis  non  gaudeat?  Bvan- 
gelium  enim  bonum  nuntiuro,ipsa  suinominisin- 
terpretatinne  signat.  Vel  per  hoc,  quod  episcopus 
duos  praemittitacolytosantc  diaconem,  qui  lecturue 
est  Evangelium,  portantes  cereos  et  incensum,  do- 
tatur  quod  Ghristus  prsmittebat  binos  ante  faciem 
suam^  in  omnem  civitatem  et  locum,  quo  ipse  erat 
vcnturus^  prnferentes  coruscationes  miraoulorum 
et  odorem  virtutum  ;  unde  reversi  dixerunt  :  D0- 
mine,  in  nomine  tuo  etiam  dxmonia  subjiciuntur 
nobis  (Luc.  x).  Facies  ^nim  Christi  convenienter 
hio  iatelliguDtur  apostoli,  quiformamdoetria«8u« 


823  INNOCBNTU  m  PAPJE. 

popuHsostendebant.Propterquodipsisaiebat:  Qui  A  r^ei,  et  indignos  vos  fecistis,  fcc«  cmverlimus  adf» 
vos  redpit,  me  recipil  (Mailh.  x).  Vel  ideo  librum      tes  [Act.  ziii). 


evangelicumprfficeduntthuribulumetcandelabrum 
qnia  doctrinam  Gbristi  virtus  et  fama  prsibant, 
evangelista  testante :  Exivit  Jesun  in  virtute  spiritus 
in  Galilceam,  et  fama  exivit  in  unioersam  regionem 
deillo,et  ipse  docehat  in  synagogis  eorum  {Luc,  iv). 

CAPUT  XLI. 

Qualiter  subdiaconus  in  eundo  sequitur.et  in  redeundo 
prsecedit  referens  Evangelium. 

Diaconus  ergo  precedit  ut  doctor,  subdiaconus, 
autemsequitur  utanditor.Ille  prscedit  ut  predicet, 
istesequitur  ut  ministret;  qn\si  dignus  est  operarius 
mercede  sua(Luc.  x)  .'  secundum  quod  Dominus  in 


GAPUT  XLIII. 
Quare  versus  aquilonem  legitur  Svangelium 
Diacouus  ergo  in  ambonem  asceQdit,  ut  aanuo- 
tiet  Bvangelium,  secuodum  illud  propheticnm  :S«- 
per  montfm  excelsum  ascende  tu^  qui  evangelisMi 
Sion,  exalta  in  fortitudine  vocem  tuam  (Isa.  xl).  B 
Dominus  inquit  in  Evangelio  ;  Quod  dico  vobUit 
tenebris,  dicite  in  lumine :  et  quod  in  aure  audilis, 
prxdicate  super  tecta  (Matth.  x).  Nam  et  ipse  Do- 
minus  ascendit  in  montem^  utEvangelium  prsdiet- 
ret  et  aperiens  os  suum^  docebat  discipalos  saw, 
dicens :  Beati  pauperes  spiritu,  quoniam  ipsormm  ei 
regnum  coslorum  (Matih,  iii),  etc.  Faciem  ante  soam 


quoniam  mercedem  Evangelii  de  sua  ministratione 
reportat,  aecundum  illud  quod  ipse  Dominus  pro- 
misit  in  Evangelio  :  Qui  recipit  prophetam  in  nomine 
prophetm^  mercedem  prophetse  recipiet  (Matth.  x).. 
Quem  ideo  premittit  diaconus  ad  episcopum,  ut 
ostendat  fruotumprsdicationis  referre,  dequo  Do- 
minus  jusserat :  Posui  vos  ut  eatis  et  fruetum  affe- 
raiis^  et  tructu  vester  maneat  (Jaan.  xv).  In  quibus- 
dam  tamen  ecclesiis  suddiaconus  preuedit  diaco- 
nuro,  ferens  pulvillum,  quem  libro  supponat,  ut 
moUiter  sedeat.Perpulvillum  quifeiso  supponitur 
adquietem,signaturvitaB8olatium,  utvidelicet  au- 
ditorea,  quaai  pro  mercede  laboris  prsdicanti  sibi 


quilonci 

Altissimo  [Isa.  xiv).  Nam  secundum  propbetam,  eb 
aquilone  pandetur  omne  malum  super  habitalores 
terrx  (Jer,  i).  Adversus  ergo  aquilonem  legitor 
Evangelium,  utaquilosurgatetausteryeniat  {Cant. 
IV),  id  est  ut  diabolus  fugiat,  et  Spiritas  Banetas 
accedat.  Undediaconus  munit  sesignaculo  cracis, 
ne  diabolus,qui  bonis  insidiatur  operibas,  tollatei 
devotionem  de  corde,  vel  sermonem  de  ore. 

Sacerdos  itaque  vel  diaconus  cum  lecturus  eit 
Evangelium,  signare  sedebet  in  fronte,  signaresa 
debet  in  ore,  signare  se  debet  in  pectore,  ac  d  di- 
cat :  Ego  crucem  Gbristi  non  erubesco,  aed  corde 
credo,  quod  ore  predico.  Prxdicamus^  inqoit  Apo- 


necessaria  subministrenl;  nam,  ut  inquit  Aposto-  C  ^^^^^^^  j,^^^  Christum  et  hunc  eruxifixum :  Judstis 


los :  Qui  altari  drserviunt^  cum  attari  partdpant 
(/  Cor.  ix). 

CAPUT  XLll 

Quare  diaconus  per  unam  partem  aseendit  in  pulpi- 
tum,  et  per  atiam  descendit. 

Procedit  ergo  diaconus  cum  silentio,  nibil  ferens 
praapter  codicem  Evangelii,  propterillud  quod  Domi- 
nus  precepit :  Neminem  salutaverUis,  et  nihtl  tule- 
ritis  in  via(Matth.  x).  Subdiaconus  autem  per  unam 
viam,  et  diaconus  per  aliam  ascendit  in  pulpitum; 
quoniam  ille  docendo,  iste  discando  procedit  in  au- 
gmentuffl  scientis :  vel  quia  ministrator  per  meri- 
tum  operis,  etprsdicator  per  meritum  oris  progre- 
ditur  in  augmentumjustiti»,  de  quo  dicit  Psalmi- 


quidem  scandatum,  genlibus  autem  stultUiam  (/  Cor. 
i),  Nos  autem  gloriari  oportet  in  crnce  Domini  no- 
stri  Jesu  Christi,  in  quo  est  salus  (Qatai.  xi),  quia 
Dominus  inquit  in  Rvangelio :  Qui  me  erubueritet 
meos  sermoneSf  hunc  Fitius  hominis  erubescH  evtm 
venerit  in  majestate  sua  et  Patris  et  sanctorum  an- 
gelorum  {Luc.  ix).  Debet  etiam  signare  librnm  et 
osculari ;  librumosculaturdiaconusvel  presbyter, 
dicto  Evangelio,  et  non  prius,  quasi  dicat :  Hie  eet 
liber  cruciflxi,  per  quem  reconciliationem  aceepimm. 

CAPUT  XLIV. 
De  crucis  mysterio,  et  de  multiplici  ejui  effedu. 
0  quam  prufundum  est  crucis  myt^teriam  1  qnam 
arduum  est  sacrame.itum !  Lcgiturenim  qood  Moy- 


sta :  JustUia  tua  sicut  montes  Dei  (Psal.  xxxv).  8ed  "  ses  ad  mandatum  Domioi  serpentem  erexU  aeneim 


per  eanidem  viam  revertuntur  ad  prssulem  ;  quia 
pernualemperseverantiaropertingituradpraemium, 
aiout  Dominus  ait:  Qui  perseveraverit  usque  ad 
finem,  hic  salvus  erit  (Matth,  x.  xxiv).  Et  quia 
prsdicatio  noo  sufncitsine  opere  (ca?/>t7enim  Jesus 
facere  et  docere  {Act.  i) ;  idcirco  prapdicator  per 
viam  eamdero  revertitur,per  quam  ministrator  ac- 
cesserat.  Vcl  ideo  diaconus,  qui  lecturusestEvan- 
geliom,  ab  una  parte  progreditur,  et  ab  altera  parte 
rgredilur,  quoniara  apostoli  prius  prsdicavere  Ju- 
dsis,  et  postea  gentilibus  predicavere,  secundum 
quod  inqoiunt  ad  JadflBoa :  Quia  repulistis  verbum 


pro  signOf  qucm  aspicientes  qui  percussi  fueranta 
aerpcntibus,  sanabantur  (Num.  xxi),  quod  ipse 
Christus  exponens  in  Evangolio,  inquit  iSieut  Jtojf- 
ses  exaltavit  serpentem  in  deserto,  ita  exaltari  opor- 
tet  Filium  hominis  ut  omnis  qui  credit  in  ipso  non 
pereat,  sed  habeat  vitam  oetemam  (Joan.  iii).  Legitar 
etiam,  quod  cum  Joseph  applicuisset  Manaesen  et 
Ephraim  ad  Jacob,statuen8  majorem  ad  dextram,ei 
minorem  ad  sinistram,  ut  eis  secundam  ordioem 
benediceret,  Jacob  vero  manua  commutanB,  id  est 
in  modum  crucis  cancdlans,  dextram  poaoit  Boper 
caput  Epbraim  minorisi  at  aiuiBtram  saper  eapot 


825 


DB  SACRO  ALTARIS  MTSTJSRIO  UBRI  SBX.  —  LIB.  II. 


826 


Manasse  majoris,  et  dixit  :  Angelus,qui  eruit  me  de  A 
ctnctis  maliSf  benedicat  pueris  istis  (Gen.  xlviii),  elc. 
Ezechiel  autem  audivilDominumdicentemadvirum 
vestitum  linois.habentcm  atramentarium  scriptoris 
ad  rones  :  Transi  per  medium  civitatis,et  signa  Tau 
in  frontibus  virorum  dolentium  ef  gementium  {Ezerh, 
ix).  Posl  hoc  dicit  septem  viris  :  Transite  per  me- 
diam  civitatem,  et  percutite  omnem  super  quem  nan 
videritis  Tau.  Nem^ni  parcat  ocutus  vester  (ibid  ). 
Joannes  quoqne  vidit  angelum  ascendentem  ab  ortu 
soliSyhabentem  signum  Dei  vivifC}  clamavit  voce  ma- 
gna  quaiuor  angelis^  quibus  dafum  est  nocere  terrx 
et  mariy  dicens  :  ISoitte  nocere  terrtt  et  mari,  neque 
arborihus,  quandusque  signemw  servos  Dei  nostri  in 
frontibus  eorum  (Apoc.  vii).  Hinc  rst  etiam  cum 

Dominus  percuteret  .Egyptiorum  primogenita,  do-  ^  pmnitentxam  ad  vitam  {AcL  ii;. 

mos  Hebraeorum  absquelflesionetranscendit.eo  quod 

sanguinem  in  su[  erliminari  et  in  utroque  poste  vi- 

disset  (Exod.  xviii).  Dum  Moyses  manus  tenebat 

extensas,  Israel  pugnans  Amalech  superabat  (Exod, 

XVII).  Lignum  missum  in  Maratb,  aquas  dulcoravit 

amaras  (Exod.  xv).  Et  ad  lignum  missum  in  Jorda- 

nem,  ferrum  quod  inciderat,  enatavit  (IV  Reg.  vi). 

Uic  est  lignum  vits  in  medio  paradisi  (Qen,  iii),de 

quo  Bapiens  protestatur  :  Benedietum  lignum  per 

quod  prt  justitia^  quoniam   regnavit  a  ligno  Deus 

(Sap,  xiv).  Etenim  correxit  orbem  terrse,  gui  non 

commovebitur  (Psal.  xciii).  Qui  dixerunt  :  Morte 

turpissima  condemnemus  eum  (Sap,  ii),  nesoierunt 

aacramenta  Dei,  neque  comprehenderunt  qu»  sit 


CAPUT  XLVI. 
De  salutatione  quae  prsemittitur  Evangelio, 
Diaconus  ergo  in  ambone  consistenSfSalutat  po- 
pulum,  dicens  :  Dominus  vobiscum^  \i\\xdi  observans 
quod  Dominus  jusserat  :  In  quamcunque  domum 
intraveritis,  primum  dicite :  Pax  huic  domui  (Matth. 
x;Ltt^.x).Stan8  ergo  populus,  quod  ante  noa  feoerat, 
cum  epislola  legeretur,devotus  et  attentus  respon- 
det :  Etcum  spiritu  tuo.  Statimque  diaconus,  ut  eos 
benevolos  reddat  et  dociies,  subdit :  Sequentia  sancH 
Evangelii,  eic.  Sed  et  ipsi  cum  reverentia  et  honore 
respondent  :  Gloria  tibi^  Domine.  Gloriflcantes  Do- 
minum  quod  miserit  eis  verbum  salutis,  sicut  in 
Aclibus  apostolorum  habetur  :  Et  glorificaverunt 
Dominum,  dicentes  :  Ergo  el  gentibus  dedit  Deus 


CAPUT  XLVII. 
De  praseminentia  Hvangelii. 
Sane  sicut  caput  praeeminet  corpori,et  ei  cffitera 
membra  subserviunt,  sic  Evangelium  toti  ofGoio 
praeceliit,  et  ei  csters  partes  intellectuali  ratione 
consentiunt.  Uoc  est  verbum  Verbi,  sermo  sermo- 
nis,  sapientia  Sapienti».  Verbum  Verbi  quod  eraJt 
in  principio  apud  Deumt  omnia  per  ipsum  facta  sunt, 
et  sine  ipso  factum  est  nihil  (Joan,  i).  Sermo  sermo- 
nis,  qui  venita  regatibus  sedibus  (Sap.  xviii),  insi- 
mulatum  portans  imperium,  vivus  et  efficax^  et  pe^ 
netrabilior  omni  gladio  ancipiti  (Heb,  iv).  Sapientia 
Sapientiffi,  quas  attingit  a  fxne  usquead  finem  forti' 
ter,  et  disponit  universa  suaviter  (Sap.  viii).  Para- 


latitudo  et  longitudo,  quae  sit  sublimitas  et  profun-       ,.        ^  i •  •  i     «  .  n      • 

/r,  .  X  /^  ...  ../.x  t^      r  disus  deiiciarum,  hortus  aromatum,cella  vinana, 

dum  (Ephes,  iii).Crux  ergo  sanitatem  restituit,  be-  ^  ^_ i  ^     ■»  •*•     •  j  •-- 

..  ;.  .  ,.,  ^.^       .,  «,.    ...       ^         ccenaculum  vitae,  mensa  propositionis,  quadriga 


nedictionem  impendit,di8cernit  a  perfldi8,liberat  a 
periculis,  hostes  expellit,  victores  constituit.  Crux 
mysterium  ndei,flrmamentum  spei^clavis  scientiffi, 
forma  justitias,  magniflcentia  regum,  gloria  sacer- 
dotum,  inopum  sustentatio,  pauperum  consolatio, 
cscorum  dux,  claudorum  baculus,  spes  despera- 
torum,  resurrectio  mortuorum. 

CAPUT  XLV. 
Quomodo  signum  crucis  sit  exprimendum. 
Est  autem  signum  crucis  tribus  digitis  exprimen- 
dum,  quia  sub  invocatione  Trinitatis  imprimitur, 
de  qua  dicit  propheta  :  Quis  appendit  tribus  digitis 
molem  terrx^  {/sa.  XL.)  ita  quod  a  superiori  do- 
scendat  in  inferius,  et  a  dcxtra  transeat  ad  sioi- 


Aminadab,  turris  David,  gazophylacium  templi» 
thesaurus  patristamiiias.  Hic  est  font  hortorumf 
puteus  aquarum  viventium,  quse  fluunt  impetu  de 
Libano  (Cant.  iv).  Quocirca  diaconus  corde  parumt 
ore  mundum,  opere  castum  se  studeat  exhibere, 
quatenus  sacrosanctum  Evangelium  possit  digne 
proferre,  quia  puteus  aquarum  viventium,  id  est 
evangelica  prsdicatio,  non  fluit  impetu,  id  ^est  li- 
bere,  nisi  de  Libano,  id  est  de  corde  casto  et  ore 
candido.  Non  enim  est  speciosa  laus  in  ore  peceatO" 
ris  (Eccli.  xv).  Sed  peccatori  dioit  Deus  :  Quare  tu 
enarras  justitias  meas^et  assumis  testamentum  meum 
ver  os  tuum?  (Psal.  xlix.)  Hic  jam  non  loquitur 
Moyses  (Exod,  iv),   qui  ab  heri  et  nudiustertias 


, -_  —  _-  —   n      "• — ^ '    ^ 

Btram,  quiaChristus  de  ccelo  de^cendit  in  terram;  ^  non  eloquens  est,  sed  impeditioris  et  tardiorislin- 


et  a  Judsis  transivit  ad  geiites.  Quidam  tamen  si- 
gnum  crucis  a  sinistra  producunt  in  dextram; 
quia  de  miseria  transire  debemus  ad  gloriam,  sicut 
etChristu8transivitdemorteadvitam,etde  inferno 
ad  paradisum,  prsesertim  ut  seipsos  et  alios  uno 
eodemque  pariter  modo  consigncnt.Conetat  autem 
quod  cum  super  alios  signum  crucis  imprimimus, 
ipsos  a  sinistris  consignamus  in  dextram.  Verum 
si  diligenter  attendas,  etiam  super  alios  signum 
craois  a  dextra  producimus  in  sinistram,  quia  non 
consignamus  eos  quasi  vertentea  dor8um,8ed  quaai 
faciem  prnaentantes. 


guae  factus  cst,  ex  quo  Dominum  loquentem  sibi 
audivit.  Hinc  uon  loquitur  Isaias,  qu«  se  dioit  : 
Vae  mihi,  quia  tacui,  quia  vir  pollutus  labiis  ego 
sum  (Isa.  vi).  Hic  non  loquitur  Jeremias,  qui  dicit : 
il,  a,  a,  Domine  Deus,  netcio  loqui,  quia  puer  ego 
sum  (Jer.  i).  Sed  hic  loquitur  Pater  in  Fiiio,  quem 
constiluit  baeredeiu  univer8orum,per  quem  fecit  et 
saecula  (llebr.i). 

CAPUT  XLVIII. 

Quare  post  evangelium  liber  et  thuributum  ad 
episcopum  reportantur, 

Evangeiio  perfecto,  liber  et  tburibalum  ad  epi- 


827 


IMNOCBNTU  ni  PAPA. 


8» 


scopum  reportantur,  quoniam  ad  eum  omnia  bona  A     Descendit  ad  infema,  tertia  die  resnrrexit  a  fR0r- 
lunt  referenda,  a  quo  cuncta  procedunt;  unde      tuis. 


multi  Pfilmorum  intulantur  :  In  finem  Psalmus 
David,  Quia  Cbristus  est  finis  consummans,  sed 
non  coDBumens,  alpba  et  omega,  primus  et  novis- 
simus,  initium  et  finis.  Episcopus  ergo  tbua  odo- 
raty  et  codiceoi  osculatur.  Quia  Gbristus  quod  in- 
spiravit  et  docuit,  boc  approbat  et  acceptat.  Deus  ' 
enim  nibii  accipit,ni8i  quod  etficit;nec  remunerat* 
nisiquod  donat.  Quia  sicut  cuncta  quae  facit,  sunt 
bona;8ic  nulla  sunt  bona,  oisi  que  faoit.  Nam  vi- 
dit  Deus  cuncta  quse  fecerat,  et  erant  valde  bona 
{Gen.  i>. 

CAPUT  XLIX. 
De  symbolo,  quod  posl  evangelium  cantatur. 

Quia  vero  corde  creditur  ad  justitiam,  ore  autem  " 
conlessio  fit  ad  salutem  (Rom.  x),  ut  ostendat  Bc- 
desia,  quod  Evangelii  verbum  corde  recepit,  mox 
fidei  Symbolum  ore  decantat,  quod  tamen  episco- 
pU8  iocipit,  ut  significet,  quod  omne  bonum  a 
Cbrieto  procedal.  Nam  omne  datum  optimum^  et 
omne  domum  perfectum  desursum  est^  descendens  a 
Patre  luminum  (Jacob  i),  Quocirca  ne  musicus  ille 
coelestis  diceret :  Cantavimus  vobis,  et  non  sattastis 
[Matth.  ii),  cborus  catbolicus  evangelica  doctrins 
consona  voce  respondet,  et  solemni  tripudio  fidem 
catbolicam  profitetur.  Symbolum  autem  Graece, 
Latine  sonat  indictum  vel  collatio^  tum  quia  fidei 
plenam  iodicat  regulam  et  perfectam  rationem,tum 
quia  simui  in  unum  continet  articulos  fidei.Tradi- 


Ascendit  ad  cxtos,  sedet  ad  dexteram  Dei  Patru 
omnipotentis. 

Inde  venturus  est  judicare  vivos  et  mortuos. 

Credo  in  Spiritu  sanctum. 

Sanctam  Ecctesiam  cathottcam,  sanctorum  eonmsh 
nionem. 

Remissionem  peccatorum, 

Camis  resurrectionem. 

Et  vitam  setemam,  Amen, 
Constantinopolitanum  quoque  Symbotum  dignosdiwr 
continere  duodecim  clausutas, 

Credo  in  unum  Deum^  Patrem  omnipotentem,  fa- 
etorem  coeli  et  terrx,  visibilium  omnium  et  invisibi- 
lium. 

Et  in  unum  Dominum  Jesum  Christum,  Filium 
Dei  unigenitum,  et  ex  Patre  natum  ante  omnia  sx- 
cula  :  Deum  de  Deo,  lumen  de  lumine,  Deum  verum 
de  Deo  vero,  genitum  non  factum^  consubstantialem 
Patri,  per  quem  omnia  facta  sunt, 

Qui  propter  nos  homines,  et  propter  nastram  salu- 
tem  descendit  de  ccelis,  et  incamatus  est  de  Spiritu 
sancto  ex  Maria  virgine ;  et  homo  factus  est. 

Crucifixus  etiam  pro  nobis  sub  Pontio  Pitato,  pas- 
sus  et  sepultus  est. 

Ei  resurrexit  tertia  die  secvndum  Scripturas, 

Et  ascendit  in  coslum,  sedet  ad  dexteram  Pairu. 

Et  Uerum  venturus  est  cum  gloria  judicare  vivos  et 
mortuos,  cujus  regni  non  erit  finis, 

Et  in  Spiritum  sanctum  Dominum  et  vivificaniem ; 


tur  enim  quod  postquam  apostoli  sanctum  Para-  C  ^^,-  ,^  p^^^^  pu^q^  ^^ocedit.  Qui  cum  Patre  et 


cletum  acceperuntfCum  jam  foreot  ad  predicandum 
Evangelium  profecturi,conferente8  in  unum  euper 
articulis  fidei,  statuerunt  ut  sicut  omnes  erant  in 
una  fide  coneorde8,sic  omnes  unam  fidem  concor- 
diter  praBdicarent,et  ideo  Symbolum  componentes^ 
onusquisque  bolum^id  est  particulam  unam  appo- 
Buit.Unde  secundum  apostolorum  catalogum  duo- 
decim  particulas  dignoscitur  conlincre.Symbolum 
ergo  post  Evangeiium,  fidem  post  prsdicationem 
ostendit.  Unde  Joannes  :  Hsec  eo  loquente,  mutti 
crediderunt  in  eum  [Joan.  vii) ;  nam  et  secundum 
Apostolum  fides  est  ex  auditu,  auditus  autem  per 
verbum  Chrisli  (Rom.  x).Damasus  autem  papa  con- 
stituit,  ut  Symbolum  cantetur  ad  missam,  ex  do- 


Pilio  simul  adoratur,  et  conglorificatur ;  qui  locutus 
est  per  prophetas, 

Et  unam  sanctam  catholicum  et  apostolieam  Eule* 
siam, 

Confiteor  unum  baptisma  in  remissionem  peccato- 
rum. 

Et  exspecto  resurrectionem  mortuomm. 

Et  vitam  fuiuri  sxculi.  Amen. 

Isti  sunt  duodecim  panes,  qui  recentes  et  calidi 
super  mensam  propofiitionis  coram  DomiDO  pone- 
bantur  (Levit.  xxiv).  Hec  sunt  dona,que  principes 
tribuum  in  consecratione  altaris  duodeoimobiulere 
diebus  (Num.  vii).  Duodenarius  enim    numeros 


polim  celebrate. 


creto  sancte  universalis  synodi  apud  Gonstantino-  ^  JP^l^pliciter  est  consecratus,  in  duodecim  aposto- 
rvnnm  painKrntm  ^  1'«»  ^"  duodecim  propbotis,  in  duodecim  patnar- 

cbisyin  duodecim  exploratoribu9,in  duodecim  prin- 
GAPUT  L.  cipibos,  in  duodecim  tribubuSy  in  duodecim  fonti- 

bus,  in  duodecim  lapidibus,  in  duodecim  sedibas, ' 
in  duodeciro  boris,in  duodecim  mensibus,  in  duo- 
decim  annis,iQ  duodecim  signis,  in  duodecim  stel- 
lis,  in  duodeciro  geromis,  in  duodecim  poriis,  in 
duodecim  angulis,in  duodecim  fundamentiSyin  duo- 
decim  virgis,  in  duodecim  cubitis,  in  duodecim 
copbinis,  in  duodecim  pbialis,  in  duodeoim  aeeta- 
buli8,in  duodecim  mortariolis,  in  duodecim  l>obaB; 
in  duodecim  leunculis.in  duodocim  arietibas.  Est 
autem.nomeru»  euperAbundans^conBtans  ez  duobos 


De  (^uodeeim  pariibus  utriusque  Symboti,  tam 
apostotici  quam  Constantinopolitani. 

Credo  in  Deum  Patrem  omnipoientem,  creatorem 
cceti  et  terrae, 

Et  in  Jesum  Christum,  Pilium  ejus  unicum,  Domu 
num  nostrum. 

Qui  conceptus  est  de  Spiritu  sancio,  natus  ex  Ma* 
ria  virgine. 

Passus  sub  Pontio  Piiato,  crucifixus,  mortuus  et 
sepultus. 


829 


DB  SACBO  ALTARIS  MYSTBRIO  UBRI  SBX.  —  UB.  n. 


sao 


senariis  signantibus  perrectionem  cogitalionis  et 
operis,  sive  mentis  et  corporis  :  ez  ternario  multi- 
plicato  per  quaternarium,et  quaternario  perterna- 
rium,  signantibus  fidem  individuae  Trioitatis,  et 
qvatuor  Evangeliorum  doctriuam,  sive  tres  virtutes 
theologicag,  et  quatuor  virtutes  politicas.  Hic  nu- 
merus  ex  suis  partibus  aggregatis  ezcrescit  in  sede- 
nariura,  qui  constat  ex  den.irio  et  scnario,  jnanda- 
torum  rxsecutionem  significans ;  quia  decem  sunt 
legis  mandata,  qus  sex  diebus  exsequimur,  excro- 
Bcontes  in  charitatis  perfectionem,  qus  secundum 
Apostolum  XVI  proprictates  habere  dignoscitur. 
CharilaSf  inquit,  patiens  esl,  benigna  esi,  non  xmu- 
lalur^  non  agil  perperanij  non  inflatur,  mm  est  am- 
bitiosa,  non  quxrit  quse  sua  sunt,  non  irritatur,  non 
cogitat  malum,  non  gaudet  super  iniquitate,  congau- 
det  autem  veritati,  omnia  suffert,  omnia  credii,  om- 
nia  sperat,  omnia  sustinet,  charilas  nunquam  excidit 
(/  Cor,  xiii). 

CAPUT  U. 
Quibus  diebus  Symbolum  sit  dicendum  m  missa, 

Symbolum  autem  in  illlis  tantam  solemnitatibus 
oantari  debet  ad  missam,  de  quibus  oJiqua  mentio 
fit  in  Symbolo,  videlicet  omnibus  diebus  Dominiois, 
Natali  Domini,  Epipbania  Domini,  Coena  Domini, 
Pascha,  Ascensione,  Penteco8te,omnibus  festivita- 
tibus  beat»  Mari(B,SanoUBCruci8,Angelorum,  Apo- 
stoiorum,  dedicationibus  Ecclesiarum»  et  comme- 
moratione  Omnium  8anctorum:quanqudm  et  ipsa 
sit  dedicationis  festivitas.  Infra  octavas  Nataiis  Do- 
mini,  excepta  die  Innocentum,in  qua  cantica  IflBti- 
tiflB  subticentur.  Tum  quia  vox  in  Rama  audita  est 
ploratus  et  ululaius  mullus,  Rachet  plorans  filios  stu)s 
(Jer,  xxzi,  Matth,ii) :  tum  quia  Innocentes  descen- 
derunt  ad  inferos,  tum  etiam  quia  non  loquendo, 
sed  moriendo  confessi  sunt.  In  octava  tauien  can- 
tatur  propter  resurrectionis  gloriam,  quam  oclava 
signat.  Infra  octavas  Epiphanis,  PaschaBi  Ascen- 
sionis,  Penteoostes,  apostolorum  Petri  et  Pauli,  et 
Assumptionis  virginis  Mari«.  Unde  licet  in  nativi- 
tatesanctiJoannisBaptist«,et  festivitate  sancti  Lau- 
rentii  Symbolum  non  cantetur,  in  octavis  eorum 
tamen  cantatur,  eo  quod  intra  octavas  Apostolo- 
ram  et  Assumptionis  adveniant,  et  ob  hoc  in  oc- 
tavis  sancti  Joannis  prffifatio  de  apostolis,  et  in  oc- 
tavis  sancti  Laurentii  prsfdlio  de  Assumptione 
canttttor.Horum  omniumcommemoratiofit  inSym- 
bolo,  qaorumdam  tamen  obscure,  ut  Epiphanis, 
qu»  est  festum  baptismatis,  de  quo  continetur  in 
symbolo  :  Con/Ueor  unum  baptisma  :  CoensB  Do- 
mini,  qu»  edt  solemnitas  Eucharistie,  ad  quam 
respioit  illud,quod  in  Symbolo  continetur,  Sancto- 
rum  communionem,  Angelorum,  qui  nomine  coeli 
debent  intelligi,  cum  in  Symbolo  diciiuT,Creatorem 
vel  factorem  coeli  ei  terra,  seoundum  iliud  :  In 
principio  creavii  Deus  ccelum  el  ierram  (Gen,  i),  id 
est  naturam  angelicam  et  bumanam.Quibusdamta- 
men  videtur,  in  festifitatibus  Angelorum  non  esse 
Symbolum  decantandum^eo  quod  angeli  nunquam 


A  habuerunt  fidem,  sed  speciem  non  credentes,  sed 
agnoscentes.  Dedicationis  Ecclesiarum,  ad  quam 
respicit  illud,  Sanctam  Ecclesiam  catholicam  :  tunc 
enim  sanctificatur,  et,ut  ita  dicam,catholica  Ecde- 
8ia,cum  dedicatur.  Ad  octavas  respicit  resurrectio 
mortuorum,de  qua  continetur  in  Symbolo  :  Exipe- 
cio  resurreciionem  mortuorum.lji  festo  tamen  Agne- 
tis  secundoSymbolum  non  cantatur,  quialicet  ce- 
lebretur  in  octava,  non  tamen  est  festum  octavm. 
Unde  nec  in  Kalendario  scribitur,  nec  in  ecclesia 
pronuntiatur  octava.Quidam  non  absurde  ainguliB 
diebus  Paschalibu8,sicut  omnibus  diebus  Domini- 
cis,  Symbolum  cantant,  a  die  resurrectionis  usque 
ad  festum  Ascensionis.Quidam  etiam  in  festivitate 
sancls  Maris  Magdalens,  dicentes  illam  apostolo- 

1«  rum  apostolam,  symbolum  cantant,  pro  eo  quod 
ipsa  proprie  vel  priina  resurreotionis  gaudium  apo- 
stolis  nuntiavit  (Joan,  zz).  De  quibusdam  tamen 
mentio  fit  in  Symbolo,inquorum  commemoratione 
Symbolum  non  cantatur,ut  passionis  et  sepulture, 
quoniam  illorum  dierum  officium  aliorum  offioio- 
rum  regulam  non  sectatur. 

CAPUT  LII. 
A  quibus,  ei  ubi  Symbolum  sii  caniandum. 
Quia  veroChristus  non  venit  praBdicare  gentibos, 
sed  Judffiis,  juzta  quod  ipse  dizit  in  Evangelio  : 
lYon  sum  missus,  nisi  ad  oves  qum  perierunt  domut 
Israei  (Maith.  zv).  Unde  praBcepit  apostolis  :  /n 
viam  genlium  ne  abieriiis,  et  in  civitaiet  Samarita" 
norum  non  intraveritis  (Matih,  z),  danec  posi  retur^ 

P  reciionem  prxcepit  eisdem  :  Euntes  in  mundum  ttni- 
versum,  prxdicate  Evangelium  omni  crtaturas  [Mare» 
.xvi).  Idcirco  Romano  pontifice  solemniter  cele- 
brante,Symbolum  fidei  non  cantores  in  choro,  sed 
subdiacones  ad  altare  decantant^et  ipsi  generaliter 
ad  universa  respondent,usque  dum  pontifez  dicit: 
Pax  Domini  tit  semper  vohiscum,  Quoniam  usqae 
po8t  Chri8ti  re8urrectionem,8ola  Judsorum  Eeole* 
sia,  qu»  per  subdiacones  designatur,  qui  sursam 
ad  altare  consistuntyCorc/^  credidit  ad  justUiam^  ore 
auiem  confe8;>a  est  ad  satutem  (Rom.i,),  Sed  eztuno 
cantores  in  choro  respondent,ct  universadecanlant, 
quia  pust  reaurrectionem  Ecclesia  genlium,  quam 
cantores  designanl,  qui  deorsum  in  choro  consl- 
stunt  fidcm  Christl  recepit,  et  laudum  prsconia 
Salvatori  persolvit.  Inter  evangolium  tamen  et  sa- 

D  crificium  chorus  concinitj2ll£rtorium;quoniamin- 
ter  praidicationem  et  passionem  gentilitas  Udei  vo* 
tum  ofTerens  decantavit,  quando  mulier  Chanantta 
d6  finibus  Tyri  et  Sidonis  egressa  clamavit,  et  di- 
zit :  Miserere  mei^  Domine  fili  David,filia  meaa  dx* 
monio  maie  vdxutur  ;cigus  tandem  fidem  commen- 
daus  Dominus  ait  :  0  mulier,  magna  esi  fidet  iua  : 
fiat  itbi,  sicui  vi*  (Jdatih,  zv). 

CAPUT  LIII. 

De   ofleriorio, 

Dicturus  sacerdcs  Oremus^  premittit,  Dominut 

vobiscum  ;quia  nisi  nobiscum  sit  Dominu8,ad  salu- 

tem  nostram  orare  non  posiamus.  Statim  autem 


831 


INNOCBNTII  m  PAPJE. 


82 


canftur  offertorium,  trahens  nomen  ab  offerendOf  j^  ara  crucis  offerret,  in  reeurrectione  Lazari,  lacry- 


quia  dum  offertorium  cantatur,  sacerdoa  accipit 
oblationes  a  populis,  vel  hostias  a  ministris.  Hila- 
rem  enim  datorem  diligU  Deus  (II  Cor,  i).  Ordo  con  - 
vcniens,  ut  post  prsdicationem  sequatur  fides  in 
corde,  laus  in  ore^fructus  in  opere.  Fides  in  Sym- 
bolo,  iaus  in  offerturio,  fructus  in  sacriQcio.  Qua- 
propter  offerenda  cantatur,  quia  sacrificium  laudis 
offertur  ;  unde  Psalmista  :  Circumibo  et  immolabo 
in  labemaculo  ejus  hoslium  vociferationis,  cantabo 
el  psalmum  dicam  Domino  {Psal.  xzvi).  Et  in  Para- 
lipomenon  :  Cum  offerrent  holocausta^  ca^perunt 
laudes  canere  Domino^  et  in  diversis  organis,  qux 
David  rex  compererat,  concrepare  (Par.  xxix). 

CAPUT  LlV. 
-  De  siienlio  post  efffirtorium, 
Post  haec  sacerdos  silentii  solitudinem  expetit, 
instante  memoria  Dominic»  passionis,  illud  insi 
nuans  quod  Jesus  jam  non  paiam  ambulabat  apud 
Judaeos,  cum  cogitarent  eum  interQcere,  sed  abiit 
in  regionem,  juxta  desertum  in  civitale  qus  dicitur 
Ephrem.et  ibi  morabatur  cum  discipulis  suis.  Col- 
legerunt  ergo  ponlifices  et  Pharisasi  concilium^  et 
dicebant  :  Quid  faciemus,  quia  hic  homo  mutta  signa 
facitfsi  dimittimus  eum  sic,omnescredent  in  eum^et 
venient  Romani^  et  tollent  noslrum  locum  et  gentem, 
Unus  autem  ex  illis,  Caiphas  nomine,  cum  esset  pon- 
iifex  anni  itlius,  dixit  eis  :  Vos  nescitis  quidquamy 
nec  cogitatiSy  quia  expedit  vobis,  ut  unus  homo  pro 
populo  moriatur^ei  non  iota  gens  pereat,  Ah  illo  ergo 
die  cogitaveruni,  ut  inlerficerent  eum  {Joan,  xi).  Si- 


mas  effudit  miseratu8,Evangelista  testanie  :Jesu$, 
inquit,  infremuit  spiritu^  turbavit  semeiipsum,etU' 
crymaius  est  (Joan,  xi). 

CAPUT  LVI. 
De  corporalibuSy  et  quare  una  pars  extendilur  et  al- 

tera  compticatur, 

Interim  vero  diaconus  corporalea  pallas  Bn\)tr 
altare  di8ponit,qu»  signiQcant  linteamina,  qnibiu 
invoiutum  fuitcorpus  Jesu.Parsautera  qo«  plicata 
ponitursupercalicem  signatsudarium.quod  fuerat 
super  caput  ejus  separatim  involutumin  unumlo- 
cum.  De  his  itaque  tantum  reperitur  in  canone  : 
«  Gonsulto  omnium  constituimus,  ut  BacriQcinm 
aitaris  non  in  serico  panno,aut  intincto  quisquam 
|.  celebrare  prassumat,  sed  in  puro  iineo  [ai,  lin- 
teo]  (35),  ab  episcopo  consecrato,  terreno  scilicet 
lino  procreato  atque  contexto,  sicut  corpus  DomiLi 
nostri  Jesu  Christi  in  sindone  linea  munda  aepul- 
tum  fuit.  )>  Potest  tamen  in  his  et  aliud  figurah. 
Duplex  est  enim  palla,qu9B  dicitur  corporale  :  una 
quam  diaconus  super  altare  totam  eztendit,  altera 
quam  super  calicem  plicatum  impunit.  Pars  ex- 
tensa,8ignat  Qdem,  pars  plicata  signat  intelleotum. 
Hic  enim  myslerium  credi  debet,  sed  comprehendi 
non  valet,  ut  Qdes  habeat  meritum,  cui  humana 
ratio  non  praebet  experimentum.  Gredamus  ergo  de 
corie  purOfConscientia  bona  et  fide  non  fieUi(\  Tim.i). 
Sed  non  praesumamus  discutere,  quia  defecerwU 
scrutantes  scrulinio  (Psal.,  Lxiii).Scriptum  est  enim, 
quia  perscrulator  majestatis  opprimeiur  a  gloria 


l»5ntium  ergo  sacerdotis  latibulum  Christi  signat.  C  {Prov.  xxv).  Nam  qui  dixerunt,  durus  est  hic  semw^ 


CAPUT  LV. 

De  abluiione  manuum  antequam  sacrtficium  offe- 

ratur, 

Notandum  vero,  quod  cum  sacerdos  dixisset, 

Oremus,  non  slatiro  orationem  subJuBgit,sed  ante- 

quam  ad  altare  procedat,  manus  abluit,  quatcnus 

iotis  manibus  oblationem  accipiat,incensum  offerat 

et  orationem  effundat.Scriptum  est  enim  in  Exodo: 

Facies  ei  tabrum  asneum,  ponesque  itlud  in  tabema' 

culum  testimonii  ad  altare,  et  missa  agua  lavabuni 

in  ea  Aaron  et  filii  ejus  manus  suas  ei  pedes.quando 

ingreuuri  sunt  tabemaculum  testimonii,  et  quando 

accessuri  sunt  ad  altare  {Exod.  xxx).  Cum  ergo  jam 

loanus  suas  lavisset  episcopos  ingressurus  taber- 


eiquispotest  illum  audire?  abierunt  retro,  et  jam 
non  ambulabani  cum  Christo  {Joan,  vi). 

CAPUT  LVII. 

De  oblatione  et  incenso,  et  quare  sacerdos  ieriio  cir* 
cumducit  et  reducit  incensum^  et  quare  totum  im- 
dique  incensatur  altare. 

Tuno  surgens  sacerdos  ad  altare  prooedit,  ot 
mysticam  oblationem  accipiat  a  miniatris.  Illod 
insinuans  quod  Joannes  evangelista  de8cribit:J«ntf, 
inquit,  ante  sex  dies  Paschx  venit  in  Bethaniam,  ubi 
fueral  Laiarus  mortuus,  quem  suscitavii  Jesus,  Fe^ 
cerunt  autem  et  ccenam  i6t,  et  Martha  miniitrabat 
(Joan.  xii).  Oblutione  suscepta,  statim  adoletur  in- 
censum,  per  quod  illud  innuitur,  quod  statim  per 


naculum,tunc  iterum  manus  abluit,  cum  accessu-  [)  evangelistam  eubjicitur  :  Maria  ergo  accepii  libram 


ro8  est  ad  altare,  ut  magis  mafrisque  mundatus 
offerat  hostiam  immacu1atam,8anctam,Deo  placen- 
tem  {Rom.  xii).Unde  Psalmista,  cum  esset  munda- 
tu8,  petebat  amplius  emundari.  .4mptius,  inquit, 
tava  me  ab  injustitia  mea,  et  a  deticto  meo  munda  me 
{Psal,  L).  Sacerdos  igitur  hostiam  oblaturus,  debel 
conscientiam  lavare  lacrymis  p(Bnitentia),secundum 
illud  :  Lavabo  per  singulas  nocles  lectum  meum,  /a- 
crymis  meis  stratum  meum  rigabo  (Psal,  vi).  Nam  et 
Gbristus  antequam  verum  et  unicum  sacriQcium  in 


unguenti  nardi  piuici  pretiosi^ei  unxit  pedes  /eju,  et 
domus  impleta  est  ex  odore  unguenti  iibid.),  Qood 
autem  sacerdos  tertio  superducil  et  oircomducit 
incen8um,de8ignat  quod  Maria  ter  exhibuit  et  adhi- 
buit  unguentum  circa  corpus  Jesu.  Primo,  cum 
unxit  pedes  ipsius  in  domo  Simonis  pharieai 
{Luc.  vii).  Secundo,  cum  in  domo  Simonis  leproai 
Buper  caput  ejus  unguentem  efludit  {Maiih.  xvi) ; 
tertio,oum  emit  aromata  ut  veniens  ungeret  Jesum» 
jam  poEitum  in  sepulcro.  Voluntas  enim  pro  facto 


(35)  De  consee.f  di8t.|  oan.  1. 


833 


DB  SACRO  ALTARIS  MTSTBRIO  UBRT  SBX.  —  UB.  n. 


834 


reputatur,  cum  et  per  ipsam  non  steterit,  quo  mi-  A  aqua,  calicem  cum  vino,  thuribulum  cumiacenso: 


nus  expleverit  quod  incepit.  Quod  undique  totum 
incensaturaltare,  designat  quod  factnm  illud  totam 
undique  respargit  Ecclesiam.  Sicut  Dominus  ipse 
testatur :  Amen  dico  vohis^  ubitmnque  prs^dicatum 
fuerit  hoc  Evangelium  in  loto  mundo^  dicelur  quod 
hoc  fectl  in  memoriam  ejus  [ibid,).  Moraliter  autem 
incensum  devotionis  adolendum  est  in  tburibulo 
cordis,  igne  charitatis,  ut  odorem  suavitatis  emit- 
tat;  de  quo  dicit  Scriptura:  Fungi  sacerdotio,  et 
habere  laudem  in  nomine  ipsiu^^  et  ofjerreilli  incen^ 
sum  dignum  in  odorem  suavitatis  {Eccles.  xlv).  Hoo 
enim  incensum  sacerdos  accipit,  id  est  Ghristus 
acceptat,  et  incensat  ez  eo  sacrificium  et  altare. 

CAPUT  LVIII. 


efficit  super  ea  cracis  signaculum,  ut  per  crucis 
virtutem  omnis  coroitatus  [al.  conatus]  diabo- 
licae  malignitatis  effugiat,  ne  contra  sacerdotem 
vel  sacriflcium  aliquo  modo  prsvaleat.  Ob  hoo 
etiam  in  modum  crucis  superducit  et  circumducit 
incensuro  et  sacrificium  ad  altare,quatenus  et  crn- 
cis  signaculo  et  thuris  incenso  diabolicae  fraudis 
malignitas  extricetur.  sicut  praediximus  et  osten- 
dimus  ad  id  otrumque  valere. 

CAPIJT  LIX. 

Depatena,  super  quam  sacrificium  panis  offertur, 

Patena,  quae  dicitur  a  patendo,  cor  latum  et  am- 

plum  signat;  super  hanc  patenam,  id  estsuperla- 

titudinem  charitatis,  sacrificium  Justiti»  debet  of- 


De  modo  et  ordine  saivrificium  offerendi,  et  de   com-  B  ^^''"»  "^  hoiocaustum  animae  pingue  fiat.  Hanc  lati- 


mistione  aqux  et  vint, 
Verum  libet  adhuc  oblationis  mysterium  expli- 
care.  Subdiaconud  enim  ralicem  praeparat,  panem 
et  vinum  in  illo  disponens,  quia  nimirum  lex  quaei 
persubdiaconum  hic  congrue  designatur»  hujus 
oblationis  mysterium  praesignavit,  docens  quod 
Melchisedech,  rex  Satem  protulit  panem  ei  vinum, 
Erat  enim  Dei  sacerdos  Altissimi  (Gen.  xiv).  Quod 
exponens  Propheta  dicit  ad  Gbristum  :  Tu  es  sacer* 
dos  in  aetemum^  secundum  ordinem  Melchisedech 
(Psal  cix).  Diaconus  autem  calicem  preparatum 
accipiens,  in  altari  componU.  Quoniam  Evangelium 
cujus  est  fignradiaconuSyhujussacrificii  ritumcom- 
mendavit  Ecclesiae,  quam  per  altaresupradiximns 
figurari.  Prius  tamen  diaconus  patenam  cnm  bostia 


tudinem  cordis  apostoli  habebant,  curo  Petrus  ale- 
bat :  Et  sioportuerit  me  mori  tecum,  non  te  negabo. 
Simititer  et  omnes  discipuii  Christo  dixerunU  Ptih 
pter  quod  Dominus  intulit,  dicens  :  Spiritus  quidem 
promptus  esty  caro  autem  infirma  [Matth.  xxvi).  Sed 
latitudo  cordis  ab  eis  aufugit  et  latuit,  curo  omnes 
discipuli  relicto  magistro  fugerunt  etlatuerunt.  Et 
ideo  post  susceptam  oblatam  sacerdos  abscondit  sub 
corporali  patenam,  vel  ab  altari  remotam  subdia- 
conus  retro  continet  involotam,  per  quod  discipu- 
lorum  fnga  vel  latibulum  designatur,  qni  dnm  ve- 
rum  sacrificium  offerretur,  fugcruntrelictoGhristo, 
et  latnerunt  sicut  eis  ipse  prsdixerat :  Omnes  vos 
scandalum  patiemini  in  me  in  hac  nocte.  \Scriptum 
est  enim :  Percutiam  pastorem,  et  dispergentur  oves 


tradit  episcopo,  quam  episcopus  ipse  super  altare  ^  gregiSy  postquam  autem  surrexero,  praecedam  vos 

disponit,  insinuans  quod  ipsemet  Ghristus  hoc  sa- 

cramentum  primum  instituit,  et  Bcclesi»  tradidit 

celebrandum,  dicens  :  Hoc  est\enim  corpus  meum^ 

quod  pro  vobis  tradetur^  hoc  facite  in  meam  comme^ 

morationem  (/  Cor.   xi).  Episcopus    aquam   vino 

commiscet  in  calice,  quia  Gbristuspopulum  recon- 

ciliavit  in  morte.  Scriptum   est  enim   quia  a^tia; 

multx  sunt  poputi  multi  {Apoc.  xi).   Ghristus  autem 

sanguinem  suum  effudit  pro  populo,  sicut  ipse  te- 

stalur  :  Hic  est  sanguis  meus  novi  testamentiy  quipro 

multis  effundeiur  in  remissionem  peccalorum  (Matth 

zxvi).  Et  de  latere  Ghristi  simul  exivit  sanguis  et 

aquu,  qaatenus  nec  Christus  sit  sine  populo,  nec 

populus  sineGbristo.Quiacum  aquavinomiscetur, 


m 

Galilxam  (ibid.).  Et  ideo  sacerdos  Oominics  re« 
surrectionis  annuDtiaturuseuIogium,  resumitpate- 
nam,  quia  cum  esset  sero  dic  ilto  una  Sabbatorum 
et  fores  essent  ctaussB,  ubi  erant  discipuli  congregati 
propter  metum  Judasorum,  venit  Jesux^  et  stansisime^ 
dxo  dixit  eis :  Pax  vobis  {Joan.  xx],  resuroena  oves 
quffi  trepidantes  aufugerunt. 

GAPUT  LX. 
De  sacerdotis  inclinatione. 
Tunc  sacerdos  inclinans,  orat  primum  pro  86, 
deinde  pro  populo,  moaens  ul  populus  oret  proipso. 
Ora/i^a^inquit,  pro  me^  fratres.  Debemus  enim  pro 
invicem  orare,  secundum  apostolum,  ut  salvemur 
(Jac,  v).  Nam   et  Dominus   inquit  in  Evangeiio. 


Christus  et  populus  adunentur.  Verum  hoc  quoque  Q  Amen  dico  vobis^  quia  si  duo  vel  tres  consenserint  de 


mysterium  lex  Mosaica  figurat,  sicut  exponit  Apo- 
stolus  dicens  :  Bibebant  autem  de  spiriiuali  conse- 
quente  eos  petra.  Petra  autem  erat  Christus  (/  Cor. 
\).  Quapropter  ampullam  cum  aqua  subdiaconuB 
tradit  episcopo,  quem  episcopus  fundit  in  calicem» 
ut  sicut  aqua  non  separatura  vino,  sic  nunquam 
populus  separetur  a  Gbristo.  Galix  ponitur  addex- 
trum  latus  oblatffi,  quasi  sanguinem  suscepturus, 
qui  de  latere  Ghristi  dextro  creditur  vel  cernitur 
profluxisse.  Nam  sicutpanis  in  corpus,  ita  profecto 
vinum  transsubstantiatur  insanguinem.Porro  cum 
sacerdos  accipit  patenam  et  urceolum»  caiicem  et 
thnribulum ;  patenam  cum  hoatia,  uroeolum   cum 


omni  re  supcr  terramquamcumque  petierint^  fieteisa 
Patre  meo  qui  est  in  cmlis  (Matth,  xviii).  Oravit  au- 
tem  et  Ghristus  primum  prose,  deinde  pro  populo, 
dicens :  Pater,  venit  hora,  clarihca  Filium  tuum^  ui 
et  Filius  tuus  ctarificet  te.  Pater  sancte^  serva  eos 
quos  dedisti  mihi,  ut  sint  unum,  sicut  et  nos  (Joan, 
xvii).  Per  hoc  autem  quod  sacerdos  inclinatse,  ba- 
miliationem  Ghristi  siguat,  qui  exinanivit  semet- 
ipsum,  formam  servi  aecipiens,  factus  obediens  usque 
ad  mortem,  mortem  autem  crucis  (Phit.  ii).  Nunc 
tandem  sacerdos  dicit  orationem  quam  intermisit, 
quia  tunc  demum  Ghristus  rediit  Hierosolymam  ad 
domum  orationisquamadtempuadeseraeral,  cam 


885 


INNOCBNTII  III  PAPJE. 


896 


seoesserat  in  Ephfem.  8ic  eDim  habetur  in  Evan- 
gelio :  Cum  venisset  Jesus  Hierosolymamy  intravit 
in  iemplum  Dei  et  ejecit  vendentes  et  ementes  de 
templOf  dicens :  Domus  mea  domus  orationis  vocabi' 
tur{Mnith,  xxi). 

CAPUT   LXI. 
De  pratifatione, 

Quia  vero  iterum  jam  palam  ambulabat  Jesus, 
ila  quod  in  crasiinum  iurbu  multa  qux  convcnerat 
ad  diem  festum,  cum  audisseni  quia  Jesus  venit  Hie- 
rosolymam,  accepet  unt  ramos  paimarumy  el  obviam 
processerunif  clamanies  ;  Hosanna  !  Benedicius  qui 
venit  in  nomine  Domini  rex  Israel  {Joan,  xii).  Lcvat 
ergo  sacerdoe  manus  et  vocem,  dicendo  palam :  Per 
omnia  ssecula  sxculorum,  fim^  ovdXiom^  est  prin- 
cipium  prsfationis,  per  quod  sacerdos  insinuat, 
quod  Christus  est  lapis  angularis  (I  Petr,  ii),  qui 
fecii  utraque  unum  [Ephes,  ii)  Judaeos  continens  et 
gentiles,  ut  sit  umim  ovile  et  unus  pastor  {Joan.  x). 
Unde  post  laudem  JucJasorum  evangelista  describit 
fldem  gentilium.  Erant,  inquit,  gentiles  quidam  ex 
his  qui  asc^nderani  ut  adorareni  in  die  festo,  hi  ro- 
gaveruni  Philippum,  dicenics;  Domine^  volumus  Je^ 
sum  videre  {Joan,  xii).  Dicturus  autem  sacerdos 
orationem  dignissimam,  prsmittit  salutationem, 
optans  nos  tales  existere.  cum  quibus  Domjnus 
manere  dignetur,  illud  nobiscum  celebrare  convi- 
vium,  ad  quod  mulier  attulit  alabastrum,'unguenti 
nardi  pistici  pretiosi,  et  illud  effudit  super  caput 
Domini  recumbentis  [ibid.),  Unde  statim  sacerdos 
subjungil :  Sursum  corda.  Ghrorusque  subjungit: 
Habemus  ad  Dominum,  ut  Ecclesia  sicut  veremulier 
UQguentaria,  sursum  ad  ipsam  Verbi  divinitatem  cor 
elevet,  et  illud  caput  aequale  Deo  Patri  Gde  contin- 
gens,  unguento  catholicse  confessionis  perungat, 
Gujus  sane  prseconium  sacerdosprosequitur  dicens: 
Gratias  agamus  Domino  Deo  nostro,  Chrorusque  re- 
spondet  :  Dignum  et  justum  est,  Gratias  enim  debc- 
mus  referre  omnipotenti  Deo  per  Cbristum  Doroi- 
num  nostrum.  Gredentes  et  confitentes  quod  per 
ipsum  majeslatem  ejus  laudani  angeli,  adorani  domi- 
noHmes^  tremunt  potestates,  Nimirum  hoc  Divinita- 
tis  arcanum  ejus  unguentum  effundere,  quod  ex 
evaagelici  pigmenti  meduUa  Joannes  evangelista 
conrecit :  Inprincipio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat 
apud  Deumy  ei  Deus  erat  Verbum.  Omnia  per  ipsum 
facta  suntj  et  sine  ipso  factum  est  nihii  {Joan,  i). 
Uoo  saors  confessionis  prsconium,  ita  recte  con- 
cludit  Ecclesia,  utcum  angelis  et  hominibus  de- 
cantet  hunc  devoti  pectoris  hymnum:  Sanctus, 
sanctuSf  sanctus, ;  oratio  ista,  vel  hymnus  partim 
angHorum,  partim  hominum  verba  complectitur. 
Legitur  enim  in  Isaia,  quod  seraphim  ctamabanij 
alier  ad  allerum,  el  dicebant :  Sanctus,  sancius,  san- 
tus,  Dominus  Deus  exercituum :  plena  est  omnis 
terra  gtoria  ejus  {Isa.  vi).  Legitur  quoque  in  Evan- 
gelio,  quod  qui  praeibani  ei  sequebantur,  clamabani 
dicentes :  Hosanna  Filio  David !  Benedictus  qui  ve- 
nU  in  nomine    Dominil    Hosanna    in  altissimisl 


B 


A  {Matth.  xxi).  Vox  nngelorum  Trinitatis  et  Qnitatiu 
in  Deo  commendat  arcanum  ;vox hominum  dirinilt- 
tisethumacitatis  in  Ghristopersonatsacrainentaa. 
Potest  tamen  praefationis  offlcium  ad  illud  raferri, 
quod  Jesus  ascendit  in  coenaculum  magnum  stra- 
tum.  In  quo  multa  locutus  eat  cum  diBclpulia  sois, 
et  gratias  agens,  hymnum  retulit  Deo  Patri  {Luc, 
xxii),  quem  Joannes  evangelista  describit,  osqoe 
dum  egresBus  esset  trans  torrentem  Gedron,  de 
quo  dicit  Matthaeus ;  Et  hymno  dictoexierunt  in  mtm- 
tem  Oliveti  {Matih.  xxvi).  Gelasius  papa  tractus  et 
hyranos  composuit,  etsacramentorum  praefationes 
oauto  et  elimato  sermone  dictavit.  Sixtus  aotem 
hymnum  Sanctus,  sanctus,  sanetus,  cantari  con* 
stituit. 

GAPUT  LXIL 
De  expositione  prstfcUionis  ejusdenz, 

Monet  ergo  sacerdos,  ut  cordasuraumhabeamui 
ad  Dominum,  sccundum  exhortationem  Apostolidi- 
centis :  Qux  sursumsuni  quaerile  {Colos,  iii),  et  non 
qux  super  terram  (aL  sapiie),  Nam  ubiest  ihesaums 
tuuSyihi  et  cor  tuum{MaUh,  vi).  Multi  quidem  dom 
ore  loquuntur  ccBlestia,  corde  meditantur  terreoa; 
quibus  Dominus  improperat  per  prophetam  :  Pih 
pulus  hic  me  labiis  honorf\t,  cor  autem  eorum  tonge 
est  a  me  {Isa,  xxix).  lo  qualibet  ergo  oratione  peo- 
catum  est,  sed  in  ista  pcriculum,  cer  habere  divi- 
sum  ab  ore,  vel  os  habere  divisum  a  corde;  oam 
qui  semetipsum  non  audit,  necDeusiilomexaudit, 
Gborus  ergo  respondens  p^ofltetur  se  sacerdotis 
monita  suscepisse  cum  ait :  Habemus  ad  Dominum, 

^  Diligenter  ergo  provideat  oecor  habens  deorsum 
ad  ssculum  Spiritui  sanctodamnabiliter  mentiatur 
Sacerdos  postquam  attentos  reddidit  et  devotot, 
hortatur  ut  graiias  ugamus  Domino  Deo  nostro, 
Quoniam  ipse  est  Deus,  id  est  Greator,  ipse  estDo- 
minus,  id  est  Redemptor,  ipse  enim  est  noater  Je- 
sus,  id  est  Salvator.Tunceritveri8simeno8ter,cnm 
erit  omnia  in  omnibus,  id  est,  sufflcientia  singulo- 
rum,  quoniam  ipse  est  Deus  qui  de  nihilo  nos  crea- 
vit,  ipse  est  Dominus,  qui  sanguine  suo  nos  rede- 
mit,  ipse  est  noster,  qui  sui  muncre  nos  aalvavit. 
Qui  creando  nobis  dedit  naturam,  qui  redimendo 
dedit  gratiam,  et  salvando  conferet  gloriam.  Choros 
namque  respondeni  sacerdotis  verbum  approbatet 
afOrmat.  Dignum^  inquit,  et  justum  est,  Digoom  eat 

D  quaotum  ad  Dominum,  quia  ipseest  DominusDeof 
noster,  justum  est,  quantum  ad  nos,  quia  noi  sumus 
poputus  ejuSy  $t  oves  pascurn  ejus  {Psal.  xcix).  Ver4 
dignum  etjusium  est,  xquum  ei  salutarCy  nos  iild 
semper  et  ubiquey  etc.  Dignumy  quia  nos  mera  vo- 
luntate  fecisti ;  justum,  quia  nos  pura  misericordia 
redemisti ;  3squum^  quia  gratuito  nos  justiOoas;  fo- 
luiaret  quia  nos  perpetuo  glorificas  ;  agere  gratias 
tibi,  Domine  sandey  ubique^  Pater  omnipotenSy  iem- 
per^  sterne  Deus.  Unde  psalmisla  :  Jn  omni  tooo 
domtnaiionis  ejus  benedic  anima  mea  Domino  {Psal, 
cii) ;  et  iterum  :  Benedicam  Dominum  in  omni  trnn- 
porOf  semper  iaus  ejus  in  ore  meo  {PsaL  xxziii).  Fer 


837 


D8  SACRO  ALTARIS  MTOTBRIO  UBRI  SBX.  —  UB.  n. 


838 


Christum  Dominum  nostrum,  Advocalum  enim  habe' ^  Deo  inter  fUios  Deil  (Psal,  lxzxviii).  Qaoddam 


ntus  apud  Patrem  Jesum  Chrisfum  Dominum  jtistumf 
qui  intcrpellat  pro  nobis,  et  ipse  est  propiiiatio  pro 
peccatis  nostris  (l  Joan.  u),  qui  exanditur  in  omni- 
bu9  pro  sua  reverenlia  iffeb.  v).  Per  eum  quasi  per 
mediatorero  laudes  eiTerimua,  per  eum,  quasi 
per  advocatum  gratias  exhibemus  ;per  quem  maje- 
tlatem  tnam  laudani  angelif  adorant  dominationes^ 
tremunt  poiestates.  Per  illum  itaque  laudant,  ad- 
orant  et  tremunt,  per  quem  omnia  facta  sunt,  per 
quem  omnes  spirituum  ordines  sunt  creati ;  nam 
dixii  DeuSy  fiat  Ivx,  et  facta  est  lux  {Gen.  i).  Verbo 
dixit^et  verbo  fecit,  quia  verbo  Domini  c^li  firmati 
sunt  (Psal,  xxxii).  El  in  principio  erat  Verbum,  et 
Verbum  erai  apud  Deum,  Omnia  per  ipsum  facta 


enim  increat«Trinitati8  vestigiumrelucet  in  omni- 
bns  creaturis,  t&m  in  angelo  quam  in  homine  et  in 
mundo.  Nam  ad  angelum  inquit  propheta  :  Ta  si- 
gnaculum  simHitudinis  plenus  sapieniim,  et  perfectus 
decore  {E%ech,  xxvni).  De  homine  dicit  Scriptura  : 
Fecit  Deus  hominem  ad  imaginem  et  similitudinem 
suam  {Gen,  i).  De  mundo  dicit  Apostolus  :  Invisibi- 
iia  Dei  per  ea  qux  facia  sunt,  a  creatura  mundi  eon' 
spiciuntur  intelleeta  (Rom.  i).  QuaBlibet  autem  trini- 
tas,  sive  spiritaalis  in  angelo,  sive  corporalis  ia 
mando,  sive  spiritualis  et  corporalis  in  homine  si- 

militudinemquamdamdivin«Trinitati8ostendit,ip- 
sius  tamen  similitudinis  non  perficit  veritatem. 
Deus  enim  est  spiritus  increatas,immen8us,  incom- 


sunt^  el  sine  ipso  factum  esi  nihil  {Joan.i),  Laudant,  ^.  mutabilis,  &umme  potens,  summe  saplens  snmme 
unde  Psalmista  :  Laudate  eum  omnes  angeli  ejus      bonus.  Increatus,  quia  non  incoBpit  in  tempore  vel 

ex  tempore.  Immensus,  quia  non  circumscribitur 
loco  ;  incommutabilis,  quia  non  variatur  in  fiicto 
[al.  affectu] ,  summe  potens,  cui  nihil  est  impossi- 
bile ;  summe  sapienSjCui  nihil  estignoranlifiB^sum- 
me  bonu8,oui  nihil  est  invidentie.A  quo  omnla,  in 
quo  orania.per  quem  omnia  {Rom.  ii) ;  aquoomnia 
sunt  potenter  creata,per  quem  omnia  sunt  sapien- 
ter  formata,  in  quo  omnia  sunt  diligenter  conser- 
vata.  Creata  per  potentiam,  formata  per  sapien- 
tiam,  confervata  per  diligentiam.  Creata  per  po- 
tentiam  Patrem,  causam  efficiontem  ;  per  sapien* 
tiam  Filium,  oausam  affioientem ;  per  diligenliam 
Spiritum  sanctum^causam  perficientem.  Tres  enim 
sunt  qui  dant  testimonium  in  caelo,  Paler,  Verbum^ 


(P$nl,  cxLviii).  Adorant,  unde  Esdras  :  Exerciius 
c(bIx  te  adorant  (II  Esdr,  ix).  Tremunt,  unde  Job  : 
Columnse  casH  contremiscunt  et  pavent  adventum  ejus 
(Job  xx).  Tremere  vero  dicuntur,  non  metu  formi- 
dinis,  cum  sint  perfecte  beati,8ed  admirationis  af- 
fectu,vel  obedientis  ramu1atu,cum  secundumApo- 
Btolum,omii^  sint  administraiorii  spiriius  in  minis^ 
terium  destinati  (lleb,  i).  Goeli  dicuntur  laudare 
Deum,  quia  laudis  prsestant  materiam.  Unde  Pro- 
pheta :  Casti  coslorum  ei  aquas  gu£  super  coslos  sunt, 
laudent  nomen  Domini  (Psal,  cxlviii).  Vei  per  cob- 
ios  hic  thronos  accepit,  quia  Dominus  ail :  Cnelum 
mibi  sedes  est  (Isai.  lxvi).  Seraphin,  ardens,  vei 
succendens  interpretatur,  eo  quod  prsB  caeteris  ar- 


dent  et  succenduntur  in  charitate.Reperiturautem  C  gtSpiritus  sanctus,  et  hi  tres  unum  sunt  (I  ^ooft. 

III).  Tres  personaliter,  sua  quisque  ratione  dis- 
tinctus.  Patcr  generatione,  Verbum  filiatione,  Spi- 
ritus  sanotus  processiooe.Unum  efiicialiter  [al,  es- 
sentialiter]:  totum  omnes  quod  singuli  natura,po- 
tentia,  voluntate  :  et  omnino  quidquid  secundum 
substantiam  praedicatur.  Uano  aeternam  et  indivi- 
duam  Trinitatem  laudant  angeti,  adorant  domina* 
tiones,  tremunt  potestates;  cum  quibus  et  nostras 
voces,  Duaseoim  omnipoteos  i^eus  rationabiles  ooa« 
didit  creaturas,  angelicam  et  huxanam,  que  lau- 
dibus  divinis  insisterent,  et  ei  gratiarum  actionea 
redderent,  quas  dum  pari  voto  concelebrant,  tan- 
quam  superiores  et  inferiore»  chordffi  in  coelesti 
cithara  sociantur.  De  qua  dicit  Joannes  :  Et  audivi 


hoc  nomenet  neutrum  et  roasculinum,8ed  neutra- 
liter  terminatur  inn,ut  in  hoc  locobeata  Seraphin; 
masculine  terminatur  in  m,  ut  in  propheta  :  Sera' 
phim  clamabant^  alter  ad  alierum  (Isa,  vi).  Yerum 
cum  novem  sint  ordines  angelorum,  quare  tribus 
exclusis,  tantum  sex  in  prasfatione  ponuntur?  an 
non  illi  cum  ca*.teris  majestatem  divinam  glorifi- 
cant  et  adorant?  absit  I  Nam  virtutes  cmlorum, 
omnes  comprehendunt.Unde  Psalmista  :  Verbo  DO" 
mini  cosli  firmati  suntyCt  spiritu  oris  ejus  omnis  vir- 
tus  eo7um  (Psat,  xxxiii).  Et  iterum  :  Dominus  vtr- 
tutum  ipse  est  rex  giorias  {Psal.  xxiii).  Vei  forte  11- 
cet  occuita,tamen  certa  provisum  est  ratione.  Dio- 
nysius  (46)  quippe  tres  e^se  tradit  ordines  angelo- 


rum  :  trinos  in  singulis  ponen8,ut  similitudo  Tri-  D  vocemcitharasdorum  citharizantium  in  citharis  suis 
,.  ..     ._  ...      .  «  _.  ._.„  X  ei  cantabant  quasi  canticum  novum  (Apoc.xxs).  Sup' 

plici  confessione, qusisi  non  superba  praBsumptione, 
sed  humili  laude  dicentes :  Sanclus,  hanctus^  Domi^ 
nus  Deus  Sabaoth  (Isa.  vi).  Ter  dicitur  Sanctus,  et 
semel  Deus  dicilur,  ut  Trinitatis  et  unitatis  myste- 
rium  comprobetur.Hoc  non  solum  seraphin  clama- 
bant,  sub  excelso  Dei  solio  secundum  prophetam, 
sed  et  quatuor  animalia^  secundum  Apocalypsim 
(cap.  vi),  in  circuitu  sedis,  requiem  non  habebani 
die  ac  noete  dicentia  :  Sanctus,  sanclus,  sanctuSf 
Dominus  Deus  omnipotens.  Banctus  dioitar,  id  est 


nitatis  eis  insinuetur  impressa.  Sunt  enim  tres  or- 
dines  superiores,  tres  inferiores,  tres  medii.  Supe- 
riores,  seraphin,  cherubin,  throni.  Medii,  domina- 
tiones,  principatus,  potestates  Inferiores,  virtutes, 
archangeli,angeli.  De  singulis  autem  hic  ordo  me- 
dius  subtrahitur,  de  superioribus  cherubin,de  me- 
diis  principatu8,de  inferioribus  autem  archangeli. 
Quia  ad  comparationem  Trinitatis  aBternaB  (cujuf 
majestas  hic  praBcipue  commendatur)  omnis  alia 
trinitasdiminuta  reperiluret  imperfecta.  Nam  quis 
in  nubibus  aequabiiur  Domino  ?  aut  quis  similis  erit 

(36)  Dionysius,  De  coilesti  hierareh. 


m 


INNOCBNTn  IH  PAPiS. 


m 


8aDctificaQ9,non  autero  sanctificatus ;  unde  :  Sancti  A.  extra  omnia  non  cxclusus  ;  unde  reperitDr  ia  Job 


esiote^  quia  ego  sanctus  sum  Dominus  Deus  vester 
[Levit,  X  et  x\).  Sanctus  Pater,  dicente  Filio  :  Pa' 
ter  sanctifica  eos  in  veritate,9tio«  dedisti  mihi,  quia 
tu  sanctua  cs  (Joan.  xvii).  Sanctus  Filius,  angelo 
protestante  :  Quod  nascetur  ex  te  sanctum,  vocabi- 
tur  Filius  Dei  (Luc.  i  ;  Joan,  xx).  Sanctus  Spiri- 
tU8,  Ghristo  dicente  :  /lccipite  Spiritum  sanctum^ 
quorum  remiseritis  peccata,  remittuntur  eis,  Dicitur 
autem  Dominus  Deus  8abaoth,irI  est  Dominus  exer- 
cituum,  videlicet  angelorum  et  hominum,  quorum 
terribilis  ut  castrorum  acies  est  ordinata  (Cant  xi). 
Tot  pnim  exercitus  habct  Deus  in  terra,  quot  sunt 
ordines  in  Ecclesia :  tot  habet  in  ccBliSt  quot  ordi- 
nes  sunt  in  angelis.  Pleni  sunt  ccbH  et  terra  gloria 


{cap,  XI)  :  Excelsior  cmlo  est,  et  quid  /aeies  f  profn 
dior  infemo,  ei  unde  cognosces?  longior  terra  fHAi- 
sura  ejus,  et  tatior  mari.  Quia  vero  Decesaariaat 
est  ad  aeternam  8alutem,incarnationi8  quoquemy- 
sterium  confiteri,recte  subjungitar:  Benedieiusqui 
venit  in  nomine  Domini,  Ego,\nqmif  veni  in  nomms 
Patris  mei  (Joan.  v).  Nomen  Patris  est  Filiua,  de 
quo  dicit  propheta  :  Ecce  nomen  Domini  venit  ie 
longinquo  (Isai,  xxx).  Hosanna  in  exceisis.  Hosaaoa 
verbum  Hebrseum  est,  quod  signat,  5a/oa,  otom, 
compositum  ex  osi,  quod  est  salva,  et  anna  quod 
est  interjectio  obsecrantis ,  vel,  osi  et  aoDa  doa 
sunt  dictiones  per  elipsim  proiata.  Bis  autem  di- 
citur  Hosanna,  propter  duas  partes  salutis,  qoa 


tua,  Nomine  ccelorum  et  terrs,  angeli  et  homines  p  sunt  stola  mentis  et  stola  carnis,  quibus  saocti 
divina   pleni  gratia  perhibentur  :  vel  ad  litteram      beatificantur  in  gloria.  Hic  iaudis  versiculus  ia 


ccelum  et  terra  gloria  divina  replentur,quia  deitas 
[al,  divinitas]  est  ubique.Unde  Propheta:  Siascen- 
dero  in  ccelum  tu  illic  es,  si  descendero  ad  infemum 
ades  (PsaL  cxxxviii).  Super  oronia  non  elatus,  sub- 
ter  oronia  non  prostratusjntraomnianon  inclusus. 


psalroo  centesimo  deciroo  septimo  reperitur.  Quod 
enim  turbs  dixerunt  :  Hosanna^  hoc  est  quod  ibi 
dicitur  :  0  Domme,salvum  me  fac,  et  eisdem  verbia 
subjungltur  :  Benedictus  qui  venit  in  nomine  Domi'' 
ni  (Joan,  v). 


LIBER  TERTIUS 


CAPUT  PRIMUM. 

De  silentio  post  prgefationem. 

Post  acclaroatum  pra^conium,  sequitur  secretum 

silentium.  Naro  ut  Joannes  Evaogelista  describit, 

ubiJesus  hoDorificefuit  receptusaturbi8,cumpsal- 

mis  et  laudibus,  abiii  et  abscondit  se  ab  eis  (Joan, 

zii),  non  otique  trepidaatis  forroidine,  sed  dispen- 

santis  officio,quia  nondum  venerat  hora  ejus,  quae 

postquam  advenit,8pontaneu8  ad  passionem  acces- 

sit.  Surgite,  inquil,  eamus,  ecce  appropinquat  quf  me 

tradel  (Matlh.xx),  oLlatus  est  enim  quia  ipee  vuluit 

(Isa,  uii) ;  unde  cum  cobors  et  ministri  venissent 

cum  laternis  et  facibus  etarmis, ui  comprehendcrent 

illum,  sciem  Jesus  omnia  quae  ventura  erant  super 

eum^  processit  et  dixit  eis  :  Quem  quferitis?  Respon- 

derunt  ei  :  Jesum  Na%arenum.  Dicit  eis  :  Ego  sum 


vebantur,  et  vox  penitus  non  audiebatur  (I  Beg.  i). 
Q  Item  in  Psalmis  :  Dicite  in  cordibus  vesiris,  ei  ni 
cubUibus  vestris  compungimini  (PsaL  iv).  Sjnritus 
est  DeuSy  et  eos  qui  adorant  in  spiritu  ei  veritat» 
oportet  adorare  (Joan,  iv).  Ne  vero  muscx  morientes 
perdant  suacitaiem  unguenti  (Eccle.  it),  flabello  spi- 
ritns  abigantur.  Quatenus  auster  adveniens  perflet 
hortum,  ut  aromata  fluant  (Cant,  iv),  hoc  est,  oe 
importunecogitationestollantdevotionemorationis, 
inspiratione  gratiai  repellantur.  Quatenus  Spiritas 
sanclus  accedeos    raentem  fecundet,  ut   virtutes 
abundent.  Caeterum  ne  sacrosancia  verba  vilesce- 
rent,  dum  orones  pene  per  usum  ipsa  scientes,  in 
plateis  et  vicis,  aliisque  lons  incongruis  decanta- 
rent,  decrevit  Ecclesia,  ut  hapc  obsecratio  qoe  se- 
creta  censetur,  a  sacerdote  secrete  dicatur,  unde 


(Joan,  xviii).  lliud  ergo  latibulum  Christi  hoc  se-  ^  fertur,quod  cum  ante  consuetudinem  quae  postmo- 


cretum  silentiuro  repraB8entat,in  quo  cessante  ver 
borum  tumultu»  sola  dirigitur  ad  Deum  intenta 
devotio. 

Tunc  enim  sacerdos  debet  intrare  in  cubiculum 
cordis,  et  ostio  sensuuro  intercluso,  Deuro  Patrero 
orare,  non  roultiloquio,  sicut  ethnici  faciunt,  qui 
putant  multiloquio  exaudiri  (lfa/^^.vi),sed  in  corde 
puro  et  conscientia  bona,  et  fide  non  ficta  (I  Cor.  i). 
Deu8  enim  non  est  exauditor  vocis  sed  cordis,  nec 
cst  admonendus  clarooribus, quia  renum  est  scrutu- 
tor  et  cordium  (Jerem.  xvii).  Quod  Anna  typum  ge- 
rens  Ecclesis,legitur  observasse,nuse  non  petitione 
cIamosa,sed  tacita  devotione  impetravit  qus  petiit. 
Scriptum  est  enim  in  libro  Rcgum,  quod  Anna  lo- 
quebatur  m  corde  suOftantumque  labia  Hlius  commO" 


dum  inolevit,  quidam  pastores  ea  decantarent  in 
agro,  divinitus  sunt  percussi. 

CAPUT  II. 
De  his  quorum  memoria  colitur  in  Secreia, 
In  Secreta  recolitur  memoria  passionis,  videlicet 
eorum  qu«  gesta  sunt  per  hebdomadam  ante  Pa- 
schalem,  a  decima  luna  primi  mensis,  quando  Je- 
sus  adiit  Hierosolyroaro,  usque  ad  septiroam  deci- 
maro  quando  resurrexit  a  mortuis.  Propter  quod 
inter  praefationem  et  canonem  in  plerisque  sacrt- 
roentariis  imago  Christi  depingitur,  ut  non  eolom 
intellectus  litterae,  verum  etiam  aspeotus  pictura 
memoriam  Dominicae  passionis  inspiret.Et  forte  di- 
vina  factum  est  providentia,  licet  humana  non  sit 
industria  procuratum,ut  ab  ea  littera  T  canon  in- 


841 


DB  SACRO  ALTARI8  MY8TBRI0  LIBRI  SEX.  —  UB.  UL 


842 


ciperet,  quaa  sui  forma  sigaum  crucis  ostendit  et  A  maQitatem,  Spiritus  &aDctu9  accepisse  propter  be- 


.  exprimi  in  figura.  T  namque  myslerium  crucis  in 
Binuat,   dicente  Domino   per  prophetam  :  Signa 

^  Tkau  in  fronlibus  uirorum  dolentium  ei  gementium 
(Szech.  ix). 

,  CAPUT  IIL 

'     De  tribus  signis  qux  fiuni  super  oblalam  et  calicem, 

!  Te  igitur  clementissime  Pater,  Eadem  die  qua  lau* 
des  a  turbis  Cbristo  sunt  acclamats,  videlicet  de- 
cima  luna  primi  mensis,  quando  secundum  legem 
typicus  agnus  in  domos  Hebrdeorum  inferebatur 
{Exod.  xii),  verus  Agnus  ingressus  est  Hierosoly- 
mam,et  a  nequissimis  lanistis  obsessus,  multis  in- 
sidiis  quaerebatur  ad  mortem.  Traditus  est  autem 
a  tribus,  a  Deo,  a  Juda,  a  Judso.  De  prima  tradi- 


nignitatem.O  liberalis  gratia,liberalitatisgratio8a, 
quod  Deus  dedit  in  donum  boc  accepit  a  nobis  in 
munus,  eodem  enim  sacrificia  dona  sunt  eimul  et 
munera.  Dona  sunt  nobis  collata,  munera  sunt  a 
nobis  oblata ;  nam  qu^e  sacris  offeruntur  altaribus, 
et  munera  nuncupantur  etdona;  unde  Dominus  in- 
quit  in  Evangelio  :  Si  offers  munus  tuum  ad  altare^ 
vade  prius  reconciliari  fratri  tuo  [Maith.  v).  Et  Apo- 
stoius  de  pontif]ce,  ut  offerat  dona  ei  sacrificia  pro 
peccatis  {Hebr.  v).  Danicl  quoque  dixit  ad  Balthasar: 
Munera  tua  tibi  sinif  et  dona  iua  alteri  da.  (Dan.  v). 
Sermonum  igitur  inculcatio,piae  devotionis  est  ex- 
citatio  vei  ineffabilis  commendatio  sacramenti.Non 
enim    unum   aliquod  invenitur  vocabulum,  quod 


tione  dicit  Apostolus  :  Proprio  Filio  suo  non  pepercU  B  ^*'°^"°'  sacramentum  digne  valeat  appellare,  nisi 


Deus^  sed  pro  nobis  omnibus  iradidit  ittum  {Hom. 
Viii).  De  secunda  scribitur  in  Matthaeo  {cap.  xxvi) : 
Quxrebat  Judas  opportunitalem^  ut  eum  traderet,  De 
tertia  legitur  in  Joanne  {cap.  xxviii) :  Gens  tua  et  pon- 
tifices  tui  tradiderunt  te  mihi.  Prima  fuit  ex  gratia, 
quia  dilezit  nos,  et  tradidit  semetipsum  pro  nobis 
{Ephes.  V).  Secunda  ex  avaritia,  quia  constituerunt 
ei  triginta  argtnteos,  et  exinde  quxrebat  opportunita' 
tem  ut  traderei  eum  sine  iurbis  (Luc.  xxii).  Tertia 
cx  invidia,  sciebat  enim  Pilatus  quod  ex  invidia  tra^ 
didissent  eum  {Maith,  xxvii).  Deus  ergo  tradidit  11- 
lum  ex  dono,  Judaspro  munere,  Judaeusin  sacrifi- 
cium  illibatum,quod  utique,non  Judsi  libavere,sed 
gentes.  Quoniam  ablatum  est  regnum  a  Judaeis,  et 


quod  GrsBce  dicitur  eucharistia,  quod  cxponitur 
bona  graiia.  Dicuntur  autem  pluraliter  dona^  mune» 
ra^  saerificia^  quia  panis  et  vinum  antequam  conse- 
crentur,  et  diversie  sunt  species  substantiarum,  et 
diverss  specierum  substantiai.  Sed  ubi  consecratio 
CGBlestis  accesserit,  species  quidem  remanent,  sed 
substantiae  converluntur,ita  quo  diversa  sunt  conti- 
nentia,  sed  unicum  est  contentum.  Nam  idero  sub 
utraquespeciecontinetur,licet;ion  in  idem  utraque 
substantia  oonvertatur^sicutinfra  planiusetplenius 
ostendetur.  Dicuntur  et  sancta  et  illibaia^  quia  pa- 
nis  et  vinum  signiflcant  sacrosanctum  corpusetim- 
maculatum  sanguinem  Jesu  Cbristi.  Non  enim  di- 
cuntur  illibata,  quasi  nondum  gustata;  sed  potius 


datura  est  genti  faeienti  fruelus  ejus{Matth.  xxi).Ad  „  "",''»'»  ^'.«'«°t'"-.  id  «st  immacalata,  qu«  sine  ma- 
hoc  igitur  designHndum,  sacerdoe  facit  tree  cnioes  ^  cula  cordie  et  corporis  oportet  offerri,  quatenus  eor 

ab  imquitate  purgetur,  et  corpus  ab  immunditia. 


super  oblatam  et  calicem,  duni  dicit  :  Hac  dona, 
hjec  munera,  hxc  sancta  sacrificia  illibata.  Comme- 
niorans  illam  traditionem,quam  Deus  fecit  exdono, 
Judas  pro  munrsre,  Judaeus  in  sacriflcium  illibatum. 
Singuli  tamen  ad  morfem,  mortem  autem  crutU  {Phi- 
lip.  ii) ;  nam  Hcet  diversa  fuerunt  operantia,tamen 
unum  etidem  exstitit  operatum.  Haec  trina  traditio 
tunc  incGBpit,  cum  Filius  ex  Dei  Patrisdeoreto,et  ex 
consilio  Spiritus  sancti,  necnon  ez  proprio  bene- 
placito  veniens  Hierosolymam ,  semetipsum  exposui  t 
passioni;  qui  cum  venis8et,ibidem  exposuit  ad  quid 
venisset.  Nisi  granum  frumenii  cadens  in  terram, 
mortuum  fuerit,  ipsum  solum  manet :  si  autem  mor* 
tuum  fuerit,  multum  fructum  nffert.  Et  ego  si  exal- 


Quoniaro,  ut  inquit  A^oQiolus,  quicunque  manduca- 
verit  panem  vet  biberit  calicem  Domini  indigne,  reus 
erit  corporis  et  sanguinis  Domini.  Probet  autem  se^ 
ipsum  homo,  et  sic  de  pane  itlo  edal  et  de  eatiee  6t- 
bat.  Qui  auietn  manducat  et  bibit  indigne,  judicium 
sibi  manducat  et  bibii^  non  dijudieans  corpus  Domini, 
Ideo  mutii  sunt  infirmi  et  imbecilles,  et  dormiunt 
mutti  (/  Cor,  xi). 

CAPUT  IV. 
De  tribus  sacrificiis  Ecclesiae, 

Porro  tria  sunt  Ecclesiae  sacriflcia,  quae  signifi- 
cata  sunt  in  Veteri  Testamento  perpropitiatorium, 
thuribulum  et  altare,  videiicetsacrincium  pmniten- 


talus  fuero  de  terra^omnia  traham  ad  meipsum  {Joan.  D  tiae,  sacriOcium  justitiae,  et  sacriflcium  eucharistiae. 


xii).  Hoc  autem  dicebat,  signiHcans  qna  morte  esset 
moriturus.  Velpotius  quia  indivisa  sunt  operaTri- 
nitatis,  potest  referri  totum  ad  indi? iduam  Trinita- 
tero.quae  tota  tradidit  Christuro  in  mortem,uttota 
per  Cbristum  redimeret  nos  a  morte.  Donum  enim 
cst  dantis^munus  accipientis,sacriflcium  offerentis; 
et  Pater  dedit,  Piiius  obtulit,  Spiritus  sanctus  acce- 
pit.  Hinc  ergo  dicit  Apostolus  :  Christusper  sanctum 
Spiriium  semetipsum  oblulit  Deo  immaculatum  {Hebr, 
ix).  Singuli  tamen  obtulerunt,  et  dederuntet  acce- 
pernnt.  Sed  ad  distinctionem  dicitur  Pater  dedisse 
propter  auctoritatem,  Filius  obtulisse  propter  hu- 

Patroi.  GGXVII. 


De  primo  ait  Psalmista  :  Sacrificium  Deo  spiriius 
contributatus  {Psat,  l)  ;  de  secundo  :  Tunc  accepta- 
bis  sacrificium  jusiiiix  [ibid.) ;  de  tertio  :  Tibi  sacri- 
ficabo  hosiiam  laudis  {Psal.  cxv).  Super  altare  caro 
mactatur,  iofra  thuribulum  thus  adoletur,  ad  pro- 
pitiatorium  sanguis  inlertur.  Caromactaturincon- 
tritione,  thus  adoletur  in  devotione,  sanguis  infer- 
tur  pro  redemptione  super  altare  corporis,  infra 
thuribulum  cordis,ad  propitiatorium  Dei  Patris.  In 
sacrificiis  illis  panis  et  vinum  et  aqua  spiritualiter 
efTcruntur.  fn  sacrificiopo^nitentiae  vinum  doloriset 
compunctionisy  aqua  moeroris  et  plorationi8,panis 

27 


843 


INNOCBNTO  III  PAP^. 


844 


laboris  et  afflictionis:  doloris  in  corde^  modroris  in  A  cat,  cam  fiJeiium  mentea  adunat,  ut  per  Spiriom 


ore,  laboris  in  opere.  Insacrificio  justitifle  panisfor' 
titudinis  et  oonstantis,  vinum  rectitudiois  et  pru- 
denti<e,  aqua  mansuetudinis  et  temperantie:  forti- 
tndinis  inter  adversa,  rectitudinis  inter  iniqua, 
mansuetudinis  inler  probra.  In  sacrificio  eucbari- 
stis  panis  unitati8,vinum  cbaritatis,aqua  ndelita- 
tis  panis  pro  corpore,  vinum  pro  anima,  et  aqua 
pro  populo,  sicut  infra  planius  et  plenius  ostendi- 
tur.  Inter  bsc  SHCrificia,  prirouro  educit.secundum 
deducit,  tertium  autem  inducit.Educit  incipientes, 
deducit  proflcientes,  inducit  perflcientes  ez  iEgypto 
per  desertum  in  patrium  :  ez  ^ypto  confusionis, 
per  desertum  peregrinationis,  in  patriaro  gloriQca- 
tionis.  Baec  tria  sacrificia  sacerdos  ofTert  in  missa. 


sanctum  cbaritate  diffusa,  muUitudinis  credenliutn 
sit  cor  unum  et  anima  una  {Act,  iv).  Tunc  custodit, 
cum  inter  mundi  pericuJa  Te^ii^ui  desancto  mittens 
auxilium,  eam  dc  Sion  tueatur  (Psal,  xix;.  Licet 
enim  septem  in  Apocalypsi  scribantur  Ecelesiae 
{Apoc.  i),  una  tamec  in  Ganticis  est  columba  {Cant, 
vi),  nam  saptentia  xdificavit  sihi  domum^  excidit  co- 
lumnas  septem  (Prov,  iz),  uua  ergo  est  Ecclesia, 
seplem  ordinibus  distribula,vel  septem  obarisma- 
libus  insignita,  quam  ille  paciflcat  et  adunat.  Ille 
custodit  et  regit,  qui  propter  ipsius  regimen  et  mu- 
niroen  unum  prsposuit  universis^utomnesab  uno, 
sicut  corpus  a  capite  gubernetur.  Pro  quo  statim 
oralur,  una  cum  famulo  tuo  papa  noslro,  Unde  con- 


Primum  in  confessione,  secundum  in  prafatione,  n  stat,  ut  inquitPelagius,ab  universo  orbe  separalos 
tertium  in  actione.  Nam  et  tria  sunl  quae,secundum      esse,  qui  qualibet  dissensione  inter  sacra  mysteria 


propbetam,Ueus  requirit  ab  homine :  Diligere  mUe 
ricordiamy  facere  judiciumy  et  sollicitum  ambulare 
cum  Deo  {Mich.  vi).  Diligal  ergo  roisericordiam  qui 
vult  offerre  sacriGcium  pGenitenti8e,faciat  judicium 
qui  vult  offerre  sacrincium  justitis,  cum  Deo 
ambulet  sollicitus  qui  vult  ofTcrre  sacrificlum  eu- 
cbaristiae. 


CAPUT  V. 
Pro  quibus  sacrificium  offeratur. 


apostolici  pontiflcis  memoriam  secundum  consue- 
tudinem  non  frequentant.  Qui  vero  non  aunt  de 
Aomana  dioecesi,  pro  suo  quoque  dicuntur  orare 
pontifice.  Qualenua  unitatem  spintus  in  vinculo  pacii 
observent  {Epties,  iv).  Orandum  etiam  esse  pro 
principe  Apostolus  docet  ad  Timotbeum  :  Obsecro^ 
inquit,  primum  omnium  fieri  obsecrationes,  oratio- 
neSf  postulaliones^  gratiarum  actionesy  pro  omnibus 
hominibuSy  pro  regibus,  et  pro  omnibus  qui  in  subli- 
mitate  sunt  constituti  ut  quietam  et  tranquillam  vi- 
tam  agamus  in  omni  pietate  et  castitate  (/  Tim,  ii). 
Sicut  enim  sunt  duss  vitffi,ccelestis  videlicet  et  ter- 
rena,  una  qua  spiritus  vivit  ez  Deo,  altera  qua  caro 

"po8Sum"urevidenVe7adve7  p  ^'''''''^  ?^  ^P*"^"'  «^^  "^^*^^"^  ^^^a  ^"'"^ur  ut  possit 
ilioetet  individu»  Trinitali;  ^  f"b8istere,coBlestis  spiritualibus,  et  terrena  carna- 

libus  :  ita  sunt  duae  potestatea,  ecclesiastica  et 
mundaoa  ;  una  qus  moderatur  spiritualia,  et  alia 
rooderatur  carnalia.  Ista  per  clericos,  illa  per  lai- 
cos,  ut  ista  vacet  coelestibus  quanturo  ad  animam, 
et  illa  terrenis  quantum  ad  corpus.  Post  utramque 
potestatem  orandum  est  pro  omnibus  ortbodozis, 
quffi  sub  utraqne  fidem  oatholicam  et  apostolicam 
venerantur  et  colunt.Ortbodozi  quasi  rectegloriosi 
dicuntur,qui  Deum  recte  fidei  confessione  glorifi- 
oant,  Licet  autem  unus  tantum  oSferat  sacrificium 
pluraliter  tamen  dicit  o/?mm«5,quia  sacerdos  non 
tantum  in  sua,  sed  in  totius  Ecolesis  perpona  sa- 
crificat.  Quapropter  in  sacramento  corporis  Chrisii 
nihii  a  bono  roajus,  nibil  a  malo  roinus  perficitur 


In  primis  igitur..,  Hio  primo  investigandum  oc- 
currit,  quibus  videlicet  et  pro  quibus,  qualiter  et 
quare  sacrificium  iaudis  debeamus  offerre.  Uuffi 
qualuorezipso  canone 
tare.QuibuSt-soli  Deo  scil 

pro  quibus,  pro  Ecclesia  sancta  catholioa,  videlicet 
pro  oiQaibus  ortbodozis ;  qualiter,  in  unitate  fidei, 
videlicet  in  communione  aanctorum ;  quare,  pro 
benefioiia  temporalibus  et  spiritalibue  ot  cBternis, 
sed  omnibus  propter  Deum.  Primum  notatur  cum 
dicitur  :  Tibi  reddunt  vota  sua  xterno  Deo  vivo  et 
vero;  secundum  :  Ptv  Ecclesia  tua  sancta  catholica; 
tertium  :  Communicantes  et  memoriam  agentes  [al. 
venerantesl;  quartum  :  Pro  redemptione  animarum 
suarum,  pro  spe  satuiiset  incolumitatis  sux,  Sacrifi- 
oium  ergo  laudis  offerturetgeneraliterprocunctis, 
et  specialiter  pro  quibusdaro  prcelatis  et  subditis, 
ibi  :  Una  cum  famulo  tuo  papa  nostro^  et  omnibus 
orthodoxis;  pro  viris  et  mulieribus  ibi  astantibus: 


Memento,DomineJamulorumfamularumquetuarumi  D  sacerdote,  dummodo  saccrdos  oom  oaeteris  io  arca 


pro  sacerdotibus  et  astantibus  ibi :  Ei  omnium  cir- 
cumstantium,  Et  qui  tibi  offerunt  hoc  sacrificium  : 
pro  nobis  et  nostris,  il)i,  pro  se  suisque  omnibus. 
Jn  primiSf  id  est  principaliter,  offerimux  tihi  pro  Ec- 
clenia  suncta  tua  cutholica^  id  est  univtMsali  toto 
orbe  terrarum  diffusa,sed  fidei  saoramentis  unita, 
qmm  pacificare  digneris,  ut  pacem  habcat  ab  hoere- 
ticis  et  schismaticis  ;  et  adunare  quse  dispersa  est 
inter  paganos  et  perfidus,quam  etiam  custodire  di- 
({n^rua  vitiis  et  dflemoniis,  et  regere  in  prosperiset 
adversisu  Idipsum  tamen  videiur  csse  pacificare, 
ooadunare,  custodire  et  regere.  Tunc  enim  pacifi- 


consi8«at,  et  formam  observet  traditaro  a  columba. 
Quia  non  in  roerito  sacerdoti8,$edin  verboconfici- 
tur  Greatoris.  Non  ergo  sacerdotis  iniquitas  effe- 
cturoimpedit8acramenti,sicutnecinfirfflitasmedici 
virtutero  medicincB  corrumpit.Quamvisigituropns 
opcrans  aliquanio  sit  iromundum,  semper  tamen 
opus  opcratum  est  mundum.  Sed  sicutomnta  stint 
munda  tnundis  {Tit.  i),  sio  omnia  sunt  immunda 
immundie.  Matus  ergo  cum  vitam  accipit,  mortem 
incurrit :  sic  econtra,  bonus  cum  mortem  sustinei 
vitam  aoquirit:  naro  qui  matidueatindignejudieims 
sibi  manducat.  (i  Cor,  zi). 


845 


DB  SACBO  ALTAR18  MYSTBRIO  UBRl  SBX.  —  LIB.  UI. 


846 


CAPUT  VI. 
In  quo  loco  debeanl^  vivorum  nomina  rccilari. 

Memento  famtUorum  famularumque  tuarum  et 
omnium  circumstantium.  Ex  hac  jiinctura  verborum 
maDifeste  ooojicitur  quod  hic  quasi  quidHin  sit  lo- 
cus  ubi  sacerdos  specialiter  quos  voluerit,  debeat 
nomiuare.  Vivorum  tamen  nomina  hic  dcbet  recen- 
sere,  quoniam  in  sequentibus  locus  occurret,  ubi 
defunctorum  poterit  agere  memoriam  specialem. 
Hincevidenter  apparet,quam8anctum  sit  acsalu- 
bre  missarum  interesse  mysteriis,cum  saorificium 
eucharistiae  pro  circumstantibus  offeratur  specia- 
lius.  Unde  cautum  est  in  canonibus  quod  orones  fi- 
deles  qui  conveniunt  in  sacris  solemnitatibus  ad  ec- 


A  largirour  ;  unde  :  Si  esuriero  non  dicam  tibi,  meus 
est  orbis  terrx,  et  plenitudo  ^us.  Ergo  immola  Deo 
sacrificium  laudis,  et  redde  Altissimo  vota  tua, 
{Psal.  zLiz).  Vel  potius  sacrificium  laudis  dioitur, 
quia  propter  hoc  maxime  Deum  laudare  debemua» 
quia  non  solum  se  dedit  pro  nobis  in  pretium,  sed 
etiam  se  dedit  nobis  in  cibum,  ut  per  pretium  redime- 
ret  nos  a  morte,  per  cibum  ut  aieret  nos  ad  vitam. 
Unde :  Qui  manducat  vivet  propter  me  {Joan,  vi). 
Prose  suisque  omnibus.  Videlicet  consanguineis  vel 
affinibusfamiliaribu8,velamicis.LicetenimdiligeFe 
teneamur  etiam  inimicos,  secundum  illud :  Diligite 
inimicos  vestros  {Matth.  v) ;  servare  tamen  debemus 
ordinem  charitatis,  secundum  illud  :  Introduxitme 
rex  in  cellam  vinariam  et  ordinavit  in  me  eharita- 


clesiam,  et  Scripturas  apostolorum  et  EvHDgelium 

audiant  (37).  Qui  vero  non  perseveraverunt  usque  B  ['"^ j^^'!^''}:!^^ 

dum  missa  peragatur,  velut  inquietudinesecclesi» 


commoventeSyCODveDitcommuDioDeprivari.Verum 
cumDominusDihilignoret,nec  alicujus  valeat  obli- 
visci,  qnid  est  quod  petimus  ut  Deus  noslri  memi- 
nerit.  Porro  Deus  dicitur  scire  quos  approbat,  un- 
de:Novit  Dominus  qui  sunt  ejus  ;  et  dicitur  nescire 
quos  reprobat,  unde  :  Non  novi  vos  {Matih.  i).  Rur- 
su8  dicitur  oblivisci  malorum,  cum  malus  ad  bo- 
num  convertitur ;  unde  :  Si  impius  egerit  pasniten' 
tiam,omnium  iniquUatum  ejusnonrecordabor{Ezech, 
xviii)  Et  dicitur  oblivisci  bonorum,cum  bonus  ad 
malum  pervertitur,  unde :  Si  justus  a  justita  se 
averterit,  omnes  justitias  eius  non  recordabor  {ibid.), 
Deus  quandoqoe  ergo  recordaturadmisericordiam, 


habemus,  operemur  bonum  ad  omnes  maxime  autem 
ad  domesticos  fidei  {QaL  vi). 

CAPUT  VII. 

De  tribus  bonis  pro  quibus  sacrificium  laudis  offer- 
tur  temporalibus,  spiritualibus  et  setemis, 

Pro  redemptione  animarum  suarum.  Quasi :  Non 
pro  temporali  lucro  et  appetitu  terreoo,  sed  pro 
spe  salutis  et  incolumitatis,  id  est  pro  salute  vel 
incolumitate  sperata,  spe  naroque  salvi  facti  su- 
mus,  pro  salute  mentis  et  iucolumitate  corporis. 
Namque  utraque  sanitas  est  ab  illo.  Qui  dicit :  8a- 
lus  pcpuli  ego  sum  {Isa.  u).  Verum  utraque  saoitaB 
provenit  ex  redemptiooe  aoima),  id  est  remissiooa 


Dnde  :  Memento  mei,  Deus,  quia  ventus  est  vita  mea  n  peccati,  sicut  econtra,  de  reatu  peccati  procedit 


{Job  vii).  Quandoque  recordatur  ad  puniendem, 
unde  :  Memento,  Domine,  filiorum  Edom  in  die  Je- 
rusalem  {Psal,  cxxxvi;.  Ergo  petimus,  ut  non  tan- 
tum  meminerit,  sed  hic  petimus  ut  nostri  miserea- 
tur.  Secundum  illud  :  Reminiscere  miserationum 
iuarum,  Domine^  et  misericordiarum  tuarum,  quoe 
a  sxculo  sunt  {Psal,  xxiv).  Quorum  tibi  fides  cogniia 
est,  et  nota  devotio.  Quasi  qui  propitiaris  fldelibus 
et  devotis,  qui  solus  vides  in  concientiis,  qui  recte 
credADt  et  devote  te  diligaDt,  utpote  reDum  acru- 
tatur  et  cordiuro,  Deus  scientiaruro  DomiDus,  oc- 
cultus  omuium  occultorum  perscrutator  fPia/.  vii). 
Jn  ci^us  conspectu  nuUa  creatura  est  invisibilis 
{Hebr.  iv).  Pro  quibus  offerimus,  vel  qui  tibi  ofle- 
runt.  Quasi :  Memeoto,  Domioe  eorum  pro  quibus 


iufirmitas  utriusque.  Juxta  seDteotiam  Veritatis  : 
Ecce  sanus,  ioquit,  factus  es,  jam  noli  peccare,  ne 
deterius  tibi  aliquid  contingal  {Joan,  v).  Porro  tria 
suot  hominis  bona,oorporalia,8piritualia  etieterna, 
videlicet  inOma,  media  et  suprema,  pro  qoibus 
saceidos  dicit  se  ofTerre.  Pro  corporalibus,  id  est 
pro  incolumitate ;  pro  spiritualibus,  id  eat  pro  re- 
dcmptione ;  pro  eternis,  id  est  pro  salute.  Nam  et 
Dominus  docet  nos  pro  his  tribus  orare.  Pro  oBter- 
nis,  unde:  Adceniat  regnum  fuum.  Pro  spirituali- 
bus,  unde :  Fiat  voluntas  tua,  sicut  in  caslo  et  in 
terra.  Pro  corporalibus,  unde :  Panem  nostrum  da 
nobis  quniidianum  {Matth.  vi).  Oflerimus  ergo  sa- 
criGcium  pro  8eternis,utdenturnobis  in  prsmium  ; 
pro  spiritualibus,  ut  dentur  nobis  ad  meritum  :  pro 


offerimus,  sed  et  sacerdotum  qui  ofTerunt.  Cum  ^  corporalibus,  ut  deDturnobis  ad  admiDiculum,  ut 


enim  sacerdos  offertpro  populo  nihilomiDusetpro 
8e.  Vel  ideo  dicit  pro  quibus  ofjerimus,  vel  qui  tibi 
offerunty  quia  dod  solum  offeruot  sacerdotes, sed  et 
UDiversi  fideles.  Nam  quod  specialiter  adimpletur 
miDisterio  sacerdotum,  hoc  uDiversaliter  agitur 
voto  fldelium.Diciturautem  sacrificium  laudis^se- 
cuDdum  illud  Apostoli  :  Quiquid  facitis,  oronia  io 
Jaudem  Dei  agite  ut  Deus  laudetur  in  vobis  {Coloss, 
iii).  Vel  sacrificium  laudis  dicitur  quia  cum  Deo 
quidquam  oflerimus,sua  sibi  reddimus,  non  nostra 


per  hffic  etista  pervoniamus  ad  illa.  Aliquando  non 
offerimusDeosacrificiumnisipropterseipsum^quia 
ipseestUominus  Deus  noster;  unde  Propheta :  Cou' 
filemini  Domino  quaniam  bonus  iPsat.  v.ivii) ,  Verum 
oum  dicat  Apostolus  :  Quod  virtus  in  infirmitate  per- 
ficitur;  et  iterum :  Cum  infirmortunc  potens  sum 
{II  Cor.  xii).  Quid  est  quod  pi^o  corporis  incolu- 
mitate  sacrificium  laudis  offerimus  ?  ut  conservata 
nobis  saoitate  vel  reddita,  gratiarum  actiones  in 
ecolesia  referamus. 


(37)  De  eonseeratione,  diit.  i,  c,  Omnns  fidetes. 


847 


CAPUT  VIII. 


INNOCBNTII  m  PAPJS. 

A 


848 


CAPUT  IX. 


Quod  sacrificium  altaris  xqualiUr  offerlur  toti  Tri' 

nitati, 

Tibi  redduni  vota  sua,  cum  nostra  donemus  et 
aliena  reddamus.  Quomodo  vota  si  sua  sunt  red- 
dunt  et  non  potius  donant?  Vel  si  reddunt,  quo- 
modo  8ua  eunt  et  non  potius  aliena  ?  Sane  folum 
bonum  et  hominis  est  et  Oei,  sed  Dei  propter  an- 
ctoritatem  gratiae,  bominis  propter  libertatem  ar- 
bitrii.  Propter  quod  dicit  Apostolus :  Non  autem 
egOf  sed  gratia  Dei  mecum  il  Cor.  xv).  Et  ite- 
rum  :  Coadjutore$  Dei  sumus  (ibid,).  —  /Etemo  Deo 
vivo  et  vero.  Dii  namque  dicuntur  homines  et  das- 
mones  et  imagines,  sed  homines  adoptive,  ds- 


De  trina  commemoratione   sanctorumt  quae   /U  in 

Canone, 

Communicantes Secreta  quae  secunduDa  di- 

versoB  ei  canon  et  aclio  nuncupatur,  non  tola  si- 
mul  ab  uno,  sed  pauiatim  a  pluribus,  ex  eo  quoqoe 
perpenditur  fuisse  composita,  quod  ter  in  ea  san- 
ctorum  commemoratio  repetiiur.  Licet  hoc  ipaum 
pervenerit  ad  laudeiu  et  gloriam  Trioitatia.  In  se- 
cunda  quippe  comoiemoratione  supplentur  qui  de 
primitivis  sanctis  deesse  videbanturin  prima.  Ve- 
rum  in  ea  oommemoratione  qus  fit  ante  consecra- 
tionem  corporis  Christi  postulatur  sanctorum  suf- 
fragium.in  ea  vero  qus  post  consecrationem  cor- 
poris  Christi  sanctorum  consortium  imploratur, 


mones  usurpalive,  imagines  nuncupative.  Per  ado-  ^  ^^^^  nimirum  antequam  corpus  Christi  quod  est 


ptionem,  ut  ibi :  Ego  dixi :  dii  estis  et  filii  Bxcetsi 
omnes  {Psat  lxzO.  Per  usurpationem,  ut  ibi  : 
Omnes  dii  gentium  damonia  {Psat,  xczv).  Per  nun- 
oupationem,  ut  ibi :  Appellaverunt  deos  opera  ma- 
nuum  fiominum  {Sap,  ziii).  Primi  sunt  veri  et  vivi 
nec  aterni ;  secundisunt  vivi,  sed  nec  sterni,  nec 
veri ;  tertii  nec  sunt  veri,  nec  aelerni  nec  vivi. 
Sed  ille  solus  est  seternus,  vivus  et  verus,  iroo  fe- 
ritas  et  vita  et  eternitas,  qui  est  Deus  per  essen- 
tiam,  qui  de  se  dicit :  Ego  sum  Deus^  et  non  est 
alius,  prxter  me  {!sa,  xlv).  Licct  autem  h«c  ob- 
secratio  specialiter  dirigatur  ad  Patrem,  propter 
auctoritatem  principii.  Nam  et  Filius  ita  docet  noa 
orare  :  Pater  noster  qui  es  in  coplis  (Matth,  vi).  Pro- 


universalis  Ecolesia  consecratur,  id  est  antequam 
regnum  adveniat,  necessarium  est  nobis  in  viasan- 
ctorum  sufTragium,  ut  meritis  eorum  et  precibos 
divinae  protectionis  muniamur  auxilio.  8ed  ubi  cor- 
pus  Christi  fuerit  consecratum,  id  est  ubi  regnum 
advenerit,  assequemur  in  piitria  sanctorum  coo- 
aorlium,  ut  societatem  et  partem  cum  Hanctia  apo- 
stoiis  et  marlyribus  habeamus.  lu  via  quippe  eom- 
monicamussanctis  per  ndem,quam  ipsihabuerunt 
et  nod  babemus.  Nos  enim  fldem  habemus  et  spem, 
illi  speciem  habent  et  rem.  Nos  percurrimus  sta- 
dium,  illi  possident  bravium.  Nos  pugnamus  in  via, 
illi  triumphanl  in  patria.  Comuiunicamus  igitur  et 
memorittm  vcneramur  apostolorum  et  martyromet 


pter  hoc  in  principio  Canonis  dicitur:  Te  igitur      pr«cipue  gloriosae  Dei  genitrioisvirginisMariiB.ot 
ctementissime  Pater  per   Jesum   Ckrtstum   Fttium  ij  ^^^^^  ^^^^^^^^  ^^^^^^^^j^^^^^^^^  ^^^^^^-^^j^^^^ 


tuum  Dominum  nostrum  supplir.es  rogamus  et  peti- 
mus,  iflqualiter  tamen  individus  Trinitati,  sacri- 
flcium  laudis  ofTertur  tam  Patri  quam  Filio  quam 
utriusque  Spiritui.  Quorum  sicut  indivisibilis  est 
majestas  sic  indivisibilis  adoratio.  Juxta  quod  Ve- 
ritas  docet  :Veri  adoratores  adorahunt  Patrem  in 
spiritu  et  veritate  {Joan.  iv).  Nam  qui  Deum  satagit 
veraciter  adorare,  Patrem  adoret  in  Spiritu  sancto 
et  veritate,  id  est  Filio,  quia  i^ater  essentialiter  est 
ia  Filio,  et  Filius  naturaliter  in  Patre,  Spirilus  san- 
ctua  substantialiter  in  utroque,  secundum  illud  : 
Ego  in  Patre  et  Pater  in  est  me  {Joan,  xiv  et  xvii). 
Quapropter  illa  possunt  non  indiscrete  distinguiy 
cum  dicitur :  iEterno  Deo,  vivo  et  vero,  ut  quod 


stadio  veniamus  ad  bravium,  de  via  transeamus  ad 
patriam.  In  hac  quidem  commemoratione  sancto- 
rum  illud  observat  Ecclesia,  quod  antiqoitaa  cos- 
suevitagere,  ut  in  orationibus  suis  recolat  patrum 
memoriam,  qoatenus  eorum  meritis  sufTragantibos 
facilius  obtineat  quod  implorat.  Sic  Moyses  pro  pec* 
cante  populo  intercedens  patrum  memoriam  inter- 
posuit:  Recordare  Abraham,  Isaac,  Israet,  servo^ 
rum  tuorum  {Exod,  xxxii).  Sic  Azarias  oraaae  legi- 
tur  in  fornace :  iVe,  quaesumus,  auferas  mtimofir- 
diam  tuam  a  nobiSy  Domine  Deus  noster,  propter 
Abrahim  ditectum  tuum,  et  Isaac  servum  itium,  ef 
Israel  sanctum  iuum  (Dan,  iii).  Multum  enim  me- 
rita  patrum  filiis  snflragantur.  Unde  cum  Ezechiaa 


est  oommune  secundum  essentiam  approprielur  j)  ^^^1^^^^^  auxilium  poslularet,  audivit:  ProUgam 

propter  notitiam.  iEternitas  Palri,  ratione  pnn- 

oipii,  quia  Pater  a  nullo  est,  et  omnia  sunt  ab  eo, 

Fiiius  per  generationem,Spiritus  sanctus  per  pro- 

cessionem,  cffitera  per  creationem.  Veritas  Filio, 

qui  de  se  dicit :  Ego  sum  veritas  {Joan,  xiv).  Et  de 

quo  Psalmus  dicit :  Veritas  de  terra  orta  est  (Pxat, 

Lxxxiv).  Vila  Spiritui  sancto,  sicul  habetur  in  Hym- 

bolo :  Credo  in  Spiritum  sanctum  Dominum  et  viv^ 

ficantem,  qui  ex  Patre  Fitioque  procedit,  Totius  igi- 

tur  individuffi  Trinitatis  indivisa  estadoratio,  qu» 

principaliter  exhibetur  in  sacriOcio. 


urbem  futnc  et  servabo  eam  propter  me  et  propter 
David  f^ervum  meum  (IV  Reg,  xix).  Et  alibi :  Ecce 
ego  scindam  regnum  de  manu  SatomoniSf  verumU' 
men  una  tribus  remanebit  ei  propter  servum  meum 
David^  ut  remaneat  tucerna  David  servi  mei  coram 
me  in  Jerusalem  cunctis  diebus  (Ul  Reg,  xi)  Unde : 
Propter  David  servum  tuum  non  avertas  faciem  Chri' 
sti  tui  (Psat,  cxxxi).  Et  quoniam  eztra  unitatem 
Ecclesiae,  non  est  locus  offerendi  sacriGciom  uai- 
tatis.  Ideo  sanctorum  memori»  communicamQi  in 
8acrincio,quatenu8in  communitionesanctoramsa. 
criOcium  offeramus.  Mam  aicut  onas  paaia  «z  mol- 


849 


DB  SACRO  ALTABI8  MYSTJBEIO  LIBRI  SBX.  —  UB.  m. 


850 


tisgratjiSyitaet  UDum  corpus  ex  multis  membris.  A.  J^oi»  sed  Deo  potius  ad  bonorem  sanclorum  dedi- 


Sic  ex  multis  fidelibus  una  constat  Ecclesia.  Scri- 
ptum  est  enim  :  alienigena  non  vescefur  ex  eis.  quo^ 
niam  sancla  sunt  {Exod,  xxix).  Et  ideo  solum  il- 
lum,  ad  esum  hujus  agni  assumimus,  qui  nostrs 
conjunclus  eet  domui,  videlicet  omnem  domesti- 
cum  fidei  a  prinoipe  usque  ad  plebem,  a  populo 
usque  ad  publioanum. 

CAPUT  X. 
Quare  non  fit  commemoralio  confessorum  in  canone. 
lllud  autem  oportet  inquiri,  cur  in  canone  nulla 
eit  commemoratio  coDfe88orum,cum  intersaDctos 
eorum  memoriam  magniGce  veneretur  Eoclesia? 
Sed  ad  boc  potest  probabiliter  responderi.  Quod 
canon  prius  fuit  editus,  quam  memoriam  sancto- 


cantur  templa,  coosecraotur  altaria,8acerdotia8ta- 
tuuntur,  sacrifiCia  ofTeruntur,  Defortesi  secusaga- 
tur,  DOD  tbeosebia,  sod  idololatria  committatur» 
Hioc  ergo  Deus  iu  lege  priecepit :  Dominum  Deum 
tuum  adorabis  et  itli  soli  strvies  [Deut.  vi),  et  soli 
Deo  servitutem  adoratiouis  impeodes. 

Diesque  nostros  in  tua  pace  disponas,  BeatuB  Gre- 
gorius  has  tres  orationes  in  canone  dicilur  addi- 
disse,  videlicet  :  Dies  nosiros  in  tua  pace  dispone, 
per  eum  qui  pro  nobis  est  traditus  in  manus  eorum 
qui  pacem  oderunt.  Ab  «terna  damnatione  noseripi, 
per  eum  qui  pro  uobis  morte  temporali  damnatus 
est,  et  in  dectorum  grcge  numerari,  per  eum  qui 
pro  nobis  deputatus  estcuiainiquis.Estautem  pax 


rum  confessorum  Ecclesia  celebraret.  Nam  omnes  R  peccatorum,  et  pax  justorum,  pax  temporis  et  pax 


fere  sanoti,  qui  oommemorantur  in  canone,  prae- 
cesserunt  Silvestrum,prffiter  Joannem  et  Paulum, 
Marcellinum  et  Petrum,quiproximosucce8serunt. 
Bcclesia  vero  post  tempus  beati  Silvestri  ocepit 
sanctorum  confessorum  memoriam  veoerari.  Nam 
et  sedes  episoopales,  quaejuxta  dispositioDem  beati 
Petri  apostoli  sunt  in  civitatibus  singulis  antiqnitus 
construotffi,  non  in  memoria  confessorum,  sed  ad 
honorem  apostolorum  et  martyrum  et  prscipue 
beatfle  Viginis,  veterum  devotio  dedica\dt.  Nam  et 
in  Ecclesiastiois  reperitur  bistoriis,  quod  sanctus 
Bonifacius,  qui  quartus  a  beato  Gregorio  RomanaB 
urbis  episcopatum  tenebat,  suis  precibus  a  Pboca 
Cssare  impetravit  donari  EccIesiaCbristi  templum 
Romae,  quod  ab  autiquis  PaDtheonantea  vocaba- 


sternitatis.  Porro  pax  temporisinterdum  concedi- 
tur  bonis  et  malis.  Sed  pax  aBternitatis  nunquam 
dabitur  nisi  bonis,  quia  non  est  pax  impiis,  dicit 
Dominus  {Psat.  xlviii).  De  pace  peccatorum  dicit 
Psalmista  :  Zelavi  in  peccatoribus  pacetn  peccalorum 
videns  (Psat.  lxxii).  Adversus  hanc  pacem  Dominus 
inquit  in  Evangelio  :  Non  veni  mittere  pacem,  sed 
gladium  {Matth.  x).  De  pace  jubtorumdicit  Aposto- 
]u8  :  Fructus  spiritus  est  charitas^  gaudium,  pax, 
patientia  {Gal.  v).  Hanc  pacem  Dominus  reliquit 
apostolis,  dicens  :  Pacem  relinquo  vobis  {Joan.  xiv). 
De  pace  temporis  inquit  Propheta  :  Orietur  in  die- 
bus  ejus  justitiaf  et  abundantia  pacis  {Psat,  lxx). 
Hanc  pacem  incessanter  petit  Ecclesia  :  Da  pacem 
in  diebus  nostris,  quia  non  est  atius,  qui  pugnet  pro 


tur.  In  quo  eliminata  omni  spurcitia  fecit  ecclesiam  ^  ^!^^^  ^^/  |"  ^^^\  ^f*^^';  ^^®  P«c®  ffiternita.is  Do- 

DeiGeaitricis  atque  omnium  martyrum  Christi  Ca- 

nonautem  exeoconjicitur  pra^cessisse,  quodaposto- 

lorum  catalogus  non  ita  reperitur,  in  eo  disposxtus, 

sicut   in  emendatioribus  codicibus  reperitur.  Id 

prioribuseiiim  editionibus,  ut  inquitHieronymus» 

DOD  solum  evaDgelistarum  mutaius  est  ordo,  sed 

etiam  verborum  ac  seoteDtiarum  erat  confusa  com- 

mistio.  Traditur  autem  quod  Gelasius  papa,  quin- 

quagesimus  primus  a  beato   Petro.  qui  fuit  post 

Siivestrum  per  glx  anncs  canonem  prinoipaiiter 

ordinavit.  Sed  ut  beatus  Gregorius  asserit  in  Re- 

gistro,  Scolasticus  illam  orationemcompo8uit,qu8B 

auper  euoharistiam  dicitur  in  Secreta. 

GAPUT  XL  ^      ,    •     ,       ^,.   , 

^     .        .^  .  , .  „        ^_     .         .,       j    j  •    n     tons  et  vendtti  et  ementis. 

Quod  sacnfunum  soh  Deo  offerendum  sit,  unde  dis-  ^ 


minus  dixil  apostoiis  :  Pacem  meam  do  vobis,  non 
quomodo  mundus  dat  ego  do  vobis  {Joan,  iiv).  Haec 
8ecun*lum  Prophetam,  pax  super  pacem,  de  qua 
dicit  Psalmista  :  In  pace  in  idipsum  dormiam  ei 
requiescam  (Psat,  iv).  Propter  hanc  triplicem  pa- 
cem  ter  oramus  in  missa  :  Dies  nostros  in  tua  pace 
disponas;  da  propitiuspaeem  in  diebus  nostris ;  dona 
nobis  pacem,  ut  de  pace  temporis,  per  pacem  pectoris 
transeamus  ad  pacem  xtemistalis,  Ob  hoc  etiam  sa* 
cerdos  ter  in  missa  osculatur  altare,  in  priDcipio, 
io  mediOy  in  fioe. 

CAPUT  XII. 

De  quinque  signis  quse  fiuntsecundo  super  oblatam  ei 
caiicem^et  de  Christi  venditione;  depenona  vendi' 


tinguuntur  dux  species  serviiutis. 
Hanc  igitur  oUationem  servitutis  nostrae....  Dua 
8unt  species  servitutis,  una  qr»  debetur  soli  Deo 
ereatori,  et  dicitur  latria.  Et  altera  quae  creaturis 
impenditur,  et  dicitur  dulia.  Utramque  speciem 
determinat  Dominue,  dicens  :  Reddite  qux  sunt 
Cxsaris  Cxsari^  et  quse  svnf  Dei  Deo  {Matth.  xxii). 
Ad  latriam  pertinenttemp1a,altaria»  sacerdotia,  sa- 
crificia,  et  hujusmodi  qus  sunt  soli  Deo  exiben- 
da,  qui  glorificatur  in  consilio  sanctorum  magnus 
et  metuendus  super  omnes  qui  in  circutiu  ejus  sunt 
(Psal.  Lxxxviii).  Non  enim  aanotis,  ad  honorem 


Quam  oblationem...  Quarta  feria  Judas  unus  ex 
duodecim,  a  diabolo  eupplantatuSy  immane  sacri- 
legium  perpetravit,  dumPiliumDei  pro  trigintasi- 
clisargenteis  vendidit  PharisniSyin  recompensatio- 
nem  damni,  quod  incurrerat  propter  effusionem 
unguenti  :  quare  hoc  unguentum  non  veniil  trecentis 
denariiSy  et  datum  est  egenis.  Dixit  autem  hoc^  non 
quia  de  egenis  pertinebat  ad  eum^  sed  quia  fur  erai 
et  toculos  habenSy  ea  qux  mittebantur  portabat  {Joan. 
xii).  Quilibet  aiitem  argenteus  valebatdecem  dena- 
rios  usuales,  et  ita  damnumunguenti,quod  value- 
rat  CGc  denarioe,  triginta  recompensavit  argenteis. 


851 


INNOCBNTH  III  PAP^. 


» 


Si  vero  dioamus  argenteos denarios  fuisse  usuales,  X 

dicemuequod  Judas  vendidit  Cbristum  quasi  viie 

mancipium  triginta  denariis,  qui  sunt  decima  tre- 

oentorum  denariorum  quod  valuerat  unguentum, 

propter  quod  Dominus  despective  loquitur  per  pro- 

phetam  :  Appenderunt  mercedem  meam  triginla  ar- 

genteiSy  quo  appreciaius  sum  ab  eis  (Zach.  ii).  Ad 

desi)j;nandum  ergo  prctii  quantitatero,quoCbri8tu8 

est  venditus,  sacerdos  bicfacit  trescrucescommu- 

niter  superoblatam  et  calicem,cuni  dicit  :  Benedi- 

ctam,  ascriptam^  ratam,  Nam  et  trecentapariteret 

tringinta  multiplicationem   suscipiunt  a  ternario. 

Postmodum  autem  ad  designandum  venditionem  et 

emptionem,duascruces  imprimit  8igillatim,unam 

0uper  oblatam,  et  aliam  super  calicem,  cum  dicit : 

Fiat  corpus  et  sanguis;  quasi  diceret :  Illa  venditio  ^ 

fuit  maledicta,  proscripta,  irrita,  iniqua  et  detesta- 

bilis,  sed  tu  Deus  banc  oblationem  digneris  facere 

benedictam,  ascriptam,  ratam,  rationabilcm  et  ac- 

ceptabilem.  Judas  enim  dilexit  maledictionem,  et 

venit  ei,  et  noluit  benedictionem,  et  prolongabitur 

ab  eo.  Hed  tu  Deusdigneris  banc  oblationem  facere 

ascriptam,  pnr  quam  nos  inter  electos  ascribas. 

Judasselaqueo  suspendit,  et  episcopatum  ejusac- 

cepit  alter  (Act.  i).  Sed  tu,  Deus,  banc  oblationem 

digneris  facere  rationabilem,  per  quam  rationabile 

fiat  nostrsB  servitutis  obsequium.  Judas  reddidit 

mala  pro  bonis,  et  odiuro  pro  dilectione  retribuil. 

Sed  tu  Deusbancoblationemdigneris  facereaccep- 

tabilem,  per  quam  nos  tibi  reddas  acceptos.  Ideo 

sacerdos  facit  tres  crucea  communiter  super  oMa- 

tam  et  calicem,quiaCbristus  communiter  tria  egit  C 

oirca  panem  et  vinuro,  accepit^  benedixit,  et  dedit. 

Postmodum  nnam  crucem  facit  epecialiter  super 

oblatam,  quia  dixit:  Comedite^  hocestcorpus  meum; 

etalteram  facitspecialitersupercalicem,quiadixit: 

Bibite^  hxc  est  sanguis  meus.  Et  secundum  buno 

scnsum  recte  subjungitur  :  Qui pridie  quam  patere^ 

tur  vel  potius,  quia  Judas  vendidit   Cbristum  ad 

cruoiflgendum  sacerdotibus,  scribis  et  Pharisaeis. 

Idcirco  sacerdos  et  notandum  communiter  tres  em- 

ptores,  facittres  cruces  communiter  super  oblatam 

et  calicem,  cum  dicit  :  Benedictam^  ascriptam^  et 

ratam.  Ad  notandum  vero  discrete  venditorem  et 


venditum,  facit  duas  cruces  discrete,  snper  ob!»- 
taro  et  calicem^  cumdicit :  Ul  fiai  corpus  ei  sangw. 
Petimus  ergo  banc  oblationem,  ut  Deus  faciat  be- 
nedictam,  ascriptam  et  ratam,  ut  eam  coQ8ecn;t,&p- 
probetetconfirmet  in  rationabilem  hostiam  ettc* 
coptabile  sacrincium,ut  ita  nobis^id  est  ad  noBtraiD 
salutem  paois  fiat  corpus,  et  fintim  sanguifl,  dile- 
otissimi  Filii  Dei  Domini  nostri  JesQChristi.Velon- 
mus,utDeushancoblationero  facere  dignetur  lurn- 
ptam,  id  est  talem  qua)  de  memoria  soa  nulla  pos- 
sitoblivione  deleri,  et  ratam^  id  esttalem  qu»  de 
memoria  sua  nulla  poEsit  mutatione  convelli.RatTO' 
nabilem  autem  eam  fieri  deposcimuB,  id  est  talem 
quae  divin®  rationi  conveniat,  Refert  enim  int^r 
rationabile  et  rationale,  quia  rationabile  dicitur 
qnod  de  ratione  procedit;  et  rationale,  quod  utitar 
ratiooe.  Vel  oblationem  ita,  quam  tu,  Deos,  digne- 
ris  et  omnibus  facere  benedictam,  hoc  est  tntns- 
ferre  in  eam  hostiam,  qoae  est  in  omnibns  hen^- 
dicta,  ascripta,  rata,  rationabilis  et  acceptabiKs. 
Benedicta  dicitur  hostia  salutaris,  id  est  ab  omni 
causa  roaledictionis  immunis  tam  originali  quam 
actuali,  tam  criminali  quam  veniali.  Sicut  Klisa- 
beth  inquit  ad  Virginem  :  Benedictw  frucius  vtnfris 
lui  [Luc.  i).  Ascripta  dicitur,  id  est  figoris  et  scri- 
pturis  veteribus  designata,  tam  in  agno  Pascbali 
(Exod.  xii),  quam  in  manna  coslesli  {BxoL  xn\ 
tam  in  Isaac  immolando,  quam  in  Abel  immolato 
{Gen.  iv)  Quoniam,  uiinguit  Joannes,  hieest  Agnus, 
qui  occissus  est  ab  origine  mundi  {Apoc.  xiii).  Rata 
dicitur  quasi  non  transitoria,  sicut  vetus  que  re- 
cessitet  novasuccessit,  sed  qui^B  permanet  in  eter- 
num  secundum  ordlnem  Melchisedech  (Gm.  xiv; 
{Psal.  cix ;  Eebr.  ix).  Rationalis  dicitur  qnasi  non 
pecoraIiB,sicuterat  lega1i8,qu8B  sanguine  tauromm 
et  bircorum  non  poterat  a  peccato  mundare,  sed 
quae  sanguine  proprio  conscientias  emundat  ab 
operibus  mortuis.  Acceptabilis  dioitur,  quasi  non 
illa  de  qua  dicit  Propbeta  :  Sacrificium  et  ohlatiO' 
nem  noluisd  {Psal.  xxxix).  Sed  sicut  Dominus  ait : 
Sacrificium  laudiSy  honorabit  me  {Psal.  xux).  Se- 
cundum  banc  expositionem  recte  snbjungitur  :  Vt 
fiat  corpus  et  sanguis  dileclissimi  Filii  tui  Domini 
nostri  Jesu  Christi. 


LIBER  QUARTUS. 


CAPUT  PRIMOM. 
De  sacramento  Eucharistix, 

Ecce  nnnc  ad  summum  sacramenti  verticcm  ac 
cedentes,  cum  ad  ipsum  cor  divini  sacrilicii  pene- 
trarous,  quidquid  conamur  exprimere,  vix  ullius 
apparet  esse  momenti,  deHcit  liogua,  sermo  dispa- 
rety  superatur  ingenium,  opprimitur  intellectus. 


D  Quis  enim  novit  ordinem  corH  et  pbnit  rationes  ejus 
in  terra  (Job.  xxxviii)?  8ed  pulsemus  ad  oatiam, 
si  forte  clavis  David  aperire  dignetur  (Apoc,  iii)*  nt 
commodet  nobis  trea  panes  amicus,  qui  maxime 
erunt  huic  convivio  necessarii  {Luc.  xi).  Fides 
enim  petit  et  accipitvitam  spes  qu8Brit  et  invenit 
viam,  charitas  pulsat  et  apei  it  veritatem.  la  enim 
est  via,  veritas  et  vita  (Joan,  xiv). 


853 


DB  SACRO  ALTABIS  MYSTERIO  LIB&I  SBX.  —  LIB    IV. 


854 


CAPUT  11. 


De  diversis  figuris  eucharistiss,  quw  prwcesserunt 

in  \eteri  Teslamento, 

Qui  pridie  quam  paleretur.,.  Quintadecima  die 
mensis  primi,  qai  tuDC  ezstitit  Bezta  feria,  passas 
DomiDus  est,  et  praecedente  nocte,  videlicet  quar- 
iadecima  luna  primi  mensis  ad  vesperam,  ut  legis 
figuras  impieret,  post  typicum  pascha  corporis  et 
sanguinis  sui  sacrdmentum  iuBtituit,  et  Ecclesi» 
tradidit  frequentandum.  Sie  enim  fuerat  praBflgura 
tum  in  Ezodo  {cap.  xii)  :  Decima  die  mensis  primi 
tollat  unusquisque  agnum  per  famiiias  el  domos  suas^ 
et  servabit  eum  usque  ad  quartam  decimam  diem 
mensis  hujus,  immolabitque  eum  universa  multHudo 
fHiorum  Israel  ad  vesperam,  et  sument  de  sanguine 
agnif  et  ponent  supra  utrumque  posfem^  et  in  super- 
liminaribus  domorum  in  quibus  comedent  tV/ufn,  et 
edent  nocie  itla  cames  assas  igni  et  azymos  panee 
cum  lactucis  agrestihus,  Et  post  paoca  :  £5^  enim 
phase^  id  est  transitus  Domini  (ibid.),  Transitum 
isturo  Joannes  evangelista  determinat,  dicens : 
Antediem  festum  Paschx^  sciens  Jetus  quia  venit  ho- 
ra  ejus  ui  iranseat  de  hoc  mundo  ad  Patrem,  cum 
ditexisset  suos  qui  erant  in  mundo,  in  finem  ditexit 
eos^  et  facta  coena  complevit  ea  qux  fuerant  figurata 
(Joan,  ziii).  iEgyptUH  est  mundus,  ezterminator 
diabolus,  agnuaChristus,  sanguis  agni  passioChri- 
8ti,  domus  animarum  curpora,  superliminare  do- 
mus  cogltationum  corda,  ista  sanguine  tingimos 
perpassioni8fidem,'ilIa  sanguine  tingimus  per  paa- 
sionis  imitationem,signum  cruois  intus  et  foris  op- 
poneDtes  contra  adversarias  aereas  potestates,  de- 
nique  carnes  Agni  comedimus  cum  in  sacramento 
verum  corpus  Christi  suscipimus,  et  azymos  panes 
id  est  sincera  opera,  tactuds  agrestibiu,  id  est 
amaritudines  pcenitentisB.  Bicut  enim  manna  fuit 
datum  Hebrsis  post  transitum  maris  Hubri  jam 
sobmersis  ./Egyptiis  (Exod,  zvi),  sic  eucharistia 
datur  Chrisiianis  postablutionem  baptismi  jam  de- 
ietis  peccati8,ut  per  baptismum  mundemor  a  malo, 
per  eucharistiam  servemur  in  bono.  Nam  siout 
manna  populum  illum  per  vastitatem  invis  solitu- 
dinis  ad  terram  promissionis  perduzit,  sioEucha- 
ristia  populum  istnm  per  incolatum  vite  priesentis 
ad  patriam  paradisi  perducit.  Unde  recte  viaticum 
appellatur,  quia  reficiens  in  via,  duoit  ad  patriam, 
Sane  quod  in|manDa  prscessit,  in  Bucharistia  oon- 
summatur.  Namquantamlibetquisquepartem  acci- 
pit,  totam  percipit  eucharistiam.  aicut  evenit  de 
manna,  quia  nec  qui  plus  coiiegerat  habait  am- 
plius  nec  qui  minus  paraverat  reperit  minus. 
Hanc  ergo  prsfigurabat  panis  ilie  ccBlestis,  de  quo 
sapiens  protestatur  :  Panem  de  coilo  prxstitit  sine 
tabore^  omne  delectamentum  in  se  habentem  et  om^ 
nis  saporis  suavitatem  (Sap.  zvi).  Quod  de  ae  quasi 
Christus  ezponens :  Ego  sum,  inquit,  panis  vivus^ 
qui  de  cosb  descendi.  Si  quis  numducaverit  ex  hoc 
pane^  vivet  in  xtemum.  Et  panis  quem  ego  daho^ 
earo  mea  est  pro  mundi  vita  {Jaan.  vi).  Hiac  ergo 


A  Apostolos  ait :  Nolo  vos  ignorare,  fratresj  quia  omnes 
patres  nostri  eamdem  escam  spiritualem  manducave- 
runt,  et  omnes  eumdem  potum  spirituatem  biberunL 
Bibebant  autem  de  spirituati  consequente  eos  petra 
Petra  autem  erat  Christus  (I  Cor.  z). 

CAPUT  III. 

Quare  sacramentum  corporis  et  sanguinis  constitu* 
tum  est  sub  specie  panis  ei  vini. 

Accepit  panem.  Sacrincii  ritum  Melchisedeb  pri- 
mus  legitur  ceiebrasse,  ofjerens  panetn  et  vinum, 
Erat  enim  sacerdos  Dei  Altissimi  (Gen,  ziv).  Unde 
David  inquit  ad  Christum  :  Tu  essacerdos  in  aster- 
num  secundum  ordinem  Melchisedech  (Psat.  ciz). 
Saoriflcium  ergo  evangelicum  prscessit  legale,  non 
Bolum  dignitate,  Bed  etiam  tempore,  sicut  Aposto- 

P  luB  plenius  oslendit  in  Bpistola  ad  Uebrcos  [cap, 
vii).  Ideo  vero  panem  et  vinum  in  sacrificium  cor- 
poris  et  Banguinis  sui  ChristuBinstituit  ;quia,8icut 
pr»  cffiteris  cibis  et  potibuB  corporalibus  panis  oor 
hominis  conGrmat,  et  vinum  latifioat  cor  hominiB 
(Psal.  ciii) ;  ita  oorpuB  et  sanguis  Christi  prae  ce- 
teris  oibis  et  potibus  spiritualibus  interiorem  ho- 
minem  reficiunt  et  saginant.  Unde  :  Poculum  tuum 
inebrians  quam  prxclarum  est  (Psal,  zzii).  In  hie 
enim  duobus  plena  oonsistit  et  perfecta  refeotiot 
Bicut  ipse  testatur  :  Caro  mea  vere  est  cibus,  et  san* 
guis  meus  vere  est  potus  (Joan.  zii).  Panis  autem 
debet  esse  de  frumento,  et  vinum  de  vite.  Quia 
ChriBtus  semeptipsum  oomparavit  frumento,  cum 
ait  :iVMi  granum  frumenti  cadens  in  terrammor' 
tuum  fueritj  ipsum  sotum  manet  (Joan.  zii).  Et  viti» 

C  cum  dizit :  Ego  sum  vitis  vera  (Joan.  zv).  Porro 
nec  rdcemus  uva,  nec  granum  frumenti  debet  of- 
ferri,  nisi  vei  ezpressum  in  vinum,  vel  redactum- 
in  panem,  quia  Christus  et  paoem  se  dedit,  et  fru- 
meoto  80  comparat.  Quia  vero  Christus  accepit 
panem  et  calicem  io  aanctas  ao  ? enerabiles  manuB 
Buas,  et  sacerdoB  ezemplo  Christi  panem  et  oali- 
cem  in  manus  acoipiens,  utrumqoe  per  se  crucis 
Bignaculo  benedicit.  Cum  tamen  sacerdos  pluroB 
Bimui  benedioit  oblatas,  unam  proomnibus  inma- 
nibuB  accipit.  Namqoe  in  unom  Christi  corpuB 
omnea  simol  hostifi  convertontor. 

CAPUT  IV. 
Deazymo  et  fermentato  pane. 
Panis  aotem  non  fermentatos,  Bod  azymos  debet 
D  ofTerri  in  sacriOciom,  tom  ratione  facti,  tum  etiam 
ratione  mysterii.  Sic  enim  legitur  prsceptum  in 
Ezodo :  Primo  mense^  quarta  decima  die,  ad  vespe- 
ram  comedetis  azyma^  septem  diehus  fermentatum 
non  invenieiur  in  domihus  vestris  :  qui  comederit 
fermenlatum^    peribit  anima  ejus  de   castu  Israel, 
tam  de  advenis  quam  de  indigenis  terrm ;  omne  fer^ 
menlatvm  non    comedetis^  in    cunctis    habitaculii 
vestris  edetis  azyma  (Exod  xii).  Cum  ergo  ChriBtoB 
quarta  decima  die  meosis  ad  vesperam  ccBnaverit 
oum  discipulis,  K  agnum  paschalem  comederit,  el 
utique  ritu  legali  cum  azymis  panibos  et  lactucis 
agroBtibuB,  oonatat  quod  ea  hora  femaeniaiuia  -usf^ 


856 


INNOCBNTU  m  PAP^. 


856 


inveniebatar  ia  dooiibas  HebrsBorum.  Etitapaaem  X 
azymum  in  corpus  suum  siae  dubio  coasecravit. 
Fermeatum  eaim  corruptioaem  sigaat,   Aposlolo 
testaate,  qui  dicit :  Modicum  fermentiiolam  maS' 
sam  corrumpit  (/  Cor,  v).  Ut  ergo  aibil   corruptum 
sive  corrumpeas,  sed  totum  'siocerum  atque  sia- 
cerans  in  hoc  esse  sacrameato  moastretur,  aoa 
fermentatum,  scd  azymum  coasecramus.  Namse- 
cuadum  Apostolum  :  Pascka   nosirum  immolatus 
est  Chrintus,  Itaque  epulemur  nnn  iti  fermento  ma- 
litix  ei  nequitix,  sed  in  azymis  sinceritatis  et  veri- 
taiis(ibtd.),  Grasci  autem  iasuo  pertiaaces  errore, 
de  fermeatato  coaficiuot,  assereates  ia  Parasceve 
luaam  quartam  decimam  exstltisse,  ia  qua  verus 
Agausest  immolatus,   ut  legis  implerotur  figura. 
Domiaus  ergo  ea  die  se  passurum  esse  prseaosceas,  » 
prscedeate  vespera  necessitate  anticipavit  come- 
dere  Pascba,  quia  tuac  poterat  comedi  fermeata- 
tum,  et  ipsi  corpus  Domiai  de  fermentato  coafi- 
ciaat.  Nam  et  Joaaaes  evaagelista  testatur,  quod 
aate  diem   festum  pasch®  Jesus  cum   apostolis 
nocte  CGBnavit;  dicit  etiam  JudsBOS  in  Parascevenon 
intrasse  prsetorium,  ut  non  oootamiaareatur,  sed 
comedereat  pascha  (Joan.   xvii,  xvui).  Sabbatum 
qnoque  post  crucem,  magnum  diem  Sabbati  aoini- 
navit,  quod   dici   aoa   solet,    nisi  cum   Sabbato 
festum  concurrat.  Et  Lucas  ait,  quod  mulieres  ia 
Parasceve  paraveruot  uogueata,  quod  eis  ia   die 
festo  facere  aon  liceret  (Lu:;.  xxiii).  Matthaeus  quo- 
que  describit,  quod  priacipes  sacerdotum  etseaio- 
res  populi  disposueraatChristumoccidere,sed  aoa 
in  die  festo,  ne  forte  tumultus  Heret  ia  populo.  C 
Porro  qus  dicta  sunt,  eorum  assertioai  aoa  coaso- 
nant,  si  sane  fuerint  intellecta.  Pascha    namque 
dicitur  dies,8olemnitas,  agnus  et  hora.  Dies  ul  ibi : 
Appropinquat  dies    festus    azymorum  qui  diciiur 
Pascha  (Luc.  xxii).  Soiemnitas   ut  ibi  :  Ante  diem 
fesium  paschsR  (Joan.  xiii).  Agnus  ut  ibi  :  Ubi  vis 
paremus  tibi  comedere  pascha  (Matth.  xiv).  Hora  ut 
ibi :  Scitis  quia  pou  biduum  pascha  fitt  (Matth. 
xxvi).  Dies  autem  festus  paschaiiseratquiata  ded- 
ma  luaa  secuadum  illud  :  Et  in  quinta  decima  die 
solemnitatem    celebrabitis  Allissimo   Domino  (Lev. 
xxiii).  Nam  quarta  decima  aoa  erat  solemais  aisi 
taatutu  ad  vesperam.  Aate  diem  festum  huac  Do- 
minuB  pascha  cum  apostotis  oelebravit.   Nam,  ut 
inquit  Matthaeus  (cap.  xiv),  prima   die  azymorum  D 
accesserunt  discipuli  ad  Jesum,  dicentes  :  Ubi  vis 
paremus  iibi  comedere  pascha  f  Et  vespere  faeio 
discubuit  cum  duodecim.  Marcus    autem  primum 
diem  azymorum  determinat,  dicens  :  Quomodopa- 
scha  immolabant  (Marc.  iv).  Et  Lucas  :  In   qua  n«- 
cesse  erat  occidi  pascha  (Luc,   xxn).  Constat   ergo 
quia  Christus  cum  apostolis  ea  die  fecit  pascha, 
quod  necessario  fiebat  ex  lege,  scilicet  quarta  de- 
cima  luna  primi  mensis  ad  vetperam.  Hoc   enim  in- 
cunctanter  poterit  invenire,  qui  tabulam  computi 
percurrerit  diligenter.  Diem  magnum  Sabbati  no- 
minabant  in  tribus  solemnitatibus  hebdomadalibas 


quocuoque  septem  dierum  contigeret.  Nam  omnes 

erant  solemnes,  et  si  non  adeo  sicut  primus  et  qU 

timus,  sed  ad  edendum  azyma  septem  dicbus  opor- 

tebat  eos  omnes  existere  mundos.  Unde  quolibet 

septem  dierum  non  poterant  introire   prctorium, 

necontamioarentur,  sed  comederent  pascba,  idest 

in  pascha.  Vel  nomine  pasch®  possunt  et   azjma 

designari.  Quod  autem  mulieres  die  festo  Parasceve 

dicuntur  unguenta  paras>9e,  noa  obest,  quia  aon 

erat  sub  lege,  sed  sub  gratia.  Verumtamen  Lucas 

ait,  quia  Sabbato  silueruat  secuadum  mandatum. 

Sed  et  mandatum  erat  ia  lege,  quod  ia  diebueazy- 

morum  prima  et  ultima  aihil  operis  facerent  ;  ex- 

oeptis  hisquae  pertiaeat  ad  vesceadum.    Prsterea 

nemo  tunc  etiam  volentibus  emere  vendidieset  aro- 

mata,  ut  venientes  ungerenl  Jesum.  Ut  ergo  nibil 

dubietatis  remaneat,  Lncas  reducatur  ad  Marcum, 

ut  intelligatur  quia  mulieres  rovertentes    parave- 

runt  secundum  Lucam  aromata  et  unguenta :  noa 

tunc,  sed  secundum  Marcum,  cum  Sabbatum  per- 

transisset.  Quid  si  longeantea  paraverant,  quiafre- 

quenter  audierant  Dominum  in  proximo  veQtururo- 

Nonne  Magdalena  jam  parasse  videtur,  etper  inspi' 

rationem  prffioccupasse  mysterium  unctionis,  teste 

Veritate,  qu»  dixit:  Mittenshoc  ungueniumin  eor- 

pum  meum,  ad  sepeliendum  me  fecit  (Matth,  xxvi). 

Et  iterum  :  Sinite  iliam,  ui  in  diem  sepulturx  mex 

servet  iilud  (Joan.  xii).  Sed  ungentum  qood  prius 

inceperat,  postea  consummavit.  Porro  dispositio  sa- 

cerdotum  dispositioni  Dei  prsvalere  non  potuit,  qui 

disposuerat,  ut  verus  Agnus  in  diebus  paschalibus 

immolaretur,  et  sicut  typicus  agnas  quarta  decima 

luna  primi  mensis  comedebatur  in  nocte  a  Judsis, 

ita  verum  Agnum  discipuli  eadem  hora  comede- 

ruot  vivum.  Et  si  verum  esset  quod  Graeci  de  luoa 

contendunt  credendam  tamen  est  ita  ritnm  legis 

in  hoc  sicut  in  aliis  Dominum  observasse,  qui  non 

venit  legem  solvere,  sed  adimplere  (Uatth.  v)  natus 

de  muiiere,  factus  sub  lege  ui  eos  qui  sub  lege  trani 

redimeret  (Gal.  v).  Sed  ipsi  rursum  opponunt^quia 

cum  veritas  venit,  figura  cessavit,  et  evanuit  uui- 

bra,cum  lumen  efTulsit.  Cum  ergo  ad  nostrum  pa- 

Bcha  perventum  est,  quae  prsceBserunl  in  typo  ces- 

aaverunt.  secundum  illud  :  Novis  superuenientibus, 

vetcra  projicietis   {Lev.  xxvi.)  Et  Apostolua    ait : 

Vetera  transierunt,  ccce  nova  facta  sunt  omnia  (// 
Cor.  v).  Et  ideo  Christus  verum  pascba  confecit 
sine  laciucis  agrestibus,  sic  et  absque  panibus  az}* 
mis,  ne  veterem  ritum  ia  novo  sacrificio  retineret, 
ac  per  hoc  Judaizare  doccret.  Nam  utrumque 
pariter  erat  in  lege  preceptum  :  Edent  inquit,  rar- 
nes  nocte  illa  assas  igni,  et  azymos  panes  cum  ieuitU' 
cis  agrestibus  (Exod.  xii).  Sciendum  ergo  quia  non 
omnes  antiquffi  legis  consuetudinesabJecitEcclesia 
sed  quasdam  provida  consideratione  retinuit.  Unde 
sponsa  dicit  ad  sponsum  in  Canticis  OHntioorum : 
Omnia  poma  novu  vetera,  dilecte  mi^  sen^avi  tibi 
(Cant  vii).  Adbuc  cnim  faciem  plen»  lune  obaer- 
vat  ne  pascba  celebretur  in  detectu.  Adhac  cotiildt 


857 


DB  SACRO  ALTARIS  liYSTBRIO  LIBRI  SBX.  —  LIB.  lY. 


858 


oleum  unctionis,  et  thus  suavitatis  inceDdit,adbnc 
Bolvit  decimas  et  primitias,  adhuc  habet  candela- 
brum,  et  lucernas,  et  vestes,  et  vasa,  et  pontiflces, 
et  levitas.  Nam  si  propterea  repudiandum  est  azj- 
mum,  quia  lex  illud  admisit,  pari  ratione  repudie- 
tur  fermentum,  quia  lex  statuit  in  Levitico  {cap. 
Tii)  :  Offerent  panes  fermentatos,  cum  hoslia  gralia' 
rumy  quae  offeriur  pro  pacificis  !  Item  in  Pentecoste 
offeretis  panes  primitiarum  de  duabus  decimis  similae 
fermentatde  {Lev,  xxiii).  Non  solum  de  oonstitulio- 
nibus  legalibus,  verum  etiam  de  scriptis  gentilium 
libenter  assumit  Ecolesia,  si  quid  in  eis  probe  di- 
etum,vel  factam  agnoscit,ettanquam  mulieriscapti- 
v<e  reseeat  ungues,  pilosque  superfluos,  ut  ab  aliena 
Buperfluilate  mundata,  thalamum  veritatis  digna  sit 
introire  {Deut,  xxi) ;  lcgales  ergo  consuetudines  non 
penitus  sunt  abolitaB^nequecontrariissupervenien- 
tibus  sunt  destruct®,  sed  interdumin  raeliuscom- 
mutatae.  Nam  cum  Deus  circumoisionem  mutavit, 
non  superduxit  contrarium,  id  est  prsBputium,  sed 
protulit  melius,id  esl  baptismum,  quia  eircumcisio 
nihil  est,  neque  prseputium  atiquid  valet,  ut  dicit 
Aposlolus  ;  sed  fides  quae  per  dilectionem  operatur 
{Gai,  v).  At  azymum  et  fermentum  penitos  sunt 
opposita,  sicut  immediata  contraria  :  non  ergo  de- 
cebat,  ut  Oeus  tanquam  sibi  contrarius  abjiceret 
azymum,  et  assumeret  fermentatum,  quasi  minus 
bonum  prseferret.  Neo  illud  valere  putandum  est, 
quod  dicunt  ideo  se  fermentatum  offerre,  quia  fer- 
mentatum,  ut  aiunt,  Spiritus  sancti  fervorem  si- 
gnat,  quo  superveniente  corpas  Christi  de  Virginis 
oarne  conceptum  est,  sicut  angelus  prsdixerat : 
Sfnritus  superveniet  in  te^  et  virtus  Attissimi  obum- 
brabii  tibi,  Ideoque  et  quod  nascetur  ex  te  sanctum 
vocabitur  Filius  Dei  {Luc,  i),  trahentes  hanc  signi- 
ficationem  fermenti  ex  illa  parabola  Evaogelica  : 
Simile  est  regnu^  caslorum  fermento  quod  accepit 
mulierf  et  abseondit  in  farina  saiis  iribus^  donec 
fermentalum  est  totum  {Mattk.  xiii).  Nam  et  fermen- 
tum  manifeste  signat  tuo^orem  uteri  virginalis,  et 
▼inculum  unionis.  Porro  multo  religiosius  iosinuat, 
quod  secundum  Apostolum  de  massa  pecoatrice, 
corpus  sino  peccato  suscepit,  tanquam  de  fermen- 
tato  Busceperit  azymum,  et  ut  inter  Christum  et 
populum,  ita  malitiae  et  nequitise  nihil  iutersit, 
sicut  inter  frumentum  et  aquam  in  azymo  nihil 
veteris  mass»,  vel  alienae  corruptionis  intervenit. 
Nam  per  frumentum  Ghristus,  per  aquani  populus 
designatur,  seoundum  illud  :  Nisi  granum  frumenti 
eadens  in  terram  mortuum  fuerit,  ipsum  solum  ma- 
net  {Joan.  xii) ;  et  illud  :  Beati  qui  seminatis  super 
aquas  (Isa.  xxxii).  Aqua  sine  fermento,  mista  fru- 
mento,  designat  populum  sine  peccato,  Ghristo 
conjunctum.  Quanquam  et  illud  valeat  designare, 
quia  sicut  azymus  panis  de  pura  massa  sine  fer- 
mento  conRcitur,  ita  corpus  Christi  de  illibata 
Virgine  sine  peccato  concepium  est.  Casterum  id 
Bolum  Latiois  sufflceret  contra  Grscos,  quia  Gon- 
atantinopoiitanam   Ecclesiam   hareseon  corruptio 


X  fermentavit,  ut  non  solum  haereticos,  venim  etiam 
hfleresiarchas,  produceret.  Romanam  autem  Eccle- 
siamsuperapostoHcaBndei  pelram,8tabin  soliditate 
fundatam,  nulla  prorsus  haereticas  pravitatis  pro- 
cella  potuit  conquassare.  Sed  illud  semper  integra 
fide  servavit,  quod  ab  ipsis  aocepit  apostolis,  qui 
praesentiaiiter  eam  sacris  vel  institueredoctrinis,ct 
ecclesiastici  ritus  regulam  docuere.  Ab  ipsis  ergo 
beatis  apostolis  Petro  et  Paulo,  quos  et  vivos  ha- 
buit,  et  defunctos  custodit,  hunc  sacriflcii  ritum 
accepit,  quem  hactenus  inviolabili  cultu  servavit. 
Graeci  vero  postquam  tunicam  Domini  inconsutilem 
diviserunt,  ut  perpetuae  divisionis  scandalnm  inter- 
ponerent,  sacrificii  ritum  temere  mutavere,  quos 
Leo  IX  per  epistolam  ad  imperatorem  Gonstantino- 

p  politanum  directam  supervariis  confutavil  haeresi- 
bus.  Qui  Latinos  inler  oaetera  azymitas  vocabant, 
cum  ipsi  verius  fermentarii  nuncupentur. 

GAPUT    V. 

De  tribtu  verbis  qux  fomuB  consecrationis  videntur 

adjecta. 

Elevatis  oadis  in  coelum.  Tria  quidem  hic  com- 
memoranturincanone,qu8e  nuUus  evangelistarum 
describit,  videlicet  elevatisoculis  in  ccelum,  aetemi 
Testamenti,  mysterium  fldei. Quis  ergo  tant»  prae- 
sumptionis  exstitit  et  audacie,  ut  hoc  de  corde  suo 
tentaverit  interponere  ?  Sane  formam  istam  verbo- 
rum  ab  ipso  Ghristo  acceperunt  apostoli,  et  ab  ipsis 
apostolis  accepit  Ecclesia.  Multa  quippe  tam  de 
verbia,  qnam  de  factis  Dominicis  praetermiserunt 

p  evangelistae.  quas  tamen  apostuli  suppleverunt,  ut 
est  illud  quod  Apostolus  dicit  in  Bpislola  ad  Co- 
rinthios  :  Visus  est  plusquam  quingentis  fratribus 
simuif  deinde  visus  est  et  JacobOy  noviuime  omnium 
tanquam  abortivo  visus  est  et  mihi  (/  Cor,  xv).  Nam 
inter  ipsos,  quaedam  omittuntur  ab  uno,qu(e  sup- 
plenturabalio.  Unde  cum  tres  evangelistas  comme- 
morant :  Hoc  est  corpus  meum^  solus  Lucas  {cap. 
XX ii)  adjecit,  quod  pro  vobis  tradetur,  Et  cum  Mat- 
thaeus  {cap,  xxvi)  et  Marcus  (cap.  xiv)  dicant  pro 
multiSy  Lucas  dicit  pro  vobis  :  sed  Matthaeus  addit 
in  remissionem  peccatorum^  Et  tamen  ea  qusB  ad- 
duntur  in  canone,  possunt  ex  aliis  loois  Evangelii 
comprobari.  Joannesenim  Lazari  suscitationera  de- 
scribens.testatur  quod  Jesus  eievatis  sursum  oculis, 
dixit :   Pater  gratias   ago  ttbi,  quoniam  audisti  me 

^  (Joan^  XI).  Idem  alibi  dicit :  Hasc  tocutus  est  Jesus, 
et  subtavatis  oculis  in  ccetum,  dixit :  Pater  clarifiea 
Filium  tuum  {Joan.  xvi;).  Si  enim  tunc  in  ccBlum 
oculos  levavit  ad  Patrem,  cum  animam  Lazari  re- 
vocabat  ad  corpus,  quanto  magis  credendum  est, 
quod  tunc  oculos  in  ooelum  levarit  ad  Patrem,cum 
panem  etvinum,  in  corpus  etsanguinem  proprium 
convertebat?  Utrobique  tamen  hoc  ad  nostram  in- 
structionem  agebat.  Unde  et  nos,  oculos  cordis  ad 
terram  non  deprimamu8,sed  elevemus  in  coBlum,8i 
quod  oramus,  volumus  impetrare.  Gratias  agens, 
Hinc  quoque  cblligitur,  unde  sacriflcium  laudisdi- 
catur.  Quia  Ghristus  gratias  agens,  illud  institait. 


INMOCSNTU  lU  PAPiB. 


860 


Oraiias  autem  dod  pro  se,  sed  pro  nobis  id  esi  pro  A 
reparatioDe  homiDum  sio  futura. 

CAPUT  VI. 
Quomodo  Chrisius  confecit,  et  sub  qua  forma, 
Benedixii,  Cum  ad  prolationem  verborum  isto- 
rnm  :  Hoc  est  corpus  meumf  hoc  esl  sanguis  meus 
{Matlh»  xzvi),  sacerdoB  conflciat,  credibile  Judica- 
tor,  quod  et  Christus  eadem  verba  dicendo,  confe- 
cit.  Porro  quidam  dixerunt,  quod  Cbristus  oonfecit» 
cum  benedixit,  litteram  construentes  hoc  ordine  [ 
Accepit  panem, bcnedixit ^suheiudik^ndufD  esidicens  ' 
Hoc  est  corpus  meum,  et  tunc  fregit  et  dedit^  et  ait  * 
Accipit  et  comedite,  et  iteravit :  hoc  est  corpus 
meum.  Prius  ergo  protulit  illa  verba»  ut  eis  vim 
conflciendi  tribueret,  deinde  protulit  eadem,  ut 
Hpostolos  formam  coDflcieadi  doceret.  Alii  vero  ]) 
dixerunt,  quod  et  sacramentum  confecit  et  formam 
instituit  post  benedictionem,  cum  dicit  :  Hoc  est 
corpus  meum,  intelligentes  illam  benedictionem 
fuiase,  vel  aliquod  signunc,  quod  super  panem  im- 
pressit,  vel  aliquod  verbnm,  quod  super  panem 
ezpreBsit.  Quibus  illud  vldetur  obsistere,  quod 
priuB  fregerit  quam  dizerit :  Uoc  est  corpus  meum. 
Nec  etiam  est  credibile,  quod  priue  dederit  quam 
oonfeoerit.  Sane  dici  potest,  quod  Christus  virtute 
divina  confecit,  et  postea  formam  ezpressitysub  qua 
posleri  benedicerent.  Ipse  namque  per  se  virtute 
propria  benedizit.  Nos  autem  ez  illa  virtute  quam 
iodidit  verbis. 

CAPUT  VII. 

De  veritate  c<rporis  et  sanguinis  Christi  sub  specie    p 

panis  et  vini,  ^ 

Cum  eoim  stcerdoB  illa  Christi  verba  proouDtiat: 
Hoc  est  corpus  meum,  et  hic  eU  sanguis  meus  {Matth. 
zzvi),  panis  et  vinum  in  carnem  et  Banguioem 
ooovertuntur,  illa  verbi  virtute,  qua  verbum  caro 
faHum  est^  et  habitavit  in  nobis  {Joan.  i),  qua  dixitf 
et  fckda  sunt,  ipse  mandavit^  et  creata  sunt.  Qua  fe- 
minam  mutavit  in  slatuam  {Gen.  xiz),  et  virgam 
ccnvertit  in  colubrum  {Exod.  iv);  qua  fontes  mu- 
tavil  in  sangoinem,  et  aquaoi  convertit  io  vioum 
(Joan.  ii).  Nam  si  verbum  Eli»  potuit  igoem  de 
cobIo  depooere  (/f^  Reg.  i),  verbum  Christi  non 
potuit  paoem  in  oaroem  mutare?  Quis  hoc  audcat 
opinari  de  illo,  cui  oullum  verbum  esi  impoasibile 
{Luc.  j),  per  quem  omnia  facta  sunt,  et  sine  quo 
factum  est  nihil?  {Joan.  i).  Certe  majus  est  creare  U 
quod.ooo  est,  quam  muiare  qood  est.  Ac  loDge 
mMJQB,  qood  oon  est,  de  nihilo  procreare,  quam 
quod  eat  io  aliud  iraosmutare.  Illud  autem  oemo 
qoidem  dubitet,  et  de  hoc  aliquis  dubitabit?  absii 
omoioo !  locomparabiliter  ma)U8  est,  quod  Deus  iia 
faciuB  esi  homo,  quod  ooo  desiit  OBse  DeuB,  quam 
quod  paoia  ita  flt  caro  quod  deBioit  esse  paoiB.UIud 
per  incarnationem  semel  est  factum,  ietud  peroon- 
secrationem  Jugiter  flt.  Sed  dixerii  aliquis  :  Certus 
8um  omnino  quod  valet,  sed  ooo  sum  oertue  ali- 
quomodo  quod  velit.  Advertat  ergo,  quod  ChriBtus 
com  aocepiB8et  paoem,  benedixit  et,  dixii:  Hocest 


corpus  meum.  VeritaB  hoc  dizit,  et  ideo  verum  eei 
omnino  quod  dizit.  Quod  ergo  panis  fuerai  com 
accepit,  corpua  suum  erat  cnm  dedil.  Panis  itaque 
mutaluB  erat  ia  corpus  ipsiuB,  et  aimiliter  vinam  io 
sanguinem.  Non  enim  ut  hfleretioos  sapit^sed  desi- 
pit,  iia  debet  intelligi,  quod  Dominus  ait:  Boc  esi 
corpus  meum,  id  eet  hoc  signat  corpus  meum,8icut 
quod  dicit  ApostoIuB:  Pelra  autem  erat  Chrisius^  id 
cBt  petra  Bigniflcabat  ChriBtum  (/  Cor.  z).  Hoc 
enim  potiuB  diziBset  de  agno  pascbali,  quam  de 
azymo  pane.  Nam  paBcbaliB  agnus  abBque  dobio 
flgurabat  corpuB  Dominicum,  aed  azymuB  pania, 
opuB  sincerum.  Sicut  eoim  Joannes  BapiiBta,  quod 
dizerat  :  Bcce  Agnus  Dei  qui  tollit  peccata  mumli 
{Joan,  i),  sic  et  Chrietus  quod  dizerat  :  Hoc  est 
corpus  meum,  per  adjuncium  deierminavit,  quod  pro 
vobis  tradetur  {Luc.  xzii).  Sicut  ergo  corpuB  CbriBti 
veraciter  tradetur,  ita  vere  demonstrabaiury  non 
in  flgura  que  jam  cessaverai,  sed  in  veritaie  que 
jam  advenerai.  Sane  cum  liiigarent  Judei  ad  iovi- 
cem,  dicentee  :  Quomodo  hic  poterii  camem  suam 
dare  nobis  ad  manducandum  ?  dixii  illis  Jesus : 

Amen,  amen  dico  vobis,  nisi  manducaveriiis  eamem 
Filii  hominis,  el  biberitis  ejus  sanguinem,  non  ha- 
bebttis  vitam  in  vobis.  Qui  mandueai  camem  meam, 
ei  bibit  sanguinem  meum,  hahet  vitam  jetemam 
{Joan.  vi).  Ideo  dicii  :  Amen,  amen,  id  esl  in  veri- 
iate,  ut  non  figurative,  aed  vere  inielligaior 
quod  dizit :  Nisi  manducaveritis  camem,  etc., 
6i  ad  maiorem  veritaiiB  expresBionem  a^jungii : 
Caro  mea  vere  est  cibus,  ei  sanguis  meus  vere  est 
potus  {ibid,).  Ego  vero  qoia  vitam  stemam  babere 
doBidero,  carnem  CbriBii  veraciier  oomedo,  et  san- 
guinem  ejus  veraciter  bibo.  Illam  uiique  carnem 
quam  Iraxii  de  Virgine,  et  illum  Bangoioem  qaem 
fudit  io  cruce.  Ego  credo  corde,  ei  ore  cooflieor, 
quod  ipeum  Domioum  oosirum  Jesum  Chriatum, 
io  hoc  eacramento  manduco,  fretus  aucioritaia  qua 
dicit :  Qui  manducat  camem  meam^  vivei  propter 
me  {ibid.),  Noo  eoim  oum  maoducatury  per  partes 
dividitury  nec  laceratur  sub  Bacramenio,  aicui  caro 
quad  venditur  in  macello,  sed  et  illnsus  sumiiur  et 
ioteger  maoducatur.  Vivit  maoducatuB,  quia  eor- 
rexit  occisuB  ;  manducatus  noo  moriior,  quia  re- 
surrexit  non  morituruB.  Christus  enim  resurgen$  ex 
mortuis,  jam  non  moritur,  mors  illi  utira  non  domi' 
nabitur ;  qitod  enim  mortuus  esi,  peccato  moHmus 
est  setnet,  quod  autem  vivit,  viuit  Deo  (Bom,  vi). 
Sicut  enim  vidua  Sareptana  quoiidie  oomedebatf 
et  nunquam  diminuebat  farinam  de  bydria,  ei 
oleum  de  lechyio  (lll  Beg,  xvii) ;  sio  aniveraalis 
Ecclesia  quotidie  sumit  et  nunquam  eonBumU  ear- 
nem  et  saaguinem  Jesu  Christi,  aub  diversa  apecie 
sacraroenti.  Sicui  ergo  oorpus  Gbriali  qaolidie 
manducatur,  et  non  deflcit  nec  deoreacit,  ita  paois 
quotidie  transit  in  corpus  Cbristi,  Bed  ipsam  cor- 
puB  nec  in  aliquo  proflcii  nec  accrescii.  Non  enim 
de  pane  vel  de  vino  materialiier  formaiar  caro  vel 
sanguis,  sed  maieria  paniB  vel  vini  matator  Ui  sab- 


861 


DB  SAGRO  ALTARI3  UYSTBRIO  UBRI  SBX.  —  LIB.  lY. 


862 


tantiam  carois  et  sanguis,  nec  adjicitur  aliquid  A 
corpori,  sed  transsubstantiatur  in  oorpus. 

GAPUT  VIII. 
Quod  sub  tota  forma  totum  corpus  existit, 

Verum  an  partes  in  parles,  totum  in  totum,  an 
totale  transeat  in  totaio,  novit  ille  qui  facil.   Ego 
quod  residuum  est  igni  comburo  ;  nam  credere  ju- 
bemur,  dincutere  probibemur.  Si  tamen  querentis 
instet  improbitas  ego  salva  fide  concesserim,  quod 
totalis  panis  in  totale  corpus  convertitur,  ita  quod 
Dulla  pars  transit  in   aliquam  partem  corporis. 
Reor  autem  salva  ildei  majestate,  quod  ubi  panis 
eat  consecratus,  sub  tota  specie,  totum  corpus  exi- 
8tit.  Sicut  enim  miraculose  tam  magnum  corpus, 
8ub  tam  parva  forma  concluditur,  ita  miraculose 
totum  oorpus  in  singulis  partibus  cootineturquod  n 
indeconjicio,quoniaminquotcunque  partes  species 
dividanturySubsingulispartibus  totus,  estCbristus 
totus  in  magno,  totus  in  parvo,  totus  in  integro,  to- 
tus  in  fracto.  Scio  tamen  quod  dicitur  a  quibusdam 
quod  quandiu  species  panis  integra  perseverat,  sub 
tolali  specie  totalecorpusexistit.  Ubi  vero  dividitur 
in  singulis  divisionibus  incipitesse  totum.  Sicutin 
epeculo  dum  est  integrum  una  tantum  apparet  in- 
Bpicientis  imago  :  sed  eo  fraoto,  tot  apparentima- 
gines  quod  sunt  in  eo  fracturs.  Porro  oum   Deus 
illam  virtutem  verbis  contulerit,  ut  ad  prolationem 
eorum  corpus  Dominicum  incipiat  esse  sub  specie 
eacramenti,  nec  iila  verba  proferantur  in  fractiooe, 
diligenter  attendant,  et  ipsi  respondeant  unde  cor- 
pus  Ghristi  quod  ante  fractionem  non  in  singulis 
partibus  erat  totum,  sed  sub  totali  specie  totaliter  C 
existebat,  post  fractionem  in  singulas  partes  quo- 
dam  modo  necedit  et  incipitesse  singulatim  in  sin- 
gulis  partibus  quod  integraliter  erat  in  integro.  Licet 
autem  corpus  Domioicum  sitin  locolocale,  queri- 
tur  tamen  utram  in  sacramento  sit  locatum  locali- 
ter,  id  est  utrum  faciat  localem  distantiam,  ei  an 
habeat  localem  situm,  ut  dici  debeat  quia  jacet, 
sedet  aut  stat  ?  Sed  et  alia  multa  circa  prflesentem 
articulum  possunt  inquiri,  qu«  j[ielius  est  intacta 
relinquere  quam  temere  difRnire  ;  nam  bestiaquae 
Utigerit  montem,  lapidabitur  {Exod,  xuj,  tutius  est 
in  talibus  citra  rationera  subbistere,  quam  ultra  ra- 
tionem  excedere,  ne  forte  quod  absit  1  ossa  regis 
Idumex  redigantor  in  cinerem  [Amos,  ii). 

ClkPJT  IX.  D 

De  fractione,  ubi  dicitur  quare  fractio  fiat  et  attritio, 

FregU,  Bolet  a  multis  inquiri,  sed  a  paucis  intel- 
ligi  quid  Cbristus  tunc  in  mensa  fregit,  et  quid  sa- 
cerdos  in  altari  nunc  frangit.  Puerunt  qui  dicerent 
quod,  sicut  post  consecrationem  vera  panis  rema- 
neot  aocidentia,  sio  et  vera  panis  substantia,  quia 
sicut  subjectum  non  potest  sine  accidentibus  exi- 
stere,  sic  accidentia  non  possuntexisteie  sinesub- 
jecto(38).  Accidentis  essenonestaliud  quam  inesse. 
Sed  panis  et  vini   substantiis  permanentibus,  ad 

(38j  Reprobata  eslbsc  opinio  sub  hoc  pontiOce  in 
ooncilio  Lateranensi,  ut  patet  'ex  traot.  De  summa 


prolationem  illorum  verborum  corpus  et  eanguis 
Christi  veraciter  incipiunt  esse  sub  iliis,  ita  quod 
sub  eisdem  accidentibus  utrumque  vere  suroitur 
panis  etcaro,  vinum  et  sanguis,  quorum  alterum 
probat  sensus,  reliquum  creditfides.  Hi  dicuntquod 
Bubstantia  panis  frangitur  et  atterilur,  inducentes 
ad  hoc  illud  quod  dicit  Apostolus  :  Panis  quem 
frangimus  (/  Cor.  x) ;  et  Lucas  :  Una  Sabbati  cum- 
convenissemus  ad  frangendum  panem  {Act,  xx).  Hi 
facile  solvunt  quffistionem  iliam,  qua  quaeritur  quid 
a  mure  oomeditur,  cum  sacramentum  cor  roditor, 
comeditur  secundum  illos  illa  panis  substantia,  sub 
qua  corpus  Christi  esse  mox  desinit.  Porro  qualem 
significanti  modum  habet  nomen  accidentis  in  phy- 
eica  facultate,  talem  existendi  modum  habet  acci- 
dens  nominis  in  tbeologica  veritate.  Nam  sicut  hoc 
nomen  album  signifioat  accidens  in  substantia,  id 
est  in  adjacentia,  sed  hoc  nomen  albedo  significat 
accideossine  subjecto,  id  estin  existentia:  sicante 
oonsecrationem  acoidens  estin  subjeoto,  quoniam 
existitin  alio.  Sed  post  consecrationem  accidensest 
sine  subjecto,  quoniam  existit  per  se,  transit  enim 
substantia,  sed  remanent  acoidentia  :  nec  dicitur 
accidens  in  vi  partioipii,  sed  accipiendum  est  in  vi 
nominis.  Sicut  enim  ibi  substantia  corporis  eat  ubi 
forma  corporis  non  videtur,  sic  ibi  forma  panis  vi- 
detur,  ubi  substantia  panis  non  est,  nec  est  aliis  ibi 
panis  nisi  oaro  Christi,  que  nomioe  panis  aliquando 
desigoatur.  Juxta  quod  Dominus  ait  :  Panis  guem 
ego  dabOf  caro  mea  est  pro  mundi  vita  {Joan,  vi) ,  et 
Apostolus  ;  Quotiescunque  manducabitis  panem  hunc 
ei  calicem  bibetis  {l  Cor,  xi).  Non  enim  debemue 
qusrere  naturam  in  gratia,neque  consuetudinem  in 
miraoulo.  Non  solum  accidentales,  verum  etiam 
naturales  proprietates  remanere  videntur,  pauci« 
tas  que  saturando  famem  expeilit,  et  vinitas  qus 
satiando  sitim  exstinguit.  DicamuH  ergo  quod  forma 
panis  frangitur  et  atteritur,  sed  Christi  sumituret 
comeditur.  Ea  videlicet  que  notant  corruptionem 
referentes  ad  formam  panis,  ea  vero  quse  notant 
acceptionem  ad  corpus  Chrisli. 

CAPUT  X. 
De  eonfessione  Berengarii, 
Berengarius  quippe  suspectus  babebatar  de  hs- 
resi,et  ne  remaneret  anguis  in  herba,  ad  majorem 
expressionem  coram  Nicolao  papa  multisque  pra- 
sulibus  est  confessus,  panem  et  yinum,  qus  in 
altari  ponuntur  post  consecrationem,  non  solum 
aacramentum,  sed  etiam  verum  corpus  et  sangui- 
nem  Christi  esse,  et  sensualiter  non  solum  aacra- 
mentum,  sedetiam  in  veritate  manibus  sacerdutum 
tractari  et  frangi,  etiam  fidelium  dentibus  atteri. 
Non  autem  corpus  Christi  vel  in  partes  dividitur, 
vel  dentibuslaseratur,  cum  sit  immortaleetimpa?- 
sibile :  sed  in  qua  re  fiat  L^actio  vei  attritio  B.  Au- 
gustinus  ostendit,  dicens  :  «  Quando  Chrislus  man- 
ducatur,  reficit  et  non  deficit  Nec  quando  mandu- 

Trinit,  et  fid,  cath,  Et  longe  ante   reprobata   fuit  a 
S.  Ambrosio. 


868 


INNOCSNTU  UI  PAPiE. 


864 


camus  de  illo  partem  facimus,  quodquidem  in  sa- 
cramento  sic  fit.  Nam  et  Ghristus  carnalem  sensum 
discipuloriim  redarguit,  qui  putabant  carnem  cjus 
sicutaliam  carnemdividendamin  parte  et  morsibus 
lacerandam.  Diciturautem  forma  panis,  non  quod 
sit,  sed  quod  fuit,  sicut  dicebatur  Simon  leprosus, 
non  quod  talis  existeret,  sed  quod  talis  exstiterat. » 

CAPUT  XI. 

Quid  etiam  a  mure  comedilur,  cum  sacramenlum 

corrodilur, 

Si  vero  quaeratur  quid  a  mure  comeditur,  cum 

saramentum  corroditur,  vel  quid  incineratur  cum 

sacramendum  crematur  ?  respondetur  quod,  sicat 

miraculose  substantia  panis  convertitur,  cum  cor* 

pus  Dominicum  incipit  esse  sub  sacramento,  sic 

quodammodo  miraculose  revertitur,  cum  ipsum  ibi 

desinitesse,  non  quod  illa  panissubstantia  reverta- 

tur  quod  transivit  in  carnem,  sed  quod  ejus  loco 

miraculose  creatus,  quamvis  hujns  accidentia  sine 

sabjecto  possunt  siccorrodi,  sicut  edi.  Hic  obstante 

miracuio  falso,  trabitur  argumentum  a  conjugatis 

vel  conjunctis,  sicut  alibi  trabitur  falso  a  contrariis 

Est  enim  hic  color  et  sapor,  quantitas  et  qualitas, 

cum  nibil   alterutro  sit  ooloratum  aut  sapidum, 

qupntum  autquale.  Miraculum  quippevincit  nata- 

ram,  et  legi  detrahit  dispensatio.  Sane  in  natura 

Dei  est  trinitas  personarum,  videlicet  Pater  et  Fi- 

lias  et  Spiritus  sanctus.  In  bypostasi  Filii  est  sub- 

etantiarum  Trinitas,  vidclicet  deitas,  corpus  ot  ani- 

ma  ;  in  sacramento  corporis  esttrinitasspecierum, 

videlicet  panis,  vinum  et  aqua  ;  in  natura  Dei  nec 

est  accidens  in  substantia,  nec  substantia  in  acci- 

dentia  ^inbypostasiPiliiestaccidens  in  substantia, 

et  substantia  in  accidente  ;  in  sacramento  corporis 

accidens  non  est  in  substantia,  sed  substantia  con- 

sistit  Bub  accidente. 

CAPUT  XII. 
Quale  corpus  Chrislus  dedit  in  cama, 
Dedit,  Qusri  solet  quale  cnrpus  suum  Ghri- 
atus  deditin  ccena,  mortale  an  iuiinortale,  passi" 
bile  an  impassibile.accsteraqaasadhancperlinent 
questionemEgodivinasacramentamagisveneranda 
quam  discutienda  profiteor,  simplicitati  fidei  ratus 
sufficere.Si  dicaturquod  talededit  qualevoluit,  et 
rursus  quale  dederit  ipse  novit.  Fuerunt  tamen  qui 
dicerentquod  sicutidem  veraciteripse  erat  qui  dabat 
et  qui  dabatur,ita  in  eo  quod  dabatur  erat  immortalis 
et  impassibilis,  sicut  visibilitergestahat  et  invisibi- 
liter  gestabatur  :  invisibiliter  quantum  ad  formam 
corporis,  non  quantum  ad  speciem  sacramenti. 
NaTO  in  eo  quod  geetabat,  quod  erat  apparebat  :  in 
eo  vero  quod  gestabatur,  quod  erat  ipse  non  vi- 
debatur,  quia  forma  panis  et  vini  velabat  for- 
mam  carnis  et  sanguinis.  Hic  ost  ille  verus  Da- 
vid,  qui  coram  Achis  rege  Geth  manibus  suis 
ferebatur  (/  Heg.  xxi).  Quoniam  immortalis  daba- 
tur,  incorruptibilis  edebatur.  Hi  scilicet  pro  facto 
eoncedunt,  posito  quod  pars  aliqua  sacramenti  per 
Iriduum  mortis  Cbristi  reservata  fuipset,  idem  cor- 


A  pus  simul  et  jacebat  mortuum  in  sepulcro,  et  ma- 
nebat  vivum  sub  sacramento.  In  ara  crucis  patie- 
batur,  et  sub  fornia  panis  non  Isdebatur.  Sed 
quoniam  incredibile  judicatur,  ut  secundum  eam- 
dem  naturam  simul  esset  mortalis  et  immortalis, 
quod  tamen  congruebat  ei  secundum  eamdem  per- 
sonam.  Fuerunt  alii  qui  dixerunt,  quod  Christas 
mortalis  utique  fuit,  sed  voluntate  non  neceesitate. 
In  eo  quippe  quod  immunis  erat  ab  omni  culpa, 
liber  erat  ab  omni  pcena,  ut  nihil  moKi  deberet, 
pro  eo  quod  peccati  nibil  haberet,  sustinait  tamen 
sponte  mortalitatem,  quia  mortem  sustinere  vole- 
bat.  Quia  si  mortalitatem  non  suscepisset,  omnino 
mori  non  potuisset.  Ut  ergo  probaret  quod  roorta- 
lis  erat,  non  necessitate,  sed  voluntate,  quando  vo- 
luit  mortalitatem  deposuit,  et  immortalitatem  re- 

'^  oepit.  Legiturenim  ir«  Evangelio,  quod  cum  Judffii 
duxissent  Jesum  usque  ad  supercilium  moniis^  ut 
eam  praecipitarent,  ipse  transiens  permedium  iiUh 
rum  ibat  [Luc.  iv).  Cum  esset  ducendus,  teneri  se 
sicut  passibilem  tolerabat,  sed  cum  esset  prscipi- 
tandus  sicut  impassibilis  per  medium  transibat. 
Quatuor  enim  sunt  glorificati  corporis  propri» 
qualitates,  videlicet  claritas,  subtilitas,  agilitas  et 
impassibilitas.  De  quibus  legitur  :  Fulgebunt  justi 
ettanquam  scientillae  in  arundineto  dtscurrent  {Sap. 
iii)  ;  et  Absterget  Deus  omnem  lacrymam  ab  oeu- 
lis  eanctorum,  et  Jam  non  erit  amplias  neque  /u- 
ctus  neque  clamor  (Apoc.  xxi).  Hinc  etiam  Dorainus 
inquit  in  Evangelio  :  Men.suram  bonam  et  confer- 
tam  et  cagitatam  et  supereffluentem  reddent  in  si- 

C  num  vestrum  (Luc,  vi).  Singula  sibi  Cbristus  singa- 
latim  accepit  antequam  resurgens  a  mortuis  natu- 
ram  glorificati  corporis  induisset.  Subtilitatcm  cam 
nasceretur  ex  Virgine  ;  claritalem,  cum  transfigura- 
returin  monte  ;  agilitatem  cumincederet  saperma- 
re,  impassibilitatem  cum  manducareturin  ooeoa«Si- 
cut  enim  signum  passibilitatis  exbibuit  in  corpore 
immortali,  cumpostresurrectionem  ostenditmanus 
et  latus,  sic  in  corpore  mortali  signum  impassibi- 
litatis,  cum  oarnem  et  sanguinem  ante  passionem 
exhibuit.  Potest  tamen  salva  fide  concedi,  quod 
tale  dedit,  quale  tunc  habuit,  mortale  videlicet  et 
passibile.  Non  quod  posset  patiin  saoramento,  sed 
quod  sub  sacramento  poterat  pati.  Nudc  aatem 
sumitur  a  nobis  immortale  et  impassibile.  Nec  ta- 

Q  men  majorem  babet  nuncefficaciam,  sicut  nec  ma- 
jorem  potentiam.Quod  ergo  passibilisedebataretta- 
men  non  Iffidebatur,non  erat  bumanffinatars^sed  di- 
vins  potentiffi  qua  valebat  quidqaid  omnino  volebal 

CPAUT  XIII. 
Utrum  Judas  accepit  eucharistiam 

Dedit  discipulis  suis,  Dubitari  eolet  utrum  Jadas 
cum  aliis  acceperil  eucbaristiam.  Lacaa  enim 
ostendit  Judam  interfuisse  cum  aliis,  quem  statim 
post  calicem  traditorem  commemorat,dioen8  :  Hie 
est  calix  novi  testamenti  in  sanguine  meo,  gui  pro 
vobis  efjundetur.  Ferumtamen  ecee  manui  tradmiUi 


865 


DB  8ACR0  ALTABIS  M7STBRI0  UBBI  SEX.  --  UB.  IV. 


m 


me^  mecum  est  in  mensa  {Luc.  xxii).  Quolquot  au-  X  Judas  eaim  non  ad  bonum  sed  ad  malum  accepit. 


tem  interfuerunt  euohariBtiam  acceperunt,  Marco 
attestante,  qui  ait :  Et  bibemnt  ex  illo  omnes  {Marc, 
ziv).  Juxta  quod  Christus  ipse  praeceperat,  teste 
MatlhcO  :  Bibite  ex  hoc  omnes  {Matth,  xxvi).  Et 
contra  Judam  non  interfuisse  probatur.  Nam  se- 
cundum  Mattbeum  statim  dixit  Jesus  bibentibus 
calicem  :  Non  bibam  amodo  de  genimine  vitis,  usque 
in  diem  Ulum^  cum  illud  bibam  vobiscum  novum 
in  regno  Patris  mei  (ibid.).  Judasergo  non  aderat, 
qui  cum  eo  non  erat  bibiturus  in  regno.  Biben* 
tium  quoque  nullum  excipiens  ait,  pra  vobis  eflun- 
detur,  sed  aliorum  multos  excepit,  cum,  inquit, 
pro  multis  eflundetur  tn  remissionem  peccatorum, 
Unde  cum  seoundum  Joannem  Christus  dixisset 


sednecad  malum  dedissevidetur.QuiaChristuanon 
est  auctor  malorum,  sed  ultor.  Responderi  verissi- 
me  potest,  quod  si  propositio  intentionem  denotet 
vel  aflectum,  cum  dicitur  deditad  malum,  falsa  est 
propositio.  8i  autem  consecutionom  insinuut  velef- 
fectum,vera  est.Quia  vero  Ghristus  buccellam  intin- 
ctam  Judffi  porrexit.  Unde  constitulum  est  ab  eccle- 
sia,  ut  eucharistia  non  detur  intincta.  Constitutum 
est  nibilominus  et  pro  haeresi  exstirpanda,  quao 
dogmatizavit  Christum  sub  neutra  specie  totum 
existerCfSed  sub  utraque  simul  existere  tolum.Neo 
debet  intelligi,  quod  sub  bucceila  panis  intincta 
Christus  eucharistiam  dederit  traditori,8ed  perbuc- 
celam  intinctam  atque  porrectam,  suum  deniqoe 


aposlol is  :  BM/im/w  si  feceritis  ^a,  statim  exce- ^  fraditorem  expressit,   fortassis  per  panis    intin- 
pit,  non  de  omnibus  dico,  ego  scio  quos  etegerim      -*'—-  -""'-  o;<*«ifl.««.  «.♦;««.«> 
{ibid.).  Et  iterum  :  Vos  mundi  estis,  sed  non  omn^s 


{Joun.  xiii).  Quid  ergo  est  nobis  in  boc  casu  tenen- 
dum?  Illud  forte  sine  praejudicio  aliorum,  quod 
Joannes  insinuat,  quia  cum  Jodas  accefnsset  buc^ 
cellam  panis,  exivit  continuo^  erat  enim  nox  {ibid.). 
Ghristus  autem  post  alios  cibos  tradidit  eucha- 
ristiam.  Quod  autem  Lucas  post  calicem  comme- 
morat  traditorem,  per  recapitulationem  potest  in- 
telligi.  Quia  sspe  fit  iu  sacra  Scriptura,  ut  quod 
priusfactum  fuerat,  posterius  enarretur,  sicat  Mat- 
thsus  commemorat,biduo  ante  Pascha  alaba<<trum 
unguenti,  quod  secundum  Joannem  ante  sex  dies 
PaschsB  mulier  effudit  in  domo  Simonis  leprosi. 


ctionem  illius  significans  fictionem. 

GAPUT  XIV. 
De  duobus  modis  eucharistiam  comedendi. 
Accipite  etmanducale.  —  Non  est  inlelligendum, 
quod  sumptum  corpus  de  manu  Domini  sibi  discipuli 
ministrarent  sed  qui  consecravit  et  ministravit  ac 
si  diceret :  Gomedite,  iterumquc  comedite,  utram- 
que  bujussacramenticomestionem  insinuans.  Du- 
pliciter  enim  corpus  Gbristi  comeditur,  qaia  du- 
pliciter  intelligitur.  Verum,  quod  de  virgine  traxit 
etincruce  pependii^et  mysticum  quod  estEcclesia 
Christi  spiritu  vegelata.  De  vero  corpore  Dominus 
ait :  Hoc  est  corpus  meum  quod  pro  vobu  iradetur 
{Luc.    xxii).  De  mystico  dicit  Apostoius  :  Unus 


Concesso  autem  quodJudasacceperiteucharistam,      p^^^is  et  unum  corpus  multi  sumus  (I  Cor.  x.).  Ve- 


quod  expositorum  plerique  concedunt,  quaerendum 
est  qua  ratione  medicus  salutarismedicinamdabat 
«Bgroto,  quam  ei  sciebat  esse  mortiferam?  Sciebat 
enim,  quod  qui  manducat  indigne,  judicium  sibi 
manducat.  An  at  suodoceretexemplo,  quod  sacer- 
dos  non  debet  illi  communionem  negare,cuju8  cri- 
men  etsi  sibi  sit  notum,  non  tamen  Ecclesiae  ma- 
nifcstum,  ne  forte  non  sit  corrector  sed  proditor. 
Unde  cautum  reperitur  in  canone  :  Non  prohibeat 
dispensator  Domini  pingues  terre  mensam  Domini 
manducare.  Sed  moneal  exactorem  timere.  8it  ita, 
si  nihil  quod  est  meiius  valeat  responderi.  Porro 
cum  minus  malum  sit  rMdi  suspectum  de  crimine 
quamcommittere  crimen.  Et  de  duobus  malis,  si 
alterum  urget,  minus  slteligendum,  cur  discretua 


rum  corpus  Christi  comeditur  sacramentaliter,  id 
est  sub  specie.  Mysticum  autem  comeditur  spiri- 
tualiter,  id  est  in  fide  sub  specie  panis,  in  fide 
cordis.  De  comestione  sacramentali  Dominus  ait : 
Accipite  et  comedite^  hoc  est  corpus  meum  quod  pro 
vobis  tradetur,  koc  facite  in  meam  eommemoratio^ 
nem  (I  Cor.xi).  Hoc  modo  tam  boni  quam  mali  oor- 
pus  Christi  manducanl.  Sed  soli  boni  comedunt  ad 
salutem,  mali  vere  comedunt  ad  judicium.  Nisi 
enim  mali  corpus  Cbristi  comederent,  non  dixis- 
set  Apostolus  :  Qui  manducat  indigne,  judicium 
sibi  manducat  et  bibU^  non  dijudicans  corpus  Domini 
{ibid.).  NametJudastraditurcumaliis  eucbaristiam 
accepisse.  De  spirituali  comestione  Dominus  ait  : 
Nisimanducaveritis  carnem  Filii  hominis,  et  btberUit 


sacerdos  non  neget  eucbaristam  criminoso,  qua-  D  eju4sanguinem,nonhabebitisvitaminvobis{Joan,yi). 


lenus  minus  maium  incurrat.  ut  majus  evitet,  id 
est  ut  reddatur  suspectus,  ne  manducet  indigne. 
Sane  cum  nemo  debet  vitium  mortale  committere, 
neproximus  aliud  mortal6committat,eligendum  est 
potius  sacerdoti  non  prodere  peccatorem,  quam 
ut  ille  non  peccet,  sed  ille  potius  debet  eligere,  ut 
abstinendo  reddatur  suspectus,  quam  communi- 
cando  manducei  indigne.  Si  vero  queratur,  utrum 
Christus  ad  bonum  an  ad  malum  Eucharistiam 
Judffi  tradiderit.  Et  quidem  non  videtur  ad  bonum 
dedissd,  ne  sua  fraudatus  sit  intentione.  Qui  teste 
propheta,  fecit  universa  qua  voluit  (Psal.  cxiii); 


Hoc  modocorpusChristi  soli  boni  comedunt,  Unde: 
Qui  manducatcarnemmeam  etbibitsanguinemmeum, 
in  me  manet  et  ego  ih  eo  {Joan.  vi).  Nam  qui  manet 
in  charitate^  in  Deo  manetf  et  Deus  in  eo  (I  Joan.  iv). 
Unde :  Quid  paras  dentem  et  ventrem?Grede  et  man- 
ducasti.  Qui  credit  in  Deum,  comedit  ipsum  ;  qui 
incorporatur  Christo  per  fidem,  id  est  membrum 
ejus  efficitur,  vel  unitate  corporis  ejus  firmius 
solidatur.  Alibi  quod  manducatur,  incorporatur  ;  et 
qui  manducat,  incorporat.  Hic  autem  quod  man- 
ducatur  incorporat,  et  qui  manducat  incorporatur. 
Utrumque  roodum  Christus  edendi  insinuaty  nbi 


867 


INNOCBNTII  III  PAPJB. 


8« 


dicit  :  Spiriltu  est  qui  vivificalj  caro  non  prodest  A  utrum  ChriBtus  locaiiter  descendat   de  coelo»  vd 


quidquam  {Joan,  vi}.  Qaia  caro  Gbristi  nisi  spiri- 
taaliter  comedatar,  non  ad  saiutem,  sed  ad  judi- 
cium  manducatur. 

CAPUT  XV. 

Quid  fiat  de  corpore  Christi,  postquam  fuerit 
sumptum  et  comestum. 

FortassiscogitatioadhucpulsatanimDm^qusrens 

quid  flat  de  corpore  Ghristi,   postquam  sumptum 

fuerit  et  comestum  ?  Tales  sunt  cogitationes  morta- 

lium,  ut  vix  quiescere  veliat  in  bis  maxime  qus 

quaerendd  non  sunt.  Audi  consilium  Sapientis  :  Al- 

tiora  te  ne  qamsieris,  et  fortiora  te  ne  scruteriSf  sed 

qux  pnecepit  tibi  Deus^  illa  tu  semper  cogita,  et  in 

pluribus  operibus  ejus  ne  fueris  curiosus  {Eccte,  iii). 


ascendat  in  coelum^cum  exhibet  aut  sabtrabit  pne- 
sentiam  corporalem,  an  aliter  incipiat  vei  desioat 
esse  sub  specie  sacramenti,  respondeo  non  opor- 
tere  nos  in  talibus  curiosos  existere,  ne  plusqotm 
pos8umu3  presomamus,  et  non  comprebendamot. 
Salubre  consilium  dedit  Apostolus  :  Non  plus  sapen 
quam  oportet  sapere ,  sed  sapere  ad  sobrietatem 
{Rom,  XII}.  Ego  nescio  quomodo  Cbristue  accedit, 
sed  et  qaomodo  recedit  ignoro,  novit  ille  quid  oi- 
hil  ignorat. 

CAPUT  XVII. 
Qando  fiat  transsubstantiatio. 

Hoc  est  enim  corpus  meum,  Si   ad  prolationem 


8i  vero  praesentiaquffiritur  corporalis,  incoBloquae-  «^  istorum  verborum,  hoc  est  corpus  meum  panis  mu 


ratur,  ubi  Christus  est  in  dextera  Dei  sedens.  Ad 
tempos  tamen  preesentiam  exibait  corporalem,  ut 
ad  spiriiuaiem  praesentiam  invitaret.Cum  sacramen- 
tum  tenetur,  comediturelgustator,  Cbristus  oor- 
poraliter  adest  in  visu,  in  tactu  et  in  sapore,  quan- 
diu  corporalis  sensuv  afflcitur,  oorporalis  prasentia 
non  affertur,  postquam  in  percipiendo  sensus  defi- 
cit  corporalis.  Deinceps  non  est  quaerenda  corpo- 
ralis  prsesentia,  sed  spiritualis  est  retinenda.  Dis- 
pensatione  completa^Cbristus  de  ore  transit  ad  cor. 
Melius  est  enim  ul  procedat  in  mentem,  quam  ut 
descondatin  ventrem.  Cibus  est  non  carnis,  sed 
animae.  Venit  ut  comedatur,  non  ut  consumatur:  ut 
gustotur,  noD  ut  incorporelur.  Ore  comeditur;  sed 
Btomacbo  Don  digeritur.  Reficit  animum,  sed  non 


taturincorpu8;et  ad  prolationem  istorum  verbo- 
vnm^hic est sanguis  meus^  vinum  mutatur  in  aan- 
guinem,  cum  prius  proferantur,  ista  verba  qoam 
illa,  priusergo  mutaturpanis  incorpos,  qoam  vi- 
num  in  sanguinem.  Nunquid  enim  corpus  eat  rine 
saDguine,  vel  sanguis  sine  corpore?  Propterea  dici- 
tur  a  quibusdam.quod  cum  totum  est  dictum,totum 
est  factum,  noleotes  vel  non  valentes  ipsiua  con- 
▼ersionis  determinare  momentum.  Alii  dicant  et 
bene,  quod  licet  ad  prolationem  praecedentiurapa- 
nis  a  natora  mutetur  in  corpus,  et  ad  prolationem 
sequentiuni  vinum  pra^teroamuteturin  sanguioem, 
nunquam  tamen  corpus  est  sine  sanguinoy  vel  aao- 
guisest  sine  corpore,  sicut  neutrum  estsine  anima, 
sed  sub  forma  panis  sanguis  existit  in  corpore,  per 


effluit  in  secessum.  Illudergo  sanedebet  intelligi,  C  mutationem  panis  in  corpus.  £t  e  converso.  Non 

quod  paiis  in  sanguinem,  vel  vinum  mutetur  io 
corpus,  sed  quia  neutrum  potest  exisleresine  reli- 
quo.  Est  crgo  sanguis  sub  speciebus  panis,  non  ex 
vi  sacramenti^  sed  ex  naturali  concomitantia,  se- 
cuodum  fratrem  Egidium.  Sed  quffritur,  quid  de-' 
monstratur  Ghristus  cum  dixit :  Hoc  est  eorpus 
meum?  Non  panem,  qnia  de  pane  non  erat  verum, 
quod  corpus  ejusexisteret,nec  corpas,qaia  noadum 
illa  vcrbaprotulerat,adquorum  prolationem  panem 
mutavitin  corpus.  Quid  ergo?  eimilis  objectio  fit 
a  logicis,  cum  diciturrHoc  vinom  est  mortuum, 
positoquod  in  prolatione  subjeoti  sitvinum,  et  in 
prolationeprffidicatisitmortuam.  Sed  quantum  di- 
statortus  abocca8u,tanlum  refert  intermiraculum 


quod  Dominus  ait :  Omne  quod  in  os  intrat,  in  ven' 
treni  vadit,  et  in  secessum  emittelur  {Matth.  xv).  Cum 
oonstet  illud  fuisse  dictum  non  de  spirituali  cibo, 
aed  de  carnali. 

CAPUT  XVI. 

Quod  si  secessus  aut  vomittu  post  solam  eucharistise 

perceptionem  eveniat, 

Quod  si  forte  sccessusvel  fluxas  autvomitus  post 

sol.im  eucbaristia*  perceptionem  evenerit,  ex  acci- 

dentibus  et  bumoribus  generatur,  cum  inter  bumo- 

res  absqnecujnslibet  cibi  materia  vel  effluant  in  se- 

ceseum,  vel  emittuntur  ad  vomitum.  Cum  ergo  post 

dispensationis  offlcium  aliquid  iterato  seotitar(39). 

In  boo  ego  species  ad  proprietatem  famulatur,  ut 


veritas  similitudinis  ubique  servetur.  Nam  in  quo  D  et  naturam.  Abbujus  ergo  qu«estioni8  laqueo  faciie 


similitudodeficeret,  in  eo  Kacramentum  non  esset, 
sed  ibi  se  proderet,  et  fidei  locum  aufferret,  neque 
jarn  crederetur  quod  ita  fieri  non  oportet.  Itaque 
quantum  ad  nos  servatper  omniacorruptibiiiscibi 
Bimilitudinem,  sed  quantum  ad  se,  non  amittit  in- 
violabilis  corporis  veritatem.  Species  quandoque 
corroditur  vel  maculatur,  sed  veritas  nunquam  cor- 
rumpitur  aut  coinquinatur.  Si  quanto  tale  quid  vi- 
deris,  noli  timere  sibi,  sed  esto  sollicitus  tibi  ne  tu 
male  lasdaris  si  male  credideris.  8i  vero  quffiratur 


se  absolvit,  qui  dicit,  quod  Christus  tunc  confecit, 
cum  benedixit.  Nam  si  opponatur  de  sacerdote  qai 
tunc  consecrat,  cumilla  verba  pronuntiat,  reepon- 
detur,  quod  sacerdos  nihil  demonstrat,  cum  illis 
verbis  non  utaturenuntiative,sed  recitative.  Quem- 
admodum  etChristus  ait :  Ego  sum  vitis  vera  {Joan, 
xv);  ego  sum  lux  mutidi  {Joan,  viii),  et  innumera 
talia.  Sed  rursus  quffiritur,  quid  demontravit  oum 
dixit :  Manducate  ex  hoc  omnes  ?  Licet  in  nullo  qua- 
tuor  evangelistarum  boc  legatar  de  corpore,  sed 


(39)  Hic  deesse  videtur  particula  quaddam  forsitao  ita  supplenda  :  Non  ad  corporis  aut  sanguuiis  veri^ 
tatem^  sed  ad  specierum  corruptibilttatem  refertur. 


DB  SAGRO  ALTABIS  MT8TBRI0  UBBI  8BX.  —  UB.  IV. 


870 


m  de  8aaguine,M6i7tf  ex  hoc  omnes,  Cum  enim  A 
)aQem  fregiBseifSi  demoQstrabat  aliquid  frag- 
orum,  illud  non  debebant  omnes  oomedere, 
singulia  singuia  distribueret.  Si  demonstrabat 
18  noQ  poterat  ex  isto.sed  iliud  coiiiedere,quia 
18  Christi  non  manducatur  per  parteSySed  in« 
m  sane  secundum  regulam  Tyconii  debet  in- 
i  (40),qua  frequenlerin  saora  Scriptura  videtur 
6  uno,  sed  agitur  de  diversis,  ut  est  illud  : 
lixitflregil  et  dedit :  benedixit  panem,formam 
;,  et  dedit  corpus.  Eodem  modo  cum  dixit : 
ucate  ex  hoc  omnes,  pronomen  ostendil  inte- 
i  corpu8,et  prepositio  innuit  formam  divisam 
:e8it8en8U8:Gom^dt/^/ioccor/)tu  integrum  sub 
a  diviea.  Nam  eola  forma  per  partes  dividitur, 
;um  copueintegrum  manducatur.Simili  modo  n 
t  inteiligi,  quod  subjunxit :  Hoc  esl  corpus 
i,  id  est  illud  quod  prebeo  sub  bac  forcna. 

CAPUT  xvin. 

De  forma  verborum. 
flBritur  etiam,  utrum  additio  vel  eubtractio, 
ipoeitio  vel  mutatio,  si  forte  Ot  in  illa  forma 
>rum  quam  Chrietus  expressit,  effectum  con- 
.tionis  impediat,an  non?  Ut  si  dicatur  addendo, 
$t  corpus  meum,  quod  assumpsi  de  virgine; 
ubtrahendo,hoc  est  corpus  ;  vel  transponendo 
18  meum  hoo-est;  vel  interponendo,  hoc  est 
le  corpus  meum  ;  sive  mutando,  hoo  est  cor- 
fesu.  Sane  fecit  Deus  hominem  reotum,  sed 
80  infinitis  miscuit  quadstionibus.  His  itaque 
)rmi88is,quffi  quandoque  subvertunt  animum,  p 
a  quam  edificent.lllud  pro  certo  sciatur.quod 
iter  peccat,qui  quodlibet  horum  quomodolibet 
.taveril^  maxime  si  formam  intendat  mutare, 
BBresim  introducere,quiaformaverborum  quam 
slus  expressit  peromnia  illibatadebetservari, 
nvis  secundum  pbiiosophum  nomina  et  verba 
iposita  idem  signiOcent.  Nec  utile  per  inutile 
tur. 

CAPUT  XIX. 
Jtrum  panis  transsu^slantielur  in  Cliristum, 

rro  oum  panis  transsubstantietur  in  corpus 
le  rationale  animatum,  videtur  quod  panie 
iBubstantietur  in  bominem,  et  pari  ratione  in 
stum  transsubstantietur,  et  ita  in  Creatorem. 
rgo  creatura  quotidie  tit  Creator.  Quidam  vo- 
mt  astruere  quod  panis  transsubstantiatur  in  ^ 
stum,  non  tamen  in  Creatorem,  quia  Chpislus 
ar  secundum  naturam  humanam,  secundum 
d  panistranssubstantiatur  in  ipsum.Nam  sicut 
ur  Christus  manducari,  quia  corpus  ejus  co- 
tur,  itapanis  credendus  estin  ipsum  mutari, 
iam  in  corpus  ejua  convertitur.  Ego  sum,  in- 
panis  viousj  qui  de  cmlo  descendi,  et  panis 
t  egc  dabo  caro  mea  est  pro  mundi  vita  {Joan, 
«bristus  igitur  seipsum  et  carnem  suam  no- 
\  panis  appellat,    ut  ostendat  ex  hoc,  quod 


panis  sicut  vere  mutatur  in  carnem  ip8iu8,ita  vere 
mutatur  in  ipsnm.  Ego  tamen  siout  in  aliis,  ita 
pariter  in  hoc  divina  sacramenta  magis  veneranda 
quam  discutienda  profiteor.  Scriptum  est  enim  : 
Non  oomeditis  ex  eo  erudum  quidf  nec  coctum  aqua^ 
sed  assum  igni  {Exod.  xii).  Et  si  aecundum  vim 
inferentiad  non  sequatur  :  Quod  si  panis  iranssub- 
stantiatur  in  oorpus  humanum,  ideo  panis  trans- 
aubstantietur  in  hominem,quia  non  homo,  sed  ho- 
minie  pars  est  corpue. 

CAPUT  XX. 
De  modo  transsubstantiationis. 
Qusritur  autem,  utrum  ante  consecrationem  sit 
concedendum,  panis  erit  corpus  Christi,  vel  post 
coQsecrationem,  id  quod  panis  fuit,  eet  corpus 
Chrisli.  Quod  inde  videlur,  quoniam  qui  eacerdos 
flt,  erit  sacerdos,  et  qui  sacerdos  est  factus,  aa- 
cerdos  est.  Similiter  quod  corpus  flt,  erit  corpus, 
et  quod  corpus  est  factum,  est  corpus.  Quis  enim 
dixerit,  quod  hoc  sit  illud,  si  nunquam  hoo  erit 
illud.  Tradit  etiam  Augustinus,  ante  consecratio- 
nem  panem  esse  et  vinum  quod  natura  formavit, 
post  consecrationem  vero  camem,et  sanguinem, 
quod  benedictio  consecravit.  Et  Ambrosius  in  hflBO 
verba,  quod  erat  panis  ante  coosecrationem,  jam 
est  corpus  Christi  post  consecrationem.  Nam  etsi 
panis  nec  erit  corpus  Christi,  neo  aliud,  panis  ibi 
nihil  erit,  et  ita  panis  annihiiatur,  ergo  nec  flt 
corpus  Christi,  nec  aliud.  Si  vero  dicatur,  quod 
panis  erit  corpus  Cbristi.statim  infertur,  aliadfore 
corpus  Christi,  quod  nec  fuit  natum,  neo  passum, 
nec  mortuum,  nec  sepultum^demonstratis  quoque 
diversispanibus,  oportebit  concedi,quod  hooetiam 
iilud  erit  idem,  et  non  est  idem,  hoo  igitnr  flet 
illud,  rursus  si  hoc  erit  panis,  et  non  est  corpus 
Jesu,  quod  est  penitns  impossibile.  PraBterea  si  id 
quod  fuit  panis,  est  corpus  Chri8ti,profecto  corput 
Cbristi  est  illud  quod  fuit,  panis  ergo  corpue 
Christi  vel  fuit,  vel  est  panis.  Diversa  et  innume- 
rabilia  talia  possent  inferri,  que  penitus  a  veritate 
discordant.  Propter  hec  et  alia  qus  circa  prsBsen- 
tem  articuium  subtiliter  magis  quam  utiliterpos* 
sent  inquiri,  non  desunt  qui  dicunt,  quod  ea  ra- 
tione  diciturpanis  mutari,  vel  converti  seu  trans- 
substantiari,  sive  transirein  corpus  Christi,  quod 
corpus  Christi  sub  eisdem  accidentibus  loco  panis 
incipit  esse,  sicut  dicitur  a  grammaticis,  quod  a 
mutatur  in  ^,cum  a  praesenti  formatur  prffteritum 
ago  egi,  quia  loco  hujus  litterffi  a  ponitur  haec  lit- 
tera  e.  Quidam  autem  expresse  dixerunt,quod  ipsa 
panis  essentia  vere  mutatur  in  corporis  Christi 
substantiam  nec  redigitur  panis  in  nihiium,  quia 
desinit  esse  quod  fuit,  sed  mutatur  in  aliud,  quod 
niam  incipit  esse  quod  non  fuit.  Fit  autem  ipBa^ 
conversio  non  secundum  unionem,  sed  secundom 
transitionem,  quia  nequaquam  essentia  eesentia* 
accedit  in  augmentum,  ut  per  id  quod  acceditid  ad 


I)  De  septem  regulis  Tyconii  vide  S.Augustin.  De  doctrina  Christian.^  lib,  ui  oirca  flne 


871 


INNOCBNTn  III  PAPiB. 


872 


B 


quod  accedit,maju8  aliquid  Gat,sed  id  quod  accedit,  X 
situDum  cum  eo  ad  quod  accedit.  Nec  corpus  accipit 
esse  paDis,  sed  panis  accipit  esse  corpus,  quiapanis 
transit  iu  corpus,  non  corpus  in  panem.  Cum  ergo 
concluditur,  quoniam  aliud  erit  corpus  Christi, 
quod  nec  fuit  natum,  nec  passum.  8i  relatio  fiat  ad 
praedicatum,  est  falsum.  Si  vero  ad  subjectum,  est 
verum,  sed  inde  non  provenit.  Ergo  corpus  Christi 
nec  fuit  natum,  nec  passum,  sicut  non  sequitur, 
aliquid  est  Pater,  quod  nec  genuit,  nec  spiravit, 
ergo  nec  Pater  genuit,  nec  spiravit.  Quod  autem 
infertur,  hoc  et  illud  eruntidem,  etnoo  suntidem, 
hoc  igitur  fiet  illad,  non  provenit,  sed  ita  rectius 
inferretur,  hoc  ergo  fiet  aliquid  quod  illud  erit. 
Sicut  Pater  et  Filius  sunt  idem,  non  tamen  Pater 
est  Filius,  sed  id  quod  est  Filius.  Licet  autem  hoc 
erit  illudy  nunquam  tamen  erit  verum  hoc  esse 
illudy  quoniam  hoc  desinit  esse  hoc,  et  incipiet 
esse  illud.  Sicut  sanum  crit  aegrum  ;  quia  sanum 
desinit  esse  sanum, et  incipiet  esseasgrum. Quamvis 
etiam  id  quod  fuit  panis  sit  corpus  Chrisli,  non  ta- 
men  corpus  Gbristi  et^i  aliquid  quod  fuit  panis, 
quoniam  id  quod  fuit  panis,  est  aliud  omnino  quam 
fuil ;  sed  oorpus  Cbristi  estomnino  idem  quod  fuit. 
Sicut  iniquuro  quod  fuit  Saulus  est  Paiilus,  non 
tamen  Paulus  est  iniquum,quod  fuit  Saulus.  Quod 
enim  secundum  naturamcontingitin  accidentibus, 
hoc  secundum  miraculum  accidit  in  naturis.  Est 
autem  duplex  conversio,  substantialis  videlicet  et 
formalis.  Nam  sicut  aliquando  forma  convertitur 
sine  substantia,  sic  interdum  substantia  convertitur 
sine  forma,  nonnunquam  utraquecum  altera.  Sub-  C 
stantia  vero  quandoque  convertiturin  id,quod  sit, 
et  non  erat,  ut  virga  in  colubrum  [Exod,  vii),  et 
tunc  forma  convertitur  cumsubstantia.  Quandoque 
convertitur,  in  id  quod  erat,  et  non  flt,  ut  panis  in 
euoharistiam,  et  tunc  substantia  convertitur  sine 
forma.  Sed  desinamus  scrutari  scrutinium  (Psal. 
Lxiii),  quoniam  perscrutator  majesiatis  opprimetur 
a  gloria  {Prov.  xxv).  Nam  accedit  homo  ad  cor  a/- 
/am,  ei  exaliabitur  Deus  (Psat.  lxiii).  Sicut  ineffa- 
bilis  est  illa  unio  qua  Deus  factus  est  homo,  eic 
ineffabilis  est  illa  conversio  qua  panis  flt  caro.  Non 
tamen  ita  panis  dicendusest  incarnari,  quia  panis 
fit  caro.  Nam  verbum  manens  quod  ita  erat,  fac- 
tum  est  caro,  quod  carnem  assumpsit,  non  trans- 
ivit  tn  carnem,  sed  panis  desinens  esse  quod  erat,  q 
ita  flt  caro,  quod  transit  in  carnera,  non  assumit 
carnem. 

CAPUT  XXL 
Cur  eucharistia  sub  duplici  specie  consecratur, 

Simili  modo  iicet  sub  alterutra  specie  sumatur 
utrumque,  id  est  corpus  et  sanguis,  utraque  tamen 
species  conseoratur,  et  neutra  superfluit,  utosten- 
datur  quod  Christus  humanam  naturam  totam  as- 
sumpsit,  ut  totam  redimeret.  Panis  enim  refertur 
ad  carnem,  et  vinum  ad  animam,  quia  vinum  san- 


guinem  operatur,  in  quo  sedes  eat  animae  ;  Moyses 
quippe  testatur,  quod  caro  pro  corpore»  sangiiii 
autem  olTertur  pro  anima.  Unde  legitur  io  Levitieo 
{cap.  xvii).  Aniraa  carnis  in  sanguine  eat,  quocirct 
paois  et  vinum  in  sacrificio  offeruntur,  quod  vilet 
ad  tuitionem  carnis  et  animae,  ne  si  sub  alteratrt 
specie  tantum  sumeretur,  ad  uiterius  tanium  puta- 
retur  pertinere  salutcm.  Et  qnamvis  aub  epecie 
panis  sanguis  sifmatur  cum  corpore,  et  sub  speeie 
▼ini  corpus  sumatur  cum  sanguine,  taiDen  nec  saii- 
guis  sub  specie  panis,  neo  corpus  sub  specie  ▼ini 
bibitur;  et  comeditur,  auia  siout  neo  Banguis  co- 
meditur  nec  corpus  bibitur,  itaneutrum  anbspecie 
panis  bibitur,  aut  sub  speoie  vini  comeditur.  Et  si 
concessibile  videatur  quod  corpus  bibendo,  aat 
sanguis  comedendo  sumatur.  Est  ergo  modua  so- 
mendi  carnem  et  sanguinem,  quo  neutrum  mando* 
catur  et  bibitur. 

CAPUT  XXII. 

Vtrum  panis  sine  vino^  vel  vinum  sine  pame  valed 

consecrari. 

Sed  queritur,  utrum  panis  sine  vino,  vel  vinum 
sine  pane,  non  dico  debeat,  sed  valeat  coneecrari. 
Gum  enim  ad  prblationem  istorom  verborum  :Boe 
est  corpus  meum,  panis  mutetur  in  carnem  :  et  ad 
prolationem  iliorum  verborum  :  Hic  esi  sanguis 
meust  vinum  mutetur  in  sanguinem.Si  post  prola- 
tionem  istorum,  et  ante  proiationem  illorum,  im- 
pedimentum  accidat  eacerdoti  quo  minus  procedere 
valeat,  videtur  ergo  quod  panis  sit  mutatusin  car- 
nem,  vino  in  sanguinem  non  mutato.Quid  ergo  ju- 
dicabitis  in  boc  articulo  faciendum  ?  an  alius  sa- 
cerdos  (otum  repetet  a  principio,  et  sio  super  pa- 
nem  iterabilur  consecratio?  an  ab  eo  tantum  iooo 
incipiet,  in  quo  sacerdos  ille  dimi8it,et  sic  divide- 
retur  mysterium  unitatis  ?  De  hoc  ita  statutum  le- 
gitur  in  concilio  Toletano  :  Censuimus  convenire, 
ut  cum  a  sacerdotibus  missaram  tempore  myeteria 
oonsecrantur.si  aegritudintscujuslibet  acoidateven- 
tus,  quo  cceptum  nequeat  consecrationia  explere 
mysterium,  sit  liberum  episcopo  vel  preebytero  al- 
teri,  consecralionem  exseqoi  coepti  oificii,  ol  pne« 
cedentibus,  libenter  alii  pro  complemento  succe* 
dant  {Cant,  vi).  Porro  com  inter  theologoa  de 
tempore  consecralionis  sit  diversa  a&otentia,  qui- 
busdam  dicentibus,  quod  cum  totum  eat  dictum, 
totum  est  factum  ;  aliis  aotem  dicentibus,  qnod 
panis  antemutatur  in  corpu8,et  postea  vinum  mu- 
tatur  in  sanguinem.  Plerique  tutius  procedentes 
affirmant,  quod  alius  sacerdos  coosecrationem  re- 
petere  debet  atque  perficere.  Quoniam,  ut  tradit 
auctoritas  (4l),non  dicitur  iteratum  quod  nescitur 
ante  esse  factum.  Verum  ne  illa  fiat  iteratio,  vel 
divisio  sacramenti,  nec  aliquis  scrupulus  erroris 
vel  dubitationis  remaneat,  consultius  et  totius  Ju* 
dioatur,ut  illa  talis  oblatio  studir^fcisaime  reconda- 
tur,  et  super  aliam  totum  officium  celebretur. 


(41)  Z>e  cons.  diat.  rv,  c.  Cum  ilaque. 


873 


DB  SACRO  ALTAJEUS  MYSTBRIO  LIBRI  SBX.  —  UB.  IV. 


874 


CAPDT  XXIII. 


QuxrUur^  utrum  neceisilate  cogenU,  vel  casu  irder' 
cedente,  sola  panis  materia  possil  in  eucharistiam 
consecrari, 

El  si  Yinum  ioveniri  doq  possit,  vel  aliquo  casQ 
defuerit,  quaeritur  utrum,  Dccessilale  cogcDle  vel 
oasu  iDtercedente,  sola  paais  materia  possit  in 
eucbaristiam  coDsecrari,  sicut  sub  sola  paDis  spe- 
cie  debet  euoharistia  reservari  ?Sunt  aane  qui  di- 
cunt,  quod  cum  verbnm  et  eloroentumefOciaDt  sa- 
crameDtum,  dcc  forma  verbornm  Jdcc  materia  re- 
rum,  quasGhriBtuB  expressit,  mutari  potest  sive 
dimidiari.  Qoia  sicut  vinnm  sine  pane,  sic  panis 
sine  vino  minime  consecratur,  cum  utrumque  'sit 
de  substantia  sacramenti,  unde  siveaqua  provino 
mittatur  in  calicem,  sive  hordeum  pro  frameDto 
formetur  in  panem.  Sicut  neutrum  per  se,  sic  neu-  B 
trum  cnm  alio  transsubstantiatur  in  camem,  aut 
mutatur  in  sanguinem.  Nam  si  panis  sine  viDO,vel 
vinum  sine  pane,  mntari  posset  in  carnem  aut  in 
sanguinem  :  in  his  regionibus,  in  quibus  alter- 
utrum  inveniri  non  potest.Iiciteposset  alterum  sine 
altero  oonsecrari.  Minus  enim  ignorantia  quam  ne« 
cessitas,  vel  negligentia  quam  difOcultas  excusat. 
Alii  vero  dicunt,  quod  cum  Christus  prius  conver- 
tit  panem  in  camem,  et  postea  vinum  mutavit  in 
sangninem,  sicut  evangelicaelectionis  textusosten- 
dit,  et  sine  vino  panem,  et  sinepanevinum  conse- 
crari  contingit.  Graviter  tamen  offendit,  qui  negli- 
genter  aut  ignoranter  alteratram  speciem  praeter- 
mittit :  gravius  qui  scienter  aut  sponte,  maxime  si 


A  principaliter  ceiebraoti  coocelebrant,  et  tunc  omnes 
simul  consecrant,  et  conficiuDt.  Quauquam  non- 
nulli  conseDtiant,  quod  qui  prius  pronuntiat,  ille 
consecrat:  nec  alioram  defraudaturintentio,  qnia 
actum  est  quod  intenditur.  GonsueveruDt  autem 
presbyteri  cardinales  Romanura  circumstare  ponti- 
ficem,  et  cum  eo  pariter  celebrare.  Curaque  con- 
snmmatura  esl  sacrificium  de  manu  ejns  commu- 
nionem  recipere,  significantes  apostolos,  qni  cura 
Domino  pariter  discumbentes  sacrara  de  manu  ejus 
eucharistiam  acceperunt,  et  in  eo  quod  ipsi  conce- 
lebranty  ostendunt  apostolos  tunc  a  Domino  ritum 
hujus  saorificii  didicisse. 


GAPUT  XXVI. 
De  horainstitutionis, 
Postquam  ccenatum  est,  Quartadccima  luna  primi 
mensis  advesperam  {Exod,  xii),  Ghristus  secundum 
legis  typum  pascha  cum  upostolis  celebravit,  de 
quo  cura  dixisset :  Desiderio  desideravi  hoc  paseha 
manducare  vobiscum  antequam  patiar  {Luc,  xii). 
Cur  hoo  dixerit  statim  ostendit,  ut  sciiicet  veteri 
paschffi  imponens  finem,  novumPascha  substitue- 
ret  sacraraentum.  .4ccipiens  enim  'panem^  benedixU 
ac  fregit,  dedttque  disciputis  suis,  dicens :  AccipUe  et 
comedite,  hoc  est  enim  corpus  meum  quod  pro  vobU 
tradetur,  Similiter  et  calicem^  postquam  copnavit^di- 
cens  :  Bihite  ex  hoc  omnes,  hic  est  sanguis  meus  novi 
testamenti  qui  pro  vohis  et  pro  muliis  efjundetur  in 
remissionem  peccatorum,  Eoc  facite  in  meam  com- 
memorationem  {Matth.  xxvi ;  Marc.  xiv  ;  Luc,  xxi). 
formam  intendit  mutare,  vel  hsresim  introduoere.  Q  Hac  ergo  constitutione  forraati  celebramns  jugiter 


GAPUT  XXIV 

Cautela  quando  sacerdos  post  consecrationem  invenii 

prsetermissum  vinum, 

Quid  ergo  faciendum  estsacerdoti,  qui  postcon- 
secrationem  vinum  comperiat  prstermissum  ^Di- 
ount  aliqui,quod  vinum  apponere  dobet,  et  super 
illud  solummodo  consecrationem  repetere.  Alii, 
quod,  apposito  vino,  panem  conecratum,  siout  in 
die  Parasceves,  debet  immiltere,  sicque  aumere  sa- 
orificium.  Ego  vero  semper  in  dubiis  quod  tutius 
estyjudico  prsferendum. 

CAPUT  XX. 

De  ditfersis  saeerdotibus  tuper  eamdem  hostiam 

cetebranubus. 


per  mysterium,  quod  semel  ofTerebatur  in  pretium 
Nam  ubi  veritas  venit,  figura  cessavit,  et  signum 
est  sublatum  de  medio,  cum  jam  non  erat  res  ali- 
qua  qus  futura  significaretur,  sod  quse  presens 
perciperctur  ;  raansit  tamen  figura,  donec  fuit  in 
veritate  completum,  quod  in  similitudinepriuserat 
exhibitum.  Ob  id  etiam  Ghristus  corpus  etsangui- 
nem  suum  post  coDnam  dedit  apostolis,  ut  hoc  sa- 
oramentum  velutultimum  testatoris  mandatum  ar- 
ctius  memoriffi  commendarent.  Unde  novissimum 
condens  hfleredibus  testamentum  :  Vos^  inquit,  estis 
qui  mecum  permansistis  in  tentationibus  meis^  et  ergo 
dispono  vobis  regnum,  sicut  Pater  meus  mihi  dispo^ 
suit,  ut  edatis  et  bibatis  super  mensam  meam  in  re^ 


|.  gno  meo  {Luc,  xxii).  Patet  ergo  cum  primam  acce- 
Cum  autem-interdum  muUi  sacerdotes.concele-  I^  peruni  apostoli  eucharistiam,  non  eosaccepisseje- 


brent,  si  forte  non  omnes  simui  conseoratoria 
verba  pronuntient.  Quaeritur,  an  ille  soius  conficiat, 
qui  primus  pronuntiat  ?  Quid  ergo  caeteri  faciunt, 
an  iterant  saoramentum  ?  Poterit  ergo  contingere, 
quod  ille  non  conficit  qui  celebrat  principaliter,  et 
ille  conficiet  qui  secundario,  ceiebrabit,  et  sic  pia 
celebrantis  intentio  defraudabilur  ?  Sane  dici  po- 
test^  et  probtebiliter  responderi,  quod  sive  priusi 
Bives  posterius  proterant  sacerdotes,  roferri  debet 
eorum  intenlio,  ad  instansprolationiHeplscopi^cui 

(42)  Vide  S.  Augustin,  Epistola  ad  Januarium. 
Patrol.  CCXVII. 


junos.  Non  ideo  tamen  est  calumniandum  Ecclesi®, 
quod  a  jejunis  semper  accipitur.  Placuitenim  Spi- 
ritui  sancto,  ut  in  honorem  tanti  sacramenti  prius 
in  08  Chnstiani  Dominicum  corpus  intraret,  sicut 
ubique  mos  iste  servatur  (42j.  Non  enim  quia  post 
cibos  Dominus  dedit,  ideo  pransi  vel  ccenati  debent 
illud  accipere,  quemadmodura  illi  faciebant,  quos 
arguit  Apostolus,  dicens  :  Convenientibus  vobis  in 
unum  jam  non  est  Dominicam  ccenam  manducare^ 
unusquisque  suam  cosnam  prxsumit  ad  manducan» 


^ 


875 


INNOCEKTn  in  PAPiE. 


876 


dumf  et  aliusguidem  esuritf  alius  ebrius  est  (/  Cor.  xi)  A. 
Salvatorergo  prfiescriptis  ex  causis  post    cocDam 
tradidit  eucbaristiam,  quo  autemdeindeordinesu- 
meretur,  disponendum  apostolis  reservavit. 

CAPUT  XXVJI. 

Quod  corpus  Chrisli  lolum  est  in  pluribus  locis 

simuL 

Accipiens  et  hunc  prasclarum  calicem,  —  GontiQens 
mel^Dumice,  ponitur  pro  contento.  Nam  et  unus  et 
idem  et  tunc  et  nunc  et  hic  et  alibi  [sacriticatur  ab 
omnibus,  totus  in  ccbIo,  et  totus  in  altari,  simulet 
aedet  ad  dextram  Patris  ot  manet  sub  specie  sa- 
cramenti.  Miraris  quod  verbum  Dei  juxta  sacra- 
menti  virtutem  totum  simul  in  diversis  locis  exi- 
stit.  Et  non  miraris  quod  verbura  hominis  j uxta  vo- 
cis  naturam  totum  estsimul  in  auribus  divcrsurum  n 
Quid  qusris  naturam  in  Christi  corpore,  cum  prae- 
ter  naturam  sit  ipse  natus  de  Virgine  ?  Sic  ergo 
Christus  in  diversis  locis  estunus,  sicutin  diversis 
partibus  tutus.  Quod  autem  vinum  in  calice  conse- 
cravcrit,  palcl  ex  eo  quod  ipse  subjunxit  :  Non  bi- 
bam  amodo  de  hoc  genimine  vitis  [Luc.  xxii). 

CAPUT  XXVIIl. 
Quare  sanguis  Christi  dicatur  novum  lestamentum, 

Hic  (st  sanguis  novi  et  xterni  testamenti,  Vetus 
Testamentum.quod  hircorum  fuit  et  vitulorum  san- 
guine  dedicatum,  promittebat  homini  temporalia  j 
Novum  autcm  quod  fuitChristi  sanguineconsecra- 
tum,  promittit  aiterna.  Et  ideo  Testamentum  iliud 
fuit  vetus  et  transitorium,  hoc  autem  novum  est  et 
aBtcrnum.  Vel  indeprobatur  ffitcrnum,  idestperpe-  p 
tuum,  unde  novum  asseritur,  id  est  ultimum.  No- 
vissimumenimhoministcslamcntum  immobile  per 
sevcratr,  quia  lestatoris  iirmatur  morte,  juxtaquod 
docet  Apostolus :  Testamentum,  inquit,  in  morluis 
confirmatum  est,  atioquin  nondum  valet,  dum  vivit 
qui  testatus  est  {llehr,  ix;.  Porro  Tcstamentum  dl- 
citur  non  soium  Scriptura,  sed  etpromissio  quem- 
adinodum  dicit  Aposlulus  :  Ideo  novi  testamenti 
mediator  est^  ut  rcpromissionem  accipiant^  qui  vocati 
sunt^  wtenxx  hsercdilatis  iibid,),  Et  secundumhunc 
modum  dicitur  :  Hic  estsanguis  meiis  novi  etxterni 
testamenii  (Malih,  xxvi),  id  cst  conlirmalor  novss 
et  xternffl  promissionis.  Sicut  Dominus  ipse  pro- 
mitlit  :  Qui  manducat  carncm  meavi,  et  bibit  mcum 
sanguinem,  habet  vitam  asternam  (Joan,  vi).  Unde 
nec  pnmum  Testameniumy  ut  inquit  Aposlolus,  sine  D 
sanguine  dedicatum  est.  Leclo  enim  universo  legis 
mandato,M.oysG3accipiens  sanguinem  hircorum  et 
vitulorum,  ipsum  quoque  librum  et  omnem  populum 
aspersit,  dicens :  llic  esi  sanyuis  novi  testamenti, 
quod  mandavit  ad  vos  Deus  (llcbr,  ix  ;  Exod,  xxiv). 
Ecce  quam  proprie  Moyses  verba  piiedixit,  quibus 
Christus  usus  est  in  ccuna. 

CAPUT  XXIX. 

Virum  aqua  cum  vino  convertatur  in  sanguinem, 

8ed  quaeritur,  utrum  aqua  cum  vino  convertatur 

in  sanguinem  ?  Si  convertitur  ergo  sacramentum, 

sanguis  est,  imo  populi,  namaqu»  multaQ  sunt  po- 


puli  multi  (Apoc.  xix),  et  ob  boc  aqua  vino  misce- 
tur,  ut  Christo  populus  adunetur.  Nam  de  latere 
Christi  exivil  sanguis  et  aqua  (Joan.  xix).  Si  non 
convertitur,  ubi  post  consecrationem  exi8tit?et  quo 
modo  separatur  a  vino,  cuifueratinunum  commi- 
sta  ?  Praslereanon  solum  sanguinem  exhibet  sacer- 
dosin  hocsacramento,  si  post  consecrationem  aqua 
purapermanserit,  postunam  ergosumptionem  ite- 
rum  eodem  die  corarcunicorenon  debet,  ac  si  prius 
aquam  bibisset.  Nam  idcirco  sacerdos  postquam 
profudit,  eodem  die  iterum  non  sacrificat,  qui  vi 
num  purum  assumit.  An  forte  sicut  vinum  mutatur 
in  sacramentum  redemptionis,sic  et  aqua  transit  io 
sacramentum  ablutionis,  qus  de  latere  Christi  pa- 
riter  effluxerunt.  Quis  hoc  audeat  difflnire?  Illud 
omnino  nefas  est  opinari,quod  quidam  dicere  prae- 
sumpserunt,  videlicet  aquam  in  flegma  converti. 
Nam  et  de  Jatere  Christi  non  aquam,  sed  humorem 
aquaticum,  id  est  flegma  mentiuntur  exivisse,  noo 
attendentes  quod  de  iatere  Ghristi  duo  prscipua  Ec- 
clesise  sacramenta  fluxerunt,  videlicet  et  sacramen- 
tum  redemptionisinsanguine,et  sacramentum  re- 
generationis  in  aqua.  Non  enim  baptizamurin  flc 
gmate,  sed  in  aqua,  juxta  sententiam  Evangelii : 
Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  sanctOy' 
non  intrabit  in  regnum  Dei  (Joan,  m).  Quibusdam 
vcro  non  absurdum  videtur,  quod  aqua  cum  vino 
transitinsanguinem,eavideIicetratione,quod  aqua' 
per  admistionem  tran8it[in  vinum,  et  vinum  per 
consecrationem  transit  in  sanguinem.  Quis  enim 
ambigat  aquam  in  vinum  transire,  cum  multo  viDO 
modicum  infunditur  aquae  ?  Aiioquin  tota  vini  sub- 
Btantia  propter  guttam  aqus  mutatur,  utquoddam 
flatexiliis  confusum,quodnec  sit  atqua  necvinum. 
Sic  ergo  totafontis  vel  fluminis  aqua  propter  modi- 
cam  vini  stillam  in  confessionis  apeciem  rautaretur 
nec  panisille  posset  in  eucharistiam  consecrari,  qui 
factus  cst  de  frumento,  cui  forte  mistum  fuerat 
unum  granum  hordei  vel  aveme.  Quid  autem  si  plus 
apponatur  aquae  quam  vini,  erit  irritum  sacramen- 
tum  ?  Oportet  quidem  quod  tantum  vini  ibi  ponatur 
quod  aqua  commistum  saporem  vini  retineat.  Licet 
aulem  diligenti  studio  vinumoptimum  sitquaeren- 
dum,  ut  sacrificium  olTeratur,  vitium  tamen  vini 
non  maculat  munditiam  sacramenti.  Quocirca  sive 
vinum  novum,  quod  dicitur  mustum^  sive  vinum 
acidum,  quod  appellatur  acetum,  in  sacriGcium 
oiferatur,  sacramentum  conflcitur  et  divinitus  con- 
secratur. 

CAPUT  XXX. 

Utrum  Christus  resurgens  sanguinemresumpsitquem 

effudit  in  cruce, 

Jamet  illudinquiratur,  utrumChristusresurgens 
a  mortuis,  sanguinem  illum  resumpsitquem  e£fudit 
in  cruce.  Si  enim  capillus  de  capite  vestro  Don  pe- 
rit,  quanto  magis  sanguis  ille  non  periit  qui  fuitde 
veritatc  naturoe.  Quid  ergo  de  circQmcisione  pnepu- 
tii  vel  umbilici  praecisione  dicetur  ?  an  in  reaurre- 
ctione  Christi  similiter  rediit,  ad  veritatemhumans 


j 


877 


DB  S4CaO  ALTAEI8  MYSTBBIO  LIBBI  SBX.  —  UB.  IV. 


878 


subslantiaB  ?  Creditur  enim  in  Lateranensi  basilica  A  vino  raistum,  secundum  quod  Dorainus  obtulit, 


scilicet  in  8ancto  sanctorum  conservari.Licet  a  qui- 
busdam  dicatur,quod  prffiputium  Gbristi  fuit  in  Je- 
rusalem  delatum  ab  angelo,  Carolo  Magno  qui  sus- 
tulit  illud  et  posuit  Aquisgrani.  Sed  post  a  Carolo 
Galvo  positum  estin  eccleeia  Salvatoris  apnd  Garo- 
sium.Melius  est  tamen  Deototum  committere,quam 
aliud  temere  difQnire. 

GAPUT  XXXI. 
he  vino  posi  contecraiionem  admislo. 
Si  vero  post  calicis  consecrationem  aliud  vinum 
mittatur  in  calicem,  illud  quidem  non  transit  in 
sanguinem,  nec  sanguini  commiscetur  sed  acciden- 
tibus  prioris  vini  commistum  corpori,quod  sub  eis 
latet,  undique  circumfunditur,  non  madidans  cir- 
comfusum.  Ipsa  tamen  accidentia  unum  apposilum  -n 
videntur  afficere,quod  inde  co^jicitur,  quia  si  aqua 
pura  fuerit  apposita,vinisaporem  assumit.  Contin- 
git  accidentia  permutare  subjectura,  sicut  subjectum 
contingitaccidentia  permutare.Cedit  quippe  natura 
miraculo,  et  virtus  supra  consuetudinem  operatur. 
Quidam  autem  voluerunt  astrnere,  quod  siout  aqua 
pura  per  aqo®  benedicts  contactum  efHcitur  bene- 
dicta.  Sic  vinum  per  sacramentl  contactum  efficitur 
consecratum,  et  transit  in  sanguinem,  qaorum  as- 
sertioni  ratio  minime  suCfragatur. 

CAPUT  XXXII. 
Ulrum  vinum  sine  aqua  consecreiur  in  sanguinem. 
Quaeritur  autem,  an  irritum  sit  quod  geritur,  si 
forte  prstermittitur  aqua.Cautum  est  enim  in  Ca- 


offeramus.  Hinc  ergo  colligitur,  quod  vinum  aqua 
mistum  Christus  in  coena  discipulis  tradidit.  • 

CAPUT  XXXIII. 
Uirum  fermeniaium  iranssubsianiieiur. 

Quaeritur  autem,  utrum  qui  fermentatum  sacri- 
ficat,  sacrificium  conficiat,  prsDsertim  si  negligenter 
vel  ignoranter  boc  faciat?Superiusenimsufficien- 
ter  ostensum  est,  quod  Ghristus  azymum  consecra- 
vit,  cum  sacramentum  instituit.  Sed  adhuc  multi 
sacrificant  de  fermentato,  quibus  tanquam  vere  ca- 
tholicis  Ecclesia  Romana  communicat.  Verum  haeo 
quaestio  melius  solvenda  diifertur,  ut  alias  compe- 
tentius  solvatur, 

CAPUT  XXXIV. 
Quare  $ub  alia  specie  sumiiur  tncharisiia. 

Tribus  autem  ex  causis  sacraraentum  corporis  et 
sanguinis  sui  Christus  sub  alia  specie  sumendum 
in8tituit,ad  augendum  meritum,ad  fovendura  sen- 
sum,  ad  vitandum  ridiculum.  Ad  augendum  meri- 
tum,  quoniam  aliud  ibi  cernitur,  et  aliud  esse  cre- 
ditur,  ut  fides  habeat  meritum,  cui  humana  ratio 
non  praebet  experimentum.  Ad  fovendum  sensum^ 
ne  abhorreret  animus,  quod  cerneret  oculus,  quia 
noQ  conauevimus  carnem  crudam  comedere,  vel 
sanguinem  humanum  potare.  Ad  vitandum  ridicu- 
lum,  ne  insultaret  paganus,  cum  id  ageret  CbriBtia- 
nus,  ut  ita  veritas  adsit  et  ridiculum  desit.Ad  hoc 
ergo  Christus  sub  specie  principalis  eduUi  sumen- 
dam  proposuit  eucharistiam,  ut  sensus  foveretur 


noncquodnonpotestoalixDominiaquasolaesse,  ^  r*"*  H^"H"»"*v  cuuuariBtmui,  ui  »«u8u«  luverevur 
neque  vinum  solum,  nisi  utrumque  misceatur  (43),  ^  '"^  "'^^'  ®*  ^^^^  ffidiflcaretur  in  allero.  Fovetur  enim 

sensusm  uno,  dum  solita  percipit;  aedificatur  fides 


Et  Cyprianus :  «  Calix  Domini  non  est  aqua  sola, 
neque  vinum  soIum,sicut  neque  corpus  Doraini  po- 
test  esse  farina  sola,  nisi  fuerit  utrumque  aduna- 
tum,et  panis  unius  compage  solidatum. »  Hocqui- 
dam  constanter  affirmant,  dicentes,  quod  sicut  aqua 
sine  vino  consecrari  non  potest,  sic  vinum  sine 
aqua  transsubstantiari  non  potest,  quia  de  latere 
Christi  simul  utrumque  manavit  {Joan.  xix).  Alii 
vero  conoedunt,  quod  si  quisquam  non  intendens 
hflBresim  introducere^oblivione  vel  ignoranlia  prse- 
termiserit  aquam,ille  quidem  vehementer  est  corri- 
piendus,  et  graviter,  non  tamen  fit  irritum  sacra- 
mentum.  Quod  ergo  praedictum  est,  hoc  est  verum 
vinum  solum  offerri  non  posse,  determinari  debet. 


in  altero,dura  in  eo  quod  videt  quale  sit  illud  quod 
non  videt  agnoscit.Proponiturautem  speciespanis 
etvini,quateDUsin  sumptione  corporisetsanguinia 
Christi  doceaturesseperfecta  refectio,plenaquippe 
refectio  cibus  et  potus  est.  Cibi  autem  et  potus,  pa- 
nis  et  vini  est  principaliter  substantia. 

CAPUT  XXXV. 

Quod  sacramenium  aliaris  simul  esi  veriias  ei 

figura. 

Mysierium  fldei,  Ex  his  aliisque  Scripturs  verbis, 
quidam  muQimentum  erroris  ducere  putaverunt  di- 
centes,  in  sacramento  altaris  veritatem  corporis  et 
saoguinis  Cbristi  non  esse,  sed  imaginem  tantum  et 


quia  recipit  exceptionem,  hoc   modo  :  non  potest  D  speciem  et  figuram,  pro  eo  quod  Scriptura  memo- 


nisi  fiat  simpliclter  vel  ignoranter;  vel  non  potest, 
id  est  non  debet,quia  non  dicitur  posse  fieri,quod 
de  jure  non  fit;  nam  et  Graecorum  Ecclesia  dicitur 
aquam  non  apponeresacramento.Ait  enim  Cypria- 
nus  (44) :  «  Si  quis  de  antecessoribus  nostris  vel 
ignoranter  vel  simpliciter  non  observaverit,  quod 
nos  Dominus  exemplo  facere  vel  magisterio  docuit, 
potest  simplicitati  ejus  indulgentia  Domini  venia 
concedi,  nobis  vero  non  potesl  ignosci,  qui  nunc  a 
Domino  instructi  sumus,  ut  calioem  Domini  cum 


ret  allquoties  id  quod  in  altari  suscipitur,  esso  sa- 
cramentum  et  mysterium  et  exemplura.  Qui  pro- 
fecto  laqueum  erroris  incurrunt,  quia  nec  sacra- 
menta  Dei  reverenter  suscipiunt,  nec  auctoritates 
Scripturae  convenienter  inielWguut,  nescienles  Scri' 
piuras  neque  viriuiem  Dei  {Matih,  xxii).  Quid  enim, 
nunquid  ideo  sacramentum  altaris  veritas  non  est, 
quia  figura  est?  ergo  nec  mors  Christi  veritas  est, 
quia  figura  est.  Et  resurrectio  Christi  veritas  non 
est,quia  figura  est.  Nara  ct  mortem  et  resurrectio- 


(43)  De  eonsecr.  dist.  2,  c.  i-3 


(44)  In  EpUi.  lib.  ii,  epist.  3.; 


879 


INNOCBNTII  m  PAP^. 


880 


nem  Christi  flgaram  et  imaginem  et  similitudiaem  A  P®>*  habemus  nobiscum  in  propria  forma  pereoDS. 


esse  manifeste  declarat  Apostolus  dicens :  ChriBtus 
mortuus  est  pro  deliciis  nostris,et  resurrexil propter 
justificationem  nostram  {Rom.  iv).  Et  Petrus  aposto- 
lus :  Ckristus  passus  est  pro  nobisy  vobis  relinquens 
exemplumfUt  sequnmini  vesdyia  ejus  (/  Petr,  ii).  Grgo 
mors  Christi  exemplum  fuit,at  peccato  moriamur, 
et  resurrectio  ejus  exerapium  fuit,  ut  justitiaBviva- 
rous.  Nunquid  ideo  veritas  non  fuit  ?  ergo  Christus 
vere  mortuus  non  fuit,  et  vere  non  resurrexit ;  si 
mors  ejus  vel  resurrectio  ejus  vera  non  fuit,  absitl 
Nam  propheta  de  ipso  prsedixit :  Vere  languores 
nostros  ipse  tulitt  et  dolores  nostros  ipse  portavit 
[Isa.  Liii).  Altaris  ergo  sacramentum  est  et  veritas 
et  figura. 

CAPUT  XXXVI. 
De  sacramento  et  re  sacramenti, 

Tria  quippe  in  hoc  sacramento  sunt  discreta  vi- 
delicet  forma  visibiiis,  veritas  corporis,  et  virtus 
spiritualis.  Forma  panis  vini,verita8  carnis  et  san- 
guinis,  virtus  unitatis  et  charitatis.  Primum  oculo 
cernitur,  secundum  animo  creditur,  tertium  corde 
percipitur.  Primum  est  saoramentum,  et  non  res ; 
secundum  est  sacramentum  et  res;  tertium  est  res 
et  non  sacramentum.  Sed  primum  est  saoraroentum 
geminsB  rei,  tertium  vero  res  gemini  sacramenti, 
secundum  autero  est  sacramentum  anius,et  res  al- 
terius.  Nam  forma  panis  utramque  carnem  Christi 
significat^id  est  veraro  et  roysticam.  Sed  veram  car- 
nem  et  continet  et  significat;  mysticaro.vero  signifi- 


Dicitur  ergo  my&lerium  fidoi  quoniani  aliud  ibicer- 
niiur,  et  aliud  creditur.  Cernitur  species  panls  et 
vini,etcreditur  veritas  carnis  et  sanguinis  DomioL 
Quodautero  hic  dicltur  mysterium  fldei,alibi  dici- 
tur  spiritus  et  vita.  Spirilus  enim  est  mysterium, 
secundum  illud  :  Littera  occidit^  spiritus  auiem  vi- 
vificat  {11  Cor.  iii).  Fides  est  vita,  aecundum  iilod  : 
Justus  ex  fide  vivit  {Rom.  i).  Hinc  ergo  DomiDusail* 
Verba  qux  locutus  sum  vobiSy  ipiritus  et  vita  suMi 
(Joan,  vi). 

CAPUT  XXXVII. 

Quod  species  panis  et  vini  duabus  ex  causis  tntelligi' 

tur  sacramentum. 

Verum  cum  consecratio  perficiat  sacramentum, 
g  et  post  conseorationem  non  sit  pania  in  altari  aot 
vinum,qui8  panis  est  corpori8,aut  quod  vioumest 
sanguinis  sacraroenturo?Sidicatarquod  panis  qai 
fuit,  vel  vinuro  quod  exstitit,  profecto  nec  illud  est 
corporis,  nec  illud  est  sanguinis  sacramentom, 
quia  panis  transivit  in  corpus,  et  vinum  transivit 
in  sanguinero.  Si  vero  dicatur^  quod  species  qus 
reroansit,  illa  quidem  nec  consistit  ez  graniSy  nec 
confluit  ex  acinis,quoniam  ex  his  non  provenitac- 
cidens,  sed  substantia.  Quam  ergo  similitudinem 
assignabimus  inter  sacramenturo  rei,et  rem  sacra- 
roenti?  Nam  si  sacramenta  non  haberent  similitu- 
dinem  rerum  quarum  sunt  sacramenta,  nou  dice- 
rentur  proprie  sacraroenta,  sicut  sacramentum  ba- 
ptismi.quod  est  ablutio  oarnis  exterior,8imilitudi- 


cat,  sed  non  continet.  Sicut  unus  panis  ex  maltis  r  ne™  ^abet  significati,quod  est  ablutio  mentis  inte- 
granis  oonficitur,  et  unum  vinuro  ex  diversis  acinis      ^^^^-  Sane  sacramentum  istud  in  hoc  gerit  similitu- 


confluit :  sic  corpus  Christi  ex  multis  merobris 
coroponitur,  etunitasecclesiastica  ex  diversis  con- 
sistit ;  in  prffldestinatis,  vocatis,  justificatis  et  glo- 
rifloatis.  Nam  quos  praedestinavit  hos  ei  voeavit^  et 
quos  vocavit  hos  ei  justiticavit  {Rom.  viii).  Propter 
quod  dicit  Apostolus  :  Unus  panis  et  unum  corpus 
multi  sumus  {l  Cor.  x).  In  cujus  rei  typo  facta  est 
arca  Doroini  de  lignis  setim  quae  sunt  impulribilia, 
et  albfle  spins  simillima  [Exod.  xxv).Vinum  autero 
in  quantum  iiquet  et  rubet,  similitudinero  sangui- 
nis  signiflcat.  In  quantum  calet,  et  redolet,  pro- 
prietatero  charitatis  signiflcat  el  ostendit.  Naro  vi- 
nuro  et  sanguinero  operatur,  et  excitat  charitatom, 
quia  cor  bibentis  exhilarat  et  dilatal.  Patet  ergo 


dinero  corporis,in  quo  panis  similitudinem  reprs- 
sentat.  Species  ergo  panis  sacramontum  est  corpo- 
ris,  non  solum  ratione  rei  signiflcat»,  verum  etiam 
ratione  contentae. 

CAPUT  XXXVIII. 

Ulrum  forma  panis  et  vini,  vel  species  accidentis  et 
veritas  corporis  divisa  sint  sacramenta. 

Sed  qusritur:  utrum  species  panis  et  veritascor- 
poris  unum  sunt  sacraroenturo,an  diversa  suntsa- 
cramenta?Scriptnro  est  eniro:  «  Perflciantin  nobis 
tua  quaesumus.sacraroenta  quod  continent ;  »  sed 
et  alihi  legitur :  «  Presta  ut  boc  tui  corporis  et  saa- 
guinis  sacraroenturo  non  sit  nobis  reatus  ad  poe- 
naro,»  pr»terea  curo  earodero  rem  sanctam  signi' 


quod  substantia  corporis  et  sanguinis  Christi  est  ^  flcent,  videtur  quod  sit  idem  sacramentum.  Sed 

cum  diversa  sint  signa,  videtur  quod  diveraa  sunt 
sacramenta.  Sunt  sane  qui  dicunt,  quod  forma  pa- 
nis  et  vini  sunt  unum  sacramentum,  non  propter 
unum  signiflcatum,  sed  propler  unum  contentum. 
Species  autem  panis  et  veritas  oorporis  sunt  unum 
sacramenturo,  non  propter  unum  contentumy  sed 
propter  unum  8igniflcatum.  Hi  debent  ooncedere, 
quod  sicut  diversae  res  propter  idem  significatum, 
idem  sunt8acramentum,sic  eadem  res  propter  di- 
versa  signiflcata  diversa  sunt  sacramenta.  Quibas 
objicitur,  quod  si  species  panis  et  veritas  corporiB 
idem  sunt  8acramen(umiCum  speoies  panis  aacra- 


saoraroenturo  et  res,  sed  alterius  sacramenti  res,  et 
alterius  rei  sacramentum.Est  enim  resprimi,quia 
signiflcatur  et  continetur  a  priroo,videlicet  a  forma 
visibili ;  et  est  sacraroenturo  tertii,  quia  signiflcat 
et  efflcit  tertium,  vidolicet  unitatem  ecclesiasticam. 
lUud  ergo  sane  debet  intelligi  quod  Dominus  ait : 
Pauperes  semper  habetis  vobiscum,  me  autem  non 
semper  habetis  {Matth.  xxvi).  Ne  videretur  esse 
contrarium  ilii,  quod  alibi  dicit:  Ecce  ego  vobiscum 
sum  omnibus  diebus  usque  ad  consummationem  SX' 
culi  {Matth.  xxviii).  Gbristum  enim  habemus  no- 
biscam,  sub  divini  speoie  sacramentii  et  non  sem- 


881 


DB  SACRO  ALTAHIS  MTSTBRIO  LIBRI  8BX.  —  L1B.  IV. 


882 


mentutn  sit  corporis,  ergo  yeritas  corporis  idem  est  B  mentum,  id  est  sacrum  significans,  et  sacrum  si- 
sacramentum, et  ita  sacramentum  est  sui.  Non  pro-      gnatum. 


venit,  quia  species  panis  est  quoddam  sacramen- 

tum,  quod  est  veritas  corporis,  et  est  quoddam 

quod  noQ  est  illa,  quoniam  est  duo  siguificata  di- 

versa.  Alii  vero  dicunt,  quod  sive  siut  diversasigni- 

flcata,  sive  diversa  sint  significantia  semper  diver*^ 

sa  sunt  sacramenta.  Quod  oportet  concedere,  quod 

in  altari  ad  minus  snnt  quatuor  sacramenta,  Tide- 

licet  species  panis,  et  species  vini,  veritas  carnis  et 

veritas  sanguinis.  Praeterea  cum  panis  et  vini  di- 

ver.^a  sint  accidentia,  ut  sapor,  odor,   pondus  et 

color,  quantitas  et  figura,  videtur  quod  singnlaper 

se  sint  varia  sacramenta.  Nam  qna  ratione  potius 

unum,qnam  aliud  dicendum  est  sacramentum?  Sed 

cujus  rei  sacramentum  est  odor  aut  sapor?  Potest  g  significat   Christum,  unde  :  Vocabitur  nomen  €jus 


CAPUT  XL. 

Quod  sacf  amentum  cansistit  in  trihus^  in  rebus,  /a- 

ctis  €t  verbis. 

Sacramentnm  vero  consistitin  tribus,  rebus,  fa- 
ctis  et  verbis,  secundum  proprietatem,  similitudi- 
nem  et  interpretationem.  Leo  namqne  secnndum 
proprietatem  designatdiabo1um,ande  :  Adversariu^ 
vester  diabolus  tanquam  leo  rugiens  circuity  quaBrens 
quem  devoret  (I  Petr,  v).  Seminare  secundum  si- 
militudinem  significat  pripdicare,  unde :  Exiit  qui 
seminat  seminare  semen  suum  et  aliud  cecidit  in  ter- 
ram  bonam,  aliud  supra  petram^  aliud  inter  spinas 
(Luc.  vTii).  Emmanuel  secundnm  interpretationem 


non  incongrue  responderi,  quia  omnia  simul  ac- 
cepta,  sunt  unum  eucharistiffi  sacramentum,  eo 
quod  nullum  sacramentum  totum  signiflcetper  se, 
sed  omnia  simul  panis  speciem  representant,  qu«B 
corpus  Gbristi  oontinet,  et  significat. 

CAPUT  XXXIX. 

De  distinctione  signornm,  ubi  ostenditur  quod  sacra^ 
mentum  active  et  passive  dieitur. 

Signorum  autem  alia  sunt  naturalia,  etalia  po* 
sitiva.  Naturalia  sunty  quae  secundum  naturam  si- 
gnificant.Quorum  quaedam  sant  qus  per antecedens 
significat  subsequens,  ut  rubore  vespertino signi fi- 
catur  serenitas  matutina.  Alia  sunt  qus  per  con- 
sequens  significant  antecedens  ut  fumo  vel  cinere 


Emmanuelf  quod  interpretalur  Nobiscum  Deus  (Matth. 
i).  Res  ut  aqua  baptismi,  vel  aqua ;  factum  ut  si- 
gnaculum  crucis ;  vcrbum  ut  invocatio  Trinitatis. 
Singnla  reperiuntur  in  boo  exceilentissimo  sacra- 
mento;  res,  id  est  corpns  et  sanguis;  factnm,  id 
est  esus  et  potus;  verbnm,  hoc  est  corpus  meum^  hic 
ett  sanguis  meus  (Matth.  xxvi). 

CAPUT  XLl. 

Quod  sanguis  Christi  dupliciter  iutelligitur  in  remis- 
sionem  peccatorum  effusus. 

Qui  pro  multis  efjundetur  in  remissionem  peccato- 
rum.  Pro  solis  prsdestinatis  eflusus  est,  quantum 
aderficienliam.SedprocunctishominibusestefrusQS 
quantum  adsufficientiam.EfTusio  quippe  sanguinis 


significalur  ignis.  Positiva  sunt  ilia  quaQsecundum  C  justi  pro  injustis  tam  fuit  dives  ad  pretium  nt,  si 


impositionem  significant,quorum  alia  sunt  signum 
reisacrffiyUtserpensfflneuserectus  in  eremo  {Num. 
XXI).  Alia  sunt  signa  rei  non  sacrffl,  ut  arcus  trium- 
phalis  erectus  in  bivio.  Signorum  rei  sacrae,  alia 
suntsacra,  ut  baptismus;  alia  nonsacra,  ut  agnus 
paschalis.  Sacra  sunt  signa  Novi  Testamentiy  non 
sacra  Veteris.  Quamvis  enim  utraque  sint  signa  rei 
sacrSy  id  est  rem  sacram  significantia,  non  tamen 
utraqnesunt  sacrasigna,  id  est  justificantia;  licet 
nonnulli  dixerunt,Iegaiia  justificasse.  H«c  estenim 
dififerentia  inter  legalia  et  inter  evangelica  sacra- 
menta,quod  illasignificabanttantum  et  non  justi< 
ficabant,hfflc  autem  significant  et  justiGcant.Verum 
quandoque  large  quandoque  stricte  sacramentum 


universitas  crederetin  rcdemptionem,  nullum  om- 
ninodiabolivincularetinerent.Peccatumautemduo- 
bus  modisremittitur,  quoad  meritum  cuIp8e,etquo- 
ad  debitum  pcBne.  Meritum  culpas  remititurper 
sanguinis fidem,quia justificamur  aculpa;  debitum 
pcBns  remittur  pci  sanguinis  pretium,  quo  redem- 
ptisumus  a  pcBna.  Omnesenim  quasioves  erravimus, 
unusquisque  in  viam  suam  declinavit.Et  Dominus  po- 
suit  in  eo  iniquitates  omnium  nostrum.  Fulneratus 
eU  propter  iniquitates  nostras^  aUritus  est  propter 
scelera  nostra  disciplina  pacis  nostrae  super  eum,  et 
livore  ejus  sanati  sumus.  Vere  languores  nostros  ipse 
portavit  (Isa.  uii).  Quia  crgo  justus  injuste  puni- 
tus,  iqjusti  juste  sunt  liberati.  Assumpsit  enim  pos- 


accipitur.  Large  secundum  quod  omne  signum  rei  iv  nam  in  se  pro  omnibus,  ut  daret  per  se  gratiam 

sacrfflysive  sitsacrum,  dicitursacramentum;  unde      universis. 

signalegaliasacramenta  dicuntur:  stricte  secundum  GAPUT  XLII. 

quodsacrumsolummodosi^numdicitursacramcn-      Quod  sumptio  eucharistise  non    est  nimium  diffe- 

tum.  Sacramentum  autem  active  et  passive  dici-  renda. 

tur,  quasisacrum  signans,  vel  sacrum  signatum. 

Nam  nomine  sacramenti  quandoque  signum  rei, 

quandoque  res  signi  varie  nuncnpatur,  sccundum 

quod  sacramentumaccipiturpro  re  signi,sacramen- 

tum  dicitur  a  sacro  et  secreto,  quasi  sacrum  secre- 

tam.Species  ergo  panis  dicitur  sacramentumactive, 

id  est  sacrumsigntficans ;  unitas  autem  Ecclesise  di- 

citursacramentumpassive,  idestsacrumsignatum. 

Gorpus  Domini  cum  utroqne  modo  dicitur  sacra- 


Hsec  quotiescunque  feceriiis.  In  perceptione  corpo- 
ris  et  sanguinisCbristi,magnaestnobi8  adhibenda 
diacretio.Cavendnmestenim,  ne  si  nimium  difle- 
ratur,  mortis  periculum  incurratur,  Domino  prote- 
stante  :  Nisi  manducaveritis  camem  Filii  hominis,  ei 
biberils  ejus  sanguinem,  non  habebitix  vitam  in  ro- 
bis  (Joan.  vi).  Si  vero  quis  indigne  suscipiat,  judi- 
cium  damnationis  incurrat,  Apostolo  testante:  Qui 
manducat  et  bibit  indignCf  judicium  sibi  manducat  et 


883 


INNOCBNTII  m  PAPiB. 


884 


bibit  {lCor.  xi).  Ideoque  juxta  vocem  cjusdem  Apo-  A 
Btoli :  Probel  seipsum  homOy  et  sic  de  pane  illo  edat 
eide  calice  bibat  (ibid,)  Ingens  itaque  nobis  videtur 
velindicilurbene  vivendi  nece8sitas,ne  corpusDo- 
mini  vel  indigne  sumendo  sumamus  judicium  vel 
Bumere  cessando  nihilominus  incurramus  pericu- 
lum.  Necessario  quippe  sumcndus  est  Agnus,  ut  a 
vastante  angeloprotegamur,nec  exire  possumus  de 
^gypto  nisi  celebrando  pbase  pascbalcm  agnum 
edamus  {Exod.  xii).  Dixerit  ergo  quispiam  commu- 
nicandum  essequotidie^dixeritolius  quotidiecom- 
municandum  non  esse,  fiat  unu&quisque  quod  pie 
credideritfaciendur.i.Non  cnimlitigaveruntad  in- 
vicem,  nec  alter  alteri  se  prasposuil  Zacha3us  {Luc, 
xix),  etille  centurio  cum  alter  eorum  gaudens  in 
domo  Bua  Christum  recepit,  ct  alter  eorum  dixit :  ^ 
Domine,  non  sum  dignus  ul  inircs  sub  lectum  meum 
{yafth,  vii).  Audi  quid  super  hoc  sentiat  Augusti- 
nus :  «  Quotidie,  inquil,  eucharistam  recipere,  nec 
laudo  nec  vitupero,  omnibus  diebus  tamen  Domi- 
nicis  bortor.  Si  tamen  mens  in  ailectu  peccandiest, 
gravari  magis  dico  eucharisti»  perceptione,  quam 
purificari.  El  licet  quis  peccato  mordeatur,  si  ta- 
men  peccandi  de  cactero  non  habeat  voluntatem,  et 
salisraciat  lacrymis  ci  orationibus  securus  accedat. 
8ed  hoc  de  illo  loquor,  quem  mortalia  peccata  non 
gravant;  cautum  est  cnim  in  canone,  quod  si  non 
frequentius  saltemter  in  annoomnescommunicent, 
quod  nolunt  ccclesiasticis  carere  luminibus  :  in 
Pascba,  Pentecoste,  et  Natali.  » 

CAPUT  XLIII.  p 

Quod  sacramenlum  altaris  est  commemoratio  mortis 

Chrisli, 

In  mei  memoriam  faciaiis»  In  boo  sacramentono- 
bis  quotidie  mortis  Cbristl  mcuiori^renovatur,  sic- 
ut  Apostolus  determinat,  dicens  :  Quotiescunque 
manducave7'itis  panem  hunc,  et  biberitis  calicem^ 
mortem  Domini  annuntiabilis  donec  veniat  (I  Cor. 
xij.  Propter  quod  ipse  discebat  apostolis :  Hoc  facite 
in  meam  commemoralioncm  {Luc,  xxii).  Hanc  ulti- 
mam  sui  memoriam  Doniinus  nobis  dereliquit» 
quemadmodum  siqui  peregre  proflciscens  aliquod 
pignus  ci  quem  diligit  derelinquat,ut  quoties  tunc 
illud  aspexerit,  ipsius  debeat  amicitias  momorari, 
quoniam  is  si  perfectedilexcrit,  absque  magno  fle- 
tu  vel  dp^iderio  nequit  illud  aspicere.  Idcoque  hoc 
Salvator  instituit  sacramentum,  ut  quia  venerat  *^ 
C|jus  hora  qua  de  mundo  trasiret  ad  Patrem,  quia 
verum  erat  quod  diccbat  apostolis  :  Quo  ego  vado, 
vos  non  potcsiis  venire  {Joan.  xiii).  Nam  etJPetro 
dicenti  :  Domine  quo  vadis  ?  Respondit :  Quo  ego 
vado^  me  sequi  nonpotes  {ibid.).  Competentem  illis 
hfflreditatem  proscribens,  visibilem  sui  memoriam 
commendarat.  HoCy  inquit,  facite  in  meam  comme' 
morationem,  Non  enim  solum^Scripturarum  com- 
memorationem  ad  boc  sufflcere  judicabat,qui  letar- 
gicuin  venerat  sBgrotum  sanare.  Quanta  namque 
pars  nostri  capit  illud  quod  in  Evangclio  optimis 
ungueotis  fragrat,  antidotum  Verbum,  quod  er(U  in 


principio  apudDeumyper  quem  omniafacta  nin^qaod- 
que  caro  factum  est^  et  habitavit  in  nobis  {Joan,  i). 
Nam  illud  quidem  ruminare,  medela  Balubris  est, 
super  melei  /arum(P5a/. xviii),duloisfaucibus  anims 
diIigenlis.SedtantuscibusvaIdepaucorum,etsolio8 
mentis  pabulum,  quo  lunc  anima  plenissime  satia- 
bitur,cum  Verbum  ipsum  in  aeterna  felicitate  gusta- 
bit.Atille  qui  corpus  assumpsit  etanimam.ut  sana- 
retet  animametcorpus,  pigmentasua  providacha- 
ritalis  arte  composuit,  quibus  letargicam  mentem 
sgroti  renovata  quotidie  suse  salutis  commemort- 
tione  percelleret,  et  edentulam,  id  est  sine  dentibas 
plebem  (quse  verbum  antiquum  et  aeternum  prin- 
cipium,  quasi  solidum  cibum  ruminare  non  pote- 
rat)  boc  dulcissimo  confecto  liquamine  in  panis  et 
vini_8acramento  consuefacere  sorbillare. 

CAPUT  XLIV. 
De  diversis  causis  inslitulionis, 
Sapientia  Dei,qua  per  visibiiia  manifestat^volens 
evidenlerostenderequod  ipsa  cibus  est  animaram 
quod  carnem  assumptam  proposuit  in  edulium, 
ut  per  cibum  bumanitatia  invitaret  ad  gustum  di- 
vinitatis,  de  quo  dicit  Psalmita  :  Qustate  et  videte 
quoniam  suavis  est  Dominus  {Psal,  xxxii).  Totnm 
ergo  Cbristus  se  exbibet  nobis  in  cibum,  ut  sicut 
divinitate  nos  reflcil,  quam  spirituaiiter  gnatamus 
corde,  ita  nos  humanitate  reflciat,  quam  corpora- 
litcrore  comedimus,  ut  ita  de  visibilibus  ad  in- 
visibilia,  de  temporalibus  ad  sterna,  de  terrenis 
ad  coelestia,  de  humanis  ad  divina  nos  transferat. 
Ego  sum,  inquit,  panis  vivus  qui  de  easlo  deseendit 
{Joan,  vi);  ecce  cibus  divinitatis  :  Et  panis  quem 
ego  dabOf  caro  inea  est;  ecce  cibus  humanitatis. 
Panis  igitur  angelorum  factus  est  cibus  hominum 
{Sap,  xvi),  secundum  iliud  propbeticum  :  Panem 
angelorum  manducavit  homo  (Psal.  lxxvu).  Qua- 
tenus  qui  secundum  animam  cibum  diyinitatis  ac- 
cipimus,  etiam  secundum  carnem  cibum  humanl- 
tatis  sumamus,  quoniam  sicut  anima  rationalis  et 
caro  unus  est  bomo,  ita  Deus  et  homo  unus  est 
Cbristus.  Et  quia  homo  pergustum  morlem  incnr- 
rit,  per  gustum  quoque  vitam  acquirit,  qnatenus 
unde  mors  oriebatur  inde  vita  resurgeret.  Dictum 
est  quippe  de  illo  :  Quacunque  die  comederis^  morte 
morieris  {Gen.  ii).  Dicitur  autem  de  isto  :  Si  quis 
manducaverit  ex  hoc  pane^  vivet  in  Ktemum  {Joan. 
vi).  Cibus  ille  mortalis  pependit  in  ligno  scientia 
boni  et  mali ;  cibus  iste  vitaiis  pependit  in  ligno 
vitffi,  quod  est  in  medio  paradisi.  Illud  fuit  lignum 
inobedentiffi  ad  quod  homo  manus  extendit,  ut 
iieret  sicut  Deus,  juxta  quod  iili  serpens  promise- 
rat :  Eritis  sicut  dii,  scientes  bonum  et  malum  (Gen. 
iii) ;  istud  autem  lignum  est  obedientiffi,  in  quo 
Deus  manus  extendit,  et  factus  est  bomo,  Juxta 
quod  dicit  Apostolus  :  Exinanivit  semetipsum^  for* 
mam  ser^i  accipiens  in  similitudinem  hominum  fa- 
ctusy  et  habitu  inventus  ut  homo ;  factus  obediens 
usque  ad  mortem^  mortem  autem  crucis  (Philip.  ii). 
Ut  ergo  Buam  erga  nos  oharitatem  ostenderet,  et 


885 


DB  SACBO  ALTARIS  MYSTBRIO  UBBI  SBX.  —  LIB.  Y. 


886 


nostram  erga  86  obaritatem  accenderet,  qui  dedit  A  nilas  corpus  et  anima.  Cum  ergo  Ghristus  'secun 


80  pro  nobis  in  pretium,  ipse  tribuit  se  nobis  in 
oibum,  ac  per  pretium  se  dedit  pro  nobis  in  mor- 
tem  ct  per  cibum  setribuit  nobis  ad  vitam,  ut  mor- 
tem  Dostram  sua  morteperimeret,etvitam  nostram 
8ua  vita  nutriret.  Panis  iste  si  digne  manducatur, 
impioguat:  et  calix  iste  si  digne  bibitur,  inebriat, 
non  corpus  sed  cor,  non  ventrem  sed  mentcm. 
Unde :  Poculum  tuum  inebriaus  quam  proeclarum 
est  {Psal,  XXII).  Per  bujus  ergo  sacramenti  virlu- 
tem,  universse  virtutes  augentur,  et  omnium  gra- 
tiarum  fructus  exuberant.  Is  enim  in  hoo  sacra- 
mento  sumitur  totus  et  integer,  qui  est  fons  et 
origo  totius  virtutis  et  gratis.  Per  crucis  myste- 
rium  eripuit  nos  a  potestate  peccati.  Per  cuchari- 


dum  naturam  divinam  tribus  modis  in  rebus  exi- 
eteret,  localiter  in  cobIo,  personaliter  in  Verbo, 
sacramentaliter  in  aitari.  Sicut  enim  secundum 
divinitatem  tdtus  essentialiter  est  in  omnibus  re- 
bus,  ita  secundum  bumanitatem  totus  sacramen- 
taliter  est  in  pluribus  locis.  Hujus  sacramenti  vir- 
tute  possibiie  fit,  ut  qui  de  terra  sunt,  in  ccDlum 
ascendant,  Aitipse  enim  Salvator;  iVmo  ascendit 
in  ccslum,  nisi  qui  de  c(elo  descendit  Filius  ho- 
minis,  quiest  in  caslo  [Joan,  m),  Unum  et  idem 
est  Filius  Oei,  qui  de  ccelo  descendit,  Filius  ho- 
minis  qui  ascendit  in  co^lum  Christus  Jesus,  cui 
tanquam  suo  capiti  cunctamembra  corporis  anne- 
ctuntur,omne8  qui  per  fidem  hujus  sacramenti  ser- 


sti®    sacramentum    liberat  nos  a  voluntate  peo-  n  vant  unitatem  Spiritus  in  vincuio  pacis  (Ephes,  iv). 
candi  ;  nam  eucbaristia  si  digne  sumatur,  a  malo      Et  sicut  unum  corpus,  una  persona,  unusChristus 


liberat,  et  conflrmat  in  bono,  venialia  delet  et  ca- 
vet  mortalia.  Unde  cum  prsmittimus  in  oratione 
Dominica :  Panem  nostrum  epiousiony  id  est  super- 
Bubetantiaiem,  da  nobis  hodie,  statim  adjungimus : 
Et  dimilte  nobis  debita  nostra^  et  ne  nos  inducas  in 
teniationem,  Sed  libera  nos  a  malo,  Amen  {Matth- 
vi).  Quia  per  paoem  istum  coelestem  liberamur  a 
malis  prseteritis,  prffisentibus,  futuris.  Dedit  ergo 
nobis  hoc  sacramentum  salutis,  ut  quia  nos  quo- 
tidie  peccamus,  et  ipse  jam  mori  non  potesl ;  per 
hoo  saoramentum,  quod  in  memoria  mortis  ejus 
accipimus,  remissionem  peccatorum  quotidie  con- 
sequamur.  Non  enim  solum  lavit  nos  peccatis 
uostris  in  sanguine  suo,  quando  sanguinem  suum 


cum  suis  membris  in  ccelum  ascendit,  dicitque 
gratulabundus  gloriosam  Deo  representans  Eccle- 
siam :  Hoc  nunc  os  ex  ossibus  meis,  et  caro  de 
came  mea  {Gen,  ii),  et  ostendens  secum  illa  in 
unam  convenisse  personam.  Erunt,  inquit,  duo 
in  carne  una  {ibid,),  Hoc  autem,  ut  inquit,  Apo- 
stolusy  magnum  sacramenium  est  in  Chrisio  et  in 
Ecclesia  {Ephes,  v),  quod  Eucharistia  simul  cffl- 
cit  et  figurat,  sccundum  quod  Dominus  ail :  Qut 
manducut  meam  camem  et  bibit  meum  snnguinem, 
in  me  manet  et  ego  in  eo  {Joan.  vi).  Por  id  ergo 
quod  suscipit  ipse  de  nostro,  accipimus  ipsi  de 
suo,  tam  insolubili  nexu  conjungimur,  ut  qui  est 
unum  cum  Patre  per  ineCfabilem  unitatem,   fiat 


fudit  pro  nobis  in  crucis  patibulo,  verum  etiam  ^  unum  nobiscumper  admirabilem  unionem,  ac  per 


quotidie  nos  lavat  a  peccatis  nostris  in  sanguine 
8U0,  quando  ejus  sanguinem  nos  accipimus  in  ca- 
licis  poculo.  Ascensurus  ergo  Christus  ad  Patrem 
quia  promisit  apostolis  eorumque  sequacibus,  vo- 
biscum  ero  cunctis  diebus  usque  ad  consummalionem 
sxculi  {Maith.  xxviii),  voluit  remanere  cum  illis 
non  8olum  par  inhabitantem  gratiam,  nee  per  di- 
vinam  tantum  essentiam,  verum  etiam  per  corpo- 
ralem  praesentiam.  Et  ideo  istud  sacramentum  in. 
stituit,  in  quo  prsesens  est  nobiscum,  sub  alia 
quidem  forma,  sed  in  propria  vere  substantia.  Con- 
gruum  erat  enim,  ut  Deus  qui  hominem  quem 
plasmavit,  fecit  ad  imaginem  et  simililudinem 
8uam,  expressius  insigniret.    Disposuit  ergo  coe- 


hoo,  ipso  communiter  mediante,  cum  Patre  unum 
efTicimur.  Pater  sancte,  inquit,  serva  e0s  in  nomine 
tuOj  qnos  dedisti  mihi^  ut  sint  unum  sicut  nos,  Non 
pro  eis  autem  rogo  tantum,  sed  et  pro  illis  gui  cre^ 
dituri  sunt  per  verbum  eorum  in  me,  ut  ei  ipsiy  in 
nobis  unum  sint,  ct  mundus  credat  quia  tu  me  mt- 
sisti{Joan,  xv  ii).  Rogat  unitas  pro  unione,  Ver- 
bum  cum  Patre  unum  est  in  natura,  homo  oum 
Yerbo  unum  est  in  persona,  membra  sunt  unum 
cum  capite.  Primum  est  in  justitia,  postmodum 
autem  in  gloria,  quoniam  qui  adheeret  DeOt  unus 
Spiritiis  est  cum  eo  (/  Cor.  vi).  Ut  ergo  justitia 
unum  sintf  cognoscat  mundus  quia  tu  me  misisti^ 
ut  autem  et  gloria  unum  sint,  volout  ubi  ego  sum, 


lestis  altitudo  consilii,  sicuttres  sunt  personae  in  D  ^^  iUisint  mecum,  ut  videant  claritaiem  quam  de- 
unitate  snbstantifle,  Pater,  Verbum  et  Spiritus,  ita  disti  mihi,  quia  diiexisii  me  ante  consiitutionem 
tres  essent   substantiae  in   unitate  persuns,  divi-      mundi  {Joan,  xvii)* 


LIBER  QUINTUS. 


CAPUT  PRIMDM. 

D$  signis  quas  iertio  loco  fiunt  super  oblatam  et 

caiicem 

Vnde  it  memores,  QuiaDominusipse  prfficeperat, 


ut  in  sui  memoriam  hoc  faceremus.  Idciroo  tria 
ibi  commemoranda  proposuitEccIesia,  soilicet  ejas 
beatam  passionem,  nec  non  ab  inferis  resurre* 
ctionem,  sed  et  in  coelos  gloriosam  asoensionem. 


887 


INNOCBNTH  III  PAPiB. 


888 


Qaorum  primamjd  est  passio,  excitat  charitatem :  A. 
secundum,  id  est  resurrectio  corroborat  fidem  ; 
tertium,  id  est  ascensio  Iffitificat  spem.  Quid  enim 
magis  in  nobis  cbaritatem  accendit,  quam  quod 
proprio  Filio  suo  non  peperaii  Deus,  scd  pro  nobis 
omnibus  tradidil  illum  ?  {Rom,  viii.)  Christus  auiem 
pro  nobis  factus  est  obediens  usque  ad  mortem,  mor- 
tem  autem  crucis  {Phil.  ii).  Quid  in  nobis  magis  fl- 
dem  conflrmat,  quam  quod  Christus  ressurrevit  a 
mortuis  primitix  dormientium?  Quoniam  quidem 
per  hominem  mors^  etper  hominem  resurrectio  mor' 
iuorum,  Sicut  et  in  Adam  omnes  moriuntur^  ita  et 
in  Christo  omnes  vivi/icabuntur  (I  Cor.  iv).  Qnid 
magis  in  nobis  amplificat  spem,  quam  quod  Ghri- 
stus  ascendens  in  allum  captivam  duxit  captivUatem 
dedit  dona  hominibtu  {Ephes,  iv),  ut  ubi  cst  ipse  iliic  j^ 
sit  et  minister  ipsius?  Quia  vero  dicit  Ecclesia, 
memorem  se  Dominicae  passionis,  statim  acerbio- 
rem  speciemiilius  passionis  commemorat,  recolens 
in  quinque  crucibus  quinque  plagas.  Deinde  per 
partes  Dominic»  passionis  prosequitar  sicut  sub- 
aequens  expositio  declarabit.  Abhinc  igitur  usque 
dum  corporaledesupercalicem  removetur,  Domini 
passio  memoratur.  Nam  ubi  dicit  sacerdos :  //o« 
sliam  puram,  hostiam  sanctam,  hostiam  immacuta- 
tam,  panem  sanctum  vitx  3ttem3P,  et  calicem  salutis 
perpetuas,  Quinarium  crucis  signacuiura  imprimit 
auper  oblatam  et  caliccm,  significans  illa  viventis 
petr®  foramina,  in  quibus  residct  iromaculata 
columba  fructuoso  nidiflcans.  Gum .inter  praedicta 
crucis  quinque  signacula,  quinque  dilecti  sui  pla- 
gas,  videlicet  duas  manuum,  totidem  pedum,  et  G 
unam  lateris,  flda  tenet  et  contemplatur  memoria- 
Tres  autem  sacerdos  oommuniter  facit  saper  obla. 
tam  et  calioem,  quoniam  1n  tribusverbis  ulrumque 
pariter  intelligitur.  Nunquam  enim  in  crucis  si- 
gnaculo  panis  separatur  a  calice,  nisi  cum  sepa- 
ratim  nominatur  in  canone.  Verum  erecta  para 
crucis  solummodo  super  panem,  transversa  vero 
usque  super  caiicem  debet  protendi,  quoniamereota 
pars  crucis  corpus  Cbristi  sustinuit,  et  bracbia 
transversa  distendit. 

CAPUT  II. 


Quare  post  consecrationcm  signa  super  eucharistiam 

fiunt. 

Hincoritur  quaestio  non  prrrtrreunda  silentlo; 
cum  enim  plcne  et  pcrfecto  [sit  consocratio  cele- 
brata,  (  nam  materia  panisct  vini  jum  transivitin 
substantiam  carnis  et  sanguin^s.)  Quare  super  eu- 
charistiam  bencdictam  et  plenissime  consecratam 
adhuc  benedictionis  signum  imprimitur,  aut  aliud 
verbum  consecrationis,  profertur.  Imo  talia  qus- 
dam  subjnnguntur  in  canonc,  qudr;  videntur  in- 
nuere,  qnsB  nondum  sit  transsubstantiatio  consum- 
mata.  Ego  supcr  hac  quaestione  vellem  potius  do- 
ceri  quam  docere,  magisque  referre  quam  proferre 
sententiam.  Veram  quia  nibili  amajoribus  aliquid 


D 


dictum  super  hao  re  potui  reperire,  dicam  aalva 
flde  quod  sentio  sine  pragudicio  sententi»  melioris. 
In  canone  siquidem  aliud  verbasigniflcant,  etaliod 
signa   prstendunt.    Verba   namqne  principaliter . 
spectant   ad  eucharistiam  consecrandam,    eigna 
vero  principHliter  ad  historiam  recolendam.  Nam 
verbis  utimur  ad  consecrandum   panem  et  vinum 
in  corpusctsanguinem  Jesu  Christi ;  signis  utimur 
ad  recolendam  ea  qu»  per  hebdomadam  ante  pa- 
scba  gestasuntcircaCbristum.  Paterergoquantom 
ad  ordinem  eucharistise  consecrands,  qnod  copi- 
tulum   \%iuA :  Qui  pridie  quam  pateretur/in  fine 
canonis  suhjici  debuisset,  quoniam  in  eo  oonsecra- 
tio  consummatur.  Sed  quoniam  impedisset  ordi- 
nem  bistori®  recolendse,  quia  quod  fuit  gesturo  in 
medio,  poneretur  in  flne,  providus  canonis  ordi- 
nator,  ut  ordinem  servaret  historie,  quasi  quadam 
neeessitate  oompulsus,  capitulum  istud  :  QtUpridie 
quam  pateretur,   quasi  cor  canonis,   in  medio  col- 
looavit,  ut  qu»  sequuntur  intelligantur  prscedere, 
aecundum  illam   flguram,   qua  saepe  fit,  ut  qae 
narratione  succedunt,  intellectu   precedant.  Vel 
potius,  ut  tam   litteraB  quam   historias  buqb  ordo 
aervetur.  Dicatur  itaque,  quod  signa  pertinent  ad 
historiam   recoiendam.   Sed  verba  non  pertinent 
ad  eucbaristiam  consecrandam,  imo  pertioent  ad 
eucbaristiam    oonsecratam    hoc  modo:    Nos   tui 
servi^  videlicet  sacerdotes,  et  ptebs  lua  sancla,  seiii- 
cet  populus  Christianus,  (nam  quod   popuiua  agit 
voto,   sacerdotes    peragunt    mysterio,)    offerimui 
prxclarm  majestati  tum,  id  est  prae  cieteriB  clare. 
Nam  si  iusti  futgebunt  sicut  sol  in  regno  Patrxs 
eorum  {Matth.  xiii),  qaanto  clariut  divina  praBfai- 
get  majestas.  De  tuis   donis,  id  est  de  fnigibus 
eegetum,  quantum  ad  panem  qai  coneecratae  est 
in  carnem.  Ac  datis,   id  est  de  frugibna  arboram 
quantum  ad  vinum  quod  est  consecratum  in  aan- 
guinem.  De  his^  inquam,  et  tUis  offerimus  hosiiam 
puram,  hostiam  sanctamf  hostiam  immaeulaUM^  id 
est  eucharistiam,  immunem  ab  omni    calpa  vel 
peccato  originali,  veniali,  et  /crimiaaii ;  vel  puram 
quantum  ad  cogitalionem  ;  et  eanctam,  qaantum 
ad  locutionem ;  immaculatam,  quantam  ad  opera- 
tionem,  quia  peccatum  non  fecit^  nec  e»t  invenlas 
dolus  in  ore  ejus  {Isa.  uii).  Hoc  eat,  pamem  lofi- 
elumf  id  est  sanctificantem  ;  datorem  vitse  setemse^ 
quantum  ad  stolam  oarnis  ;  et  caUcem  satutie  per* 
petusR,  quantum  adetolam  animas.  Seoandamillad: 
Ego  sum  panis  vivus  qui  de  casto  descendi,  Si  quis 
manducaverit  ex  hoe  pane  vivet  in    setemum  (Joan. 
vi).  Supra  qux  propUio^  Domine^  nobis  tuo  serene 
vuttu,  id  est  plaoabiii   respeotu,  digneris  reef^ieere. 
Non  quod  vuitus  ejus  muteiur    aliquando:   aed 
tunc  Deus  illuminat  suum   vuitum   super  nos,  et 
serenat,  cum  misericordiam  suamsuper  noa  ezbibet 
et  declarat.  Becundum  iilud  Psaimistas :  lUuminel 
vultnm  suum  super  nos  et  misereatur  noetri  (Psal. 

LXVl). 


889 


DB  8ACR0  ALTARIS  MTSTBBIO  LIBRI  SBX.  ~  LIB.  V. 


890 


CAPUT  III. 


De  /iguris  Novi   Testamenti   quae  prxcesserunt    in 

Feteri  Tesiamenio. 

Sicuti  accepta  habere  dignaius  est  munera  Abei..,. 
Adverbium  istud  sicuti  sixniliiudinein  innuii,  non 
exprimii  qaaniitaiem.  Mulio  quippe  accepiius  est 
hoo  sacrificinm,  quam  quod  obtalit  Abel,  quod 
obtulit  Abraham,  quodobiulii  Melchisedech.Vide- 
tur  enimampliuB  res  quam  nmbra,  verilas  quam 
figura.  Ipsam  ergo  similiiudiuem  magis  quam 
quantiiaiem  debemus  atlendere.  Similes  ergo  ofie- 
rendo  samas  Abel,  si  recte  quidem  offerentes, 
recte  nihilominus  dividamus,  quod  quia  Cain  non 
egit,  peccivit  {Qen.  iv).  Sua  namque  recte,  cui 
debebat,  obtulit  Deo,  sed  retinuii  sibi  seipsum, 
et  cor  suum  auferens  Deo,  male  divisit.  Abel  aa- 
tem  acceptum  Deo  justus  in  corde  obtulit  holo- 
causiam,  quia  non  se  sibi  retinuit,  sed  Deo  se 
totum  subdidit  et  impeodit.  Et  ideo  respeait  Deua 
ad  Abel  et  ad  munera.  Ad  Cain  autem  et  ad  ejus 
munera  non  respexit  {ibid).  Prius  respexit  ad  Abel, 
et  postea  respexii  ad  munera,  quia  non  offerens 
placuit  a  muneribus,  sed  munera  placuerunt  ab 
offerenie.  Similiier  Araham  egregia  flde  totum  se 
prius  offerebat  Altissimo,  et  propteroa  cum  sua 
duceret  offerenda,  placidas  hosiias  offerebat,  quod 
at  nospcientes  imitaremur,  patrios  ab  illo  Deus 
exegit  affecius.  Toiie,  inquit,  fiiium  tuum  unige- 
nitum  quem  dHigis  Isaac,  et  offer  iiium  in  holocau^ 
stum  super  unum  monlium  quem  dixero  tibi  {Gen. 
xxii),  statimque  promptum  et  obedientem  invenit, 
imo  nobis  oaiendit.  Melchisedech  quoque,  nisi  se 
prius  acceptum  Deo  sacrificium  obtulisset,  futuro- 
ramcausas  minime  previdissei,  quarum  intuitu 
mysticum  pauis  et  vini  primus  oblulii  sacrificium. 
Erat  enim  Dci  sacerdos  Altissimi  {Gen.  xiv).  Nos 
ergo  assistentes  ad  offerendum,  si  recte  dividimus 
prias,  nos  ipsos  in  sacrificium  offeramus,  arieti- 
nam  propter  viam,  feritatem  taurinam,  hirci- 
namqueluxuriam  jugulanles.  Juxtaquod  in  Paalmo 
caniavimus:  Eolocausia  meduiiata  offeram  tibicum 
incenso  arieium^  ofjeram  tibi  boves  cum  hircis  {Psai. 
Lxv).  Ac  deinde  sicut  munus  Abcl,  sicui  sacrifi- 
ciam  Abrahe,  sicut  hostiam  Melchisedech,  vota 
nostraDominasacceptabii.Verumnonsolumofferen- 
tibu9,  sed  etiam  in ipsis  ohlationibus  debemus  simi- 
litudinem  intucri.  Namilla  vetera  sacrificia,  hoc  no- 
vum  sacrificium  Ggurabant.  Quid  enim  perrauaus 
Abel  offerentis  deprimogeaitis  gregis  nisi  Ghristus 
enprimiiur  primogenitus  in  multisfratribus{Rom.yiii.) 
Quia  sicui  Abel  invidiose  fuit  inierfeoius  a  fratre, 
sic  ipse  malitiose  fuit  occisus  a  populo  Judsorum, 
Namsecundum  Apocalypsim  Joannis:  //7«^^/  Agnus 
qui  oecisus  esi  ab  origine  mundi  {Apoc.  xiii).  Quid 
per  sacriflcium  Abrahss  dilectum  et  unicum  filium 
offerentis,  nisi  passio  Domini  designatur  ?  Dc  quo 
dicit  Apostolus :  Diiecio  Fiiio  suo  non  pepercit  Deus^ 
sed  pro  nobis  omnibus  tradidii  illum  {Rom.  viii). 
Hie  esif  inquit,  Filius  meus  dilecius  in  quo  mihi  bens 


B 


A.  eomplaeui  (Matth.  iii,  xvii).  Oblatio  vero  Melchi- 
sedech  tam  prorienovum  sacrificium  prssignavit, 
nt  inde  prsdictum  sit :  Tu  es  sacerdos  in  xtemum 
secundum  ordinem  Melchisedech  {Psal,  cix).  Qui  per 
omnia,  secundum  Apostolum,  assimilatus  Filio  ^ft, 
manet  sacerdos  in  perpetuum  {Hebr.  vii).  Abel  di- 
citur  puer,  non  tam  a  pueritia,  quam  a  puritate, 
secundum  illud  :  Bcce  puermeuseiectus  f^uem  eiegi^ 
posui  super  ipsum  spiritum  meum  {Isa.  xui).  Abra- 
ham  dicitur  patriarcha,  non  tam  Israeliticffi  plebis 
quampoputi  Ghrisiiani  :i)liusporcarnem,  bujusque 
per  fid«>m,  secundum  illud  :  Non  ultra  vocabiiur 
nomen  iuum  Abramy  st^d  OfipeUaberis  Abraham.  quia 
pairem  muiiarum  gentium  consiiiui  ie  {Gen.  xvri). 
Melchisedech  intcrpretatus  est  rex  jusHtiXy  deinde 
rex  Salem,  id  cst  pacis  propter  illud  quod  legitur : 
Orietur  in  diebus ejus  justUia et  ahundaniia  pacis donec 
auferatur  iuna  {Psai.  lxxi).  Sanctum  sacrificium,  im- 
macuiaiam  hosiiamfhoc  addiditin  canone  Leopapa. 

CAPUT  IV. 
De  signis  qux  quarto  loco  fiunl  super  obiatam  et 

caiicem. 

Suppiices  te  rogamus Dicto  hymno,  posi  coe- 

nam  exiit  Jesus  in  montem  Oliveti  trans  torrentem 
Cedron  et  progressus  pusilium  procidit  in  faciem 
8uam  orans  et  dicens :  Paier^  fieri  potest^  iranS' 
fer  hunc  calicem  a  me.  Sed  et  secundo  et  tertio 
abiit,  et  oravit,  eumdem  sermonem  dicens.  Et 
faetus  in  agonia  proiixius  orabait  ei  faetus  esi  sudor 
ejus  sicut  guttx  sanguinis   decurreniis  inierram^ 

p  tunc  venit  ad  discipuios  suos^  dicens  :Surgiie^  eamus^ 
ecce  appropinquai  qui  me  tradet.  Traditor  auiem 
dedit  eis  signum^  dicens  :  Quem  oscuiatus  fuero^  ipse 
esi,  ienete  eum.  Et  confesiim  accedens^  oscuiatus  esi 
eum  {Luc  xxii ;  Joan,  xviii).  Jeaus  igiiur  quia  pro- 
cidit  orans  ei  dicens :  Paler  si  fieri  potesi,  saccrdoa 
indinans  orat,  dicens:  Suppiices  te  rogamus....pev 
osculum  aliaris  reprsesentans  osculum  prodiioris. 
Quia  vero  factus  in  agonia  proiixius  orabat  tertio 
diceus  sermonem  eumdem,  sacerdos  facit  irea 
cruces,  primam  et  secundam  distincte  super  obla- 
tam  et  oalicem  dicendo  Sacrosandum  Fiiii  tui  coT' 
puset  sanguinem,  lcrtio  signando  £eipsum  in  fa- 
ciem,  cum  dicit  :  Omni  benedidione  casiesliet  graiia 
repleamur.  Forte  propler  sudorem  corporis  crucem 
imprimens  super  corpus,  ot  propter  gutias  sangui- 

D  nis  crucem  iroprimens  super  sanguinem,  et  quia 
procedit  in  faciem  suam  orans,  imprimit  sibi  crn- 
cem  in  facie.  Vel  potius  per  duas  cruces,  quas  facit 
sacerdos  super  corpus  et  sanguinem,  designanlar 
vincula  et  flagella.  Vincula,  quibus  ligatum  est 
corpus;  flagella,quibus  illisusestsanguis  ejus.Nam 
de  vinculis  legitur  :  Ministri  Judxorum  comprehen' 
derunt  Jesum,  et  ligaveruni,  et  vincientes  duxerunt 
ei  tradideruni  Piiato  (Marc.  xv.)  De  flagellis  legi- 
tur  :  Apprehen^lit  Piiatus  Jesum,  et  flageiiavU 
{Joan.  xix);  cujns  livore  sanati  sumus.  Per  tertiam 
vero  crucem  quam  sacerdos  sibi  in  faciem  facit, 
recolitar  illad,  qai  exspuebant  ip  Jaoiem  ejuB^et 


8M 


INNOCBNTII  UI  PAPM. 


alapas  in  faciem  ei  dabant,  et  velantee  faciem  ejus, 
dicebant  :  Propheiiza  nohiSy  ChriiUy  quis  est  qui  te 
peccussit  ?  (Luc.  xxii.) 

CAPUT  V. 

De  ministerio  angelorum   qui    scmper  in  sacrificio 

prxscntes  cxislunt, 

Jube  hiccperferri  per  manus Tantse  Bunl  pro- 

funditalis  ha3C  verba,  ut  intellectus  humanus  vix 
ea  Burnciat  pcnetrarc.  Nam  ct  B.  Grcgorius  tanti 
sacramcnli  dignus  interprcs  quodam  in  loco  de 
illistanquam  dc  re  inefTabili  pcne  incfrabiliter  lo- 
qnens.  «  Quis,  inquit,ridclium  Iiabcrc  dubium  pos- 
sit  in  ipsa  immolationis  hora  nd  saccrdotis  vocem 
codIos  apcri,  et  in  Jesu  Chrisli  mystcrio  ungelo- 
rum  choros  adcsse,  summis  ima  sociari,  id  cst 
terrenie  coDlcslibus  jungi,  unum  quid  exinvisibili- 
bus  et  visibilibus  ficri  (45).  »  Idcm  alibi  dicit :  Uno 
eodcmquc  tempore  acmonicnto  ct  in  coclo  rapitur 
ministcrio  angelorum  consociandum  corpori  Christi 
et  ante  occulos  sacerdotis  in  allari  videtur.  Salvo 
tamen  occulto  ccclcstis  oraculisacramenlo,pos8unt 
h»c  verba  licet  simplicius,  tamen  securius  sic  in- 
telligi  iJubc  hxc^  vola  fidclium  videlicct  et  proccs, 
perferri  per  manus  sancliangeli,  hoo  per  ministe- 
riam  angelorum,  secundum  illud  quod  ait  angelus 
hd  Tobiam  :  Quandoorabas  cum  lacrymis.ego  obtuli 
orationcm  tuam  Domino  (Tob.  xii.)  In  sublime  aitare 
tuumf  hoc  est  in  conspcclum  divin»  majestatis  tuas. 
Porro  sicut  beatus  Augustinus  delerminat,  nondi- 
citur  angclus  orationes  noslras  ofTcrre  Deo,  quasi 
tunc  prinio  Deusnoverit  quid  velimus,  quia  Deus 
omnia  novit  antcquam  fiant,  sed  quia  neccsse  ha- 
bet  rationalis  creatura  temporales  causas  ad  seter- 
nitatem  rercrre,  sive  petendo  quid  ergase  fiat,  sive 
coQBulendo  quid  faciat,  ut  quod,  Deo  jubenlo,  im- 
plendum  esse  cognoveril,  hoo  nobis  vel  evidenter 
vel  latenter  reportet.  Hinc  eliam|evidenlerapparet, 
quodangeli  sempcr  in  sacrificio  prsesentescxistunt 
vel  assistunt.  Mutiplex  aulcm  i.l'  iro  Jcgitur  in 
Scripturis,  superius  et  infcrius  interius  et  exterius 
Quodlibet  autero  est  duplex.  Naro  altare  superius 
est  Doi  Trinitas,  de  quo  Icgitur  :  Non  ascendas  ad 
altare  meum  per  gradus  (Exod,  xx.)  Est  et  altare 
Buperius  triumpbans  Ecclesia,  de  qua  dicitur : 
Tunc  imponeitt  super  altare  tuum  vitutos  (Psal.  i). 
Altare  inferius  cst  Ecclesia  militans,  de  quo  dici- 
tur  :  Si  altare  tapideum  feccrib  mihi,  non  xdificabis 
illud  de  sectis  lapidibus  (Exod.  xx.)  Est  ct  aJtare 
inferius  mensa  templi,  de  qua  dicitur :  Constituife 
diem  solemnem  in  condensiSy  usque  ad  cornu  altaris 
[Psal,  cxvii.)  Altare  interius  est  cor  mundum,  de 
quo  prcBcipitur  :  Ignis  in  altari  meo  semper  ardebit 
{LeuiL  vi).  Est  et  altare  interius  fldes  incarnationis 
de  qua  jubetur  :  AUare  de  ierra  facietis  mihi 
(Exod.  XX.)  Alare  exterius,  ara  crucis,  hoc  est 
altare  holocusti,8uperquod  cremabatur  sacrificium 
vespertinum.  Est  et  allare  exterius  ecclesiastica 

(45)  Gregor.  papas,  lib.  iv.  Dial.  o.  58. 


A  sacramcnta,  de  quibus  scriptum  est :  AUaria  tue 
Domine  viriutum  (Psal.  lxxxiii).  Qu®  vero  sint  illt 
quse  pctit  in  sublime  altare  perterri,  detenniotl 
Bubdens  :  Ut  quotquot.,.. 

Metncnto,  Domine.  Orat  pia  mater  Ecclesia,  non 
solum  pro  vivis,  scd  etiam  pro  defunctis,  et  eoi 
sacrffi  oblationis  intercessione  commendat,  certis- 
simc  credcns,  quod  sanguis  ilJe  pretioaus,  qui  pro 
roullis  cfTusus  cst  in  remissionem  peccatorum,  non 
solum  ad  salutem  viventium,  verum  etiam  ad  abso' 
lutionem  valeat  defunctorum  qui  cum  signo  fid^ 
procedunt  ad  Dominum.  Non  quod  ibi  sit  fideaaal 
spes,  ubi  speciesesl  et  res.  Nam  fides  evacuatnr, 
charitas  autem  nunquam  excidit  (l  Cor.  xiii),  sed 
signuro  fidei  pro  charactere  Ghristianitatis  accipi- 

B  tur,  quo  fldelcs  ab  inGdelibus  disoernuntur,  secoo* 
dum  illud  :  Audivi  numerum  signatoru.n,  eentum 
quadraginla  quatuor  millia  signati  ex  omni  iritm 
filiorum  Israel  (Apoc.  vi).  Et  dormiuni  in  samnc 
paciSf  sccundum  illud  :  Inpacein  idipsum  dormiam 
ei  requiescam  (Psal.  iv.)  Frequenter  enim  sacrt 
Scriptura  defunctos  dormientes  appellat,  pro  eo 
quod  sicut  dormieotes  evigilant,ita  defuncti  reenr- 
gent.  Propter  qnod  dicit  Apostolus :  Nolo  vos  igno- 
rare  de  dormientibus  ;  ut  non  contristemini  sicut  it 
cseteri  qui  spem  non  habent  (/  Ttiess.  iv).  Et  Domi- 
nu8  inquit  in  Evangelio  :  Lazarus  amicus  naster 
dormit  (Joan.  xi.)  Ipsis,  Domine,  et  omnibus  in 
Christoquiescentibus.  In  hocloco  sarcerdos,  quorum 
maluerit,  def unctorum  debet  agere  memoriam  ape- 

p  cialein.  Locum  refrigeni,  in  quo  non  est  ardor  poe« 
narum  ;  /um,  in  quo  non  est  obscuritas  tenebrt- 
rum  ;  et  pacisy  in  quo  non  est  conflictue  pGcnarum. 
Nam  absterget  Deus  omnem  tacrymam  ab  oculis 
sanctorum  (Apoc.  xxi).  Sed  delectabuntur  in  multi- 
tudine  pacis,  complacebnnt  coram  Domino  in  /«• 
mine  viventium  (P^al.  lv). 

Nobis  quoque  peccatoribus.  Nam  si  dixerimut  quia 
peccatum  non  habemus^  nosipsos  seducimuSf  et  veri' 
tas  in  nobis  non  est  (I  Joan.  i).  Licet  enim  omni 
tempore  nos  debemus  ex  corde  recognoscere  pecea* 
tores,  prsecipue  cum  pro  remissione  peccatorum 
sacrosanctum  mysterium  celebratur.  Demuitiludine 
miserationum  iuarum  sperantibus,  j^xiei  quod  inqnit 
Psalmista  :  Secundum  multitudinem  miseratumum 
-.  iuarum,  Domine,  dcle  iniquitaiem  meam  (Psal.  l). 
Una  tantum  est  Dei  misericordia,  non  aliud  quidem 
quod  ipse  misericors.  Sedmulti  sunt  ejus  aiTee- 
tu8  qui  miserationes  dicantur.  Unde  :  Reminiscere 
miserationum  tuarum,  Domine^  ei  misericordiarum 
tuarum  quse  asseeuto  sunt  (Psat.  zxiv).  Porro  cnm 
ipse  Deus  sit  omnia  in  omnibus  (/  Cor,  zv),  aalus  et 
prsmiuro  et  gloriasingulorum.  5a/ti<,inquit,popu- 
li  ego  sum  (Psat.  xxxiv).  Quid  est  quod  dicitur :  Par^ 
tem  aiiquam  et  societatem  donare  digneris :  tanquam 
non  omneBBintunuro  eurodem  denariumaccepturl? 
Sane  licet  unum  et  idem  eit  praemium  Bingnlarum, 


893 


DB  SACaO  ALTARIS  MTSTBBIO  UBBl  SBX.  —  LIB.  V/ 


894 


videlicet  ipse  Deu8,in  cujuscogDitione  salus  aeterna  A. 
consistit,  secundum  illud  quod  ipse  dicit  in  Evan- 
gelio  :  Hsec  est  vita  seterna,  quod  cognoscant  le  ve^ 
rum  Deum  et  quem  misisti  Jesum  Christum  {Joan. 
xvii).  Tamen  secundum  diiTerentium  meritorum, 
alii  plus,  alii  minus  divina  visione  fruuntur.  Nam 
stella  dijfert  a  stellu  in  claritate  (/  Cor.  xv) ;  pro- 
pler  quod  ipse  Dominus  ait :  In  domo  Patris  mei 
mansiones  multas  suut  {Joan.  xiv).  Sicut  unus  est 
8ol,oujus  lumine  participant  universi,alii  plus,alii 
minus,  secundum  difTerentiam  intuentium. 

CAPUT  VI. 
De  secunda  commemoralione  sanctorum. 
Cum  Joanne^  StephanOy  Mattkia^  Bamaba..,  In 
hac  secundaoommemoratione  sanctorum  ex  magna 
parte  supplentur,  qui  de  primitivis  sanctis  deesse  Q 
videbantur  in  prima.  Sed  qualiter  Joannes  repeti- 
tur,  et  Stephanus  sociatus  Joanni  prasmittitur 
Matthiffi  ac  Barnahffi?  Sane  Joannes  in  prima  com- 
memoratione  disponitur,  et  cum  aliis  numeratur 
propter  dignitatem  apostolatus.  In  hac  autem  com« 
memoratione  repetitur  et  cum  Stephano  sooiatur, 
propter  privilegium  cGelibatus.  Virgines  enim  sunt, 
et  sequuntur  Agnum  quocunque  ierit  (Apoc.  xiv),  et 
propterea  csteris  prasmittuntur.  Virginitas  enim 
Joannis  inde  maxime  commendatur,  quia  Christus 
in  oruce  matrem  discipulo  Virginem,  virgini  com- 
mendavit.  Ex  illa  hora  accepit  eam  discipulus  in 
suam  (Joan.  xix).  Stephani  vero  virginitas  ex  eo 
maxim3  commendatur,  quia  ipse  est  qui  ab  apo- 
stolis  deputatuB  est  ad  ministerium  viduarum,  et 
in  hoc  quod  feminis  est  prffipositus  testimonium  ^ 
meruerit  sincerissimaB  castitatis  {Act.  vi).  Posset 
autem  non  Bvangelista,  sed  Baptista  Joannes  intel- 
ligi,  nisi  prffimitteretur,  cum  tuis  sanctis  apostolis 
ac  martyribus.  Unde  conjicitur,  quod  apostoli  tan- 
tum  ac  martyres  subnotentur,  quamvis  Joannes* 
Baptista  merito  inter  martyres  possit  numerari. 
Non  ffistimator  meriti,  quia  non  secundum  exigen- 
tiam  meritorum  retribuis,  sed  minus  punieodo,vol 
magisrdmunerando,quamquisquemeruerit.  Unde : 
Non  secundum  peccata  nostra  facias  nobis  {Psal.  cii), 
Et  alibi :  Mensuram  bonamf  confertam  et  coagitatam 
et  supereffluentem  dabunt  in  sinum  vestrum  (Luc.  vi). 

CAPUT  VII. 

De  signis  qux  quinto  loco  fiunt  supcr  corpus  et  san- 

guinemy  et  in  latere  calicis.  D 

Per  quem  haec  omnia^  Domine^  semper  bona  crcas. 

Nam  per  eum  omnia  facta  sunt,  et  sine  ipso  factum 

est  nihU  {Joan.  i).  Bt  vidit  Deus  cuncta  quae  fece- 

rat,  el  erant  vatde  bona  {Gen.  i).  Greas  ergo  con- 

dendo  naturam,  et  sanctificas  consecrando  mate- 

riam,  vivificas  transsubstantiando  creaturam,  et 

benedicisaccumulandogratiam.  Est  autem  simplex 

pronominis  demonstratio,  sicut  tempus  verbi  con- 

fusum.  Nam  prffisens  confusum  pnesentis  non  tenet 

usum.  Haec  enim  omnia^  id  est  panem  et  vinum  et 

aquam  semper  bona  creat,  secundum  causas  primor- 

dialesi  et  sanctifieai  seoundam  eauBas  sacrameQ- 


tales,  vivificas  ut  transeant  in  carnem  et  sanguinemy 
et  benedicis  ut  conferant  charitatem  et  unitatem. 
Per  ipsum  tunquam  pcr  mediatorem,  cum  ipso 
tanquam  cum  ffiquali,  in  ipso  tanquam  in  consub- 
stantiali.  In  Patre  quippe  notatur  auotoritas,  in 
Filio  ffiqualitas,  in  Spiritu  sancto  communitas.  Au- 
ctoritas  in  Patre  proptcr  principium,  squalitas  in 
Filio  proptcr  medium,communitas  in  Spiritu  sancto 
propter  consortium.Tertia  et  sexta  hora  crucifixus 
est  Dominus,  hora  tertia  linguis  Judffiorum,  quod 
narrat  Marcus  (cap.  xv).  Hora  sexta  manibus  gen< 
tilium,  quod  narral  Joanncs  {cap.  xix).  Et  circa 
horam  nonam,  inclinato  capite,  tradidit  spiritum 
(Joan.  xix).  Ad  rccolondam  vcro  crucifixionero,  quffi 
hora  tertia  facta  est  iinguis  Judffiorumterclaman- 
tium:  Crucifige,  crucifige eum{Luc.  xxiii),  et  rursus  : 
TolleytolletCrucifigeeum.{Joan.xi\)f  sacerdos  facittres 
cruces  super  oblutam  et  calicem,cum  tlicxi  i  Sancti* 
ficasy  vivificas,  et  benedicis.  Ad  recolendam  vero 
crucifixionem,quffipost  intervallum  trium  horarum 
facta est  manibus  gentilLum  (militcs  enim  crucifixe- 
runt  Jesum),sacerdos  iterum  facit  tres  cruces  cum 
hostia  super  calicem  diccndo  :  Per  ipsum,  et  cum 
ipso.et  in  t/7Xo.  Postmodum  autem  ad  designandam 
divisionem  carnis  et  animffi  Domini  morientis  facit 
duas  cruees  in  oro  calicis  cum  dixit  :  Tibi  Deo 
Patn  omnipotenti,  in  unitate  Spiritus  sancti.  Gum 
enim  in  Gbristo  tres  sunt  unitffi  substantiffi,  videli- 
cet  divinitas,  corpus  et  anima:  duffi  tantum,  id  est 
corpus  et  anima,  fuerunt  in  morte  divisffi.  Nam  di- 
vinitas  a  neutra  est  divisa  et  separata,  propterea 
non  tribus  crucibus,  sed  duabus  mors  Domini  de- 
signatur. 

GAPUT  VIII. 
De  extensione  manuum  Salvaioris  in  cruce. 
Sacerdos  igitur  super  mensam  altaris  manus 
extendit,  quia  Christus  super  aram  crucis  manus 
expandit,  secundum  illud  propheticum  :  Expandit 
manus  meas  ad  populum  non  credentem  mihi  (Isa. 
Lxv),  subtilius  taincn  alqiic  profundius  hoc  possu- 
mus  figurare. 

CAPUT  IX. 
De  trihus  cruciatibus  qnos  Chrislus  sustinuit. 
Trcs  quippe  cruccs  significant  tres  cruciatus, 
quos  Ghristus  in  cruce  sustinuit,  videlicet  passio- 
nem,  propuGsioncm  et  conipassionem.  Passionem 
in  corpore,  propassioncm  in  mente,compa8sionem 
in  corde.  De  passione  corporis  ait  Dominus  per 
prophetam  :  0  vos  omnes,  qui  transilis  per  viam,at' 
tendite  et  videte,  si  est  dolor  sicut  dolor  meus 
(Thren.  i).  Foderunt  manus  meas  et  pedes  meos,  et 
dinumeraverunt  omnia  ossa  mea  {Psal.  xxi).  De  pro- 
passionementis  Dominus  inquit  apostolis  :  Trislis 
est  anima  usque  ad  mortem.  Cxpit  Jesus  pavere  et 
taedcre,  coepit  coniristari  et  maestus  esse  (Matth. 
XVI ;  Marc.  xiv).  Ex  compossione  cordis  pro  cruci- 
fixoribus  oravit  ad  Patrem  :  Pater^  inquit,  ignosce 
iliis  quia  nesciunt  quid  facinnt  {Luc,  xxiii).  St  enim 
eoffnovisientj  nunquam  Dominum  glorue  crucifixis-' 


896 


INNOCBNTn  m  PAPA. 


896 


ient  (/  Cor.  ii).  Idoo  vero  eacerdos  fecit  has  tres  A 

cruces  cum  bostia  super  calicern,  quia  Ghristus 

sustinuit  bujusmodi  cruciatusin  corpore  superpa- 

tibulum  ;  per  calicem  enim  passio  designatur,  se- 

cundum  iliud  quod  ipse  Dominus  ait:  Domine  Pa- 

ter^  si  fleri  polest  Iranseat  a  me  calix  isie  (Matth, 
xxvi). 

CAPUT    X. 

De  aqua  ct  sanguine  qux  de  latere  Christi  fluxerunt. 

Duffi  vero  cruces,  quas  facit  sacerdos  in  latere 
calicis,  designant  duo  sacramenta  quaB  delatere 
Domini  profluzerunt,videlicetaqua  regenerationis, 
et  sanguisredemptionisjuxta  testimonium  Joannis 
dicentis  :  Unus  militum  lancea  latus  ejus  aperuit,  et 
contintu>  exivit  sanguis  et  aqua  {Joan.  xix). 

B 

CAPUT  XI. 

De  scissione  veli 

Corporale  desuper  calioem  removetur,quia?^«/um 
templi  scissum  est  a  summo  usque  deorsum  {Matth. 
zxvi).  Imo  quod  de  illo  scriptum  fuerat,  hactenus 
claosum  erat,  sicut  dicitur  de  qaibusdam.Et  illud 
verbum  erat  absconditum  ab  eis,  ubi  eonsumma- 
tom,  etiam  revelatum  est.  Nam  lignum  missum  in 
Maratb,  aquas  dulcoravit  amaras  {Exod.  xv). 

CAPUT  XII. 
De  sepultura  Christi  et  sacrificii  exattatione. 

Tuoc  accedit  diaconus  et  exaltat  aliquantulum 
sacriflcium  de  Rltari,quod  tam  ipse  quam  sacerdos 
deponit.  Quia  venit  Joseph  de  Arimathia,  venit  et  C 
Nicodemus,et  impetratum  a  Pilato  corpus  Jesu  de- 
pooentes  sepeh'erunt.  Et  quia  ille  alvolvit  saxum 
magnum  ad  ostiura  monumenti  {Matth.  xxvi),  dia- 
conus  super  os  calicis  corporale  reponit. 

CAPUT   XIII. 

Ostenditur  quare  diaconus  mensam  altaris  et  armum 

pontificis  oscutatur. 

Qm9i  VQToinpacefactus  est  locusejus  {Psat,  Lxxv)f 
diaconus  osculatur  mensam  altaris.  Et  quia  fadus 
est  principatus  super  humerum  ejus  {Isa.  ix),  dia- 
coDos  armum  pontiflois  osculatur,  ut  in  utraque 
significet  Christum,  et  quievisse  post  mortem,  et 
vicisse  post  mortem,  juxta  quod  ipse  pr»dixit  in 
Psalmo  :  /n  pace  in  idipsum  dormiam  et  requie-  n 
seam  {Psat.  iv);  et  alibi :  0  morSy  ero  mors  tua^  mor» 
sustuus  ero,  inferne !  (Ose,  xiii.)  Christus  enim  per 
mortem  triumphavit  de  morte.  Nam  quia  facius  est 
obediens  usque  ad  mortem,  mortem  autem  crucis^ 
Idcirco  Deus  exattavit  itlum  (Philip,  ii).  Hoc  ipsora 
figuravit  quod  Christus  sibi  crucem  super  hume- 
rum  bajuiavit. 

CAPUT  XIV. 

Epilogus  de  numero  ct  ralione  signorum  qux  fiunt 
super  oblatam  et  calicem. 

SacriQcium  itaque  septem  vicibus  signatur  in 
Caoone.  Prima  vice  ter,  ubi  dicit :  Hsitc  d^ma,  hsec 


munera,  hmc  sancta  socrifida  illibata,  Propter  ter- 
nam  Cbristi  traditionem,  qu»  facta  est  a  Deo,  t 
Juda,  H  Judso.  Secunda  vice  quinquies,  abi  dici- 
tur  :  Quam  oblationem  tu  Deus  digneris  facere  bene- 
dictam,  ascriptamf  ratam,  ut  fiat  corpus  ei  sangvis; 
propter  quinque  personas,  venditoris,  vcnditi  et 
emptorum,  videlicet  sacerdolum  et  Scribaiam,  et 
Pharisflcorum.  Tertia  vice  bis,  ubi  dicitur  :  Acci- 
piens  Jesus  panem,  benedixit  ac  fregit,  deditgue  dis^ 
ciputis  (Matth.  xxvi).  Similiter  et  hunc  prseciarum 
calicem.  Item  ttbi  grutius  agens  benedivii  :  propter 
benedictionem  panis  qui  transsubstantiaturincar- 
nem,  et  vioum  quod  transsubstantiatur  in  saogQi- 
nem.  Quarta  vice  quinquies,  ubi  dicitor  :  Bostiam 
puram,  hostiam  sanctam^  hosliam  immaculatamf 
panem  sanctum  vitx  tiiemaSt  et  calicem  salutis  per- 
peluas;  propter  quioque  diversas  plagas,  duaa  ma- 
nuum,  totidemque  podum,  et  unam  lateris.  Qointt 
vice  bis,  ubi  dicitur :  oacrosanctum  Fitii  iui  corpus 
et  sanguinem  ;  propter  vincuia  quibus  ligatum  est 
corpus,et  flagella  quibus  allisus  est  saDguis.Sextt 
vice  ter,  ubi  dicitur :  Sanctificas,  vivificas  et  bene- 
dicis  :  propter  cruoiOxionem  qu«  facla  est  hora 
tertia  iinguis  Judffiorum,terclamantiuai:  Crucipgs 
eum  (Marc.  xv).  Septima  vice  quinquies,  ubi  dici- 
tur  :  Per  ipsum,  et  cum  ipso,  et  in  ipso  est  tibi  Deo 
Pairi  omnipotentij  in  unilate  Spiritus  sancU,  Ter 
super  calicem,  propter  tres  cruciatus  quos  Ghristos 
8ustinuit,passionis,propa8sionis  et  compassionis ; 
et  bis  in  latere  calicis,  propter  aquam  et  saogoi- 
nem,  qufls  de  latere  Christi  fluxeront.  loter  has 
septem  vices  sacrificium  signatur  yicibus  duabus 
bis,  et  duabus  vicibus  ter,  et  duabus  vicibue  quin- 
quie«,8eptima  bis  etter,8imul  omnibus  quinquies 
quinque,  qu«  sunt  aimul  viginti  quinque,  qui  na- 
merus  per  se  ductus  semper  in  seipsum  reducitor, 
si  ducatur  in  inflnitum.Quantumlibet  enim  multi- 
plicetur  eucharistiaB  sacramentum.sempereetidem 
sacrificium.  In  hoc  etiam  sacramento  quinquesen- 
8US  corporis  exercentur,  visus,  auditus,  odoratos, 
gustus  et  tactus ;  oirca  colorem,  saporem,  odorem, 
fructionem  et  sumplionem.Si  tamen  caro  prooedat 
in  spiritum,  quia  spiritus  est  qui  vivificai,  caro  non 
prodest  quidquam  (Joan.  vij.  Unde  quinque  eensos 
animffi  spirituales  exuberent,  visus  IntelligeBtic, 
auditus  obedientiffi,  odoratus  discretionis,  gostoB 
delectationis  et  tactus  operis.  De  quibus  reperitor 
in  Evangelio  :  Domine^  qtUnque  tutenia  iradidisti 
mihi,  ecce  alia  qninque  superlucraius  sum  {Matth. 
xxv).  Sed  et  binarius  et  teroarius  bene  coogruont 
sacramento.  Binariue,  propter  oaroem  et  eangui- 
nem  ;  ternarius,  propter  panem  et  vinnm  ei  aquam. 
Binarius,  propter  duplicem  modum  edendi,  eacra- 
mentalem  sub  specie  panis,  et  spiritualem  in  fide 
cordis ;  ternarius  propler  tria  que  aunt  in  hoo  sa- 
cramento  discreta,  videlicet  forma  visibilie,  veritu 
corporis,  et  virtas  spiritualis.  Forma  panie  et  vini, 
veritas  carnis  et  sanguinis,et  virtus  unitatie  et  cba- 
ritatis,  ut  ita  ternariuB  per  binariniDy  id  esi  fldat 


897 


DB  SACEO  ALTAaiS  MTSTBBIO  LIBBI  SBX.  —  UB.  V. 


m 


Trinitatisperdilectionem  Deietproximi  operetur(46 

CAPUT  XV. 
De  vocis  expressione  et  pecloris  tunsione. 
Non  solom  autem  crucis  impressio,  verum  etiam 
vocis  expressio,  quaB  gcsta  sunt  juxta  crucem,  in- 
sinuat  ;  cam  enim  ad  id  ventum  est  :  Nobis  quoque 
peccatoribus  famulis  tuiSf  sacerdos  paululum  ex- 
pressa  voce  percusso  pectore  silentium  interrum- 
pit,  repraesentans  contritionem  et  confessionem  la- 
tronis,  inillopassionisDominicaeartfcuIo  increpan- 
tis  alterum  et  dicentis  :  Nos  digna  factisrecipimus^ 
hic  vero  nihil  maligessit;  et  dicebat  ad  Jesum  :  Do- 
mine,  memento  mei  dum  veneris  in  regnum  tuum, 
propter  quod  dixit  illix  Jesus  :  Amen  dico  tibi^  hodie 
mecum  eris  in  paradiso  {Luc,  xxiii).  Vel  per  exalta- 
tionem  vocis  et  percussionem  pectoris  exprimitur 
iilud  quod  centurio  et  qui  cum  eo  erant,  fisis  his 
quap  fiebant,  timuerunt  valde,  dicentes  :  Vere  Fi' 
tius  Dei  erat  iste  {Matth.  xxvii).  Et  omnis  turba  qux 
simnl  aderant  ad  spectaculum  istud  percuHentes 
pectora  sua  revertebantur  {Luc,  xxiii.)  Quia  Jesus 
vero  clamans  voce  magna,  Iradidit  spiritum,  lovat 
sacerdos  vooem  dicendo  :  Per  omnia  sxcuta  saeculO' 
rum,  Et  quia  mulieres  lamentabantur  flentes  Domi- 
Dum,  chorus  quasi  lamentando  respondit  :  Amen  ; 
reprssentans  fideles  qui  Dominum  trito  corde  la- 
mentabantur  ac  lugebant,  vel  quondam  Abel  invidi 
fratris  furore  parentese|u8lamentabanturoccisum 
{Cien.  iv).  Jesus  ergo  voce  magna  clamvit :  Pater 
in  manus  tuas  eommendo  spiritum  meum  {Luc.  xxiu), 
et  sacerdos  elevata  voce  pronuntiat :  Pater  noster 
qui  es  in  c^lis, 

CAPUT  XVI. 

De    oratione  Dominica,    ubi    agitur  de    dignitate 
orationis,  et  ad  quid  vateat, 

Hffic  oratio  moltis  ex  causis,  csteris  orationibus 

antecellit,  auctoritate  doctoris,  brevitate  sermonis, 

sufficientia  petitionum  et  fecunditate  mysteriorum. 

Auctoritate  doctoris,  qus  fuit  ipsius   ore   prolata. 

Os  enim  Domini  locutum  est  {Isa.  i).  Brevitate   ser- 

monis,  quia  facile  dicitur  et   profertur  ;  cum,    in- 

quit,  oratis  nolile  multum  loqui,  sicut  ethnici    fa- 

c\uni(Matth,  vi).  Sufficientia  petitionum,  quoniam 

utriusque  vite  continet  necessaria  ;  pietas  emm  prO' 

missionem  habet  vitss  qum  nune  est  et  futurx  (/  Tim* 

iv).  Feounditate  mysteriorum,   quoniam   immensa 

continent  sacramenta  :  Pertransibunt  emm  pturimiy 

et  mutiplex  erit  scientia  {Dan.   xii).   Soit    autem 

Dominus,  quid  velimus,  sed  vult  nos  orare  vooali- 

ter  pro  excitanda  devotione  ;  quia  quod  facit  flatuB 

carboni,  hoc  facit  pronuntiatiodevotioni.  Unde:  Ad 

ipsum  ore  clamavi,  et  exattavi  sub  tingua  mea  {Psat. 

Lxv).  Pro  aliorum  instructione,  utcortina  cortinam 

trahat,  et^ut  auditf  dtcat  :  Veni  ;  (Apoc,  xui) ;  un- 

de;  Luxvestra  luceatcoram hominibus{Malth,\),  Pro 

linguaeobsequio,  ut  quod  lingua  peccacpus,  satis- 

faciamua  lingua  ;  unde  :  Sicut  exhibuistis  membra 


A  vestraservirt  iniquitatiad  iniquitatem,  ita  exhibeatii 
ea  servire  justitix  in  sancttfUationem  {Rom.  vi).  Pro 
rei  petends  obtentiooe,  quia  facilius  obtinetur  quod 
instantiuB  postulatur  ;  unde  :  Petite  et  accipietis, 
pulsate  et  aperietur  vobis  {Matth,  vii).  Pro  impetrat® 
rei  custodia,  quia  quod  sspias  requiritur,  diligen- 
tius  custoditur  ;  unde  :  Tene  quad  /labes^  ne  aliuB 
accipiat  coronam  tuam  {Apoc,  iii).  Oratur  autem 
et  pro  bonis  adipisoendis,  et  pro  malis  vi- 
tandis.  Pro  bonis  temporalibus,  spiritualibus 
et  ffiternis  ;  pro  malis  prsteritis,  prffisentibuB 
et  futuris.  De  bonis  aeternis :  AUveniat  regnum 
tuum  ;  de  spiritualibus  :  Fiat  votunias  tua^  sicut  in 
in  tatto  et  in  f^ra;de  temporalibus :  Pan^mno^/rum 
quotidianum  da  nobis  hodie.  Mterna,   petuntur  in 

n  praemium,  spiritualiapetunturin  meritum  ;tempo. 
ralia  petuntur  in  sustentaculum.  De  malis  praster- 
itis  :  Dimitte  nobis  debita  nostra  ;  de  praBsentibus  : 
Libera  nos  a  malo  ;  de  futuris  :  Ne  nos  inducas  in 
tentalionem,  Praeterita  suntdolenda,  prassentia  suDt 
vincenda,  futura  sunt  praecavenda. 

CAPUT  XVII. 
De  numero  et  ordine  petitionum, 
Septem  sunt  petitiones  orationis  Dominicae  pra9« 
ter  oaptationem  benevolentias,  quarum  tres  prims 
spectant  ad  patriam,  tres  ultimaB  ad  viam.  Media 
vero  pertinet  ad  utramque.  Porro  tres  primae  suc- 
cedunt  ordine  temporis,  sed  praecedunt  ordine  di« 
gnitatis  ;  tres  ultimae  succeduot  ordine  dignitatis, 
bed  praecedunt  ordine  temporis.  Dcminas  autem  in 
p  oratione  secutus  est  ordinem  dignitatis  qui  est  ar* 
tificialis,  ut  de  majoribus  ad   minora  descendat. 
Doctores  in  expositione  sequuntur  ordinem  tempo- 
ris,  qui  est  naturalis,  ut  de  minoribus  ad   majora 
condescendant,  vel  de  temporalibus  ad  aeterna. 

CAPUT  XVIII. 
De  adaptione  septem  peiitionum  $t  septem  donorum. 
Fft  aulem  bio  adaptatio  septem  petitionum  et 
septcm  donorum,  septem  virtutum,  et  septem  bea- 
titudinum,  contraseptem  vitia  capitalia.  Nam  dona 
•pctitionibus,  virlutesdonis^et  beatitudinesvirtuti- 
bu?  obtinentur.  Septem  dona  eunt  ista  :Sapientia, 
intellectus,  consilium,  fortitudo,  scientia,  pietas  et 
timor,  de  quibus  inquit  propbeta  :  Requiescetsuper 
eumSpiritus  Domini^  spiritus  sapientix  et  intelte^ 
ctus,  spiritus  consitii  et  fonitudinis,  spiritus  scien- 
^  tix  et  pietatiSy  et  reptebit  eum  spiritus  timoris  Domini 
[Isa,  xi).  Septem  autem  virtutessunthaec  :'Pauper- 
tas  spiritus,  mansuetudo,  luctus,  esuries  justitias, 
misericordia,  munditia  cordis  et  pax.  Beptem  autem 
beatitudines  istae  sunt :  Begnum  ccslorum,  posses- 
sio  terrac,  consolatio,  saturitas,  misericordifis  con- 
secutio,  visio  Dei,  et  filiatio  Dei.  De  quibus  con- 
junctim  aitDominus  :  Beati  pauperes  spiriiUy  quO" 
niam  ipsorum  est  regnum  calorum.  Beati  mites  quO'^ 
niam  ipsi  possidebunl  terram,  Beati  qui  lugent,  quo* 
niam  ipsi  comotabuntur,  Beati  quiesuriuniet  siliunt 


(46)  Vide  P*  Lebrua.  E^ticaHon  titt^rale  des  cMmanies  de  ta  messe,  pr^fac  ®  page,  Xil,  io*8<>. 


m 


INNOCBNTn  m  PAPA. 


justiliamy  quoniam  ipsi  saturabuntur,  Beati  mxsen»  f^ 
cordes^  quoniam  misericordiam  consequeniur.  Beati 
mundocorde^  quoniam  Deumvidebunt.  Beatipacificiy 
quoniam  fiiii  Dei  vocabuntur  (Mafth,  v).  Haec  autem 
Bunt  septeni  viiia  principalia  :  Inanis  gloria,  ira,in- 
vidia,  acedia,  avarilia,  gula,  luxuria.  Quae  signifi- 
cala  lucrunt  in  septora  populis  qui  terram  Israel 
promissamtonebant,  videlicet :  Hclhaeus,  Gergezus, 
Amorrhsus,  Chananajus,  Pherczcufl,Heva5us,  et  Jc- 
busasus  {Dent,  vii).  Homo  igiluresl  asgrotus,  etDeus 
medicus,  vitia  sunt  languores,  cl  pctitiones  [sunt 
planctus,  dona  suni  antidota,  ct  virtules  sunt  sani- 
tates,  bcatitudincs  vero  suni  felicitatcs  ct  gaudia. 

CAPUT  XIX, 
De  captatione  benevotentix. 
Pater  noster  qui  es  in  cajlis.  Dous  generaliter  <5t  p  tium.  Quasi  dicelur:  Da  nobis  spiritam  timorisd 


GAPUT  XX. 
De  triplici  malo  a  quo  petimus  liberari. 
Triplcx  est  malum  a  qao  petimus  liberari,inii- 
tum,  additum  et  inflictum.  Primam   contimhiin, 
secundum  commiiiimus,  tertiumsasUnemiu.  Pn- 
mum  est  originale,  secundum  aotuale,  tertiumpe- 
nale.  Malum  auiem  vitamuB  per  spiritum  timoiia 
nam,  ut  inquit  Scriptura  :  Timor  Donuni   peeeidm 
e:rpellit  (Eccti.  i).  Porro  triplex  eet   timor  quo  cm- 
samus  a  malo,  servilis,  initialis  et  filialis.  Timon 
serfili  cessamus  a  malo  formidiae  posna) ;  filiili  U* 
more  cessamusa  maloamore  justitiaB ;   iniUali  i* 
morc  cessamus  a  malo,   partim   formidine  poen 
partim  amore  justitiaB.  Servilis  timor  est  ineipieB- 
tium,initiali8estproflcientium,(liiali8e8t  perfieioh 


specialitcr  et  singulariter  dicitur  Paler.  Deus  csi 
Palcr  gcneralilcr  oraniiim  pcr  creationem,  spcciali- 
terjustorum  per  adopiionom,  singulariter  Christi 
per  gcnerutionem.  Per  crcationem  ut  ibi  :  Flecto 
genua  meaad  Dominum  Palrem  omnipolcntcm,  a 
quo  omnis  paternitas  in  coilo  et  in  terra  nominaiur 
{Ephes.  iii).  Per  adopiionera  ul  ibi :  Si  vos^  cum  sitis 
matiy  noslis  bona  data  dare  filiis  vestri^,  quanto  ma- 
gis  Paler  vester  de  cxbIo  dabit  spiritum  bonum  peten- 
tibus  se  ?  {Luc.  xi.)  Per  gcnerationem  ut  ibi  :P(emo 
novitFilium  nisi  Polcr,  vcque  Patrem  nisi  FHiuSt 
ct  cui  voiutrit  Filius  rcvelare  {Matlh.  xi.)  Per  hoc 
quod  dicit  :  Pater  noiter  qui  cs  in  catist  dchortatur 
nos  a  duobus  :  a  supcrbia,  nc  dicaraus  :  Pater  mi, 
reprffiseniantes  propriura  quod  csi  couiraune ;  ab 


paupertatera  spiritus,  ut  por  spiritum  timons  vite- 
musmala,  perpaupertatemspirituBabdicemusboot 
quatonus,  exclusis  vitiis  etconiemptia  terrenif,ht- 
bemus  aiterna  scilicet  regnum  coelorum,  quod  Lo- 
cifer  et  primi  parentos  per  inanem  gloriam  amiie- 
runt,  a  qua  nosretrahunt  timor,  spiritu^a  paupertu 
et  vcritas.  Duo  vero  sunt  bona  quse  paupertate  tpi- 
ritus  abdicamus,  interiora  videlicet  et  exterion. 
Inieriora,  de  illis  cordenonprssumendo;  exteriora, 
cor  illis  non  npponendo,  secundum  illud  :  DivitiMa 
affluantt  notite  cor  apponere  {Psal.  lxi).  Illis  ergt 
corapressis,  ne  prffisumamus,  vel  iBtie  deepeotisDi 
deflciamus,  regnum  ccBlorumconsequimur,  Becun- 
dum  illud  :  Beati  pauperes  [spiritu,quontamipsonm 
est  regnum  coilorum  {Matth.  v)  ;  quod  dsBmones  et 


indignitate,  nc  rcddamur  indigni  tanto  Patri  qui  ^  horaines  pcr  inanera  gloriam  amiserunt.  Illi  Deiii 


consistit  in  cculis.  Dcus  igitur  solus  Christi  I^ater 
est  per  naturoin,  cui  Eoli  licet  conipctcntcrdiccre  : 
Pater  mi.  Fidclium  autcinl  atcr  jicr^ratiara,  quibus 
compclii  diccro  :  Palcr  ucstcr,  Illc  dicil :  Patcr  mi^ 
ii  possibite  est,  tronsjer  hunc  calicem  a  me  {Marc, 
xiv);  isti  dicuni  :  Pater  nosler  qui  es  in  ca:lis^  san- 
clificelur  nomen  tuum.  llinc  ipscract  dicii :  rado  ad 
Patrcm  {Joan.  xvi).mcumctPatrcravestrura  ;racum 
pcr  naturam,  vestrum  pcr  gratiani.  Ilortatur  etiam' 
nos  ad  duo,  ad  scrvandura  gratiam  adoptionii;,  cum 
dicii  :  Patcr;  ct  unionera  fraternitatis,  cuni  aii; 
noster.  Benevolentia  vcro  caplatur  a  Iribus,  a  pcr- 
8ona  cogaitoris,  potitoris  ct  assessoris.    Cognitor 
enim  cst  Deus,  petitor  homo,  assessor  cst  angelus. 


militudinem,  isti  Dei  bcientiam  inaniter  apponendo, 
Lucifer  cnim  dixii  :  Ascendam  in  ccelum,  et  ponam 
Ecdcm  iiicam  ad  aquilonem,  eterosimilis  Altissims 
{Isa.  xiv).  Primis  autcm  pareniibus  diotum  est: 
Eritis  sicut  dii  scientes  bonum  et  matum  {Gen,  m). 

CAPUT  XXI. 
De  diversis  tentationibus,  in  quas  petimus  non  induei. 
ISe  nos  inducas  in  tentationem.  Tentat  Deua,  ten- 
tui  homo,  teniai  diabolus.  Deus  tentat  ut  probet, 
homo  tcntui  ui  sciat,  diabolus  tontat  ut  fallat.  De 
prirao  lcgiiur  :  Tentavit  Dcus  Abraham  (Gen.  xxii); 

de  sccundo  dicilur:  Tenta  nos,  obsecro^  diebus  de- 
ccm  {Dan.  i) ;  de  tertio  legiiur  :  Cur  tentacit  Salanas 

cor  tuum  {Act,  v).  Porro  duobus  modis   tentamur, 


A  pdrsoi\a  cognitoris  cum  sit:  Patcr ;  pctitoris,  cum  D  iuterius  ci  cxterius.  Intcrius  per  detectatiooem,  ex- 


ait :  Noster  ;  assessoris  cum  ait :  Qui  esin  ccetis,  Id 
cst  iu  angelis  vel  in  sanctis,  do  quibus  habetur : 
Cxli  enarrant  gtoriam  Dei  {Psai.  xviii.)  Unde  nobis 
spes  tribuitur,  ut  sanctos^nosfuciai  vel  in  ccelis,  id 
est  in  secreto  majcstatis  divina?  per  quod  daturfl- 
ducia  obtincndi  donura  occultura,  quod  ncc  oculus 
viditt  nec  auris  audivii,  ncc  in  cor  hominis  ascendit 
(/  Cor.  ii).  Dat  ergo  flduciura  irapctrandi  bonum. 
Non  dicii  :  Domine  cui  scrvitur  in  tiraore,  scd  Pa- 
ter  cui  scrviiur  amore,  quasi  diccrei  :  Pater  cs, 
vis  quia  in  coeUs  cst,  potes  ergo  nos  liborare  a 
malo. 


terius  per  suggestionem.  Verum  interior  tentatio 
parum  efflcit,  el  exterior  multum  proficit,  ai  non 
conscniiaiur,  sed  resisiatur.  Scriptum  est  enim : 
Tentatio  vos  non  apprehendat  nisi  humana  (/  €or. 
x) ;  riirsus  :  Beatus  vir  qui  suffert  tentationem^  quo- 
niam  cum  probatus  fuerit,  accipiet  coronam  vitss 
{Jac.  i).  Cura  ergo  citra  consensum  tcntamur,  du- 
ciraur  in  tcntationom  :  cum  consentimus,  in  tenta- 
tiouem  inducimur,  sicui  piscis  ante  capturamin  rete 
duciiur.  Gum  auiein  inducitur,  capitur  et  tenetur, 
tunc  impletur  quod  Jacobus  apostoius  ait :  UnuS' 
quisque  teniatur  a  concupiscenHa  sua  ahstradm  d 


901 


DB  SACRO  ALTARI8  MY8TBRI0  LIBBI  SBX.  —  LIB.  V. 


902 


UlectuSy  deinde  cum  concupiscentia  conceperit,  parit  X  ^ur.  Qoidergo  debet  illi  ditnittere,  qainec  Batisfa 


pecatum  :  peccatum  vero  cum  consummatum  fuerity 
generat  mortem  (7(k;.i.)Porro  cam  ibidem  apostolus 
dicat  quia,  Deus  est  inlentator  maiorum  (ibid,)  quid 
est  quod  petimus,  neDeus  nosin  tentationem  indu- 
cat?8ed  Oeus  quodammodo  tentat,  et  Deus  quo- 
dammodo  non  tentat.  Tentat  ut  probet,  seuundum 
illud  :  Proha  me  Deus,  et  ientacormeum  (Psal,  xxv); 
non  tentaut  fallat,  secundumillud  :  Deus  neminem 
tentat  {Jac.i).  Petimus  ergo  ncDeus  nos  in  tentatio^ 
nem  inducat,  id  est  ne  permittat  induci,  sicut  dici- 
tur  :  Quia  non  est  malum  in  civitate  quod  Domintis 
nonfaciat,  id  est  fieri  non  permittat(i4m05iii).  Scri- 
ptum  est  enim :  FideliseH  Deus^  qui  non  patietur 
vos  tentari  supra  id  quod  potestis  (I  Cor.  x).  Quasi  : 


cere  vuityneoveniampostularo?  Sane  distinguen- 
dum  est  inter  perfectum  et  impcrfectum.  Is  vinm 
perfeclionis  arripuit,  debet  etiam  non  petenti  ve- 
niam  omnimodis  indulgere;  qui  vero  nondumper- 
fectionisvotumassumpsit,  lenetur  quidom  ranco- 
rem  cordis  deponere,8ea  non  tenetur  satisfactionem 
debitam  condonaro.  Quanquam  omne.«5  teneamur 
universaliterdiligereinimicos  nostro9,et  benefacere 
his  qui  oderunt  nos,  et  oraro  pro  perscquentibus  et 
calumniantibus  nos  (Matth.  v.)  Quia  vero  sunt 
culp®,  in  quibusculpa  est  relaxaie  vindictam.  Et 
si  peccatum  in  nos  teneatur  dimiltere,  peccatum 
tamen  in  Deum  et  peccatum  in  proximum  debemua 
punire.  Quisquis  ergo  laborat  odio  vel  invidia,  gra- 


Da  nobis  spiritum  pietatis,  et  mansuetudinem  spi«  n  vatur  magis  hac  orationo,   quam  adjuvetur,  nisi 


ritus,  ut  per  spiritum  pietatis  vmcamus  tentatio- 
nem,  exercendo  nos  ad  pietatem.  £t  per  munsue- 
tudinem  spiritus  vincamus  iram,  non  reddendo 
malum  pro  malo,  ut  ita  possideamusterram  viven- 
tium,  quam  per  spiritum  pietatis  et  mansuetudi- 
nls  obtinebimus.  Nam  pietas  promissionem  habet 
vitx  qux  uunc  est^  et  futurae  (l  Tim.  iv),  et  :  Beati 
miteSy  quoniam  ipsi  possidebunt  terram  (Matlh.  v.) 
Unde  Psalmita  :  Mansueti  possidebunt  terram^  et 
delectabuntur  in  multitudine pacis  (Psal.  ixvi). 

GAPUT  XXII. 

De  tribus  debitiSf  quae  petimus  nobis  dimitti. 

Debita  dicuntur  peccata,  qus  nos  debitores  poc« 

nae  cunstituunt.  Non  enim  hic  agitur  de  debitis  pe- 

cuniarum,  sed  de  debitis  ofTensarum.  Tria  vero 


forte  jam  propositum  habeat  dimittendi.  Verumta- 
men  non  in  sua  quisquc,  sed  in  totius  Bcclesi» 
persona  videtur  orare;  unde  non  dicit  :  Dimitte 
mihi  debita  mea  sicut  ego  dimitto  debitoribus 
meis,  sed  dicit :  Dimitle  nobis  debila  nostra^  sicut 
el  nos  dimittibus  Uebitoribus  fioslris.  Quiddm  tamen 
eliam  voiunt  intelligi,  dimitte  nobis...^  id  est  sio 
dimittenobis  debita  nostra,  ut  ct  nos  dimittamas 
dcbitoribus  no8tris,quasi  danobisdonumetscien- 
tiam,  et  luctum,  et  virtutem,  quatenustam  nostra 
quam  aliena  peccata  cognoscamus  et  defleamu8,ui 
nobis  debita  noatra  dimittas,  et  ita  consolationem 
habebimus  adversus  invidiam,qua8  facit  homioem 
de  alieno  bono  tabescere.  Per  scientiam  enim  et 
Juctum  in  prasseuti  rdiuissiomem  accipimus,  et  in 


uuuiairuui,  aou    uc   ut;jjiLi0    uucusaruui.  iria    veru  ri   •   .  i    ..  f     i     •  .  .  ,  ,      . 

.  j  ...  ..  ..     j-    ....      .j  ,.    .  VI  luturo  consoiatiouem  habebimus,  juxta  (luod  leffi- 

sunt  debita  qu«  petimus  nobis  dimitti,  videlicet      ,  ,  ..  .  *•'  i  /^     '^© 


peccatum  in  Deum,  peccatumin  proiimum,  el  pec- 

catum  in  nosipsos.  X^h&q  :  Peccavimus  cumpalribus 

nostris,  in   Deum;    injus te  egimuSf  in  proximum; 

iniquitatem  fecimus,  in  nosipsos  (P^a/.  cv).  Sed  quia 

peccamusin  Deum,  idcirco  petimus  ut  ipse  diinit- 

tat  nobis  debita  nostra;  quia  peccamus  iu  proximos, 

ideo  petimus,  ut  dimittat  nobis^tru^  et  nos  dimiiii^ 

mus  dehitoribus  nostris.   IIoc  pacto  ct  ea  cuutione 

nobis  debita  dimittuntur,si  nos  debitoribus  dimit- 

timus,  alioquin  etiam  dimisso  revocantur  indebi- 

tum,secundum  illud  :  Servenequam,  omne  debitum 

dimisi  tibi  quoniam  rogasli  me  :  nonne  etgo  oportuit 

et  te  misereri  conservo  tuo,  sicut  et  ego  tui  mistrius 

sum^i  Et  iralus  dominus  ejus,  Iradidit  eum  toriori' 

bus,  qu^adusque  redderet  universum  debitum.  Sic  et  D 

Pater  meus  ccelesiis  jaciei  vobis,  si  non  dimiseri' 

tis  unusquisque  fratri  suo  de  cordibus  suis.   [Maltli. 

xviii).  Ut  ergo  Dominus  evidenter  ostenderet  quod 

uuilus  totius  orationis  fructus  est,  nisi  debitoribus 

dimiltamuSyintiae  subjunxit  ad  omuia  :  Si  dimise- 

ritis  hominibus  peccata  eorum,  dimittet  vobis  Pater 

vesler  cxfAesiis  deiicta  vestra  (Matth.  vi).  His  ergo 

qui  debitoribus  non  dimittunt,  haec  oratio  non  vi- 

detur  prodesse,  quinimo  videtur  obesse.  Nam  qui 

sic  petit  sibi  dimitti,  sicut  debitoribus  suis  ipse 

dimittit,   profecto    si   non   dimittit   ipse   deblto- 

ribus  suiSy  videtur  petere,  ut  sibi  non  dimitta- 


tur  :  ^  deliclo  meo  mundu  me,  quoniam  iniquifatem 
meam  ego  cognosco  (Psat.  i);  et  :  Ueali  qui  lugent, 
quoniam  ipsi  consolabuniur  (Mallh.  v)  Luctus  au- 
tem  distinguitur  in  irriguum  superiuset  inferius^ 
quffi  Caleb  AxsB  OiiiB  su»  dedit  in  dotem  (Josue  xv)« 
Inferius  pro  peccatis  tam  nostris  quam  alieniB ; 
unde  :  Quis  inlirmaiur,  et  ego  non  infirmor'l  quis 
scandalimiur,  ei  ego  non  urorf  (II  Cor.  xi).  Supe- 
rius  pro  incolutu  vit»  proesentis,  et  desiderio  vitae 
coelestis;  undoCupio(<mo/{;i,  et  esse  cum  Christo 
(Phiiip.  i).  Sed  heu  mihi  quia  incoiatus  meus  prO' 
longatus  est  (Psal.  cxix). 

GAPUT  XXIII. 
De  quinque  panibus  quos  petimus  nobis  dari. 
Panem  noslrum...  Quinque  panes  suntnobis  ne- 
cessarii,  quatuor  in  vio,  et  quintus  in  patria.  Gor- 
poralis,  spiritualis,  doctrinulis,  sacramentalis  et 
sternalis.  Corporalis  vero  ad  sustenlationem,  spi- 
ritualis  ad  informationem,  doctrinuiis  ad  eruditio- 
nem,  sacramcntalis  ad  expiationem,  oeternalis  ad 
fruitionem.  De  primo  :  .Yi;n  in  solo  pane  viuit  homo 
(Maith.  rv) ;  de  secundo  :  Amice,  commoda  mihi 
tres  panes  [Luc.nn);  de  tertio  :  Venite,  comedite  pa^ 
nem  meum  (Prov.  xi)  de  quarto  :  Qui  panem  Do^ 
miui  uianducut  indiynCf  reus  erit  corporis  Domini 
(I  Cor.  xi) ;  de  quinto  :  Ego  sum  panis  vivus  qui  de 
CKto  descendi  (Joan,  vi).  Gum  enim  homo  fuerit  li- 


903 


INNOCBNTn  ni  PAPA. 


m 


boratus  a  mulo,  cum  viceril  tenlalioQC8,cum  fberint  A  misericordium  conseguentj^r.  (Matlh.  v).  Sieiit  eoia 


dimiesa  peccata,  necessarius  est  ei  spiritus  forti- 
tudinis,  ne  prssmium  exspcctando  deOciat.  El  iJco 
dicit :  Panem  nostrum  quotidianum  da  nobis,  id  est 
nobis quolidie  necessarium.  Alioquia  quod  nostrum 
eseet,  nobis  dari  non  posset,  nisi   prius  desineret 
esse  nostrum.  Du  nobis  hodie  quasit  dicat :  Da  nobis 
epiritum 'fortitudinis,  qui  muitiplici  pane  roboret 
animam  ne  deficiamus  in  prffsenti,  esurieadojus* 
titium,per  quamexpcllentesacediam  pleoa ju^titia 
saturabimur  in  futuro,  secuadum  illud  :  Bcaii  qui 
esuriunt  et  sitiunl  justiiiam,  quoniam  ipsi  satura» 
buntur  (Matlh.  v).  Mattheus  dicit :  Panem  nostrum 
supersubstantialemf  quod  duobus  modis  potest  in- 
telligi.  Yei  nt  uaa  sitdictio,  vel  ut  duflesint  dictio- 
neSy  quasi  dicamus  :  Panemdanobis  supersubstan-  p 
tialemj'd  estCbristum,qui  est  supersubtantialis;id 
est  superomnes  substantias,  qui  panis  est  in  altari. 
Vel  ita  :  Da  nobis  panem  nostrum,  id  est  Ghristum, 
qui  proprius  cibus  est  fidelium  et  hocsuper  panero, 
id  est  super  prster  panem  subtantialem,  id  est  ne- 
cessarium  ad  sustentationem^quasi  dicat :  Danobis 
nostrum  paoem  mentis  et  corporis.  Lucas  dicit : 
Panem  nostrum  quotidianum,  quod  taro  de  corporali 
quam  de  saoramentali  pane  potest  intelligi,  videli- 
cet  de  viatico.  Graecus  habet  ^iousion,  quod  inter- 
prptatur  supersubtantiaiem.  HaBbreus  vero  sogoUa^ 
quod  interpretatur^{/r^9ium,vei;)e^u/tarm,  obboo 
forteLucasvidensMatthffium  sogolta  dixisse,  quod 
Bonat  peculiaremy  dixit fquoiidianum.  Grsecus  autem 
interpres  Matthsi,  quia  vidit  eum  dixissef0^o//a, 


avarilia  constitit  in  acquirendo  et  retinpndo,  iti 
misericordia  consistit  in  dando  et  dimittendo.  Bn- 
Jus  petitionis  et  aliarum  duarum  impletio  ineboi- 
tur  in  via.consummatur  in  patria.  Ibi  nibil  velle  po- 
terimus,  nisi  quod  Deum  velle  sciemue,  tonc  dili- 
gemus  Deum  ex  loto  corde:  et  ex  tota  mente^  elextets 
anima  (Matih.  xxn).Ex  corde,  id  est  intellectn,  dili- 
gemus  FiJium  ;  ex  toto  id  est  sine  errore.  Ex  menliy 
id  est  memoria,diligemu8  Patrem,  Ma,  id  eetsiiM 
oblivione.  Ex  anima,  id  est  voluntate,  diligemiu 
Spiritum  sanctum ;  tolay  id  est  sine  coDtrarietate; 
Patrem  potentiam,  Filium  sapientiam,  Spiritom 
sanotum  benignitatem. 

CAPUT  XXV. 
De  regno  Dei,  quod  petimus  advenire. 
Adveniat  regttum  tuum.  Eegnum  Dei  dicltar  mili« 
tans  Ecclesia,  quia  regitur,  et  triumpbans  Bccleaia, 
quia  regnat.  Item  regnum  Dei  dicitur  et  gratia  fldei 
et  gloria  speciei.  Rursus  regnum  Dei  dicitur  inkelie- 
ctus  Scripturae  et  locus  patrifle.  De  regno  militantis 
Ecclesis  scriptum  est :  Exibuni  angeli  meuoref^  ei 
colligent  de  regno  ejus  omnia  seandaia  (Matth.  xni). 
Dc  regno  triumphantis  Ecclesiae  reperitur  :  Venient 
ei  recumbent  cum  Abrahamy  Isaac  et  Jacob  in  regno 
coelorum  (Matth.yni).  De  regno  fidei  dicitScriptura : 
Regnum  Dei  inira  vos  est  (Luc.  xvii).  De  regno  spe- 
ciei  Dominus  ait :  Percepite  regnum  quod  vobis  pa- 
raium  est  ab  origine  mundi  {Matth.nv).  De  regoo 
Scriptur»  legilur  :  Auferetur  a  vobis  regnum  Dei^  et 
dabitur  genti  facienti  (ructus  efus{Matth.  xxi).  De  re- 


'^''^^''''^^^^^yregium^dm^  epioujio»,  id  est  «ap^r- C  gno  patri©  TepeniuT  :  Fulgebuni  justi  siad  sol  m 

regnoPatris  eorum  (Matth.  xiii).  Sed  et  ipse  Chri- 
stus  dicitur  regnum  Dei  secundum  illud  :  Si  egoin 
digito  Dei  ejicio  dsemonta,  perfecto,  pervenis  in  vos 
regnum  Dei  (Matth.  xiv).  Adveniat  igitur  regnum 
tuum,  id  estveniat  regnum  ad  regnum,  Ailitansad 
triumphans;  regnum  tuum  adveniat,  id  eet  ad  vi- 
dendum  te  veniat  ut  ref^num  fidei  ad  regnum  trans- 
eat  speciei,  quoniam  hatc  est  vita  vtema,  ui  eogno- 
scant  tesolum  verum  Deum,  et  quem  misisti  Jesum 
Christum  {Joan,  xvii),  quasi  diceret  ;  Da  nobis  spi- 
tum  inteliectus,  quo  mundati  corde,  intelligamua 
te  in  prseseati  regnare  per  fidem,  ut  in  futuro  te 
videamus  regnantem  in  nobis  per  Bpeciem  (II  Cor, 
v);  quod  est  contra  gulam,  de  qua  dicit  propbeta : 

tua,  id  est  opere  compleatur,  quod  praecipis,  quod  D  Owta   vinum   et  ebrietas  aufert  cor  {Osc.  iv).  Tuno 


subslantiaienu 

CAPUT  XXIV. 

De  voluntate  Dei  guam  in  terra  sicut  in  coelo  fieri 

postutamus. 

*  Fiat  volunias  tua.  Voluntas  Dei  dupliciter  intel- 
ligitur,  et  beneplacitum  Dei  aetcrnum,  et  signum 
beneplaciti  temporale.  Beneplacitum  Dei  semper 
impletur;  unde  :  Voiun!ati  ejus  qvis  resisleif  (Rom. 
ix).  Et :  Omnia  qusBCunque  voluit  Dominus  fecit  in 
caslo  et  tn/^rra(P5u/.cxiii).Signa  benepiaciti  quinque 
sunt:  Praeccptio,  prohibilio,  promii^sio,  consilium 
et  operatio.  Unde  :  Magna  opera  Domini  exquisita 
in  omnes  votuntates  ejus  (Psal.  cx).  Haec  con  semper 
implentur,  sed  utimpleanlur  oratur  :  Fiat  voluntas 


consulis,  quod  suades;  quia  non  sufficit  voluntas 
ubi  adest  facultas.  Sicut  in  coslo  in  ierra,  id  est 
sicut  in  angelis,  ita  in  hominibus;  vel  sicut  in 
perfectis,  ita  et  in  conversis  ;  vel  sicutjn  Christo, 
ita  et  in  Ecclesia,  vel  sicut  in  mente,  ita  pariter  et 
in  carne,  ut  caro  non  concupiscat  adversus  spiri- 
tum  secundum  illud  :  Cor  meumetcaro  mca  exsui- 
taverunt  inDeum  vivum  (Psat.LXjLXui).  Qiiasi  dicat : 
Da  nobis  spiritum  consilii,  ut  faciamus  Tclunta- 
tem  tuam,  maxime  misericordiam  quse  perimit 
avariliam,  quateuus  misericordiam  consequamur, 
Siicundum  iilud :  Beati  misericordes^  quoniam  xpsi 


cognoscemus  sicut  et  cogniti  sumus  videntee  non 
per  speculum  in  xnigmate;  sed  tuncfacie  ad  faciem 
videbimus  Deam  deorum  in  Sion  (I  Cor.  ziii). 

CAPUT  XXVI. 
De  sanctificatione  nominis, 
Sanctificexur  nomen  tuum  Nomen  Patrie  quatuor 
aanctifieatur  modis  in  filiis,duobu8in  via,  et  duobus 
in  patria.  In  via  per  efficientiam  et  perseverantiam  ; 
in  patria  per  oonsummationem  et  ostensionem.  In 
via  namque  nomen  patris  sanctiflcafur  Id  filiis, 
quando  sanctificationis  efifectum  operatur  in  ela, 
velquandoBanctificatioquam  accoperuntin  nomioe 


^  DB  8ACB0  ALTARIS  MT8TBRI0  UfiBI  8KX.  —  UB.  VI.  900 

Patris  pareeverat  in  illis.  In  patria  vero  Domen  A  P^^it  ut  liberetur  a  malo  ;quia  vero  tenttUio  est  vita 


Patris  saoctificatur  infilii8,quia  sancitur  et  confir- 
matur  in  eisyut  nunquam  poesint  a  filiationis  gra- 
tia  separari.Hic  est  enim  quasi  mobile  nomen  Pa- 
tris  iD  filiis,  nam  et  Judas  quandoque  fuit  filius, 
qoandoque  noo  fuit;  pro  qiia  possibilitate  raa- 
oendi  dizit  Apostolus  :  CoMtigo  eorpus  meum  et  in 
servitutem  udigo^  ne  forte  eum  aliis  prxdicavero^ 
ipse  reprobus  effUnar  (I  Cor.  ix).  Ibique  nomen 
Patris  sanctiflcatur  in  filiis,  qnia  tales  ibi  sunt 
iiiii,  in  quibus  Spiritus  sanotus  apparet,  tunc 
erunt  manifesti  qui  nuno  sunt  occolti,  seounduro 
illud  :  Nos  insensati  vttam  Ulorum  ststimabamus  in- 
satnam^  et  finem  illorum  sine  honore ;  eece  guomodo 
camputati  sunt  inter  filios  Dei.et  inter  sanctos  sors  il- 


haminis  super  terram  (Job.  viii),  liberatus  a  malo, 
petit  ut  in  tentationem  non  inducatur.Etquiaduro 
in  bao  vita  consistit.semper  est  inaliquo  peccato  : 
liam  si  dixerimus  quod  peccatum  non  habemus,  nos 
ipsos  seducimus^  et  veritas  in  nobis  non  est  (Joan.  i) : 
ideo  petit  ut  debita  dimittantur.  Gum  autem  fue- 
rit  liberatus  a  malo,  cum  vicerit  tentationes,  cum 
debita  fuerint  dimissa,  quia  per  se  stare  non  po- 
test,ne  diu  ezspeotando  deficiat,  petit  ut  sibi  pania 
quotidianus  donetur.  Deinde  cum  fuerit  liberatos 
a  malis  et  roboratus  in  bonis,petit  ut  fiat  voluntas 
Dei,  sicut  in  oobIo  et  in  terra.  Que  quoniam  in 
hac  vita  perfecte  fieri  non  potest,  moz  petit  ot  re- 
goum  adveniat,  in  quo  nomen  Patris  sanctificetur 


torum  est  (Sap.  v).  Quasi  dicat :  Da  nobis  spiritum  n  in  filiis,  et  nunquam  de  089tero  possint  a  sanotifl- 
8apientia,prout  dicitur  a  sapore,  id  est  jucundita-      calione  separari.  Amen.  Uebrffius  unuro  ex  bis  tri- 


tem  aeternam,  ut  gustemus  quam  suavis  est  Domi- 

nus  (Sap.  xii),  generantem  in  nobis  pacem,  id  est 

motuum  interiorum  quietem,ut  caro  non  concupi- 

8cat  adversus  spiritum  (6a/.v),quia  non  est  paxos- 

sibus  a  facie  peccaforum  (Psa/.zxxvii),  ut  ita  sancti- 

ficetur  nomen  tuom,  id  est  Pater  in  filiis,  quate- 

nus  in  prasenti  difficile,  in  futuro  nequaquam  a 

filiationis  gratia  separentur.  Quod  est  manifeste 

eontra  Inxuriam,  qua  qui  laborat  non  jucundatur 

in  Deo,id  est  pacem  Dei  non  babet ;  filius  Doi  non 

est,  sed  Jumento  assimilatur,  quia  quasi  jumen- 

tum  in  stercore  suo  computrescit  (JoeL  i). 

CAPUT  xxxvn. 

De  duplici  ordine. 


bus  ponit  in  fine,  Amen,  Salem,  que  sonant,  vere^ 
semper,  pacem.  Beatus  Gregorius  orationem  Domi- 
nic«m  post  canonem  super  hostiam  censuit  reoi- 
tari. 

GAPUT  XXVIIl. 
De  silentio  post  Orationem  Dominieam. 

Quod  binc  sequitur  secrete,  silentium  innoit 
DominicflB  sepulturs,mediante  Sabbato,  quo  Domi- 
nus  in  sepolcro  quievit.Unde  Luca  testante^lfttiteret 
quse  paraverant  unguentay  Sabbato  quidem  siluerunt 
secundum  mandatum  (Luc.  xxiii).  Sed  qui  in  sepul- 
cro  secundum  carnem  quievit,  secundum  animaro 
descendit  ad  inferos,ut  fortior  superveniens  fortem 
spoliaret  armatum  (Matth,  xii).  Tunc  ergo  momor- 


Verum  duplex  est  ordo  notandus  in  oratione  C  dit  infernuro,  ut  ednceret  suos  vinetox  de  lacu,  in 


Doroinica,  unus  in  descendendo,  qui  concordat 
cum  donis ;  et  alter  in  ascendendo,  qui  concordat 
vel  convenit  cum  virtutibus.  Dona  namqae  de 
summis  ad  ima  descendunt.  Unde  :  Bequiescet  su- 
per  eum  spiritus  sapientisc  et  intellecfus  (Isa.  xi). 
Homo  quidem  multis  malis  circumdatus,  primo 


quo  non  erat  aqua  (Zach.  ix).  Liberans  eos  a  malis 
prffiteritis.prcsentibus  et  futuris.Etdanseispaoero 
perpetuam,in  qua  sunt  semper  et  a  peccato  liberi, 
ei  a  perturbatione  securi.  Hsc  oralio :  Libera  nos,., 
dicitur  emboIismus,et  est  expositio  novissim»  pe- 
titionis  orationis  Dominice. 


LIBER  SEXTUS. 


GAPUT  PRIMUM.  I) 

De  resumpiione  patenx,  quam  saeerdos  aecipiens  os- 

cutatur. 

Post  passionis  tristitiam,  ad  resurrectionis  gao- 
dium  pervenitur,secundum  illud  quod  legitur  :  Ad 
vesperum  demarabitur  fletus^  et  ad  matutinum  Iwti' 
tia  {Psal.  xxix).  Subdiaconus  quidem  et  diaconus 
reprcsentant  palenam,  quam  sacerdos  accipiena 
oscolatur,  et  cum  ea  signum  crucis  sibi  facit  in 
facie.  Ui  tam  numero  quaro  obsequio  sanctas  illas 
muHeres  significant,  de  quibus  narrat  evangelista 
MatthflBos :  Quod  vespere  Sabbatt  qux  lucescit  in 
prima  Sabbati  venit  Maria  Magdalena  et  altera  Maria 
videre  sepulcrum  (Maith.uLviii).  Prsesentantes  pate- 
nam.id  est  cor  patens  latitodine  charitatiain  obse- 

Patrol.  GCXYIL 


qoium  sepulturaB.Juztaquod  iegitur :  Quiamutieres 
einerunt  aromata,  ut  venientes  ungerent  Jesum,  et 
valde  mane  una  sabbatorum  veniunt  ad  monumen'' 
tum,  orio  jam  sole.  Et  dicebant  ad  invicem  :  Quis 
revolvet  nobis  lapidem  ab  ostio  monumenti  ?  (Marc. 
zvi).  Hanc  ergo  putenam,  id  ost  cor  amplum  lati- 
tudine  chaiitatis  sacerdos  accipit,  id  est  Gbristua 
accept&t ;  quia  vero  crucifixus  ardenti  desiderio 
qusrebaturjuxta  quod  augelusinquit  mulieribos: 
Scio  qut4  Jesum  quasritis  cructfixum  (Matih.  zzviii). 
Idcirco  cruz  ejus  cum  patena  signalur  in  facie  sa- 
cerdotis,  statiinque  sacerdos  osculatur  patenam, 
ostendeos  quod  Ghristusconfegtimimpieveritdesi- 
derium  mulierom,  mozenim  occorrit  illis  dicena  : 
Avete.  Qu8B  procidentes  tenuerunt  pedesetejuSf  ado- 


007 


INNOCBNTU  m  PAPJB. 


908 


raverunt  (ibid,),  haud  dubium  quin  pedes  fuerint  A  ^x^a  passionem,   qu«  per  calicem  designatur. 


osculatsB. 

CAPUT  11. 

De  fradione  hostimt  cujus  particulam  sacerdos  mUlit 

in  caiicem, 

Tunc  sacerdos  frangit  hostiam  ia  tres  partes,  et 
duabus  extra  calicem  reservatis,  cum  aiia  sigDum 
crucis  ter  efficit,  supra  calicem,  de  cujus  ore  dia- 
conus  removeral  corporale,  et  alta  voce  dicendo  : 
Pax  Domini  sit  semper  vobiscum,  particulam  hosliae 
dimittit  incalicem.Frangitigitur  sacerdos  hostiam, 
ut  in  fractione  panis  Dominum  cognoscamuStSicut 
illi  duo  discipuli  Domini  cognoverunt,  quibus  ipso 
die  resurrectionis  Jesus  apparuit  in  Emmaus  trans- 
euntibus  (Luc.  zxiv).  Gommistio  panis  et  vini  de- 


Christus  enim  resurgens  a  mortuis,jam  non  moritur, 
mors  illi  uUra  non  dominabitur  [Rom,  vi).  Etqui 
cum  ipso  sunt  sancti,  non  esurient  ampUus,  neque 
sitieni^neque  cadet  super  illos  sol,  neque  ultus  xstus, 
quoniam  priora  transierunt  (Apoc.  vii,  xxi).  Tertia 
pars  in  caiicem  ponitur,  sigoificans  eos  qui  adhuc 
in  passioneconsistuntydonec  dehao  vita  migrantes, 
ad  caput  suum  transeant,  nec  moriantur  amplias, 
neque  ullatenus  patiantur. 

CAPUT  IV. 

De  Agnus  Dei. 

Non  solum  autem   per  signa,  sed  etiam   per 

verba  resurrectionis  gaudium  intimatur.  Sacerdos 

enim  alta  voce  pronuntians  :  Pax  Domini  sit  sem- 


signat  unionem  carnis  et  anim«,  quae  in  resur-  g  ^^^  vobiscum,  insinuat  quod  dte  illo  una  SabbaUh 


rectione  Ghristi  denuo  sunt  unit®.  Nam,  ut  pree- 
dictum  est,  panis  ad  carnem,  et  vinum  refertur  ad 
animam.Et  ideo  ter  signum  crucis  produciturcum 
hostia  supercalicemiquiavirtus  Trinilatis  animam 
orucifixi  reducit  ad  carnem,  ne  derelinqueret  ani» 
mam  ejus  in  inferno,  nec  daret  carnem  ejus  videre 
corruptionem.  Juxta  quod  ipse  dicit  in  Psalmo  : 
Bgo  dormivi  et  somnum  ccepi  et  exsurrexi^  quoniam 
Dominus  suscepit  me  {PsaL  zv,  iii).  Ideo  tres  cru- 
ces  fiunt  cum  hostia  super  os  calicis.quia  tres  mu- 
lieres  quaerebant  crucifixum  ad  ostium  monumenti. 
Unde  :  Quid  qussritis  viventem  cum  mortuis  ?  [Luc. 
zziv).  Os  ergo  calicis  in  hoc  looo  significat  ostium 
monumentiy  de  quo  diaconus  removet  corporale, 


rum  venit  Jesus  et  stetit  in  medio  discipulorum  suO' 
rum,  et  dixit  eis :  Pax  vobis.QmsL  vero  Jesus  statim 
ut  salutavit  apostolos,  dedit  eis  potestatem  remit- 
tendi  peccata :  Quorum,  inquit,  remiseritis  peccata^ 
remittuntur  eis ;  et  quorum  retinueritis,  retenta  suni 
(Joan.  xx).  Idcirco  chorus  clamat  ad  ipsum  et 
postulat :  Agnus  Dei  qui  tollis  peccata  mundi,  mise* 
rere  nobis,  Lavit  enim  nos  a  peccatis  nostris  in 
sanguine  suo.  Agnus  Grssce  dicitur  ab  dY^^v  quod 
cst  pium^  Latine  ab  agnoscendo  ;  quoniam  in  ma- 
gno  grege  solo  balatu  matrem  agnoscit.  Christus 
autem  in  ara  cruciSyCt  patrem  agnovit  et  matrem. 
Patrem  obedientia,  matrem  cura.  Ibique  pius 
obtulit  se,  pro  nobis.  Et  ob  hoc  in  altaris  immo- 


designansquodangelusDominirevoIvitlapidemab     latione  ter  dicitur  Agnus  Dei,   quasi,   agne  qui 
ostio  monumenti.  Illud  sane  debet  intelligi,  quod  ^  agaovisti  Patrem  miserere  nobis,  pie  qui  redemisti 


dicit  sacerdos,  cum  hostiam  mittit  in  calicem  : 
Fial^  inquit,  commistio  corporis  et  sanguinis  Do- 
mtnt.  Quod  utique  referendum  est  ad  species  panis 
et  vini,  quibus  continetur  corpus  et  sanguis. 

CAPUT  lil. 
Quid  significent  partes  iitse  qum  fiunt  de  sacrificio. 
Quid  autem  illss  partes  significent,  Sergius  papa 
determinat,dicens  :  Triforme  est  corpus  Christi.  » 
Pars  oblata  in  calicem  missa,  corpus  Ghristi  quod 
jam  resurrexit,  monstrat.  Pars  comesta,  ambulans 
adhuc  super  terram.Pars  in  altari  usque  ad  finem 
remanens,corpus  jacens  in  sepuIcro,quia  usque  ad 
finem  sflBCuIi  sanctorum  corpora  in  sepulcro  erunt. 
Potest  et  aliter  hoc  mysterium  explanari.  Est  enim 


mundum  da  nobts  paoem.  Porro  secundum  consue- 
tudinem  antiquam  scholffi  cantorum,  quam  adhuc 
ipsi  conservanty  et  in  pluribus  uervatur  Ecclesiis, 
ut  in  Lateranensii  nuilatenus  variatur,  sed  tri- 
bus  vicibus  uniformiter  dicitur  miserere  nobis, 
propter  tria  genera  peccatorum,  quae  petimus  no- 
bis  remitti,  cogitationis,  loculionis  et  actionis  :  co- 
gitationis  in  corde,  locutionis  in  ore,  actionis  in 
opere ;  vel  propter  tres  ordines  fidelium  in  Eccle- 
sia,  qui  sunt  Noe,  Daniel  et  Job,  quos  Ezechiel 
vidit  in  visione  salvandos  (Ezech.  xiv).  Ei  secun- 
dum  parabolam  evangelicam  duo  sunt  in  lecto,duo 
sunt  in  agro,  et  duo  in  mola,  quorum  unus  assu- 
metur,  et  alter  relinquetur  {Matih.  xxiv).  Postmo- 


corpus  Christi  universalis  Ecclesia,  scilicet  caput  ^  dum  autem  multis  et  variis  adversitatibus  et  ter- 


eum  membris,  juxta  quod  dicit  Apostolus  :  Unus 
ponis  et  unum  corpus  multi  simus  (1  Cor.  x).  Et 
inveniuntur  in  isto  corpore  quasi  trcs  partes,  ex 
quibus  totum  corpus  consistit.Una  pars  est  ipsum 
caput  videlicet  Christas,  qui  et  caput  est  et  pars 
corporis.  Altera  pars  sunt  illi,  quorum  corpora 
requiesount  in  tumulis,  et  anims  regnant  cum 
Christo.  Et  sunt  quasi  simul  be  dua  partes  vide- 
licet  caput  et  hsc  pars  corporis  altera,  sicut  scrip- 
tum  est  :  Ubicunque  fuerit  eorpus,  ittuc  congrega- 
buniur  ei  aquilse  (Matth,  xxiv).  Propterea  in  altari 
dttflBpartes  seorsumeztraoalicem  reservantur,quasi 


roribus  Eccclesifle  ingruentibus,  CGspit  ad  Domi- 
num  clamare  de  tribulatione,  dona  nobis  pacem.  Et 
ut  clamor  ejus  facilius  audiretur,in  ipsa  duxi  im- 
molationis  hora  clamandum.  Hflec  tamen  varietae 
non  discrepat  a  oonsuetudine  Veteris  Testamenti, 
ubi  cum  seoundo  reperitur,  Parce,  Domine,  parce 
poputo  tuo,  tertio  variatur,  et  ne  des  hsereditaiem 
tuam  in  opprobrium  (Joet.  ii).  Dicamus  ergo  mtie- 
rere  nobis,  quantum  ad  animam.  Item  miserere  no' 
^u,quanlum  ad  carnem  ;  dona  nobis  pacem,pTopitT 
utramque :  ut  habeamua  pacem  pectoris  spiritua- 
iem,et  pacem  corporis  temporalem.Sergiua  autem 


DB  8AGB0  ALTARI8  MT8TBRI0  UBRI  8BX.  --  LIB.  VL 


040 


Btatuit,  ut  inter  oommuDioanduin  A(inus  Dei  fi^ei  carnis  ad  animam,  yel  unionem  qua  nnita  eat 


ro  cantetur. 

CAPUT  V. 
Dc  osculo  pacis, 

iqoam  Dominus  salutavit  apostolos,  iterum 
:  Pax  vobis  {Joan,  xx),  ostendens  quod  non 
1  debemus  habere  pacem  in  ore,  verum  etiam 
a  debemus  babere  inpectore^nesimusdeillis 
quwitur  pacem  cum  proximo  suo^  mala  autem 
iibus  iorum  (Psal,  zxvii).  Ideo  cum  hoc  dixis^ 
wstolis,  insufflavit  et  ait :  Accipite  Spirilum 
m  (Joan,  xx).  Ad  quod  utique  designandum 
lo8  prsbet  osculum  oris  ministro,  qui  reve- 
'  inclinanSy  pectus  oscuiatur  ipsius,  et  pate- 
ixtendity  ut  perpacisosculumattendatarcha 


Ghristo  humana  natura,  sahcta  Ecclesia,  et  fidelis 

anima.  Ad  significandum  triplioem  pacem,  tempo* 

ralem,  apirituaiem  et  SBternalem,  episcopus  tolem- 

niter  oelebrans  ter  osculatur  ministrum»  vel  mlni- 

stros  semel,  et  secundo  diaconum,  et  tertio  saoer- 

dotem.  Ad  notandum  quoque  duorum  testamento- 

rum  eoncordiam,epi8oopusduabua  vicibus  codicem 

osculatur,  quia  rola  oontinetur  in  medio  rot«,  et 

duo  oherubim  seserespiciuntversis  vultibusinpro* 

pitiatorium  {E%ech,  i).  Ad  notandum  cbaritatem,  sa- 

cerdos  osculatur  patenam,  qu89  designat  eor  patena 

ad  altitudinem  charitatis.  Unde  :  Nonne  eor  no^ 

etrum  ardens  erat  in  nobis,  dum  loqueretur  in  via  ? 

{Lue,  XXIX.)  In  signum  reverentise  diaconuset  sub* 


quam  patenam  supra  diximus  designare.  B  ^'*''^^'?  ^®^?  f^'^^''"^  ^^'^'^^  P^^^^ 


)rgo  cbaritas  Dei  dilTundilur  in  cordibus  nO' 
per  Spirilum  sanclum,  qui  datus  est  nobie 
v),  ideo  pacis  osculum  per  universos  fideies 
ditur  in  Ecclesia.  Nam  et  Apostolus(Rom.xvi) 
oet  salutare  nos  invicem  in  osculosaocto.  In 
tiva  quidem  Eoclesiasingulisdiebus  qui  cele- 
ni  missarum  intererant,  oommunicare  sole- 
sed  crescente  multitudine  fideiium,  traditur 
itum,uttantum  diebus  communicarent  Domi- 
Postmodum  autem  quia  nec  hpc  potoit  ob- 
iy  tertia  secuta  est  institutio,  ut  ter  saltem  in 
luilibet  Christianus  debeat  accipere  Eucha- 
n»  hoc  invento  remedio,  ut  singulis  diebus 
\m  paois  daretur  pro  mysteno  unitatis.  Quia 
•er  immolationem  hostiffi   salutaris  dimissis 


tur,  pedes  subdiaconus  osculatur,  post  lectam  epi- 
stolam,  et  diaoonus  ante  legendum  evangelium  ma« 
num  oaoulatur,  offerena  ampullam  oum  aqua»  cali* 
cem  oum  vino.  Et  subdiaconus  oflerens  palenam 
oum  hostia,  thuribulum  oum  iocenso,  uterque 
vero  de  manu  pontificis  aecipiens  eucharistiam.  II- 
lud  quoque  vacare  non  [oreditur  a  mysterio  quod 
summus  pontifex  a  ministro  septem  modis  aooipit 
osculum  :  ad  os,  pectus,  ad  humerum,  ad  manus» 
ad  brachia,  ad  pedes,  genua,  expressum  myata- 
rium,  aed  alias  exprimendum. 

CAPUTVII. 

Quare  episcopus  subdiaconum  ei  diaconum  eommu* 

nieat, 

Tuno  episcopus  communicat  oum  ministris  insi- 


isreoonciliamur  Ahissimo,  recte  pacisoscu-  ^  °"*'"'  q"od  Christus  poat  resurrectionem  mandu. 


eorevit  Ecclesia,  cum  propeccatisimmolatur 
salutaris.  Inncentius  autem  papa  primus 
causam  as8ignat(47}.  tfPacem,inquit,a8seri8 
(Qsecrata  mysteria  quosdam  populis  imperare 
»i  eaoerdotes  inter  se  tradere,  cum  fpost  om- 
8B  aperire  non  debeo,  pax  necessario  sit  indi- 
per  quam  constet  populum  ad  omnia  que 
riis  aguntur  atque  in  Ecclesia  celebrantur 
iase  consensum,  ao  finita  esse  pacis  conclu- 
aignaculo  demonstrentur. 

CAPDT  VI. 
^e  diversis  osculis  qux  danlur  in  missa, 

ilum  in  sacra  Scriptura  significat  unionem, 


cavit  cum  dispulis.  Nam  convescens  prxcepit  eis  ab 
Hiersotymi*  ne  discederenl  {Act,  i).  Quod  autem 
Ainam  partent  accipien8«  reliquas  ministris  impen- 
dit,  illud  insinuat,  quod  Lucasevangelistu  comme- 
morat,  quia  Jesus  accipiens  panem  manducavit  co- 
ram  suis  discipulis,8umensquereliquiasdedit  iliis. 
Et  quoniam,  eodem  evangelista  testante,  Jesus  aece-- 
pit  panem,  ac  fregit  et  porrigebat  iltiSf  quorum  eor 
ardens  erat  in  eis  {Lue,  xxiv) ;  idcirco  pontifex  inte- 
gram  Eucharistis  medietatem  accipiens  super  pa* 
tenam,  frangit  in  partes,  et  eas  porrigit  ministria 
oomedendas. 

CAPUT  VIII. 
De  ablutione  manuum  post  Eucharistix  sumptionem* 


item,  paoem  et  reverentiam.  De  osculo  unio-  D     Post  sumptum  EucharistiflB  sacrificium  sacerdos 

abluitetperfundit  manus,  neqoidincauteremaneat 
ex  contactu  divinissimisacramenti,nonquodquid- 
quam  immundum  excontactu  sacramenti  contraxe- 
rit,  sed  ut  suam  potiusindignitatem  commemoret, 
qui  se  Judicavit  tantis  sacramentis  celebrandie  indi- 
gnum  ;  secundum  quod  Dominus  ait :  Cum  omniai 
bona  feceritis,  dicite  :  Servi  inutiles  sumus  {Lue. 
xvii).  Indignum  quidem  existeret,  ut  manus,  qusB 
corpos  incorruptibile  tractaverunt,  corpus  corru- 
ptibile  contingant,  donec  studiose  laventur.  Abln- 


3Q8a  dicit  in  Ganticis  :  Osculetur  me  oscmlo 
i  (Cant,  i),  De  osculo  charitatis  Isaac  inquit 
jm  suum  :  Accede  ad  me  et  da  mihi  osculum^ 
{Gen,  xxvii).  De  osculo  pacis  dioit  Apostolus 
xvi).  Deosculo  reverentiae  inquit  Dominus  ad 
em  :  Osculum  mihi  non  dedisti,  Hxc  auiem 
7  intravit^  non  cessavit  osculari  pedes  meos 
m),  Ad  designandum  ergo  tres  uniones  in 
),8acerdos  ter  osculatur  altare,videlicet  unio- 
ivinitatis  ad  animam,  divinitatis  adcarnem. 


Innocentius  I,  Ad  Decentiumf  c.  1. 


911 


IHNOCBNTU  Ili  PA  ?M. 


012 


tioois  autem  aqua  debet  iD  looummuDdumdiiTundi  A.  oipit  osoulum  a  pontiflce,  sed  in  perceptione  aao- 


hoDeste,  ut  altitudo  sacrameDti  revereDtius  honore' 
tur.  Triua  vero  sacerdotis  ablutio,  qu»  fit  in  prin- 
oipio,  iu  medio,  ia  fiae,  designat  muDdatioaem  co- 
gitatioDiSy  locutiouis  et  actiouis.  Vel  purgatioDcm 
origiDaiis  peccati,  crimiDaiis  et  venialis.  Sive  quod 
agitur  perigDoraDtiam,  DegligCDtiam  et  iadustriam 
ad  quorum  emuDdaliooem  ofTertur  sacrificium  sa- 
lulare.  Hmc  tamea  ablutio  potest  referri  ad  ablu- 
tioaem  baptismi,  cojus  formam  Gbristus  post  re- 
surrecttooem  iastituit.  Euntes^  inquit,  docete  omnes 
gentes,  bapUmntes  eot  in  notnine  Patris^  et  Filii,  et 
Spiritus  sancti.  Qui  crediderit  et  baptizatus  fuerit^ 
satuus  erii  (Matth.  xx? ii ;  Marc  ivi). 

CAPUT  IX. 


guiDuis  suscipit  a  diacoao,  ut  qui  aon  insacriBSQiit 
amplius  hoooreatur.  Uuamvis  in  hoc  et  myatict 
possit  assigaari  ratio. 

CAPUT  X. 
De  postcommunione. 
ADtiphona  quae  post  communioDemconcinitiiry 
apostolorum  gaudlum  de  Christi  resurrectione  si- 
gnificat.  Secundum  illud  quod  legitur  ;   Quod  §§• 
visi  sunt  disciputis  viso  Domino,  et  prse  gaudio  mi* 
rabantur  (Joan,  xx).   Quod    autem    reciprocandi 
cantatur,  iDsiauat,  quod  discpulis  resurrectionif 
gaudium  sibi  mutuo  Duatiabaat.  Uade  duo  disci* 
puli  cum  iaveaissent  undecim  coagregatos,  et  eoi 
qui  cum  ipsis  eraat,  diceates :  Quia  resurrexit  Ds* 


Quod  Romanus  pontifex  alium  in  communicando  mo-  B  ^^^^  ^^^»  *'  apparuit  Simonit  el  ipsi  narrabant 


rem  observat. 
Ut  autem  in  perceptione  corporis  et  sanguinis 
Christi  nulla  possit  fallacia  suboriri,  sed  in  utro- 
qne  perceptionis  veritas  evidenter  appareat,  sum- 
mus  pontifex  nonstatim  particulam  hosti»  dimittit 
in  calicem,  sed  eam  posttrinum  crucis  signaculum 
in  patenam  reponit,  et  postoscuJom  pacis  ad.afidem 
ascendens,  ibi  consistens,  nniversis  cernen  tibus  par- 
tem  majorem  suscipit  oblat»  de  patena,  quam  ei 
diacoous  reprssentai,  ipsamque  videntibusdividens 
unamque  parliculam  sumens,  aliam  mittit  in  cali- 
cem,  quem  tenet  coram  ipso  subdiaconus,  de  quo 
sanguinem  haurit  cum  calamo.  Deinde  particulam 
unam  cum  osculo  traditdiacono,  aliamquesubdia- 
cono  sine  osculo,  quem  ad  altare  ministrantem  ei 
calicem  diaconus  osculatur.  Et  tuno  subdiaconuss 
particulam  dimissam  in  calicesumitoumsanguine 
Hujus  rei  causam,  non  allegoricam,  sed  historicam 
a  nonouilis  audivi,quam  quianunquamin  autben- 
tico  scripto  potui  reperire,  melius  reticendam  cen- 
sui  quam  temere  assereudam.  Et  iicet  aoa  omnium, 
qu8B  a  majoribus  iatroducta  sunt,  ratio  reddi  pos- 
sit,  reor,  tamen  quod  in  his  profunda  lateunt  sa- 
cramenta.  Homanus  pontifex  ideo  noo  communicat 
ubi  frangit,  sed  ad  aitare  fraagitet  ad  sedem  com- 
muoicat.  Quia  Christus  in  fimmaus  coram  duobus 
discipuiisfregit ;  in  Hierusalem  coram  undecima 
postolis  manducavit.  la  Eramaus  fregisse  legitur 
[Luc,  xxvi),  sed  maaducasse  aoa  legitur :  io  Uieru- 
saiem  noa  iegitur  fregisse,  sed  legitur  comedisse. 


quas  gesla  erant  in  via,  et  quomodo  cognoveruni  eum 
in  fraciione  panis  (Luc,  zxiv).  Eaec  esi  ergo  dits 
quam  fecit  DominuSf  exuttemus  et  Isetemur  m  m. 
(Psal,  cxvii.) 

CAPUT  XI. 

De  oratione  novissima. 

Peracto  allaris   mysterio,   pontifex  ccm  mini- 

stris  ad  aitare  procedit,  et  aitare  deosculana,  elevt- 

tis  manibus,  ultimam  orationem  exsequitur,  bens- 

dictionem  iliam  significaDs  quam  Christus  ascen- 

surus  in  coelumlegitur  dixisse  discipulis  suis.  Ntm 

ut  Lucas  commemorat,  eduxit  eos  foras  in  Betkth 

niam,  et  elevatis  manibus,  benedixit  eis.  Ei  fachm 

est  cum  benedixisset  illis,  recessit  ab  eis,  ei  fereba- 

lur  in  ccelum  (Luc,  xxiv).  Uode  post  ealutationem 

novissimam,  quam  sacerdosfacitad  populum,  dit- 

conus  alta  voce  pronuntiat ;  Ite  missa  est,   reprc- 

eentans  illud  quod  dictum  est  ad  apostoloa  :  Hic 

Jesus  qui  assumptus  est  a  vobis  in  caslum  {Act  i). 

Chorus  autemqui  Deo^ra/iVugratulando  respondeti 

imitatur  apostolos  qui  adoranles  regtessi  tunt  in 

Hierusalem  cum  gaudio  magno,  et  erant  semperin 

iemplo  laudantes,  et  benedicentcs  Deum.  Luc.  xxiv.) 

Et  ad  hoc  respicit  quod  in  diebus  profestis  dicitur: 

benedicamus  Domino ;  Deo  gratias,  statimque  hjrm- 

nus  et  psalmi  illi  dicuntur  :  Benedicite  et  Laudate.^ 

Notandum  vero  quod  Chrislus  post  resurrectionem 

bis  legitur  salutasse  discipulos  dicens  :  Pax  vobis, 

in  sij^num  dupliois  pacis,  videlicet  temporia  et&ter 

nitatis,  quae  secundum  prophetam  est  pax  super 


Ministri  repraesentant  pontiOci  oblatamet  calicem,  D  pacem  (Isa.  Lxvi^^dequaDominusinquitapostolia: 


quia  discipuliobtuleruntChristopartem  piscis  assi, 
et  favum  mellis.  Pars  piscis  assi  corpus  Domini 
crucifixi,  qui  fuitinaracrucisassatus,  favusmeliis 
sanguis  Christi,  super  mel  et  favum  dulcis  faucibus 
uaima  diligeatis.  Ad  aotaadum  vero  distiactioaem 
inter  sacros  ordioes,  et  dod  sacros^  diacoaus  et 
qui  superioris  suat  ordiais,cum  percipiuntEucha- 
ristiam,  osculum  subcipiuat  ab  episcopo.  Acolythus 
et  qui  suat  inferiorum  ordinum  aon  suscipiuat. 
Subdiacoous  vero,  quia  character  hujusmodi  quoD- 
dam  iatcr  aoa  sacros,  Duao  autem  ioter  sacros  or- 
diaes  reputatur,  io  perceptioae  corporls  non  sus* 


Pacem  relinquo  vobis,  paeem  mtam  do  vobis  {Joan. 
xiv).  Hanc  duplicem  pacem,  per  duplex  osculum  ta- 
cerdos  insinual,  cum  prius  osculatur  ministrum,  et 
postea  altaro. 

CAPUTXn. 
Unde  dicitur  missa. 
Missa  dicitur  et  ministerium  et  myslerium»  ideat 
ofUciumquod  proferturetsacriGcium  quod  oCfertur. 
Officium  vero  dividitur  in  missa  catechumenorum 
et  ndeiium  missam.  Ilissa  catechunenorum  eetab 
introitu  usque  post  ofTertorium.  Et  dioitur  miesaab 
enUitendo,  quia  tempore  quo  stoerdos  indpU  eu- 


DB  SACRO  ALTARIS  ICYSTBRIO  UBRI  8BX.  —  LIB.  VI. 


914 


'istiam  conBecrare^cateohumeni  foras  de  eccle-  A  viii).  Sane  per  hnmernm  (^xprimitor  prinoipatuSy 


imittuntor.  Periecto  siquidem  evangelio,  diaco- 
clamare  aolebat :  Si  quis  caiechumenus  adcii, 
iforai,  Catechumeni  sacris  mysteriis  interesse 
debent.  qas  non  nisi  baptizatis  fidelibus  com- 
nntur.  Sicut  de  quibu8dam,qui  catechumeno- 
,  et  nondum  renatorum  typum  gerebant.  Scri- 
1  est  enim:  Ipse  autem  Jesus  non  credebat  se 
Uoan,  ii).  Missa  fldelium  est  ab  ofTertorio osque 
;ommunionem.  Et  dicitur  missa  a  dimitfendo, 
tunc  ad  propria  fidelis  qnisque  dimittltnr.  Gon- 
tum  est  enim  in  Aurelianensi  concilio  ntcnm 
(lobrandas  missas  in  Dei  nomine  convenitur, 
lus  non  antedi8cedat,quam  miss»  solemnitas 
»leatur(48).  Totum  autemofficiumdicitnrmissa 
itransmissio,  eo  quod  popuius  fidelis  per  mi-  n  iQ  fine. 
rium  sacerdotis  (qui  fungitur  ministerio  me- 
ris  inter  Deum  et  homines)  preces  etsupplica- 
i  et  vota  transmittat  Altissimo.  Ipsum  sacrifi- 
t  idest  hostia  misea  vocatur,  quasi  transmisBa. 
iim  nobis  a  Patre  ut  CBset  nobiscum,  postea 
«  nobis,  ut  intercedat  pro  nobis  ad  ipsum. 
im  nobis  a  Patre  per  incarnationem,  postea 
a  nobis,  ut  intercedat  pro  nobis  ad  ipsum. 
am  nobis  a  Patre  per  sanctificationem,  postea 
a  nobis  per  oblationem.  Hec  est  sola  sufficiens 
•nea  missio  seu  iegatio  ad   solvendas  inter 
.  et  homines  inimicitias  et  ofi^ensffs.  Cum  ergo 
1U8  ait :  Ite  missa  est^  idem  est  ac  si  diceret, 
ad  propria,  quia  oblala  est  hostia  salutaris. 


secundum  illnd  propheticum  :  Et  factus  est  prind» 
patus  super  humerum  ejus  {ha.  ix).   Principatum 
vero  Salvatoris  ezpressit  vox  angelica,  prophetica 
et  legalis.  Angelns  enim  inquit  ad  virginem :  Da^t^ 
ei  Dominus  sedem  David  pairis  ejus,  et  regnabit  in 
domo  Jacob  in  «temum^  et  regni  ejut  non  erii  finis 
(Luc.  i).  Propheta  dicit  in    Psalmis:   Sedes  iua  in 
sasculum  sssculiyVirgarecia  etvirga  regni  iui,  propler- 
ea  unxii  ie  Deus  oleo  Isetitim  prx  consoriibus  tuis 
(PsaL  XLrv),  Moyses  inquit  in   lege ;  Lxtamini  si- 
mul  coeli  eum  eo  ei  adorent  eum  omnes  angelt  Dei 
{Deut»Tnx\),  Ad  qnod  desicrnandum,  tres  humerum 
pontificis  in  signum  reverentiffi  osculantur :  primi- 
cerius  in  principio,  diaconus  in  medio,  sacerdos 


CAPUT  XIII. 
\are  saeerdos  pontificis  humerum  oscuiatur. 

itione  finita  sacerdos  qui  assistit  episcopo 
im  altaris  et  armum  pontiflcis  dextrum  oscula- 
stendens  hunc  esse  inum  pontiflcem,  qui  se- 
m  legem  figurate  dextrum  armum  separare 
de  hostiis  salutaribus  vel  pacificis  (Lev,  vi^ 


CAPUT  XIV. 

De  benediclione  novissima, 

Uitima  benedictio  quam  facit  episcopus  superpo- 

pulum,  missionem  Spiritus  sancti  significat,  qnem 

de  cobIo  misit  Dominus  in  apostolos,  juxta  quod  eis 

ipse  promisit  Accipieiis  inquit  virtuiem   superve- 

nientis  Spiritus  sancti  in  vos  [Act,  i).  Habc  benedictio 

per  verbum  oris  etsignumcrucisexprimitur.  Quo- 

nJam  illa  niiesio  per  sonum  aeris  et  linguam  ignis 

innotuit,  juxta  quod  legitur :   Facius  est  repente  de 

caglo  sonus  ianquam  advenientis  spiritus  vehementis, 

Ei  apparuerunt  iiiis  dispertitss    linguap.   tanquam 

ignis (ibid.)  Licet  antem  Spiritus  sanctus  spe- 

cialiter  roissus  fuerit  in  apostolos,  quiatamen  indi- 
visa  suntoperaTrinitatis,  missionemillamtotafiiit 
^  Trinitasoperata.  ideoqne  benedictionem  istam  faoit 
episcopus  in  nomine  Trinitatis,  auctoritate  Psal- 
mist»  dicentis  :  Benedicat  vos  Deus  Deus  nosier,  ei 
benedicat  nos  Deus  {Psal.  lxvi).  Benedictionis  for- 
mam  legis  expreissit  auctoritas,  Domino  dicente  per 
Moysen  :  Invocabis  nomen  meum  super  filios  Israeit 
et  ego  Dominus  benedicam  (iVtim.  vi). 


LIBELLI  CONGLUSIO. 


10  cum  expositionem  istam  audierit,  hoc  sa- 
im  sufficienter  sstimet  expositum.  Ne  forte 
pu8  humanum  extulerit,  divinum  extenuet 
lentum.  In  hoc  enim  officio  tot  ettanta  sunt 
ta  mysteria,  ut  nemo,  nisi  per  unctionem 
18,  ea  safficiat  explicare.  Quis  enim  novit  ordi» 
Hi^  ei  poneirationes  ejusinierrat  Job,  xxxviii.) 
HTserutator  majestaiis  opprimetur  a  gloria 
xxv).  £go  quippe  non  prsvalens  lippien- 
M>uli8  solem  in  rota  conspicere,  tanti  mysterii 
;«tem,  quasi  per  speculum  in  xnigmaie  (/  Cor. 
lihi  visus  sum  intueri,  nec  penetrans  ad  in- 
i  ocBnaculi,  sed  pra  foribus  assidens  in  vesti- 
o6i  diligenter  ut  potui,  non  sunicienter  ut 

Gtn.  22. 


volui.  Praesertim  eum  ex  officio,  tot  cansarum  sim 
impeditus  incursibus,  tol  negotiorum  nexibus  irre- 
l>  titus,  ut  infra  breve  temporis  spatium,  nec  ad  me- 
ditandum  otium  nec  ad  dictandum  quiverim  nan- 
cisci  quietem.  £t  quidem  minor  in  singulis,  divi- 
8U8  ad  singula  vix  potui  mcditata  dictare,  nedum 
medilando  concipere.  Quocirca  non  solum  beni- 
gnum  imploro  ieotorem,  verum  etiam  desidero  libe- 
rum  correctorem.  Haucsolam  apud  homines  hujus 
oposculi  mercedem  cxspcctans,  utapud  misericor- 
dem  jodicem  pro  mois  pcccatis  devotas  orationea 
effundant,  qui  perlecle  cugnoFcit  qua  cordisinten- 
tione  tractatuni  istum  exegerim  elsi  non  multis» 
saltem  aiiquibus,  aut  otiam  mihi  soli  vel  in  modico 


915 


INNOCBNTH  m  PAPJB. 


m 


proltttttrum.  Quiavero  caQonem  miseaB  particttlatim  A  plenior  pateat  iQtellectas,  totum  continoe 
exposui,  ne  quid  additam  vel  subtractum  sea  trans-     aubscribendttm. 
poeitttm  videatur,  ut  legentibue  ipaius  expobitionlB 

Finito  libro,  iii  laui  et  gUnia  Christo. 


INNOGENTII  III  PAPiE 

DE  BEATIS8IMA  VIEGINE  MARIA  ^T  FIUO  EJUS  JE8U  CHRI8T0  ENGOMIUM 


Virgo  Dei  genitrix  virga  est,  flos  fllius  ejus.  Prffi-  B 
Bumo  pauoa,  et  pauoa  loqui  de  virgine  virga,  et  fl- 
lioflore.  Miraflorissummitaset  inattiDgibilis  virgaa 
proceritas.  Hec  est  virga  recta,  virga  erecta,  pro- 
cera,fragili8ygraciiis,flexibili8,  frondosa,  florigera, 
fructifbra.  Recta  per  juslitiam,  erecta  per  devotio- 
nem.  procera  per  longanimitatem,  fragilis  per  ab- 
jeotionem  eui,  gracilis  per  humilitatem,  flexibilis 
per  mansuetudinem,  frondosa  per  sanotissimam 
conversationem,  fliorigera!per  virginalem  conce- 
ptionem,  per  partum  vitaeieterniB  fructifera.  Recta 
per  fidem,  erecta  perspem,  proceraper  charitatem 
fragilis  per  pudorem,  gracilis  per  de^pectionem 
mundl,  filexibiiis  per  oompassionem  proximi,  fron- 
dosa  per  bonorum  operum  ex8ecutionem,fiorigera 
per  gloriam  virginitatis,  f^uotifera  per  prsrogati-  ^ 
vamfecunditatis.  Miranda  fecunditatis  praerogativa, 
quod  talis  talem,  taliter  genuit.  Gracilis  virgo  ante 
partum,  et  virgo  post  partum.  Qualiter,  angelo  an- 
nuntiante,  Spiritu  sancto  operante,  virtute  Altis- 
simi  obumbrante  (Luc,  i).  Qualem,  Sanctam  san- 
ctorum,  unicum  matris  virginis,  unigenitum  Dei 
Patris,  Denm  et  Dominum  majestatis.  0  quam  bene 
quam  recte  flos  dicitur,  quaeex  virginali  virga  per- 
ducitur,  in  quo  semper  sunt  quae   miremur !  Est 


enim  tenuis,  tener  et  levist  lenis  et  pulcher,  fla- 
grans  et  utilis.  Quid  enim  flore  isto  tenaiaa  enm 
a8tringitur,qttidteneriu8  cum  atteritar^  qaid  lenioi 
cum  attrectat,  quid  levitts  cum  portatar,  qaid  spe- 
ciosius  cnm  aspicitar  quid  flagrautius  oam  adora- 
tur,  quid  utiliuscum  effectus  attenditur  (Psal  lxiv]. 
Pilius  virginis  et  flos  tenuis  ad  indignationem,  tener 
ad  miserationem,  lenis  per  mansaetudinem,  levii 
dominatione,  pulcher  moderatione,  flagrans  repro- 
missione,  utilis  remuneratione.  Est  ergo  tenais  fla- 
gellis,  tener  misericordiis,  lenis  in  donis,  leTia  in 
prsceptid,  pulcher  exemplis,  flagrana  promissis, 
fructuosus  in  pr«mii8.  Hio  flo3  factus  est  nobia  me- 
dicina,  in  ipso  potns  et  esca,  ex  eo  mel  et  oera. 
Medicina  in  redemptione,  potnsetescainjaatifiea- 
tione,  meletcerainglorificatione.  Ex  hac  medidDa 
sempiterna  sanitas  incorraptionis,  ex  hac  medicint 
esca  refectionis  intemae  satietatis,  ex  hao  medicint 
pottts  ebrietatis  apiritualis,  iBtern»  fecunditatia»  de 
illius  cerasplendor  aumms  daritatis,  inejaemelle 
dttlcedoperpetuae  felicitatis.  FIos  est  nobis  Cbristas 
in  humanitate,  fructtts  in  divinitate :  flos  in  terrii, 
fractus  in  cgbUs  ;  fios  in  redemptione,  fruotua  in 
glorificatione.  Quem  ipse  nobis  largire  dignetnr. 
Amen. 


INNOGENTII  III  PAPiE 

DE  VITA  ET  PAS8I0NE  DOMINI  NOSTRI  JESU  GHRI8TI,  ORATIONES  TRES 

BFnCACISBIMiE  *. 

Qoi  contrite  et  devote  eas  legentibus  plarimas  contalit  remissiones  et  indalgentias. 


ORATIO  I. 
Domine  Jesn  Ghriste,  Fili  Dei  vivi,  qui  pro  re- 
demptione  nostra  nasci,  et  circamcidi  voluisti,  et  a 
Jud»isreprobari,  a  Juda  osculo  tradi,  capi  et  li- 
gdri,etcQm  vinculis  Annie,  GaiphiB,Herodi,  Pilato 
ofTerri,  et  coram  eis  illudi,  colaphis,  alapis  flagelliB 
et  arundine  casdi,  facie  velari,  et  sputo  conspui, 
spinis  coronari,  a  falsiB  quoque  testibuB  aoottsari. 


D  judicari,et  ut  agnos  innocena  toam  omeem  ferendo 
ad  victimam  dnci«  olavis  perforari,  felle  et  aoeto 
potari,  atque  in  craoe  morte  tarpfssima  condem- 
nari,  ao  lancea  vnlnerari.  Tn  per  has  saormtieaimu 
pcsnas  ab  omnibus  peocatia  et  posnia  noa  libera»  «1 
per  sanctam  crooem  tuam  illao  perdoo  noe  miaeros 
peccatores,  quo  perdoxiati  tecam  cmoifiziim  latre- 
nem  aero  piBnitentem  Qni  vivii,  elc. 


017 


ORATIONBS  TfiBS  BT  HTMNXJB. 


918 


ORATIO  II. 

Auxillentur  nobis,  pie  Domine  Jesn  Christe,  om- 
nes  passiones  tus,  et  defendant  nos  ab  omni  do- 
lore  et  tristitia,  ab  omni  periculo  et  miseria,  ab 
omni  peccato  et  oordis  immunditia,  ab  omni  scan- 
dalo  et  infamia,  a  morbis  malis  animas  etcorporis, 
et  a  morte  subitanea  et  improvisa,  et  ab  omni  per- 
secutione  inimicorum  visibilium  et  invisibilium, 
scimus  enim  quod  in  quacunque  hora  vel  die  pas- 
sionis  tuflB  memoriam  bubuerimus,  salvi  erimus  : 
ideo  de  immensa  tua  pietate  confisi  te  deprecamur, 
piissime  Salvator,  per  benignissimas  sacratissi- 
masque  passiones  tuas,  ut  benigno  nos  protegas 
auxilio,  et  continua  pietate  ab  omni  maio  nos  con« 
■erves.  Qui  vivis,  etc. 


ORATIO  HL 
Domine  Deus  de  Deo,  lumen  de  lumine,  qui  hu- 
manum  genus  ex  prfficepto  Patris  patibulo  crucia 
proprio  sanguine  redimere  dignatus  es,  te  suppli- 
citer  exoramus,  ut  non  secundum  peccata  nostra 
facias  nobis,  sed  secundum  misericordiam  tuam 
salvos  fac  nos  indignos  famulos  tuos  :  tu  quo- 
que  exsurge  in  adjutorium  nostrum,  et  esto  no- 
bis  turris  forlitudinis,  et  clypeus  inexpugnabiiis 
JustitiflB,  a  facie  tam  corporalis,  quam  incorpo» 
ralis  inimici,  atque  ab  omni  peccato  et  pcena  mi- 
sericorditer  nos  libera,  et  ab  omni  adversitate 
corporis  et  animaB  clementer  nos  defende.  Qui 
vivis,  elc. 


INNOGENTII  III  PAPiE 

Orationes  tres  de  omniboB  sanctis,  pro  defensione  et  tranquillitate  catholicae  et  orthodox» 

Ecclesiae. 


ORATIO  I.  B 

A  cunctis  nos,  quflBsumus,  Domine,  mentis  et 
oorporis  defende  periculis,  et  intercedente  beata 
et  gloriosa  virgioe  Dei  genitrice  Maria :  cum  beatis 
apostoiis  tuis  Petro  et  Paulo,  alque  beato  N.  et  om- 
nibuB  sanctis,  salutem  nobis  tribue  benignus  et 
pacem,  nt  destruotis  adversitatibus  et  erroribus 
nniversis,  Eoclesia  tua  secura  tibi  serviat  iiber- 
tate.  Per  eumdem  Ghristum  Dominum  nostrum. 
4men, 

ORATIO  II. 

Exaudi  nos,  salutaris  noster^  ut  per  unigeniti 
Filii  tui  sacralissima)  passionis  virtutem  a  cunctis 
nos  mentis  et  corporis  hostibus  tuearis,  gratiam 


tribuens  in  praesenti,  et  gloriam  in  futuro.  Per 
eumdem  Ghristum  Dominum  nostrum.  Amen. 

ORATIO  III. 
Mundet  et  muniat  noa,  quaesumus,  Domine, 
unigeniti  Pilii  tui  pretiosissimus  sanguis  eCTusus 
et  tibi  oblatus  in  cruce,  et  intercedente  beata 
virgine  Dei  genitrice  Maria,  cum  beatis  apostolis 
tuis  Petro  et  Paulo,  atque  beato  N.  et  omnibus 
sanctiSy  a  cunctis  nos  reddas  et  perversitatibua 
expiatos,  et  adversitatibus  expeditos.  Per  eum- 
dem  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum  Filium 
tuum,  qui  tecum  vivit  et  regnat  in  unitate  Spi- 
ritus  sancti  Deus,  per  omnia  saeoula  sieculorum* 
Amen. 


INNOGENTII  III  PAFJSB 

HYMNUS 

De  Ghristo  et  beatissima  Yirgine  Maria  dignissima  Matre  ejus 
Ad  quem  certoi  et  magnas  contulit  nmissiones  et  indulgenHas. 


Ave  mundi  spes  Maria. 
Ave  mitis,  ave  pia» 
Ave  oharitate  plena. 

Virgo  dulcis  et  serena 
Sancta  parens  Jesu  Ghristi 
Blecta  sola  fuisti. 

Esse  mater  sine  viro, 
Et  lactare  modo  miro. 
Angelorum  imperatrix, 

Peccatorum  consolatrix, 
Consolare  me  iugentem, 
In  peccatis  Jam  fetentemy 


Me  defende  peccatorem 
Et  ne  tuum  des  honorem 
Alieno  et  crudeli, 

Preoor  te  regina  coelii 
Me  habeto  excaaatum, 
Apud  Ghristum  tuum  natum 

G^jus  iram  pertimesco, 
Et  furorem  expavesco 
Nam  peccavi  illi  soli. 

0  Ifaria  Virgo,  noii 
Esse  mihi  aliena, 
Omni  gratia  tu  piena. 


010 


INNOGBNTII  m  PAP^. 


020 


Esto  custos  cordis  niei, 
Bigna  me  timore  Dei, 
Gonfer  vlte  sanitatem, 

Da  et  morum  honeslatem, 
Da  peocata  me  vitare, 
Et  quod  justnm  est  amare. 

0  dulcedo  virginalis, 
Nunquam  fuit,  nec  est  talis 
Inter  natas  mulierum. 

Omnium  Greator  rerum 
Te  elegit  genitricero, 
Qui  Mariam  peccatricem 

Emundavit  a  reatu. 
Ipse  tuo  me  precatu, 
A  peccatis  cunctis  tergat, 

Ne  infernus  me  demergat. 
Eia  rosa  sine  spina, 
Peocatorum  medicina, 

Pro  me  Deum  interpella, 
Ut  me  salvet  a  procella 
Hujus  mundi  tam  immundi  : 

Cujus  fluctus  furibnndi 
Omni  parte  me  impungunt, 
Et  peccati  zona  stringunt, 

Ghriste  Fili  summi  Patris 
Per  amorem  tuae  matris, 
Gujua  venter  te  portavit, 

Et  te  dulci  lacte  pavit : 
Te  per  ipsam  oro  supplez, 
Quia  tu  es  ealus  duplex, 

Rerum  dator  mundanarum, 
Atque  salus  animarum. 
Te  nunc  precor  licet  reus  : 

Miserere  mei,  Deus, 
Miserore,  miserator : 


B 


Quia  vere  sum  peccator. 
Tu  pecoata  dele  mea, 
Et  cor  mundum  in  me  crea  : 
Da  spem  flrmam,  fidem  rectam 

Charitatem  da  perfectam. 
0  Jesu  da  finem  bonum. 
Quod  est  super  omne  donum, 
Ut  in  corde  sic  compungar, 
Tibi  Christe  quod  coQJUBgar 
Fac  me  digne  manduoare. 

Gorpui  tuum  salutare 
Ira  tua  non  me  gravet, 
Sanguis  tnns  sic  me  lavet, 

In  sensibus  et  in  oorde 
A  pecoatis  et  a  sorde, 
Ut  dum  instat  hora  mortis, 
Angelus  tuno  astet  fortis. 
A  te  mihi  datus  custos, 
Qui  me  locet  inter  Justos. 

Mors  si  oarnem  meam  frangat, 
Mors  secunda  non  me  tangat, 
Licet  oaro  oomputrescat, 
Spiritus  in  te  quiescat, 
Ut  resurgens  te  visurus, 
Semper  tecum  sim  mansurus. 
t.  Audi  nos,  pia  mater  Gbristi. 
i^.  Nam  te  Filius  nihii  negans  honorat. 

ORATIO. 
Interveniat  pro  nobis  quiesumus,  Domine  lesii 
Ghriste,  apud  tuam  clementiamy  gloriosissima 
Virgo  Maria  dignissima  mater  tua,  oujui  sanctiMi- 
C  mam  animam  in  hora  passionis  et  mortis  ta»  do« 
loris  gladius  perlransivit :  Qui  vivis  et  regnas  oom 
Deo  Patre  in  unitate  Spiritus  sancti  Deoa,  Per 
omnia  socula  soculorum.  Amen. 


921  IjE  QUADBIPABTITA  8PBCI8  NUPTIABUM.  922 


■«■ 


INNOCENTII  III 

ROHANI  PONTIFICIS 

DE  QUADRIPARTITA  SPEGIE  NUPTIARUM 

LIBER. 

(Trombblu,  Bedx  et  Clmdii  Taurinensis,  iiemque  aliorutn  veterum  Patrum  Ojmteulaf  Bononi»,  1755, 

in  quArto.) 


Incipit  prologus  libri  De  quadripartita  specie  nuptiarum  *  domini  luuocentii  papae  terti 

ad  Beuedictum  presbyterum. 


GaudeOf*  dilecUssime  frater  in  Domino^  quod  studiosum  intelligo  cirea  sacrarum  intelligentiam^  Scriptu^ 
rum ;  hoe  enxm  studium  decet  Domini  Sacerdotemy  cui  datum  est  ex  of/icio  regni  Dei  noscere  mysteria. 
Propter  quod  tit  veteri  Sacerdotionoviprxferentefiguram^  logionintercmtera,pontificale  peclus  ornabat^  guod 
quadrangulum  erat^  et  duptex.  Quia  nimirum  ratio  Sacerdoti^^  quam  et  loco  prxsignut,  et  nomine,  debet 
discemere  inter  quatuor:  Jnter  verum,  et  falsum,  nedeviet  in  credendi^  :  el  inter  bonum,  et  matum,  nedeviet 
in  agendis.  Debei  etiam  discemere  pro  duobus;pro  Sacerdote  videlicet,  et  populo  ne  :  si  caecus*  caecum  du- 
xerity  ambo  prsecipitenturin  foveam.  Erai  ergo  quadrangulum  propter  quadrifarium  intelleclum,  quem  5a- 
eerdos  in  Scriptura  d^bet  habere,  Erat  et  duplex  propter  geminum  testamentum,  quod  Sacerdoti  non  expedit 
ignorare.  Quadrangulum  propler  Novum^  quod  in  quatuor  Evangeliis  coniinetur.  Duplex  est  propter  Fetus^ 
quod  in  duabus  tabulis  exaraiur.  Quis  autem  possit  vitare  quod  nescit?  aut  quis  possit  agere  quod  ignoratJ 
Scriptum  est  enim*  Nescierunt^  neque  intellexerunt,  in  tenebria  ambulant.  Noluit*  intelligere,  ut  bene 
ageret :  iniquitatem  meditatus  est  in  cubili  suo  ipsi  vero  ^  non  cognoverunt  vias  meas,  quibos  juravi  in 
ira  mea ;  si  introibuntinrequiemmeam.  Tu  scienttam'  repulisti,  et  ego  te  repellam,  ne  sacerdotio  fun- 
garis  mihi.  Propterea'  populus  meus  captivus  ductus  est  .figyptum,  quia  non  habuerunt  scientiam. 
NobileeeJQsinterierunt  famCy  etmaltitudo  ejus  siti  exaruit.  *®  Defecerunt  ab  esca  oves,  quia  non  erant 
in  priBsepio  oves.  Cum  ergo  labia  Sacerdotis  debeant  eustodire  scientiam,  quia  legem  de  ore  ejus  exquiruni, 
tu  cupiens  esse  quod  dieeris,  in  lege  Domini  jugiter  medilaris ;  el  quod  tuo  non  pnevales  argumento  perci" 
pere,  alieno  satagis  documento  videre  :  malens  esse  veritatis  discipulus,  quam  magLiter  erroris.  In  rationali 
quippe  judicii,  de  quo  fecimus  meniionem^  Urim,  et  Tkummim  id  est  manifestatio,  et  veritas,  posifa  fiiisse  te^ 
guntur ;  ^iita  in  pectore  Sacerdotis  manifesta  debet  esse  cognitio  veritatis.  Hujus  ifaque  studii  fervore  succen- 
sus  ssepe  cum  muUa  precum  insiantia  postulasii,  quaienus  de  Nupiiis  sponsi,  ei  sponsae  compendiosum  tibi 
tractatum  exigerem  :  in  quo  carnaiium^et  spiritualium  nuptiarum  simiiitudines  amgnarem^  et  prxdpue 
Psatmum  quadragesimum  quartum  exponerem,  in  quo  de  Nuptiis  sponsi,  et  sponsx  muitimoda  iaude  tracta' 
tur.  Ego  vero  non  meo^  sed  tuo  satisfaciens  desideiio^prmbeo^quod  optastis;  sciens  opus  non  respondere  mate^ 
riaBy  nee  sedificium  fundamenlo.  Feci  tamen  utcunque^  non  quod  voluif  sed  quod  non  vatui  mullis  impediius 
angusHiSf  quas  xpse  mecum  ex  magna  parte  portasti. 

Expliciiprologus. 

^  Sermonem,  eumdem  titulum  habentem,  id  est  de  quatuor  speciebus  depansationumy  recitavit  Innooen- 
tiu8  III  in  Consecratione  Pontificis  pag.  191.  Tom.  1.  sed  brevis  iUe  est,  et  vix  ea  attingit,  quie  in  eo  trac- 
tata,  qaem  damus,  copiose  exaquitur.  *  An  is  est  Benedictus  Gardinalis  S.  Peiri  ad  vincuta,  ad  quem 
nna  cum  Cardinale  P.  XII  Apostoiorum  diriguntur  litteriB  innocentii  iil  (page  9  ei  18,  Tom.  2)?  viderit 
Leotor.  Bed  cur  vocatur  is  frater,  cum  prosbyteros  etium  Cardinaled  filios  acipellare  Pontitices  soleant  ? 

•itlittera 


et  16.  «  MaUh.  cap.  15,  14.  *  Psalm.  81,  5.  •  Psatm.  35,  4  et  5.  ^ Psalm.  74,  II.  *  Osee  4,  6.  •  Isaise 
5,  13.  '*Aot  veatutam  aliquam  versionem  sequitnr,  aut  aliqflod,  sed  nostris  temporibua  mmime  vulga* 
tnm,  adagium. 


923 


INNOCBNTU  in  PARfi. 


9» 


INCIPIT  LIBER 

DE  QUADRIPARTITA  SPECIE  NUPTIARUM. 


Sacra  docente  Scriptura,  didicimus  quatuor  esse 
Bpecies  Nuptiarumjuxtaquatuor  tbeologicos  intel- 
lectus  :  Hietoricum,  Allegoricum,  Tropoiogicum,  et 
Anagogicum.  Primum  inter  virum,  et  legitimam 
feminam.  Secundum  inter  Cbrislum,  et  sanctam 
EccleBiam.  Tertium  interDeum  etjuBtamanimam. 
Quartum  inter  Verbum,  et  humanam  naturam.  De 
primis  nuptiis  Protoplastus  evigilans  prophetavit : 
"  Propter  hoc  relinquet  homo  patrem  suum^  et  ma- 
trem,  etadhasrebil  uxori  sux  :  et  erunt  duo  in  eame 
una,  De  secundis  nuptiis  Angelus  in  Apocalypsi  lo- 
quitur  ad  Joannem  :  *'  Veni,  et  ostendam  tibi  spon- 
samyUxorem  Agni.  De  tertiis  nuptiis  ait  Dominus 
per  Propbetam  Oseam  :  **  Sponsabo  te  mihi  in  ju- 
stitia,  etjudicio,  et  in  misericordia,  et  miserationi- 
bus.  De  quartis  nuptiis  sponsa  dicit  in  Canticis  : 
**  Egredimini,  filise  Sion,  et  videte  Regem  Satomo- 
nem  in  diademate,  quo  coronavit  eum  mater  sua  in 
die  desponsalionis  suse :  quasi  dicat :  0  filix  Sion, 
id  est  Judffii  fragiles,  et  carnales,  egredimini  de 
lenebris  inOdelitatis,  et  ignorantiffi,  et  videte  non 
oculis  corporis,  sed  oculis  cordis,  id  est  credite, 
RegemSalomonemtid  est  Ghristumverum  pacificum, 
qui  fecit  ^*  utraque  unum,  in  diademate,  quo  coro» 
navit  eum  matet*  sua,  id  est  in  aliagratiasingulari, 
qua  coDcepit  euro  Virgo  Maria  sine  pruritu  carnis, 
sine  fervore  libidinis,  sine  labe  peccati,  sanctum, 
mundum  etimmaculatum  :  Juxtaquod  Angelus  in- 
quit  ad  Virginem  :  ^"  Spiritus  Sanctus  superveniet 
in  te,  et  virtus  Altissimi  obumbrabit  tibi :  ideoque 
quod  nascetur  ex  te  Sandum,  vocabitur  Filius  Dei. 
In  die  desponsationiSf  id  est  Incarnationis  sum, 
quando  ^^  Verbum  caro  factum  esty  et  naturam  des- 
ponsavit  humanam. 

De  quadripartitia  specie  Nuptiarum, 
[nhao  quadripartita  specie  Nuptiarum  quoddam, 
et  admiratione  pariter  et  veneratione  dignissimum 
reperimus ;  et  quod  per  primam  efflcitur,  ut  sint 
duo  in  una  carne  per  secundam  efflcitur,  ut  sint 
duo  in  uno  corpore  :  per  tertiam  efflcitur,  ut  sint 
duo  in  uno  spiritu;per  quartam6fflcitur,utsintduo 
in  una  persona.  De  prima  namque  teslatur  aucto- 
ritas  :  ^*  Erunt  duo  in  came  una ;  propter  quam 
unionem  Voritas  intulit :  ''  Itaque  jam  non  sunt 
duo^  sed  una  earo.  De  secunda  dioit  Apostolus  :  ^ 
Omnia  membra  corporis  eum  sini  multa,  unum  cor^ 
pus  sunt,  Ita  et  nos  **  unum  corpus  sumus  in  Chri- 


j^  sto;  propter  quam  unionem  idem  Apostolosaobdit: 
**  Etenim  omnes  nos  in  unum  eorpus  bapitzaii  su- 
mus.  De  tertia  vero  dicit  idem  Apostolas  :  ^  Qui 
adhxret  Domino  unus  spiritus  est,  et  unua  spiritus 
est  cum  eO|  propter  quam  unionem  Joannea  Apo- 
Btolus  :  **  Qui  manet  in  charitaief  in  Deo  manei^  et 
Deus  in  eo.  De  quarta,  fldes  Catholica  oonGtetur, 
quod  :  *'  sicui  anima  rationaliSy  ei  caro  tmus  est 
homo  :  ita  Deus  et  homo  unus  esi  Christus  ;  propter 
quam  ineffabilem  unionem  Evangelista  testatur, 
quia  ^  Verbum  caro  faetum  est,  et  habilami  in  no- 
bis.  Primam  ergo  unionem  recte  Garnalem :  aecun- 
dam  Sacramenlalem:  tertiamspiritualem :  et  quar- 
tam  dixerimus  Personalem.  Garnalem,  ut  diximns, 
inter  virum,et  mulierem  legitimam  :  Sacramenta- 

P  lem  inter  Ghristum,  et  sanotam  Ecoleaiam  :  apiri- 
tualem  inter  Deum,  et  juslam  animam  :  persona- 
lem  inter  Verbum,  et  humanam  naturam. 

De  causa  conjugii  inter  Verbum  et  humanam  naiU' 

ram, 
Ut  enim  inter  Deum,  et  hominem  inimicitlamm 
destructo  pariete,  pacis  reformaretur  integritas, 
nuptiale  foedus  inter  Verbum  et  bumanam  naturam 
per  Incarnationis  mysterium  est  eontractam.  Nam 
Verbum,  "  caro  factum  est,  et  habiiavU  in  nobis. 
Antequam  Verbum  caro  fieret  procul  habitabat  a 
nobis;  ubi  vero  factum  est  Yerbum  caro,  habitavit 
In  nobis.  Juxta  quod  alibi  legitur  **  :  Inhabiiabo 
in  eit,  et  inambulabo  inter  eos,  et  ero  itlorum  Deus, 
et  ipn  erunt  mihi  poputus.  Qoia  vero  necin  angelis, 
nec  in  hominibus  parem,  aut  similem  poterat  inva- 
C  nire,  secundum  illud  quod  legitur  **  Quis  in  nubi- 
bibus  3equabitur  Dominot  aut  quis  similis  erit  Deo 
inter  filios  DeCt  exinanivit  se  *^  formam  servi  aeei- 
piens,  in  simititudinem  hominum  factuSf  et  hahiiu  in^ 
ventus  ut  homo  *^  Pauto  minus  ab  angelis  minoraius 
estf  quando  non  solum  servilem  formam  acoepit, 
verum  et  passibilem  naluram  assnmpsit. 

De  Sponsalibus, 
^  Non  enim  AngetuSy  sed  semen  Abrahje  appre^ 
hefiditf  cum  quolongepriusdemalrimoniooontra- 
bendo  oonvenerat  dioens  *' :  In  semine  tuo  benedi' 
centur  omnes  gentes.  Non  dicit  in  seminibuSf  quaei 
in  multiSf  sed  quasi  in  uno  semine  iuo,  ^  fsti  est 
Christus ;  quasi  dicat,  de  semine  tuo  eamem  aed- 
piam,  propterquamdablturnonBolQmjQdeiSy  ted 
D  omnibus  gentibus  benedictio. 


"  Gen.  2,  24.  *•  Cap.  21,  9.  «»  Cap.  2,  19.  »♦  Cap.  3,  II.  "  Ephes.  2,  14.  »•  Luem  1,  85.  "  Jo.  1, 
U.  »•  Gen.  2,  24.  »•  Marci.  10,  8.  ••  /  Corinih.  12,  12.  •*  R&m.  12,  5.  ••  /  C&rinih.  6, 17.  ••  | 
Corinth.  12,  13.  ^  Epist.  1.  r^p.  4,  6.  ••  In  SymbotOf  quod  tribuiiur  Athanasio.  ••  Je.  1,  14.  ^  Jo.  1, 
14.  ••  //  Corinth.  6,  16.  »•  Psalm.  88,  7.  ••  PhUip.  2,  7.  »» Ptalm.  8,  6.  •»  Hehr.  2, 16.  »•  Cin.  22, 
48.    •' Gajaf.  3,  46. 


IK» 


DB  QUADBIPARTITA  BPfiCIB  NUPTURUM. 


g26 


De  Jurame$Uo,  A. 

Eatndem  ipsi  regi  David  de  conjugio  consutn- 
znando  juravit,  secundum  Davidicum  dictum :  " 
Juravit  Dominus  David  veriiatem^  et  non  /huirabiiur 
eam :  de  fructu  verUris  tui  ponam  super  sedem  tuam. 
Propter  quod  Angelus  inquit  ad  Virginem  ^ :  Do- 
bii  ei  Dominus  Deus  sedem  David  paUis  ^us^  et 
re{fnabit  in  domo  Jacob  in  aetemum.  Nam  et  laaias 
Propheta  priBdizerat  '"^  :  Super  solium  David,  ei 
super  regnum  ejuB  sedebit. 

De  Familia. 

Quia  ergo  filius  regis  erat,  deoebat,  ut  acciperet 
oonjugem  de  semine  regio  :  Eat  enim  Rex  ^  r#- 
gum,  et  Dominus  dominantium.  De  c^jus  nuptiis 
epithalamicum  cantioum  Psalmista  composuit '' : 
Eructavit  cormeum[iuqmi)verbum  bonum;  dico  ego  n 
opera  mea  regi. 

De  Genere. 

Et  quoniam  erat  de  Patre  sine  matre,  decebat  ut 
aociperet  conjugem  de  matre  sinepatre ;  aecundum 
illud  Propheticum :  *'  Egredietur  virga  de  radice 
JessCy  et  dos  de  radice  ejus  ascendet.  Et  iterum : 
Ecce  Virgo  ^^  concipiet,  el  pariet  /Uium,  et  vocabi' 
tur  nomen  ejus  Emmanuel. 

De  Dote. 

Verum  quia  Domini  ^  est  terra,  etplenUudo  ejusy 
orbis  terrarum^  et  universi  qui  habUant  in  eOfti  ipse 
^  bonorum  nostrorum  non  indiget,  dos  ei  neo  dari 
poterat,  nec  debebat. 

De  Donatione. 

8ed  ipse  sicut  immensus  donationem  propter  nu- 
ptias  feciteximiam.  Po5iti/a,inquit^,  a  me,  etdabo  G 
tibi  Genteshserediiatem  iuam,  etpossessionem  tuam  ter* 
minos  terrx.  Omnia  *'  Bubjecisti  sub  pedibus  ejus, 
oveSf  et  boves  universas^  insuper  et  pecora  campi. 

De  Forma. 
Ut  autem,  qui  splendor est  gloriaBy  gloriosam  sibi 
desponsaret,  et  splendidam,  eam  quidem,  et  lavit, 
etunxit:  lavitab  omniaiabepecoatiyUtessetsineru- 
gaprorsnaetmacula ;  quatenuseamimmunemacul- 
pasusciperet.  AscendU  enim  ^  Dominus  nubemlevemf 
Id  est  asaumpsit  carnem  a  peccatis  iiamunem ;  et 
intravU  Mgyptum^  id  est  venit  in  mundum.  Et 
unxU  ^*'  oieo  Ustiliss  prae  consortibus  iuis^  ut  esse^t 
speetabUis  torma  prx  fUiis  hominum  :propter  verita^ 
tem^  et  mansuetudinemf  et  juslUiam.  Spiriius  ^. 
inquit,  Domini  super  me,  propter  quod  unxit  me,  D 
evangeii%are  pauperibus  misU  me. 

De  Tempore. 
Tempus  aotem  plenitudinisy  et  annum  benigni- 
tatii  elegit,  in  quo :  Misit  ^  Deus  Filium  suum  naium 
d$  muliere,  factum  sub  lege,  uteos,  quisub  iege  erantf 
redimeret.  Nam  Lex  ^  per  Moysen  data  est,  gratia, 
et  veritasper  Jesum  Christum  facia  est. 


De  Paranympho. 
In  hoc  vero  nuptiali  commercio  paranymphus 
fuit  angelus  Gabriel,  qui  missus  ad  virginem,  eam 
soaviter  aalutavit :  '^  Ave^  inquit,  graiia  plena  : 
Dominus  tecum.  Statimque  tbalamum  praRparans 
virginaiem»  adjunzit:'*  Spiritus  sanctum  superve^ 
niei  in  te,  ei  virtus  Aliissimi  obumbrabU  iihi.  Quo  . 
per  conscensum  Virginis  prsparato  :  ^  Eccey  in- 
quit  ancilia  Dominiy  fUU  mihi  secundum  verbum 
tuiifn,protinua  inter  Verbum  et  humanam  naturam 
sacrosanctum  oonjugium  est  contractum.Quia :  Fer* 
bumcaro  f2Ctumest,ethabUavitin  nobis*^.  Beata, 
**  qux  credidiif  quoniam  omnia  compieta  sunt  ei. 

De  tesiibus. 

Ne  vero  oonjogium  esset  omnino  elandestinum, 
quatuor  adfuerunt  person» :  Pater,  et  Mater,  Sacer- 
dos,  etParanymphus :  quos  utique  Deum  Patrem  et 
Virginem  Matrem,  Spiritum  Sanctum  et  Gabrielem 
Angeluminteiiigimus.Sed  Pater  et  Spiritus  Sanctus 
interius  invisibiiiter  adfuerunl ;  Mater  et  Angelus 
ezterius  visibiiiter  astiteront. 

Conira  Maleficum. 

Pauci  quidem  et  tales,  quos  nullus  suspioare- 
tur,  ad  hoc  convenere  commercium,  quatenus  In- 
carnationis  mysterium  Diabolo  celeratur,  ne  quid 
invidus,  et  malignus  oontra  salutem  machinarelur 
humanam.  Invidia^  namque  diaboii  mors  inirovit 
in  orbem  ierrarum. 

De  Effeciu. 

Plene  tamen  exomni  parte  rationalis  spiritusin- 
terfuit,  et  divinus,  angelicus,  etbumanus  ;  quia,  per 
(ncarnationis  mysteriumnon  soluminterDeum,  et 
hominem  verum  et  inter  Angeiuro  et  hominem 
esset  concordia  reformata :  cum  secuodum  Aposto- 
lom  :  "  Et  quoe  in  Caetis,  et  qux  in  terris  sunt^  re^  ■ 
stauraveril.  Et  ob  hoc  :lla  ccBlestis  militisB  multi- 
tudo  psallebat  :  **  Qioria  in  excelsis  Deo^  et  in 
terra  pax  hominibus  bonae  voluntaUs. 

De  Loco. 

Locum  ergo  celebrandis  nuptiis,  thalamom  Vir- 
ginis  deputavit,  secundum  illud  propheticum:  *' 
in  sole  posuii  tabenuiculum  suum,  ei  ipse  tanquam 
sponsus  procedens  de  thalamo  suo. 

De  Annuio. 

In  hoc  thalamo  Dei  Fiiius  humanam  naturam 
et  annulo  desponsavit,  et  osculo.  Nam  si  Spiritus 
Sanctus  per  digitum  designatur;  secundum  illud 
quod  legitur:  •«  Digilus  Dei  est  hic.  Ei  alibi:  •* 
Si  ergo  in  digiio  Dei  ejicio  dxmonia,  filii  vesiri  tn 
quo  ejiciuni  ?  Recle  per  annulum  digiti,  donum  Spi- 
ritusSancli  debetintelligi. 

De  Subarrhatione. 

Tuncergo  Dei  veibum  humanam  naturam  annulo 
subarrhavit,  cum  eam  donis  Spiritus  Sanoti  sine 


«  Psalm.  i3i,  11.  '•  Lucse  1,  32.  ^  Isaix  9,  7.  ^s  Apocalyp.  19,  16.  »•  Psalm.  44.  ^  Isaios 
41,  1.  •*  /*.  7.  44.  ♦•  Psaim  23,  1.  *»  Psalm.  45,  ^.  **  Psaim.  2,  «^.  ♦•  Psalm.  8,  8.  *•  Isaise 
19, 1.  »  Psalm.  44,  8.  *•  IsaixQU  1,  et  Lucss  4,  18.  *•  Galat.  4,  4.  ••  Jo.  1,  17.  •»  Lucas  1,  28.  •• 
Ibid.  vers.  35.  ••  Ibid.  vers.  38.  •*  Jo.  1,  14.  •»  Luess  4,  49.  ••  Sap.  2,  24.  »7  Ephes.  4  10.  ••  Lucee 
3, 14.  ••  Piol.  18, 6.  ••  Eroi.  18, 9.  «^  Lucx  il.vers  19  et  20. 


027 


INNOCBNm  m  PAPA. 


9ZS 


menscra  raplevit,  seoundumillud  prophelicum  :  '**  A.  de/iciamus  ^'  scrulanies  scrtUionio :  quia   perscnUO' 


Bsquieseet  super  eum  spiritus  sapieniix^  ei  inielle- 
eiuSf  spiritus  cousilit  ei  lorlitudinii^  spiritus  scien- 
iim  et  pietoiiSf  et  replebit  eum  spiritus  timoris  Do- 
mini. 

De  Omatu, 

His  illam  virtutibus  felut  pretiosis  monilibuB 
adoroavit.  Quasi  sponsuniy  inquit,  **  decoravU  me 
corona,  et  quasi  sponsam  ornavii  monilibus  suis  :  In 
eo  quippe  Becundum  Apostolum  :  *'  Omnes  thesauri 
sapieniiss,  et  scieniix  sunt  abscondiit. 

De  Corona. 

De  hac  corona  Propheta  dicit  in  Psalterio  :  ^ 
Gloria,  et  honore  coronasii  eum^  Domint,  et  consti- 
iuisii  eum  super  opera  manum  tuarum.  Hasc  est 


tor  ^'  majestatis  opprimetur  a  glaria ;  et  maxime 
ne  quis  ex  verbis  falsum  pro  vero  concipiat,  pla- 
nius  et  plenius  de  Sacramentali,  et  spirituali  con- 
Jngio  prosequamur. 

De  dupUci  Insiituiione  Conjugii. 
Porro  Sacramentales  nuptie  contrabuntur  ad  si- 
militudiuem  carnalium  nuptiarum.  Sacramentom 
ergo  conjugii  duplicem  instilutionem  legitur  ba- 
buisse :  unam  anle  peccatum,  et  alteram  post  peo- 
catum.  Ante  reccatum  enim  institutum  eat  ad  offi- 
oium,  ut  propagaretur  natura :  post  peocatum  inati- 
tutum  est  ad  remedium»  ut  cohiberetor  offenBa :  ut 
natura  propagaretor  in  prole,  ut  oCTensa  cohiberetur 
in  fornicatione.  De  prima  institutione,   qu8B   facta 


illamagnificenlia  singularitas,  velpotiusillamag- n  est  ad   ofQcium,   scriptura  Divina    teatatur: 

•  /»••  •  I  ••«•  «  _!•••«  >1  «1     "^      ^m  •«  ••••«  ••  X  I       m         M  r^_ 


74 


niQcenti/esinguiaritatis,  de  qua  dicit  Apostolus :  *^ 
Dedit  iUi  nomen^  quod  est  super  omne  nomen,  ut  in 
nomine  Jesu  omne  genu  flectatur,  cosiestium,  terre- 
strium,  et  infernorunu  Vocabitur,  inquit  Propheta, 
"*  nomen  ejus^  admirabilisy  consiiiarius,  Deus  for^ 
tiSfpaterfiUuri  sxculi,  princeps  pacis. 

De  Osculo. 
Tuncct  oacolum  eidedit,  cum  eam  sibi  copula- 
vit  personaliter^  juxta  quod  ipsa  petit  desideranter 
in  Canticis  ;  *^  Oscuietur  me  o^ctUo  oris  sui.  Sane 
duolablacoigunguntur  inosculo ;  quiaduaBnatars 
uniuntur  in  Christo,  Divinitas  ,  et  bumanitas,  ut 
idem  ipse  sit  Deus  de  Deo,  anle  sfficula  geniius  ^, 
el  homo  de  homine  in  ssculo  natus. 

De  Traditione, 


Crescite^  et  muliiplicamini,  et  repiete  terram.  Oe  se- 
cunda  institutione,  qua  faota  est  ad  remediom, 
Apostolica  testatur  auctoritas  :  ^**  Unuiquisque  ha- 
beat  uzorem  suam  propier  fomicationem^  non  utique 
committendam,  sed  evitandam  :  nam  ^'  PornicatO' 
res,  ei  adulleri  regnum  Dei  non  possidebuni.  Quod 
autem  in  oarnali  conjugio  secundum  naturam,  hoo 
in  sacramentali,  et  spirituali  conjugio  seoundum 
gratiam  invenimus.  Christus  enim  sanctam  aibi 
coojugavit  Ecclesiamet  ad  propagationis  ofOcium, 
ut  per  Sacramentum  regenerationis  multiplicetur 
in  filiis,etad  fornlcationis  remedium,  etpercultum 
religioais  revocetur  ab  Idolis.  Priua  quippe  quam 
Kcclesia  sacramentdliter  Christo  copulata  fuiaset, 
passim  eum  Idolis  mascbabalur  :  sicut  impropera- 


„ ,^ _^  ..»o.«.«      bateiUominus   per  Prophelam  :  "  Fomieala  es 


desponsavit,  ad  dezteramPatris  traduxit,  quando 
aecundum  humanitatem  assuptam  ^^  ascendit  in 
CoBJum,  et  *^  sedet  a  dexiris  Dei,  tanto  melior  An- 
gelis  efjecius,  quanto  differentius  prm  illis  nomen 
hsereditavit. 

De  Nuptiis. 

Cum  quibus  interim  nuptias  celebrat  in  excelsis 
a  quibus  ad  Judicium  reverterelur  :  bicutipsedicit 
in  Evangelio  *>  Et  vos  similes  hominibus  expectan- 
iibus  Dominum  suum,  quando  reverlatur  a  nuptiis. 

De  Modo. 

Inhoc  divino  conjugionon  est  uniodoarum  perso- 
narum  in  una  natura,8ed  unio  duarum  naturarum  in 
unapersona.Quianonpersonapersonamassumpsit, 
sed  natura  naturam  :  nec  natura  personam  D 
accepitySedpersonanaturam.Persona  vero  naturam 
assumpsit,  sedinpersonaro,  nonin  naturam.  Talis 
enimfuitiIIa8usceptio,utpropterinefrabiIem  unio- 
nem  et  sponsus  vocetur  et  sponsa,  sicut  Prophe- 
taipsetestalur '®:  Quasispomum  docoravitme  eorona^ 
etquasisponsamomavitmemoniUbus.Qa\A\eTOTeBeBi 
inefTabilis  dequa  loquimur  :inde  necipse  Joanoes 
fuit   dignus  '*   solvere  calceamenti  corrigiam.  Ne 


post  gcnies,  inter  quas  poiluia  es  in  Idolis  earum. 
Bl  alibi :  ^*  Judicaie  mairem  vestram^  judicate : 
qtuniiam  ipsanon  uxor  mea,  ei  ego  non  vir  ejus.  Au- 
ferat  fomicationes  suas  a  facic  sua,  et  adulieria  sua 
de  medio  uberum  suorum, 

De  cognatione  SpirUuali. 

Ut  vero  Christus  Sacramentaliter  sibi  copulavit 
Eoclesiam,  desiit  oum  Idolis  fomioari :  veluti  per 
Prophetam  ei  Dominus  pollioetur :  ^'  Sponsabo  ie 

in  xtpemumf et  sponsabo  te  mihi  in  fide^  et 

seieSy  quia  ego  Dominus.  In  die  ilio  ^  vocabis  me  : 
Vir  meus  ;  et  non  vocabis  me  ultra,  Baalim.  Et  a«- 
feram  nomina  Baalimde  ore  /uo,  et  non  reeordaberis 
uUra  nominis  corum. 

De  Propagatione  Spirituali' 

Ex  tunc  coDpit  Ecolesia  roultos  ubiqu''*  filioa  ge- 
nerare  :  quod  prsvidens,  et  prsdicens  Isaias  Pro- 
pheta  descripsit :  **  Leva,  inquit,  fn  rireuiiu  ocutos 
tuoSf  et  vide  :  omnes  isti  congregaii.  sunt,  venerunt 
tibi.  Filii  tui  de  longe  venienl,  ei  filix  tum  de  latere 
surgent.  lunc  videbis,  et  afflues,  et  mirabitur  et  di- 
latabitur  cor  iuum,  quando,  conversa  fuerit  ad  te 
multitudo  maris,  fortitudo  gentium    venerii    iibi 


•^*  Isnioe  H.2.  •»  haise  61,  10.  •«•  Coloss.  2,  3.  w  PsaL  8,  6.  •♦  PhiHpp.  2,  10.  ••  /laia?  9,  6^ 
^Cap.  1.  1.  "  S:;mbolum  Aihanasii.  Marc.  16.  Symbolum  Agost.  ••  Bebr.  i,  4.  ••  Lucx  12,  36* 
••/*aia;6i,  10.'»»  Lucx  3,  16.  '•  Psalm.  63.  7.  '•  Proverb.  25,  27.  '*  Cenes.  1.  28.  '•  /  Cofimth. 
"^,    2.    '•  /  Corinth.  6,  10.  "  E%ech.  23,  30.  '•  Osee  2,  2.  Osee  79  2,  i9  et  20.  *•  Ibid.  vers.  16  0I  17. 


'1  Cap.  60,  4  et  5. 


929 


DB  QUADRIPARTITA  8PHCIR  mJPTIARUU. 


930 


Sancta  quippe  mater  Kcclesia,  nova  semper  prole  A  Filii,  qui  fecunditatem  afrerunt,  sed  virginitatem 


fecunda  concipit,  parit,  et  nutrit.  Concipit,  cate- 
chizando  quos  instruit.  Parit ,  baptizando  quoa 
abiuit.  Nutrit,  communicando  quos  reflcit.  Eoa 
autem  ex  aqua,  et  Spiritu  Sancto  viro  suo  GbriBto 
regenerat ;  qui  **  non  ex  sanguinibuSy  neque  ex  vo^ 
lunialeviri,  sed  *'  ex  Deo  nati  suni,  Quia  quod  na- 
lum  est  ez  spiritUf  spiritus  est. 

De  Spintuali  Fomicaiione, 
Hie  quoque  de  causis  inter  Deum  et  animam  con- 
jugium  spirituale  contrabitur  :  ut  anima  scilicet  el 
oobibeatur  a  vitiis,  et  propagelur  in  meritis.  Nam 
81  juxta  Prophetam  Idololatria  est  fornicatio,  et  se- 
cundum  Apostolum  avaritia  est  idololatria,  constat 
itaque  quod  avaritia  est  fornicatio  ;  dicitenim  Apo- 
stolus :  **  Avariiia  est  Idolorum  servilus.   Rursus 


non  auferunt.  Iroo  virginitatem  animanonservaret 
nisi  tales  filios  procrearet,  quia  maledicta  ^  ste- 
riiis,  quae  non  parit.  Quod  bcne  significalum  est  in 
conjugio  Joseph  et  Maris,  quoniam  antequam  ** 
convenirent  inventa  est  in  ulero  habens  de  Spiriiu 
Sancto,  Aniequam  conuenireni  inventa  est:  Ecce  vir- 
ginitas  in  unitate.  In  utero  habens :  Bcce  fecun- 
ditas. 

De  consensu  animorumf  et  commi&iione  corporum. 
Cesterum  duo  sunt  in  co^jugio  :  consensus  ani« 
morum,  et  commistio  corporum.  Quorum  alterum 
signiGcat  charilatem,  quae  consistit  in  spiritu  inter 
Deum  et  justam  animam:  reliquum  designat  oon- 
formitatem,  quae  constit  in  carne  iuter  Cbristum 
et  sanotam  Ecclesiam,  Magnum  quidem  Saoramea- 


Samuele  testante   probalur,   quod  **  quasi  pecca-  "  tum,  quod  est  in  carne ;  eed  plane  majus  quod  est 


tum  ariolandi  est,  repugnare^  et  quasi  scelus  idoUh 
lairim,  nolle  acquiescere,  Quisquis  ergo  repugnat, 
et  mandatis  non  acquiescit  Divinis,  quasi  peccatum 
ariolandi,  et  idololatriiB  scelui  committit.  Sicut 
enim  mulier  cum  adulteralur  oarnaliter,  proprio 
viro  despecto,  se  subjicit  alieno  ;  sic  aninia  cum 
prsvaricatur  mortaliter,  vero  Deo  contempto,  se 
supponit  Diabolo.  Non  est  cnim  **  conventio  lucis 
ud  tenebras,  neque  Chfisti  ad  Belial,  Sicut  ergo  pro- 
pter  amorem  viri  femina  cohibetur  ab  adullerio, 
sio  propter  aroorem  Dei  anima  cohibetur  a  vitio. 

De  SptntuM  Prote. 
Cujus  amorem  cum  in  corde  conceperit,  perfectos 
fllios  in  opercparit,  juxta  verbum  Psalmist»  dicen- 


in  spiritu.  Nam  spiritus  ^  est,   qui  vivijicat:  caro 
autem  non  prodest  qnidquam. 

De  churiiate  sponsed  ad  sponsum, 
Ad  spirituale  coojugium,  quod  per  animi  chari- 
tatem  contrahitur  inter  Deum  et  justam  animam 
spectat  illud,  quod  sponsa  de  sponso  dicit  in  Can- 
tico  :  **  Introduxit  me  rex  in  celtam  vinariam,  et 
ordinavitin  me  charitatem,  Fulcilemefforibus^stipaie 
me  matiSf  quia  amore  langueo,  Loquitur  hio  vel  ani- 
ma,  vel  Ecclesia.  Sed  anima  dicit :  Iniroduxit  m$ 
rex  in  cellam  vinariam,  id  est  iu  sanctam  Eccle- 
siam,  quffi  diciturc^//a  vtnarta,  quia  vinum  Ivtifi- 
cvns  Spiritus  Sancti  continet  gratiam,  de  qna  legi- 
tur ;  ••  Vinum  Ixtificat  cor  hominis.  Vel  dicit  Ec- 


tis :  ^  Uxor  tua  sicut  vitis  abundans  in  laieribui  C  clesia  :  Introduxit  me  rex  in  cettam  vinariam,  id  eat 


damus  tu3e.  Filii  tui  sicui  novellx  olivarum,  in  cir- 
cuilu  mensx  tux.  Quasi  dicat :  Uxor  tua,  id  est  fl« 
deiis  anima,  sicut  vitis  abundal^  id  est  jucundoe 
operum  fructus  abuude  proJucit ;  in  laieribiudomut 
tuas,  id  est  in  sinceritate  cordis,  et  veritate;  utsin- 
ceritas  formet  inteotionem,  et  veritas  flnem  :  qua- 
ienus  opera  ex  sincera  intentione  ad  verum  flnem 
procedant.  Domiu  Dei,  cor  purum  intelligitur.  juxta 
quod  alibi  dicit :  **  Perambutabam  in  innocentia 
eordis  mei^  in  medio  domus  mex,  Cujus  duo  sunl  la- 
tera,  sinceritas  intentionis,  et  veritas  flnis;  ut 
opera  flaut ;  Non  *'  in  fermtnto  matilUB,  et  nequi^ 
tix ;  sed  in  azymis  sinceriiatiSf  et  veritatis,  Fitii 
iui^  id  estopera  bona,  quae  tu   gignis  ex  anima^ 


in  Sacram  Sripturam,  qu»  dicitur  cetla  vinarta, 
quia  vinum  novum,id  est  doctrinam  continet  Evan- 
gelicam,  de  qua  legitur :  *^  Nemo  mittit  vinum 
novum  in  utresveteres.  Etordinavitinmecharilaiemf 
i«]  est  docuit  me  regulam  diligendi. 

De  ordine  Charitalis. 
Rectus  ordo  charita^is  hic  est :  ut  homo  primo 
ioco  diligatDeum ;  secundose  ipsum  ;  tertioproxi- 
mum.  Et  in  sediligat  magis  quod  mti^us  est,  id 
est  animam  ;  et  minus,  quod  minus  est,  id  est  coiv 
pus.  Inter  proximos  autem  diligat  primo  parentes, 
deinde  domesticos,  ad  ultimum  inimicos :  et  forte 
magis  bonos  debet  in  charitate  praeferre.  Deum  au- 
tem  debet  diligere  propter  se,  proximum,  propter 


sont  sicui  novetlx  olivarum,  id  est  viret  oleo  chari-  {)  Deum.  Sed  bonum  in  **  Deo,  malum  ad  Deom. 


tatis  inteatio.  /i  circuitu  mensx  iuae^  id  est  circa 
dootrinam  Sacrao  Scripturse,  quam  alibi  mensam 
appellat.  Unde :  ^  Parasti  in  conspectu  meo  men^ 
sam,  Docet,  ut  anima  sicut  vitis  abundetexercendo 
juBtitiam  ;  et  sicut  oliva  fructiflcet  exercendo  mise- 
ricordiam.  Unde  Samaritanus  '*  appropians  vul- 
nerato,  superinfundit  vinum  et  oleum.  Isti   sunt 


Quantum  autem  ex  ordinata  charitate  profecerit, 
consequenter  ostendit.  Futcite  me  floribus,  gtipaie 
malis,  quia  amore  tanyueo,  liOquitur  adolescentolia, 
et  exprimit  magnitudinem  charitatis,  quando  dicit: 
Bgo  amore  iangueo ;  id  est  pne  magnitudine  charitatiB 
inflrmor,  non  in  Deo,  sed  in  mundo  ;  non  in  spirito 
sed  in  carne,  non  in  ccelestibus,   sed   in  terrenis 


"  Jo,  1,  13.  •»  Jo.  3,  6.  •♦  Coloss,  3,  5.  •»  /  Rea,  15,  23.  «•  //  Corinili.  6,  \h,  «^  Psat.  127,  3.  ••  Psat,  100, 
2.  ••  /  Corinth.  5,  8.  ••  Psalm,  22,  5.  •»  Lucse.  10,  34.  ••  ICxodi  23,  26.  Deut,  7,  44  facile  ad  hunc  tocum  per^ 
iinenl :  Non  erit  infecunda.  Non  erit  apud  te  sterilis.  ^Uatth.  1.  48.  •'*  Joan.  6,  64.  •^  Cap,  2.  vers,  Aei5. 
••  Psatm,  103,  15.  ^  Luese  6»  64,  ••  Locus  iste  corruptus  esse  videtur :  sed  quomodo  emendem,  nescio. 


931 


INNOCBNTn  m  PAPiB. 


032 


Cupiens  >>  dissolvi^  et  es$e  eum  Christo,  Qaem  enim  A  Eccleeia  et  Cbristas,  sant  id  carae  ana,  id  est  !b 


perfecta  charitas  imbuitin  terrenis  proreas  cecidit, 
secandum  illud  :  ^^  Foriis  esi  utmorsdileeiio^  dura 
sicut  infemus  semulatio,:.  Aqux  multss,  id  eet populi, 
non  potueruni  exsiinguere  chariiaiem.  Et  ideo.  vos 
adoleecentuie,  Fulciieme  floribus^  id  edt  reoreate 
me  vestris  virtutibae.  Stipaie  me  ma/t«,  id  est  eu- 
etentate  me  veetrie  operibos.  Per  flores  enim,  et 
mala  opera  designantur  et  virtutes.  Nam  anima 
floret  in  virtutibus,  et  fructificat  in  operibus  Mul- 
tum  enim  recreatur  perfectus,  cum  videt  proficere 
imperfectum  :  propter  quod  dicebat  Apostolas :  ^ 
Vos  esiis  gloria  nosira^  et  gaudimn, 

De  Charitaie  sponsi  adsponsam, 

Quanta  vero  charilate  Christus  amet  Ecclesiam,  ^  ^ 

ostendit  Apostolus  dicens :  '   Viri,  diligite  u^ror^i  B  creditpudicam,  qaamcredithonestam^deqaanihO 


ann  carnis  natura.  Quia :  Verbum  earo  fadum  nf, 
et  habiiavii  in  nobis, 

De  iribus  bonis  Conjugii. 
Tria  vero  sunt  principalia  bona  co^Jugii.  Fides, 
Proles,  et  Bacramentum.  Fides  ad  oastiiatem. 
Proles  ad  fecunditatem  :  Sacramentam  ad  sfcahi- 
litatem  refertur.  Hflec  in  arcramentali  coDjogio  sa- 
cramentaliter  invenimus. 

De  Fide. 
Tanta  namqae  fidei  puritate  Christo  copolator 
Ecclesia,  at  inter  eos  nunquam  conjugii  caaiitas 
violetnr.  Unde  Salomon  in  Parobolia  laudea  Bcole- 
siiB'  proaeqaitar  dicens :  ConfidU  in  ea  cor  viri  tuL 
Cor  viri  confidit  in  illa.  qdam  credit  castam,  qaani 


vesiras.  sicut  Chrisius  dilexit  Ecclesiam^  et  iradidil 
semeiipsum  pro  ea,  Majorem  ergo '  cfiaritatem  nemo 
habet,  guam  ut  ponat  quis  animam  suam  pno  amicis 
suis.  Sic  Deus  ^  dilexit  mundum,  ut  Filium  suum 
unigeniium  darei  pro  mundo.  Qui  proprio  '  Filio 
suo  non  pepercit^  sed  pro  nobis  omnibus  tradidii 
illum. 

De  Conlormiiale  naturse  inter  sponsum  ei  sponsam, 

Ad  sacrameotale  ergo  conjugium,  quod  per  na- 
tur»  conformitatem  contrahitar  inter  Christum,  et 
saiictam  Ecclesiam,  spectat  illu^,  quod  inquit 
Adam  :  *  Hoc  nunc  os  ex  ossibus  meis^  et  caro  de 
carne  mea^,,,  Propterhoc  relinquet  homo  patrem,  et 
adhxrebit  uxori  sux ;  et  erunt  duo  in   came  una. 


suspicatur  ioiquum,  nihil  siniatrQm,  nihil  adver« 
sum.  Ne  quis  autem  existimet^  quod  per  fallaciam 
mulieris  in  hac  sua  fide  fallatur,  diligentor  aiten- 
daty  qaod  super  hoc  veritasdicat  in  BvaogaUo :  ^^ 
Cognosco  oves  meas,  et  cognoscuni  me  mese.  **  A^k* 
num  non  sequuntur^  sed  fugiunt  ab  eo,  quianam  na^ 
verunt  vocem  alienorum,  Eccleaia  siqaidem,  qaas  per 
oves,  et  earum  innocentiam  designatur,  non  seqai- 
tur  alicnum,  non  extraneum,  non  aduiterum  sed 
suum,  scilicet  proprium  virum,  sed  dilectum,  qaem 
diligentissime  qusrit,  et  invenit,  ubi  pascit,  et  ac» 
cubai  in  meridiOy  ne  juxtaquodinquitinCanticis  : 
'*  Incipiat  vagari  posi  greges  sodalium,  Ut  enim  in- 
violatam  Christo  fidem  servaret  Ecclesia,  pro  fids 
NirrCumTchrisruar'  7»""/oma  Dei  etsel,  "n^  ^  nominisejusuniversapertumgeneratorinentorum, 

.....  t  v\  j        nA  Chrifiin  nAflArin  Tnnlia  nnninrArAf*    Snnr.fi  AnimT 

raptnam  arbtiraius  est  esse  se  aequalem  Deo  :  sed 


temeiipsum  exinaniviif  ormam  servi  accipiens,  in 
similitudinem  hominum  factus^  ei  habiiu  inventus  ut 
homo,  Ut  recte jam  sponsas  dicere  possit  de  sponsa: 
Hoc  nunc  os  ex  ossibus  meis,  et  earo  de  eame  mea. 
Verbum  enim  >  caro  factum  est,  et  habitavit  in 
nobis, 

Quomodo  Christus  d^eliquit  pairem,  ei  matrem,  et 

adhsesit  Ecclesix, 

Propter  hoc  orgo,  id  est  propter  dilectionem  Ec- 

clesis^  Cbristus  homo,  de  quo   dicit  Psalmogra- 

phus :  '  Uomo  factus  esi  in  ea;  ei  ipse  fundavit  eam 

^ttissimust  dereliquit  patrem,  id  est :  Exinanivit  ^^ 

se  (ermam  servt  accipiens^  non  deserendo  naturam 


ne  Christo  deserto  Idolis  adhsreret*  Sancti  enim 
lulibria  et  verbera  experii^  insuper  et  vincula^  ei 
eareeres,  lapidati  sunt*  interfecti sunt,  tentatisutU^  in 
occisione  giadii  mortui  sunt,  etc. 

De  Prole, 
Quanto  ergo  salagat  desiderio  prolem  Ecclesia  do 
Christo  suscipere,  Doctor  Ecciesias  manifeste  ds- 
clarat,  inter  cstera  dicens  :  ^*  Filioli  mei^  quo$  ii&^ 
rum  pariurio^  donec  formetur  Christus  in  vobit.  Nam 
et  Lia  ^quondam  datis  mandragoris,  meroede  con- 
duxit  Jacob,  ut  ad  illam  intraret,  ds  quo  concepit» 
etpeperit.  Christus  quoqae  suscipiend»  prolis  aiffe- 
ctum  per  Isaiam  exprimit  dicens :  ^  Nunquid  e§o. 
qui  aliot  parere  facio,  ipte  non  pariam^  dicii  D(niu- 


divinam,  sed  assamendo  naturam  humanam  ;  quia  D  nus  ?  Si  ego,  qui  generalionem  exteris  tribuo^  tieriiit 

non  secondum  Divinitatem,sed  secundum  humani- 

tatem  apparuit.  Et  reliquit  mairem   suam,  id   est 

deseruitSynagogam,  de  qua  secundum  carnemor* 

tos  est.  Incigusfiguram  Jesusdereliquit^iJadsam, 

et  abiit  in  regiooemjuxta  desertum,  in  civitatem, 

et  ibi  morabatur  cum  discipulis  suis.  Et  adhfisit 

uxori  suffi,  id  est  Ecclesiffi  se  coDJonxit,  ut  sit: 

Unum  ovile,  et  unus  pattor  ^*.  Et  ita  duo,  scilicet 


erofPropheta  quoque  dicit  in  Psaiterio  *^ 
habiiare  facit  sterilem  in  domOf  matrem  fUiorum 
Itstantem.  Eamdem  et  tteriiem^  et  matrem  fitiormm 
appellat :  sed  prius  sieriiem  antequam  Christo  co- 
pulata  fuisset ;  postea  vero  matrem  filiorum  tsetan^ 
tem  :  secundum  illud  Propheticom  :  **  Lauda  tio* 
riiis,  quae  non  parit :  exulta,  qux  non  parturit,  qmies 
mulii  filii  desertae  magis,  quam  ejus^  quae  habei  vt- 


OB  QUADRIPARTITA  SPSaB  NUPTIARDM. 


93 


MulUplicabo  **  semsn  tuumsictU  arenam,  qux.tL 
\  littore  maris.  Eo8  autem,  quos  amaQtissime* 
ipit,  religiosissime  Dutrit,  oe  contingat  de  natis 
38iffi,  quod  accidit  de  Gliie  Syoagog»,  de  qui- 
ipse  conqueritur  apud  Prophetam  :  Filios  in- 
,  **  nutrivif  et  exaltavi,  ipti  autem  spreverunt 
Elcciesia  vero,  quos  geriuit,  doctrinie  instituit 
laribus,  et  moribus  informal  honeatis.  Cibat 
'  pane  vits,  et  inteilectus,  et  potat  eos  aqua 
mtiflB  salutarie.  Venite,  inquit,  **  panemcome- 
mecum,  et  hibite  vinum  meum,  guod  miseui  vo» 
\elinquite  infantiam,  etvivite^  etambulateinviis 
eniix.  Dat  et  panem  coQlestem  et  calicem  salu- 
n,  de  quo  si  quis  gustaverit, "  vivet  in  xternum ; 
?  delectamentum  *«  in  se  habentemp  et  omnem 
ris  suavitoJem.  Uic  est  panis  vivus,  '*  qui  de  Q 
descendit ;  quem  filiie  suis  tradidit  Ecclesia. 

De  Sacramenlo. 
cramentumauteminterChristum,  et  Ecclesiam 
^arabilem  perseverat ;  sicut  sponsa  de  sponso 

in  Cantico  :  ■•  Inveni  quem  ailigit  anima  mea  : 
i  eumy  nec  dimiitam,  donec  iniroducam  itlum  in 
}  malris  mese.  Ghristus  quoque  cum  dixisset 
(tolis  :  '^  Nunquid  ei  vos  vultis  abire  ?  Petrus 

tota  respondit  Ecclesia  :  Domine  verba  vilx 
me  habes  :  et  adguem  ibimus  f  Adhoc  iuBepa- 
le  Bacramentum  pertinere  dignoacitur,  quod 
stuB  loquens  Apostolis  CatholicsB  promittit  Ec- 
B  :  ^  Ecce  ego  vobiscum  sum  omnibus  diebus^ 
e  ad  eansummaiionem  sasculi.  Hso,  qusB  diota 
;  de  tribus  bonis  conjugii  juxta  sacramentale  ^ 
ugium,  facile  possuntad  spiritale  conjugium 
rqoeri. 

De  Conjugalis  vinculi  firmitate. 
irro  (Ides,  et  proles  ia  ordinato  conjugio  sem- 
Adhsrent.  Nam  interdum  castitas  violatur,  et 
nditas  impeditur.  Sacramentum  autem  sta- 
perseverat,  ut  sine  ipsoesse  non  possit  conju- 
1.  Manet  aulem  semper  vinculum  inter  viventes 
agale,utetiamcau8a  fornicationis  intervenienti 
rtio  conjugalis  vinculi  Grmitas  non  solvatur; 
lino  testante,  qui  ait  ^  :  Quicunque  dimiserii 
em  suam^  nisi  ob  fornicationem  et  aliam  duxe- 
maechatur  ;  et  qui  dimissam  duxerit,  msechatur, 
stolus  vero  *^  necessariam  veritatem  secuturus 
iQxit :  similiter  qui  ab  uzore  discesserit.Simili- 
[uaside  conjugio  Ghristi  recedens,  etilde ;  et  vir  D 
iscesserit  ab  uxore. 

De  Spirituali  Conjugio. 
0  et  Apostata  perdita  ^  Sacramentum  fidei  noo 
Ltit,  quod  lavacro  regenerationis  accepit ;  red- 
iurenim  redeuntisibi,  si  discederetab  admisso 
st  hoc  qui  recesseritadcumulumsupplicii,  non 
neritum  prsmii.  Sicut  ergo  per  fornicationom 


uzor  a  virodimittitar;8icpropterap08ta8iamaQima 
separatur  a  Christo. 

De  Spiriiuali  reconciliaiione. 

Potest  tamen  reconciliari,  si  redeat,  et  viri  flagitet 
pietatem,  ipso  attestante,  qui  ait  »• :  Convertimini 
ad  mey  et  ego  convertaf  ad  vos.  Alioquin  mittens*^ 
manom  ad  aratrum,  et  respiciens  retro  cum  uxore 
Lot  ^  in  salis  statuam  convertetur. 

Quid  impediat,  aut  dirimat  Conjugium. 

Licet  autem  quffilibet  criminalis  ofTensaspirituale 
conjugium,  quod  est  inter  Deum  etanimam,  etim- 
pediat  contrabendum,  etdirimatjam  contraclum, 
quia  charitas  non  patitur  habitare  cum  vitio,unde 
nemo  ]^oieaiDeoservire**etmammon35:  sacramentale 
tamen  conjugium^  quod  interChristum  est,  et  Eo- 
clesiam,  soiaforte  velcontrahendum  impedit,  vel 
contractum  impedit,  vel  dirimit  inddelitas.  Nam 
qui  fiote  baptizatur,  ut  Simon,  ^^  etsi  ildei  suscipiat 
sacramentum,  quia  tamen  non  accipit,  a  Christo 
dissentit ;  et  ideo  conjugium  cum  ipso  non  contra- 
hit.  Quis  enim  dizerit,  quod  sine  consensu  conju- 
gium  contrahator?  Quisquis  autem,  ut  Jolianua 
Apostata,  etsi  sacramentum  fidei  non  amittat,  quta 
tamen  fidem  sacramenti  dimittit,  de  Christi  conju* 
gio,  quasi  fornicando,  recedit.  Omnis  ergo,  qui  my- 
steriom  Incarnationis  Verbi  non  credit,  ad  conju- 
gium  sacramentalenoQcrediturpertinere,  quod  per 
Incarnationis  mysterium  inter  Christumy  et  Eccle- 
siam  est  contractum. 

Quod  Sacramentale  Conjugium  nunquam  dirimaiur. 

Porro  cum  anima  per  apostasiam  separatura 

Ghrisio,  QOQ  desinit  esse  uxor ;  com  femioa,  quo 

propter  mcBchiam  sdparalur  a  viro,  uxor  eEse  qoq 

desiQat,  etsi  alteri  copuletur.  Nam  sicutiQ  ista  per- 

durai  viocuium  matrimonii,  sio  in  ista  permanet, 

Sacramentum  baptismi.  Et  sicut  iila  contraxit  coq« 

jugium  per  consensum  :  sicista  per  fidem  ;   cea- 

sante  tamen  io  iila  coQseQsu,  oonjugium  qoq  dia- 

solvitur. 

Cur  tn  ista,  fide  cessante,  Conjugium  non  dissolva- 

tur. 

Aq  forte  quaelibet  anima  Ghristiana  non  solum 
Justa,  sed  apostata  conjux  est  Christi,  licet,  adul- 
tera,  quia  viro  fidem  non  servat,  quam  servare 
lenetur,  propter  debitum  Sacramenli,  quod  etiam 
in  apostata  perseverat :  alioquin  non  esset  adul- 
tera  si  conjux  ipsa  non  esset  ?  Sit  ita,  si  nihil  est 
quod  melius  valeat  responderi. 

Qu^stio. 

Illud  autem  videtur  obsistere,  quod  in  Osee  Pro- 
pheta  Dominus  protestatur  :  ^^  Judicate  matremve- 
stram^  judicate  :  quoniam  ipsa  non  uxor  mea,  et  ego 
non  vir  ejus  ;auferat  fornicationes  suas  a  facie  sm, 
et  adutteria  sua  de  medio  uberum  suorum.  Ecee 


Genes.  22, 17.  «♦  Isaix  1.  2.  «  Eccles.  15,  3.  «•  Prov.  9,  et  6.  "  Joan.  6,  52. ««  Sap.  46,  20.  *»Joan.  6, 51. 
2p.  3.  vers.  4.  '»  Joan.  G.  67.  "  Mallh.  28,  20.  ^UaUh.  19,  9.  »*  Hic  sensus  yidelur  [Librarii  causa]  non 


deficere.  Idem  quoque  incommodum  in  subsequenlis  capilis  initio  occurrit.  '*  Subsiitue  fide,   alioquin 
s  tn  his  verbis  esi  sensus.  ^Zach.  1,  2.  "  Luc.  eap.  9.  vers.  62.  »•  Gen.   19,  26.  »•  MaUh.  6,  24.  *•  Aa. 


\ 

%s 

3.  **  Cap.  2,  2. 


935 


INNOCBNTII  in  PAPA. 


propter  fornicationem,  et  adulterium   dicit  dissO'  i  sponsa.  Lap{8  *'  angularis^  qui  feeit^uiraqueu 
latam  esse  conjugium,  ul  nec  ipsesit  vir,  necipsa      Nam  **  fi^   qui  prssibant^  et  qui  sequebanlur^  eU- 

mabant  dieenles :  Hosamna  filio  David  :  Bemedietiu, 


sit  uxor. 

Solutio. 

Sane  spirituale  conjugium,  quod  peranimichari- 
tatom  Deus  cum  Synagoga  contraxit,  illud  utique 
fuit  per  idoloiatriam  diseolutum,  per  quam  anima 
moritur,  quia  scparatur  a  Deo.  Nam  sicut  corpus 
vivit,  ex  anima,  sic  anima  vivit  ex  Deo.  Apostolo 
vero  docpnte  *•  didicimus,  quod  alteroconjugatorum 
defuncto,  reliquus  a  conjngii  lege  solutusest  Sa 
cramentaie  vero  conjugium  dissoivi  non  potest, 
quia  nondum  Christus  per  natur/e  conformitatem 
contraxerat  cum  Ecciesia,  quia  Verbum  nondum 
fuerat  inoarnatum. 


gui  venit  in  nomine  Domini.  Sed  et  eeeandom  aliam 
speoiem  nuptiarum  Christus  iDplenitudinetempo- 
ris  sibi  conjugavit  Ecclesiam,  quam  olim  sibi  de- 
sponsaverat  Synagogam.  Nam  ut  eBeeot  **  duo  » 
eame  una^  Verbum  **  caro  factum  est,  et  kabiiasU 
in  nobis  ;  ut  dioere  valeat :  Hoc  '^  nunc  o$  ex  omims 
rr.eis,  et  caro  de  came  mea,  Secundum  haDO  apeciem 
Christus  est  unicus  unics.  Vna  est,  inquity  "  cv- 
lumba  mea ,  quam  numquam  repudiabit,  nec  aliam 
superducet,  quia  pepigit  **  cum  ea  testamentam 
setemum  in  sanguino  suo  :  Vobiscum  inquit,  ^  ero 
omnibus  diebuSf  nsque  ad  consummationem  ssecult. 


In  qua  vero  nalura  Christus  est  sponiua  Eccleais, 
Utrum  parvulus  bapti^m^cmiraha^  Sacramentale  B  i^  ea  unctus  est  oleo  Isetitix  •'  pra^  consorHbus  suis 

ut  essGt  Pontifex,  et  Sacerdos  secundum  ordinem 


conjugium  ? 

Si  vero  qusBratur  de  parvulo,  qui  non  credit, 
utrum  Christo  per  Sacramentumfideidesponsetur, 
forsitan  respoodebitar,  quod  siout  in  flde  baptiza- 
tur  EccIesiflB,  sio  per  fidem  Ecclesi»,  desponsatur. 
Nam  sicut  in  adulto  fides  Sacramenti  sine  Sacra- 
mento  iidei  potest  peccata  delere,  sic  in  parvulvo 
Sacramentum  fidei  sine  fide  Sacrameuti  peccatum 
potest  dimittere.  Quid  enim  si  supplet  gratia,  quod 
negat  nutura  ?  Tanietsi  ferum  sit,  in  carnali  conju- 
gio,  quod  per  alienum  cousensum  nemo  matrimo- 
nialiter  obligatur. 

Qusestio 
Utrum  Chrisius  dicendus  sit  bigamus. 


Melchisedech,  Christus  ergo  secundum  illud,qaod 
est  Pontifex,  non  eiit  bigamus,  sed  monogamus. 

Alia  qusestio  de  eodem. 

IUud  autem  movere  non  debet,  quod  io  maltis 
auotoribusScripturarum  multffi  describuntar  Eccle- 
siffi.  Paulus  enim  Apostolus  ait  ^^ :  Prseter  iUa,  quse 
extrinsectu  sunt,  in%tantia  mea  quotidianay  sollici' 
tudo  omnium  Ecctesiarum,  Et  Joannes  Apostoioi 
Bcribit  septem  Ecclesiis,  qus  sunt  in  Asia^  iQuod 
videSf  inquit,  scribe  in  libro,  et  mitte  septem  EceU' 
siis,  Ephesum,  et  Smymam^  et  Pergumum,  et  Tkya" 
tiram^  et  Sardis,  et   Philadelpkiam,  et  Laodician. 


.    .  ^  Sicut  autem  multa  sunt  membra  corporia,  ez  qui- 
Com  aatem  secundum  Apostolom  *»  «>Porteat  C  ^„9  unum  corpus  efticitur;  iU  mult»  sunt  Eodeii. 


Episropum  esse  unins  uxoris  virum^  \d  est  monoga- 
mum  :  quomodo  Cbristus,  qni  est  Pontifex^^  fiUu- 
rorum  bonorum,  sncerdos  in  aetemum  secundum  or^ 
dinem  Melchixedech,  ♦•  repudiata  Synogoga,  super- 
duxit  Ecclesiam  ?  Sane  licet  Christusad  tempus  de* 
acruitSynagogam  :  quoniam  ut  ipse  meminit  'per 
Prophetam  :  ^  Denudavit  fomicationes  suas^  et  dis^ 
cooperuit  ignominiam  suam,  et  recessit  ab  ea  ;  po« 
stea  tamen  iilam  resumpsitin  primitivis  fidelibus, 
quia,  solus  ex  Judxis  est  *''  cui  non  superduxit 
Ecclesiam,  sed  inseruit  tanquam  oleastrum  olivsB: 
juxta  quod  ei  dixit  /  postolus :  ^  Quod  si  aiiqui  ex 
ramis  fracti  sunt,  tu  cum  oieaster  exses^  insertus  es 
in  iiliSy  et  factus  est  socius  radicisy  et  pinguedinis 


particutares,  de  quibue  una  c^msistit  Eccleaia,  qa« 
Catholica  dicitur,  id  est  universalis,  uno  Gbriati 
Spiritu  vivifioata  per  totum,  sicut  et  oorpuahuma- 
num  una  per  totum  anima  vegetatur.  Quod  bene 
significavit  Salomon  ubi  ait  *♦;  Sapieniia  aedifieasfU 
sibi  domum,  excidit  cotumnas  septem,  Christus  eat 
Dei  virtus,  et  Dei  sapientiay  qui  «dificavit  sibi  do- 
mum,  id  est  Ecciesiam,  de  quie  dicit  Propheta  ** : 
0  Israelf  quam  magna  est  dotnus  Dei !  Et  ezcidit 
ooiumoas  septem  ;  id  est  distinxit  in  ea  aeptem 
dona,  vel  septem  ordines  Sanctorum  ^  :  nuitatem 
enim  Ecclesiffi  Dominus  in  Evangeiio  commendavit 
*•  Tu  es,  inquit,  Petrus,  et  super  hanc  petram  eedi- 
ficabo  Ecciesiam  meam,  El  Propheta  dioit  in  Psal- 


oitvse,,,,  Caecitas  *•  entm  ex  parte  cectdtt  tn  Israel,  nx-opi*.  •     w?    i    -      ii.'       ^i^^ 

,     ..  j    ^    , .       .  .       .    ^  .  .  ,       ,  D  terio  ••  Exaltent  eum  m  Ecciesta  plebu  ;  «  m  ai- 

donec  plenttudo  Geniium  mtraret,  etstc  omntsisraeL      ...  •      _i      *    * 

'^  '      thedra  sentorum  iaudent  eum 


saivus  fieret.  Veritas  quoque  cumin  Evangelio  prn- 
misissiet :  Animam  meam  pono  pro  ovibus  meis; 
consequenter  adjunxit  ^^ :  Et  alias  oves  habeOy  quas 
non  sunt  exhoc  oviii :  etiitas  oportet  me  adducere, 
et  vocem  meam  audient^  et  erit  unum  oviie,  et  unus 
pastor:  id  est  unus  pastor,  unus  sponsue,  et  una 


llem  alia  qusestio  de  eodem, 

Verum  quid  adhuc  respondebitur  :  Gum  omoie 

anima  justa  Christo  sit  desponsata   per  fidem,  et 

cupulata  percharitatem  ;totergo  suntGhriato  apon- 

sffi,  quot  sunt  anim»  jast»  ?Quodergopertin6l  ad 


*«  Rom  7.  2.  ♦»  /  Timolh.  3,  2.  **  Hebr,  9,  H.  ♦»  /n  ead,  Epist,  5.  6.  ♦•  Ezech,  23,  18.  *'  Joan,  4,  22,  •• 
Bom,  11,  17.  ♦»  vers,  25  et  26.  »•  Joan,  10, 15.  »*  vers,  16.  »•  Bphes.  2,  20.  •»  Ibid.  vers.  14.  ••  IfarCT  11, 9.  •• 
Cen.  2,  25.  ••  Joan.  1,  U.  »^  Gen.2,  25.»»  Cant.  6,  8.  ••  Ecci.  17,  10.  et  c,  Act.  20,  28.  •• 
MatUi.  28.  20.  •»  Psalm.  44.  8.  ••  II  Cor.  11,  28.  •»  j4poc  1,  11.  •♦  Prov.  9.  1.  ••  Baruch.  3.  24.  ••  In  hmt- 
gine  adjunquntur  haec  :  Virginem  Mariam,  Angelos,  Prophetas,  Apostolos,  Martyres»  Gonreasorea,  et 
Virgmes.  •'  Matlh,  16,  18.  ••  Psai.  106,32. 


937 


DB  QUADRIPARTITA  SPhClE  NUPTIARUM. 


938 


sifnilitudiniesacramentuni.priinain  legem  conjauii  A  fJ^  operihus  juxtiliXj  qux  fecimus  noi,  sed  secundum 


factam  in  Paradiso,  quam  Christus  in  Evangeiio 
connrmavit :  Erunt  inquit  *',  non  multi  sed  duo  in 
carne  una ;  id  est  in  uno  carnaii  conjugio.  Propler 
hor  relinquet  homo  patrem,  et  matrem^  et  adhxrebit 
nou  uzoiibus,  sed  uxori,  Sacramentum  autem  hoc 
magnum  est^  non  inter  Deum,  et  animani,  scd,  ut  in« 
quit  Apostolus,  ^^  tn  Christo,  et  in  Ecclesia. 

Quanquam^omnea  animsjustiBsiot  una  sponsa, 
et  una  virgo  propter  unitatem  tipiritus  ''Squam  in 
vincaclo  pacia  obaervant.  i£mtt/or,inquit,  ^'  vos  Dei 
semulatiane :  despondit  enim  vos  uni  viro  viryxnem 
castam  exhibere  Christo.  Pluraliter  ait  vox,ei  singu- 
lariter  ait  virginem ;  quia  omnes  in  Christo  sunt 
una  virgo,propterunumintegritati88piritum,etvir- 


suam  misericordiam  satvos  nos  fecit  prr  lavacrum 
regenerationis  ^pirttus  SancU\  quem  effudit  in  nobis 
abunde  per  Jesum  Christum  Satvatorem  nostrum :  ut 
justifirati  gratia  ipsius,  hxredes  simus  secundum  spem 
vitae  xttrnaR.  Si  autem  gratia,  •'  non  ex  operibus  : 
alioquin  gratia  jam  non  est  gratia,  Non  esi  ergo  •■ 
volentis,  neque  currentis,sed  Dei  miserentis^B^d  quem 
nuUua  accedit,  nisi  ipse  prfficedat,  nemo  pervenit, 
nisi  ipse  prsveniat :  unde  Propheta  dicit  in  Psal- 
terio  ;  *"*  Pracvenisti  eum  in  benedictionibus  dulcedi* 
nis^  et  Christus  iu  Evangelio:*^  Semo  venit  ad  m$^ 
nisi  Paier  meus  traxerit  eum.  Misericordia  enim  Dei 
non  eolum  prnvenit.  Bed  subsequitur.  Prsvenit  in* 
spirando  ;  subsequitur  adjuvando.  Prsvenit,  ut  in- 


ginitatia   auctorem.   Nam  ^>  divisiones  ^ratiaruw  n  cipiat^subseruitur  ut  perficiat.De  prsvenienti  dicit 


Sunt..,  Unus  autem  Spiritus^  dividens  tingulis  prout 
vull, 

De  personis  legitimis. 

Suntautem  nonnuils  personnaB, qus  carnale  con- 
jugium  inter  se  contrahere  prohibentur.  Etquidem 
ante  legem  fuerunt  pancissirps  :  sub  lege  plures  : 
Propter  hoc  '♦  relinquet  homo  patrem^  et  matem  ;  id 
est  propler  copulam  conjugalem,  nec  fllia  patrcm, 
nec  fllius  matrem  accipiet.  Ghristus  autem  in  coo- 
jugem  accipit  et  matrem,  et  flliam,  et  s  *rorem,  et 
omnem  omnino  personam,  qus  Patris  ejus  efflcit 
voluntatem.  Quicunque  vero  feccrit  ^*  voluntatem 
ejus  Patris,  qui  est  in  ccelis,  ipse  suus  frater,  eo- 
ror,  et  mater  est.  Hic  quoque  sponsus  in  Canticis 


in  Psatterio :  **  Misericordia  ejus  praeveniat  me,  De 
subsequenti  dicit  in  aiio  loco  :  **  Misericordia  tUA 
subsequeiur  me.  Non  ergo  pro  dote,  sed  tantum  ex 
gratia  Deus  animam,vei  Christus  sibi  desponsavit 
Ecclesiam.  Qu»  enim  prior  ^"^  dedit  itii,et  retribueiur 
eii  Quoniam  ex  ipso,  ei  per  ipsum,  et  in  ipso  suni 
omnia,  Quid  igitur  habet  homo,  "*  quod  non  acce- 
peril  ?  Ipsa  caritas,  per  quam  anima  Deo  spiritua- 
liter  coputatur,  sit)i  datur  a  Deo  :  Paulo  attestante, 
qui  ait :  *^  Caritas  Dei  diffusa  est  in  cordibus  nosiris 
per  Spiritum  sanciumy  qui  daius  est  nobis, 

Quod  Christus  donationem  facti  Ecclesiae, 
Hsc  anims  peccata  dimittit,  ut  separatam  a  Dia* 
bolo  copulet  Deo.  Caritas  enim  ^  operit  multitudinem 
peccatomm.  Et  Dominus  inquit  in  Bvangelio  :  **  Di- 


eamdem  et  sponsam  nominat.  et  sororem  '• :  Fulne^  Q  ^  .^^^  ^^^^  ^ .  ^^^^.^^^  ^^^^^^         .^^  ^ .^^^^  ^^^^^^^ 

raxti  cor  meum  soror  mea :  sponsa  mea  vulnerasix 

cor  meum.  Similiter  eamdem  et  regenerat,  ct  de- 

sponsat:  regenerat  prolem,  et  desponsat  uzorem. 

Nec  exspectat  septennium^prosponsalibus:  neo  pro 

nuptiis  duodennium.  Quid  itaque  mirum,  si  flliam 

ducitinconjugem,quifliiaro  elegitin  matrem?Nam 

et  Pilius  matrem  genuit,et  fllia  peperit  Genitorem. 

Nullus  ergo  spirituale,  vel  sacramentale  conjugium 

contrahere  prohibetur.  Quin  imo  quibuslibet  hu- 

jusmodi  copulam  ioire  prscipitur.  Non  esi  enim  di^ 

stinctiOf  aicut  dicit  Aposlolus :  "  sed  justitia  Dti  per 

fidem  Jesu  Christi  super  omnes,  qui  creduni.  Omnis, 

inquit,  '•  ^tti  venit  ad  me,  non  ejiciam  foras.  Omnes 

tamen  efficit  unum,  sicut  ipse  dicit  ad  Patrem :  '• 


Qui  cum  propoesuisset  8imoni  Pharisso,  **  quod 
duo  debitores  erant  uni  fxneratoriy  et  unus  debebtU 
denarios  quingtntos,  et  alius  quinquaginta,  non  ha" 
bentibus  autem  illis  unde  redderenty  donavit  utrique, 
Quis  ergo  pius  diliyit  ?  Jlecte  Simon  illi  respondii : 
Existimo  cui  plus  danavit.  Haec  est  ergo  donatio 
propter  nuptias,  remiasio  pec«;atorum.  Nam  ai  ca- 
ritab  est  conjugium,  propter  quod  Deus  anims  co« 
pulatur,  et  propter  curitatem  debita  condonantur, 
profecto  donatio  propter  nuptias  est  remissio  peo- 
catorum ;  et  tiecure  dicimus,  et  libere  protestatur, 
quod  causa  Justificationis  est  caritaa,  secundum 
Evangeiicum,et  Apostolicum  testimonium,quod  in- 
duximus  :  Dimissa  sunt  ei  peccaia  mulia,  quontam 


Ego  claritatem,  quam  dedisti  mihi,  dedi  eis :  ut  om-  jj  ^^i^^ii^^n^^^  Ei  Bicaritasoperitmultiiudinempee' 
nes  sint  unum,  sicut  et  nos  unum,  sumus.  Ego  in  eis, 
et  iu  in  me :  ut  sint  consummali  in  tinum,  et  cogno- 
scat,  munduSf  quia  iu  me.misisti. 

Quod  Ecclesia  Christo  dotem  non  tribuU 
Verum  nec  anima  Deo,  nec  Bcolesia  Chriito  do- 
tem  aliquam  pro  suo  tribuit  conjugio  contrahendo, 
quia  gratis  eam  absque  dole  suscepit.  Non  enim  •• 


catorum  (lucem  eniro  tenebrsfugiunt)  utique  lox  te- 
nebras  fugat.  Quia  non  est  conventio  ••  iuois  ad 
tenebras,  neque  Christi  ad  Belial.  Aliam  quoque 
donationem  Christus  promittitBcclesis,  quampu- 
blicis  litteris  Matthsus  Bvangelista  describit :  •^ 
Bcdii  pauperes  spiritu,  quoniam  ipsorum  est  regnum 
Coeiomm.  Beati  miteSy  etc. 


••  Matth  19  5  '•  Ephes.  5,  32.  '»  Ibid.  4.  3.  "  //  Corinth.  11,  2.  '•  /  Connth.  12,  ket  1«.  '*  Oen  2,  24.  « 
Minith  i2^'-i^'CavT9  "  Bom.  3.  22.  «  Joan.  6,  37.  ^»  Joan.  17.  22  et  23.  ••  Tt£,  3.5  et  seq.  •»  Rom.  14, 
f  M  li  ,m'  9  16  ^%salm  20  4  Aan.  6,  44.  -  Psatm.  58,  i  l.  "  l^^alm.  22,  6.  •^  Bom.  11  35  ef  36.  ••  I 
Cor.  J  ?: «^'  l^.  5f 5  S/?;^;; 4,  S  •*  L^  7,  47.  -  £««  ?,  41  ./  seq.  -  //  Corinth.  6,  15.  •*  Cap.^ 
vers.  3,  «t  seq. 

PAtMi.  ccatYU.  3« 


IKNOCRNTII  ni  PAPiB. 


MO 


M  mysticis  dontn,  gux  Gentililas   Christo  prsgmisit,  A  vid,  et  hahitantihw  Jerusalem  in  abluiumem  peect^ 

Licet  autem  Ecoleaia  viro  8U0  dolem  non  dede-  '  «     - 

rit,  sed  donationem  ab  ipso  receperit,  per  nuntios 
tamen  idoneos,  viros  utique  nobiles,  et  prudentes, 
qusdam  sue  dilectionis  et  devotionis  mystica  dona 
pramisit,  quando  gentilitas  Magos  ab  Oriente  Je- 
roaolymam  destinavit  qusrentes,  **  Ubinam  esset, 
qui  natuB  erat  Rex  Judsorum?  Viderunt  enim  stel- 
lam  eiJQB  in  Oriente,  cujus  signo  processerunt,  et 
invenerQnt ;  prociderunt^et  adoraverunt.  Et  apertis 
thesauris  suis,  obtulerunt  ei  muneraf  aurum^  thus,  et 
myrrham.  Aurum  regi :  Thus  sacerdoti ;  Myrrham 
mortali.  Tunc  ccepit  impleri  vaticinium  Propheta- 
rum  :  ••  Reges  Tharsis^  et  Insulse  munera  offerent : 
Regee  Arahum,  et  Saha  dona  adducent.  ^  Omnes  de 


toriSyCt  menslruaix,  Propterquod  et  Veritas  inqait 
in  Evangelio  :  *  Nisi  quii  renatus  fuerit  ex  agua,  ei 
Spiritu  Sancto,  non  intrahit  in  regnum  caetontm. 
Sed  *  Qui  crediderit,  ei  bapti%atus  fuerit^  satvu 
erit. 

De  Unguento. 
De  ungueoto  Sponsa  dicit  ad  Sponsum  iq  Canti- 
cis  * :  Curremus  in  odorem  ungueniorum  tuarmm. 
Unguenta  sunt  Spiritus  sancti  chrismata,  qus  con- 
(iciuntur  ex  illis  pigmentis,  qua  Isaias  comoQemo- 
rat,  dicens  :  *  Requiescit  super  eum  spiritus  sapien" 
tiXf  et  intellectuSf  spiritus  consilii^  et  fortiiudinis^ 
spirilus  scientiXt  et  pietatis,  et  replevit  eum  spiriius 
timoris  Domini.  HffiC  sunt  aromata  ^  myrrhee^  et 


Saba  veniunt,  aurum,  et  thus  deferentes,  et  laudem  n  thuris,  et  universi  pulveris  pigmentarii.  UnguenU 


Domino  annuntiantes. 

De  multipliei  eultu,  quem  sponsx  sponsusadhibuit. 

Christus  itaqoe  non  ex  merito,  sed  ex  gratia  sibi 
despoQsavit  Ecclesiam,  quam  lavit,  et  unxit ;  orna- 
vit,  et  decoravit.  Sic  per  Ezecbielem  Prophetam  sub 
tjpo  Synagog»  describitur  :  •*  Juravit  tibi,  et  tn- 
gressus  sum  pactum  tecum :  aii  Dominus  Deus :  et 
fttcta  es  mihi.  Et  lavi  te  aqua^  et  emundavi  sangui- 
nem  tuum  exte:  et  unxi  te  oleo.  Et  vestivi  te  disco- 
loribust  et  ^  lavi  te  janthino :  ei  cinxi  te  bysso,  et 
indui  te  subtilibus.  Et  omam  te  omamento,  et  dedi 
armillcLS  in  manibus  tuis,  ei  torquem  circa  collum 
tuum,  Et  dedi  inaurem  super  os  tuum,  et  circutos 
auribus  tuis,  et  coronam  decoris  in  capite  tuo.  Et 


ista  redoient,  et  impinguant.  Redolent  exterias 
hilari  tama,  impinguant  interius  spirituali  letitia. 
Propter  hilarem  famam  dicit  Apostolus  :  *  Christi 
bonus  odor  sumus  in  omni  loco,  et :  •  Domus  impieta 
est  ex  odore  unguenti.  Propter  spiritualem  IsBtitiam, 
inquit  Psalmista  :  '•  Impinguasti  in  oleo  caput  meum^ 
et :  '^  Sicut  adipe  etpinguedine  repleatur  anima  mea. 
Unguentum  istud  principaliter  abundat  in  Christo, 
cui  sine  mensura  datus  est  Spiritus,  qu!a  '*  Unctiu 
est  oleo  lseliti3P  prss  consortibus  suis.  Sed  unguen- 
tum  *'  a  oapite  descendit  in  barbam,  et  a  barba  in 
oram  vestimenti  descendit,  quia  ^^  de  ptenUudiu 
ejus  omnes  accepimus;  primum  Apostoli,  deinde 
cffiteri.  Hsc  est  unctio,  quse  secundum  Joannem  " 


omata  es  aurOy  et  aryento  et  vestita  es  bysso,  et  po-     docet  de  omnihus;  qua  reges  et  Sacerdotes  uofraa- 
lymito,  et  multis  coloribus :  simiiam^  et  met  et  oleum  ^  tur,  sed  illi,  de  quibus  Petrus  Apostolus  ait :  ^*  Vos 

estis  genus  etectum^  regale  sacerdotium. 

De  Omatu. 
De  ornatu  loquitur  Salomon  in  Parabolia  ^^ : 
Stragulalam  vestem  fecit  sibi:  hyssus^  et  purpura  ve- 
stimentum  ejus :  Omnes  '*  domesiici  ejus  vestili  suni 
duplicibus.  Vestes  EcclesiiB  sunt  virtutes,  quibos 
Ecclesia  protegitur,  et  ornatur,  secunduro  illud 
Propheticum :  '•  Sacerdotes  tui  induant  jusiiitam. 
Et :  *•  Induti  sunt  arietes  ovium,  et  vaites  abunda- 
hunt  frumento.Toiig^iuT  habet  diversitates  veatium, 
qubt  habet  varietates  virtutum  Juxta  quod  alibi  le- 
gitur :  *'  Astitit  regina  a  dextris  tuis  in  vestitu  deau* 
ratOt  circumdata  varietaie.  Propter  quod  domesiiei 
eju%,  id  est  fldeles  in  domo  Domini  conversantes, 


eomedisti  et  deeora  facta  es  vehementer  nimis,  et 
profecisti  in  regnum.  Et  egressum  est  nomen  tuum  in 
Gentes  propter  speciem  tuam,  quia  perfecta  eras  in 
decore  meo^  quem  posueram  super  te,  dicit  Dominus 
Deus. 

De  Lavacro. 
Lavit  ergo  Ghristus  Ecclesiam^  at  eam  a  cnmiQi- 
bus  emundaret.  Unxit  me,  ut  chrlsmatibus  decora- 
ret;  omavit  me,  ut  virtutibus  insigniret.  De  lava- 
cro  dicit  Apostolns  ad  Ephesios :  ^^  Viri  diligite 
uxores  vestras,  sicut  et  Christus  ditexit  Ecctesiam,  et 
se  ipsum  reddidtt  pro  ea,  ut  itlam  sanctifica'' 
ret  mundans  iavacro  aqux  in  verba  vitx^  ut  exhibe- 
ret  ipse  sibi  gloriosam  Ecciesiam  non  habenlem  macu" 


lam^  aut  rugam^  aut  aiiquid  hujusmodi^  sed  ut  sit  D  dicuntur  vestiti  duplucibus,  id  est  diversie  virtuti* 


sancia  et  immaculata.  Baptismus  enim  abluit  non 
tantum  corpus,  sed  cor  :  per  ablutionem  corporis 
exteriorem  signiflcans  ablutionem  cordis  interio- 
rem.  Juxta  quod  Dominus  per  Bzechielem  testa- 
tur :  ^  Effundam  suptr  vos  aquam  mundamy  et 
mundabimini  ob  omnibus  inquinamentis  vestris.  Et 
Ezechias  .*  *  In  die  ilia  erit  fans  patens  domui  DO' 

••  Matth  2,  1,  et  seq.  ••  Psalm.  71,  10.  "  Isaix,  60, 


bus  ornati.  Stragulata  fero  vestis  est  illa,  que  non 
solum  texitur  ex  virtutibus,  verum  et  contexiturex 
operibus,  ut  varietate,textura  firmissima  contexa- 
tur ;  hsc  est  virtus  operan^,  et  operatio  virtuosa. 
Quia  vero  duo  sunt  genera  Fidelium  in  BccleBia,  vi- 
delicet  Gonfessores,  et  Martyres,  reote  subJuDgitar: 
Byssus^  et  purpura  vestimenium  ejus.  Purpura  nam- 

.  ••  Cap.  16  vers  8.  et  seq.  ••  Non  nihii  distat  hxc  ut- 


terpretatio  a  Vulgata.  An  id  in  Amanuensem  referendum  esi  f  Judicet  Lector.  ^^  Cap.  5,  vers.  25,  et  sm.  * 
Cap.  36,  25.  •  Cap.  13,  4.  •  Joan.  3  5.  *  Marc.  16,  16.  •  Cap.  1,  3.  •  Cap.  11,  2. '  Cant  cap.  3,  6.  •  i/ 
Corinth.  2, 14.  •  Joan.  12,  3.  ••  Psai.  22.  5.  "  Psai.  62,  6.  "  44,  8.  *•  Pw/.i32,  2,  et  3.  *♦  Joan.  1,  16,  »•  I 
Joan.  2,  27.  <•  1  Petr.  2, 9.  ^^  Cap.  31,  22.  >•  Eod.  cap.  vers.  21. »  Psalm.  131, 9.  ••  Peaim.  64, 14.  >«  Psaims. 
44,10. 


941  DK  QUADRIPARTITA  9PBC1E  NUPTIARUM. 

que  Martyribas  coDveait  propter  sanguinem,  de  A  De  Desponsaiione. 


942 


tiQgitur:Bys8usautem  congruitConfeBsoribus  pro- 
pter  candorem,  qucm  ex  maceratione  sortiuntur. 
Quociroa  Sacerdotalis  ornatus  contcxtus  orat  ** 
ex  auro,  el  hyacintho^  el  purpura,  coccotjue  bis  tin- 
ciOf  ei  bysso  retorla  opere  polymiio,  id  est  Vario,  de 
quibus  plenius  egimus  in  libello,  qai  de  Missarum 
mysteriis  appellatar.  Gaudeamus  ergo  ''  et  exulie^ 
muij  quia  venerunt  nuplix  Agni^  et  uxor  ejutprxpa- 
ravit  se.  Bt  daium  est  t7/i,  ui  cooperiat  se  byssino 
spiendeniiy  et  candido.  Byssinum  enim  jussiificationes 
sunt  sanctorum.  H«c  cst  Sara  maturior,  Rebecca 
sapientior,  Lia  fecundior,  Rachele  gratior,  Anna 
devotior,Susannacastior,Judithaanimo8ior,Edissa 
formosior  :  Mulias  *^  filiss  congregaverunt  diviiias : 
hiBc  autem  supergressa  est  universas, 

De  Puichriiudine  sponsx. 

Ecce  quanto  decore  Cbristus  venustavit  Eccle- 
siam  ;  utrecte  dicat  in  Ganticis  :  ^^Totapulchraes, 
amtca  m^a,virtutibu8  decorata :  ei  macuta  non  esi  ia  ie 
criminibus  expoliata.  Sed  quomodototapulchra,et 
sine  macula,  cum  modo  macula  sit  in  Luna  ?  Et 
multi  Bunt  in  Ecclesia,  qui  vitiorum  sordibus  in- 
quinantur  ?Nam  et  Arca  Noe  ^  munda  continuit 
et  immunda :  domus  Abrah«,  *^  liberam  babuit,  et 
ancillam  :  uterus  Rebeccffi  **  prffidestinatum  rc- 
portavit,  et  reprobum.  Sagena  piscatoris  *'  bonos 
recepit,  et  malos  :  ager  hominis  "^  triticumattulit, 
etzizania:  rex  quoque'^  bonos,  ac  malos  Jussit 


His  ergo  ornata  virtutibus  Ecclesia  despoasaiur, 
et  ad  pienitudinem  desponsationis  omnimodam 
annulatur,  amplexatur,  etosculatur ;  annaio  fldei, 
amplexu  spei,  osculocaritatis.  In  cujus  figura  patar 
accurreos  filio  reverlenti,  cecidit  supercoUum  ejus 

^  et  osculatus  esteum Dixit^ue  pater  ad  servot 

suos date  annulum  in  manu  ejus,  etc. 

De  forma  contrahendi. 

Forma  vero  conjugii  conlrahendi  uimul  in  utro- 

quo  servatur.  Gum  enim  vir,  et  mulier  ad  contra- 

hendom  conveniunt,  prssentibus  arbitris  uterqae 

qusrit  ab  altero,  si  velit  ipsum  accipere  ;  eumque 

responderit :  Vob  ;  statim  uterquedioit  ad  alteram 

Et  ego  accipio  te  in  meum.  Ita  cum  catechumenas, 

B  et  sacerdos  ad  baptizandom  conveniunty  patrinis 

prnsentibus,  sacerdos  interrogat :  Utrum  catechu- 

menus  credat  in  Trinitatem  ?  Gumqueresponderit: 

Credo  ;  statim  ille  subjungit :  Et  ego  te  baptizo  in 

nomineTrinitatis  satTamentalenamque  coojugium 

in  baptismatecelebratur.  Quodbene  recolitur,  cum 

in  Epiphania  quasi  carmen  nuptiale  cantatur  :  ** 

Hodie  castesiisponso  juncia  esi  Ecciesia,  guoniam  tit- 

Jordane  tavil  Christus  ejus  crimina ;   currunt  cum 

muneribus  Magi  regates  nupiias  ;  et  ex  agua  faeto 

vino  lastaniur  convivx  Ut  enim  Ghristus  ascende- 

ret,  quo  per  sacramentum  baptismi  saoramentaleB 

nuptisB  contruhuotur,quibu8Chri8tocopulataGen-> 

tilitas,  eodem  die,  quo  fuit  adoratus  a  GentibuB, 

,        ..     *  4    j     •   T  •    i      «  ^  -11  j     •»   u  ezcursis  triginta  annis  baptizatus  est  in  Jordane, 

ad  nuptias  mtroduci.  Licet  autem  illud  sitabsque  ,  ^  °  ,.    ^  ..    »     .       . 

,  ,  .^  ,.  ...  ,         .  ,         X  •         r  *c  revoluto  anno,  nuptias  consecravit.  Et  Bicut  In 

dubitatione  verissimum  secundum  statum   trium- *^  ,     ,.  *•  •       l..    .      .      . 

baptismo  vim  regenerativam  aquis  exhibuit^  bic  ad 


phantis  Ecclesiffi,  quemhabetin  patria:  verumest 
tamen  secundum  statum  militantisEcclesiffi,  quem 
habet  in  via ;  sed  quantum  ad  illos,  quid  non  solum 
numero,  sed  merito  :  non  solum  nomine,  sed  na- 
mine  sunt  in  Ecclesia,  qui  spectant  non  soium  ad 
Bacramentale,  sed  ad  spirituale  conjugium.  Porro 
cum  nec  infans  unius  '*  diei  sine  peccato  sii  super 
terram  :  non  est  enim  ''  homo  justus  inierra,quila^ 
ciai  bonum,  et  non  peccet.  Et  '^  si  dixerimus,  quo- 
niam  peccaium  non  habemus,  ipsi  nos  seducimus,  et 
veritas  in  nobis  nan  est,  quoniam  *'  in  multis  offen- 
dimus  omnes,  quomodo  verum  est,  quod  vel  anima 
justa  tota  sit  pulcbra,  et  macula  non  sit  in  ilia? 
Nam  si  careat  criminali,  sed  non  penitus  veniali. 


nuptias  vim  conversivam  in  aquis  ezercuit,  cum 
aquam  convertit  in  vinum.  Ut  quemadmodum  fri- 
gidus  liquor  est  mutatus  in  cslidum,  et  calidus  in 
rubentem  :  ita  qui  frigidus,  et  pallidus  fuerat  per 
peccatum,  fiat  calidus,  etrubens  per  baptismamy 
qui  Ghristi  sanguine  rubricatur. 

De  Paranymphis. 

In  Sacramenti  conjugio,  quod  interChristum,  et 
Ecclesiam  estcontractum,  Joannes  eztititparanym- 
phus,  qui  viam  ante  faciem  Domini  pncparavit: 
sicut  scriptumest  perlsaiam  Prophetam  dicentem: 
^  Ego  vox  ciamantis  in  deserto,  pnrale  viam  Domini^ 
reclas  facite  semitas  Dei  nostri,  Hic  est,  de  quo  per 


Ceterumvenialisculpanon  maculalanimflepulchri-  D  Malachiam  Prophetam  Pater  inquit  ad  Filium  :  ^' 


tudinem.  Nam  sicut  stilla  situl»  non  extinguit,sed 
accendit  fornacis  ardorem,  ita  venialis  ofTensa  non 
minuit,  sed  incendit  caritatis  fervorem.  Sepiies 
enim  '*  in  die  cadei  justus  vir,  et  fortior  resurget, 
Cadit,inquam,non  in  criminale,  sedin  veniale  pec- 
catum,  a  quo  per  sacrificium  *^  coniribulati  spiri- 
tus  fortior  elevatur. 


Eece  ego  milio  Jngeium  meum  ;  id  est  Joanne8,qai 
dicitur  Angelus,  non  naturs  proprietate,  sed  officii 
dignitate,  quia  Christum  et  prsenunoiavit  prsBen- 
tem,  Venii  inquit,  ♦'  foriior  me  post  me,  cujus  non 
sum  dignus  corrigiam  calceameniisoivere.  Et :  ^  Qui 
posi  me  venil,  anie  me  factus  est.  Rursus  ** :  Hic  ett 
de  quo  dixi  vobis  :  Eece  Agnus  Dei,  ecce  qui  toUU 


**Exod.  28,  6.  «  Apocai.  19,  7  et  8.  «*  Prov.  31,29. «»  Cap.  4.  7.  ••  Gen.  7,  8.  "  Gaiat.  4, 22,  et  Gen.  16, 
15.  «•  Rom.  9,  10,  etseg.  "  Maith.  13,  47.  »  Maith.  13,  25.  "  Mntth.  22, 10.  »«  Job.  14,  4.  recundum  70.  » 
Eceiet.  7,  21.  *♦  i  Joan.  1,8.»»  Jacoh.  3,2.  »•  Prov.  24,  16.  Desunt  tamen  voces  ilije  lu  die.  ^  PsaL  50, 19. 
»»  Lucse  15,  20,  ei  seq.  »»  Aniiph.  ad  Bened.  in  ead.  Solmn.  ^»  Cap,  40,  3.  ^*  Cap  3, 1.  ^»  Marc.  1,  7.  ^  Joan. 
.l,45.**ifrMt.  1,29. 


943 


INNOCBNTn  lU  PAPJB. 


944 


[ 


peccafum  mundi,  gui  prseparabit  viam  ante  ^^.scili-  A  *^bi  vult  spirat,  et  vocem  ejus  nudis^  seu  nescis  widi 


cetpoBnitentiam,  et  baptismum.  Pmniienliam^  in- 
quit,  ^  agite,  approfinquavit  enim  regnum  Ccelorum 
Et  ^  Ego  baptizo  vns  aqua  ;  medius  autem  vesirum 
statj  qni  baptizabit  vos  Spiritu  Sancto,  et  igni.  Et 
siaiim  ^^  post  annunciationem  Joannis,  venietad 
templum  santum  suum  (idest  adEcclesiam,  utiliam 
deeponsando  sanctifloet  :  de  qua  dicit  Apostolus  : 
Templum  Domini  fatictum  est^  quo  i  estis  vos)  Do- 
minator,  quem  quxntis^  et  Angelus  testamenti  quem 
vos  vutfis.  Metaplasmus  est.  Convertit  enim  sermo- 
nemad  illos,  qui  Cbristi  desiderabunt  adventum 
dicentes  :  ^*  Emitte  Agnum,  Domine,  dominatorem 
terrx,  de  petra  deserti  ad  montem  filix  Sion,  Hic  est 
ergo  vox  Verbi  judicis,  parany  vphus  sponsi,  lu- 


veniat,  aui  quo  vadai,  Et  **  nemo  novif,  qtue  sunt  in 
hominCf  nisi  spiritus  Dei  qui  facit  hominem.  Ne 
tamen  et  boc  conjugiumsinetestibus  coDirabatQr, 
tres  illi  prssentialiter  adsunt  **  Qui  testimonium 
dant  in  Cxto :  Pater^  Verbum^  ei  Spiritus  Sandus : 
et  hi  tres  unum  sunt ;  Filio  testante,  qui  ait  :  ^St 
quis  diligit  me,  sermonem  meum  servabU^  et  Pater 
meus  diliget  eum,  et  ad  eum  veniemus^  et  mansianem 
apud  eum  faciemus, 

De  traduclione, 

8oiet  vir  desponsare  prius  puellam,  et  postea  tra- 
ducere  desponsatam.  Unde  ^  cum  esset  desponsats 
mater  Jesu  Maria  Joseph,  antequam  convenireni^  m- 


cerna  solitf,  qui  sesponsi  vocatamicum,  et  exbibet      venia  est  in  utero  habens  de  Spiritu  Sancto.   Joseph 
paranj^mphum.  Qui  habet  inquit,  ^  sponsam,  spon-     autem  vir  ejus^  cum  esset  justus,  et  notlet  eam  tradu" 


sus  est,  amicus  autem  sponsi,  qui  stat^  etaudit  eum, 
gaudiogaudet  propter  vocem  sponsi.  In  spirituaii  vero 
conjugio,  quod  inter  Deumet  animam  cclebralur, 
paranymphus  est  timor,  qui  caritutem  introducit: 
Nam  *^  Timor  Domini  expeilii  peccatum,  Et  ilnitium 
sapieniias  *'  timor  Domini.  De  quo  dicitur  per  pro- 
pbetam  :  ^  A  timore  tuOfDomine,  concepimus,  etpe- 
perimus  spiriium  satutis, 

De  sotemni  conjugio, 

Sacramentale  conjugium  noluit  esse  clandesti- 
num,  sed  omnibus  manifestum.  Nam  **  Insole  po- 
suit  tabemaculum  suum;  et  ipse  lanquam  sponsus 


cerCy  voluit  occutte  dimitiere  eam,  Ita  Cbristus  Eccle- 
siara  prius  desponsavit  per  fidem,  et  postea  tradu- 
cet  in  speciem.  Cum  *^  iradiderit  regnum  Deo,  ei 
Patrif  et  evacuverit  omnem  prineipatum  et  posiesta' 
tein,,,  Cum  mortale  hocinduet  immortaliialem^  et  cor- 
ruptibile  hoc  induei  incorruptionem  :  quando  dicet 
bis,  qui  a  dextris  ejus  existent :  "*  Yeniie  benedieii 
Patris  mei,  posndele  paratum  vobis  regnuma  eon- 
stituiione  mundi :  quando  dicit  illi,  qui  duplioavit 
taleotum  :  **  EugCj  serveboneetfidetis^quiainpauca 
fuisti  fidelis,  super  multa  ie  constituam,  intra  in 
gaudium  Domim  tui,  tunc  exclusis,  extraneis,  et  in 
gebennareclusis,  sponsa  cum  sponso,  solacum  aolo 


proctdens  de  ihalamo  suo,  In  soie,  id  estmanifesto  ; 

juxta  quod  alibi  dicitur  :  "  Non  venit  tucerna,  ui  ^  req^iescHt  m   ectoquietis.  intracubiculum  gaudii. 

«^«/./.ir  ,uh  mndin    mpA   ^unP.r   ranHi^lnhrnfn.   Nnium  ^  ^"^  Umbraculo    paciS,   de    quo    PropheU    dicit  10 


ponatur  sub  modio,  sed  super  candelubrum,  Notum 
enim  **  fecit  Dominus  satutare  suum  ,  in  conspectu 
geniium  revelavit  justiiiam  suam.  Propheta  dicebat 
Apodtolis  *^ ;  Qu3S  dico  vobis  in  tenebris,  dicite  in 
lumine  :  et  quse  in  aure  audUis,  prxdicate  super  iecta, 
Eunles  ^  in  mundum  universum  pnedicate  Evange- 
,lium  omni  creaturse..,.  Illi  autem  profecti  pradi' 
cacerunt  ubiquCf  Domino  cooperanie^  et  sermonem 
confirmanie,  sequeniibus  signis,  Uuapropter  ^*  /n 
omnem  terram  exivii  sonus  eorum  ;  etj  in  fines  orbis 
errx  verba  eorum.  Hoc  sacramentale  conjugium 
quilibet  Cbristianus  debet  publice  coniiteri  ;  Nam 
0  cor^ie  crediiur  ad  justiliam  ;  ore  autem  confessio 
fii  ad  salutem,  Propter  quod  ipse  dicit  in  Evangelio : 
Qui  me  confessus  fuerii  coram  hominibus^  confitebor 


Pdalmo  :  "^^  Absco^des  eos  in  abscondito  vuttus  tui  a 
conturbatione  hominum,  Venient,  ^*  et  recumbent 
cum  Abraham,  et  Isaac,  et  Jacob  in  regno  Ccebrum. 
Tunc  exuUabuni  ^'  Sancii  in  gtoria  ;  tseiabuntur  in 
cubilibus  suis.  Nam  absierget  ^*  Deus  omnem  iacry' 
mam  ab  oculis  Sanctorum  :  et  mors  ulira  non  erit, 
neque  tuciuSf  neque  clamor^  neque  dolor  erit  uttra^ 
quia  priora  abierunt.  Ece  ego  '♦  creo  castoM  novos, 
ei  terram  novam  aii  Dominus  :  et  non  erunt  in  fiM- 
Moria  priora,  ei  non  ascendent  super  eos,  Sed  gaU" 
debitis,  et  exuUabifis  usque  in  sempitemum  in  his 
qux  ego  creo,  quia  ecce  tgo  creo  Jerusatem  exuita' 
tionernf  et  populum  ejus  gaudium,  Bt  exuttabo  in 
Jerusulem,  ei  gaudebo  in  populo  meo,  et  non  audtS' 

et^eyo^eunilu^n^^Patre  meo,qui  i^^  D  ^'"'i'!'''  ""'"^  vox  fleius,  et  vox  clamorU,  In  terra 

Qut  me  erubueritt  et  meos  sermones,  hunc  Fitius  ho- 


minis  erubescet,  cumvenerii  in  gtoria  suot  et  Patris 
et  sanctorum  Angetorum. 

De  Clandesiino  Conjugio. 

Bpirituaie  conjugium  contrahitur  in oi^cuUo,  quia 
Deus  justiiicat  hominem  sine  homine.  Spiritus  *' 


sua  "  duplicia  possidebunt  :  quoniam  in  lerra  vi- 
ventium  8ancti  geminam  glorificationis  stolam  ac- 
cipient,  spiritualem  ;  etcorporalem  ;unam  mentis, 
qusBcoQsistit  in  tribuB  ;  et  alteram  carnis,  que  con- 
sistitinquatuor,  quorum  proprietatea  invenies  as- 
signatas  inillohermoae,  quem  De  duplici  Corona  de- 
Bcripsimus  ^*. 


945 


DE  QUADRIPARTITA  SPBCIB  NUPTIARUM. 


946 


De  nuptiali  convivio. 
Gum  autem  iagreditur  Ecoldsia  m  locum  ^^  taber" 
naculi  admirabilts  usque  ad  domum  Dei,  tunc,  in 
voce  exultationiSf  et  confessionis,  erit  sonus  epulan- 
<ts;  tuDC  in  CGBli  palatio  nuptiale  convivium  cete- 
brabit,  de  quo  Veritas  inquit  Apostolis  :  ^*  Edetis^ 
ei  bibetis  super  mensam  meam  in  regno  meo.  Et  An- 
gelus  ad  Joannem  "^*  BeaU  qui  ad  ccenam  nuptia^ 
rum  Agni  vocati  sunt,  Faciet  illos  *^  discumbere^  ei 
transiens  minislrabit  illis.  Beati  *^  qui  esuriunt,  et 
sitiunt  justiliamf  quoninm  ipsi  saturabuntur,  Et  m- 
ebriabuntur^*  ab  uberiate  domus  Dei.  Quando  tor- 
rente  voluptatis  suse  poiabii  eos^  seroper  eaturabun* 
tur,  et  nunquamfastidient.  Saturitasilla  nunquam 
incurret  fastidium.quia  suavitas  illa seroper  ingeret 


A.  caTO  mea  est  pro  mundi  vtYa.Hio  est  Agnus  pasoba- 
lis,  ex  quo  '*  non  crudum  quid  nec  coctum  aqua  sed 
tantum  assum  rgni  jabemur  comedere,  caput  cum 
pedibuSt  et  intestinis  vorare.'Si  quid  residuum  fuerit 
igni comburere,  lila^sus  dividitur,  etinteger  manda- 
catur.  Vivit  manducatus,  qui  resurrexit  oocisus. 
Manducatus,  non  moritur,  qai  resurrexit  non  mo- 
riturus.  Totum  comedit,qui  quantarolibetedit,qaia 
nec  qui  plus  coUegerat,  habuit  amplius,  neo  qui 
minus  paraverat,  reperit  minus. 

De  Vino. 

Propinatur  et  vinum,  quale  nec  Cyprus  **  attulity 

nec  est  repertum  in  Engaddi  :  de  quo  dicit  Psal- 

mista  :  ^  poculum  luum  inebrians^  quam  prxclarum 

estl  Quod  non  fecit  ebrios,  sed  reddit  sobrios  :  Et 


desiderium.  Tuno  plene  gustabunt,  **  quam  duicis  d  quo  plus  potatur,  eo  plus  affectatur  Generatdesi- 


est  Oominus  :  cum  ipse  Deus  erit  omnia  in  omnibus; 
^  Cibus,  potus,  saturitas,  el  satietas  singulorum  ; 
dulcedo  corporaiis  :  suavitas  inefTabilis  :  odor  in- 
extimabilis.  Quam  magna^  muttitudo  dulcedinis 
tux^  DominCy  quam  abscondiiti  timeniibus  te  I  Magna 
quidem  est  muititudo  dulcedinis,  quoniam  una  suf- 
ficit  omnibus,  et  non  sufiiciunt  omnes  uni,  quam 
tamen  non  in  prcsenti  tribuis,  snd  in  futuro  reser- 
yas  :  quoniam  abscondisti  eom  timentibus  te.  5/i/ia- 
bor,  inquit,  ^  cum  manifestabitur  gtoria  tua.  Tu 
nempe  dixisti  :  '^  Ego  vincenti  dabo  mana  abscondi- 
ium.  Quod  nec  oculiu  ^  vidit^  nec  auris  audiviif  nec 
in  cor  hominiSyascendit^ etc . Ego  '*  vincenti  dabo  edere 
4e  tigno  vitae  qum  est  in  paradiso  Dei  mei,  Ego  ^  si- 
iienti  dabo  de  fonte  aqux  vivx  gratis;  de  qua  qui  bi- 
berit,  ''  non  sitiet  ie  astemum. 

De  Sacramentali  Convivio, 

Interim  auiem  donec  sponsa  traducatur  in  reg- 
nam,  ne  deOciat  expectando,  sponsus  ei  solemne 
oonvivium  prnparavit,  quantum,  et  quule  non  fuit 
a  seculocelebratum.  Illud  utique,  quod  filio  re- 
vertenti  pater  exhibuit,in  quo  jussit  ^  oocidi  vitu- 
lam  sagioatum.  In  hoc  convivio  deliciae  spirituales 
aboodant,  qus  prsB  csteris  cibis,  et  potibus  men- 
tem  satiant,  el  saginant. 

De  Pane. 

Panis  enim  coilestis  apponitur,  deqao  ''  Si  quis 
manducaveritfVivetin  a?/entttm.  Panis  islesumitur, 
Don  consumitur :  editur,  et  non  egeritur :  maodu- 
catur,  et  non  incorporatur,  sed  manducatus  incor- 


derium,  quod  non  parit  fastidium :  et  ideo  qui  plus 
bibit,  plus  sitit,  donec  spes  muteturin  rem,  et  fides 
in  speciem.  Hioest  calix  novi  testamenti  continens 
viuum  in  quo  stola  lavatur,  ^  et  pallium  in  san- 
guineuvffi.  Omagnum  etsalutareconvivium.in  qao 
caro  Christi  comeditur,  et  sanguis  Christi  potatur  I 
Caro  munda,  caro  pura,  caro  sincera,  delectabili&, 
amabilis,  suavis.  Sanguis  praeclarue,  sanguis  pre- 
tiosus.sanguis  accpptus,  sanctificans.et  vivifioans, 
et  emundans,  super  melet  favnnidulcis  estanimo 
diligenti.  Qund  quisque  salubnter  oupit,  hoo  sibi 
suaviter  sapit.  Nam  quomodo  virtutes  non  saperet, 
in  quo  est  plenitudo  virtutum?  Si  oupil  virtutem, 
et  sapientiam,  Cbristus  >*  pst  Dei  virtus,  et  sapien- 
tia.  Si  cupit  veritatem,  et  vitam,  Cbristus  ^^  est 
^  via,  et  veritas,  et  vita.  Currenti  per  singula  non 
deerunt  exempla.  Scriptum  est  enim  :  Panrm  ^  de 
cceio  prseslitisti  eis  sine  laborCy  omne  delectamentum 
in  se  habentcm,  el  omnis  sapo*is  suavitatem.  Panis^ 
inquit, '  quem  ego  dabo^  caro  mea  eU  pro  mundi 
vita  Tanta  caritate  sponsus  diligit  sponsam,  utilli 
se  tribuat  non  solum  habendum,  verum  et  coroe- 
dendum.  Nam  qui  semetipsum  deditin  pretium,at 
redimeret  nosaroorte,  semetipsum  tradidit  in  oi- 
bum,  ut  nutriat  nos  ad  vitam.  Qui^  manducai  me, 
vivet  propier  me.  Pro  corporis  ergo  salute,  sab 
specie  panis  caro  comeditur  ;et  pro  salutespiritus 
sub  specie  vini  sanguis  potalur  ;  alterutrum  sab 
utroque.  Panis  enim  refertur  ad  carnero,  et  vinum 
ad  aniroaro :  quia  vinum  sangoinem  operatur,  in 


porat,  et  manducans  incorporatur  :  transsubtian-  D  quod  sedes  est   animae  :  Moyses  quippe  testatar. 


tiatur  non  transformatur,  sed  transformat,  oon 
transsubstantiat :  quotidie  manducatur,etnon  de- 
ficit,  neo  decrescit,  quia  quotidie  transsubstantia- 
tur,  et  nec  proficit,  nec  accrescit. 

De  came, 
Veram  sab  forroa  panis  substantia  carnis  ooroe- 
ditar,  secandum  illud  :  '^  PaniSy   quem  ego  dabOf 


quod  caro  pro  corpore,  saoguis  autem  offertar  pro 
anima^ 

De  magnitudine  convivii. 

Ad  hoc  convivium  celebrandum  non  sufficitunus 

dies,  non  suriicit  unus  mensis,  non  sufficit  unus 

annus  sod  a  passione  Cbristi  fuit  iuitium,  et  usque 

ad  finem  mundi  perdurabit:  ut,  quia  quotidieper 


'^  Sermo, quem  Jnnocentius  hic  aliegat^  idest,  quisecundum  cbtinei  tocuminter  inter  eos,  qui  de  uno  martyre 
inscribilur  pag.  172.  Tom.  I.  "  Psat.  41.  5.  '»  Lucx  22,  30.  "  Apor.  19.  9.  •«  Lucae  12,  37.  "  Matth. 
5,  6.  •»  Psatm.  35,  8  »*  /  Petr.  2,  3.  •»  /  Corint,  15,  28.  ••  Psal.  30,  20.  «^  Psalm.  10,  ^5.  ••Anoc.  2, 
17.  ••  I  t  orinth.  2,  9.  ••  Apocat.  2,  7.  •*  Ibid.  21,  6.  •«  Joan.  4,  13.  »»  Lucas  15,  23.  •*  Joan.  6, 
52.  ••  ^oaii.  6,  52.  ••  Exod.  42, 9,  et  seq.  ^  Cant.  1^13.  ••  Psat.  22,  5.  ••  Gen.  49,  11.  «••  i  Corinth. 
ip  U.    &  Joam.  U,  6.    •  Sap.  16,  20.    •  Joan.  6, 52.    •  Joan.  6,  58. 


947 


INNOCENTn  IIl  PAPiE. 


948 


infirmitatem  peccamus,  qaotidie  per  banc  medici- 
nam  a  peccato  sanemur.  VobUcum,  inquit,  *  ero 
eunclis  diebuSy  usque  ad  consummationem  sasculi. 
Semper  est  prffisensnobiscum  in  isto  convivio,sub 
alia  quidem  forma  sed  in  propria  vere  substantia. 
Gum  enim  Christus  secundum  naturam  Divinam 
tribus  modis  in  rebus  existat :  in  omnibus  per 
essentiam  in  solis  justis  per  gratiam  :  in  bomine 
assumpto  per  unionem  ;  voluit  idem  ipse seoundum 
naturam  bumanam  tribus  modis  inrebusexistero: 
localiter  in  Ccelo  :  personaliter  in  Verbo  :  sacra- 
mentatiterin  Altari.  8icut  enimsecundum  Divinita- 
tem  totus  essentialiter  est  in  omnibus  rebus,  ita 
Becundum  bumanitatem  totus  Sacramentaliter  est 
in  pluribus  locis. 

De  Mensa. 
Tantum  est  igitur  hoc  cceleste  convivium,ut  nec 
unus  locus  ejus  celebrationi  sufHciat;  sed  unum, 
et  idem,  in  nullovarium  ac  diversum,  super  om- 
nem  mensam  altaris  per  universa  mundi  climata 
celebratur.  Ornatur  autem  haec  mensa  mantilibus 
pretiosis,  et  desuper  palla  corporalis  extenditur, 
ut  in  muodissima  sindone  sacrosanctum  convivium 
celebretur.  Haec  est  mensa,  de  qua  dicit  Propheta: 
*  Parasli  in  conspectumeo  mensam,  et  de  qua  dicit 
Apostolus:  ^  Non  poiestiscommunicaremensx  Chri- 
tti,  et  mensse  dxmoniorum. 

De  Minisiris, 
In  hoc  excellenti  convivio  divisi  sunt  sunt  ordines 
ministrorum.  Sed  in  omnibus,  et  prsomnibus  tres 
prsBcipui,  Subdiaconorum,  Levitarum,  et  Saoer- 
dotum,  quosoportetcordis,etcorpori8,haberemun- 
ditiam,  juxia  mandatum  Propheticum :  Munda- 
mini  qui  feriis  vasa  Domini. 

De  Vasu. 
Vasa  quidem  non  lignea.  quasivilia;  nonvitrea, 
quasi  fragilia  ;  non  srea.velut  sBruginantia;  sed 
aurea,  veiargentea,  pretiosislapidibusinsignita,  in 
quibus  tam  ordinate  ministrant,  ut  ipsorum  mini- 
Btrorum  ordo  mirabilis  Divinum  innuat  Sacramen- 
tum. 

De  Convivis. 
Ad  hoo  generaie  convivium  Sponsus  omnea  gen- 
tee  invitat:  Veniie,  inquit,  *  adme,  omnes  qui  iabo» 
ratis,  et  onerati  estis^  ei  ego  reficiam  vos.  Simiie, 
inquit,  ^^  factum  esi  regnum  Casiorum  homini  Begi^ 
qui  fecit  nuptias  filio  suo,  etc.  Parabolam  islam 
Beatus  Gregorius  ^^  tam  diiigenter^etevidenterex- 
posuit,  utnon  solum  superfluum,*  sed  et  temera- 
rium  sit  post  ilium  quidquam  addere,  vel  mutare. 


A.  Priusigitur  per  Prophetas,  qui  prandium  istud  pr«- 
nunciavere,  ad  prandium  Judiacum  populum  invi- 
tavit,  sed  venire  negleiit.  Iterum  per  apostolos,  qni 
prandium  istud  annunciavere,  ad  prandium  invita- 
vit  eumdem,  sed  venire  contempsit:  quin  immo 
quosdam  ex  illis,  etistis  affectos  contumeliis  occi- 
derunt.  Ne  ut  nuptin  Jam  paratae  remanerent,  per 
diversos  prffidicatores  Gentilem  popaturo  invitavit, 
qui  credidit,  et  accessil ;  et  implets  sant  nuptis 
discumbentium. 

De  tribus  ordinibus. 

Licel  autem  multi  sint  ordines  convivaram  qaia 

ternbiiis  <*  ut  casirorum  esi  acies  ordinata,  tres  ta- 

men  sunt  principales,  Noe,  Daniel,  et  Job:  id  e«t 

Prslati,  Gontinentes,  etConjugati ;  nam  secundum 

n  paraboiam  Evangelicam,  duo  *'  sunt  in  agro ;  duo 
in  lecto  ;  duo  in  mola,  quorum  unusassumetnr,  et 
alter  relinquetur.  Intrantium  enim  ad  nnptias  qui- 
dam  vestem  non  habent  nuptialem  '* ;  Quoniam  tndi' 
gne  ^*  manducansjudicium  sibi  manducai^nondiJHdi- 
cans  corpus  Domini,  Vestis  nuptialiBeatcaritas,  quig 
fnutiiludinem  operit  *•  peccaiorum.  Probet  ergo 
seipsum  bomo,  '^  utrum  habeat  caritatem,  etsieds 
pane  illo  edat,  et  de  calice  bibai.  Alioqain  ligatis  ^ 
manibus,  et  pedibus,  mitietur  in  tenebras  exteriores : 
ibi  eriifietusy  ei  siridor  dcitium. 

De  Spirituali  Convivio, 

In  spirituali  vero  conjugio  spirituale  oonviviQm 

celebratur.  Illad  utique,  quod  per  singulos  dies  ** 

septem  fllii  Job  cum   tribus   eororibuB   faciebaot, 

Tunc  enim  septem  fllii  Job  cum   tribas   Bororibas 

C  convivantur,  quando  septem  dona  cum  tribas  vir- 
tutibus  aniraum,  quem  afflciunt  interna  eatietate 
reflciunt.  De  quo  Dominus  ait :  ><>  Ecee  ego  sio  ad 
ostium,  ei  pulso :  si  quis  audierit  voeem  meam,  et 
aperuerit  mihi  januam,  intrabo  ad  iilum  et  casMho 
cum  ilio,  ei  ipse  mecum.  Ad  hoc  convivium  invitat 
Psalmista,  qui  ait :  ^<  Gusiate,  et  videie,  quoniam 
suavis  est  Dominus.  Petrus  Apostolus :  ^*  Lae  coneu^ 
pisdle,  ut  in  salutem  crescatiSy  si  tamen  gustatis^ 
quoniam  duicis  esi  Dominus^  Dulcedinem  istam  illa 
Jam  gustaverat,  qu»  dicebat :  '*  Comedi  favum 
meum  eum  meiie  meo.  bibi  vinum  meum  cum  laete 
meo :  propter  quod  et  alios  ad  gustandum  invitat : 
Comedite,  amici,  et  bibiie  et  inebriamini  eharissimi. 
Gustatur  super  mensam  *^  de  lignis  Sethim  qoatuor 

Q  pedibus  subsistentem,  super  quam  <*  panes  propo- 
sitionis  coram  Domino  ponebantor.  Hac  estmenaa 
Scriptur»,  super  quam  oibatur  Ecclesia  Pantf 
vitss,  i^  ei  iniellecius  et  potatur  aqua  sapieniiee  m- 
luiaris. 


»  Uvit.  17,  11,  13,  etc.     «  Matth.  28,  20.      '  Ps 
Matth.  11,  28.    "  Ihid,  22,  2.     *«  Hom.  38.  in  Evang.     ■•  uuni.  o,  o.     -  l.uc.  i/,  a4  m  ^.    ••  Mailh.  22, 
11.      »•.  l  Cor.  11,  29      «^  /  Pelr.  4,  8.     «« In  supra  ailcg,  epist.  D.  Pauii  cap.  1«,  28.      »  MaUh.  22,  13. 
••  Job.  1,  1.  et  seq.    "  Apocai.  3,t20    "  Psal.  33,  9.    ^\BpUt.  \.  cap.  2.  v.  2.    «♦  Cant.  5,  1.  Exod.  25. 23 
\lbid.  ».  30.  ^ 


'  Psalm.  22,  5.      •  /  Cor.  10,  2i.      »  isaise  52,  U.      !• 
*3  Cani.  6,  3.     «♦  Luc.  17,  54  ei  35.    "  Matth.  22, 


U I 

I 


m 


DJBB  QUADBIPABTITA  SPBCIB  NUPTIABUM. 


060 


EPITHALAMIUM 

IN  LAUDEM  SPONSI,  ET  SPONSiB. 


Solent  igitar  oantores  et  psallentes  DDptialibnt  A  calamus  scribm  veloeiier  seribentlt :  id  est  instriH 


adesse  conviviis,  ut  instrnmentis,  et  oanticis  laBti- 
flcent  discumbentes.  Propter  quod  in  illo  convivio, 
quod  pater  fecit  filio  revertenti,  symphoniam,  ^^et 
chorum  legimus  concrepasse.  Per  symphoniam  in- 
telligentes  instrumenta  chordarum ;  per  chornm 
cantica  vocum.  Veniat  igitur  ad  hoc  nuptialecon- 
vivium  optimos  ille  cytharista  David,  et  Epithala- 
mium,  quod  eructavit  coreJu8,ad  honorem  sponsi, 
et  sponsn  decantet. 

PRiEPATIO. 

De  commendatione  Cantoris, 

Bruetavit  **  eor  meum  verbum  bonum  :  dico  ego 

opera  mea  regi.  Glamat  in  persona  pulsantis  ad 

ostium,  nt  intromittat  ad  nuptias.  Et  quasi  janitor 


mentum  Spiritus  Sancti  celeriter  inspirantis,  qui 
non  sub  humano  cruciatu  deliberat,  sed  repente 
ubicumque  ^  vult  spirat :  secundum  quod  aiibi  legi- 
tur,  q'V9L  ^  factus  est  repente  de  cceto  sonus^  toii- 
quam  adjenientis  spiritus  vehemeniis.  Sicut  enim 
atramenfnm  de  cornu  scriba  per  calamum  impri- 
mit  pergameno,  sic  Spiritus  Sanctus  veritatib  scien* 
tiam  de  Divinitatis  arcauo,  per  linguam  Prophets 
cordi  perfudit  humano.  Scriptoregregrius,  quitabu- 
las  legis  similes  omnino  prioribus  ^  ab  utraque 
parte  rescripsit :  Velociter  ergo  scribet  de  illo,  qui 
juzta  vaticinium  l»a\m  ^  vocatur:  Aceelera,  spolia^ 
detrake^  cito  prmdare, 
Interomnesutriusquesermones  Rez  cytbaroBdum 


illi  respondeat ;  ideo  tibi  non  patet  ingressus,  qaia  n  imperat  introduci :  qui  protinusinlroductus  laudes 
joculatores.  et  histriones  soleut  esse  maledicentes      ^^^  excellenter  extollit. 


et  adulterantes  ;  insipientes,  et  arrogantes ;  Non 
8um,  inqnit,  insipiens,  quoniam  **  eructavit  cor 
meum ;  id  ei^t  plenum  sapientiaa  verbum  protulit. 
Non  sum  adulator,  qui  laudat  ex  ore,  sed  non  lau- 
dat  ex  corde;  quia  non  solum  os,  sed  cor  eru' 
ctavU,  Non  sum  arrogans,  quisibi  tanquam  pro- 
prium  attribuit  alienum  :  quoniam  eructavit  cor 
meum,  Non  sum  maiedicus,  qui  loquitur  verbum 
asperum ,  et  malignum  :  quoniam  eructavit  cor 
meum  verbum  bonum,  verbumdulce,verbum,suave, 
verbum  jucundum  :  iVam  ^  ex  ahundantia  cordis 
os  loquitur,  Et  bonus  homo  de  bono  thesauro  nova 
profert,  et  vetera, 
Sed  quasi  Janitor  replicaverit :  Dicergo  mihi  tu 


Narratio  de  taudibus  sponsi, 
Spedosus  (inquit)  forma  prse  filiis  hominumm 
Utriusque  laudes  et  regis,  et  reginaB  prosequitur: 
sed  regem,  quasi  majorem,  prius  laudat,  et  excel* 
lentius;  reginam,  quasfminorem.posterius.etre- 
misdiuB.  De  sponso  premittit :  Speciosus  forma  prm 
filiis  hominum,  De  sponsasubjungit :  Astitit  regina 
a  dexlris  tuis,  in  vestitu  deatrato,  Sponsum  autem 
quadriformiter  laudat ;  a  forma :  a  potestate :  a 
Judicio :  ab  ornatu.  A  forma  cum  ait :  Speeiosus 
forma  prse  filiis  hominum.  A  potestate,  cum  ait : 
Accingere  gtadio  tuo  super  femur  iuum^  potentissime. 
AJudicio,  cum  subjungit :  Sedes  tua^  Deus  in  sm^ 
eulum  sseculi :  Virga  recta  est,  et  Virga  regni  tui  Ab 


verbum  bonuro,  ut  ego  referam  illud  Regi.  Nonde-  ^  ornatu,  cum  subdit :  Myrrha^  et  gutta,  et  casia  a 
cet,  inquit,  ut  tu  metas  quae  non  seminasti :  pro-      vestimenlis  tuis. 


pterea  *'  Dieo  ego  opera  mea^  non  tua,  regi,  Regi 
non  tibi,  quia  ^  dignus  est  operarius  mercede  sua : 
prffisertim  cum  intendatperfectelaudare:  videlicet 
eorde,ore,  et  opere.  Gorde :  quoniam  eructavit  cor 
meum,  Ore :  quoniam  eructamt  verbum  bonum, 
Opere  quia  dico  ego  opera  mea  regi^  scilicet  laudes 
sponsi,  et  sponss,  quas  operatus  sum  ego  inve- 
niendo,  et  componendo.  Dico  etiam  opera  mea  regi ; 
id  est  consecro  carmina  mea  Ghristo. 

Et  quasi  Janitor  insultaverit,  quod  verbum  ejus 
confusum  sit,  et  morosum.Non  est,  inquit,  confu- 
Buw ^  **  quialingua  mea  e9i  ealamus  scribx  veloci- 
terscribentis:  quasi  dicat,  Curexperimentumquaeris 


**  Verum  a  forma  multipliciter  eum  iaudat :  com- 
parative  videlicet,  aliis  praeferendo  unde  speciosus 
formapr»  filiis  hominum:  absolule,  simpliciter 
commendando,  unde  specie  tua,  et  pulchritudine 
tua  iniende^  prosperCy  etc.  Rursus  laudat  ipsum  a 
forma  secundum  utramque  naturam  ;  Secundum 
humanitatem  :  Speciosus  formaprae  filiis  hominum: 
Secundum  divinitatemSp^cttf/ud,  et  pulchritudine 
tua,  etc.  Item  secundum  pulchritudinem  corporis : 
Spedosus  formaprae  filiis  haminum\  et  secnndum 
pulchritudinem  cordis :  Speeie  iua^  etpulchritudine 
tua  intende,  prospere  procede,  regna;  quasi  dicat: 
0  Rex,  licet  in  Isaia  de  te  scriptum  legatur  ^ :  VHe 


u  gjiis^  qui  in  me  toquilur  Chrislus  f  Lingua  mea  est  D  eum  non  habentem  speeiem,  neque  deeorem  propter 

"  Eceli,  15,  3.  *•  Luem  15,  25.  ^Psalm,  44.  ^  11«,  et  affines  alie  adnotationea  extant  in  Godicis  mar- 
ffine.  Commendatur  in  corde.  ••  Matth,  12,  34,  et  seq.,  ei  cap,  13,  52.  ••  Marg.  Commendatur  ab  opere,  »• 
LucsB  cap.  10,  7.  •♦  Marg.  Commendatur  ab  ore»  11  Connih,  13,  3.  •*  Joan,  3, 8.  •'  Act,  2,  2.  ••  Exoi.  34,  i, 
Cap.  8, 1.  ••  Marg.  Lauaalmr  sponsus  a  forma,  ^*  Cap.  53.  vers,  2. 


051 


INNOCRNTII  m  PAPJS. 


9» 


Ignominiam  despicabilis  passionis,  tu  Umen  es  A.  derunt:  6»  iVttmgtiam  «c  [(i««itti  ^xf  ^omo,  iieut  hic 
speciosus  forma  prm  filiis  hominum  propler  gloriam      loquitur  homo. 


singularis  conceptionis  ;  quia  tu  solusesconceptus 
de  Virgine  sine  crimine,mundus  de  munda:  ceteri 
vero  Dascuntur  de  corruptis  corrupli ;  peccatores 
de  peccutoribus.  Tu  soluses  Filius  bomiois,  et  non 
hominum  :  celeri  sunt  filii  bominum,  et  non  bomi- 
nis.  Et  ideo  speciosus  forma  prx  filiis  hominum,  Bt 
jii  verus  sis  homo,  vere  tamen  es  super  omnes  bo- 
mines,  quoniam  ^*  qui  de  caslo  venil.  super  omnes 
est.  Rt  licet  sis  speciosus  forma  prx  filiis  Aomtnum, 
quoniam  in  ie  desiderant  *'  AngeU  prosfncere  :  vere 
speciosus  t'actu8es,quoniam  iminunisaculpa;  quia 
^'  peccatum  non  fecit,  nec  inventus  est  dolus  in  ore 
ejus:  cum  tamen  nil  obstetinteiligisecundum  for- 


•*  Sapientiam  invidi  celant  ut  eam  aliis  ood 
communicent.  Sed  diffusa  est  grotia  in  labiis  tuis 
Tu  nanique  dixisti  :  **  Omnia  qusrcumque  audiei  a 
Patre  meo^  no(a  feci  vobis.  Nam  thesaurus  *  abscon- 
Mlus,  et  sapienfia  abscondita,  quse  utititas  in  utro- 
que  ?  Utrumque  Scriptura  redarguil ;  et  qui  frumen- 
tum  **  abscondit  in  populo  ;  et  qui  taleDtum  ^  ia 
terra  suiTodit. 

*^  Multi  quandoque  sapienter  loquQniur,  qui  ta- 
men  libenter  non  audiuntur.  Sed  dtffusa  est  grali^ 
in  labiis  tuis;  quia  verbum  luum  et  univerais  eat 
gratum,  et  totum  est  gratiosum,  non  solum  apud 
homines,  sed  et  apud  Deum.SubJicitar  :  Proptern 


nam  ^^  corporis  eum  prs  ceteris  bominibus  spe-  n  benedixit  te  Deus  in  xtemumy  id  est,  propterea  be- 


oiOBum. 

^  Quoniam  vero  multi  sunt  speciosi  secundum 
formam,  qui  non  sunt  gratiosi  secundum  linguam: 
postquam  iaudavit  sponsum  a  forma,  statim  com- 
mendat  illum  a  lingua.  Diffusaest  gratia^  inquit, 
in  labiis  tuis.  Verbum  effusionis,  gratioc  signilicat 
largitatem,  secundum  illud  **  Effundam  de  spiritu 
meo  super  omnem  camem :  *^  Curitas  Dei  diffusa 
est  in  cordibus  nosiris  ^*,  quasi  dicat:  Os  tuum 
noQ  aubundat  **  nequitia,  nec  lingua  tu  i dolum  con- 
cinnat;  sed  diffusa  est  gratia  in  tabiistuis»  Jn  labiis 
^  Moysi  est  elTusavindicta  :  Ocutum  inquit,  '^  pro 
dculOf  dentem  pro  dente^  adustio*iem  pro  adustione  : 
sed  in  labiis  tuis  diffusa  est  gratia.  Si  angnriaverit 
te,  inquit,  *^  mille  passus^  vude  cum  iUo  alio  duo. 
Si  abstulerit  tibi  pallium,  da  ei  et  tunicam.  Si  per- 
cusserit  te  in  utiam  maxillam,  praebe  ei  alteram. 
Nam  "  tez  per  Moysen  data  est :  gratia,  et  veritas 
per  Jesum  Chi  islum  facta  est, 

'^Multifariamt^^^multisque  modisloquebaris  olim 
Patribus  in  Propbetis,  uovissime  vero  diffusa  esl 
gratia  in  labiis  tuis,  Moyses  de  se  dixit;  ^  Ab  heri, 
ei  nudiustertius  non  sum  eloquens,  et  impeditioriSy 
et  tardioris  linguse  sum^  ex  quo  locutus  es  mihi.  Et 
Isaias :  ^^  Vse  mihi,  quia  tacui^  quia  vir  poltutus  ta- 
biis  ego  sum^  et  in  mrdio  poputi  pottuta  labia  habentis 
ego  habito,  Et  Jeremias;  **  A  a  a,  Domine  Deus: 
ecee  nescio  toqui,  quia  puer  ago  sum  k  sed  diffusa  est 
gratia  in  labiis  tuis.  '*>  Quondam  in  verbis  tuis  erat 
terror  effusus  :  unde  ^  perterriti  ac  pavore  coiicussi 
Judsi  steierunt  ).rocul  dicentes  Moysi:  Loquere  tu 
nobis  et  audiemus :  non  loquatnr  nobis  D.>mtnusy  ne 
forte  moriamur,  Nunc  uutem  diffusacsigratia  in  la- 
biis  tuis.  fJnde  ministri,  qui  missi  fuerant  a  princi- 
plbus  Sacerdotum,  ut  te  comprebenderent,  respon- 


nedictionem  tibi  dedit  ffiternam  ;  scilicet  Begm 
^  cujus  non  erit  finis;  quia  per  gratiam  praBdict- 
tionis  meruisti  gloriam  resurrectionis.  Quia  vero 
Gbristus  ab  initio  fuerat  benedictus,  juzta  quod  EJi- 
sabeth  inquit  ad  Virginem :  **  Benedicfa  tu  inter 
muliereSf  et  benedictus  fructus  ventris  tui^  poieslaic 
intellii^i :  Benedixit^  id  estbenedictumostendit.Si- 
mile  quoquo  dixit  Apostoius:  t^  Humiliavit  semet- 
ipsum  factus  ohediens  usque  ad  mortem^  mortem  au- 
iem  cruds.  Propter  quod  et  Deus  exattavit  iUum^  et 
donavit  illi  ncmen,  quod  est  super  omne  nomen. Boc 
nomcn  et  ante  mortem  habebat,  sed  quod  Filius 
habuerat  ante  mortem,  Pater  illi  donavit ;  id  est  do- 
natum  ostendit  post  mortem.  Sicut  ipse  poat  resur- 
reclionem  aiebat :  ''^  Dala  esi  mihi  omnis  potestas 
incaslOj  et  in  terra  ;id  est  in  evidenti  nunc  eat 
quasi  data. 

^'  Accingere  gladin  tuo  super  femur  /utim»  poten^ 
tissime.  Laudat  sponsum  a  potestate,  quem  tripii- 
citer  oetendlt  armaium  :  gladio,  sagittis,  et  virga. 
Gladio  Ferit  propinquos;  sagitlispercellitremotos; 
virga  corripit  subditos.  Non  estergo,  qui  poteata- 
tcm  ejus  possit  fugere,  dicente  Propbeta :  ***  Quo 
ibo  a  spirilu  tuo :  et  quo  a  facie  tua  fugiam  f  Si 
ascendero  in  caslum,  tu  itlic  es  :  si  descendero  in  tn- 
femum,  ades.  Prsmittit  ergo  de  gladio :  Accingere 
giadio  tuo  super  femur  taum,  potentissime.  A^jicit 
de  sagittis :  Sagittx  tax  acutse^  populi  sub  te  cadent. 
Subdit  de  yirga:  Virga  recta  est  virga  regni  tui; 
quasi  dicat :  0  potentis^ime.cui  nemo  ''^potestre- 
sistere,  quandoquidem  diffusa  est  gratia  in  tabiis 
tuis,  ergo  Hccingere  gladio  spiritus,  quod  est  ver- 
bum  Dei,  utverbi  virtute  separes  bomines  a  dia- 
bolo  :  quatenus  iortior  ^*  superveniens  fortem  vin- 
cas  armatum,  et  omnia  vasa  ejus  ^*  diripias.  De 


♦»  Joan.  3,  32.  *•  /  Petr.  i,  <2.  *•  Ibid.  22,2.  ♦♦  Accedere  hic  videtur  Innocentius  illorum  sententiae^  qui 
Christum  putchra  forma^  el  venusio  corpnre  fuisse  nrbiUantur.  *•  Marg.  Lnudatur  sponsus  a  lingua.  *•  Aei. 
Apost.  2,  17.  ♦^  Bnm.  5,  5.  *•  Marg.  Divrrsis  uindis  exponU.  *•  Psat.  49.  19.  "  Marg.  Exf^onit  gratiam,  •' 
Kxod.  2t.  24.  "  Matth.  5,  59.  el  seq,  "  70.3  ,  17.  »*  Marg.  Exponil  labia.  ^^llebr.  1,  1.  »•  Exod.  4. 10.  ^"^Cap. 
6,  5.  "  (Mp.  1.0.»»  Marp.  Exponit  gratiam.  •<>  Exodi  20,  1«.  »'  io  7,  46.  •«  Marg.  Exponit  Diffusam.^  Joan 
13;  15.  •♦  Errli.  20,  3^.  «»  Proverb.  il,  26.  •»  MaUh.  25,  26.  «♦  Marg.  Exponit  graiiam.  ••  Lucx.  i.  33.  •• 
Jhid.  1,  42,  '^^Phiiip.  2.  8  et  9.  ''<  Matth.  28, 18.  ''»  Marg.  Laudatur  sponsus  a  potestate  ^PsaL  138.  7.  ei  8. 
"  Psal:  78,  5. «  Lucse  II,  21  <rt  22.  *»•  Matth.  12,  29. 


«S3 


DB  QUADBIPARTITA  8FBCIB  MUPTIARXIM. 


•M 


-^    boc  gladio  tu  dicis  in  Evangelio :  ^  Non  veni  pacem  X  «st  hominem  pereantem  mieeratns  reepieias,  redi- 


miilere  in  ierram^  ted  gladium,  ^eni  enim  separare 
hominem  adversus  patrem  suumy  et  filiam  adversus 

mafrem  suam el  inimici  hominis  domestici  ejus, 

Sed  accingere  gtadio  super  femur  luum  "^*  Lpgo  di- 
ctum  in  Ezodo  :  ^*  Ponat  vir  gladium  super  femur 
suum  :  Ite^  et  redite  de  porfa  usque  ad  portam  per 
medium  castrorum^  ei  occidat  unusquisque  /ratrem, 
et  amicumf  et  proximum  suum.  Lego  quoque  ecri- 
ptum  io  Ganticis  :  *^  Lectulum  Salomonis  sexaginta 

fortes  ambiunt  ex  fortissimis  Israel uniuscujus" 

que  ensis  super  femur  suum^  propter  iimores  noctur- 
nos,  Sed  et  aliier  intelligo  dictum  de  iilis,  et  aliter 
inteliigo  dictum  de  te.  Nam  illi  super  fernur  ac- 
cincti  sunty  ut  culpam  carnis  restringant ;  tu  fero 


mens  per  bumanam,  et  gioriGcans  per  Divinam.Ut 
autem  boc  competenter  efViciM^  prospere  proc-ede^d 
paasionem,  non  utique  prosperatufl.sed  proeperana, 
ut  miseros  redima? :  et  regna  per  Resurrectionem, 
ut  redemplos  fclorifices.  Vel  quia  diffusa  est  gratia 
in  labiis  tuis,  ergo  prospere  proeede  prsdicationia 
.ofGcio,  quia  tu  es  lignum  *"  quod  plarUatum  esi 
secus  decursus  aquarumfquod  fructum  suum  dabitin 
tempore  suo  :  et  [otium  ejus  non  defluet :  et  omnta, 
quaecumque  faciet,  prosperabuntur,  Et  ideo  gladio 
praedicationis  super  femur  bumanitatis  acctnctus 
regna;  primo  per  fidem  in  Bcclesia  militanle;  de- 
oium  per  speciem  in  Ecclesia  triumpbante ;  quate- 
nus  advenial  *'  regnum  tuum:  fiat  volunias  tua  sicut 


Buper  ferouraccingeris,utnaturamcarnisostendas.  n  in  eoeio^  et  in  terra 


Femur  enim  est  seminarium  buman»  naturae,  vel 
propagationis ;  juzta  quod  Abrabam  dizit  ad  ser- 
vum  :  *^  Pone  manum  tuam  subter  femur  iuum,  non 
ait  super^  sed  subter^  propter  tui  reverentiam,  qui 
secundum  naturam  bumanam  de  illo  eras  femore 
*'  propagandus.  Accingere  itaque  super  femur^  id 
est  buper  bumanitatem,  in  qua  debes  diabolum  ^ 
ezpugnare.  Aliud  siquidem  esl  accingi;  aliud  est 
succingi ;  et  aliud  est  prxcingi,  NeLta  accingimur 
pognaturi,  seoundum  iliud  :*^  Acdngiminijetestote 

fitii  potentes quoniam  melius  est  nobis  mori  in 

betlOf  quam  videre  mala  gentis  nostrae,  et  Sanctorum, 
Succingimur  ituri,  secundum  illud  :  **  Simon  PC" 
irust  cum  audisset  quia  Dominus  est^  iunica  succifucit 
se^  et  misit  se  in  mare,  Prscingimur  ministraturi, 


^  Propter  veritatem^  et  mansuetudinem^  et  justi' 
iiam. Iterum  Sponsum  commendat  tripiioiter.  A  veri* 
tate  doctrinffi  :  a  mansuetudine  patientiae :  a  justi* 
tia  vitae  :  a  veritate  doctrins  quam  pradicat  :  a 
mansuetudine  patientia  quam  ezhibet :  a  Justitia 
viUe  quam  implet. 

'^  Hsc  tria  mazime  necessaria  sunt  regnanti :  ut 
sit  veraz  in  ore  :  mansueius  in  corde  :  ]ustu8  in 
opere.  Erfiro  propler  verilatem,  quam  prfledioasti 
(unde  ego  verilatem  **  dico  vobis)  expedit  vobis^  ut  ego 
vadam,  Propter  mansuetudinem^  quam  ezbibuisti. 
unde  discUe  '*  a  me^  quia  mitis  sum,  et  humitis 
corde,  Propter  justiliam,  quam  implesti,  unde  sie 
decet  ^  nos  implere  omnem  justiliam.  Oiceris  quo- 
que  veraz  in  promissis  implendis  :  unde  tex  ^  per 


aecundum  illud  :  **  Tunc  praecingei  se^et  faciet  illos  C  Moysen  data  est;  gratia,  et  veritas  perJesum  Chri^ 


discumberCt  et  transiens  ministrabit  illis.  Ponitur 
tamen  frequenter  unum  pro  alio  ;  sicut  facile  po- 
test  ez  multis  Scripturarum  auctoritatibus  compro- 
bari. 

*^  Specie  tua,  et  pulchritudine  tua  intende,  pro^ 
spere  procede^  et  rfgna, Soleni  apeciosissimi  de  pul- 
cbritudiae  superbire  :  solent  et  potentis:*imi  pr» 
iortitudine  dessvire.  Tu  vero  Wcei  s\9  speciosus  for* 
ma  prx  filiis  homtnum,  non  tamen  superbis:  et  ideo 
speeie  tua,  ei  putchritudine  tua  intende :  licet  sis 
potentissimus,  accinctus  •  giadio  super  jemur  non 
lameo  desnvis  :  et  inde  prospere  procede,  et  regna. 
Laudaverat  sponsum  tripliciter,  asserens  eum  spe- 
ciosiB8imum,eloquenti8simum,  et  potentissimum  : 


stum  facta  est,  Ergo  regna  propter  veritatem ;  nam 
de  te  scriptum  est:  ^  Ungetur  Sanctus  Sanciorum^ 
et  imptebitur  visio,  et  prophetia^  ut  deleatur  iniqui' 
tas^  et  adducatur  justitia  sempilema.  Dicerie  man- 
suetus  in  opprobriis  perferendis  :  unde  ego  sicui  ^ 
agnus  mansuelus,  qui  portatur  ad  vieamam,  Ergo 
regna  propier  mansuefudinem;  tu  namque  dizisti:  ** 
0  stulti,  et  tardi  corde  ad  credendum  in  omnibus^ 
qux  tocuti  sunt  Prophetx  l  Son  hxc  oportet  pati 
Christum^  et  ita  intrare  in  gtoriam  suam  ?  Diceris 
juptusin  judiciis  ezercendis  :  unde  Justus  ^  Domi" 
nuSf  et  juslitiam  dilexitf  aequiiatem  vidit  vuttui 
ejus.  Ergo  regna  propter  justitiam ;  nam  de  te  sori* 
ptum  est:  ^^  Pater  omne  judicium  dedii  Filio Ei 


nuno  autem  singulis  singuia  reddit.  Intende,  pro-  J)  potesfatem  dedit  ei  judicium  facere^  quia  Filius  ho* 
spers  procede  et  regna :  quasi  dicai,  quia  speciosus      minis  est. 


es  forma  secundum  humanitatem,  ergo  specie  tua 
nobis  intcnde,  Sed  quia  pras  filiis  hominum  speciosus 
aecundum  Divinitatem:  ergo  intende  nobis  putchri- 
tudine  tua;  quatenus  specie  tuatCi  pulchritudine  tua 
intendens, secvLndum  utramque  naturam  intendaSfid 


Plerique  vero  potentes  human»  conditionit 
oblili,  solent  esse  terribiles,  crudeles,  tyranni,  fal- 
laces,impatiente8,iniqui.A  te  vero,  qui  est  potentis- 
simus,  bffic  omnia  removentur.  Non  enim  es  terri- 
biiiSy  sed  benignus;  quia  specie  tua,  ei  putchrUudi-' 


^"  Malth  10,  34,  etseq,  '»  Marg.  Femur  dupliciter  expticatur,  '•  Cap,  32.  27.  "  Cap,  3,  7,  et  8.  "  Gen. 
24.  2.  "  Ibid,  22,  8.  ••  Jo.  3. 8.  •*  /  Marh.  3,  58  et  59.  •»  Jo.  21.  7.  *•  Lucx  12,  37.  •^  MHrg.  Laudatur  Sponsus 
aforma  secundum  utramque  naturam.  ••  Ps.  1,  3.  ••  MaLh  6,  10.  ^  Marg.  Laudatur  Sponsus  de  veritate 
mansuetudinef  etjustitia.  ^^  Marg.  De  iribus,  qux  necessaria  suni  Hegnanti,  •'  Joan,  16,  7.  ••  MattJi,  41,  29. 
•*  Ibid,  3,  15.  ••  Joan.  i,  17.  «•  Saniet  9,  24.  •»  Jer.  11, 19.  ••  Lucm  24,  25  «I  26.  ••  Psat.  10,  8.  «••  Joom.   5. 


956 


INNOCBNTII  UI  PAPiB. 


ne  tua  iniendis.  Non  es  cradelis,  sed  pius ;  qaia  A  caritatem.  De  ferientibus  dicitur  :  ^^ SafiiUmtUBii^ 


prospere  procedts,  Non  es  tyrannus,  sed  princeps  ; 
quia  prospere  regnas,  Non  es  fallax,  sed  verax; 
quia  iniendis  secundum  veritalem,  Non  es  impatiens, 
sed  mansuetas  ;  quia  procedis  secundum  mansuetU' 
dinem.  Non  es  iniquus,  sed  Justus  ;  quia  regnas  se- 
eundum  justiliam.  Et  quoniam  talis  es,  dextera  tua, 
id  est  potentia  tua  ;  illa  videlicet,  de  qua  dicitur  : 
Dextera  tua  fecit  virtutem ;  dextera  Domini  exaltavit 
me  :  mirahiliter^  id  est  per  miracula,  te  deducet  de 
verbis  ad  opera,  de  morte  ad  vitam,  de  terris  ad 
cobIos,  de  Judsis  ad  Gentes,  per  cursus  totius  tcrraa. 
Nam  de  te  scriptum  est :  *  Stupebant  omnex,  qui 
eum  audiebant,  super  prudentia^  et  responsis  ejus. 
Bt  videntes  admirati  sunt.  Item  *  Repleti  sunt  om- 


fixx  sunt  mihi  et  confirmasti  super  me  ffuiiiiftm  tum, 
De  succendentibus  legitur:  '*  Sagiitae  potenUs  ocmIm 
cum  carbonibus  desolatoriis,  Audi  sagittam  feriea- 
tem  ad  pcenitentiam :  Genimina  '^  vipararum  fms 
docuit  vos  fugere  a  ventura  ira  f  Facite  ergo  fruetm 
dignos  poenitentise.  Intende  ad  sagittam  SQceendea- 
tem  ad  caritatem  :  Siquis  '*  diligitmef  sermones  mes$ 
servabity  et  Pater  meus  diliget  enm^  et  ad  emm  vesni- 
muSt  et  mansionem  apud  eum  faciemus.  Bano  erg« 
sagittam  noverat  illa,  quadicebat  i^^VulHeraiasum 
caritafe.  Quocirca  populos  aagittis  bajDsmodi  ▼ol- 
nerat.  Sub  te  cadent,  id  est  bumiliabant  96  iibi.  h 
corde,  vei  in  corda  inimitorum  regu.  ^"^  Divenitas 
litterasy  diversitatem  generat  inteliectns,  et  secQH- 


nes  timore^  dicentes :  Quia  vidimus  mirabilia  hodie.  n  dum  utramque  litteram  daobus  modis    ordioator 
Tibi  etiam  dictum  est :  '  Innova  signa^  et  immuta      constructio.  Nam  si  dicatur  in  eorde^  talis  est  sen- 


mirabilia;  quia  tu  opera  illa  ^  fecisti,  qum  nemo 
alius  umquam   fecit.  Deducet  ergo  te  mirabiliter 
'  dextera  iua. 

*  Sagitlx  tux  acutx^  potentissime,  populi  sub  fe 
cadent  in  corda  inimicorum  regis.  Si  per  armaturam 
intelligitur  Sacra  Scriptura,  per  sagittam  debet  in- 
telligi  sermo  Divinus.  Tunc  enim  de  arcu  sagittas 
emittimus,  cum  de  Sacra  Scriptura  verba  proferi- 
mus.  Hunc  arcam,  et  bas  sagittas  noverat,  qui  di- 


8U8 :  Poputi  lui  percussi  sagittis  cadent^  id  est  ha- 
miliabuntur  in  corde  inimicorum  regis^  id  est  in 
corde  suo,  qui  sunt  ioimici  regis,  id  esiinimiei  tai, 
qui  es  Bex*^  magnus super  omnes  populos ;  et  fient de 
inimicisamici;  ut  ubi  prius  erigebantar  elati,  ibi 
nunc  humilientur  devoti  sicnt  Paulus,  qoi  priai 
erectus,  tandem  humiliatus,  ccBlitasemissaeagitta, 
corde  percussus  cecidit  dicens;  ^^ Domine,  qmdme 
vis  faceret  Vel  aliter;  Populi  inimicorum  regis^  id 


cebat  :  *  Arcum  suum  tetendity  et  paravit  ilium est  multi  de  inimicis  tuis,  qui  es  RexRegum^  ^ei 

sagittas  suas  ardeniibus  eflecii.  Duo  vero  sunt  in  sa-  Dominus  dominaniium,  cadent  sub  te,  id  eet  euppo- 

gitta;  Iignnm,et  ferrum.  Lignum  directum  ut  per-  nent  se  tibi ;  in  corde,  id  est  ex  corde ;  hoc  eat  ez 

▼olet :  et  ferrum  acutum,  ut  penetrct;  qus  duo  ser-  vo1untate,quia  cumcsterapossit  homo  nolene.ere- 

moni  diyino  recte  conveniunt.  Scriptnm  est  enim  :  dere  non  potest  nisi  volens  :  Voluniarie  *'  saerifi» 

^  Qui  emiitit  eloquium  suum  ierrx,  velociler  curni  C  cabo  iibi,  et  confitebor  nomini  tuo^  Domine,  quoniam 

semio  ejus.  Ilem  :  Vivus  esi  sermo  Dei^et  ejficax^  et  bonum  est.  Si  vero  dicaturmconfa,  talisestteDSOs: 


penelrabitior  omni  gludio  ancipiii.  Ait  enim  :  Vere 
deducet  ie  mirabiliier  dextera  tua,  quia  sagittse  iux 
aeutse  sunt,  id  est  verba  tua  sunt  penetrabilia,  et 
compunctiva :  penetrant,  enim,  ut  per  timorem  in- 
troducant  amorem  ;  et  compungunt,  ut  per  pccni- 
tentiam  tribuant  indulgentiam.AiHi  SRgittam,quiB 
penetrat,  et  compungit :  Omnis  arbor,  *  qux  non 
facit  frucium  bonum,  excidetnr,  et  in  ignem  mitteiur* 
Item  :  '^  Quid  prodest  fiomxni,  si  mundum  universum 
iuereiurt  animas  vero  suse  deirimenium  patiatur  ! 
Propterea  dicil  Sponsa  in  Ganticis :  **  Anima  mea 
liquefacta  esi,  ui  diiecius  meus  locuius  esi :  loquente 
quippe  dilecto,  anima  liquescit,  quia  verbum  Divi- 


Populi  sub  te  cadent  in  corda^  id  est  contra  corda, 
inimicorum  regis:  id  est  contra  voluntatem  inimi- 
corum  tuorum ;  non  solum  Scribarum,  et  Phari- 
ssorum,  verum  etiam  Regum,  et  Principam,  qui- 
busnolentibus  et  prohibentibus,populi  credideront 
Collegerunt  enim  ••  Poniifices  et  Pharisxi  ctmri- 
iium,  et  dicebani :  Quid  facimuSy  quia  hic  homo  multa 
signa  facii  ?  Ecce  mundus  ''  totus  post  eum  abiii. 
Si  dimiitemus  ^^  eum  $i  omnes  credent  in  eum.  Vel 
aliter :  PopuU  sub  te  cadenlj  id  est  tibi  ee  eabdent, 
quia  sctgitiss  tuse  acutse  infixas  sunt  in  corda  uitmt- 
corum  regis,  id  est  transSxerunt  corda  inimicorom 
tuorum  ad  pcsnitentiam.  **  Gadant  boni,  eadoot 


nom  cor  humanum  mollificat,  et  per  compunctio-  j)  mali :  sed  boni  in  faciem,  mali  cadont  retroreara. 


nis  ardorem,  utinijuitatis  deponatduritiam,et  per 
caritatis  fervorem,ut  jostitiffi  formam  accipiat.Du- 
plex  enim  usus  sagitt»,  ad  feriendum,  et  succen- 
dendum :  feriondo  plagam  infligit,  et  succendendo 
flammam  immittit :  quia  sermo  Divinus  plagando 
ferit  ad  p(Bnitentiam,et  inflammando  succenditad 


De  bonis  legitur:  *>  Ceciderunt  in  faeies  suat,  ei 
adoraveruni  D^m.De  malis  legilur;*^  Abierunire' 
Irorsumy  et  ceciderunt  in  terram.  Boni  vero  oadont 
sub  Ghristo,  et  ante  Ghristum  ;  mali  oadoota  Chri* 
sto,  et  super  Ghristum.  De  bonis  oadentibos  legi- 
tor :  Populi  sub  te  eadent :  Et :  ^  Proddamut  anle 


*  Mnrg.  Depotestale  abiuionis,  quse  removetur  a  sponso.  *  Psal.  Hl.  i6.  *  lucse2.  A7.  ^  !bid.  5,  26.  *  Eeds 
36,6.  *  Joa7i.  15  24,  "^  Marg.  Laudatur  Sponsus  ab  armatura''  P%ai.  7,  13.  ei  seq.  *  Psahn.  i47,  15.  **  ffeftr, 
4,  12.  "  Maith  3,  10.  *»  Ibid.  16,  26.  »•  Cap.  5.  6.  «*  Ptatm.  37,  3.  *»  Psalm.  lld,  4.  «•  Ijueee  3, 7,  ef  $eq.*^ 
Jo.  14,  23.  *•  Cani.  2,  5.  «•  Marg.  Quatuor  modis  exponii.  ^  Psalm.  94.  3.  >>  Aci.  Apost.  9,  6.  *  /  TimoUi. 
6,  15.  "  Psalm.  93,  8.  «♦  Jo.  11,  47.  "  Ibid.  12,  19.  ••  Ibid.  11,  48.  "  Marg.  D$  casu.  ••  Apoe.  6»  16, 


057 


DE  QUADRIPABTITA  SPBCIB  NUPTIARUM. 


958 


3  J>ominum,  De  malis  cadentibus  legitar  ;  **  Cadenl  A 
9    a  latere  tuo  mille,  Et  :^  Qui  ceciderii  super  lapidem 
"t    isiumf  conieretur, 

3       •>  Sedes  iua^  Deus,  in  ssseuium  sseculi;  vifgarecta 

^   esi,  el  virga  regni  /ui. Hic  ajudicio  laudat  epoQsum 

3    quem  commendat  tripliciter :  a  dignitate :  ab  sequi- 

2    tate  :  a  puritate.  A  dignitate  eecundum  offlcium  : 

«    ab  squitate  secundum  judicium  :  a  puritale  aecun- 

r     dum  animum  ;  quatsi  dicat :  Jurisdictio  tua  non  eat 

i     delegata,  sed  ordinaria ;  non  est  transitoria,  sed 

:     perpetua ;  quia  sedes  iua,Deus^est  in  sxculum  sxcuti 

i     Sententia  tua  non  est  prava,sed  recta ;  non  iniqua, 

sed  justa ;  quia  virga  recia  esi^  ei  virga  regni  tui. 

i     Voluntas  tua  non  est  ficta,  sed  vera;  non  est  cor- 

>     rupta,  sed  pura :  quia  dilexisti  justitiam,  et  odisti 

!     iniquiiatem.  Nullus  ergo  de  mutabilitate  confidat ;  q 

quia  sedes  tua,  Deus,  in  sseculum  sseculi.  Nullus  de 

pietate  praesumal ;  quia   virga  est  recta^  et  virga 

regni  lui,  Nullus  de  perversitate  succenseat;  qula 

dilexisti  justitiamf  et  odisfi  iniquitaiem. Forum  tuum 

nemo  potest  accipere  ;  qnia  sedes  tua,  Deus^  in  sse- 

cuium  icPct//i.Judicium  tuum  nemo  potest  arguere; 

quia  virga  recta  est^  virga  regni  tui,  Animum  tuum 

nemo  polest  corrumpere»  qum  dilexisti  Justitiamyet 

odisti  iniquiiatem. 

**  Bonus  Judex  debet  babere  constantiam,  ne  sit 
impetuosus;  debetbabereju8titiam,ne  sit  iniqaus; 
debet  babere  prudentiam,  ne  sit  indiscretas.  To 
ergo,  qui  es  Justus  judex,  '^  fortis,  et  longanimis^ 
non  es  impetuosus,  sed  stabilis  ;  quia  sedes  /ua, 
Deus^  in  sseculum  sxeuli.  Non  est  iniquus,  sed  ju- 
stus  ;  quia  virga  recta  est  vtrga  regni  /tit.Non  es  in-  C 
discretuSfSed  providus  ;  quia  dilexisti  justitiam,  et 
odisti  intquitatem  Sedes  est  Judicialis  auotoritas,  de 
qua  Veritas  ait  :  •*  In  regeneraiione  cum  sederit  Fi" 
lius  hominis  in  sede  maiestatis  suae^  sedebitis  ei  vos 
super  sedes  duodecimf  judicantes  duodecim  tribus 
Israel :  hasc  sedes  est  in  sxculum  saeculi ;  quia  quod 
statuit,  non  mutatur ;  quod  dccernit,  non  irntatur. 
Per  virgam  regni^  quae  Sceptrum  vocatur,  regalis 
potestas  accipitur  :  quae  dicitur  virga  directionis, 
quia  distortosdirigit,  Justos  regit,iniquos  conterit, 
secundum  illud  :  >'  Reges  eos  in  virga  ferrea,  et 
tamquam  vas  figuli  confringes  eos. 

••  Dilexisti  justitiam,  et  adisii  iniquiiatem.  Sen- 
tentia  tribus  modis  Judicatur  iniqua  ;  ex  animo,et 
ordine,  ez  cauda.  Gz  animo,  si  feratur  contra  men-  q 
tis  sinceritatem :  ex  causa,  si  feratur  contra  negolii 
veritatem  :  ex  ordine,  si  feratur  contra  Juris  so- 
lemnitatem.  flis  tribus  modis  fuit  iniqua  sententia, 
qua  duo  Presbyteri  condemnaverunt*^  Susannam. 
Sententia  vero  tua  non  est  iniqua  ez  animo ;  quia 
non  fertur  ez  malignitate,  sed  ez  caritate,  quia 
dz/^a:is/t.  Non  injusta  ez  ordine ;  quia  non  fertur 


injuste,  sed  rite,  quoniam  dilexisti  justiiiam,  Non 
injusta  ez  causa  ;  quia  non  fertur  contra  meritum 
sed  juxta  debitum,  qnoniam  dilexisti  jusiiiiam,  et 
odisli  iniquitatem.  Deus  autem  diligit  Justitiam  tri- 
bus  modis,  quia  oreat,  approbat,  et  remunerat.  Et 
contra,  tribus  modis  odit  iniquitatem,  quia  prohi- 
bet,  delet,  et  punit.Duo  namque  sunt  legis  nalura- 
lis  praecepta  :  unumad  diligendum  ju8titiam,quod 
docetur  in  Evangelio  :  ••  Quaecunque  vuliis,  ut  fa- 
cianl  vobis  homlnes,  et  vos  facite  illis.  Alterum  ad 
odiendum  iniquitatem,  quod  legitur  in  Tobia  :  '• 
Quod  ab  alio  tibi  oderis  fieriy  alieri  ne  feceris,  Gum 
autem  homioem  iniquum  odimus,  non  bumanita* 
tem,  sed  iniquitatem  debemus  odire,  sicut  monel 
Ecclesia.  Gum  hominem  iniquum  diligimus,  non 
iniquitatem,  sed  humanitatem  debemus  diligere ; 
nam  qui  ^  diligii  iniquiiaiem  odit  animam  suam, 

**  Proplerea  unxii  te  Deus^  Deus  iuus,  oleo  Ixiitiae 
prse  consortibus  tuis,  Non  quia  dilexisti  jusiiiiam,et 
odiiti  iniquitatem ;  sed  ut  diligere8justitiam,et  odi- 
res  iniquitatem.  Non  eaim  propterea  Gbrihtus  est 
unctus  oleo  laBtitis  pr®  consortibus  suis,  quia  di- 
loxit  justiliamy  et  odivit  iniquitatem,  sed  ut  dilige- 
ret  justitiam,  et  odiret  iniquitatem,  uoctus  est  oleo 
ietitiae  pre  consortibus  suis.  Ostenditur  ergo  quis 
unxerit,  quia  DetM;  et  quem  unxerit,  quia/6;et 
quo  unxerit,quia  oleo  Isstitiae  ;  et  quantum  unxerit, 
quia  prss  consortibus  tuis:  et  ad  quid  unxerit,quia» 
ut  diligeres  justitiam,  et  odires  iniquitatem,  In  qui- 
bus  verbis  Trinitas  personarum  exprimitur  :  nam 
Paterestunguens  :  Piliusunctus  :  Spiritus  Sanctus 
est  unctio.  Ab  bac  unctione  Pilius  nomen  accepiV; 
quia  Hebraice  Messias,  GrsQce  Gbristus^Latinedici- 
tur  Unctus.  De  quo  Sponsa  dicit  in  Ganticis  :  •• 
Oieum  effusum  nomen  luum  ;  quia  Cbristus  a  cbri- 
smate  dicitur,  quod  principaliter  fit  ex  oleo  :  effu- 
stim,quia  csleri  Fideles  ab  unctione  uncti,id  est  a 
Cbristo  Ghristiani  dicuntur.Adlitterani  o/6o/a?/t7t«i? 
intelligitur  unctio  Sacerdotalis,  et  regia,  quae  laeti- 
Ocat  inunctos.  Unxit  ergo  le  Deus  et  regem,  et  sa- 
cerdotem,  ut  sis  Rex  regum,  *•  et  Dominus  domi" 
nantium^  et  ut  sis  Sacefdos  ^^  inddemum  secundum 
ordinem  Melchisedech.  Dnxit  autem  oleo  laeiiiiXy  id 
est  plenitudine  graliae.quae  mentem  IstiGcat,etju- 
cundat;sicut  inquit  Apostolus  :  ^  Gloria  nosira 
hspc  est  tesiimonium  conscientiae  nostras.  Vel  oleo 
laetitiaey  id  est  Spiritu  Sancto,  qui  est  laetitia  Pa- 
tris,  et  Filii ;  amor,  et  dilectio  utriusque  :  de  quo 
alibi  legitur  :  ^  Fluminis  impeius  Isclificai  civitaiem 
Dei.  Oleum  istud  noverat  qui  dicebat  :  ^*'  CompU" 
iruif  jugum  a  facie  oleif  et  ille  qui  praBdixerat  :  ♦• 
Suxeruni  mel  de  pefra,  ei  oleum  de  saxo  durissimo. 
Quid  sit  hoc  oleum,  in  Actibus  Apostolorum  expo- 
nit  Pctrus  :  ♦•  Jesum,  inquit,  Natarenum,  quem  «fi- 


Marg 

Marg 

45»  5.    ♦•  JMMB.  10, 27. 


IMNOCBNTn  m  PAPJS. 


I 


»U  Deus  Spirilu  Saneto.  Is  liaqoe  Spiritas  Sanctus  A 
est  oleum  IxtiiiSBy  quo  Jesus  Nazarenus  est  uactus, 
ffci?  consorlibus  juu.ConsortesChristi  sunt  universi 
FideJPS,  qui  secundum  Apostolum  ^  sunt  hxredes 
Dei^  cohferedcs  autem  Chrisli ;  comparticipes  •*  pro- 
missionis,  id  est  bflereditatis  fiternae,  Christus  au- 
tem  plenitudinem  unctionis  accepit,  quiadalusest 
ei  spiritus  sine  mensura  ;  in  quo  plenitudo  '^*  Divi- 
nitatis  habiiat  corporaliter  :  casteri  vero  partem  ac- 
cipiunt  plenitudinis ;  quoniam  Vnguentum  '^*  de- 
scendil  a  capite  in  barbam,  et  a  barba  in  oram  ve- 
stimenli  descendit ;  quia  de  pteniludme  ejus  ''  om- 
nes  accepimus ;  primum  Apostoli,  demum  csteri. 
Vnxit  ergo  te  Deus,  Deus  tuus  oleo  Issiitiss  prx  con- 
sortibus  tuis.  Erubescat  Juda^us,  Hsreticus,  et  Pa- 
ganus,qui  Cbristum  nonesseDeum  perverso  corde  n 
mentiuntur  :  cum  David,  Propbelarum  eximius, 
Cbristum  esse  Deum  aperta  voce  pronunciet  iVnxit 
te  Detu^  Deus  tuus  ;  Deus  Pater  unzit  te,  Deus  Fili. 
Quod  in  Graeco  satis  elucet,  in  quo  vocativus  a  no< 
niinativo  distinguitur ;  propter  quod  in  praBcedenti 
versiculo  non  mutata  personaDeum  illum  vocavit : 
sedes,  inquit,/ua,  Deus.in  sxculum  SeBcuti.  Cui  con- 
sonat  Isaias  :  **  Vocabitury  inquit,  nomen  ejus,  Ad- 
mirabilis,  consiliariust  Deus,  foriiSy  pater  futuri 
sseculif  princeps  pacis.  Et  Jeremias  :  **  Hic  Deus 
noster,  et  non  aestimabitur  atius  prxier  eum..,,  Post 
hsec  in  ierris,  visus  est^  ei  cum  hominibus  conversa- 
tus  est.  Deus  igitur  unzit  Deum,  scilicet  Deum  ho- 
minem,propier  hominem  Deum  :  Nam  et  Deusest 
Pater  Filii  secundum  Divinitatem  ;  Pater  autem  est 
Deus  Filii  secundum  bumanitatem.  C 

'"^  Myrrha^  et  gutta,  et  casia  a  vestimeniis  iuis^  a 
domibus  ebumeis.  Laudat  Sponsum  ab  ornatu  re- 
rum,  et  personarum  ;  sed  ab  ornatu  rerum  dupli- 
citer:  videlicet  a  vestibue,  et  domibus  :  unde 
Myrrha,  ei  gutta^  et  casia  a  vestimefitis  tuis,  a  do- 
mibus  eburneis.  Item  ab  ornatu  personarum  dupli- 
citer  :  a  familia,  et  a  sponsa  :  unde  deteciaverunl 
te  fUix  regum  in  honore  iuo.  Asiitit  rajina  a  dextns 
iuis  in  vestitu  deaurato.  In  vestibus  autem  commen- 
dat  odorem  contra  foBditatem  :  in  domibus  nitorem 
coDtra  spurciditatem  :  in  familia  bonorem  contra 
Bcurrilitatem  :  in  sponsa  decorem  contra  deformi- 
latem.De  vestimentorum  odore  prasmittit :  Myrrha 
ei  gutiOj  ei  casia  a  vestimentis  iuis.  De  domorum 
nitore  subjuogit  :  A  domibus  eburneis.  De  familias  q 
bonore  supponit :  Deteciaveruni  te  filim  regum  in 
honore  tuo.  Desponsas  decore  concludit  :  Astitit  r^- 
gina  a  dextris  tuis  in  vestitu  deauraio.  Myrrba,  qun 
tpecies  est  amara,  vermes  arcens,  et  a  pntredine 
servaRB,  mortiflcationem  carnis  signiflcat,  quQ 
vermescarnalium  desideriorum  ezcludit,eta  pleni- 
ludine  vitiorum  epiritalium  defendit.  Gu/(a,quffi  di- 


citur  "*  aromaca  sedans  tumores,  et  reprimens  in- 
flaturas,bumililatem  signiflcat,quiB  tumorem  cordii 
expellit,  et  inflaturam  mentis  evacuat.  Casia,  qoa 
dicitur  flstula^in  bumido  crescens.et  a  callidopBr- 
gans.fldem  Bigniflcat,qu«  crescit  in  aqua  baptiBmi, 
et  plirgat  %b  aestu  peccati.  Vestimenta  Ghristi  saot 
universi  fldeles,  quibus  inquit  ApoBtolue  :  **  Qin- 
cunque  in  Christo  bapiizaii  estis,  Chrtstum  induistis. 
Et  de  quibus  inquit  Psalmista  :  ^  Sicut  unguen- 
tum  in  capite,  q»od  in  oram  vestimenii  deseendiLA^ 
his  indumentis  spirant  illaB  tres  virtutes  reddeo- 
tes  odorem ;  de  quibus  dicit  Apostolus  :  **  Christi 
bonus  odor  sumus  Deo  in  omni  loco,  Haec  eet  illa  ve- 
Btimentorura  fragantia,  quam  sentiens  Isaacbene- 
dixit,  et  ait :  **  Ecce  odor  /t/tt  mei,  sicut  odor  agri 
pteni  cui  benedixit  Dominus.  Tres  iBtae  species  di- 
stinguunttreBordmes  fldelium  in  Ecclesia.qai  suot 
Noe,  Daniel,  et  Job ;  id  est  Praslati»  ContineDteB,et 
Conjugati.  Nam  guttay  id  est  bumilitaB  specieB  de- 
bet  ineBse  PraBlatiB.secundum  illud  ;  ^  Quamioma- 
ior  es,  humitia  te  in  ownibus,  Et :  **  Qui  major  est 
in  vobis  fiat  sicut  junior  ;  ei  qui  prxcessnr,  sicut  mt- 
nistraior  :  quia  *'  ^ut  se  exaltai^  humiliabitur ;  et 
qui  se  humitiat,  exattabiiur,  Myrrha,  id  eet  mortifi- 
catiocarnisconvenitContinentibuB.seoundumillud: 
**  Mortificate  membra  vestraquse  sunt  superterram: 
fornicationem^  immunditiam,  tibidinem^  et  conrupi- 
scentiam.  Et  *^  si  spiriiu  facia  camis  mortifieaveri' 
tiSf  vivetis.  Nam  **  caro  concupiscit  adversus  spiri' 
tum  ;  spiritus  autem  fidversus  camem,  Casia,  id  est 
fldeStCompetit  Conjugatis^secundum  iliud  :  ^Con- 
fidit  in  eacorvirisui,^BLm  ettriasunt  bona  coigagii, 
fides,  proles,  etSacramentum.Fides,  ut  propterle- 
gitimum  uBuro  uzoriB,  cum  altero,  vel  altera  mi- 
nime  coinquinentur  :  quasi  dicat :  0  Rez,  ta  boIub 
accepisti  plenitudinem  unctioniB,  quia  unctaB  et 
oleo  Ijetitias  prse  consortibus  tuis ;  ceteri  vero  par- 
tem  plenitudinisacceperunt :  quia  lfyrrAa,^^i/a, 
et  casia^  id  est  mortiflcatio  carnis,  et  bumilitais,  et 
fldes  spirant  a  vestimentis  tuis  id  est  a  fidelibus 
tuis,  non  flcte,  sed  vere,  quia  spirant  a  domibus 
eburneis^  id  est  a  cordibuB  puris  :  ''^  ebur  enim  fri- 
gidum  est,  et  nitidum  ;  quia  frigidum  eet,  Bignifi- 
cat  caBtitatem  :  quia  nitidum.signiflcat  parilatem. 
Domus  igitur  ebumea  est  cor  mundum,et  purum ; 
de  quo  dicit  Propheta  :  ^'  Peramtutabam  in  titna- 
centia  cordis  mei^  in  medio  domus  mex,  Quia  vero 
pennae  struthionis  ^*  similes  suni  pennse  herodii,  ne 
Angelus  ^*  Saianx  iransfiguret  se  in  angeium  lueis  ; 
cum  diziBset,  quod  Myrrha^  et  gutia^  et  casia  spi- 
rant  a  vesiimenlis  tuis ;  ut  illsB  virtutes  doq  fict«, 
sed  verflB  intelligantur,adjunzit  a  domibus  ebumeir^ 
id  est  de  corde  puro  ^^,  ei  cofudeniia  bona^  et  fide 
non  fictu,  Vei  secundum  aliam  litteram  :  a  gradi" 


w  Deut.  32,  13.  "  Cap.  <0, 38.  »« Rom.  8,  17.  »'  Ephes,  3.  6.  »*  Coloss,  2,  9.  »»  Psalm.  132, 
2.  »•  Joan.  i,  16.  "  Cav,  9.  v.  6.  »•  Baruch,  3,  36  ei  38.  »•  Marg.  Laudaiur  Sponsvs  a  vestibue,  •• 
Fortasse  iegendum  est  aromatica.  •»  Ga/.  3.  27.  •«  Pfalm,  132, 2.  •»  //  Corinth,  2,  15.  •*  Gen. 
27,27.  ••Ecc/i.  3  20  ••  Luc^  22,  26.  •t  Matth,  28,  «2,  et  Lue.  14,  11,  et  atibi.  "  Coioss.  3,  5, 
••  Rom.  8.  13.  70  Gatai.  5,  17.  ^«  Prot^.  31,  11.  «•  Marg.  Laudaiur  sponsus  a  domibut.  » PMutm. 
100,  f.    '♦/06.39,1$. 


961 


DR  QUADEIPIRTITA  SPBaR  NUPTIARUM. 


962 


^   biAS  ebumeis;  id  est  ab  openbuspuris^quibusquaai  A  Bponsa  :  dignitas,  et  ornatus.  In  dignitate,  status, 


quibuBilam  gradibuH  asceoditur  de  viriute  inuirlu- 
iem,  "^*  donec  videatur  Deus  deomm  in  5to/».Gradu8 
isti  sunt  difTerentiaB  meritorum,de  quitius  alibi  le- 
gitur  ;  "^*  Deus  in  ''^  gradibus  ejus  cognoscetury  dum 
suscipiet  eam. 

^*  Ex  9tti6iM(odoramentis  virtutum)  (/^/^ctav^run/ 
ie  filise  regum  :  offerentes  ^*  incensum  dignum  in 
odorem  suavUatiSt  Altissimo,  Quasi  dicat :  Delec- 
tabilem  habea  familiam,  quia  delectaverunt  te  : 
Dobilem  babes  familiam,  quia  filijB  regum  sunt : 
honorabilem  habes  familiam,quia  deleclaverunt  fe 
in  hqnore  tuo.  Talem  ergo  familiam,  tantum  decet 
regem  habere.  Filix  regum,  vel  carDalium,vel  spi- 
ritimlium  possunt  intclligi.Garoalium,ut  nonnuU» 


et  locus;  quooiam  amtit  reyitia  a  dextris  tuis,  Iq 
ornatu,pretiositas,et  diversitas  ;  quoniam  in  vestitu 
deaurato^  circumdata  varietate.  Regina  ergo,  id  est 
Ecclesia,  quia  sub  te  regit,  et  regnat,  astitit  non 
timorecQrYa,8edamoredirecta  {qmeiverfecta  caritas 
'*  foras  mittittimorem)adextris  tuis  non  a  sinialris, 
ut  baedi,*®  sed  a  dextris  ut  agni,id  est  spiritualibus, 
et  ffiternis,  sed  in  istis  per  rem,  in  111^8  per  spe- 
ciem.  In  ve$titu  deaurato,  id  est  in  operibus  bonis, 
quae  caritate  sunt  iniormata ;  de  quibus  alibi  legi- 
tnr  :  *<  Omm  tempore  vestimenta  tiM  sunt  candida^ 
id  est  opera  tua  mnnda ;  per  aurum  enim  caritas 
designatur,  quia  eicut  aurum  praeeminet  universis 
metailis,  ita  caritas  excellit  universis  virtutibus, 


virgines  reginffi,  qus  contemneutes  regna  terrena,  n  secundum  illud  :*'  Major  horum  est  cari/as. Vestitus 


virtutum  odore  regem  delectavere  cceleslem.  Spi- 
ritualium,  ut  omnes  Apostolici  viri.qui  fili^e  regum 
dicuntur,  non  propter  fragilem  sexum,8ed  propter 
conjugalem  afrectum,quem  de  Ghristo  coocipiunt. 
Quod  autem  adjungitur  :  in  honore  tuo,  duobus 
modis  valet  intelligi  :  vel  jungatur  cum  verbo  de» 
ledaveruntin  honore  (uo, quasinon  8uum,sed  tuum 
quffirentes  honorem,  crucis  mortificationem  ^  in 
8U0  corpore  pro  tui  nominis  hon6re  portaotes.Vel, 
jungatur  cnm  nom i ne /i/ia?  r^^um  in  honore  tuo; 
id  est  qaos  Apostoli  non  in  suo,  sed  tuo  genuerunt 
honore,  quia  noo  a  Petro  petrini,  vel  a  Paulo  pau- 
lini,  8ed  a  Ghristo  Ghristiani  dicuntur;  quod  tra- 
ctatum  est  a  veteri  lege,  qus  statuit :  *^  Si  frater 
8UU8  mortuus  fuerit  sine  seraine,  accipiat  uxorem 


ergo  nonaureus,seddeauratu8  intelliguntQropera, 
Qon  ipsa  carita8,sed  qus  caritate  sunt  informata; 
quandoquidem  Odes  per  dilectionera  secuQdum 
Apostolum  *^  operatur.  Regina,  dico,  (:irctt*iiamfrto, 
id  est  ornata  varietate  virtutum ;  id  est  non  solum 
nperibus,  sed  virtutibus  :  variis,  sed  non  coQtra- 
riis  :  diversis^sed  Qon  aversis  :  quoniam  universas 
virtutes  sibi  invicem  sufTragantur^ut  alias  sine  aliia 
haberi  non  possint ;  nam  si  una  virtutum  chorda 
defuerit,  Kpiritualis  dissonat  harmonia.BiQC  et  cor« 
tins  **  Tabernaculi,  et  vesles  Pontificis  **  con- 
textffi  fuerunt  de  quatuor  pretiosis  coloribus, 
opere  non  tantum  plumario,  sed  polymito,  id  eat 
vario. 
**  Auii  filia^  ei  vide^  et  inclina  aurem  tuam^  et 


eju8  frater  illius,  vel  alius  de  cogQatiooe  propiQ-  ^  obliviscere  populum  tuum,  et  domum  patris  tui.  1q 


quorum,  ut  euecitet  seroeQ,  non  sibi,  sed  fratri, 
et  habeat  natus  nomen  defuncti.  Hoc  spiritualiter 
competit  Christo,  qui  secundum  Apostolura  *',  est 
primogenitus  in  multis  fratribus;  de  quibus  ipse 
dicit  in  Paalmo  :  "  Narrabo  nomen  tuum  fratribus 
meis.  Item  in  Evangelio  :  •*  Vade^  et  dic  fratribus, 
quia  mortuus  est  siue  semiQe;quia  peudeQS  iQ  Gruce 
▼ix  UQum  latronem  concepit  :  Singulariter,  inquit, 
">  sum  ego,  donec  transeam.  Et :  Tola  die  ^  expandi 
manus  meas  ad  populum  non  credentem,et  confradi- 
centeni  mthi.Sed  suscitatei  semen  frater,qui  accipit 
uxorem  ipsius  :  id  est  Apostolicus  ordo,qui  spon- 
sam  Ghristi,  scilicet  sanctam  Ecclesiam  regendam 
suscepit ;  qui  non  sponsus,  sed  amicus  sponsi  est, 


hoc  nuptiali  convivio  quinque  sensus  spiritualiter 
recreantur.  Visus  in  eo,  quod  dicitur  :  Intende,  et 
vide.  Auditus  in  eo,  quod  dicitur  :  Inclina  aurem 
tuam,  ei  audi.  Odoratus  iu  eo,quod  dicitur  :  Ifyr- 
r/ia,  et  guJtta,  et  casia.  Gustus  iu  eo,quod  dicitur  : 
Eruclavit  cor  meum  verbum  bonum.  Tactus  iu  eo, 
quod  dicitur  :  Calamus  scribx  veloeiter  scribentiSf 
Laudaturus  ergo  Propheta  RegiQamyexhortatioQem 
priiemittit,  admoQeQs  eam  ad  intelligentiam,  ubi 
ait  :  Audi  filia^et  oide:  ad  obedientiam,ubi  subdit: 
Inclina  uurem  luam;  ad  constantiam,  ubi  addit  : 
Oblioiscere  populum  iuum^et  domum  patris  tui.  Ordo 
conveniens,  et  conveQientia  ordinata ;  ut  prius  in- 
telligat  veritatem;  postmodum  obediat  veritati ;  de- 


secuQdum  illud  :  •'  Qui  habet  sponsam,  sponsusest;  1)  mum  perseveret  in  veritate.Ut  ergo  credat,  intelli- 


amictts  autem  sponsi  stat,  et  gaudet  propter  vocem 
sponsi.  Gujus  prffidicatione,  multitudo  gentium  Iq- 
travit  ad  fidem  :  et  habet  QomeQ  defuQCti,  quia  coq- 
versus  ad  (idem  nomen  accipit  orucifixi,  ut  aChristo 
Ghristiaui  dicantur. 

*•  Astiiit  regina  a  dextris  tuis  in  vestitu  deaurato, 
circumdata    varietate.    Duo     commendantur    in 


gat :  ut  agat,obediat:  ut  perficiat,  perseveret.Nam 
sine  fide  ^  impossibile  est  placere  Deo.  Fides  **  au- 
tem  sine  operibus  mortua  est.  Qui  vero  perseverave^ 
rit  **  usque  in  finem.  hic  salvus  erit.  Propheta  vero 
tamquam  unusexPatribusalloquiturSponsam  nuper 
traductam,  quasi  gementem,  et  suspiranlem  pro 
domo  deserta,  et  populo  derelicto  :  ac  si  dicat : 


'*  //  Corinth.  11.  14.  '«  /  Timoth.  1,5  "  Psatm.  83,  8.  ■»•  Psalm.  47,  4.  "  In  vulgata  habetur  : 
domibus.  •*  Marg.  Laudatur  Sponsus  a  familia.  »>  Eccli.  45,  2o.  ••  HCorinth.  4,  10.  •*  Deut.  25,  5. 
•♦/tom.  8,  29.  ••P^a/  21,23.  •^  Joan.  20,  17.  "  Psaim.  140,  10.  •• /«aia?  65.  2,  er/  Hom.\0,2i. 
•»  Joan.  3,  29.  ^  Marg.  Liudatur  Sponsus  a  Spansa.  ••  /  Joan.  4,  18.  ••  Matth.  5,  33.  •♦  Eccte.  9,  8. 
••  /  Corinlh.  13,  43.  ••  Gatat.  5,  6.  ••  Hxod.  26,  1.  ^  Ibid.  28,  6.  ••  Marg.  ExhortaUo  ad  Sponsam. 
••  aetfr.  11,  6. 


903 


INNOCBMTU  ni  PAPiB. 


964 


Audi  filia  ohoros  cantantium  ;  et  vide  ludos  psal-  A 
lentiuro,  quibus  aurem  incUna^  ut  deponas  Tncesti- 
tiam  ;  et  obliviscere  populum  /uttm,quem  dimisisti, 
quia  meliorem  invenies.  Nam  vultum  tuum  depre- 
cabuntur  omnes  diviten  ptebis,  Et  obtiviscere  poputum 
tuum,  et  domum  patris  tui,  qua  exivisti,  quia  me- 
liorem  intrabis  :  nam  adduceris  in  templum  regis 
Quod  si  feceris  :  Concupiscet  Rex  spedem  tuam, 
quia  ipse  est  Dominus  Deus  tuus.  Tu  ergo,  /f/ia,  id 
estEcclesia  quam  catechizando  concepi,quam  ge- 
nui  baptizando,  audi  prophetias,^^  vtd^  completas; 
vel  audi  Evangeiium,  et  vide  Deum  ;  in  praesenti 
per  Qdem,  in  futuro  per  speciem.  £/  inclina  aurem 
tuam,  ut  et  visibiliter  audias,  et  libenter  obedias. 
Et  ita  obtiviscere  populum  tuum,\d  est  idoiolatrias , 
et  domum  patris  lut,  scilicet  conversationem  Dia-  g 
boli ;  quasi  dicat  :  Obliviscere  Babyloniam,  quia 
Jerosolymam  advenisti ;  obiivi^cere  Zabulum,quia 
Jesum  accepisti ;  sicut  praeceptum  fuerat  Abrah«e: 
••  Egredere  de  tcrra  tua,  et  de  cognatione  tua,  et  de 
domo  patris  /ut,  et  veni  in  terramjQuam  monstravero 
tibi:  ut  deseras  ilios,  quibus  Oominus  ait  :  ^^  Vos 
ex  patre  diabolo  estis, 

^  Et  cancupiscet  rex  decorem  tuum^  quia  ipse  est 
Dominus  Deus  tuus.  Et  adorabunt  eum  fitise  lyri  tn 
muneribus.QupTBL  laudandum  ammoouit :  nunc  am- 
monitam  laudat.  Sicut  autem  quatuor  modis  lau- 
daverat  Sponsum,  ita  quadriformiter  laudht  Spon- 
sam  ;  a  forma  8cilicet,et  a  gloria;  ab  adolescentu- 
lis,  et  a  (lliis.  A  forma  cum  ait  :  Concupiscel  rex 
speciem  ruam.A  gloria  cum  adjungit  :  Omnisgtoria  p 
ejus  fili»  regum  ab  intus,  Ab  adolescentulis  cum 
supponit :  Adducenlur  regi  virgines  post  eam.A  filiis 
cum  concludit :  Pro  pairibus  tuis  nati  sunt  tibi  filii : 
quasi  dicat  :  Obliviscere  populum  tuum,  et  domum 
patris  tut.quia  rex,  id  est  Ghristum  concupivit  spe- 
ciem  /uam,id  est  acceptavit  decorem  virtulum,quem 
sine  te  fesit  in  te.  Rex,  dico,  non  qualis  fuerat  pater 
tuuB,  idest  diaboluB,  sed  Dominus  Deus  tuus;  quia 
DeuSy  eai  reverendus;  quia  tuus^  est  diligendus. 
DeuSf  id  est  Creator ;  Dominus,  id  est  Redemptor ; 
Deus  tuuSf  quia  de  suo  sanguine  redemit,  qui 
creando  tibi  dedit  naturam ;  qui  redimendo,  tri- 
buit  tibi  gratiara.  Tantus,  et  taiis,  quod  adorabunt 
eum  Fitise  Tyri  in  muneribus,  id  est  in  Cffiremoniis, 
votis.et  eieemosynis.  Tyrus  enim  interpretatur  an- 
^u</ta,cujus  fiiiaisunt  Gentes  peccatorum  angustiis  ^ 
coarctatae.  Unde  mulier  Chananasa  '  a  finibus  illis 
egressoy  typum  gerens  Gentilis  Bcclesifle,  venit^  et 
adorafi/.Quia  vero  tautum  virum  habes,  et  taiem  : 
ideo  ru//ttm  /uttm,id  est  benignitatem  tuam^  depre^ 
cabuntur,  pro  se,  omnes  diuites  plebis,  id  est  sa- 
pientes,  et  nobiles  hujuss8r;culi,principes  et  philo- 
Bophi ;  quia  jam  conversi  venerantur  Ecclesiam. 
Yel  divites  plebis  iixieWiguaiuT  Jud8ei,qui  quondam 


habebant  templum,  et  Sacerdotium,  divitias  legii, 
et  prophetis.  Sicut  enim  ante  Salvatoris  adventum, 
quicumque  de  Tyro,  id  est  de  popalo  gentium  CQ- 
piebant  fieri  proselyti,deprecabantur  Israel,  ut  per 
eos  introducerentur  in  Templum,  ita  post  Salva- 
toris  adventum,  quicunque  de  Israel,  id  est  de  po- 
puio  Judasorum,  volimt  fieri  Ghristiani,  depreca- 
buntur  Ecclesiam,  ut  eos  recipiat  ad  baptismum, 
quateous  salutem,quam  perdiderant  in  Judiea,  in- 
veniant  in  Ecclesia^Per  vtt//um  benignitat  designi- 
tur,  secundum  illud  :  '  llluminet  vultum  suum  su^ 
per  nos,  et  misereatur  nobis, 

*  Omnis  gtoria  ejus  fHise  regis  ab  inttu,  in  /Sm* 
briis  aureis,  circumamicta  varietate.  Quam  reginam 
prsdixeraty  filiam  regis  appellat ;  Ghristua  regene- 
rat,quam  desponsat.Laudat  ergo  Bponsam  aglori&y 
quam  commendat  dupliciter  :  ab  ornatu  interiori, 
et  ab  ornatu  exleriori.  Ornatus  interior,  nitor  con- 
scientiae.  Ornatus  exterior  est  splendor  doctrinc. 
De  ornatu  interiori  prsmittit :  Omnis  gioria  ejus 
filise  regis  ab  intus,\d  est  in  conscientiajuxta  quod 
inquit  Apostolus  :  '  Gloria  nostra  hmc  est^  iestinuh 
nium  conscientix  nostrae.  Unde  :  Qui  gloriatur^  * 
in  Domino  glorietur.  Gerte  qui  foris  nitent,  et  intoi 
sordent,  similes  "^  sunt  seputcris  d^aibatis^  gum  a 
foris  parent  hominibus  speciosu,  intus  auiem  ptena 
sunt  ossibus  morluorvm,  et  omni  spurciiia.  De  or- 
natu  exteriori  subjungit  :  In  fimbris  aureis,  id  est 
claris  doctrinis,  ornantur.  Haec  sunt  aurea  tintin- 
nabnla,  quffi  dependehant "  a  tunica  hyacinthina. 
Per  aurum  enim  sapientia  designatur ;  quia  sicut 
aurum  prsecellit  universis  metalliB,  ita   sapientia 
prseminet  omnibus  donia. Requiescet  supef  fttm,in- 
quit,  *  spiritus  sapientix,  et  inteUedus,    etc.   Dicit 
igitur  :  Astitit  regina  a  dextns  tuis  in  vesiiiu  deau- 
rato;  sed  omnis  gloria  ejus,  id  est  filise  regis  est  ak 
intus.id  est  in  conscieotia./Von  ^tm  ^^quiinmani' 
festo  Judaeua  est^  neque  qux  in  manifesto  in  came, 
circumcisto  :  sed  qui  in  abscondiio  Judseus  est,  ei  or- 
cumcisio  cordiSyin  sptritu,non  littera :  cufus  taus  nm 
ex  hominibus,  sed  ex  Dco  est,  EJus  autem  ornatns 
non  tantum  estintus  in  conscientia,8ed  etiam  foris 
est  in  doctrina.  Quoniam  in  fimbris  aureis  :  id  est 
in  doctrinis  prsclaris,  que  sapientiae  luce  refal- 
genty  est  circumamieta,  id  est  undique  decorata 
varietate  linguarum,  secundum  illud  :^'  Loqueban' 
tur  variis  tinguis^  prout  Spiritus  Sanctus  dabai  elo» 
quis  iltis;  multum  eoim  peraurum  8apientis,et  per 
argentum  eloquentifle  decorantur.  Unde  Sponsaa  ad 
Sponsam  inquit  in  Ganticis  :  ^'  Murenulas  awrtat 
faciemus  tibi^  vermiculatas  argento.  Per  aurum  sa- 
pientia,  per  argentum  eloquentia  designatur.  Nam 
de  sapientia  scriptum  est :  "  Facies  mensam  de  Ity- 

nis  Seihim et  inaurabis  eam  auro  mundiuimo. 

De  eloquentia  vero  legitur  :  *^  Eloquia  Domim,  eUh 


*«>  Jacob,  2,  26.  «  Matth,  ^O,  22.  «  Gfnes.  12, 1.  »  Joan.  8.  44.  *  Marg.  Sponsa  taudalur  a  forma. 
»  Matth,  15,  22  et  25.  •  Psatm,  66,  2.  ^  Marg.  LaudcU  Sponsum  a  gtoria,  •  //  Corinlh,  1,  12.  ^  I  Co- 
rinth.  1,  31.     "  MaUh.  23,  27.     «»  Exod.  28,  33.     *•  Isaiae  11,  2.     "  Hom.  2,  28,  ei  seq.     «♦  Aci.  Af. 


965 


DB  QUADBIPARTITA  SPBCIB  NUPTIABUM. 


966 


tquia  casta ;  argenlum  igne  examinatumf  Decenter 

y  ergo  per  murenulas  aureas flores sapientise  desigDan- 

■^  tur,  qaibus  coilum,  et  pectus  Ecclesi8B,id  est  pr»- 

L    dicatores  Ecclesis,  et  dsctores  oraantur.  Vermicu- 

i    lalaSy  id  eat  distinctas,  et  variatas  argeniOf  scilicet 

L   eloqaentia,  at  juxta  varietatem   materiae»  vel  per- 

2    Boum,  stylus  sermoQis,  et  qualitas  varietur,  ait :  *' 

ij.  Sapientiam  loquimur  inter  perfectos.  Inier  vos  **  non 

a  judicavi  me  scire  atiquid,  nisi  Jesum  Christum,  et 

i  hunc  crueifixum.  Et  iterum  :  ^^  Non   potui  loqui  vo- 

■   He  quasi  spiritalibuSf  sed  quasi  camalibus,    Tan- 

quam  parvulis  in  Christo,  lac  vobis  potum  dedi,  non 

j     escam,  Si  vero  per  vestem  Eccie8i«e  siaguli  quique 

;    fideies  iQteiiigantur,  secuadum  iilud,  quod  ei  dici- 

f    tur  a  DomiQO  per  Prophetam  :  *'  His  omnibus  velut 

omamento  vestieris  :  per  fimbriam,q\isd  est  eitrema 

pars  ve&Us,ultimi  Odeles  debent  iQtelligi,quieruQt 

in  nae  ssculi  :  ut  taiis  sit  seQsus :  RegiQa  erit  cir* 

eumdata  varietate  virtutum,  in  fimbriis  aureis,  id 

est  altimis  saQctis,  qui  eruut  aurei,  id  est  perfectii 

sicut  aurum  ^*  quod  per  ignem  probatur. 

*^  Adducentur  regi  virgines  post  eam  :  proximx 
ejus  oflerentur  tibi,  Offerentur  in  lastUiaf  et  exulta' 
tione :  adducentur  in  iemplum  regis,  8olet  puella, 
cum  de  domo  patris  ad  domum  spoQsi  deducitur, 
coQtristari  pro  cogQatis,  et  cognitis»  quos  dimittit: 
propter  quod  ei  dicitur  :  Obliviscere  populum  tuumj 
et  domum  patris  lui ;  quouiam  concupivit  rex  spe- 
ciem  fuam.SoleQt  veaieQtibus  spOQsis  omQCs  assur- 
gere,ae  humiliter  iQcliQare  :  propter  quod  dicitur: 
Adorabunt  eum  filix  Tyri  in  muneribus :  vultum  tuum 
deprecabuntur  omnes  divites  piebis.  Soiet  sponsa 
pretiosis  vestibus,et  variis  iQdamentis  orQatapro- 
cedere  :  propterquod  dicitur  :0miit5  gtoriaeius.fili^e 
regis  ab  intus,  in  fimbriis  aureis,  circumanficta  vo- 
rietate,  Solet  secum  paraaymphum,QOQ  eztraQeos, 
sed  prupiQquos  adducere  :  propter  quod  dicitur  : 
Adducentur  regi  virgines  post  eam,  proximm  ejus. 
BolcQt  cum  hymQis,etcaQticisfe8tive  deduoi  :  pro- 
pter  quod  dicitur  :  Afferentur  tibi  in  tsetilia,et  exut' 
iatione.  Soleot  pro  consecraQdo  coQJugio  iu  tem« 
plum  adduci :  propter  quod  dicitur  :  Adducenturin 
temptum  regit,  Licet  autem  uaa  sit  UQiversalis  Ec- 
clesia.de  qua  dicitur  :  *^  Vna  est  columha  mea,  per- 
fecia  mea,  multa  sunt  tamen  divereitatesfidelium, 
de  quibuB  adjungitur  ;  *'  Viderunt  eam  fili3B,et  bea^ 
tissimam  prasdicaverunt  reginse,  et  concubinse  lauda' 
veruni  eam,  Post  eam  igitur  reginam,quiB  mater  est 
omnium,  id  est  post  primitivam  Ecclesiam,  virgi^ 
nes  adducentur,  et  proximx  afferentur ;  quia  facilius 
mereatur  ddy tum  regis  virgine8,quam  vidu» ;  con- 
tiQeQtes,  quam  coQJugataB.  Nam,  ut  inquit  Aposto- 
lu8  :  ^'  Qui  sine  uxore  est^  cogiiat  quae  Domini  sunt, 
et  quomodo  ptaceat  Deo,  Qvi  autem  cum  uxore  est^ 


A  sollicitus  est,  quae  sunt  mundi.  Virgines  ergo,  qu« 
tam  corde,  quam  corpore  sunt  pudieaB,  adtlucentur 
regi,  videlicet  Cbristo,in  prssenti  per  fidem^iQ  fu- 
turo  per  speciem.  Et  proximx  ejus,  id  est  coQJu- 
gat«,  vel  viduffl,  proximo  loco  post  illas,  afferen* 
tur  tibiy  Rex  Christe,  ut  istis  des  auream,  illis  au- 
reolam.Nam  illarum  est  fructus  *^  ceQtesimu8,i8ta- 
rum  eexagesimus.  vel  tricesimus.  Utraeque  tamen 
afferentur  in  loetitia  cordis,  et  exaltatione  corporis, 
propter  gemiuam  stolam.  Quia  vero  *>  qoq  omaes 
virgioes  suut  prudeutes,  sed  qusedam  suot  fatua, 
sols  vero  prudentes  iQtraverunt  ad  Quptias,  et 
clausa  est  jauua  :  recte  subjuugitur  :  Adducentur 
in  templum  regis,  id  est  in  Jerusalem  ccelestem,  In 
Ecclesiam  triumpbantem,  cum  regnum  advenerit, 
de  quo  dicit  Psalmographus  :  **  /n  templo  ejus  om^ 

^  nes  dicent  gloriam.  In  iilud  itaque  templum  sole 
prudentes  virgines  adducentur;  quia  sicut  pastor 
^"^  Heparabit  agnos  ab  haedis,  agnosadducet  iq  glo- 
riam,  haedos  tradet  ad  poBQam.  Iq  templum  autem 
militaatis  Ecclesiae  tam  prudeotes^quam  fatus  vir- 
giaes  adducuQtur;  quia  modo  mixta  suut  graaa 
cum  paleis,  et  tolium  cum  frumento. 

^  Rro  patribtis  tuis  nati  sunt  tibi  filii  :  constttues 
eos  principes  super  omnem  terram.  Sponsa  laudatur 
a  Qliis  :  fllios  autem  commendat  a  magQitudiue ; 
quia  sunt  nati  pro  patribus.k  fortitudiQe ;  quia  uati 
suQt  fiiii.*^  Ab  altitudiQC ;  quia  constitutes  eos  prin^ 
cipes,  A  latitudiue ;  quia  super  omnem  terram,  A 
gratitudiae  ;  quia  memores  erunt  nominis  (ut,  Do^ 
mine,  A  loQgitudiue;  quia  in  omni  generatione^et 

C  progenie,  Patres  vero  qoq  solum  carae,  sed  etiam 
flde  possuQt  iatelligi,  teste  Veritate,  qu»  dicit :  ^ 
Si  filii  Abrahae  essetis,  opera  Abrahas  laceretis,  Pa- 
tris  eaim  Ecclesie  secundum  caruem  fueruQt  Ido- 
lolatrs,  pro  quibus  nati  suot  GbristiaQi.Patres  se- 
cuQdum  fldem  fueruut  olim  Prophets,  pro  quibas 
Qati  suQt  taadem  Apostoli.  Pro  apostolis  autem 
quotidie  QascuQtur  Bpiscopi,  quos  Ecclesia  princi' 
pes  super  omnem  terram  constituit,  Quamvis  et  ali- 
ter  poesit  iQtelligi  :  Ft7tt  nati  sunt  pro  patribus  ; 
quos  gOQeras  fliioH,coIlocas  tibi  patres,cum  discipu- 
los  facis  magistros.Verum  Apostolos  qoq  SpoQsa,8ed 
SpoQSus  consiituUprincipessuperterram^qmhus  post 
ResurrectioQem  insufflavit^et  ait :  *<  /iccipite  Spiri^ 
tum  Sanctum^  quorum  remiseritis  peccaia^  remitiun- 

j^  tur  eis  ;  et  quorum  retinueritis^  retenta  sunt,  Euntes 
**  in  mundum  universum,  pr«dicaie  Evangetium  omni 
creaturse.  Qui  crediderit^  et  baptizatus  /uerit,  saivus 
erit  :  qui  vero  non  ci*ediderit,condemnabitur,  8ed  ad 
utrumque  potest  referri,  quod  dicitur  :  ConstUues 
eos  principes  super  omnem  terram  :  et  ad  Sponsam, 
de  qua  praemittitur  :  Pro  patribustuisnali  sunttibi 
filii  :  et  ad  Sponsum,  de  quo  subjungitur  :  Memo- 


so 


adotesceniu 

25 

turaUqutd 


9C7  INNOCBMTU  lU  VAVM  OPUSCULA  DUBIA.  9tt 

res  erunt  nominis  /uf,  Domine,  De  principibus  iBtis  ^  in  omnem  ^^  terram  exivil  sonus  earum^  ei  in  fwa 

dAibi  \9g1i\iT:  ^Ptincipespopulorumcongreyutisunt  orbis  terrjs  verba  eorum,  \e\  in  omni  generaiia% 

eum  Deo  Abraham,  Nimis  ^^  honorafi  sunt  amici  /ut,  et  proyenie^  id  est  per  omoee  successoreB,  prcdi- 

Deus  ;  nimis  confortatus  est  principatus  eorum,  cando  jomen  tuum  magnum,  et  glorioaum,  qood 

**  Porro  principatus  iste  non  tradit  dominium,  invocatum  estsupcr  illos.NomeD  istud  PetrusApo- 

eed  tribuit  ministerium  ;  juxta  quod  Dominus  in-  tolusezposuit  principibus.et  seDioribue  Judieonm: 

quitapostolis  :  **  Reges  Gentium  dominantur  eorum^  Notum,  inquit,  ^^  sit  omnibus  oobis^  quoniam  mm- 

et  qui  poteslatem  habent  super  eos^benefici  vocantur.      mine  Jesu  Christi  Nazareni aslat  iMte  coram  !«• 

Vos  autem  non  sic  :  sed  qui  major  est  inier  vos^  erit      bis  sanus Nec  enim  nomen  atiud  dalum  esissk 

sicut  juaior  :  et  qui  prxcessor^erit  sicut  ministrator.  coelo  hominibus^  in  quo  nos  oporteat  saluos  fieri.PrO' 

Bt  Petrus  Apostolorum  magister.  ^^  Non  quasido-  pterea  populi  confUebuntur  tibi  in  xternum^el  imc* 

minantes  in  clero^  sed  forma  facti  gregis  ex  animo,  cutum  sieculi,  Quasi  dicat :  quia  principes  memora 

Memores  erunt  nominis  tuiy  Domine,  in  omni  gene-  erunt  nominis  tui,  Domine,  in  omni  generaiume^  d 

rationey  et  progenie,  Quasi  dicat ;  Accepti  beneflcii  progenie,  propferea  poputi  Gbristiani,  priQcipesimi- 

Qon  erunt  ingrati,  quia  memores  erunt  nominis  lui,  tantes,  confitebuntur  tibif  id  eet  laudabuDt  te.Ntis 

Domine  :  non  tantum  alicubi,sedubique  ,  quoniam  quod  agitur  a  majoribus,  facile  trabitur  a  mioori* 
in  omni  generatione,  et  progenie  suscepti  ofQcii  non  ''  bus  in  exemplum./n  seternum,et  ins^eeulum  sseculi^ 

erunt  obliti ;  quia   propterea  populi  confitebuntur  id  est  per  omne  tempus.et  per  ipsam  aeterDitatenh 

tibi ;  Qon  tantum  semel,  sed  semper  ;  quoniam  m  ^ternum  tamen  propter  dignitatem  prffocittit;  el 

mtemum^  et  in  sxculum  soscuti,  Oiim  notus  "  tn  sxculum  propter  dignitalem  supponit.  ^'  Vel  alte- 

Judasu  erat  Deus,  et  in  Israet  magnum  nomen  ejus  ;  rum  ezpositio  est  alterius ;  In  setemum^  el  tn  jjf»- 

sed  apostoli,  et  Apostoiici  viri  memores  erunt  no^  lum  sxcuti,  boc  est  in  futurum,  quod  ett  coosecu- 

minis  tui^  Domine,  in  omni  generatione,  ei  genera-  tivum  praBsentis.B^oit  ergo/*  qui  habitant  in  dcms 

iione  Judfeorum,  et  progenie  Gentium  ;  quoniam,  tua,  Domine ;  in  ssecutum  ssecuti  laudalmnt  te, 

Ewplicii  liber  de  Qwidripariita  specie  Nuptiarum  bomini  Innocentii  papoe  tertii, 

w  Joan,  8,  39.  «♦  Joan,  20,  22.  ei  seq,  "  Marc,  16,  15,  et  seq.  »•  Psal,  46,  10.  »'  Psalm.  138,  17. 
'*  Mar.  De  spirituali  prindpatu.  **  Lucjs  22,  25,  et  seq.  ^  /  Episi^  5,  3.  Respicit  ad  verba  itla  Luese  22, 
32.  Et  tu  aliquando  cooversus  condrma  fratres  iuos.  Magistrum  porro  Apostolorum  Petrum^hic  aperiissims 
tradil  tnnocentius,    ^^  Psatm.  75,  2.    ^>  Psalm,  18,  5. 


DUBIORUM  APPENDIX. 


COMMENTARIUM 

IN  SEPTEM  PSALMOS  PCENITENTIALES. 

(Opp.  InnoceQtii  III,  edit.  CoIoq.  1575,  io  folio,  pag.  208.) 


PROGEMIUM. 


NeiQteroccapatioQeBmultipIicesetsoilicitudines  C  spiritiu  ubi  vult  spirat  (/oan. in),Qe  eemper  tio  siio 

vebementes,  quas  qoq  solum  ez  cura  regiminis,  traditus  aliis.ut  Quuqaam  restituar  Ipte  inihi.Naai 

verum  etiam  ex  malitia  temporis  patiorultravircs  et  uQigenitum  Verbum  Patris,  qoq  tic  a  Patre  de- 

quasi  totus  absnrbeara  profundo:  libonter  aliquas  8cendit,ut  non  remaneret  cum  Patre,ipso  tefftaote: 

horulaa  mlbi  furor.quibusad  revocandum  et  redu-  Nemo  ascendit  in  coelum,  nisi  qui  deseendii  de  Cfele^ 

cendum  spiritum  ad  8eipsum,ae  a  seipso  dividatur  Fitius  hominis  qui  est  in  eoflo  {ibid.),  FlumiQa  qoo* 

et  alieuetur  omQino,et  in  iege  Dominialiquid  me-  que  Qon  eic  egrediuatur  de  mari,ut  qoo  egredian- 

ditetur»quod  ad  hoc  ipeo  proflciat  iQ8plraQte,cqjus  tur  ad  mafe.  Quia  juxta  sententiam  Salomoniiy  sd 


969 


OOMMENT.  IN  VII  PSALMOS  PCENITBNT.  —  PROCBMIUM. 


970 


locutn  unde  exeuni  flumina,  reverluntur  {Eccle.  i).  \ 
Quia  yero  sicut  qui  leligerit  picem  inquinabitur  ab 
ea(Eccli,  xiii),8icde  occupalionibus  et  sollicitudi- 
nibus  hujus  sxculigrandissffipeculpacontrabitur, 
quffi  debet  protecto  per  gravem  pceoitentiam  ex- 
piari:  direxi  nuperoculuro  ad  Psalmistam^qui  ple- 
nius  et  perfectius  de  pcBnitenlise  virtule  tractavit, 
prssertim  in  septem  Psalmis  pc8nitentialibu8,septi- 
formi  munere  inspiratis  :  ut  cum  ipso  ingrediens 
sanctuarium,  inteiligam  novissima,  si  forte  clavis 
Davuiy  qui  claudit  et  nemo  aperii,  aperit  et  nemo 
claudit  {Isa,  xxii ;  Apoc.  iii),  aperire  dignetur,  ut 
in  illis  humilialo  spiritu  et  corde  contrito  humanam 
roiseriam  et  divinam  misericurdiam  investigans,  de 
torrente  prxcipitationis  buman«  recurram  ad  fon- 
tem  propitiationis  divinse  :  ipsoque  docente,  qui 
docet  hominem  scientiam  (tsa,  xxviii),  sic  iilos  et  " 
intelligere  valeam  et  exponere,  ut  proflcere  debeat 
et  po^sit  ad  gloriam  nominis  ejus,  et  ad  salutem 
animae  meffi,  utilitatem  quoque  non  solum  legentis, 
Bed  et  audientis ;  lam  etsi  nqn  ignorem,  quod,  juxta 
sententiam  Sapientis,  tempore  otii  scribenda  sit 
sapientia,  et  gui  minoraiur,  actu  percipiat  eam 
(Eccli.  xxxviii).  At  ego  non  dulcedinem  eapientiae, 
sed  amaritudinem  poenitentiae  in  hac  paupere  coe- 
nuia,  vel  paupercula  ccena  disposui  propinare. 

Yerum  etsi  plures  sint  psalmi  pccnitentiales,  ra- 
tione  tamen  mysterii  septem  solummodo  sunt  ex- 
cepti  de  pluribus,  qui  appropriato  vocabulo  pceni- 
tentiales  dicuntur  :  quemadmodum,  etsi  multi  scri- 
pserunt  evangelia,  quatuor  sunt  tamen  a  multis 
recepti  gratia  sacramenti,quispecialiterevangeIi8taB  C 
vocaotur. 

Septenarius  enim  numerus  est  sacratus  propter 
septem  dona  Spiritus  sancti,  quse  Isaias  enumerat 
dicens  :  Requiescens  super  eum  spiritus  sapientias  et 
intetlectus,  spiritus  consilii  et  fortitudinis,  spiritus 
scientix  et  pietaiis,  et  replebit  eum  spiritus  timoris 
Domini  (Isa,  xi).  Unde  :  Sapientia  a*dificavit  sibi 
domum,  et  excidit  *eptem  cotumnas  (Prov,  ix).  Hinc 
et  septem  lucernae  fuisse  leguntur  in  uno  candela- 
bro  (Exod.  u),  et  septem  oculi  in  lapide  uno  (Zach\ 
iii),  septem  quoque  boves  videbantur  asccndere  de 
fluvio  una,  ac  septem  spics  puUuiabant  in  culmo 
uno  (Gen.  lxi)  :  septem  quoque  signacula  in  libro 
uno  (Apoc.  v),  sed  et  septem  fuerunt  sportae  re- 
pletffi  de  fragmentis  (Mattk.  xv),  et  septem  buccinae,  D 
quarum  usus  erat  in  jubileo  (Jos,  vi).  Jcb  habuit 
septem  Glios,  qui  per  singulos  dies  cum  sororibus 
suis  convivia  faciebant  (Job.  i) ;  et  apostoli  septem 
viros  plenos  Spiritu  sancto  in  diaconos  elegerunt 
(Act.  VI).  Joannes  etiam  scribens  septem  Ecclesiis, 
perbibet  se  vidisse  in  medio  septem  candelabrorum 
aureorum  similem  Pilio  hominis,  vestitum  podere^ 
tenentem  in  dextra  sua  stellas  septem,  quae  septem 
Ecclesiarum,  septem  sunt  angeli  (Apoc.  i)  :   et  in 
medio  throni  agnum  stantem  tanquam  occisum  ha' 
beniem  cornua  seplem,  et  oculos  septem,  qui  sunt 
septem  spirilus  Dei,  missiinomnem  terram  (Apoc.  v). 

patrol.  ccxyn. 


SeptemquoquepetitionescontinenturinOraUoneDo* 
minica,trespertinente8ad  vitam  futuram,ettre8per- 
ti  nentes  ad  vitam  prffi^en  tem  ,media  vero  pertinens  ad 
utramque  (Matth.  vi).  Similiter  septem  beatitudines 
in  sermone  Domini  distinguuntur  (Matth.  v).  Nam 
octava  beatitudo  redit  ad  caput,  sicut  octava  dies 
redit  ad  principium.Sed  et  septimus  dieSySeptiina 
bebdomada,  septimus  mensis  et  septimus  annus, 
sacrati  [al.  feriati  erant  in  lege,  praesertim  Pen- 
tecostalis  soiemnitas,  quaa  post  septimum  dierum, 
septenarium  sequebatur :  et  post  septimum  anno- 
rum  eeptenarium  observatio  jubilei.  SeptenariuB 
onim  universitatiSy  et  quietis,  et  perfectionis,  et 
sanctiflcationis  est  numerus  specialis,  quia  septem 
diebus  agitur  et  repetitur  omne  tempus,  unde  Do- 
minus  ait:  Non  dico  tibi  septies,  sed  usque  septua- 
gies  septtes  (Matth.  xvin),  id  est  semper;  et:  Sep' 
timo  die  requievU  Dominta  ab  omni  opere  quod  pa' 
trarat  (Gen.  ii),  quo  videlicet  die  ipse  ChriBtus 
requievit  in  sepulcro.  Et  ex  partibus  septenarti 
perflcitur  plenus  bonso,  ternario  quantum  ad  ani« 
mam,  propter  tres  vires  animae  naturales,  et  qua- 
ternario  quantum  ad  corpus,  propter  quatuor  cor- 
poris  elementa.  Hic  primus  in  monadibus,  in  se 
primum  continet  perfectum  numorum,  redditum  ex 
suis  partibus  aggregatis,  et  solus  multipIicatUB, 
per  suarum  alteram  partium,  ex  se  generat  primum 
perfectum  numerum  in  decadibus,  ut  perfectionem 
ipse  primus  in  se  contineat  simplicem,  et  solus  per- 
fectionem  ex  se  generet  duplicem,  ut  dictum  est  ge- 
neralem  [al.  numeralem],  de  cujus  numeri  sancti- 
ficatione  jubetur  in  lege:  Memento,  ut  diem  Sabbaii 
sanclifices  (Exod.  xx).  Unde  Deus  septem  gentes  de 
terra  promissionis  ejecit  (Deut.  vii),  et  septem  daD- 
monia  expulit  de  Maria  (Marc.  xvi),  vitiorum  eje* 
ctionem  et  peccatorum  expulsionem  signifloans, 
per  quam  anima  sanctiflcaiur,  infusa  gratia  septi- 
formi.  Septenarius  quippc  numerus  non  solum  sep- 
temprincipaliaSpiritussancti  dona  de8ignat,verum 
etiam  et  tres  catholicas  et  quatuor  principales  vir- 
tutes  signiflcat :  duos  denarios  stabularii  (Luc.  x), 
et  quinque  corporis  sensus:  unum  baptisma  et  sez 
opera  pietatis,  quae  sanctificationem  perfectam 
simul  omnia  operantur.  Hic  ergo  numerus  non 
solum  ex  quaternario  et  ternario,  verum  etiam  ex 
quinario  et  binario,  nec  non  ex  senario  et  unitate 
componitur,  ut  homo  ex  anima  perfectus  et  cor- 
pore,  duplicatis  duobus  et  quinque  talentis,  per 
exercitium  pietatis,  de  labore  transeat  ad  quietem, 
juxta  quod  Veritas  ait :  Martha,  Martha^  solliciia 
es  et  turbaris  erga  plurima.  Porro^  unum  est  neces^ 
sarium.  Maria  optimam  partem  elegit,  qux  non  au' 
feretur  ab  ea  (ibid.),  quam  et  ipse  Psalmista  desi- 
deranter  optabat,  dicens  :  Unam  petii  a  Domino^ 
hanc  requiram,  ut  inhabitem  in  domo  Domini  omni- 
bus  diebus  vitss  mex  (Psal.  xxvi).  Hino  est  quod 
septenarii  coroputatio  ad  xxvm  pertingit;  quia 
gratia  septiformis,  duplicato  in  duplici  stola  deua- 
rio,  qui  reddetur  in  vinea  laborantiboB,  ad  beat« 

31 


m 


IKNOCBNTO  III  PAPJB  0PUBCUL4  DUBIA. 


9n 


resarrectioniB  perdacit  octayam,  in  qaa  Deus  erit  A  inter  duoa  consimileB  anas  disBimiliam  oolloeatar, 


omnia  in  amnibus  (I  Cor.  xv),  fracta»  el  merces  et 
premiam  singulorum,  quam  octavus  dies  Domi- 
nica  resarectionis  praBsignavil.  Unde  non  incon- 
grue  Bcriptam  est :  Da  partes  teptem^  nec  non  octo 
{Eccle.  n),  illo  praBtermisso,  quoniam  ad  hoo  non 
pertinet  quod  dicitur  per  prophetam  :  Siucitabimus 
super  eum  pcLStores  septem^  et  octo  primates  {Mich.  v). 
Et  eecandnm  visionem  Ezechielis,  septem  graduum 
erat  ascensus  atrii  ezterioris,  et  in  octo  gradibus 
erat  ascensus  atrii  interioris  {Ezech.  xl).  Profunda 
ergo  et  fecunda,  mirifica  et  magniflca  sant  septe- 
narii  sacramenta,  quas  non  solum  atheologi8,verom 
etiam  a  philosophis  commendantur. 

Sed  ad  commendationem  septem  pcenitentialium 


et  inter  duos  disBimiles  anua  consimilioin  consti- 
tuitur,  hoc  profecto  designat,  quod  cam  poeniten- 
tiales  psaimi  solummodo  competant  viatortbDi, 
nulla  in  via  sunt  ita  perfecta,  quibas  non  interve- 
niat  aliquod  imperfectum  :  nec  aliqua  tam  sant 
mala,  quibuB  non  intercidat  aliquod  bonum  :  qua- 
tenas  neo  perfectis  praesurnptio,  nec  malis  despe- 
ratio  tribuatur,  quod  mazime  convenit  et  ezpedit 
pcenitentiyUt  nec  de  misericordia  nimium  praeurott 
sperando,  nec  de  justitia  nimium  desperet  tlmendo, 
sed  inter  saperiorem  et  inferiorem  molam  spiritns 
[a/.  epiritualiter]  conterstur. 

Gum  autem  inter  omnes  orationam  8pecie8,po«t 
orationem  Dominicam^  praeemineat  psaJmodia,  li 


psalmorum  ista  sufQciant,  de  quibus  nonnuila  in  g  quis  speciales  psalmos  subtiliter  investiget,  perfe 


eurum  expositione  tanguntur,  hoc  addito,quod  ideo 
pcsnitentiales  psalmi  septenario  sunt  numcro  com- 
prehensi,  ot  peccata  quaa  sub  hoc  numero  praevari- 
cando  commiitimu8,sub  eodem  numero  poBnitendo 
deleamus.  Septem  enim  sunt  vitia  principaiia,  ex 
quibus  universa  peccata  nascuntur,  videlicetinanis 
gloria,  ira,  invidia,  acedia,  avaritia,  gula,  luxuria, 
signiflcata  per  septem  populos,  quos  Deus  de  terra 
promissionis  ejecit,  videlicet  HethaeamyGergezaQum^ 
Amorrhaeum,ChananaBum,  Pherezaeum,  Hevthaeum, 
et  Jebusaeum  (Deut,  vii):  necnon  per  septero  spiritus 
oequiores,  quos  immundus  spiritus  adduxit,  ut 
domum  scopis  mundatam  et  omatam,  ad  habitandum 
intrarent  {Luc.  u).  Ut  et  quemadmodum  maculas 


ctam  in  eis  formam  orandi  inveniet,  ad  divin»  pro- 
piliationis  gratiam  promerendam.  Unde  quasdaiB 
orationis  circumstantias  sensui  praelibandaa,  qoi- 
bus  animus  praeinstructus,  orationis  virtutem  in 
psalmis  ipsis  facilius  assequatur.  Notandum  ergo^ 
quod  orat  Ghristus,  orant  et  angeli,  orant  daemo- 
nes,  orant  homines,  orant  boni,  orant  mali,  orant 
vivi,  orant  mortui.orantpro  se,  et  orant  pro  aliis; 
sed  inter  hos  magna  ac  multa  est  difrerentia. 

Christus  enim  sive  pro  se,  sive  pro  aliis  oret, 
semper  in  omnibus  exauditur.  Oravit  pro  se  in 
cruce  :  Pater,  inquit,  tii  mantis  iuas  commendo  spi» 
ritum  meum  {Luc.  xviii},  et  statim  ezaudiiua  esl, 
quoniam  inclinato  capite  tradidit  spiritum.  Oravit 


criminum  in  hoc  saeculo,  septem  dierum  hebdo-      pro  aliis  :  Pater  ignosce  t7/M,  quia  nesduniquii 
mada  contrahuntur:  iU  horum  septem  psalmorum  ^  faciuni  (ibid.),  et  exauditus  est  pro  omnibas,  pro 

•«  »•  «•!  a  .  .        J  •»  _  »^  _  ...  • 


pcBnitentia  diluuotur,  qui  suut  Jugiter  coram  Do- 
mino  contrito  et  humiliato  spiritu  recitandi. 

Horum  autem  septem  psalmorum,  quataor  sunt 
oonsimiles,  et  tres  dissimiles  in  principiis,  quan- 
tum  ad  figuraset  voces,ita  dispositi,  quod  semper 
inter  duos  consimiies  unua  dissioiilium  constitui- 
tur,  et  inter  duos  dissimiles  unus  consimilium  col- 
locatur.  Gonsimiles  sunt  primus,  tertius,  quintus 
etseptimus:  dissimiles  vero  sunt  secundus,  quar- 
tus,  et  sextus.  Porro,  quatuor  consimilium  duo 
primi  sunt  ex  toto  consimiles  inter  se;  similiter 
etiam  duo  uitimi,  quantum  ad  figuras,  et  voces, 
quia  in  una  perfecta  oratione  concordant.  8ed  duo 
primi  et  duo  ultimi  sunt  ex  parte  sibi  consimiles 


quibus  oravit,  quemadmodum  alibi  dicit :  Paier 
gratias  ago  tibi,  quoniam  ezaudisfi  me.  Ego  auUm 
sdebam,  quia  semper  me  audis  (Joan,  xi).  Pro  se 
oravit  et  exauditus  est ;  unde  Pater  inquit  ad  ipsnm 
Postula  a  me^  et  dabo  tibi  gentes  hxredxtatem  iwm^ 
et  possessionem  tuam  ierminos  terrae  (PsaL  ii). 
Oravit  pro  aliis,  et  similiter  exauditua  eet :  ands 
cum  dixisset  ad  Patrem  :  Pater  sande^  serua  eos^ 
quos  dedisti  mihi,  ut  sint  uitum,  sicut  ei  nos  onum 
sumus  {Juan.  xvii);  consequentersubjunzit :  Ei  ego 
ciaritatem,  quam  dedisti  miAt,  dedi  eis,  ui  sinl  untm 
sicut  et  nos  (ibid.).  Ecce  idem  orat,  et  idero  ezaadit. 
Orat  ut  homo,  exaudit  ut  Deus.  Dode  sane  debet 
inteiligi,  quod  de  Spiritu  sancto  ait  Apostolas :  l^ 


io  prttdicti8,quiaconcordant  in  prima  solummodo  D  Spiritus  postulat  pro  vobis  gemUihus  inenarrabiiibus 


dictione.  Verum  in  primis  postulat  pcenitens  averti 

farorem,  in  ultimis  autem  orationem  poslulatexau- 

diri.  Trium  aulem  dissimilium,  duo  sunt  ex  toto 

dissimiles  inter  se,  videlicet  primus  qui  ait  de  bea- 

titudine  gratiae  :  atque  ultimus  qui  ait  de  profundo 

miseriae :   medius  autem,  quantum  ad  figuras  el 

voces,  discordat  ab  omnibus,  sed  quantum  ad  in- 

tentionem  etinteilectum  cum  universis  concordat, 

quoniam  ait  de  culpa  Jelenda,  et  misericordia  im- 

peodenda,  pro  quibus  omnes  poBnitentisies  psalmi 

aant  editi  et  inventi;  unde  sicut  ipse  quartus  mediat 

looo  intor  omnes,  ita  et  intellecta.  Quod  autem 


{Rom.  viii),  quia  facit  nos  postulare.  Saoe  advoea- 
ium  tiabemus  apud  Patrem  Jesum  Chriaum^  ei  ipu 
est  propitiatio  pro  peccatis  nostris  (I  Joan.  n) ;  qin^ 
secundum  Apostolum,  semper  interpellai  pro  nobis 
ad  Patrem  {Rom.  viii),  semper  vivems,  ad  inierpei- 
landum  pro  nobis  (Hebr.  vii).  Quia  etiam,  ut  ait 
idem  Apostolus :  in  diebus  camis  suae  preces  suppli- 
caiionesque  ad  eum^  qui  possit  eum  saivum  /aeere  a 
morle,  cum  clamore  valido  ei  iacrymis,  oflerens,  ex- 
auditus  est  pro  sua  reverentia  {Hebr.  v).  Nonne 
autem  oravit,  ut  transiret  ab  eo  caiiz,  oum  dizit : 
Abba  Pater^  it  possibile  est  iransfer  calietm  Jkmic  • 


973 


CX)MMBNT.  IN  Vn  PSALH08  PCENITBNT.  —  PBOCBMIUM. 


d74 


me  ?  {Marc  xix).  Yerum,  etsi  non  secundum  vohin-  A  Scio   te  ,  quia  sis  sanctus  Dei  (Marc  i ;  Luc  iv)< 


tatero  oratioois,  sed  voiuQtatem  sensualitatis  hoc 
dizerit,  potest  tamen  inteiligi  in  boc  exauditus, 
quiacalix  ab  eo  transivit  ad  Hlios,  quemadmodum 
dixprat  filiie  Zebedsei  :  Potesiis  bibere  caticem  quem 
ego  bibiturus  sum  ?  Dicunt  ei,  eliam.  Aitillis  :  Cali- 
cem  quidem  meum  bibetis  {Matth,  xx),  etc.  Vei  po- 
tius  sicul  oravit,  sic  exstitit  exauditus  :  Oravit  cnim 
Don  simpiiciter,  sed  conditIonalit<)r,  dicens :  Pater 
sivisj  transfer  calicem  hune  a  me(Luc.zxiu)  Mi 
Pater^  si  possibile  esi^  transeai  a  me  calix  iste 
{Matth.  xxvi).  Optabatenim  ut  si  fleri  posset,  trans- 
eat  ea  hora,  unde  subjunxit :  Verumtamen  non 
sicul  ego  volOy  sed  sicut  tu  (ibid,)  :  non  mea  volun- 
tas  fiat,  sed  tua,  et  sic  obtinuit  quod  oravit. 


Orant  quoque  contra  alios,  et  qaaniloque  exaudian- 
tur,  utibi:  Mitte  manum  tuamf  et  tange  camem 
ejus^  et  os  ejus,  et  tunc  videbis,  quod  in  faciem  be- 
nedicat  tibi.  Dixii  ergo  Dominus  ad  Satanam :  Eece 
in  manu  lua  esi^  verumtamen  animam  ejus  serva 
{Job  11).  Quandoque  orant  contra  alios,  et  non 
exaudiuntur.  ut  ibi ;  Stmon,  ecce  Satanas  expeiivU 
vos,  ui  cribrarei  sicut  tritieumf  ego  vero  rogavi  pro 
te,  ut  non  deficiat  fides  iua  et  tu  aliquando  eonver* 
sus  confirma  fraires  tuos  {Luc.  xxii). 

Caeterum  exaudiuntur  boni  defuncti,  cum  orant, 
tam  pro  se,  quam  pro  aiiis.  Unde  in  Apocalypsi : 
Vidi  subtus  attare  Dei  animas  inierfedorum  propter 
verbum  Dei,  et  clara  voce  dicebani :    Usquequo  DO" 


Similiter  orant  angeli,  et  semper  exaudiuntur  a  B  fnine,  sanctus  et  vivus,  nonjudica$,  ei  vindicas  san» 


Deo  ;  sed  pro  aliis  ofTerunt  precum  sufTragia  :  pro 
se  vero  referunt  gratiarum  actiones.  Oravit  angelus 
dicens  :  Domine  Deus  exercituum,  quousque  tu  non 
miserebens  Jerusatem,  et  urbium  Juda,  quibus  ira- 
tus  es  ?  isie  jam  septuagesimus  annus  esi.  Et  respon- 
dit  Dominus  angelo  verba  bona,  verba  consolatoria  : 
Revertar,  inquit,  ad  Jerusalem  in  misericordia  ;  dO' 
mus  mea  xdificabitur  in  ea,  aii  Dominus  exercituum 
ei  perpendiculum  extendeiur  super  Jerusalem  {Zach. 
i).  ipsiquoque  angeli  preces  fidelium  ofTerunt  Deo. 
eicut  angelus  Rapba«!l  ad  Tobiam  ait :  Quando  ora- 
bas  cum  lacrymis,  ego  oraiionem  iuam  obtuli  Domi- 
no  [Tob.  XI1).  Et  in  Apocalypsi  :  Angelus  venit  et 
stetit  coram  altari^  habens   thuribulum  aureum  in 


guinem  no*trum  de  hit  qui  habitant  in  terra.  Bt  dt- 
ctum  esi  Hlis,  ut  requiescerent  iempus  adhuc  modi* 
cum^  donec  impleantur  conservi  eorum  et  fratrm 
eorum,  qui  inierficiendi  sunt  sicut  et  ipsi  {Apoc.  vi). 
Item  in  secundo  Machabaeorum :  Hic  est  frairum 
amator  et  populi  Israet.  Hic  esi  qui  multum  orat 
pro  populo,  ei  universa  civitate  sancta,  Jeremias 
propheta  Dei.  Vidit  autem  ipsum  extendisse  dexte^ 
ramy  et  dedtsse  Judae  gladium  aureum,  dieentem : 
Accipe  sanctum  gladium,  munus  a  Deo,  in  quo  deji- 
cies  advcrsarios  poputi  mei  Israel  {II  Mach,  zv). 
Quid  est  quod  legitur:  Si  sieterini  Moyses  ei  Sa" 
muel  coram  me  non  erit  anima  mea  ad  populum 
istum^t  {Jer  xy).  8ed  hoc  per  hypothesin  dicitur, 


manu  sua,  ^  data  sunt  ei  incensa  mutta,  ut  darei  p  id  est  si  starent,  quemadmodum  alibi   dioitur;  M 


de  oraliont^ux  sanctorum  omnium  super  altare  au- 
reum,  quod  est  ante  conspectum  Dei.  Et  ascendit 
fumui  aromatum  incensorum  de  orationibus  sanctO" 
ncm,  de  manu  angeli  eoram  Deo  {Apoc.  viii).  Dicun- 
turenim  offerre  Deo  angeli  preces  fide]ium,ut 
ostendat  se  illas  gratas  habere  :  vel  super  illis  ut 
divinum  beneplacitum  investigent,  quod  ipsi  non- 
nunquam  hominibus  insinuant.  Unde  angelus  ad 
Coriielium  :  Orationes  iuas  ei  eleemosymae  tux  ascen- 
deruni  inmemoriam  in  conspeciu  Dei  {Act,  x)  Pro 
80  vero  gratiarum  referunt  actiones,  quemadmo- 
dum  Bcriptum  est:  Facla  est  cum  angelo  multitudo 
militiae  coelestis,  laudantium  Deum  ei  dicentium  : 
Gloria  in  excelsis  Deo  {Luc.  11).  Et  alibi  ;  Nune 
facla  esi  salut,  et  virius,  ei  regnum  Dei  nostri,  et 


his  omnibus  inter  nos  ei  vos  chaos  magnum  firmatum 
est,  ui  hi  qui  volunt  hinc  transire  ad  vos  non  pos^ 
sint  neque  inde  huc  iransmeare  {Luc,  xvi),  id  est  ei 
vellent,  non  possent. 

Mali  jam  mortui  orant  quidem,  sed  non  exau- 
diuntur  neque  pro  se,  neque  pro  aliis ;  unde  dives 
mortuus,  qui  sepultus  est  in  inferno  clamabat  di- 
cens :  Paier  Abrahamt  miserere  mei,  et  mitte  Laxa" 
rum^  ut  intingat  extremum  digiti  sui  in  aquamj  ui 
refrigerei  tinguam  meam,  quia  crucior  in  hae  fUmr 
ma.  Et  dixit  tlli :  Fiti  recordare,  quia  recepisii  bo^ 
na  in  vita  tua  ei  Lazarus  similitermala:nunc  autem 
hic  consolatur,  tu  vero  cruciaris.  Bursus  ait;  Rogo 
ergo  ie^  Pater^  ul  mittas  eum  in  domum  patris  mei^ 
habeo  enim,  quinque  fratres,  ui  iestetur  illis,  ne  et 


potestas  Christi  ejus,   quia  projectus   est  accusator  D  ipsi  veniant  in  hunc  locum  tormentorum.  Et  ait  illi 


fratrum  nosirorum,  ei  ipsi  vicerunt  itlum  propter 
sanguinem  Agni ;  propterea  laetaminiccBli,  et  quiha» 
bitatis  in  eis.  {Apoc,  xii). 

Dflemones  pro  se  quidemorant,  non  pro  aliis,  sed 
contra  alios,  etquandoqueexaudiuntur,  quandoque 
non  exaudiuntur.  Exaudiuntur,  ut  ubi  :  Rogabant 
illum,  ut  permitterei  illis  in  porcos  ingredi,  et  per- 
misit.  Exieruni  ergo  ab  homine  dsemonia,  et  intrave' 
runl  in  porcos  {Luc.  viii)  ;  Matth.  viii ;  Mar.  v).  Non 
exaudiuntur,  ut  ibi  ;  Obmuiesce  immunde  Bpiritue 
et  exi  ab  illo  :  qui  prius  voce  magna  claroaverat 
dioens  :  Sine  quid  nobis  et  Hln  Jesu  Na%aren€  t 


Abraham  :  Habeni  Moysen  ei  prophetas^  audiant  it- 
los  {Luc.  XVI). 

Gffiteruin  boni  viventes,  orant  pro  se,  orant  pro 
aliis,  et  contra  alios:  et  quandoque  exaudiuntar, 
quandoque  non.  Oravit  pro  se  Petrus,  qui  cum  cx* 
pifset  mergi  clamabat,  dicens  :  Domine  saivum  me 
faCy  exaudirique  meruit ;  quia  extendens  Jesus  ma" 
numy  apprehendit  eum  dicens :  Modicx  fidei  quare 
dubitasti  (Matih.  xiv).  Oravit  et  Paulus  tertio,  ut 
auferret  ab  eo  Domious  stimulum  carnis,  et  dixtt 
illi  Dominus  .  Sufficit  tibi  gratia  mea ;  nam  virtue 
in  infirmitate  perficitur  (//  Car.  zu).  Quaik&oque 


97b 


INNOCBNTU  m  PAPA  0PU8CULA  DUBU. 


^ 


Bimiliter  orant  contra  alios,  et  pro  aliis,  et  exau-  A  fP^^  ^tim,  quia  veniet  et  nan  tardabil  (Habae,  o- 


diunlur  a  Deo ;  unde  Jacobus  ait :  Elias  homo  erat 
iimilis  nobis  passibilis^  et  oralione  oravit,  ul  non 
plueret  super  terram^  et  non  pluit  annos  tres  et  men- 
us  sex,  Rursum  oravU^  et  ccelum  dedit  pluviam^  et 
terram  didit  fruclum  suum  (Jac.  v  ;  ///  Reg.  x\n,  et 
xvui).  Interdum  etiam  orant  pro  aliis,  et  non  exau- 
diuntur.  Unde  dictum  est  Jeremiae  (cap.  vii,  xi  et 
xiv)  :  Noli  orare  pro  populo  isto.  Propter  quod  ipse 
dicebat ;  Cum  clamavero  et  rogavero,  exclusU  ora- 
tionem  meam  {Thren,  iii).  Et  Samueli  :  Usguequo  tu 
luges  Saul,  cum  ego  projecerim  eum  ?  (/  Reg  xvi). 
Contra  alios  qnoque  oranl  quandoque  et  non  exau- 
diuntur  aiiquando,  sicut  Jacobus  et  Joannes  qui 
dixerunt :  Domine^  vis  dicimus  ut  descendat  ignis 


Interdum  etiam  usque  ad  flnem  exaudire  proloogit 
sicut  superius  dictum  est :  Bxspectate  donee  in- 
pleaturnumerusfratrum  vestroruoi  {Apoe  vi).  Nia 
enim  quaedamDomious  infinem  aliquando  diffeml 
exaudire,  Psalmista  non  diceret :  Usquequo^  Dm- 
ne,  obliviscerU  me  in  finem  {Psal.  xii).  Et  itenim: 
Exsurge,  guare  obdormis,  Domine,  exsurge^  et  m 
repellas  in  finem  {Psal,  xlui). 

Debei  autem  oratio  esse  fldeiis  humilis,  pii, 
devota,  intenta,  compendiosa,  aasidaa  et  discreti; 
et  qufle  talis  fuerit,  meretur  proculdubio  exandiii 
Quod  aatem  oratio  debet  esse  fidelis,  ostendit  ipn 
Veritas  dicens :  Quidquid  petieriiu  in  oraiioneert' 


I 


denteSf  ac-cipietis  {Maith,  xxi) ;  nam  sine  fide  impch 
de  calo,  et  consumat  Ulos  ?  Et  conversus  increpavit  sibile  est  placere  Deo  {Hebr.  xii) ;  Justus  autem  a 
illos  dicens  :  NescUis  cujus  spirilus  estu  {Luc.  ix).  ^  fide  vivii  {Rom.  i).  Hinc  Jacobus  apostolus  ait :  Si 


Si  et  mali  yiventes  qoandoque  exaudiuctur  pro 
se,  sicut  Pharisasus,  qoi  rogavit  Jesum,  utmandu' 
earet  cum  ilto^  et  ingressus  domum  Pharisaei  dUcu- 
buit  {Luc.  vii).  Sic  et  exauditus  est  fllius  prodigus, 
qui  ait :  Pater,  da  mihi  portionem  tubstantistt  quae 
me  contingit,  et  divUit  iltU  substmtiam  {Luc.  xv.) 
Nam  illud  quod  caecus  illuminatus  in  Evangeiio  ait: 
Scimus  guia  Deus  peccatores  non  audit  {Joan.  ix), 
tanquamfalsum  ab  omnibus  reprobatur.  Tales  enim 
exaudiuntur  interdum  proaliis,  sicut  seniores  Ju- 
dsorum,  qui  rogaverunt  Jesum  pro  servo  centu- 
rionis,  dicentes  :  Dignus  est  ut  illi  hoc  prxstes  :  di- 
ligit  enim  gentem  nostram,  et  synagogam  ipse  aedifi- 
cavit  nobis.  Jesus  autem  ibat  cum  illU.  Bt  reversi 


quii  indiget  sapientia,  postutet  a  Deo,    et   dabUur  ei 
Postulet  autem  in  fide  nihil  haesitans  {Jae.  i). 

Quod  debeat  esse  bumilis,  sapiens  protestatnr: 
Oratio  humiiianlU  se  penetrat  ccelos,  ei  donee  apprO' 
pinguet  non  consolabUur  et  non  dUcedet  donee  Aitit- 
simus  aspiciat  {Eccli,  xxxv).  Hinc  est  quod  pubH' 
canus  iile  ascendens  in  templum  ut  oraret»  a  longs 
stans,  notebat  oculos  ad,  cxlum  levare^  sed  pereiUii' 
bat  pectus  suum  dicetu :  Deus^  propiiius  esto  miki 
pecadori^  secundum  sententiam  Veritatia  desceniU 
in  domum  suam  justifieatus.  Quia  omnis  qui  seexal- 
tat,  humiliabitur  et  qui  se  humitiat,  exaltabiiur 
(Luc,  xviii) 

Quod  debeat  esse  pia,  ut  petat  ea  quc  pertinent 


gui  mUsi  fuerant  domum,  invenerunt  servum  qui  C  ad  anim»  salutem,  Dominus  ait :   Peiite,   et  acd' 

languerat  sanum  {Luc.  vii).   Denique  orant   quan- 

doque  pro  se  mali,  et  non  exaudiuntur  a  Deo,  sic- 

ut  Antiochus,  de  quo    legitur :  Orabat  scelestus 

itte  Dominum^  a  quo  non  esset  misericordiam  cones' 

euturus  II  {Mat^  ix),  non  solum  in  hac  vita,  verum- 

etiam  in  fulura.  Undefatue  virgines  clausa  janua 

clamabant :  Domine,  Domine  aperi  nobU,  RespondU 

itlU  :  Amen,  dico  vobis^  neseio  vos  {Matlh.  xxvi.  In- 

terdum  etiara  mali  orantes  non  exaudiuntur  pro 

aliis,  siout  Dominusquibusdammalissacerdotibus 

ait  :  Maladicam  benedictionibus  vestris  {Malac.   ii), 

id  est,  preces,  quas  pro  benedicendo  popuio  efl*un- 

ditis»  nonexaudiam,  sedpotiusma1edicam,hocest, 

quasi  roaledictas  penitus  improbabo  ;  unde  :  C/a- 

maverunt  ad  Dominum  {Jon.  i),  etc. 

Porro,  quandoque  festinat  Dominus  etexauditin 
priucipio,quandoque  protrahit  etexauditin  medio, 
quandoque  tardatet  et  exauditin  flne.  In  principio 
precum  exaudit  Danielem  :  Adhuc,  inquit,  me 
loquente  in  oratione,  ecce  Gabriet  vir  cUo  volans 
teligit  me^  tempore  sacrificii  vespertini^  ei  locutus 
est  mihi  :  Ab  exordio  precum  tuarum  egressus  est 
sermo  {Uan.  ix).  Et  alibi  :  Adbuc  te  loquente  di- 
cam,  adsuro.  Distulit  autem  Dominus  aliquandiu- 
exaudire,  aliquos  fldeles  clamantos:  VeniDomine; 
8t  noii  tardare,  relaxa  facinora  piebis  tuae  Israel ; 
qoibua  propheta  respondit :  Si  moram  fecerU  $x» 


pietUfUi  gaudium  vestrum  plenum  eii;  quidquid 
enim  petieritU  Patrem  in  nomine  vr.eo^  id  est  in 
nomine  Cbristi  Jesu,  boc  est  in  nomine  Salvatorii, 
quod  videiicet  pertineat  ad  salutem,  fiel  utiqae 
vobU(Joan,x\i),  si  pro  vobis  petaUs,  prout  pa- 
tere  debeatis,  fiet,  inquam  in  prssenti  vel  io  fo- 
turo. 

Quod  autem  debeat  esse  devota,  ut  suaviter  tan- 
quam  incensum  redoleat,  Psalmista  demoDstrat: 
Dirigatury  inquit,  oratio  mea  sicut  incensum  in  con- 
spectu  tuo  {Psal.  gxl).  Hoc  incensum  in  digouiB 
odorem  suavitatis  oITertur,  de  quo  alibi  legitur : 
Ascendit  fumus  incensorum  de  orationibus  saneiorum 
in  conspectu  Domini  {Apoc.  viii).  Providendnm  ett 
D  ergo,  ne  muscx  morientes  perdant  suaviiaie  im- 
guentt  {Eccle.  x),  id  est  ne  importune  cogitationei 
tollant  devotionem  orationis. 

Quod  debeat  esse  intenta.  ut  non  tam  ez  ore, 
quam  ex  corde  procedat,  dicit  Scriptura :  Deieeiart 
in  Dommo,  et  dabtt  tibi  petUUmes  cordis  iui  {Psai. 
xxxvi).  Apud  me,  inquit,  oratio  mea  Deo  vitm  mese 
{Psat.  XLi).  Talis  fuit  oratio  Josaphat,  qui,  ticut 
legitur  in  Paralipomenon,  totum  se  contutU  ad  ro- 
gandum  Dominum  {II  Par,  xx).  Unde  Anna  loque- 
balur  in  corde  suo  tantumque  labia  ejus  moveban- 
turf  et  vox  penUus  non  audiebaiur,  effundeos  oiit- 
mam  suam  in  conspeciu  DonUni  (I  Beg,  i),  8eri- 


977 


COMMBNT*  IN  VII  PBALM09  PGBNITBNT.  —  PROCEMniM. 


1178 


ptum  est  enim  :  Ante  oraiionem  praepara  animam  A  ^^^  '^^  praBmiam  ;  unde  :  Adveniat  regnum  fuum  •* 


tuam  {Eccli,  xvm).  Expedit  tamen,  ut  devotionem 
cordis  oris  pronuntiatio  comitetur;  quia  quod 
facit  flatuB  carboni,  boc  facit  pronuntiatio  devo- 
tioni. 

Quod  debeat  esse  compen  Mosa,  Dominus  ait : 
Orantes  nolite  muUum  hqui,  sicut  elhnici :  putant 
enim  quod  in  muUiloquio  suo  exaudiantur  (Matth. 
vi).  Unde  protinus  discipulos  euos  brevem  edocuit 
orationem,  dicens  :  Sic  orabitis  :  Pater  noster  qui 
es  in  cxlis  {ibid,),  Hinc  alibi  legitur  :  Non  Ueres 
verbum  in  oratione  tua  {Eccli,  vii),  quooiam  in 
muUiloquio  non  deest  peccatum  (Prov.  z).  Quid  est 
ergo  quod  legitur,  quod  et  ipse  Dominus  factus  in 
agonia  prolixius  orabat  f  (Luc.  zzii).  Et :  Erat  per^ 


spiritualia  vero  ad  meritum  ;  unde  :  Fiat  volunioM 
tua  :  terjporalia  ad  snstentationem  ;  unde  :  Panem 
nostrum  quotidianum  da  nobis  hodie,  Discrete  quo- 
que  petendum  est,  ut  liberemur  a  malis  praesen- 
tibus,  prsteritiB,  et  in  futuris ;  de  praeteritia  dioi- 
tur  :  Dimitte  nobis  debiia  nostra  ;  de  prsesentibus  : 
Libera  nos  a  mato;  de  futnris  :  Et  ne  nos  indueas 
in  tentaiionem  (ibid,), 

Qui  taliter  orat,  nonnunqnam  obtinet  apud  Do- 
minum,non  solum  id  quod  petit,8ed  aliud  quidem, 
et  amplius.  Qnemadmodum  et  ZachariaSy  qui  cum 
ingressus  fuiseet  templum  Domini,  et  omnis  mutti» 
tudo  poputi  hora  incensi  foris  orare/,audivit  ab  an- 
gelo  :  Ne  timeas,  Zacharia,  ecce  audUa  est  oratio 


noetans  in  oratione  Dei?  (Luc,  vi).  Verum  non  inu-  g  /na,  ti  Elizabethf  uxor  tua  pariet  tibi  /i/tiim,  et  vo- 


tile  multiloquium  intelligitur,  quando  oratio  est 
devota  :  sed  multiloquium  intelligitur,  oum  ez 
inutiii  prolizitate  verborum  oratio  tadiosa  efG- 
citur. 

Quod  debeat  esse  assidua,  dicit  Paulus  :  Sine 
intermissione  orate  fratres  (/  Thess,  v).  Juzta  quod 
Yeritas  ait  :  Oportel  semper  orare,  et  nunquam  de^ 
ficere  (Lue,  zviii).  Quoniam  ut  Jacobus  ait :  Multum 
valet  deprecatio  justi  assidua  (Jac,  v),  nam  oratio 
justi  impinyuat  aUare  (Eccli,  zzzv).  Unde  et  oratio 
iine  intermissione  ab  Ecctesia  pro  Petro  fiebat  ad 
Deum^  et  fuit  a  carcere  liberatus  (Act,  xii).  Prop- 
terea  Dominns  prflecipit :  Petite^  et  dabitur  vobis  : 
quaerite^  et  invenietis  :  pulsaiey  et  aperietur  vobis 


cabis  nomen  ejus  Joannem  (Luc,  i).  Ezechias  quo- 
que  cum  «grotas9et,et  audisset  Isaiam  prophetam 
dicentem  :  Dispone  domui  tuse^  quia  morieris  tu,  et 
non  vives :  convertit  faciem  suam  ad  parietem,  ei 
oravit  ad  Dominum  fletumagno fSi&iim  per  eumdem 
prophetam  audivit :  Hapc  dicit  Uominus  Deus  David 
patris  tui :  Audivi  orationem  tuam,  et  vidi  laery^ 
mas  tuas,  Esce  sanavi  te,  et  addam  dicbus  tuis, 
quindecim  annos,  et  de  manu  regis  Assy^iorum 
eruam  te,  et  proiegam  urbero  ti/am.Signum  quoque 
mirabile  factum  est^ut  soi  reverteretordecem  gra- 
dibus  in  horologio  ad  petitionem  ipsius  (Ita. 
zzzviii),  quemadmodum  ad  petitionem  Joaue,  sol 
unius  diei  spatio  in  medio  cosli  stetit  (Josue  z). 


{Luc,  zi).  Hinc  est  quod  ilie,  qui  pulsans  perse-  p  Sic  et  Salomon  audivit  a  Domino  :  Quia  postulasti 


veraverat,  ab  amico  panes  obtinuit,  propter  im- 
probitatem  ejus,  quotquot  habuit  necessarios  (ibid,) : 
et  vidua,  quie  iniquo  judici  molesta  fuerat,  per 
eum  ab  adversario  meruit  liberari  (Luc,  viii). 
Tant»  namque  virtutis  est  orationis  instantia,  ut 
a  Deo  eztorqueat,  quod  ipse  ezpresse  negaverat, 
sicut  in  libro  Judicum  dicitur  :  Non  addam  ultra^ 
ut  iiberem  vos,  Ite  et  invocate  deos  quos  elegistis^ 
ipsi  vos  liberent  in  tempore  angusiiae,  Dixeruntque 
fitii  Israel  ad  Deum  :  Peccavimus,  redde  tu  nobis 
quidquid  tibi  placei,  tantum  tunc  tibera  nos,  Qut 
doluit  super  miseriis  eorum,  et  per  manum  Jepbts 
libravit  eos  de  manibus  filiorum  Amon  (Judic,  x). 
Hinc  est  etiam,  quod  iicet  Dominus  responderit 
mulieri  Cbananeffi  :  Non  est  bonum  sumere  panem 


verbum  hoc,  et  non  posiulasti  tibi  divUias^  nec  dies 
multoSf  aut  animas  ini.Tiicorum  tuorum,  sed  po- 
stulasti  tibi  sapientiam  ad  faciendum  Judicium,ecc6 
feci  tibi  secundum  sermones  tuos,  et  dedi  tibi  oor 
sapiens  et  intelligens,  in  tantum,  ut  nutlus  ante  te 
tui  similis  fuerit,  nec  post  te  surrecturus  sit.Sed  et 
haec,  que  non  postulasti,dedi  tibi,  divitias  scilicet 
et  gloriam,  ut  nemo  fuerit  tui  simiiis  in  regibus 
cunctis  retro  diebus  (II  Paral.  i). 

Preces  autem  indign»  sunt  aliquando  propter 
personam,  aliquando  propter  causam,  aliquando 
propter  intentionem,  aliquando  propter  modum, 
aliquando  propter  ordinem,  aiiquando  propter 
iinem.  Propter  personam  indignie  sunt  preces, 
sicut  Dominns  ait  per  Isaiam  :   Cum  muUipli' 


litiorum  et  miiUre  canibus,  quia   tamen  illa  non  D  caverifis  orntionem,  non  exaudiam,  manw  enim  w- 


ce^saverat  post  ipsum  et  discipulos  suos  clamare, 
dicens  :  Btiam^  Domine,  nam  et  catelti  edunt  de 
micis  qux  cadunt  de  mensa  dominorum  suorum,  au- 
dire  meruit  :  0  mutier  magna  est  fides  tua,  fiat  tibi 
sicut  vis  (Matth,  zv). 

Quod  autem  debeat  esse  discreta,  ipse  Christus 
perhibet  dicens  :  QuaerUe  primum  rrgum  Dei  et 
justitiam  ejus,  et  hxcomnia  adjicientur  vobis  (Matth. 
vi) ;  unde  fideles  sic  docuil,  dicens  :  Adveniat  re^ 
gnum  iuum.  Fiat  voluntas  tua,  ticut  in  coth  et  in 
terra,  Panem  nostrum  quotidianum  da  nobis  hodie. 
Ostendens  quod  discrete  petenda  8unt,«terna  qui- 


sirpc  sanguine  plenx  suni  (Isa,  ii).  Neo  tantum  pro- 
pter  peisonam  ejus  qui  orat,  verum  etiam  propter 
personam  illius,  pro  quo  oratur.  Juzta  quod  Do- 
minus  prscepit  Jeremi(e  :  Noli  orare  pro  populo 
isto  (Jer.wj),  Propter  causam  indignaesunt  preces, 
Juzia  quod  apo^^tolus  Jacobus  ait :  PetitiSt  et  non 
Qcdpitis,  eo  quod  mnle  petatisy  ut  videlicet  in  ccn^ 
cupiscentiis  vestris  insumatis,  Adulteri,  nescitis  guia 
amicitia  hujus  mundi  inimica  est  Dei?  (Isa,  iv).  De 
tali  oratione  dicitur  :  Cum  judicatury  exeat  condem" 
natuSf  et  oratio  ejus  fiat  in  peccatum  {Psat,  cviii). 
Propter  intentionem  indigne  sunt  preces,  qualea 


979 


INNOCBNTn  in  PAPJB  OPUSCUIA  DUBIA. 


.1 


mDt  HHus,  qui  dixit  ad  Dominum  :  Magister,  dic  A  orabo  et  menU  :  psallam  tpirilu.  ptallam  4  mk 


frairi  meoy  ut  dividat  mecum  hxredUatem,  At  ille 
dixit  :  Homo,  quis  me  eonsiHuii  judicem  ac  diviso- 
rem  super  vos  ?  Dixilque  ad  illos  :  Videie  et  cavete 
ab  omniavaritia  {Luc.  ii).  Propter  inodum  indign® 
Bunt  preces,  quales  erant  Simonis  Petri,  qui  cum 
audi88et,quod  Christus  pati  et  occidi  deberet,  im- 
prudenter  et  carnaliter  sapiena  ait  illi  :  Absil  a  te, 
Domine,  non  erii  iibi  hoc.  Unde  audire  promeruit : 
Vade  post  me  Satana^  guia  non  sapis  ea  qux  suni 
Dei  (MaUh.  vi).  8ic  et  Elias  cum  peteret  animae  sux 
ut  moreretur,  propter  modum  indigne  petivit, 
quia  prae  propere  ante  tempus  mori  voluit,  unde 
non  exaudiri  meruit  (III  Reg.  xix).  Propter  ordi- 


(I  Cor.xiv).De  oratione  oris  inquit  PsalmographM: 
Ad  ipsum  ore  meo  clamavi,  ei  exaUavi  sub  lufps 
mea  (Psal.  Lxv).De  oratione  operis  Sapiens  prot». 
tatur  :  Absconde  elf-emosynam  in  ainu  pauperii,a 
ipsa  orabit  pro  te  (Bccti  xxix),  quia  non  dettwt 
orare,  qui  non  desinit  benetacere. 

Item  quidam  jacendo  orant,  quidam  Bedendo.el 
quidam  8tando.Jaoen8  oravit  David,quando  depn- 
catus  est  pro  parvulo  Dominum,  et  ingressus  seorpm 
jacuit  super  terram  (11  fieg.  xii).  Similiter  et  En- 
ohias,  qui  jacens  in  lecto  convertit  faeiem  ad  jwni- 
tem,  et  oravit  ad  Dominum  (Isa.  xxxviii).  Qni  ait 
illi  :  Audivi  orationem  tuam  ei  vidi  lacrymas  tuos, 


nem  indignae  sunl  preces,  qualea  fuerunt  filiorum      ^^  ^^^^  sanavi  te  (Exod.  xvii).Sedeni  autem  Moysw 
Zebed«i,  qui   per  matrem  submissam   petierunt  ^  g^jp^j.  jg^pjjjgjn^quein  AaronetHurBuppoauerantei, 

M«*»miiim  onto  morifiim  p.t.  Anf.A  niiflrnam  cnronam.        u.a »«^^  T^anA  AmolAP  BiinAFAvit.Elias  etiaiD. 


prsmium  ante  meritum,etante  pugnam  coronam. 
Nam  cum  illa  dixisset :  Dic,  ut  sedant  [hi  duo  filii 
met  unus  ad  dextram^  et  alius  ad  sinistram  iuam 
in  regno  iuOy  respondit  illis  Jesus  :  Poiestis  bibere 
ealicem  quem  ego  bibiturus  sum  ?  Dicuni  ei :  Pos- 
sumus.  Ait  illis  :  Calicem  quidem  meum  bibetis  : 
sedere  autem  ad  dextram  meam  vel  sinistram  non 
est  meum  dare  vobis^  sed  quibus  paratum  est  a  Paire 
meo  (Matih,  xx),  quoniam,  ut  Apostolus  ait  :  Nemo 
coronabiiur,  nisi  qui  legitime  ceriaverit  (II  Tim,  ii). 
Propter  finem  indignae  sunt  preces  illae,  quas  Do- 
minus  reprobat  dicens  :  Cum  oraiis.non  oretis  sicut 
kypocriiset  qui  amani  primos  recubitus  in  synngogis, 
et  in  angutis  plaiearum  stantes  orant,  ut  videaniur 


orabat  quando  Josue  Amalec  supepavit.Elias  etiam, 
cum  sederei  subter  unam  juniperum,  oravit  Domi- 
num,  et  petivit  animas  sux,  ut  morereiur  (III  Reg. 
x).  Stans  autem  a  tonge  publicanus  orabat^  nee  tit- 
debai  oculos  ad  caslum  tevare  (Luc.  xviii).  Judilh 
quoque  stans  antelectum  Holofernis  orabat  Domi- 
num,ut  confortaret  eam  (Judith.  xiii).Rur8om  qm- 
dam  orant  oculis  ao  manibuselevatis  in  coelum.qui- 
dam  genibus  et  capite  deflexiB  in  terram  :  qaidam 
corporo  curvati,  et  quidam  omnino  prostrati.  Ele- 
vaiis  in  ccelum  oculU  Ghristus  oravit,  quando  U- 
zarum  suscitavit.  Et  quando  dixit :  Pater,  clarific§ 
FiUum  iuum  {Joan.  xi).  Expansis  manibus  oravit 
Moy8es,quando  Josue  Amalec  superavit  {Exod.vni). 


es  m  angum  puncurujr^  «turct&a  vruM»,  M»  «/<Mvv.r.v».r       ]|^Qygeg  quandOtiosue  ii.ujaie(;  Bu^«3iavitr|cdM^«».4 
ab  hominibus.   Amen,  dico  vobis,  receperunt  merce-      ^^^^  prophela  ait :  Levemus  corda  nastra  cum 

W.MM  *«f/itn    T«i  nul0¥n  rum   nrav&ris.  intra   in   cubi"  ^    .-l i  n .-^..^  .*«.    /./»/#«   (Thr^.  ii\\.    Flexii 


dem  suam.  Tu  auiem  cum  oraveris,  inira  in  cubi-  ^ 
eulum  tuum^et  clauso  ostio^in  abscondito  ora  Patrem 
tuum,  et  PaUr  tuus  qui  videt  in  abscondiiOj  reddet 
tibi  (Matth.  vi). 

Denique,  principaliter  tria  sunt  inter  caetera, 
qusB  orationem  ad  Deum  transire  non  sinunt.vide- 
licet  8artago,muru8  et  nubes.Hoc  est,  concupiscen- 
tia  carnis,  id  est  luxuria,  in  qua  velut  sartagine 
caro  frigitur,  conrupiscentia  oculorum,id  est  cupi- 
dita8,in  qua  opes  velut  lapides  in  muro  congerun- 
tur ;  et  superbia  vitae,  id  est  jactantia,  quae  velut 
nubea  sine  aqua  circumfertur  a  ventis.  De  quibus 
Joannesapostolus  ait :  Quidquid  esi  in  mundOfCon- 
eupiseentia  camis  est,  et  concupisceniia  oculorum, 
et  superbta  viix  (I  Joan.  ii).  De  tali  sartagine  legi- 


i 


nibus  ad  Dominum  in  coelis  (Thren.  iii).  Flexia  ge- 
nibus  orabat  Apostolus,  qui  dicebat :  Flecto  genua 
mea  ad  Deum,  et  Patrem  Domini  nosiri  Jesu  Christif 
ex  quo  omnis  paiemitas  in  caslo  et  in  terra  nomina- 
tur  (Ephes.  iii).  Et  Eliaa  in  vertice  Carmeli  pnmmt 
in  tenam  posuit  faciem  suam  inter  genua  $ua, 
orans  Dominum,ut  daret  pluviam  super  faciem  ler- 
rflB,  et  facta  est  pluvia  grandis  (III  Beg.  xviii).  In- 
ourvatus  est  Eliseus  et  oravit,  quando  incurvavit 
se  super  puerum  et  oravit  Dommttm,  et  calefa^  eti 
carj}  puen  (IV  Reg.  iv).  Elias  etiam  expandit  ee  «i- 
per  puerum  et  mensus  eit^  dicens :  Domine  Deus 
meusy  revertatur,  oro,  anima  puen  hujus  in  viseera 
ejus  :  et  audivit  Dominus  vocem  Elise  (III  Reg.  xvii). 
Prostrati  autem  oraverunt  viginti  quatuor  seniores, 


tur  :  Bt  tu,  flli  hominis,  sume  tibi  sartaginem  fer-  D  qui  cecideruntcoram  agno,  habehtes  siuguii  dtharai 


ream,  et  pones  eam  inter  ie  et  civitatem^  et  obfirma' 
bis  faciem  tuam  ad  eam  (E%ech.  iv):  De  boc  muro 
dicitur  :  In  te  eripiar  a  tentatione,  et  in  Deo  meo 
transgrediar  murum  (Psal.  xvii).  Et  de  hac  nube 
legitur  :  Opposuisti  tibi  nubem^  ne  periranseat  ora* 
tio  tua  (Thren.  iii).  Vel  potius  :  Sartago  fprrea  est, 
menlis  duritia;  murus  flctiliSyiniquitatisdefensio  ; 
et  nubes  obscura^mentis  caligo  ;  quae  procul  dubio 
non  permittunt  orationem  ad  aures  Domini  perve- 
nire. 

Ceterum,  oratur  corde,oratur  ore,  oratur  opere. 
Da  oratione  cordia  dicit  Apoatolus :  Orabo  spiritUf 


aureas,  et  phiatas  plenas  adoramentorum,  quse  sunt 
orafiones  sancforum  (Apoc.  v).  Et  omnes  angeti  «te- 
bantincircuitu  throni  viginii  quatuor  seniorumetani- 
matium,  et  ceciderunt  in  conspectu  throni  infaeies 
suas,  ct  adoraverunt  Deum  (Apoc.  vii).  In  his  qoi 
jaceotes  orant.humilitalis  notatur  affectu»,ad  quem 
praecipue  recordatio  humanae  conditionis  invitat, 
llinc  ille  dixit  :  Memento  quxso  quod  iicut  lutum 
fecerisme  et  inpulverem  reduces  me  (Job  x).  In  his 
qui  sedentes  orant,  contemplationia  otium  deii- 
gnatur,  de  quo  legitur,  quod  cum  Dominus  dedi^- 
set  David  requiem  ab  omniboa  inimioiM^^t  ^* 


cx>iiMRirr.  iN  vn  psalhos  ikenitsnt.  —  psal.  i. 


M 


u  sedit  eoram  Domino  et  ait :  Quis  ego  sum  A  juxta  quod  Dominas  pneoipit :  Vigilale  ei  oraHe^  ne 


ne  Deus  meus^  et  qux  domtu  mea^  quia  dedu- 
me  usque  huc  ?  Tu  revelasii  auriculam  servi  tui 
i :  Domum  aedificabo  tibi  propterea  invenit  ser^ 
lus  cor  suum,  ut  te  oraret  hac  oratione  [II  Reg. 
Sam  etsi  homo  in  oratione  devota  loquatur 
nihilominus  tamen  in  ipsa  pariter  et  ex  ipsa 
mplationis  degustat  dulcedinom,  dum  Deum 
prssentem  devotus  intuetur  orator.  In  his  au- 
[ui  stantes  orant,  desiderium  patri»  coBleBtis 
natur,ad  quod  maxime  spes  supern»  promis- 
I  inducit,  propter  quod  ille  dixit :  Lastatus 
1  his  qux  dieta  sunt  mihi  in  domum  Domini 
4,  Slantes  erant  pedes  nostri  in  atriis  tuis  Je- 
m  {Psal,  XXI).  Hi  denique  qui  flexis  genibuSy 

cpansis  manibus  et  oculiselevatisorant^  illam  -.  in  ccslo^  Domine^  infirmamento  habiti 
ntur  quae  dicit  in  Ganticis :  Trahe  me  post  te»  cies  omnia  pro  quibue  invocaverit  te 
mus  in  odore  unguentorum  tuorum  {Cant,  i). 
ro,  secundum  exemplaveterum  ter  aut  septies 
est  orandum.  Nam  Daniel  ingressus  domum 
et  fenestris  apertis  in  cosnamto  suo  contra 
lem  tribus  temporibus  in  die  fUctebat  genua 
\  orabat^  confitebaturque  coram  Domino  Deo 
eut  ei  antea  facere  eonsueverat  {Dan.  vi)  Unde 
Imista :  Vespere  et  mane  et  meridie,  narrabo 
untiabo^  et  exaudiet  vocem  meam  [Psal,  uv). 
^uoque  dixit  de  se ;  Septiesindielaudem  dixi 
per  judicia  iustitiss  tuae  {Psal,  cxviii).  Quem 
nim  etiam  ounc  Ecclesia  in  horis  canonicis 
at.  Ter  in  die,  propter  fidem  individua  Tri- 
I, et  septies inter d iem  et  noctem ,  propter  dona 


intretis  in  lentationem  {Maith,  xxxi)  Omnibus  au* 
tem  orandi  horisproferturdiluculum,  dequoPsal- 
mista  dicebat :  Deus,  Deus  meus  ad  te  de  iuce  vi- 
gilo  (Psai.  lxii).  Et  Sapiens  protestatur  :  Ju^tus  cor 
suum  tradet  ad  vigiiandum  diiuculo;  ad  Dominum  qui 
fecit  iiium^  et  tn  conspectu  Altissiwi  depteeabitur 
{Eccle,  xxx).  In  qua  bora  Jacob,  qui  tota  nocte  lu- 
ctatus  fuerat  cum  angelo,  meruit  benedici  (Gfii. 
xxxii). 

Licet  autem  in  omni  loco  possit  fldelis  orar6y 
competentiustamen  in  templo  ,  in  alto,  et  in  oo- 
culto.  Nam  de  templo  Oominus  ait :  Damus  mea, 
domus  orationis  voeabitur  {Matth,  xxi).  Et  Salomon: 
Cum  venerU  ergo  et  oraverit  in  loco  isto^  tu  exaudies 

habitaculi  tui^  et  fa^ 
pro  quibui  invocaverit  te  (III  Reg,  vni). 
In  altum  autem  Jesus  consuevit  ascendere  ad  ora- 
tionem,  de  quo  legitur,  quod  aseendit  in  montem  so* 
ius  orare  (Matth,  xiv).  Ideoque  locum  ad  orandum 
commendat  occultum.  Tu  auiem,  inquit,  eum  ora' 
biSf  intra  in  cubicuium  tuum  et  clauso  ostio  ora  Pa» 
irem  tuum  in  obscondiio,  ei  Pater  tuus  qui  videi  in 
abscondito,  reddet  tibi  {Joan,  iv).  Nam  et  CbriBtai 
de  ioco  adorationis  a  muliere  Samaritana  interro- 
gatua,  respondit :  Muiier^  crede  mihi,  quia  venii 
horoy  quando  neque  in  monte  hoe  neque  in  Jerosoly* 
mis  adorabitis  patrem  sed  adoratores  adorahunt 
Patrem  tn  spiritu  et  veritate  (Psai  lxlv).  Sic  repro- 
bans  et  Samsritanorum  errorem,  qui  dicebaninon 
esse  locum  adorationis  nisi  in  Gararym  :etJudeo- 


18  septiformis,  qui  orantes  in  fide  per  dona  C  rum,  qui  asDcrebant  non  esse  locum  orandiDeum, 


I  iiluminat  et  illustrat.  Verum  secundum  te- 
lia  Sripturarum,  terest  orandum  de  nocte, 
icipio.  tn  medio  et  in  flne.  De  principio  nam- 
sit  propheta  :  Consurge,  laudadenocte  in  prtn- 
igiliarum  tuarumj  effunde  sicui  aquamcortuum 
mspectum  Domini  Dei  tui  {Thren  ii),  De  me- 
nt  Psalmista  :  Media  nocie  surgebam  ad  con» 
m  tibi  (Psai,  cxviii)  De  fine  propheta  dixit  •' 
diiuculOy  muita  est  hdes  tua  (Thren,  iii).  Et 
ographus  ait :  Mane  oraiio  mea  prseveniet  te 
Lxxxvn).  Ut  sic  fidelis  anima  in  oratione  per- 
,  coDtra  tentationes  prinoipum  tenebrarum, 


nisi  in  Jerusalem.  Specialiter  tamen  Deus  in  tem« 
plo  est  adorandus,  secundum  illud  :  Adorate  Domi' 
num  in  aula  sancta  ejus  (Psai  lxlv).  Specialiter 
quoque  ad  orientem,  sicut  legitur :  Ad  ortum  lucis 
oportet  adorare  {Sap,  xvi),  ut  nobits  adorantibusDo- 
minum,  oriatur  /uj^justitiffi  vera  ques  itluminat  om^ 
nem  hominem  venientem  tn  hunc  mundum  (Joan.  i). 
Assistunt  enim  in  sacris  basilicis  angeli  Dei  fideli- 
bus  adorantibus,  ut  devotas  eorum  orationes  offe- 
rant  Deo,  secundum  illud:  In  conspectuangelorum 
psailam  tibi,  Deua  meus,  adorabo  ad  tempium  saii« 
dum  tuum  et  confiiebor  nomini  tuo  (Psal.   czxzvn). 


I  primi  Psalmi  poeoitentialis  talis  esi :  In  finem  Psalmus  David  pro  oetava.  -^  Tiiali  hajus 

explicaiio. 


1  omne  tempus,  septem  dierum  repetitione  D 
at,  per  octava  intelligitur  dies  ultima,  re- 
tionis  videlicetet  judicii,  prssignata  per  diem 
iciaionis  octavum.  Qui  alia  quoque  ratione 
ur  octavus,  quod  sciiicet,  post  septem  hujus 
etates,  succedet  octava  quiescentium  cum 
miiitantium  concurrente,  qus  inprimo  ince- 
rentu,  et  usque  ad  ultimum  perdurabit.  Ideo 
per  ootavamdiesjudicii  designaturi  qaia  post 


duas  vitasy  per  septenarium  designatas,  auooedety 
Sicut  enim  duse  sunt  hominis  partes,  exterior  aci- 
licet,  qnsB  est  corpus  et  interior,  qus  est  spiri- 
tus  :  ita  duas  sunt  ejus  vile,  una  corporalia.  qua 
corpus  vivit,  et  alia  spiritualis,  qua  anima  vivitex 
Deo.  He  du»  vits  per  septenarium  desigoantur, 
propter  duas  partesipsius,  qnaternarium,  qai  re- 
fertur  ad  corpus,  propter  quatuor  elementa,  vide- 
licet  terram,  ignem,  aerem  et  aquam,  ex  quibaa 


983 


INNOCBNTII  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


m 


compoDituripsam  corpus,  etternarium,  quid  refer-  A 
tur  adspiritum,  proptertres  parteeipsius,  videlicet 
ratioaabilem,  irascibilem  et  concupiscibilem,  iu 
quibus  spiritus  ipse  subsistit :  cum  et  in  corpore 
homiais  quatuorsiotbumoresyqui  uecundum  qua- 
tuor  anni  tempora  disponuntnr,  et  in  spiritu  tres 
proprietates  existant,  per  quasassimilatur  indivi- 
duae  Trinitati.  Post  bas  itaque  duas  vitas,tanquam 
octava  post  septenarium,  dies  judicii  subsequetur 
in  qua  justus  Judexunicuique  pro  raeritis  respon- 
debit.  Unde  timdns  peccator  poDnitens  clamat  et 
orat :  Domine  ne  in  ira  tuas  arguas  me^  neque  in 
furore  luo  corripias  me  {PsaL  vi). 


Sensus  itaque  tituli  talis  est:  Psaloaus  iste  diri- 
gens  nos  in  finem,  id  est  Gbristuai,  qiii  est  fidelios 
consummatio,  in  praesenti  quidem  sfleculo  ad  joiti- 
tiam,  etin  luturo  saeculo  ad  coronanQy  attribuitor 
David,  id  est  homini  poBnitenti  de  suis  peccati8.ifl 
cujus  persona  David  loquitur  in  boc  psalmo.PsaU 
mus,  inquam,  compositus  pro  octava,  id  est  meta 
judicii,  quod  in  octava  resurrectionis  agetur.  iDqoo 
videlicet  pHalmoestdeprecativa  confeasio,  qnoDitm 
in  eo  culpa  conceditur,  et  venia  postulatar.  Qoa 
licet  apud  judices  saeculares  seDtentiam  condeiDDt- 
tionis  judicat,  apud  Deum  tamen  absolutionisieii* 
tentiam  promeretur. 


PSALMI  PRIMI  P(£NITENT1ALI8  BLUCIDATIO 


Dominef  ne  in  iratua[furoretuo]  arguasme^  neque  B 
in  furore  iuo  [ira  tua]  eorripias  me  {Psal.  vi). 

Psalmus  iste  secundum  translationem,  quam 
Romana  tenet  Ecclesia,  continet  novem  versus, 
per  quos  poenitens  gradatim  ascenditad  novem  or- 
dines  angelorum ;  quia  majus  est  gaudium  angelis 
Deisuper  uno  peccatore  pcenitenliam  agente  quam 
super  nonaginta  novem  justis,  qui  non  indigent  pas' 
nUentia  {Luc.  xv).  Quamvis  et  numerus  decem 
versuum,  quos  juxta  aliam  translationem  habere 
dignoscitur,  bene  congruat  rationi,  quoniam  bomo 
qui  cecidit  per  offensam,  resurgitper  pcenitentiam, 
Qt  per  eum  ordodecimusrestauretur.  Meritoetiam 
iste  psalmus  tres  habet  ternarios,  quia  poenitentia 
tres  debet  babere  partes :  contritionem  in  corde, 
confessionem  in  ore  et  satisfactionem  in  opere :  ^ 
quamlibet  autem  ternatiusubdistinctam;  quoniam 
in  contritione  debet  babere  pcenitens  timorem  de 
poena,  dolorem  de  culpa  et  amorem  de  gratia.  In 
confessione  debet  exprimere  veritatem,  de  facto,  de 
numero,  de  modo.  In  satisfaciione,  debet  oratio- 
nem  dirigere  ad  Deum,  eleemosyoam  ad  proxi- 
mum,jejuDium  ad  seipsum.  Novem  quoque  versus 
aunt  in  hoc  paaimo,  propter  novem  diversitates 
peccatorum,  de  quibus  pcenitens  debetdolere,  vide- 
licet  propter  originale  peccatum,  mortale  et  venia- 
ie.  HffiC  sunt :  serpens,  mulier  et  vir.  8erpens,  id 
est  concupiftceniia  suggerit  originaliter  ;mulier,  id 
est  delectatio  comedit  venialiter ;  vir  id  est  ratio 
consentit  mortaliter.  Item  peccatum  cogitationis, 
Jocutioni8,operis.  Cogitationisincorde,  locutionis 
in  ore,  operationis  in  consuetudine.  Hsic  est  mors  D 
in  domo,  mors  inporta,mor8in  sepulcro.  Rursum 
poccatum  fragilitatis,  simplicitatis,  mulignitatie : 
fragilitatis  per  impotentiam,  simplicitatisperigno- 
rantiam,  et  malignitatis  per  invidentiam.  Hoc  est, 
peccatum  in  Patrem,  in  Filium  et  in  Spiritum  saa- 
ctum.  In  primo  ternario,  poeniteDs  timet  et  orat; 
iD  medio,  gemit  et  plorat ;  in  ultimo,  gaudet  etop- 
tat.  Timet  et  orat,   pro  amovenda  duplici  poena. 


pro  curanda  duplici  plaga  et  pro  tollenda  dapliei 
mora.  Pro  pcena  perpetua  et  traDsitoriay  qood 
ostendit  in  primo  versu  dicens :  Domine^  ne  in  ir^ 
iua  arguas  me  neque  in  furore  tuo  corripias  me. 
Ac  si  dixisset  apertius :  Ne  arguas  me  in  ira,  ?od- 
demnando  in  futuro,  neque  corripias  in  furore,  pa- 
niendo  me  in  praesenti.  Pro  plaga  corporali  etspi- 
rituali,  quod  ostendit  in  secundo  versu  dicena  : Sana 
mCy  Domine  quia  conturbata  sunt  ossa  mea  ei  axt- 
ma  mea  turbata  est  valde.  Ac  si  dixisset  apertius: 
Sana  me  ab  aegritudine  corporali,  quoniam  ccntur» 
bata  sunt  ossa  mea ;  ab  segritudine  spirituali,  qwa^ 
niam  anima  turbata  est  valde.  Pro  mora  miseriam 
aufereudi  et  gloriam  conferendi,  quod  ostendit  ia 
tertio  versu  dicendo :  tt  (u,  Dominet  usquequot 
Convertere^  Domine,  ei  eripe  animam  meam  saivum 
me  fac  propter  mixericordiam  tuam.  Ac  ei  diiisset 
apertius  :  Et  tu.Domine,  usquequo  ?  difTers  saoare: 
quasi  dicat,  ne  moreris,  sed  eripe  animam  meani 
a  praesenti  miseria.  Itemque :  Convertere^  Domine, 
quasi  dicat,  ne  moreris,  sed  salvum  me  iac  in  fu- 
tura  gloria. 

Audisti  quomodo  poenitens  in  primo  terDario  ti- 
met  etorat,  audi  quomodo  in  aecundo  ternario  ge- 
mit  et  plorat.  Laboravi^  inquit,  ingemilu  meo^  /a- 
vabo  per  singulas  noctes  tectum  meum^  lacrymis 
meis  stratum  meum  rigabo.  Gemit  et  plorat  propter 
mentis  oblivionem,  et  propter  laudis  sappressio- 
nem.  Propter  oblivionem  mentis,  quae  reprobis  est 
in  morte,  et  propter  suppressionem  laudis,  quae 
damnatis  eei  in  inferno  :  De  quibus  in  qnarto  versa 
praemittit  dicens :  Quoniam  non  esi  in  morte^  qui 
memor  sit  tui  in  infemo  autem  quis  confUebiimr 
libi  ?  Acsi  dixissetapertius  :  Ideo  taboravi  in  ge» 
mitu  meOt  quoniam  non  est  in  morte^  id  est  in  mor- 
tali  peepato,  qui  memor  sit  lui^  boc  est  qoi  memi- 
nerit  legis  tuae,  quam  praevaricando  coDtemait :  et 
ideo  tavabo  per  singutas  noctes  tectum  meii»i,  qao- 
niam  in  inferno,  id  est  in  baratro  deaperationia, 
quia  confitebitur  tibi?  quaai  dicat»  naUaiomnino, 


985 


OOMMBNT.  Hf  Vn  PaALMOS  POSNITENT.  —  P8AL.  I. 


986 


quoniam  de  tua  pietate  d!ffldit.  Vel  in  morte,  id  est 
io  statu  ppccatoris  Jam  morlui,  non  est  qui  sit  me- 
mor  tui  ad  salutem.  In  interno  autem,  id  ei^t  in 
loco  gehennalis  supplicii,  quis  confitebitur  tibi  ? 
quasi  dicat:  Nullus  ad  laudem.  Item  gemit  etplo- 
rat,  propter  turbatum  judicium  discerncndi,  et 
propter  inveteratum  exercitium  ofTerendi,  de  qui- 
bus  in  sexto  versu  subjungit :  Turbatus  est  prx  ira 
oeulus  meus^  inwteravi  inter  omnes  inimicos  meos, 
Ac  si  dixisset  apertius :  Oculns  meus,  videlicet  in- 
tellectus,  turbatus  est^  id  est  obscnratus  prae  ira^ 
qun  impedit  rationem.  Et  inveterftvi,  pvm  longa 
peccandi  consuetudine,  inter  omnes  inimicos  meoi^ 
id  est  vitia  et  peccata,  qn»  sant  mihi  inimica. 

Audisti  quomodo  pcenitens  in  secundo  ternario 
gemit  et  plorat,  audi  quomodo  in  tertio  gaudet  et 
optat.  Gaudet  quod  sit  exauditus  in  tribus,  videli- 
cetin  fletibus,  in  orationibns^in  precibus :  in  fleti- 
bus,  pro  poena  tollenda ;  in  orationibns,  pro  cnlpa 
delenda ;  in  precibus,  pro  gratia  conferenda.  De 
flelibus  exauditis  prcmittit  :  Exaudivit  Dominus 
vocem  fletus  mei,  De  precibus  receptis  adjungit  : 
Exaudivit  Dominus  deprecationem  meam.  De  ora- 
tionibus  admissis  supponit  :  Dominus  orationem 
meam  assumpsit,  Optat  inimicis  ex  charitate  com* 
punctionis  dolorem,  confessionis  erubescentiam  et 
pudorem,  et  satisfactionis  laborero.  Dolorem  com- 
punctionis,  cum  dixit  :  Conturbentur ;  pudorem 
confessionis,  cum  ait,  Erubescant ;  satisractionis 
laborem,  ubi  dicit  :  Convertantur,  et  hoc  valde  ve^ 
lociter^  ut  protious  liberentur. 

Sex  vero  petitiooes  facit  pcenitens  in  hoc  psalmo, 
duas  ex  timore  pasnfe,  prffisentis  videlicet  et  futura, 
de  quibus  ait :  Domine,  ne  in  ira  tua  arguas  me, 
neque  in  furore  tuo  corripias  me.  Item  duas  prs  do- 
lore  culps,  corporalis  videlicet  et  spiritualis,  de 
quibus  addit :  Miserere  mei,  Domine,  quoniam  m- 
firmus  sum :  sana  me,  Domine^  quoniam  eonturbata 
sunt  omnia  ossa  mea.  Et  anima  mea  turbata  est 
valde^sedtu,  Domine,  usquequo^  Rursus  duas  pra 
amore  gratie,  liberantis  videlicet,  et  salvantis,  de 
quibus  subjungit :  Convertere,  Domine,  et  eripe 
animam  meam,  saloum  me  fac  propter  misericordiam 
tuam,  In  quibus  tres  tiraures  notantur,  servilis, 
initialis  et  filialis.  Singulis  autem  petitionibus  sin- 
gulas  reddit  causas  :  Ne,  inquil,  arguas  me  in  ira 
tua,  quia  non  est  in  morte  qui  memor  sit  tui,  Ne- 
que  in  furore  tuo  corripias  me,  quoniam  in  inferno 
quis  ronfiiebitur  tibi  f  Rursus :  Miserere  mei,  Do^ 
mine,  quoniam  laboravi  in  gemitu  meo,  Sana  me, 
Domine,  quoniam  lavabo  per  singulas  noctes  lecium 
meum,  et  lacrymis  meis  stratum  meum  rigabo,  Item : 
Convertere,  Domine  et  eripe  animam  meam,  quia 
conturbatus  est  prse  ira  oculus  meus.  Salvum  me  fac 
propter  misericordiam  luam,  quoniam  inveteravi  tn- 
ier  omnes  inimicos  meos.  Nec  tamen  despero  mise- 
rabiliter,  sed  spero  misericorditer,  dicens  :  Dtsee- 
dite  a  me  omnes  qui  operamini  iniquitatem.  Osten- 
ditqne  poBoitens,  ae  in  illia  petitionibus  exauditnmt 


A  In  primis.^ttonuim  exaudivit  Dmfntu,  Pater  voeem 
fleius  mei,  Et  in  secundis,  quoniam  exaudivU  Do* 
minus  Filiup  deprecaiionem  meam,  In  tertiis  autem, 
quia  Dominus  Spiriius  sanctus  orationem  meam  of* 
Mumphii,  Erubescant  igitur  et  conlurbenlur  vehemen» 
ter  omnes  inimici  meiy  convertantur  et  erubescant 
valde  velocifer, 

Ut  autem  pmnitens  facilius  obtineat  qnod  implo- 
rat,  captat  benevolentiam.  Primo  a  persona  judiois 
per  ejus  potentiam,  ubi  dicit :  Domine.ne  in  ira  tua 
arguas  me,  et  per  ipsius  misericordiam,  ubi  dioit : 
Salmm  me  fuc  propter  misericordiam  iuam.  8e- 
cundo  a  re  ipsa,  quia  infirmitatem  habet  in  carne, 
de  qua  dicit:  Conturbata  suni  ossa  mea  :  et  infir- 
mitatem  habet  in  mente,  de  qua  ait.  Anima  mea 

p  turbaia  est  valde,  Tertio,  ab  opportunitate  teropo- 
risy  unde  ait :  Quoniam  non  est  in  morte  qui  memor 
sii  tui  :  et  ab  opportunitate  loci,  ubi  addit :  In 
infemo  auiem  quis  confitehitur  tibi  ?  Quarto,  a  pro- 
pria  persona,  propter  interiorem  devotionem,  cnm 
ait :  Laboravi  in  gemiiu  meo.  Propter  carnis  morti- 
ficationem,  cum  addit :  Lavabo  per  singutas  noctes 
tectum  meum,  et  lacrymis  meis  stratum  meum  rt- 
gabo.  Propter  cordis  turbationem,  unde  supponit : 
Turbatus  esl  in  ira  oculus  meus.  Propter  separatio- 
nem  malorum,  unde  :  Discediiea  meomnes  qui  ope* 
ramini  iniqnitatem.  Et  propter  inimicorum  dilec* 
tionem,  unde  :  Coniurbeniur  omnes  inimici  mei^ 
converian^ur ei  erubescant  valde  velociter.liem  paaU 
mus  incipit  a  timore|quoniam  tnthum  sapienHse 
iimor  Domini  (Ervle,  i),  Desinit  autem  in  charitate, 

^  quoniam  finis  prsecepii  charitas  (1  Tim,  i).  Ex  tl- 
more  namque;  poenitens  petit  a  Domfno  in  princi* 
pio  ne  arguat  iilum  in  ira,  noque  corripiat  illum 
in  furore.  Ex  charitate  vero  inimicis  suis  optat  in 
fioe,  ut  erubescant,  conturbentur,et  convertantnr. 
Bt  hio  est  finis  omnis  consummationiSjSicutin  alio 
psalmo  legitur  {Psal.  cxviii),  videlicet  cbaritatii, 
quod  mandatum  latum  nimis,quoniam  ad  inimicos 
extenditur,  Juxta  quod  Dominus  prscepit :  Dtlt- 
giie  inimicos  vestros,  benpfacite  hi$  qui  oderunt  vos, 
et  o^ate  pro  persequentibus  et  catumnianlibus  vo$ 
[Maith.  v).  Recte  ergo  timor  incipit,  et  charitas 
perficit ;  quia  perfecta  chariias  foras  mitiil  timorem 
(Joan.  iv).  Incipit  ergo  a  timore,  et  desinit  in 
amore.  Incipit  a  tristitia,  et  desinit  in  Isetitia.  Di- 

D  cit  ergo  : 

Domine^  iie  in  ira  iua  arguas  me^  neque  in  /%<- 
rore  tuo  corripias  me.  Ac  si  diceret :  Tu  es  Deus 
meus.  judex  meus,  medicus  meus,  dux  meus,  de- 
fensor  meus,  palvator  meus.  Quia  tu  es  Deus  meoSy 
ideo  formido  te  dicens :  Domine  ne  in  furore  tuo 
arguas  me.  Qui  i  tu  es  Judex  meos,  supplico  a  te. 
Sana  me  Domine^  quoniam  conlurbaia  sunt  ossa 
mea^  ei  anima  mea  iurbata  esi  valde,  Quia  tn  et 
dox  meus,  ideo  desidero  te  sequi  dicens  :  Conver* 
tere,  Domine.  Quia  tu  es  defensor  meus,  ideo 
auxilium  a  te  postulo,  dicens  :  Hripe  antmom 
meam.  Qnia  tu  es  salvator  meus,  ideo  salntem  fla- 


187 


INKOCBMTn  m  PAPJB  OPUaCULA  DUBU. 


giio,  dicens :  Salvum  me  fac  propter  mtserieordiam  A  corripias  me.  Secandam  alteram  dicitar  :  Damine, 


tuam.  Tu  ergo,  Domine^  ne  in  ira  iua  arguas  me^ 
negue  in  furore  tuo  corripias  me.  Oic  mihi,  o  pec- 
oator,  qui  indulgentiam  desideras  promereri,  qua 
ratione  praBamis  profileri  in  ipso  Deo  iram  et  fu- 
rorem  esse,  dicendo  :  Domine,  ne  in  ira  tua  arguas 
me^  neque  in  furore  tuo  corripias  me ;  cum  non  ad 
mi8ericordiam,8ed  ad  iram :  nec  ad  benignitatem» 
sed  ad  furorem  soleat  provocari,  qui  audit  se  ira- 
cundum,  censeri  autem  etiam  furibundum  :  quo- 
niam  hoc  videtar  non  ad  gloriam,  sed  ad  injuriam  i 
non  ad  laudem,  sed  ad  vituperium  redundare.  Di- 
ceres  saltem  :  Ne  arguas  me  in  ira^  neque  in  furore 
corripias^  ut  ad  majorem  expressionem  non  adde- 
res,  in  iua  videlicet,  vel  in  tuo  ;  quia  minus  forsan 


ne  in  ira  tua  arguas  me,  neque  in  furore  tuo  corri' 
pias  me,  Quoniam  ex  Grseco  faror  idem  est  quod 
ira,  unde  utrumque  legilur  in  Scripturis,  et  ira 
furoris,et  furor  irae.Porro  dicendo  furorem  et  iram 
de  Deo,  non  signiQco  affectum  alicujus  tarbationis 
in  eo,  de  quo  non  poseunt  ista,  nisi  divinam  es- 
sentiam  prsdicare  ;  hvd  oonsigniOco  efTectuni  vebe- 
mentis  turbationis  in  homine,  in  quem  merito  pec- 
catorum  suorum  talia  exercentur.  Dicit  ergo  pceni- 
tens  :  Domtne^  qui  omnia  potes,  cui  nihil  omnino 
resistit,  ne  arguas  me  in  ira  iua^  id  est  ne  me  judi- 
ces,  et  convincas  ad  instar  irati,  qui  ob  iilatam  io- 
juriam  prapcogitatam  vindictam  nititar  ezercere. 
ISeque  corripias  me  in  furore  tuo^  id  est  ne  me  pa- 


horresceret  intellectus,  el  magis  suatineret  auditus,  ii  nias  ei  flagelles,  more  furentis,  qni  vehementi  indi- 
si  hoc  dicms  absque  illo.  Quis  enim  nunc  vere  fl*      gnatioue  commotus  conatur  effundere  totam  iram : 


delis  equanimiter  ferat  et  patienter  auscultet  furo* 
rem  et  iram  Domino  suo  ascribi,  maxime,  quem 
mitissimum  et  benignissimum  esse  novit?  Prsterea 
cam  petas  alibi  ab  illo  :  In  veriiate  ti/a,  exaudi 
mcy  in  tua  justitia  (Psat,  cxlii},  et  hic  dicas  :  tie 
in  ira  tua  arguas  me^  neque  in  furore  tuo  corripias 
me^  profecto  videris  innuere,  quod  ejus  ira  exce- 
dat  justitiam,  et  furor  exsuperet  veritatem,  quod 
nefaa  est  sentire  de  illo,  qui  judicat  orbemterrae  in 
jastitia  et  populos  in  squitate  {Psal,  xcvii).  Cum- 
qae  Scriptura  de  illo  testetur  :  Tu  autem,  Do- 
mine  virtutum  cum  tranquillitate  judicas  {Sap,  xii), 
ta  quis,  es,  qui  audeas  ei  dicero  :  Domine,  ne  in  fw 
rore  tuo  arguas  ?  Cur,  inquit,  objectionibus  me  fa- 


quia  si  secundum  oxigentiam  meritorom  vellea 
agere  mecum,  profecto  non  possem  subsistere  ante 
faciem  ire  tue,  nec  impetum  sustinere  furoris  tui, 
cum  tam  multa  et  magna,  enormia  et  gravia  sint 
peccata,  scelera,  delicta  et  crimina  mea,  qaibai 
ego  ingratus,  et  iram  merui  et  furorem,  quod  non 
esset  pcena  sufflcieos,  aut  vindiota  condigna, 
etiam  si  ignis  de  ccelo  descendens  me  totum 
consumoret,  vel  terra  os  suum  aperiens,  de- 
glutiret  me  vivum.  Volo  tamen  et  capio,  opto 
et  deposco,  at  in  praesenti  me  argaas  et  oorripias 
in  spiritu  lenitatis,  quia  pater  filium  quem  diligit, 
corripit,  et  tu  quem  amas,  arguis  et  castigas  {Apoc. 
iii) :  ne  in  futuro  tu  DominCy  qui  potes  et  corpue  et 


tigae  et  quffistionibus  arctas,  cum  tantus  sit  metus  ^  animam  perdere  in  gehennam,  arguas  me  in  ira  tua 


de  poBna,  tantus  eit  moDror  de  culpa,  ut  inter  timo- 
ris  et  doloris  angustias,  quasi  mente  confusus,  vix 
valeam  respondere  ?  Nam  ex  abundantia  cordis  oi 
loquitur  {Luc.  vi),  et  idcirco  illa  egrediuntur  de 
ore,  qa«  geruntur  in  oorde,  unde  ferba  mea  ti- 
more  sant  plena  et  dolore.  Quffiso  tamen  ne  arguat 
peccatorem,  neque  corripias  poenitpntem,quod  isli- 
bas  verbia  fatur  de  Deo,  cum  ipse  Deus  talibus  ver- 
bis  loqaatur  de  se  per  Ez^ohielem  prophetam,  di- 
cendo  :  Ecce,  inquit  ad  terram  Israel,  de  propin- 
quo  effundam  iram  meam  super  te^  et  complebo  fu- 
rorem  meum  in  te  {Ezech,  vii).  Cur  ergo  dubitet 
homo  loqui  de  Deo,  qaod  loquitur  ipse  Deus  de  se 
cum  ab  illo  didicorit  quid  de  ipso  loquatur?  Verum 


quantum  ad  cundemnationis  sententiam ;  nequecor- 
ripias  me  in  furore^  quantum  ad  perditionis  geben- 
nam,nevidelicet  arguas  me  in  Judicio,  etcorripias 
in  iorerno.  Ne  quis  autem  intelligat  dejudicio  sai- 
vationis,  adjungo  :  In  ira  tua^  quoniam  idem  ipse 
Judex  et  advocatus  accusator  et  testis,  contra  repro- 
bos  allegabit :  Esurivi,  et  non  dedistis  mihi  mandu- 
care;  sitivi,  ei  non  dedistis  mihi  bibere;  hospes  eram, 
et  non  cotlegistis  me  :  nudus^  et  non  operuistis  me ; 
inflrmus,  et  in  carcere,  et  non  visiiastis  me  {Matih. 
XXV).  Tuno  respondebunt  ei  impii  dioentes :  Domi- 
ne,  quando  te  vidimas  esarientem,  aat  sitieniem, 
aut  ho8pitem,aat  nadam,autiniirmam,  aut  in  ear- 
cere,  et  non  ministravimus  tibi  ?  Tane  respondebit 


ad  loquendum  de  Creatore  verba  haec  transsumit  D  iHis  dicens  :  Amen  dico  vobis^  guandiu  non  feeistis 


homo  de  creaturis,  quoniam  idonea  verba  non  ha- 
bet,  quibus  socundum  proprictatem  suam  loquatur 
de  Deo ;  et  ideo  peregrina  verba  mendicat,  ut  scili- 
oet  per  quamdam  simiiitudinem  loquaturdeillo.In 
ereatnris  siquidem  ira  est  furor  animi,  de  interio- 
ribus  ad  exteriora  prorumpens,cum  quis  obillatam 
injuriam  praecogitatam  vindictam  desiderat  adim- 
plere.  Furor  autem  est  vehemens  commotio  indi- 
gnantis,  cum  gostit  adfersud  alium  effundere  to- 
tam  iram.Interdum  vero  unum  accipitur  pro  altero, 
sicot  hic  secundum  unam  traoslationem  habetar: 
DonUnet  ne  in  furore  tuo  arguoi  me,  negue  in  ira  tua 


uni  ex  minimis  meis,nec  mihi  fecislis  {ibid.).  Neqae 
corripias  me,  id  est  punias  in  inferno.  Sed  si  qaii 
intelligat  pcenam  ievem  et  transitoriam,  adjungo  : 
In  furore  tuo,  id  est  in  igne  inexstinguibili  et  eter- 
no,  de  quo  terribiliter  intonabit :  Ite  matedidi  in 
ignem  astemum^  qui  prxparatus  est  diabolo  et  ange- 
tis  (jus  {ibid.)  Revera  dies  illa,  die^  irm^  diee  iribu^ 
lationis  et  angustix,  dies  catamitatis  et  miMeriae^  dies 
turbinis  et  catiginis^dies  furoris  et  terroris  (Sophon. 
i).  In  quo  si  justus  vix  salvttbitur,  impvu  et  peeca' 
tor  ubi  parebunt  (//  Petr.  iv).  Qaia  ergo  horrendam 
est  nimiB  in  manos  Dei  viventisinoidare  (ffc^,  i)» 


W9 


COMMBNT,  1N  Vn  P8ALH0B  PGSNITBNT.  —  PSAL.  I. 


MO 


Idcirco  clamo  tremens  et  dolens  :  Domine^ne in  fu- 
rore  tuo  corripias  m^,  neque  in  ira  tua  arguas  nte. 
Certe  si  cum  omni  tranquillitate  me  argueresin  ju- 
dicio,  non  possem  liberari;  quia  si  innocentem  me 
08tenderem,pravum  me  essecomprobares,  quanto 
minus  liberari  valerem,  si  argueres  me  in  iratua? 
Ergo  ne  iatres  in  judicium  cum  servo  tuo,  quia  non 
justificahalur  in  conspectu  iuo  omnis  viuens  {Psal, 
cxui). 

Sane  iracitur  Pater,  irascitur  Dominus,  et  irasci- 
tur  judex. Pater  irascitur  filio,  ut  ilhm  corrigat  et 
emendet ;  dominos  irascitur  servo,  ut  illum  puniat 
et  Qagellet ;  judex  irascitur  reo,  nt  illum  reprobi-t 
et  oondemnet.  Primam  iram  postulo  adhiberi,  se- 
cundam  postulo  mitigari^  tertiam  postulo  penitus 
averti.  De  prima  legitur  :  Iratus  est,  et  misertus 
est  nobis  {Psal,  lix).  Gravis  est  ira  Dei,  taliter  non 
irasci.  Propter  quod  ait :  Zelus  meus  recessit  a  te^ 
ultrajam  non  irascar  tibi  (Ezech.xvi),  De  secunda 
legitur  :  Mitigastiomnem  iramtuam^  avertistiab  ira 
indignatianis  tux  {Psal.  lxxxiv).  Nam  cum  iratus 
fueris  misericordie  recordaberis.  De  tertia  scribi- 
tur  :  Exarsit  ignis  ab  ira  tua,  et  ardebit  usque  ad 
inferna  deorsum  {Psat,  Lxixviii).  Ergo  averteiram 
tuam  a  nobis,  ut  non  in  ffiternum  irascaris  nobis. 
Triplex  est  autem  ira  hominis,  naturalis,  venislis, 
et  criminalis.  De  prima  dicitur  :  Irascimini^  et  no- 
lite  peccare  {Psat,  iv).  Hanc  iram  babe,  si  pii  [al 
piam]  patris  iram  tibi  adbiberi  desideras.  De  se- 
cunda  legitur  :  Sol  non  occidat  super  iracundiam  ve- 
stram  {Ephes,  iv).  Hanc  iram  tempera,  si  justam 
iram  Domini  circa  te  desideras  mitigari.  De  lertia 
vero  scribitur  :  Ira  viri  justiliam  Dei  non  operatur 
{Jac,  i).  Hanc  iram  prorsus  evita,  si  scveram  judi- 
cis  iram  a  te  desideras  prorsus  averti.  Omnti  enim 
qui  irascilur  fratri  suo,  reus  erit  judicio  {Matth,  v). 
Ira  inquity  illis  secundum  similitudinem  serpentiSf 
et  furor  aspidis  insanabilis  {Psal,  lvii).  Hanc  irara 
et  hunc  furorem  omnino  declina,  si  furorem  et 
iram  Domini  desideras  declinare.  Dicas  ergo  : 

Miserere  mei^  Domine.quoniam  infirmus  sum  ;  sana 
me,  Domine,  quoniam  conturbata  sunt  omnia  ossa 
mea, 

Et  anima  mea  turbata  est  valde,  et  /u,  Domine,  ta* 
quequo  ? 

Redde  singula  siogulii.  Nearguas  me  in  ira,  sed 
miserere  mei  quoniam  infirmus  fum  corpore,  unde 
eonturbata  svnt  omnia  ossa  mea,  Ne  corripias  me  in 
furore  tuo^  sed  sana  me  quoniam  infirmus  sum  men- 
te,  unde  animamea  turbataest  va/dd. Magna  quidem 
estinfirmitas  corporis,  qtumiam  turbata  sunt  omnia 
ossa  mea;  sed  major  est  infirmitas  mentis  quooiam 
(nnima  mea  turbataest  vatde,  llla  enim  est  p(Bna,de 
qua  dicit  Apostulus  :  Vino  modico  utere  propter  fre- 
quentes  infirmitates  tuas  (/  Tim.  v).  Hsc  autem  est 
culpa,de  qua  dicit  Psalmista  :  Qui  tribulant  meini' 
mici  mei  {PsaL  ]^li)  ip$i  infirmati  sunt  ei  cecide* 
runt  {Psal,  xxvi).  Ergo  missreremei,  Domine^  quo- 
niam  infirmus  tum,  Non  ul  ii,  qni  dioebat :  Cum  in- 


A  firmor,  tunc  potens  sum  {II  Cor.  zn) ;  quonlam  in- 
firmi  accincti  sunt  robore.  Nec  ut  illa  etiam,  qus 
aiebat :  FuUite  me  fioribus,  stipate  me  malis,  quia 
amore  langueo  {Cani,  ii);  quoniaro  talis  infirnitas 
est  procul  dubiosalutaris.Sed  nec  sum  infirmusot 
illi,  de  quibus  dicitur  :  Infirmabuniur  et  peribunt  a 
facie  tua  {Psal.  ix),  quoniam  infirmati  sunt  et  non 
fuit  qui  adjuvaret.  Nec  etiam  iofirmussum,  ut  illi, 
de  quibus  legitur  :  Tradidit  ilios  Deus  in  passiones 
ignominise  {Rom,  i),  ut  faciant  e\  qua;  non  conve- 
niunt;  quia  talis  infirmitasprocu)  dubio  est  letha- 
lis.Sedex  illis  mees8econfiteor,de  quibusdicitur: 
Multiplicatse  sunt  infirmitates  eorum  pjstea^accelerch- 
verunt{Psal,  xv).  Ex  his  quoque,  de  quibus  soribi- 
tur :  Conscientiaeorum,  cum  sit  infirmate,  pollui- 

n  tur.  Ecce  enim  accelero  clamans  :  Sana  me,  Domi* 
ne,  quoniam  conturbata  sunt  ossa  mea,  Nontuaqui- 
dem,  quoniam  scriptum  :  Osenim  non  comminue- 
tis  ex  eo,  sive,  os  illius  non  confringetis  [Exod,  xii). 
Habesenim  os  divinitatis,  de  quo  tu  dicis  :  AihX" 
sit  eos  meumcami  mex  {Psal,  ci).  Habes  et  os  hu- 
manitalis,  de  quo  dicit  Ecclesia  :  Hoc  nunc  os  ex 
ossibus  meiSf  et  caro  de  carne  mea{Gen,  ii).Sed  neo 
de  illis  ossibus  dico,  de  quibus  inquis  in  Psalmo: 
Sicul  aqua  efftuus  sum,  el  iispersa  sunt  omnia  ossa 
mea  {Psal,  xxi).  Et  Ecclesia  dicit  in  Threnis  :  De 
excelso  misit  ignem in  ossibus  meis  {Thren,  i).  Neque 
de  ossibus  dicu,  que  magis  sunt  turbantia  quam 
turbata  :  Ossa,  inquit,  ejus  sicut  fistulae  aeris  {Job. 
xl),  et  putredo  in  ossibus  ejus  {Prov,  xii).  Ossa  ejua 

p  plena  sunt  adipe  et  medullis,  ossa  ejusirrigantur. 
8ed  de  ossibus  meis  dico,  quoniam  conturbata  sunt 
Oisa  mea,  id  est  virtutes  et  vires  animae  men.  Sed 
illffi  per  vitia  externa  turbantur Juxta  quod  dicitur : 
Dominus  exturbavit  ossa  eorum  qui  hominibus  pla^ 
cens  confusi  sunt,  quoniam  Deus  sprevit  eos  {Psal. 
ui).  Ista  vero  per  vitia  conturbantur,  Juxta  quod 
dicitur :  Ossa  mea  aruerunt  prx  caumate  {Job,  xxx), 
vel  sicut  in  frixorio  confrixa  sunt.  Ergo  sana  etca- 
stodi  omnia  ossa  mea,  ut  unum  ex  eis  non  conte- 
ratur,  ut  timor  tuus  sitossiumirrigatio.Spiritualis 
ergo  languor  est  cuIpa,etcorporalis  est  poenay  qua 
tamen  contingit  frequenter  ex  culpa,  jnxta  quod 
Veritas  ait  horaini,  qui  habebat  in  infirmitate  sua 
tringintaetoctoannos  :  Ecce  sanus  factus  es  ,jamnoti 
pecrare  ne  deterius  aliquid  tibi  contingat  {Joan.  v). 

^  Et  Apostolus  ait :  Qui  manducat  et  bibit  indigne^  }u- 
dicium  sibi  manducat  et  bibii,  non  dijudicans  corpui 
Domini,  Ideojacent  inter  vos  multi  infirmi  et  imbe^ 
ciltesy  el  dormiunt  multi  (/  Cor,  xi).  Saluberrimum 
ergo  est  consiIium,ut  qui  indigetcorporalimedelai 
spiritualium  prius  exigat  et  accipiat  medicinam, 
quatenus  cessante  causa,  cessetet  effectus.  Corpo- 
ralis  autem  infirmitas,  etsi  sepe,  non  tameo  sem- 
per  provenit  ex  peccato.  Quod  probat  Apostolua 
dicens  :  Ne  magnitudo  revelaiionum  extollat  me  da- 
tus  est  mihi  stimulus  carnis  meae^  angeius  Satame^ 
qui  me  colaphixei  ipropierquod  ter  Dominum  rogavi. 
ut  auferret  iltum  a  me^  et  dixit  mihi :  SufficU  Hbi 


091 


INMOCBNTII  m  PAPJB  OPUSCULA  DUBIA. 


992 


gratia  mea,  nam  virttis  in  tnfirmitate  per/icttur  {II 
Cor,  XII ;  Joan,  xi).  Ecce  iDQrmabatur  Apostolus 
propter  conservationem  suae  bumililatis.  Veritas 
quoque  ait  in  Evangelio  :  Infirmitas  fixc  non  est  ad 
moriem,  sed  pro  gloria  Dei,  ut  glorificetur  Filius  Dei 
per  eam.  Et  cum  interrogaretur  a  discipulis  suis  : 
Rabbi,  quis  peccavit,  hic  an  parentes  ejusy  ut  aecus 
nasceretur?  Respondit :  Neque  hic  peccavit^  neque 
parentes  ejus^  ut  CcBcuSt  nasceretur^sedutmanifesta- 
rentur  opera  Dei  in  illo  (Joan.  ix).  Ecce  inGrmaba- 
tur  Lazarus,  infirmabatur  et  caecus,  propter  osten- 
tationem  divin®  virtutis.  Job  quoque  propter  pro- 
bationem  patienti»  legitur  infirmatus,  qui  sedens 
m  sterquilinio  lesta  saniem  radebat  (Job.  ii).  Simili- 
ter  et  Tobias  (cap.  ii),  super  cujus  oculos  ex  nido 
hirundinum  calida  stercora  inciderunt,  factus  est 
oaecus.  Hanc  autem  infirmitatem  ideo  Dominus 
permisit  evenire  ei,  ut  posteris  daretur  exemplum 
patientiae  ipsius^siout  et  sancti  Job.Interdum  autem 
proptercompassionem  proximorum  aliquisinfirma- 
tur.  Sicut  Apostolus  qui  dicebat :  Quis  inftrmatur^ 
et  ego  non  infirmor?  Quis  scandalexatur,  et  ego  non 
urort  {II  Cor,  xi).  Ipse  quoque  Salvatorvulneratus 
est  propter  peccata  nostra  attritus  est  propter  sce- 
lera  nostra  disciplina  pacis  nostrae  super  eum,  et 
livore  ejus  sanati  sumus,  et  Dominus  in  infirmitate 
voluit  conterere  eum.  Propter  bas  et  multas  alias 
oausas  interdum  absque  peccati  merito  infligitur 
infirmilas  corporalis,  etsi  frequentius  ex  peccato. 
Ergo  sana  me,  Domine,  tanquam  pius  et  prudens 
medicus  ;  quia  ego  sum  asgrotus;  et  tu  medicus  ; 
ego  babeo  infirroitatem,  tu  sanitatem;  ego  sum  in- 
firmus  per  culpam,  tu  sana  me  per  gratiam,  quo- 
niam  conturbaia  sunt  omnia  ossa  mea^  et  animamea 
turbata  est  valde,  Anima  conturbata  corpus  contur- 
bat,  Salomone  testante  :  Spiritus  tristis  ezsiccat 
ossa  (Prov,  xvii).  Propter  qnod  alibi  dicit  :  A  voce 
gemitus  mei  adhaeserunt  ossa  mea  cami  mem  (Psai. 
cl),  Quin  etiam  ossa  mea  sicut  in  rrixorio  confrixa 
Bunt :  quia  per  quse  peccat  komOj  per  hsrc  et  torquetur 
{PsaL  xi).  Quandiu  enim  spina  rationis  pungit  spi- 
ritum  ex  peccato,et  vermis  coaecienti»  mordetani- 
mum  ex  delicto,  non  solum  anima  frigitur  et  tor- 
quetur,8ed  etiam  corpuB  afQigitur  et  turbatur.Unde 
bonum  est  homini  a  peccato  cessare,  non  solum 
proter  quietem  slernam,  quam  in  futuro  saeculo 
praestolatur,  verum  etiam  propter  requiem  tempo- 
ralero,  quam  in  presenti  8ffio:ilo  experitur,  quia, 
•ecundum  Apostolum,  pietas  promissionem  vita 
babet,  qun  nunc  est  et  futurs.  Potest  et  aliter  hoo 
intelligi,  ut  per  ossa  vires  mentis  intelligantur, 
qunntum  ad  spiritum,qui  fortisest  et  promptus;  et 
per  animam  intelligatur  sensualitas,  quantum  ad 
oarnem,  quaeestfragilisetinfirma.Secundum  quod 
Dominus  ait  :  Spirttus  quidem  promptus  est,  caro 
autem  infinna  (Matth.  xxvi).  Licet  enim  spiritus  sit 
anima,  distiguiiurtamen  inter  spiritum  etanimam 
aliquando,  ut  spiritus  intelligatur  pars  superior,  id 
est  meni  et  anima  inferioriid  est  sensualilasjuxta 


A  quod  Apostolus  ait :  Vivus  est  sermo  Dei  et  efficax^ 
et  peneirabiiior  omni  gia*lio  ancipiti,  pertingens  ad 
divisionem  animae  ei  Spiritus  (Hebr.  iv).  Dicit  itaque 
poenitens  :  Sana  me,  Domine^  a  reatu  peccati,  et 
debes  profecto  sanare,  quoniam  conlurbata  suntossa 
mea,  id  est  vires  anim®  mes.  Vis  rationalis,  quae 
discernit  inter  bonum  et  maJum,  vis  irascibilis, 
quffi  abjicH  malum,  vis  concupiscibilis,  quae  appe- 
tit  bonum,  conturbats  sunt  omnes  ad  poBnitentiam 
salutarem. 

Vis  rationalis  est turbata,  dum  ipsa  interbonum 
et  malum  subtiliter  non  discernit.  Vis  irascibilis 
est  turbata,  dum  ipsa  malum  fortiter  non  abjioit. 
Vis  ooncupiscibilis  est  turbata,  dum  ipsa  bonum 
delectabiliter  non  appetit.  Et  ideo  conturbata  sunt 

D  ossa  mea,  id  est,  anima  sensualitas  turbata  est 
vaide  quoniam  graodis  olTensa  gravem  exigit  poe- 
nitentiam,  ut  qus  carnaliter  delectatus  offendi,  spi- 
ritualiterconturbatuspGBniteam,quatenusperaliam 
viam  revertar  in  regionem  meam.  Est  turbatio  ti- 
moris  et  commotionis,de  qua  legitur  :  Audiens  He- 
rodes  rex  turbatus  est,  et  omnis  Hierosolyma  cum 
iilo  (MaJtih.  ii).  Turbatio  furoris  et  confusionis,  de 
qua  dicitur  :  Turbati  sunt  sicut  ebrius^  et  omnis  sa^ 
pientia  eorum  deglutita  est  (Psal,  cvi).  Turbatio  li* 
boriset  occupationis,  de  qua  Dominus  ait  :  Ifar- 
tha,  Martha  soiiicita  es  et  turbaris  erga  plurima 
(Luc.  x).  Turbatio  doloris  et  oompunotionis,  de 
qua  sponsa  ait  in  canticis :  Anima  mea  turhata  est 
propter  quadrigas  Aminadab  (Cant,  vi).  Turbatio 
mceroris  et  compassionis,  de  qua  legitur  quod  Je- 

C  8US  turbavit  seipsum,  et  lacrymatus  est  {Joan,  iii). 
Turbatio  stuporis  et  admirationis,  unde  :  Maria 
turbata  est  in  sermone  angeiiy  et  cogitabat  qualis  es- 
set  ilia  salutatio  (Luci)  Sunt  et  alie  mult»  turbatio- 
num  species,  sed  omnes  reducuntur  ad  quatuor, 
videlicet  miseriae,  oulpae,  pcenffi  et  gratiie,  de  qui- 
bus  agit  poenitens  in  hoo  psalmo  :  Conturbata  sunt, 
inquit,  ossa  mea^  et  anima  mea  turbata  est  vatde. 
Turbatus  est  prae  ira  ocuius  meus,  conturbati  sun$ 
omnes  inimici  mei, 

Convertere^  Domine;  et  eripe  animam  meam  :  loi- 
vumme  facpropter  misericordiam  tuam, 

Anima  in  homine  accipitur  multis  modis,  ipsa 
persona,  praesens  vita,  spiritus  rationis,  spiritai 
animalis,  intenlio  mentis  et  sensualita  carnis.  De 
D  primo  :  Mascuius,  eujtu  prxputii  caro  eireumcisa 
non  fuerit,  delebitur  anima  iila  de  poputo  suo  {Gen. 
xvii);  de  seoundo  :  Non  facio  animam  meam  pre^ 
txosorem  quam  me  (Act.  xz);  de  tertio  :  Anima  qux 
peeeaverit,  ipsa  morietur  (E%ech.  xviii) ;  de  quarto  : 
Anima  eamis  in  sanguineest  (Levit,  vii);  de  quinto  : 
Animam  meam  in  manibtu  meis  porto  (Psal.  cxviii) ; 
de  sexto  :  Turbatus  est  in  ira  ocuius  meus,  anima 
mea,  et  venier  meus  (Psal.  xxx).  Ergo  eripe  animam 
meam,  id  est  sipritum  meum,  vel  meipsum,et  ao- 
celera,  ut  eripias  me.  Anima  enim  mea  turbata  e8t 
ad  penitentiam.  Tu  ergo,  Domine,  qui  piaa  ea  et 
benignas,  convertere  ad  meiOt  ego  ooAverttr  ad  ie ; 


993 


OOMMBNT.  IN  Vn  P8ALM0B  PCBNITBMT.  —  PSAL.  I. 


994 


qaoDiam  et  si  per  prophetam  dicatur:  Convertimint  A. 
ad  me  et  ego  convertar  ad  vo$  {Zach,  i),  nisi  tamen 
tu  coDvert.^ris  ad  me,  ego  ad  teconverii  non  valeo; 
et  nisi  tu  me  prevenias,  ego  ad  tc  pervenire  non 
possum.  Sed  quoniam  ad  perfectam conversionem  tu 
semper  paratus  existisysicut  propheta  testaiur.tan- 
qoam  diluculum  paratum  inveniemuBillum  (Osee, 
vi],  securius  dico  :  Convertere,  Dominet  id  est,  fac 
me  perfecte  converti  ab  erroread  veritatem^avitiis 
ad  virtutes.  Porro,  sicut  Deus  tribus  modis  se  aver- 
tit  ab  aliquo;  primo,  quando  spiritualem  subtrahit 
illi  gratiam,  unde  alibi  dicit  :   Ne  avertas  faciem 
tuam  a  me  [Psat.  xxvi) ;  secundOy  quando  tempora- 
lem  irrogat  ei  pcenam,  unde  est  illud  :  Averiisti  ^a- 
ciem  tuam  a  me,  et  factus  sum  conturbatus   (Psat. 
xxix) ;  tertio,  quando  vindictam  iofligit  sternam  ; 
unde  dicitur :  Averte  iram  tuam  a  nobis  nec  in  aeter-  " 
num  irascaris  nobis  (PsaL  lxxxiv)  :  ita  tribus  modis 
se  convertit  ad  aliquem:  primo,  quando  gratiam  ei 
spiritualem  infundit,  sicuti  hoo  loco  :  Convertere, 
Domine^  et  eripe  animam  meam  ;  secundo,  quando 
temporalem  pcenam  remittit,  unde  est  illud  :  Con- 
verterCj  Domine,  aliquantulum^  et  depreeahilis  esto 
super  servos  tuos  (Psal.  lxxx);  tertio,  quando  salu- 
tem  concedit  eternam,  onde  :  Convertimini  ad  me^ 
et  ego  convertar  ad  vos  (Zach  i}.  Ac  si  diceret:  Con- 
vertimini  ad  medeserendo  malittam,^/ e^o  ronvertar 
advos  conferendo  salutem.  Et  ideo sine  difficultate 
prorsus  et  mora  eripe  animam  meam  a  praesenti 
miseria,  et  salvum  me  fac  in  fleterna  gioria,  propter 
misericordiam  tuam,  de  qua  solummodo  spero,  non 
proptermeritam  meumydequonequaquamcoDHdo:  C 
et  ideo  non  allego  meritum  meum  quod  exigit  poB- 
nam,  sed  imploro  misericordiam  tuam,  quffiexhibet 
gratiam.  Zcce  peccator  iste  de  culpa  sua  valde  dole- 
bat  unde  dicebat:    Anima  mea  turbata  est   valde. 
lodulgentiam  postulabat,  unde  clamabat :  Aftser^re 
mei  Domine  quoniam  infirtnus  sum:  Nec  tamen  ad- 
huc  justiGcationis  gratiam  obtinebat,  unde  dicebat: 
Et  tu,  Domine^  usqtuquo  ?  Convertere  et  eripe  ani- 
mam.  Sed  dices:  Quid  exigitur  amplius  ad  hoc,  ut 
pcenitens  convertatur,  quam  ut  valde   doleat   de 
commissis,  proponenseaOdeliter  confileri,et  a  com- 
mittendispenitus  abstinere?  Scriptum  enim  est : 
Quamnque  hora  conversus  fuerit  peccator  et  inge^ 
muent  omnium  peccatorum  non  recordabor  (Ezech. 
xii).  Et  iterum  Dixi :  Confitebor  adversum  me  in-  D 
justiliameam  Domino,  et  tu  remisisti  iniquitatem 
coraismei  (Psal.  xxxi).  Cfflterum  si  ita  est,  cum 
sciat  homo  quando  sic  pcBnitet,  scit  ergo  qoando 
converlitur,  et  ita  quando  justificatur.  Porro  justi- 
ficari  non  potest,  nisi  prius  ei  charitas  infundatur, 
juxta  quod  Veritas   ait :  Dimusa  sunt   ei  peccata 
multa,  quoniamdHexitmultum(Luc.  vii).  Nam  cAa- 
riias  operit  multitudinem  peccatorum  (I  Petr.  iv). 
Scit  ergo  quando  infunditur  ei  charitas,  quoniam 
verum  est  quod  Apostolus  dicit :  Nihil  mihi  con- 
scius  sum,  non  iamen  in  hoc  justificaius  sum(l  Cor, 
iv).  Nam  et  delicta  quis  intelligit  ?  propter  quod 


orat  David  :  Ab  oeeultis  meis  munda  me^  Domine 
{Psal.  xviii).  Job  namque  dicit:  3i  enim  simptex 
fuero  hoc  ipsum  ignorabit  anima  mea  (Job  ix).  8a- 
lomon  quoque  ait :  Quis  dicere  pofesl:  Mundum  est 
cor  meum  et  purus  sum  a  peccato  (Prov.  x).  Ac  si 
diceret:Nullus,  nisi  forsan  ei  sil  revelatum.Quando- 
quidem  inter  infideles  sunt  aliqui  qui  valde  dolent 
de  peccatis  commissis,  et  cum  animo  confitendi 
propoDunt  abstinere  a  committendis;  non  tamen 
ipsi  justificantor,quoniam  aliquod  bahent  delictum, 
quod  non  intelliguntjllud  fidelicet,  de  quo  Domi- 
nus  ait :  Qui  non  credit  Jam  judicatus  (Joan.  iii). 
Sic  forsitanGbristianumlatetaliquod  grande  pecca« 
tum,  propter  quod,quia  deillo  non  poBnitet,  Justifi- 
catio  retardatur,  autforsan  quiaminusdo]et,quam 
oporteat  illam  dolere,  vel  etiam  propteraliam  cao- 
sam  Deo  cognitam,  sed  nobis  ignotam.  Quis  enim 
audealcertam  metam  imponere  gratifls,  ul  dioat: 
Si  tantum  dolet  peccator,  aut  taliter,  peccatumilli 
dimittitur;  sin  autem,  non  dimittitur  illi  peccatumt 
non  esset  ergo  gratuita,  sed  debita  justificatio  pec- 
catoris.  Verum  ex  divina  justissima  dispensatione 
procedit,  ut  sicut  aliquando  indulgentia  postulata 
difrertur,sicinterdum  prsstita  nesciatur,  quoniam 
magis  expedit,  ut  justificatus  dubitct  an  ipse  sit  Ja- 
stus,  quam  injustus  credat,  quod  ipsesitjustifioa- 
tus.  DifTertur  autem  aliquando  curatio,  ne  aegrotua 
putet,  se  DOD  medici  virtute,  sed  Daturs  vigore  vel 
mediocritateaegritudinis  sanatum,  et  sic  vili  pendat 
medicum  et  parvipendat  languorem.  Ut  ergo  de  sua 
virtute  ditfidat,  magnitudinem  vero  infirmitatis 
agnoscat,  et  auxilium  medentis  imploret,  differtur 
curatio,  donec  clamet  frequenter  et  dicat :  Sana^ 
Domine,  animam  meam,  quia  peccavi  tibi.  Nondum 
enim  sgrotus  iate  tam  perfecte  clamnverat,  ut  dice- 
retur  ei :  Adhuc  te  loquente  dicam  :  Adsum.  Ex 
difficultate  quoque  curationis,  magiscaveturinfir- 
mitas;  quia  quod  facilesanatur,  non  multum  cave- 
tur:  et  ideo  differtur  curatio  aegritudinis,  ut  diligen- 
tior  sit  custodia  sauitatis.Sed  dod  est  differeDdam 
usque  post  mortem. 

Quoniam  non  est  in  morte  qui  memor  sit  tui,  in 
inferno  autem  quis  confiiebiiur  tibi  ? 

Triplexest  mors:  corporalis,  spiritualis  et  geheo- 
Dalis.  De  prima  legitur  :  Corpus  est  mortuum  per 
peccafum  (Rom.  viii) ;  unde  :  Quis  est  homo  qui  vt- 
vei  et  non  videbit  mortemJ  (Psal.  lxxxviu.)  Quasi 
diceret :  Nullus  est  /ivens,  qui  tandem  roortem 
corpori»  non  incurrat.  De  secunda  dicilur:  Vidua 
qux  in  deliciis  vivit  mortua  est  (I  Tim.  v).  Et  :  Bst 
peecatum  ad  morlem  non  pro  eo  dico  ut  oret  quis 
Uoan.  y);  quasi  diceret  :  Est  quoddam  mortale 
peccatum  pro  quonon  est  orandum.quianequein 
hoc  sfficulo,  neque  in  futuro  dimittetur.  De  ter- 
tia  vero  scribitur:  Qui  viterit  non  txdelur  a  marte 
secunda  (Apoc.  n).  Et :  Sicut  oves  in  inferno  positi 
sunt  mors  depascet  eos  (Psal.  xlvih)  ;  quasi  dice- 
ret.-  Sicut  ovis  oon  carpit  herbam,  sed  pascit,  ut- 
herbasemper  renascaturad  pastumyitamors  gehen- 


M6 


IHNOCBNTU  III  PAPA  OPUSCOLA  DOBU. 


otut 


nalis  noQ  consumit  bominein,  sed  affligit,  ut  sem-  A  ^^  dicitur  tartarus  vel  gebenua.de  quo  Oominos 


per  vivai  ad  mortem.  Est  praeterea  mors  gratie,  de 
quadicit  Apostolus:  Mortui  eslis,  et  vita  vestra 
abscondita  est  cum  Ckristo  in  Deo  (Colos.  iii).  Et 
Salomon  :  Fortis  ut  mors  diUctio^  et  dura  sicut  m- 
femus  xmutatio,  Lampades  ejus^  tampades  ignis  at» 
que  (taminarum,  Aquae  mutlx  non  poterunt  exstin^ 
guere  charitatem  {Cant.  viii).  Ipse  quoque  Cbristus 
se  per  propbetam  mortem  mortis  appeilat:  0  mors^ 
inquit,  ero  mors  tua,  morsus  tuus  ero  inferne  {Ose^^ 
xui).  Mors  nalurs  separat  corpus  ab  anima,  mora 
culpflB  separat  animam  a  Deo,  mors  gebennflQ  eepa- 
rat  animam  et  corpus  a  gloria,  mors  gratiflB  separai 
corpus  a  mundo.  In  prima  morte  plerumque  non 
esi,  in  secunda  vix  est,  in  tertia  nunquam  est, 


ait :  MortuHS  est  aulem  diue^,  et  sepulius  esi  m  t»- 
femo{Luc.  vi).  In  boc  quidem  inferno  nulJus  Do- 
mino  conOtetur.  Infernus  est  et  ipse  diabolus  :  Oi- 
tatavit  infemus  animam  suam  absque  ulto  iermino 
(/ta.  v).  Si  enim  secundum  Apocalypsim  Joannis, 
blasfhemaveruni  homines  Deumpropter  ptagam  gran- 
dinis,  quoniam  magha  facta  est  vefiementer  (Apoc. 
xvi),  quantu  magis  blaspbemabunt  in  inferno  bo- 
mines  Deum  propter  incendii  cruciatum,  qui  vebe- 
mentior  quidem  erit  quam  possit  etiam  cogitari. 
Recle  ergo  propbeta  dixit :  Negue  infemus  confite» 
bitur  tibi^  neque  mors  taudabit  te  {Isa.  xxxviu). 
Non  moriui  taudabunt  te,  Domine  {  PsaL  cxiii; 
Bccle.  xvii).  Ndm  a  mortuo,  tanquam   ab   eo  qui 


qui  Dei  memor  sit  ad  salutem  :   in  quarta  vero,  p  non  est,  perii  confessio.  Duplex  autem  in  Scriptu- 

"  '  rv  .  .  _        risconfessio  legitur :  una  peccatorum,  alteraprae- 

coniorum.  De  ista  dicitur  :  Confitemini  Domino  in 
cithara  et  in  psalterio  decem  ckordarum  psallite  itii 
(PsuL  xxxii).  De  illa  autem:  Co/i/U#ftitnta/£^ni/niiii 
peccata^  vestra  (Jac,  v).  Licei  ergo  noo  sii  prflsco- 
niorum  confessio  in  inferno,  est  tameD  io  eo  con- 
flBssio  peccatorumy  eed  infructuosa  peniioa  el  ino- 
iilis,  sicut  Sapiens  protestaiur :  Gementes  pree  at^ 
guslia  spiritus  dicent  intra  se  pasnitentiam  agenim  : 
Erravimus  a  via  verilatis  et  lumen  justitix  non  luxii 
nobis.  Quid  profuit  nobis  superbia,  aut  divitiamm 
jactantta  quid  contulit  nobii^?  Transieruni  omnia  itla 
tanquam  umbra  (Sap.  v).  Talia,  inquit,  dixeruni 
in  inferno  bi  qui  peccaverunt.  Ergo  confitebuntur 
ad  pcenam,  sed  non  convertentur  ad  veniam.  Ju- 


semper  esi  bomo  Dei  memor.  Quia  ergo  in  corpo- 
ralis  moriis  ariicnlo,  nonnunquam  est  tanta  doloris 
acerbitas,  tanta  moleslia  passionis,  quod  moriens 
in  ianium  memoria  privetur,  ut  nullorum  valeai 
meminisse,  licei  non  sit  de  aliquo  desperandum, 
donec  fuerit  in  vita,  tutum  iamen  non  est,  ad  su- 
premommoriisarticulum  poenitentiam  di£ferre;sed 
tunc  securum  esi  bomini  poBnitere,  cum  praevalei 
ipse  peccare.  Dimiitatergo  dubium  et  retineai  cer- 
ium  qui  vult  a  periculo  iiberari.  8ic  de  spirituali 
mortedebet  intelligi,  quodnon  sil  in  mortequi  mC' 
mor  sit  tui ;  quoniam  tanta  est  criminisobstina- 
iio,  ut  poccator  desperans  de  venia,  vix  unquam 
de  Deo  recordetur  ad  pcenitenLiam,  quem  a  secon- 
iemnendo  projecitper  superbiam.  Justo  quippe  ju- 


dicio  tali  animadversionepunilurpeccator,  uimo-  C  uium  enim  est,  ut  qui   noluerunt  cum   poteront 

cum  velint,  non  possint.  Propterea  dives  ilie,  qoi 
cruciabatur  in  flamma,  dicebat  ad  Abrabam  :  Rogo 
ie^  pater^  ut  mittas  Lazarum  in  domum  patns  mei; 
habeo  enim  vero  quinque  fratres^  ut  testetur  illis^  ne 
et  ipsi  veniant  in  hunc  tocum  tormentomm.  Cuicum 
Abraham  respondissei :  Habent  Moysen  et  prophe^ 
tas,  audiant  iltos  ;subjunxit:  Non^  pater  Abraham^ 
sed  si  quis  ex  mortuis  resurrexerii,  eredeni  {Lue. 
xvi).  A^ebat  et  ipse  pcenitentiam  in  inferno,  sed 
quia  cognoscebai  illam  inuiilemi  rogabai  oi  ao- 
nuittiareturboc  frairibus  suis,  quatenus  agerent 
pcenitentiam  in  boc  sfleculo  fructuosam,  ei  ideo  noo 
de  futuroy  sed  de  praeierito  poenitens  isie  aii: 

Laboravi  in  gemitu  meo,  lavabo  per  singutas  no^ 


riens  ubliviscatur  ipse  sui,  qui  dum  viveret,  obli- 
iui  esi  Dei.  Gaeterum  de  moriegebennalisic  poiesi 
ei  debel  inieiligi,  quod  non  estin  morte  qui  memor 
sit  Ueit  quoniam  in  gebenna  non  esi  recordaiio  ad 
aalutem,  sed  potius  ad  tormentum  :  quia  damnati 
maledicent  Aitissimo  et  biaspbemabunt  Excelsum, 
oonquerentes  eum  esse  malignum,  qui  creaverii 
illos  ad  poenam  et  nunquam  inclinetur  ad  veniam, 
opianies  illum  omnino  non  esse,  per  quem  con* 
queruntur  se  iam  infeliciter  esse.  £t  ideo  merito 
subdiiur:   /n  inferno  auiem  quis  confitehitur  tibit 

In  sacra  Scriptura  infernusquandoquediciturmi- 
seria  prflesentis  vitfle,  unde  :  Pericula  infemi  inve^ 
nerunt  me  (Psal.CLi\).  Quandoque   vitiorum   pro- 


fundum,  unde  esi  illud  :  Descenderunt  in  infemum  D  ^^^  tectum  meum,  tacrymis  meis  straium  meum  ri" 
viventes  (Num.  xvi).  Quandoque   ipsius  qui  trabit     gabo. 


alios  ad  interitum,  unde:  Doiores  infemi  circum^ 
dederuntme(Psal.  xvii).  Quandoque  biatus  terrfle, 
unde :  Disrupta  est  terra  in  compedibus  eorum  de- 
scenderuntquc  in  infemum  viventes  ( Num.  xvi ). 
Quandoque  locus  pcenarum,  unde:  Infemus  subter 
conturbatus  est  in  occursum  adventus  tui  [Isa.  xiv). 
Cujus  dufle  sunt  parte8,inferioret  superior,  propter 
quod  dicitur  :  Eruisti  animam  meam  ex  infemo  in- 
feriori  (Psal.  lxxxv).  Superior  dicebatur  iimbus  in- 
ferni,  vel  sinus  Abrabae,  de  quo  dicit  Job  :  In  in- 
femo  ieicendat  anima  mea  Uob,  xvu),  Inferior  au- 


Laborai  jusius  in  corde,  laborat  in  ore,  laborat 
in  opere.  Deprimo:  Laboravi  in  gemiiu  meo  ;  de 
secundo  :  Laboravi  clamaus,  raucx  factxsunifau- 
ces  mem,  dum  spero  in  Deum  meum  (PsaL  lxvui)  ; 
de  tertio  :  Labores  manuum  tuarum,  quia  mandU' 
cabis,  beatus  es  et  bene  tibi  erit  (PsaL  cxxvii).  Deos 
autem  laborare  dicitur  per  patieotiam,  ut  Axpe- 
ctet  ad  poenitentiam  ;  unde  :  Facta  suni  mihi  mo- 
testa^  laboravi  sustinens  (isa.  i).  DiaboluB  vero  la* 
borat  per  fraudulentiam,  ui  perlrabat  ad  neqol- 
iiam  ;  onde :  5tt6  lingua^uitabor$idolor(PM.'%). 


997 


COMMSNT.  IN  VII  P8ALM0B  PCBNITBNT.  —  PSAL.  I. 


998 


Est  preterea  labor  TDandaa»  peregrinationis,  de  ^  gulas  noctes,  id  est  per  singulas  culpaa.  Pro  sin- 


quo  legitur :  Homo  nascilur  ad  iaborem^  elavis  ad 
volatum  (Job  v).  Labor  humanffi  transgreBsionis,  de 
quo  dicitur  :  In  labore  hominum  nonsuni  et  cum  ho- 
minibuM  non  flagellabuntur  (Psal>  Lxxiij.  Et  labor 
sempiteroas  dtimnalionie,  de  quo  scribitur :  LabO' 
rabit  in  ostemum  et  viuet  adhuc  in  finem.  De  raro  et 
modico  gemita  non  dixisset  .*•  Laboravi  in  gemitu 
meo^  sed  de  diutumo  et  cf*ntinuo  [Psat.  xlviii). 
Quia  non  laborat  in  gemilu,  qui  protinus  ridet  et 
gemet  profecto  non  poBnitens,  qui  poenitentiam 
non  tenens,  sed  magis  deridens,  de  gemitu  ad  ri- 
Bum  procedit.  Ille  vero  laborabat  in  gemitu,  qui 
dicebat:  Tota  die  contristatus  ingrediebar^  rugie» 
ba.n  a  gemitu  eordis  mei  et  dotor  meus  ante  me  est 


golis  enim  cuipis  debet  poBnitens  singulas  hostias 
iuimolare,  ut  juxta  iegem  divinam,  dignum  oiferat 
propeccatoBacriticiumyilludutique,deqaodicitur: 
Sacrificium  Deo  spiritus  conlributatus  (Psal.  l)  :  in 
quosinguia  intesiina  hostis  abluantur.  De  talibus 
noctibus  legitur :  Qui  dormiunty  nocie  dormiunt  ei 
qui  ebrii  sunt,  nocie  ebrii  suni  (/  Theu.  v).  Job 
(cap.  iii) :  Noctem  iltam  tenebrosus  turbo  possxdeai. 
Nox  in  qua  dictum  est :  Conceptus  esi  homo.  De  hu- 
Jns  lecto  dicitur:  Sidixero:  Consolabitur  me  tectw^ 
lus  meuSf  et  relevabor  loquens  mecum  in  straiu  meo^ 
terrebis  me  per  somnia  et  per  pisumes  horrore  con- 
cuties  (Job  vii).  Multis  etiam  et  aiiia  modis  dicitor 
lectuB  hominis.  Otium  contempiationis,  unde:  Duo 


semper(Psal.  xxxvii).   Sane  columba  gemitumha-      eruntin  tectounOy  unus  assumetur^  etalter  relinque 

i-^A 1..     uA  4.. :* :— .-    -:  „:«    «.«^  D  *..«/f*.^    « %    m»..«j •!.._ j.   .  f_   f_^ 


bet  pro  cantu.  Ei  tu,  poDnitens  anima,  si  vis  esse 
coiumba,  ut  careas  felle  peccati,  pro  cantu  gemi- 
tum  habeas,  pro  risu  moBrorem.  Porro  duo  sunt 
necessaria  poBuitenti,  ut  intus  gemat  et  foris  Oeat. 
Propter  quod  cum  dixisset :  Laboravi  in  gemitu 
meot  statim  adjunxit:  Lavabo^id  est  perfundam 
lectum  meum  materialem  persingutas nocteset  tem- 
porales,  ipsumque  stratum  meum  rigabo  tacrymis 
meis^  non  solum  interioribus,  sed  etiam  exterio- 
ribus.  Sane  non  semel  estflendum,  sedsflBpe.  Pro- 
pter  quod  ait :  Lavabo  per  singulas  noctes  lectum 
meum,  Nec  modice  est  flendum,  sed  multum  :  pro- 
pter  quod  addil.  Lacrymis  meis  stratum  meum  ri' 
gabo.  Ubi  enim  irrigatio,  ibi  bumoris  est  abun- 
dantia.  Neque  dicit :  In  noctibus,  sed  per  noctes; 


tur(Lue,  xvii).  Mundana  prosperitas,  unde  : /n  /ec- 
tulo  meo  per  nocies  qwcUvi  quem  diligit  anima  mea 
(Cant,  iii).  Corporalis  infirmitas,  unde  dicitur :  Ha* 
minus  opem  ferat  itli  super  lectum  dotoris  ejus  (Psal. 
lY).  Garnis  voluptas,  unde  :  iMcivitis  inlectisebur^ 
neis  (Amos  vi).  Negligentiffi  torpor,  unde :  Ponam 
eam  in  lecto^  et  omnis  qui  fomicatur  eum  ea  (Apoc. 
ii).  Hsreticorum  doctrina,  unde :  Intexui  funibui 
leclum  meum  (Prov.vii).  Inferni  profonditas,  unde  : 
ln  tenebris  stravi  lectulum  meum  (Job  xvii).  Hio  an- 
tem  lectus  accipitur  pro  secreto  coiiscientie,  vel 
voluptate  carnali.  Sano  sicut  septem  sunt  dies.  id 
est  septem  donaSpiritus  sancti,  quibus  vita  spiri" 
tualis  perflcitur  in  claritate  virtutum  :  ita  septem 
Bunt  noctes,  id  est  septem  vitia  principalia,  quiboa 


nec  per  aliquas,  sed  per  singutas;  ut  ostendat  se  ^  carnalisvitaperagiturin  tenebris  vitiorum.  Illi  li- 


continuum  et  diutinum  fletum  habere,  illorum  du- 
ritiam  reprehendens,  qui  vix  aut  raro  possunt  ad 
laorymas  emolliri.  Saxeum  enim  pectus,  lapideum 
cor,  etferreum  habet  is  animum,  qui  pro  se  non 
tam  in  corpore  morituro,  quam  forsan  in  mente 
jam  mortua,  gemitus  non  producit,  suspiria  non 
emittit,  et  lacrymas  non  effundit.  Sciatergo  se  cui- 
pabiiiter  durum,  et  dure  culpabilem,  qui  corpora- 
lem  amici  sui  mortem  deplorat,  et  spiritualem  ani- 
me  soffi  mortem  non  deflet.  Attende  poenitens  illius 
iacrymas  peccatricis,  qus  stans  retro  secus  pedes 
Domini  Jesu,  lacrymas  rigabal  pedes  ejus^  et  capiUis 
eapitissui  tergebaty  et  tu  iac  simiiiter,  si  vis  audire 
cum  iila :  Dimittuntur  iibi  peccata  tua  \Luc,  vii). 


gniQcantur  per  septem  lucernas  in  candelabro  ta- 
bernaculi  (Exod,  xxv),  et  per  septem  oouios  in  la- 
pide  uno  (Zach,  iii).  Ists  significantur  per  septem 
gentes  de  terra  promissionis  ejectas  (Deut,  vii).  et 
per  eeptem  spiritus  nequiores,  quosimmuodus  spi- 
ritus  assumpsit  (Lue,  ii).  Ergo  lavabo  per  singuias 
noctes  lectum  meum,  Triplex  est  lavacrum,  in  aqua, 
in  lacrymis  et  in  sanguine.  De  primo  legitur :  Mi" 
tit  Chri»tus  aquam  in  peluim  et  lavit  pedes  diseipu» 
lorum  (Joan,  xiii) ;  quia  nisi  quis  renaius  fuerit  ex 
aqua  ei  spiritu  sancto  non  potest  intrare  in  regnum 
Dei  (Joan,  iii).  De  secundo  hoc  dicitur  :  Lavabo  per 
singutas  noctes  tectum  meum,  Et  alibi  :  Si  abluerit 
Dominus  sordem  fUiarvm  Sion  et  sanguinem  Jeru^ 


Licet  autem  noo  solum  in  nocte  sit  lacrymandum,  D  satem  laverit  in  Spiritu  judicii,  et  spiritu  ardoris 


sed  etiam  in  die :  ideo  tamen  dicit,  Per  noctes^  et 
non  :  Per  dies  :  quoniam  abundantius  et  frequen- 
tius  solethomolacrymari  per  noctem,  quandosolua 
est  in  abscondito,  quam  de  die,  quando  cum  multis 
est  in  pubiico  :  cum  etin  nocte  quiescatatumultu 
remotus,  in  die  vero  laboret  in  strepitu  constitutus. 
Per  noctem  quoqueintelligitur  culpa,  quffi  mentem 
obtenebrat,  et  obscurat  caligine  peccatorum.  Et  per 
lectum  intelligitur  consoientia,  in  qua  dormit  spi- 
ritus,  quando  quiescit  ab  inquietudine  vitiorum. 
Dicit  ergo:  Leetum  meum  tavabo,  id  est  mundabo 
[o/.    inundaboj    oonacientiam   meam:  per  sin^ 


(Isa,  iv).  De  tertio  in  Apocalypsi  scribitur :  Isti  sunt 
qui  venerunt  ex  magna  tributatione  et  taverunt  stO' 
las  suas  et  deatbaverunt  eas  in  sanguine  Agni  (Apoc. 
vii).  Et  iterum  :  Qui  tavit  nos  a  peccatis  nostris  %n 
sanguine  suo  (Apoc,  ij,  Primum  et  ultimum,  sine 
medio  parum  vaient ;  quia  nec  baptismus,  nec  mar- 
tyrium  sine  pOBnitentiavalentad  salutem,  cum  non 
remittaturimpQBnitentipoccatum,originaliduntaxat 
excepto,quod  sinepGenitentia  parvulisdimittiturin 
baptismo  ;  quia  sicut  in  regeneratione,  sine  oon- 
seneu  dimittitur,  transitque  reatus,  donec  penitaa 
dimittator.  Bed  quia  non  dizertt  qtdboB  Imbit  !•• 


999 


INNOCBNTII  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


iOQO 


ctum,  sic  dcterminat  sabdens  :  Lacrymis  straium  a  sufflcit,  quod  homo  confileatur  in  genere,  se  muUt 


meum  rigabo,  Sunt  lacrymsa  dolentis  et  poBnitentia, 
lacrymae  compalientis  et  dillKentis,  lacryms  con- 
tempiantis  et  exsultantia,  lacrymaB  imprecantia  et 
deeperantis.  De  primis  legiiur  :  Flevit  E%echia$  flelu 
magnOf  et  diclum  eti  ei:  Audivi  oralionem  luam^  et 
vidi  lacrymas  tuas^  ei  ecce  sanavi  ie  (IV  Reg,  xx ; 
Isa,xKxwni),Mulier  quoque  quse  erat  inciviiaiepeC' 
catrixt  iacrymis  csepitrigare  pedes  Domini,  eicapil' 
lis  capitis  suis  iergere^  et  dictum  est  ei :  Dimissa 
sunt  iihi  peccaia  tua  {Luc.  vii).  De  secundis  lacry- 
mis  legitur,  quod  Jesusut  vidit  Mariamp/oratit^m. 
et  Judxos  qui  venerani  cum  ea  ptorantes,  fremuit  ei 
turbavit  seipsum^  et  iacrymatus  esl,  Dixerunt  ergo 
Judxi:  Ecce  quomodo  amabat  eum  (Joan.  ii).  Joseph 
quoque  cum  amplexaius  futssetm  coilum  Benjamin 


commisisse  peccata,  sed  oportet  ut  descendat  ad 
speciem,  ut  de  singulis  conteratur,  maxime  qno- 
rum  potest  per  inqoisitionis  studiuro  recordari. 
Gaeterum  distiugui  potest  ioter  lectum  el  atraium, 
ut  per  lectum,  iu  quo  corpus  cum  delectatione  quie- 
scit,volupta8Corporis  designetur:  perstratumvero, 
in  quo  pannorum  congeries  cumu)atur,iDtelligatur 
cumulus  peccatorum :  ut  per  lacrymas  poenitentia 
diluatur  et  deleatur  multitudo  peccaminum,  et  vo- 
iuptas  peccandi.  Ideo  vero  dicit,  Per  singulas  noctes, 
et  non  dicit :  Per  singulosdies,  utinnuat  quod  diea 
et  noctes  patiatur  altcrnatim.  Quienim  modo  veri- 
tatis  luce  perfunditur,  et  modo  iniquitatis  caligine 
obscuratur,  tanquam  inter  dies  et  noctes  alterno 
commutatur  afifectu:  veluti  noctesustineat,  si  carne 


fratris  sui,  flevit,  iilo  similiier  flenie  super  collum  B  serviat  legi  peccati :  diem  vero  prospiciat,  si  mente 


ipsius  (Gen.  xlv).  De  tertiis  lacrymis  inquit  Pro- 
pheta :  Fuerunt  miki  lacrymx  meae  panesdieac  nocte, 
guando  ingrsediar  in  iocum  tabemaculif  ambuiabo 
usque  ad  domum  Dei  (Psai.  xu).  Tobias  quoque 
cumuxore osculatus est  Rhumj  et  caperunt  ambo flere 
prrn  gaudio  (Tob,  xi).  De  quartis  aitDominus:  Mii- 
tite  eum  in  ienebras  exteriores^  ubi  eritftetusetstri' 
dar  dentium  {Uatth.  xxii).  Et  alibi :  Flebunf  et  plan- 
gent  se  super  eam  omnes  reges  ierrx^  qui  fomicati 
sunt  cum  illa  et  in  deliciis  vixerunt  (Apoc.  xviii). 
Porro,  absterget  Deus  omnem  tacrymam  ab  oculis 
%9,nciorum,  etjamnon  erit  uitra^neque  iucius,  ne» 
que  clamort  sed  nec  ulius  dotor^  quas  priora  abierunt 
(Apoc.  xxi).  Ergo  beati  qui  lugent,  quoniam  ipsican^ 


serviat  legi  Dei  (Rom.  vii).  Tanquam  igitur  non  suf- 
fioiat,  quod  dixerat  de  prsterito;  Laborovi  in  ge^ 
milu  meOy  adjungit  protinus  de  futuro,  ut  profectum 
poenitentis  ostendat,  qui  de  gemita  procedit  ad  la- 
crymas,  etde  lacrymis  ad  confessionem. 

Turbaius  e*t  prx  ira  ocuius  meusy  inveteravi  inUr 
omnes  inimicos  meos. 

Redde  singulas  singulis :  Lavabo  per  singulas 
nocles  lectum  meum  ;  qnia  inveier»wi  inler  omnes 
inimicos  meos.  Lacrymisstratummeum  rigabo;  quia 
turbaius  est  prx  ira  ocuius  meus.  Notandum  vero 
quod  est  peccatum  obreptionis,  quo  cito  deserilur, 
et  est  peccatum  consuetudinis.  quo  diutus  frequen- 
tatur.  Utroque  modo  dolet  poBuitens  se  peccasse; 


solabuntur  (Maith.  w).  Eunies  ibayitetfiebantmitten^  C  ^''^  '>}'^^P^''^^''^^  P^''?^^  ^''^^   ^*^  •  Turbatus   esi 


tes  semina  sua.  Venientes  auiem  venient  cum  exsulta^ 
tionef  portanies  manipulos  suos  (Psal.  cxxv).  Caete- 
rum  ^ttt  l3etantur  cum  maiefecerint^  et  exsutiant  in 
rebus  pessimis  (Prov.  ii};  qui  tenent  iympanum,  et 
citharamy  et  gaudent  ad  vocem  organi,  sed  in  puncto 
descenduni  adinfema  (Jo^xxi),  eorum  risus  doiore 
miscebiiurf  et  extrema  gaudii  luctus  occupabit  (Prov. 
XI v).  Lacrymis  ergo  meis  stratummeum  rigabo;  qaiaL 
lacryme  abluunt  conscientiam  a  sordibus  peccato- 
rum,  quaBquanto  amariores  suot  poenitenti,  tanto 
duloiores  suntindnlgdnti.  Detalibus  lacrymisalibi 
legitur,  quod  Petrus  egressus  forat  flevit  amare 
[Matth,  xxf  i).  Item  :  Angeii  pacis,  id  est  sacerdotes 
orantes  pro  pace,  amare  flebant  (Isa.  xxxiii),  secun- 


pras  ira  ocuius  meus.  Nam  ira  quando  dicitur  brevis 
furor  secundum  illud  :  Soi  non  occidai  super  ira- 
cundiamvesiram  (Ephes.  iv) ;  et  per  consuetudinem, 
propter  quod  addit:  Inveieravi  inter omnes  inimicos 
meos  ;  nam  vetustas  exdiuturnitate  procedit.  Ocu- 
lus  ergo  meuSf  videlicet  iniellectus,  seu  ratio,  vel 
intentio,  turbatus  est  prx  irUy  vel  a  furore^  quod 
idem  est :  quoniam  ira  viri  justitiam  Dei  non  operor 
tur  (Jac.  i)  ;  et : 

Impedit  ira  animum  ne  possit  cemere  verum. 

(HORATIUS.) 

De  his  oculis  legitur:  Beveia  ocuios  meos,  et  con^ 
siderabo  mirabiiia  de  lege  tua  (Psat.  cxviii).  Oculi 
sapienlis  in  capite  ejus  [Eccle.  ii).  Et :  Si  ocuius 


dum  illud;  Inter  vestibulum  et  aiiare  plorabant  <a-  D  tuus  fuerit  simpiex,  lotum  corpus  tuum  iucidum  erit 


cerdotes  ei  ministri  Domini  (Joei  u).  Nam  labia  sa- 
cerdotis  custodiunt  scientiam  Angelus  enim  Domini 
exerciiuum  est(Malat.  ii).  Anna  quoque  largiter 
flebat  amaro  corde  (/  Reg.  i).  Lacryrnis  ergo  :nte- 
rioribus,  id  est  amaritudine  pOBnitentis,  stratum 
meunt,  videiicet  sensualitatem,  rigabo,  ut,  fertilis 
flat,  quae  prius  arida  erat,  ut  irrigata  dignos  pcBni- 
tentia  fructus  producat.quai  arefacta  spinas  et  tri- 
buloB  germinabat.  Do  hoc  stratu  alibi  dicitur:  Uni^ 
versum  stratum  ejus  versasli  in  infirmiiate  ejux^Psai. 
zl).  Ex  hoc  vero  quod  dicit:  Lavaho  per  singulas 
noctei  lectum  meMm,colllgitar  evidenteri  quod  non 


(Matth,  vi).  Tales  oculi  quandoque  turbantur  pre 
ira  propria,  et  interdum  lurbantur  a  furore  divino: 
quia  dum  peccator  pr«  ira  propria  solem  Justitie 
non  sinitur  contemplari,  a  furoredivino.justoqui* 
dem  judicio,  in  presenti  tenebrasinteriores,  id  est 
cscitatem  mentis  incurrit,  in  reprobum  sensumda- 
tus,  in  futuro  tenebras  exteriores  incurret,  quo 
niam  tolletur  iropius,  ne  videat  gloriam  Dei :  quia 
Deus  habitaf  iucem  inacceuibilem  (l  Tim.  vi),  extra 
quam  penitus  erit  impius  in  futuro,  ex  toto  sepa- 
ratus  a  Deo  :  et  ideo  tenebre  ille  dicuntur  ezte- 
rioresy  qoMt  iaciunt  hominei  peDitas  extra  loom. 


001 


COMMBNT.  IN  VII  PSALMOS  PGENITBNT.  -  P8AL.  I. 


1002 


Nonsolum  autem  perobreptionom  quandoque  doli-  A. 

qui,  verumetiamper  consuetudinempocpo  peccavi ; 

quoniam  inveteraviex  longaconsuetudine  intcrom- 

nes  in  imicosmeos.  Certe  dum  anima  in  hoc  srcculo 

perejrinatur  a  Domino,  rauUos  et  magnos  patitnp 

inimicoa  de  quibus  legitur :  Facti  sunCinimici  ejus  in 

capite  {Thren.  i).  Nam   inimicatur  ei  mundns   et 

caro,  daemonetbomo.Mundu9Cumelomenti9,ande: 

Pugnabit  orbis  ierrarum  contra  insensatos  {Sap,  v). 

Caro   cum    sensibus,   unde   Mors  ingreditur  per 

fenestras  {Jer,    ix).    Ocuius    animam  depnedalur 

(Thren.   iii).  Dsmon  cum  vitiis,   unde:   Non    es 

nobis  coUuctaiio  adversus  camem  et  sanguinem,  sed 

adverms  spiritualia  nequitix  in  cxlesiibus,  adversus 

rcciores  mundi  tenebrarum  harum  (Ephes,  iv).  Ho- 

mo  cum  bestiis,  unde  :  Cum  insurgereni  homines  in  n 

nos  forie  vivos  deglutisseni  nos   {Psal,  cxxiii).  Po- 

suerunt  mortalia  seroorum  tuorum,  escas  volatilibut 

casli,  cames  sanctorum  iuorum  besiiis  terrg  {Psal. 

Lxxviii).  Inimici  ergo  sunt  dsmones  et  bomines, 

vitia  et  peccata,  munduset  caro.Dequibus  legitur: 

Inimici  nostri  deriserunt  nos   Psal.   lixix).    Con» 

fundatur  ei  revereantur  inimici  mei  {Psal.  xxxiv). 

Inimicos  meos  defiisti  mihi  dorsum,  Persequar  ini- 

micos  meos  et  comprehandam  illos  {Psal.  xvii)  Por- 

ro  sicuti  diabolus  cstinimicus  virtuium,  de  quo  di- 

citur :  Quia  inimicus  homo  superseminavit   %i%ana 

{Mailh.  xiii),  ita  Deus  vitiorum  est  inimicus,  qui 

de  se  dicit :  Inimicus  eroinimicis  tuis{Exod.  xxiii). 

Vere  igitur  miliiia  esi  vita  hominis  superterram{Job 

viij.  Dioit  itaque  pcBnitens  :  Inveteravi^  hoc  cst  de 

longa  consuetudine  peccavi,  infer  omnes   inimicos  G 

meoSf  me  undique  persequentes,  et  ad  malum  tra- 

bentes,jam  turpisetinutilis  ractns:  a  simili  vete- 

ris  vestis,  qus  nec  usui  est,  nec  decori.  0  quam 

gravia  est  vctustas  peccati,  quam  grave  vetustatis 

peccatum,  cx  qua  culpa  quasi  vertitur  in  naturam 

et  natura  quasi  transitin  culpam.  Est  autem  vetu- 

stas  corporiSfVetustas  sensualitatiSyVestustas  ratio* 

nis,  vetustas  consuetQdinis,  vetustas  ignorantis, 

vetustas  culps,  vetustas  legis,  vetustas  vits,  vetu- 

stastcmporis  et  vetuetas  seternitatis. 

De  vetustate  ^corporis  legitur:  Omnes  sicui  vesii' 
menium  veterasceni  {Psal.  ci),  de  vetustate  sensaa- 
litatis  babetar :  Felus  homo  nosier  cum  illo  afnxus 
est  {Rom.  vi),  de  vetu&late  raliouis  accipilur :  Quo-  q 
niam  iacuij  inveieraveruni  omnia  ossa  mea  (Psal. 
xxxi),  de  vetuftate  consuetudinis  item  legitur:  De- 
poniie  velerem  hominem  cum  adibus  suis  {Bphes.  rv), 
devetustate  ignorantis  dicitur  ;  Vetus  error  abiit 
{Isa.  XXVI),  de  vetustate  vit®  legitur:  Nemo  mittii 
vinnm  novum  in  utres  veieres  {Luc.  v).  De  vetustate 
cuIpsB  item  legitur :  Inveteraie  dierum  malorum(Dan. 
xiii).  De  vetustate  legis  scribitur:  Non  in  neiustate 
litlerXy  sed  in  novitate  spiritus  {Rom.  vii),  de  veiu- 
state  temporis  dicitur  :  Velustissima  velerum  come- 
detis  (Levit.  xxvi),  de  vetustate  ffiternitaiis  narra- 
tur :  Veius  dierum  sedity  et  libri  aperti  sunt  (Apoc. 
xz).  Licet  auiem  pecoator  iste  inter  eaoe  inveiera- 

Patrol.  CCXYIL 


vit  inimicos,  non  tamen  despcrat,  sodcorreptus  et 
exauditus  a  Domino  dicit  illis  : 

Dviredite  a  me  omnes  qui  operamini  iniquitatem 
quoniam  exauaimi  Dominus  vccem  fletus  mei. 

Quasidicat :  Egosum  soperalusa  vobis,  elsi  non 
adhuc  loco,  jam  tam<»n  voto,  etsi  nondtm  corpore, 
jam  tamen  cordo.  Non  cnim  po^sumus  in  hoc  mundo 
neque  debcmus  corporaIiter8'»parari  prorsus  a  ma 
lis,  nisi  duntaxat  ab  illis,  qui  merito  peccatorum 
suorumperexcommuoicationissententiam  abEccle- 
sia  sunt  prjecisi,  cum  quibus  neccibum$umere,  se- 
cundumApostoIi  verbum,  debemus  :  alioqui,  socun- 
dum  quod  idem  Apostolus  ait,  oporteret  nos  de  hoe 
mundo  exire  (/  Cor.  v).  Nam  et  Dominus  pra^cepit: 
Nolitc  eradicare  zizania,  ne  simul  eradicetis  et  triii- 
cum.  Sinite  utraque  creseere  usque  ad  messem  {Matlh. 
x\i\).  Interim  crgo  antcquam  arca  ventiletur,  quia 
grana  mista  sunt  cum  paleis,  ni  ziznnia  cuni  fru- 
mento,  bonos  oportet  esse  cum  malis.  Unde  Lot 
babitabat  in  Sodomis,  et  Job  erat  in  terra  Hus  : 
sponsus  quoquo  dicit  ad  spoosam  in  Canticis.  Sic» 
ui  Wium  inter  sinnaSy  sic  amica  mea  inter  fHias 
(Cant  w).  Qiiapropter  et  ipse  Chri?tus  cnm  publi- 
canisct  peccatoribus  manducabat  (Luc.  v).  Cste- 
rum  ctsi  justi  non  debeant  in  boc  mundo  corpora- 
literab  impiis  separari.quantumadgeneralcm  com- 
munioncm,quando  tamfTi  sinescandalo  potestfieriy 
separari  debcnt  ab  aliis,  quantum  ad  tamiliarem 
cobabitationem;quiamore8aconvictu  formantur^et 
corrumpuni  bonos  mores  cntloquia  maia  {I  Cor.  xv), 

Uvaque  compacta  livorem  ducit  ab  vva. 
Propier  quod  dicitur  :  Cum  sancio  sanrlus  eris,  et 
eum  innocenieinnocens  eris  (Psal.  xvii).  Et  alibi  lc- 
gitur :  Cum  hominibus  operanlibus  uniquitatem,  et 
non  communicabo  cum  eleciis  eorum  (Pbal.  cxl). 
Item :  Elegi  abjectus  esse  in  domo  Dei  mei  magis 
gnam  habiiare  in  tabernaculis  peccatorum  (Psal. 
Lxxxiii).  Semper  ergo  spiriiualiter,  et  aliquaudo 
etiam coporaliterseparabuntur omnino. Dicit  itaque 
poeniiens  jusiincatus  a  Deo:  Discedie  a  me  omnes 
qui  operamini  iniquiiatem,  quoniamDomiuus  exaudi- 
vil  vocemflctus  mei. 

Exaudivit  Dominus  deprecationem  meam^  Domi- 
ntu  orationem  meam  assumpsii  [al.   suscepit]. 

Pro  iribus  oraverat  in  primo  iernario,  pro  poana 
videlicet  amovenda,  pro  plaga  cnranda,  et  pro  mora 
ioUbadd.Superhid  Itibus&egaudcitt  Domino  exau- 
dituin  dicens  :  Exaudivit  Dominus  vocem  fletus  mei^ 
Dominus  oraiionem  meam  assumpsii.  Esi  fletus  in 
corde,  fletus  in  ore,  fleias  in  opere.  In  corde  cum 
dolore,  in  ore  cum  ciamore,  in  opere  cum  labore. 
De  primo  legitur,  quod  cum  A n na  espetamaro  ani- 
mo,  flens  largiier,  oravii  Dominum ;  ioquebalur  au' 
iem  in  corde  suo^  et  vox  penitus  non  audiebatur 
(/  Reg.  i).  De  secundo  legiiur  :  Fox  in  Rama 
audiia  esi^  ploraius  ei  uluiatus  multuSy  Rachei  pUh 
ram  fliios  suos,  noluii  consolari  Maith.  ii).  De  ler- 
tio  iegitur :  Mulier  quas  erai  in  civitate  peccatrix 
sians  retro  secus  pedes  Domini  Jesu  lacrymis  caspit 
rigare  pedes  ejus,  et  capilis  capUlissui  tergebat  (Luc- 

32 


1003 


INNOCBNTU  m  PAPJB  OPUSCUUL  DUBU. 


1004 


vii).  Quidam  prs  niinia  letitiasffipe  ploranB  de  qua-  X 
libus  legitur,  quod  Tobias  data  manu  puero,  occur* 
rii  obviam  fiUo  siio,  et  suscipiens  osctUalus  est  eum 
eum  uxore  sua^  et  coeperunt  ambo  flere  prm  gaudio 
{Tobx).  Sic  Joseph  videns  patrem  suum  Jacob 
irruit  super  collum  ejus,  et  inter  amplexus  flevit^  di- 
xitque  pater  ad  eum  :  Jam  Isetus  moriar,  quia  vidi 
taciem  tuam  [Gen,  xlvi).  Porro  et  prse  nimia  laetitia 
et  prs  nimiatristitia  quidam  non  possuntinterdum 
continere  vooes  a  fletu,  unde  legitur  quod  Joseph 
ultra  se  cohibere  non  poterat^  eievatique  vocem  cum 
flelu,  quam  audierunt  jEgyptif  omnisque  domut 
PharaoniSf  et  manifestavit  se  fratribus  suis  (Gen. 
ZLv).  David  autem  ascendensin  coBnaculum  portffi, 
flevit  et  clamavit  voce  magna :  Fili  mi  Absalon^ 
Absalon  /ili  mt,  quis  mihi  Iribuat  ut  ego  moriar  ^ 
prote  ?  (//  Reg.  xvi)  Prius  ergo  poBDitens  nimis 
tristis  aiebat :  Lacrymis  stratum  meum  rigabo,  Nunc 
autem  nimis  Istus  elTatur :  Exaudivit  Dominui  de- 
precationem  meam^  Dominus  orattonem  meam  assum^ 
psii.  Quia  ergo  Dominus  pcsDitentiam  suam  mise- 
ricorditer  suscipiens  exaudivit,  optat,  ut  ejus  exem- 
plo  inimici  poBniteant  dupliciter  ita  dicens  : 

Erubescant  et  conturbentur  vehementer  omnes  mt« 
mici  mei;  acertantur  [al.  convertantur  et  erube* 
scant]  retrorsum^  et  erubescant  vaide  veiociter. 

Conturbentur  in  corde,  per  contritionis  dolorem, 
erubescant  in  ore,  per  ooDfessionis  pudoremi  aver- 
tantur  retrorsum  in  opere,  per  satisfactionis  labo- 
rem.  Et  repetit  iterum  :  Brubescant  quoniam  et  in 
reoordatioDe  factorum  debet  intus  erubessere 
Deum,  et  in  confessione  peccaminum  debet  foris  C 
erubescerehominem :  quoniam  erubescentia  con- 
fitentis  poDDa  est  non  modica  poBoitentis  et  pudor 
oonfessionis,  pars  est  non  minima  satisfactionis. 
0  cum  quanto  rubore  coram  altero  contitetur  quod 
quis  absque  magno  pudore  nec  intra  se  meditatur. 
Sed  amplius  debet  erubescere  coram  Deo,  cuncta 
cernGnte,  nefandas  turpitudines  exercere,  quam 
coram  homine  quadam  audiente  peractas  turpitu- 
dines  reveiare :  quamvis  eas  illi  revelares,  non  ut 
homini,  sed  ut  Deo.  Erubescant  ergo  de  peccatia 
suis  ad  poenitentiam,  quoniam  etsi  quedam  erube- 
sceotia  sit  mala,  dequaDominus  ait:  Qui  me  eru- 
buerit  et  meos  sermonescoram  hominibus^  hunc  Filiui 
hominis  erubescet  coram  angelis  Dei  [Luc.  ix).  Bt : 
Tunc  incipies  cum  rubore  novissimum  locum  tenere  D 
{Luc.  XI v).  Hffio  tamen  erubescentia  bona  est,  de 
qua  dicit  Apostolus  :  Quem  ergo  fructum  habuiitis 
tunc  in  illisy  in  quibus  nunc  erubescitis^i  {Rom.  ti.) 
Et  propheta  improperat  illi,  qua  noluerat  erube« 
Boere  de  peccatis :  Frons,  inquit  meretrecis  facta 


est   iibi^   erubescere   nescivlBti    {Jer.   ni).  EliaeuB 
quoque  dixit  ad  Joram  regen  Israel  :  Vimt  Dominus 
exercituum,    in  cujus  conspectu  sto^   quod  si    non 
vultum  Josaphat  regis  Judaex  erubescerem^  nec  alt-' 
tendissem  quidem  te  nec  respexissem  {IV  Reg.  m). 
Nam  ut  Sapiens  protestatur,  est  confusio  addueems 
gloriam^  et  est  confusio  adducens  ignominiam  {Eecli. 
IV).  Hinc  etiam  alibi   legitur:  Erubesce  Sidon  ait 
mare  {Isai.  xxiii).   Optat  autem,  ut  conturbentar, 
secundum  aliam   litteram,  vehementer^   quatenoB 
conturbatio  sit  non  solum  ingens,  sed  ▼ehemenSy 
id  est  v«  adimens,  hoc  est  sternam  damnationem 
avertens,  quia  nisi  talis  et  tanta  sit  conturbatio 
pccDitentis,  ut  sufflciat    ad   avertendam    poenam 
steroam,   atterit  procul  dubio,  sed  non  conteril ; 
poenam  inferens,  sed  veniam  non  impendens.  Suot 
enim  hic  duo  paria  inter  se,  ut  gehennalis  poeoa 
debitum  remittatur,  et  criminalis  culps  vinculum 
relaxetur.  Optat  etiam   ut  avertantur  retrorBumi 
quatenus  sicut  de  virtutibus  corruerunl  in  vitia, 
mala  opera  exercendo,   ita  de  vitlis  redeant  ad 
virtutes,  bona  merita  operando  :  qnia  non  semper 
dimittitur  tota  poBnay  quoticb  remittitur  tota  oulpa. 
Per  hoc  autem  quod  ait :  Valde  veiociler^  ostendit 
quod  non   est  confessio  aliquatenuB  di£ferenda : 
quia  peccatum  quod  per  poenitentiam  non  diloitar, 
mox  ad  aliud  pondere  suo  trahit,  cum  sit  ipsum 
differre,  peccare.  Necistis,  inquit  Dominus,  diem 
neque  horam  (Matth.  xxv).   Vse  auiem  prjsgnanlilms 
et  nutrieniibus  illis  diebus  {Luc.  xxi).  Pregoantefl 
sunt,  qui   colant  peccatum  conceptum  in  oorde. 
Nutrientes  sunt,  qui  fovent  peccatum  generatum 
in  opere,  quibus  erit  vs,  id  est  damnatio  illis  die- 
bus.  Potest  etiam  hpo  intelligi  dictum  non  [oplantiB 
afTectu,  sed  spiritu  prophetantis.  Quasi  dioat :  Do« 
minus  exaudivit  me,  aed  omnes  inimici  mei  eru- 
bescant  et  conturbentnr,  id  est  conturbabuntur  et 
erubescent,  noa  ntique  in  prflBsenti,  ubi  maiis  bonoB 
derident,  sed  in  futuro,  ubi  mali  erubeBcenteB  de 
se,  dicent  de  boois :  Hi  sunt^  quos  aliquando  Aa- 
buimus  in  derisum  et  in  simiiitudinem  improperii. 
Nos  insensati  vitam  itlorum  xstimabamus  insaniam^ 
et  finem  iiiorum  sine  honore.  Eece  quomodo  com" 
putati  sunt  inter  fUios  Dei^  et  inter  sandoe  sors  iltO' 
rum  est  (Sap.  v).  Videntes  aatem  turbabuntur  ti- 
more  horribiliy  et  mirabuntup  in  Bubitatione  aala- 
tis.  Erubescant  autem  oatde  vetoeHer^  quia  cmi 
dixerint :  Pax  et  seeuritas^  tune  repentinus  tuperve- 
niet  interitus,  et  calamitaa  irruetimprovisa  {Thets. 
v).  8ed  hic  finis  Psalmi  reducitur  ad  prineipium, 
quia  quod  in  principio  a  se  flagitat  amovendom,  in 
fine  prodicit  reprobis  irrogandum. 


Tt<ti/iii  secundi  psalmi  posnitentialis  talis  est :  IntelleotuB  David.  —  Tituti  hujus 

expUcatio. 


Tituins  iBte  non  indiget  alia  expositione  quam      exponetor,  cai  psalmoB  aliudit»  non  •olam  Matm* 
pBAhnuB»  quoniam  in  expoaitione  pBalmi  tituiuB     tiai  aed  Bonnone,  ibi  maximd  uU  dioilur :  iofitfi» 


iOOS 


COHHENT.  IN  VII  PSALMOS  PCBNITBNT.  —  P8AL.  II. 


1006 


cium  tibi  dabo,  el  instrtMm  te.  Nolite  fieri  sicut  A 
equut  et  mulus^  quibus  non  est  intellectus.  Princi- 
paliter  aatem  de  gratia  et  misericordia  Dei  agit ; 
unde  Apoatolus  ad  Romanos  (cap.iv),  ex  ipso  sumit 
gratis  argumentum  adversus  illos^qui  de  operibus 
gloriantur  bonis,  et  merita  jactant,  dicens^beatitu- 
dinem  esse  illius  bominis,  cui  Deus  fert  accepto 
justitiam,  sicut  ait  Propheta  :  Beati  quorum  re- 
missx  sunt  tniquitates,  et  quorum  teda  sunt  peccata. 
Incipit  ergo  a  beatitudine  viffi,  et  desinit  in  beati- 
tudine  patris.  Inchoatur  a  gratia^  et  terminatur  in 
gloria.  Unde  cum  in  principio  Psalmi  dicatur  : 
Bealif  quorum  remissm  sunt  iniquitates, in  flne  con- 
cluditur  :  Et  gtoriamini  omnes  recti  eorde.  Illud 
autem  considerandum  occurrit,  quod  istorum  se- 
ptem  psalmorum  duo  sunt,  quorum  uterque  spe-  p 
cialem  titulum  sortitur  a  feria,  videlicet,  primus 
et  tertius  ;  item  duo  sunt,  quorum  uterque  pro- 
prium  titulum  habet  a  continentia,videlicet  secun- 
dus  et  quintus  ;  rursu8,duo  sunl,  quorum  uterque 
singularem  titulum  obtiaet  ab  historia,  videlicet 
quartus  et  septimus.  Solus  denique  sextus  cum 
cieteris  canticis  graduum  titulum  legitur  habere 
communem.  Ceterum  cum  David  super  sencs  se 
intelligere  fateatur  {Psal.  cxviu),  videtur  protecto, 
quod   psalmus   iste,  cui  prsscribitur  intellectus 
David,  profundum   contineat  intellectum,  illum 
utique,  de  quo  Yeritas  ait :  Spiritus  est  qui  vivifi^ 
caiy  caro  non  prodest  quidquam  (Joan.  vi)  :  spiri- 
tualem  videlioet,non  carnalem.Sicut  enim  spiritus 
viviOcat  carnem,  sic  intellectus  viviGcat  litteram, 
quffi  sine  spirituali  jacet  mortua  intellectu.  Imo  C 
plus  dicit  Apostolus  :  Litfera  occidit,  spiritus  autem 
vivificat  (II  Cor.  iii).  David  enim  quasi  contrarias 
et  repugnantes  sententias  in  hoc  psalmo  proponit, 
ut  carnalem  occidat,ei8piritualem  viviGcet  intelle- 
ctum.  Ait  ergo  :  Beati^  quorum  remissx  sunt  ini' 
quitateSf  et  quorum  tecta  sunt  peccata.  Si  sunt  re- 
misss,  quomodo  tecta  ;  aut  si  tectffi,  quomodo  re- 
miss»  ?  Rursus  :  Quoniam  tacui  inveteraverunt  ossa 
mea,  dum  clamarem  tota  die.  Si  tacet,  quomodo 
clamat;  aut   si  clamat,  quomodo  tacet?  Tales 
quoque  sententias  Ghristus  proponit  in  Evangelio: 


Qui  amat  animam  suam^  perdet  eam;  et  qui  odit 
animam  suam  in  hoc  mundo,  in  vitam  sstemum  cus- 
iodit  eam  Uoan.  xii).  Item  :  Mea  doctrina  non  est 
mea  (Joan.  vii).  Et :  /n  judicium  ego  veni  in  hunc 
mundum,  ut  qui  non  vident,  videant ;  et  qui  vident, 
cseci  fiant  (Joan.  iv).  Retrahit  ergo  a  carnali,  et  ad 
spiritualem  attrahit  intellectum,  quem  accepit  ab 
illo,  qui  etiam  dat  gallo  intelligentiam  prudentis 
intellectus  ab  ffivo  (Job  xxxviii). 

Psalmus  iste  secundum  translationem  nostram 
tredecim  habetver8us,quiad  Trinitatis  mysterium 
et  legis  decalogum  referuntur,Gdem  et  operationem 
ad  beatitudinem  necessarias  exprimentes.Nam  ju- 
stus  ex  fide  vivit  {Habac.  ii),  et  fides  sine  operibas 
morlua  est  {Jac.  ii).  Porro  secundum  aliam  trans- 
lationem  quatuordecim  versus   habet,    legem   et 
Evangelium  dedignantes,propter  decem  legis  man- 
data  et  quatuor  Evangelia,   ut  ostendatur  quod 
intellectus  quem  habet  David,  id  est  pcenitentes  in 
hoc  psalmo,  et  Evangelio  consonat,  et  legi  concor- 
dat.  Quadripartitus  autem  est  iste  psalmus.  In 
prima  parte  poenitens  primo  commendat  in  Deo 
misericordiam  et  gratiam.  Gratiam,  ex  qua  Deus 
gratis  vinculum  culpae  dissolvit,  et  misericordiam, 
ex   qua   misericorditer   poenae    debitum   dimittit, 
ostendens  quid  inde  proveniat,  id  est  beatitudo. 
Unde  prsmittit :  Beati  quorum  remissx  sunt  ini- 
quitales.  Et  :  Beaius  vir  cui  non  imputabii  Dominus 
peccaium,  Secundo  reprehendit  in  se  negligentiam 
et  superbiam  ;  negligentiam,  ex  qua  peccata  sua 
diu  male  subticuit,  et  superbiam,  ex  qua  merita 
sua  diu   roale    clamavit,  ostendens    quid    inde 
provenerit,   id  est  inveteratio,  unde  subjungit  : 
Quoniam  iacui,  inveieraverunl  omnia  ossa  mea,dum 
ctamarem  tola  die.  Tertio  circa  se  vindictam  ex- 
aggerat,  quia  manus  Domini  aggravata  est  super 
eum  :  et  miseriam  :  quia  conversus  est  in  aerumna, 
ostendens  quid  inde  sequatur,  id  est  afflictio,  quia 
configitur  «pina.  Unde  subinfertur  :  Quoniam  die  ac 
nocie  gravata  est  super  me  manus  tua,  conversus 
sum  in  aerumna  mea,  dum  configitur  spina.  Com- 
mendans  ergo  gratiam  et  misericordiam  ita  in- 
cipit : 


Psaltni  XXXI f  qui  in  ordine  est  secundus  pceniteniialium^  elucidatio. 


Beati^  quorum  remissx  sunt  iniquitateSfet  quorum  q 
tecta  sunt  peccata  {Psal.  ixxi). 

Beatitudinum  alia  est  in  via,  et  alia  in  patria. 
De  ista  legitur  :  Beati  immacuiati  in  ota,  qui  ambu- 
lant  in  lege  Domini  (Psat.  cxviii) ;  de  illa  dicitur  : 
Beali  qui  habitant  in  domo  ^tia,  Domine,  in  sspcuia 
sxculorum  taudabunl  te  {Psat.  xxxviii).  Beatitudo 
vitse  consistit  in  Gde,  beatitudo  patri»  consistit  in 
specie  ;  ista  consistit  in  Bpe,illa  consistit  io  re.  De 
ista  prsmittitur:  Beali  quorumremissxsuntiniqui' 


tateSy  et  quorum  iecia  sunt  peccata.  De  illa  subjun- 
gitur  :  Beatus  vir^  qui  non  imputabit  Dominus  pec- 
caium,  nec  est  tn  ore  ejus  dolus.  Unde  loquendo  de 
ista,  qu»  habetur  in  via  prffisenti,  utitur  verbo 
praesentis  temporis  dicens  :  Beati  qucrum  remissse 
suni  iniffuitates,  et  quorum  tecta  sunt  pcccaia.  Lo- 
quendo  vero  de  illa,  quae  habebitur  io  vita  futura, 
verbo  futuri  temporis  utitur  dkens  :  Beotus  vir, 
cuinon  impuiabil  Oomihus  yeccaium.  Est  prsterea 
beatitudo  divina,  quae  summa  est  et  aeterna,  et 


1007 


INIfOCBNTn  in  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


4006 


beatitudo  mundaDa,  quae  falsa  est  el  caduca.  Illam 
babet,  ut  ait  Apostolus,  solus  beattu  ei  potens,  qui 
solus  habet  immortalitatem  (I  Tim,  vi)  :  istam  au- 
tem  habet,  qui  temporalibus  bonis  abundat,  de 
quo  dicit  Propheta  :  Beatum  dixerunt  populum  cui 
hxcsunt  {PsaL  cxuii)  :  sed  qui  beatum  te  diount, 
illi  te  decipiunt. 

Gulparum  aliae  sunt  originales,  qus  contrabun- 
tur,  et  aliae  actuales,  qus  oommittuntur.  De  origi- 
nalibus  ait :  Beati  quorum  remissae  sunt  iniquilates ; 
et  de  actualibus  addit :  Quo^um  tecta  sunt  peccata, 
Cffiterum  actuales  culpas  distinguit  in  pecoata  co- 
gitationum,  locutionum,  et  actionum.  De  peccatis 
cogitationum  pramiltit  :  Quorum  tecta  sunt  peC' 
eata;  de  peccatis  actionum  subjungit  :  Beafus  vir^ 
cui  non  imputabil  Dominus  peccatum  :  de  peccatis 
locutionum  annectit :  Nec  est  in  ore  ejus  dotus,  Po- 
test  et  aliter  distingui  in  isla,  ut  per  ea  intelJigan- 
turtres  materies  peccatorum,videIicet  originalium, 
venialium,  et  mortalium.  De  originalibos  ait  : 
Beaii  quorum  remissm  sunl  iniquitaies  ;  de  veniali- 
bus  addit :  Et  quorum  tecta  sunt  peccata ;  de  mor- 
talibus  subdit :  Beatus  vir^  cui  non  imputabit  Domi* 
nus  peccatum,De  originalibus  dicit  quod  remittun- 
tur,  de  venialibus,  quod  teguntur,  de  mortalibus, 
qaod  non  imputantur  beato  viro  :  sic  notans  sub- 
tiliteret  prudenter  diCferentiaro  inter  illa.  Originale 
namque  peocatum,  et  appellatur  iniquitas,  ut  ini- 
quitatis  vocabulum  privativum  sit  aequitatis.iGqui- 
tas  autem  est,  ut  filius  non  portet  iniquitalem  pa^ 
tris^nec  pater  iniquitatem  (ilii,  sed  anima  quae  pecca- 
veriij  ipsa  moriatur  (Ezeck,  xviii).  Originale  vero 
peccatum  filii  non  committunt,  sed  contrahunt  a 
parentibus,  et  tamen  damnanlur  pro  illis,  ut  di- 
cere  valeant :  Patres  nostri  comederunt  unani  acer- 
bam^  et  dentes  filiorum  obstupuerunt  [Jer,  xxxi). 
Et  quia  preter  hujusmodi  (equitatem  originale 
peccatum  punitur,  verisimiliter  iniquitas  appella- 
tur,  quamvis  ex  alia  causa  justa  sit  ejus  pcena. 
Tunc  autem  originale  peccatum  est  intensum  in 
bomine,  cum  et  secundum  reatum,  et  secundum 
actum  existit  in  illo,  ut  reatus  ad  labem,  et  actus 
ad  fomitem  referatur.  Verum  in  baptizato  labes 
mundatur,  sed  fomes  relinquitur;  quia  transit 
reatus  et  remanet  actus,et  ideo  remissum  est  post 
baptismum,  quod  ante  baptismum,  erat  intensnm. 
Nam  etsi  non  sit  deletum,  quantum  ad  fomitem, 
est  tamen  deletum,  quantum  ad  labem,  ut  jam 
per  illud  bomo  obligetur  ad  culpam,  sed  exercea- 
tur  ad  luctam. 

Veniale  vero  peccatum  non  solum  habetur  cum 
vitiiSjVerum  etiam  cum  virtutibus  exercetur;  quo- 
niam  bomo  virtutibus  prsditus,  saepe  committit 
veniale  peccatum.  Uomo  autem  oum  spoliatur  vir- 
tutibus  tuncoudaturiquia  vestes  animae  sunt  virtu- 
tes  sed  in  nudo  macula  cernitur  ;  quae  tegitur  sub 
induto.Etideooumquisindutusestcharitate^quaeest 
vestisnuptialiSiSubeaquidemquasitectumezistitin 
iilo  veniale  peccatum^ut  ita  sit^quasi  non  obBit;quia 


\  quod  inoamino  efflcit  aquae  gutta,hoc  in  charitate 
facit  venialis  oflfensa^sicut  et  levis  fetor  in  suavi  non 
sentitur  odore.  II li  ergo  beati  sunt,beatitDdine  vi«, 
quorum  remissa:  suni  imquitates,  quorum  originales 
culpae  mitigatae  vel  debilitatae  suot  in  baptismo.ne 
in  hoc  mortali  corpore  dominentur ;  quoniam  et»i 
non  deletae  sunt  quantum  ad  fomiteai,  propter 
actum  qui  remanei,  jam  tamen  deletae  sunt  quan- 
tum  ad  labem,  propter  reatum  qui  transit.  Simili- 
ter  beati  sunt  illi  beatitudine  viae,  ^aiortifii  peccatg 
venialia  tecta  sunty  id  est  charitatis  operimento 
veiata ;  quia  charita^  opent  multitudinem  peceaio* 
rum  (I  Petr,  iv),  videlicet  venialiumyquorum  tanta 
est  xultitudo,  ut  illi  qui  perfecti  snnt  in  bac  vita, 
non  possint  omnino  carere  ;  sed  a  charitate  teguo- 

^  tur,ut  non  ostendantur  per  illa  deformes^qui  suot 
charitatis  specie  informati.  Quod  mazime  potest 
de  peccatis  cogitationum  intelligi,  quaenon  ezeuntet 
ad  opus,  umbraculo  gratiae  teguntur  in  corde.  Vel 
eine  dictinctione  iniqoitates  remissae  intelligantnr 
tecta  peccata,  quae  sic  in  baptismo  teguutar  sicat 
in  mari  Rubro(quod  fuit  figura  baptismi^teoti  fae- 
runt  iGgyptii,  qui  flgorabant  peccata,  inseqaentas 
Hebraeos,  id  est  persequentes  virtutes,  qaas  duo 
sibi  invicem  adversantur.Nam  sicut  mareRubrum 
texit  et  delevit  iEgyptios,  sic  aqua  baptismi  tegil 
et  delet  originis  culpam.  Posaunt  et  aliter  intelligi 
tecta  peccata,ut  quia  quod  tegitur  non  videtur,illa 
peccata  tecta  sint  Deo,  quae  non  videntur  ab  eo. 
Deo  namque  pcccata  videre,  idem  est  quod  puni- 
re,  juxta  quod  alibi  dicitur  :  Averte  faciam  luam  a 

C  peccatis  meis  (Psal,  l).  Deus  autem  peccata  qoa 
tegere  voluit,  advertere  noluit,  et  quae  non  adver- 
tuntur  a  Deo,id  est  quae  non  videntar,non  punioo- 
tur  ab  eo,  cum  idem  sit  ipsi  peccata  vldere,  quod 
illa  punire ;  unde  conseqaenter  adjungit :  Beatus 
viry  cui  non  impuiabii  Dominus  peceatum.  Vel  ini- 
quitates  dicuntur,quae  fldem  et  baptismum  prece- 
dunt;  peccatavero,  quae  post  fldem  et  baptismum 
succedunt.  Illa  sicut  debitum  quod  gratia  remitti- 
tur,  sine  satisfactione  aliqua  remittuntor;  qoia 
baptismus  et  oulpam  remittit  et  poenam.  lata  per 
satisfaclionis  studium  studiose  teganturyue  !n  judi- 
cio  revelentur  in  quo  manifesta  fient  occulta  cor- 
dium  (1  Cor.  iv),  et  aperta  erunt  abscondita  tene- 
brarnm  :  ut  hic  tecta  sint,  ibi  detecta,et  hic  detacta, 

D  sint  ibi  tecta.Nam  si  tu  tegiSyDeas  detegit  letsita 
detegis,  Deus  tegit.  Vel  iniquitas,  peccatum  et  do- 
Ins,  possunt  distincte  referri  ad  ofTentam,  quam 
quis  committit  in  Deum,  culpam  qaam  committit 
in  se,  et  nozam  qnam  committit  in  prozimuro,  se- 
cundum  quod  alibi  dicitur:  Pe€ca\*imui  eum  patri" 
bus  nostris^  infuste  egimus,  iniquitatem  fecimut 
{Psal,  cv).  Ergo. 

Beaius  vir,  cui  non  impvtabii  [al.  impuiavif\.  Oo- 
minus  peccaium,  nec  est  in  ore  [al.  spiritu]  ejui  dolus. 

Mortale  peccatum  quandoque  dimittitur^et  qaan* 
tam  ad  culpam  et  quantam  ad  pceoam ;  qaandoqae 
dimittitur  quantum  ad  calpamy  sed  non  omoiiio 


1009 


00MM8NT.  IN  VII  P8ALM08  PCENrTBNT.  —  P8AL.  U. 


lOiO 


quantaoi  ad  poBnam.  Porro,  dnplex  est  pcBna.tem-  A 
poralis  videlicet,  et  perpetua.  Quaodocunque  di- 
mittiurculpa  mortalis.dimittituret  poena  perpetua; 
sed  quandoque  mortalis  dimittitur  culpa,  quod 
temporalia  non  dimittitur  poBna  :  ut,  si  tanta  non 
Bitcontritio>que  ad  deletionemsufOciat  utriusque: 

propterqoodfrequenteri^jungiturtemporali88ati8- 
factio  poBnitenti.Licetenim  Nathan  dixerit  ad  David: 
TramtulU  Daminus  peccatum  iuum  (II  Reg.   xii.) 
predixerattamen  :  UriamEthseumperemistigladiOf 
et  uxorem  ejus  acoepieti  in  uxorem,  quamobremnon 
recedet  gladius  de  domo  iua  usque  in  sempiternum 
{idid.).  Gum  ergo  imputare  sit  etiam  poBnam  tene- 
re,tunc  non  imputatur  peccatum,cum  non  tenetur  in 
poenam,  id  est  cum  itadimittitur,ut  posna  penitua 
relaxetur.Quod  utique  fietcttm  con*uplibile hoc  indue-  -n 
rii  incorrupttonem,et  mortale  hoc  induerit  immorta» 
titatem  (I  Cor,  xv)  :  quia  tunc  abslergei  Deus  omnem 
tacrymam  ab  oeulis  sanctorum.et  jam  non  erit  luctus 
ampliuSfnecclamorjSed  necullus  dolttr:  quoniam  prs- 
terita  transierunl  (Apoc,xxi)ye\  de  praBterito,ille  vir 
est  beatuSyCui  nonimputavit  Dominuspeccatum.id  est 
qui  cavit  sibi  a  criminali  pecoato,  quod   Dotcinus 
imputat  ad  poBnam  «temam.Et  ideo  non  imputavit 
itli  peccatum,  quia  iniquitatee  ejus  remisit,  et  peo- 
cata  texit.  Quia  vero  non  eemper  intelligitur  in 
praeaenti  beatns,  cui  peccatum  non  imputabitur  in 
foturo,  ut  8i  nunc  sit  in  illo  peccatum  mortale, 
quod  tandem  per  poBnitcntiam  dimittelur,  oonse- 
qaenter  adjungit  :  Nec  est  ejus  in  ore  dolus.  Ao  si 
diceret  roanifestiue  :  Ille  vir  est  beatus,  etei  non- 
dum  per  speciem,  tamen  per  fldem,  cui  Doroinus  ^ 
tandem   non   iroputabit  pcccatum  ad  posnaro,  tt 
modo  etiiam  non  esi  dolus  in  ore  ejust  id  eat  excu* 
satio  in  peccatis.  Quia  modo  poenitens  veraciter 
conQletur  peccatum  euuro  ad  veniam,ut  non  excu- 
eet  se,  sed  accuset :  qualis  erat  ille  Nathanael,  de 
qno  Dominus  ait ;  Ecce  vere  Israelitaf  in  quo  dolus 
non  est  [Joan.  i).  Et  ille  humilis  publicanus,   qui 
dixit  ad  Dominum  :  DeuSypropUius  esto  mihipecca- 
iori  (Luc.  xviii).  Dolum  enim  habet  in  ore,  qui  se 
prcdicat  esse  ju8tum,cam  sit  injustus :  a  quo  dolo 
ille  se  reddit  immunemy  qui  suum  non  excusat 
exce88um,ut  lanquam,vere  poBnitens  snum  veraci- 
ter  conGteatur  peccalum.   Alia  translatio  habet, 
in  spiritUy  id  est  in  corde  ejus  dolus  non  esi.  Quo- 
niam  est  dolus  in  corde,  dolus  in   ore  et  dolus  in  ^ 
opere.  De  primo  dicitur :  Dolos  tota  die  medita" 
bantur  (Psal.  xxxvii) ;  de   secnndo  :  Locutus  est 
verba  pacifica  in  doto  (I  Mach.  i) ;  de  tertio  :  Non 
defectt  de  piateis  ejus  usura  et  doius  (Psal.  uv), 
omnes  tamen  ex  corde  proceduot,  unde  ad  remo- 
vendum  omnes  dicit,  quod  non  est  in  spiritu  ejus 
dolus.  Accipitur  tamen  aliquando  dolus  in  bono, 
juxta  quod  inquit  ApostoluB  :  Cum  essem  astutuSt 
doio  vo^  cepi  (II  Cor.  xii).  Estque  dolus  ille  falla- 
oi»,  bic  fero  prudentiflB.  Sicut  et  est  Qctio  mala,de 
qua  dicitur  :  Spiritus  sanctus  disciplinse  effugiet 
fictum  (Sap.  i) ;  et  fictio  bonai  de  qua  dicitur  :  /«- 


sus  finont  se  tongius  ire  (Ltt^.xxiv).Item  est  quoque 
Bimulatio  mala,  de  qua  Salomon  ait  :  Simulator 
ore  decipit  amicum  suum  (Prov.  ii)  :  et  simulatio 
bona,  qua  David  se  simulavit  insanum  coram 
Achis  rege  Getb  (/  Reg.  xi).  Dominus  quoque  dis- 
simulat  peccata  hominum  propter  poBnitentiam. 
Quia  ergo  non  sufficit,ut  quis  abstineal  a  peccato 
ne  sibi  ad  pOBnaro  imputetur  a  Deo,  nisi  hoc  pure 
faciat,  ut  gloriam  consequatur  aBternara  :  cum  et 
bypoorita  propter  inanem  gloriaro  dcclinet  amalo, 
qui  tamen  beatus  non  est,sed  prorsus  infelix^quo- 
Diam  esi  in  spiritu  ejus  doius,  id  est  fallacia  fictio- 
nis.  Ille  ergo  cst  vel  erit  beatus  vir^cui  non  imputa- 
bii  Dominus  peccatum,  nec  tsif  in  ore  vel  in  spirUu 
ejus  dolus.  Sed. 

Quoniam  iacuiinveteraveruni  otnnia  [al.non  habet. 
omnia]  ossa  mea^  dum  ciamarem  toia  die. 

Mira  seotentia,  ut  idem  et  tacuerit  et  clamaverit 

tota  die.  Sed  tacuit  crimina  sua,  qu»  poterat  vere 

clamare,  et  clamavit  merita  sua,  quaB  vere  poterat 

tacere.  Tacuit  criroiaa  sua,  ut  celaret,  et  clamavit 

merita  sua,  ut  jactaret.  Tacuit  unde  proficeret,  et 

clamavit  unde  deficeret.Ergo  et  male  tacuit,etmale 

clamavit,et  ideo  poDoitens  interponit :  Quoniam  to- 

cui  inveteraverunt  ossa  meuy  dum  clamarem  toia  die. 

Dicit  hoc  a  simili  hominis,  qui  medico  plagam  oo- 

cuUat ;  que  idcirco  inveteratur,qaoniaro  non  erra- 

tur,  et  ideo  non  curatur,  quia  occultatur.  Sicat 

enim  sanies  sub  cute  cullecta,tumorem  roultiplicat, 

et  dolorem,  donec  ea  per  apertionem  educta,tumor 

seJetur  et  dolor  :  ita  pulredo  peccati,sub  cordisla- 

tibulo  congregata  inflat  aniroujn  et  perturbat,  do- 

nec  ipsa  per  confessionero  ejccta.inflationisetper- 

turbatiouis  molestia  penitus  mitigetur.Ex  qua  pro- 

fecto  non  solum  spiritus  hilarescit,  sed  et  corpus 

jucundatur,  ut  jam  alleviaturo  se  sentiat,  ingenti 

prius  pondere  prsgravatus.  Licet  ergo  generaliter 

Bit  tacendum  ab  omni  verbo  quod  nocet,tacendam 

taroen  non  est  a  confossione  peccati,8icut  hicdici- 

tur  :  Quoniam  tacui  inveteraverunt  ossa  mea.  Neque 

a  laudeDei,5icutalibi  logitur  :  Si  homines  tacerent, 

lapides  ciamarent  (Luc. xix).^ec  etiam  a  reprehen- 

sione  iniquitalis,  dicenle  propbela  :  Vae  mihi  quia 

iacui,  quia  vir  pollutis  labiis  ego  sum  (Isai.    vi). 

Sed  neque  a  prsdicatione  veritatis,eodero  propheta 

testante  :  Propter  Sion  non  tacebOy  ei  propter  JerU" 

salem  nonquiescam  (Isa.  lxu)  :  nist  forte  sint  ca- 

nes,  aut  porci  qui  audiunt.  De  quibus  Veritas  ait : 

Noiite  sancium  dare  canibus,  neque  margaritas  mU- 

tUe  anie  porcot  (MaUh.  vii).  Unde  Psalmista  dioe- 

bat :  Posui  ori  meo  cuslodiam,  cum  consisieret  pec- 

cator  adversum  me,  obmutui  et  humiliaius  sum^  et 

siiui  a  bonis  (Psal.  xxxviii).  Et  ideo  Salomon  ait : 

Est  iempus   iacendij    et   tempus    loquendi  ^Eccie. 

iii). 

(^rte  Pbarissus  ille  tacuit,  dum  clamaret,  qui 
ascendens  id  templum  ut  oraret,  supprimebat  peo* 
cata,  et  merita  expriroebat ;  Gratias^  iaqmens, tibi 
agOf  Domine,  quod  non  sum  sicut  cosieri  hominumf 


1011 


INNOCBNTII  III  PAPJB  OPUSCUIJL  DUBIA. 


1012 


\ 


raptores,  injj^sli,  adulieri,  aut  etiam  ut  hic  publica-  A  Verum  per  diem  et  noctem  in  hoc  loco  possQiit  in- 


nus  ,  jejuno  bis  in  SabbatOf  decimas  do  omnium  qu3B 
posndeo,  Publicanus  autem  a  longe  stanSt  nolebat 
nec  oculos  ad  ccslum  levare,  sed  percutiebat  pectus 
suum,  dicens  :  DeuSf  propitius  esto  mihi  peecatori 
{Luc.  xviii).  Ecce  publicanus  tacebat  merita,et  cla- 
mabat  peccata.  Quamobrem,  Domino  teste,de8cen- 
dit  hic  justificatus  in  domum  suam  ab  illo  (ibid,), 
Tacui  etiam  ore  celando  delictum,  dum  clamarem 
opere  frequentando  peccatum.  Tunc  enim  peccati 
clamor  ascendit,  cum  impius  perpetrata  frequen- 
tat ;  juxta  quod  Dominus  ait :  Ctamor  Sodomorum 
ascendit  coram  me  {Gen.  xviii).  Fruslra  enim  quis 
satagit  occultare,quod  frequentare  non  cessat.Ve- 
rum  nonnulii  gloriantur  cum  malefecerint,et  in  re- 


telligi  claritas  et  obscuritas,  ut  talis  sit  seosas : 
Quoniam  die  ac  nocte,  hoc  est  in  maQifesto  et  oc* 
culto,  manus  tua,  id  est  correotio  tua,  gravata  ut 
super  me,  hoc  est  graviter  me  afflixlt  :  more  pm- 
dentis  medici,  cujus  manus^cum  necessiias  ezigit, 
urit  et  secat,  ut  curet  et  eanet.  Idoirco  in  hac  c- 
rumna,  id  est  in  hac  gravi  afflictione,c{mt;mta  mi 
ad  te  medicum  meum,  dum  spina  timoris  et  ratio- 
nis  configitur  menti,  ut  conscientia  puQcta  properet 
ad  salutem.  Quia  pars  superior  rationie,  qa»  syn- 
deresis  appellatur,  seroper  pungit  et  etimulat,  id 
est  contradicit  et  murmurat  contra peccatum,  dum 
caro  concupisdt  adversus  spiritum,  et  spiritus  adver- 
suslcarnem  (Ga/a/. v),quamvis  in  hoc  coQflictQScpe 


bus  pessimis  exsultant  {Prov,  ii),  peccatum  suum  n  ratio  sensualitati  succumbat. 


quasi  Sodoma  praedicantes 

Plurimas  autem  sunt  diversitates  clamorum,tam 
in  bono  quam  in  malo,  qusB  leguntur  in  Scripturis 
divinis ;  eed  omnes  referuntur  ad  tres,  videlicet 
cordis,  oris  et  operis.  De  clamore  cordis  dicit 
Psalmographus  :  Ad  te  ctamavi  dum  anxiaretur  cor 
meum  {Psal,  xx).  Et  apostolus  :  In  quo  ctamamus  : 
Abba  pater  {Rom.  viii).  De  clamore  oris  dicit  Psal- 
mista  :  Ad  ipsum  ore  meo  clamavi,  et  exsultavi  sub 
tingua  mea  {Psat.  lxv).  Et  propheta  :  Clama^  ne 
cesses,  quasi  tuba  exatta  vocem  tuam  {Isai,  lviii).  De 
clamore  operis  Dominus  ait  :  Descendam  et  videbo 
uirum  ctamo? em  qui  venit  ad  me^opere  compleverint 
(Gen.xviii).  Et  alibi  :  Sanguis  frattis  tui  clamat  ad 


Potest  tamen  per  spinam  intelligi  oulpa,  qa» 
pungit,  vulnerat  et  crueatat.Pungit  in  cogitatione, 
vulnerat  inj^consensu,  cruentat  in  aolu  ;  quia  tuno 
sanguis  foras  educitur,  cum  oulpa,  qu«  per  aan- 
guincm  designatur,  secuudum  illud  :  Sanguis  san- 
guinem  tetigit,  ad  exteriorem  actum  progreditur 
(Ose,  iv).  Ut  sit  sensus  :  Quoniam  die  ac  naete,  id 
est  assidue,  manus  tua,  id  est  vindicta  tua,  pravata 
est  super  me,  id  est  graviter  me  afflixit  et  percQSfit, 
conversus  sum  in  ssrumna,  hoc  est  aflTectQS  SQm  «• 
rumnosus,videlicet  infelix  et  miser.dfim  spinar^m- 
figiiur,  id  est  dum  culpa  usque  ad  conseneum  et 
actum  producitur;  quiatuno  spina  conflg:itQr,cuin 


plagam  infligit.Vel  secundum  aliam  litteram:  Dmii 
me  de  terra  {Gen,  iv).  Quid  autem  provenerit  ex  configitur  spina,  id  est  dum  humiliatur  8U(.erbia  : 
utroque,  taciturnitate  et  clamore,interponit  et  ait:  ^  quae  sic  in  spiritu  elevat  cor,  sicut  spina  io  dorso 


Inveteraverunt  omnia  ossa  mea  dum  clamarem  tota 
die.  Ossa,  id  est  anima,  scilicet  vires  interiores. 
Sicut  enim  homo  exterior,  id  est  corpus  oum  inve- 
teratur  deflcit  a  virtute,8ic  omnis  fortitudo  interio- 
ris  hominis,  id  est  animse,  quam.idesignant  ossa 
(quia  sicut  ossasunt  infra  carnem,et  illam  susten- 
tant,  sic  infra  corpusest  anima,  illudque  gubernat 
ex  peccati  deGcit  vetustate.  Sed  quoniam  vexatio 
tribuit  intellectum,  subjungit  et  ait : 

Quoniam  die  ac  nocte  gravata  est  super  me  mantis 
tua,  conversus  sum  in  serumna  mea  dum  configitur 
spina. 

Dies  et  nox  accipiuntur  multipliciter  in  Scriptu- 
ris,  videlicet  lux  et  tenebrs9,unde  :  Appeltavii  Deus 


spina 

erigit  corpus ;  cujus  fractio  non  humiliatad  inter- 
itum,  sed  erigit  ad  salutem. 

Sunt  ergo  spine  qu»  pongunt^  sunt  qun  mu- 
niunt,  et  istsB  sunt  bone.  Sunt  et  spine  que  euflb- 
cant,  et  spinae  quse  perimunt,  et  ill«  Bunt  mala. 
Spins  quae  pungunt,  sunt  timor  Dei  et  advereitaa 
ssculi.  De  illis  dicitur  :  Conversus  sum  in  amtmna 
mea,  dum  configilur  spina  :  de  istia  legitur  :  Ecce 
ego  sepiam  vias  tuas  spinis  (Ose,  ii).  Spinn  qu» 
muniunt,  sunt  sollicitudinis  etudium  et  virtutis 
exemplum ;  de  illis  dioitur  :  Sepipossessianem  iuam 
spiniSj  de  istis  legitur  :  Sepi  aures  tuas  spinit,  et 
noli  audire  linguam  nequam  {Eccli.  xxvi  i) ;  SpinK 
qu(B  suffocant  sunt  occupatiooes  saBCuli,  et  motus 


tucem  diem,  tenebras  vero  noctem  {Gen.  i).  Prosperi-  ^  illiciti.  De  illis  legitur  :  Simul  exortx  spinae  suffo- 


tas  et  adversitas,  unde  :  Super  muros  tuos  Jerusa-' 
lem  cowftitui  custodes,  tota  die  ac  nocie  non  tacebunt 
laudare  nomen  Domini  {Isa,  lxii).  Veritas  et  igno- 
rantia,  unde  :  Nox  prascessit,  dies  auiem  appropin" 
quavit  {Rom,  xiii).  Prudentia  et  simplicitas,  unde  : 
Dies  iiei  eruciat  verbum,  et  nox  nocti  indicat  scien^ 
liam  (p5ai.xviii).Justitia  et  iniquitas,  undn :  Siquis 
ambulaverii  in  diti  non  offendit,  quia  lucem  hujus 
mundi  videt ;  si  quis  auiem  ambuiaverit  in  nocte  of^ 
fendit,  quia  tux  non  est  in  eo  (Joan,  xij.  Multis  au- 
tem  et  aliis  modis  accipiuntur  noctes  et  dies,  de 
quibuBlongumessetsingulalimsupponereexempla» 


caverunt  itlud  (Luc.  viii).  de  istis  dicitar  :  Spinas 
tribulos  germinabit  tibi  {Gen.  iii) ;  Spine  qus  peri- 
munt,  sunt  culpas  mortalesy  el  hsreticc  pravitatee ; 
de  iiiis  dicitur  :  Spinse  el  tribuli  naaoantur  m  ma- 
nibus  temutenti  (Prov.  xxvi) ;  de  ietie  legitar  : 
Nunquid  colliguni  de  spinis  uvas,  aui  de  trilmlis 
ficus  ?  {Matlh.  vii).  Ergo  visB  justomm  eine  offenii* 
culo  :  iter  autem  impiorum  quasi  sepes  spinarum 
{Prov.  xv),  et :  Sicut  lilium  inter  spinas^  sic  amiea 
mea  inter  filias  (Cant.  ii). 

Sane  multa  8unt,quibu8  se  poBnitens  agyravatam 
ostendit.  Portitudo  videlicet  aggravantiticom  ail : 


1013 


OOMMRMT.  IN  Vn  P8ALM0B  PGBNITBNT.  —  PSAL.  II. 


1014 


Manui  iua ;  magnitudo  graTaminis^cum  sabjungit: 
Gravata  est  iuper  me;  assiduitas  gravandi,cum  ad- 
dit :  Die  ac  nocte ;  infirmitas  aggravata,cum  dicit : 
Canverstu  sum  in  ssrumna ;  et  aculeus  gravitatis, 
cum  infert  :  Dum  configitur  spina,  Manus  autem 
Domini  diversa  circa  nos  gerit  officia.  Quandoque 
ereantis.  Unde  :  Manus  tuxfeceruni  me,  et  plasma- 
verunt  me  (Job  x) ;  quandoque  minantis,  unde 
Adkuc  manus  tua  extenla  (Isa,  v) :  quandoque  per- 
cutientis,unde  :  Manus  Domini  tetigit  me  {Job  zix); 
quandoqoe  protegentis,  unde  :  Sub  umbra  manus 
sux  protexii  me  (Isa,  xux) ;  quandoque  largientis, 
unde  :  Aperis  tu  manum  tuam^  et  imples  omne  ant- 
mal  benedicHone  (PsaL  cxliv).  Sequitur  : 

Deliciufn  meum  cognitum  tibi  feci,  et  injustUiam 
meam  non  operui  [al.  abscondi]. 

InhacaecundaparteBuam  confessionemcommen- 
dat,  ostendens  eam  esse  perfectam,  cautam,  humi- 
lem,di8cretam,devotametefficacem.Perfectam,quiA 
et  confitetur  dilecta,  et  confitetur  pecoatay  unde  : 
Deltcium  meum  cognitum  iibi  feci ;  cautam,  quia 
non  ex  casu  fortuito,  sed  ex  certo  proposito  confl- 
tetur.  Unde  :  Dixiy  confitebor  injustitiam  meam  Do- 
mino ;  humilem,  quia  non  gloriatur,  excusando 
peccatum,  sed  humUiatur,  accusando  seipsum, 
unde  :  Con/itebor  adversum  me ;  discretam  quia 
non  commemorat  alienam  oflTensam,  sed  pronun- 
tiat  suam  culpam,  onde  :  Pronuntiabo  tnjustitiam 
meam ;  devotam,  quia  non  eam  indifiTerenter  cui- 
libet  homini,  sed  reverenter  pronuntiat  ipsi  Deo, 
unde  :  Pronuntiabo  eam  Domino^  efflcacem,  quia 
non  pronuntiavit  eam  in  vanum,  sed  ad  magnum 
profectum.  Unde  :  Et  tu  renUsisti  iniquitatem  cor- 
dis  mei.  Ergo  detictum  meum  cognitum  tibi  fecij  ei 
injustitiam  meam  non  operui.  Hic  scribitur  dia- 
psalma  :  quia  cum  primo  egisset  de  gratia,  per 
quam  remittuntur  iniquitates  et  teguntur  peccata, 
ne  imputentur  ad  pocnam  :  et  secundo  egisset  de 
culpa,  per  quam  peccata  tacentur,et  merita  excla- 
mantur,  unde  ossa  inveterascunt :  et  tertio  egisset 
de  p(Bna,8eoundum  quam  manus  Domini  aggrava- 
tur,  et  spina  conflgitur,  unde  peccator  convertitur 
in  srumna  :  nunc  quasi  dividens,  et  distinguens, 
singulorum  rationes  exponit,  incipiens  prudenter  a 
medio)  ut  compelentius  conjungat  extrema.  Ac  si 
dixisset  apertius  :  Quoniam  tacui,  inveteraverunt 
ossa  mea,  dum  clamarem  tota  die.Idcirco  delictum 
meum  cognitum  tibi  feci,  et  injustitiam  meam  non 
operui ;  sed  dixi,  ConfUebor  adversum  me  injustitiam 
meam  Domino,  ct  tu  remisisti  impietatem  cordis  mei  ; 
et  quoniam  beati  sunt  quorum  remissas  sunt  iniqui' 
tates,  et  quorum  iecta  sunt  peccata  :  et  quoniam 
bealus  vir^  cui  nan  imputabit  Dominus  peccaium^ 
nec  est  in  ore  ejus  dolus  :  ideo  pro  hac  orabii  ad  te 
omnis  sanctm^  in  tempore  opportuno.  Verumtamen 
in  diluvio  aquarum  multarum  ad  te  non  approxima^ 
bunt.  Quoniam  autem  die  ac  nocte  gravata  est  super 
me  manus  tua^  conversus  sum  in  aerumna  mea,  dum 
eon/igitur  spina.ldeo  iu  es  miki  refUgiumapreuura, 


A  9Ma?  drcumdedii  me,  exultaito  mea^  erue  me  a  cir- 
cumdantibus  me  :  quia  tu  parcis  et  8anas,tu  morti^ 
ficas  et  vivificas,  tu  deducis  ad  inferos  et  reducis 
(I  Reg.  ii).  Ergo  detictum  meum  cognitum  tibi  feciy 
ei  injustitiam  meam  non  operui. 

Est  operimentum  nature,  operiroentum  Scrip-  - 
turae,  operimentum  gratisB,  operimentum  poeni- 
tentiffi,  operimenlum  conscienlis,  operimentum 
oulpsB,  operimentum  gehennse.  De  primo  :  Nec  Sa- 
lomon  in  omni  sua  gloria  coopertus  esi  sicut  unum 
ex  istis  (Matth.  vi)  :  et :  Sicui  opertorium  mutabit 
eos  ei  mutabuntur  {Psat  a).  De  secundo  :  In  his  qui 
pereunif  Evangelium  est  opertum  (I  Cor.  iv) ;  et : 
Gortins  facte  sunt  ad  operiendum  tabernaculum 
Dei,  de  hyacinthOj  purpura,cocco  bis  tinctOf  ac  bysso 

B  retoriaf  opere  polymitario  (Exod.  xx).  De  tertio  : 
Charitas  operit  multitudinem  peccatorum  (l  Pei»  iv) ; 
et  :  Operuisti  peccata  eorum  {Psal.  Lxxxnr).  De 
quarto  :  Operui  in  jejunio  animam  meam  {Psat. 
Lxviii) ;  et :  Operiantur  confusione  et  pudorCy  gui 
quxrunt  mala  mihi  (Psal.  lxx).  De  quinto  :  Vat 
quod  non  habel  operculum  est  immundum  (Num,  xix). 
De  sexto  :  Operii  sunt  iniquitate  ei  impietate  sm 
(PsaL  Lxxii).De  septimo  :  Vadam  et  non  rev^rtarad 
terram  tenebrosam  et  opertam  mortis  calligine(Job  x). 
Est  praeterea  operimentum  corruptionis,  de  quo 
legitur  :  Vermes  operieni  eos  (Job  xxi) ;  operimen- 
tum  confusionis,  de  quo  dicitur  :  Operiantur  sicui 
diploide  confusione  sua  (PsaL  cviii) ;  operimentum 
mortis,  de  quo  scribitur  :  Operuit  nos  umbra  mor^ 

f%  iis  (PsaLxLii) ;  et  operimentum  ornatus,  de  quo  ad 
Luciferum  dicitur :  Omnis  lapis  pretiosus  operimen- 
tum  tuum  (Ezech.  xxviii).  Ex  his  potest  trahi  simi- 
lis  de  reclo  distinctio,ad  id  quod  prsdictum  est  de 
tectis  peccatis.  Inter  delictum  et  peccatum  distin- 
guitur  :  quia  delictum  in  omittendo,  peccatum  in 
committendo  consistit ;  delictum  enim  est,  non 
agere  faciendum,  et  peccalum  est  facere  non  agen- 
dum.  Ad  deiictum  pertinet  negligentia,  que  facien- 
dum  omittit:  et  ad  peccatum  pertinet  injustitia^que 
non  agendum  committit.  Quia  ergo  poenitens  iste 
tacendo  deliquerat  et  clamando  peccaverat, idcirco 
nunc  dicit  :  Delictum  meum  cognitum  iibi  feci^  quia 
deliquit  tacendo  :  ei  injustitias  meas  non  operui^ 
quia  peccavi  clamando  :  patenter  ostendens,  quod 

^  debet  pcenitens  conflteri  delicta  pariter  et  peccata, 
cum  quandoque  deiictum  sit  gravius  quam  pecca- 
tum.  Nam  et  in  Levitico  (cap.  vii)  distincte  praBcipi- 
tur,ut  ofi^eratur  sacrifici  u  m  pro  delicto  et  pro  peccato. 
8ed  dices:  Gum  Deus  eciat  omnia,etiam  antequam 
fiant,  tanquam  praescius  omnium  et  conscius  sin- 
gulorum  quid  est,  quod  iste  pGBnitens  dicat  Deo  : 
Delictum  meum  cognUum  tibi  feci,  tanquam  illud 
prius  Deo  fuerit  absconditum,  sed  postea  per  ejue 
confessionem  faclum  Deo  sit  notum.Sciendum  est 
ergo,  quoi  quandoque  sciens  scienti,  quandoque 
nesciens  nescienti,  quandoque  nescienti  sciens,  et 
quandoque  soienti  nesciens  aliquid  notum  facit. 
Cum  enim  duo  aliquid  sciunt,8ed  alter  alteri  super 


1015 


INNOCKNTII  III  PAP^  OPUSCULA  DUBIA. 


1016 


eo  suam  conscientiam  aperit,  tunc  sciens  scienti  A  terito  :  Pronuntiavi  :  et  de  fuUiro  :  Remittes  :  sed 


illud  cognitumfacit.Gum  autem  duo  idem  ignorant, 
8cd  qni  non  intelligit,  dicit  illud  ei,qui  statim  au- 
ditum  intelligit,  tunc  cognitum  illud  facitnescieDS 
nescienti.Ex  duobus  his  membris  intelligi  popsunt 
reliqua  duo  membra.  Poenitpns  ergo  ppccatum  vel 
deliclumsuum  diciturcognitum  fQcereDeo,quando 
per  confessionem  aperit  super  illo  conscienliam 
suam  Deo,  ut  quod  prius  volebat  abscondi,  modo 
studeat  confiteri  [al,  rcvelari].Ne  quis  ergo  perpe- 
ram  intelligeret,  quod  delictum  suum  dixerat  se 
fccisse  cognitum  Deo,tanquam  Deusillud  nescisset, 
donec  ipsum  ei  pcBnitens  revolaseet^determinando 
subjungit :  Injustitias  meas  non  operui,  sed  dixi : 
Confitehor ;  oslendens  quod  idem  est  delictum  Deo 


econvorso,  de  futuro  dicit  :  Pronuntiabo  :  et  de 
praBtcrito  :  Remisisti  :  ut  patenter  ostendat,  qood 
peccntum  prius>eniit(itur  pcr  compunctioDem  cor 
d's  a  Deo.  quam  pronuntietur  per  confessionero 
oris  ab  homine.  Unde  patet,  quod  non  est  intelli- 
gendum  hoc  deinteriori  confessione.qum  corde  fit 
Deo,  sine  qua  peccatum  nunquam  reniittitur,  scd 
de  exteriori  confessione,  quaa  ore  fit  homioi,  sciti- 
cct  8accrdoti,quse  sffipissimc  sequitur  remi88ioDenn 
peccati.  Sed  forsan  opponcs  :  Quid  ergo  necesse 
est  pcccatum  connteri,si  jamestomDinoremissum? 
Profccto,  ne  redeat  per  contemptum  ;  quia  pr»cep- 
tum  est,quod  prceterire  non  WceU  Confitemini  alter- 
uirum  peccata  vesira  (Jac,  v).  PraBoeptum  etiain 


oognitum  facere,quod  injustitiam  non  abscondere,  -.  est  in  Lovitico,ot  vir,in  cujus  cute  variuscolorap- 
sed  potius  confitori.  Ait  igitur  :  tnjustiiias^meas      paret,  veniat  nd  sacerdotem,  et  oslendat  se  illi 


non  operui,  sed  potius  aperui,  ut  tu  operires  : 
detcxi,  ut  contegeres  :  cognovi,  ut  tu  ignosceres. 
Et  ideo. 

Dixi  :  Pronunliabo  [al.  confitebor]  adversus  me  in- 
jusiitiam  meam  Domino,  et  iu  remisisli  iniquiiatem 
cordis  [al.  peccati  met\, 

Est  confessio  peccatoris,  confessio  laudatoris,  et 
confessio  assertoris.De  prin^a  dicit  Jacobua  :  Con* 
fitemini  alierutrum  peccaia  vestra,  et  orate  pro  invi' 
cem,  ui  salvemini  {Jac»\),De  secunda  Dominus  ait: 
Confittbor  iibi,  Domine  Pater  cxli  ei  terrx  (Maiik, 
lO.Do  tertia  dicit  Joannes  :  Confessus  esi^ei  non  ne- 
gaviif  ci  confessus  est^  quia  non  sum  ego  Clirisius 


{Levit  xiii).  Per  quod  dalur  intelligi,  quod  peceati 
confessio  (quae  per  lepram  designatur)  facienda 
est  sacerdoti.  Hoc  ipsum  innuitur  per  id  quod  ju- 
betur.ut  vitulus  adducatnr  ad  ostium  tabernacoli, 
etcoram  Domino  immoletur  (Lmt.iv^VPost  cnlparo 
qucque  remissam  necessaria  est  satisfactio,  CDJus 
pnrs  est  non  minima  pudoris  confusio,  quam  sns- 
tinot  in  confessione  peccator.  Ego  dixi  corde:  Con- 
fitehor  rtT9,Dixi  praeteriti  est  temporis  :  quia  diccre 
corde  prscedit  remissionem  peccati.  Dixi  ergo  non 
tanqnnm  improvidus  et  incautus,  et  casu  fortuito, 
sed  tanquara  providus  et  diligens,  ex  certo  pro- 
posito,  id  eat  deJiberavi,  statui,  et  proposui,  hoc 


(Joan.  i).  Quolibet  islorum  modorum  quidam  bene  p  ""*"'  =  Conlitfbor  ;  sed  contra  quem  ?  Adver»um 
confllenlur,  quidam  male.  Bcne  David,  qui  cum  ^  »!"•'>**""  =  «"'?»<'««'"'.  <-;0"ra  ejus  vicano.  vide- 


dixisset:  Pecca  jif&iQilim  audivit :  Ei  Dominus  iran^ 
itulii  peccaiuin  iuum  (11  Beg,  xii)  ;  male  Judas, 
qui  cum  dixisset  :  Peccavi  tradens  sanguinem  /u- 
stum,  statim  abiil  et  taqueo  se  suspendii  (Maiih. 
XXV. i).  Ilom  bene  conlitentur  illi  qui  dicunt :  Con- 
fHebUdur  tibi^  D3us,  confitebimur^  ei  invocabimus 
notnen  tuum  (Psal,  lxxiv).  Male  confiLentur  illi,  do 
quibus  dicitur  :  Confitebuniur  tibi^  cum  benefeceris 
eis ;  si  lero  non  fuerini  saturali^murmurabunt  {Psal, 
XLViii) ;  Bursus  bene  confitentur  illi,de  quibus  di- 
citur  :  Qui  me  confessus  fuerii  coram  hominibuSf  ei 
ego  confitebor  eum  coram  Paire  meo  (Luc.  xii).  Mele 
vero  confitentur  illi,de  quibus  dicitur  •  Confiteniur 
se  nosse  Deum,  faciis  auicm  negant  (Tit,  i). 


licet  sacerdote;  quid  ?  injuetitias  meas,  a  meipso 
commissae  ;  quare?  Quia  iu  solus  potes  dimittere 
peccata,  et  remisisii  iniquiiatem  cordis  mei.  Licet 
eniroquaedam  iniquitas  peractumcorporisoommit- 
tatur,  principaliter  tamen  per  affectum  cordis  com> 
mittitur ;  juxta  quod  Veritas  ait  :  De  corde  exeunt 
cogitationes  matse,  homicidia,  adulteria,  fomicatiO' 
nes,  furia^  faisa  testimania,  biasphemiae.  Hae  sunt 
quae  coinquinant  hominem  (Matth,  xv).  Et  ideo  mor- 
taie  peccatum  impietatem  cordis  appellat. 

Porro,  sunt  quidam  qui  pcccatum  utiqne  conG- 
tentnr,  non  tamen  advcrsus  se,  quia  retorqnent 
illud  in  proximum,  vrl  in  diabolum,  vel  in  Deam, 
sicut  primi  parentes  :  Mulier,  inquit  Adam,  quam 


Ista  sane  percatori  sunt  necessaria,  ut  vere  poe-  "  dedisli  mlhi  sociam,  dedii  mihi  de  iigno,  et  comedi. 


nitens  justificetur  a  Dominn,  vidclicet,ut  convcrta- 
tur  et  recedat  a  malo,  unde  :  Conversus  in  aerumna 
mea,  dum  configilnr  spina:  quia  per  malum  poDnae 
recessi  a  malo  culpffi,ut  compungatur  et  doleatde 
commisso,  unde  :  Configitur  spina  :  quia  ex  poeni- 
tentia  pungitur  conscientia  ;  ut  cordo  rrcognoscat 
et  confiteatur  offensas,  unde  :  Delictum  meum  co- 
gnitum  fibi  feci,  ei  injustitiam  meam  non  operui;  ut 
proponat  et  ore  suo  pronuntiare  peccatum,  unde  : 
Di-vi  :  Pronuntiabo  adversum  me  injustitiam  meam 
Domino  :  Et  sic  adest  remissio  peccalorum,  unde  : 
7«  remisisii  impietatemlcordii  mei.  Non  ait  de  prae- 


Bva  quoque  respondit  :  Serpens  decepit  twe ,  ct  eo- 
medi  (Gen.  iii)  Quidam  vrro  dcputant  illud  fato, 
vel  eventui,  aut  nalurffi,  sicul  quidam  bsretici, 
mcnticntcB  duas  naturas  esse  in  homine,unam  ho- 
nam  pecundum  spiritum,  quaro  dlcunt  a  bono  Deo 
lucis  auctore  esse:  alteram  vero  malam  secundom 
carnero  [at  corpus]  quam  dicunt  esse  maiam,  a 
malo  Dco,  principe  tcnebrarum.Vel  sicut  alii  men- 
tiuntur,  dicentes  ex  dispositione  stellarumt  qa%ro 
constellationem  appellant,  omnia  iDferiora  contin- 
gere;  aliia  prorsus  fntuis  assereDlibos,  qaod  om- 
Dia  casu  coDtiogunt,  uDiversia  tamen  de  vanitate 


1017 


COMHBNT.  IN  YII  P6ALM0S  PGBNITBNT.  —  PSAL.  II. 


1018 


convenientibus  in  idipsam  :  quoniam  arbitrii  peri- 
munt  libcrtatem,  cum  ad  casum  sufnciat  sibi  bo- 
mo :  quia  solus  precipitare  polcst  seipsum,  eed 
jam  confractus  ei  casu,  non  potest  per  seipsum 
surgere  solus,  sed  alio  indiget  adjulore.  Dicat 
ergo :  Ego  sum  qui  peccavi.  ego  qui  stulteegi,  sed 
tu,  Domine,  miserere mei,  sanaanimam  meain, quia 
peccavi  tibi :  etiam  cum  persuadenti  consensi,  qui 
debui  dissentire.  Unde  recte  poeaitcns  iste  ait ; 
Pranuntiabo  injustitias  meas  Domino.  Quasi  diceret: 
Non  aiienas,  sed  proprias ;  quia  licet  interduui  sug- 
gerentd  alio,  semper  tamen  eoconseniientegerun- 
tur,  cave  tamen  prudenter,  ne  sic  tua  confitearis 
peccala,  ut  aliena  reveles :  ne  forte  cum  aduite* 
rium  conGteris,  prodas  eam,  cum  qua  adulterium 
ipsum  commisisti ;  quia  non  alienas,  sed  tuas  de- 
bes  injustitias  conGteri.  6ed  dices :  Quid  si  pecca- 
tor  non  possit  exprimere  circumslantiam  culpae 
siue  designatione  persone  :  puta,  si  filius  cum  nia- 
tro  detestabilem  perpetrarit  incestum?  Faciet  ergo 
quod  potest,  utsic  suam  ezprimatculpam,ut  sup- 
primat  alicnam  olTensam  :  sed  non  sic  alienam 
supprimatofTensam,  utsuamnonexprimatoulpum, 
maxime  coram  idoneo  sacerdote,  videlicet  discreto 
et  honesto,  qui  prodesse  possit,  obcsse  uon  possit. 

Tu  ergo  peccator  quantiscunque  sis  criminibus 
aggravatus,  ne  dubites  aut  formides  ea  Domino 
confiteri,  tanquam  confessus  in  judicio  condemnari 
debcas  pro  convicto  ;  quia  secius  est  in  divino  ju- 
dicio,  quam  humano.  Qui  enim  coram  Deo  seipsum 
accusat,  Deus  illum  excusat :  et  qui  coram  Deo 
seipsum  excusat,  Deus  illum  accusat.  In  humano 
quippe  judicio,  cum  reus  peccatum  confitetur,  Ju- 
dex  instruitur;  in  divino  vcro  judicio,  cum  reus 
conGtetur  peccatuni,  Deus  obliviscitur.  Nam  gua- 
cunque  hora  peccalor  conversus  fuerit  et  ingemuerit, 
omnium  iniquitatum  ejus  non  recordabor  ampliuf, 
ait  Dominus  {Ezech.  xviii).  In  illo  judicio  cum 
reus  conGtelur  peccatuui,  damnatur:  in  isto  vero 
judicio  cum  reus  conGletur  peccatum,  absolvitur. 
Propter  quod  dicit:  Dixi:  Pronuniiabo  adversum 
me  injustiliam  meam  Domino^  et  tu  remisisti  tmpieta- 
tem  cordis  mei.  Dic  ergo  iniquitales  tuas  utjustifi- 
ceris  (Isai,  xliii)  ;  quia  justus  in  principio  sermunis 
accusalor  est  sui  {Prover,  xviii);et:  Qui  abscondit 
scilcra  sua,  non  dirigetur:  qui  autem  confessus  fue- 
ril  et  dimiserit  ea  misericordiam  consequelur  {Prov. 
xvvui)  sicul  David  qui  cuin  dixisset :  Peccavi,  statim 
audivit  a  Nathan  prophela :  Transtulit  Dominus  a 
te  pecratum  tuum  (11  Reg.  zii),  uude  alius  merito 
clamubat  ad  Dominum :  Confitebor  tibi^  Domine, 
quoniam  iratus  es  mihi,  conversus  est  furor  tuus  et 
consolatus  es  me  [Isai,  xii).  Verum  non  omnis  con 
fcssio  taiis  est.  Nam  est  confessio  miserabiliter 
desperantis,  ut  Judoe,  qui  dixit  :  Peccavi  tra- 
dens  sanguinem  justum,  sed  abiit  et  laqueo  se 
suspendit  {Matth,  xxvi).  Gain  quoque  dixit  ad  Do- 
minum  :  Major  est  iniquitas  mea  quam  ut  veniam 
merear:  qui  vagus  et  profugus  abiit  super  ter- 


^  ram  (Gen.  iv).  Et  est  confessio  fallacUer  simulan" 
tis,  ut  Saulis,  cum  dixisset  ad  Bamuelcm  :  Peccavi 
quia  prxvaricatus  sum  sermones  Domin\  timens 
populum  :  sed  nunCf  quxsOt  poria  peccatum  meum. 
Ait  Samuel  ad  Saulem :  Quia  projecisti  sermonem 
Dominif  projecit  te  Dominus  (/  Reg.  xv).  Et  est 
ooufessio  inutilitcr  lamentantis,  ul  eorum  qui  talia 
in  infernodicturi  sunt:  Erravimiu  a  via  veritatiSf 
et  lumen  juxtiticB  non  luxit  nobis.  Quid  profuit  nobis 
superbia,  aut  quid  divitiarum  jactantia  contulit  fW- 
bis  ?  Transierunt  illa  omnia  tanquam  umbra,  et  nos 
in  matignitate  noxira  consumpti  sumus :  quia  spes 
impii  tanquam  lanugn  est,  quse  a  venfo  dispergitur 
in  procelia  (Sap.  v).  Ilumilis  autem  et  vera  cunfes- 
sio  illa  est  salutifera,  de  qua  protinus  subditur : 

U  Pro  hac  orabit  ad  te  omnis  sanctus  in  tempore 
opportuno.  Verumtamen  in  diluvio  aquarum  mulla- 
rum  ad  eum  non  apprcvimabunt. 

In  hactertiapartecommendatremissionempecca- 
torum,perquamju8tiGcatur  impius,et8anctiGcatur 
iniquus:  distinguensintefDominumsanctiGcantem 
et  scrvum  sanctiGcatum  :  ^nter  csusam  sanotiG- 
candi,  et  tempus  sunctiGcatlonis,  cum  ait :  Pro  hac 
orabit  ad  te  omnis  sanctus  in  tempore  opportuno. 
Satis  enim  apparet  quis  orat,  quoniam  omnis  san^ 
ctus^  videlicel  servus  sanctiGcatus :  et  ad  qucm 
orat,  quoniam  ad  te,  videlicot  Domiuum  sanctifi- 
cantem :  et  quare  orat,  quia  pro  bac,  id  est  pro 
impietatis  rcmissione,  quoc  sanctiGcationis  e&t 
causa  :  et  quando  orat,  quia  in  tempore  opportuno, 
id  ebt  in  vita  prcesenti,  quas  suncliGcandi  opportu- 

^  nitatem  impendit. 

Consequenter  autem  adjungitur  duplex  sanctita- 
tis  utilitas  :  una  in  futuro,  quoniam  in  ditacio  aqua- 
rum  multarum  ad  eum  non  approximabunt,  id  est 
ad  sanctum :  et  altera  in  prxsenti,  quoniam  /u, 
inquit  sanctus  ad  Dominum,  refugium  meum,  a  pres* 
sura  qux  circumdedit  me.  Quasi  dicat :  In  futuro 
eripies  ab  ungustia,  et  in  proisCDti  sanctum  prote- 
ges  u  pressura.  Pro  hac  igitur,  id  est  remissione 
peccuti,  vel,  impietate  tollenda,  orabit  ad  te  omnxs 
sancius^in  icmpore  opportuno ;  quia  nullus  est  adeo 
sauctus  in  vila  prajdeuli,  qui  oniniuo  careat  pec- 
cato.  Num  si  dixerimus  quia  peccatum  non  habemus^ 
ipsi  nos  seducimus,  tt  veritas  in  nobis  non  cst  (/ 
Joan.  i).  ErgD  quilibet  in  hac  vita  quantumlibet 

D  sanctus,  iudiget  remissione  peccati ;  ct  ideo  pro 
hac  orabit  ad  te  omnis  sanctus  in  tempore  opportuno, 
id  est  dum  tempus  opportunum  existit  ad  remit- 
tenda  peccuta,  videlicet  pr<i8ens  vita.  Propter  quod 
alibi  dicitur :  Quserite  Dominum,  dum  inveniri  po- 
test:  invocate  eum^dum  prope  est  {Isai.Lv);  quia 
prope  est  Dominus  omiiibus  invocantibus  eum  in  VC' 
rita!c  {Psat.  cxuv).  Adhuc,  ioquit,  le  loquente,  di- 
cam  :  Ecce  adsum  {Isai.  ui).  In  alia  quippe  vita 
inutiiiier  orat,  qui  non  orut  utiliter  io  hac  vita  : 
qucmudmodum  dives  ilic  sepultusio  inferno,  cum 
clamasset:  Pater  Abraham,  miserere  meiy  et  mitte 
La%arum,  ut  intingat  extrcmum  digiti  sui  in  aquam,  1 1 


1019 


INNOCBNTU  III  PAPJB  WVBCULk  DUBIA. 


10» 


refrigerei  linguamfneam.quiacruciorinhacflamma,  A 
Dixit  illi  Abraham:  Fili,  recordare  quia  recepistt 
bona  in  vita  tua,  et  Lazarus  simititer  mala  :  nufwau- 
tem  hic  consolaiur,  tu  vero  cruciaris  (Luc.  xvi).  Et 
in  his  omDibus  inter  dos  et  vos  chaos  DQagnum 
firmalum  est.  FatusB  quoque  virgiDes  clamahant 
dicentes  ^Domine,  Domine^  aperi  nobis;  quibus  Domi- 
nus  respondit :  Amendico  vobis,  nescio  vos{Matth,xxw). 

Verum  et  si  pro  hac  oret  ad  te  omnis  sanctus  in 
tempore  opportuno :  illi  tameo  qui  suot  in  diluvio 
aquarum  muUarumf  id  est  iu  fluzu  carnalium  vo- 
Inptatumi  do  quibus  legitur :  Aqux  furiivx  dulcio- 
fes  sunt  cffiteris  [Prov,  ix) :  vel  in  confusione  diver- 
sarum  sectarum,  de  quibus  dicitur :  Qui  emittU 
aquaSf  caput  est  jurgiorum  (Prov.  xvii),  non  approxi- 
mabunt  ad  eum,  id  est  Oeum»  hoc  est  ad  te,  mutata  B 
persona,  sicut  alibi  legitur :  Domini  est  salus  et  super 
populum  tuum  benediclio  tua  (PsaL  iii).  Quia  tales 
indigni  8unt,in  Domino  appropinquent.  Vel  ipssB 
Aqu8Bnonapproximabuntadeum,id  estadsanctum 
quia  aquxmultx  non  poterunt  exstinguerecharitatem 
{Cant,yiu),  sicutnon  approximaruntaquaBad  Noein 
diluvio  (Gen,  vii) :  quia  in  judicio  vir  sanctus  a 
pcenis  et  angustiia  erittandem  immuuis.  Quasi  di- 
cat :  Licet  in  hoc  seculo  vir  sanctus  non  careat 
omni  culpa,  unde  orat  pro  hac,  id  est  pro  remis- 
sione  impietatis,  in  diluvio  tamen  aquarum  mulla- 
rum  ad  eum  non  approximabunt ;  quia  tunc  eum 
extrema  confusio  non  tenebit.  Heu  quot  mergun- 
tur,demerguntur,  etsubmergunturinistisdiluviis; 
propterea  clamandum  est  cum  Propheta :  Salvum  n 
me  fac,  Deus,  quoniam  intraverunt  aquas  usque  ad 
animam  meam  :  infixus  sum  in  limo  profundi,  et 
non  est  sabstantiaf  veni  in  altitudinem  mariSf  et 
tempestas  demersit  me  (Psat,  lxviii).  Diluvium  au- 
tem  non  solum  accipitur  in  malo,  secundum  illud : 
Perdam  aquis  diluvii  omnem  camem  (Gen,  vi),  quod 
inteliigendum  est  de  mortali  peccato,  vel  finali  ju- 
dicio :  sed  etiam  in  bono,  secundum  illud  :  Domi- 
nus  diluvium  inhabitat  (Psal.  xxvin),  quod  intelli- 
gendum  est  de  sacramento  regenerationis  huma- 
n»,  vel  de  profundo  dispositionis  divinas.  Aqua 
enim  multis  modis  accipitur  in  Scripturis  divinis; 
nam  est  aqua  natur»,  doctrin®,  sapientiae,  gratiae, 
cnlpae,  pcensB,  miseriaB.  De  aqua  naturaB  legitur : 
Spiritus  Domini  ferebatur  super  aquas  (Gen,  i),  et : 
Aquse,  quse  super  ccelos  sunt,  laudent  nomen  Domini  D 
(PsaL  cxLviii).  Deaquadoctrinedicitur:  Tenebrosa 
aqua  in  nubibus  aeris  (PsaL  xvii),  sed  est  aqua 
perversflB  doctrinsB,  de  qua  legitur  :  Qui  emittU 
aquas^  caput  est  jurgiorum  (Prot'.  xvii).  Et  aqua 
doctrina3  sanae,  de  qua  dicitur :  Aquas  tuas  in  plateis 
divide  (Prov,  ? ^ ;  possunt  tamen  perverse  aque 
sanari,  juxta  iilud  :  Sanavi  aquas  has^  et  non  erit 
mors  in  eis  uttra,  neque  sterilitas  (IV  Reg.  ii).  De 
aqna  sapientiaB  legitur  :  Aqua  sapienti3S  salutaris 
potabii  ilium  (Eecli.  xv),  quod  dicitur  ad  diCTeren- 
tiam  sapientiffi  sscularis,  de  qua  prsecipitur : 
Non  comedeiis  ex  eo  crudum  quid,  nee  codum  aqua. 


sed  assatum  tantum  igne  (Exod.  xii).  De  aqoa  gra- 
tiae  Dominus  ait :  Qui  biberit  ex  aqtsa  quam  ego 
daboeiy  (iet  in  eo  fons  aqum  salientis  in  vitamaUemam 
(Joan  iv).  De  aqua  oulpsB  dixit  Jacob  ad  Roben: 
Effusus  es  tanquam  aqua,  non  crescas  (Gen.  xlix). 
De  aqua  pcenffi  dicitur  :  Transivimus  per  ignem  et 
aquam,  ei  induxisti  nos  in  refrigerium  (Psai.  lxv), 
De  aqua  miseri»  legitur  ;  Intraveruni  aqurn  usque 
ad  animam  meam  (PsaL  lxyiii).  Et  snnl  istaB  miae- 
seriffi  vel  angusti»,  non  solum  temporales  et  trans- 
itorise,  verum  etiam  interminabiles  et  perpetnc 
de  quibus  legitur :  Submersi  sunt  tanquam  plum- 
bum  in  aquis  vehementihus  (Bxod.  xv).  Et :  Trans- 
ibuDt  de  aquis  nivium  ad  calorem  nimimm  {M  zxnr). 
Prseterea  ipse  Bpiritus  sanctus  dioitnr  aqoa,  onde : 
Flumina  de  ventre  ejus  fluent  aquae  vivx  {Joan.  vn). 
Spiritualis  intellectus :  Irfiplete  hydrias  aqua  (Joan. 
ii).  Baptismus  :  Et  de  latere  GhnBti  profluxit 
sanguis  et  aqua  (Joan.  zix).  Populus:  Aqus  multc, 
populi  multi  sunt  (Apoc.  xix).  Et :  Omnes  dilabon- 
tur  quasi  aqux,  qux  non  revertuntur  (II  Reg.  xiv). 
Seqnitur : 

Tu  es  mihi  refugium  a  pressura  [al.  meum  a  tri" 
bulatione]  quae  drcumdedit  me :  exuUatio  mea,  erue 
me  a  circumdanlibus  me. 

Interdumetoppressoresinsistuntyetoppreesiones 
obsistunt ;  interdum  non  insistunt  oppreesoree,  sed 
obsistunt  oppressiones,  interdum  aotem  oon  ob- 
sistunt  oppressiones,  sed  oppressores  insietnnt. 
His  qui  sunt  fragilea,  etsi  non  insteterint  oppres- 
sores,  obsistunt  tamen  oppressiones,  quia  facile 
succumbunt  adversis ;  hisqui  fortes  Bunt,  etsi  op- 
preEsores  insistaot,  non  tamen  oppreBsiones  ob- 
Bistunt,  quia  resistunt  fortiter  adversitatibos ;  his 
autem  qui  sunt  mediocres,  com  inBiBtont  oppres- 
Bores,  obsistunt  oppressiones :  et  ideo  qoia  difOcile 
eit  in  igne  esse  et  non  ardere.  orat  vir  Banctoe  non 
Bolum  ab  oppressioDibus,  sed  et  ab  oppresBoribus 
liberari,  cum  ait :  Tu  es  refugium  mihi  a  pressura 
quas  circumdedit  me,  exultatio  mea,  erue  me  a  eir- 
cumdantibus  me.  Quasi  dicat :  Libera  me  ab  op- 
pressionibus  meis,  quia  tu  es  refugium  mihi,  a 
pressura  quae  drcumdedit  me :  sed  et  redime  me  a 
eircumdaniibus  me,  id  est  libera  me  ab  oppreBBori- 
bus  meis. 

Sane  principales  quatuor  snnt  virtotes,  qoe  men- 
tem  viri  sancti  circumdant,  videlicet  jostitia,  pro- 
dentia,  temperantia,  et  fortitodo.  Habet  enim  ab 
anterion  parte  jostitiam,  a  posteriori  parte  proden- 
tiam,  temperantiam  a  dextris,  fortitodinem  a  si- 
nistris.  Gongrount  bene  loca  virtutibus ;  nam  me 
Bunt  ante,  sunt  certa ;  qo»  vero  retro,  dobia  sont; 
quae  a  dextris.  prospera,  qus  a  Binistris,  adversa. 
In  certig  aotem  est  exercenda  jnstitia,  in  dubtis  est 
adhibenda  prudentia,  in  prosperiB  opoB  est  tem- 
perantia,  in  adversis  est  neceBsaria  fortitodo.  Gom 
ergo  iniquitaB  premit  Justitiam,  oppresBio  instat 
ante ;  cnm  fatuitas  premit  prodentiam,  oppreseio 
instat  retro ;  oom  Boperfloitas  premit  temperan- 


iOEi 


OOMKBNT.  III  VU  PfiALMOS  POBHITBMT.  —  P8AL.  II. 


4022 


iiaiDj  oppressio  inBtat  a  dextria;  et  CQm  pusillani- 
xnitaa  premit  fortitudiQem,  iostat  oppressio  a  9iQi- 
stris.  Cum  autem  diversaB  oppressioQes  simul  has 
virtutes  omQea  impugQaQt,  tuQc  uudique  meotem 
oircumdaut.  Et  ideo  saQCtus  orat  a  ciroumdaQtibus 
redimi,  boc  e^st  ab  oppressioQibus,  quao  uudique 
immiueQt,  liberari.  HaQC  solam  petitiooem  o£Fert 
poBQitcQS  iQ  boc  psalmo,  gravidam  et  fecuQdam, 
multarum  petitioQum  intellectum  iuse  coQtiQCQtem 
iQcluBum,  quam  potius  iQtelligeQdam  reliQquit, 
quam  duzerit  dietiQguendam,  ut  rcferatur  ad  iutel- 
lectum^  de  quo  pnerjittit  iu  titulo  :  IntelUctus  Da" 
i;t(i.Quidam  vero  iuter  pressuras  deOciuut  et  tristau- 
tur,  alii  proflciuQt  et  l«taQtur,  eicut  apostoli,  de 
quibus  dicitur:  Ibant  gaudentes  a  conspeciu  con- 
eilii,  quoniam  digni  habiti  sunt  pro  nomine  Jesu 
eontumeliam  pati  {Act.  ▼).  Hiuc  Jacobus  apostolus 
ait :  Omne  gaudium  existimate,  fratres  mei,  cum  in 
varias  ientationes  incideritis  {Jae.  i) ;  et  Paulus 
ait :  Spe  gaudentes,  in  iributationibus  non  deficientes 
{Rom.  xii).  Ut  ergo  vir  sanctus  osteodat  se  qoq  de- 
fecisse,  sed  profecisse  iater  pressuras,  iuterpoQit 
et  dicit :  ExsuUatio  mea,  erue  me  a  cireumdantibus, 
id  est,  Deus  in  quo,  et  de  quo  iuter  pressuras 
exsnlto,  redime  me  a  cireumdantibus  me. 

Redemptio  quaudoque  large  dicitur  liberatio, 
qu»  fit  etiam  solo  doQO.  UQde  :  Redemit  eos  de 
manu  inimicij  et  de  regionibus  congregavit  eos  (PsaL 
cvi).  Et  iterum  :  Liberavit  eos  de  mauu  odicQtium, 
et  redemit  eos  de  mauu  iuimicorum.  QuaQdoque 
proprie  dicitur  liberatio,  quae  fit  dato  pretio;  uude: 
Redempti  sumus,  non  eorruptibilibus,  auro  et  argento, 
eed  pretioso  sanguine  Agni  immaculati  (/  Petr.  i). 
Et  alibi :  Redemisii  nos,  Domine,  in  sanguine  tuo 
(Apoc.  v).  Dicitur  etiam  iuterdum  redemptio  ipse 
redemptor,  juxta  quod  Apostolus  dicit  quod  CArt- 
sius  factus  est  nobis  sapientia  ei  redemptio  (/  Cor.  i). 
Et  Psaimographus  :  Redemptionem  misit  Dominus 
populo  suo  (Psal.  Gx).  Pretium  autem  redemptiouis 
datum  est  regi,  ut  liberaret  captivum  a  tyrauQide 
carcerarii.  Datum  est  Domiuo,  ut  liberaret  homi- 
nem  a  potestate  diaboli,  et  servitute  peccati,  et  a 
poBQis  iQferni ;  unde :  Ego  redemi  eos,  et  ipsi  lo- 
euti  sunt  conira  me  mendacia  (Ose.  vii).  Ipse  redi- 
met   Israel  ex  onmibus    iniqtUtatibus  ejus  (Psal. 
Gxxix).  Exspeciantes  etiam  redemptionem  corporis 
nostri  (Rom,  viii).  Satvaiorem,  iuquit,  exspectamui 
Dominum  Jesum  Christumf   qui  reformabil  eorpus 
humHitatis  nostrae^  configuratum  corpori  claritatis 
su3e  {Phil.  iii) ;  qui  qos  de  portis  morlis  et  de 
maQU  icferi  liberavit.  Ergo  re  lime  me  h circumdan- 
tibus  me,  a  diabolo,  a  pecoato  et  ab  iuferQO ;  quia 
tu  es  refugium  mihi  a  pressura.  0  pie,  o  clemcQS, 
o  boQc  Deus,  a  te  ad  te  me  oportet  coufugere ;  a 
te  irato,  ad  te  placatum,  a  te  oflTeQSO,  ad  te  propi- 
tium,  a  te  judice,  ad  te  patrem  :  quia  si  vellem  fu- 
gere,  non  possem  effugere ;  si  vellem  tegi,  non 
possem  protegi  :  cum  sit  nemo  qui  de  manu  tua 
possit  eruere.  Quo  enim  ibo  a  tpiriiu  tuo,  aut  quo 


A  afacie  tua  fugiamf  Si  ascendero  in  cxlorum  tu  illiees, 
si  descendero  ad  infemum^  ades  {Psal.  cxxxviii) :  tu 
ergo,  non  alius,  es  mihi  summum  et  supremum 
refugium,  a  pressura  qu»  circumdedit  me,  id  est 
a  tribulatione,quffi  undique  me  conturbatjn  te  jacta- 
tus  sum  ex  utero  de  ventre  matris  qaes;  tu  es  protec- 
tor  meus,in  te  cantatio  mea  semper.  Bi  tu  adfueris, 
nibil  oberit;  si  tu  detueri8,nihil  proderit.  Sequitur : 

Inieliectum  tibi  dabo,  et  instruam  te  in  via  hac  qua 
gradieris,  firmabo  super  te  oculos  meos. 

Iq  bac  ultima  parte  intelleotum  commendat,  qui 
est  secuQdus  iu  doQis,  de  quo  prsescribitur  titulus: 
Iniellectus  David.  Duo  suot  talenta  homioi  neces- 
saria,  videlicet  intellectus  et  operatio.  Et  intellectui 
quidem  necessaria  est  disciplina,  operationi  vero 
B  perseverantia.  Hsec  quatuor  in  hoc  primo  versu  no- 
tantur.  Intellectus,  cum  dicilur:  Intellectum  tibi 
dabo.  Disciplina,  cum  additur :  Inslruam  te.  Ope- 
ratio,  cum  subjungitur :  In  via  hac  qua  gradieris. 
Perseverantia,  cum  infertur :  Firmabo  super  te  ocu* 
tos  meos.  Porro,  circa  primum  talentum  duo  sunt 
opportuna,  docilitas  discipuli,  et  doctrina  magislri. 
De  illa  prsmittit :   Intelleclum  tibi  dabo,  ut  sis  do- 
cilis  ad  disceudum.  De  ista  subjuugitur:  Instruam 
l«,ut  docilitas  prodciat  ad  doctrinam.  Ad  secundum 
quoque  taleotum  duo  suut  uecessaria  io  via  booii 
operis  gradicQti  :  pes  timoris,  qui  est  sinister,  ut 
timore  pcBn»  dedinet  a  malo ;  et  pes  amoris«  qui 
est  dexter,  ut  amore  justitis  tendat  ad  boQum.  Ve* 
rum,  quia  qoq  sunt  in  homioe  viaB  ejus,  sed  a  Do- 
p  mino  gressus  hominis  diriguulur,  ut  homo  usque 
iu  fiQcm  perseveret  io  bono  {Jer.  x),  DomiQus  au- 
xilium  promittit,  et  ait :  In  via  hac  qua  gradieris, 
decliQando  pedem  timoris  a  malo,  et  tendendo  pe- 
dem  amoris  ad  bonum,  firmabo  super  te  oculos 
meos,  videlioet  oculum  correctionis,  ut  per  flagella 
revooem  te  a  malo,  et  oculuro  consolationis,  ut  per 
beueQcia  provocem  te  ad  boQum,  de  quibus  alibi 
dicitur :  Oculi  domini  super  justos  {Psal.  xxxui). 
Dis  eoim  oculis  omnia  nuda  sunt  et  aperta ;  qno* 
niam  oculi  ejus  sicut  flamma  ignis  {Apoc.  i).  Non  duos 
vero  tantum  oculosperhibetur  habere,  sed  septem, 
qui  sunt  septem  spiritusDeimissiinomnemterram. 
Duo  vero  sunt  que  disciplinam  impediunt :  super- 
biaetstoliditas.  Superbi  namque  propter  arrogan- 
tiamdiscere  nolunt,et  stolidi  propter  improdentiam 
D  discere  nequeunt  Superbus  autem  designatur  per 
equum,  stolidus  vero  per  mulum,  a  quibus  de- 
hortatur,  cum  ait :  Nolile  fieri  sicnt  equus  et  mulus, 
quibus  non  est  intellectus.  Qualiter  autem  coercendi 
et  castigandi  sunt  tales,coQsequeQter  osiendit,  oum 
addit :  In  chamo  et  freno  maxiltas  eorum  constringe. 
Multa  fla^ella  peccatoris.  Equus  igitur,  id  est  su- 
perbus  refrenandus  est,  ue  per  arrogaotiam  oimis 
excurrat ;  et  mulus,id  est  stolidus  est  flagellaQdus, 
QC  per  imprudentiam  oimis  aberret,  et  sic  qoq  aji- 
proximeot  ad  te  cognoscendum,  venerandum  et 
excolendum.  Timendum  est  autem,sed  non  despe- 
randum :  quoniam  etsi  multa  sint  flagella  peooato- 


1023 


IMNOCKNTa  m  PAPJB  OPUSCULA  DUBIA. 


1024 


ris,  unde  praBmittit,  lit  freno  et  chamo  maxillai  eo-  A  Autem  virtutem  tribuel  {Prov,  xxi).  Equus  malnt 


rum  constringe,  gui  non  approximant  ad  te^  speran- 
testamen  in  Domino  misericordia  circumdabit;  unde 
et  subJuDgit :  Lastamini  in  Domino  et  exsuitate  justi^ 
ei  gloriamini  omnes  recti  corde.  Muita  sunt  quippe 
flagella  peccaloris;  quoniam  non  solum  puniunt  fo- 
ris  in  corpore,  verum  eliam  torquent  intus  in  corde. 
Nam  per  quaepeccat  homo,  per  hxc  et  torquetur  (Sap, 
xi).  Sperantes  autem  in  Domino  misericordia  circum- 
dabity  in  prsBsenti  conferendo  virtutem,  et  in  fnturo 
conferendo  saiutem.  Ergo  Lrtamini  in  Domino  et 
exiultate  justi^  propter  etolam  carnis,  et  gloriamini 
omnes  recti  corde,  propter  stolam  animae  :  quia  re- 
cipietie  de  manu  Oomini  duplicia  {Isa.  xl),  el  ideo 
laBtamini  corpore,  et  exsultate  corde,  secundum 
Ulud 


bomo  iuxuriosus ;  unde  :  Sicut  fluxus  eguorwn,  flu' 
xus  eorum  {E%ech,  xxiii).  Equus,  vir  ioaprovidus ; 
unde :  Auferam  equos  de  medio  tui  (Mieh.  v).  Kqaus, 
superbus ;  unde  :  Hi  in  curribui,  et  hi  m  equis, 
noi  autem  in  nomine  Dei  nostri  fnaffnifieabimur 
{Psal.  XIX).  Equus,  arrogans ;  unde  :  Fallux  equMs 
ad  salutem,  in  abundantia  virtulis  suae  non  ialvabi- 
iur  {Psal.  xxxii).  Equus,  wollis  et  fragilie  ;  unde ; 
Dormitaverunt  qui  ascenderunt  equos  {Psal.  lxv). 
Et :  Mordens  ungulas  equi,  ut  cadai  ascensor  eji 
retro  {Gen.  xux).  8unt  prsterea  equi  rufi,  nigri  et 
pallidi,  quos  viderunt  Eaechiel,  Zacbarias  et  Joan- 
nes,  tyranni,  bssretici  et  bypocrita.  Brgo  w^ik 
/l^t  jurii/ e^uKi  e^  tnu/tif.  Non  dicit  sicut  b08,  q  uia  satis 


:  Cor  meum  et  caro  mea  exsultaverunt  in  Deum  n  est  bumilis  ;  et  cani8,qui  nimis  eat  sagax,  sed  «ic* 
'"    '  '  ut  equuif  qui  designat  superbum,  quia exteDto  collo 

cervicosua  incedit,  et  mulue  qui  significat  atoHdam, 
quia  est  improvidusetmendosus.InTobia  vero  {eap. 
vi)  per  equum  et  mulum  libidinoai  notantur,  Ra- 
pbaele  testante  :  Qui  conjugium,  inquit,  iia  susei- 
piunt,  ul  Deum  a  sua  mente  excludani,  et  tuse  tibiii- 
ni  vacent^  iicut  equui  et  mulus,  quibui  noti  est  iuiel- 
lectus^  habet  potestatem  da^monium  super  eoi.  Vel 
per  mulum,qui  generatur,Bed  non  generat,desigoa- 
tur  ingralus,  qui  accipit  gratiam,  sed  non  reddit 
Talessuperbi  etarrogantesqui  contraDeum  cerviceai 
extendunt,  attribuendo  meritis,  quodattriboendom 
est  gralie,  quasi  stolidi  et  vecordes.diceQdo  :  Labia 
nostra  a  nobis  sunt^  quis  noster  Dominus  eii  ?  {PiaL 


vivum  {Psat,  lxxxiii). 

Oraverat  sanctus  a  circnmdantibus  eroi,  et.Deus 
orationem  ejus  exaudiens,  statim  oranti  respondit. 
Intellectum  tibi  dabo,  et  initruam  te  in  via  hac  qua 
gradieris,  flrmabo  super  te  ocuios  meos.  Gontra  cir- 
cumslantes  qui  obsident  vias,  ut  viatores  capiant 
et  disperdant,  duplex  promitlit  auxilium,  videlicet 
documentum  et  firmamenlum,  ut  ex  documento 
vitent  errores  itinerum,  et  ex  firmamento  propel- 
lant  incursus  bostium.  Ad  documentum  pertinet 
quod  priemittitur  :  Intellectum  libi  dabo,  ut  cogno- 
scas,  quod  omnia  bona  procedant  ex  gratia ;  et  irt- 
itruam  te,  ne  forte  aberres,  tuis  ea  meritis  ascri- 


bendo,  aed  quidquid  boni  te  cognosois  babere,  non  x  «^  ..      i  iu  .  •  4  n    *        a 

.   .  ...^       j  j.  .  . .     *  *  .,_       ^xi.)Etideo  talibus  non  est  intellectus  ad  cogno- 

tui8  meritis,  sed  divin»  gratie  totum  ascribas.  C  _i^„^  K«^;urc.wo^*n*om  «nnniom  ^n^Ani^m 
Gerte  qui  secus  sentit  et  credit,  desipit  et  aberrat, 


et  talis  error  impedit  intellectum  rectum,  quo  ad 
veram  beatitudinem  pervenitur.  luBtruam  vero 
te  per  onctionem  spiritus,  quas  docet  de  omni- 
buB.  Spiritus  veritatis,  qui  docel  omnem  veritatem 
{Joan.  xvi),  doctorum  doctor,  et  magistrorum  ma- 
gister.  Ad  lirmamentum  autem  pertinet  quod  sub- 
jungitur  :  /n  via  hac  qua  gradierii^  id  est  in  cursu 
vita  praBsentis,  firmabo  super  te  oculus  meos,  id  est 
flrmum  tibi  exbibebo  prssidium  custodisB  et  tutele. 
BolemuB  enim  diiigenter  perspioere,  quod  studiose 
volumus  custodire.  Quia  ergo  tu  levas  ad  me  ocuIob 
tuo8,  ei  ego  firmabo  super  te  oculos  meos.  Accepto 
autem  intellectu  et  instructus  a  Deo,  convertit  se  ad 
Buperbos  et  stolido8pGBnitens,qui  sua  meritajactant 
et  peccata  defendunt. 

Nolite  fieri  sicut  equus  aut  mului  quibus  non  eit 
intellectui. 

EquuB  et  in  bono  accipitur  et  in  malo.  BonuB 
equuBf  corpus  Gbristi ;  unde :  Equus  atbui,  ei  qui 
iedebat  super  eum,  vocabatur  fidelis  et  verax  {Apoc. 
xix).  Equus,  angeluB  vel  quilibet  sanctus;  unde  : 
Exercitus  qui  sunt  in  caeto  sequebantur  eum  in  equis 
albi%  {ibid.),  Equus,  prsdicalor;  unde  :  Nunquid 
prxbebis  equo  fortitudinem,  aut  eircumdabis  eotlo 
ejus  hinnitum  f  {Job,  xxxix.)  Equus,  vir  ustus  : 
unde :  Equus  paratui  est  ad  diem  belli^  Dominui 


D 


Bce^^.dam  bumiliterveritatem,quoniam  omnedaium 
optimum,  et  omne  donum  perfectum  deiunum  eti, 
deicendem  a  Patre  luminum  {Jac.  i).  Vel  per  equnm 
intelligitur  ille,  qui  vebit  seesorem  diabolum,  et 
per  mulum  intelligitur  ille^qui  subit  onas  peccati, 
et  talibuB  non  est  intellectue,  quia  nolunt  intelli- 
gere,  ut  bene  agant,  eed  iniquitatem  in  buIb  cobili- 
bus  meditantur.  Tu  vero  Dens. 

In  ehamo  ei  freno  maxillai  eorum  eoniiringe,  qui 
non  approximant  ad  te. 

Quia  obamuB  est  illa  pars  f^eni  que  mittitor  in 
08  equi,  et  omnie  pars  mioor  eet  buo  toto,  reote  per 
cbamum  et  frenum  possunt  major  et  minor  coer- 
citio  designari,  quibus  maxilln  talium,  id  est  su- 
perbia  et  Bloliditas  conBtringuntur,  ne  ipsi  de  suis 
meritis  glorientur,  quiaperafflictiones  m^jores  at* 
que  minores  retundenda  et  coarotanda  sunt  ora, 
quffi  clamant  merita,  et  tacent  peccata,  eonim  vi« 
deliC(3t,  qui  non  approximant  ad  te  per  humilem 
oonfessionem,  sed  recedunt  a  te  per  superbam  ja- 
ctationem.  Quia  vero  equus  et  mulus  quaoto  plos 
impinguantur,  tanto  gravius  inBolescont,  ad  repri- 
mendam  eorum  lasciviam,  restringendum  eat  ali- 
quando  eis  pabulum,  propter  quod  dioit :  Ineiuuno 
et  freno  maxillai  eorum  eomiringe,  et  adhibendom 
flagellum.  Propter  quod  ait :  Mulia  fiageUa  pecem* 
iorum.Umllm  aiquidem  et  mandiboteaiiMMMtoiite 


1025 


CX)MHBNT.  IN  VU  PSALMOS  POBNITBMT.  —  P6AL.  IL 


10^6 


B 


dicontur,  qusB  profecto  mandere  nequeunt,  quando  A 
8unt  freno  et  chamo  conslricte.  Sio  elati  homines 
et  ingrati  de  incolumitate  corporum  et  abundantia 
rerum  superbire  consueverunt  et  insolescere,  sed 
ad  eorum  nequitiam  reprimendam  freno  infirmi- 
tatis  et  chamo  paupertatis  sunt  aliquando  coer- 
cendi,  ut  veiatio  eis  tribuat  intellectum.  Unde  eic 
iiane  potest  intelligi  :  Nolite  fieri  sicut  equus  et 
mu/tM,  id  est  nolite  euperbire  et  insolescere,  sicut 
elati  fiaciunt  et  ingrati,  quihus  non  est  inletledus^ 
sed  tu  DeuB,  qui  singolis  maiis  nosti  remedium 
adhibere,  constringe  maxillas  earum,  id  est  oohibe 
arrogantiam  superborum,  in  freno  et  chamo^  id  est 
per  damnum  rerum  et  dispendium  personarum. 
Ecce  qui  non  intelligunt,  equo  comparantur  et 
mulo,  sicut  alibi  dicitur  :  Homo  cum  in  honore  es- 
setf  non  inteUexU^  comparatus  est  jumentis  insipieo' 
tibus,  et  similis  factus  est  illis  {PsaL  xlviii).  Quia 
vero  qui  non  possunt  oobiberi  per  frenum,  debent 
corripi  per  flagellum,  subjungit  et  ait : 

Multa  flagetla  peecutoris,  sperantes  autem  in  Do- 
mino  misericordia  circumdabit, 

fist  flagellum  correptionis,  de  qoo  legitur :  Pater 
filium  quem  diligit,  eorripit  {Proo,  iii).  Ftageltai 
autem  omnem  filium  quem  recipit  {Hebr.  xii).  Fla- 
gellum  detractionis,  de  quo  dicitur :  A  dageilo  lin- 
guse  abscanderis^  et  non  timebis  calamitatem  cum 
venerit  (Job.  v).  Flagellum  afQictionis,  de  quo  sori- 
bilur  :  Fui  flageltatus  tota  die  {PsaL  lxxii).  Et  fla- 
gellum  damnationis,  de  quo  legitur  :  Non  accedei 
ad  te  malum,  et  flagellum  non  appropinquabii  taber'  p 
naculo  tuo  {Psat.  xc).  Ergo  flagcllanlur  Jusli,  flagel- 
lantur  et  injusti;  quia  mulUBSunt  tribulationes  juS' 
torum  {Psal.  xxxv).  Vcrum  illi  flagellantur  ut,  si 
pcBnitent,  corrigantur,  si  non  pcBnitent,  coadem- 
neotur;  ipsivero  tribulantur,  ut  purgentur  a  malo 
et  probentur  in  bono;  quia  quod  facit  flagellum 
grano,  el  ignis  auro,  idem  efGcil  tribulatio  viro  Ju* 
sto.  Multa  vero  dicuntur  flagella  peccatorum;  quia 
et  in  carne  flagellantur  exterius,  et  in  mente  flagel- 
lantur  interius.  Flagellantur  in  vita  praesenti,  et 
flagellantur  in  vita  futura;  flageJlantur  ex  culpa,  et 
flagellantur  ex  poena.  Flagellantur  a  Deo  et  flagel- 
lantur  ab  homine.  FlagcllaDtur  a  mundo,  et  flagel- 
laatur  a  danmone.  Nec  posset  quisquam  por  singula 
enumernre  peccatorum  flagella.  Nec  mirum,  si  ad- 
hibilo  freno  indomito  animali  addatur  flagellum.  D 
Utinam  sic  dometur,  ut  perdometurl  quia  veren- 
dum  est,  ne  nimium  resistendo,  indomitum  relio- 
quatur,  et  sio  evagetur  per  viam  latam,que  docit 
ad  mortem  {Matth.  vii).  Sperantes  autem  in  Domi» 
no,  non  in  ssbcuIo,  in  gratia,  non  in  merito,  mise- 
ricordia  drcumdabit,  boo  est  in  omnibus  aderit  ad 
salutem,  in  omni  locoet  in  omni  tempore,  in  omni 
causa  et  in  omni  negotio,  in  certis  et  in  dubiis,  io 
prosperis  et  in  adversis,  io  corpore  et  in  corde,  in 
prssenti  et  in  foturo.  Maledietus  aotem  homOf  qui 
eonfidit  in  homine^  et  ponil  camem  brachium  suum 
(ler.  vii).  Ideo. 


Lseiamini  in  Domino  et  exsuttate  justi,  ei  glaria* 
mini  omnes  recii  corde. 

In  sperantibus  justis  et  rectis,  tres  ordines  desi- 
gnantur,  incipientium,  proncicntium  et  pervenien- 
tium.  Primis  exhibetur  misericordia,  unde  ;  Spe- 
rantes  in  Domino  misericordia  circumdabit :  secun- 
dis,  IflBtitia;  onde  :  Laetamini  in  Domino  et  exsul'- 
tatejusti:  tertiis  autem  gloria;  unde  :  Gloriamini 
omnes  recti  corde.  Lffitantur  quidem  Justi,  lastantor 
et  injosti,  sed  Josti  in  Domino,  injusti  Istantor  in 
mundo.  Injusti  exsultant  de  carnalibus  et  munda* 
nis.  Justi  de  virtutibus,  injusti  de  vitiis.  De  illis  le- 
gitur  :  Exsultabunt  sancti  in  gtoria,  laeiabuntur  m 
cubilibus  suis  {Psal.  xlix)  ;  de  istis  decitur  :  Lxfan» 
tur  cum  malefecerint,  et  exsuUant  in  rebus  pessi^ 
mis  (Prov.  ii).  Verum  Justorum  gaudium  felix  est 
et  perpetuum;  juxta  quod  legitur  :  Petite,  et  acd» 
pietiSy  ui  gaudium  vesU^um  ptenum  sitf  et :  Gaudium 
vestrum  nemo  tollet  a  vobis  {Joan.  xvi).  Injustorom 
vero  gaudium  infelix  est  et  momentaneum.  Juxta 
quod  dicitur :  Teneni  tympanum  et  cilharam,  et  gau- 
deni  ad  sonitum  organi,  ducunt  in  bonis  dies  suos,  et 
in  puncto  ad  infema  descendunt  {Job.  xxi).  Noverat 
hoc  ille  qui  dixerat  :  Versa  est  in  luctum  dthara 
mea,  et  organum  meum  in  vocem  flentium  {Job  xxx), 
nam  exirema  gaudii  luctus  occupat  {Prov.  xxxiv). 
Gdudendumestergodeiisquespectantadmeritumy 
vel  ad  pr»mium,ad  gratiam  vel  gloriam,  ad  virto- 
tem  vel  ad  salutem,  de  quibus  iili  gaudebant,  quibos 
aiebat  Gbristus  :  Gaudete  et  exsuliate,  quia  merees 
vesira  muita  est  in  coelis  {Matth.  i).  Et  propheta  di- 
cebat :  Ego  autem  in  Domino  gloriabor,  et  gaudebo 
in  Deo  Jesu  meo  {Habac.  iii).  Propter  haBO  duo  gau<- 
dia,  unum  quod  habetur  de  meriiis,  et  alterum 
quod  habetur  de  premiis,  ingeminat  Psalmista, 
cum  ait :  Laetamini  in  Domino,  et  exsultate  justi. 
Quod  et  Apostolus  repetit  dicens  :  Gaudete  iu  Do^ 
mino  semper,  iterum  dieo,  gaudete  (Phil.  iv).  Nec 
solum  gaudendum  est  justis,  sed  et  gloriandum  : 
unde  subjungitur:  Bt  gloriamini  omnes  recti  corde. 
Vos  scilicet,  qui  potestis  dioere  cum  Apostolo  : 
Gloria  nostra  hae  est,  testimonium  consdentix  no' 
strx  {II  Cor,  i).  Nam  omnis  gloria  fUise  regis  est  ab 
intus  {Psai.  xliv).  Opus  ergo  suum  probet  unos- 
quitstqoe,  et  tunc  in  semctipso  giorium  habebit,  et 
non  in  altero.  Hypocrita  namque  gloria  quasrit  in 
altero,  et  non  in  seipso,  et  gloria  ejus  est  quasi  flos 
feni  (/  Petr.  i),  quod  hodie  viret,  et  cras  in  clibanum 
mittilur  {Matth.  vi).  Sic  omnis  hypocritffi  spes  per- 
ibit,  quia  falsam  venatur  gloriam  apud  homines, 
et  non  veram  quasrit  gloriam  apud  Deum.  Illod 
enim  correotum  est,  quod  non  aliqua  pravitate 
distortom  est,  sed  ad  Deom  pura  intentione  di- 
rectum. 

Ecce  cum  in  principio  de  poBnis  et  colpis  egisset, 
in  flne  de  gloria  et  exsultatione  ooncludit,  qoem 
morem  in  hoc  sicut  et  in  aliis  poBnitentialiboB 
psaimis  observat. 


1027 


INMOCBNTn  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


i<ei 


Titulus  psalmi  tertii  pcRnUenttalis  talis  est :  Psalmus  David  in  rememoratione  Sabbati.  — 

Tituli  hujus  explicatio. 


Et  quibusdam  Scriptarffi  locis  intelligitur  mani-  A 
feste,  qnod  Sabbatum  et  peptimum  interpretatnr  et 
reqnies,  nnde  congrue  scriptum  est,  quod  requievU 
Deus  die  septimo  ab  omni  opere  quod  patrarat 
(Gen.  i).  Tria  vero  sunt  Sabbata,  exterius  et  supe- 
rins,  videlicet  temporale,  spirituale  et  leternale.  De 
primo  legitur  in  Evangelio  :  Sabbatum  est,  non  licet 
tibi  toUere  grabatum  iuum  (Joan,  v),  de  Becundo 
dicitur  ab  Apostolo  :  Relinquetur  sabbatismus  pO" 
pulo  Dei  (Hebr.  iv),  de  tertio  vero  scribitur  per 
prophetam  :  Erit  Sabbatum  ex  Sabbato  (Isa.  lxvi). 
Primum  Sabbatum  est  sacramentum,  et  non  res. 
Ultironm  autem  est  res,  et  non  sacramentum.  Me- 
dinm  vero  res  est,  et  sacramentum.  Quia  primum 
significat  et  non  eigniOcatury  ultimum  vero  signiG- 
catnr  et  non  significat,  medium  et  signiflcatur  et  g 
signincat.  Agit  ergo  in  boc  psalmo  poBnitens  de  re- 
memoratione  medii  et  ultimi  Sabbali,  boc  est  spi- 
ritualis  et  sternalis,  utriusque  memorando  quie- 
tem.  Unam,  quam  perdiderat,  et  aiteram  quam  de- 
merueral  per  peccatum?  unde  dicebat :  Non  est  sa* 
nitas  in  came  mea  a  vuUu  irx  tux,  non  est  pax  os- 
sibus  meis  afade  peccatorum  meorum  (Psal.  xxzvii). 
Incurrat  enim  arflictionem  mentis  et  corporis  ex 
peccato;  quia  et  vermis  conscientiae  rodebat  men- 
tem  interius,  et  passionis  aculeus  corpus  exterius 
stimnlabat.  Unde  vicissim  agit  de  culpis  et  de  pcB- 
nis,  miseriam  suam  exaggerauM  mnltis  modis.  Qus 
qnidem  cogebant  eum,  et  deperditum  peccatoris 
et  demeritum  sternitatis,  Sabbatum  deplorando 
ad  mentem  sffipius  revocare.  Quia  sicut  dulcis  est 
aqua  post  «titim,  et  suavis  umbra  post  lestum  :  ila  ^ 
quies  est  delectabilis  post  laborem,  maxime  tran- 
quillitas  mentis,  quam  etiam  inter  angustias  cor- 
poris  Justus  babet.  De  qna  Dominus  dicebat  apos- 
toUs  :  Pacem  meam  de  vobis,  pacem  relinguo  vobis  ; 


non  quomodo  mundm  dat^  ego  de  vobis  (Joan.  znr). 
Hic  et  profecto  fons  proprius,  cui  non  commanicat 
alienuB.  Ad  quem  tanto  ardentios  anhelat  poeniteni 
post  peccatum,  quanto  Buaviui  oum  gnatavertt 
ipse  Jnstus. 

Habet  autem  hio  psalmus,  seonndom  tranBlatio- 
nem  quam  tenet  Romana  Bcclesia,  tres  vereQom 
septenarios,  id  est  viginti  et  unnm  versusy  qui  ad 
tria  pradicta  Sabbata  non  immerito  referuntnr. 
Nam  Sabbatum  non  solum  dicitur  septimns  dies, 
sed  et  septimana  dierum,  et  dies  quilibet  tepti- 
mane.  Septimus  diesy  ibi  :  Memento  uS  diem  Sab* 
bati  sanctifices  (Bxod.  xx).  Septimana  dierum,  ibi : 
Jejuno  bis  in  Sabbato  (Luc,  xviii).  Et  quilibet  dies* 
ibi  :  Vatde  mane  una  Sabbatorum  (Marc.  xvi).  Ad 
Sabbatum  temporale  pertinent  septem  dies;  ad 
Sabbatum  spirituale  septem  pertinent  virtutes;  et 
ad  Sabbatum  sternale  pertinent  septem  dotes  : 
tres  anims  glorificats,  videlicet  cognitfo,  dilectio 
et  delectatio;  quatuor  corporis  glorificandiy  vide- 
licet  claritas,  et  subtilitas,  agih^tas  et  impassibiK- 
tas.  Sioguli  autem  hebdomadffi  dies,  propriae  lau- 
des  babent  in  titulis  psalmorum  ex  Sabbato,  prster 
tertium,  cnjns  rationem  prout  potoi,  aiibi  assi- 
gnavi.  Sabbatum  autem  hic  ponitnr  pro  quietey 
secundum  illud  :  Sahbatum  requietionis  esi^  et  ro» 
quies  Sabbati  sandificata  est  Domino,  In  Sabbato 
teroporali  quiescit  Judsus,  in  Sabbato  spirituali 
quiescil  justus  et  in  Sabbato  sternali  quieseit 
beatus.  Ille  ab  operie  effectu,  iste  a  criminie  acto 
et  hio  a  corruptionis  defectn.  Per  poBnitentiam  er- 
go,  qnam  his  ostendit  se  habere  de  oulpis,  et  pa- 
tientiam,  quam  se  demonstrat  habere  in  poenie, 
seipsum  proponit  aliis  in  exemplum,  ot  imitentor 
eum  quasi  alterum  Job,  vehementer  afQiotam  et 
graviter  cruciatum. 


Psalmi  tertii  poenitentiaUs  ehteidatio. 


Domine  ne  in  ira  tua  [al.  furore  tuo]  ar^i«(u  D  ar^axm^;  et  a  posnaetiam  pnrgatorii,cnmadJan- 


tne,   neque  in  furore  [al.  ira  tua]  corripias  me 
(PsaU  xxxvii). 

Psalmus  istequatuorhabetparteB,in  prima  pceni- 
tens  dirigit  orationem  ad  Deuro,  postulans  liberari 
a  pienis  infernii  cum  ait :  Domine^  ne  in  ira  tua 


git :  Neque  in  furore  tuo  corripias  me.  Oratione  vero 
premisBd^  primo  describit  poenas  quas  BOBtinet, 
secundo  culpaA  quas  egit,  tertio  miseriaB  qoaa  in* 
cnrrit.  Qnasi  dicat :  Ego  sum  qui  BOBtineo  pcBnai 
muitas  et  magnas,  videlioet  perouiBioQi8'VQlitai;* 


10129 


OOMMBNT.  IM  VII  PSALII08  PCBNITBNT.  —  PSAL.  m. 


1090 


oppressionis  pondus,  oarnis  affliotionem,  et  mentis  A  pater/ilium  quem  diligit^  corripit{Prov.  i) ;  nt  p<ena 

—  —        ■  ••  •  ••• «a  ••«•«  ■•  m»  % 


Texationem.  Vulnos  peroustionis,  quomiam  sagittx 
iux  infixx  suni  mihu  Pondos  oppreasionia,  quia 
can/irmasii  iuper  me  manum  tuam.  Afflliotionem 
oarnis,  quia  non  est  sanitas  in  came  mea  a  vuitu 
irae  tu»,  Vexationem  mentis,  quia  non  est  pax  ossi' 
bus  meis  a  facie  peccaiorum  meorum.  Neo  mirum 
quia  ego  sum,  qui  egi  oulpas  grandes  et  graves 
foBdas  et  fatuas.  grandes,  quia  iniquiiotes  [mex  su^ 
pergrtsscR  suni  eaput  meum;  foadas  quia  compu 
truerunt  cicairices  mew ;  fatuas,  quia  deteriorave- 
runt  a  facie  insipieniix  mex.  Quaprupter  ego  sum 
qui  ineurri  miseriaa  oontinuas  et  prolixaBy  oorpo- 
raJes  et  spirituales.  Continuas,  quia  tota  die  con 
tristaiui  ingrediebar;  prolixas  quia  miseriis  affi' 


sit  a  miserioordia  ad  oorreotionem,  non  ab  ira  ad 
oltionum  ;  et  quidem  sufQoere  debent  mala  qus  pa* 
tior  in  prssenti,  ne  paliar  in  futuro. 

Qwmiam  sagiHss  tuxinfixss  sunimihif  ei  confir* 
masti  super  me  manum  tuam. 

Peroussiones  ergo  quas  ego  patior,  sunt  multa, 
sunt  magns  et  sunt  profunds :  mult»,  quiasagiltaep 
non  una  tantumy  sed  plures :  magnie,  quiaperoua- 
sionestue  nonbominisquidem,  sed  Dei ;  prof^and», 
quia  infizas  suni  fitt/it,  non  foris  in  oute,  sed  intus 
in  oorde ;  oppressiones  quoque  importabiles  sunt, 
qnia  confirmasti^  quaei  ex  magna  virtute,  super  me, 
quasi  de  loco  sublimi,  manumtuam^  quasi  vaiidam 
et  robustam. 


ctus  sum.  ei  iurbatus  sum  usque  in  flnem ;  spiritua-  g     Sagittse  Domini  oomminationes  sunt  divin»,  qoe 


les,  quia  aninui  mea  impleta  est  iHusionibus  ;  oorpo- 
rales,  quia  non  est  sanitas  in  came  mea.  Oratione 
ergo  pramittens,  olamabat  ad  Dominum,  dioens : 
Donitne,  ne  in  ira  iua  arguas  me,  neque  in  furure  tuo 
corripias  me :  quidam  transibunt  per  ignem  et  sal- 
vabuntur,  alii  transibunt  ad  ignem  et  oondemna- 
buntur.  Salvabuntur,  qui  transibunt  per  ignem 
purgatorii,  de  quibus  dioit  Apostolus  ( /  Cor.  iii]| 
quod  salvi  fient,  sie  tamen  quasi  per  ignem.  Nam 
uniusoujusque  opus  quale  sit,  ignis  probabit.  Dam- 
nabuntur  qui  transibunt  ad  ignem  inferni,  quibus 
Dominus  dicet :  He  maledicti  in  ignem  aetemum, 
qui  paratus  esi  diabolo  ei  angelis  ejus  {Matth.  xxv). 
Nam  vermis  eorum  non  morietur^  et  ignis  eorum  non 


timore  judioii  districti  pecoatoris  anirao  inflguntnr; 
seoundum  quod  alibi  dioitur  :  Confige  timore  tuo 
carnes  rneas,  a  Judidis  enim  tuis  timui  (Psal.  cxviii). 
Hinc  etiam  beatus  Job  ait  :  Sagitiae  Domini  in  me 
suni  quarum  indignatio  ebibit  spiritum  meum,  et 
terrores  Domini  mHilant  contra  me  iJob  v^.  Ergo 
sagiltas  tuae^  id  est  corominationes  luae  de  pcBnii 
eternis,  infixjf  sunt  mihi^  velut  aouts,  qnae  usqoe 
ad  oordis  interiora  pertingunt,  et  ideo  timore  per- 
oossus,  olamare  oompellor :  Domine,  in  ira  tua  ar^ 
guas  me.  Tales  sagitta  cum  inflguntur,  non  morti* 
ficant,  sed  viviflcant :  non  deduount  ad  inferosi 
sed  reducunt,  quia  timore  poens  oobibent  manus 
ab  actu  oulpa.  Vel  sagltte  Domini  sunt  poBne,  qua 


,     /F    •  /       \  Ak  .*  ^  ..^i «^**:*  ™  n  mfliguntur  a  Deo,  unde:  Inebriabo  sagtttas  meoi 

exstxnguetur  [Isai.  (utvi).  Ab  utroqueigne  petit  pa-  C  ,_^,.  ,  ,,    ...     ^_.  «._^„..,,,  Z^..  .1  ^ 


nitens  Hberari,  com  ait :  Domine,  ne  in  ira  tua  ar^ 
guas  mCy  neque  in  furore  iuo  corripias  me,  Quasi 
dioat :  Domine,  Pater  et  Deus  vit»  mee,  ne  arguas 
me  in  ira  tua^  id  est  ne  me  oonvincas  in  districto 
judicio,  n  quo  tu  reprobis  apparebis  iratus,  cum 
dices  iis  qui  a  sinistris  astabunt :  Esurivi,  et  non 
dedisiis  mihi  manducare;  sUivi,  ei  non  dedisii  mihi 
bibere.  Quandiu  enim  uni  ex  his  minimis  meis  non 
fecislis,  nec  mihi   fecisiis   (ibid.).  Ecce  redargutio 
peccatorum.  Ite  ergo  maledicii,  in  ignem  asternum^ 
qui  paratus    est  diabolo   ei    angelis    ejus.    Eoce 
judicis  ira.  Non  solum  autem  arguas  me  in  ira  tua^ 
sed  neque  in  furore  tuo  corripias  me^  id  est  non 
punias  me  in  purgatorio  igne,  in  quo  tanta  erit  in 


sanguine,  et  gladius  meus  manducabit  cames  ei  <a* 
gittas  eomplebo  in  eis  (Deut.  xxxii).  Hao  est  sagitta 
salutis  Domini,  et  sagitta  salutis  oontra  Syriam. 
Non  sunt  tales  sagitt»  h»reticorum,  de  quibus  le- 
gltur  :  Paravemnt  sagiiias  suas  in  pharetra,  ui  sa* 
gittent  in  obscuris  rectos  corde.  (Psat.  x).  Nec  ialei 
sunt  JudieorumsagittaB,  de  quibus  dioitur:  Sagiitm 
parvulammfactae  suni  ptagae  eorum  (Psal.  lxiii).  Nec 
etiam  talis  sagitta  diaboli,  dequa  scribitur.  A  m- 
giita  volanteperdiem,a  dxmoniomeridiano  (Psat.  xc). 
Sagitt»  quoque  Domini  sunt  verba  divina,  de  qui* 
bus  alibi  legitur:  Sagitt»  tuae  acutx  poteniissime 
(Psal.  >liv).  Item :  Sagittae  iuae  periraneierumtt 
vox  tonUmi  tui  im  roia  (Psal.  lxxxi).  Et  iterum  : 
Emitie  sagitias  tuas,  et  eoniurbabiseos  (Psal.  cxliii)* 


cendii  vehementia,  quod  quasi  furere  videberis,  D  Has  sagittas  Chrislus  et  sanoti  ejus  emittunt,  qui 

•  «•  •  •*•_  • 


etiam  in  eleotos,  cum  minor  poena  qua  erit  in  pur- 
gatorio,  oenseatur  magor  quantalibet  poBna  qus  est 
in  boo  mundo.  Qois  autem  illud  ire  tonitruum, 
aut  illud  furorisfulgurpoteritsustinerel  Evitacul- 
pam,  si  vis  evadere  poBnam.  Vel  orat  pmnitens,  ut 
Deus  non  inferat  poBuam  ad  ultionem  iratus,  sed 
ad  oorrectionem  misertus,  ut  talis  sit  sensus :  Do- 
mine,  arguas  me^  sed  non  in  ira ;  corripe  me,  sed  non 
in  furore.  Quasi  dicat :  tle  arguas  me  in  ira,  sed  in 
miserioordia  argoe  me,  qoia  soriptum  est :  Deut 
quos  amatf  arguit  et  cattigai  (Hebr.  xii).  Neque  cor* 
ripiaemein  fnroret  led  ia  mansoetodino ;  qaia 


etiam  sagitta  vooantur,  unde :  Posuii  me  qoasi 
sagittan  electam  (Isai.  xux).  Et :  Sicui  tagitise  in 
manu  poientis,  iia  fUii  excussomm  (Psai.  cxxvi). 
Sagitiae  igitur  /u«,  id  est  pmnaB  a  te  inflictaB,  tV 
fixae  sunt  mihi,  ei  eOam  confirmatii  super  me  mor 
num  iuam. 

Septem  modis  ponitur  manus  in  scriptura  saora. 
Manus  divina,  FiliuSyUnde  :  Tollam  in  coBlum  ma^ 
num  meam  ;  et  :  Emitte  manum  tuam  de  alto  (PsaL 
cxLiii).  Potentia,  unde  :  A  fortiiudine  manut  tutt 
ego  defeci  (PsaL  xxxviii) ;  et :  /n  manu  tua  sunt  am^ 
net  finet  ierrae  (Ptal.  xciv).  Gratia,  unde :  Aperien- 


1031 


INNOCENTII  III  PAPaS  0PU8CULA  DUBIA. 


1032 


te  ie  manum  tuam,  omnia  implebuniur    ubcrtate  A  ^^t  ^t  caro  advenus  spiritum  (Galat.   v).  Gomipti- 


{Psal,  cii;,  et  •  Aperis  tu  manum  tuam^  et  imples 
omne  animal  benedictione  (Psal.  cxliv  ).  Anxilium. 
unde  :  Cum  ceciderU  justus,  non  collidetur :  quia  Do* 
minus  supponU  manum  suam  (PsaL  xxxvi ) ;  et :  /n 
manibus  tuis  tempora  mea  (Psal.  xxxix).  Protectio, 
unde :  Sub  umbra  manus  suae  protexit  me  (Isa.  xux). 
Operatio,  unde :  Manus  tux,  Domine,  fecerunt  mc, 
et  plasmaverunt  me  totum  in  drcuitu  {Job  x) ;  et  : 
Opera  manuum  tuarum  sunl  ca^li  (PsaL  cni).  Sed  hio 
manus  Domini  accipitur  pro  divina  vindicta,  unde 
Manum  tuam  longe  fac  a  me,  et  formido  tua  non  me 
terreat  (Joh  xv)  ;  et  :  Adliuc  manus  ejus  extenta 
(Isai.  v).  H«o  firmata  exstitit  in  Ada.m,  qui  per 
culpam  quam  comipsit,  incurrit  pcenam  quam  me- 


bilita?,  unde :  Et  si  novimus  Christum  seamdum 
carnem,  sednunc  jam  non  novimus  (HCor,  v).  Vo- 
luptuosa  conversatio,  unde  :  Caroet  sanguis  reptim 
Dei  non  possidebunt  (l  Cor,  xv).  Legalis  obserTan- 
tia  unde  :  Qui  volunt  vobis  plaeere  in  eame^  hi  ce- 
gnunt  vos  circumcidi  (Galat,  vi).  Terrena  coneiden* 
tio,  \jt\(\k  Caro  et  sanguis  non  revelavit  Hbi  {MaUlL 
xvi).  Litteralis  intellectus,  uude  :  Spiritus  est  qtii 
vtvipcatf  caro  non  prodest  guidquam  (Joan.  vi).  Coo- 
jugale  opus,  unde:  Erunt  duo  in  came  una  {Gtn.w), 
Ipsa  femina  unde  :  Non  ex  sanguinibus^  neque  ex 
voluntate  viri,  neque  ex  volunfate  camiSy  sed  ex  Deo 
nati  sunt  (Joan.  i).  Oonsanguinitas,  unde :  Nem 
unquam  camem  suam  odio  habuit  (Ephes,  v).  Colpt 


ruit,  flicutDominus  ei  fuerat  comminatus  :  Quacun^  «  unde :  Dum  appropiant  super  me,  nocentes^   ut  edani 


qne  die  comederis,  mortff  morieris  {Gen.  ii).  In  nobis 
autem  confirmata,  est,  qui  contrahimus  ob  eo  cul- 
pam,  et  poenam  usque  ad  finem  vitae,  ulinam  non 
duretsine  flne  post  finem  ;  ille  si  quidem  fuit  mise- 
riarum  origo,  nos  autem  sumusmiseriarum  propa- 
go.  Dicit  itaque  pcenitens  :  O  Deus,  confirmasti,  id 
est  graviter  aggravasti,  super  me  manum  tuam^  id 
est  vindictam  tuam  io  pcBnisinnumeris  et  miseriis 
infinitis,  quae  adco  me  conturbant,  ut  prje  ingenti 
dolore  clamare  compellar :  Neque  in  furorc  tuo  cor- 
ripias  me.  In  tantum  autem  confirmasti  super  me 
manum  tuamf  quod 

Non  est  sanitas  in  came  mea  a  [al.  fncie] 
irae  tuse,  et  non  est  pox  ossibus  mei^f  a  facie  peccu'^ 
torum  meorum, 

Vullus  Dei  Patris  est   Filius,   unde:  In  lumine 
vultus  tui  ambulnvimus   [PsaL  lxxxvhi)  ;  et :  ///«- 
minet  vullum  suum  super  nos  (PsaL  lxvi).  Cognitio, 
unde  :  Ou«sivi  vultum  tuum,  vultum  tuum  Domi^ 
ne,  requiram  (PsaL   xxvi).  Propitiatio,    unde :  De 
vuUu  tuo  judicium  meum  procedat  (PsaL  xvi).  Indi- 
gnatio,  unde  :  Vultus  Domini  super  facientes  mala 
(Psal  xxxiii).  Ratio,   unde ;  Signatum  est  super  nos 
lumen  vuitus  tui,  Domine  (Psal.  iv).  Benignitas,  un- 
de  :   Vultum  tuum   deprecabunlur  omnes  dicites  plc- 
bis  (Psal.  XLiv).  Vultus  ergo  vcl  facies  hic  accipitur 
pro  notil^a,  quainvuUu  fcognoscitur  unnsquiqne, 
In  vultu  quoque  deprebenditur  ira,  et  plerumque 
in  facie  denotatur  peccatum,  secundum  illud : 
Ileu  quam  difficile  est  crimen  non  prodere  vuUu. 

(Ovio.) 

Caroquoque  multis  modis  aceipiinr  in  Scriptu- 
ris.  Nam  caro  dicitur  homo  unde:  Verbum  caro 
factumest  (Luc,  xxiv);et:  Videbit  omnis  caro  sa- 
lutare  Dei  (Luc.  iii).  Pars  hominis,  unde  :  Palpate 
et  videte,  Quoniam  spiritus  camem  et  ossa  non  habet^ 
sicut  me  videtis  habere  (Luc  xxiv).  Animalis  natura, 
undo  :  Alia  est  caro  volucrum,  ulia  pit^cium,  et  ulia 
jumentorum  (I  Cor,  xv)  ;  eL  :  Dat  Deus  escum  omni 
cami  (PsaL  cxxxv).  Humana  fragililas,  unde  :  Non 
permanebit  spiritus  meus  in  hominet  quia  caro  est 
(Gen.  vi) ;  et :  Omnis  caro  fenum  (Isa,  xl).  Sen* 
saalitas,  unde  ;  Spiritus  concupiscit  adversus  car- 


D 


carnes  fneas  (PsaL  xxvi);  et  poena,  unde  :  Camibus 
meis  saturamini  (Job  xix).  Non  est^   inquana,  sani- 
tas  in  came,  quia  necessitati   moriendi  addicta  est 
per  peccatom  :  quia  non  satis  est  sanum,  quod  le- 
viter  potesl  Isdi ;  avultu  tra^/ua?,  id  est  a  conside- 
ratione  indignationis  tuae,  quetimore  futuri  judicii 
non  solum  mentem  contorbat,  sed  et  cariiem  affli- 
git.  Nec  soluromodo  carnem,  quas  fragilis  est,  »td 
et  ossa,  quae  fortia  reputantur  ;  qumnonex  paz  os^ 
sibus  meiSf  id  est  viribus  mentis  mes.  A  facie,  hoe 
estarecordatione  peccatororum,  meorum  que  os^a 
conturbant  :  quoniam  spiritus  tristis  exsciccat  ossa 
(Prov,  xvii).  Quis  erdm  retistitei,  et  pacem   habuit? 
(Job,  iz,)Non  est  impmgaudere,dicitDominu8(/iat. 
,  xLviii  ;  quia  per  qu3S  peccat  homo,  per  hxc  et  lor 
'  quelur  (Sap,  ii).  Justus  autem  confidit  ul  leo  (Prow, 
xxviii),  de  quolegitur;   Leo  foriissimus  bestiarum^ 
ad  nullius  pavebit  ocursum  (Prov.   xxx)    8ed  et  ju- 
stu8  quidquid  occurrerit  semper  imperturhatus  exi« 
stit,  quia    adversis     deprimitur,    nec  prosperis 
elevatur.  Laetus  vigilat,  dormit  quietus,  sedet  puci* 
ficus,  insedit  securus  ;  quoniam  qui  timet  Deum, 
omnia  timent  eum   Magnam  in  presenti  justilis 
suae  niercedem  adeptus,  in  futuro  maximam  ade- 
pturus.  Est  aulem  pax  peccatorum,  pax  justorum, 
ct  paxboatorum.  De  prima  :  Non  veni  mitierepa' 
cem,  sed  gladium  (MaUh,  x);  et :  Zelavi  in  peecatO' 
ribus  pacem  peccatorum  videns  {PsaL  lxxii).  De  seonn- 
cunda :  Pacem  meam  do  vobis^  pacem  meam  relin» 
quo  vobis  (Joan,  xiv) ;  et  :  Pax  multa  diligentibus 
nomen  iuum(Psal,  cxvin)  De  tertia  :  /n  pace  inid'- 
ipsum  dormiam  et  requiescam  (PsaL  iv ;  el :  Pax 
Dei  qux  exsuperat  omnem  seusum,  cvstodiat  corda 
vestra  et  intelligentias  vcstras  (Phil.  iv).  Et  prcterea 
pax  communis  bonis  et  malis,  de  qua  legitur;  Bo» 
nus  sermo  Domini  sit  mihi  pax,  et  veritas  in  diebus 
nostris,  Jpse  quoque  Christus   dicitur  pax  nostra, 
qui  fecit  utraque  unum^  in   uno  novo  homine  faciens 
pacem,  pacem  his^  qui  prope^  et  pacem  his  qui  tongs 
(Ephes.  ii).  Porro  quidam  nec  a  peccato  babexit  pa* 
cem,  neo  cum  peccato,  et  hi  sunt  optimi ;  e  oontra, 
quidam  babent  cum  peccato  pacem^  et  non  a  peo* 
cato,  et  hi  tunt  mali.  Quidam  autemhabent  paeem 


1038 


OOIHilBKT.  lA  VU  PSAUfOS  PCBNITBNT.  —  P8AL.  UI. 


1034 


et  cum  peooato  et  a  peocato,  et  hi  Bant  pessimi.  A 
Qui  enim  sio  dati  BQut  inreprolfum*ensum{Rom,i)^ 
et  venuDdati  sub  peceato  (Bom.  vii),  ut  ultro  se  pec- 
cato  ingerant,  et  de  peccato  non  curent.  Illi  profe- 
oto  et  cum  peocato  pacem  babent,  in  quo  soaviter 
delectantur,  et  a  peccato  pacem  babent,  super  quo 
minime  remordentur,  de  qualibus  scriptum  est : 
Lxlantur  cum  male  fccerint  et  exsultant  in  rebus 
pessimis  (Prov.  n) :  quoniam  impius  cumin  profun- 
dum  malortun  venerit  contemnit  (Prov.  xviii).  Sicut 
enim.secundum  AposioXum: Hiquieaquxlegissunt, 
naturaliter  faciunt  ipsi  sunt  sibi  lex  (Rom.  ii) :  sic 
illi  qui  ca  qu»  peccati  sunt,  faciunt  libcre,  ipsi  eunt 
sibi  peccatum,  id  estpeccati  oausa,  ut  jam  eis  quod- 
libet  boc  liceat,  non  autem  libeat  hoc  quod  licet. 
In  profundum  iniquitatis  demersi  et  absorpti  pe-  « 
nitus  a  peccato,  non  cogitanles  de  pcBna,  nec  cu- 
rantcd  de  culpa,  effecti  sunt  sicui  equus  et  mulus, 
quibus  non  est  intellectus  (Psal,  xzxi),  post  suas 
concupiscentias  abeuntes.  Qui  si  quandoque  flagel- 
lentur,  ut  convertantor,  vulnera  non  sentiunt,  et 
verbera  non  attendunt,  quemadmodum  scriptum 
est :  Verberaverunt  me  et  non  dolui :  traxeruni  me^ 
et  non  sensi  (Prov.  xxiii).  Et  hoc  maxime  lit,  cum 
laudatur  peccator  in  desideriis  anime  suae,  et  qui 
iniqua  gerit,  benedicitur.  Tales  pepigerunt  foBdut 
cum  morte,  vei  ex  perfidia  non  credenles,  vel  ex 
maiitia  desperantes.quasi  quatriduanusmortuusin 
monumento  fetentes  {Joan.  ii).  Qui  vero  pecoatum 
operantur,  et  deiectantur  in  eo,  sed  tamen  remor* 
dentur  et  impugnantur  ab  illo,  ipsi  quidem  cum 
peccato  pacem  habent  sed  non  a  peccato  :   quia  ^ 
delectantur  in  culpa,  sed  a  oonscientia  remorden- 
tur.  Tales  impuguantur,  sed  non  repugnaut :  quia 
motus  sentiunt  et  oonsentiunt,  abstracti  a  concupi' 
scientia  et  illecti  (Jacob,  i).  Parvuios  non  allidunt  ad 
petram  (Psal.  cxxxvi),  sed  eos  in  desiderio  suo  fo- 
vent,  jacentes  et  dormientes  in  voiuptate  et  fcedi- 
tate  peccati,  veluti  jumenta  qu»  in  stercore  suo 
computrescunt,  quibus  redolet  felor,  et  amaritudo 
dulcescit.  E  contra  :  Quidam  tentationes  sustinenl 
etresi8tunt,impugnalionibusrepugnantes,  ethineo 
cum  peccato  pacem  habent,  neo  a   peccato ;  quia 
cum  illoluctantur,  ne  peccatum  in  suo  mortalt  cor- 
pore  dominetur.  Gravis  quidem  est  lucta,  sed  utiiis 
pugna  ;  quoniam  et  si  posnam  habet,  habebitetco- 
ronam  et  quanto   difiicilior  est  conflictua,  tanto  D 
glorioeior  est  triumphus.  Qui  vero  tentationes  vice- 
runt,  ut  non  solum  tentationibus  non  consentiant, 
sed  jam  etiam  tentationes  non  sentiant,  nisi  forte 
levissimas,  que  pacem  animi  non  perturbant,  hi 
profeclo  pacem  habenta  peccato,  sed  non  cum  pec- 
cato,  ut  dicere  valeant  cum  Apostolo  :  Gloria  no^ 
stra  hsnc  est  testimonium  conscientix  nostrx  ( II 
Cor,  i) :  cum  illi  veraciter  peccatores  possint  de 
pace  in  Domino  gloriari,  quos  el  criminalis  culpa 
non  mordet,  et  cauieriata  conscientia  non  remor- 
det,  quoniam  etsi  gravia  forte  peccata  commise- 
runt,  illa  tamen  omnino  per  oondigQOS  fruotat  p<B- 

Patkol.  COXYIL 


nitentie  diluerunt.  Cum  ergo  jam  ipse  spiritus  te- 
stimonium  perhibetspiritibus  eorum,  quod  ipsifiiii 
Dei  sint,  tunc  a  peccato  pacem  babent,  et  non  cum 
pecuato,  efiTecti  pacifioi  veri,  qui  filii  Dei  vocabun- 
tur  (Rom,  vi) :  pavidi  quidem  pro  suis,  sed  pro  aliis 
securi.  Patet  ergo,  quod  non  habere  pacem  com 
peccato  semper  est  bonum,  et  habere  pacem  cum 
peccato  semper  est  malum.  Habere  vero  pacem  a 
peccato  interdumestbonum,  interdum  est  malum. 
Noli  ergo  cum  peccato  pacem  babere,  noli  contra- 
hereamicitiam  cum  serpente,  ne  suadendo  inficiat, 
et  occidat  te  veneno.  Lethaiios  est  enim  venenum 
peccati,quam  venenum  serpentis.Nam  illud  interfi- 
clt  corpus,  istud  vero  interimit  animam,  sine  qua 
corpus  non  vivit.  Si  vero  concupiscentia  corporis 
illeclus,  pacom  habuerit  aliquando  oum  peocato, 
cave  saitem,  ne  habeas  paoem  ab  illo  :  quia  si  cum 
peccato  et  a  peccato  pacem  habueris,  vivens  inter 
mortuos  deputaberis.Que  vero  sitcaosa,  quarenoii 
est  sanitas  in  eame  bominis  a  facie  irae  Dei,  neque 
pax  ossibus  a  laciepeccaiorum,  consequenter  osten- 
dit. 

Quoniam  iniquiiates  mese  supergressse  sunt  eaput 
meum^  ei  sicut  onus  grave  gravatse  suni  super 
me. 

Caput  mulieris  vir,  caput  viri  Christus,  capui 

Christi  Deus  (l  Cor,  xi);  unde:    Caput  dilecti  mei 

sicut  aurum  optimum  (Cant.  v).  Jpse  est  caput  cor' 

poris  Eeclesix  iColos.  i).  Caput  anims  mens,  unde: 

Impinguasti  caput  meum  in    oleo   (  Psal,    xxii  ). 

Caput  rei,  principium,  unde:  /n  capiie  libri  scrip» 

tum  est  de  me(Psal.  xxxix).  Gaput  provincias,  me- 

tropolis,  unde :  Caput  Syrix  Damascus  (Isa.  vii). 

Caput  populi  princeps,   uode:   Consiitues  me  in 

caput  gentium  (Psal.  xvii).  Gaputiniquorumdiabo- 

lus  unde :  Percussisti  caput  de  domo  impii^  denu* 

dasti  fundamenta  ejus  usque  ad  collum  (Habac,  iii); 

et  :Tu  confregisti  capiia  draconum^  dedisti  ea  in 

esca  populis  jEthiopum  (Psal.  lxxiii).   Caput  mali 

operis,  suggestio  diabolica,   unde:    Caput  aspidis 

suget  et  occidet  eum  lingua  viperx  (Job  xx);  et :  Ipsa 

conteret  caput  (utim,  et  tu  insidiaberis  calcaneo  ejus 

(Gen.  iii).  Caput  vitiorum,  superbia,  unde :  8i  extu- 

lerit  caput  usque  ad  nubes  quasi  sterquitinium  in 

fine  perdetur  (Job  xx).  Caput  ergo  ioterioris  bomi- 

nis,  animaB,  mens  seu    ratio   intelligitur.  De  quo 

Salomon  ait :  Oculi  sapientis  in  capite  ipsius,  id  ett 

fides  et  intellectus  sunt  in  mente  sapientis.  Nam 

oculi  corporales  sunt  etiam  in  capite  viri  stulti ; 

huic  capiti  quaedam  iniquitas   superponitur,   illa 

iniquitas  quae  cum   timore  Dei   et  sine  proposito 

poBnitendi  committitur,  supponitur  rationi  :  quia 

peccator  in  ea  judicium   rationis   reveretur.    Illa 

vero  iniquitas,  quae  sine  timore  Dei  et  sine  propo- 

silo  pcenitendi  committitur,  superponitur  menti ; 

quia  peccator  in  ea  judicium  rationis  contemnit. 

Utraque  gravat,  sed  ista  sicut  onus  mediocre,  illa 

vero  sicut  onus  grave,  quod  in  profundum  demer- 

git.  Et  hoc  est  quod  dicit :   Iniquitates  mesp,  quas 

33 


1935 


INNOCBNTn  m  PAPJB  OPl»CULA  DUBIA. 


1035 


ego  siae  timore  et  proposito  pcBnitendi  commisi,  A  poccatum,  sicut  canis  ad   vomitum,   reveriaiurT 


superposuerunt,  id  est  posuerunt  se  super  caput 
meum,  Vel  secundum  aliam  literam,  tupergretsx 
sunt  caput  meum,  boo  esl  depresserunt  et  despeze- 
runt  rationem  anims  mes.  Ideoque  gravatse  sunt 
supe^*  me^  non  sicut  onus  medioore,  sed  sicut  onus 
gravCy  quod  usque  in  profundum  vitiorum  demer- 
git.  Iniquitas  enim  eecundum  prophetam,  super 
alentum  piumbi  sedere  describitur  {Zach,  v),quia 
mentem  quam  deprimit,  non  einit  ad  coelumerigi, 
sed  cogit  ad  inferna  demergi.  Vel  iniquitaies  mern 
superposuerunt^  id  est  in  superbia  posuerunt  caput 
meum^  id  est  mentem  meam  in  superbiam  extuie- 
runt,  et  ideo,  quoniam  omnis  qui  se  exaltat^  humi- 
liabitur  {Luc,  xiv),  sicut  onus  grave  gravatie  sunt, 


(II  Petr,  i\),  ImmunduB  est  cibus  quem  canis  edit, 
sed  longe  immundior  est  vomitus,  ad  quera  redil; 
Vel  cicatrices  mem  computruervnt  alii8,qui  ezemplo 
mei  facinoris  quasi  fetore  putredinis  sant  corrupti, 
et  deterioraverunt  me,  qui  frequentando  peccatum, 
deterior  efTectus  sum,  a  facie  insipieniiss  mex^  id 
est  ez  culpa  negligentie,  que  meam  iQsipieotiam 
manifestat;  quia  videlicet  non  snm  usus  viribusin 
baptismo  receptis.  Quid  enim  insipieDtius  pecca- 
tore,  qui  et  cognoscit  facinus  et  committil,  pred- 
pitans  se  scienter  in  mortem?  Certe  bratum  aoimal 
si  videt  foveam,  declinat  ab  ea,  ne  labatur  ia  iilam, 
et  si  forsan  alicubi  difQcultatem  inonrrit,  non  po- 
test  illuc  sinedifficullate  reduci.  Homo  vero  ab  illi- 


super  mf,  id  est  molepoenarum  me  graviter  depres-  ^  cito  semper  illicitur,  et  in  delictis  jugiter  delecta 


serunt.  Quasi  diceret :  Ego  exallavi  me  in  spiritu 
Buperbift*,quoniam  iniquitates  mex  supergressse  sunt 
cvput  meumf  et  Deus  humiliavit  me  in  pondere 
posn»,  quoniam  sicut  onus  grave  gravalx  sunt 
super  me, 

Esl  onus  Christi,  onus  mundi,  onus  diaboli';  pri- 
mum  gratie,  seuunbum  poens,  tertium  culpflB.  Oe 
primo  iJugum  meum  suave  est,  et  onus  meum  leve 
(Matth,  xi) ;  de  secundo:  Onus  Babylonis,  quodvidit 
Isaias  filius  Annos  (fsa.xiii);  dQieTiio Nolite  portare 
oneratn  die  Sabbati  ilsa,  xiii) ;  Licet  enim  scriptum 
sit :  Unusquisque  onus  suum  poriabit  (Gatat,  vi), 
monet  tamen  Apostolus  :  Alter  alterius  onera  por- 
iatCy  ei  sic  adimplebitis  tegem  Christi  (ibid,).  Nok 
solum  autem  iniquiiates  supergressse  sunt  caput 
meum,  verum  etiam 

Compuiruerunt  et  deterioraverunt  [al.  corruptm 
suni]  cicuirtces  meae  a  facie  insipientix  mese. 

Computrescero  multis  modis  dicitur  aliquid.  Ra- 
tione  materisB,  unde :  Lumbare  computrit^  quod  Je- 
remias  abscondit  in  Euphrale  (]er,  xiii).  Ratione 
posos,  unde:  Philisthiim  computrescebant  prominen- 
tes  extales  J  Reg.  v).  Ratione  culpss,  unde :  Com- 
putruerunt  jumenta  in  stercore  suo  (Joel  i) :  et  ra- 
tione  gratis,  unde :  Computruit  jugum  a  facie  Dei 
(Isa,  x).  Cicatrix  autem  est  locus  vulneris  jam  sa- 
nati,  sed  hic  ponitur  continens  pro  contento  :  ut 
cicatrices  in  carne  intelligantur  plage,  quse  post- 
quam  curatfe  sunl,  recidivant,  at  quidem  posterio- 
res  plagffi  longe  sunt  pejores,  quam   priores.  Sic 


tur.  Cave  igitur  poBnitens  iterare  peccatam,  ne 
propter  ingratitudinis  vitium,  requiratura  tedebi- 
tum  Jam  dimissuni.  Ecce,  inquit^  santu  fadus  es^ 
jam  noli  peccare,  ne  deterius  aliquid  tibi  eantin§Qt 
(Joan.  v).  Cave  quoque,  ne  peccatum  faciaa  in  oc- 
culto,  magis  autem  ne  facias  in  aperto:  quia  pecca- 
tum  secretum  obest  tantummodo  faoienti,  manife- 
stum  vero  et  facienti  obest  et  imitanti.Vel  cicairices 
mesB,  id  est  peccata  mea,  quas  ego  post  pcenitentiam 
iteravi,  conputruerunt  in  me  per  defectum  [al.  effe- 
ctum]  quia  computrescere  me  fecerunt,  hoe  est, 
in  BordibuB  vitioruod  marcescere,qua8ijttmtfnlainsi- 
pientia,  quse  teste  propheta,  computruerunt  in  stef' 
core  suo  (Joet  i),  et  taoquam  illi  quorum  compu- 
trescebant  prominentes  extales  (/  Reg.  v),  et  sie 
C  deterioraverunt  a  fade  insipientise  nux^  id  est  pro- 
pterinsipientiam  meam  deteriorem  me  feceruDt. 
Duabus  ex  causis  solent  cicatrices  computreBcere, 
vel  quia  non  perfectecuraoturvulnera,vel  quiaoo- 
civa  non  plene  vitantur.  lile  namque  vulnera  pee- 
catorum  perfecte  non  curat,  quisucoiditactaStBed 
non  interHcit  cogitatus  ;  quia  de  refricationecogi* 
tationis  facile  reditur  ad  consuetudinem  actionie. 
Ille  quoque  nociva  vitiorum  plene  non  vitat,  qoi 
peccandi  occasiones  studiose  non  fugit.  Fuge  ergo 
personam  suspectam,  locum  idoneom,  tempos 
aptum,  et  quidquid  est  opportunum  ad  faciendom 
peccatum  ;quiastcut  est  difBcile  in  igne  esseet  noo 
ardere,  ita  diflicile  est  babere  opportunitatem  peo- 
^candi  et  non  peccare.  Seqoitur : 


cicatrices  in  mente  sunt  culpae,  quas  postquam  di-  D      Miseriis  afflictus  [al.  miser  factussum]  et  turbatus 


missae  sunt,  iterantur,  et  sunt  longe  iste  graviores, 
quam  ill».  Ait  ergo  iCicatrices  mex,  id  est  peccaia, 
qu8Q  mihi  dimissa  sunt  per  baptismum,  vel  poeni- 
tentiam,  computruerunt,  id  estconversasuntin  pu- 
tredinem,dum  iterata  sunt  ad  reatum,  quiest  men- 
tis  putredo.  Heu  si  quis  viderit  animam  peccatri- 
cem,  quaro  si  foeda,  quam  fetida  et  putrida : 
profecto  leprosior  est  carne  leprosa.  Et  deteriora- 
verunt/id  est  deteriora  facta  sunt,per  ingratitudinis 
vitium,  a  facie  insipienticemex, id  estab  insipieatia 
mea,  quae  apparet  quasi  facies  manifesta.  Quieoam 
enim  manifeBtiorestslultitia,qQam  ut  poenitenB  ad 


sum  usque  in  finem^  tota  die  contristatus  ingredit' 
bor, 

Quis  potest  omnes  bominis  miseriaB  eoarrare, 
cum  tota  hominis  vita  sit  roiseria  ?  Bomo  namqoe 
natus  de  mutierey  brevi  vivens  tempore^  repletur  mti/- 
tis  miseriis  (Jo  b  xiv).  Brevis  est  vita,  sed  multc 
sunt  miseri»,  quibus  repletus  asseritur,  ut  nihil  in 
eo  vacuum  a  miseria  relinquatur.  In  tribus  tamen 
vooabulis  tres  Bpecies  miseriarum  dcBignaty  videli- 
cet  timores,  dolores  et  labores,  ad  quas  omaef 
miseriaB  referuntur.  Quasi  diceret :  Afflietm  aom 
pr»  labore,  et  twrbatus  sumi^tmWmott^imiritUiim 


1037 


OOMMBNT.  IN  VU  PaALMOS  POBNITBNT.  —  PSAL.  m. 


1038 


sam  prae  dolore  :  sDntque  miseris  meas  longey  A. 
quia  turbatui  sum  usque  in  finem  :  budI  [assiduaa, 
quia  lota  die  contrislatus  ingrediebar;  sunt  spiri- 
luaies,  quia  anima  mea  completat  est  iltusionibus  : 
et  sunt  corporaldSy  quoaiam  non^est  sanitas  in  came 
mea. 

Finis,  Gbristus,  unde  :  Christus  esi  finis  legis  ad 
justitiam  omni  credenti  (Rom.  x),  qui  de  se  dicit : 
Ego  sum  a  ei  co,  principium  et  finis  (Apoc.  i),  et  de 
quo  scribitur  :  In  fmem  psalmus  David.  Charitas, 
unde  :  Finis  prmcepti  charitas^  de  corde  puro  et 
conscieniia  bona,  et  fide  ncn  ficta  {!  Tim.  i) ;  et : 
Omnis  consummationis  vidi  finem,  latum  mandatum 
tuum  nimis  (Psat.  czviii).  Adimpletio,  unde  :  Ea 
qux  de  me  scripta  sunt,  finem  habent  (Luc.  xii). 
Exlremitas,   unde  :  In   tempore  finis  complebitur  B 
visio  (Dan.  vui).  Fiois,  beatitudo,  unde  :  Novissi^ 
me  destruetur  mors,  deinde  finis  (l  Cor.  xv).  Perse- 
veratio,  unde  :  Cum  ditexisset  suos,  usque  in  fmem 
dilexit  eos  (Joan.  xi).  Nam  qui  perseveraverit  usque 
in  finem,  hic  satvus  erit  (Matth.  x).  Finis,  terminus 
unde  :  Notum  fac  mihi,  Domine^  ftnem  meum,  ei 
numerum  dierum  meorum  (Psal.  xxxviii).  Finis 
consummatio,  unde  :  Finis  venitf  venit  finis  super 
quatuor  plagas  terrx  (E%ech.  vii).  Finis,  damnatio, 
unde  :  Laborabit  in  xternum,  et  vivet  adhuc  in  finem 
(Psat.  xLviii).  Et :  Finis  iltorum  mors  esl  (Phil.  iii). 
Ergo  turbatus  sum  usque  in  finem,  id  est  usque  ad 
vitae  terminum  (de  futuro  tanquam  de  prsterito 
loquens)  quia  certos  sum,  quod  ante  mortem  mise- 
riae  minime  flnientur.  Propterquod  clamabat  Apo-  p 
stolus  dicens  :  Infelix  ego  homo,  quis  me  liberabii 
de  corpore  mortis  hujusf  (Rom.  vii).  Occupatio  magna 
creaia  est  omnibus  hominibus,  et  jugum  grave  super 
omnes  fitios  Adam,  a  die  exitus  de  venire  mairis  eo^ 
rtim,  usque  in  diem  sepuUuras  in  matrem  omnium 
{Eceli.  xl).  Utinam  in  morte  terminus  miseriarum 
existat,  ne  post  mortem  cumulus  miseriarum  accro- 
scatl  quia  post  mortem  incomparabiliter  majores 
erunt  miseriae  in  inferno,  quam  sunt  ante  mortem 
in  mundo  :  quoniam  ibi  erit  v^rm»  qui  non  morie» 
tur,  et  ignis  qui  non  exstinguetur  (!sa.  lxvi).  Ibi 
quxrent  homines  mortem,  ei  non  invenieni,  opta^ 
bunt  mori^  et  fugiei  mors  ab  eis  (Apoe.  ix).  Et  ideo  : 
tota  die  conirislaius  ingrediebar  intra  cubiculum* 
cordis,  ut  in  occulto  tristis  et  mcsrens  pro  dilatione 
Sabbati,  quo  copiebam  effundere  animam  meam  D 
Domino ;  juxta  quod  ipse  dicit :  Cum  oraveris,  inira 
in  cubiculum  tuum,  ei  clauso  osiio,  ora  Pairem  iuum 
(Matth.  vi).  Neo  semel  hoc  egi,  sed  sape  :  neo 
perfunctorie,  sed  assidne  :  quia  tota  die  cotttrisia^ 
tus  ingrediebar^  doneo  egrediebar  tandem  ex  bao 
vita,  et  ad  illam  perveniam,  ubi  erit  in  vero  Sab* 
bato  requies  sine  flne.  Notent;hoc  illi,  qui  putant 
sufflcere  simul  et  semel  de  peccato  dolere,  statim 
post  gemitom  recurrentes  ad  gaudium,  et  post  fle- 
tum  ad  risum,  cum  e  contrario  poBnitere  sit  pos- 
nam  tenere.  Ideo  vero  toia  die  omiristatus  ingrO' 
disbar. 


Quoniam  anima  mea  rept^a  esi  illnsionibus,  et 
non  est  sanitas  in  came  mea. 

Innumerabiies  sunt  illusiones,  quashomo  patitur 
in  hac  vits,  dumpravis  persuasionibus  circumven- 
tus  credit  falsa  pro  veris,  agit  mala  pro  boniSi 
et  dimittit  ccelestia  pro  terrenis,  dum|pro  caducis, 
vanis  et  frivolis  a  divina  servitute  transfertur,  a 
pia  intentione  retrahilur,  a  sancto  proposito  re- 
vocatur,  et  tunc  incipiunt  illudere  ei  dicentes  : 
Hic  homo  ccepii  aedificare,  et  non  potuii  consummare 
(Luc.  xiv).  Alludit  mundus,  eludit  caro,  et  illodit 
diabolus  Mundusalludit  per  blanditias  saBcnlares, 
caro  eludit  per  sensoales  illecebras,  diabolus  illudit 
per  spirituales  fallacias.  Isti  enim  sunt  tres  fallaces 
sophiste,  qui  miseram  animam  suis  versutiis  cir- 
cumvenerunt,  et  seducunt.  Proponit  mundue,  assu- 
mit   caro,  concludit  diabolus.  Mundus   proponit 
saecularia  blandimenta,  caro  assumit  illioita  desi- 
deria,  diabolus  concludit  sempiterna  tormenta.  Sio 
alluditur  animae  ut  elidatur,  siceluditur  ut  illuda- 
tur.  Turpis  illusio,  quando  diabolus  ab  illusione 
cessando,  magis  illudit,  juxta  quod  legitur  :  Deri' 
debani  Sabbata  ejus  {Thren.  i).  Tunc  enim  daBmo- 
nes  Sabbata  cujuscunque  derident,  cum  ad  tempui 
ab  illorum  tentatione  desistunt,  ut  quando  incauta 
cognoverint  a  peccato  quiescere,  turpius  illum  ad 
peccandum  reducant,  et  sic  qui  se  sabbatizasse  cre" 
diderat,  a  daBmonibus  deridetur.  Propterea  idem 
vir  timoratus  et  justus  alibi  orat,  et  ait :  Deus  meus^ 
tn  te  eonfido^  non  erubescMm,  neque  irrideant  me  ini^ 
mid  mei  (Psal.  xiv).  Eienim  universi  qui  ie  exspec- 
ianHnon  confundeniur.  Moltis  ergo  modis  illuditur 
animaB,  praBsertim  in  obscenis  aflectibus  et  cogita- 
tionibus  importunis,  quibus  improbe  irruentibuSp 
vix  anima  orare  permittitur,  et  raro  sinitur  con- 
templari,  dum  corporum  imagines  occurrunt,  quas 
de  bno  in  illud,  et  de  uno  in  aliud  mentem  rapiunt 
et  transducunt.  Scriptum  est  enim  :  Muscsemorienies 
perduni  suavitatem  unguenti  (Eccle.  x) ;  quia  impro- 
baB  cogitationes  tollunt  devotionem  orationis. 

Quid  dicam  de  illosionibus  illis,  per  quas  angelus 
Satanas  transfigurat  se  in  angelum  lucis  (/  Cor.  xi), 
et  vitiasimulando  virtutes,  impietatem  ingerit,sub 
specie  pietatis.  Certe  non?  potest  exprimi,  quaoia 
sit  multitudo  et  magnitudo  illusionum,  quas  anima 
patitur  in  hoc  mundo.  Unde  pcBnitens  ait :  Anima 
mea,  completa  est  iltusionibus.  Ecce  non  respersam, 
sed  completam  esse  illusionibus  animam  asserit, 
ut  multitudinem  et  magnitudinem  illusionum  osten- 
dat.  A  quibus  etiam  sanitas  non  est  in  came  mea^ 
que  suis  illusionibus  inquinatur,  maxime  cum  in- 
Bomniis  nocturnas  pollutiones  iocurrit.  Nec  istam 
illusionibns  speciem  reputes  esse  levem,  quoniam 
ex  falsa  causa  verus  procedit  effectus,  quoniaro  etsi 
falsasit  in  somno  imaginatio,  vera  tamen  poliutio 
est  in  carne.  Uode  praecipitur  in  Levitico,  ut  homo 
qui  pollutus  noclurno  sit  somno,  egrediatur  extra 
castra,  et  non  revertatur,  priusquam  ad  vesperam 
lavetor  aqaa,  et  post  solis  occasum  regredialur  in 


1039 


INNOCBMTII  in  PAPA  OPUaCULA  DUBIA. 


1040 


castra  {Lev  xv).  Omne  peccaium,  quod  facit  homOy 
extra  corpus  e$t,  qui  vero  fomicatur^  in  corpus  suum 
peccat  (I  Cor  vi).  UDde  eecuDducn  aliam  Utteram 
dicitur  :  Lumbi  mei  impleti  sunt  illusionibus,  vel 
ignominia,  Nam  \n  lumbis  esl  iDceDtivum  libidiDis, 
secuodum  illud  :  Virtusejus  in  lumbis  ejus,  ei  for- 
titudo  ejus  in  umbitico  veniris  ejm  {Job.  xiv);  uode 
prscipitur  :  Sint  lumbi  vestri  praecincti  {Luc,  xii). 
GcaDdis  CDim  est  illusio,  et  gravis  iKDomioia  in 
voluptate  libidiDis  :  quia  prfficedunt  illam  ardor  et 
petuiaDtia,oomitaDtur  fetor  et  immunditia,8equun- 
tur  dolor  et  pcBnitentia.  Sequitur  : 

Incurvatus  sum  et  humiliatus  usquequaque  [a1. 
afflictus  sum  ei  humiliatus  sum  nimis],  rugiebum  a 
gemiiu  cordis  mei. 

Id  prima  parte  prius  commemoravit  pcenas  in- 
flictas  a  Doo,  ac  deinde  pcBnas  illatas  a  se,  de  illis 
prsemittens  :  Sagittx  iuae  infixx  sunt  mihi,  et  con- 
firmasii  super  me  manum  turim,  et  de  istis  subjun- 
geos  :  Iniquiiates  mex  supergressm  sunt  capui  meum, 
et  sicut  onus  grave  gravaix  sunt  super  me,  In  bac 
vero  seounda  p^rte,  prius  commemorat  pcBnas  in- 
flictas  a  se,  ao  deinde  pcenas  illatas  ab  aliis.  De 
illis  enim  dioit :  Incurvatus  sum  et  humiliatus  us^ 
quequaquet  rugiebam  a  gemiiu  cordis  mei,  Cor  meum 
canturbatum  est  in  mf ,  deseruii  me  fortiiudo  mea,  et 
lumen  oculorum  meorum  non  est  mecum.  De  istis 
addit  :  Amici  mei  ei  proximi  mei  adversum  me  ap- 
propinquaverunt  et  steterunt^  et  proximi  mei  a  longe 
sieterunt,  Vim  faciebani  qui  quxrebant  animam 
meam^  ei  qui  inquirebani  mala  mihi,  locuii  sunt  va- 
nitates,  et  dolos  tota  die  ^nediiabantur.  Ostendens 
quantum  ex  utrisque  profecerit.  Nam  ex  illis  pro- 
teoitad  desiderium  patris;  unde  supponitetdicit : 
Ego  autem  velut  surdus  non  audiebam,  et  sicut  mu- 
tus  uon  aperiens  os  suum,  Ei  factus  sum  sicut  homo 
non  audienSf  el  non  habens  in  ore  su4)  increpaliones. 

AKcns  ergo  de  pocnis  quas  patitur,'8  seipso  fate- 
tur  se  sustinere  iDcur?atiooem  corporis,  et  hami- 
liatiooem  meotis;  unde:  Incurvatus  ,mm  et  humi- 
liatus  usquequaque,  Rngitum  oris  et  gemitum  cor- 
dis,  unde :  Rugiebam  a  gemiiu  cordis  mei,  Taidium 
vivendi  et  desiderium  moriendi,  unde  :  Ante  te 
omne  desiderium  meum,  ei  gemitus  meus  a  te  non 
est  absconditus.  Statimque  superiorum  oausas  assi- 
gnat.  Cor  meum^  inquit,  conturbaium  esi  in  me,  de- 
seruit  me  foriitudo  mea  ei  lumen  oculorum  meorum 
non  est  mecum,  Ac  si  diceret  manifestius  :  Dixi 
quod  rugiebam  a  gemitu  cordis  mei ;  nec  mirum; 
quia  cor  meum  coniurbatum  est  in  me,  Dixi  quod 
incurvaius  sum  el  humiiiatus  usquequaque.  Nec  mi- 
rum  :  quia  deseruii  me  fortitudo  mea,  Dixi  quod 
ante  ie  est  omne  destderium  meum,  Nec  mirum, 
quia  lumen  ocutorum  meorum  non  est  mecum,  Kt 
ideo  quia  tu,  qui  lumen  oculorum  meorum  es,  me- 
cum  non  es,  desidero  ease  anle  te,  ut  ego  sim  te- 
cum,  et  Don  boc  ficte,  sed  vere;  quia  gemitus  meus 
a  ie  non  esi  abscondiius.SxpeqmdeiD  vexatio  tribuit 
intellectum,  quia  nonnunquam  flagella  castigant. 


A  quem  beneflcianon  emendant;  quapropter  ait :  i»- 
curvatus  sum  et  humiliatus  usquet/uaque^  id  eat  ex 
utrtusque  bominis  parte,  videlicet  exterioris,  quaii- 
tum  ad  incurvationem  corporis,  et  interioris,  quaii- 
tumad  bumiliationero  mentis.Quarea  gemitu  eor- 
dis  ingemisceotis  inte.rius  de  multitudinef  magni- 
tudine,  ac  turpitudine  peocatorum,  rugiebam  exte- 
rius  lugubri,  querulo  et  confuso  clamore,  more 
leonis  rugientis  ad  escam :  quia  famem  patiens  boni 
operis,  rugiebam  desiderio  cibi  ccBlestis,  ad  Sabba- 
tum  ffiternitatis  tota  mente  suspirans. 

Gffiterum  possent  bffic  ad  posnitentias  virtutem 
referri,  ut  dicat  pcBnitens  :  Incurvatus  sum  corpore, 
et  sum  humiliatus  mente,  in  orattone  ac  coDfeesione 
prostratus  :  nec  bumilialus  simpliciter,  eed  etiam 
l>  usquequaque,  omnes  omnino  ciroumstantias  expri- 
meudo,  ut  qui  cemmittendo  peocatum,  superbam 
contra  Deum  cervicem  erexi,confltendopeccatum, 
prooam  aote  Deum  mentem  indinem.  Insuper 
rugiebam  a  gemiiu  cordis  mei,  altis  clamoribus  ejo- 
lans,  cl  profundis  suspiriis  ingemiscens;  quoniam 
ante  te  est  omne  desiderium  meum,  quia  non  una 
part  desiderii  mei  est  ante  te,  altera  post  te,  ut 
unum  peccatorum  meorum  exprimam  confitendo, 
et  aliud  supprimam  occultando,  uoum  accusando 
condemnem,  et  aliud  excusando  defendam;  sed 
omne  desiderium  meum  est  ante  ie,  quia  cum  ultimo 
desiderio  totam  conscientiam  roeam  coram  te  pan- 
do.  Quod  inde  conjicis  evidenter,  quia  gemitus 
meus  a  ie  non  est  abscondifus,  cujus  ooulis  omnia 
nuda  sunt  et  aperta. 

^  Fncurvalio  io  Scripturis  in  bono  accipitur,  et  in 
malo.  Est  enim  incurvatio  oontractionis,  unde : 
Elisseus  incurvavit  se  super  puerum  et  revixit  (/Y 
Reg,  iv);  adorationis,  ande:  Fratres  Josepb  ^nciir* 
vaii  adoraverunt  eum  {Gen.  xui);  bumiliationis, 
unde  :  Incurvabitur  sublimitas  bominum  ei  kumt- 
liabitur  altitudo  virorum  {Isa.v)\  eul^ectionis,  uode: 
Incurventur  ante  ie  filii  matris  iux  {Gen.  xxvu); 
item,  incurvatio  cupiditatis,  unde  :  Incurvare  ut 
transeamus  {Isa,  u);  iniqaitatis,  uode  :  Laqueum 
paraveruni  pedibus  meis,  et  incurvaverunt  animam 
meam  {Psal,  lvi);  obsceoitatis,  uode  :  Seorlum  ai- 
ierius  sii  uxor  tua,  ei  super  eam  incurventur  atii 
(Job.  xxxi);  et  anxietatis,  uode  :  Uxor  Phinees  tn- 
curvavtt  se  ei  peperit,  irruerunt  enim  in  eam  dolores 

D  subiti  {I  Beg.  iv). 

Domine,  anie  te  omne  desiderium  meum,  et  gemi- 
tus  metu  a  ie  non  est  abscondUtu. 

£cce  utrumque  babet  irriguum  superius,  id  est 
desiderium  mentis  pro  boois  patris,  ac  inferius, 
id  est  gemitum  cordis,  pro  malis  mundi.  Ac  si  di- 
ceret  manifestius  :  Vidi  cuncta  qtm  sub  soie  flaut, 
ei  ecce  universa  vaniias  et  afflieiio  sptrittu  {Ecele.  i) : 
quare  jam  nibil  desidero  in  boc  mundo,  sed  amte 
te  est  omne  desiderium  meum^  ut  videlieet  coram 
te  consistam  in  palria,  ubi  est  vera  quies,  plena 
securitas,  summa  dulcedo,  perfecta  latitia  el  feU-> 
citas  sempiterna  :  ubi  in  sunmio  bono  qaidqoid 


1041 


OOMMBNT.  IN  VU  PSALMOS  HBNITJBNT.  —  P8AL.  UI. 


1042 


boni  quaritnr,  invenitar.  Et  ideo  gemitus  meus^  de  A 
innumerls  misenis  hujusvits,  qua  tota  est  militia 
super  terram,  a  ie  non  esi  abtconditus :  non  solum 
quia  tibi  cogoitus  edt»qui  omnia  conspicis  et  nibii 
ignoras,  verum  etiam  quia  est  tibi  placilus,  qui 
quodam  speciali  modo  diceris  nescire,  quae  repro- 
bas,  et  scire  qus  approbas,  unde  :  No»  novi  vos 
(Maith,  zxv) ;  et :  Nooit  Dominus  qui  sunl  ejus.  llla 
quippe  abscunduntur  a  Deo,  quas  divino  iodigna 
Buijt  aspectu,  unde  Adam  et  uxor  ejus  absconde' 
runt  se  a  facic  Domini  post  peccatum  {Gen.  iii)  : 
quia  qui  male  agit^  sine  dubio  odit  lucem  {Joan.  iii). 
£t  ideo. 

Cor  meum  eonturbatum  est  in  mOf  desemit  me 
fortitudo  mea  [al.  et  derelinquit  me  virtus]^  et  lumen 
oculorum  meorum  [al.  ipsum]  non  esl  mecum.  B 

OstenditseincurriBseanzietatemcordiSyUnde  ait : 
Car  meum  conturbatum  est  in  me^  propter  acerbita- 
tatero  dolorisyetdebilitatemoorporis;  unde  subdit ; 
Deseruii  me  fortitttdo  mea,  propter  tenuitatem  jeju- 
niorum  et  obscuritatem  luminis,  unde  :  Lnmen 
oeulorum  meorum  non  est  mecum^  propter  affluen- 
tiam  lacrymarum  ;  et  ita  jam  dignos  fructus  poe- 
nitentis  facit  (Matth,  iii).  Quandoque  cor  horainis 
conturbatur  in  8e,quando  ecilicet  per  ronDpunctio- 
nis  dolorem  spiritus  tristatur  et  afOigitur  pro  se- 
ipso,  secundum  illud  :  Recogitabo  tibi  omnes  annos 
meos  in  amaritudine  animse  mess.  {Isa.  xxxviii). 
Quandoque  conturbatur  in  alio,  qnando  scilicet 
per  spiritum  compaseion^s  affligiturpro  alioettri- 
statur,  seoundum  illud  :  Quis  infirmatury  et  ego  non  C 
infirmort  Quis  scandalizatur^  et  ego  non  urorf  (II 
Cor.  XI.)  Ait  ergo  :  Cor  meum  conturbatum  est  in  me  ; 
quia  in  meipso  est,  unde  doleam  de  roeipso,  quia 
deteruit  me  foriiiudo  mea.  Scriptum  est  enim,  quia 
justi  fortitudinem  auaro  mutant,  dum  corporalem 
deponunt  et  epiritualem  assumunt,  propter  quod 
dicit  ApostoluB  :  Cttm  infirmorj  tum  potens  sum  (// 
Cor.  xii).  Et  lumen  ocvlorum  meorum  non  esi  me- 
eum,  quin  potius  contra  me  :  quia  mors  ingressa  est 
per  fenestras  (Jer.  ix) ;  et :  Oculufl  animam  deprse- 
datur  (Thren.  iii).Unde  ipsi  ocnli  jam  compuncti 
a  Deo  lacrymiseffluuntyUt  eorum  lumen  quasi  defi- 
ciens  non  sit  mecum. 

Amici  mei  el  proximi  mei  adversum  me  appropin^ 
quaverunt  ei  steteruni,  ei  proximi  mei  [al.  qui  juxta  D 
mo  erani]  a  tonye  sieterunt. 

Haotenus  prosecutus  est  posnitens  pcBnas,  quaa 
patitur  intus,  a  Deo  videlicet  et  a  8e,amodo  prose* 
quitur  pcBnas,  quaa  patitur  foris.ab  amioia  etini- 
micis.  De  poBnis  enim  a  Deo  inflictis  prsdixerat : 
Sagitiss  tux  infixx  sunt  mihi  et  confirmasti  super 
me  manum  tuam ;  de  pcsnis  a  se  illatis  adjunxit : 
Iniquitates  mex  supergressae  suni  caput  meum^  et 
sicut  onus  grave  gravatse  suni  super  me:  nunc  vero 
dicit  de  pcanifl,  quaa  patitur  ab  amicis  :  Amici  mei 
et  proximi  mei  a  longe  steteruni.  Deposnis  quaa  pa- 
titur  ab  inimicia  subjungit :  Inimici  mei  vivunt  et 


confortaii  sunt  super  me,  et  multiplicati  sunt  qui 
oderunt  me  inique. 

Sane  cum  peccator  per  poenitentiam  se  conver- 
tit  ad  Deum,  graviores  tentationes  incurrit,  juxta 
quod  legitur :  Fili,  cum  accesseris  ad  servitutem 
Dei,  prxpara  animam  tuam  ad  tf  ntaticnem  (Eccli. 
ii).  Unde  cum  ad  pcenitentiam  se  convertit,  ecce, 
instigante  diaboio,  amici  proximi,  el  vicini  contra 
ipsum  insurgunt,  propter  quod  dicit :  Amici  mei 
et  proxtmt  mei  appropinquaverunt,  non  utique  pro- 
pter  me,ut  conferant  mihi  solatium,  sed  adversum 
mtf,ut  inferant  nocumentum.  Nec  perfunctorie,  sed 
instanter :  quia  non  solum  approximarunt,  sed  et 
steierunt  adversum  me^  videlicet  ut  mihi  adversen- 
tur.  Ei  qui  juxta  me  eranty  id  est  vicini  mei  a  tonge 
steierunif  omne  roihi  consilium  et  auxilium  salutis 
denegantes.  Illi  appropiaveruni,  ut  inferrent  di- 
8pendium,i8ti  eiongavei unt,  ne  conferrent  solatiumt 
ut  sic  malia  totus  essem  expobitus,  et  ne  bonis  ali- 
quatenus  essem  adjutus. 

Et  vim  faciebant,  qui  quserebani  aniwam  meam  : 
ei  qui  inquirebant  mala  mihi,  tocuti  sunt  vanitates^ 
et  dotos  tota  die  medUabantur. 

Agendo  de  posnis  quas  se  ab  aiiis  sustinere  fate- 
tur,  ORtendit  separatim  non  ab  hostibus,  sed  ab 
amicis ;  non  ab  alienigenis,  sed  cognatis ;  non  ab 
extraneis,  sed  vicinis  ,  quia  indignus  etindignatus, 
tam  ab  his  quam  ab  aiiis  persecutio  toleratur.  Et 
hi  me,  inquit,  multipliciter  persequuntur,  videlicet 
opere»  violenter,  et  odiose,  qnia  vim  faciebani  qui 
quxrebani  animam  meam.  Ore,  malignanter  et  stu- 
diose;  quia  qui  inquirunt  mala  mihi,  locuti  sumt 
vanitates.  £t  corde,  incessanter  atque  doiose,  quia 
doios  iota  die  meiiiabantur.  Heu  l  quod  hodie  repu- 
tantur  amici,  qui  censendi  sunt  potius  inimici,  di- 
iigentes  corpus,  sed  animam  odientes.  Tales  snnt 
isti,  qui  hunc  ad  Deum  converti  cercentes,  violen- 
ter  impedire  nituntur,  animam  noa  ad  salvandum, 
sed  ad  perdendum  quasrentes,  cum  eum  a  via  Del 
retrahere  moliantur,  et  bona  temporalia  inquiren* 
tes,  spiritualia  mala  procurant,  loruentes  vanita- 
tem  in  doIo,dum  ei  vana  suggerunt  et  iniqua. 

Ego  autem  velut  surdus  non  audiebam,  et  velui 
mutus  qui  non  aperuil  [al.  non  aperiens]  os  suum» 

Est  surdilas  bona,  et  surditas  mala.  Bona  snrdi- 
tas  est  claudere  aurem  pravis  consiliia  et  malignia 
suggestionibus,  unde  :  Quis  fecit  os  homints,  aut  fa* 
bricatus  est  mutum  et  surdumy  videniem  ei  csteum  ? 
nonneego?  Exod.  iv.  Le,  renuniiaie  Joanni  :  Surdi 
audiunt  {Matih.  ii).  Nam  illi  obediunt  Deo,  qui  sunt 
aurdi  diabolo.  Mala  surditas  eat  claudere  aurem  sa- 
nis  consiliis,  et  prfleceptis  divinis,  nnde :  Surde  et 
muie  spiritus,  exi  ab  eo  {Marc.  ix).  Et :  Sicui  aspi- 
dis  surdas  ei  obturanlis  aures  suas,  qux  non  exaudiel 
vocem  incaniantium  ei  venefici  incantaniis  sapienier 
(Ptat.  Lvii).  Obmutesoit  autem  quis  aliquando  ez 
oauteia ;  unde  :  Obmutui  ei  humiliatus  sum,  et  it- 
lui  a  bonis  (Ptat.  xxxviii).  Aliquando  ex  patientia  ; 
unde  :   Quasi  agnus  coram  iondenie  se  olmuteseet 


1043 


INNOGBNTII  m  PAPA  OPUSCULA  DUBU. 


1044 


{Isa,  Liii).  Bcontra  obmulesoit  quis  aliquando  ez 
timore ;  unde :  Canes  muli,  non  valenles  latrare 
{Isa.  LVi).  Aliquando  ex  cauteriata  conscientia 
unde :  Amicef  quomodo  huc  inlrasiiy  non  habe^is 
veslem  nupiialcm  ?  At  ilie  obmutuit  (Matth.  xxii). 
MutuB  autem  et  surdus  bio  accipiuntur  in  booo. 
Magnsquippe  virtutisest  non  redderejmaium  pro 
malo,  sed  quandoque  majoris  est  non  reddere  ma- 
ledictum  pro  maledicto  {IPetr,  iii),  cum  longefaci- 
liuB  posflit  boc  reddi  quam  illud.  Adbuc  autem 
perfectioris  est  patientiie,  nec  oirendi,nec  offendere 
verbo,  ideoque  non  repetendo,  sed  determinando 
Bubjungit : 

Et  facius  sum  sicut  homo  non  audiens,  et  non  ha» 
bens  in  ore  suo  increpationes  [al.  redargutiones]. 

Quaei  diceret  manifestius :  Non  eram  in  veritate 
surdus  et  mutus,  eed  cum  audire  possem  et  loqui, 
factus  sumsicut  homo  non  audiens,  et  non  l.abens  in 
ore  suo  increpaliones :  quia  noo  respondcbam  ma- 
ledictum  pro  maledicto  {ibid.),  De  taiibus  increpa- 
tionibus  legitur :  Usque  ad  nociem  increpuerunt  m^ 
renes  mei  (Psat,  xv).  Nam  sunt  et  bonae  increpatio- 
nes,   de  quibus  dicitur :   Increpa  feras  silvarum 
{Psal,  Lxvii) ;  et :   Argue^  obsecra,    increpa  {II  Tim. 
iv).  Sunt  et  aliae,  de  quibus  scriptum  est :  Increp^ 
in  te  Deus  Satan   (Zach,  w);  et  :  Increpavit  mare 
Rubrum  (Psal,  xv).  Possunt  baec  intelligi  etiam  ex 
persona  capitis,   ut  sint  quasi  verba  Gbristi,  non 
nisi  mutata  voce  dicentis  :  Amici  mei,  non  veri^ 
sed  ficti,    ut  hi  qui  tentando  dicebant:  Magister, 
scimus  quia  verax  es,  et  viam  Dei  in  veritate  doces,  et 
non  est  tibi  cura  de  aiiquo,  Dic  ergo,  licet  tributum 
dare  Cxsari,   an  non  f  (Maith,   xxii.)   Et  proximi 
mei,  videiicet  cognati  secundum  camem,  ut  hi  qui 
dicebanl :  Transi  hinc  et   vade  in  Judseam,  ul  dis- 
cipuli  tui  videant  opera^  quae  tu  facis,  I^eque  enim 
fratres  ejus  credebant  in  eum  {Joan,  vii).  Hi  et  illi 
appropiaverunt  advcrsum  me,  coram  Pilato  dicen- 
tes ;  Crucifige,   crucipge  eum  {Joan,  xix) :  et  stete- 
runt  coram  Herode  constanter  me  accusantes.  Bt 
qui  juxla  me  erant,  id  est  discipuli,  qui  mecum 
erant  conversati,  de  longe  steterunt,  fugientes  ti- 
more  mortis.  Nam  Petrus  sequebatur  a  longe  (Matth, 
xxvi).  Et  qui  qussrebant  animam  meam,  non  ad  imi- 
tandum,sed  ad  perdendum,  vim/(urt^^aiif,capiendo, 
ligando,   colapbizando  et   conspuendo.  Et  qm  tn- 
quirebant  mala  mihi.  cum  non  invenirent  crimina, 
locuti  suni  vanitateSf  fingendo  falsa  testimonia,  ut 
hi  qui   dixerunt :   Nos  audivimus  eum  dicentem : 
Ego  dissolvam  templum  hoc  manu  facfum,  et  per 
triduum  aliud  non  manu  faclum  rexdificabo  {Marc. 
xv),  ot   non  erat  conveniens  teslimonium  eorum. 
Ei  tota  die  meditabantur  dolos,  id  est  fallacias,  ut, 
quando  custodes  pecunia  corruperunt,  ut  dicerent : 
Nobis  dormientibus  venerunt  discipuii  ejus,  et  furati 
sunt  eum   (Matt,    xxviii).   Ego  aulsm  iariquam  sur- 
dus  non  audiebam,  quia  non   respondebam,  quasi 
nihiJ  audirem.   Et  sieut  mutus^   qni  non  aperuit  os 
ittttiR,  ut  impleretur  quod  soriptum  est :  Sicui  agnus 


A  coram  tondentese^  sicnon  aperuit  os  suum  (isa.  Lra}. 
£t  ideo  factus  sum  sicut  homo  non  audiens^  et  non 
habens  in  ore  suo  increpationes.  Unde  cum  unus 
ministrorum  Anns  dedisset  alapam  Jesa  dicens  : 
Sic  respondes  pontifici  .^^esus  non  inerepando,  aed 
rationem  reddendo,respondit :  Si  male  loculus  Jiun, 
iestimonium  perhibe  de  malo ;  si  autem  bene,  quid 
me  C3edist  {Joan,  xviii.) 

Quoniam  in  te,  Domine,  speravi,  iu  exaudies  me, 
Domine,  Deus  meus. 

Tertia  par8,in  qua  dicit  se  inter  adversa  sperare, 
quod  magnum[e8t  solatium  oppressorum  ;quiadam 
sperant  in  tribulationibus,  non  deficiunt,  credentes 
a  Domino  ee  liberari.  Gommendat  autem  pceiiilens 

B  oirca  se  spei  donum,  dicens  :  Quoniam  in  tefDomine, 
speravi ;  orationis  votum  :Quoniam  iu  exauditsmy 
Domine  Deus  meus ;  discretionis  judicium :  Qma 
dixi^  negiMndo  insulleni  mihi  inimici  mei  ;  patientis 
meritum,  quia  dum  commoverentur  pedes  meif  super 
me  magnaH  locuti]  sunl,  Satisfaotionis  propositom ; 
quoniam  ego  in  fiagella  paratus  sum,  CoDtritionis 
affectum,  quia  dolor  meus  anle  me  est  semper, 
Gonfessionis  sonum,  quoniam  iniquitatem  meam 
ego  pronuntio,  Et  inquisitionis  studium»  qoia  eogi' 
iabopro  peccato  meo,  Verumtamen  in  bis  omnibii 
persecutoreslmibi  non  desunt.  Vivacee  et  prompti, 
quoniam  inimici  mei  vivunt,  Fortea  et  flrmi,  qoo- 
niam  confortati  sunl  super  me,  Multiplicea  et  dive^ 
81,  quoniam  multiplieati  sunl,  Grodeles  et  impii, 

p  quoniam  oderunt  me  inique.  Ingrati  et  detractores, 
quoniam  qui  retribuebantmiht  mala  pro  bonis^detre' 
hebant  mihi,  Gausam  quoque  supponit,  quare  tales 
sint  erga  ipsum  ;  quoniam  subsecutus  sum,  inquit, 
jostitiam.  Vel,  secundum  aliam  litteram,  ^uaniBm 
sequebar  bonitatem,  Nam  et  injusti  propter  justi- 
tiam,etmali  propter  bonitatem  perBequontarboDos 
et  justos.  8icut  Cain  Abel  {Gen,  iv),  Ismael  laaac 
{Gen,  xxi),  Bsau  Jacob  (Gen,  xxvii),  Saul  Dftvidem, 
et  Judaicus  populus  Dominum  Gbristum.  Ait  ergo : 
Quoniam  in  ie^  Domine,  speravi^  tu  exaudies  me,  Ikh 
mine  Deus  meus  :  qui  sperat,  oredit  et  diligit,  qoit 
nisi  crederet,non  speraret ;  et  nisi  speraret,  procol 
dubio  non  diligeret.  Nam  spes  nonconfunditiir,id 
est  non  patitur  confundi  sperantem.  Qoemadmo- 
dum  alibi  dictum  est :  /ti   iCy  Domine^  speravi,  nen 

D  confundar  in  xiemum  {Psal.  xxx).  Unde  credenset 
diligens  recte  sperat  a  Domino  exaudiri.  Qui  vero 
Don  sperat,  non  petit  in  fide,  unde  nequaqaam 
exaudiri  meretur;  qu:a  Deo  sine  Gde  placere  Don 
potest  {Hebr,  ii).Ait  ergo,  Domine^  qui  tristia  motas 
in  laeta,  et  adversa  convertis  in  prospera,  qnia  tn 
te  speravif  quemadmodum  sperandum  eat,  ideo 
dixi,  non  tam  ore,  quam  corde,  quod  iu  me  exaU' 
dieSf  boc  est  ad  optatura  exilum  aadiee :  iknmine 
Deus,  creator  meus,  redemplor  et  salvator  meaa ; 
qui  oreando  triboisti  naturam,  redimendo  dedisti 
gratiam,et  salvando  conferes  gloriam,  Tanc  eBim 
eris  certissime  meus,  cam  ultra  non  potaria 


1045 


OOMIIENT.  IN  Vn  PaM.MOS  PGEBNITRNT.  —  PSAL.  m. 


1046 


non  meus.Dixi  quidem  quod  exaudiei  me^  nec  im-  ti..^^^^^%  ut  suam  praBsumptionemy  inprudentiam  et 


merito. 

Qttia  dixi^  ne  aliquando  insulleni  in  me  [ai.  super' 
gaudeant  mihi]  inimid  mei^  et  dum  commoven- 
tur  pedes  mei^  in  me  magna  locuti  sunt. 

Supra  non  ezposuerat  quid  petierit,  nuno  autem 
iilud  ezponit,  quia  hoo  dixi^  hoo  petii,  ne  aiiquando 
insultent  in  me  inimici  met,boo  est  ne  iliud  agam, 
propter  quod  inimioi  mei  mihi  valeant  insultare. 
Quemadmodum  alibi  dictum  est :  Deus  meus  in  te 
confido,  non  erubescam,  neque  irrideant  me  inimici 
meif  etenim  untversi  qui  te  exspectani  non  confun-' 
deniur. 

Inter  alias  quippe  cau8a8,propter  qnas  sibi  Justus 
praecavet   a  peccato,   hflec   non  est  minima,  ne 


inOrmitatem  agnosceret,  et  disceret  in  8eip8o,qua- 
liter  deberet  aliie  mieereri.  Unde  cum  postresur- 
rectionem  fuiaeet  interrogatus  a  Domino  :  Simon 
Joannis  diligis  me  plus  his  ?  Humiliter  respondit 
et  caute :  Domine^  iu  sciSj  quia  amo  te  {Joan.  zzi). 
Dimittens  dubium,  u/rum  ipse  plus  csteri8,et  cer- 
tum  tenens  quod  ipsum  amaret.  Quique  ter  Domi- 
num  e  timore  negaverat,  ter  quoque  eum  ez 
amore  confessus  est,  quatenus  trins  negationi 
trinu  confessio  redderetur,  nec  minus  amori  quam 
timori  lingua  serviret;  et  sic  fieret  amoris  ofQcium, 
pascere  gregem  Domini,  sicut  fuerat  timoris  judi- 
cium,  negare  Dominum  gregis.  Non  solum  autem, 
quia  speravi,  dixi,  tu  exaudies  me,  Domine  Deus 


soper  illoezsultetetinsultetinjustus.  Propriumest  fi  *"""'  ^®'*"™  ®***°^' 


enim  inimicorum,  ut  exsultent  et  insultent  incom- 
modis  eoram,  quos  oderunt ;  et  ido  dixi:  tfe  in- 
eulteni  in  me  inimiei  meiy  quia  dum  pedes,  id  est 
aetus  mei  commovereniur  aliquando  ez  humana  in- 
firmilate,  ipsi  secundum  pravam  consuetndinem 
loeuti  tunt  contra  me^  irrisores  videlicet,  injurias 
vehementes.  Lstatur  ergo  impius,  et  insultat, 
qnando  Justum  prospicit  commoveri,  secundum 
111  nd  :  Qui  iribulant  me^  exsuliabunl^  si  motus 
fuero  {Psal,  zii).  Sed  econtra,  pins  tristntur  et  con* 
dolet,  cum  turbari  cernit  iujustum,  secundum  quod 
dicit  Apostolus :  Quis  infirmatur,  ei  ego  non  inftr^ 
mor  f  guis  scandali%atur,  ei  ego  non  urorf  (II  Cor, 
ii).  Nam  peccata  prozimorum  frizorlum  sunt  justo- 


Quoniam  ego  in  flagella  paratui  sum^  ei  dolor  meut 
ante  me  esi  [al.  in  conspectu  meo]  semper, 

Tria  illa  commemorat,  qus  sunt  in  vera  pmni- 
ientia  necessaria,  videlicet  dolorem  compunctionis 
in  corde,  pronuntiationem  confessionis  in  ore,  et 
flagellum  satisfaciionis  in  opere :  singula  innuens 
suis  circumstantiis.Deprimosiquidemdicit :  Dolor 
meus  ante  me  est  semper ;  de  secundo  ait :  /rU^wi- 
tatem  meam  ego  pronuntio ;  de  tertio  vero  ioquit : 
Ego  ad  flagella  paraius  sum,  Dolor  enim  compun- 
ctionis  non  debet  esse  perfunctorius,8ed  continuus; 
non  levis,  sed  gravis,  quia  pcBnitere  est  pcBnam 
tenere ;  unde  conjungit  et  ait :  Dolor  meus,  empha- 
tice,  id  est  de  quo  doleo,  videlicet,  causa  doloria 


rum.  Pes  hominis  affectus  est^opus  et  sustentator.  n  «^'^P®''  ®8t  coram  me,  ante  faciem  meam,  non  poet 


Quilibet  duplez,  dezter  videiicet  et  sinister.  De 
pedibus  afiEectionis  dicitur  :  Lavi  pedes  meos,  quo* 
modo  inquinabo  illosf  {Cani,  v.)  Et :  Qui  loius  esi^ 
non  indigel,  nisi  ut  pedes  lavet,  De  deztero  :  Pes 
meus  sletit  in  via  recia,  in  Ecclesiis  betiedicam  te^ 
Domine  {Joan,  ziii).  Do  sinistro  :  Non  veniat  mihi 
pes  superbix^  et  manus  peccatoris  non  moveat  me 
{Psat.  XX v).  De  pedibus  operationis  dicitur  :  Per- 
fecit  pedes  meos  tanquam  cervorum  {Psal,  xvii) ;  Pt : 
Pedes  sanetorum  suorum  servabii  {Prov,  iii).  De 
deztris  :  Pedes  eorum  recti  (I  Isa,  lziz).  De  sini- 
stris  :  Pedes  eorum  ad  malum  currunt  {ETXch,  i). 
De  pede  sustentationis  deztro  B.  Job  ait  :  Oculus 
fui  cxco^  ei  pes  claudo  {Job  zzix).  De  pede  susten- 
tationis  sinistro   Veritas  ait  :  Si  pes  tuus  soan- 


tergum,  ut  impfrvideam,  unde  doleam,«<  paratui 
itim,  prornptus  et  praesto  ad  flagella  suscipienda  et 
sustinenda  pro  salisfactione  peccati,  non  solam 
jejunium,  orationem  et  eleeraosynam  exercere, 
verum  etiam  corporalem  disciplinam  subire,  in 
laboribus,  vigiliis  et  aliis  mortificationibus  carnis. 
Novit  poBnitens,  quod  paier  fiagetttU  omnem  filium 
quem  ditigii  {Prov.  i),  et  ideo  sponte  se  otlert  ad 
flagella  suscipi^^nda  quas  si  squanimitertolerentur, 
non  mortiflcHnt  sed  vivificant ;  non  deducunt  ad 
inferos,  sed  reducunt ;  corripiunt  quidem,  sed  cor- 
rigunt,  percutiunt,  sic  tamen  quod  saoent.  Nec 
Bolum  propter  praedicta  exaudies  me,  Domine  Deus 
meus,  verum  etiam. 

Quoniam  iniquiiatem  meam  ego  pronuntio  [al.  an- 


dalizai  ie^  abscinde  eum,  ei  projice  abs  le  {Matth,  D  nuntiabo],  et  cogiio  [al.  cogitabo]  pro  peccato  meo. 


xviii).  Potest  et  aliter  hoc  intelligi,  ut  etsi  dizerit, 
ne  aliquando  supergaudeani  sibi  inimici,  non  tamen 
in  hoc  fuerit  ezaudiius  ;  quia  dum  eommaverentur, 
inquit,  pedes  mei,  super  me  magna  toculi  sunt 
{Pfal,  xxxv).  Quod  Deus  non  sine  causa  quandoque 
permittitcontingere,  ut  videlicetjustus  moveaturet 
cadat :  quia  septies  in  die  cadU  vir  justus,  et  fortior 
resurgii  {Prov,  xxiv).  Resurgit  enim  humilior, 
resurgit  cautior,  resurgit  miBericordior,  sicut  Pe- 
trus,  quiquoniam  incauteet  presumptuose  respon- 
dit,  cum  ait :  Domine,  eisi  oportuerii  me  mori  ie- 
cumf  non  ie  negabo  {MaUh,  zzvi},  permiesua  est 


Iniquitalem  pronuniiOj  id  est  provide  nuntio, 
discrete  confileor ;  vel  dc  futuro  pronuntiabo,id  eet 
fldeliter  confltebor,  et  ideo  cogitabo  pro  peccaio 
meOf  ut  per  investigationem  prudentem  omnem 
omnino  inveniam  iniquitatis  circum8tantiam,quam 
aine  omni  suppressione,  sine  omni  excusatione,  ao 
sine  omni  attenuatione  valeam  conflleri.  In  hoo 
loco  reprehenduntur  illi,  qui  dolentes  ad  horam 
peccata  sua  improvide  confltentur,  nolentes  subire 
posnitentiam  nisi  levem.Sed  sidiligenter  attende- 
reot,  qnod  per  remediam  posnitentiie,  poena  fit 
oommutatio  aetern»  in  temporalem,  nlhii  pro  tali 


1047 


INNOCBNTII  UI  PAPJB  0PU8CULA  DUBIA. 


IM 


commutatione  reputarent  difQoile,  quod  possent  A 
aliquatenus  sustiDere.  Libenter  itaque  pa^niteus 
onus  injunctoe  sibi  satisfactionis  suscipiat,  etiamsi 
difOcile  videatur,  et  inoipiat  illud  studiose  portare. 
Quod  si  forte  vires  ejus  exoedit,  ad  sacerdotem 
reourrat,  qui  disoreto  moderamine  adhibito  illud 
satagat  temperare.  Quia  vero  quodgfacit  flagellum 
grano,  et  fornax  aiiro,  id  effioitjlpersecutio  viro  ju- 
8to,  et  adversitas  homini  timorato,  subjungit  et  ait|: 

Inimici  mei  vivunl^  et  confortati  $unt  super  me^ 
ei  multiplicati  sunt^  qui  oderunt  me  inique. 

Boni  semper  in  saeculo  moriuntur,  quia  seipsos 
mortifioanty  juxta  quod  ait  Apostolus:  Quotidie 
morior  propter  veslram^  gtoriam,  fratres  (I  Cor. 
xu).  Mali  vero  vivuut  in  ssculo,  quia  cum  de- 
siderio  prosperitate  mundi  fruuntur,  dicentes  :  d 
Comedamus  et  bibamus,  cras  enim  'moriemur(l  Cor, 
xf ) ;  non  comedentes  ut  vivant,  sed  viventes  ut  co- 
medant ;  quos  Oeus  vivere  Jpatitur  ad  probatio- 
nem  bonorum,  et  ob  hoc,  inquit,  conforUdi  suni 
super  me^  ut  me  fortitudinem  superent,  et  multipli- 
eati  smt  super  me,  ut  me  multitudine  vinoant,  qui 
oderunt  .ne  iniquef  cum  ego  eos  perfecte  dilexerim. 
Unde  : 

Qui  retribnebant  mihi  mala  pro  bonis^  detrahebant 
mihi^quoniam  subsecufussum  justitiam  [ai.  sequebar 
bonitatem]. 

Quadripartita  est  retributio.  Quia  retribuuntur 
bona  pro  bonis  [Josue  vii),  mala  pro  malis  ;  bona  pro 
malis,  et  mala  pro  bonis.  Hetribuebant  bonapro  bonis 
Israelitflp  Raab;  malapromalis,  Samson  Philisthaeis  p 
(Jud.  XVI) ;  buna  pro  malis,  Joseph  fratribus  suis  : 
mala  pro  bonis  (GeYi.  xlv),  JudsiChribto  [Matth. 
xxvii).  Ad  reddendum  bona  pro  bonis  tenetur  qui- 
libet,  proptcr  illud  qaod  Dominus  prscepic  :  Quaf" 
cunque  vuUis  ut  faciant  vobis  homines^  et  vos  eadem 
facite  illis  (Luc,  vi).  Ad  reddendum  mala  pro  malis, 
non  tenetur  uliquis,  nisi  Judex,  propter  illud  quod 
io  lege  prsecipitur  :  Oculum  pro  oculo^  dentem  pro 
£f0n/^(Cxo(i.  xxi).  Cffitcris  autem  dicitur  :  Non  red* 
des  malum  pro  malo,  neque  maledivtum  pro  male" 
dicto  (I  Petr,  iii).  Ad  reddendum  vero  bona  pro 
rnalis,  quilibet  saltem  perfcctus  tenetur,  propter 
illud  quod  Dominus  prscipit :  Benefacite  his  qui 
oderuni  vos,  et  oratepro  persequentibus  et  catumnian- 
tibus  vos  (Matth,  v).  Ad  reddendum  autom  mala 
pro  bonis  nullus  omnino  tenetur.  Unde  cum  Domi-  D 
nus  dixisset  in  Psalmo  :  Posuerunt  adversum  me 
mala  pro  bonis,  et  odium  pro  dilectione  mea ;  statim 
Bubjunxit :  Constitue  super  eum  peccatorem^  et  dm- 
bolus  stet  a  dextris  ejus  {Psat,  cviii).  Ex  his  qua- 
tuor  differrentiis  surgunt  qualuor  alis^negativs, 
videlicet  non  reddere  bonum  pro  bono,  et  hoc  est 
malum  ,  non  reddere  malum  pro  malo,  et  hoo  bo- 
num  est ;  non  reddere  bonompromalo,hoc8altem 
perfectis  est  malum  ;  et  non  malum  pro  bouis  red- 
dere,  et  hoc  esl  omnibus  bonum.  Deus  autem  in- 
quantum  est  Pater,  reddit  et  bona  pro  bonis  ot 
bona  pro  malis,  juxta  qaod  legitur  :  Pai4r  cce^ 


testis  solem  suum  oriri  /acit  super  bonos  et  ma- 
loSy  et  pluit  super  justos  et  injustos  {Mattk,  ▼]. 
In  quantum  autem  est  judex,  noa  Bolum  reddit 
bona  pro  bonis,  sed  etiaro  mala  pro  malis ;  qaii 
reddii  unicuique  juxta  opera  sua  {Maiih,  vi).  Propter 
quod  dicit:  Meaestuttioetegoretribuam  (Demi,  xxxii). 
Luoifer  autem,  in  quantum  est  Satanas,  retri- 
buit  non  solum  mala  pro  malis,verum  etiam  malt 
probonis^quoniamodiumpnidilectionesuarGtribait 
Creatori,  quemadmodum  deipso  legituret  membris 
ejus  :  Superbia  eorum  gui  te  oderunl^  ascendU  sem- 
per  ad  te  [Psat.  lxxiii).  Casterum  et  bona  et  malt, 
quaedam  sunt  temporalia,  et  quaedam  perpetaa,qaa 
se  ita  habent,  quod  pro  bonis  temporalibus,  et  tem- 
poralia  et  perpetuabona  reddantur,  eecundum  iilod: 
Qui  dimiserit  patrem  aut  matremf  domum  aui  agnim 
propter  me,  centuplum  accipiet  et  vilam  seiemam  pas- 
sidebit  {Matth,  xix).  Similiter  ei  pro  malia  tompo- 
ralibus  et  temporalia  mala  et  perpetua  redduntur, 
quoniam  peccatores  induuntur,sicut  diploide,coQ- 
fusione  sua  {Psal,  xxxiv,  cviii).  De  temporalibas 
dictum  est :  Oculum  pro  oculo,  dentem  pro  dente 
{Exod,  xxviii).  De  perpetuis  vero  dicetur  :  Esurim, 
et  non  dedistis  mihi  manducare;  sivitieinon  dedistis 
mihi  bibere;  propterea,  ite^  maledicti,  in  ignem  xter- 
ftum,  qui  prseparatus  est  diabolo  ei  angeti*  efus 
(Matth.  xxv).  Item  pro  bonis  perpetuie,  et  perpetat 
et  tcmporalia  bona  redduntur.  Nam  quia  Deus  ele* 
ctos  gloriflcabit  perpetuo,  et  electi  Dominum  per- 
petuo  gloriGcabunt,  juxta  quod  legitur :  Beati  qui 
habitant  in  domo  tua^  Domine,  in  sxcuta  sxcutorum 
taudabunl  (e  {Psal,  lxxxiii).  De  temporalibus  vero 
legitur,  quod  operarii  pro  denario  laborant  in  vinea, 
dando  temporalia  pro  aiternis ;  sicut  et  is,  de  qao 
legitur,quod  inventa  una  pretiosa  margafita,dedit 
omnia  sua^  et  comparavit  eam  {Matth,  xiii}.  Simi- 
liter  pro  malis  porpetuis,ettemporaIia  et  perpetaa 
mala  redduntur.NamquiaDominus  reprobosdam- 
nabitperpetuo,  et  ipsi  eum  perpetuo  odibuDt,quem- 
admodum  dictum  est:  Superbiaeorum  qui  te oderuntt 
ascendit  semper  {Psal,  lxxiii).  Hinc  quoque  legitur: 
Yermis  eorum  non  morietur,  et  ignis  eorum  non  ex- 
stinguetur  {Isa,  lxvi),  odio  et  supplicio  sese  oomi- 
tantibuE  in  inferno.Pro  perpetuis  quoque  suppliciis 
obstinati  Deum  in  praesenti  blasphemabunt ;  qoo- 
niam  si,  juxta  quod  legitur,  btasphemaveruni  homi' 
nes  Deum  propter  plagam  grundinis,  quia  magM 
facla  est  vehementer  (Apoc,  xvi),  longe  fortius  ipsum 
blasphemabunt,  cnm  audient  pcenam  gehennalem 
sibi  ab  ipso  Domino  perpetuo  infligendam,  ut  sic 
qualcm  possunt  vicissitudioem  ei  rcddant.  Pro  ma* 
lis  quoque  temporalibos,  et  temporaliaet  perpetua 
bona  redduniur.  Nam  Christus  crucifixoribns  suit, 
pro  quibus  oravit,  dicendo  :  Pater  ignosee  iitis^qma 
nesciuni  quid  faciunt  {Lue,  xxiii),  et  gratiam  tribait 
in  prssenti  et  gloriam  in  futuro.  Pro  lemporaiibua 
autem  bonis,quibus  bomines  abutuntur saltem  per 
oocasionem,  eisi  non  forte  per  causam,  non  volnm 
temporalia  mala,  verum  etiam  perpetaa  repanden 


1049 


COBfllBNT.  IN  Vn  PSALHOS  PCBNITBNT.  —  P8AL.  lY. 


1060 


tar.  Nam  ejusmodi  bona  culpam  mortalem,  et  pGB- 

nam  aggravantgehennalem.  Propterquorl  Dominus 

alt :  Vae  nobis  UgisperifU,  qni  Inlistis  cl'ivem  scientise^ 

ipsi  non  introistis^  et  eos  qui  introibnnt^  prohibuiuis 

(Luc.  xi).  Quasi  diceret :  Ex  hoc   vobis  erit  vse,  id 

eat  aterna  damnatio,  quod  clavem  scientiiB,  quae 

per  86  bona  est,  vos  male  lulistis.  H«ec  autem  ma- 

gis  disserendo,  quam  asserendo  sunt  dicta.  Unde, 

quia  materia  satis  est  disputabilis,  auctoritas  non 

prajudicit  rationi.  Quomodo  enim  odibunt  et  bln- 

sphemabunt  homines  Deum  in  futuro,  si  quemad» 

modum  scriptum  est,  dicenl  intra  se  poenitentiam 

agentes,  et  prae  augustia  spiritas  gementes  :  Erra^ 

vimus  a  via  veritati»,  et  justitise  lumen  non   luxU 

nobis  ?  Lassati  sumus  in  via  iniquitatis  et  perdiiionis^ 

et  ambulavimus  vias  difficilei,  viam  autem  Domini 

ignoravimus.  Quid  profuit  nnbis  superbia,  aut  divi' 

tiarum  jactantia  guid  contultt nobis? Trausierunt  illa 

ianquam  umbra^  et  tanquam  nuntius  prsecurrens  :  et 

ianquam  navis  quae  perlransit  fluctuantem  aquam  : 

cujus,  cum  praeterierit,  non  est  vestigium  invenire, 

neque  semitam  carinse  illius  in  fluctibus :  aut  avis 

quoe  iransolvat  in  aere,  cujus  nullum  inveniiur  argu- 

mentum  Uineris  illiuSy  sed  tantum  sonitus  atarum 

verberans  levem  ventum  :  et  scindens  per  vim  iiineris 

aeremj  commotis  alis  transvolavit,  et  post  hoc  nui- 

tum  signum  invenitur  ilineris  iUiuSt  eto.,  nos  autem 

in  malignitate  nostra  consumpti  sumus  {Sap,  v).  Si 

ergo  de  odio  et  de  blasphemia  pcenitebunt,  sicut 

de  jactantia  et  malignitatepccnitere  dicuntur,  quo- 

modo  tunc  odibunt  et  blasphemabunt  Altissimum  ? 

Sed  propter  acerbitatem  poBnaepGpnitebuntde  malo 

prfleterito,  quo  tantam  pcBnam  incurrere    meru- 

erunt.  Non  tamen  poenitebunt  de  solo  tunc   malo 

presenti,  quo  vehementius  Deum  propter  aoerbita- 

tem  poenaa  odibant,  cum  ab  eo  nullum  remedium 

expectant.  Quod  autem  pro  malis    temporalibus 

Deu8  perpetua  mala  retribuit,  non  est  ei  ad  injusti- 

tiam  deputandum  ;  quoniam  et  si  temporaiia  sunt, 

quantum  ad  actum qui  traasit,  perpetuasunt  tamen, 

quantum  ad  reatum  qui  remanet,  et  quantum  ad 

odiumquod  perdurat.  Et  ideo  Deus  juste  punit  re- 

probos  in  perpetuum,  quia  perpetuos  eos  invenit 

inimicos,  quos  et  ipee  juste  in  suo  punire  decrevit 

eterno,d6um  eum  injusteofTendereprsBsumpserunt. 

Licel  autem   omnes  detractores  -.sint  odibiles  Deo 

{Rom,  i),  illi  tamen,  qui  proptera  cuiquam  detra- 


A  hunt,  quod  subsecutus  est  justitiam,  et  sequitur 
bonitatem,  Spiritus  sancti  gratiam  videntur  in  eo 
persequi,  et  sio  in  Spiritum  sanctum  quodammodo 
peccare.  Noverunt  hoo  illi,  qui  arbitrium  praere- 
runt  gratiffi,  quia  secundum  Prophetam,  non  justi- 
tia  sequitur  hominein,  sed  homo  justitiam  :  quod 
gratin  Dei  praevenit,  ut  bona  operatio  subsequatur. 
Ne  derelinquas  me,  Domine  Deus  meus,  ne  disces- 
seris  a  me.  Intende  in  adjutorum  meum,  Domine 
Deussalulis  meae. 

Ultima  pars,  in  qua  pcBnitens  divinum  implorat 
auxilium,  ne  inter  totettantos[per8ecutoresdeflciat, 
petens  se  non  solum  relinqui,  verametiamadjuvari. 
Deusenim  dupliciter  hominem  derelinquit  et  disce- 
dit  ab  illo  :  quando  subtrahit  ei  defensionem,  de- 

P  serendo  illum  ad  pconam,  propter  quod  ait :  fie  de- 
relinquas  me,  Domiue  Deus  m^taEtquando  subtra- 
hit  ei  gratiam,  deserens  illum  in  oulpa,  propter 
quod  subdit:  Ne  dicesseris  a  me.  Primo  modo.  Pa- 
ter  Pilium  dereliquit  in  cruoe,  undeclamavit :  Deus 
Deus  meus,  utquid  dereliquisti  me  ?  {Psal.  xxi).  8ic 
Deu8  illum  aliquando  derelinquit,  a  quo  ipse  mini- 
me  derelinquitur.  Nam  relictus  Job  ad  poBnaro,  in- 
nocentiam  non  reliquit.  Beoundo  modo  derelinquit 
Dominus  pecatorera,  sicut  legitur  deSauIe,  qui  ti- 
mebat  Davidem,  eoquod  Dominusesset  cum  eo,  eta 
80  recessisset  (i  Reg.  xvii).  Sic  Dominus  illos  so- 
lummodo  deserit,  qui  deserunt  ipsuro.  De  quibus 
legitur:  Deretiquerunt  venam  aquarum  viventium 
Dominum  {Jer.  xvii).  Verum  quosdam  derelinquit 
Deu8  ad  tempus,  unde  :  /n  modico  dereliqui  te.  Ali- 

C  quos  autem  derelinquit  in  perpetuam,  unde  :Ztf/i» 
meus  recessit  a  te  {Isa,  liv).  Ergon^  deretinquas  me^ 
qui  ab  omnibus  derelictua,  tibi  eoli  sum  relictua  ; 
06  inter  persecutiones  tot,  et  tantos  persecutores 
deficiam,  neve  post  indultam  mihi  veniam,  te  offen- 
dam,  quoniam  sicut  post  convaiescentiam  Kravior 
est  recidiva,  sic  et  post  veniam  gravior  est  offensa. 
Quod  si  me  dereliqueris  ad  boram,  non  tamen  a 
me  dtscesseris  in  perpetuum,  sed  poiiua  intende  in 
adjuiorium  meum,  ad  liberandum  et  protegendum 
me,  Domine  Deus  dator  et  conservator  salutis  mex^ 
ut  quem  adjuveris  in  prnpsenli.  salves  etiam  in  per- 
petuum,  E.Kultativa  conclusio.aliorumpGenitentla- 
liummorePsalmorum,qui  semper  in  laetitiatermi- 
nantur. 

D 


In  Psnlmum  quarfum  pcenitentialem  elucidatio.  Titulus  autem  hujus  psalmi^  talis  est :  Iq 
finem  Psalmus  David,  cQm  veDit  ad  eum  Nathan  propbeta,  quando  intravit  ad  Bersabee. 
—  Ti7ti/t  ejusdem  expltcatio. 


Titulus  iste  patet  ex  notissima  historia  secundi 
libri  regum  {cap,  xii).  Sed  illud  est  studiose  no- 
tandum,  quod  psalmus  iste  in  ordine  Psalmoriim 
estquinquagesimus,  et  viginti  contioet  versus.  Vi- 
cenarius  autem  superabundanB  est  numerus,  et  ex 


suis  partibus  aggregatis  duos  conslituit  denarios, 
qui  duplicem  transgrossionem  designant:  eoquod 
u  ndenarius  Decalogum  quidem  legis  transcendit,  et 
ad  duodenarium  apostolioum  non  psrtingit.  David 
enim  hunc  psaimumpropterduplicem  traDgresaio- 


l 


1051 


INNOCRNTn  III  PAPA  OPUSCULA  DUBIA. 


10» 


nemspeoialiteregit,  adulterium  videlicetot  homici- 
dium,  quae  commisit.  ViceDariiveroquiDqueaggre- 
gativaesuQtpartes.  Unilasquaead  primum,  etunum 
refertur  ad  originale  peccatum.  BinariuBqui  reFer- 
tur  ad  duas  species  actualium  peccatorum,  quie  in 
veniaia  et  crimiDialia  distinguutur.  QuaternariuSy 
qui  referlur  ad  quatuor  modos  peccandi,  cx  jfragili- 
tate  vel  impotenlia  8implicilate  vel  ignorantia,  se- 
curilatevei  negligcntia,  et  maligniiatevelinvidentia 
[al.  difTerentia].  Quinarius,  qui  referlur  ad  quin- 
que  corporis  sensus,  per  quos  peccatur,  visum,  au- 
ditum,  odoratum,  gustum  et  tactum.  Denarius, 
qui  refertur  ad  decem  transgressiones  Decalogi, 
quas  homo,  sicut  prsdictum  est,  peccando  com- 
mittit. 

Quia  vero  jubileus  quinquagesimuseratannusin 
lege  {LevU,  xzv),  in  quo  romittebantur  debiia  et  re- 
vooabantur  distracia,  bene  psalmus  iste  inter  pce- 


X  nitemtialesprscipuus,  etin  medio  coUocatQa,  qaio- 
quagesimum  locum  obtinet  interpsalmos  :quiaper 
poDnitentialem  humiiitatem,8ivehumilein  poeniten- 
tiam,  de  qua  psalmus  iste  prinoipaliter  agit,  et  com- 
missa  remittuntur  peccata,  et  bona  restituantQr 
amissa.  Per  eum  quinquagesimo  die  legem  Scrip- 
turae  dedit  Judais  {Exod.  xx),  et  quinquageaimo 
die  legem  gratiae  deditapostolis^ilct.  ii)«  noD  eicot 
illam  in  lapideis  tabulis  scriptam,  eed  in  bumanii 
cordibus  digito  Dei  (//  Cor.  iii).  Quinquageoarias 
autem  reddiUirex  quadragenarii  parlibus  aggrega- 
tis  ;  quia  per  pmnitentialem  satiefactionem,  quam 
desigoat  quadragenarius,  qui  satisfactioDia  eat  dq- 
loerus  specialis,  Spiritus  saDoti  gratia  operante, 
pleoa  percipitur  iDdulgeutia  pecatorum.  Unde 
psalmus  ibte  prs  ceieris  in  Eccleeia  frequeDtainr, 
per  cujusyirtutem  plurimi  ad  poBDitentiam  con- 
vertuntur. 


B 


Psalmi  quarti  pcemtentialti,  qui  est  in  ordine  Psalmorum  quinquagesimus,  enarratio. 


MUerere  meif  DeuSf  seeundum  magnam  miserieor- 
diam  iuam, 

Dividitur  autem  psalmus  isle  in  quinquepartes, 
quffi  suislociscongruedistinguuniur.  In  prima  igi- 
tur  parte  poenitens  propriam  culpam  exaggerat,  et 
misericordiam  divinam  impiorat,  quam  petit  eibi 
triplioiter  exhiberi,  ut  videlicet  deleatur  {iniquitas 
cordis,  unde  :  Dele  iniquitalem  meam  ;  utlavetur  ab 
injustitia  oris,  uude:  Lava  me  ah  injustitia  mea  ;  p 
et  ut  mundetur  a  colpa  operis,  unde  :A  peccato 
meo  munda  me.  Ergo  miserere  mei,  Deus^  quia  potes 
misereri  et  habes  uude  miserearis. 

Misereri  si  quidem  potes,  cum  eit  misericordia 
tua  magna,  unde :  Miserere  mei,  Deus  secundum 
magnam  misericordiam  tuam,  Et  habes  unde  mise* 
rearis,  cum  tue  miserationes  siul  multas  (Psal. 
cviii),  unde :  Secundum  multitudinem  miserationum 
tuarum  dele  iniquitafem  meam.  Debee  etiam  mise- 
reri,  quouiam  ego  peccatum  meum  agDoscoDdo 
coDflteor,  et  impugDando  detestor,  unde :  Iniquita' 
tem  meam  ego  cognosco  et  peccatum  meum  coram 
me  estsemper.Ei  scis  cujus  miserearis,  quia  te 
praBseute  pariier  et  vidente  peccavi ;  unde ;  Tibi 
peccavif  et  malum  coram  te  feci.  Quia  ergo  justus 
in  principio  sermonis  acousator  est  sui,  poenitens  D 
iete  jusiificari  desiderans,  exaggerat  in  priocipio 
culpas  suas,  ostendens  quod  sua  peccata  sunt  ma- 
gna,  sunt  multa,  sunt  fetida,  sunt  etfoeda  :  nec  se- 
mel  tantum,  sed  saepe,  nec  uniformiier  ipse  pecca- 
vit.  Quasi  diceret :  Alagna  sunt,  Deus,  peccaia 
mea,  et  ideo  miserere  mei  secundum  magnam  mi- 
stricordiam  tuam.  Multa  sunt,  Deus,  peccata 
mea  et  ideo  secundum  multitudinem  miseratio- 
num  tuarum  dele  iniquiiatem  meam.  Fetida  sunt 
•t  fceda  peccata  mea,  et  ideo  lava  me,  et  munda  me 


Nec  semel  tantum,  sed  saBpe  peccaTi.et  ideo  am- 
plius  lava  me.  Nec  uniformiter  lantum,  aed  molti* 
formiter,  et  ideo  mnnda  me,  Don  solom  ab  inja- 
stitia,  quae  coDsisiit  io  committeDdo,  verum  etiamt 
delicio,  quod  iu  omitteDdo  coDsisiit.  David  autem 
noD  solum  adulterium  et  homicidium  perpetraftt, 
verum  etiam  et  dolum  et  coDtemptum  adjeoit,  qQo* 
niam  et  per  ipsum  Uriam,  cujus  uxorem  oognofe- 
rat  (I/  Heg,  n),  littoram  mortis  ejos  direzlt,  el  sQt 
coDiempsit  coDflteri  peccata,  dooec  per  NatbiD 
prophetam  exstiiii  redargutus.  Propter  haeo  quatoor 
distiDClapeccata  distinctequotuormodis  orat.  Nam 
propter  adulterii  crimeu,  ait :  Misereremeif  D#ttf,ii- 
cundum  magnam  miserieordiam  tuam;  quia  ma- 
gnum  ost  adulterii  flagitium,  quod  ego  ez  mieerit 
fragilitatis  humanee  commisi.  Et  propler  homiei- 
dii  crimeo  addil :  Et  secundum  multitudinem  wuse- 
rationum  tuarum  dete  iniquitatem  meam  ;  quia  per 
meum  iniquum  mandatum  non  solum  Uriaa,  vemm 
et  multi  alii  nequiter  sunt  occiei.  Rureoa,  propter 
crimen  proditionis  et  doli  subjungit :  amplius  tam 
me  ab  injustitia  mea,  qnoniam  iDjoatitiam  exereoi 
ampliorem,  dum  per  virum  innooentem  etjaetnm, 
litteras  sus  mortis  doloee  ao  proditioee  transmiei. 
Et  propter  carimen  negligentie  ac  eontemptaa  coo- 
cludit :  Et  a  delecto  meo  munda  me :  quia  valde 
deliqui,  dum  peccata  mea  conflteri  distoli  et  de- 
epexi.  Non  ait :  Miserere  David,  sed  Miserere  mei. 
Ac  si  diceret  manifestius  :  Alibi  nomen  propriom 
exprimere  consilevi,  oum  me  gratiam  credebam 
habere,  dioendo;  Momento^  Domine^  Daoid  el 
omnis  mansuetudinis  ejus  {Psat.  cxxz).  Hie  antem 
nomen  proprium  exprimere  vereor,  cum  me  gra- 
tiam  amisisse  cognosoam,  ne  Deus  audito  nefandi 
nomine  peccatoria»  magis  ad  vindictam,  qmm  ad 


1053 


OOMMKNT.  IN  VU  PSALHOS  PCBNITBNT.  —  PSAL.  lY. 


1054 


iDdulgeDtiam   provoceiur.   Ergo   :   Miserere    mei  A  reatus.  Dele^  qusso,  iniquitatein  meam^  ue  Bim  ex 


DeuSy  secundum  magnam  misericordiam  tuam.  MisC' 
rere  mei  Deus^  quia  tibi  proprium  estmiaereri.cum 
DOD  8it  tibi  aiiud  misereri  qmam  esse.  Misericordia 
quippe  tua  plena  est  terra  {PsaL  ilxku),  etmiseratio- 
nes  tu3e  super  omnia  opera  tua  (Psal,  cxuv).  Ergo 
miserere  mei^  ageudo  mecum  secundum  misericor- 
diam  [al.  non  secundum  vindictam^  sed  secundum 
misericordiam]^  non  secundwn  justitiam  \'T\ec  ut- 
cuDque  secuDdum  modicam,  sed  omDiDO  secun- 
dum  maguam,  uude  :  Miserere  mei  secundum  ma- 
gnam  misericordiam  tuam ;  quae  est  immeusa  et 
iDfioita;  quia  magna  miseria  magna  eget  miseri- 
cordia;  et  multa  impietas,  multa  iudiget  pietate. 
Gerte  tam  magDa,  multa  et  turpia  suut   scelera 


illis  de  quibus  dicitur  :  Deleantur  de  libro  viuen- 
tium,  et  cum  justis  non  scribantur  (Psal,  Lxvm). 
Itemque  :  Nomina,  eorum  de  coelesti  in  seternum^  et 
in  sxculum  smcuti  {Psal.  ix).  Quia  vero  mitius  agi- 
tur  cum  spoDte  coDfesso,  pcBDiteDB  iste  culpaai 
8uam  DOD  celat,  dod  extcDuat,  sed  revelat,  sed 
exagerat,  sed  condemuat  diccDdo. 

Amplius  lava  me  ab  iniquitate  mea,  et  a  delecto 
[al.  peccato]  meo  munda  me. 

Amplius,  iil  est  magis  ac  magis  lavame  ab  iojii- 
stitia  mea  quam  ego  magisac  magis  exercu],pec« 
cata  peccatis  addeudo.  Quam  villis,  iDquit,  facta  es 
iterans  vias  tuas  {Jer.  ii).  Et  a  delicto  meo  munda 
me^  quoDiam  aoimam  meam  valde  reddit  foBdam  et 


mea  quodprae  magDitudiue,  multitudiue  ac  turpi-  ^  fetidam.  Et  idco  a  fcBditatemtf  lava,  eta  fetore  me 


tudiue  desperarem,aisi  scirem  misericordiam  tuam 
iDcomparabiliter,  iacomprebeasibiiiter  et  iaefTabi- 
liler  esse  magaam,  et  ideo  de  mea  desperaas  mise- 
ria,  sed  de  tua  speraas  misericordia,  clamo  codQ- 
deater,  et  dico  :  Miserere  meiy  Deus  secundum  ma* 
gnam  misericordiam  tuam;  qus  cst  profecto  tam 
magaa,  quod  ipsum  uaigeaitum  Deum  de  coolo  de- 
po8uit,  et  corpore  iaduit,  ut  ia  eo  pateretur  et  mo- 
reretur  pro  bumaaa  tolieada  miseria,  et  peccato- 
rum  iadulgeotia  coafereada.  0  quam  delectabilis 
ser.iio,  suavis  looutio,  dulce  verbum,  aecessarium 
peccatori,  utile  misero  coogruum  poeaiteati,  aoa 
semel,  sed  sspe  cum  amaritudiae  cogitaadum, 
cum  dolore  diceodum,  cum  lacrymi»  iteraadum  ; 
ex  toto  cordCf  ex  tota  mente,  ex  toia  anima  {Mattk. 


munda,  Purro,  cum  culpa  aoa  divisim  per  partes, 
sed  tola  simul  ia  vera  poeaiteatia  dimittatur,  quia 
Oeus  veaiam  aoa  dimidiat,qui  totum  bomiaem  sa- 
aavit  ia  8abbato,quid  est,  quod  poeaiteas  iste  petit 
amplius  lavari  ab  iajustitia,  quasi  aoo  sit  ia  posoi- 
tentia  omnino  dimissa?  Sed  culpa,  qu®  auoo  re- 
ceater  dimittitur,  licet  tota  per  poeoiteotiam  dilua- 
tur,  adbuc  tameo  pcQaiteoti  fetet  et  sordet,  qui  se- 
curitatem  etsereaitatemcoascieotisaoadum  habet. 
Et  ideo  petit  ab  hujus  fetore  lavari  [al.  liberari]^ 
qui  jam  est  reatus  foBditate  muadatus,  ut  secura 
de  veaia  conscieotia  sereaetur  quamvis  etapeccato 
quod  purgatum  est,  quoad  culpam,  purgari  petit 
amplius  :  quoad  poeaam  :  quia  ooa  quoties  dimit- 
titur  tota  culpa,  toties  etiam  remittur  tota  poeoa. 


XXII),  totis  afTectibue,  totis  visceribus,  totis  medul-  C  Vel  amplius,  id  est  iosuper  me  lava  :  ac  si  dicat : 
ij_    ^  ...  .       i>*i  ■ 


lis  ;  cum  suspiriis,  cum  siogultibus  ;  cum  lacry- 
mis  [at.  lamentis]  :  Miserere  mei^  Deui^  secundum 
magnam  misericordiam  tuam.  Miserere,  Domine, 
mihi  misero.  Domine,  misero  mihi  miserere^  secun^ 
dum  magnam  misericordiam  tuam, 

Et  secundum  multitudinem  miserationum  [  tuarum^ 
dele  iniquitatem  meam, 

Prudeoter  distinguitad  misericordiam  magoitu- 
dioem  et  a;l  miseraiioaes  multitudinem  refereodo ; 
quia  misericordiaDei  uoa  est  io  oatura,  sed  mise- 
ratiooesejus  mullaesunt  in  effectu.  Propter  quod 
aiibi  ait  :  Reminiscere  miserationum  tuarum,  Domi- 
ne,  et  misericordise  tux^  qux^  videlicet  miseratio- 
oes,  a  sxculo  sunt  {Psal.  xxiv.)  Alicubi  tameo  mi- 


Dele  iaiquitatem  meam,  quam  commisi  io  Deum, 
et  iosuper  tava  me  ab  injustitia  mea^  quam  com- 
misi  ia  proximum  :  el  praeterea  mundameabiniqui» 
tate  mea,  quam  io  meipsum  commisi :  quooiam  et 
io  Deum  et  io  proximum,  et  ia  meipsum  peccavi. 
Verum  et  si  poeoitens  iste  valde  peocaverit,  quia 
tamea  fpciliuscoosequitur  iadulgeatiam,qui  sere* 
cogooscit,  quam  qui  se  igoorat  errasse,  quivegra- 
viter  quam  qui  leviter  de  suo  dolct  peccato,  et  qui 
occulte  quam  qui  maoifeste  peccavit,  cum  prasmi- 
sissel,  amplius  lava  me  ab  iniquitate  mea^et  a  deti» 
cto  meo  munda  me  ut  osteodat  quod  ei  debeat  fa- 
cilius  iodulgeri,  subjuagit  : 

Quoniam  iniquitatem  meam  ego  agnosco  [aL  eo^ 


sericordiae  pro  miseratiooibus  poouotur  elTectivei  D  gnosco]  etdelictum  [al.  peccatum]meum  coram  [al. 
ut  ibi  :  Misericordix  Domini  multte^  quia  non  su-      contra]  me  est  semper. 


muscomsumpti{7hren.iu).  Ergosecuodum  multiiu- 
dinem  miserationum  tuarum/id  est  secuodum  mul- 
tiplices  effectus  miaericordiffi  tuse,  dele  iniquitat^m 
meam,  qu»  pr/e  oimia  multitudiae  quasi  oume- 
rum  areDffi  maris  excedit.  Quis  eaim  peccatorum 
et  delictorum  et  negligeatiarum  uumerum  valeat 
comprebeodere?  Nullus  omnioo.  Dele  igitur  iniqui' 
tatem  meam,  ut  quemadmodum  per  oovacula  lit- 
tera  de  pergameao  deletur,  ut  oallnm  remaoeat 
ejus  vestigium,  ita  per  tuam  misericordiam  culpa 
de  meo  aoimo  deleatur,  ut  Dalluu  remaoeat  io  eo 


Asserit  ergo  se  suam  ooo  igoorare,  sed  cogoo- 
scere  culpam,  quofiiam  iniquitatem,  inquit,  meam 
ego  cognosco  :  sed  dicit  ooo  leviter,  sed  graviterde 
sua  culpa  se  dolere,  quia  pecatum  meum  coram  me 
est  semper.  Neque  se  maoifeste  sed  occulte  pec- 
cassc  :  quia  tibi  soli  peccavi,  expooeas,  quid  sit 
ei  soli  peccasse  subjuogit:  Et  malum  coramtefeoi^ 
videiicet  te  solo  videote  ,  unde  voleos  David  suum 
celare  peccatum,  revocavit  Uriam,  ut  iogrederetur 
ad  Bersabee  coajugem  suam,  quam  ipseDavid  gpra- 
vidaverat,  ut  sic  de  Uria  videretur  succepisse  coo- 


1055 


inncx:;bntu  iii  papa  opuscula  dubia. 


1066 


ceptam  {Reg,  ii).  Neque  peccatum  illud  voluitcon- 
fiteri,  douec  per  Natban  propbetam  deillo  exstitit 
redargutus.  Vel  potius,  quia  quidam  pcccant  per 
ignorantiam,  alii  per  negligcutiam,  alii  per  indu- 
striaro^  ut  ostendat  bic  pcBnitens  se  graviter  ezces- 
sltfse,  removet  a  se  primum  et  sccundum  modos 
peccandi,qui  su ut  icviores,  et  attribuit  sibi  tertium, 
qui  cst  gravior,  ita  diccns  :  Tibisoli  peccavi :  non 
quidem  per  igoorantiam, ^uomam  iniquitaiem  meam 
ego  (ignosco  :  neque  per  negligeDtiam,quia/;ecca/um 
meum  coram  me  est  semfer^  sed  per  industriam, 
quia  malum  coram  le  feci,  Quasi  dicat  :  Miserere 
mei,  /ai;a  et  munda  me :  quoniam  iniguiiatemmeam 
$go  agnosco,  cum  non  sim  ex  illis,  qui  sua  scelera 
non  intelligunt,  nec  etiam  inteliigere  volunt,  ut  in 
voluutatlbus  suis  liberius  delectentur.  Etpeccatum 
meum  coram  me  est  semper  :  quia  noc  sum  ex  iis, 
qui  peccata  sua  quandoque  rocogitant,  et  statim 
obliviscuntur  eorum,  quasi  projicientes  illa  post 
tergum  (Isa  zxxviii),  et  ante  faciem  non  babentes, 
dum  ea  negligunl  et  postponunt  :  siculipse  David 
peccatum  suum  ante  faciem  noo  babebat,  sed  quasi 
post  tergum  abjecerat,  cum  sentenliam  dedit  in  di- 
vitem,  qui  rapuit  ovem  pauperi,obIitus  in  bac  sen- 
tentiaipse  sui.  Peccatum  itaque  suum  ooram  8« 
dicit  semper  existere  :  quia  oportnnis  :  et  compe- 
tentibus  horis  de  illo  recogitat,  sicut  alibi  dicitur  : 
Oporiet  semper  orare  et  nunquam  de/icere{Lue,xyiu). 
Recogitat,  inquam,  ad  dolendum,  videlicet  ad  de- 
lendum,  non  ad  refrigerandum  [al,  refricandum] 
aut  iterandum.  Unde  littera  ilia  magis  proprium 
exprimit  intellectum,  qua  dicitur  :  Peccaium  meum 
contra  me  est  semper^  ut  videlicet  quasi  contrarium 
illud  persequar,  non  velut  amicum  amplectar. 

Tihi  soli  peccaji,  et  malum  coram  te  feci,  ut  justi- 
ficeris  in  sermonibus  tuis^  et  vincas  cum  judicaris. 

David  ergo  culpam  suam  exaggerat,  et  digni- 
tate  personae.quaB  peccatum  commisit,  et  a  subli- 
mitate  personae,  in  quam  peccatum  commisit;  quia 
videlicet  rex  pecravit  in  Deum.  Qwrum  primum 
notat,  cum  ait  :  Tibi  soli  peccavi :  et  alterum  cum 
addit.  Et  mnlum  coram  ts  fcci^  unde  magis  te  con- 
terapsi.Ac  si  diceretmanirestius  :  Peccatum  meura 
tibisoli  relinquitur  puDiendura,eo  quod  alium  non 
habeam  superiorem,  qui  me  possit  punire,  cum 
ipse  sim  rex;  sed  inde  magis  peccavi,  quia  quanto 
majorest  excellentia,  tanto  gravior  est  ruina.  Po- 
tenles  enim  potenter  tormenta  patientur  (Sap.  vi);et: 
Judicium  durum  fiet  his,  qui  prxsunt  (ibid.).  Sane 
aliud  estin  aliquero,  et  aliudestelieni  peccare;  in 
aliquem  peccat,  qui  committil  in  illum  offensam ; 
alicui  peccat,  qui  ejus  subjacet  ultioni.  Rexitaque 
soli  Deo  :  caeteri  vero  et  Deo  peccant  et  regi.  Quid 
ergo,  non  possunt  Ecclesiarum  praelati,  maxime 
summus  pontifex,  punire  principes  s/eculares,  si 
moniti  contempserintsatisfacerede  commissis,tan- 
quam  ipsi  soli  Deo,  et  non  bomini  pecoent  ?  Nam  et 
eeor  regis  in  manu  Dei  esty  ei  quocunque  voluerit  ver- 
tei  iltud  {Prov,  zzi).  Possunt  quidem,  quoniam  ex 


A.  quo  Jesos  Nazarenus  foit  nnctus  oleo  Ixtitim  prg 
consortibus  suis  {Psal.  xLiv),  et  facius  est  tacerdm 
in  xtemum  secnndum  ordinem  Metchisedech  {PsaL 
Gix],  regnum  non  dedignatursacerdotio  subjacere. 
Quod  etiam  inde  patet,  quia  unctio  sacerdotis  re- 
mansit  in  capite;  unrtio  vero  regis  a  capUe  debcen- 
dit  in  humerum.  Unde  cum  prius  easet  regnum  sa- 
cerdotale,  sicul  Moyses  inquit  in  lege  {Exod.  xvi), 
nnnc  sacerdotium  est  regale^  sicut  Petrus  in  Epi- 
stola  sua  dicit.  Et  qui  dicit  beato  Petro  :  QuodcuM- 
que  ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  et  in  calis 
{Matth.  xvi) :  dicendo.  Quodcunque,  nihil  ezcepit, 
nt  ostenderet  manifeste.quod  tam  reges  quam  alioi 
tradita  sibi  potest  auctoritate  ligare.  Quamvis  in 
boc  ei  subjaceant  propter  Deum,  et  ipse  io  hoc  ii- 
lis  pr»mineat  vise  Dei.  Quare  cum  princeps  boe 

^  modo  peccat  pontifici,  peccat  nihilomiQas  soli  [a/. 
ipsi]  Deo.  Btmatum  adulterii  vei  etiam  homicidii, 
quod  in  prozimum  perpetravi,  coiam  ie  feci^  videli* 
cet  te  vidente  pariter  et  prassente,  quia  tu  omDia 
intueris,  et  ubique  prssens  ezistis.  Cum  igitor 
inexcusabilis  sit  offensa,  qus  coram  judice  perpe- 
tratur,  absque  dubio  nostrasoflfensasezcusareDon 
possumns,  quas  omnes  committimus  coram  Deo. 
Quid  igiturdeboc  maloquasi  specialiterdicit,  qnod 
illud  feceritcoram  Deo?  8i  vero  respondeatur  hoe 
esse  dictum,  quoniam  in  oculto  peccavit,  ubi  coa- 
spicit  solus  Deus  non  autem  in  manifesto  ubi  bo- 
mines  quoque  vident,in  profectopeccatum  nonag- 
gravat,sed  eztenuat :  qnia  gravias  est  in  manifesto, 
quamin  occulto  peccare.  Sed  fna/ttm  quod  estctf- 

^  ram  te,  id  est  quod  in  memoria  semper  habes,  qai 
et  tibi  displicet  vehementer,  illud  ego  scienteregi, 
videlicet,  primum  et  secundum  peccatumt  qae  in 
secunda  tabula  prohibentur,  nt :  Non  occides,  tu» 
mxchaberis  {Deut.  v).  Unde  in  sequentibas  ait : 
Averte  faciam  tuam  a  peceatis  meis.  Est  enim  malam, 
quod  Deus  patienter  dissimulat,  et  illud  qaodam- 
modo  non  videtur  ezistere  coram  illo  ;  et  est  ma- 
lum,  quod  Deus  penitus  detestatur,  et  illud  omDi- 
bus  modis  coram  illo  videtur  ezistere  unde  ezag« 
geratione  peccati,  quod  Deus  omnibas-modisdete- 
Btatur,  hic  dicit :  Malum  coram  te  feei^  sicut  et  alibi 
dicitur  :  Pater  peccavi  in  coflum  el  coram  te  {Lite, 
zv).  Ut  justificeris  in  sermonibus  tuii,  ei  vincas  cum 
judicaris,  Putari  poterat,  qood  propter   tam  graT« 

D  ac  grande  peccatum,  quod  David  et  in  Deum  eom- 
miserat  et  in  prozimum,  Deus  revooasset  promis- 
sum,  quod  fecerat  ei  de  Ghristo  ez  suo  semine  di- 
scituro.  Juravit,  inquit,  Dominut  David  veriiatemj 
et  non  fnvttrabitur  eum :  De  fructu  ventris  tmi  pC' 
nam  super  sedem  tuam  {Psal.  czzzi).  Ad  hoc  igitar 
removendum,  ut  videlicet  promissum  hojusmodi 
non  debeat  revocari,  prasmisit et  ait :  Miureremei^ 
lava  el  munda  me,  ut  ita  peccato  dimisso,  justifiet- 
ris,  id  est,  Justus  reperiaris  et  veraz  in  termoniha 
tuis  qui  sunt  de  promissione  Christi,  quam  mihi 
fecisti,  et  sic  vincas  illos  qui  te  hajusmodi  dieaot 
promisBumrevocaBseyOstendot  llloe  eaaemendacss, 


1057 


COMMBNT.  IN  VII  PSALH06  KBNITBNT.  —  P8AL.  IV. 


1068 


cumjudtcaris  abeisnoD  esse  faciurus,  quod  taliter  ^  hominem  judicatur,  in  cujus  conspectu  nec  astra 


promisisti.  Illeigitur  judex  estvalde  timendus,  cu- 
jus  sapientiam  nihil  potest  latere,  cnjus  ju<«titiaa 
nemo  potest  resistere.  Talis  est  Deus.  Propter  quod 
pcenitens  iste  ait:  Sapientiam  quamDeus  latere  non 
possum,  ^ttta  malum  coram  te  fed,  Justitiam  tuam 
Deus  nequeocorrumpere,  (\u\ei jnstificarisin  sermo- 
nibus,  Potentis  tuae,  Deus,  non  possum  resistere, 
qmsivincis  cumjudicans,  id  estjudicaveris.  Propte- 
rea  scriptum  est :  Noli  quxrere  esse  judex  (Eccte. 
vii),  nisi  tua  virtate  possis  iniquitates  irrumpere. 
Quis  ergo  non  timeatillum  judioem,  quiadeosem- 
per  est  sapiens,  ut  ejus  oculis  omnia  nuda  sint  et 
aperta?Qni  adeo  semper  estjustus,  quod  reddit 
unicuique  secundum  opera  sua  f  (Matth.  x)  qui  adeo 
semper  est  potens,  quod  voluntati  ejus  nihil  resi- 
stit  ?  Quis  enim  restitU  eiy  et  pacem  habuit  ?  (Joh  ix) 
Jure  igitur  iste  pcenitens  non  implorat  judicium, 
sed  misericordiam  interpellat :  Miserere  meiy  Deus, 


sunt  munda,  et  in  angelo  suis  reperit  pravitatem. 
Porro,  secundum  allam  litteram  non  est  bic  sub- 
Junotiva  conjunctio,  ned  cum  sit:  Tibi  soli  peccavi 
et  mulnm  covam  te  feci^  Rtatim  sine  omni  conjun- 
ctione  subjungitur:  Justificeris  in  sermonibus  tuis, 
et  vincas  cum  judicaris,  Pcenitens  ergo  secundum 
priorem  statum  Deum  obsecrans  incarnandum,  juS' 
tifieerisy  inquit,  hoc  est  (ias  mihi  Justus,  ut  me  re- 
dimas  pcr  justitiam,non  meam  profecto,  sed  tuam. 
Advocatum  enim  habemus  apud  Patrem  Jcsum  Chri^ 
stum  justum^  et  ipse  est  propitiatio  pro  peecatis  nO" 
stris  (Joan.  ii).  Justificeris^  inquam,  in  sermonibus 
tuiSy  id  est  sooundum  sermones  tuos,  quos  per  le- 
gem  iocutus  es  et  prophetas,  quod  videlicet  per 
tuam  poQuam  redimeres  hominem  a  sua  culpa,  si- 
cut  per  prophetam  testaris;  0  mors  !ero  mors  tua; 
morsus  tuus  ero,  infeme  (Ose.  \ui).  Nam  disciplina 
pacis  nostra  super  eum,  et  livore  ipsius  sanati  sa- 


quia  malum  coram  te  feci,  ut  justificeris  insermoni-  B  «Qus.  Bt  vincas  mortem,  duiu  judicaru  ad  mortem, 


bus  iuiSj  et  vincas  cum  judicaris.  Ut  justificeris,  id 
est  ut  Justus  et  verax  appareas  insermonibus  tuis, 
qnibus  dixisti :  Quacunque  hora  peecator  conversus 
fucrit  et  ingemuerit,  omnium  iniquitatum  ejus  non 
recordabor  (Ezech.  xviii).  Et  vincaSy  id  est  convin- 
cas  adversarios  veritatis,  cum  judicaris,  id  est  ar- 
gaeris  ab  eis,  quasi  Justus  non  sis,  pro  eoquod  es 
summe  misericors,  grave  peccatum  facile  indul- 
gendo,  sicut  facile  indulsisti  David,  qui  cum  audito 
Nathan  hoc  solum  dixisset :  Peccavi,  protinus  ei 
respondit:  Et  Dominus  iranstulit  peccatum  tuum 
(//  Reg.  xii)  Gloriosa  victoria,  cum  Deus  delet  et 
destruit  universa  quae  servus  inobediens  et  rebellis 
egerat  contra  cum  :  ipsumque  servum  seductum  et 
occupatum  ab  boste  nequissimo  revocat  et  reducit 
ad  se  per  hoo  solum,  quod  ignoscit  errata.  8i  vero 
sermo  dirigatur  ad  Ghristum,  potest  intelligi  con- 
venionter  hoc  modo :  rt6f  soli  peccavi,  o  Ghriste, 


mortero  culpffi,  per  mortem  poBnce.  Vincas  juate, 
dum  judicaris  injuste  a  Pilato  et  Judeis. 

Ecce  enim  id  iniquitatibus  conceptus  sum,  etin  de» 
tictis  peperit  (al.  peccatis  concepit)  me  mater  mea. 

Adhuc  et  iste  poenitens  exaggerat  culpam  suam, 
ostendens,  quod  non  solumactualem  culpamcom- 
misit,  verum  et  originalem  contraxit.  De  actuali 
namque  culpa  prsmiserat :  Tibi  soli  peccavi,  etma* 
malumcoramtefeci.Deor\g\Ti9i\\  verosubjungit  :Ecee 
in  iniqnitatibus  concepius  «tim,  et  in  delictis  peperit 
memater  mea.   Duplex  est  autem  conceptio,  una 

8eminum,alteranaturarum.Parcntesenimactaa1em 
committunt  culpam  in  prima,  et  proles  originalem 
contrahit  in  secunda.  Propter  quod  ait :  Ecce  enim 
in  iniquitatibus  concepius  sum,  quas  in  conceptione 
seminum  mci  commisereparentes,  et  in  delictispe* 
perii  me  mater  mea,  quie  in  conceptione  oaturs  ego 
ipse  contraxi.  Absil  omnino,  et  hac  occasione  di* 


quia  tu  solus  potes  interhomines  Justepunire,  qui  C  catur,  quod    David  fuerlt  conceptus  de  adulterio, 


nullum  habesomnino  peccatum.  Rt  ita  tu  solus  es 
justus  punitor,  cum  non  sit  in  te  quod  est  in  alio 
puniendum,  quemadmodum  Scribis et  Pharissis  de 
muliere  in  adulterio  deprehensa  dixisti :  Qui  sine 
peccato  est  vestrum^  prius  in  eam  lapidem  miilai 
(Joan.  viii).  Tu  enim  solus  talis  es  inter  homines, 
Isaia  propheta  testante,  qui  peccatum  non  fecil,  nec 
inventus  est  dolus  in  ore  ejus  (Isa.  uii).  Omnis  autem 
alius  homomendax  (Psal.  cxv);  ut  ita  justificeris  in 
sermonibus  iuis,  id  est  ut  omnes  sermones  toi  justi 
sint  et  veraces.  Quis  enim  alius  oon  offendit  in 
verbo?  Bt  vincaSy  id  est  superes  in  jnstitia  omnes 
homines,  cum  judicaris,  id  est  cum  eis  in  Judicio 
oompararis ;  quia  non  justificabilur  in  conspectu  tuo 
omnis  vivens  (Psal.  cxlii).  Tantffi  namque  Justitie 
Christus  est,  ut  non  renuat  cum  homine  Judicari, 
Judica,  inquit,  inter  me  et  vineam  meam  {Mich.  vi). 
Et  quasi  sub  Judice  suam  causam  exponens :  Po- 


cum  Isai  pater  ejus  de  legitima  genuerit  illum 
uxore.  Verum  etsi  dicatur,  quod  coitusconjugalis 
interdum  propter  bona  conjugiiab  omnircatu  cri- 
minis  excusetur:  quia  tamen  frequentius  solet  in 
commercio  illo  peccari,  propter  id  quod  solet  fre- 
quentiusevenirc,  dicit  se  in  parentum  iniquitatibas 
esse  conceptum.  Si  vero,  quod  verius  est,  dicatur 
quod  conjugalis  concubitus,  qui  ordioate  Ot,  a  cri- 
minali  quidcm  peccato,  sed  non  veniali,  per  bona 
oonjugiiexcusetur,  iniquitates  biclarge  pro  peccatia 
etiam  venialibusappellantar,  secundum  quod  Joan- 
nes  apostolus  in  Epistola  dicit:  Omnis  qui  facit 
peccatum,  et  iniquitatem  facit^  et  peccatum  esi  ini» 
quitas  (l  Joan.  iii).  Sequitur:  Ei  in  delictis  vel 
in  peccalis  peperit  vcl  conccfjit  me  mater  mea.  Dicit 
autem  pluraliter,  in  delictis\e\  in  peccatis,  propter 
tres  origioales  corruptiones,  quibus  tres  vires 
anims  naturales  originaliter  corrumpuntur.  Quia 


puie  inquit,  meus  quid  feci  tibi,  aut  quid  molesfus  "  enim  nesciat  concubitum  etiam  conjagalem  nun 
fUif  responde  mihi.  Vincit  ergo  cam  inter  ipuum  et     quam  omnino  committi  sine  prurita  carnisi  ao  siae 


4059 


INNOCBNTII  lU  PAPJB  OPUSCULA  DUBiA. 


106» 


fervore  acfetoreconcupiscentiae,  undeeeminacon-  A  o^  remanet  reatu  ;  etattenditur  hajusmodi  qoalitii 


cepta  foedantur  et  corrumpuntur.  Propterquodalibi 
Jegitur :  Quis  poUst  facerc  mundum  de  immundo  con- 
ceptum  semine  ?  (Job  xiv).  Bx  seminibusergo  fosda- 
iis  alque  corruptis  concipitur  corpus  corruptum 
pariter  et  ftBdatu  m ,  cui  ani  ma  tandem  io  fusa  corrum- 
pitur  et  fcBdatur,  non  ab  integritale  vel  munditia 
quam  habuit,  sed  ab  integritate  vel  munditia  quam 
haberet,  si  non  uniretur  foedato  corpori  et  corrupto, 
quoniam  ex  creandoinfunditur,  etinfundendo  crea- 
tur.  Sicut  enim  ex  vase  corrupto  liquor  infusus 
corrumpitur,  et  pollutum  coniingene  ex  ipeo  con- 
tactu  poUuitur,  sicex  contagiocorporisanima  cor- 
rumpituret  fcBdatur.  Habet  enim  animaires  natu- 
rales  vires  :  rationalem,  ut  discernat  inter  bonum 
et  malum  ;  irascibilem,  utrospuai  malum  ;  concu- 
piscibilem,  ut  appeiat  bonum.  Istaa  vero  ires  vires 
originaliter  corrumpuntur,  quibus  corruplis  anima 
contrahit  tres  defectus  oppositos,  videllcet:  igno- 


et  privatio  circa  vim  concupiscibilem  presoripto 
modo  corruptam  atque  fcedaiam  qaoniam  exeoo- 
cupiscentia  proceditpruritus  ciroajanuam  bumua 
propaginis,  perquam  fundituroriginalia  caaaapii- 
cali.  SufOciat  autem  isia  in  boc  loco  dizia8e:qvi 
lioet  hfficmateriavalde  siidisputabiliSymagistaiBtt 
est  flebilis,  quoniam  abipsa  radice  propago  Dostia 
originis  viiiatur.  Propier  quod  dicebat  Apoatoloi, 
quod  natura  filii  iraesumus  (Ephesn)»  EtipseDavid 
fiebat,  cum  dicerei:  Ecce  enim  iniguiiaiihus  cm- 
ceptus  sum^  et  in  peccatis  concepU  me  mater  mea; 
qu89  in  hoc  loco  simpliciier  ei  plane  intelligaotar 
foQdiias  ei  proniias  ad  peooaodum.  JusiificeriSf  io- 
qoam,  in  sermonibus  tuiSf  et  vincas  cumjudiearis. 
Nec  mirum : quia  ecce  in  persona  generalis  bomiDii 
loquens,  in  iniq*iHatibus  conceptus  sum ;  ego  quoqne 
tibi  soli  peccavit  et  malum  coram  te  feci ;  nec  miram ; 
quia  in  delictispeperit  me  mater  mea,  Btsi  superiot 


rantiam,utdifnciIedi8cernatinterbonumetmalum;  B  sii  disiinctum  ioier  ioiquiiaies  aique  delicia,  pos- 


iraoundiam,  ut  facile  respuat  bonum  ;  concupi- 
sceniiam,  ui  facile  appetat  malum.  In  carnali  quippe 
oommercio  rationis  sopitur  intuitus,  libidinis  irri- 
taiur  pruritus,  ei  voluptaiis  saiiutur  affectus,  ex 
quibus  ires  illi  defectus  originaliter  contrabuntur. 
Tales  crgo  corrupiiooes  sive  defectus  appellantur 
in  hoc  loco  delicia  sive  peccaia,  in  quibus  asserit, 
quod  eum  concepit  aut  peperit  mater  sua.  Nunquid 
ergo  dicendum  est,  quod  tria  simui  ab  anima  pec- 
oata  originalia  contrahaniur,  videlicet  difOcuItas  vel 
tarditas  diacernendi  inter  bonum  ct  malum,  quffi 
apectai  ad  ignoraniiam  ;  ei  facilitas  sive  pronitas 
respuendi  bonum,  qua)  speclat  nd  iracundiam;  ei 
pronitasseu  faciiitas  appelendi  nialum,  quaespectai 
ad  concupiscentiam.  Hoo  autem  qnibusdam  abso- 
num  non  videiur,  quamvis  probabiliter  dici  possii, 

unumesseinanimaoriginalepeccatum,  quod  tamen 
minus  proprie  peccatum  vocatur,  et  complectitur 
in  se  duo,  videlicei,  labem  ei  fomitem.  Labes  esi  ^ 
foeditas  oorporis,  ex  qua  anima  estimniunda,  pro- 
pier  quam  indigna  est  visione  divina,  vel  putius 
carentia  divinie  visionis  esi  digna,  secundum  quod 
legitur  :  Beati  mundo  corde^  quontam  ipsi  Deum  vi- 
debunt  (Matih,  v).  Ei  ab  hac  fosditale  vel  immun- 
ditia  purgatur  anima  parvuli  ex  aqua  ei  spiritu  per 
baptismum.  Adulti  vero  non  solum  perbaptismum 
regeneraiionis  in  aqua,  verum  etiam  per  bapiismum 
oompunctionis  et  iacrymis,  sive  passionis  in  pan- 
guine,  ut  gratia  bapiismi  manente,  non  sit  ulira 
visionis  iodigna,  sed  digna  potius  visione  divina. 
Fomes  autem  est  inflrmitas  seu  languor  naiurfe, 
qusdam  videlicei  passibilis  qualitas,  sive  qusdam 
privatio,  cx  qua  primi  motus  peccandi  sive  conou» 
piscendi  procedunt.  £i  talis  qualitas  vel  privatio 
manei  oiiam  post  bapiismum.  Unde  dicitur,  quod 
originale  peccatum  iransit  reaiu,  quanium  ad 
labem,  ei  remanei  actu,  quanium  ad  fomitem,  ex 


suni  iamen  iniquitates  accipi  pro  delictis,  at  tam 
iniquitates  quam  delicid referanior  ad  prolem,  qoa 
in  sua  conceptione  corrumpitur,  et  fGedatur;  in 
concepiione  seminum,  quanium  ad  corpua,  et  in 
conceptione  naturarum,  quaotum  ad  animam. 
Aiiende  pcBniiens,  ei  observa  qualiter  liavid  ani- 
versa  conflietur  peccaia,  et  omnes  circurostantiaa 
peccatorum,  ut  ei  iu  omnes  omnioo  diversitates  et 
circumstantias  peccaiorum  siudeas  conOteri,  ae- 
cundum  quod  magis  peccasii,  in  loco,  in  tempore, 
in  numero,  in  persona:  secundum  «tatem,  secuD- 
dum  scieniiam,  secundum  gradum,  secondum  or- 
dinem ;  ei  facile,  si  frequenter,  si  manifeste,  si  par- 
severanier:  quoniam  hsec  ei  alia,  si  qua  siot, 
peccaium  eiaggerani.  Et  ideo  non  suotin  illo  judi« 
cio  supprimenda,  in  quo,  qui  coram  Deo  seipaum 
accusat,  Deus  illum  excusat:  ei  qoi  coram  Oeo 
seipsum  excusai,  Deus  illum  acouoal. 

Ecce  enim  verilatem  dilexistiy  incerta  et  occulU 
sapientife  tuas  manifestasti  mihi. 

Secunda  pars,  in  qua  poeniiens  dona  Dei  et  data 
commemorat,  ci  dandacommendai;  iodatisautem 
commemorai  veram  peccaiorum  confessionem,  oom 
aii:  Ecce  enim  veritatem  dilexisti :  ei  pleoam  oc- 
culiorum  cognitionem,  cum  addii:  Incerta  et  oe- 
cuUa  sapienlix  tuae  manifestasti  niihi.  Nam  qui  Deo 
suo  revelatpeccata,  Deus  eisuamanifesiaoccoltat. 
In  dandis  vero  commendat  mundationem  fuiuram 
per  aspersionem  sanguinis  Chrisii,  oum  ait:  As^ 
perges  *fiey  Domine,  hyssopo,  etmundabor:  et  purifi- 
cationem  futuram,  per  abluiionem  aqus  baptismi» 
cum  addii :  Lavabis  mCy  et  super  nivem  dealbabor. 
Bursus,  in  dandis  commendai  gaudium  de  remis- 
sione  peccaiorum,  et  taetitiam  de  promisaione  prtt« 
miorum,  et  sic  exsultabunt  ossa  humiliata,  Porro» 
quidam  nesciuni,  quidam  negliguni,  quidam  exca* 
sant,  ei  quidaOi  extenuani  culpas  suas:  et  qoit 


quo  surguniactus  vel  motus  peccandi:  sicut  et  con-  ^  iales  non  sunt  digni  venia,  sed  vindiota,  posnitaiui- 
trario  solei  dioi,  quod  aotualepeccatum  iraosii  aciu      removens  a  se  isia :  Non  ignoro,  inqoit,  aed  a§m9r 


i06i 


OOHMBNT.  IN  VU  PSALHOS  PGBNITBNT.  —  PBAL.  IV. 


ioes 


pecoatum  meum.  Quoniam  iuiquUatem  meam  A  traclis,  tu  manife$ta$U  mihi^  per  spiritum  prophe- 


^  ySgo  a^nosco. Neque  negligo,8ed  impugao  peccatum 
L^meam  :  quia  delictum  meum  eontra  me  est  semper; 
t^nec  defendo,  sed  accuso  peccalum  meum  :  quia 
aift6/  soti  peccavi,  et  malum  coram  te  feci.  Ncque  pec- 
^eatum  meum  extenuo,  sed  exaggero  :  quoniam  in 
^iniquitatibus  conceptus  sum,  et  in  peccalis  peperit 
^me  mater  mea,  Et  tanquam  Deus  ab  ipso  qusreret: 
^Gur  tam  diligenter  tua  conflteris  peccata?  Respon- 
-j  det :  Quia  ecce  in  evidenti  est,  quod  tu  dilexisti 
^  veritaiem  confeesionis  sine  fraude,  ul  pecoator 
^  omnes  omnino  conflteatuc  circumstantias  peccato. 
ram  ;  quia  non  estvera,  sed  fraudulenta  confessio» 
qu89  factum  exprimit  et  supprlmit  modum,  atque 
onum  uni,et  alterum  alteri  peccatum  revelat;  unde 
cavendum  est,  ne  confessionis  pudor,  confessionis 
impediat  puritatem.  Potest  et  hoc  aiiter  intelligi, 
tanquam  Deus  ab  eo  quaereret  :  Cur  tam  distincte 
tuum  punis  peccatum,  ut  dixeris:  Peccatum  coram 
me  est  semper.  Respondet :  Ut  in  puniendo  pecca-  B 
tum  tuffi  ve.ritati  concordem  :  quia  tu  veritatem  di^ 
texisti,  ut  sis  et  verus  punitor,  et  verus  indultori 
secundum  illud  :  Misericordiam  et  veritatem  diligi^ 
Dominus  (Psat.  lxxziii).  Deus  enim  servat  et  in 
veritate  misericordiam,  et  in  misericordia  verita* 
tem ;  nam  et  Juste  ignoscit,  et  pie  punit ;  veritas 
est,  quod  punitur  peccatum,  misericordia  est,quod 
liberatur  peccator.  Vel  reddit  singula  singulis. 
Dixerat  enim  :  Jusiificeris  in  sermonibus  tuis^et 
vincas  cum  judicaris.  Nec  mirum,  quia  ecce  verita' 
tem  diiexislit  non  duplicitatem  aut  falsitatem,  sed 
et  simplicitatem  et  puritatem,  iste  quippe  justi- 
ficatur  in  sermonibus  suis,  qui  diligit  veritatem. 
Rursus  dixerat  :  Ecce  in  iniquitatibus  conceptus 
sum,  et  in  peccatis  concepit  me  mater  mea,  quorum 
primum  erat  incertum,  et  aiterum  occultum.  Et 
quasi  Deus  ab  eo  quaereret :  Gur  incertum  et  occul- 


tiao.  Non  possum  ergo  excusari  per  ignonintiam  : 
quia  incerta  et  occuUa  sapieniix  tux  mamfestasH 
mihi.  Servus  enim  sciens  voluntatem  domini,  et 
non  faciens,  vapulabit  plagis  muilis  {Luc.  xii).  Da- 
vid  autem  hic  reJdit  causam,  quare  Deus  Pater 
justiflcari  debeat  in  sermonibus  suis  de  incarna- 
tione  Cbristi  predictis  ;  quia  videlicet  diligit  veri- 
tatem,  ei  idoo  non  debet  facere  irrita,  quae  de  suis 
labiib  processerunt;  nam  incerta,  inquit,  et  occulta 
sapienlide  tuas  manifestasti  mihi,  videlicet,  adven- 
tum  Unigenili  tui,  qui  tua  est  sapientia,  cujus  ad- 
ventus  aliis  erat  incertus,  et  aliis  occultus.  Deni- 
que,  possunt  illa  non  solum  ad  superiora,  verum 
etiam  ad  infcriora  referri.  Ac  si  aperte  dicat  :  /fi« 
certa  et  occulta  sapieniix  tux  manifestati  mihi ; 
quoniam. 

Asperges  me,  Domine,  hyssopo  et  mundabor^  /a- 
vabis  me,  et  super  nivem  dealbabor. 

Asperges  me,  Domine,  hyssopo  bumilitatis,  et  mun" 
dabor  Bilabe :  lavabis  me^  cum  per  te  fuero  purgatus 
a  vitiis,  et  dealbabor, cum  per  te  fuero  virtutibus  de- 
coratus.  Lavabis  me  per  indulgentiam,  et  dealbabor 
per  gratiam,  utique  super  nivem,  quoniam  candor 
nivisoonintenditur,  sed  remittitur.  Gandor  autem 
gratiffi  non  remittitur,  sed  intenditur :  quiacharitas 
aut  prolicit  semper,  autdeflcit,  unde  amitti  polest, 
sed  remitti  non  potest.  Quia  vero  aliud  est  albumet 
aliud  dealbatum,  per  nivem,  quae  per  se  naturaliter 
alba  est,  potest  intelligi  virtus  per  se  naturaliter 
bona,  de  qua  dicitur  :  fiive  dealbabuntur  in  Sel' 
mofi  {Psat,  Lxvii),  Et  per  dealbationem  potest  in- 
teiligi  operatiode  virtute  procedens,  ut  sitsensus  : 
Super  nivem,  id  est  super  virtutem,  quse  albet  in« 
terius,  dealbator  exterius  opere  bono,  ut  per  fun- 
damentum  virtutis  aediGclum  boni  operis  erigatur: 
et  sic  prius  justificationis  ordo  notatur,  cum  dici' 


tum  affirmas  ?  Respondet  :  Quia  incerta  et  occulta      tur  :  Asperges  me,  Domine^  hyssopo  et  mundabar, 
sapientix  tux  manifestasti  mihi.  Sane,   incertum  C  et  pohlea  justificati  profectu8[a/.  perfecle  jusliflca- 

tionis]  ostenditur,  cum  subjungitur  :  Lavabis  me, 
et  super  nioem  dealbabor.  Est  enim  hyssopus  herba 
humilis,  sed  medicinalis,  quae  tigit  radicem  in  pe- 
tra,  et  valet  ad  purgandum  pulmonem  ;  hsc  humi- 
litatem  significat,  quae  flgit  in  humiii  Christo  ra- 
dicem,  purgatque  inflationem  pulmonis,  id  est  tn- 
morem  mentis  depellit.  flaec  igitur  cum  advenerit, 
ut  peccator  ad  veram  pcenitentiam  se  humiliet, 
statim  aspergitur  rore  gratiae,  et  mundatur  a  labe 
culpffi  ;  nisi  eoim  gratia  infundatur,  culpa  procul 
dubio  non  depellitur,  quemadmodum  et  tenebro 
non  fugantur,  nisi  luic  superveniat,  quas  tenebras 
ipsas  depeilat.  Docet  hoc  Veritas  dicens  :  Dimissa 
sunt  ei  peccata  multa,quoniam  diiexit  mulium  (Luc. 
vii).  Tu  ergo  Domine,  asperges  me  hyssopo,  id  est 
per  virtutem  humilitatis  roro  gratiffi  me  perfundeSf 
et  mundabor  a  sordibus  vitiorum.  Nec  erit  otiosa 
mundatio ,  quia  lacabis  me  a  peccalis  ^  ei 
super  nivem,  id  est  super  candorem  virtutia 
etiam  bonis  operibus  dealbabor.  In  hoc  solo  spea 


erat,  utrum  iniquitates  aliquas  commisissent  in 
sua  conceptione  parentes.  Nam  coitus  conjugalis 
interdum  excusatur  a  crimine,  ut  cum  conjuges 
ordinate  conveniunt,  causa  sobolis  procreandae ; 
interdum  autem  non  excasatur  a  culpa,  ut  cum 
conjuges  causa  expiendffi  libidinis  inordinate  mi- 
scentur.  Item,  occultum  erat,  qua  ratione  anima 
teneatur  peccato,  quod  nec  voluntate  nec  actu  com- 
misit,  cum  scriptum  sit,  quod  filius  non  portabit 
iniquitatem  patris,  nec  pater  iniquitaleni  /i/u,  sed 
anima  quse  peccaverit,  ipsa  morietur  (Enech.  xviu)f 
Non  erit  ultra  proverbium  istud  in  Israel,  ait  Do- 
minus  :  Patres  comederunt  uvam  acerbam,  et  dentes 
filiorum  obstupuerunt  (ibid.).  Porro,  Deuseiel  iliud 
incertum  et  hoc  occultum  per  Spiritum  sapientias 
revelavit ;  quare  non  temere  dixit :  Ecce  in  iniqiU" 
tatibus  conceptus  sum,  et  in  peccatis  concepit  me 
mater  mea  :  quia  incerta,  inquit,  de  parentum  ini- 
quitatibus,  in  mea  conceptione  commissis,  et  oc^ 
cutta  de  peccatis  propriis  in  mea  conceptione  con- 


D 


1063 


INNOCENTll  ni  PAPi=:  OPUSCULA  DUBIA. 


1064 


tribuitur  peccatori,  ut  per  poDDitentiam  possit  re<  A  observani.  Nota  denique   prudens    lector,  iu  re 

«•  I  «•  «••■  m  M  m  %  m  •  m        M  •_«  .  ..  . 


dire  non  solum  ad  priorem  munditiam,  verum 
etiam  ad  longe  majorem,  qu®  confidentia  muitum 
eet  utilis,  ne  subrepat  aliqua  desperatio,  que  cun- 
ctis  gravior  est  peccatis.  Sane  tres  status  bomi- 
num  hic  notantur,  incipientium,  proficientium,  et 
pervenientium  ;  sive  conversorum^  justorum  et 
perfectorum.  Status  incipieutium,  vel  converso- 
rum  notatur,  cum  primo  dicitur  :  Asperges  me 
hyssopo,  ei  mundabor.  Status  proficientium  vel 
justorum  notatur,  cum  secundo  subjungitur : 
Lavabis  me.  Status  pervcnientium  vel  perfecto- 
rum  tertio  notatur,  cum  infertur  :  Super  nivem 
dealbabor,  Quibus  verbis  satis  expresse  notatur 
progressus  secundum  bos  status,  quoniam  aspergi 
minus  est  quam  lavari,  roinusque  lavari  quam 
dealbari.  Quod  utique  plene  ilet,  cum  morlale  hoc 
induet  immorlalitaiem,  el  corruptibile  hoc  induet 
incorruptionem  {l  Cor,  xv) ;  quia  fulgebunt  justi 


demptis  pluralitatem,  inRederoptore  humilitatein, 
et  in  redemptione  utilitatem.  Pluralitatem  in  re- 
demptis,  cum  dicitur :  Asperges.  Quod  eaim  as- 
pergitur,  circumfunditur  multis  locis.  Propter 
quod  Veritas  ait  :  Hic  est  sanguis  novi  teHamenti^ 
qui  pro  muttis  effundetur  in  remissionem  peccaU- 
rum  {Matth.  xxvi).  Uumilitatem  in  Redemptore, 
cum  additur,  hyssopo,  que  medicinalis  est  et  ho- 
milis  horba,  quia  Christus  per  suam  superabao« 
dantemhumilitatem  fidelibussuissalutarem  tribQit 
medicinam  ;  unde  dicebat:  Discite  a  meyquia  mitis 
sum,  et  humilis  corde  {Matth,  xi).  Utilitatem  in  re- 
demptione,  cum  subditur  :  Mundabor  ;  quoniam.ot 
Joannes  apostolus  ait,  sanguis  Jesu  Filii  Dei  muM- 
dat  nos  ab  omni  peccato  (I  Joan,  i).  Tria  vero  per- 
tinent  ad  effectum  baptismi  :  remissio  culpc, 
relaxatio  pocnaB  et  infusio  gratiae.  Primum  notator, 
cnm  dicitur :  Lavabis  m«;8ecundum  cum  additur; 


sicul  sol  in  regno  Patris  eorum^  et  tunc  vestimenta  B  Dsalbabor;  tertium  cum  adjungitur  :  Supcr  nivem. 


Chrisli  erunt  atba  sicut  nix  (Matth.  xiii).  Quia  vero 
per  sanguinem  Cbristi  et  aquam  baptismi,  anima 
perfecte  mundatur  non  Koluro  a  cuipa,  sed  etiam 
a  pcBua,  Duvid  in  persona  genoralis  fldelis  ad  istas 
mundationes  dirigens  inleliectum,  non  eoium  in- 
qu  it  :  Incerta  et  occulta  sapientiae  iux  manilestasti 
mihif  verum  etiam  :  Asperges  me  sanguine  Gbristi 
et  lavabis  me  aqua  baptismi,  et  sic  mundubor  e\ 
deatbabor  etiam  super  nicemy  id  est  plus  quam  ex- 
primere  possum,  non  utique  super  illam,  de  qua 
dicitur  :  Non  timcbit  domui  sux  a  frigoribuf  ni- 
vis  {Prov,  xxxi),  nec  super  illam,  de  qua  dicitur  ; 
Qui  timel  pruinam,  irruet  super  eum  nix  [Job  vi) ; 
sed  super  eam  poLius,  de  qua  legitur  :  Si  lotus 
fuero  guasi  aquis  nivis,  etc.  (Job  u).  Kc  etiam 
super  illam,  de  qua  legitur  :  Si  luerint  peccata 
vestra  ut  coccinum,  sicut  nix  dealbabuniur  (Isa.  i), 
Nam  in  rebus  materialibus  nibil  potest  nive  can- 


Effundam,  inquit  Dominus  per  prophetam,  super 
vos  aquam  mundam,  et  mundabimini  ab  omnihus 
inquinamentis  vestris  (Ezech,  xxxvi).  In  die  Hla 
erit  fons  patens  domui  Javid,  et  habilaniibus  /«- 
rusalemt  in  abiutione  peccatoris  et  menstruatae  {Zach, 
xiii).  Cum  igitur  audis  :  Asperges  me  hyssapo  et 
mundabor,  in  aspersione  sanguinis  Chrlsti  fidem 
passionis  intelJige.  Cum  autem,  Lavabis  me,  audis, 
et  super  nivem  deatbabor^  in  ablutione  aquas,  bap- 
tismi  sacramentum  non  agnosce.  Porro,  cum  Gdes 
adultis  sioe  sacramento  proflciat,  ubi  sacramentum 
non  religionis  contemptus.sed  articulus  necesaitatii 

excluditisacramentumverobaplisaiisinefldeaduhis 
non  valeat,  juxta  quod  Veritas  ait :  Qui  crediderit 
et  baptizatus  fuerii,  hic  satvus  erit;  qui  sero  non 
crediderit,  condemnabitur  (Ifarr.  xvi).  Quid  est  qood 
in  hoc  loco  plus  attribuitur  sacramento  quam  fidei? 
Nam  minus  esl  aspergi  quam  ablui,  etminosmun- 


didius  inveniri.  Hio  est  enim,  qui  venit  per  aquam  ^  ^^^^  ^"^^"  dealbari,  maxinw^ttp^ntvem.Sciendum 

*  w  r^i      .    .  «  .  «     .  Aaf   ofttrn.    nitnA    (\Ana   Pk.:««:     ^..^  i..^Aiti m.  • • 


et  sanguineni  Jesus  Chrislus,  de  cujus  latere  san- 
gnisetaqua  fluxerunt.  Quod  autem  dicit :  Asperges 
me  hy^sopo,  aJludit  veteri  legi,  secundum   quam 
aspersorium  ratione  mysterii  fiebat  ex   hyssopo, 
sicut  et  Apostolus  ait :  Lecto  omni  mandato  legis  a 
Moyse  univcno  populo,  accipiens  sanguinem  hirco- 
rum  ei  vitutorum,  cum  aqua  et  lana  coccinea  et 
hyssopo,  ipsum  quoque  librum  et  omnem  populum 
aspersit  dicens  :  Hic  est  sanguis  testamcntif  quod 
mandavit  ad  vos  Deus.  Etiam  tabemaculum,  et  om- 
nia  vasa   ministerii  sanguine  simititer  aspersit.  Et 
omnia  pene  mundanturin  sanguine  secundum  icgem, 
et  sine  sanguinis  effusione  non  fU  remissio  {Hebr.ix}, 
Hyssopus   enim,  sicut  est   superius   proelibatum, 
humilitatem  designat,   secundum    quod    Christus 
exinanivii  se  formam  servi  accipiens,  laclus  obediens 
usque  ad  mortem,  moriem  autem  crucis  {Phit.  ii), 
in  qua  sanguiuem  suum  fudit,  quo  per  humilitatis 
virtutem  asperguntur  fldeles,  et  ab  iniquitate  mun-  ^ 
danturi  illi  nimirum,qui  humilitatis  ejus  formam 


est  ergcquod  fides  Christi^quffijustiOcatimpium, 
revera  mundat  a  culpa,  sed  non  semper  ab  omni 
pcBua.  Sacramentum  verum  baptismi  si  digne  sn- 
matur,  liberat  omnino  a  cuipa  pariter  et  a  pcena. 
Unde  sacramentum  regenerationisaDominoappel- 
latur,  cum  ait  :  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et 
Spiritu  sancto,non  intrabit  in  regnum  Dei{Joan,  m)\ 
quia  per  hoc  sacramentum  homo  regeoeratar  jn 
gratia,  liberatur  a  culpa  pariter  et  pcena ;  quia 
natus  fuerat  in  ira  cuipaB.simulsubjectuset  pcene. 
Recte  igitur  lavabis  me  per  sacramentom  baptiami, 
et  super  nivem  grati©,  quie  mundat  a  culpa  deat- 
babor  etiam  sacramenti  virtute  ab  omni  poBna,  pr«- 
ter  illam  duntaxat,quam  necessitas  prim»  corrup- 
tionis  inducit.  Merito  igitur. 

Audiiui  meo  dabis  gaudium  et  tmtitiam  et  ex- 
sultabunt  ossa  humiliata, 

Duplex  est  quidem  auditus  :  exterior,  de  qno 
dicit  Apostolus  :  Fides  est  ex  auditu^  audiius  auiem 
per  verbum  Dei  [Hm-  x).  Interlor,  de  qoo  didt 


1066 


COMMBNT.  IN  VII  P34LM03  PGBNITKNT.  —  P31L.  IV. 


1066 


Pfopheta :  Audiam  quid  loquatur  in  me  Domintis  ^  Bentiam  non  excludi,  eum  inqnit :  Ne  projicias  me 


Deus  (PsaL  lxxxiy)  :  de  utroque  boc  potest  intel- 
ligi  :  Audiiui  meo  dabis  gaudium^  de  remissione 
pecoatorum  ;  quia  non  est  impiis  gaudere«dicit  l>o- 
mious.  Nee  est  pax  ossibus  meis  a  facie  peccatorum 
meorum  (Psat.  xxxvii).  Et  Isstiliam,  de  promissione 
praBmiorum,  Juxla  quod  Veritas  ait :  Gaudete  et 
exsuttate,  quoniam  merces  vcstra  copiosa  est  in  cas- 
tis  (Matth.  V).  Sedde  auditu  interiori  meiius  intel- 
ligitur,  de  quopropheta  dicebat:  Domine^  quis  crC' 
didit  auditui  nostro^  tt  brachium  Domini  cui  revelatum 
est  ?  (isa.  XXXV.)  Huic  utique  qui  dicebat :  Domine^ 
audivi  auditum  tuum  et  timui :  consideravi  opera  tua  et 
expaui{Habac.m)y  dabisetiamgaudiumcordis.et  le- 
titiamcorporissecundumillud^Corm^nitf/caromfa 


a  facie  tua^  et  spiritualis  sanctificationis  sibi  gra* 
tiam  non  auferri,  cum  ait :  Spiritum  sanclum  tuum 
ne  auferas  a  me,  Rursus  petit  sibi  Istitiam  de 
Ghristi  promissioDe  reptitui,cum  praemittit :  Bedde 
mihi  txtiiiam  saluiaris  iui,  et  robur  sibi  de  Spiritus 
sancti  conHrmatione  concedi,  cum  subdit:  Spiritu 
principati  confirma  me,  Kcce  patet  quam  prudens, 
modestus  ac  diligeos  iste  fuerit  in  petendo,  cum  ea 
petat  qufle  licent,  qas  decent,  et  quae  expediuDt, 
justa,  honesta,  et  necessaria,  ut  et  tu  discas  talit 
postulare :  ne  si  forte  petieris  injusta,  fiat  tua  oro- 
tio  in  peccatum  (Psal.  cviii) :  si  vero  petieris  in- 
honesta,non  accipias,eo  quod  maie  petas  (Joan.  iv) : 


et  si  petieris  inutilia,  dicatur  tibi,  Nescis  quid  pe- 
exsuttaverunt  in  Deum  vivum  (PsaL  lxxxiii).  Gaudet  tas  {Matth.  xx).  Sicut  autem  poenitens  iste  perso- 
cor,  cum  credit  se  a  spirituali  foeditate  purgatum,  ''  oam  rei  multipliciter  accusaverat,   ita  personam 


et  laetatur  corpus,  cum  senlit  se  a  carnali  felore 
mundatum  :  et  sio  duplici  lietitia  exsultaburtt  ossa 
humiliata^  non  tam  corporis  quidem,  quam  mentis  : 
videiicet  vires  anime,  que  prius  humiliats,  id  est 
dejecte  ac  incurvat»  fuerant  per  peccatum,  nuno 
autem  humiliatie,  id  est  ad  audiendum  etobedien- 
dum  sunt  inclinat».  Nam  qui  bumiliter  audit  et 
reverenter  obedit,  bic  est  profecto  am7V;ti«  sponsi^ 
quistatet  auditf  et  gaudio  gaudet  propter  vocem 
sponsi  (Joan.  iii).  0  quam  pauci  sunt  illi,  qui  gau- 
dent  de  spirituaiibus  et  eternis,  respectu  illorum 
qui  iaetantur  de  carnaiibus  et  terrenis !  Sed  extrema 
gaudii  luctus  occupat,  quia  txlantur  cum  matefe' 
eerint  et,  exsultaut  in  rebus  pessimis  {Prov.  xiv). 


judicis  multis  modis  commendat,  ut  facilius  indul- 
gentiam  consequatur.  Acsi  diceret :  Tujustusesco* 
gnitor ;  unde :  Veritatem  dilexisti ;  tu  discretus  es 
doctor,  unde  :  Incerta  et  occulta  sapientve  mani-' 
festasiimihi.  Tu  sanctus  es  expiatcr,  unde:  j4«;>er^#j 
me  hysxopo  et  mundabor^  lavabis  me  et  super  nivem 
dealbabor;  tu  es  liberalis  promissor,  unde  :  Auditui 
meo  dabis  gaudium  et  t^titiam  et  exsultabunt  oua 
humiliata  ;  tu  propitius  es  indultor,  unde :  Avert§ 
faciem  tuam  a  peccutis  meis,  et  omnes  iniquitates 
meas  dele;  tu  es  omnipotens  Creator,  unde  :  Cor 
mundum  crea  in  me  Deus ;  tu  es  mirabilis  innovatori 
unde  :  Sptritum  rectum  innova  in  visceribus  meis  ; 
tu  es   irrevocabilis  elargitor,  unde :   Ne  projicitts 


Illorum  ergogaudium  felixestet  perpetuum,  juxta  C  f„e  a  faeietua  ;iu  es  utilis  restitutor,  unde  :  Redde 

quod  dicitur  :  Petite  et  accipietis,  ui  gaudium  ve- 

strumsit  plenum ;  et :  Gaudium  vestrum  nemo  tollat 

avobis(Joan,  xiv).  Istorum  vero  gaudium  est  in- 

felix  et  momentaneumjuxta  quod  legitur:  Tenent 

tympanum  et  citharam,  et  gaudent  ad  sonitum  or- 

gani;  ducunt  in   bono  dies  suos,   et  in  puncto  ad 

infemum  descendunt  (Job.  xxi).  Tu  vero  Deus  au- 

ditui  meOf  id  est  intelleotui»  dabis  gaudium  et  Igti' 

tiam^  non  falsam  et  transitoriam,  de  carnalibus  et 

terrenis,    sed  [aL   etsi.]  vera   et  spirituali  iietitia 

exsuttabunt  ossa  humiliata,  id  est  interiora  mea, 

velut  ossa  latentia,  qus   prius  erant  per  fastum 

erecta,    nunc   sunt  ad   [al.   per]  obedientiam  in- 

clinata.  Quandiu  enim  anima  erigitur  in  super- 


mihi  txtitiam  salutaris  tui ;  tu  es  prscipuus  conflr- 
mator,  unde :  Spiriiu  principali  confirma  me.  Ait 
ergo :  Quoniam  lalis  ac  tantus  es,  averte  faciem 
tuam^  non  a  me,  verum  a  peccatis  meis,  ne  anim- 
advertas  in  me  propter  peccata  mea  quia  non 
possem  subsistere  ante  faciem  irs  tusB.  jiverte^ 
inquam,  faciem  tuam  a  peccatis  meiSj  quia  ego  ad- 
verto  antefaciem  meam  peccatum  meum.  Tn  crgo 
faciem  tuam  ab  illis  avertas,  ne  juste  punias,  quia 
ego  ante  faciem  meam  adverto  illa,  ut  digne  pcD* 
niteam  Si  enim  homo  advertit  culpam,  Deus  avertit 
pcenam,  quia  ipse  est  virga  vigiJans,  qui  dicit  ad 
Jeremiam  :  Quid  tu  vides.Jeremia^t  Virgam,  inquit, 
vigilantem  ego  video  (Jer.  i).  Virga  quippe  vigilans 


biam,  non  potest  vera  exsultatione  gaudere,  sed  D  Deusest.quivigilatsuper  populumsuumadpunien- 
cum  deponit  euperbiam  et  humilitatem  assumit, 
tnnc  vera  in  Domino  Jucunditate  letatur.      v 

Averte  faciem  tuam  a  peccatii  meis,  et  omnes  tnt- 
quitates  meas  dele. 

Quarta  pars,  in  qua  poenitens  assumpta  flduoia 
petit  a  se  poenas  averti,  cum  ait :  Averte  faciem 
tuam  a  peccatis  meis ;  et  colpas  deleri,  cum  addit : 
Omnes  iniquitates  meas  dele.  Rursus  petit  in  se 
munditiam  creari,  cum  dicit  :  Cor  mundum  crea 
in  me,  Deus.ei  rectitudinem  spiritus  innovari,  cum 
Bubdit :  Spiritum  rertum  innova  in  visceribus 
meis.  Item  petit  a  se  divin»  contempiationis  praB- 

Patbol.  CGXYII. 


dum,  si  ille  dormit  ad  poenitendum,  et  econverso. 
Si  vigilat  iste  ad  poBnitendum,ille  dormit  ad  punien- 
dum  :  quia  non  dormitat,  neque  dormiet,  quicustodit 
Israel  {PsaL  cxx).  Nam  ille  non  dormitabit  a  poena, 
nisi  hicdormiataculpa;  quaresubjungit:  Etdelede 
tuanotitia  omnes  iniquitotesmeas ;  nerecorderis  pec- 
cata  mea,neque  vindictam  sumas  de  peccati&  meis, 
Domine  Deus  meus  ;  tu  namque  dixisti  :  Quacunque 
hora  pecraior  conversus  fuerit  et  ingemuerit^  om^ 
nium  iniquitatem  ejus  non  recordabor  (E%ech .  xviii). 
Supra  singulariterdixerat :  Dele  iniquitatem  meam^ 
hicautem  oniversaliterdicit :  Omnes  iniquitatesmeas 

34 


iOft? 


INNOCBIfTU  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


1061 


I 


dele;  nam  acceptafiduciajam  plus  praesumit  quam  A  ^iue*  utcor  creelur^  et  innovetur  munduzn  etre- 


ante,  secure  deposoens  jam  non  unam  tanlum  ini- 
quitatem,  sed  omnes  omnino  deleri :  quia  non  habet 
uoam  Bolum  iniquitatem,  sed  multas.  Uodo  non 
singulariter  ait:  Dele  unam  iniquitatem,  sed  uni- 
versaliter  inquit :  Omnes  iniquitatef  meas  deie  ; 
quoniam  in  muUis  ofjendimus  omnes  (Jac.  iii). 

Cor  mundum  crea  in  me,  DeuSy  et  spiritum  rectum 
innova  in  visceribus  meis. 

Gum  autem  creare  sit  aliquid  de  nihilo  facere, 
ac  innovare  sit  aliquid  in  statum  pristinum  refor- 
marOiquid  est  quod  dissimiliter  ait :  Cor  mundum 
crea,  et  spiritum  rectum  innova  ?  Nam  si  petat  ut 
Deus  in  se  creet  cordis  munditiam,  pari  ratione 
petere  debet  ut    Deus  in  se  creet   reclitudin'om 


ctum»  et  spiritus  innovetur  et  creetur  reetuset 
mundus.  Sed  propter  florem  sermoniB  verba  so- 
lummodo  variantur,  vel  potius  quia  David  per 
adulterii  feditatem  a  munditia  cordis  exciderat, 
sed  propter  bomicidii  pravitatem  a  rectitodiiie 
spiritus  declinaverat,  eo  quod  non  omnino  perdi- 
derat  judicium  rationis,  sed  yirtutera  caatitatii 
prorsus  amiserat,  discrete  ao  recte  petit  sibi  dtri 
gratiam,  ut  in  eo  munditia  cordie  creetur,  et  re- 
formari  naturam,  ut  rectitado  spiritus  innovetur. 
Et  idcirco  distinguit :  Cor  mundum  erea,  ei  spiri- 
tum  rectum  innova.  Cor  quidem  mundum  petit 
creari,  propter  mundos  ad  diligendum  afifectusiet 
rectum  petit  creari,  propter  mundos  ad  diligendom 


spiritus,  cum  utrumque  perdiderit  per  peccatam  ;  B  «"■«'''"«.•  «'„'•«""♦«  petit  *p«n/um  innovari,  propter 

rectos  intellectus,   ad   discernendum,    ut  babeat 


et  si  dicatur  quod  amiserat  ipsum  cor,  propter 
illud  quod  legitur :  ^p/iratm  quasi  columba  seductay 
non  habens  cor  [Ose,  vii),  pari  forsan  ratione  dicen- 
dum  est  quod  umiserat  ipsum  spiritum,  propter 
illud  quod  legitur,  quia  regina  Saba  videns  sapien-^ 
iiam  Salomonis,  ultra  spiritum  non  habebat  (lll 
Beg.  z) ;  iilud  etiam  quod  in  quodam  psalmo  dicit 
de  spiritu :  Defecit  spiritus  meus  {PsaL  cxlii).  Ille 
quippe  cor  suum  amittere  dicitur,  qui  praevari- 
catur  in  Deum  ;  unde  propheta  :  ReditCt  prxvarica- 
toreSy  ad  cor  (Isa,  zlvi):  illeque  derelinquit  cor 
8uam,  qui  alienatur  a  Deo  ;  unde  ipse  Psalmista  : 
Cor  meum  dereliquit  me  {Psat,  xzzix).  Verum 
sane  potest  inteIligi,quod  secundum  statum  defor- 


zelum  secundum  scientiam,  ad  diligendum  since- 
rum,  et  discernendum  discretam.  Quod  autem  ad- 
dit  in  visceribus  meis,  ad  utrumque  respicit  pra- 
missorum,  ut  et  cor  mundum  creetur,  et  rectos 
spiritus  innovetur  in  visceribus  suis,  quatenas 
viscera  ejus  cum  corde  simul  et  spiritu  recreentnr 
et  renovenlur  in  ipso.  Nam  tanta  est  familiantaf 
inter  carnem  et  animam  in  homine  counita,  ot 
utrumque  ab  aitera,  nunc  ad  hoc,  nunc  ad  illad 
propriis  illecebris  instigetur.  Quoniam  etsi  scri- 
ptum  sit,  quod  caro  concupiscit  adversus  spirituM^ 
et  spiritus  adversus  carnem  (Gal,  v),  quod  utiqu6 
verum  est  quantum  ad  sensuaiitatem  et  ratiooem, 


mat»  natur»,  quem  habebat  cor  ejus,  anlequam  n  """'"'"T  •*'*  '""«"•''"«»  corpusquod  corrumpaur, 
eeset  mundalum  a  culpa,  quasi  nihil  erat  compa-      "^«'''""^  """"«♦»  ^^P'   «> '   **=   ^P"^"*  *'*'* 


ratione  status  gratis  reformantis,  quem  habet 
postquam  est  a  oulpa  mundatus,  secundum  quod 
Jacobus  ait :  Voluntarie  nos  genuit  verbo  veritatis^ 
ut  simus  aliquod  initium  creaturx  ejus  (Jac,  i) ;  et 
Pauius :  Si  qua  in  Christo  nova  creatura,  vetera 
transierunt  (/  Cor,  v) :  cum  et  creare  recte  possit 
hic  poni  pro  recreare,  juxta  quod  legitur:  Populus 
qui  creabitur,  taudabit  Dominum  (Psat.  ci).  Nam 
ille  popuius  digne  laudat,  qui  per  gratiam  creatur. 
Quare  poenitens  iste  petit  cor  suum  mundum  in  se 
creari :  ut  videlicet  Deusin  eo  creet  mundos  cordis 
afTectuSyCogitationes  et  voluntates  pudicas,  ne  ultro 
declinet  ad  immunditiam,  sicut  ipse  David.  Nam 


exsiccat  ossa{Prov,  xxii).  Nam  mors  ingrediturper 
feoestras  (Jer.  ix),  oculus  animam  depredatar 
(Thren,  m) ;  unde  :  Ab  ea  quse  dormit  in  sinu  rvo, 
custodi  clauftra  oris  tui  (Mich.  vii).  Ait  ergo  David  : 
Spiritum  rectum  innova  in  visceribus  nteu,  ez  qoi- 
bus  exit  adulterium,  quoniam  in  renibus  acKies 
est  voluptatis  ;  unde  de  diabolo  legitur,  qui  est 
voluptatis  incentor,  quod  virfus  in  tumbis  efus, 
et  foriitudo  ejus  in  umbitico  ventris  ejus  {Job,  zl). 
Sequitur  : 

f^e  projicias  me  a  facie  tua^  et  Spiritum  sanctum 
tuum  ne  auferas  a  me. 


Quasi  dicat :  A  peccatis  meis  averte  fadem^  eed 
de  corde  procedunt  afifectus  sive  boni,  sive  mali.  ^  ne  projicias  me  a  facie  iua,  ne  abjicias  me  a  oon- 
De  bonis  legitur :  Omni  custodia  serva  cor  tuum,      spectu  tuo,  ne  elonges  me  a  gratia  tua,  ne  alienee 


guia  ex  ipso  vita  procedit  (Prov.  iv).  De  malis  di- 
citur  :  Ex  corde  exeunt  cogitationes  malse,  furta^ 
adulteria^  homicidiay  falsa  testimonia,  perjuria,  ei 
simitia,  quss  coinquinant  hominem  (Matth.  xv).  Petit 
ergo  rectum  in  se  spiritum  innovari,  scilicet  Spi- 
ritum  sanctum  bibi  denuo  restitui  qui  Spiritus  rec- 
t  us  dicitur,  quia  facit  rectos ;  qui  utique,  quantum 
ad  suam  oaturam,  est  penitus  immutabilis  ;  unde 
quantum  ad  efTectum,  eum  in  se  postulatinnovari, 
ne  ad  iniquitatem  ultra  declinet,  sicut  ipse  Da- 
vid,  qui  fecerat  iniquum  homicidium  perpetrari. 
Utrumque  tamen  dici  poteat  congrue  de  utro- 


me  a  misericordia  tua,  ne  ezcludas  me  a  cogni* 
tione  tua,  ne  repelias  me  contemplatione  toa.  Nam 
avertenie  te  faciem  tuam^  omnia  iurbabuniur  {Psal. 
ciii) ;  et :  Quo  ibo  a  spiritu  tuo,  vel  a  faeie  tua 
quo  fugiam  f  (Psat,  czxxviii.)  Cur  ergo  faciem 
tuam  abscondis  ?  Ostende  faciem  iuam^  et  satvi 
erimus  (Psal,  lxxix).  lilumina  vultum  tuum  ea- 
per  nos,  et  miserere  nostri  (Psal,  lx>i).  0  quam 
periculosum  est  a  facie  Dei  projici  I  Gerte,  ipse 
est  lux,  ipse  salus,  et  qui  a  facie  ejns  projicitor, 
ipse  utique  tanquam  reprobus  projicietur  in  feiM- 
bras  exteriorss,  ubi  erit  fteius  $t  slridor  dmuiam 


OOMIIBNT.  IN  VU  PSALM08  PCBNITBNT.  —  PSAL.  IV. 


1070 


xni),  ubi  est  vermis  quid  non  moriiur^  ei  A  dit  iDdigDum,  amiltit  utique  hanc  laetitiam  salu- 


ttt  non  exstinguitur  (ha.  lxvi).  Tolley  iuquit, 
n,  ne  videat  gloriam  Dei  Sic  projectus  Luci- 
raco  magnus^  serpens  antiquus  {Apoc.  xii). 
■ojicientur  et  illi^  quihus  in  fine  dicitur  : 
aledicti^  in  ignem  setemum,  gui  paratus  est 
)  et  angelis  ejus  {Hatlh.  xxv).  Ergo  iVe  averta% 

tuam  a  me,quoniam  si  averteris,  ero  simitis 
dentibus  in  Lacum  (Psal.  cui).  Et  spiritum 
m  tuum  ne  auferas  a  me,  sine  quo  nihil  booi 

possum ;  nam  ipse  esl  dator  omnium  gra- 
1.  Jam  poenitens^iisle  Spiritum  sanotum  ha- 

sine  cujus  dono  sic  humiliari  non  posset. 
rte  David  spiritum  propbeti»  sibi  postulabat 
jferri,  quem  pretiosiorem  rcbus  csBteris  re- 


taris.  Sed  cum  conversus  fuerit  et  ingemuerit,  po- 
stulat  eam  dimisso  peccato  sibi  restitui.  Propter 
quod  ait :  Pater  piissime,  pater  mitissimc,  pater 
dulcissime,  redffe  mihi  Ixtiiiam  saiutaris  tui,  et 
salvatoris  mei,  qui  totus  est  salutaris,  quoniam 
a  te  traditus  :  et  meus  salvator,  quoniam  pro  me 
redditus;  unde  :  Adjuva  nosy  Deus,  saiutaris  noster^ 
etc.  (Psat.  Lxxviii).  David  autem  laetitiaro  salutaris 
hnjus  amiferat,  cura  adulterium  et  homicidiam 
perpetrando  promissionem  sibi  de  Christo  factam 
se  demeruisse  timebat;  unde  dicebat :  Gum  tu  Deus 
mihi  peccatum  dimiseris,  ergo  redde  mihi  iKti" 
tiam  saluiaris  tui;  ct  ne  illud  ultra  admittam,  con- 
firma  me  in  beneplacito  tuo,  ut  non  revertar  ad 


at.  Sed  cave  magis,  ne  tu  te  Spiritui  sancto  g  vomitum,  ut  non  respiciam  retro,  nec  unquam  in 


.s,  quam  se  Spiritus  sanctus  tibi.  Nonne 
iliter  est  prius  comniittere  culpam,  quam 
)re  gratiam,  cum  per  meritum  culpae  donum 
!  amittatur?  Denique  splendor  soiis  homiDi 
1  subtrahit,  nec  est  in  soie,  qui  semper  lu- 
.  non  videatur  ab  homine,  bed  est  in  homine, 
liquundo  claudit  oculos,  ut  tuuo  non  videat 
olem.  Sed  dices  :  Quomodo  possem  Spiritum 
im  amittere,  nisi  prius  essem  ab  ipso  di- 
8?  Nemo  enim  quod  non  habet,  amittit;  sed 
us  sanctus  amittitur  vel  aufertur,  non  tam 
lo  haberi  desinit,  quani  quando  incipit  non 
i.  £t  sic  amitlitur,  cum  jam  non  habetur  ab 
le,  sed  mox  ante  ab  homioe  habebatur,  quia 


statuara  infatuati  salis  convertar.  Et  ne  bujus- 
modi  confirmatio  valeat  inflrmari^  confirma  me 
spiritu  principaii,  quasi  auctoritate  prsecipua,  eui 
nemo  valet  contraire.  Qui  etiam  dicitur  spiritus 
principalis,  quia  tecum  et  cum  salutari  tuo  est 
unum  aniversale  principium,  unus  universorum 
Grcator.  Per  hoo  sane  quod  ter  dicit  spiritum,  no- 
tant  quidam  ^^hic  trinitatem  in  Deo,  qui  spiritus 
est,  non";  corpus.  Rectum  quippe  Spiritum  dicunt 
Filium,  et  suo  nomine  Spiritum  sanctum  intelli- 
gunt,  Patrem  autem  accipiunt  Spiritum  principa- 
lem  :  quoniam  ipsum  Patrem  principium  sine  prin- 
cipio  Odes  catholica  confitetur.  Potest  tamen  et 
aliter  prudens  lector  individuam  in  his  verbis  intel- 


U  conventio  tucis  ad  ttnebras  (II  Cor.  vi),  quas  p  ligere  Trinitatem.  Gum  enim  audis  :  Cor  mundum 

j ?__i:i I» A ai o_:..:» t>-.-      y^ •_ w^ r^ t»_« r« t^^^^  :^t^\ 


dvenientibus  eCrugatur.  Si  ergo  Spiritum  San- 
tibi  desideras  non  auferri,  cave  non  soium 
mundisoperibus,  verum  etiam  a  cogitatiooi- 
npudicis,  quia  Spiritus  sanctus  discipiinx  «/- 
^'tumy  ei  auferet  se  a  cogitationibus  qux  sunt 
ntellcctu  (Sap.  i).  Sequilur. 

de  niihi  isetittam  salutaris  tui,  et  spiritu  prtn- 
confirma  me. 

aantum  pia  mens  jucundatur,  quantum  fide- 
ima  hilarescit,  cum  recolit  et  considerat  be- 
a  Redemptoris  qui  venit  quserere  et  saivare 
perierat  (Luc.  xix);  qui  venit,  non  ut  judicet 
um.sed  ut  salvetur  mundus  peripsum(Joan.  xii); 
enit,  ut  omnis  qui  credit  in  ilium,  non  pereat, 
ibeat  vitam  setemam  (Joan.  iii) 
catis  nostris  in  sanguine  suo 


crea  in  me,  DeuSj  Deum  Patrem  Greatorem  intel- 
lige.  Gum  vero  audis  :  Rcdde  mihi  Ispiitiam  salufa- 
ris  iui,  Deum  Filium  accipc  salvatorem.  Gumque 
audis  :  Spiritum  sanclum  iuum  ne  auferas  a  me^ 
Deum  sanctiflcatorem  agnosce ;  quamvis  universis 
et  singulis  creare,  salvare  ac  sanctiQcare  conve- 
niat,  cum  'sint  unum.  Quia  tres  sunt  qui  testimO" 
nium  dant  in  caslo,  Paier,  verbum,  et  Spiritus  san- 
ctus,  et  hi  tres  unum  sunt  (I  Joan,  v).  Unus  tamen 
ex  tribus  hic  proprie  dicitur  spiritus  rectus,  san- 
ctus  et  principalis:  quoniam  ipse  appropriato  vo- 
cabulo  facit  rectos,  efficit  sanctos  et  constituit 
principales  :  quemadmodum  dicitur  spiritus  sa- 
pientis,  spiritus  intellectu&,  et  spiritus  tortitudinis 

•  aui  lixvit  nos     U*«- ^O»  **"8que  nominibus  appellatur,  secundum 

\apoc.  I);  quia  ^  differentias  gratiarum. 


lus  est  propter  peccata  nostray  et  resurrexii 
er  justificationem  nostram  (Rom.  iv).  Yere  tan- 
s  nostros  ipse  tulitf  et  dolores  nosiros  ipse  por^ 

Vulneratus  est  propter  iniquitates  nostras, 
us  est  propter  scelera  nostraj  disciplina  pacis 
X  super  eum,  et  livore  ejus  sanati  sumus  (Isa. 
Proprio  Fiiio  suo  non  perpecit  DeuSy  sed  pro 

omnibus  tradidit  iilum  (Rom.  viii).  IIujus  Iseti- 
salutaris  ille  senserat.qui  dicebat :  Ego  in  Do- 

glnriabor,  et  gaudebo  in  Dee  Jesu  meo  (Habac. 
lam  bomo  autem  graviter  offeDdendo,  tants 
•  reddit  «e  ingratum,  tantoque  bono  se  red- 


Docebo  iniquos  vias  tuasy  et  tmpii  ad  te  conver' 
tentur. 

Qnarta  pars,  in  qua  patenter  ostendiiur  quan- 
tum  iste  profecerit  per  humilem  poeuitentiam  et 
orationem  dcvotam;  quia  de  prsvaricatore  factus 
est  prsedicator,  sicul  Paulus  de  perseculore  aposto- 
lus  [Act.  xix),  ct  Muitbaeus  de  publicano  evange- 
lista  (Matih.  ix).  Unde  Psalmi  David,  et  Epistols 
Pauli,  et  Bvangelium  Matihsi,  prjd  csteris  scri- 
pturis  in  Ecclesia  frequentantur,  ul  discant  pec- 
catores  eorum  eiemplo,  non  desperare  de  culpa, 
scd  sperare  de  gratia^  cum  inteiiigunt  illoa  a  Deo 


1071 


mNOCBNTII  ni  PAPiE  OPUSCULA  DUBIA. 


i(m 


non  solum  tantorum  criminum  indulgentiam,  ve-  j^ 
ram  etiam  charisroatum  gratiam  accepisse.  Duo 
quippe  principaliter  postulaverat,  remissionem  cri- 
minum,  et  infusionem  charismatum  :  et  quasi 
Deus  ab  eu  quaereret,  cur  postulet  liberari  a  tot  et 
tantis  peccatis,  et  donari  tot  et  tantis  muneribus, 
quis  ergo  fructus  inde  proveniet?  Respondet :  Pro- 
fecto  magttus,  quia  cedet  hoc  aliorum  utilitati, 
unde  :  Docebo  iniquos  vias  luas,  et  impii  ad  ie  con- 
vertentur,  Cedet  saluti  mesB,  quia  exsultabit  lingua 
mea  juslitium  tuam,  Cedet  in  laudem  tuam,  quia 
08  meum  annuntiabit  laudem  tuam,  £l  ut  digne  va- 
lem  adimplere,  prius  tibera  me  de  sanguinibus ;  et 
postea  labia  mea  aperies  ;  quia  : 

Turpe  est  doctori,  cum  cutpa  redarguit  ipsum. 

(Cato).  g 

OBtendit  ergo   quos  doceat ;  quia  docebo,  inquit, 
iniquofi,  Quid  doceat:  quiadocebo  vias  tuas,  Etquo 
fine  doceat,  quia  impii  ad   le  convertentur.  Qualis 
etiam  debeat  esse,  qui  doceat,  cum  orat  :  Lihera 
me  de  sanguinibus^  Deus.  Et  quaiiter  debeat  docere 
cum  ait :  Exuttabit  lingua  mea  justiniam  tuam.  Mea 
ergo  doctrina   non  est  otiosa,  quia  docebo  iniquos 
pias  tuas;  necinfructuosa,  quia  impii  ad  te  conver- 
tentur ;  nec  mcestuosa,  quoniam  exultabit   lingua 
mea  justititiam  tuam.  Sic  sane  docere  licet,  et  de- 
cet,  et  expedit.  Licet,  quia  docebo  vias  tuas.  Decet, 
quia  exuttabit  lingua  meajustititiam  tuam,  Expedit, 
quiaifw^uarf^  converlentur   Desidero  ergo  docere 
alios,  unde  :  Docebo  iniquos  vias  tuas.  Desidero  a 
nieis   liberari   peccatis,    unde  :  Libera  me  de  snn- ^ 
guinibus^  Deus,  Desidero  telaudare,  qu\9L exsultabit  ^ 
tingua  mea  justitium  tiiam.  Desidero  tibi  sacriticium 
acceptum  offerre,  quia  sacrificium  Deo  spiritus  con* 
tribulatusj  cor  contritum  et  humitiatum,  Deus^  non 
despicies.  Desidero  muros  tuae  civitatis  construere, 
quare  benigne  fac,  DominCy  in  bona  voluntate  tua 
Sion^  ut  sedificentur  muri  Hierusatem.  Et  sic  meum 
in  bonis  adimplebitur  desiderium.  Quia  tunc  acce- 
pfabis  sacrifii.ium  jutitix,  obtafiones  et  holocausta^ 
tunc  imponent  super  altare  tuum  vitulos,  Ergo  doce- 
bo,  non  soium   verbo,   sed  exempio;   quia   dum 
roihi  parcitur,  aliis  spes  donatur,  ne  iniqui  de  sua 
iniquitate  desperent.   Et  ideo  docebo  iniquos  vias 
tuas,  videiicet   Liiisericordiam  et  veritatem ;  quia 
omnes  vi«  tux  misericordia  et  veritas  (Psal,  cxviii). 
Misericordiam  namquedocebo,  quiaindulsisti  pec-  D 
catori ;  et   veritatem   docebo^  quia  non   revocasti 
promissa,  et  sic  impii,  qui   praedicuntur  iniqui, 
provocati  a  me  verbo  pariter  et  exemplo,  conrd**- 
tentur  ad  te;  ui  el  ipsis  remittas  peccata,  et  con- 
cedas   promissa.    Ergo  docebo  iniquos  vias  tuas,  et 
non  erit  mea  infructuosa  doctrina  ;  quoniam  impii 
ad  te  converfentur^  et  sic  eiiam,  revertentur  ad  se. 
Nam  quando  peccator  alienatur  a  Deo,  elongatur 
etiam  a  seipso  :  quemadmodum  de  fllio   prodigo 
legitur,  qui  postquam  abiit  in  regionem  longin- 
quam,  et  dissipavit  omnia  bona  sua,  in  seipsum 
reversus  dixit :  Quanti  mercenarii  in  domo  patris 


mei  abundant  pambus^  ego  auiem  hic  fame  peree! 
8ed  certe  peccator  converti  non  potest  ad  DeQm, 
nisi  Deus  convertatur  ad    eum.   Uode   cum  adku 
longe  esset,  vidit  eum  pater  ejus,   et  miserieordii    • 
motus  e»t,  et  accurrens  cecidit  super  collum  ejus,  et 
oscutatus  ett  eum  (Luc,  xv).  Non  ergo  peccaiures 
de  sua  confessionne  difUdant   quantumlibet  siat 
lon&:inqui,  de  illius    promissione   securi,  qui  ait : 
Convertimini  ad  me ,    et    ego    converiar  ad   m 
(E%ech.  xviii).  Quasi  diceret  :  GonvertimiDi  ad  me 
poenitendo,  et  ego  convertar  ad  vos  indulgendo  : 
quoniam     peccator    ad    Deum     pervenire     no& 
potet,  nisi  Deus  prsveniat  peccatorem,  aecundom 
illud  :  Misericordia  tua  subsequetur  me  (Psat.  zzu); 
quia  timor  introducit   amorem,   timor  a  Deo  sed 
non  timor  cum  Deo.  Amor  ex  Deo  pariter  et  com 
Deo;  quoniam  scripturo  est  :  Timor  non  est  ineka- 
ritate,  sed  perfectu  charitas  foras  miiit  timorem  (I 
Joan,  iv).  Porro  qui  manet  in  charitate^  in   Deo  mA- 
net,  et  Deus  in  eo  (ibid,),  Ut  autem  valeam  digoe 
dicere. 

Libera  me  de  sanguinibus,  Deus,  Deus  salutis  mex 
et  exsultabit  tingua  mea  justititiam  tuam. 

Ostendit  aperte  quod  indignus  est   doctor  qni 
habet  in  se  quod  in  alio  reprehendit,et  dicitar  ei : 
Medice  cura  teipsum  (Luc.  iv).  Hypocrita  ejiee  pn- 
mo  trabem  de  oculo  tuo^  et  tunc  ejicies  festueam  de 
oculo  fratris  tui  {Matth,  vii).  Qui  prsedicas  non  mat- 
chandum^  maecharis  I  et  qui  prxdicas  non  furamdum^ 
furaris! ( Bom.  ii. )  Nam  peccatori  dixit  Deus :  Quare  l% 
enarras  juHititu  meas^  ef  assumis  testamenium  mtum 
per  os  tuum^t  (P«a/.XLix.)  Ergo  tibera  me  in  praBseoti 
de  sanguinibus,  id  est  de   peccatis  mortalibos,  de 
quibus  legitur:  Sanguis  sanguinem  teriigit{Ose.vf\ 
ut  in  futuro  liberes  me  de  sanyuinibus,    id  est  de 
suppiiciis  infernaiibus,  de  quibus  dicitur  :  Inebn- 
abo  sagittas  meas  sanguine  (Deut,  xxxii).   Negligeo- 
tia  quippedoctoris  solet  in  Scripturis  nomine  sao- 
guinis  designari;  juxta  quod  ait  DomiDos  perpro- 
phetaro  :  Si  non  annuntiaveris   impio  iniquitatem 
suam,  sanguinem  ejus  de  manu  tua  requiram  (/•.««*. 
iii).  El  Apostolus  dicit  :  Manus  meae   mundas  suot 
a  sanguine  omnium  vestrum.  Non  enim  subter/ugi^ 
quo  minus  annuntiarem  omne  cousitum   Dei  vobu 
(Act.  xx).  Docturus  itaque  iste  poenitens  vias  Do- 
mini,  recte  petit  ab  hissanguinibus  liberari,  qoibai 
pro  iniqua  interfeclione,  non  solum  Uriae,  verumet 
aliorum  erat  interfeclu8,dequalibus  sanguinibasdi- 
citur:  Viri  sanguinumetdotosinondimidiabunidiu 
suos  (Psal,  Liv).  Ergo  tibera  me  de  sanguinibus,  Deust 
auctor  vel  dator  salutis  mex  in  praesenti  per  spem, 
et  in  futuro  per  rem  :  quia  tu  solus  p<ite8  praestare 
salutem  ;  qui  de  teipso   alibi  dicis  :  Salus  popoli 
ego  sum,  Nam  Domini  est  satus  (Psal.  iii),  qui  sal- 
vat  sperantes  in  se  (Dan,  xiii).  Bt  sic  exsutlabit^  id 
est   exultanter  annuntiabit,  tingua  mea  jutititiam 
tuam.  Doctor  enim  non  debet  esse  deses,  eed  alacer 
in  docendo,  ut  proponat  hiUriter  verbum  Dei.sicot 
alibi  legitur  :  Exsultavi  $ub  lingua  mea  (Pm/.  ul?}. 


j 

J 


1073 


OOMMBNT.  IN  VH  P8ALM08  PQBNITBNT.  PSAL.  IV. 


1074 


Et  ialis  alacritas,  quam  non  solum  haberedebet  in  A  iniquos  viastuaSf  tt  impii  ad  te  eonvertentur.  Ad  di- 


corde,  verum  etiam  ostenilere  debet  in  corpore,  ut 
et  motu  oris,  et  gestu  corporis  attrabat  auditores, 
quo  illis  magis  est  utili8,eo  sibi  amplius  fructuosa. 
ExuUabit  ergo,  id  est  cum  exltatione  cordis  an- 
nu Qiihbii  lingua  mea  jtuttiiiam  ^uam,  id  est  man- 
data  tua  qns  justa  suot.  Uode  in  tuis  jusficalioni- 
bus  meditaborj  non  obliviscar  scrmones  tuos  (Psal. 
cxviii). 

Ad  exprimendum  autem  intentionis  odorem,  et 
mentis  a£rectum,cum  alacritate  cordis  et  corporis, 
qus  in  proponendo  verbumDeidebetdoctorhabere, 
omnia  in  hoc  loco  loquendi  commemorat  instru- 
menta,  videlicet  os,  lingam  et  labia,  ut  nihil  in  eo 
vacuum  ab  instructione  proximi,  et  laudis  Dei  va- 


lectionemsui  pertinet  illud  quod  addit :  Libera  me 
de  sanguinibus,  Deus^  Deus  salutis  meae.  Ad  dilectio- 
nem  Dei  pertinet  illud  quod  subdit :  Os  meum  an^ 
nuntiabit  taudem  (uam.  Hoc  est  sacriOcium  laudis, 
de  quo  dixisli :  Sacrificium  laudis  honorificabit  me; 
et  illic  itiT  est,  qno.ostendam  itli  salutare  Dei  {Psal. 
xux).  Ergo  immola  Ueo  sacrificium  laudis^  et  redde 
Altissimo  vota  iua  {ibid.). 

Quoniam  si  voluisses  sacrificiumf  didissem  utique^ 
hotocaustis  non  detectaheris. 

Oraverat  supraDavidprophetitt  sibispiritum  non 
auferri,  et  nunc  ostenditur  exauditus,  qoia  de  le* 
galium  sacriflciorum  abolitione  prophetat.  Quontaifi 


,    ..        ...  ..  .  ,.  «  *i  voiuisses,  inquit  sacrifiaumf  dedissem    uiique\ 

i!V.l°!^°!":  °!!^Tl"lf  °'Z.!!'l!!i^!\!L^^^^^^^^      B  Pfflniten»  autem  promiserat  qnod  pro  ezpialion» 

peccati  sacrifloium  laudis  ofTerret  dicendo  :  Domine^ 


et  labia  verba  concinnant.  Exuttabit  igitur  lingua 
mea  justitiam  tuam^  non  tamen  ex  sua  virtute  sed 
tua  ;  quia  tu, 

Domine,  tabia  mea  aperies^  et  os  meum  annuntia- 
iabii  iaudem  tuam. 

Non  enim  vos  estis  qui  ioquimini^  ait  Dominus, 
sed  Spiritus  Patris  vestri^  qui  ioquitur  in  vobis 
{Matih.  x).  An  experimeniumf  inquit  Apostolus, 
quseritis  ejus^  qui  in  me  loquitur  Christus  f  (//  Cor. 
XIII.)  Et  alius  :  Audiam  quid  loquatur  in  me  Domi^ 
nus  Deus  (Psal.  lxxxiv).  Nam  cujus  labia  non  ape- 
rit  Dominus,  sed  loquitur  ex  seipso,  sibi,  non  Deo 
aapientiam  eteloquentiam  ascribendo  (sicut  bi  qui 
dicebant :  Labia  nostra  a  nobis  suntf  quis  nosier  Do- 


labia  mea  aperies^  et  os  meum  annuniiabU  taudem 
tuam,  Et  quasi  qusreretur  ab  ipso  :  Gur  sacriOcium 
legis  non  ofTers  ?  Respondet :  Quia  jam  legaiia  sa- 
criOcia,  et  carnalia  bolocausta  non  sunt  Deo  placita 
vel  accepta.  Quoniam  5t,  tu  Deus,  voluisses  sacrifi- 
cium  legale  a  me  accipere,  dedissem  utique,  tu»  obe- 
diens  voluntati :  sed  kolocaustis  carnalibus  non  de- 
lectaberix,  maxixe  postquam  unicum  et  verum  sa- 
criflcium  fueritinstitutum.  Inter  holocausta  veroet 
sacriGcia  haec  erat  in  lege  veteri  differentia,  quod 
hauloscausta  tota  simul  incendebantur.sic  dicta  ab 
holo,  quod  est  totum,  et  cauma.  quod  est  incensum; 
sacriflcia  vero  cremabantur  non  tota,  sed  ex  ipsis 


minus  est  {Psal.  xi)?  illius  utique  eos  non  annun-  p  sacerdotibus  ofTerentibus  partes  debitas  servaban- 


tiat  humiliter  laudem  Dei,  sed  suam  laudem  jac- 
tanter  extollit ;  et  talis  aut  vix  aut  nunquam  SBdifl- 
oat  anditores  :  quia  non  illorum  salutem,  sed  suam 
laudem  exquirit.  Prsilicator  itaque,  secundum  do- 
ctrinam  Apostoli,fio»  insistat  per<ua<t^t/f6i<5  huma" 
nx  sapientisf  verbis^  sed  ejus  sit  sermo  in  osiensione 
spiritus  et  virtutis,  ut  per  virtutem  sermonis  osten- 
dat  illum,  qui  in  se loquitur  spiritus  (/  Cor.  ii).  Quod 
iitiquerecte  faciet.si  a  Deo  postuietsapimtiam.qui  dat 
omnitus  affluenfer,  et  non  improperat  {Jac.  i),  et  sic  io« 
quatur  quasi  sermones  Dei  (/  Petr.  iv).  Qui  oura  in 
cordibus  auditorum  vim  suas  virtutis  fuerint  operaii, 
illom  profeoto  spiritum  ostendent,  qui  per  os  prs- 
dicatoris  invisibiliter  loquebatur.  Hic  est  qui  dicit: 
/4peri  os  tuum,  et  ego  adimplebo  iiiud  {Psal.  lxxx). 


tur.  Porro,  inter  illa  vetera  sacriflcia  et  boc  novum, 
talis  dififerentia  est,  quod  ilia  signiflcabant  tantum 
et  non  justiflcabant,  hoc  autem  et  signiflcat  et  Ju- 
stiflcat.  Nam  illa  flebant  de  irrationalibus  animali- 
bus,  videlicet  volucribus  et  pecoribus.  Impoxsibile 
est  enim,  ut  inquit  Aposlolus.  sanguine  iaurorum 
aut  hircorum  auferri  peccata  {Hebr.  x).  Hoo  solum 
non  rationabile,  sed  etiam  rationale,  videlicet  verus 
homo,  idem  ipse  sacerdos  et  sacriflcium,  medicus 
et  medicina,  de  quo  idem  dicit  Apostolus  :  Pascha 
nostrum  immoiatus  est  Christus  {i  Cor.  v) :  et  ipse- 
met  ait :  Qui  manducat  me,  vivet  vita  propler  me 
{Joan.  vi).Hoc  utique  sacriflcinm  prsfertsignifica- 
tionera  in  8p6,quae  signiflcat;  justificationem  autem 
exibet  in  re,  quae  justificat ;  nam  idem  ipsum  est 


Tu  aperi,  tanquam  ministerobediens,et  ego  adim-  D  et  sacramentum  et  res,  sed  res  uniuset  sacramen- 


plebo,  tanquam  magister  erudiens.Tu  ergo,  Domi' 
ne,  labia  mea  aperies,  qum  prius  erant  clausa  pro- 
pter  peccata,  et  sic  os  corporis  proferet  mentis 
arcanum,  quoniam  anuuntiabit  iaudem  tuam,  vide- 
licet  opera  creationis  et  recreationis  \al.  opera  Crea- 
toris  et  creationis],  que  tesuperomnialaudabilem 
protestantur.  Bt  nota  quod  tria  debemus  ex  cbari- 
tate  diligere,  Deum,  nosipsos  et  proximum.  DiligeSt 
inquit  Dominus,  Deum  tuum  ex  toto  carde  tuo  ;  ecce 
primum :  et  sicui  teipxum ;  ecce  secundura  :  diiiges 
proxtmum  :  ecce  tertium  {Deut.yi, Matth.TLxn).  Addi- 
leotionem  vero  proximi  pertinet  illud  quod  ait :  Docebo 


tum  altorius.  Illa  quidem  fuerunt  flgura,  et  istud 
veritas :  illa  fuerunt  umbra,  et  istud  lumen ;  quia 
oum  veritas  venit,  figura  cessavit ;  et  evanuit  um- 
bra,  cum  lumen  effulsit,  qnemadmodum  ipsa  Veritas 
per  hunc  eumdem  Psalmistam  dixerat :  Sacrificium 
et  oblationem  noiuistt,  corpus  autem  perfecisti  mihi, 
Bolocausta  etiam  pro  dtlecto  non  postulasti,  tunc 
dixi :  Ecce  venio  {Psai.  xxxix).  Utrum  autem  sacri- 
fioia  opera  fuerint  meritoria,  non  immerito  dubita- 
tur,  cum  de  his  dicatDominus  per  prophetam:[>eift 
eis  praecepta  non  bona  et  justificationes  in  quibus  non 
vivant  {E%eck.  xx).  Propter  quod  etiam  ApoatoiuB 


1075 


INNOCBNTII  ni  PAPiS  OPtJSCULA  DUBIA. 


m 


ait,  quia  lex  illa  neminem  ad  perfectum  adduxii  A.  qoi  venerantes  in  eorum  aignificatione  nayst«rinm, 


\ 


(ffe^r.  vii).  Unde  per  ipsum  Psalmistam   Dominus 

ait ;  Non  super  sicrificia  tua  arguam  te.  Holocauta 

autem  tua  in  conspectu  meo  sunt  semper.  Non  acci' 

piam  de  domo  tua  vitulos^  neque  de  yregibus  tuis 

kircos»  Nunquid  manducabo  cames   tuororum,  ant 

sanguinem  hircorum  potabo  ?  (Psat.  xlix).  Kt  per 

Isaiam  prophetam  Duminns  dicit :  Qui  immolat  bo- 

vemy  quasi  qui  inlerficit  virum,  et  qui  mactat  pecus^ 

quasi  qui  excerebret  canem.  Qui  ofjert  oblationemy 

quasi  qui  sanguinem  suitlum  offerat.  Qui  recordatur 

thuris^  quasi  qui  benedicat  idoto  (Isa.  lxvi).  Idem 

etiaro  per  eumdem  :  Quo  mihi  multitudinem  victima- 

rum  vestrarum^  dicit  Dominus?  Plenus  sum,  holo- 

causta  arietum   et   adiiem  ptngium,  et  sanguinem 


ea  ex  cbnritate  propter  obedientiam   adimplebant, 
non  solum  temporalem  pcenam  vitabant,  ▼erum  et 


vitam  merebantur  aiternam.  Quod  autem  eacrifi-  | 
cium  Deo  semper  placuerit,  et  posl  legem,  ante  I 
legem,et  etiam  inter  legem,08tendit,  oum  subdit: 

Sacrificium  Deo  spiritus  contrihulaius^  cor  condn' 
tum  et  humiliatum  Devs  non  spemit  [al.  despicies.]. 

Possunthicsexsacrificiorumetsexsacrincantiiim 
species  denatori.  Sacrificium  laudis  et  legis»  sacrifi- 
cium  poBnitentiae  et justitis, sacrificium  perfeolionis 
et  praedication  is.De  primo  dicitur:0<  meum  annvntia* 
bit  laudem  tuam;  de  secundo :  Quoniam  si  voluiss§s  m- 
crificium,  dedissem  utiquef  holocaustis  non  detectabe- 
ris;  de  tertio  :  Sacrificium  Deo  spiritus  contribulatMS, 


vitulorumy  agnorum  et  hircorum  nolui.  Cum  venire-  j^  cor  contritum  et  humiliatum.Deus,  non  despicies  ,  dc 

.  .  .  •  -       • 'A      « -.     J  ^     ..—  —  ---  ..  -__ 


tis  ante  conspectum  meum^  quis  quxsivit  hxc  de  ma- 

nibusvestris^{lsa.  i).  Sio  ergo  hujusmodi  sacrifi- 

cia  Deo  non  erant  placita  vel  accepta,  cum  insti- 

tutafuerint,non  ad  praemium  aeternum  merendum, 

sed  ad  rebellem  et  cervicosum  populum  edoman- 

dum  et  coeroendum,  ut  bis  intenti  sacrificiis,  ad 

idololatriam  non  defluerent.ipsa  transgressigravi- 

ter  punirentur.  Propter  quod  Petrus  apostolus  ait: 

Quid  tentatis  imponore  jugum  super  cervices  discipu- 

lorum,  quod  neque  patres  nostri,  nec  nos  portare 

potuimus?  (Act.  xv).  Quare  illorum  exsecutio  vide- 

tur  «ternae  gloriae  meritoria  non  fuissc.  Porro,  cum 

prster  praedictas  causas  ad   significandum  etiam 

fuerint  instituta,  et  ab  ipso  Deo  essent  quscnnque 


quarto  dicitur :  Tunc  acceptabis  sacrificium  jusiUig^ 
de  quinto  dicitur :  Acceptabis  oblaliones  et  holocau- 
sta;de  sexto  dicitur:  Tunc  imponeni  super  attajs 
tuum  vitulos.  Primum  est  sacrificium  conQtentium, 
et  secundum  Hebraeorum,  tertium  est  sacriflciQm 
poenitentium,  et  quartum  justorum,  quintum  sacri- 
ficium  contemplantiumi  etsextum  doetorum,  sicQt 
in  expositionis  serieplenius  ostendetur.Posaunt  et 
bic  illatria  convenienter  intelligi,qu«  sunt  in  ven 
pcenitentia  necessaria,videlicet,  cordis  compunctio, 
oris  confessio  et  operis  sactisfaotio, u(  contribulalio 
refcraturadsatisfactiOQem,contritioadcompunclio- 
ncm,  et  humiliatio  ad  coQfessionem.  Gontribulatur 
enimspiritus,id  estcum  corpore(ribulatur,quando 


de  quacunque  causa  praecepta;  quicunque  iila  ex      sustinetcompunctionis  dolorem,bumiliaturautem, 
radice  charitatis  et  virtute  obedientiaB  peragebant,  ^  cum  sustinct  confessionis  pudorem.GontribulatQr 


videbantur  procul  dubio  promereri :  quoniam  sic 
transgressio  poBnam,observatio  praemium  mereba- 
tur.  Dicatur  ergo,  si  placet,  quod  illa  mandata  in  si 
utique  bona  erant,  sed  illis  erant  non  bona,  qni  ea 
indigne  gerebant.  Quibus  improbat  Dominus  per 
propbetam :  Cum  extenderitis  manus  vestras,  aver- 
tam  ocutos  meox  a  vobis  ;  et :  Cum  multipiicaverilis 
orationem,  non  exaudiam  :  mnnus  enim  vestras  san' 
guine  plense  sunt  {Isa.  i).  Sicut  de  novo  et  vero  sa- 
crificio  dicit  Apostolus  quod  qui  manducat  indigne, 
judicium  sibi  manducat,  non  dijudicans  corpus  Do- 
mini  (I  Cor.  xi).  Ad  hunc  itaque  scnsum  sunt  om- 
nia  prasdicta  testimonia  referenda.  Vel  ad  tempus 
gratiae  referentur,  quo  post  verum  sacrincium  insti- 
tutum  illa  non  erant  exdebito  sacrificiaexercenda;  D  placita  offerenlur.  Ip8*«m   aulem  Ecclesiam  tribui 


pui 
itaquespiritusadpuniendamoperationemlaacivam. 
Conteritur  corad  puniendum  operationem  iniquam. 
Et  bumiliatur  os  ad  puniendum  locutionem  auper- 
bam.  Tale  utique  sacrificium  contribulati  spiritus, 
contriti  et  bumiliati  cordis  Dcus  non  despicitySed 
acccptat.Et  ideosacrificiura  Deo  beneplacitum  est, 
non  hircus  aut  taurus,  sed  spiritus  oontribulatus. 
Unde  tu,  Dcus,  cor  rontritum  et  humiliatum  non  dC' 
spieies,  quin  potius  acceptabis. 

Benigne  facy  Domine,  in  bona  voluntatbe  tua  Sion 
ui  oedillcentur  muri  Hierusalem. 

Quinta  pars,  ubi  prob.ita  prius  cum  suis  car- 
nalibus  sacrificiis  Synagoga,  orat  David  pro  Eccle- 
sia  construenda,  in  qua  ppiritualia  sacrificia  Deo 


sicut  utiam  Apostolus  ait  superius,  dicens  :  Hostias 
et  obtationes  et  holocautomala  pro  peccato  noluisti, 
nec  placita  sunt  tibi,  qvae  secundum  legem  ofjerun- 
iWy  tunc  duvi :  Ego  venio,  ut  faciamf  Detis  votuntatem 
tuam :  aufert  primum,  ut  sequens  statuat,  in  qua  VO" 
luntate  sanctificati  snmus  per  oblationem  corporis  Jesu 
Christi  (Psal.  xxxvi ,  Hebr.  x).  Sic  ubi  ergo  legatur, 
illa  sacrificiorum  operameritoria  non  fuisse,  intol- 
ligenda  est  generalitas  cum  exceptione  paucorum: 
quoniam  pene  omnes  non  amore,8ed  timore  opera 
illa  exercebant,  non  ut  liberi,  sed  ut  servi,  pocnHm 
timentes,  sed  justitiam  non  amantes.  Pauci  vero 


dcsignat  vocabulis,  appellans  illam  Sion,  Hierusa- 
lem  ct  altare,  propter  tres  ordines  qui  sunt  in  Ec* 
clesin,  regularomjaicalem  ct  clcricalem,  qui  alibi 
designuntur  per  Noe,  Danielein  et  Job,  quos  vidit 
propheta  salvandos.  Bt  in  Evangelio,  dno  in  agro, 
duo  in  mola,  et  duo  in  lecto,  existere  perhibentor 
(Matth  xxiv).  Vita  regularis  est  contemplativa  et 
spiritalis.  Et  talem  vitam  gerentes  habitant  inferias 
in  civitate  Hierusalem.  Vita  clericalis  quaai  miata 
est  et  communis  Ettalem  vitamgerentes  ministraDt 
in  medio  ad  altare  ;  quia  basc  partim  eat  Bascularis, 
in  quantum  mundana  po88idet,et  partim  eet  Blmili- 


10T7 


COMMBNT.  m  Vn  P8ALM08  PQSNITBNT.  P8AL.  IV. 


1078 


=r  ter  gpiritalis,  in  quaatum  dlvina  miniatrat.    Unde  A  qua  dicit  Dominus  per  Psalmistam  :  Inpaee  inid- 


ipsum  templum  ubi  erat  altare,  in  medio  consiste- 
bat  inter  montem  Sion,  qui  praeeminebat  superius, 
et  civitatem  Hierusalem,  quas  inferius  subsistebat. 
Ergo  benigne  fac,  Damine,  Sian^  id  est  Bcclesis, 
qu»  nunc  specuiatur  perfidem,et  tandem  per  spe- 
ciem  contemplabitur  :  quia  videmux  nunc  per  spe- 
culum  in  xnigmate^  tunc  auiem  videbimus  jacie  ad 
faciem  (/  Cor.  xui). 

Sion^  qui  specula  vel  speculatio  interpretatur,  be- 
nigne  fac,  inqnam,  in  bona  voluntate  tuat  hoc  est 
Juxta  tu»  beneplacitum  voluntatis,  vel  in  Spiritu 
sancto  tuo,  qui  est  bona  tua  voluntas.  Nam  in  san- 
ota  individua  Trinitate,  Patri  appropriatur  mens, 
Filio  ratio  etSpiritui  sancto  voluntas.  Utaedificen' 


ipsum,  dormiam  et  requiescam  {Psal.  iv). 

Tunc  acceptabis  sacrificium  justitiXt  oblationes  et 
holocausta^  tunc  imponent  mper  aUare  tuum  vitulos. 

Istud  tunc  potest  respicere  vel  ad  statum  Jerusa- 
lem  terrestris,  id  est  Ecclesiae  militantis,  cui  dici- 
tur :  Surge,  illuminare,  Jerusalem,  quia  venit  lumen 
tuum,  et  gloria  Domini  super  te  orta  est  (Isa.  lx)  ; 
vel  ad  stalum  Jerusalem  ccclestis,  id  est  Ecclesi» 
triumphantie,  de  qua  dicitur  :  IUa  qux  sursum  est 
Jerusalem  mater  nostra  {Galat.  iv),  Tunc  ego,  vi- 
delicet  cum  sdiflcati  fueriut  muri  Jerusalem,  id 
estcum  Ecclesiagentium  collecta  fuerit,  et  disposi- 
ta,  tu  Deus  acceptabis  sacrificiumjustitiaSjid  eatspi- 
rituH(e  sacriQcium   quod  in  ea  ofTerent  tibi  justi. 


tur  muri  Hierusatem, sdLUoii  videlicet,  qui  muniunt  B  Nam  etsi  quafilibet  virtus  suum  offerat  sacrificiom, 

quia  suum  exhibet  sacrum  fartum:  in  :'communi 
tamen  cujuslibet  opus  virtutis,  saorificium  justitiiB 
appellatur,  quia  justitia  communis  est  virtus  ;  unde 
omnes  virtuosi  dicuntnr  justi.  Porro,  suntcarnalia 
Judaeorum  holocausta,  in  quibus  Dominus  non  de- 
lectatur,  sicut  prsedictum  est:  Holocaustis  non  de- 
lectaberi^;  et  sunt  hoIocaustaChristianorum  spiri- 
tualia,  quas  Deus  acceptat,  de  quibus  hic  dicitur  : 
Acceptabts  oblntiones  et  holocausta,  id  est  eos  qui  se 
olTerunt  tibi  in  bolocaustum,  videlicet  viros  perfe- 
ctos,  qui  se  igne  charitatis  in  amorem  tuum  totos 
incendunt,  pro  teomniadimittentes,et  inhaerentes 
penitus  tibi  soli,  tuae  tantum  contemplationi  va- 
cando.  Potest  autem  in  oblationes  et  holocausta 


Hiernsalem,  id  est  Ecclesiam,  de  quibus  legitur : 
Lapides  pretiosi  omnes  muri  tui  {Isa.  xvi).  Et  alibi : 
Super  muros  tuos,  Hierusatem,  constitui  cuitodes  {Isa. 
Lxii).  Sed  et  Christus  est  murus  mnrorum,  de  quo 
legitur  :  Urbs  forlitudinis  nostrm  Sion,  salvator  po~ 
netur  in  ea  murus  {Isa.  xxvi).  Istorum  sane  rauro- 
rum  primum  et  prscipium  fundamentum,  quasi 
fundamentumfundamentorum,estChristu8,  dequo 
dicit  Apofltolue  :  Fundamentum  positum  est,  praeter 
quod  aliud  poni  non  potest,  quoii  est  ChrUtus  Jestu 
(I  Cor.  iii).  Sccunda  vero  et  secundaria  funda- 
menta  sunt  apostoli,  de  quibus  idem  Apostolus 
aii :  Superasdificati  estis  supra  fundamentum  aposto- 
torum  et  prophetarum  (Ephes.  ii ;  et  aiibi  :  Funda- 


menta  ejus  inmontibussanctis{Psal.  ljlxxvi).  Lapides  q  dislingui,  ut  per  oblationesperfecti,  et  per  holocau- 


vero  sunt  universi  fideles,  de  quibus  legitur  :  Ster- 
nam per  orbem  tapides pretiosos  (Isa.  li v).  H i  su nt  lapi- 
desquosferrum  non  tetigit,  dequibusDominusaedi- 
ficari  sibi  praecepit  altare.  Sed  etChristusestlapis 
lapidum,  qui  secundum  prophetam,  de  monte  sine 
manibus  est  excisus.  De  quo  dicit  ipse  Psalmista  : 
Lapidem  quem  reprobaverunt  ae  iificantes,  hic  lactus 
est  in  eaput  anguti  (Psat.  cxvli).  Caementum  vero, 
quo  spirituales  lapides  connectuntur,  est  glutinum 
charitati8,quod  designatum  est  per  illum  bitumen, 
quo  diversae  tabulse  fueruntconjunctaein  arcaNoe, 
quo  et  ippa  arca  linita  fuit  intus  et  extra,  de  quo 
dicit  Apostolus  :  Charitas  Dei  diffusa  est  in  cordi^ 
bus  nostriSf  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est  no- 
bis  (Rom.y.)  Sed  et  Christus  estcharilas, quasi gluti- 


sta  perfectissimi  designentnr.  Tunc  etiam  hi,  ad 
quos  Ecclesiae  dispositio  pertinet,  id  est  majores 
prselati,  imponent  vituios,  non  quales  vaccae  fet£ 
domi  conclusos  demiserant,  pergentes  uno  itinere 
Bethsamet  (/  Reg.  vi),  et  quales  pro  peccato  sacer- 
dotiset  multitudinis  Deus  offeri  praecepit.  ImpO' 
nent,  inquam,  vitulos,  id  est  prsdicatores  moribus 
innocentes  et  mugitibus  personaotes,  de  qualibus 
dicitur :  In  omnem  terram  exivit  sonus  eorum,  et  in 
fines  orbis  terrx  verba  eorum  (Psal.  xviii).  Super  al- 
tare,  id  est  super  Ecclesiam  constituendo  illos  re- 
ctores  et  doctores  Bcclesise,  juxta  quod  legitur 
Supermonlem  excelsum  ascende  tUy  qui  evangelizas 
Sion  {Isa.  xl).  Similes  ili  vitulo,  qui  unum  est  de- 
quatuor  animalibus,  qiue  secundum  visionem  Eze- 


num,  de  quo  Joannes  apostolus  ait :  Deus  eliaritas  ^  chielis   principales  pra;dicatores,  id  est   quatuor 


est^  et  qui  manet  in  charitate:  in  Deo  manet^  et  Deus 
in  eo  {  I  Joan.  iv).  Ergo  benignefac  Ston,  id  estordini 
prffilatorum,  qui  positi sunt  in  specula,  sicut  dicitur 
ad  prophetam  :  Fili  hominiSf  speculatorem  dedi  te 
dnmui  Israel  (Ezech.  iii),  ut  per  eos  aedificentur 
muri  Hierusalemy  id  est  universitas  fidelium  in  Ec- 
clesia  disponatur.  Hierusalem  quippe,  visio  pacis 
intrepretatur.  HaFC  est  Ecclesia,  quaelicet  nunc  pa- 
cem  exteriorem  non  videat,  videttamen  interiorem, 
de  qua  Dominus  ait :  Pacem  meam  do  vobiSf  pacem 
relinquo  vobis.  Non  quomodo  mundus  dat^  ego  do  vo- 
bis  {Joan,  xiv).  Et  tandem  videbit  superiprem,  de 


Evangelistas  designant  [Ezech.  i) ;  de  qualibus  le- 
gitur  jam  adultis:  Bores  arabant,  et  asinae  pasee* 
banturjuxta  eos  (Job  i) ;  de  quibus  dicitur  per  pro- 
phetanj :  Salietii  sicut  vitulide  armento  {Malach.  iv) 
De  hoc  altari  Dominus  praecepit :  Si  attare  lapideum 
feceris  mihi,  non  aedificabis  illud  de  tectis  lapidibus 
(Exod.  xx).  Nam  qui  multitudinem  fidelium  Deo 
congregat,  debet  cavere  prudenter,  ne  congreget 
illam  de  personis  per  haeresim  aut  schisma  divisis 
sed  per  fidem  et  charitatem  unitis.  Vel  per  vitulos 
possunt  intelligi  martyres,  et  per  altare,  de  qua 
Dominus  jubet :  AUare  de  terra  faeielie  mihi  (ibid.). 


1079 


INNOCfiNTn  m  PAPiB  OPV&CULk  DUBIA. 


1061 


] 


Hsc  estfides  iDcarDationiset  mortisCbristi,  quam  A  Jores  et  miDores  electos,  qaia  stella  differtaileiU 


secuodum  terrenamsubstantiam  ipsesuscepit.  Er- 
go  impanent  vUulos,  id  est  martyres,  qui  mactaban- 
tor  propter  lidem  incaraatioDis  et  mortis  Cbriati, 
super  ipsum  allare  fidei :  quia  fundamentum  mar- 
tyrii  Odes  est,  de  qua  dicit  Aposiolus  :  Fides  est 
substantia  rerum  xperandarum,  argumentum  nan  ap- 
parentium  (Hebr,  xi).  Tales  utique  imitantur  illum 
vitulum  saginaium,  qui  pro  reversione  Olii  prodigi 
est  oocisus  {Luc.  xv);de  qualibus  Veritas  ait: 
Tauri  mei  et  altilia  mea  occisa  sunt  iMatth.  xxii) ; 
de  quibus  etiam  dicit  ipse  Psalmista  :  Confringet 
Dominus  cedros,  et  comminuet  eos  tanquam  vUutum 
Libani  {Psat.  xxviii).Quid  est  autem  quod  in  Apo* 
calypsi  Joannes  apostolus  dicil :  Vtdi  subtus  altare 


in  charitate  (/  Cor.  xv),  totos  in  te  igoe  charitatii 
incensos :  quia  tuno  electi  te  diligent  ex  ioto  eerde, 
ex  lota  mente^  ex  tota  anima  (Ifatf  A.   xzii),   id  est 
intellectu,  sine  errore,  memoria,  aine  oblivicne,  le 
voluntate,  sinecontrarietate;  quoniain  nihil  omDi- 
no  voleot,  nisi  qood  te  velie  cognoscent.    Et   toiic 
angeli  meesores  imponent  vituloe^  id    est  sanctos 
absque  illo  jugo  peccati,  super  aliare  Ittiim,  id  efi 
superEcclesiam  triumphantem.quspeet  eupremam 
altare  post  individuam  Trinilatem,  de  qaalegitor: 
Non  ascendes  ad  attare  meum  per  gradue{Exod. zxix): 
quia  in  ipsa  iodividna  Trinitate  gradus  coaatitaere 
non  debemus  nt  dicamus  Patrem  m^jorem,  R- 
lium  minorem,  et  minimum  Spiritumsanctnm,  si^ 


animas  interfedorum  propler  verbum  Dei,  et  propter  -n  ut  impius  asserit  Arianua.  Ad  altare   vero   Eccle- 


iestimonium  quod  habehant^  (Apoc.  vi).  Sed  aliud 
est  istud,  et  aliud  illud  altare  ;  super  illud  in  via 
passi  sunt  martyres,  et  sub  isto  io  patria  requie- 
scnnt.  Si  vero  accipiatur  hoc  non  de  statu  qui  est 
in  via,  sed  de  statu  qui  est  in  patria,  sic  sane  po- 
test  intelligi :  lunc^  id  est  in  futuro  sapculo,  acce- 
ptabissacrificiumjusliti3Sf  id  estjustissimffilaudis  ; 
qnia  tonc  sanoti  te  justissime laudabuntliberati  per 
te  obomnicorruptioneanimarum  et  corporum,du- 
plicibos  stolis  induti,  videlicet  stola  gloriflcationis 
in  corpore,  ac  stola  glorificationis  in  mente.  Tunc 
etiam  cuxeptabis  oblationes  et  hotocausta^  id  est  ma- 


siffi  triumphantis  per  gradus  asoeDditor,  ideetpfr 
diiferentias  meritorum  ,  de  quibus  legitur  :  Deu 
in  gradibus  ejus  r^gnoscetur,  dum  suseipieteam  (PseL 
xLvn).  Isti  super  altare  cordis,  dequo  Oominusait: 
Ignis  in  altan  meo  semper  ardebit  (Levit.  vi),  imponent 
vitulos  labiorum,  id  est  perfectissimas  Dei  laudes. 
Nam  Beati  qui  habitant  in  domo  tua^  Domine,  in  tf* 
cula  ssrculoru.n  taudabunt  le  (Psal.  lxxxiii). 

Ecce  psalmus  iste  a  colpa  incipit  et  miseria,  et 
in  gloriam  desinit  et  Istitiam :  quia  de  miaeria 
peccatorum  per  veram  ascenditur  pcanitentiam  ad 
gloriam  beatorum. 


In  Psalmum  qumtum  pcenitentialem  Elucidatio.  —  Titulu»  autem  hujus  psalmi  talis  e$t : 
Oratio  pauperis  cum  anxiaretur,  et  ia  conspectu  DomiDi  elTanderet  precem  enam.  —  7t- 
tuli  ejusdem  explicatio. 


Per  hominem  pauperem  bumilis  poenitens  in  ti- 
tulodcsignator,  qui  pro  suis  anxiatur  miseriis,  et 
effuodit  in  conspectu  Domini  preces  suas.  Estau- 
tem  paupertas  bona  et  mala,  et  media.  Bona  pau- 
pertas  humilitatis,  mala  paupertas  cupiditatis,  et 
media  paupertas  necessitatis.  Prima  facit  pAuperes 
Christi,  secunda  Zabuli,tertia  pauperes  mundi.  Oe 
primis  dicitur ;  Pauper  et  inops  laudabunt  nomen 
tuum  (Psat.  Lxxin);  et  :  Beati  pauperes  spiritu^  quO' 
niam  ipsosum  est  regnum  coelorum  (Matlh.  v).  De 
secundis :  Nescis  quia  tu  espauper  et  miserabilis 
\Apoc.m);ei  iPauperes  facti  sumus  nimis  (Psat. 
Lxxviii).  De  tertiis ;  Pauper  etiam  amico  suo  est  odibi- 
lis  (Prov.  XI v) ;  et :  Pauperes  semper  habebitis  vobis- 
eumy  me  autem  non  semper  ho^bebis  (Matth.  xxvi). 
Ipse  quoque  Christus,  cum  verus  sit  Deus,  et 
verus  homo,  simul  in  unum  est  dives  et  pauper, 
qui  de  se  dicebat :  Pauper  et  dotens  ego  sum  (Psal. 
ULViii}.  Nam  vulpes  foveas  habent^  et  volucres  ceeti 


C  nidosy  fitius  autem  hominis  non  habet  ubicapui  imum 
reclinet  {Matth.  viii;  Luc.  ix);  unde:  Beatus  qui  tn- 
telligit  super  egenum  et  pauperem  (PsaL  zl  ) :  qoia 
ipse  dives  pro  nobis  factos  eat  pauper,  ut  oos  pao- 
peres,  in  sefaceretdivites.  Nostras  enim  paoperta- 
tes  accepit,  et  divitias  suas  nobis  dedit :  qaoDiam 
ex  quo  descendit  in  terram,  ut  Dens  cum  homini- 
bus  oegotium  exerceret,  aliter  oum  eiis  negoeiari 
non  poluit,  nisi  meroes  eorum  reciperet  et  retri- 
bueret  eis  suas.  Oivites  itaque  dedit  merces  qoat 
habebat,  et  recepit  pauperes  quos  invenit.  Dedit 
virtutes  divinas,  et  reoepit  defectus  humaoos:  as- 
sumpsit  servitutem,  et  contulit  libertatem:  et  ut 
muita  breviter  perstringam,  accepit  mortem  etde- 
dit  vitam  :  largitus  eat  gloriam,  et  sortitusestmi- 

f.  seriam,  propter  quod  humilis  poenitens  hujusmodi 
negotium  prosequena  in  hoc  psalmo,  prius  eipri- 
mit  humanam  miseriam,  ac  inde  gloriam  divinam 
exponit. 


Psalmi  centesimi  primi  in  ordine  Psalmorum,  in  ordine  vero  peenitentialium  quinH 

explicatio. 

Domine,  exaudi  orationem  meam,  et  clamor  meu»        Psalmas  iste  in  ordine  Ptalmorom  pcBBiteatit- 
ad  te  perveniai  [al.  veniai].  lium  estqaintua»  viginti  qoinqoe [o/.  rigiiitiBOVMq 


1061 


COMIOENT.  IN  VII  P8ALM0S  POBNITBNT.  P8AL.  V. 


1092 


continens  versuSyiD  quinque  quinarios  dividendos,  A '>*  guocunque  die  tribulor,  inclina  ad  me  aurem 


ei  in  principio  seriatim  quinquo  petitiones  exponit, 
ut  quinarii  sacramentum  per  omnia  commendetur, 
quod  Ezecbiel  (cap.  x)  expresse  commendat  in  de* 
scriptione  templi,  dicens  vestibulum  templi  per  gy- 
rum  esse  in  longitudine  viginti  quinque  cubitorum, 
et  in  latitudine  quinque.  Sane  quia  quinarius  per 
se  ductussemper  in  seipsum  reducitur,aeternitatem 
designat,  qu»  in  se  permanens  semper  eadem  per- 
severat.  Hahc  psalmus  iste  in  quinque  locis  com- 
roemorat.  Primo  :  Tu  aulem  Domine  in  xlemum 
permanes^etmemoriale  tuum  in  generaiione  et  gene- 
rationem:  secundo:  Ne  revoces  me  in  dimidio  die- 
rum  meorum,  in  sasculum  sssculi  anni  tui ;  tertio  ; 
Ipsi  peribuntf  tu  autem  permanes  ;  quarto  :  Tu  au- 


tuam,  Et  quia  sunt  opportunae  et  efOcaces,  In  qua- 
eunque  die  invocavero  te^  velociter  exaudi  me.  Ait 
ergo  :  Domine,  exaudi  oraHonem  meam,  et  clamor 
meus  ad  te  perveniat,  Giamor  hic  non  tam  vocis  in- 
tentio,  quam  cordis  devotio  debet  inteiligi.Sic  cla« 
mavit  Susanna,  quae  ftens  suspexit  in  ca^.ium  :  erat 
enim  cor  ejus  fiducium  habens  in  Domino,  et  ideo 
exaudivit  Dominus  vocem  ejus  (Dan,  xni).  Clamor 
itaque  meus  ad  te  perveniat^  non  sicut  clamor  So- 
domoruro,  qui  te  provocavit  ad  iram  {Gen,  xviii), 
sed  sicut  clamor  Ninivitarum,  qni  te  ad  indulgen- 
tiam  inclinavit  {Jon.  iii).  Caeteruro  tria  sunt  que 
iropediunt,  neclaroorperveniatad  Altissimi  aures, 
ut  exaudiatur  ab  eo,  videlicet  sartago,  murus,  et 


tem,  Domine^  idem  ipse  es^  et  anni  tui  non  deh'  n  nubes.  De  sartagine   legitur  :  Et  tu^  fili  hominis 


cietit:  quinto  :  Filii  servorum  tuorum  inhabitahunt 
ibi  [al.  (t^t],  hoc  est  in  annis  tuit*.  Unde  subjungi- 
tur  :  Et  semen  eorum  in  sasculum  saeculi  dirigetur' 
Ad  hoc  igitur  designandum  psalmus  iste  viginti 
quinque  [al,  viginti  novem]continetversus,qui  red- 
duntur  ex  quinario  per  seipsuro  multiplicato,  etin 
seipsum  reducto.  lo  primo  quinario  poenitens  for- 
mam  orationis,  et  causam  exauditionis  exponit. 
De  forma  orationis  prsroittit  :  Domine,  exaudi 
orationem  meam;  de  causa  exauditionis  subjungit: 
Qnia  defecerunt  sicut  fumus  dies  mei:  quinquies 
autem  formam  orationis  sine  aliqua  interpositione 
roultiplicat.  Primo  :  Exaudi  orationem  meam:  se- 
cundo  :  Clamor  meus  ad  te  veniat ;  tertio  :  Ne 
avertas  fadem  tuam  a  me:  quarto  :   Inclina  ad 


sume  tibi  sartaginem  ferream,  et  pones  eam  inter  te 
et  inter  civitafem,  et  obfirmabis  faciem  tuam  ad  eam 
(Ezerh,  iv) ;  de  muro  dicitur  :  In  te  eripiar  a  ten^ 
tationCy  et  in  Deo  meo  transgrediar  murum  {Psal. 
xvii) ;  de  nube  scribitur  :  Opposuisti  nubem  tibi  ne 
hanseat  oratio  {Thren,  iii).  Quia  haBC  suot  exposita 
non  sunt  hic  iterum  repetenda.  Sequitur  : 

/Vtf  avertas  faciem  tuam  a  me ;  in  quaeunque  die 
tribulor,  intUina  ad  me  aurem  iuam. 

In  quacuuque  die  invocavero  ie^  velociter  exaudi 
me. 

Faciem  quidem  severitatis  et  animadversionis 
averte,  sed  faciem  benignit&tis  et  propitiationis 
ostende.  De  illa  legitur :  A  facie  tua  non  abscondatf 
a  facie  irae  tuae  {Job  xiii).  Ab  hac  facie  Adam  oum 


me  aurem  tuam:  quinto  :  Velociter  exaudi  me  :  ut  ^  uxore  sua  se  voluit  abscondere  in  roedio  paradisi ; 

sed  profecto  non  potuit,  propter  illud  quod  legitnr: 
Quo  ibo  a  spiritu  tuo,  et  quo  a  facie  tua  fugiam  f 
{Psal,  Gxxxviii).  De  ista  dicitur  :  Cur  faciem  tuam 
abscondis?  Ostende  nobis  faciem  tuam^  et  satvi  erimus 
{Psal.  Lxxix).  Juxta  quod  inquit  Jacob  :  Vidi  DO" 
minum  facie  ad  faciem^  et  salva  facta  est  anima  mea 
(Gen,  xxxii).  Facie  ad  faciero,  est  corporalis  ad 
spiritualem  perductio,sicutalibi  dicitur:  Quiamdii" 
ti  me^  credidisti  {Joan,  xx).  Ergo  ne  avertus  faciem 
tuam  a  me,  sed  averte  faciam  tuam  a  peccatis  meis 
(?5(i/.L),quia  non  naturam  odisti,8ed  culparo.  Nihil 
enim  odistieorum  quxfecisti^  Doroine  {Sap,  xi).  Quia 
vero  frequenter  tribulor,  et  in  oorpore  et  in  roentd, 
tam  ad8Bmone,quaro  ab  horoine,a  mundo  et  carne. 


unum  idemqne  toties  replicando,  patenter  osten- 
dat  quanta  supplicationis  instantia,  quove  devo- 
tionis  affectu  Ueum  debemus  orare.  Verumtamen 
el  illud  innuit,  quod  interdum  aliquis  tam  exiliter 
orat  ut  ejus  oratio  non  possit  exaudiri.  Nonnun- 
quam  autem  fortiter  clamat,  sed  claroor  ejus  noa 
perroittituradprinciperopervenire.Aliquandoetiam 
claroor  pervenit  ad  principem,  sed  ipse  a  precibus 
aurem  avertit.  Quandoque  vero  aures  inolinat,curo 
exigit  opportunitas,  sed  nimis  difTert  exaudire  pre- 
oantem.Ad  removendum  igitur  basc  quinque  impe- 
dimenta,  poenitens  iste  loties  orationem  multipli- 
oat  dicens :  Domine,  creator  et  recreator,  exaudi  ora^ 
iionem  meam,  qum  non  exigaa,  vel  exilis,  sed  clara 


i^aLT\ierei(i\9LmoBdi.\deoquectamormeusadteperve'  D  idcirco  in  quacunque  die  tribulor^  inclina,  sublimia 


niatf  et  cum  pervenerit,  ne  avertas  faciem  tuam  a 
me,  sed  cum  aurem  inclinaveris,  inclina  eam  in 
tempore  opportuno.  Bt  ideo,  in  quacunque  die  tri- 
butory  inclina  ad  me  aurem  tuam^  et  cum  teropus 
opportonum  aderit,  non  diu  difTeras  exaudiro. 
Ideoque  in  quacunque  die  invocavero  te^  velodter 
exaudi  me.  Ostendit  hic  poBnitens  preces  suas  esse 
dignas,  devotas,  gratas,  neceBsarias  et  humiles,  op- 
portunas  et  efOcaces.  Ergo  qaia  digns  QUixi^Exaudi 
orationem  meam,  Quia  devots  sunt,  Clamor  meus 
ad  te  veniat.  Quia  grata  Bunt,  Ne  avertas  faciem 
tuam  a  me.  Item  qaia  neeaflsarie  sunt  et  haroiles. 


ad  humilem,  aurem  tuam,  id  est  benignitatis  audi- 
tum.  /n  quacunque  die  invocavero  te^  velociter  ex^ 
audi  me,  ut  tua  impleatur  promissio.  Adhuo  te 
loquente,  dicam  :  Ecce  adsum  {Qen.  xlvi). 

Quia  defecerunt  sicut  fumus  dies  mei^  et  ossa 
mea  sicut  in  frixorio  confrixa  sunt  [al.  cremium  ortie- 
runt]. 

Exponit  roiserias  quas  patitur  in  seipsOyVidelicet 
brevitatero  vitas,  unde :  Defecerunt  sicut  fumus  dies 
mei.  Anxietatero  aniroa!  sus,  unde :  Ossa  mea  Ucui 
in  frixorio  confrixa  sunt.  Ariditatero  cordis,  ande  : 
Percussus  sum  sicut  fenum,et  aruit  eor  mmm.Bt  debl« 


1083 


INNOCBNTU  m  PAPJB  OPUSCULA  DUBIA. 


1064 


\ 


litatem  corporis,  unde  :   Obliius  sum  manducare  A 

panem  meum:  et  sic  a  voce  gemitus  mei  adhasserunt 

ossa  mea  cami  mex^  suroque  attenuatud  sicui  pelli' 

eanus  in  soiiludine^  sicui  nyclicorax  in  domiciliOt  et 

passer  uniciu  in  aediliciOtquai  ad  litteram  suat  aves 

nimis  macilentse.  Debes  ergo  velociter  exaudire, 

quia  defecerunt  sicui  fumus  dies  m^t.  Estfumus  spi- 

rationis,  unde:  Qu3e  esi  25/a,  qux  ascendit  sicuivir- 

gula  fumi,  ex  aromatibus  myrrhse  et  ihuris  ?  {Cant, 

ni).  Orationis>  unde  :  Ascendii  fumus  aromatum  in 

conspectu  Domini  de  manu  angeli  (Apoc.  viii).  Gom- 

punctionis,    unde  :   Tange  mnntesy  et  fumigabunt 

{Psal.  cxLiii).  Contemplationis,  unde  :  Domus  com- 

jileia  esl  fumo  (Isj.  vi).  Et :  Populus  videbai  moniem 

fumigantem[Exod,jx).  Item  fumus  defectionis,UDde: 

Sicuilumusdeficit, deficiani  {Psal.  xxxvi).  Admonitio «  j. 

nis, unde  :  Triasuni  quas expelluni  hominemde domo : 

lumuSf  siiilicidium,  ei  mala  uxor.  Elationis,  unde  : 

Lux  impii  sicut  procellat  dies  ejus  sicut  fumus  qui 

tpargitur  {Sap.  v).  Simulationis,  unde  :  Lignum  /u- 

migans  non  exsiingueiur  {Isa.  xlii).  Gorruptionis, 

unde  :  De  lumo  puiei  exieruni  locustx  {Apoc.  ixj. 

Damnationis,  unde  :  Ascendit  lumus  eorum  in  gene- 

raiione,  et  desolabitur  in  ssecula  sseculorum  (Apoc. 

xix).  Dies  itaque  mei  deleeerunt  sieut  fumus,  ho<^ 

est  velociter  vita  mea  transit,  sicut  fumus  velociter 

evanescit.  Juxta  quod  legitur  :  Quid  est  vita  nostraf 

Vapor  ad  modicum  parens  {Jac.  iv).  Et  alibi  dici- 

tur  :  Dies  mei  velociun  iransieruni,  quam  a  iexente 

iela  succidiiur  {Job  yn).  Vel  quia  fumus  elationis, 

quo  Adam  fuit  inobediens  Creatori,  causa  exstite- 

rat   propter  quam   bomo  necessitati  addictus  est  G 

moriendi,  dies  mei  defecerunt  sicut  fumus,  id  est 

ad  similitudinem  fDmi,qui  huncdefectum  induxit. 

Nam  yita  decrescendo  declinat,  sicut  furous  deficit 

ascendendo.  Moraliter  autem  dies  illius  deBciunt, 

cujus  conversatio  a  fructu  boni  operis  est  inanis. 

Et  ossa  mea  sicut  in  frixorio  conlrixa  sunt,  id  est 

vires  animse  men^   contritse   sunt   prn  angustia, 

quasi  in  frixorio,  sicut  caro  uritM'*  in  sartagine, 

Juxta  quod  alibi  legitur  :  Ossa  mea  aruerunt  prae 

eaumate  {Job  xxx).  Nam  cum  anima  premitur  et 

afOigitur,  vires  animsB  contrahuntur  et  siccantur. 

praesertim  ex  recordatione  peccati,  et  timore  Judi- 

cli :  quia  tunc  homo  frigitur,  cum  se  timet  arsu- 

rum.  Moraliter  autem  ossa  mea^  id  est  interiora, 

iunt  confriva,  hoo  eet  compassione  proximorum  J) 

afflicta  ;  sicut  aiebat  Apostolus  :  Quis  infirmaiuryet 

ego  non  infirmor  f  Quis  scandalizaiur,  et  ego  non 

urorf  (II  Cor,  11).  Nam  scandalum  proximorum, 

frixorium  est  justorum.  Volens  autem  ostendere 

unde  sibi  defectus  dierum,  et  frixura  ossium  pro- 

venerit,  subjungit : 

Percussus  sum  ut  fenum,  ei  aruit  cor  meum,  quia 
oblUus  sum  comedere  panem  meum. 

Omnia  pene  mea  sooant  miseriam,  defeclus,  fri- 
xura,  percussio,  ariditas,  oblivio,  gemitus,  et  ma« 
cies,  qu8B  notuntur,  cum  dicitur  :  Adhaeseruni  ossa 
m$a  carni  meae;  quia  caro  mea  attenuata  et  desic- 


cata  per  maciem,  quasi  transisse  videtur  in  osit. 
Unde  pauperiste  merito  anxiatur  et  ait:  Percussus 
sum  mortis  sententia  in  Adam,  dicante  DomiDo  : 
Quacunque  die  comederis,  morie  morieris  {Gen.  n). 
A  quo  in  posteros  est  materia  propagata.  Per- 
cussus  sum  sicut  fenumj  id  est  ad  similitudiDem 
feni,  quod  antequam  percutiatur,  viret  et  floret : 
ubi  vero  percutitur,  decidit  et  arescit ;  sic  homo 
antequam  peccaret,  stabat  rectus  et  inDoceDe  :  ubi 
vero  peccavit,  cecidit  miserabilis  et  iDfeliz.  Vel 
percussus  sum  veneno  serpentis,  id  est  saggeatioDe 
diaboli,  promittentis  :  Eritis  su^ut  dii^  scientes  bo' 
num  ei  malum  {Gen.  iii).  Percussus,  inquam,  ui 
fenum,  quia  revera  sum  fenum,  id  est  fragilia  et 
mortalis.  Nam  omnis  caro  fenum,  et  omnis  glaria 
ejus  quasi  flos  feni  (I  Petr.  i),  quod  hodie  viret,  et 
cras  mittitur  in  clibanum  {Matth,  vi).  Sic  homo 
nunc  vivit,  et  mox  in  infernum  demergitar.  Est 
enim  fragiiitas  carnis,  unde  :  Omnis  caro  fenum ; 
et  :  Yere  lenum  est  popuius  (Isa.  xl).  Viriditu 
mentis,  unde  :  Florebunt  sicui  fenum  terrse  (PsaL 
lxxi)  ;  et :  Producit  in  montibus  lenum  {Psal.  gxlvi). 
Vanitas  cordis,  unde  :  Praecordia  fatui  sicut  rota 
carri  (Eccli.  xxxiii),  qu«  portat  fenum  et  semper 
murmurat.  Carnalis  homo,  unde  :  Fenum  ut  bos 
comedet  {Job  xl).  Ipsa  quoque  humanitas  Cbristi, 
unde  :  Producens  lenum  jumentiSy  et  herbam  servi- 
tuti  hominum  {Psal.  ciii) ;  quia  Christus  tanquam 
fenum  fuit  in  praesepio  reclinatus. 

Et  aruit  cor  meum,  quia  sterilitate  peccati  viri- 
ditatem,id  est  virtutem  amisit.Homo  namque  pec- 
cando  spoiiatus  eat  gratuiti8,etinDaturalibu8VulDe* 
ratus,  et  sic  relictus  est  semivivus.  Redde  siDgula 
siDgulis,  quia  percussus  sum  sicui  fenum^  defecerunt 
sicut  fumus  dies  mei^  et  quia  cor  meum  aruit,  assa 
mea  sicut  cremium  aruerunt,  et  hoc  iode  provenit, 
^ttta  obUius  sum  manducare  panem  mewn.  Homo 
namque  cibum  sibi  prohibitum  manducavit,  et  pa- 
nem  sibi  a  Deo  datum,  hoc  est  verbum  sibi  a  Deo 
dictum,  mandueare,  id  est  custodire,  neglexit.  De 
ligno,  inquit,  scientix  boni  ei  mali  ne  comedas  {Gen. 
11).  Kon  enim  in  soio  pane  vivit  homo,  sed  in  otsMi 
verbo  Dei  {Maith.  iv).  Panis  quippe  multipliciter 
accipitur  in  Scripturis.Ipse  Ghristus  Beoondum  di- 
vinitatem,  uode  :  Panem  angelorum  mandueabit 
homo  (Psal,  lxxvii)  ;  et :  Panem  de  ccsto  preestitisti 
eis,  habentem  omne  deUctamentum  in  se,  et  sapcris 
omnis  suflviiaiem  (Sap.  xvi).  Idem  eecundum  ho- 
maoitatem,  unde  :  Ego  sum  panis  vivus  qui  de  casle 
descendit  {Joan.  vi) ;  et  ejus  caro,  unde  :  Panis  quem 
ego  dabOf  caro  mea  esi  pro  mundi  vita  {ibid.)  iEtema 
beatitudo,  unde  :  Beaius  qui  mandtcabit  panem  isi 
regno  Dei  {Luc.  xiv).  Coeleete  desiderium,  unde  : 
Panem  desiderabilem  non  comedi  {Dan.  x).  Univer- 
salis  Bcclesia,  unde :  Vnuspanis  et  unum  eorpussm» 
mus  in  Christo  (I  Cor.  x).  BoDom  opua,  unde  :  P«* 
nem  nostrum  comedemus  {Isa.  iv) ;  et :  ComedMis 
axymos  panes  cum  iactucis  agresUbus  {Ezod.  lu). 
Saora  Soriptora,  unde :  ParvuU  peiierunt 


1085 


COMMBNT.  IN  VU  PSALMOS  PGSNITBNT.  —  PSAL.  V. 


1095 


ei  nonerat  qui  frangeret  eis  (Tkren.  iv) ;  et  :  In  SU' 
dore  vuUus  (ui  veiceris  pane  luo  {Gen,  iir.  Verbum 
Dei,  uade:  Non  in  soto  pane  vivit  /wmo,  sed  in  omni 
verbo  quod  proccdit  de  ore  Dei  {Matth.  iv);  el  :  Ci- 
babitillum  panevitx  (Eccli.  xv).  y^vh  pojnilentia, 
unde  :  Surgite  postquam  sederitis^  qui  manducatis 
panem  doloris  [PsaL  cxxvi) ;  et :  Fuerunt  mihi  la- 
crymsemex  panesdie  ac  nocte  {PsA.  xu).  Sincera 
charitas,  unde :  Si  petierit  panem,  nunquid  lapidem 
dabit  itti?  (Matth.  vii).  Robur  mentis,  unde  :  Panis 
confirmat  cor  hominis  (  Psat.  ciii). ;  ct :  Omne  /irma- 
mentum  panis  contrivit  {Psal.  civ).  Donum  spiritus 
eaacti,  unde :  Pauperes  ejus  saturabo  panibus 
{Psal  .  czxxi).Prdeterea,  panis  est  baerecticorum  do- 
ctrica,  unde :  Suavis  est  homini  panis  mendacii 
(Prov,  xx) ;  et :  Cum  se  moverit  ad  quaerendum  pa- 
nemf  novit  quod  paratus  sit  in  manu  ejus  dies  tene- 
brarum  {Job  xv).  Hypocritarum  vita,  unde  :  Ephvaim 
factus  est  subcinericius  panis^  qui  7wa  reversatur 
(Ose.  viij.  Delectatio  peccati,  unde :  Panis  abscon- 
ditus  est  suavior  {Prov  ix) ;  et :  Yenitey  eiite  panes 
occultos  {ibid.).  Sinecularis  jiicunditas,  uode  \Panis 
eorum  vertetur  in  fet  aspidum  {Job  xz). 

A  voce  gemitus  mei  adhtesit  os  meum  cami 
tnese, 

Ergo  percussus  sum  sicut  fenum,  et  aruit  cor 
meum^  quia  oblitus  sum  comedere  panem  meum,  id 
est  quia  non  retinui  flrmiter  in  memoria  Dei  ver- 
bum,  nec  custodivi.  Quare  a  voce  genitus  mei,  hoo 
esta  suggestionediaboli,  qui  est  gemitusmeus,  id 
est  causa  cur  gemam,  udhxsit  osmeum  cami  mex^ 
id  est  ratio  sensualitati  consensit,  quando  vir  uxori 
acquievit.  Mulier,  inquit,  quam  dedisti  mihi,  dedit 
mihi  de  ligno  et  comedi  (Gen.  iii).  Vel  quia  vcrbum 
Dei  non  custodivi,  a  voce  gemitus  mei  adhceserunt 
ossa  mea  carni  mese^  quoniam  spiritus  tristis  ex- 
siccat  ossa  {Prov.  xvii).  In  Ghristo  autem  adhxsit 
os  cami,  quando  divinitas  est  unita  humanitati, 
quoniam  Verbum  caro  factum  esi  {Joan.  i).  in  Ec- 
clesia  vero  adhaesit  carni,  quando  fortes  supportant 
infirmosjuxta  quod  dicit  ApostolusiNos  firmi  de- 
bemusinfirmitatcm  infirmorum  portare  (Bom.  xiv). 
Sequitur : 

Similis  factus  sum  pellicano  soliiudinis,  factus 
sum  ncut  nycticorax  in  domicilio. 

Yigitaviy  et  factus  sum  sicut  passer  unicus  in 
3edificio[B\.  solitarius  in  tecto]. 

Distinguit  hoc  loco  Psalmista  tres  aves,  pellica- 
num,  nycticoracom,  et  passerem;  solitudinem,  do- 
miciliura,  et  «;dificium  sivo  tectum.  Pellicanus  avis 
est  macileota  in  solitudine  manens;  nycticurax  die 
quiescit,  et  nocte  vigilat^  in  parietibus  habitans,  et 
tristem  voccm  emittens  ;  passer  est  libidinosus  et 
callidus,  sed  castus  erflcitur,  cum  in  sedificio  loanet 
soius.  Per  bas  tres  aves,  tres  maneries  poenitentium 
denotantur.  Quidam  enim  pro  agenda  pGcoitentia 
omnino  deserunt  saeculum  ;  quidam  autem  adhuo 
manent  in  saeculo;  alii  vero  partim  saeculum  dese- 
runt,  et  partim  manent  in  ssculo.  Qui  pro  agcnda 


A  poenitentia  transit  de  mundo  ad  solitudinem,  ibique 
attenuatur  vigiliis,  et  jejuniis,aliisque  maceratio- 
nibus  corporiSj  et  contritionibus  cordis,  habens 
quasi  pellem  pro  carne,  is  profecto  similis  e^i  pel- 
licano  in  solitudine permsineuii.  Qui  vero  gemens  et 
plorans  a  ssculari  conversatione  se  subtrahit,  et  a 
placitis  abstinens,  teotationis  vitat  insidias,  quasi 
noctis  curam  agendo,  is  incunctanter  quasi  nycti- 
corax  tn  domicilio  satagit  vigilare.  Porro  qui  libi- 
dinis  opera  deserit,  et  castitatis  amplcctitur  cceli- 
batum,  is  utique  factus  est  sicut  passer^  non  jam 
libidinosus,  sed  unicus,  id  est  castus,  a  passione 
ignominiae  liberatus,  manens  in  redincio  vel  in 
tecto,  de  quo  Dominus  ait :  Qui  in  tecto  est,  non 
descendat  oliquid  iollere  de  domo  {Matth.   xxiv).  Ut 

o  omnis  xdificafio  consfructa  crescai  in  templum  san- 
ctum  in  Domino  {Ephes,  ii).  Ait  itaque  poenitens 
generalis  :  Similis  factussum  pellicano  in  solitudine, 
quantum  ad  primam  maneriem  poenitentium  :  et 
sicut  nyeticorax,  qantum  ad  alterum:  et  sieui 
passer  unicus  in  xdificio,  quantum  ad  tertiam. 

Potcst  et  aiiter  hoc  exponi,  ut  intelligatur  priuB 
exprimere  culpam,  quam  indignocommisit,  etpoe- 
nitentiam,  quam  digne  peregit,  ad  similitudinem 
primi  hominis,  id  est  Ads,  ac  deinde  tentationes 
quas  a  diabolo  passus  est,  et  persecutiones  quas 
austinuit  ab  hominibus,  ad  simililudinem  secundi 
hominis,  id  est  Christi,  ut  talis  sit  sensus  :  Per- 
cussus  sum  suggestione  diaboli,  sicut  fenum,  id  est 
Adam,  qui  revera  fenum  fuit,  quia  mane  creationifl 

C  floruit  in  virtutibus,  vespere  transgressione  ceciilit 
in  miseriam.  Et  aruxl  cor  mcum  in  sterilitate  peo- 
cati,  quia  oblitus  sum  manducxire  panem  meumy  id 
est  observare  mandatum  Domini,  sicut  Adam,  qui 
neglexit  custodire  prseceptum  Dei,  dioentis  ad 
ipsum  :  De  ligno  scientix  boui  et  mati  ne  comedas 
(Gen.  iii).  Gulpamautem  cognoscens,  poenitui,quo- 
niam  a  voce  gemitus  mei  adhssserunt  os&a  mea  cami 
mex.  Fuit  ergo  mihi  gemitus  compunctionis  in 
corde,  de  quo  processit  vox  confessionis  in  ore,  ao 
deinde  afflctio  satisfactionis  in  opere,  quia  diatri- 
ctum  egi  jejuniuui,  unde :  .-idhxserunt  ossa  mea 
carnimeae.  Pust  jejunii;m  vcro  teutatus  fui  a  dia- 
boio,  sicut  Ghrislus,  in  tribus  vitiis,  in  deserto  de 
gula,  in  montedeavaritia,  et  in  templo  de  jactantia 

j.  seu  superbia.  Ghristuscnim  ^iiii  quasi  pellicanus  in 
soiitudine^  qnando  jejunavit  in  doserto  quadraginta 
diebus  et  quadrnginta  noctibus,  et  postea  eauriit 
[Matth.  iv).  Nam  pellicanus  nimia  conflcitur  macie 
in  solitudine  luancns.  idem  fuit  sicut  nycticoraxin 
domiciliOf  quando  in  pupercilio  montis  ostendit  ei 
diabolns  omnia  regna  mundi.  Nycticorax  enim  lim- 
pidissimum  habpt  intuitum,  unde  clare  videt  et  in 
nncte.  Ipsequoque  fuxi  sirut  passer  unicus  in  aedi" 
ficiOy  sive  solitarius  in  tecto,  solus  de  patre,  solua 
de  niatre.  Dc  patre  sine  matre,  de  matre  sine  patre. 
Solitarius  in  utero,  solitariue  in  sepulcro.  Et  sicut 
ipse  te^tatnr :  Nemo  ascendit  in  coslumf  nisi  qui  de^ 
scendit  de  caeloy  filius  hominis,  qui  esi  cceio  (Joan). 


1087 


INNOGBNTn  in  PAPJB  OPUSCULA  DUBIA. 


1068 


B 


iii).  Nec  tantum  teDtationes  passus  8um  a  diabolo,  A 
sicut  GhristUH,  sed  et  ab  hominibus,  sicut  et  ipse 
sustinuit  a  Judaeis,  quia  toia  die  exprohrahani  mihi 
inimici  mei^  et  qui  laudahani  me^  adversum  me  ju- 
rahant,  Licet  autem  verbum  vigilavi  ponalur  in 
medio,  pertinet  tamen  non  solum  ad  medium, 
verum  etiam  ad  primum  et  ultimum,  ut  dicatur  : 
Similis  faclus  sum  pellicano  in  solitudine.  Vigilavit 
et  fadus  »um  sicut  paxser  unicus  in  asdificio^  quia 
quilibet  in  quolibet  loco  vigilare  tencturcontradse- 
mones,  mundum  et  carnem.  Non  sit  igitureremita 
in  dolitudine  securus,  nec  monachus  securus  in 
claustro,  quia  teDtatusest  Adam  in  paradisoetJe- 
8U8  in  deserto.  Sane  vigilat  Deus,  vigilat  angelus, 
f igilat  homo,  vigilat  Zabulus.  Deus  vigilat  per  mi- 
sericordiam  et  justitiam,  ad  indulgendum  et  pu- 
niendum,  unde  :  Cum  acesseris  ad  Dominum^  staiim 
evigilabit  ad  te  (Joh  viii).  Item  Vigilavil  Dominus 
super  maliiiam,  et  adduxit  super  nosillam  (Dan.  ix). 
PropterquodipsPdiciturwr^a  i?i^i7arM(/^ri).Vigilat 
atigelus  per  diligentiam  et  cautelam,  ad  rustodien- 
dum  et  adjuvandum,  unde :  Vigilet  sanctus  de  coelo 
desvendii  (Dan.  iv)  et ;  Insententia  vigilum  decreium 
est  (ibid.).  Homo  vero  per  circumspectionem, 
uode :  Pastores  erant  in  regione  eadem  vigilanteSt 
€t  custodienies  vigilias  nociis  super  gregem  suum 
(Luc.  ii).  Per  informationem,  unde  :  Angelo  Sardis 
Ecrtesix  scribe :  Ssto  vigilans  et  confirma  caetera 
quas  erant  moritura  (Apoc,  iii).  per  praBdicatio- 
nem,  unde  Vigila  in  omnibus.  labora,  opus  fcu: 
evangetistae  (II  Tim.  iv).  Per  orationem  unde : 
Vigilate  et  oraie,  ne  intretis  in  tentationem  (Matth.  C 
zxvi).  Per  contemplationem  unde:  Ego  dormiOy  et 
eor  meum  vigitat  (Cant.  v.).  Per  atteutionem  unde, : 
Beatus  qui  uigitat  ad  fores  sapientise,  et  observat  ad 
postes  tabemaculi  mei  (Prov.  viii).  Zabulus  autem 
vigilatadnocendumetseducendum.UndePetrus  ad- 
monet  dicens :  Sohrii  esiote  et  vigilitate,  quia  adver^ 
satiusvester  diabolus,  tanquam  leo  rugiens,  circuit 
quaerens  quem  devoret,  cui  resisti'e  fortes  in  fide 
(/  Petr.  v).  Vigilat  etiam  cum  facithomines  in  ma- 
litiavigilare,  nnde :  Non  dormiunt,  nisi  malefecC' 
rinty  et  rapitur  somnus  ab  exs^  nisi  supplantaverint 
{Prov.  iv).  Ipsa  quoque  malitia  dicitur  vigilare, 
oum  vigilat  quis  in  ea,  unde :  Vigilavit  jugum  ini- 
quitatum  eorum  (Thren.  i).  Ergo  Evigitate  jusiiy  et 
notite peccare(l Cor.  jiY).Vigilate,  quoniamnesciiis  qua  D 
hora  Dominus  veniaif  sero,  an  media  nocte,  an  galli 
cantUj  an  mane^  ne,  cum  venerit  repente^  inveniat  vos 
dormienies  (Marc.  xin).  Beati  namque  sunt  ser^i  iili, 
quoSy  cum  venerit  Dominus,  invenerii  vigitantes  (luc. 
ziD.^tyi/aenim  honestaiistabe  faciet  carnes,  eicogita' 
tusiltiusaufeteisomnuum  (£(:c/i.xxxi).Janiton  prsce* 
pit  Dominus  ut  vi^ilet,  addens  :  Quod  vobisdico,  om- 
nibus  dico  :  Vigilate  (Marc.  xiii.)  Passer  quoque 
portat  multiplicem  in  Scriptura  figuram.  Nam  pas- 
ser  dicitur  Ghrislus,  unde  :  Faclus  sum  sicut  passer 
solitarius  in  tecto.  ilinc  leprosus  mundatus,  duos 
vivospasaeresofferebat,  quorum  unuB  immolabatur 


in  sacriOcium,  et  alterdimiltebalurin  agrum  ;quia 
humanitasChristi  estimmolata  pro  mundanda  bu- 
mani  generis  lepra,  et  divinitas  in  passione  libera 
est  dimissa.  Dicitur  etiam  passer,  sensua  bominis, 
unde :  Nonne  quinque  passeres  asse  veneuni? 
(MaUh.i.)  Ratio  cordis,  unde  :  Passer  invenit  sibi 
domum,  et  turtur  nidum  {Psal.  lxxxiii).  Dicitur 
etiam  vir  jnstus,  unde:  Anima  nosira  sicut  passer 
erepta  est  de  laqueo  venaniium  (Psat.  cxxiii);  et: 
lllic  passeres  nidificabunt  (Psal.  cm).  Dicitur  etiam 
homo  oarnalis,  unde  :  muliis  passerihus  pluris  estis 
vos  (Luc.  XII).  Superbus  haereticus,  unde  :  TranS' 
miyra  in  montem  sicul  passer  (Psal.  z). 

Tota  die  exprobrabant  mihi  inimici  meiy  et  qui 
laudabani  me,  adversum  me  jurabant, 

In  quinirio  primo  poenitens  exposuit  interiores 
miserias,  quas  patitur  in  seipso ;  in  hoc  autem  ee- 
cundo  quinarioexponit  miserias  exteriorea.  quas 
sentit  ab  aliis  sustinere.  Patitur  enim  irrisionra 
continuas,  et  con^pirationes  oceuUas,  a  veris  ioi- 
micis  et  falsis  amicie,  unde  :  Tota  die  exprobrabant 
mihiinimici  mei,  ei  quitaudabant  me^  adversum  me 
Jurabant.  Patitur  autem  ideo,  quia  in  fteiu  ei  ci- 
nere  panem  meum  manducabam,  et  poium  meum 
eum  fleiu  misceham.  Cum  enim  diabolus  ccnspicit 
peccatorem  converti  ad  poBnitentiam,  commovet 
irrisores,  qui  eum  exprobranbo  confundant,  et 
conjuratores  inducit,  qui  eum  conspirando  subver- 
tant,  tales  videlicet,  quos  ipse  non  facile  deprehen- 
dat,  llctos  videlicet  laudatores  ;  vel  illop  etiam,  qni 
eum  laudabant  saeculari  fita  se  cum  fruentem,  nt 
per  patentes  injurias,  et  per  latentes  insidiaa  eom 
revocent  a  studio  poenitendi.  Ecce  quantum  dolet 
diabolus  de  poBuitentia  peccatoris,  quantumquela- 
borat  ut  eum  revocet  ad  !peocatum.  Brgo  qui  tau- 
dabant  me,  adversum  me  jurabant. 

Quiacinerem  tanquam  panem  manducabam^  et 
potum  meum  cumlletu  temperabam  [al.   miscebam]. 

Nota  in  posnitente  vilitatem  cibi,  cum  ait :  Cine» 
rem  sicut  panem  mandu  caham ;  et  potusasperitatem, 
cum  addit :  Potum  meum  cum  fletu  miscebam.  Bst 
cinis  Dominics  passionis,  unde  :  Facies  lebetes  ad 
suscipiendos  cineres  {Exod.  xxvii).  Hic  est  cinis  vi- 
tulffi  rufae  ,  de  quo  dicit  Apostolus :  Si  sanguis  Air- 
corum,  et  iaurorum^  et  cinis  viiulse  aspersus  inqui- 
natos  sanctificai  ad  emundationtm  camis  (Hebr.  ix). 
Cinis  poBnitentialis  sanctificationis,  unde  :  Ago  ps^- 
nitentiam  in  favitla  et  cinere  {Job  xui)  ;  el :  Operui 
dnere  camem  meam(Job  zvi).  Cinis  bumana  abje- 
ctionis,  unde  :  Loquar  ad  Dominummeum^  cum  sim 
pulvis  et  cinis  {Gen.  xvii)  ;  el  :  In  domo  cineris 
aspergiie  vos  cinere  (Jer.  xxv)  ;  et  cinis  extrema 
corruptioois,  unde:  Romo  in  cinerem  revertetur 
(Joh  xxxiv) ;  et  :  Cinis  es,  et  in  einerem  reverieris 
(Gen.  iii).  Potus  quoque  multipliciter  accipitur  in 
Scripturis.  Estenim  potus  Euchariatitt,  nnde :  Cor 
meum  et  caro  mea  exsuliaverunt  in  Deum  vivum 
(Psal,  Lxxxiii).  Intelligentie,  unde  :  Aqua  sapientm 
salutaris  potavit  eum  {Eccti.  zv).  DoetriiuB,  ojide 


w. 


1069 


COMMBNT.  IN  VH  PSALM08  PCESITBNT.  —  P8AL.  V. 


1090 


Inter  mediummontium  perir^insiburU  aquss, potabunt  \  ecatur.  Ostendit  unde  sit   fletus  quem  cum  potu 


eam  omnes  bestiae  agri(Psal.  ciii).  bloris  UDde*.  Tor- 
rente  voluptatis  fuse  potabis  «o$(Psa/.LXzvi}.Corapun- 
ctioais  ,  Qnde  :  Potasti  nos  vino  compuncfionis 
{Psal.  Lix).  Afflictionis,  unde  :  Potum  dabis  nobis 
in  lacrymis  in  mensura  (Psal.  lxxvi^.  Ostensioni», 
u^ide  :  ln  siti  mea  potaverunt  me  aceio  {Psal.  lxviii). 
Deceptiunis,  unde  :  VcS,  qui  potum  dat  amico  ad- 
miscens  /el !  (Habac.  ii.)  Manducabam  ergo  cinerem 
sictU  panemf  id  est  cinerem  cum  pane,  vel  panem 
cum  cinere,  videlicet  vilem  etdespeolum^quasi  ci- 
nerosum  panem  vel  cinericium.  Ei  potum  meum 
cum  fletu  miscebam ;  qui  erat  alfluentia  tanta  la- 
crymarum,  ut  efTunderem  illas  io  potum.  Aliter  : 
Cinis  est  id  quod  remanet  de  ligno  igneconsumpto. 


miscebat :  A  /acie,  iuquit,  irae  indignationis  ttix^ 
hoc  est  a  manifesta  vindicta,  quam  iratus  exercui- 
8ti  ab  initio  in  Adam  de  cujus  propagine  nati,qua8i 
natura  sumus  filixirae(Ephes.  ii),  quod  patet,  quia 
elevans  me  gloria  et  honore,  creando  me  ad  ima^ 
ginem  et  similitudinem  tuam,et  prsficiendo  me  vo- 
latilibuscoeli,  piscibud  maris,  et  bestiis  terrae  a//t- 
sisti  me^  cum  illo  primo  parente  projeoisti  me  d« 
paradiso,  et  in  miseriam  hujus  exsilii  dejecitis 
(Gen.  I,  iii),  quam  non  sufficiodeplorare.Quiaergo 
ego  deciinavi  a  vero  sole,  merito. 

Dies  mei  sicut  umbra  decUnaverunty  H  ego  HaU 
fenum  arui. 
Sicut  enim  umbra  cum  deciinat  et  transit,  nullum 


Lignum   autem  igne  consumptum  est  peccaium,  «  sui  vestigium  relinquit,  ita  dies  mei  declinaverufd^ 


charitate  dimissum,  secundum  illud  :  Dimissa  sw»i 
eipeccata  multa,  quoniamdilexiimultum(Luc.  vii). 
Ipsum  quoque  peccatum  nonounquam  in  memoria 
delectabiliter  refricatur,  et  haeo  refricatio,  qus  re- 
manet  de  peccato,  est  cinis  ipsius,  et  ipsa  pecca- 
tum.  Hunc  ergo  einerem  manducamy  id  est  con- 
sumobam  per  pcBnilentiam,  sicui  panem^  qui  cum 
manducatur,  consumitur.  Vel  per  panem  intellige 
peccatum,  quod  actum  delectat.  Unde :  Panis  abs^ 
condiius  esi  suavior  (Prov.  ix).  Nam  levia  peccata 
per  veram  poBnitentiam  sunt  consumenda  ;  et 
potum  meumf  id  est  calicem  amaritudinis  et  dolo- 
ris,  cum  ftelu  temperabam.  De  quo  alibi  dici^ur  : 
Puiasti.  nos  vino  cmpunctionis  (Psal.  lix),  id  est 
affluentia  lacrymarum,  juxta  quod  logitur:Se^:Kn- 


et  traosierunt  inutiles  et  inanes,  nullum  fructum 
boni  operis  relinquentes,  et  amisso  virore  gratia, 
arui  siciUfenum,  peccati  falc»  succisos.  Est  umbra 
inoarnationis,  unde  :  Virius  AUissimi  obrumbabii 
iibi  (Luc.  i);  protectionis  unde:Su6  umbramanui 
suse  protexii  me  (Isa.  xlix)  ;  refrigerationis  unde  : 
Sub  umbra  illius  quem  desideraveram  sedi  (Cani.  ii); 
dissolutionis  unde :  Operuii  nosumbra  mortis  (Psal. 
XLiii);  obivionis,  unde  :  Obscurent  eum  tenebrae^  ei 
umbra  moriis  (Job.  iii);  lucis,  unde:  Operuii  monies 
umbra  ejus  (Psal.  lxxix);  ignorantiae  unde  :  Utumi- 
nare  his  qui  in  tenebrit  ei  in  umbra  mortis  sedeni 
(Pfal.  Lxxxix);  culpas,  unde  :  Sub  umbra  dormit^ 
et  in  secreto  ihalami  (Job.  xl);  miseriae,  unde :  Qua^ 
si  flos  egreditur  ei  conteritur,  et  fugii  vetut  umbra 


dum  muititudinem  dolorum  meorum  in  corde  meo,  C  (job^  xiyj;  gebennae,  unde  :  Terra  miserix  ei  iene^ 


consolationes  iux  Ixtilicaveruni  animam  meam  (Psal. 
xciii).  Multum  enim  temperatur  amaritudo  doio- 
rum  ex  dulcedine  lacrymarum,  quae  quanto  sont 
amariores  ex  causa  tanto  sont  dulciores  ex  fine. 
Vei  :  Inimici  mei  exprobabant  mihi  toia  die^  sed  ego 
gaudebam,  quia  cinerem  tanquam  panem  manduca^ 
bam  :  quia  reficiebar  opprobrio  sicutlaude,8ecun- 
dum  iliud  quod  alibi  legitur  :  Ibant  apostoli  gaU' 
denies  a  conspectu  concilii^quoniam  digni  habitisunt 
pro  nomine  Jesu  contumeliam  pati  (Act.  v.),  hoo 
enim  raaxime  ad  meritum  proficit  poenltenti.  Et 
potum  meum,  id  est  temporalem  laetitiam,  de  qua 
legilur  :  Vinum  Ixtificat  cor  hominis  (Eccti  xl),  cum 
fletu  miscebam,  raemor  ejus   quod  legiiur  :  In   die 


brarum,  ubi  umbra  mortis  et  nuUus  ordo,  sed  sem» 
piiernus  horror  inhabUat  (Job.  x).  Ego  ergo  sum  pef- 
tt^  umbra  et  sicut  fenum, 

Tu  auiem^  Domine,  in  aeternum  permanes^  et  me» 
moriale  tuum  in  sstculum  sxcuti  [al.  in  generaiiome 
ei  generationem]. 

Pofttquam  poenitens  suas  enumeravit  miserias, 
converti  se  ad  Dei  gloriam  enarrandam,  ut  faciline 
apud  eum  gratiam  et  misericordiam  consequatury 
commendans  illum  a  natura,  quae  est  aeterna :  Quia 
iu,  Domine,  in  aetenium  permanes  :  et  a  fama  quas 
est  perpetua,  quia  memoriale  tuum  in  saecutum  sae^ 
culi.  A  miserioordia,  quae  est  larga,  quia  tu  exuT" 
gens  misereberis  Sion;  et  a  sapientia,  quas  est  pro- 


bonorumne  sis  immemor  malorum  (Eccli.  xi):  et :  jj  ^j^^^  ^^^  ^^^.^  ^^^^  mtserendi ejus: ei  a  famiiia, 


Extrema  gaudii  tuctus  occupat  (Prov.  xiv).  Sed 
quasi  quaBreretur  ab  eo  :  Unde  tibi  tantuB  fletus  ? 
Respondet  : 

A  facie  irx  indignationis  tux,  quoniam  etevans  oi- 
iisisti  me. 

Superius  ostsnsum  est  qualiter  ira  vel  indigna- 
tio  sint  intelligenflae  de  Deo ;  unde  non  est  iterum 
repetendum,  sed  attente  notandum,  quod  singula 
peue  verba  miseriam  indicant  et  dolorem,  expro- 
bratio  inimicitia,  coiijuratio,  oinis,  fletijs,  ira,  in- 
dignatio,  aiiisio,  umbra,  deolinatio  et  ariditas,  ut 
quanta  si  aniietas  h^jus  pauperis  iiquido  cogno- 


quae  est  placida,  quia  beneplacitum  habueruni  servi 
tui  lapides  ejus  et  eadem  pariter  quae  est  pia,  quia 
terrx  ejus  miserebuntur;  a  reverentia,  quae  est  mul- 
ta,  qnia  timebunt  gentes  ejus  nomen  tuum,  Domine; 
eta  gloria,  qufp  est  magna,  quia  timebunt  omnes 
reges  ierrae  gtoriam  iuam ;  a  potentia,  quae  eit 
inciita,  guta  xdificabit  Dominus  Sion  ;  ab  honorifi- 
centiu,  quiv.  estsumma,  quia  videbiturin  majestate 
sua.  Quis  ergo  tantum  non  timeat,  aut  talem  non 
diligat  Redemptorem?Propterea  inslstenscommen- 
dationi  poenitens  ait:  Tu  aulemy  Domine,  inxternum 
permanes^  quia  principio  cares  et  fine,  oum  tu  sis 


1091 


nfNOCBNTn  ni  papjb  opuscula  dubia. 


1092 


ot  jl  co,  principium  et  finis  (Apoc.  i),  per  quem  naiu-  f^  omnia  mediator.Quod  enimin  medio  locoram  appa- 


ram  accipimus  et  gloriamrbtinemus.E^mmma/^ 
tuum  insmculum  ^a?ctt^f.Licetenim  homo  ex  suacon- 
ditione  sit  quasi  fenum  ei  umbra,  si  tamen  memor 
sit  tui  ad  obediendum  tibi  per  omnia,  teque  super 
omnia  diligendum,  erit  tecum  in  ssectUum  sxculi^ 
futurum  scilicel  quod  eritconsecutivum  prassentis; 
quia  quod  ei  ex  sua  natura  negatur,  ez  tua  gratia 
conceditur.  Ei  memoriale  tuum,  id  est  isqui  memor 
est  tui,  non  transibit  ut  umbra,  sed  erit  in  sseculum 
«a?ai/t,id  estinperpetuum  permanebil  resurrectio- 
nis  gloria  decoratos;  quoniam  temporalem  servabis 
«ternus.Vel memona/^  /uumjd  est  promissum  de  te 
memorabile,  quo  tu  me*Mor  es  nostri,  aut  (ua  me- 
moria,  qua  nostri  memorexisti8,erittn(/^«ra<t{me 


ruerit,  osteodit  Psalmistacum  ait:  Deus  rex  nosier 
ante  ssecula  operatus  est  salutem  in  medio  terrg 
(PsaL  Lxxiii).  Quod  autem  apparuerit  in  medio 
temporum,Sapien8  innuere  videtur,ita  dicenB: Dum 
tnedium  silentium  tenereni  omnia^etnox  in  suocursu 
medium  iier  perageret,  omnipotens  sermo  tuus^  Do« 
mine,  a  regatibus  sedibus  venit  {Sap.  xviii).  Jostom 
qnippeest,  ut  semper  medium  teoeat  mediator.  Un- 
de  propbeta  :  In  medio  duorum  animalium  cogno- 
sceris,  dum  advenerittempus  ostenderis  (Ex^A.i), 
Et  parentes  invenerunt  cum  in  medio  doclorum  att- 
dientem  illos  et  interrogantem  {Luc.  n).  Judsi  quoqae 
cruci/ixerunt  cum  eo  duo  latrones  hinc  inde^  medium 
auiem  Jesum  {Joan.xix)  Sed  Joannes  vidit  in  medio 


prffisenti,  et  usque  in  generalionem  futuram  ;  quia  n  septem  candelabrorum  aureorum  similem  fitio  homi 


pietas  promissionem  babet  vits  quae  nunc  est,  et 
futur»  (I  Tim,  iv).  Unde  : 

Tii  exsurgenSj  Domine  (49),  minereberis  Sion^  guia 
venit  tempus  miserendi  ejus  [aL  quia  lempus  mise^ 
rendi  ejus,  quia  venil  tempus]. 

Quantffi  sit  virtutis  et  efficacias  vera  et  bumilis 
poenitentia  manifeste  probatur  etiam  secundum 
spiritum  propbetiffi.  Ecce  enim  in  boc  tertio  quina- 
rio  de  Gbristo  et  Eoclesia  vaticinando  propbetat  in- 
ter  cffitera  dicens  :  Quia  tempus  miserendi  venit,  et 
secundum  aliam  translationem  repetit,  ^uta  venit 
tempus.  Hecrepetitio  confirmationem  designat,  se- 
cundum  quod  Josepb  inquit  ad  Pbaraonem  :  Quod 
secundo  vidisii  ad  eamdem  rem  perlinens  somnium^ 
firmiiatis  esl  indicium  {6en.  xlv).  Vel  repetitio  ista 


nis  vesiitum  podere  {Apoc.  i).  Rursum  vidit  in  medio 
seniorum  agnum  slantem  ianquam  occisum  {Apoe. 
v).  Hinc  de  se  dicit :  Ubi  duo  vel  tres  congregati  fuO' 
rint  in  nomine  meo,  ibi  ego  sum  in  medio  eontm 
{Matifi.  xviii);  et  iterum  :  Bgo  in  medio  vtslrum  sum^ 
sicui  qui  ministrat  {Lue.  xxii).  Et  post  resurrectio- 
nem  steiit  Jesus  in  medio  discipulorum  suomm,  ei 
dixit  eis  :  Pax  vobis  (Luc.  xxii).  Sed  dices,  boc  sta- 
re  non  posse,  propter  id  quod  Paulus  Apostolns  ait: 
yVox  sumus,  in  guos  fines  sspculorum  deveneruni  (I 
Cor.  x);  etJoannes  apostolus  ait:  Filioli,  novissima 
hora  esi  (I  Joan.  n).  Porro  cum  Dominus  dicat : 
Oporiet  primum  haec  fieri,  sed  nondum  statim  finis 
(Ltir.xxi);et  Apostolus  ad  Tbessalonicences  kdmo- 
net,ne  terreantur /arz^uam  tm/^/rftWDom  rr?t  (II  TA^/f. 


exprimit  desiderium,  secundum  quod  alibi  dicitur:  C  ii),procui  dubiofinissfficulivelnovissimabora  intel- 

ligitur  ffitasultima,  quam  bujus  assertoropinionis 
diceret  duraturam,  quantum  csteraeduraverunt,  ad 
similitudinem  ffitatum  bominis,quarum  ultima  non- 
nunquam  plus  cffiteris  perdurat.  Nam  priroa  stas 
bominis  est  infantia,  quffi  durat  usque  ad  septem 
annos;  secunda  pueritia,  qu»  duratusque  ad  qua- 
tuordecim  annos;  tertiaadolescentia,  qus  durat  us. 
que  ad  viginti  quinque;  quarta  juventus  usque  ad 
quinqua^inta;  quinta  senectus,  usque  ad  octoginta : 
nam  Si  in  potentaiibus  ocioginia  anniy  plurimum  eo^ 
rum  labor  ei  dolor  {Psal.   lxxxix);  sexta  senium, 
quod  duratusque  ad  Onernvitffi.quantumcuDquesit 
bomo  victurus;  sic  sunt  sex  etates  sfficuli.  Prima, 
ab  Adam   usque  ad  Noe ;  secunda,  a  Noeusque  ad 


Miserere  mei^  Deus^  mtserere  mei  (Psal.  lvi;. 

Quia  vero  universx  viise  Domini  misericordia  suut 
et  veritas  {Psal.  xxiv),  propter  quod  ipse  Psalmi- 
sta  testatur  :  Misericordiam  eijudicium  cantabo  tibi, 
Domine  {Psal.  c) :  constat  quod  misericordia  et  ju- 
dicium  convenerunt;  sed  illamanifesta,  bfficautem 
ocoulta.  Ideoque  bis  dicit,  quia  venit  tempusy  quia 
<0mpti5t;^t7QuooiamSalomone  testante,Tempus  est 
omni  rei  quffisubcccio  estfficc/e.  lu).  Sed  in  primo 
misericordiam  ponit  et  expriroit,  dicens  :  tempus 
miserendivenit fquiB.  misericordia  existit  manifesta; 
in  secundo  vero  nec  exprimit  nec  ponit  juslitiam, 
aeddicit  simpliciter:  Quiavenit  tempus,  quia  justi- 
tia  eratoccuita.  Hocesttempus  p)enitudinis,dequo 


dicit  Apostolus  :  Ubi  venit  pleniiudo  temporisy  misii  D  Abrabam  ;  tertia,  ab  Abrabam  usque  ad    David  ; 


Dcus  filium  suum  naium  ex  mulieretfactum  sub  lege, 
ul  eos  qui  sub  lege  eranl  redimeret  {Galat.  iv).  Sed 
dices  :  Nunquid  non  semper  existit  tentpus  mise- 
rendi?  Vel :  GurDeus  tanto  tempore  distulit  misere* 
ri?  Posset  forsan  aliquis  respondere,  quod  media- 
tor  Dei  et  bominum  Cbristus  in  mundum  veniens, 
sicut  in  medio  locorum  apparuit,  itain  medio  tem- 
porum  voluit  apparere,  ut  quanlam  u;oram  iecerat 
aprincipio  mundi  usque  ad  primum  adventum,tan- 
tam  faceret  moram  antesecundumadventumusque 
ad  flnem  mundi,  quatenus  esset  in  omnibus,  et  per 

(49)  AI.  non  babet  Domine. 


quarta,  a  David  usque  ad  transmigrationem  Baby- 
lonis ;  quinta,  a  transmigratione  Babylonis  usque 
ad  Gbristum  ;  sexta,  a  Giiristo  usque  ad  finem  sc- 
culi  :  quantumcunque  ipsa  sit  datura.  Si  ergo 
alicujus  hominis  stas  ultima  durasse  ponatur, 
quantum  cffiter»  duraverunt,  invenietur  ille  bomo 
centum  sexaginta  annis  vixisse ;  qui  si  dividantur 
in  sex  partes  ffiquaies,  singulffi  babebunt  vigiuti 
sex  annos  et  ooto  menses  integros,  sedecim  autem 
dimidios,  ne  a  senario  recedatur.  Qui  numeri  duOt 
quadragintaduo  efOciunt  simul  juQCti,qttotfuerunt 


1093 


OOMIfBIfT.  IN  VU  PSALMOS  POBNITBNT.  —  PSAL.  V. 


1004 


mansioaes  Oliorum  Israel  in  deserto.  Bt  tale  pro-  A 
feoto  mysterium  conveniret  humano  generi«  per 
desertumhuJussaecolitranseunti.Bgoautemopinio- 
nem  hujusmodi  nec  asserere  folo,  nec  debeo, 
propter  id  qnod  Dominus  ait  :  Non  est  vestrum 
nosse  tempora  vel  momenta^  qnx  Pater  posuit  in  sua 
potesfate  {Aci.i),  Itemque  :  Dedieillanemo  novit,  ne* 
que  angelus.neque  Fiiius  (Matth.  xxvi),  videlicet  adop- 
tivuSyVeJetiamuaigenitussecundumhumanilatisna* 
turam.  Autcertenonnovit  nobis,  quianon  fecit  nos- 
se,  cum  haec  magis  ezpediat  nobis  ignorare,  quam 
scire.  Illud  quoque  huic  assertioni  maxime  con- 
tradicit,  quod  Dominus  de  die  jodicii  loquens  in 
parabola  decem  virginibus,  in  flne  concludit  :  Ft- 
giiate  ergo,  quia  nescitis  diem  neque  horam  {Matth. 
xxiii).  Et  alibi  :  Cum  non  putatiSf  fiiius  hominis  n 
veniet  {Luc.  xii).  Quoniam,  ut  inquit  Aposto!us, 
dies  Domini,  sicut  fur  in  nocte,  ita  veniet.  Cum  enim 
dixerint  pax  et  securitas^  tunc  repentinus  eis  super* 
veniet  interitus  (/  Thess,  v).  IUa  vero  hujus  dilationie 
est  ratio,  quam  Sapiens  in  premissis  verbis  insi- 
nuat  :  Dum  medium^  inquit,  sUentium  tenerent 
omnia,  et  nox  in  suo  eursu  medium  iter  perageret^ 
omnipotens  sermo  tuus,  Domine,  a  regalibus  sedi- 
bus  venit  (Sap.  xviii).  Licet  enim  aliter  et  aliter  hoo 
ab  aliis  et  aliis  exponatur,congrue  tamen  potest  in- 
telligi  primum  silentium  in  lege  naturae,secundum 
in  lege  Scripturae,  lerlium  in  lege  gratiae.  Indidit 
enim  conditor  Deus  legem  naturalem  mentibusho- 
minum  ab  ipso  creationis  exordio,  geminum  conti- 
nentem  mandatum,  unum  afflrmativum,  quod  ad  ^ 
prsstandum  beneQcia  docetur  in  Evangelio:  Quse- 
cunque  vuiiis  ut  vobis  faciant  homines,  et  vos  facite 
iilis  (Matth.  vii).  Alterum  negativuro,  quod  ad  vi- 
tandum  injurias  legitur  in  Tobia  (cap.  iv) :  Qusr 
tibi  odis  fieri,  alii  ne  facias.  Sed  lex  ista  siluit  ab 
initio,  cum  Cain  intertecit  Abel.  (Gen.  iv),  faciene 
alii,  quod  sibi  nollet  fieri.Et  sic  factum  est  primum 
silentium  usque  ad  Moysen,  per  quem  suscilavit  tes- 
timonium  in  Jacob,etprxceptumposuii  in  Israel  (Psal. 
Lxxvii),  danspereum  legis  Decalogum  in  duabusta- 
bulis  scriptum,aUera  conlinente  dilectionem  Dei,re- 
liquaproximi,in  qwhus 6uBhu9 pendet  lexetprophetss 
(Matth.  xxii).  Sed  lex  istasiluit  ab  initio,  cum  popu- 
lus  vitulum  conflatilem  adoravit  (Exod.  xxiii),  con- 
tra  primum  legis  prsceptum^  adorans  deos  alie- 
nos,  et  sic  factum  est  secundum  silentium  usque  D 
ad  Christum,  qui  misertus  adfeniens  contulit  le- 
gem  gratiflB,  scribens  eam  in  cordibus  hominum 
digito  Dei.Sed  lex  ista  silebit  in  ultimo,  cum  reve- 
labitur  fllius  perditionid,  quiextolletur  «uperomii^, 
quod  dicitur,  aut  quod  coliiur  Deus  (II  Thess.  ii). 
Et  forte  jam  silet,  quoniam  superabundavit  iniqui* 
tas,  el  refrixit  charitas  multorum  (Matth.  xxiv). 
Non  est qui  faciat bonum,non  esl usque ad  unum  (Psai. 
xiii).ln  prima vero lege contuiit  Deus homini  po8se,in 
secunda  contuiit  nosse,  in  tertia  contuiit  velle.  In 
prima  contulit  potentiam  per  naturam,  in  secunda 
contulit  Boientlam  per  scriptoram,  in  tertia  oon- 


tulit  voluntatem  per  gratiam.  Prnmisit  ilaque 
Deus  legem  naturalem,  per  quam  convioceret 
traosgre8sorem,ne  fortassis  excusationem  pneten- 
deret,  dicens  :  Gecidi  quidem,  quia  stare  non  po- 
tui.  Sed  tollitur  excusatio,  quia  per  bonum  na- 
turas  potuit  in  bono  stare,  sed  noluit.  Prffimisit  et 
legem  soriptam,per  qunm  convinceret  prssumpto- 
rem,  ne  fortassis  excusationem  pretenderet  dicens: 
Cecidi,  quia  stare  nescivi.  Sed  tollitur  excusa- 
tio,  quia  per  docuroentum  Scripturas  potuitamalo 
declinare,  sed  noluit.  Et  idco  post  utramquelegem, 
tempore  congruo,  scilicet  cum  nox  culpae  medium 
iter  perageret,  omnipotens  sermo  venit,  id  est,  Ver^ 
bum  caro  factum  est  (Joan.  i),  et  contulit  legem 
grati»  ut  quod  poterat  per  nnturam,  et  noverat 
per  Scripturam,  iraplerel  per  gratiaro.  Eliseus 
quoque  prieroisit  baculum  ad  suscitandum  niiom 
Sunamitis,  per  quem  cum  iile  non  surgeret,  ipse- 
met  venit,  et  contrahens  se  puero  coaptavit,  et  sio 
mortuus  exsurrexit  (IV  Heg.  iv).  Tu  ergo  exsw" 
gens  misereberis  Sion.  Ac  si  diceret  manifestius  : 
Tu  qui  videbaris  taro  diu  differendo  dormire,nnDO 
tandem  exsurgens  misereberis  Sion.  Propter  quod 
antiqui  fldeles  clamabant :  Exsurge^  Domine,  adjuva 
nosj  el  libtra  nos  propter  nomen  tuum  (Psai,  xlvi). 
Bxsurge,  quare  obdormis,  Domine,  exsurge^  et  ne 
repeilas  in  finem  (Psai.  xliii)  ;  quia  venit  tempus  mi^ 
serendi  eJus.Duo  populi  erant^JudaicusetGentilis» 
utriusque  in  adventu  suo  voluit  Dominus  mise- 
aereri,  ut  duos  diversos  parietes  in  uno  angulari 
lapide  copularet.  Et  prius  quidem  misertus  eat  Ja- 
dsBorum ;  unde  praBmittit :  rti  exsurgens  misereberis 
Sion,  id  est  Judeas,  cujus  metropolis  erat  Sion. 
Postea  vero  misertus  gentium ;  unde  subjungit : 
Et  timebunt  gentes  nomen  tuum,  Domine.  Quod 
bene  signatum  est  in  pastoribus,  qui  cum  essent  Ju- 
daei,  prius  de  vicioo  venerunt  ad  vocem  angeii 
(Luc.  ii) ;  et  in  magis,  qui  cum  essent  gentile8,p08t- 
ea  de  longinquo  veoerunt  ad  sigoum  ^ieWtR  (Matih, 
ii).  Utrique  tameo  ad  eum  qui  est  pax  nostra,  qui 
fecit  utraque  unum,  in  uno  homine  faciens  pacem^ 
pacem  his  qui  prope,  et  pacem  his  qut  ionge. 
(Ephes.  ii).  Et  fortassis  propter  bos  duos  populos, 
quibus  veaieos  est  misertus,  prius  dicit,  Quia  ve^ 
nit  tempus  miserendi  Judaeis,  et  postea  dicit,  Quia 
venit  tempus  mise^^endi  gentilibus.  Vere  misereberii 
Sion  : 

Quoniam  piacuerunt  servis  tuis  lapides  ejus,  ei 
terrae  ejus  miserebuntur. 

Lapis  iste  ipse  Christus  est ;  uade  :  Lapis  quem 
reprobaverunt  sedificantes,  hic  facius  est  in  caput  att- 
guii  (Psal.  cxvii).  Hic  est  tapis  offensionis,  et  petra 
scandaii  (I  Petr.  ii),  iapis  excisus  de  monte  sine  mani» 
bus  (Dan.  ii).  Angelicus  ordo«unde  :  Omnis  iapis  pre» 
tiosus  operimentum  tuum  (Ezech.  xxxviii).  Sancta 
Ecclesia,  unde  :  Sumentes  iapidem  posuerunt  subter 
eum  (Thren.  iii).  Item  lapis,  quilibet  8anctus,unde: 
Stemam  per  orbem  iapides  pretiosos  (Isa.  liv)  ;  et : 
Dispersi  sunt  iapiies  sanciuarii  in  capite  omnium 


1095 


INNOGBNTn  m  PAP^  OPUSCULA  DUBIA. 


iO06 


plateamm  {Tren.  iv).  GeDtilis  popalus,  unde  :  La-  A  curarentur  a  langoribus  suis  (Act.  v).  Sio  ergo  ser- 


pis  calore  solutus  in  «s  vertUur  {Job.  xxviii) ;  et : 
Potens  est  Deus  de  lapidibus  istis  suscitare  filios 
Abrahas  (I  Cor,  in).  laduratus  Jud^us,  uude  :  Au» 
feram  a  te  cor  lapideum^  et  dabo  tibi  cor  cameum 
{Ezech.  XI).  Rursus  iapis,  spirtualis  virtus,  unde  ; 
Fundamtnta  civitatis  omni  pretioso  lapide  ornata 
{Apoc,  xxi).  Et :  Alius  xdificat  aurum^  argentum 
et  tapides  pretiosos  (I  Heg,  xvii).  Sacra  scriptura, 
id  est  lexdivina,  unde  :  David  etegit  quinque  limpi' 
dissimos  lapides  de  torrente^  et  misit  eos  in  peram 
pai(ora/fm. Litteralis  intellectu9,unde :  Erat  spelun- 
^a,  et  tapis  superpositus  erat  ei  {Joan.  xi).  Et  accendens 
revolvit  tapidem  ab  ostio  monumenti  {Matth,  xxviii). 
Praeterea,  lapis  est  diabolus,  unde  :  Cor  ejus  indu* 


vis  tuis  plaeuerunt  lapides  ejus^  et  terrae  ejus  misere' 
buntur.  Non  solum  autem  tiioo,  id  est  Jud«i  mise- 
ricordiam  consequentur,  sed 

Et  timebunt  gentes  nomen  luum,  Domine^  et  om' 
nes  reges  terrx  gtoriam  tuam. 

Timebunt  quidem  omnes,  omnino,  non  solum  mi- 
Dores,  ut  gentes^  sed  majores,  ut  reges^  secandom 
quod  alibi  dicitur  :  Adorabunt  eum  (*mnes  regu 
terrae,  omnes  gentes  seroient  ei  (Psal.  lxxi).  7Vfiie> 
buntf  Don  timore  mundano,  de  quo  dicitur  :  lUie 
trepidaverunt  timore,  ubi  non  erat  timor{Psal.  ziii}: 
neque  timore  servili,  de  qoo  legitur  :  Timar  iiim 
est  in  charitate,  sed  perfecta  charitas  foras  mitHt  ti* 
morem  (Joan.  iv) ;  sed  timore  initiali,  de   qoo  di- 


rabitur  quasi  tapis,  et  astringetur^  qiiasi  malleatoris  g  citur  :  Initium  sapientise  timor  Domini   (Eccle.  i), 


incus  {Job.  xli).  Vir  inniquus,  unde  :  Angelus  sustu- 
lit  lapidem  quasi  molarem,  et  misit  in  mare  {Apoc. 
xviii).  Gravedo  peccati,  unde  :  Devenerunt  in  pro- 
fundum  tanquam  lapis  (Exod.  xv).  Lapides  autem 
Sion,  in  hoc  loco  intelliguntur  propbet»,  in  (Ide 
fories  et  stabiles,  et  servi  Chrisli  accipiuntur  apo- 
Btoli,  de  quibus  ipse  dicebat :  Non  esi  servus  major 
domino  suo  {Joan.  xiii).  Ergo  lapides  ejus,  id  est, 
prophetae,  ptacuerunt  servis  tuis,  hoc  est  apostolis ; 

quiasecundum  testimonium  prophetarum,  apostoli 
Judaeis  EvaDgeiium  prffidicabant  per  auctoritates 
propheticaspr£edicatioDemevaD^elicam,ubiruDdRta 
fuerat prophelia :  oam  ibi  ccBperuDt apostoli  prsdica- 
re  ubi  coeperaDt  vaticioari  prophetae  :  quia  de  Sion 


vel  potius  filiali,  de  quo  legitur  :  Timor  Domini 
sanctus  pei^manet  in  sssculum  sseculi  {Psal.  xviii}. 
Hoc  timore,  qui  est  devotiouis  et  reverent!»,  fime* 
bunt  gentesy  id  est  gentilis  populus  ad  fidero  con« 
versus  nomen  tuum,  Domine,  non  terribile,  sed 
amabie.  Illud  utique,  de  quo  legitur  :  Vocabis  n^ 
men  ejus  Jesum,  quod  interpretalur  Salvator.  Ipse 
enim  salvum  faciet  populum  suum  a  peceatis  eorum 
{Matth.  i).  Hoc  est  enim  nomen  sanctom  et  glorlo- 
sum  quod  invocatum  est  super  noSy  nee  est  aliud 
nomen  sub  coelo  datum  hominibus^  in  guo  iltos  opcr» 
teat  salvos  fieri  {Act.  iv),  de  quo  propbeta  dicebat : 
Ego  autem  in  Domino  gloridbor,  et  gaudebo  in  Deo 
Jesu  meo  {Habac.iii).  Et  ob  hoc  omnes  reges  terrx 


exibitlex.et  verbumDomini  de Hierusalem  {lsa.u).\e\  p  timebunf  gloriam  tuam,  sive  nomen  illud  sanotom 
lapides  SioD  intelliguDtur  ipsi  JudsBi,  prius  quidem      et   gloriosum,  quod   invocabitur  super   eos  :  sive 


duri,  sed  ad  prffidicationem  apostolurum  postea 
emolliti,  juxta  quod  legitur,  quod  ipso  die  Pente- 
costes,  auditis  verbis  quaB  dixerat  Petrus,  com- 
puncti  sunt  corde,  et  dixerunt  ad  Peirum  et  ad  re- 
liquos  apostolos  :  Quid  faciemus,  viri  fratres?  (Act. 
n).  Qui  ergo  receperunt  sermoncm  ejus  baptizati 
sunt,  et  appositae  sunt  illa  die  aDimse  circiter  tria 
millia.  Vere  ergo  iu  exurgens  misereberis  Sion  : 
quoniam  lapides  ejus,  id  est  primitivi  Judaei  ad  fi- 
dem  conversi,  placueruni  servis  tuis,  id  est  aposto- 
lis,  qui  eos  praedicaudo  et  baptizaodo  converterunt 
ad  fldem.  Bt  terrse  ejus  miserebuntur ;  si  per  lapides 
intelliguntur  fortes  et  stabiles,  per  (erram  debent 
intelligidebilesetinflrmi,  sive  oorpore,  sive  mente, 
quorum  apostoli  suutmiserti,  aliquorummouitiset 
doctriuis,  revocaodo  eos  ab  errore  ad  veritatcm,  et 
a  vitiis  ad  virtutes  :  ut  illos  qui  ad  praedicationem 
apostolorum  vendebant  peculia  sviB.,etpretium  anle 
pedes  eotum  ponebantf  ei  erat  muUitudinis  creden- 
tium  cor  unum  et  anima  una  nec  inter  eos  quis- 
quam  egebat,  quia  dtvidebatur  singulis  prout  cui* 
que  opus  erat  {Act.  iv).  Aliorum  autem  miscreban- 
tur  apostoli  prodigiis  et  virtutibus,  sanando  eos  a 
diversis  languoribus,  et  spiritibus  immuodis  cu- 
rando  ;  ut  illos  de  quibus  legitur,  quod  concurre- 
bat  multitudo  vicinarum  civitatum  Jerusalem,  ut  ve- 
niente  Petro  sattem  umbra  ittius  obumbraret  eosy  et 


naturam  divioam,  in  qua  cum  Patre  acSpiritu  aao- 
cto  paritergloriaris,  de  quo  duo  Seraphimctamabani 
alfer  ad  alterum  :  Sanctus^  sancius^  sanctus^  Domi" 
nus  Detis  Sabaoth.  Plena  est  omnts  terra  gtoria  tea 
(Isa.  vi).  Haec  «utem  idcirco  flent, 

Qnoniam  xdificabit  Dominus  Sion^  et  videbitur  in 
majestate  sua  [al.  in  gloria  sua]. 

Sion  prius  accipiebatur  secundum  litteram  pro 
Judaea,  nuncautem  accipitur  secundum  spiritom 
pro  Ecclesia.  Tribus  enim  modis  accipitur  :  hiato- 
rice,  pro  Hierosolyma,  unde  :  De  Sion  exibit  lex^ei 
verbum  Domini  de  Hierusatem  {Isa.  ii) ;  allegorioe, 
pro  Ecclesia,  unde  :  Benigne  fac  in  bona  voluntale 
-^  tua  Sion,  ut  aedificeniur  muri  Jerusalem  {Psat.  l)  ; 
et  tropologice,  pro  anima,  unde  :  Dabo  in  Sion  sa* 
lutem,  et  in  Jerusatem  gloriam  meam  {Isa.  xlvi). 
Sion  quippe  interpretatur  speculatio  sive  specuta^ 
hoc  est  universalis  Ecclesia,  sive  fidelis  anima, 
quae  nunc  Deus  speculatur  per  fldem,  el  tandem 
comtemplabitur  ipsum  per  speciem  :  quia  videmus 
nunc  per  speculumy  in  stgnimate,  tunc  autem  farie  ad 
fadem  videbimus  non  per  speculum,  sed  raciem 
cognoscenteSf  sicut  et  cogniti  sumus  (I  Cor.  xiu). 
Hhuc  ergo  Sion,  id  est  Ecclesiam,  sedificavit  Dond" 
nus  de  Judseisetgentibus^quos  convertitad  fidem. 
Et  oum  aediflcata  fuerit  ex  toto,  postqoam  plemUmie 
gentium  intrabit  ad  fidem,  etiieomnii  Itruet 


lOd? 


COMMfiNT.  IN  VU  PSAUiOS  PCBiNIMNT.  —  PSAU  V. 


1098 


s     fUt  (Rom.  XI),  ipse  qui  prius  visus  est  humilis  el  A  oblivioni  tradantur,  in  generatione  altera,  hoc  est 


despeclusy  seoundum  illud  :  Vidimuseum  non  ha- 
bontem  speciem  nec  decorem  (tsai,  lui)  :  tunc, 
advenieote  judicio,  videbitur  in  majestate  sua,  glo- 
riosus  atque  sublimis  sicut  ipse  testatur:  Cum 
veneril  Filius  homints  in  majestafe  sua^  el  omnes 
angeli  ejus  cum  eo^  tunCy  sedebit  super  sedem  maje- 
statis  siue^  et  congregabuntur  ante  eum  omnes  gentes 
(Matth.  XX v),  et  videbit  eum  qmnis  caro  (Lue.  iii), 
et  qui  eum  pupugerunt  (Apoc.  i),  etc.  8ic  ergo 

HespexU  in  orationem  pauperum  [al.  humilium]^ 
et  non  sprevii  precem  eorum. 

Olim  antiqui  fideles  qui  erant  pauperes  spiritu, 
clamabant  cum  multo  desiderio,  et  orabant  ut  Gbri- 
stus  veniret,  et  »diilotret  Sion,  id   est   Ecclesiam 


ad  opus  generationis  alierius,  videlicet  populi  Ghri- 
stiani,  cui  proficient  magis ;  quia  per  ea,  qus  spi- 
rilu  propbetico  sunt  prsdicla,  Ghrisiiani  amplius 
solidabuutur  in  fide,  quam  inteiligent  propheticis 
testimoniis  commeDdatam.  Et  sic  poputus  qui  crea- 
bitur,  id  est  populus  Ghristianus,  qui  recreabitur 
per  gratium  redomptionis,  ut  nova  sitcreatura,  se- 
cundum  quod  dicit  Apostolus :  In  Chrislo  Jesu^ 
neque  circumcisio  aliquid  valet,  neque  pra^putium^ 
sed  nova  creatura  (Gal.  vi) ;  el :  Vetera  transierunt : 
ecce  nova  facta  sunt  omnia  (II  Cor,  v).  Ille  inquam, 
poputus  laudabit  Dominum,  corde,  ore  et  opere  : 
diligendo,  conHtendo,  et  obsequendo,  ut  ad  perfe- 
ctam  laudem  con  venian  t,  vita,  lingua,  etconscientia. 


oongregaret,  dioentes  ad  Patrem  :  Emiue  agnum,  n  In  creatione  siquidem  bomo  factus  estad  imaginem 
Domine,  dominatorem  terraB^  de  petra  deserti,  ad      Dei  {Gen.i)  sed  in  recreatione   Deus  faclus  est  ad 


montem  fitix  Sion  (Isai,  xvi).  /»  has  orationes  pau- 
pprum  ipse  respexit^cum  de ogbIo  descendit,  ut  fiiios 
Dei  qui  erant  dispersi,  congregaret  iu  unum.  Et  boo 
faciens  non  sprevit  precem  eorumf  sed  misericordi- 
ter  exaudivit. 

Scribantur  hxc  in  generaUone  attera,  et  poputus 
qui  crabitury  laudabit  Dominum, 

Non  solum  quo  dicta  8unt,8ed  etiam  quas  dicen- 
da  in  boc  quarto  quinario,  tanquam  Dei  magnalia 
8ont  scribenda  fideHter,et8olemnitercollaudanda. 
Scribeoda,  ut  firmiter  memoris  commendentur, 
unde :  Scribantur  hxc  in  generatione  altera,  l^u- 


imaginem  et  similitudinom  bominis.  Et  certe  iilud 
niajoris  est  dignitatis,hoc  autem  majoris  dignatio- 
nis  eiistit.  Vel  optat  Propbeta,  quatenus  baec  digito 
Dei  scribantur  in  cordibus  aliorum,  ut  populus  qui 
cr0a6t/ur,protinusprotanti3beneficiisIaudetDeum. 
Est  enim  Scriptura  superior  et  inferior,  interior  et 
exterior.  Scriptura  superior,  est  divina  prsdestina* 
tio,  quffi  dicitur  liber  vit(B  seu  Scriptura  veritatis, 
unde :  Deleantur  de  libro  viventium^  et  cumjustU 
non  scribantur  (Psat,  lxviii)  ;  et :  Gaudetey  quia 
nomina  vestra  scripta  sunt  in  ctetis  (Luc,  xj.  N^n 
detebo  nomina  eorum  de  libro  vitx  (Apoc,  iii).  Kt; 
Annuntiabo  tibi,  quod  expressum  est  in  Scripturis 


danda,  ut  Deo  grates  humiliter  referantur,  unde: 

Populus  qui  ereabitury  laudabit  Dominum,  Deinde  p  verilatis  (Dan.  x).  Scriptura   inferior  est   macula 

causam   exponit,  quare  a   populo,  qui  creabitur,      criminalis  ;  unde  dicitur  :  Recedentes  a  te  in  terra 


laudabitur  Dominus:  quia  cum  sit  natura  sublimis, 
unde :  Prospexit  de  exeetso  sancto  suo,  ex  gratia 
factus  est  humilis,  unde :  Dominus  de  costo  in  ter^ 
ram  aspexit,  0  quam  bene  in  ipso  conveniunt  su- 
blimitas  uthumilitas,  ut  sublimis  sit  humilis,  et 
buroilis  sublimis  :  Deus  homo,  et  homo  Deus,  Amo- 
do  reddit  causas,  cur  Dominus  de  cgbIo  in  terram 
prospexit,  videlicet  ut  audiret  gemitus  compeditorumf 
ecce  dignationis  ailectus.  Et  sotveret  fiiios  interem- 
ptorum,  ecce  miserationis  affectus.  Ut  annuntietur 
in  Sion  nomen  Domini,e.cce  praedicatio  veritatis :  et 
taudem  ejus  in  Jerusalem,  ecce  glorificatio  migesta- 
tis.  /n  conveniendo  populos  in  unum,  ecce  vinculum 
pacis.  Et  regeSy  ut  serviant  Domino^  ecce  obsequium 


scribentur,  Et  peccatum  Judas  scriptum  est  stylo  fer- 
reo  in  ungue  adamantino  (Jer,  xvii).  Scriplura  inte- 
rior  est  unctio  spiritualis,  unde :  Epistola  nostra 
vos  estiSy  scripta  non  atramento,  sed  spiritu  Dei  vivi 
(II  Cor,  iii) ;  et :  Cujus  est  imago  hxc  et  tuperscriptio  f 
(Matth,  xxii).  Sciptura  eiterior  est  exaratio  litte- 
ralis  unde  :  Ingressi  omnes  sapientes  non  potuerunt 
Scripturam  legere.nec  interprefationemejus  indicare 
regi  {Dan,  v) ;  et :  Interpretabatur  in  omnibus  Scri- 
piuris,  quas  de  ipso  erant  (Luc.  xxiv).  Superiorem 
et  inferiorem  scribit  Deus,  unde  :  Aut  dimitte  eis 
hanc  noxam^  aut  dele  me  de  libro  tuo,  quem  scri^ 
psisti  (Exod.  xxxii) ;  et  :  Scribes  contra  me  amari' 
tudinem  (Job  xiiij.  Iiem  :  Dedil  Moyscs  duas  tabu- 


servitutis.  Sane  du«  sunt  generationes,  una  malo-  D  las  lettimonii   lapidcas,  scriptas   digito   Dei  {Exod, 


rum,  de  qua  dicitur :  Generatio  prava  et  aduttera 
{Uatth.  xii).  Altera  bonorum,  de  qua  scribitur  : 
tfa?c  est  generatio  quxrentium  Dominum  (Pscd.  xxiii) ; 
et :  Generatio  rectorum  benedicetur  (Ptat.  iii).  Haec 
ergo  qufi  dicta  sunt,  videlicet  deformatio  per  Adam 
facta,  et  reformatio  facienda  per  Ghriatum,  scri^ 
bantur,  ut  memorias  commendentur,  in  generatione 
a//era,id  est  in  generatione  bonorum,  qui  ea  cu- 
piunt  intelligere  :  non  autom  in  geoeratione  malo- 
rum,  qui  ea  considerare  contemnunt ;  item,  una 
Judaeorum  generatio,  quae  prscessit,  et  altera  Gbri- 
stianorum  qu»  suocessit.  Ergo  scribantur  hxc,  ne 

Pawrol.  CCXVIL 


xxxiv);  et;  Qui  ea^  qux  lcgis  sunt,  naturaliter  fa- 
ciunt,  habent  legem  Dei  scriptam  in  cordibus  suis 
(Rom,  II)  Extoriorem  scribit  bomo,  unde :  Quem 
scripsit  Moyses  in  tege  et  prophetx,  invenimus  Je^ 
sum  fitium  Joseph  a  Nazarelh  (Joan.  i).  Et  scripsit 
Moyses  caoticum  Douiino.  Inferiorem  autem  scri- 
bit  diabolus,  aut  eliam  vir  iniquus,  unde :  Pseudo- 
propbetae  scribebant  et  propbetabant,  quos  tamen 
Dominus  nori  mittebat.  Est  igitur  scriba  summus 
Spiritus  Baiutus,  de  quo  legitur:  Lingua  meacaia* 
mus  scribae  velociter  scribentis  (Psat,  xliv).  Scriba 
medius,  de  quo  dicitur  :   Omnis  seriba  doctus  in 

35 


1099 


INNOCBNTII  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


regno  calorum,  similu  est  liomini  patrifamilias,  eto.  ^  spexit  Dominus  in  terram,  ut  avdiret  genitus 


{Matth,  xiu).  £t  scriba  iDfijDus,  malus  prslatus,  de 
quo  dicilur  :  Super  cathedram  Moysi  sederunt  scri^ 
bx  et  Pharisaeiy  quascumqum  dixerunt  vobis,  facite 
quae  autem  faciunt^  facere  nolite  (Mafth.  xziii).  Vel 
hsc,  quffi  scripta  sunt  in  generalione  Judaeorum 
per  legem  et  prophetas,  scribantur  in  generatio- 
ne  gentium,  per  transiatioues  et  per  interpretatio- 
nes,  quod  factum  est  tempore  Ptoiomffii  Philadel- 
phi  regis  iEgypti,qui  bibliothecam  Judaeorum  trans- 
ferri  fecit  per  Scptuaginta  interpretes  in  linguam 
Grscorum  ;  magis  scribanlurin  cordibus  borainum 
digito  Dei. 

Quia  prospexit  de  excetso  sancto  su^^  Dominus  de 
coelo  in  terram  aspexit. 


latorum,\d  est  exaudiret  gemebundas  precee  i 
quitenebanturin  inferno,quasiIigati  vel  con: 
vinculis  tenebrarum, quos  Ghristus  in  triduo  i 
descendens  ad  inferos  liberavit.  Et  tunc  solu 
terni  doloribus,  in  Banguine  testamenti  sui  • 
vinctos  suos  de  lacu,  in  quo  non  erat  aqua, 
vitatem  nostram  sua  ducens  virtute  capti^ 
Et  ipse  de  calo  in  terram  proxperU^  ui  soti 
peccatis  filios  interemptorum,  id  est  primoru; 
rentum,  qui  fuerunt  interemptores  et  inten 
quia  causam  interemptionis  et  morti8,id  est 
nale  peccatum  ad  (ilios  transmiserunt.  Nam, 
quit  Apostolus,  per  unum  hominemyid  est  Ad 
Bvam,qui  fuerunt  duo  in  carne  una,  etiam  in 


Christus  est  Sanctus  sanctorum,  inter  sanctos  i>  homines  mors  pertransiit  {Rom.  v).  Et  ipsi  q 


excelsus,  qui  sanclus  est  Dei  Patris,  sicut  ipse 
dicit  in  Psairoo :  Non  dabis  sanctum  tuum  videre 
corruptionem  (Act.  ii}.  Bt  ad  ipsum  dicitur  in  Evan- 
gelio  :  Scio  guod  sanctus  Dei  sis  (Marc,  i).  De  hoc 
excelso  sancto  suo  Dominus  Pater  prospexit,  id  est 
generi  humano  providit,  mittendo  ipsum  in  mun- 
dum,  ut  genus  humanum  redimeret  suo  sanguine 
pretioso.  Vei  prospexit  ipse  Christus  de  excetso  san^ 
clo  suo  id  est  de  subiimitate  su»  divin®  nalurae, 
qu»  non  solum  estsancta,  sed  sanctitas,  quianihil 
est  in  ea  quod  non  sit  sanctum.  Unde  subdit  expo- 
nens  :  Dominus  de  costOj  id  Cdt  de  divina  natura 
prospexit  in  terram^  id  esl  ad  humanam  miseriam, 
ut  miseros  homines  liberaret.  8ic  enim  aliquando 
coelum  et  tcrra  in  divinis  accipiunlur  Scripturis, 


propter  inobedientiam  interempti  fuerunt,  m 
corporisetanimsB  incurrenteSySiout  fuerunt  ilii 
dictum  :  Quacunque  die  comederiiis,  morx 
(G^n.  ii)^Brgo  pro8pexit,ut  solveret  a  peccaUs 
interemptorum,id  est  generis  humaniyquod 
mis  parentibus  interemptoribus quidem  et  int 
ptis  est  curnaliter  propagatum.  Vei,  vinculat 
compeditos  appeilat  sanctos,  qui  timore  Dei 
quibusdam  vinculis  et  compedibus  sunt  liga 
quibuB  Sapiens  testatur  :  Audi  fili  mi^  el  excip 
tentiam  meam^  et  ne  abjicias  consitium  me% 
infer  pedem  luum  in  compedes  iilius,  et  in  loi 
ejus  collwn  tuum,  et  erunt  tibi  campedes  in  proi 
nem  fortitudiniSy  et  torques  iliius  in  stolam  g 
(Eccli,  vi).  Dominus   autem   dj  coelo   prospea 


sicut  inferius  ostendetur.  Cur  autem  Christus  de  ^  ierram,  ut  talium  compeditorum  gemitus  exau 

qui  gemebant  et  postulabant  ut  Christus  ad  re 
ptionem  humani  generisadveniret^  solverei  i 
nexibus  criminum,  et  redderet  fitios  inlerempU 
id  est  imitatores  eorum,  qui  pro  veritate  aunt 
tificati  et  interempli,  ut  multi  prophete  in  V 
Testamento,  et  martyres  omnes  in  Novo,  quc 
sunt  rilii,qui  fidem  sectantur  eorum.  Dominus  e 
de  coeto  prospexit  in  terram^  quaodo  de  divinac 
ricordia  respexit  ad  humanam  miseriam,  ui  au 
cum  eCTectu  gemitus  compeditorumy  id  est  eo 
qui  sunt  peccatis  mortaiibus  irretiti,  qui  suam 
seriam  cognoscentes,  cum  gemitu  clamabaot 
Dominum,  ut  per  suam  gratiam  liberarentui 
solveret  filios  compeditorum,  id  est  imilatores  eor 


ccelo  in  terram   prospexit,  determinat   subdens : 

Ut  audiret  gemitus  compeditorum^  et  solveret  fitios 
interemptorum. 

Sunt  vincula  corporis,  unde :  Sancti  tudibria  et 
verbera  experti,  insuper  et  vincula  et  carceres 
(Hebr,  ii)  Paupertalis,  unde :  Sifuerint  in  eatenis, 
et  vinciantur  funibus  paupertalis,  indicabis  opera 
eorum  eis  (Job  xxxvi).  Pacis,  uhde :  Solliciti  ser- 
vare  unitatem  spiritus  in  vinculo  pacis  (Ephes,  iv). 
Charitatis,  unde :  Charitatem  habetCy  quod  est  vin- 
cutum  perfectionis  (Cotos.  iii)  Sapientiae,  unde  : 
Vincuta  iltius  altigatura  sanitatis  (Eccli.  vi).  Legis, 
unde  :  Dirumpamus  vincula  eorum,  et  projiciamus 
a  nobis  jugum  ipsorun  (P^a/.xxixj.  Doctrins,  unde: 


Dirupisti,  vincula  mea,  et  dixisli,  non  serviam  (Psat.  ^  ^"^  ^"^*"**®  .^'**^°^*  «unt  perempti,  a  paternis  i 


Gxv).  Timoris,  unde  :  Excitasti  vincuia  usque  ad 
cervxces.  Prseterea  sunt  vincula  peccatorum,  unde 
dicitur :  Dirupisti  vincula  mea,  tibi  sacrificabo  ho- 
stiam  laudis  (Psal.  cv)  Tenebrarum,  unde  :  Persua- 
sum  habent  iniqui^  dominari  posse  nationi  sanctae 
vtncutis  tenebrarum  {Sap.  xvii).  Tormentorum, 
unde  :  angelos  qui  suum  non  servaverunt  principa- 
tum,  sed  dereliquerunt  suum  domicilium,  in  Judi- 
cium  Dei  magni  suh  caligine  vinculis  reservavit. 
Ad  hoo  autem  spirituaiiter  venitChrietus  in  mun- 
dum,  ut  inortuos  liberaret  ab  inferis,  et  vivos  sol- 
veret  a  peccatia.  Et  hoc  eet  quod  ait :  De  ccelo  prO' 


erroribus  liberando.  Hoc  enim   Djminus  quot 
operatur,  cum  et  iIlo8,qui  propria  peccala  comi 
tunt,  et  eos,  qui  aliena  peccala  aectantur,  per 
nitentiam  revocat  ad  salutem.  Ad  quid  autem  ti 
ret  et  gemerct.  subjungit : 

Ut  annuntient  in  Sion  nomen  Domint,  ei  lam 
ejus  in  Jerusatem. 

Nomen  Dei  muitipliciter  accipitur  in  Scripta 
Nam  aliud  est  inessentiale,  quod  communiterdi 
gnat  essentiam,  ut  Heloi,  Adonai,  Deus  Dominui 
hujusmodi.  Aliud  personale,  quod  speeialiter  • 
pellat  peraonam,  ut  Pater,  Filiua  et  Bpiritaa  m 


1101 


COMMBNT.  IN  VII  PSALMOB  P(BNIT£NT.  •  -  PSAL.  V. 


1102 


ctu8,  Ghristus,  Jesus,  et  similia.  Nomen  autem 
quandoque  designat  potentiam,  unde  :  Opera  quae 
ego  facio  in  nomine  Pairia  mei^  ipse  testimonium 
perhibenl  de  me  [Joan,  v)  Quandoque  notitiam^ 
unde :  Paler,  manifeHavi  nomen  iuum  hominibus, 
quos  dedisti  mihi  de  mundo  (Joan,  xvii).  Quandoque 
invooationem,  unde  :  Baviizaie  omnes  genles  in  no~ 
mine  Patriset  Filii  et  Spiritus  sancti  {Maith,  xxviii). 
Quandoque  bonorem,  unde :  M  nomine  iuo  levabo 
manus  meat  {Psai.  lxii),  Quandoque  tamam,  unde: 
Per  vos  nomen  Domini  blasphematur  in  gentibus 
(Rom.  ii),  Interdum  immutabilitatem,  unde :  Sidi- 
xerint  fiiiii  Israel,  quod  est  nornen  ejuSy  quid  dicam 
eis  ?  Dixit  Dominus  :  Ego  sum  qui  sum  (Exod.  iii). 
Interdum  cultum,  unde  :  Deus  Abraham,  Deus  Isaac, 
et  Deus  Jacob,  misit  me  ad  vos,  hoc  nomen  mihi  est 
inaetemum  'ExoA,  vi).  Interdum  secretum,  unde  : 
Nomcnmeum  adonay,  non  indicavi  eis  (ibid,),  Inter- 
dum  justitiam,  unde  :  Hoc  esi  nomen,  quodvocabunt 
eum,  Dominus  jusius  noster  (Jer,  xxiii).  Est  et  no- 
men  Dominitetragrammalon,  I,  e,  v,  e,  quod  dici- 
tur,  ineffabiletrinitatis  et  unitatis  mysterium  signi- 
ficans  excellenter,  sicut  alibi  designavit.  Nomina 
quoqueFiliisunt  difersa.  DiciturenimJesus,  unde: 
Vocabis  nomen  ejus  Jesum,  quodinterpretatur  salva- 
tor,  Ipse  enim  saivum  faciet  popuium  suum  a  pecca- 
tis  eorum.  Oicitur  Christus,  unde  :  Genuit  Joseph 
virum  Mariae^  de  gua  natus  est  Jesusy  qui  vocatur 
Christus  quod  exponitur  unctus  (Hiatth,  xi) :  quoniam 
unxit  eum  Deus  oleo  iastitise  prae  consortibus  suis 
(Psai,  iLiv),  unde :  Oleum  effusum  nomen  tuum 
{Caut.  vi).  Dicitur  Emmanuol,  quod  interpretatur, 
nobiscum  Deus,  Dicitur  oriens,  unde  :  Eccevir  Oriens 
nomen  ejus  (Zach,  vi) ;  quoniam  visitavit  nos  Oriens 
exaUo  (Luc,  i),  Isaias  autem  multa  ejus  nomina 
simul  enumerat,  dicens  :  Focabilur  nomen  ejuSy  ad- 
mirabiliSt  consiiiarius,  Deus  forlis,  Pater  fuiuri 
sxcuii,  princep^pacis  (Isai.  ix),  Ipse  est  nomen  Do- 
mini,  de  quo  dicit  propheta  :  Ecre  nomen  Domini 
venit  delonginquo  (/5at.  ixx),  cui  datum  est  nomen^ 
quod  esf  super  omne  nomen,  ut  in  nomine  Jesu  omne 
genu  fleclalur  (Philip.  ii).  Merito  ergo  Psalmogra- 
phus  exclamabat :  Domine^  Dominus  noster^  quam 
admirabiie  est  nomen  tuum  in  universa  terra !  (Psai. 
vui.)  Illos  ergo  Dominus  exaudivit  et  solvit,  ut  per 
eos  annuntieturm  St^m,  id  est  Ecclesia.  quod  sit 
nomen  [al,  quodlibet  nomen]  ejus  glorificandum, 
benedicendom,  et  coUaudandum,  et  ut  per  ilios 
etiam  annuntietur  laus  ejus  de  magnificis  operibus 
pro  salute  hominum  gestis  in  Jerusalem,  id  est  in 
Ecciesia  sanctorum,qui  propterealaudabunt  Deum. 
Quid  est  autem  quod  cum  Sion  jungit  nomen,  et 
cum  Jerusalem  jungit  laudem,  nisi  quia  virtutem 
divini  nominis  speculatores  intelligunt,  et  laudis 
praeconium  pacem  videntes  attollunt.  Sion  quippe 
dicitur  specuiatio,  et  Jerusalem  visio  pacis.  Quatuor 
autem  modis  Jerusalem  accipitur,  secundum  qua- 
tuor  tbeologicos  inlellectQB,  historicum,  allegori- 
oum,  tropologicum,  et  anago^cum.  Eat  enim  Jera- 


A  salem  supcrioret  inrerior,  interior  etexterior.  Su- 
perior  Q^i  in  patria,  inferiorest  in  via,  interior  est 
in  anima,  exterior  est  in  Palaestina.  De  superiori 
legitur  :  Jerusaiem  qux  aedificatur  ut  dvitas,  cujus 
pariicipatio  ejusin  idipsum  (Psai,  ccxi);  ad  infe- 
riorem  dicitur :  Surge,  illuminare  Jerusaiem,  quia 
venit  lumen  tuum,  et  gloria  Domini  super  te  orta 
est  (Isiii,  Lx) ;  de  interiori  iegitur  :  Dabo  in  Sion 
saiutem,  et  in  Jerusaiem  gioriam  meam  (Isai.  xlvi). 
Ad  exteriorem  dicitur:  Jerusaiem^  Jerusaicm^  quae 
occidis  prophetas,  et  iapidas  eos^  qui  ad  te  misti 
sunt  {Matth  xxii). 

In  conveniendo  popuios  in  unum  et  reges  ut  ser^ 
viant  Domino, 

Non  solum  prsdicta  fecit  ut  annuntietur  in  Sion 
B  nomen  Domini  et  laus  ejus  in  Jerusdiem^  verume- 
tiam  iit  conveniendo  popuios  in  unum,  Judaicum  et 
gentilem  in  unum  cultum,  et  unam  fldem,  ut  sit 
unum  oviie  et  unus  pasior  (Joan,  x:)  quia  unus  est 
DeuSf  unapdes^  unum  buptisma  (Ephes,  iv).  Et  in 
conveniendo  etiam  regna  mundi,  ut  serviant  DO" 
mino,  illi  vi«ielicet,  de  quo  dicitur  :  Dominum  Detan 
tuum  adorabis,  et  ilii  soii  servies  (Matth,  iv),  id  est 
ei  soli  servitutem  adoralionis  impendes,  qus  grsBoe 
latria  nuncupatur.  Hio  est  enim  qui  habet  investi' 
mento  et  in  femore  suo  scriptum:  Eex  regum,  et 
Doniinus  dominantium  (Apoc.  xix),  cui  servire  re- 
gnare  est. 

Respondit  ei  in  via  virtutis  suae :  Paucitatem  die- 
rum  meorum  enumera  [al.  enuniia]  mihi,  Et  ne  re- 

Q  voces  me  in  dimidio  dierumrneorum^tn generatione et 
generaiionem  anni  iui, 

Gommendat  bicin  Ecclesiasinj^ularis  persecutio- 
nis  propositum,  unde :  Respondit  ei  in  via  virtutis 
fusn  ;  supern8epatriapdesiderium,unde:Paiictia/#m 
dierum  meorum  enuntia  mihi :  finalis  perseverantis 
inilium,  unde;  Ne  revoces  me  in  dimidio  dierum 
meorum  :  seternsB  beatitudinisprsmium,  unde :  In 
saeculum  saecuii  anni  tui  (Psai,  ci).  Prsdictis  enim 
beneficiis  Ecclesia  provocata,  et  in  amorem  sterni- 
tatis  accensa.respondit  Domino  in  filiis  perfectis  et 
virtuosisnonautemininfirmiset  imperfectis.  (Nam 
carnem  haliet  et  ossa,  de  quibus  prsdixerat :  Ad' 
haeseruni  ossa  mea  cami  meae)  postulans  et  implo- 
rans  ingenti  desiderio  sstuando,  ut  indioet  ei, 
utrum  sit  post  paucos  dies  ad  ccBlestis  beatitudinis 

"  patriam  perventura.  Gupiebat  dissoivi  et  esse  cum 
Christo  (Phiiip.  i).  Hsc  enim  est  differentia  inter 
perfectos  et  imperfecloa :  quod  perfecti  mortem 
babent  in  desiderio,  et  vitam  in  patientia  ;  imper- 
fecti  vero  mortem  habent  io  patientia,  et  vitam  in 
desiderio.  Ei  ergo,  id  estDomino  respondit  Jerusa- 
lem,  hoc  est  Ecclesia,  non  tam  voce  quam  corde  ; 
nec  tam  verbo,  quam  desiderio.  Respondit,  inquam; 
in  via  virlutis  suae,  id  est  in  illis,  qui  jam  sunt  viam 
Bus  virtulis  et  perfcctionis  aggressi,  non  autem  in 
eis,  qui  adhuc  perviaminfirmitatiset  imperfectio- 
nis  incedunt.  Iloc  sano  respondit :  Enuntia  mihi 
paudtatem  dierum  meorumf  id  est  indica  mihi. 


1103  INNOCBNTil  lU  PAPA  (H>USCULA  DUBIA.  m 

utram  ego  paucis  diebus  debeam  in  hoo  peregrioa-  A  ^iun^  in  proximo  termiDan.  Et  ideo  ne  re»oee$  m 

in  dimidio  dierumm$orum,  uttantam  rapersit  0111 


tioDJs  exsiliopermaDere,quoniam  adregDum  tuum 
desidero  perveDire.  Uude  jugiter  oro,  ut  adveniai 
regnum  tuum  {Matth,  vi).  Nequis  antem  putaret, 
quod  propler  paucitatem  dierum,  quam  optat  ante 
flnem  sasculi,  esset  Ecclesia  Qnienda,  eubjungit  et 
ait :  Ne  revoces  me  in  dimidio  diemm  meorum^  id 
est  ante  saecuii  finem  (nam  medium  est,  quod  in- 
ter  dno  consistit  extrema),  cum  promisorisfiddlibus 
tuie,  quod  oum  eiseris  cunc/i^  diebusutque  adcon' 
sumationem  sxculi  (Matth.  xxviii).  Non  enim 
paucilatem  dierum  desidero,  ut  anle  finem  sfficuli 
esse  desinam,  sed  ut  finis  seculi  appropinquet. 
Unde  nec  cerlum,  sed  propinquum  sflecuU  dieia 
mihi  postulo  revelari,  veuiam   cootra  illam  sen- 


de  viU,  quantum  de  illa  pracMsit;  nam  UJud  «t 
recte  mediumi  quod  diatat  aqoaliter  ab  extremii. 
Vel  quia  paucitatem  dierum  desideio,  ut  oiUqs  ^i 
annoB  «lernitatie  perveniam  ne  retM>aes  me,  id  «( 
pon  siDaa  me  revocari  in  dmidium  disntm  fncoraa. 
id  est  ad  vitaraillam,  quam  incarQalibua  desideria 
consueverunt  adoleacentes  vel  Juvenos  exeroeit, 
quffiadcGdlestcm  patriamimpediraiaseensam ;  oaa 
adoleecentiaet  juvdBtns  media  suot  «tatea  iatflr 
infantiam  et  senootulem  ao  seBium.  Vel  quia  diei 
illi  8untfio8tri,quibo8benevivimu8,  et  viUm  «te^ 
nam  meremur;  illi  vero  non  noatri»  «ed  potiw 
alieni,  quibus  opera  diaboli  exeroemas.  Ooamni 


tentiam  evangelicam  ;  De  die  ilta  et  hara  nemo  no-  g  optet  Eccloejadierum  temporalium  paucUaiem,  noa 


vi7,  nec  angeius,  vec  Filiux,  niii  solus  Pater  {Matih. 
xxiv) ;  nam  dies  Domini  sicut  jur  ita  in  nocte  veniei. 
Et  licct  desideremdies  huju8Sfleoulibreviari,oupio 
tamen  esse  tecum  in  annis  fieternitatiH  :  quoniam  in 
necuium  sseruli  anni  tui  (Psal.  ci) ;  qui  nunquam 
deficiunt,  quia  nec  principium  habent  neo  flnem- 
Haec  esl  aeternitas  tua,  qus  cum  sit  una  et  eadem, 
per  annos  pluraliter  designatur,  sicut  et  alibi  plti- 
raliter  designalur  per  dies^  dicente  propheta  de 
Cbristo :  hgressus  ejm  ab  initio  a  diebut  setemi^ 
tis  {Mich.  v)  :  quia  cum  omnibus  annis  et  ounctie 
diebuspermanetimmutabilis,  nihilhabeus  preteri- 
tum  vel  futurum.  Potest  et  aliter  hoc  intelligi,  ut 
quia  pr^dixerat  sedificandum  er»e  Siony  et  Oomi- 


vult  tamen  ia  dimidio  spiritualium  revocari,  ne  ipii 
minuantur.  Et  boo  eat  quod  ait :  ffe  revocee  me  ^ 
dimidio  dierum  meorum,  id  est  ne  diminoas  milH 
spiritualee  dlea,  qui  vere  ac  proprie  mei,  eont,  ai 
diniinuto  merito  diminaatur  et  prsmiam,  eed  anm 
vit«  perpetu«,  qui  revera  eanl  iof,  quia  poet  it- 
surrectioDw  vito  soiammodo  saBoU  vtveot  pre- 
pter  quod  dioit  Apoatoloa,  quia  tu  eris  emfua  inam' 
nibus  ((  Cor.  xv),  iUi  s^^nli  mihi  im  sasmSum  MgeuH, 
ut  semper  tecum  in  «terna  feliciUte  ooBeisUia.  ¥d 
intelligatur  £)ominu«  respondere,  «0  ei  diceffetma- 
nitostiut :  Tu  petis,  nereooeemtein  d^imidm  deenm 
tuorum,  etegotib4re8poadeu,quodei»untta  emeuhm 
tsecuti  anni^iui.  Vere,  Domine,  aoni  \m  enoiin  mte^ 


num  in  majestate  videndum  Eccieaia  per  Bion  de-  p  ^"°^  s^uli,  cum  sis^terQUf ^  omneoi  nalnffampw» 
aignata,  majestatem  Domini  videre  desiderane  re-      cedens,  quoniam. 
spondit  ei  desiderio  et  afiEectu  in  via  virtutis  sux^ 
videlice  Domini,  non  Sion,  ut  possessivum  prono- 


IwUio  tu,  Domine,  terram  fundasti,  ol  operu 
num  tuarum  suni  cmli. 


men  non  ad  Sion,  sed  ad  Dominum  referatur.  Be' 
ipondit  ergo  non  in  via  virtutia  suo,  id  eet  non  ex 
merito  8ui  operi8,ne  de  sua  virtule  pra^sumat ;  sed 
in  via  viriutissuWy  id  estflde  Ghristiy  non  jam  pas- 
sibilis  el  morUlis,  sed  immortalis.etimpaseibilis, 
hoc  estyin  fldo  resurrectionisipsius,  perquam  vir- 
tu8  ejus  excellenter  apparet.  Haec  est  enim  via» 
perquam  pervenitur  ad  vitam.  Etin  haovia  virtu- 
tis  respondit  Ecclesia,  quoniam  ad  gloriam  resur- 
rectionis  anheiat.  Quid  auten  respondit  ?  Uoc  acili- 
cet :  Exiguitatem  dierum  meorum  enuntia  mihi,  non 
diem  mortis,  quem  expedit  ignorare.  Proplerquod 


Ecce  circa  creationia  opera  in  Deo  commendator 
auotoritas;  quia  in  initio  tu,  Domine,  terram  fm^ 
dasii.  Sublimitas,  quia  opera  mannm  tuarum  jm' 
caUi.  SUbiliUs,  quia  ipsi  peribunt,  tu  autemperme- 
nebis.  Potestas,  quia  sieut  operimentwn  muiaHs 
eosy  ei  mutabuntur.  iEterniUe,  quia  tu  idem  ipse  es, 
ei  anni  tui  non  deficient.  Liberalitas  et  benfgniUf, 
quia/l/u  tervorum  tuorum  inhabiiabunt  ibi,  H  temen 
eorum  in  sxculum  teeculi  dirigetur.  Nee  mireria,  li 
propheta  loquendo  de  operibua  Dei,  modo  dirigit 
sermonem  ad  unam  personam,  etmodo  ad  alteraai, 
quoniam  indivisa  8unt  opera  Trinitatie.  Tria  veit) 


^ -,„,   , «imul  creaU  fuerunt,  angelue,  mundusettempoa. 

XXV),  ut  hic  Ecmper  vivere  libeat  tanquam  mori      Et  inoreatione  mundi  aimuloreataftiepoat  ealnm 

ot  twft.  primum  et  inflmum  inUr  qaatoop  ele- 
menU,  et  com  ipsie  pariter  dno  medk,  vMetreet 
aer  et  aqua  confbea  ineimul  et  oommlsta,  qooafaa 
aqua  vaporabilis  erat  et  aer  spifeua,  oed  poetea  dl- 
ecreta  sunt  et  diviea.  Qiua  vero  Moyeee  dixenily 
quod  in  prindpio  ereami  Deutcasiumei  terram^  ele. 
{Gen.  i),  ne  qois  ordiaem  verborun  attendene,  pn* 
Uret,  quod  prius  coelum  et  poeUa  Umun  rrtaeart, 
occurrit  David  in  hoc  looo,  prioi  nemiaaoiUma 
quam  coslam,  ut  osUodator  qued  eqiloaa  ei  Um 
limul  foerant  oreat^  «ed  qaed  poiiOl  abML  ieri, 


aemper  oporteat.  Si  quis  enim  diem  mortie  presoi- 
ret,  multum  sibi  decarnisiilecebris  etmundivolu- 
ptatibus  indulgeret,  de  flnali  pconitentia  prasu- 
mendo.  Nec  est  conlrarium,  quod  alibi  dicitur: 
Notum  fac  mihi^  Domine,  finem  meumf  et  numcrum 
dierum  meorum  quis  est^  ut  sciam  guid  de.nt  miki 
{Psal.  xxxviii).  Quia  si  eane  fuerit  exposilum,  ad 
hunc  non  pertiuet  intelleclum.  Sed  exiguitatem, 
inquit,  dierum  y/)eorum  indica  mihi,  utsciam  non 
quando  sed  quam  cito  dierum  meorum  numerus 
floietur»  cum  doBiderem  meas  peregrinationis  exei- 


i 


1106 


OOMMBNT.  IN  VII  PSilLMOS  PCENITBNT.  —  PSAL.  V. 


1106 


Don  potuit  simnl  dici.  Multiplex  autem  initium  sive  A  ^'  possessionem  tuam  terminos  terrx  (PsaL  ii).   Fi- 


principium  legitur  in  Scripturis.  Dicitur  autem 
principium  Deus  Pater,  unde:  inprincipto  erat  Ver* 
bumiJoan,  i}.  Deus  FiHus  unde  :  Ego  principium, 
qui  et  toquor  vobis.  DeusSpiritus  sanclus,  quia  tres 
■unt  unum  principium,  unde:  Tecum  principium  in 
die  virtutis  tux  (Psat.  cix).  Principium  temporis, 
uode :  Antequam  quidquam  faceref,  a  principio  or- 
dinata  sum  (Prov,  viii).  Principium  dignitatis, 
ande:  Ipse  cst  principium  viarum  Dei  (Job  xl). 
Principium  virtutis,  unde  ;  Jnitinm  sapientia^  tiwor 
Domini  (Pm/.  cx),  etirinicipium  vitiorum,  unde  : 
Initium  omnis  peccati  superbia  {Eceli,  x).  Dicitur 
etiam  principium  cujuslibet  rei  exordium,  unde  ' 


dflis  homo,  unde  :  Terra,  ne  opertas  sangiiineth  Jti- 
etum  [Job  xvi).  Vir  activus,  nnde  :  Advocavit  ca^tum 
desuper  ^  terram,  utdisrernatpopulum  suum  (Psal. 
xux).  }ien9  Siud\ioT]?^\inde :  Terrasuper  se  venientem 
bibens  iwbrem^  generat  herbam  optimam  (Heb.  vi). 
Opus  bonum,  unde :  Det  tibt  Deus  derore  caitiy  et  de 
pinguedine  terrae  abundunliam  frumenti,  vini  et  olei 
{Gen.  xxvii).  Sacra  Scriptura,  unde  :  Qui  operatur 
terram  tuamt  iaturabilur  panibut  (Prov.  xii).  Caro 
Christi,  uhde  :  Terra  data  eit  in  manu  ithpii.  Gosie- 
Btis  patria,  unde :  Credo  viderebona  Domini  interra 
vivenfium  (Psat.  xxvi).  Virgo  Maria,  unde  :  Terra 
nostra  dabit  fructum  suum  (Psal.  lxXxiv).  BffidulfrHs 
conversaiio  unde  :  Adkttsii  in  tcrra  venter  notter. 


Principium  loquendi  Domino  in  Osee  (Osee.  i).  Cum 

eaimdicitur:  lninitiotu,Domine,lerramfundastiynCarnB.V\svo\upias  unde :  iVon  invenielur  in  terra 

potesl  inteiligi  vel  de    principio  temporum,   quia      ttuiviter  viventium  (Job  xxviii).  Terrenus   intelle- 


terra  simul  fuit  cum  tempore  creata  ;  vel  de  prin- 
cipio  rerum,  id  est  de  Fiiio,  qui  est  omnium  rerum 
initium,  per  quem  et  in  quo  Deus  Pater  terram 
fundavit.  Nam  utrumque  de  ipso  legitur  :  Omnia 
per  ipsum  faeta  tnnt  (Joan.  i),  et  :  Omnia  m  sapi' 
entiti  fecistU  Domine  {Ezech.  xxviii).  In  uno  desi- 
gnatur  auctoritaa,  cum  dicitur  Pater  omnia  fecisse 
per  Filium,  quoniam  hoo  ipsum  Fiiius  accepit  a 
Patre.  Inalterovero  consubstantiaiitas  denotatur, 
oum  dicitur,  omnia  fecisse  Pater  in  Filio,  quia  Fi- 
liu8  ooDSubttaDtialis  est  Patri,  propter  quod  alibi 
dioit  :  Ego  in  PaLre^  et  Pater  in  me  est  (Joan.  x.)  Ad 
DotaBdam  tamen  distinctionem  trium  personarum 
iD  uoa  substantia.  dicit  Apo«tolus;quoda6t;'fo,  et 
per  ipsum,  et  in  ipso  sunt  omnia  (Rom.  xi).  Ergo  in 
initio  tu,  Domine^terram  fuuaasti^  hocest  in  inflmo 
collooaitti  ;  nam  inter  aBdiQcii  partes  est  inOmum 
[al.  in  omni  sdiflcio  plano  inflrmum]  funda- 
mentnmf  et  in  spherico  corpore  illud  est  inflmum, 
quod  est  medium.  Licct  autem  coelorum  et  terra* 
rum  distinctio  nimis  prolixa  pateat  in  Scripturis, 
^»ia  tamen  ad  intelligentiam  hujus  loci  e»t  maxime 
Deceasaria,  oportet  illam  hic  exprimi  sub  eompen- 
dio  oompreheneam.  Terra  ergo  est  machina  mun- 
dialiSy  unde  :  /n  principio  creavii  Deus  coelum  et 
t$rram  (Gen.\)y  id  ett  naturam  angelioam  et  mun- 
dMiam.  Quartum  elementum  onde:  Vocuvit  Detu 
aridam  terram  (Ibid.)  Quslibet  regio,  unde  :  Primo 
tempore  alleviata  est  terra  Zabuton  et  terra  Nepfha'  jj  niolumsuni  tpirituatianequitixincmle$iibut(Epfist. 


ctus,  unde  :  Argentum  igne  examinatum,  probatum 
ierras,  purgalum  septuplum  {Psat.  xi).  Peccatum, 
unde  :  Terram  comedet  cunctis  diebus  vitx  tux(Gen. 
iii).  Mens  reprobi,  unde :  lerra  proferens  spihat  et 
tributoSy  reproba  est^  et  mafedicto  proxima  (Heb.  vi), 
Infernus,  unde  :  Aniequam  vadam  ad  terram  fene' 
brosam  et  opertam  mortis  caligine  (Job  x).  QuamviB 
autem  terram  bonam  Deus  Pater  creavit  in  initio^ 
id  est  in  Filio,  terramtamen.secundum  quod  qua- 
tuor  primis  modis  accipitur  in  initio  temporis.  cum 
tempore  ipsecreavit.  Etoperamanuum  tuarum  suni 
cosli. 

Est  coelum  divinum,  nnde ':  Descendi  de  cmto 
(Joan.  v),  id  est,  de  arcano  majestatis  divins  fa- 
ctos  visibilis  :  et  :  tiamoascenditin  cirtum^nisi  qtd 
de  cosio  descendii  (Joan.  iii).  Empyreum  unde  :  In 
principio  creavit  Deus  castum  et  terram  (Gen.  i)  Si- 
dereum  unde  :  Fiant  luminaria  magna  in  firma» 
mento  coeli  (ibid.).  Et  aereum,  unde:  Aves  cceli  co- 
mederunt  ittud  [Luc.  viii).  Item  coelum  angeli  sant, 
Qnde:  Gelu  de  coslo  quis  genuit?  Job.  zxxviii.) 
Sancti  prffidicatores,  unde :  Cceli  enarranf  gloriam 
Dei  (Psat.  xviii).  Fidelis  anima,  unde  :  Cxlum  mi- 
hi,  sedes  est  (Isa.  lxvi  ).  Sacra  Scriptura,  unde: 
Coflum ut  liber  pticabitvr  (Apoc.  vi).  Spiritualis  vita, 
unde :  Nostra  conversntio  in  easlis  est  (Pfiil.  iii). 
Pneterea  diaboli  et  an^oli  ejus,  qui  secundum  Apo- 


lim  (Ita.  fz).  HaBC  est  habitabilis  zona,  unde  dici- 
tur :  Rett  notier,  Deusante  ttecula  operatut  ett  talu' 
ieminmedio  terraB(Psal.  lxxiii).  Humana  natura, 
unde :  Vot  ettit  sal  terrx  (Matih.  v).  Caro  nostra, 
iKide:  Terramungulafodit(Job  xxxix).  Sublimalia 
aer,  unde :  Projectus  est  draeo  magnus,  serpens  an* 
iiquus  in  tetram  (Apoc.  xii),  id  est  hunc  aerem  ca- 
liginosum.  Sanota  Ecclesia.  unde  :  Benedixisti,  Do- 
miue,  terram  Itiam  [Ptal.  lxzxiv).  Perfida Synagoga, 
mide :  Vitii  angelum  foriem  descendentem  de  ccelo^ 
M  deaotrU^m  podem  posuii  sttper  ware,  sinistrum  au- 
tem  super  terram  (Apoc.  x)  Gentilis  populus,  unde  : 
Pottula  a  mOf  et  dabo  tibi  gentes  fidredHaiem  tuam, 


vr),  nnde  :  Ignis  de  cfelo  eecidit^  ei  iaetat  ovet  et  pttO' 
rot  consumptU  (Job  \).  Iliceat,  qui  elatus  in  super- 
biam  deseipsodicehat :  Aecendam  in  ccBlam,  etpo* 
nam  sedem  meam  ad  Aquilonem,  timilis  ero  AiMt' 
timo  (Isai.  xiv)  :  et  ipFum  imitaDttir  superbi,  qui 
ponuntincmlum  oesuum,  cum  eorum  linguatrana- 
eat  super  terram.  Omnes  hos  ccelos,  prster  ulti- 
mos,  qoi  Bunfmali,  fecit  primum  caslum,  quod  noa 
est  factura  sed  factor,  et  ideoei  dioitur  :  Operamth' 
nuum  itiartffR,  id  est  tufe  potcstatie,  tuntcesti^  quto 
eum  eit  uoa,  per  manus  tamen  pluraliter  dew^ft- 
tur,  propter  diversos  efifectus,  qui  creat,  diapoiiit» 
continet,  et  gubernat,  sicut  et  alibi  dicitur  :  Manut 


1107 


INNOCBNTII  ni  PAPJE  OPUSCULA  DUBIA. 


tux,  Donine  feeerunt,  mey  el  plasmaverunt  me  {Job.  X  vulnut  populi  sui,  et  percussuram  plagx  ejus 


x),  etc, 

Ipsi  peribunij  tu  autem  permanebis  [al.  permanes]^ 
et  omnes  ut  [al  sicut]  vestimentum  veterascent.  Et 
sicut  opertorium  mutabis  eos,  el  muiabuntur. 

Super  boc  Scripturae  divinae  non  solum  varia,  sed 
et  coDtraria  videntur  testimonia  pertulisse.^Ecce 
enim  Psalmista  lestatur,  quo'1  co3liperibuntj  et  om- 
nes  ut  vestimentum  veierascent.  Huic  consonat  Pe- 
trus  apostolus,  dicens  :  Adveniet  dies  Domini  sicut 
fur,  inquocaslimagnoimpeiutransibunt  [11  Petr.  iii), 
Idemque  de  coelo  et  terra  testatur,  quod  ceeli  qui 
nunc  sunty  et  terra^  todem  verbo  repositi  sunt,  igni 
servati  in  diem  judicii  (Ibid.).  Vcritas  quoque  dioit 
iu  Evangelio  :  Cmium  et  terra  transiltunt,  verba  au- 


verit  (Isa.  sxx).  Salubre  consilium  dedit  Apos 
Noii  plus  sapere,  guam  oportet  sapere^  sed  saj. 
sohrielatem  {Rom.  xii)  ;  et  alius  :  AU*ora  ten 
sieriSy  et  majora  te  ne  fueris  tcruiatus  (£ri 
quia  defecerunt  scrutantes  scrutinio  {Psal. 
Quid  enim  saeculi  pra^cessit  iniiiumyet  quid 
iinem  sequatur,  velatasunt  nobis :  mediavei 
manifesta,  quod  in  duobus  Serapbin  est  egrei 
signatum,  qui  duabus  alis  velabant  Domini  \ 
et  duabuh  velabant  pedes  ipsitis,  et  duubus  v^ 
{Isa.  vi).  Sane  vero  potest  inteliigi,  qaod  coi 
tur :  Ipsi  peribunt,  verbum  non  actum,  sed  i 
dinem  notat:quiaquodde  nihilo  factum  est 
raliterredirepossetinnibilum  :sed  quadame: 


tem  mea  non  transibunt  (Luc.  xxi).  Contrarium  vero  g  perpetuoconservabuntur,cumetdeangeiis8Ci 


videtur  idem  Psalmista  dixisse,qni  curo  praamisis- 
set  in  psalmo  :  Laudate  eum  casli  cosiorum^  et  aquas 
quas  super  casios  tunt  iaudent  nomen  Domini  {Ibid.), 
oonsequenter  adjungit :  Statuitea  in  seternum  et  in 
tsscutum  sxcuii  {Ibid.  ).  Et  Salomon  :  Terra,  inquit, 
in  aetemum  stat  {Eccies.  i).  Idemque  de  cgbIo  dicit 
et  terra.  Novimus,  Domine,  quod  fabricasti  tibi  do- 
mum  perpetuam,  coelum  et  terram  et  mare  ;  quam- 
vis  in  Apocalypsi  dicatur,  quod  mare  jam  non  erit 
{Apoc.  xxi) 

Ne  vero  sacraB  Scripturassibi  contradicere  videan- 
tur,  dicatur  quod  revera  coeium  et  terra  transibunt 
{Malth.  xxiv),  quantum  ad  qualitatem  et  formam, 
sed  permanebunt,  quantum  ad  substatiam  el  na- 
toram.  Et  de  coelis  quidem  aereis  planum  est,quod 


sit  quoniam  qui  ei  terviunt  non  sunt  stabiU 
IV,  quod  uiique  referendum  est  ad  naturan 
inlelliguturdejusti8,quiet8icGeIidicaDtur,qc 
eorum  conversatio  est  in  coslit  {Philip,  iii), 
tamen  secundum  corpus  peribunt :  quod  est 
vestimentum.  Et  propterea  recte  dicitur,  qu 
nes  ui  vestimentum  veteraseent,  id  est  quanti 
corpus  deficient,  qaia  quod  veteraacit  et  se 
prope  interitum  est.. 

Et  sicut  opertorium  mutabis  eos  et  ntutai 
Opertorium  frequenler  et  multipliciter  mati 
mundo;  quoniam  homo  natusde  mulierr,  bi 
vens  tempore,  nunquam  in  eodem  statu  pemun 
xiv).Quis  autem  universas  mutationes  morta 
minis  valeatexpiicare?  UndesufQciat  bic  ex 


^  ^  'T t% f 

ipsi  et  terra  perignem  absquedublio  purgabuntur,  ^  duas.  Tu  ergo  eos,  id  cstjustos,  quicoeli  vo< 


et  inmeiiorcm  formamtransibunt,  sicut  Pctrus  ait, 
quod  cobU  ardcnles  solventur,  eiementa  vero  ignisar- 
dore  tabescent  {II  Petr.  iii),  quod  hic  aperte  nota- 
tur,  cum  dicitur:  Sicut  opertorium  mutabis  eos,  et 
mutabuntur.  De  superioribus  autem  cgbIis  cum  side- 
ribus  etlaliis  luminaribus  non  est  certum  omnino, 
utrum  et  ipsi  sint  aliquatenus  immutandi,  cum  ad 
eo8  foetor  et  fceditas  ex  pravis  hominum  operibus 
non  pervenerit:  quanquaminillisangeli  peccaverint 
apostatici,  qui  sunt  de  coelo  projecti.  Nam  in  ange- 
lis  suis  reperit  pravitatem  {Job  iv).  Et  quidem  Joan- 
nes  apostolus  in  Apocalypsi  testatur  dixisse  illum 
qui  sedebat  in  throno  :  Ecce  nova  facio  omnia,  se  • 
que  vidisseca/ttm  novumet  terram  novam.  Primum 


in  mortis  dissolutione  mutabis  ;  et  ipsi  tani 
resurrectionis  gloria  mutabuntur.  Sed  et  coeli 
rialis  recteoperlorio  comparantur,  quia  cffitei 
riunt  infra  posita  ;  unde  cceli  dicti  sunt  a  co 
Coeii  ergo  peribunt. 
Tu  autem  idem  ipse  es  et  anni  tui  non  defici 
Quia  invariabilis  es  omnino  et  immutabilia 
babens  in  te,  nisi  te,  nec  in  te  aliud  est  hal> 
habito,  necaliud  habitumabbabente,  quami 
bentisnullussit  habitue,  nec  aiicujushabitusi 
sit  habens,  cum  ens  idem  sit  in  te  omnino, 
esse ;  nam  esse  non  esl  aiiud,  quam  quod  es 
iden  omnino  Ei  anni  tui  non  deficient.  Hoc 
rius  expositum  est,  sed  repetit  illud,  ut  add< 


enim  ca^ium  abiit  et  prima   terra   {Apoc.  xxij.  Et  D      Fiiii  seroorum  tuorum   inhabitabunt  [al.    k 


Isaias  :  Ecce  egocreo  c^lum  novnm  et  novamterram^ 
et  non  enjtnt  in  memoriapriora{lm.  lxv).  In  Apoca- 
lypsiveroJoaonis  legitur,  quod  civitas  nonegetsoie, 
neque  iuna^ut  luceant  inea,nam  claritas  Deiiilumi" 
nat  eam^  utlucerna  ejus  est  Aynus  Apnc.  xxi).  item 
Isaias  :  Non  erit  tibi  amplins  sol  ad  iurendum  per 
diem,  nec  sptendor  tunm  iiiuminabit  te,  sed  erit  tibi, 
Dominus  inlucem  sempitemam,  et  Deus  tutuin  gio- 
riamtuam(1sa.  LX).Idcmautem  alibi  dicit,  quoderit 
lux  lunai^^sieut  iuxsolis  et\tux  solis  erit  septempliciter, 
tieut  lux  septem  dierum,  indiequa  ailigaverit  Dominus 


bunt\  ibi,  et  semen  eonim  in  ssrcuium  diriget% 
Lar^'us  est  Dominus  et  benignus,  gloriam 
communicans  servis  suIb.  Ibi  ergo,  id  est  in 
tuis  habitabunt,  id  est  perpeluo  permanebuD 
servorum  tuorum,  id  est  iniitatores  apostolorni 
supradicti  sunt  servi  tui  :  nec  taotom  ipse  ^ 
rum  Glii,  sed  eorum  semen,  id  est  omoes  qui  < 
Odem  et  opera  imitantur,  dirigentur  in  smn 
sasculi,  hoc  est  in  aeternitatiR  gloriam  perdac( 
l.aetaccnclu8io,  quae  felicitatis  deterno  gaudia ; 
mittit. 


109 


OOMIiBNT.  IN  Vn  PSALMOB  PQSNITBNT.  -^  PSAL.  VI. 


1110 


In  psalmum  sextum  poenitentialem  Elucidatio.  Titulus  autem  hujus  psalmi  talis  est : 

Canticam  graduum.  —  Tituli  ejusdem  explicatio. 


r. . 


Psalmus  iste  inter  cantica  graduum  est  undeci-  X 
mu8,  et  inter  pcenitentialfis  psalmos  est  eextus.Per 
seaarium  autem  notatur  perfectio,  quia  senarius 
numerus  est  perfeotus,  eo  quod  redditur  ex  suis 
partibus  aggregatis.  Unde  sexto  die  perfecit  Deus 
coBlum  et  terram,  et  oronem  ornatum  eorum  (Gen. 
n).  Et  cum  in  plenitudine  temporis  sexta  venisset 
otate,  sexta  die  sub  hora  sexta  genus  redemit  hu- 
manum ;  idemque  sex  ultima  verba  dixit  in  cruce. 
Per  undenarium  vero  transgressio  designatur,quia 
iindenarius  denarium  legis  excedit.et  ad  duodena- 
rium  apostolicum  non  pertingit.Unde  undeoim  quo- 
que  yela  capillacia  sive  saga  cilicina  erant  in  ta- 
bernaculo  Domini,  et  undeoim  sunt  psalmi  Asapb, 


et  hoc  numero  remanserunt  apostoii  subtracto  pro- 
ditore  Juda,  sed  ad  duodenarium  redierunt,sub8ti- 
tuto  Matthia.  His  ergo  dfttur  intelligi,  quod  quan- 
taecunque  pcrfectionis  existat  aliquis,non  tamen  est 
sine  omni  peccato.  Nam  si  dixerimus,  quod  pecca^ 
tum  non  habemus^  nos  ipsos  seducimuSf  el  veritas  in 
nohis  non  est  (/  Joan.  i),  quoniam  tfi  muttis  oflen' 
dimus  omnes  {Jac.  1 1),  Salomone  testante  :  Quis 
potest  dicere  :  Mundum  est  cor  meum,  et  purus  sum 
a  peccato  f  {Prov.  xx).  Quia  nullus  in  hac  vita  mor- 
tali  adeo  est  perfectus,  cui  poBqitentia  pro  peccato 
necessaria  non  exi8tat,quod  bene  siguiflcat  in  hoc 
loco  undenarius  senario  copulatus. 


Psalmi  centesimi  vigesimi  noni  in  ordine  Psalmorum,  in  ordine  vero  poRnitentialum  psalmo- 

rum  sexti  explicatio 


De  profimdis  clamavi  ad  te^  DominCt   Domine, 
eaeaudi  vocem  meam. 

Psalmus  iHte  octo  continet  versus,  monens  et  do- 
cens  nos  ita  debere  percurrere  septem  hujus  ssculi 
dies,  ut  ad  diem  rosurrectionis  octavum  mereamur 
feliciter  pervenire,in  quo  Deus  ab  omni  corruptione 
oircumcidet  electos,  et  tunc  ex  toto  redimet  Israel 
ex  omnibus  iniquitatibus  ejus.Oslendit  autem  pce- 
nitens  in  hoc  psalmo,  unde  damaverit,  quoniam 
De  profundiSy  non  uno  tantum,  sed  multis. Ad  quem  ? 
quooiam  ad  te.Domine  qui  solus  praBvales  hberare. 
Quid?  hoo  videlicet :  Exaudi  oraiionem  meam.  Quo 
affectu  ?  Gerte  bumili  et  devoto,  unde :  Fiant  aures 
tuse  intendentes  in  orationem  servi  tui.  Quanta  ne- 
ce88itate?MagnaquidemetmuIla;  quoniamjunt^ui- 
tates  observaveris  Domine,  Oomine  qvis  sustinebii  ? 
Qua  flducia?  Plena  pariter  et  secura; ^uoniam  apud 
te  propitiatio  est^  et  propter  legem  tuam  sustinui  le, 
Domim.  Quomodo?  sperando  et  8U8linendo,unde : 
Sustinuit  anima  mea  in  verbo  ejus^  speravit  anima 
mea  in  Domino.  Quandiu  ?  A  custodia  matutina 
usgue  ad  noctemy  speret  Israel  in  Domino,  in  pro- 
Bperis  videlicet  et  adversis.Qua  de  causa?  quia  Deus 
et  volens  et  valens  liberare  tu  es ;  nam  apud  Domi» 
num  misericordia  esi,  et  copiosa  apud  eum  redemptio. 
Quo  denique  flne?  Utique  grato  et  salutari ;  quia 
ipse  redimet  Israei  ex  omnibus  iniquitatibus  ejus.ET- 
go  :  De  profundis  clamavi  ad  te,Domine,  Domineexau- 
di  orationem  meam.  Est  profundum  divin»  sapien* 
tiflB,  de  quo  dicitur  :  Domine,  nimis  profundae  sunt 
cogiiationes  iux  {Psal.  xci).  Profundum  sacrae  8cri- 
pturae,  de  quo  legitur :  Heveiat  profundade  tenebri^ 
{Job  xii).Et  profondam  humaDas  conscientiffi  dequo 


B  scribitur :  Profundum  est  cor  hominis  et  inscruiabile 
(Jer.  xvii).  Itemque  profundum  damnabilis  culps, 
unde :  Impius  cum  venerit  in  profundum  peccatorum 
coniemnit  {Prov,  xviii).  Profundum  saecularis  mise* 
ri«,  unde :  Infixus  sum  in  iimo  profundi  {Psai.  lxviii). 
Et  profundum  internalis  gehennae,  undc.:  Pete  tibi 
signum  a  Domino  Deo  tuo  in  profundum  inferni  {Isa. 
VII).  De  omnibus  his  profundis  aliqui  clamant,  et 
exaudiri  merentur,uIlimo  duntaxat  excepto,de  quo 
clamans  nullatenusexauditur,  quoniam  in  inforno 
nulla  est  redemptio.  Unde  cum  dives  ille,qui  sepul- 
tus  fuerat  in  inferno,  clamasset  :  Pater  Abraham^ 
miserere  mei  (Luc.  xvi),  etc,  de  primo  profundo 
Apostolus  admirando  clumabal:  O  aititudo  divitia- 
rum  sapientise  et  scieniix  Dei,  qmm  inscrutabiiia 

f%  sunt  judicia  ejus^  et  invcsiigabiies  vise  ejus  I  Quis 
cognovit  sensum  Dominij  aut  quis  consiiiarius  ejus 
fuit  ?  {Rom.  XI).  Ipse  quoque  raptus  est  usque  ad 
tertium  ccelum,  ubi  audivit  arcana  verbot  quas  non 
iicet  homini  loqui  (II  Cor.  xii).  De  secundo  profun- 
do  clamabat  orando  David  :  Revela  ocutos  meos^  ei 
considerabo  mirabilia  de  lege  tua;  et  Dominus  reve- 
lavit  auriculam  ejus,  quia  super  senes  intellexit 
(Psal.  Gxviii).  De  tertiu  profundo  Daniel  orando 
clamabat  ad  Dominum,  suis  sociis  indicando  regni 
negotium^  ut  quxrtrent  misericordiam  a  facie  Dei 
cobH,  super  sacramento  regis,  ne  ipsi  perirent  cum 
cxteris  sapieniibus  Babylonis  (Dan.  u).  Et  quidem 
meruit  exaudiri,  quia  tunc  ei  nocte  per  visionem 
mysterium  revelatum  est.  De  quarto  profundo  pa* 
blicanus ingemiscendo  olamabat:  Deus  propitius  esto 

^  nitTii  peccatori,  et  ipse  in  domum  suam  justificatus 
descendit  {Luc.  xviii).  De  quinto  profundo  Petrus 


1111 


INNOCBNTII  in  PAP^  0PU8CULA  DUBIA. 


M12 


naufragando  clamabat :  Domine,  salvum  me  fac^  et  \ 
continuo  exlendeai  Jesus  manum  apprekendit  eum 
dicens :  Modicx  fidei,  quare  dubilastif  {Matth.  xiv). 
Gsterum  sub  his  profuDdis  quidam  jacentitasub- 
mersi,  ut  omnino  non  clameot,  de  quibus  dicitur^ 
Defeneruat  in  profundum  tanquam  lapis  (Matth. 
xviii).  Talis  erat  is,  qui  dicebat  :  Major  est  iniqui- 
tas  mea^  quam  ul  veniam  merear  (Gen.  iv).  Nimis 
enim  sunt  in  protundo  suBmersi,qui  cum  peccatis 
sfnt  obrati,  et  iniquitatibus  pressi,  nec  ipsi  cla« 
mant,  nec  alios  volunt  audire  clamantes^quia  etiam 
damare  monentes  irridont.  Scieos  autera  bic  poe- 
nitens,  qood  Dominus  ex  Basan  convertit  (Psal. 
Lxvii)  et  mittit  crystallum  suam  sicut  buccellas  {Psat. 
cxLVii),  claoiat  ad  eum,  qui  Jonam  in  ventre  ceti 


Et  hsc  est  duplex,  videlicet,  auris  intelligcntic. 
de  qua  dicitur  :  Qui  hahd  aures  audiendi,  awdist 
quid  spiritus  dicat  Ecclesiis   (Apoc,   ii).    Et  aaris 
obedientiae,  de  qua  legitur  :  Populus  quem  non  ee- 
gnovi^  servivit  mihi^  in  auditu  auris  obedivit  miki 
(Psal,  xv(i).  Auris  quoque  dsmonis  dupiex  esUuQi 
quam  obturat  ad  honam,  ande  :   Puror  ilte  jnm- 
dum  similitudinem  serpentis^  sieut  aspidis  suriB^ 
et  obturantis  aures  suas  (PsiU.  lvii),  et  alia  qotm 
inclinat  ad  malum,  nnde  :  Sonitus  terroris  ssmper 
in  aurtbus  ejus^  et  cum  pax  fueril,  ilie  setnper  tiut- 
iias  suspicaiur  (Job  xv).  Gsterum  auris  Dei,  licei 
sit  ana,  quia  tamen  mnltos  babet  efiFecii»,  pcBoi- 
tens  hic  pluraliter  dicit  :  Fiant  aures  tust^  id  esi 
auditus  misericordiA  tus,  anos  ad   remitiendQm 


I 


clamantem  audivit  [Matlh.  xii).  Clamat  ulique  non  n  culpam,  et  aliae  ad  dimittendum   p^Boam,  ftant. 


tam  voce,  quam  corde,  tortiter  et  instanter,ejusex. 
emplo,  qui  suo  forti  clamore  et  instanti  illuminari 
promeruit,  quem  cum  turbs  increparent  undique, 
ut  taceret,  ipse  magis  ac  magis  clamabat :  Jesu  fili 
David,  miserere  mei,  suoque  clamore  fecit  stare  Je- 
aum,  et  sic  clamans  ohtinuit  quod  volehat  {Luc, 
xviii);  quia  de  profundis  clamabat,id  est  de  intimis 
visceribus  et  ocultis  meduUis,  de  quibue  olamor 
egrediens  usque  ad  ccBlum,  ad  Dei  aures  ascendit. 
Glamat  autem  bic  pcenitens  non  de  uno  tantum 
profundo,8ed  de  multis  profundi8,videlicet  de  pro- 
fbndo  perversitatis,  et  de  profundo  adversitatis, 
flive  de  profundo  culps,  et  de  profundo  mi8eriae,in 
quihus  se  eentitjacere  submersum,  cum  non  dicat : 
Clamo,  tanquam  incipiat  nunc  clamare,  sed  dicit: 


inquam,  intendentes  in  orattonem  servi  Itit,  hoe  est 
intendat  misericordia  tua  mihi,  ut  ei  colpam  di* 
mittas  et  pcdnam,  quia  seruus  iuus  sum^  ei  fUiM 
ancilise  tuse  (Psat,  cxv).  Servus  conditione,  redem-* 
ptione,  et  professione.  Ut  autem  sim  eervus  toni 
veneratione,  devotione,  dilectione,  libera  me  a  se^ 
vitute  peooati,  de  qua  legitar  :  €um  servi  esseiis 
peceati,  tiberi  fuisiis  }usiUim  {Rom.  vi) :  nam  a  qno 
quis  vincitur,  et  ejus  servus  efQcitur.  De  talibui 
scriptum  eat :  Serve  nequam,  omne  debiium  dimisi 
tibi,  quia  rogasti  me,  nonne  oportuit  et  te  miureri 
connervi  tui,  sicui  et  ego  miserHui  sum  tui  f  {Malik. 
xviii) :  unde  :  Servo  pessimo  latus  sangmnare  (Jtoii 
ZLii).  Cibaria  et  virga^  et  onus  asino,  pams  d 
disciplina,  et  opus  servo  (Eecli,  xxxiii).   Pae   me 


Ctamavi,  tanqnam  a  longo  tempore  jam  clamave-  ^  servum  justitiae,  ut  sim  ex  illiBy  de  quibue  legi- 

ril :  quoniam  oportet  semper  orare,  et  non  deficere 

{Ibid.),  Clamuviy  inquam,  ud  /«,  DominCt  qui  cum 

sis  omnipotens,  potonses  liberare.  Fidu^ialiter  er- 

^o  clamavi^  boc  scilicet  :  Domine,  esraudi  orationem 

meam,  quia  licet  ego  indignus  sum  exaudiri,  pro- 

ptornimiasoffensa8,etinnumerasoegligentia8meas, 

ta  tamen  dignus  exaudire,  propler  tuam  pietatem 

immensam  et  misericordiam    inflnitam.  Quapro- 

pter. 

Fiant  aures  tucC  intendentes  in  orationem  serui  tui 
[al.  in  vocem  deprecaiionis  me«], 

Est  auris  numinis,  auris  bominis  etuuris  dflemo- 
nis.  Quslibet  autem  multipliciter  accipitur  in  Scri- 
pturis ;  nam  auris  numinis  ipsa  cst,  quam  Deus 


tur  .  Servus  meus  es  tu,  in  te  gloriaber  (Isai. 
XLix).  Ei :  in  servis  suis  conBolabilnr  Deus  (Psat, 
Gixxiv^.  Servile  Domino  in  timore  et  exsuitale  ei 
cum  tremore  (Psat,  ii).  Spero  antem.  quod  velis 
et  digneris  hoc  fkcere  quia  cum  sis  Dominue  om* 
nium,  factus  es  pro  me  servua.  sioutde  te  FiolaB 
apostolus  ait:  Cum  in  forma  Dei  essei^non  rapinam 
arbiiratus  esty  esse  se  xqualem  Deo,  sed  eacinamml 
se,  formam  servi  accipiens,  in  simMiHuHmem  heml' 
num  factust  et  habitu  inventus  ut  homo  (Pkilip.  n). 
Bt  Deus  Pater  per  Isaiam  :  Eoce  sereus  mems^  m- 
scipiam  eum  ilsai,  xlit).  Est  ergo  serviiue  hontt 
id  est,  huroilitatis,  de  qua  Dominus  ait:  Qui  mmjm 
est  inier  vos,  erif  omnium  servus  {Mnre.  x)^  et  eer- 


aperit  ad  clementiam.  et  hfrc  pst  auris  raisericor  -  D  vitus  mala,id  est.  iniquitatis,  de  qua  Verltaa  dieit : 


diae,  de  qua  dicilur  :  Inclina,  Domine,  nurem  tuam, 
et  exaudi  me{Psat.  lxxxv)  :  unde  :  Audiiit  Dominus, 
et  misertus  est  mei  {Psal.  xxix).  Et  auris  quum  ape- 
rit  ad  vindictam,  et  hsc  cst  auris  justitise,  do  qua 
legitur  :  Auris  coBli  dijudicat  omnia  (Matlh.  xvi), 
unde  :  Audivit  Dominus  el  sprevit,  et  ad  nihilum 
redegit  nimis  Israet  (Psal.  lxxvii).  Auris  hominis 
alia  corporalis,  de  qua  dicitur:  tfec  oculus  vidit.nec 
aurisaudiint^nec  in  cor  hominis  ascendii.qux  prxpa^ 
ravit  Deus  diligentibus  se  (l  Cor,  ii),  etc.Alia  spiritua- 
lie,  de  qua  dicitur  :  Auris  audiens  beatificabat  me,et 
oeutus  videns  testimonium  reddebai  mihi  (Job  xxu). 


Qui  facit  peccatum,  servus  est  peceaH  iJ6en.  vm). 
Et  servitus  TndifTerens,  id  est  neceflsitatre,  de  tfsa 
dicit  Apostolns  :  Servus  voratuses,  nen  sit  tihi  emrw, 
sed  si  pntes  liber  fieri,  magis  utere  (I  Cor,  vn). 
Itemque  alibi  :  Servi  subditi  Mtote  in  omni  timem 
dminis,  non  tantum  bonis  ^  modestis^  sed  et  dtsee^ 
lis  (I  Petr.  ii).  Ergo  fiani  aures  tuse  inlendentes  in 
oraiionem  servi  ftti. 

Si  iniquitates  observaverfs,  Domine^  Domine  gmis 
sustinebit  ^ 

Duplex  est  observatio.  una  quidem  ad  oonsida- 
randam»et  explorandum:  alia  yero  ad  obediendom 


1113 


COMMENT.  IN  VII  PSALM08  PCBNITBNT,  —  PSAL.  VI. 


1114 


et  obsequcndum  :  de  illa  legitur :  Observasti  omnes  X 
semilas  meas,  et  vestigia  pedum  meorum  considerasti 
{Job,  xm),  etc„  et :  Pharisxi  obsenabant  Domi- 
num  [Luc.  vi)  ut  caperent  eum  in  sermone  {Matth. 
xxii).  r>e  ista  dicitur  :  Deuui  time,  et  mandala  ejus 
observa,  hoc  est  omnis  homo  {Eccle,  xii) ;  et :  Si  vis 
iotrare  ad  vitam,  observa  mandata  {Prov.  vii).  Si 
ergo  tn,  Domine  observaveris^  id  est  ad  poenam 
sternam  servaveris  iniquitates  cujuslibct,  Domine 
quis  substinebit  te  judiccm  ?  Non  ait:  Ego  non  su- 
stinebo,  sed  quis  sustinebii  ?  Quasi  diceret :  Pene 
Dullus  :  quia  prope  omnis  conscientia  suis  cogita- 
tionibus  accusatur,  undc :  Sijustus  vix  salvabitur^ 
tmptus  et  peccafor  ubi  parebunt  ?  {Petr.  iv.)  Quanto 
miniis  ego  potero  sustinere,  qui  sum  repletusini- 
quitatibus  ?  Quoniam  iniquitates  mest  supergressse  ^ 
sunt  capui  meum  ei  sicut  onu^  grave  gravatse  sunt 
ntper  me  {Psal.  xxxvii).  De  bis  ergo  profiindis  cla* 
maM,  postulansexaiidiri,  ut  iniquitales  meas  ta, 
Domine,  Don  observee.  Et  qoMem  ekaudiri  eon*- 
fldo. 

Quia  apud  te  propitiatio  est,  et  propter  tegem  tuam 
gmtinui  te,  Domine. 

Idem    est  propitiator  et    propitiatio,   medicua 

et  tuedicina,  sacerdos  et  sacrificium  videlicet,  uni- 

genitus  Dei    Filius  Jesus  Gbristus,   Verbum   in 

principio   apud    Deum   {Joan.    i) ;   de  quo  Joan- 

nes    apostolus    ait :     Advocatum    habemus   apud 

beum  Patrem  Jesum  Christum,  et  ipse  est  propitia- 

tio  pro  peccatis  noslris  (/  Joan.   ii).    Ergo  apud  te, 

Pater  omnipotens,  est  propitiatio  nostra,   vivens  n 

semperad  interpetlandum  pro  nobis  {Hebr.  vii).  Neo 

dubito  quin  obtineat  quod  implorat,  quoniam  ut 

inquil  Apostolus,  prosuarevenntiaeigL\id\[ur(Uebr. 

v),  quemadmodum  ipsedicit  ad  Patrem  :  Egoautem 

sciebam  quia  semper  me  audis  {Joan.  ii).  Nam  idem 

postulat  et  exaudit,  postulat  quidem,  ot   bomo,  et 

ex^udit,  ut  Deus  ;  quia  Verbvm  eratapud  Deum,  et 

Deus  erat  Verbum  {Joan.  i).  Pjtest  ergo   sic  notari 

Trinitas  personarum,  ut  fideliter  et  recte  dicatur 

apud  te  Pater  propitiatio  est  Filius.  Et  propter  le- 

gem  tuam,  videlicct  Spiritum  sancturo,  qui  estlex 

salutaris,  scripta,    non  in   tabulis  lapideis,  sed   in 

cordibus  bominum  (If  Cor.  in) ;  quia  eharitas   Dei 

diffusa  e$t  in  cordibtis  nostm  per  Spiriium  sanctum, 

qui  datus  est  nobis  (Rom.  v).  Propter  hanc,  inquum, 

legem,  quaiest  charitastua,  benignitastua,  unctio  D 

tua,  docens  de  omnibus,  sustinui,  hoc  cst  exspe- 

ctavi  te,  Domine,  ut  por  rumdom  Spiritum   tuum 

mihi  peccata  dimittas,  ct  sic,  qui  paulo  autc  dico- 

b.im,  quod  si  observares  iniquitales,  sustinere  non 

possem,  jam  dicam,  quod  propter  legem  tuamsusti' 

nui  fCy  Don*ine.  HicsaneSpiritus  pstlexgratin3,  qus 

quinquagesimo  die  in   sono  et  igne  apoetolis   est 

data  de  coelo  {Aet.  ii),  sicut  olim  lex  littcra;    quin- 

quagesimo  die  fuit  data  Judsis  in  fulgere  ac  toni- 

truo  de  monte  Sina  (Exod.  xix).  Multiplex  autem  lcx 

legitur  in  Sorlptnria.  Lex  gratis,  lex  justitie,   lex 

clemeodie,  lex  naturo,  lexScripturaB  et  lex  calp«. 


De  prima  :  Lex  Dominiimmaeulata,  irreprehemibi' 
lis,  convertens  animas  {Psal.  xviii).  Nam  lex  per 
Moysen  data,  est  graiia  ei  veritas  per  Jesum  Chri- 
stum  facta  est  {Joan.  i).  De  sccunda  :  Propter  hoe 
legem  statuit  delinquentibusin  via  {Psal.  xxiv).  Rt  : 
Israel  in  lege  Justitise  non  pervenit  {Rom,  ix).  De 
ieri\9L  :  Lex  cleme»tise  in  ore  ejus  {Prov.  xxx).  De 
quarta:  Cum  gentes  ea,qux  tegis  sunt,  naiuraliter 
faciunt,  ipsi  sihisunt  tex  {Rom.  ii).  De  quinfa:  Lex 
iubintravitj  tU  abundaret  detictum  {Rom.  v).  De 
sexta  :  Sentio  aliam  legHm  in  membri$  meit  repu* 
gnantem  tegi  mentis  mese,  et  chptivantem  me  in  l^e 
peccati  {Rom.  yii).  Ergo  propter  tegem  ciementisB 
toas,  toam  semper  propitiationem  exspectans  sum. 
Aiioqui  pro  moltitudine,  magnitudine  ac  turpitu- 
dine  iniquitatum  mearum  prnitosdesperassem.Sed 
nollus  omnino  do57peret ,  quia  apudte  propiiiatio, 
id  esft  propitiator  existit,  qui  quidem  distinctus  e^t 
a  te  in  persona,  sed  idem  tecum  est  In  essentta, 
consubetatitialib  et  coomnipotens,  cottqualis  et  eoid- 
ternus,  cum  Spiritu  Paracleto  qni  ab  otroqfue  pro- 
cedit.  Et  !deo. 

Su^tinuit  anima  mea  in  verbo  ejus,  speravit  anima 
mea  in  Domino. 

Quem  propitiationem  prscdixerat,  modo  verbum 
appellat :  quia  ut  propitiatio  nobis  fieret,  Verbum 
caro  fnctum  est  et  habitavit  in  nobis  iJoan.  i).  Unus 
bio  erat  ex  illis,  qui  cum  nimio  desiderio  Bedem- 
ptoris  exspectabant  adventum,  dicentes  :  Feni,  Do- 
mine  ( 4poc.  xxii),  at  noli  tardare,  relaxa  facinort 
plebis  tus  Israel.  Domtne  Deus  virtutuniy  convtrte 
nos,  et  osiende  faciem  tuam,  et  salvi  erimus  {Psat. 
Lxxxix).  Utinam  dirumperes  coelos  et  descenderes 
{tsa.  LXiv).  Bxcita  potentiam  tuam,  et  veni,  ut  sal- 
vos  nosfacias  {Psat.  lxix;.  Ostende  nolns,  Domine^ 
misericordiam  iuam^  et  salutare  tuum  da  nobis 
{Psal.  Lxxxiv),  Wrmento  nostri^  Domine^  in  bene" 
ptacito  populi  tui^  et  vt^ita  nos  in  saiutari  tuo  {Psal. 
cv).  EmxUc  Agnum,  Domine,  Dominatorem  terrx  de 
petra  deserti  ad  montem  filix  Sion  {tsai.  xvi).  fia- 
jus  ille  desiderio  aestuabat,  qui  dicebat  in  Ganticis: 
Oscutetur  me  oseulo  oris  suiy  quia  meliora  suntubera 
tua  vino,  fragrantia  unfjuenCis  o/itimis  {Cant,  i). 

Hinc  ille  Simeon  senex,  justus  et  timoratus,  ez- 
speotans  redcmptionem  Israel,  cum  responsum  ac- 
cepisset  a  Spiritu  sancto,  nonvisurum  se  mortem, 
nisi  videret  Christum  Domini,  in  spiritu   venit  in 
templum,  ct  recipicns  eum  in  ulnassuas,  benedixit 
ct  dixit  :  Nunc  dimitlis  seruum  tuum,  Dotnine^  se- 
cundum  verbum  tuum  in  pace,  etc.  {Luc.  ii).  Bino 
ipse  dicobat  apostolis  :  Jlutti  propheise  et  reges  vo- 
tuerunt  viderc,    quse  videtis,  ct  non  viderunt,  etc. 
{Luc  x).  Sustinuit  anima  mea  tn  t;er6uin  ^uum,  illud 
vjdolicet,  quod  per  prophetam  dixisti  :  Nolo  moT' 
tem  pcccatoris,  sed  ui  convertaiur  et  vivat  {Ezech. 
xxxiii),  et  quod  Verbum  tuum  inquit  in  Evangelio  : 
Non  veni  vocare  justos,  scd  peccatares  {Matih.  iz), 
Et :  Venit  Fitius  hominis  quxrere  et  satvare  quod 
perierat  (Mnlth.  xviii).  Et  ideo  speravit  anima  men 


1115 


INNOCBNTil  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


1116 


m  DominOf  ia  ipso  verbo,  de  quo  scriptum  est  per  A  suggestioois  initium,  per  quod   daemones   ingredi 


prophetam,  quod  Dominus  esl  nomen  ei  {Psal.  lxvii). 
Speravitf  inquam,  non  in  se,  non  in  boraine,  non 
in  mundo,  sed  tantum  in  Domino,  qui  solus  salvare 
potest,  nec  derelinquit  sperantes  in  se.  Quare 

A  custodia  matutina  usque  ad  noctem  speret  Israel 
in  Domino, 

Est  mane  tomporis,  mane  sasculi,  mane  hominis^ 
mane  diei,  mane  salutis,  mane  peccutoris,  mane 
gloriae,  mane  prosperitatis  et  mane   culpae.    Mane 
temporis  esl  creationis  initium,  de  quo  dicitur  ad 
Luciferum :  Quomodo  cecidisti^  Lucifer,  qui  mane 
oriebaris  f  ilsai,  xiv).  Mane  saeculi,  prima  aetas,  de 
qua  legilur  :  Exiit  primo  mane  conducere  operarios 
invineam  suam  {Matth,  xx).  Mane  hominis,  pueri- 
tia,   de   qua  Veritas   ait :    FigitalCy  quia    nescitis  B 
quando  Dominus  oeniet^  sero  an  media  nocte,  angalli 
cantu^  an  mane  {Marc.  xiii).  Manediei,  dlluculum, 
de  quo  legitur :     Valde    mane    una  Sabbatorum 
{Marc.  xvi).  Mane  saiutis,  incarnatio  Redemptoris, 
de  qua  dicitur  *  Vespere  scietit  quia  veniet  Domi- 
nus,  et  mane    videbitis  gloriam  ejus   (Exod,  xvi). 
Mane  peccatoris,  infusio  gratiae,  de  qua  propheta : 
In  tribulatione  sua  mane  consurgent  ad  me  {Osee 
VI).  Manegloris,  resurrectio,  de  qua  dicit  Psalmi- 
Bta  :  Mane  astabo  tibi  et  videbOf   quoniam  non  Deus 
volens  iniquitatem  tu  es  (Psal,  i).  Mane  prosperita- 
tis,  arrisio  temporalis,  de  quadicitur:  Fa?,  terne, 
eujus  principes  mane  comedunt   (Sccte,   x).  Mane 
culps,prava  suggestio  de  qua  dicitur :  Quasimane 
expansus  super  monies  (Joel  ii).   iSrgo  a  custodia  . 
mafutina  usque  ad  noctem,  id  est  ab  infusione  gra- 
tiflB  usque  ad  finem  vitae,  de  qualegitur  :  Venit  nox^ 
quando  nemo  potest  operari  (Joan,  ix).  Vel  ab   hora 
incarnationis  usquead  tempus  judicii,  de  quodici- 
tur :  Media  nocle  flamor  factus  esi   (Matth,  xxv). 
Sive  a  statu  prosperitatis  usque  ad  adversitatis  ar- 
ticulum  ;  de  quo  legitur :  Per  diem  sol  non  uret  te^ 
neque  luna  per  noctem  (Psal.  cxx).  Speret  Israel,  id 
est  vir  fldelis,  in  Domino,  Foie^i  ti'iim  sic   intel- 
ligi :  A  custodia  matutina  usque  ad  noctem,  id  est  a 
justo  usque  ad  peccatorem,  omnes  omnino  sperent 
in  Domino,  Ex  quo  enim  infunditur  homini  gratia, 
perseverare  debet  in  bono,  ut  merito  speret  de  Deo 
usque  ad  flnem  vitae,  quoniam  qui   perseveraverit 
usque  infinem^hicsalvus  erit  (Malth,  x,xxiv).  Unde 


moliunturin  mentem.  Ilie  igitur  non  oonfonditor 
qui  contradicendo  el  reclamando  suis  loquiturioi* 
micis  in  porta  nt  statim  in  ipso  pravs    suggestio- 
nis  initio  dsmones  abjiciat  et  propellat,et  08  fiant  i  ni- 
mici  ejus  in  capite,parvulos  allidatad  petram  (Psat, 
Gxxxix).  Non  est  itaque  contemnenda  vigilia  vei  cd»- 
todiamatutina,dicente  Psalmista:/nma(tt/tm>tiil^- 
ficiebam  omnes  peccaiores  lerrse  (Psai  c).   Nam  et  in 
viyilia  matulina  respexit  Dominus  supercastra  jEgyp- 
tiorum,  et  submersit  illa  in  mare  Rubrum   (Bxoi. 
xiv).  Quare  a  custodia  matutina  usque  ad   noctsm 
speret  Israel  in  Domino^  et  merito  potest  sperare. 

Quia  apud  Dominum  misericordia^  et  copiosaapud 
eum  redemptio. 

Eundem  dicit  misericordiam  quem  propitiatio- 

nem  prsBdixerat,  id  est  Gbristnm,  juxla  quod  alibi 

dicitur:  Mviit  Deus  misericordiam  suam  et  veriUUem 

suam,  Ipse  quoque  Redemptor  alibi  appellatar  re- 

demptio,  unde  Paulus  :  Factus  est  nobis   sapientia 

et  redemptio  (Cor.  i)  ;  et  Psalmista  :  Redemptionem 

misit  Dominus  populo  suo  (Psal.  cx).  Ipsum  ergodi- 

cit  misericordiam,  ut  ostendat,  unde  maxime  mi- 

sericors  propitiator  existat,    quia  videlicet  apud 

eum  est  copiosa  redemptio^  id  est  aspereio  sanguiois 

ejusdem,  quinque  partibus  abundanter  efiTusi,   ad 

plenam  redemptionem  sufficiens   univereis.    Quo- 

niam  cum  ipse  sit  verus  Deus,  et  ob  boo  omnesgen» 

t^s  reputentur9U(ut  ni/it/um  coram   eo(/«at   lxxx), 

unus  pro  universis    suffecit,  imo  superabundavit 

,  omnino.  Et  ideo  non   dicit  quod    necesearia,  sed 

*  quod  copiosa  sit  apud  ipsum  redemptio.  Redempti 

enim  sumus  non  corruptibtlibus  auro  el   argeniOj  sed 

pretioso  sanguine  agni  immaculati  (1  Pet.  i)  ;  Juxta 

quod  alibi  dicitur  :  Redemisti  nos,  Domine^  in  san- 

guine  tuo  (Apoc,  v)  ;  nam  redemptio  proprie   dici- 

tur  liberatio  quae  flt  dato  pretio.  Homo  namqceae- 

ipsum  vendere  potuit  in   servilutem  diaboli,   sed 

redimerenon  potuit  seipsum  a   servitute  diaboli; 

unde  ad  redemptionem  ipsius  neceasaria  fuit  mise- 

ricordia  Domini  copiosa.  Sane  homo  peccando  ser- 

vum  subtraxit  et  abstulit   Deo,    quem    tradidit  et 

subjecit  diabolo.  Pax  igitar  inter  eos  rationabiliter 

(ieri   non  poterat,  nisi   damnum   quod  intulerat, 

restauraret.  Uomo  vero  nihil  habebat,  quod   Deo 

digne  recompensaret  pro  damno  ;  quia,  si  quid  de 


in  lege  caput  et  cauda  hostiae  debebant  ofTerri  (Lev.  D  irrationabili  redderetur  creatura,  pro   rationabili 


vii).  A  terapore  incarnationis  Christi  data  est  certa 
Bpes  populo  Gbristiano,  ut  de  resurrectionis  glorili- 
catione  confidat,  praeeertimexquoDorainusa  mor- 
te  resurrexit.  Sed  a  mane  usque  ad  noctem  id  est  in 
prosperis  ct  adversis  homo  fidelis  sperare  debet  in 
Domino,ut  iniiloconfidens,  nec  prosperiselevetur, 
neo  dejiciatur  advcrsis.Estquesemperabipsomune 
custodia  sine  vigilia  necessaria,  ne  per  serpentis 
astutiam  pia  intenlio  corrumpatur.  Propter  quod 
alibi  dicitur  :  f^on  confundetur,  cum  loquetur  inimi- 
cis  suis  in  porta  (Psal,  cxxvi).  Inimici  namque  sunt 
dttmones,  qui  homini  adversantor :  portaesl  prava 


Bubstantia  minus  esBet.  Sed  bominem  non  potoe- 
ratdigne  restituere,  quiajustum  et  innocentem  abs- 
tulerat  et  neminem  nisi  peccatorem  inveniebat.  Vi- 
dens  itaque  Deus  bominem  sua  virtute  non  posae 
jugum  damnationis  evadere,  prsvenit  eum  per  so- 
lam  misericordiam,  ut  deinde  liberaret  etiam  per 
justitiam.  Ut  ergo  Deus  placari  posset  ab  homine, 
dedit  DeuB  bomini  gratis,  quod  bomo  ex  debito 
redderet  Deo.  Dedit  igitur  hominem  homini,  qnem 
restitueret  homo  pro  homine,  qui,  ut  recompen- 
eatio  digna  fieret,  priori  non  solum  esset  aBqualiSy 
sed  etiam  mijor.  Et  quidem  oportebat  eam 


1117 


CX)MMBNT.  IN  VII  P8ALM0S  PCENITBNT.  —  P8AL.  VH. 


iil8 


majorem,  ut  unus  pro  UDiversis  saflicieDS  habere- 
tur.  Quocirca  Verbum  caro  factum  esi  {Joan,  i),  ut 
daretur  boraiDibus  Deus  homo,  sicut  praedixerat 
Isaias  :  Puer  natus  est  nobis,  et  fiUus  dalus  est  no- 
bis  [Ita,  ix),  ut  in  caroe  muDdissima,  qus  pror- 
Bus  esset  immunis  a  culpa,  snstinendo  poenam  in- 
debitam,  pretium  redemptionis  buman®  Deo  Patri 
persolveret,  factus  obediens  usque  ad  mortemt  ntor- 
tem  autem  crucis  {Phit,  ii).  Suscepit  igitur  in  se 
poenam  pro  omnibus,  ut  daret  per  se  gloriam  uni- 
versis,  Isaia  testante,  qui  ait  :  Vulneratus  est  pro- 
pter  iniquitates  nostras,  attritus  est  propter  seelera 
fwstra,  etc.  {Isai  liii).  Vel  potius  apud  Dominum 
Filium  misericordia  est,  qui  nostras  dignatus  est 
miseriasexperiri,  juxta  quod  dicit  Apostolus  :  Non 
habemus  pontificem  qui  non  possit  compnti  infirmi' 
tatibus  nostris,  tentatum,  per  omnia  pro  similitU' 
dine  absque  peccato  (Hcb.  iv).  In  eo  eniro,  in  quo 
passus  est  ipse  et  tentatus,  potens  est  et  eis  qui 
tentanlurauxiliari.  Rocte  itaque  subditur  : 

Et  ipse  redimet  Israel  ex  omnibus  iniquitatibus 
ejus. 


A  Servus  quidem  regem  ofTenderat,  propter  quod 
traditus  erat  tyranno,  qui  eum  in  carcerem  deti- 
nens  graviter  affligebat  ;eumque  perseliberanDon 
posset,  pius  adfuit  mediator,  qui,  solvens  poBnam 
pro  culpa,  satisfecit  regi  pro  servo  ;  et  sic  cessaote 
causa,  ccssavit  effectus  Unde  liberatus  est  servas 
a  debito  culps,  a  jugo  tyranni  etab  ergastulo  car- 
ceris.  Servus  bomo,  rex  heus.  mediator  Christus, 
offenea  inobedientia,  tyrannus  diabolus  et  carcer 
infernus.Christusautempro  culpa  hominis  pcenam 
mortis  Deo  Patri  persolvit,  et  sio  dato  pretio  re- 
demptus  est  homo  a  peccato,  diabolo  et  inferno. 
Hic  est  ergoqui  redemit  Isracl  ex  omnibus  iniqui- 
tatibus  ejus.  Israel  interpretatnr  vir  videns  Deum, 
unde  hic  non  carnalis,  sed  spiritualis  Israel  debet 

P  intelligi,  quia  spiritus  esi  qui  vivificat^  caro  non 
prodesi  quidquam  {Joan,  vi).  Illos  itaqne  GhrlBtus 
sua  passione  redemit  ab  omni  cu]pa,et  tandem  re* 
dimetillos  abomnipoena,  cum  abstergetDeusomnem 
lacrymam  ab  oculis  sanctorum^  et  jam  non  erit  am- 
plius  nectuctusy  eto.  {Apoc,  xxi).  Grata  conclusio, 
quia  de  tristi  principio  Istus    finis  prooedit. 


In  psalmum  septimum  poenitentialem  Elucidatio.  Titulus  autem  hujus  psalmi  talis  est : 
Psalmus  David,  quando  persequebatur  eum  filiussuus  Absaion.  —  TituU  ejusdem 
explicatio . 


Historia,  qnam  titulus  tangit,  ex  secundo  libro  C 
Regum  (.Sap.  xvii)  est  nota ;  de  qua  tamen  Psalmus 
Don  agit,sed  de  significatione  tantum  ipsiu8:qnia, 
sicut  Absalon  persequebatur  David  patrem  suum, 
sic  illicitus  motus  perturbat  et  persequitur  ani- 
mum,  de  quo  nascitur  et  procedit.  Propter  quod 
poenitens  ait  :  Persecutus  esl  inimicus  animam 
meam,  humiliavit  in  lerra  vitam  meam,  Ita  ergo  re- 


probus  niius  persequitur  patrem  et  proles  iniqaa 
parentem,  sicut  e  contrario  bonus  affectus  reflcit 
spiritum  et  pia  cogitatio  mentem.  Ifabet  autem  hic 
psalmus  [quatuordecimus]  tredecim  vcrsus,  desi- 
gnans  quod  ab  hac  persecutione  oportet  animum 
libprari  per  observationem  decalogi  et  fidem  indi* 
viduffi  Trinitatis.  Vel  per  septem  Spiritus  saDCti 
dona  et  sex  opera  pietatis. 


Psalmi  centesimi  quadragesimi  secundi  in  ordine  psalmorum,    in   ordine  posnitentialium 

psalmorum  ultimi  explicatio. 


DominCt  exaudi  oraiionem  meam^  auribus  percipe 
obsecrationem  meam  in  verita'e  tua ;  exaudi  me 
in  tua  justitia. 

Psalmus  iste  in  quatuor  partibus  dividitur,  qua- 
rum  prima  formam  el  causam  postulationis  expo 
Dit.  Sed  formam  postulationis  in  oratlonem  ct  ob- 
secrationem  distinguit,  quas  in  veritate  ac  justitia 
postulat  exaudiri,  unde  :  Domine^  exaudi  oratio- 
nem  meam^  auribus  percipe  obsecrationem  mfam,etc. 
(«ausam  vero  postulationis  distinguens  ostendit, 
quod  Don  decet  Dominum  injudicium  intrarecum 
servo,  nec  expedit  servo  in  Judicium  intrare  cum 
Domino ;  unde  :  Non  intres  in  judicium  cum  servo 
$uo,  eto.  Ait  itaque  posniteDt :  Dominej  exaudi  ora" 


D  tionem  meam^  auribus  percipe  obsecrationem  meam 
in  veritate  tua  ;  exaudi  me  in  tua  iusiitia,  Bxaudi 
oraiionem  m^am,  quam  prosterno  coram  te,  non  in 
Justificatiouibus  meis,  sed  in  miserationibus  tais; 
auribus  percipe  obsecf  alionem  meam,  quam  effuado 
coram  tc,  non  in  mois  auribus,  sed  in  tua  volun- 
tate  Pt  veritate  confidens  ;  nec  de  meritis  mei8,sed 
de  tua  justitia  sperans.  Et  ideo  in  veriiaie  tua, 
exaudi  me  in  iua  jusiitia,  Repetit  idem  diTersis 
verbis  cum  dicit  :  Exaudi  orationem  meam,  et  ad- 
dit :  Percipe  obsecraiionem  meam,  per  repetitionem 
hujus  exprimens  desiderium  et  dictum  confirmaaa. 
Poiest  autem  inter  orationem  et  obeecrationem 
distingui,  ut  oratio  sit  qnae  cam  supplicatione  pro* 


1119 


INNOCBNTII  III  PAPiB  OPUSCULA  DUBIA. 


11» 


pfOititur,  at :  Exaadi  qu^sumus  Domine  supplicum  X 
preees  (50).  Obsecraiio  vero  que  cum  adjuratioae 
profertur,  ut :  Per  crucem  et  passionem  tuam  /t- 
bera  noSf  Domine  (51).  Aurilus  ergo,  id  est  auditu 
banignita^is  et  pipttitis,  quse  cum  sit  una,  diversos 
babet  eflectus,  quia  et  pusnam  dimittit  et  culpam, 
pereipe  obsccratiottem  meamy  non  in  mea  veritatef 
sed  tua  :  i*imilitGr  in  tua  jusiilia^  non  in  meu.  Est 
eiiim  veritas  esaentiae,  unde :  Deus  verax  est,omnis 
homo  mendax  (Rom,  iii)  ;  et  :  Ipse  est  verus  Deus  et 
vila  xterna  {Joan.  v).  Docirinos,  unde  :  Scimus  quia 
verax  es  et  viam  Dei  in  veritate  doces  (Maflh,  zxii). 
ScriplurflB,  unde  :  Expressum  esC  in  Scriptura  ceri- 
taiis  {Dan.  x).  Gcnsura;,  unde  :  Judicabit  orbem 
terrsein  justilia  et  populos  in  veritate  sua{Psal,  xcv). 
Promissi,  unde  :  Lex  per  Moysen  data  esi^  gralia  ^ 
et  veritas  per  Jesum  Chriatum  facta  esi  (Joan,  i). 
Mandati,  uode  :  Omnia  mandata  tua  veritax  {PsaL 
czTiii).  Tosiimonii,  unde  :  Adhoc  veni  in  mundum, 
ut  testimoniwn  perhibeam  veritati  (Joan.  xviii).  Sa- 
cramenti,  unde  :  Caro  mea  vere  est  cibus,  et  sanguis 
meus  vere  est  polus  {Joan,  vi).  Gordis,  unde :  In 
spiritu  elventafeoportet  adorare  {Joan.  iv).  Oria, 
unde :  Loquimini  veritatem  nnusquisquecumproximo 
suo  (Ephes.  iv).  OperiF,  unde  :  Invefii  de  filiis  tuis 
ambulanies  in  veritate  {II  Joan,),  Hie  omnibus  mo- 
difl  Ghristus  est  verax,  unde  ipeo  antonomastice 
dicitur  Verilas.  Ego  sum,  ioquit,  via,  veritas  et 
vita,  etc.  'Joan.  xiv).  Ergo  exaudi  tne  in  veriiaie 
fua,  ut  verax  appareas,  quia  promisisti  :  Qua- 
cunque  hora  peccator  converFus  fuerit  et  inge- 
muerit,  omnium  iniquiiatura  ejus  non  recordabor  C 
{B%ech,  xxxiii).  Et  :  Exaudi  me  in  tua  justitia^  ut 
Jostus  appareas,  quia  tu  decrevisii  :  Solo  mortem 
peecatoris,  sed  ui  converiatur  et  vivat  {Ibid.),  Sit 
itaque  veritas  secundum  promissum  et  Justiiia  se- 
ouDdum  decreium,  ut  inveniarie  Justus  et  verax. 
Gerte  Justitia  est,  ui  sicut  perversis  irasceris,  ita 
miserearis  conversis.  Vel  quia  secundum  senten- 
tiam  evangelicam,  veri  adoratore^  'T^^rabuni  Patrem 
in  spiriiu  et  veriiate  {Joan.  iv),  (u,  Domine  Pater, 
eosmtdt  me  tn  veriiate  tuQy  id  est  in  Filio  tuo,in  quo 
ei  per  quem  omnia  operaris.  In  ipso  ergo,  quem 
apud  te  propitiatorem  et  mediatorem  babemus, 
exaudi  me  in  iuajusiitia,  divioa  videlicet,  non  hu- 
mana;  nam  secundum  bumanam  iustitiam,  cum 
reus  oonflteiur  peccaium,  convictus  a  Judice  con-  ]) 
deranatur:secundum  divinam,  absoluinsa  Domino 
non  damnatur,  Jnxia  quod  legitur  :  Dic  tu  iniqui' 
iates  tuas,  ut  justifireris  {Eccli.  iv) ;  et  :  Dixi :  Con- 
fitebor^  et  iu  remisisti  impieialem  cordis  mei  {PsaL 
xxxi).  Homo  quippe  Judicat  secnndum  quod  per- 
versus  niala  commi8it,Deu8  autem  secundumquod 
oonversus  mala  dimisit.  Si  ergo :  Jn  verilate  iiuif 
exaudi  me  in  iua  justitia, 

Ei  ne  inires  in  judinium  cum  servo  fuo,  fhmine, 
quia  non  Jusii/icabitur  in  couspectu  tuo  omnis 
vivens. 

(60)  OfOe.  eecl. 


Esijudicium  auctoritatia,  quo  Jadicat  toiaTrioi* 
tas,  juxta  quod  \eg\ivLV :  Jndica,  Domine^  nocenia 
me  {Psal.  xxiv).  Ipse  judicabit  pauperes  hujus  populi 
{Psai,  Lxxi).  Et  ego  io  spiritu  meo  judico.  Et  Judi- 
cium  manifesiaiionia,  unde:  Paternonjudicatquem' 
quam,  sed  omne  judicium  dedit  Filio  (Job  v) : 
quiaeolus  Fiiius  in  Judicio  apparebit,  et  secundam 
appropriaiionem  magis  ad  sapientiam,  quam  ad- 
potentiamvel  benigniiatem  videtur  judicium  perti- 
nero.  Judicium  discreiionis,  unde :  Ego  injudieifim 
veni  in  hunc  mundum  (Joan,  ix) ;  et  :  Judsca  im, 
Deus,  et  discerne  causam  meam  {Pfal.  xui).  Diaout- 
sionis  unde  :  Si  sequitasjudicii  qusmturf  nemo  pro 
me  audet  dicere  iestimonium  {Job  ix).  Et  ideo  Paai- 
mista  clamabat :  ffe  intres  in  judioium  eum  teree 
tuo  :  quia  non  juslificaibtur.  in  eonspeetu  tuo  omssis 
vivens,  Gorrectionis  unde :  Tempus  esl^  ut  judi^ 
cium  incipiat  a  domo  Dei  {l  Petr,  iv).  Cum  judico' 
mur  a  Domino,  corripimur  {I  Cer,  ii).  Excscalio- 
nis,  unde  :  Qui  non  credit^  jam  judiealus  ost  {Jomn. 
iii).  Salvationis,  unde  :  Non  danmabiteumf  cumju- 
dicabitur  illi  (Psal.  xxxvi).  Damnationis  unde : 
Fomicatorcs  et  adulteros  judieabit  Deus  {Hebr.  xii). 
Comparaiionis,  unde  :  Begina  Austri  surget  in  judi' 
cio  cum  generatione  ista,  et  condemnabit  eam^  quie 
venita  finihia  terra  nudire  s&pie^aiam  Satomonii 
{Luc,  ii).  Presumptionie,  unde  :  Tu  qui  ea,  qui  fu» 
dicas  alienum  servum?  (Rom.  xiv.  ).  Smpioioiiif>t 
unde  :  Mihi  autem  pro  minimo  est,  ui  a  vohis  judi' 
cer^  ab  humano  d\e^  etc.  (/  Cor,  iv).  Non  ergo  disca- 
tias  in  Judiclo  merita  mea,  quia  si  secundum  exi- 
gentiam  meriiorum  meoruffl  me  volueris,  judicare 
abeque  dubiojustincari  non  potero,  com  sintmerita 
mea  mala,  non  gratia  digna,  sed  poena  :QoaiDdaI- 
gentia,8ed  vindicta.  Si  tTixminiquitaUs  observaveris 
DominetDomine^quis  sustinebitf  Psal,  cxixiT.)  Nul- 
lus  Dmnino.  Ergo  ne  intres  in  judieioeum  servo  tuo^ 
DominSy  mecum  videlioet,  qui  utique  snm  tervae 
tuu6  ;  quia  non  decet  Duminum  Judicium  intrare 
cum  servo,  presertim  immensum  cum  infimo,  de 
quo  praeter  Judicium  potestomnino  suum  benepla- 
oitum  adimplere.  Neo  e«pedi4  senro,  ut  tu,  ^ai  ei 
Dominus  omnium,  in  Judicium  intree  cum  ipeo: 
quia  in  conspeciutuOf  id  est  coram  te,  qui  conepicie 
universa  (quoniam  oculis  tuis  omnia  nuda  aant  et 
aperta)  non  jusiificabitur  omnis  vioens  in  hac  oame 
mortali.  Nullus  est  enim  in  hao  vita  presenti,  qai 
non  sit  astriotus  vinculis  poccatorum,  ubde  :5t 
dixerimus  quia  peceaium^  non  habemust  nosHmetipsos 
seducimus,  et  veriias  in  nobis  n&n  est  {Joan.  1) ;  nam 
in  multis  offendimus  omnes  {Jac.  in).  Salomone 
tesianie :  Quispotest  direre  :  Mundumest  cor  meum^ 
et  purus  sum  a  peccato  f  Neo  infanB  unius  diei,  tine 
peccato  est  super  terram.  nie  autem  fn  Jadiciam 
intratcum  Domino,  qui  Jnstitiam  iuam  itatuene, 
justitiae  divina  non  obi  subjeotue^  de  qaopr^pheta: 
Quid  vuUis  meeum  in  judieio  eontendere  f  emnes  ie^ 
etiquisiis  me,  dieit  Dominus  (Jer.   n).  tVgo    ergo 

(5i>Utao.  tect. 


1121 


CX>MMBNT.  Ml  VII  PBALMOS  PCBNITBNT.  —  P8AL.  VII. 


11» 


nolo  tecam  contendere  in  judicio,  qnia  meam  juati-  A  nis  vivens,  Brgo  emaudi  orntumem  meam^  nt  liberes 


tiam  Don  constituo,  sed  injuetitiam  meam  damno, 
sciens,  quod  in  canspedn  luo  nonjustificabituromnis 
vivens,  Meiiculosum  est  igitur  omni  viventi  coram 
te  causam  agere  criminalem,  quia  oum  sis  poten- 
tiesimus,  manus  tuas  nemo  potest  effugere,  cum  sis 
sapientissimusyoculos  tuos  nibil  potest  iatere  :  ciun 
eis  ju8tissimus,animum  tuum  nemo  poiest  corrum- 
pere,  coram  quo  accusatrix  est  conc»oientia,  rea 
mens,  advocatrix  ratio,  testie  memoria:  et  tu  ju- 
dox>  qui  est  justus,  potens,  et  sapiens,  imo  justi- 
tia,  poteniia,  et  sapieniia,  reddens  uniouique  se- 
oondum  opera  sua.  Sed  dicet  aliquis  :  Nonne  in 
hac  vita  mortali  sunt  aliqui  justi,  qui  etsi  non 
omnino  a  peccatis  venialibus  liberi,  sunt  tamen  a 


me  a  perseguentibus  me  {PsaL  gxli). 

Quia  perseeutus  est  inimicus  animam  meamy  Aii- 
miliavil  in  ierra  vitam  meam, 

Quantum  ad^litteram,  videtur  innuere  se  di- 
micasse  cum  hoste,  sfd  ab  eo  fuisse  con- 
versum  in  Tugam.  Quia  persecutus  est,  inqnlt, 
inimicus  animam  meam  :  prostratum  in  terra, 
(^MXK  humiliavit  in  terra  vitarr.  mfam :  conclusnm 
in  carcere,  quia  collacavit  me  in  obscuro^  non 
uiique  amplo  et  claro,  sod  tenebroso  et  arcto,  sicut 
tumulus  niortuorum  ;  unde  subjungit:  Sicut  mof' 
tuos  sasculi.  Et  ideo  prsB  angustia  carceris  onxta- 
tus  est  in  me  spiritus  meus^  et  prs  ipsius  obscQ- 
ritate  m  me  iurbatum  est  cor  meum,  prssertim  ex 


criminalibus  liberati.  Numquid  tales  juslopossent  g  ^^^^^^^.^^^  felicitatis  aniiqu»;  quia  memor  /te» 


Judicio  condemnari  ?  quoniam  verum  cst,  quod  in 
eonspectu  Dei  non  justifiMbHur  omnis  vivens.  Posset 
forsitan  responderi,  quod  sicut  est  bona  mors,  ita 
et  mala  vita.  De  ieta  dicitur:  Foriis  esl,  ui  nu)rs; 
dilecliOy  et  dura^  sicut  infemus^  smulatio,  Aqux 
multx  non  possunt  exstinguere  chnritatem  {Cant. 
VIII).  Et :  Mortui  estis,  et  vita  vestra  abscondita  est 
cum  Christo  in  Deo  {Colos.  iii).  De  illa  legitur ; 
Vidua,  qux  in  deliciis  vivit,  vivens  mortua  est 
(/  Tim,  V).  Et  filius  prodigus,  qui  ahiit  in  regio- 
nem  longinquam,  dissipavit  omnem  substantiam 
suam  vivendo  luxuriose  {Luc,  xv).  Qui  ergo  vivunt 
sibi,  non  Gbristo  ;  carni,  non  spiritui;  mundo,  uon 
Deo,  hi  profecto  in  conspectu   Dei  justificari  non 


dierum  antiquorum,  quibus  florere  solebam,  unde : 
Meditatus  sum  in  omnihus  operibus  ttiis,  quibus  rae 
rccolo  prosperatum  ;  et  etiam  meditabar  in  faetii 
manuum  tuarum,  quibus  me  dedesiro  prosperan- 
dum.  Et  mcrito,  quia  tantam  patior  in  carcere  ipso 
miseriam,  quod  pras  ariditnte  sitls  expandi  manus 
meas  ad  te  :  quoniam  anima  mea  cst  ad  te  suspi- 
rans,  sieut  terra  sineaqua,  et  nisi  protinus  libera- 
veris,  in  brevi  animam  exhalabo,  ideo  velociter 
exaudi  me,  quia  Jam  quasi  defecit  spiritus  meus, 
Brgo  ne  avertas  faeiem  tuam  a  me,  quia  si  averte- 
ris,  similis  ero  descendentibus  in  lacum,  velut  in 
profundum  submersus.  Unde  liberarenon  differas 
ultra  diem,  sed  auiitam  mihi  fac  mane  miserieor" 


possunt,  nisi  prius  moriantur  sibi,  ut  vivant  Chri-  -  diam  tuam,  quia  non  in  me,  scd  in  ie  speravi,  Do- 
sto ;  moriantur  carni,  ut  vivant  spirttui ;  morian-      mine.  Et  cum  deduxeri 


tur  muudo,  ut  vivant  Deo.  Taliter  iate  poanitens 
noverat  se  vixisse.  Quooiroa  petebat,  ut  Dominus 
in  jttdioiam  non  intraret  cum  ipso,  quia  in  conspectu 
ejus  non  justificabitur  Ofnnis  homo  talis,  et  taliter 
viveaa.  Porro  cum  nemo  JusUncetur  nisi  ex  dono 
gratiae,  paiet,  quod  nuliua  Justificatur  ex  merito 
vite.  Nam  infuaio  gratiepropriejustificatio  appel- 
latur,  quam  Deus  nuUi  concederet,  si  eum  secun- 
dnm  meritorum  exigentiam  Judicaret.  Vel  de  Judi- 
cio  comparationia  potest  iBtelligi,  ut  sit  sensus : 
In  conspectu  tuo,  id  est  in  comparatione  tui,  non 
justificabitury  hoo  esb,  non  apparebit  Justus  omnis 
vivenSt  sive  angelus,  sive  homo.  Unde  non  additur 
aliquis  specialis  terminus  substanlivus,  ut  iotelH- 


uxeris  me  de  carcere,  notam  mihi 
fac  viam,  in  qua  ambulem^  quia  non  ad  alium,  aed 
ad  te  levavi  animam  meam  :  et  ne  ab  inimiois  meie 
iterum  comprehendar,  eripe  me  de  inimieis  meis^ 
quoniaro  ad  te  confugi,  tanquam  ad  munimentnm 
securum.  Quare  doce  me  facere  voluntatem  tuam^ 
ut  in  nullo  illam  offendam,  propter  quod  tuam  de- 
fensionem  amittam ;  quia  tu,  non  alius,  es  Dem 
prolector  meus,  Bpero  igiiur,  quod  spiriiut  tuus  bo^ 
nus  deducet  me  in  viam  rectam,  ne  aberrem  ab  iti- 
nere  recto,  ut  sic  ad  te  cito  perveniam.  Et  propier 
nomen  tuum,  Domine,  quod  in  meum  auxilium  in- 
voc9iy\,  iu  vivificabis  mtf,  quasi  Jaro  mortuum  prflB 
nimia  miseria,  quam  susiineo :  et  hoo  facies  non 
in  jusiitia  mea,  sed  t>t  aequitate  tua,  Sio  igitnr  edu- 


gatur  de  omni  vivenle,  quoniam  in  oonspeotu  cijiNB  ^  ces  de  tribulatione,  quam  patior,  animam  meam^  $i 


nec  a^ra  sunt  munda.  Unde  beatus  Job  ait:  Vere 
soio,  quia  non  justifioabUur  homo  camparaius  D40 
{Job  XV).  Et :  Si  innoemUem  ma  ostendero^  proimm 
me  comprobabU  {Joh  ix).  Nam  omnis  munditia 
crealura  iramuoda  est  comparala  munditia  crea- 
toria.  Propter  quod  ab  eodem  sancto  Job  dicitur ; 
Si  loius  fuero  quasi  aquis  nivium^  et  fulserint  velut 
mundissimae  manus  fnesty  tamen  sordibus  me  tnit»- 
ges,  et  abominabunt  me  vesiimenia  mea  (/^.).8iout 
enim  stella  comparata  aoli  non  lucet,  et  argentum 
oomparatum  auro  vikscit :  sie,  imo  incomparabi- 
liier  maf^  t«  eossspeciu  fiei  uam  jusHficabiiur  omr 


in  misericordia  tua,  non  ez  merilis  meia  disperdes 
omnes  inimicos  meos,  quaai  vagoi  et  profugos  su- 
per  terram.  £t  perdes  omnes  qui  tribulant  ofitimifii 
meam,  hac  profecio  de  cauaa,  quoniam  servue  tuus 
ego  sum.  Et  tu,  Oomine,  servos  tuos  vindicas  et  do- 
feodis.  Ait  ergo :  Persecutus  est  inimicus  animam 
meam,  Secunda  pars,  in  qua  narrat  et  iila  qu9  pa- 
tiiur,et  illa  qus  agit.  Patitur  enim  persecutionem 
in  anima,  unde :  Persecuius  est  inimicus  animam 
meam*  Uumiiiationem  in  vita,  unde :  Humiliavit 
m  ierra  vitam  meam.  Obscuritatem  in  carcere,  unde: 
CfUlocmf^t  me    in  oskcuro   siaU   mortuos  ^xeuU, 


1123 


INNOCBNTU  III  PAP.B  OPUSCULA  DUBIA. 


1124 


Aazietatem  in  spiritu,  unde:   Anxiatiis  est  in  me  \  sicut  mortuos  ssRculif  hoo  est,  siout  hoaiinea  &2e.u- 


spiriius  meus,  Et  turbationem  in  corde,  unde  :  Tur- 
batum  est  in  me  cor  meum,  Agit  autem  memoriam 
de  diebuB  antiquis,  quibus  ipsein  temporoiloruil, 
unde :  Memor  fui  dierum  antiquorum,  De  divinis 
operibus,  quibus  Deus  sfficulum  condidit,  unde  : 
Meditatus  sum  in  omnibus  operibus  iuis.  Et  de  fa- 
ctis  Dominicis,  quibus  Christus  mundum  redemit, 
unde :  In  faclis  manuum  tuarum  meditabar.  Agit 
etiam  de  manibus  ad  orationem  exteosis,  unde : 
£2;panda  manus  meas  ad  te ;  ac  de  spiritu  ad  desi- 
derium  inflanimato,  unde;  Anima  mea  sicut  lerra 
sine  aqua  tibL  Persecutus  est  igitur  inimicus  animam 
meam,  non  unus  tantnm,  sod  multiplex,demon  et 
homo,  mundus  et  caro,  vitium  el  peccatum.  Pro- 


lares  mortuos  in  peccatis ;  io  corpore  quidem  vi- 
ventes,  quantum  ad  saeculum,  sed  in  anima  mor- 
tuos,  quanlum  ad  Dominum.  Unde  oogQOScens 
suum  perioulum,  anxiatiu  est  in  me  spiritut  meus^ 
vebementi  timore  correptus.  Et  in  me  turbalum  esi 
cor  meum,  vehementi  dolore  compunctum  :  non 
solum  autem  intra  me,  sed  et  contra  me,  anxiatus 
est  in  me  spiritus  meus^  et  turbatum  esl  cor  meum^ 
quiaegohujusanxietatisetturbulationissumcausa, 
qui  ouipabiliter  egi,  unde  mihi  cordis  turbatio,  et 
anzietas  spiritus  provenerunt :  non  refundo  colpam 
in  alium,  sed  meipsum  accuso,  ut  merear  indulgen- 
tiam  facilius  obtinere.  Ne  vero  desperationem  in- 
curram,8ed  consoiationem  inveniam. 


pter  quod  alibi  ait :  Inveleravi  inter  omnes  inimicos  ^     Memor  fui  dierum  antiquorum^et  [al.e^non  habet| 

meos   {Psal.  yi),  Et:  Respice  inimicos  meos^  quo-  '     '  •.  —      .  .      .r  .     . 

niam  multiylicati  sunt  {Psat.  xxiv).  Et  persequendo 

mo,multum  invaluit  contra  me,  quoniam  Aumt/ia- 

vit  in  terra^  id  est  in  terrenis  voiuptatibus,  vitam 

meam,  ut  terram  coraederem,  quasi  serpens  male- 

dictus  a  Deo  [Gen,  iii).  Sicut  cnim  qui  conspicit 

CGBlestia,  exaltatur  ad  coelum,  ita  qui  terram  desi- 

derat,  humiliatur  ad  terram.  Ille  vero  qui  suitodit 

in   terra   talentum,  meruit  a   Domino    reprobari 

{MaUh,xx\).  Ad  hoc  enim  tendit  persecutio  inimi- 

ci  ut  a  spe  coelestium  dejiciat  animam   ad  concu- 

piscentiam  terrenorum.  Yita  Ghristus,  qui  de  se  ^ 

dicit :  Ego  sum  resurrectio  et  vita  {Joan,  n).  Vita 

natur»,  unde  :  Inspiravif  in  faciem  ejus  spiracutum 

vitx  {Gen,  ii).  Doctrinae,  unde :  Cibavit  eum  Dcmi- 

nus  pane  vitx  el   intellectus  {Eccli,  xv).  Grati»,  ^ 

unde :  Vivo  jam  non  ego,  vivit  vero  in  me  Christus 
(Qalat,  n).  6Iori«,  unde:  HcCc  est  vita  aetema,  ut 
cognoscant  ie  solum  verum  Deum,  et  quem  misisti 
JesumChristum{Joan,  xvii).  Sunt  ct  hominum  mal- 
Ub  vitae,  ut  activa,  comtemplativa,  regularis,  sscu- 
laris.  et  hujusmodi,  unde  \eg\iur :  Melior  e.H  mise- 
ricordia  tua  super  vitas  {Psal,  lxii).  Est  prsterea 
vita  culpaB,  unde :  Abiit  in  regionem  longinquam, 
et  dissipavit  omnem  substantiam  vivendo  luxuriose 
{Luc,  xv).  MiseriflB,  undo;  Homo  natus  de  mutiere 
brevi  vivens  tempore,  repletur  multis  miseriin  {Job 
xiv).  Poenffi,  unde :  Laudavi  magis  mortuos,  quam 
vivenles  {Eccle.  iv).  Et  gehenns,  unde :  Laborabit 
in  deternum,  et  vivet  adhuc  in  finem  (Psat,  lxviii). 


meditatus  sum  in  omnibus  operibus  tuis,  et  [al.  etnon 
habent]  infactis  manuum  tuarum  meditabar  [al.iredt- 
tabor]. 

Magna  est  consolatio  inter  tribulationum  angu- 
stias  miserationum  Domini  recordari,  et  ideo  me» 
mor  fui  dierum  antiquorum  ,  quibue  Deus  aotiquiB 
Patribus  multa  consolationum  remedia  prsstitit  ab 
antiquo.  Et  meditatus  sum  in  omnibus  operibus  tuis, 
qus  ad  crcationem  pertinent  et  naturam,  ita  ut 
uuiversitas  extendatur  non  ad  singula  genera,  sed 
ad  genera  singulorum.  Et  etiam  medit^sbor  in  factis 
manuum /uarttm,pertinentibu3  ad  redemptionem  et 
grutiam,  qus  fecerunt  proprie  manns  tu«,  ex  qui- 
bus  omnibus  spem  liberationis  concipio  in  variia 
tribulationibus  constitutus.  Bt  idec 

Exprndi  manus  meas  ad  te,  anima  mea  sicui  terra 
sine  aqua  tibi. 

ConHdenter  ergo  expandi  ad  te,  Domine,  manus 
meas.quia  tu  dignanter  expandisti  prometaa8,in 
patibulo  crucis  extensas.  Et  ego  manus  meas  ia 
furmam  crucis  expandi,glorians  cum  Apostoloin 
crnce  tua,  Domine  Jesu  Christe  {Galat.  vi),  qus 
mibi  salutis  exstitit  causa.  Expandi  etiam  monM 
meas,  id  est  alTectus  et  opera  dilatavi,  que  prius 
erant  quodam  modo  contracta,dum  minusdeiibe- 
ratione  sperabam.  Manus  bominis  multiplex.  Ope- 
rationis,  unde  :  Manus  mew  stitiaveruni  myrrham 
{Cant.  v)  ;  et :  Labores  manuum  tuarum  quia  mandU' 
cabis,   beatus  es  {PsaL   cxxvu).  Orationis,  unde : 


,,.,..,.,  ..  ^Levantes,purasmanusinoratione,(lTim.n).Cum' 
Non  solum  autem  humiliavit  tn  terra  vitam  meam,  D  ^,.^  u^.n^^4  m^*.»m»  ^^^.<*  .-  ^««#.v-.  .  •  t  1  .  i 
j  ^. '  ^  que  levaret  moyses  manus  m  orattonc,  vtncebai  israe' 

{Exod,  xvii).  Gontemplationis,  unde:  Mantu  komi- 


sed  etiam. 

Collocavit  me  in  obscuro  sicut  mortuos  sseculi,  et 
anxiatus  esi  in  me  [al.  super  me]  spiritus  meus,  in 
me  turbaium  est  cor  meum. 

Redde  Hingula  singulis.  Anxiatus  est,  inquit,  in 
me  spiritus  meus:  quoniam  inimicus  meus,  quantum 
in  se  fuit,  humiliavit  in  terram  vitam  meam.  £t  in  me 
turbatum  est  cor  meum:  qumcollacavit  me  in  obscuris 
id  est  in  tenebris  vitiorum,  qu®  mentem  obtene- 
brant  et  obscurant,  quemadmodum  de  peccatoribus 
inqoit  Apostolus.  Obscuratum  est  insiptens  cor  eo- 
rum  {Rom.  i).  Collocavit,  inquit,  me  in  obscuris, 


nis  sub  pennis  eorum  {Ezevh.  i] ;  et :  Stetlio  mani- 
bus  nititur,  «,  moratur  in  sedibus  regum  (Prov.  xxx). 
Durationis,  unde  :Super  mgros  manus  impanent.  et 
bene  habebunt  {Marc,  xvi) ;  et :  Dedit  iili  manttm,  et 
ercxit  iliam  (Act.  ix).  Laudationis,  unde .-  Omnes 
gentes  ptaudite  manibus  (Psat,  lxvi)  ;  et :  Flumisut 
ptaudent  manibus  in  idipsum  (PsaL  xcvji).  Ideo  an- 
tem  manus  ad  CGslum  inoratione  expandi,  quoninm 
anima  mea  est  tibi  sicut  terra  sine  aqua,  qus  ca- 
rens  humore  virtutum,  germen  boni  operis  non 
producit,  unde  desiderat  imbremyUt  gonnmetini- 


1125 


CX)MMBNT.  IN  VD  P8ALM0S  PCBNITBNT.  —  PSAL.  VII. 


11^0 


gata.  Ne  vero  prorsae  arescat  et  sterilis  flat, 

Velociter  exaudi  fne^  Domine^  defecit  spiritus 
meus. 

Ne  avertns  faciem  tuam  a  me,  et  similis  ero  de- 
scendentibus  in  lacum, 

Tertia  pars,  io  qua  exprimit  illafqure  po8tulat,et 
postuiandi  causas  exponit.Postulat  primo  divinam 
a  80  faciem  non  averti,  unde  :  Non  averlas  faciem 
tuam  ame,  Cau8am<)ue  subjungit,  quoniam  si  aver- 
teres,  similis  ero  descendentibus  in  lacum,  Secundo 
postulat  misericordiam  sibi  adesse  divinam,  unde : 
Auditam  fac  mihi  mane  misericordiam  tuam;  et  cau- 
sam  assignat :  Quia  in  te^  Domine,  speravi.  Tertio 
postulat  viam,  in  qua  ambulet,  fleri  eibi  notam, 
uode  :  Notam  miki  fac  viam  in  qua  ambulem ;  red- 


A  dere  quasi  tucemje  lucenti  in  caliginoso  loco,  donec 
Htucescat  dies  (H  Pet,  i).  Ipse  namque  viam  veri- 
tatis  ostendit,  id  est  fidem  catholicam,  per  quam 
ambulare  bonis  operibus  debemus,  ut  perveniamus 
ad  vitam.  Qui  vero  per  aiiam  viam  tendit,  ut  Ju- 
dsus,  hsereticus,  vei  paganus,  ipse  profecto  non 
pergit  ad  vitam,  sed  vadit  ad  moriem.  Is  quoque 
qui  est  via^  veritas  et  vita  (Joan.  ziv),  notam  feoit 
semitam,  notam  fecit  se  viam,  per  quam  acoeda- 
mu8  ad  ipsam  vitam,cum  Deitatis  lumon  in  hama- 
nitatis  testa  proposuit,  ut  per  formam  servi  proce- 
damus  ad  formamDei,adlumen  pii88imum,Verbum 
quod  erat  in  principio  apud  Deum  {Joan.  i).  Hano 
ergo  viam  in  quam  ambulem  noiam  fac  mihi.El  certe 
debes,  quia  ad  te  levavi  animam  meam^  noo  ad 


ditque  protinus  causam  :  Quia  tevavi  ad  te  animam  j^  mundum  curvavi,  sed  afferens  vas  ad  fontem,  ut 


meam.  Quarto  postuiat  ab  hostibus  liberari,  unde  ; 

Eripe  me  de  inimicis  meis^  et  causam  ostendit,  quo- 

niam  ad  te,  Domine  cotifugi.Qu\nio  postulat  edoceri 

divinam  facere  voluntatem,  unde  :  Doce  me  facere 

votuntatem  tuamy  et  statim  exprimit  causam  :  Quia 

tu  es  Deus  meus.  Vere  itaque  Domine,  anima  mea 

est  sicut  terra  sine  aqua :  quia  defecit  spiritus  meuSt 

non  a  vita  natursB,  sed  gratlffi,quam  per  peccatum 

amisi ;  vel  :  Exaudi  me  Domine^  quia  defecit  spiri' 

tus  meuSy  id  est  factus  sum  pauper  spiritu,  defi- 

ciente  superbia  et  proficiente  bumilitate.Quare  non 

avertas  faciemtuamy  id  estbenignitatem  tuam  a  me, 

sed  reddas  humili,quod  abstulisti  superbo.Etenim, 

si  faciem  tuam  averteris,  ero  similis  descendentibus 

in  lacum/\d  est  in  profundum  peccati,  de  quo  alibi 


impleas  illud  aqua  salienle  in  vitara  aeternam  (Joan* 
iv).  Nullus  ergode  suo  sibi  praesumatingenio  suam 
scientiam  sufflcere  ratus  ad  cognoscendam  viam, 
per  quam  tendatad  patriam  :  quia  non  sunt  in  ho« 
mine  vias  ejus,  sed  a  Domino  gressus  homirtis  diri' 
guntur  ^Psat,  zxxvi).  Est  autem  via,  quse  videtur 
homini  recta,  novissima  autem  ejus  ducunt  ad  inte- 
rilum  [Prov.  xiv).  Ergo  notam  fac  mihi  viam  in  qua 
ambutem  quia  ad  te^  Domine,  ievavi  animam  meam: 
non  enim  eam  continui  quasi  sufflcientem  in  me, 
sed  levavi  eam  velut  insufflcientem  ad  te,  ut  ad 
cogDoscendum  viam,  in  qua  ambulem,  ad  te  poau* 
lem  intellectum.  Unde  levavi  eam  ad  ccelestia  de 
terrenis;  nam  omne  datum  optimum,et  omne  donum 
perfectum  de  sursum  esi  descendens  a  Patre  luminum 


dicitur  :  Impius  cum  venerit  in  profundum  peccatO'  C  (Jacob.  i).  In  ipsa  vero  salutis  via. 


rum^  contemnit  (Prov,  xviii) :  quia  sine  spe  veniae, 
licentiamsibi  peccandi  proponit,laxati8  iniquitatum 
habenis  ;  vel  :  Ero  simitis  descendentibus  in  lacumf 
Id  est  unus  exreprobisdescendentibus  ad  infernum. 
Bst  enim  lacus  culp»,  unde  :  Salvasti  me  a  descen* 
dentibus  in  lacum  (Psal,  xxix).  Miseriae,  unde  ;  Edu- 
xit  me  de  lacu  miserix  et  de  luto  foeds  (Psal.  >xiix). 
Et  gehenns,  unde  :  MsHmxUus  sum  cum  descehden- 
tibus  in  iacum  (Psal,  lxxxvii).  Ergo,  ne  avertas  fa- 
ciem  a  me. 

Auditam  fac  mihi  mane  misericordiam  luamf  quia 
in  ie  speravi  Domine  [al.  non  habet  Domine], 

Mane^  id  est  in  ortu  lucis,  in  infusione  videlicet 
gratia>,  fac  mihi  auditam  misericordiam  /t/am,id  est 


Eripe  me  de  inimieis  meis,  Domine^  ad  te  confugi : 
doce  me  facere  votuntatem  /uam,  quia  Deus  meus 
estw 

Multi  sunt  inimici  qui  obsident  viam,  ut  deviare 
faciant  viatores,visibile&  et  invisibiles,  spirituales  ct 
corporales.  D^bis  omnibustmmurt5ert/7dm^,neimpe- 
diantviammeam,  quonmm adteconfagi,  qui  es  refu- 

gium8perantiuminte,Domine.Nen:oquippetepote8t 
elTugere,  unde  quiiibet  ad  te  debet  confugere,  qui 
ad  te  venientes  foras  non  ejicis.sed  intrare  permit- 
tis.  Et  ne  a  te  ultra  recedam,  doce  me  per  Spiritum 
sanctum  tuum,  qui  est  unctio,  docens  de  omnibut 
(I  Joan.  ii),  facere  voluntatem  tuamy  id  est  iroplere 
prsecepta  tua.  Voluntas  enim  Dei  quae  Deus  est,  et 


fac  me  audire,hoc  est  intelligere  illam,quae  lucem  D  beneplacitum  appellatur,   illa  non  fit,   sed  ftoit 


veritatis  et  charitatis  facit  in  anima  coruscare.  Vel 
mane  resurrectionis,  post  finem  saeculi  fac  me  au- 
dire  misericordiam  /ttam,videliret  verbum  illud  mi- 
sericordia  tua  pleuum  :  Venite  benedicti  Patris  mei^ 
percipite  regnum,  etc.  (Matth,  xxv).  Quoniam  in  te 
speravi  Domine,  ut  mihi  conferas  et  gratiam  in  prs- 
8enti,et  gloriam  in  futuro.Ul  autem  ad  illam  recta 
tramite  valeam  pervenire, 

Notam  fac  mihi  viam  in  qua  ambulemy  quia  ad  te 
levavi  animam  meam. 

Uoc  utique  fecit  Deus,  cam  propheticum  sermo- 
nem  accendity  oui  tiout  Petrus  ait,  debemas  atteo- 


omnia  quscunque  vult  fieri,  in  coelo  et  in  terra,  in 
mari  et  in  abysso  (Psal,  cxxxiv).  Haec  utique  una 
e8t,8ed  ejus  multa  sunt  signa,de  quibus  pluraliter 
dicit :  Magna  opera  Domini^  exquisita  in  omnes  vo- 
lunlotes  ejus  {Psal.  cx).  Inter  quse  sunt  consiliom 
et  praeceptum,  de  quibus  ait :  Doce  me  facere  votuH' 
tatem  tuam,  ut  iliud  agam  quod  tu  coosulis  et  pro- 
oipis  faciendum.  Ad  te  confugi,  quia  tu  es  Deus  meui. 
Ad  aliud  quippe  fugerem,  si  ab  alio  factus  essem  ; 
sed  quia  tu  es  Deus  meus^  creator  meus,  ad  te  con^ 
fugi :  quare  doce  me  facere  voluntatem  tuam,  quia 
tu  ea  magister  et  doctor  rneua* 


H27 


INNOCBNTII  III  VkVM  OPUSCULA  DUBfA. 


iia 


Spirilus  tuus  bonus  deducei  me  in  viam  redam,  A  cellarum  pars  caiicis  eorum  (Psal,  X),  Porro^spirUki 


propUr  nomen  tuum  Domine  vivifUabu  nie  in  s^qui- 
iaie  tua. 

Quarta  pars.in  qua  circa  se  benoGcia  divina  com- 
mendat  :  quia  Deus  erit  duotor  ipsius  [Num,  x), 
unde  :  Spiriius  tuus  bonus  deducet  me  tn  viam  re- 
ctam.  Vivificator  ipsius,  unde  :  Vivificabis  me  in  a^- 
quitate  tua,  Liberator  ipsiuSi  quia  educes  de  tribu^ 
lutione  animam  meam;  et  uUor  ipsius,  quia  disper- 
des  omnes  inimicos  meos,  Qui  ergo  prius  spem  iibe- 
rationis  conceperit,  jaoi  obtinet  certitudincui,unde 
secure  dicit :  Spiriius  tuus  bonus  deducet  me  in  viam 
rectam.Et  Spiritus  divinus,de  quo  dicitur :  Spiriius 
est  DeuSf  et  eos  qui  adorani  eum,  in  spiritu  ei  veri- 


tuus  bonus  deducei  me  in  viam  redam.  Hic  est,  qoi 
mihi  viam,  per  quam  ambulem,  facit  notam,eituttM 
me  doeet  facere  voluntaiem  (PsaL  cxui)  :  quooitffl 
ipse  me  in  viam  reciam  deducet,  Bonus  quidem  in  m, 
quia  cfst  ipsa  bonitas ;  et  bonuH  in  nobis,  quia  do« 
efKcit  bonos.  0  quam  bonus,  quam  piue,  et  qutn 
beoigous,  quam  suavis,  quam  dulcis  et  quam  jv- 
cundus  est  spiritus  tuus,  Domine,hi8  qui  te  diliguBt 
ex  corde  puro^  et  ccnscientia  bona  ei  fide  n&n  fieta  l 
(I  Ttm.  i).  Hio  deducet  me  in  viam  rectam^  id  est  is 
viam  mandatorum  tuorum  (Psat.  cxviii),  per  quam 
recteitur  ad  patriam.  Potestet  jam  Spiritus  Dei  boooi 
inteiligi,bonu8  angelu8,qui  datus  est  ad  custodiam. 


taU  oporlet  adorare  [Joan.  iv)!  Specialiter  aulein      1?'«^"^^«'"  ^^*f^^t  me  inviam  rectam.  Siquidem 
tertia  in  Trinitato  persona,  unde  :Tres  sunt  qui  U^  B  *P*"  "'  nne»^  «^alusmededuxftmvmm  pravam,sed 


htimonium  dant  in  ccelOy  Paler^  Filius  et  Spiriltu 
sanctus,  ei  hi  ires  unum  sunt  (i  Joan  v).  Spiritus 
angelicus,  unde  :  Qui  facit  angelos  suos  spiriltu,  ei 
ministros  suos  ignem  ureniem  (Pial,  ciii).  Bt  :  Om- 
nes  suni  administratorii  spiiitus^  in  minisierium 
missi  (Hebr,  i).  Spiritus  humunus,  unde  :  In  ejus 
manu  est  anima  omnis  vivcniis^  ct  spiritus  universx 
camis  hominis  (Job,  xii).  Spiritus  da^moniacus, 
unde  :  Non  est  nobis  coUuclatio  adversus  carnem  et 
sanguinemy  sed  adversus  spirituatia  nequiliae  in  ca^- 
lesiibus  (B/ihes,  vi).  Et  spirilus  animalis,  unde  di- 
citur  :  Quis  noviif  si  spiritus  filiorum  Adam  ascen- 
dat  sursum,  et  spiriius  jumentorum  descendat  deor- 
sumf  (Lccli.  iii).  Item  spiritus  gratiae,  uode  :  Sj 
spiritu 

Vlll 

perficietis  (Galat.  v).  Spiritns  propbctise,  unde  : 
Spintus  prophetarum  erai  eis  subjectus  (I  Cor  xiv). 
Spiritus  sapientiffi,  unde  :  Yerba  qux  locutus  sum 
vobiSf  spirUus  et  viia  sunt  (Joan.  vi).  Spiritus  Scri- 
pturs,  unde  :  Liiiera  occidit^  spiriliis  autem  vioi/i' 
cai  (II  Cor.  iii).  Nec  non  spiritus  potcFtatis,  unde  : 
Ubi  erat  impeluSj  id  est  potestas  spiritus  itlic  gra- 
dubaniur  (E%ech,  i),  sive  ad  bonum  salutare,  sive 
ad  malum  damnabile.Et  de  quo  Apostolus  :  lU^mi- 
nus  Jesus  interfUiei  eum  spiritu  oris  sui  (II  Thess. 
ii).  Spiritus  voluotatis,  undo  :  Qui  adhxret  Deo, 
ums  spiritus  est  cum  eo  (I  Cor  vi).  Spiritus  indi- 
gnationis,  unde  :  Non  permanebit  spiriius  meus  in 
homine  in  trternum,  quia  caro  est  (Gen.  vi).  Et  spi- 


spiruus  tuus  bontu  dedueet  me  in  viam  rectam,  ocn 
propter  meritum  meum, sed  propter  nomen  riwm.ol 
rem  impleas  nominis  toi,quod  est  Jeeus.id  estSal- 
vator.  Krgo  quippe  me  occidi  per  culpam,  tu  vero 
me  justilioabiB  per  gratiam,  sed  ipsa  gratia  ood 
erit  sine  justitia,  qoia  vivificMbis  me  in  mquitaU,  non 
moa  quidem,  sed  iua,  sicot  superius  est  ostensom. 
Vel  vivificabii  me  in  sequitaU  tua,  propter  nomen 
tuum,  ut  nominatuB  inde  gloriose  lauderis,  juxta 
quod  alibi  dioitur  :  Non  nobis  Domine,  non  nobis, 
sed  nomini  tuo  da  gtoriam  (Psal,  cxiii). 

Educes  de  tributatione  animam  meam,  ei  in  mi- 
sericordia  iua  disperdes  inimicos  meos. 


Quandiu  anima  in  hoc  mortali  corpore  manetiQ- 
irilH  facia  carnis  mortiflcaverilis^  vivetis  (liom,  p  dusa,  multis  afflictionibus  tribulatiir«  sed  cum  ab 
[i);  et  :  Spirilu  ambuiiiie  it  desideria  camis  non      illo  educitur  carcere«  de  Irihulaiiono  hujua  mundi 

liberatur,  ne  graviorem  tribuialiooem  iQcarrtt 
Propter  quod  alibi  Psalmista  dicebat  :  Edtsc  de 
carccre  animam  meam^  ad  confilendum  nomitsi  tuo 
(Psal.  cxu)  Et  Paulus  apostolus  :  Infelix  ego  kme, 
quis  me  liberabit  de  corpore  mortis  hujus  f  (Biom.  yu)> 
Hoc  itaqueflt^cumremissione  induUa  peccatonioi, 
Oeus  aiiimam  do  corpore  Jubet  exire,  quasi  de  ow 
cere  liberatam.  Et  in  misericordia  tua^  q.uantum  td 
me  qui  non  merui,  disperdes  omnes  inimicos  wtoos, 
ut  ultra  mihi  nocere  non  possint.  De  spiritaaliboi 
inimicis,  id  est  dsmonibus,  alisque  dubio  veruffl 
est,  quod  omnes  disperdes,  et  de  corporalibua  qao- 
que,  omnes  qui  usque  ad  mortem  suam  pereevert* 
verunt  inimici.  Notanda  sunt  autem.  qoa  dicootor 
ritos  oontempl.itionis,  undo  :  Elevavii  me  spiritus  D  in  flne  prcecedentls  versus^et  in  flnesequentis.Nam 


Mer  ccelum  el  ierram^  et  adduxit  me  in  Jcrusalem 
in  visione  Dei  (RTkcch.  viii).  Spiritus  virtutum, 
onde :  Reguieseet  super  eum  spiriius  sapientix  ei  in- 
tellectuSf  et3.  (Isa.  ii).  Spiritus  vitiorum,  unde  : 
Vidi  de  orc  draconis,  et  de  ore  bcstix^  et  de  ore 
pseudof/ropheLX  tres  spiritus  immundos  exire  in  mo- 
dum  ranarum  (Apoc,  xvi).  Bt  :  Ecce  durn  mulierts 
egredientes,  ei  tpiritus  in  alis  earvm  (Zachar.  v). 
Hi  sunt  spiritus  superbis,xenodoxifln,et  hujusmodi. 
Spiritus  sgritudinum,  unde  :  Ecce  mulier  quae  ha- 
bebat  spiritum  infirmitaiis  annis  deeem  ei  ocio  (Lue, 
xiii).  Et  spiritus  tempestatum,  unde  :  SpiritusprO' 


ibi  dlcitur  :  Ylvificabis  me  in  aequiiate  tua,  et  bie 
dicitur  :  /n  misericordia  iua  disperdes  inimicos 
meos :  cum  potiue  videatur,  quod  ad  justiOcandum 
misericordia,etad  perdendum  squitas  debeatper- 
tinere.sed  utrumque  pertinot  ad  utruoQquc  :  quo- 
niam  :  Omnes  vi<v  Domini  misericordia  ^unt  et  veri- 
ias  (Psat.  xxiv).  Propter  quod  ci  misericordiam  et 
judicium  Psalmista  cantabat  (P«a/.  cx).  Quia  vero 
quidam  inimicorum  meorum  praBdestioati  sunt  ad 
vitam  ffiternam,  et  ad  steroam  mortem  alfqul  M- 
probati,depra^e8(inatis  optaodo  omnioo  dfco,qoo4 
in  miiserieordia  Hui,\d  est  per  eflbotum  miMrlooMte 


1129 


BBQULA  OEDINIS  8.  SPIEITUS  DE  8AXU. 


1130 


ium,disperdei  omnei  inimieos  fneos^id  esi  omnes  eo- 
rum  ioimicitias,  ut  fiant  de  inimicis  amici.secua- 
dum  illud  quod  alibi  dicitur  :  f^erte  impios^  el  non 
eruni  {Prov.  zii).  De  reprobaiis  auiem  spiritu  pro- 
phetandi  dico  : 

Et  perdes  omnes  qui  tribulant  animam  meamfquO" 
niam  ego  servus  tuus  sum. 

Omnes  hujusmodi  perdes  in  gehenna  ignis  aBierni, 
qui  obstinato  corde  tribulant  animam  meam,  quo^ 
niam  servus  tuus  ego  sum,  id  est  poena  peccaii, 
quo  me  servum  tuum  nequiter  persequuntur.  Vel 
perdes  eos,  gui  propierea  tribulant  animam  meam, 
quoniam  servus  tuus  ego  sum,  id  ost  quoniam  tibi 
Bcrvio.Bst  et  hoc  grave  peocatum,  propierea  per- 
Bcqui  aliquem,  quoniam  servii  Deo.  Ezsultaiiva 
Gonolusio,  qui  liberaiionem  anim»  Ruas  ac  perdi* 


A  tionem  inimioorum  suorum,  Deo  inspirante,  pre- 
dicit. 

Quoniam  in  humanis  operibus  nihil  esi  ez  omni 
parte  perreclum,  benigne  hujus  operis  queso  le- 
ctorem,  quaieous  si  quid  in  eo  dignum  invenerit, 
diviniB  graiis  totum  ascrihai.  Quidquid  autem  in 
ipso  cognoverit  minus  dignum,  ad  humanum  refe- 
rai  imperfecium,  rogans  humiliier,ut  ipse  pro  me 
Buppliciier  intercedat  apud  piissimum  Pairem,  et 
juslissimum  judicem,ut  plenam  mihi  concedat  in- 
dulgeniiam  peccaiorum,  perviriutem  vere  uc  fru- 
ciiferas  poBniientiffi,  quam  in  hac  pcBniieniialium 
ezposiiione  Psalmorum  utcunque  descripsi^ad  lau- 
dem  et  gloriam  nominisJesuChrieii;  qui  cum  Pa- 
tre  ei  Spiriiu  sancio  vivii,et  regnai  Deus  benedicius 
in  saecula  sfleculorum.  Amen. 


Commentariorum  D,  Innocentii  in  septem  Psalmos  pamiientiales 

finis. 


REGULA  ORDINIS  S.  SPIRITUS 

DE  SAXIA, 

AB  INNOGBNTIO  III,  UT  VIDETUR,  FUNDATI. 
(Bboceii,  Codex  Regularum^  t.  V,  p,  495.) 


OBSERVATIO  CRITICA. 


Inter  prscipua  chariiaiie  Ghristians  ofQcia,haud  D 
minimom  religiosum  munus  repuiatur  hospiialibus 
in8ervire,atque  curam  sgrotorum  ^erere»al]orum- 
que  miserorumhominum  Deceesitatibussuccurrerrt; 
unde  omni  svoezcitavil  Deus  viroe  ianta  misericor- 
diaprsdit08,ut  prozimisBuistam  sancium  ministe- 
rinm  ezhibere  plurimi  haud  dedignati  sini.  Inier 
plures  igitur  ordines  religiosos  ssculoXIl  et  sequenti 
erect08,nonnulli  dicti  suni  Ho8pitalarii,adhocpium 
officium  observandum  specialiter  deputati,  prout 
prsseoB  sacer  ordo  instiiutus  erat,et  adhuc  amplis- 
simum  toiioe  Ecclesis  catholics  hospitale  sub  sua 
directione  possidet^cujus  ortum  miraculosum  reve- 
rendissimus  Ascanius  Tamburinus  olim  abbas  ge- 
neralis  Vallis-Umbross,  De  jure  abbaium,  toro.  II, 
di8put.zziv,qus8t.  iv.pag  314,  quamvis  alii  aliter 
originem  proferant. 

Verum  ante  alios  aociores  aodiamus  laudaium 
TambuHnum  deortu  hujus  ordinis  sicloquentem: 
«  Sancti  SpiritUK  in  6azia  ordo,  seu  congregatio  Q 
litieris  apostolicis  sub  Regula  B.Augustini  sic  nun- 
cupata^mirHbile  quidem  babuit  principium  ablnno- 
centio  III  summo  pontifice.  Hulc  enim  oranti  facta 
esi  voz  de  cslo  dicens  :  Innocenti !  vade  piscaium 
ad  Tiberiro  flnvium.  Re  curo  S.  R.  E.  cardinalibos 
coromnnicata  ad  Tiberim  se  contulit,  et  lazaiis  re- 
tibos,  prima  vice  octoginta  eeptero,  secundo  vero 
trecentns,  et  quadraginta  eztrazit  inffintes  aborti- 
V08,  ab  impiis  roairibus  sufTocaiOB  et  in  Tiberim 
projectoe.  Non  defaii  piissimo  pontifici  reroedium 
diviniius  revelatum.Gongregatis  enim  ouam  pluri- 
mis  piis  hominibu8,eo8  ad  curam  bospiialis  Sancti 
Spintus.quod  Roms  eiroa  annum  1201  oonBtruzit» 

Patiol.  GCKYII. 


prsfecit  Eorum  cura  esi  peregrinos  et  infirmos  su- 
scipere  ei  curare,  ac  pueros  et  infanies  alere.  Vo- 
cantur  auiem  tratres  S.  Spiritus  a  colle^io  cerie 
magniflco  sub  tuieia  et  patrocinio  S.  bpiriiua  sdi- 
ficato.  In  Sazia  autem  vel  quia  coUegium  est  8ub 
sazo  seu  casiro  Neronis ;  vel  quia  tiazones  Germa* 
nis  populi  ibi  olim  hal)itavere.  > 

Interim  suni  nonnuUi,  aui  hujus  ordinis  orium 
longe  aniiquiorem  esse  voluni,  asBerenles,  illum  a 
8.  Lazaro  fraire  8ancti88imaru>n  virginum  Marihs 
et  Maris  ezortum  fuisse,  qui  apud  Massiliam  in 
Oalliis  appuleus  ibidem  ordinem  miliiarem  et  ezi- 
roiuro  zenodocbium  in  honorem  S.Spiriius  erezisse 
fertur.  De  quo  fabuloso  ezordio  plura  inferius  di- 
cenda  8unt,cum  sustinendo  iales  nugasjnier  bcjus 
sacri  ordinis   iuquilinos,prx8ertim  Italo8,et  Gallos 
dirs  ezorle  sint  conientiones.  Alii  dein  scriptorea 
sque  inaniter  ordinis  priocipium  a  quudam  8.  Cy- 
riaco  eive  Juda  Quiriaco  deeumere  volunt,  proui 
Trithemins  in  Chrooico  Hiisaugiensi  pari.i,fol.527 
scribil;  quorum  etiam  eententia  omnino  rejicienda 
e8t,cum  nulls  veriiRtisfundamento  innitatur.Nun- 
quam  enim  prirois  Ecclesis  ssculis  reperimusali- 
quem  determinatum*Hogpitalariorum  ordinem  in- 
siiiuium  fuisse,  et  S  Cyriacus  ilie  nec  Hierosoly* 
roitanusepiscopus  ez8liiit,tempore  invents  S.cru- 
cis,  nec  eub  Juliano  Apostata  sedem  illam  occupare 
poiuii,  prout  pluribus  doctissimi  socii  BoUandiani 
docenttom.  I  Maii  ejusdem  Acta  ad  diem  quartum 
dicti  mensis  eruditis  notis  ezornaniea,  qus  quidem 
Judaro  Quiriacuro  nominant. 

Necde8unl8criptore8,qui  hujus  ordinis  ezordium 
•ummo  pontifici  innocentio  III  non  dene^asv^^  w. 


U31 


INNOCENTII  ni  PAPiE  OPUSCULA  Dl»IA. 


1132 


voluotillumnoninstitutumfuissesub  protectione,  A  Saxonibus  antiquis  babitatoribus  deDominationeic 


et  invocationeS.  Spiritus,  donec  piissimus  Montifi- 
pessulani  comes  Guido  constitutus  est  arcbihospi- 
talis  Romani  primus  magister.  Et  quidem  in  con- 
fesso  est  apud  omnes,huno  Montispessulani  oomi- 
tem  paulo  anle  Innocentium  III  in  sua  civitate  ere- 
xisse  insigne  hospitale;  illudque  sub  invocatione  et 
protectione  S.  Spiritus  instituisse,  qui  tamen  post- 
ea  ab  ipso  summo  pontifice  Romam  vocatus,  ct 
arcbihospitalis  Romani  constitutus  est  primus  ma- 
gister,  atque  utrumque  xenodochium  sub  invoca- 
tione  S.  8piritus  gubernavit,  quod  quidem  ex  mox 
dicendis  clarius  patebit. 

Adeoque  agnoscere  debemus  Innocentium  III  pa- 
pam  flBque  ac  Guidonem  comitem,  pro  hujus  sacri 
ordinis  institutoribus»  sed  sub  diverso  respectu, 
cum  Bummus  ilie  pontifex  auctor  fuerit  archinospi- 
talis,sub  cujus  jurisdictione  omnia  reliqua  depen- 
debant;  piissimus  autem  comes  erexit  primum  xe- 
nodochium^alteri  tamen  subjiciendum.Parvi  enim  n  pervenerint.  Inter  opera  charitatis,  quie   imitandi 


sumpsisse  videatur,cum  etiamnum  hodie  de  Sassii 
vel  in  Saxia  nuncu{)atu8  sit. 

Verum  quod  miraculosum  exordium  altinetf 
etiamsi  summus  ille  pontifex  in  sua  laudata  boila 
nullam  ejus  memoriam  faciat,ut  supradiciame^ 
attamen  ejusdem  successores,  NicoUius  iV  et  £• 
stus  IV  in  suis  bullisexertedeilio  agunt;  atqneiB 
ipso  sumptuosissimo  hospitali  adest  aoliqua  taboia 
depicta  totam  historiam  mirabilem  reprcsentans, 
que  quidem  umnia  satis  piam  tradilionam  denotan 
possunt.  Utut  bsBC  sint,  reprimus  qaoddam  vesii- 
gium  hujus  miraculosi  exordii  apud  ipsaB  piissimi 
pontificis  Innocentii  III  epistulas  a  clariesimo  Bala- 
zio  editas,  quando  episl.  112»  concedit  indulgeotitt 
illis,qui  meretrices  m  legitimas  uxores  durerent, 
cum  per  talia  prostibula,committi  soleant  taiia  fra- 
quentia  infanticidia.Est  autem  epistola  talis  tenorlB: 

Universis  Christi  fldelibus,  ad  quos  littere  ials 


refert,  an  abinitio,  sacri  hujus  ordinis  Inquilini, 
sub  uno  vel  altero,  nomine  aegrotis  inservierint,  et 
Deo  militaverint,  cum  inter  utriusque  hospitalis 
erectionem  pauci  tanlum  anni  intercesserint.  Ac 
sane  piissimus  ille  pontifex  per  solemnem  bullam 
anno  1204  datam^eteidemGuidoni  utriusque  xcno- 
dochii  magistro  direclam,  exerte  dicit,  hoc  archi- 
hospitale  Romanum  ab  ipso  erectum  esse  in  loco, 
qui  dicitur  ad  S.Mariam  m  Saxia,  prout  ipsa  bulla 
in  Bullario  RomanOf  tom.  I,  pag.  58,  edita,  quam  et 
bic  exhibere  lubet. 

Bulla  Innocenlii  III,  papx  con/irmans  erectionem 
archihospiialis  Romani,  ejusque  unionem  cum  ho- 
spitali  Montispessulani. 

Innocbntius  episcopus,servus  servorum  Dei  Gui- 
noifi  magistro  bospitalium  S.  Mariae  in  Saxia  et 
S.  Spiritus  in  Montepessulano,  ejusque  fratribus 
tam  prsBsentibus,  quam  futuris,  regularem  vitam 
professis  in  perpetuum. 

Inter  opera  pietatis,  etc.  Vide  Regcstorum  lib.  vii, 
coL  377.  col.  II. 

Datum  Lateran.,  per  manum  Joannis  S.  R.  E. 
subdiaconi  et  notarii  xiii  Kal.  Julii,  indictione  vii, 
Incarnationis  DominicaB  anno  i204,pontifloatus  vero 
domini  Innocentii  III,  anno  vii. 

Hoc  igitur  xenodochium  Romanum  tempore  ere- 
ctionis  nuncupabatur  Hospitale  S.  Mariae  in  Saxia, 
et  forsan  ab  ipsis  Saxonibus-Anglis.nomensump- 
8it,utpote  in  eodem  loco  erectum,  ubi  olim  piissi- 
mus  Ina  Saxonum  Orientalium  i.i  Anglia  rex  eccle- 
siam  anno  715  in  bonorem  S.  Mariie  Deiparas  vir- 
ginis  excitari  curaverat.  liic  quippe  rex  piissimus, 
postea  et  circa  annum  718  Romam  accedensad  vi- 
sitanda  loca  sacra,  ibidem  insigne  xenodochium 
erexityilludque  amplissimis  redditibusauxitad  su- 
scipiendos  suos  Saxones  Orienlaies  loca  sacra  visi- 
tantes.Sic  etiam  ad  Ins  pium  exemplum  OITa  Me- 


nobis  auctoritate  sacra9  paginae  proponunturySicot 
Evangelica  testatur  auctoritas,  uon  minimum  esce 
errantem  ab  erroris  sui  semita  revocare,  ac  prsse^ 
tim  mulieres  voluptuose  viventes,  et  admitteDtei 
indiiferenter  quoslibet  ad  commercium  carnis,  ol 
caste  vivant,  ad  legitimi  tori  consortium  invitare. 
Hoc  igitur  attcndentes,  prresentium  auctoritate  sta- 
tuimu8,ut  omnibus  qui  publicas  mulieres  de  lupa- 
nariextraxerintetduxerintin  uxores,  quod  agant, 
in  remiesionem  pronciatpeccatorum.DatumKoma 
apud  8.  Petrum,  iii  Kalend.  Maii,  pontificatns  no- 
stri  anno  primo.  » 

Cum  igitur  immediate  post  electionem  sammi 
pontificis  Innocentii  III  factam  fuisse  ccelestem  re- 
velationem  dicant  nonnulli;  sic  optime  inferre  po- 
test,  et  hoc  decretum  circa  meretricum  connabia 
ineunda  illum  edidisse.simulque  hoc  bospitale  cod- 
didissead  suucipiendos  et  nutriendostales  infantes 
expositos,ut  deinceps  crimen  infaoticidii  cessaret. 

Cum  igitur  hoc  celeberrimum  xenodochium  pe^ 
fectum  fueritanno  i20l  etsicante  concessam  lauda- 
tam  conilrmationis  bullam,ejusdem  magister  con- 
stitutus  erat  Guido  Montispessulani  hospitalis  fun- 
dator,  atque  tandem  bospitale  S.Bpiritua  nominari 
CGBpit.  Hmc  vera  origo  canonicorum  regularium 
ordinis  S.Spiritus  deduci  debet,  ab  utro()ue  hospi- 
tali  denominationem  sumens.  uerrae  enim  sunt  et 
inanes  nseois,  quas  proferunt  nonnulii  circaquem- 
dam  ordinem  militarem  S.  Spiritus  jam  a  primis 
Ghristianae  religionis  annis  aS.Lazaro,  ejusdemqae 
sanctissimis  sororibus  Martha  et  Maria  ereetum, 
proutsupradiximus,atques8epelaudatu8lIippoiytn8 
Eliot  in  sua  reli^iosorum  ordmum  Historia,  tom.II, 
cap.  30,  ubi  quidem  erudite  refutat  fabulosum  iU 
lum  ordinem  militarem,  quibusdam  commentitiis 
lcgendis  solummodo  suffuJtum.Nullam  enim  aliam 
auctoritalem  milites  S.  Spiritus  pro  sua  fabuloea 
antiquitate  adducere  valent,  nisi  quoddam  legen- 


diterraneorum  Saxonum  sive  Marciorum  rex,  ibi-  D  dum  exbreviario  aliquocircaannuml353impre880 


dem  hospitale  regiis  donis  locupletavit,quod  tamen 
deinceps  ad  incitas  penitus  redactum  est.Nam  anno 
817  tantia  flammis  inceuditur,  ut  illae  non  nisimi- 
raculo  exstingui  potuerint;postquam  nimirum  piis- 
simus  pontifex  Paschalis  1,  cum  miraculosa  Dei- 
paras  virginis  imagine  nrocessionaliter  concomi- 
tante  clero,  et  popalo  ad  locum  accedens  ignis  ex- 
stinctus  est.Atque  etiamsi  anno  847  in  cincres  re- 
dactum,  illud  pietate  summi  pontificis  Leonis  IV, 
acliberalitate  re^um  Anglise  iterum  restauralum 
sit,attamen  saeculis  XI  etXII  reperimus,iliam  par- 
tem  civitatis  RomansQ,  ubi  situm  erat,  adeo  deva- 
statam  per  Guelphorum,ct  Gibellinorum  iactiones 
ut  tempore  Innocentii  Illpapaeanno  1198cathedram 
S.  Petri  occupantes  vix  illis  hospitalis  Orientalium 
Saxonum  memoria  superavit.  Unde  merito  piissi- 
muB  pontifex  Innocentiua  III  illiua  verus  restaura- 
tor,  et  /twdator  nominari  debet,  quamvis  looua  a 


desumptum.ubi  in  lectionibus  S.  Marthe  hcc  verba 
legebantur  :  «  Dum  autem  Magdalena  devotioni  et 
contcmplationi  se  totam  exponeret,  Laxaros  quo- 
(^ue  plus  miliiis  vacaret,  Martha  prudens,  et  soro- 
ris  et  fratris  partcs  strenue  gubernabat,  ac  famoliSt 
et  militibus  sedulo  ministrabat.  •  Nolo  ego  hic  to- 
tam  illam  historiam  de  S.  Lazaro  et  sanctissimis 
sororibus  suis  invertere,  cum  viri  eruditi  et  catho- 
lici  satis  eamdem  a  fabulosis  mendis  purgarintyet 
if:sa  verba  hujus  legendi  valde  sublestum  argumen- 
tum  inferant  pro  antiqnitate  talia  ordinia  militaris 
Etabilienda. 

Interim,  relictis  bis  anilibus  ncniis,  ad  certiora 
argumenta  adducenda  progrediamnr,  qun  ▼eram 
exordium  et  antiquum  statum  hi^ut  orainiadeno* 
tare  possunt,  qui  ordo  apud  Italoa  voeatur  Banetf 
Spiritus  in  Saxia,  et  apud  Galiot  &•  Spiritui  de  Moa- 
lei^eaaulano  nanoupatur.  In  primia  Igitiir  eertam 


1133 


RBQULA  0RDINI8  S.  SPIRITUS  DB  8AXIA. 


1134 


I    estypriroum  hqjus  ordinis  adhuc  florentis  suh  pro- 
'    tectione  et  prnsidio  S.  Spiritus  auctorem  exstitiase 

£^69^^^^^  Guidonem,  qui  labente  ssculo  XII  apud 
[ontempessulanum,  pro  sustentandis  egrotis,  et 
pauperibusamplissimumxenodochium  oondiderat, 
et  ab  Innocentio  III  papa  vocatus  Romam,  curam 
novi  hospitalis  ab  ipso  summo  pontince  erecti  ad 
S.  Mariam  in  Saxiagessit,  quod  deinceps  designa- 
ri  CGBpit  hospitale  S.  Spiritus  in  Saxia ;  postquam 
ntmcique  in  unum  adunare  voluit  praBdiotus  sum- 
mu8  pontifex.  Deinde  denegare  nequit,  quod  ab 
exordio  hoc  salubre  institutum  pluribus  laicis, 
quam  ecclesiasticis  personis  combinatum  fuerit, 
Uospitalarii  enim  Monli8pe8sulani,nullis  sacriaor« 
dinibus  initiati  erant,atquesummus  pontifex  Inno- 
centios  III  per  supra  adductam  bullam  decrevil,ut 
in  archihoapitali  Romano  adeasent  tantum  quatuor 
clerici  regutam  ejusdem  hospitalis  adamussim  ob- 
servantes  et  sacramenta  infirmia  administrantes  in- 
dependenter  amagistro,  aliisque  fratribus  ordinis, 
ac  soli  summo  pontifici  subjecli,prout  verba  buUaB 
declarant. 

Atque  hflBO  est  vera  el  sincera  origo  sacri  ordinis 
canonicorum  S.Spiritus  de  Saxia  ;  qui  etiamsima- 
gis  a  laicis,  quam  clericis  gubernaretur,  tamen 
ejusdem  inquilinis  piissimus  pontifex  prsscripsisse 
videtur  Regulam  Augustinianam  pro  communi  nor- 
ma  vit»  regularis,  adjectis  quibusdam  constitutio- 
nibus,  quaa  et  hic  adjicimus.  Ex  quibus  constitu- 
tionibusconstat  Reguia  praesensab  omnibus  fratri- 
bus  stricte  observata,  qui  per  illam  astringuntur, 
non  solum  expositcs  infantes  diligenter  nutrire  et 
instruere,  verum  etiam  omnes  sgrotos,et  infirroos 
advenientes  suscipere,  illisque  omni  meliori  roodo 
inservire.  Et  quamvis  piissimus  pontifex  baec  duo 
archixenodochia.nimirum  Romanum  et  Montispes- 
sulanum  sub  uno  magistro  conjunxerit,  et  hoc  isti 
submiserit,  attamen  voluitquamdam  bonorum  se- 
parationem  observari.  Hinc  statuit,  ut  omnes  elee- 
mosyn»  per  Italiam,  Siciliam,  Angliam,et  Hunga- 
riam  collect»  ad  Romanum  pertinerent,  quemad- 
modum  et  amplissimi  reddilus  in  ipsaurbe.etvici- 
niasiti  ;  ad  Montispessulani  xenodochium  perveni- 
rent  reliquae  eleemosyns  per  Gallias^Hispaniam  et 
alias  Europffi  partes  collects.Postquamautem  sum- 
mus  pontifex  Honorics  III  hanc  unionem  dissolvere 
voluit,  atque  Gallis  suum  magistrum  generalem 
concesserat,  tunc  et  sacer  hic  ordo  quodammodo 
dissipari  coepit.Licet  enim  .i  primsvo  instituto  lai- 
cis  et  ciericis  mistus  exstiterit,  tamen  ipsi  laici 
semperhospitalariorumtemporalemjurisdictionem 
retinentes,tandem  non  tanquam  magistri  regulares 
sese  gesserunt,  sed  ut  prsceptores  saeculares  et 
perpetui  oommendatarii  vivere  voluerunt,  in  suos 
usns  patrimonium  pauperum  convertentea,nec  ma- 
gpstro  generali  obedientiam  praestantes.  Ex  quibus 
exorti  sunt  milites  S.  Spiritus,  quamvis  sub  nuUo 
ordine  militari  exstiterint.  nec  unquam  sicut  alii 
militarlumordinuminquiliniadsacrabellaineunda 
▼ocati  foerint,  prout  omnes  historici  fatentur.et  ex 
jam  dictis  de  fabulosa  eorum  origine  a  S.  Lazaro 
omnino  patet.Nolo  ego  bic  referre  diras  rixas  olim 
ventilatas  inter  bujus  ordinis  clericos  et  suppositi- 
tios  illos  milites,  cum  de  illis  satis  fuse  agat  saepe 
laudatus  Hippolytus  Eliot,quem  lectores  consulere 
possunt.Non  enimintegram  historiam  bujus  sacri 
ordinis  exhibere  intendimus.sed  solum  adducimua 
illa,  quffi  ad  meliorem  aequentium  constitutionum 
notitiam  conducere  possunt,  qu»  quidem  non  pro 
Gallis,  sed  pro  Italis  conditiB  videntur.  Neque  hic 
sermonem  facimus  de  eeleberrimo  equestri  ordine 
S.Spiritus  adhuc  apud  Gallos  (lorente,qui  ab  Hen- 
rico  III  rege  institutus,  nunquam  cum  Montispes- 
Bulani  hospitalariis  commerciom  inivit,  nec  inter- 
ordines  reiigiosos  numerari  solet. 

Verum  ad  eacrum  ordinem  8.  Spiritus  in  Sazia 
redeamusy  qui  late  ae  extendebat,  non  solum  apud 


A  ttalos  et  Siculos^  sed  etiam  per  Angiiam,  Germa- 
niam.Hungariam  et  Poloniam  dispersus  est ;  atque 
tandemsub  pontiQcatu  Nicolai  iV  iterum  unionem 
cum  Italis  inire  voiuerunl  hospitalarii  Montispessu- 
lani,  submissionem  quamdam  magistro  generaU 
Romano  facientes,in  cujus  agnitionem  eidem  exsol- 
vere  promiserunt  annuatim  tres  florenos  aureos, 
proiit  ex  ejusdem  pontificis  buUa  anno  1292  data 
eruimus.Sunttamen  nonnulli8criptores,quivoIunt 
Gregorium  XI  papam,  1370  electum  bospitalarios 
Montispeasulani  in  pristinam  libertatem  ab  Hono- 
rio  III  ipsis  concessam  restituisse.cujus  tamen  bul- 
lam,tanquam8uppo8ititiam  rejiciunt  alii  auctores, 
prsesertim  Launierus  hiyus  ordinis  historicus,  et 
archihospitalis  Romani  superior,  cum  illa  directa 
sit  Berengario  Gioni  generali  archihospitali  militias 
S.  Spiritus  primum  mortuoanno  1486  vel  sequenti, 
qui  proin  generalatum  ultra  centesimum  annum 
protraxisse  debuit,  quod  asserere  ridiculosissimum 

n  foret.Interimex  his,aliisque  adductis  monumentis, 
omnino  constat  huncsacrumordinem  S.Spiritusin 
Saxia  mansisse  clericis  et  laicis  repletum,  per  ali- 
qua  saltem  sscula,  nec  proprie  religiouum  exsti- 
tisse,  cum  laici  illi,  quious  subjicieoantur  clerici 
nullis  solemnibus  votis  religiosis  astricti  fuerint. 
Hinc  exorti  totabusus  eteleemosynarum  dilapida- 
tiones,  dum  (^uilibet  xenodochii  njagibter,  tanquam 
commendatanus  saecularis  viveret,  et  patrimonium 
pauperum  in  suos  usus  converteret,  prout  supra 
dictum  est.  Adeoque  haud  ante  annum  1458  oic 
sacer  ordo  veram  rationem  religiosiordinis  induit, 
quando  summus  pontifex  Pius  II  predicto  anno  ele- 
clus,  omnes  illos  magistros  commendatarios  sup- 
pressit  et  novo  euo  ordini,miIitari  de  Bethlehem 
supposititias  illas  commendas  adunavit,  proutbulla 
illius  testatur,  quem  exhibet  clarissimus  Leibnitius 
in  suo  Codice  juns  gentium.  Ex  quo  tempore,  sacer 
bic  ordo  vere  religiosus  incepit  exislere  ab  omni- 

p  bus  laicis  magistris  vel  superioribus  liberatus,  et  a 

^  solis  religiosis  viris  gubernatus.  Sic  enimsummus 
pontifex  Xistus  IV  per  soleronem  buUam  anno  1476 
mandavit :  «  Statuentes  ac  etiam  decernentes,  quod 
ipsius  ordinis  bospitaUa,  prfieceptorias,  membra  et 
loca  nulli,  cujuscunque  dignitatis,  status,  gradus^ 
vel  conditionis  faerit,  praetercjuam  ipsius  nostn 
hospitalis  fratribus,  et  ordinem  ipsum  expresse  pro- 
fessis,  eis  tamen  pro  solo  nutu  dicti  prseceptoris 
existentis,  et  pro  tempore  ad  claustrum,  quoties 
expedierit,  revocandus,  in  titulum  vel  commendam 
cooferri  valeant,  sive  possint.  » 

Bx  hac  ptiam  authentica  bulla  in  Bullario  Magno 
Romano  relata  tom.  I,  pag,  406,  discimus,  quos- 
dam  Transalpinos  prfleceptores  vel  magistros,  et 
prsecipue  in  Gallia  mandatis  summoruro  pontificam 
Pii  II  et  Pauli  II  non  obtemperasse,  sed  talia  hospi» 
talia  in  suos  usus  convertisse,  et  gener&U  magistro 
Roroano  dcbitaro  obedientiam  denegasse,  nec  tan- 
quam  religiosos  viros,  sed  potius  quasi   sflBCulares 

D  cororoendatarios  sese  pessisse,  quos  proin  acriter 
his  verbis  perstringit  oronero  rerum  proprietatem 
ab  ipsis  auferens  :  «  Cum  itaque,  sicut  accepimus 
displicanter,  nonnuUi  in  ipsius  hospitatis  fratreSy 
etiam  praeceptorias,  hospitalia,  merobra,  et  loca 
pia  ab  ipso  hospitali  in  Saxia  dependentia.  obti- 
nentes,arobitione  et  cupiditate  ca^ca  inducti  etsub 
terroinis  non  contenti  temeritate  propria  se  gene- 
rales  prseceptores  dicti  ordinis,  praicipue  ultramon- 
tanes  noroinare,etc.  »  Adeoque  oranes  militos  com- 
mendatarii  hujus  ordinis  sunt  suppressi,  et  aucto- 
ritate  apostolica  reliqui  omnespraeceptores  et  bospi- 
talarii  ubiqne  subjiciebantur  raagistro  generali  Ro- 
mano,sic  enim  ibidero  praecipitur;  t  Quinimo  om- 
nes  et  singuli  dicti  ordinis  praeceptores,  hospitalarii, 
et  reli^iosi,  quos  eidero  praeceptori  nostri  hospitalis 
in  Saxia  pleno  Jure  subesse  volumus,  et  tanquam 
sno  superiori  obedientiam,  et  reverentiam  congroam 
ezhibere;  ao  salva  hQjuB  sedis  anQiQrUA.tA  voL^^fis&i^ 


1135 


INNOCBNTII  III  PAPiB  0PU8CULA  DUBIA. 


1136 


bu8  sicuti  uaico  eorum  praceptori.  obtemperare  j^  cbibospitale  Romaouro  adeo  late  patet,  saperbis 


leneaDtur,  et  debeaut.  » 

Ab  hujuB  igiiur  bullie  pontifici»  profbulgatione, 
etiam  apud  (jallos,  omnes  praBceptores,  et  bospita- 
larii  S.  Spiritus,  sub  jurisdictione  magistri  gene- 
ralis  Romani  vixerunt^  et  per  Iria  soJemnia  vota 
facti  sunt  veri  religiosi,  usquead  exordium  ssculi 
XVII ;  nam  anuo  1619,  summus  poniifex  Paulus 
V  concefisit  Gallis  vicarium  generaiem,  sed  a 
Romano  generali  ordinis  quodammodo  dependen- 
tem»  et  Gregorius  XV  papa  conslituit,  ut  talis  vica- 
rius,  et  visitator  generalis  emitteret  tria  vota  so- 
lemniareli^iosa,  etbabitum  ordiois  indueret.  Adeo** 
que  non  nisi  anno  1625,  summus  pontifex  Urba* 
nus  VIII  ad  inslantiam  Ludovici  XlII  regis,  ma- 
gistrum  generalem  xenodochii  Montispessulani, 
aliosque  preceptores,  bospitalarios  perregna  Gal- 
liflB  et  Navarrae  dispersos  reddit  Jiberos  a  jurisdi- 
ctione  magistri  generalis  Romani.  Hinc  exorta  est 


{ediBciis  instruclum,  ac  amplissimisredditibusca- 
mulatum,  ut  grande  castellum  repraesentare  videa- 
tur,  plura  palatia  variis  spatiorum  intervallis  di- 
stincta  conlinens,  in  quibus  degunt  varia  bominum 
utriusque  sexus  genera*  In  uno  autem  palatio  mo- 
raniur  uitra  cenlum  nutrices,  qus  lactant  parfulos 
expositos  ;  ibidem  enim  suscipiuntur  taiesinfantes 
tam  Jegilimi,  quam  illegitimi,  ne  fame  pereant.  In 
alteroautem  habitantpueriadolescentiores  numero 
oirciter  quingenti,  qui  a  piis  prsceptoribus  instm- 
untur  in  doctrina  Cbristiana,  aliisque  diverais  arti- 
bus  et  scientiis.  In  tertio  dein  palalio  deeunt  toli- 
dem  numero  puells,  qus  asanctimonialibua  femi- 
nis  rjusdem  ordinis  in  omni  virtutum  genere  in- 
struuntur,  sicut  in  regulari  aliquo  monasterio.  lo 
quarto  denique  palatioduosunt  longissima  ambu- 
lacra,  ita,  ut  quodlibet  mille  lectis  sit  impletum : 
unum  quidem  continet  infirmos  viros,  alterum  aa< 


omnisdisciplinsregularisrelaxatio,etin  illis  parti-  n  tem  sgrotas  feminas,  eto.  Ast  pster  bso  oronia  et 


bus^prsceptoreset  magistri  commendatariiiterum 
recrudescere  cceperunt,  supposititium  militarem 
ordinem  ubique  mtroducere  conantes.  Et  quamvis 
talibus  usurpationibus  acriter  restiterint  zelosiores, 
et  magis  pii  prsceptores  ;altamen  nihil  efTecernnt, 
donec  anno  1700  magnanimus  Galliarum  rex  Lu- 
dovicus  XIV  hunc  ordinem  S.  Spiritus  in  Saxia 
declaravit,  debere  sstimari  verum  ordinom  regula- 
rem,  atque  ut  prsceptores  illi  sscuiares  et  com- 
mendatarii  supprimerentur.  Sed  tandem  ad  fre- 
quentes  quorumdam  magnatum  aulicorum  impor- 
tunitates,  constitutus  est  magister  generalis  bujus 
ordinis  per  Gallias  quidum  ex  priiiia  nobiiitate 
regni,subcujus  directioue  omnes  religiosi  et  fratres 
laici  vivere  debeut.  et  ubique  bospitalitatem  in  om- 
nibus  venodocbiis  rite observare,  oui  ideo  magister 
ordinisS.  Spiritus  de  Montepessulano  nominatur. 
Inlerea,  reliqua  hujus  sacri  ordiuis  xenodochia 


plura  aliasuperba  sdificia  pro  infantibus  expositis 
et  sgrotis  personisetiam  peregrinis  advenientiboa 
ordinata,  adestibidem  magnificum  cosnobium  are- 
ligio»is  viris  inhabitatum,  qui  diu,  noctuque  diviDis 
laudibus inteuti  regularem  vitam  sub Regula  S.  Aa- 
gustini  et  sequentibus  constitutionibus  degunt,  ubi 
etiam  magister  generalis  totius  ordinis  Dabittre 
solet.  Atque  in  bocarchibospitaliin  usum  infirmo- 
rum  expenduntur  annuatim  supra  ducenta  millit 
scatorum  Romanorum  computando  unuro  annuoi 
cum  altero. 

Sed  redeamus  ad  sequentes  constitutiones  exbi- 
bendas,  quas  anno  i504,  Roms  edidit  reverendis- 
simusdom.  BernanlinusCyrillus  Aquilanus,  totiua 
ordinis  prsceptor  et  generalis  magister ;  illasque 
nominat  Regulam  mcH  ordinis  Santii  ispiritus  ta 
Saxia-  Qus  quidem  constitutiones  com  bulla  sumci 
pontificis  lonocentii  III,  cum  ^omnino  conveniant, 


per  alias  rcgiones  extra  Italiam  et  Siciliam  erecta  p  sic  haud  ambigere  licet,  quin  piissimus  ille  ponti; 
subJurisdictionearcbihospitalisRomanimanserunt,  ^  fex  bunc  ordinem  instituens  eadem  stati 


quorum  inquilini  regulam  ab  Innocenlio  III,  papa 

£r<e8criptam  rocte  observant.  Hujus  rei  insigne  prs- 
et  exemplum  Memmingense  hospitale  in  civitate 
imperiali  ejusdein  nominis  situm,  quod  etiamsi  a 
Lutherano  magistratu  quoad  tem|}oraIem  jurisdi- 
ctionem  dependeat,  attamen  religiosi   hospitalarii 

80^1^0^^  catholics  religionis  exercitium  obtinent. 
[am  illis  integrum  est  in  propria  ecclesia  [.ulsatis 
campanis  rem  divinam  diu,  noctuque  solemniter 
celebrare,  sacramenta  administrure,  sanctissimam 
eucharisdam  ad  sgrotos,  etiam  in  domibus  Lutbe- 
ranorum  decumbentes  ritu  catholieo  cum  campa- 
nula  et  lumine  deferre,  mortuos  pnblice  sepelire, 
omnesque  alias  csremonias  apud  orthodoxosChri- 
tianos  usitatas  cum  debita  revcrentia  peragere. 
Erat  etiam  olim  in  eodem  Suevis  circuto,  'pud 
Wimpinam  urbem  imperailero,  eximium,  hujus 
ordinis  xenodochium,  quod  tempore  mutats  reli- 


statuta  religio- 
sis  utriusque  sexus  prsscripserit ;  quamvis  et  illis 
etiam  Regulam  Augustinianam  aliis  hospitalariis 
communem  pro  norma  vit«  tradiderit.  Attamen 
quisquis  has  oonstitutiones  vel  leviter  perlustrel, 
farile  percipere  potest,  non  omcia  statatahicezhi- 
bita  ab  exordio  ordiois  fuisse  usitata,  sed  sacceasD 
temporis  plura  ex  illis  fuisse  superaddita. 

Curo  enim  omnino  constet  a  primsva  institutione 
hunc  sacrum  ordinem  fuisse  a  sscularibus  potias, 
quam  religiosis  personis  gubernaturo,  sio  suppres- 
sis  illis  ssculajibus  prsneptoribus  vel  magiatris, 
necesse  omnino  erat,  non  nulia  condere  nova  sta- 
tuta.omnibusutriusquesexusrBligiosiscoramunia. 
Interim  prsscntes  constitutionesad  gubernandaet 
regenda  xeoodochia  raaxime  salutares  sunt.  Omoes- 
queutriusqueiexusbomines.prstertriaaolemniavo- 
ta  religiosaetiam  adgerendam  specialero  curam  aeffro- 
torum  et  infnntum  expositorum  astringuntur.  Ifioo 


gionis  ad  incitas  est  redactum,  sed  illud  circa  me-  ^  plurimiagaudentprivilegiis,eteximunturajurisdie- 
dium  ssculi  XVII,  religosi  Memmingenscs  restau-      tioneomniumordmurorium,  omniaque  aliorumsa 


rare  laborabant.  et  quamvis  amplissmios  redditus 
nunquam  recuperarepotuerinl,  suistamen  expensis 
quosdam  religiosos  sustentare  solent.  Prohisduo- 
bus  bospitalibus  in  Gcrmania  sitis,  prsceptor  xeno- 
dochii  Memmingensis^in  i^ecognitionem  subjectionis 
arohihospitali  Romano  debits,  annuatim  exsolvere 
Bolebat  seplemBizantinosaureos,  proutexantiquis 
monumentis  urbis  Memmiogonsis  eruitur. 

Nec  ambigere  licet,  quin  reliqua  amplissima  xe- 
nodochia  per  varias  catholioi  orois  provincias  dis- 
persa,  hoc  idem  prsstiterint,  prout  plurima,  c|us 
per  Uispaniam,  Belgium,  Hungariam,  Poloniam 
aupersunt,  etlamnum  hodie  debitum  suum  pensuro 
annuatim  huic  archihospitali  Romano  tanquam  su- 
premum  magistrum  generalem  omnium  bospitala- 
rioram  S.  Bpiritoa  agnoBcunt.  Et  quidem  hoo  ar« 


crorumordinumprivilegiaipsi  sunt  concespa.  Qnod 
autem  religiosi  huJusordinisaveantsenonninareCa- 
nonicosregulares,  hoctantum  evenitex  illotemporsY 
quo  veram  regularem  vitam  ducerecosperantjuxta 
Regulam  8.  Augustini,  et  postquam  congregatio 
canooicorum  regularium  S.  Spiritns  per  Oalliaset 
Lotharinffiam  dispersa  illi  assooiata  est.  Nunqoam 
tamec  habitu  canonico  incedere  solent ;  illoram 
enim  babitus  idom  prorsus  est  eum  illoclericorum 
sscularium,  nisi  quod  ad  distinctionem  sapra  ha- 
bitum  nigrum  debeant  gestare  cmcem  albam  ad 
pectus  assutam,  duplioiter  transversaro,    quaram 

f>rima  minorest.  prout  refert  Tambariaaa  aopra 
audatus.  Sequitur  Jam  ipsius  Regole  tenor  proat 
nobis  in  ma.  niit  commanioataf 


1137 


RRGULA  0RDINI8  S.  8PJEITDS  DE  SAXIA. 


1138 


REGULA  ORDINIS  S.  SPIRITUS  IN  SAXIA. 


Fratribus  ordiDis  Sancti  Spiritus  in  Sazia  ubilibot  A 
coDstitutisBerDardinus  Cyrillus  AQUiLANUsejusdem 
ordinis  prasoeptor,  et  geoeralis  magister. 

Regulam  ordiuis  nostri,  et  veterum  nostrorum 
instituta  Patrum,  fratres  dileotissimi,  denuo  vobis 
ostendimua  ;  ad  quorum  observantiam  omni  vos, 
quo  possumus»  ofHcio,  et  affectu  hortamur.  Ut  per 
ea  nos  Deus  omnipotens  dirigat  in  viam  snam,  et 
8anotieju8  8piritu8munere,  vestrisque  precibue,  si 
quid  nostro  in  ordine  inflrmum  sit,  coBlesti  ope  so- 
Hdetur,  sanetur  sgrotum,  alligetur  confraotum, 
reduoatur   abjectum,  et  pia  oharitatis  aCfectione. 


deperditum  quaBratur.EJusdem  Spiritusaancti  virtos 
soletur  inter  nos,  pusillanimes  ;  et,  si  qui  sint,  in- 
quietos  corripiat ;  projectos,  languentesque,  etlooa 
nostra  sua  dexlera  tueatur,  et  protegat.  Mihi  insu- 
per  (qui  pro  vobis  omnibus,  et  me  ipso  rationem 
reddere  teneor)  ejus  dono,  vestrisque  orationibua, 
compati  et  misereri  dignetur.  Valeat  quis  vestrnm 
in  Domino»  et  ejus  in  timore  ipsius  mandata,  et 
regularia  hiBC  prascepta  servet. 

Rome,  in  sacra  hospitali  lede  Sancti  Spiritos. 
Kal  Aprlis,  1564. 


EJU8DEM  8ACRI  0RDINI8  SANCTI  SPIRITUS  FUNDAMENTUM. 


Uctio  S.  Evangelii  $ecundum  Jfat/toum,  cap,  xtv. 

In  illo  tempore,  dixit  Jesus  discipulis  suis.  Cum 
venerit  Filiut,  eto.  :  usque  ad,  Jusli  autem  in  vitam 
Ktevnam, 

Stephanus  divina  miseratione  tituli  S.  Marias 
trans  Tiberim  presbyter,  et  Rainerius  S.  Mariae  in 
Consmedin  diaconus,  oardinales,  dilectis  filiis,  ma- 
gistro,  et  oapitulo  domus  8.  Spiritus  de  Urbe  Ro- 
mana,etuniver8i8  rectoribus,  fratribus,  etsororibus 
aliarum  domorum  sub  ipsius  ordine  et  magisterio 
eommorantibus,8aiutem  in  Oomino.tinc  est  Regula 
quam  de  mandato  ei  auctoritate  sedis  apostolicas 
▼obis  observare  pracipimus,  et  a  summo  pontifice 
soilicet  domino  Innooentio  papa  ill,  data  fuit,  et 
omnibus  sacrosancte  Ecclesias  oardinaiibus  con- 
firmata,  qu»  sic  inoipit : 

Cap.  I.  —  Sancti  Spiritus  adtit  nobis  gratia, 

In  nomineOomini  etindividoiBTrinitatis,Patris, 
et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  Amen.  Omnibus  fratrl* 
bus  et  sororibus  tam  ipraBsentibos  quam  futuris 
totius  ordinis  S.  Spirilus  prsscipiendo  mandamus, 
ut  sub  obedientia,  in  castitate,  et  sine  proprio  vi- 
vant,  ad  ouramet  servitium  pauperum  principaiiter 
intendendo. 

Cap.  II.  —  De  promissione  novitiorum, 

Ego  N.  oifero  et  trado  meipsum  Deo,  et  beata 
Mariffi,  et  sanoto  Spiritui,  et  dominis  nostris  infir- 
mis,  ut  omnibus  diebus  vitflB  mee  sim  servus  illo- 
rum.  Promitto  oastitatem,  cum  Dei  auxiiio  serf are, 
et  sine  proprio  vivere,  et  tibi  N.  et  sucoessoribus 
tuis  obedientiam  tenere,  et  bonaipsorum  pauperum 
fideliter  costodire.  Sio  me  Deus  adijuvet  et  haso 
sancta  Evangelia. 

Et  oCferat  se  cumlibro  ad  altare,  etc. 
Gap.  III.  —  De  receptiane  novitiorum. 

Per  promissionem,   qoam  Deo  feoisti,  et  beate 


B  Mariffi,  et  sanoto  Spiritui,  et  dominis  nostris  inflr- 
mis  rpcipimus  te,  et  animam  patris  tui,  et  matris 
tu8B  in  missis,  matutinis,  jejuniis  et  orationibos. 
eleemosynis,  et  in  cunctis  bene  factis,  qu»  fiontet 
fient  in  domo  Sancti  Spiritus  :  ut  Deus  talem  par- 
tem  tibi  retrihuat,  qualem  unusquisque  nostrum 
babere  exspectat.  Et  domus  Sancti  Spiritns  pa- 
nem  et  aquam  tibi  promittit,  et  vestem  humilem 
dabit. 

Quo  finito,  si  preceptori  sive  magistro,  et  capitulo 
videtur,  prsceptor  sive  magister,  vei  prioraooipiat 
mantellum  :  et  ostendit  ei  crucem,etponatadool- 
lum  ejus  dicens :  Per  hoo  signum  crucis  fugiat  a  te 
omnemalignum.etChristuste  perduoat  ad  regnom 
«Bternum.  Amen. 

p  Uis  diotis,  proni  in  terra  precespro  eo  faoiant  ad 
Dominum;  et  prior  sive  magister,vel  aliquissaoer- 
dos  inoipiat  Psalmum  soilicet :  Deus  miserealur, 
oum  Gloria  Patri :  deinde  dicit  Kyrie  eleison.  Pater 
noster. 

f.  Et  ne  nos  inducas  in  tentationem. 
i^.  Sed  libera  nos  a  malo. 
f,  Salvum  fao  servum  tuum,  Domine. 
i).  Deus  meus,  sperantem  in  te. 
f.  Mitte  eiyDominCy  auxilium  de  sanoto. 
i^.  Et  de  Sion  tuere  eum. 
f.  Esto  ei,  Domine,  lurris  forlitodinis. 
i^.  A  faoie  inimici. 

f,  Domine,  exaodi  orationem  meam. 
^.  Et  clamor  meus  ad  te  veniat. 
ti  Dominos  vobiscum.  if.  Et  cum  Spirito  too. 

Oremus. 

Protege,  Domine,  famolom  toom  (vel  Camolam 
toam)  et  gratis  tus  dona  in  eo  moltipHca  :  otab 
omnibos  tueator  oCTensis,  et  a  temporalibua  non 


1139 


INNOCENTU  m  PAPJB  OPUSCULA  DUBIA. 


11« 


destituatur  auxiliis  :  sed  spiritualibuB  sempiternis  A     <<  Damus  tibi  (vel  vobU)  societatem  nosirtm  a 


gaudeat  iosiitutis.  Per  Ghristum. 

Deus,  cui  proprium  est  miseri  semper  et  par- 
oere  :  suscipe  deprecationem  nostram :  etfamulum 
tuum,  quemdelictorum  catena  constringit^misera- 
tio  tuae  pietatis  absolvat.  Per  Chri&tum. 

Deu8,  qui  apostolistuis  eanctum  dedistiSpiritum 
concede  famulo  tuo  pis  petitionis  eiTectum :  ut,  cui 
dedisti  fidem,  largiaris  ct  pacem.  Per  Dominum 
nostrum. 

Cap.  IV.  —  Qualiter  societas  nostra  petentibus 

detur, 

Gum  aliquis  societatem  fratrum  petit,  ct  oratio* 

nibus  eorum  voluerit  se  commendare,  in  capituio 

prosternatur  in  terra.  Et  bic  incipiat  prior  vel  sa- 


participatione  orationum  nostraroin,  et  beneflciam 
eleemosynarum  nostrarum.  ȣtdiciior  Deogratias. 
Postea  osculetur  afratribus,  et  scribator  inlibro 
confraternitatia,  et  ilJud  etiam,  quod  dare  promi- 
eerit  in  unoquoque  anno  :  ct  cum  defunctus  fueiit, 
conscribatur  in  Kalendario. 

Cap.  V.  —  Quomodo  aliquis  offeriur  in  pueritk 

in  devotione  patema. 

Domine  Deus  omDipotene,  qui  ea  incomprehea- 

sibilis  et  immensus,  qui  tuum  plasma  vocatioQe 

sancta  eligere  dignatus  es,  conoede  buio  famolo, 

vel  puero,  vitam  bonestam,  oonversationem  stodio- 

sam,  orationem  placabilem,  quatenus  dignus  elB- 

ciatur  societate  sanclorum.  Per  te,  qui  ea  benedi- 


cerdos  hos  psalmos  :  Levavi  oculos  meos.  De  pro-  t%  ctus  in  sseculo  ssculorum.  Amen 


fundis.  Ecce  quam  bouum.  Kyrie  eleison.  Pater 
noster. 

t.  Et  ne  nos  inducas  in  tentationem 
i^.  Sed  libera  nos  a  malo. 
f.  Salvum  fac  servum  tuum. 
i^.  Deus  meus  sperantem  in  te. 
f.  Mitte  ei,  Domine,  auxilium  de  sancto. 
^.  £t  do  Sion  tuere  eum. 
f.  Ostende  nobis,  Domine,  misericordiam  tuam. 
i).  £t  salutare  luum  da  nobis. 
f.  Domine',  exaudi  orationem  meam. 
%  Et  clamor  meus  ad  te  veniat. 
f.  Dominus  vobiscum.  ^.  EtcumSpiritu  tuo. 

Oremu^. 
DeuSy  qui  es  fona  totius  misericordis,  spes  et 
consolator  lugentium,  vita  et  salus  ad  te  claman-  ^ 
tium,  exaudi  preces  populi  tui,  et  iiJorum,  qui  se 
in  nostris  orationibus  commendant,  ut  eum  tu» 
potentias  dexlera  protegat,  et  defendat:  qui  quate- 
nu8  tibi  soli  Domino  secura  mente  vaieat  deserviro, 
atqueab  omni  tentationum  molestialiberatus,  tran- 
quilla  pacis  salute  pietati  tus  continuas  agere  gra- 
tias  mereatur.  Per  Dominum. 

Atia  oratio, 
Deus,  qui  es  justorum  gloria  et  misericordia  pec- 
catorum  :  pietatemtuamhumiliprecedeposuimus: 
utfamulum  tuum  N.  benigne  reoipias,  et  pietatis 
tuffi  ei  custodiam  impendas,  ut  ex  tota  mente  tibi 
deserviat,  et  sub  tua  protectioue  consistat.  Et 
quando  eis  extrema  dies  advenerit,  societatem  san- 


ctorum  percipiat :  cum  quibus  inenarrabiiem  glo>  D  Amen. 


Cap.  VI.  —  Quid  fratres  ex  debito  quserere  debeant 

et  non  amplius. 

Nullus  suum  aliquid  praesumat  dicere  :  Sic  de 
primis  Christi  discipuiis  dictum  est :  Erani  iltis 
omnia  cammunia  {Act,  iv).  Proourator  vero  domos 
eecundum  necessitatem  uniuecvfjusque  fideliter 
omnibus  ddministret,  sicutetiam  scriptiumest  :Di- 
videbatur  singutis  prout  cuique  opus  erat  (ibid.). 
Fratres  non  quaorant  amplius  ez  debito  nisi  panem 
et  aquam  ;  et  vestitus  eorum  ait  humiiie»  quia  Do- 
mini  sunt  pauperes,  quorum  servos  nos  essefate- 
mur  :  nudi  et  sordidi  incedunt,  et  turpe  esl  aervo, 
ut  sit  superbus,  et  dominus  ejus  sit  bumilis. 
Cap.  VII.  —  Quid,  et  a  quo  porteiur  ad  mensam. 

Nemo  praster  celierarium  decibo  velpotu  ad  men- 
sam,  vel  a  mensa,  nisi  per  licentiam  magiatri  aii- 
quid  porlet.  Similitersi  fieri  potest,  ad  mensam 
simul  omnes  accedant,  et  eimul  poat  versum,  eur^ 
gentes  discedant. 

Cap.  VIII.  —  Verms  mensse^  nisi  cterid  eint  prse- 

senteSy  ita  fiat. 

Benedicite.  Clerici  respondent :  Benedicite.  Kyrie 
eleison,  Christe  eleison,  Pater  noater.  Seerete  di- 
oatur.  Quod  si  procurator  domas  foerii  prsteDi, 
vel  qui  locum  ejus  tenuerit,  dioat : 
^.  £t  ne  nos  induoas  in  tentatioDem. 

Alii  respondeant :  ^,  Sed  liberaDOS  a  malo. 
Adjungat :  In  nomine  Patrii  et  Filii  et  Spiritos 
sancti.  Amen. 

Et  sic  ad  mensam  sedeant.  Postea  dicaoiomnet : 


riam  sine  flne  poosideat.  Per  Christum. 

Alia  oratio. 

Precamur  te,  Domine,  utinlercedentebeata  Vir- 
gine  Maria  cum  omnibus  sanctis  tuis,  famulo  tuo 
N.  indulgentiam  tribuas  pcccatoruro,  opus  ejus 
perficias  in  bonum,  misericordiam  et  gratiam  tuam 
ei  concedas,  flde,  spe,  et  cbaritate  eum  rcpleas ; 
mentem  ejus  ad  ccDlestia  desideria  erigas,  et  ab 
omni  advcrsitate  defendas  eum,  et  ad  bonam  perse- 
verantiam  perducas.  Per  Dominum. 

Post  hflKC  detur  ilJi  cum  libro  et  stola,  petita  so- 
ciela»,  priore  vel  sacerdote  ita  dicente : 


Postmodum  surgentes  a  menaa  dioaot :  Mieerere 
mei  Deus. 

Post  bubjungatur  :  Gloria  Patri,  eto.  Sicot  erat. 
DeiLde,  Kyrieeleison.  Christe  eleisoo.  Paternoater, 
f,  Et  ne  nos  inducas  in  tentationem. 
j^.  Sed  libera  noe  a  malo. 

Dicat  ille,  qui  benedictionem  dizerat,  respondea- 
tibus  aliis :  Sed  libera  nos  a  malo. 

Adjungatur:  Benedicamus    Domino;  et  omnet 
respondeanl :  Deo  gratiaa. 

Qui  vero  ignoraverint,  Miaerere  mei  Dena  :  di* 
oant  quinquiea  Pater  noBter« 


1141 


BBGULA  ORDINIS  8.  8PIRITUS  DB  SAXIA. 


1142 


Gap.  IX.  —  De  (eciore  ad  mensam. 


Per  hebdomadam  unusclcricus  legat,  frater  vero 
UDUS  laicorum  serviat:  quibus  absentibuemagister 
per  alios  suppleri  faciat. 

Cap.  X.  —  Ut  non  comedant  nisi  bis  in  die. 

Prohibemus  autem  frairibus,  et  sororibus,  utnon 
comedant,  niai  bis  in  die,  praster  eos,  qui  sunt  in- 
firmi,  et  imbecilles.  Ipsa  autem  imbecillitasin  ar- 
bitrio  et  providentia  magistri  sit :  nil  ob  favorem, 
vel  gratiam  person»  seu^quod  absitl  ob  invidiam, 
faciendo,  sed  cum  Dei  timore  discrete  agat. 

Cap.  XI.  —  Dejejunio. 

A  Dominica  prima  post  festum  Oronium  Sancto- 
rum  usque  ad  Natalem  Domini  sicut  in  Quadrage- 
sima  jejuneni.  Omni  vero  quarta  et  sexta  feria'a 


A  vel  invitaverit  eos.  Qui  aulem  hec  presumpserlt : 
tribus  diebus  continuis  jejunet  in  pane  et  aqua:et 
quatuordecim  diebus  in  terra  sine  mensaetmappa 
comedet. 

Cap.  XVI.  —  De  his^  qui  aliquo  vadunt. 
Si  quis  ex  nostris  babuerit  necessitatem,  qoo- 
quam  eundi,  cum  quibus  magister  ju88eritire,eat, 
In  via  vero  videat,  ne  in  omnibus  moribus  suis 
fiat,  quod  cujusdam  ofTendat  aspeotum,  et  quod 
suam  dedeceat  sanctitatem.  Sedens  ad  menBam, 
eecundum  posse,  eilentium  tenere  studeat. 

Gap.  XVII.  —  Ut  nuHus  solus  eat. 
Nullus  pedes  solus  per  urbem  vadat,  nec  socium 
sibi   Bumat,  nisi  qui  a  magistro  sibi  fnerit  sociatuB, 
vel  ab  eo,  qui,  magistro  absente,  vices  suas  gerit. 


fesloSanclmCrocisusqoeadfestomResurreclionis  g  p^^^jj^^^  ^^^^  ^^i^^^^^  ^^,  ,„;  vicee  suas  gerit. 


Domini,  sicut  in  Quadragesima  jejunent.  Et  qui 
renuerit,  vino  sequenti  die  careat;et  si  secundo 
fecerit,  quarta  et  sexta  feria,  in  pane  et  aqua  je- 
junet. 

Cap.  XII.  —  De  esu  carnium. 
Carnes  vero  non  comedant  niai  ter  in  hebdo- 
mada ;  videlicet  die  Martis,  die  Jovis,  et  dieDomi* 
nico  nisi  causa  infirmitatis,  vel  nisi  festum  Natalia 
Domini  fuerit.  Et  qui  contra  fecerit  tres  dies  in 
pane  etaqna  jejunet. 

Gap.  XIII.  —  De  recipiendis  infirmis,  ei  ministran- 

tibus  illis, 

Cum  ergo  venerint  infirmi,  vel  deportati  fuerint 

in  domum  Sancli  8piritus,tali  modo  suscipiantur ; 

Primo  de  pec^atis  presbytero  confiteantur,  et  reJi- 


honestam  societatem.  Qui  sine  mandato  vel  sine 
Bocietate,  ut  praBdictum  est,  ire  prssumpserit, 
prima  vice  in  terra  sedeat:  secundaduobusdiebuB 
tertia  vice  septem  diebus  poeniteat,  et  quarta  et 
sexta  feria  in  pane  et  aqua  jejunet. 

Cap.  XVIII.  —  De  processione  tn  hospitali. 
In  hospitali  ad  processionem  in  quadragesima 
Sancti  Martini,  et  majori,cIerici  et  laici,  et  soroieB 
conveniant,  et  dicto  completorio  fratres  ad  suum 
dormitorium  accedant,  et  sorores  ad  suum  cumsi- 
leutio,ubinullu8extraneu8admittatur,adjacendum, 
et  nunquam  nudi  jaceant,  sed  vestiti  camisiislineis 
aut  laneis,  aut  aliis  quibuslibet  vestimentis,  soli 
Jacentes.  Silentium  etiam  ibidem  usque  mane  ob- 


giose  communicentur ;  et  postea  ad  lectum  depor-  C  «^^vetur;  quod  qui  ruperit,vinum  unius  dieiamittat 


tentur,  aive  ducantur  :  et  ibi  quasi  domini,  secun- 
dum  posse  domus,  omni  die  antcquam  fratres  eant 
pransum,  cbaritative  reOciantur.Et  Dominicis  die- 
bus  sacerdotes,  et  clerici,  fratres,  et  sorores  cum 
processione  in  doroo  Sancti  Spiritus  pergentes, 
missa,  vel  Epistola  et  Evangelium  tantam  dicatur. 
Hora  autem  prandii  pauperum,  et  hora  coense,  cam- 
pana  pulsetur,  ad  cujus  sonitum  fratres  qui  non 
8unt  in  operibus,  statim  occurrant,  et  devote  ser- 
viant. 

Cap.  XIV.  —  De  honestate  fratrum  et  eorum 
servitio  circa  infirmos, 

Constitutum  est  etiam^utinecclesia  bonestussit' 

eorum  incessus,  et  conversatio  idonea,  scilicet  ut 

clerici  ad  altare  oum  albisvestibusdeserviantpre-  j) 

sbytero  ;  diaconus  vel  subdiaconus,  et  si  necessi- 

tas  fuerit,  alius  clericus  hoc  idem  exerceat  ofOcium, 

et  lumen  in  ecclesia  sit  semper,  die,  noctuque.  Et 

ad  inflrmorum  visitationem  presbyter  cum  albis  ve- 

8tibus  incedat:  religiose  portans  corpusDomini:  et 

diaconus  praecedat,  vel  saltem  acolytus  ferens  lan- 

ternam  cum  candela  accensa,  et  spongiam  cum 

aqua  benedicta. 

Cap.  XV.  —  Quatiter  fratres  ire^  et  manere  debeni. 

In  civitatibuB,  vel  in  villis  seu  oastellis,  in  qui- 
bus  proprias  domos  habuerint,  nihil  omnino  come- 
dant  extra  illas  domos,  nisi  prttlatus  loci  tennerit, 


si  se  non  correxerit,  alias  puniatur  secundum  pro- 
visionem  praeceptoris. 

CiP.  XIX.—  De  silentto  in  ecctesia. 
Similiter  silentium  in  ecclesia  teneatur,  ut  non 
possit  divinum  offlcium  iropediri.  Si  quid  autem 
dicendum  fuerit  de  necessitate,  in  aure  fratris  di- 
catur;  et  qui  silentium  ruperii,  vinum  amittat. 

Gap.  XX.  —  De  conservanda  charitate. 

Gharitatem  ad  omnes  homines  habere  studeant: 
inter  ee  pacem  et  conoordiam  habeant,  avaritiamt 
invidiam,  superbiam,  odium,  iram,  detractiones, 
murmurationes,  et  malitiam  a  se  omnino  abji- 
ciant. 

Cap.  XXI.—  De  capitulo  fratrum  generali. 

Per  Quatuor  Tempora  anni  primis  diebuBjejunio» 
rum  Quatuor  Temporum  prsoeptor  domuB  cumfra- 
tribus  suis  generale  capilulum  teneat,et  de  negotiis 
domus  fideliter  tractet.  Qui  si  tunc  forte  non  fece- 
rit,  infra  octo  dies,  quam  citius  poterit,  faciatdili- 
genter. 

Cap.  XXII.  —  De  communitate  magistri. 
Sollicite  autem   provideat  prseoeptor,  et  con- 
munitatem  fratrum,  et  consuetudinem  laudabilem 
domus,  et  precepta  Reguls  per  omnia  teneri  fa- 
ciat. 

Cap.  XWIL  ^  De  cammunitaie  mens»  fratrum. 
Preceptor  ad  communem  mensam  fratrum  sem- 


1143 


INNOCBNTII  in  PAPJB  OPUSCULA  DUBIA. 


11« 


per  comedat,  nisi  propter  hospites,  vel  aliaa   ex  A 
honesta  causa  seu  necessaria  remaneat. 
Cap.  XXIV.  —  De  eleclione  magUiri. 
Blectio  vero  ejus  infra  mensem  post   decessum 
alterius  per  commune  fratrum  consilium  celebre- 
tur,  nec  eligatur  secundum  dignitatem  gentis,  sed 
lecundum  vit®  meritum,et  sapientisedoctrinam. 

Cap.  XXV.  —  De  silenlio  mensas. 
Ad  mensam,  sicut  ait  Apostolus  (/1  Thess,  iii), 
fratres  panem  suum  cum  silentio  comedant,  lectio- 
nem  sine  tumultu  audiant,  ne  soloe  fauces  sumant 
cibum,  sed  et  aures  eeuriant  verbum  Dei.  Quod 
si  necessarium  fuerit  ioqui,  uni  servitorum  in 
aure  sub  silentio  dicat.  Magister  vero  major,  si 
voluerit  in  audientia  omnium  pro  necessitate  lo- 


Cap.  XXXI.  —  De  pcenis  fomicaniium. 

Si  quis  fratrum,  vel  si  qua  soror  deprebendctor 
in  fornicatione,  volumus  ipsum   inclodi  in  care^ 
rem,  et  per  annum  ibi  habitet,  omni  occasione  ra- 
mota,  et  vila  sua  sit  talis :  8exta  feria  in   paneit 
aqua  Jejunet,  et  per  totum  annum  non    prssaoit 
carnes  manducare,  nec  vinum  polare  ;  ei  post  u- 
num,  si  invenlus  fuerit  castigatua,  et   bonis  mo- 
ribus  ornatus,  seoundum  arbitrinm  prsBsidentitji 
conventum  oum  cateris  fralribus  redeai.  Itafiali& 
prima  vice ;  et  si  secunda  deprehendatory  perduM 
annos  fiat,  sicut  superias  est  relalom.  Et  si  forte, 
quod  Deus  avertut  1  tali  faoinore  fuerit  itamm  d^ 
prehensus,  omni  vita  lua  absque  remedio  ibi  ha- 
bilet.  Feria  sexta  infra  octavas  Natalis  Domini  li- 


qui  potest :  cum   disoretione  tamen  et  mensura  d  centiam  habeat  bibendi  vinom  •  Bt  li  opus  fberit 


hoo  faciat  et  post  completorium  non  bibant  et  in 
lectis  eilentium  teneant,  sicut  superius  [scriptum 

est. 

Cap.  XXVI.  —  De  correctioneclericorum. 
Correctio  vero  clericorum  et  specialium  aliorum 
ad  prsceptorem  laicum  non  pertineat,  sed  ad  car- 
dinales  quibusa  domino  papa  ipsa  domus  fuerit 
recommendata.  Ipsi  vero  cardinales  ad  tempns 
quandiu  voluerint,  alicui  clerico  de  ipsa  domo  po- 
terunt  coromittere  vices  suas. 

Cap.  XXVII.  —  De  o[ficio  clericorum  el  de  primatu. 

Praefati  vero  cierici  in  diurnis  et  nocturnis  offl- 

oiis  consuetudinem  Rumbinx  curiae  observent,  et 

primi  in  refectorio  insimul  in  una  parte  ante  lai- 


infra  Octavas  Pasche  similiter,  81  etiam  flBfltivitu 
Omnium  Sanctorum  evenerit  in  Bezta  feria,  qno- 
rum  vigilia  quintaferia  celebratur  in  paDeetaqot, 
liceat  ei  uti  cibis  conditis  in  ipsa  feslivitate ;  et  sit 
in  potestate  prieceptoris  oum  coosilio  eapituli  aii- 
quando,si  necesse  fuerit,  posnam  mitigare. 

Cap.  XXXII.  —  De  fralribus  aliereaniibuSf  etperef^ 

tientibus  alterutrum. 

Frater  si  altercatus  fuerit  cum  aliquo  ftatre,  et 
clamorem  habuerit  prsceptor,  talia  ait  pmna :  8e- 
ptem  diebus  jejunet,  quarta  et  sexta  feria  in  pane 
et  aqua,  comedens  in  terra  sine  mensaet  maDoter- 
gio.  Et  si  percusserit,  quadraginta  diebos  oiaDde- 
cct  in  terra,  et  si  sanguinem   effoderit,  habitom 


COB  sedeant,  priorilateinler  eos  sacrorum  urdinum  ^  dimittat.  8i  vero  recesserit  a  domo  sine  volantata 


ohserfata. 

Cap.  XXVIII.  —  De  conditione  ctencorum. 

Si  quando  vero  contigerit  aliquem  de  clericis 
fratribus  ad  aliquam  filiam  destinari,  vel  illius 
clerici  commiserint  vices  suas :  ita  tamen,  quod  se- 
oundum  tenorem  privilegii  domini  Innocentii  papsB 
tertli,  semper  in  ipeo  hospilali  quatuor  ad  minus 
fiint  clerici  Regutam  ejusdem  hospitalis  professi, 
qui  pro  nobis,et  prsedecessoribus  nostris,  ao  suc- 
cessoribus  nostris,  ao  fratribus  vivis  pariter  ac 
deftinctis  specialiter  obsecrantes^omniaspiritualia 
lihere  administrent. 

Cap.  XXIX.  —  De  correctione  clericorum. 

Clerici  vero,  si  in  his   deliquerint,   pro   quibus 


praeceptoris  sui,  cui  oommissus  fnerit,  et  postet 
reversus  fuerit;  quadraginta  diebue  mandncet  in 
terra  jejunans  quarta  et  sexta  feria  in  pane,  et 
aqua.  Et  per  tantum  temporis  permaneat  in  loeo 
extraneo  quantum  foris  exstiterit. 

Cap.  XXXIII.  —  Deconstituiione  korarum, 

Fratres  oum  ad  matutinafi  Burrexerint,  etinee- 
clesia  fuerint,  matutinas  et  horaa  Beatas  MariSi 
stantes  erecti,  vei  flexis  genihuB  audiant,  niai  in- 
flrmitas  impedierit.  Ad  matutinas  diei^  el  horai, 
dum  psalmi  diountur,lectione8  leguntur  et  respon- 
Boria  cantantur,  fratres  sedeant,  sed  a  Gloria  Patri 
propter  reverentiam  Trinitatis  se  elevent,  et  ad 
aitare  caput  inclinent.  Fratres,  qui  ordinati  non 


laici  sedebunt  in  terra  in  refectorio  sine  mappa,  *      »   •     r.    i    •  i      •  *  .  *•  . 

.    ,  j.  '     I    •    r     •    «  j      /  n  ^^^^9  ^^  ^^  EccIeBia  non  inennt,  pro  matutmis 

in  honore  ordinis  clericalis  in  terra  non  scdcant,  W  n    .1  w  «-^  j:^     .  r»  *  *     jo      * 

»..tf«o      Beatffi  ManiB  dicant  Pater  ooster  12 ;  et  pro  maln- 

tinis  diei  similiter,et  pro  aliis  horis Biogulie  Beats 


ne  ex  tali  quasi  publica  pGonitcntia  penes  graves 
et  bonos  quodammodo  efnciantur  infames,  sed 
loco  illius  poBnffl  singuHs  diebus,  in  quihas  sic 
pcsnitere  debeant,uno  priveDtur  ferculo,  et  in  loco 
nltimo  sedeant,  nedumpost  clericos,  sed  postlaicos 

fratres  suos. 

Cap.  XXX.  —  De  capituto. 
Semel  in  hebdomada  ad  minus  magister,  vel 
qni  locum  ejus  tenuerit,  cum  fratribus  capitulum 
teneat.  Cum  sororibus  vero  roagister  capitulum 
teneat  cum  sacerdote  fratre,  et  cum  duobus  aliiB 
AratribuB. 


Mariffi  Pater  noster  7 ;  et  pro  illis  Bimiliter  diei,  et 
pro  vesperis  9,  et  pro  defuncUsO,  Bimiiiter.  Omni- 
bus  computatis,  Bunt  133  Pater  noBter. 

Cap.  XXXlV.  —  De  frairibus  mate  se  habenmui. 

Frater  si  non  bene  se  habenB,  si  ab  aliia  firttri- 
hus  bis  atque  ter  correptus  et  admonitOB  ftieritiet 
diabolo  instigante,  se  emendare  noiuerit,  nobis 
mittator  pedester  cum  charta  oontinenti  BOQm  deli- 
ctum  :  tamen  procuratio  rara  ei  donetQr,Qt  ad  noa 
venire  posBit,  eumque  corrigemoe* 


1145 


BBQULA  0RDINI8  8.  8PIRITU8  DB  8AXIA. 


1140 


Gap.  XXXV.  —  De   fratribui  cum  proprio   vtwen- 

tibus, 

Si  quis  fratram  in  morte  sua  proprietatem  ha- 
buerity  viveasquc  magistro  auo,  vel  sacerdoti  ad 
atilitatem  domua  ooaoetenderit:  oullumdivioum 
ofBcium  pro  eo  agalur,  sed  quasi  ezoomunicalus 
oam  ipsa  proprietate,  extra  ccBmeterium  sepeliatur. 
Et  ei  vivenB  proprietalem  habuerit  iocolumis,  eique 
reperta  faerit,  et  magistro  suo  celaverit,  ae  postea 
aaper  eum  inveota  fuerit :  ipsa  peounia  ad  collum 
ejua  ligetur,  et  per  hoepitale  8aocti  Spiritue,  vel 
alias  domos,   ubi   permanBerit,   ducatnr. 

Gap.  XXXVI.  —  Ik  proprieiariii. 
Omni  anno  in  capitulo  Pentecoatea  proprietarii 
exoomanicentar,  et,  absolutione  recepta,  reetituant 
PjBCuniam,  et  septem  diebue  pGeniteant  quarta  et 
sexta  feria  Jejunantea  in  pane  et  aqua.  Et,  si  se- 
cundo  reperti  fuerint,  pmna  duplicetar  eis ;  si  tertio 
idem  crimen,  quodabsitl  incurrerint,  quadraginta 
diebus  posniteant,  ab  omni  fratrum  ooni ortio  aepa* 
rati. 

Cap.  XXXVII.  —  De  officio  faeiendo  pro  fralnbui  et 

eororibut  defundis. 

Cum  8itvaldenece88arium,firmiter  prscipimas 
fleri,  et  precipiendo  mandamue,  ut  de  omnibus 
fratribus  et  sororibus  viam  univers»  carnis  ingre- 
dientibus  in  omnibua  obedientiia  quibuscunque 
obierint  in  domo  S.  Spiritus,  30  diebos  mise  pro 
anima  fratris  et  sororis  celebrentur.  Preabyteri 
▼ero,  qoi  fnerint  in  domo  S.  Bpirilus  qninque  missaa 
fratrisvel  sororis  illias  reddant.GsBteri  vero,  cle. 
rici  duo  ;  psalteria  fratreslaioi.si  septem  psalmos 
sciverint,  septem  vicibus  illos  dicant :  si  illos  nesci* 
rerint,  200  Pater  noster   dicant. 

Gap.  XXXVIII.—  Dejudieio  in  capiiulo. 

Deomnibas  clamoribua  in  capitulojudicetur,  et 
discernator  secandum  amoremDei  et  Judieium  re- 
otom.  Ethac  omoiay  at  eupra  diximosy  ez  parte 
Dei  omnipotentis  et  bstffi  Maris  semper  virginis, 
et  sancti  Spiritna  et  dominorum  nostrorum  infir- 
morum  praecipimus,  ntcum  summo  studio,  ita  per 
omnia  teneatar. 

Gap.  XXXIX.  —  De  indumentit  pauperum. 

Pauperes  in  hieme,  laneis  vestibas  a  festo  Om- 
niom  Sanctoram  asque  ad  Natalem  Domioi :  et  in 
«state,  a  Pentecoste  aeque  ad  festom  S.  Joannis, 
ad  minas  quadragiota  de  pannis  veteribus  fratum 
et  etiam  infirmorum  vestiantor.  Uanc  autemelee- 
motynam  magister  com  ooosilio  duorum  fra- 
irum,  senper  indigentibus,  secundum  charita- 
tem  Deij  non  specialem  afTeotam,  vel  amorem  lar- 
giator. 

Gap.  XL.  —  De   pauperibus  requirendie. 

Paoperes  infirmi  per  ▼icos,  ana  dic  oajusbilet 
hebdomad»,  et  per  plateaf  qanrentor,  et  in  do<- 
mom  Sancti  Spiritus  deferantary  et  eorum  oura 
diligenliasime  habeatur. 


A  Cap.  XLI.  -«  De  orphanis  nuiriendis  et  feminis  pree^ 

gnantibus. 

Orphaoi  infantes  projecti  pro  posse  domas  nu* 
triantor  :  et  pauperes  femin»  prsgnantes  gratanter 
8U8cipiantur,  et  eis  charitative  minielretor. 
Cap.  XLII.  ~~  DeserviUo  pauperum. 

Sorores  infirmis  hospitalis  die  Martis  capita,  die 
Jovis  pedes  abluanl ;  et  linteamina,  quando  pneci- 
pitur,  eis  abluant. 

Gap.    XLIII.  —  De  pauperibus  suscipiendis. 

Communespauperesqui  in  domo  Sancti  Spiritns 
hospitari  voluerint,  pro  posse  domas  libenter  susci* 
piantur,  et  cbaritatife  tractentur. 

Gap.  XLIV.—   De  religiosis  suscipiendis. 
8i  aliquis  religiosos  ad  hospitandum  in  eadem 
n  domo,  sive  in  domibus  nostris^enerit^quasiservus 
Dei  benigne  suscipiatur,  et  charitative  illi  submi- 
nistretur. 

Gap.  XLV.  —  De  hospitio  magnatum. 
Si  vero  aliqua  magna  persona  fuerit,  speciale 
sibi  hospitium  prsparetur,  et  secundum  possibili- 
tatem  domus,  ei  revereoter  serviatur. 

Cap.  XLVI.—  De  peccatricibus  suscipiendis, 
Mulieres  peocatrices,  qas  pro  conservanda  oasti- 
tote  in  domo  Sancli  Spiritus  per  septimanam  san* 
ctam  babitare  volaerint  usqae  post  ootavas  Pasche 
sine  oontradictioneconcedatur  eis. 

Cap.  XLVII.  —  De  liUeris  defercndis. 

NulIuB  iitteras  portet,  nisi  priua  audierit  iegere ; 

et  si,  lectis  litteris,  audierit  in  eis  aliquid  conti- 

p  neri,  unde  aliquod  malum  possit  oriri|  eas  nullut 

portet ;  quia  Urias  detulit  litteras  morlis  Bua  (// 

Reg.  xi). 

Gap.  XLVIII.  —  De  deposito. 
Commendationem  nullus  recipiat  sineconsoientia 
magistri,  et  aliquorum  fratrum,  exepto  hospitala- 
rio,  qui  peregrinorum  lanlum,  et  forensinm  poterit 
deposita  custodire. 

Gap.  XLIX.  —  Ut  nulli  liceat  ecclesiam  conUruere. 
Nullus  construere  faciat  ecclesiam  vel  domam 
absque  Jussu  magistri  et  capituli.  Et  si  contra  fe- 
cerit,  quadragiota  dies  posniteat :  qoarta  et  sexta 
feria  in  pano,  et  aquajejunet. 

Cap.  L  —  De  injuriis  uitandis. 
Nullua  aliquem  fralrem  clamare  audeat  prodito* 
rem,  vel  regeneratum,  neque  ore  |f(Btentem,  vel 
D  mentitum,  vel  fllium  meretricis,  et  qui  in  calpisistia 
ceciderit,  sine  pcona  non  sit,  sed  septem  diebas 
graviter  puniatur.  El  quarta  et  sexta  feria  in  pane 
et  aquajnjunet. 

Cap.  LI.*  De  sustentandis  leprosis. 
StatuimuBy  ut  ai  qois  fratrom  nostroram,  vel 
sororum  io  leprs  roorbom  iociderit,  io  domo  Sancti 
Spiritus  provideatur  ei  tanquam  uni  ex  aliis  tnr 
tribus  in  aliqoo  loco  domas. 

Gap.  LII.  ^  De  receptione  munerum. 
8i  quis  ex  nostris  rem  sibi   coUatam  celaverit, 
puniatur,  ettanquam  proprietarius  judicetur.  Btai 
frater  aot  soror  eulogias  vel  manaBCQlum  aoceperit 


il47 


nmocBNTn  in  papjb  opdscula  duuia. 


1118 


a  parentibas,  vel  amiois  suis  :  non  andeat  ea  Bibi  A 
retinere,  nisi  de  licentia,  et  voluntate  prsBceptorie, 
et  si  contra  feoerit,  ipsas  eulogias  amiltat,  etqua- 
tuor  dies  poeniteat:  quarta  et  aexta  feriain  pane  et 
aqua  jejunet. 

Cap.  LIII.  —  Ul  nuUus  vestes  vendatf  vel  emat, 

Praecipimus  firmiter  et  districte,  ut  nullus  prae- 
Bumat  vestes  vendere,  vel  emere»  nisi  de  consensu 
magistri^  vel  qui  locum  ejus  tenuerit :  ut  sicut  pa- 
fcimini  ex  uno  cellario,  sio  induamini  ex  uno  ve- 
stiario.  Et  veslimentum  sit  humile,  sicut  scriptum 
est,  eta  magistro,  vel  camerario  emptum.  Si  vero 
aliter  factum  fuerit,  magister  accipiat,  et  ipse  sit  in 
pcena  septem  dierum,  et  quarta  et  sexta  feria  in 
pane,  et  aqua  jejunct. 

Cap.  LIV.  —  Si  guis  fralrum  inciderit  in  haeresim.    " 

Siquis  fratrum  in  haeresim,  quod  absitl  inci- 
derit,  vel  h»reticorum  scienter  participationem,  et 
familiaritatem  habuerit,  et  hoc  ad  notitiam  magi- 
Btri  vel  fratrum  pervenerit,  domino  papiB  denun- 
tietur,  vel  ejus  visitatori.  8i  quis  autem  alicui  fra- 
trum  tantum  crimen  objecerit,  quod  probare  ne- 
quiverit,  poenam  patiatur,  quam  passus  esset  alter. 
8i  vero  aliquis  ex  familiaritate  hereticorum  su- 
spectus  fuerit,  coram  oapitulo  moneatur,  et  man- 
detur  ei  ex  parte  oapituli,  ut  eorum  familiaritatem 
vitet,  qui  si  post  praeoeptum  capituli  vilare  nolue- 
rit,  in  carcere  aegregatus  ab  aliis,  posnitentiam 
agat. 

Cap.  —  LV.  Qaaliter  fratres  a  fratribus  sunt  corri'  p 

gendi.  ^ 

Fratres  si  duo,  vel  tres,  vel  amplius,  faerint,  et 

unus  illorum  nequiteret  male  vivendo  se  habuerit; 

alter  frater  non  debet  eum  difTamare»   neque  po- 

pulo,  neque  praeceptori ;  sed  primo  per  se  ipsum 

castigare ;  etsi  se  noiuerit  castigare,  adhibeat  se- 

cum  duos,  vel  tres  ad   eum  castigandum ;  et  si  se 

emendaverit,  inde  gaudere  debet.  Si  se  noluerit 

emendare,  |tunc  culpam  ejus  scribjit  secreto  ma- 

gistroBuo:  et  secundum  quod  magister  miserit, 

ita  Gat  de  illo. 

Cap.  LVI.  —  QualUer  frater  fratrem  accusare  debet, 

Frater    alium    fratrem    accusare    non   debet, 
nisi  possit  bene  probare.   Qui  si  de  illo  crimina 
dixeril,  et  in  probatione  defecerit,  eamdem  poo-  ]) 
nam,  quam  ipse  passurus  esset,  sustinebit. 

Cap.  LVII.  —  Qualiter  fraJtres  crueis  vexillum 

portare  debent, 

Fratres  omnium  obedientiarum,  qui  nunc,  vel 
in  antea  ofiferunt  se  Dco,  et  hospitali  Sanoti  Spi« 
tu8,  crucis  signum  in  oappis  et  in  mantellis  defe- 
rant.  In  cappis  ante  pectus,  in  mantellis  autem  in 
fiinistro  latere,  ut  per  illud  vexillum  et  operatio- 
ucm,  et  obedieotiam  Deus  nos  custodiat,  et  a  dia- 
boli  potestate  nos  in  hoc  fisculo  et  in  futuro  de- 
fendat  in  anima  et  corpore,  et  simiiiter  omnes 
benefaotores  nostroB. 


Cap.  LVIII.  —  De  obsequiis  fratrum  defknetorum, 

et  peregrinorum, 

Prsecipimusetiam,  utomnia  corpora  morlaomm, 
atque  aliorum  Christianorum,  qui  poat  horam  om- 
nium  vesperarum  obierinl,  sepeliri  usque  in  era- 
Btinum  diCTerantur.  Et  in  hospitali,  ubi  obieriDt 
non  sine  lumine  Jaceant  in  feretris,  de  quibus  in- 
dicitur,  ut  ante  primam  ad  ecclesiam  deferantor. 
Cap.  LIX.  —  De  cunabulii  puerorun». 

Ad  opus  infantium  peregrinarum  malieram,  qoi 
in  domibus  Sancti  SpiritUB  naBOuntur,  parva  ca« 
nabula  flant:  ut  seorsum  soli  Jaoeant,  na  aliquid 
incompodi  infantibus  possit  evenire. 
Cap.  LX.  —  Vt  magister  proprietatem  non  habeat, 

Magister  etiam  proprietatem  non'habeat.  Et,  si 
inventus  fuerit  in  morte  habere,  sine  conBcientia 
clerici  fratris  hospitalis,  oui  cardinalis  commiBerit 
vicea  suas,  et  camerarii,  et  aliorum  duorum  fra- 
trum,  nullum  pro  eo,  sicut  scriptum  est,  ofOoium 
a  ft*atribu8  agatur,  sed  quasi  excommunioatUB  extra 
coemeterium  sepeliatur. 
Cap.  LXI.  —  De  discretione  senum^  ei  puerorum 

Senes  et  pueri  in  discretione  prflsoeptoriB  per- 
maneant. 

Cap.  LXII.  —  De  rectoribus  filiarum  domarum, 

Omnes  filiarum  domorum  reotores,  quas  genait 
domus  Sanoti  Spirilus  de  Roma,  a  magistro  et  ca- 
pitulo  in  ea  rectoriam  vel  habitum  Buscipiaot :  nee 
ipsi  aliquem,  vei  aliquam  absque  Jubbu  magiBtri 
prsBumant  recipere ;  quod  ei  fecerini,  habitam 
amittant  et  pro  excommunicatiB  Judioentury  et  rei 
perjurii  habeantnr,  eto. 
Cap.  LXIII.  —  Neuxoratusvel  canjugatus  recipiatur» 

8i  aliquis  vel  aliqua  matrimonio  legali  conjuncti 
sint,  nullo  modo  in  ordine  recipiatur  ad  babitum, 
quia  Bcriptnm  est :  Quod  deus  canjunxii  homo  nou 
separet  {Matlh,  xix) 

Cap.  LXIV.  —  De  electUme  magistri. 

Postquam  vero  magister  eleotuB  fuerit,  si  forta 
deprebensuB  fuerit  oulpabiliB,  admoneatur  a  fra- 
tribus  usque  ter.  Et  si  a  pravitate,  quod  abBit  iTiam 
Buam  non  converterit,  domino  pap»  denantietor, 
non  cardinali  visitatori,  quem  dominas  papa  de- 
derit :  et  poena  debita  corrigatur,  et  etiam  depo- 
natur,  si  Justum  fuerit,  et  culpa  ejus  hoo  exegerit; 
et  alius,  qui  dignus  sit,  in  locum  eJuB  Bubrogetor, 
Cap.  LXV.  —  De  camerariis  domus. 

Domus  nunquam  sit  sine  camerario,  qui  plenam 
babeat  potestatem  administrandi,  et  providendi  in 
neceBsariis  fratrum,  et  sororumy  et  pauperum, 
tamen  oum  consilio  magiatri  et  oapituli  aingalis 
Kalendis  teneatur  reddere  rationem.  Et  ai  lonc  non 
fecerit,  infra  spatium  octo  dierum  flacere  non  post- 
ponat ;  quod  si  non  feoerit,  dum  tamen  ftierit  re- 
quisitum  a  magistro,  et  fVatribuB,  in  Beconda,  et 
quarta  et  sexta  feria  in  pane  et  aqaa  ffjonet, 
quousque  id  fecerit,  et  aliaa  Becandum  proTidea- 
tiam  magistri,  et  fratrum,  si  inprotervia  maneerK, 
puniatur.  Et  ei  aliqui  de  oapitolo  ratioaem  tiidirB 


1149 


EBQUIiA  0RD1NI8  6.  SnRITUS  Dti  SAXU. 


1150 


renuarint»  magister  oum  residuis  audiat.  Quod  si  A  ^t  precepta  domue  voluntarie  adimplebo,  et  dum 


magistri  negligenlia  vel  malitia  dilTerretur,  idem 
magister  huic  podnsB  subjaceat,  ut  sexta  feria  in 
pane  et  aqua  jejunet.  Clerici  ?ero  fratres,  si  vo- 
luerint,  intersint :  ut  si  minus  bene  actum  viderint, 
auper  hoo  moneant  fratres  buob.  Et  si  se  negle- 
zerint  emendare,  proclament  ad  dominum  papam, 
vel  ad  cardinaiem,  qui  eis  fuerit  deputatua. 

Gap.  LXVI.  —  De  provenlu  domus  et  expensis. 
Volufflus  etiam  ut  omnes  iotrat»  vel  proventus 
domuB  reponantur  in  uno  scrinio,  in  quo  sint  tres 
olaves :  quarum  unam  teneat  magister,  et  aliam 
teneat  eapitulum  et  aliam  oamerarius.  Ita  tamen 
quod  proventus,  qui  provenerint,  primo  veniant  ad 
notitiam  magistri,  et  capituli^  et  camerarii,  et  ez 


vizero  dominis  infirmis  8f*rvu8  ero ;  iterum  prie- 
ceptor  inquirat  ab  eo,  ei  uzorem  habuerit,  aut  ju- 
raverit,  et  ei  promissionem  cuiquam  religioni  fe- 
cerit,  aut  debitum  habaerit.  Si  ipse  omnia  ista 
negaverit,  recipi  poterit:  si  vero  dixerit,  quod 
uzorem  habuerit,  vel  juraverit,  vel  alterius  reli- 
gionis  fuerit,  seu  promissionem  fecerit,  vel  debitum 
habuerit,  non  recipiatur,  nisi  litteras  ab  episcopo, 
seu  a  monasterio  suo  habuerit,  et  debitum  solverit. 
Gap.  LXXI.  —  De  recepixone  ahcujui  in  probatione. 
Nulli  concedatur  introitus  ordinis  nostri  nisi 
unius  anni  spatio  probetur.  Regula  et  conatitutiones 
tunc  ei  legantur  per  ordinero,  et  dicatur  ei :  Ecce 
lez,  8ub  quamilitare  vis.  Qui  ei  Regulam  et  consti- 


tunc  in  scrinio  reponantur.  Camerarius  vero  ez  j  ^"^^°^®^  ^^'""^»  ®*  °""*5,^^  ^^^^^'"P®''***?''^^^!^®"* 


isto  scrinio  recipiat  sumptus  domu8,  quos  facere 
debeat :  et  in  ipso  scrinio  sigillum  capituli  repo- 
natur. 

Cap.  LXVII.  —  De  infirmaria  fratrum. 
Volumus,  ut  una  domus  sit  pro  inHrmis  fratri- 
bus,  et  unu8  frater  sit  iuflrmarius,  qui  de  eis  cu« 
ram,  et  soilicitudinem  habeat  et  diligentiam.  Qui 
etlam  habeat  servientes,  quot  sibi  sunt  necessarii, 
et  opportuni,  et  quod  a  camerario  recipiat  viginti 
libras  provenientium  in  Ascensione  Domini ;  et 
ezpensis  illi8,  si  plus  ftierit  opportunum,  tribuatur 
ei  a  namerario  sine  contradiotione  alicujus,  usque 
ad  alium  annum :  et  qu»  sibi  pro  inflrmis  petierity 
de  cellario  tribuatur.  Et  ipse  infirmarins  ter  in 
anno  teneatur  reddere  rationem. 

Cap.  LXVIII.  —  De  eantumacia  filiarum  domorum, 

8i  aliqua  domus  Sancti  Spiritus  in  rebellione 

contra  praeceptum  Regulae  insurrezerit,  per  roagi- 

strum  cum  consilio  capituli  acriter  puniatur.  Et  8i 

obedire  noluerit,  RomanaB  Ecclesia  denuntietur,  et 

per  eju8  mandatum  etiam  siBCularis  potenti»  auzi- 

lium  requiratur. 

Cap.  LXIX.  —  De  jurameniii  fratrum, 

StatuimuSy  ut  nullus  omnino  fratrum  juret,  nisi 
pro  necessariis  causis  domus :  et  tnno  prsbeat 
jusjurandum  laicus  de  oonsensu  prsceptoris,  cle- 
ricus  vero  de  mandato  cardinalis,  qui  eis  protector 
fuerit  deputatus  vel  illius,  cui  ipse  cardinalia  com- 
miserit  vices  suas,  nec  non  de  conscientia  prsce* 
ptoris. 

Cap.  LXX.  —  Quomado  fraires  sunt  iuscipiendi.     D  hanc  obedientiam  ituros  ad  Christum. 

Quando  aliquis  confraternitatem  ezigit  hospitalis 
Saocti  Spiritus,  prsceptor  oum  fratribus  habeat 
consilium,  si  ipsum  reoipere  voluerint.  Si  vero  il- 
rum  reoeperint,  veniat  ooram  omnibus  fratribus 
in  capitulo,  et  prsoeptor  inquirat  ab  eo,  si  frater- 
nitatem  domus  voluerit,  si  religionem  sustinere 
poterit,  si  castitatem  servaverit,  si  obedientiam 
tenuerit,  si  sine  proprio  vizerit,  in  corde  suo  pro- 
videat,  antequam  professionem  faeiat.  Nam  ante, 
cum  in  dominio  suo  fuit,  qood  voluit,  fecit ;  sed 
com  in  religione  erit,  in  potestate  alterius  erit.  Si 
vero  dizerit :  Religionem  com  Dei  aozilio  BUBtinebo» 


observare,  et  cum  humilitate  habitum  petierit,  ei 
habitus  coocedatur,  et  deofficio  suosemper  in  domo 
serviat,  et  hoc  de  voluntate  prsceptoris,  vel  illius 
qui  vices  ejus  gerit ;  qui  si  renuerit  facere^  tanquam 
elatus  et  inobediens,  diroittatur.  Non  enim  videtur 
servum  se  pauporum  statuisse,  qui  quod  in  ssculo 
egit  pro  suis  neoessariis  acquirendis,  pro  pauperi- 
bus  ipsis  facere  dedignetur. 

Cap.   LXXII.  -^Ut  nullus  nostrum  intret  alterum 

ordinem, 

NuIIus  audcat  ordinem  nostrum  temere  transmu- 

tare,  nisi  ad  arotioromvitam  ierit,  et  hoc  cum  lit- 

teris  eapituli  sui  faciat  Qui  conlra  fecerit,  sciat  se 

esse  in  sententia  ezcommunicationis. 

Cap.  LXXIII.  —  Ut  nullus  pcRuas  siaiutas  renuat. 

Si  quis  fratrum  in  superbia  elevata  pcenam  statn- 
tamobservarerenueritjdupliceturei  poBoa:  quamsi 
non  complerit,  coram  capitulo  rooneaf ur :  quod  si 
ad  mandatum  capituli  non  fecerit,  cruz  ei  aufera- 
tur  sine  voluntate  capituli  non  reddenda.  Si  autem. 
cruce  sibi  ablata,  obedientias  sibi  injunctas  obser- 
vare  non  vellet,  secundum  formam  privilegii,  sieut 
turbator  dumus  puniatur,  et  adjungantur  ei  pro 
poena  quatuordecim  dies,  quarta  et  sezta  feria  in 
pane  et  aqua  jejunet. 

Cap.    LXXIV.  —   De  obedieniia. 

Prscipimus  in  virtute  obedientis   fratribus  et 

sororibus  nostris  obedientiam  bonam  non  solum 

ezhibere  magistro ;  sed prscipimus,  utin  bonis  obe- 

diant  sibi  ipsis  adinvicem  fratres,  scientes  se  per 


Cap.  LXXV.  —  De  forma  juramenti,  quam  magister 

prssstabit. 

Ego  N.  magister  hospitalis  Sancti  Spiritus,  juro 

et  promitto,  quod  negotia  ipsius  bospitalis  bona  fide 

tractabo :  ad  honorem  Dei  et  utilitatem  ipsius  do- 

mos  :  ad  sustentationem  pauperumetinfirmomm, 

de  quibus  cum  auzilio  dei  curam,  et  diligeotiam 

ego  ipse  babebo,  et  ab  aliis  faoiam  adhiberi.  Ele- 

emosynas  et  proventus  ojusdem  bospitalis  non  con- 

vertam  in  aliosusus,  nisi  ad  quossunt  principali- 

terdeputati,  videlicetad  sostentationem  pauperum 

et  infirmorom  hospitom  etfamilis,  de  qoibos  nihil 


1151 


INNOCBNTII  ni  PAPJB  OPUBCULA  DUBIA. 


1158 


(irtudalenter  transteram,  yel  transmittam  ad  aliam  A  latfum  juatitiam  reddat.  8i  yero  latronein,  mat  for^ 


domum,  vei  aliam  quamconque  pereonam,  Puseee* 

siones  et  instrumenta  ipsius  hospltalis  nullo  modo 

distraham»  neo  aliquo  tltulo  alienabo,  inconsulto 

Romano  pontiflce,  cul  ero  per  omnia  obediens  et 

fidelis.  Sio  Deus  me  adjuvet,  et  hsdc  sancta  Bvan- 

gelia. 

Cap.  LXXVI.  ~  De  puellis  reiinendis^  vel  conjU" 

gandis. 

Omnibus  puellis  projectis  domui  Sancti  Spiritus 

qu»  ad  serviiium  pauperum  remanere  desiderant, 

et  vivere  sub  obedientia,  etin  castilate,  et  sine  pro- 

prio,  ad  curam  pauperum  prinoipaliter  intendendOy 

promittunt :  concedatur  eis  panis  et  aqua  domus. 

Ali»  autem  maritali  conjugio  copnlentur. 

Cap.  LXXVil.  —  De  intercessione  pro  frairibus. 

Volumus  autem,  utsi  aliquis  frater,  pcsnas  inour- 
rerit,  quas,  e«dem,  institutiones  continent,  et  ipsas 
ezsolverit,  si  contigerit  ibidem  aliquem  ex  magna- 
tibus  interesse,  seu  religiosos  adveoire,  qui  magi- 
stro  et  capitulo  preces  fundant,  ut  eidem  fratri  pa« 
tienti  indulgere  dignetur,  suorum  precaminum  in- 
terventu,  magister  et  capitulum  eum  libenter  et 
liberaiiter  debeant  exaudire. 

Cap.  LXXVIII.  —  Quod  omncsin  communi  dormito- 

rio  jaceani, 

Volumus,  otnuHusfratrum  velsororum  seu  obla- 

torum  ad  cubandum  oameram,  habeat  specialem, 

sed  omnes  in  communi,  Jaceant  dormitorio ;  et  ca- 

merHrius  in  eodem  habeat  sorinium  juzta  lectum, 

in  quo  sintsumptus  domus :  quia  thesaurum  domus 


nicatorem,  vel  malefactorem  vocaverit,  et  hoo  per 
fratresnequiveritprobare^perpalatiumetclaostroin 
verberetur,  et  usque  ad  portam  peroutiendo  doea- 
tur,  et  a  domo  projioiatur,  et  meroes  sui  oervitii 
sibi  reddatur. 

Cap.  LXXXIII.  —  De  servientihuSf  si  furium  feet" 

rinL 

Servientes  si  aliquam  rem  hospitalis,  vel  {Mmem 
integrum  furati  fuerint,  autvendiderint,  etpro  certo 
probari  poterit,  res  llIaB,  quas  furati  fueriDt  ad  eol- 
lum  eorum  ligenturet  per  palatium  usque  ad  por- 
tam  verberentur  ;etpanem  in  manibus  auis  portan- 
tes  a  domo  projiciantur,  et  postea  conventio»  qua 
servierint,  eis  reddatur. 

n  Cap.  LXXXI V.  —  De  fratre  iransmittendo  ad  alism^ 

domum, 

Statuimus,  ut,  si  frater  domos  Saneti  Spiritaa  de 
Urbe,  moraturus  in  aliqna  domo  Hlia  traasmittator, 
bonoriHce  reoipiatur  ibidem :  et  primus  sit  ibi  post 
illum,  qoi  prefuerit  in  eadem  domo,  nisi  propter 
ezcessumsuamfVelooIpamadillamecoleaiamlraDS- 
mittatur. 

Cap.  LXXXV.  —  De  servieniibus  rixtmti^, 

Servientes,  si  inter  se  rixati  sunt,  et  clamor  ad 
priBceptorem  et  fratres  pervenerit,  rei,  qoi  offensas 
fecerunt,  ooram  omnibus  per  hospitale  corrigiis, 
vel  virgis  fortiler  verberentur ;  quod  si  injuriosis 
verbis,  vel  sanguinolentis  verberihus  sese  offende- 
rint,  aut  gladiis,  vel  apidibus,  seu  cultellia  se  per- 
cusserint,  reis,  qni  per  testes  fuerint  comprobati. 


tutius  ab  omnibus  custodiri  credimusin  communi  C  bec  eis  poena  inferatur:  per  claustrum,  et  hospi- 


dorcnilorio  constitutum,  quam  in  camera  speciali 
singulari  manoipatum  custoiiiaB. 

Cap.  LXXIX.  —  Ut  qui  habent  kabitumt  prxsini. 
Volumus,  utsi  fraterdomus,  qui  habeat  aliquam 
balivam  et  cum  eo  oblatus  steterit ;  idem  frater 
prsBsit  oblato  habitum  non  habenti. 

Gap.  LXXX.  —  Vt  femxnie  capita  Iratnm  non  la» 

vent, 

Capita  fratrum  feminffi  non  lavont,  neo  pedes : 

neo  lectos  eorum  faciant,  neo  caloeamenta  eorum 

eztrahant.  Similiter  neo  fratres  feminis;  sed  viri 

viris,  et  mulleres  serviant  mulieribus,  nisi  causa 

inQrmitatis,  et  hoc  de  licentia  et  mandato  magistri. 


tale  usque  portam  ducantur  nudi,  et  durissime  cor- 
rigiis  flagellentur :  et  a  domo  projiciantor,  merces- 
qne  eorum  retineantor. 

Cap.  LXXXVI.  —  De  fratnhus  recipiendis. 
Volumus,  ut  nulli  tradator  habitus,  nec  ollos  in 
oblatum  vel  in  probatione  recipiatur  ibidem»  nisi 
in  capitulogeneraii ;  praaterquamsi  neoessitasdoie- 
rit  aliter  faciendam,  scilicet  ut  priBter  generale  ca- 
pitulum  aliquis  reoipiatur  ibidem,  et  tunc  sit  de 
congruentia  domini  oardinalis. 

Cap.  LXXXVII.  —  De  eleemosynis  colligendis.. 
Pro  eleemosynis  colligendis  fldeles  et  honests 
transmittantur  personiB,  qu»  sobrie  vivant,  et  caste 
et  laudabiliter  conversentur,  ne  inde  ordo  regularis 


Cap.  LXXXI.  —  De  fratte  percuiiente    servientem, 

Frater  si  servientem  domus  percosserit,  vel  prsB-  D  vilesoat  et  dovotio  hominom  retardetor. 
oeptorhocviderit,  vei  ciamorem  inde  habuerit,  pm- 
niteatperseptimaQam.8isanguinemfecerit,ezcepto 
de  naso,  per  dies  40.  Si  vero  per  plagam  illam 
obierit,habitumperdat,etad  dominum  papam  ten- 
dat,  et  abipsopcBnitentiam  accipiat.  Posteasi  iitte- 
ras  domini  paps  secum  attulerit,  et  misericordiam 
qucsierit,  salva  justitia  domus,  quadraginta  dies 
poenilentiam  illu  agente  recipiatur. 

Cap.  LXXXII.  —  De  servienie  conira  fratrem  ri* 

xantc, 

Serviens  si  contra  fratrem  rizatus  fuerit,  et  ipse 

frater  clamorem  prsceptori  fecerit,  serviens  per  pa* 


Cap.  LXXXVIIL  —  Vi  nuilus  extraneue  in  damo 

retineatur, 

Statuimus  ut,  nemini  ab  ooto  diebus  oltra,  vietos 
in  domo  vel  eztra  domum  ezhibeatur :  abaque  vo- 
luntate  et  consensu  prxceptoris  et  capituli.  Ad  ma- 
tutinum  vero  onmes  surgant,  qoando  alii  religiosi 
de  Urbe  surrezerint. 

Cap.  LXXXIX.  —  09  visiiaiore  domus. 

Quoniam  domns  ipsa  Sancti  Spiritoa  de  bonis 
RomaniB  EcdesiaB  dotata  est,  decrevimos  ot  aem* 
per  a  domino  papa  cardinaiis  petatori  qoi  ejosdeii 
domus  visitator  ait  et  protector. 


1153 


RBGULA  ORDINIS  8.  8P1RITU8  OB  8AXIA. 


1154 


Cap.  XG.  —  De  hiSf  qui  superbiunt  pro  bonts.       A.  tia  praeceptorii;  vel  quiB>iberiia8quetd  ebrietatem, 


Si  quis  propter  bona,  qus  Deus  per  eum  fecit  ia 
domo  Saooti  Spiritus  fortaese  elatus,  communem 
fratrum  vitam  renuerit  observare,  et  eam  duxerit 
aegregatam  quasi  sufQcienter  bene  fuerit  operatue 
et  quod,  suis  meritis  exigentibuSy  deceat  ipsum 
menea  refeotorio,  et  dormitorio,  et  singulis  aliia 
Bpecialibus  prepotiri,  acriter  puniatur,  adjunctia 
aeptem  diebus  in  pane  et  aqua  sedene  in  terrasine 
mappula.  Quia  taliter  se  babentem,  hypocritam 
credimus,  et  pomposum,  et  quod  bona,  quiB  egit| 
non  pro  animsB  suaa  salute  fecerit,  sed  ad  quamdam 
inanem  gloriam,  aut  ad  tempus  eerviensy  in  tem- 
pore  requiescere  meditans,  morem  secutusilliusde 
quo  dicitur  in  Evangelio  :  Anima  mea,  habes  mulia 


septem  diebus  pcBniteat,  et  quarta  et  sexta  feria  sit 
in  pane  et  aqua.  Postea  a  prcoeptore  corripiatur,  et 
si  in  ebrietate  sua  pereeverare  voiuerit,  et  noiuerit 
emendare,  ad  domum  mittatur,  in  qua  vini  abun- 
dantia  non  existaty  ne  inebriari  valeat. 

Gap.  XGV.  —  De  balims  domus. 
Volumus,  ut  omnes  balive  domus  distribuantnr 
de  voluntate  piflBceptoris,  et  totius  capituli  stabi- 
lianturet  aaterantur.  Bt  si  quis  quis  fratrum  vel  soro- 
rum  oontra  consiiium  ire  tentaverit :  vel  cumindi* 
goatione  a  mensa  surrexent,  quatuordeoim  diebot 
poBniteat. 

Gap.  XGVI.  —  De  eomminationibus  et  indulgentiis. 
Nullua  fhitrum  alteri  faciat  comminari  nee  etiam 


bonarepositainannosplurimos.requiesce.comede.et  «^  *»-iui-         i^v^ 

bibe  (Luc       )  »    ^         »  '      B  preces  pro  se  proeuret  offerri,  ut  balivam  habeat, 

vei  retineat,  vel  aliquod  indulgeatursibi^contrare 


Gap.  XGI.  —  De  his  qui  transeunt  alicubi^  quam  ubi 

praeceptor  mittit. 

PrflBoipueboc  vitium  radicitus  amputandum  estde 

ordine  nostro  oe  quis  prflosumat  transire  de  loco 

ad  looum  sine  jussione  magistri,  quod  si  fecerit  se- 

cundum  arbitrium  magistri  puniatur.  Nec  prsBsumat 

quisquam  referre  foris,  quncunque  viderit,  aut  au- 

dierit  incapitulo,  quia  plurima  destructio  est :  quod 

si  quis  praesumpserit,  septem  diebus  pmniteat,  et 

quarta  et  sexta  feria  in  pane  et  aqua  jejunet. 

Gap.  XGII.  —  Vt  nuUus  aliquid  inhonestum  de  domo 

dicat 

Nullus  autem  aliquid  inhonestum  de  domo,  vel 

de  fratresuo  alicuiextradomum  revelare  prflBSumat, 


gularia  instituta.  Qui  contra  hso  fecerit,  ab  omni 
fratrum  societate  projiciatur. 

Gap.  XCVJI.  VteidemRegulxsororessubjaceant. 

QuiJquid  in  Regula  conalitutum  est,  de  fratribut 
et  sororibtts  intelligitur,  uteidem  Reguls.subjflioeant 
quia  indlgnum  satis  videretur,  si  in  domo  Sanoti 
Spiritus  acceptio  vel  correctio  fralrum  vel  sororum 
duobns  modis  fieret  \  unde  ordinatum  est,  utsicut 
8ub  una  Regula  vivimus,  ita  sub  eisdem  judioiit 
Reguiffi  subjecti  esie  debemus. 

Gap.XGVIII.  —  De  his  qui  sine  jussione  prseceptoris 
junguntur  excommunicatovel  inobedienti. 

Si  quis  frater  vel  soror  presumpserit  sine  jutsio- 

nisi  domino  pape,  vel  fratribusejus,  seu  vitiUtori.  C  ne  prflBceptoris,  vel  qui  vices  suat  gerit,  fratribut 


Quod  si  de  illo  aliquid  compertum  est,  babitum 
amittat ;  si  autem  amplius  id  fecerit,  cum  magittri 
consilio  acriter  puniatur. 

Gap.  XGIII.  —  De  vicario  magistri  eligendo, 
Magister  ordinisnostrisihflLbueritquoquam  eun- 
d;  necessitatem,  convocet  congregationem  ipse,  et 
dicat,  quo  iturus  est,  et  de  fratribuseligatur  unusa 
magistro  et  a  capitulo,  qui  usquead  reditum  suum 
regat  domum.  Ipse  vero  qui  eligitur,  non  sit  mul- 
tum  edax,  non  elatus,  non  turbulentus,  non  inju- 
riosus,  non  tardus,  non  prodigus  ;3ed  timens  Deum 
animam  suam  custodiat,  sitque  memor  verbi  Apo- 
ttolici  :  Qui  bene  administravit,    gradum   bonum 
sibiacquirit  [i  Tim.  iii).  lufirmorum,  infanlium, 


vel  tororibus  excommunicatis,  vel  inobedientibut 
se  jungere,  aut  loqui  cum  eo,  vel  mandatum  eit 
dirigere,  eimiiem  patiatur  excommunicationit  poa- 
nam  vel  vindictam. 

Gap.  XCIX.  ^  De  fratre  inobediente. 

Si  praeceptor  fratri  preceperit,  ut  aiiquam  domum 

Sancli  Spiritus,  vel  aliquod  negotium  domus  taciat, 

et  ipse  facere  noluerit,  sit  in  septena  ;  si  seoundo 

retiuerit,  similiter  sit;  si  vero  per  obedientiam 

pr«oeperit,  et  obedire  ille  trater  noluerit,  habitum 

et  balivamy  quam  habuerit,  amittat.  Si  quarto  per 

obedientiam  prflBceperit,  sit  in  carentia,  et  in  oar- 

cere  ponatur,  comedens  panem  et  aquam.  Si  vero 

misericordiam  petierit :  habitus  sibi  reddatur,  et  ad 


hospitum,  et  pauperum  cumumnisollicitudioecu-  D  domumaliam  miltatur. 


ram  geral :  sciens  sine  dubio,  quia  pro  bis  omnibus 
in  die  judicii  rationem  est  redditurus.  Etsi  quis  ex 
eis,  aliqua  inflatus  superbia,  reperlus  fuerit  repre* 
hensibilis,  correctus  semel,  et  iterum,  atque  tertio, 
si  se  emendare  noluerit,  deponatur,  et  alter  in  loco 
ejus,  qui  dignus  sit,  succedat. 

Gap.  XGIV.  —  Ut  nultus  habitum  dimittat. 
Si  quis  habilum  spontanea  ^voluntate  dimiserit 
sine  con8ili(  capiiuli,  absque  certa  poBoanon  reci- 
piatur,  et  di^cipiina  :  soilicet  seounda,  et  quarta  et 
sexta  feria.  Vel  si  jejunium  ante  temput  tolverit, 
vel  se  a  communimensatubtrflLxerit,  absquelicen- 


Gap.  G.  —  De  fratre  in  vUla  jacente. 
Fratersi  in  villa  Jacere  prflBsumpserit,  levitale 
corporis  sui,  sive  timore  magistri,  vel  quoqoo  mo« 
do,  et  domut  propinqua  fuerit,  etin  ea  Jacere  no- 
luerit,  habitom  amittat.  fit  si  a  domo  receasity  et 
pottea  reversus  fuerit,  et  misericordiam  petierit, 
recipiatur,  el  quantum  temporis  foris  exstitit,  tan- 
tum  in  loco  extraneo  permanebit.  Termino  expletOy 
magister  cum  fratribus  habitum  sibi  reddant;  et  si 
eis  videbitur  expedire,  per  quadraginta  dies  pmni- 
teat,  et  quarta  et  sexta  feria  in  pane  et  aqua  je- 
junet. 


1155 


INMOCBNTII  m  PAP.S  OPUBCULA  DUBIA.  11» 

Cap.  CI.  —  De  fraire  fallenU.  A  min^s  io  wde  majeata  'sfn».  Evangelio  dicto,  pro- 


Fratersi  monetam  in  villa,  aut  manticam,  aui 
bisaccias  suas  commendaverit,  et  magister  de  pe- 
cunia,  et  rebusaliis  inquisierit :  etiJle  pannos  suos 
ia  villa  commendasse  dixerit,  per  quadraginta  dies 
pceiiiteat.  Si  vero  pecuniam^et  bisaocias  suas  in 
villa  commendasse  negaverit,  et  postea  bisacciflBin- 
ventsQ  fuerint,  furti  judicio  condemnetur ;  in  dispo- 
sitione  tamen  magistri  ponatur. 

Cap.  CIl.  —  De  fratre  fugiente. 
Frater  si  monetam  in  domo,  vel  in  bospilali  ac* 
cepcrit,  vel  aliquid,  aliud,  et  ad  saecularia  fugerit, 
et  pecuniam  illam  vivendo  luxuriose,  vel  aliter  dis- 
sipaverit,  et  postea  ad  emendationem  venerit,  in 
providentia  magistri  fratrum  ponatur,  sifuerit  re- 


cessio  ad  ecclesiam  rtMieat,  fratribna  in  capilolo 
remanentibus.  Tunc  prior,  ant  frateraliaSyVelali- 
quis  aliub  sermoneri  faciat.  SeraQone  dicto»  magi- 
ster  fratribus  institutiones  et  Regalam  S.  Spiritoi 
ostendat ;  eleemoeyaas  postea  vivoram  et  defoB- 
ctorum,  quas  secum  detuierunt,  reqairai ;  deinde 
fratribus  jubeat,  ut  unuaquisque  balivam  snamred- 
dat.  His  peraciis,  proprium  a  fratribas  exigat: 
postea  domorum  contiuentiam,  et  baliyaram,i 
fratribus  inquirat ;  si  habent  animalia»  debitom, 
aut  victualia  ;  et  si  sint  omnia  prospera  et  talittr 
poterit  cognoscere,  quie  deteriueantmeliostractt- 
verit  domum,  aut  offlcium  sive  balivam  sibi  com- 
missam.  Et  si  magister  de  aliquo  fraire   voloeril 


cipiendus.  Et  si  eum  receperint,  habitum  ei  reddere  g  clamorun  facere,  yel  aliquis  frater  adversus  frt 


debent,  et  quadraginta  dies  pmniteat. 

Cap.  CIII.  —  De  fralre  superbo  et  irreligioso. 

Frater  si  rem  hospitalis,  vel  domus  comitibus, 
baronibos,  et  sfficularibus  quibuslibet  mutuaverit, 
vel  plegariam  fecerit,  vel  sub  pignore  pro  aliquo 
sfleculari  rem  hospitalis  po8nerit,habitam  amiitat, 
et  a  domo  projiciatur.  Si  frater  noviter  sitreceptus, 
a  magistro  per  babitum  conjuretur,  si  non  a  fratrt- 
bu8  prseceptum  istud  audivit ;  si  autem  se  nonau* 
disse  dizerit,  per  quadraginta  dies  poeniteat. 

Cap.  CIV.  —  De  fratribus  post  complelorium  rixau' 

tibus, 

Fratres,  si  post  completorium  rixati  fuerint,  vel 

in  dormitorio  verba  otiosa  inter  se  dixerint,  primo 


trem,  fratres  audiant  clamorem,  simiiiter  etre- 
sponsionem.  Clamoribui  auditis,  f ratrea  Jaxta  cla- 
morem  justum  judicium  judicent ;  et  reus,  qni  per 
testes  probatus  fuerit,  secundum,  tenorem^egola 
adimpleat  justitiam  domus.  His  dictis,  magister 
cum  quibusdam  fratribus  eligat  hoapitalarinm, 
priorem  in  ecclesia,  camerarium  in  domo,  et  the- 
saurarium  sive  deiillis,  qoi  ante  fnerant,  sive  de 
aliis  qui  prfficepta  domus,  et  negotia  fldeliter  pos- 
eint  adimolere,  Hie  itaque  electis,  ad  eapitulum 
redeanty  magist^^r  etcapitnlnm  dicanty  et  magister 
eis  balivae  aasig^ety  osculum  pacis  tribuens.  Simi- 
liter  priBceptores  disoreti  eint  in  caeteris  domibos 
ordinati.  Iterom  magister  si  de  aliqao  facto  vel  do- 
mus  negotio  fratrum  coneilinm  interrogaverit,  fra- 


debent  corripi  ;  si  secundo  cessare  noluerint.  se- C  tres  prout  melius  poteront  consiliam  prebeant: 


ptensB  judicio  puniantur  ;  si  tertio  iniquis  sermoni- 
bus  litigaverint,  videlicet  manutenentes  reges  el 
principes,  puniantur  per  quadraginta  dies.  Nam 
solent  hae  invidiae  frequenter  destruciionem  gene- 
rare,  unde  tanquam  ruina  domus,  debet  a  fratribus 
evitari.  Inde  Apostolus  :  Corrumpunt  enim  bonos 
mores  colloquia  mala  (J  Cor,  xv.) 

Cap.  CV. —  De  capituloin  Pente-costen, 

Ad  capitulum  venientes  domus,  in  qua  debette- 
neri,  mundetur.  Fratres  in  ea  coadunentur,  et 
prior  eccIesisB  cum  processione  clericorum  diacono 
revestito,  et  subdiacono,  ad  capitulum  veniant,  et 
incipiant :  Veni  creaior  Spiritus,  ter  flectentes  ge- 
nuacum  fratribus,ct  tertia  vice  cantato  versu  Veni 
Creator  :  canteiur  totus  hymnus.  Quo  finito.  dia-  D  regnat,  etc. 
conus  Evangelium  legat:  Cum  venerit  Filius  ho* 


omnes  autem  esgardi,  et  electiones  in  providentia 
magistri  et  ejus  discreiione  ponantar» 

Capitulo  expleto,  prior  ecclesie  pro  paee  preceei 
pro  domino  papa,  pro  regibus,  pro  fratribas»  pf# 
benefactoribus  nostris,  eto.  cum  orationibas  di« 
cat.  Orationibus  dictis,  fratres  magistrum  osco- 
lanies,  ei  inter  ee  oscolum  paois  dantes  :  ad  bali- 
vas  suas  ciio  reroeantes,  animalia  et  res  domos, 
quffi  intus  et  foris  sunt,  bene  costodiant ;  Tineas 
fodere,  terras  excolere,  et  semioare  fiaciant,  nam 
qui  defecerit  in  seminef  non  gaudebit  in  messe. 
Si  foriiter  laboraverint,  ea  qunnecessaria  foerint, 
sufficienter  babebuni.  Ipee  Dominns  tribnat  omni- 
bus  fratribus  et  sororibus,  qui  per  omnia  vivit,  et 


Fratribus  ejusdem  ordinis  B.  Cyrillus  generalis  praseeptor. 


Vivendi  Regulam,  veteribus  a  Palribus  nobis 
traditam  vidistis,  dilectissimi  fratres,  Quam  quis- 
que  nosirum  non  precario,  clam,  aut  vi,  professus 
est.  Suapte  enim  sponte  nos  ipsos  obtulimus,  et 
sancto  Dei  Spiritui,  beats  Virgini  et  dominis  in- 
firmis  tradimus,  ut  perpetui  essemuseorum  servi. 
Castiiatem,  paupertatem,  obedientiam,  ethumilem 
patientiam  actu  libero,  nemine  cogente,  jurejo- 


rando,  solemni  voto,  sumus  polliciti.  Ad  qaorom 
observationem  nedum  ex  Regnla  ipsa,  et  veteram 
Patrum  institutis,  sed  observantia  mandatorom 
Dei,  et  Domini  nostri  Jesu  Cbristi  exemplo,  ante 
emissam  professionem  tenebamnr,  et  modo  magis 
atque  magis  tenemur.  Etenim  ea  omnia  ipse  Deos 
noster  fecit,  et  docoit,  ot  nos  i|]as  aotione  instrae- 
remur. 


1157 


RBGULA  OmmS  8.  8PIBITU3  DB  8AXIA. 


1158 


GaBtitatemy  quam  cum  Oei  adjutorio  servare  A, 
promisimus,  nos  ipse  Dei  Filius  servare  preBcepit^ 
et  docuit,  matrem  castam,  et  virginem  sibi  elegit; 
virgo  ipse  permansit,  et  virginem  Sponsus  dici  vo- 
luit,  nec  baptizari  nisi  a  virgine,  nec  matrem  nisi 
virgini  commendaresibiplacuit.  Visus  supra  mon- 
tem  Sion  est  Agnus,  et  vox  oitharizantiam  ante 
sedem  Dei  auditaest,  neque  poterant  dicere  canti- 
cum  nisi  empli  de  terra^  et  qui  cum  mulierilms  non 
sunl  coinquinati ;  quiagnum  sequebantur,  quocun- 
queibat  (Apoc,  ziv).  Uac  et  similia  castitatem  ser- 
vantibus  a  Oomino  proponuntur. 

Paupertatem  etiam  ipse  Dominus  noster  est  am- 
plexus.  Etenim,  dum  nascitur,  in  prssepe  reclina- 
tur :  dum  vivit,  locum,  in  quo  reclinet  caput,  non 
habet  :  dum  moritur,  nudus  cruci  affigitur.  Non  n 
habet,  unde  vectigal  solvat :  fatigatus  ex  itinere 
aquam  a  muliere  sibi  dari  petit.  Pauperea  sibi  so- 
cios  assumpsit;  pauperibus  beitudinem  promittit* 
Paupertatem  itaque  libenti  animo  sectemur,  fra- 
treSy  nam  Domino  relictus  est  pauper,  et  nobis  or- 
phanis  erit  adjutor. 

Humilitatem  quoque  ipse  Dominus  servandOySer- 
vandam  nobis  ostendit.EbL  Nazareth^humiii  GalilaB» 
vico  nascitur;  ex  matre  humili,  cujus  Dominus 
humilitatem  respexerat :  humile8dilexit,cum  humi- 
libus  est  versatus,humilitatem  docuit.  Disciie  a  me^ 
\n(\M\iy  quia  miiis  sum  ei  humilis  [Haiih,  xi).  Ad 
quam  factis  ostendendam  Jerusalem  iturus,  non 
equum  sed  asinum  ascendit;  discipulorum  pedes 
lavat,  et  in  humilitatis  actuinclinato  capite  decedit. 
£ju8  itaque  documenta  imitemur,  quia  susoipit  G 
oraiionem  humilium  (Psai.  ci),  ei  humiiia  respicii, 
ei  alia  a  ionge  cognoscii  (Psal.  cxxxvii),  et  humi- 
lium  semper  ei  plaouit  deprecatio,  ut  nos  in  tem- 
pore  tribulationis  exaudiat. 

Patientiam  et  mansuetudinem  docuit,  cum  a  Ju- 
daeis  verbis  et  factia  ipjurias  patienter  sustinuit : 
nunc  ipsum  Samaritanum,  damonium  habentem, 
nunc  in  Belzebub  expellentem  dsmones,  nunc  bla* 
sphemum,  nunc  cum  peccatoribus  manducantem 
appellando,  aliisque  verborumcontumeliis  afficio' 
bant;  factis  insuper,  ejecerunt  eum  extra  civitatem, 
sustulerunt  lapides,  ut  in  eum  jacsrent;  captum  et 
ligatum,seductorem  appellant;  principes  eum  illu- 
dunt;  unus  ministrorum  dat  alapam,  nunc  alba, 
nunc  purpurea  veste  indutum  ostendunt  :  flagellia  {) 
cffidunt ;  prcponunt  ei  latronem  Barabbam  :  morte 
tandem  turpissima  eum  damnant;  nec  propterea  a 
patientia  et  mansuetudine  recedit;  proditorem  ami- 
cum  nominans  pro  persecutoribus  exorans,  et- 
cum  maledicereiur^  non  maledieebai,  cum  paiereiur^ 
non  cominabaiur  (I  Peir,  ii).  Nos  itaque  ipsius 
Domini  nostri  exemplum  imitantesnon  malum  pro 
malo  inler  nos  nec  maledictum  pro  maledicto  red- 
deotes,  vincamus  in  bono  malnm.  Etinjuriisaffe- 
cti  recurramus  ad  Dominum,  qui  facii  misericor- 


diamei  Judicium  omnibus  injuriam  patieniibus(Psai. 
GXLV),  et  fratribus  nostris  dimittamus  ut  nostra 
Dominus  nobis  dimittat. 

Obedientiam  insuper  m^joribus  ipse  Dominus 
exbibendam  praecipit,  prout  ipsi  Patri,  etparenti- 
bus  exibuit;  ei  descendii  cum  eis  ei  venii  Nazareik^ 
ei  erat  subdiius  iliis  (Luc.  xii) ;  cibumque  dicebat 
esse  suum,  voluntatem  ejus,  qui  eum  miserat  per- 
flcere  (Joan,  iv),  et  voluntatem  non  suam,  sed  Pa- 
tris  querere  (Matth.  xii)  :  et  humilians  seipsum 
/actus  obediens  (Philipp.  ii),  non  mea,  inquit,  vo/t*»- 
iaSySed  tua  fiat  (Luc.  xxii).  Oiscere  utque  debemus 
exinde  postquam  solemni  voto  nos  Deo  tradidimus, . 
velle,  et  nolie,  apud  nos  non  remaosisse,  sed  apud 
eos,  qui  nobis  prflesunt;  caveamusque,  ne  per  ino- 
bedientiam  incidamus  in  sententiam  illam  :  Quia 
vocttvi  ei  renuisiis,  extendi  manum  meam^  eS  nom 
fuii  qui  aspicerei ;  ego  quoque  in  inieriiu  vetiro  n- 
debo^  et  subsannabOf  cum  vobis,  quod  iimebaiis^  ad* 
venerii  (Prov.  i). 

Paupertas,  palientia,  obedieBtia,man8uetudo,  et 
his  similia,  militias  nostr»  fructus  sunt,  quos  asse- 
cuti  sunt  Ghristi  servi.  Esurimus  et  siiimus^  dicebat 
Paulus,  et  nudi  sumus,  et  colaphis  csedimtur  et  tn- 
slabiles  sumus^  et  laboramus  operdntes  manibus  no- 
siris;  maledicimur  et  benedicimus,  persecuiionem 
paiimur^  ei  susiinemus ;  blaphemamur^  et  obsecra* 
muSf  tanquam  purgamenia  mundi  facti  sumus  (! 
Cor.  iv).  Oportet  ergo  per  patientiam  currere  ad 
propositum  nobis  certamen,  inspicientes  in  aucto- 
rem  fldei  Jesum.  Qui  proposito  sibi  gaudio,  Busti- 
nuit  crucem  confusione  contempta.  Ea  itaque  om- 
nia,  ut  Bcimus  fratres,  nemine  cogente,  solemni 
voto  Deo  spopondimus,  et  ad  aratum  manum  mi- 
simus.  81  quis  nostrum  aspicere  retro  voluerU, 
regno  Deinoneritaptus.  Minime  putandum  estez 
eo,  quod  castitatem  et  obedientiam  voverimus, 
susceperimusque  alia  regularia  vota,  nos  beatam 
vitam  posse  consequi ;  si  virtutibus  mandatorum 
Dei  Juncta  non  fuerint.  Quorum  quidem  mandato- 
rum  flnis  charitas  est,  ordinis  et  religionis  nostras 
prscipuum  fundamentu  m :  In  ea  igitur  nostra  omnia 
flant  opera,  in  ea  flrmati,  in  ea  crescamus  ;  mater 
est  optima,  fovet  inflrmos,  exercet  provectos,  ar- 
guit  inquietos,  diversis  diversa  benigne  exbibens; 
et  ut  fllios  omnesdiligit.  Est  enim  dum  arguit,  mi- 
ti8;cum  blanditur,  simplex:  piesaevity  sine  doiore 
mulcet,  patienter  irascitur,  humiliter  indignatur, 
adversa  tolerat,  prospera  temperat,  omnia  suffert, 
omnia  credit,  omnia  sperat,  omnia  suatinet.  Ipsam 
si  amplectamur,  fratres,  nutriet  inter  nos  concor- 
diam,  servabit  unionem,  ao  in  Spiritu  sancto  con- 
gregati,  Oeus  pacis,  et  consolationia  erit  nobiscum, 
qui  sit  benedictus  in  sscula,  Amen. 

Sequiiur  modo  Regula  S.  P.  Augustini,  quam  etiam 
profUeniur,  nempe : 

Anteomnia,fratre8  charissimi^diligatur  Deu&i^etc. 


INDEX  EPISTOLARUM 

XNNOCENTn  ni 

SECUNDOM  LITTERAM  INITIALEM  ORDINATUS. 

* 

PRIOR  NUMERUS  LIBRUM,  POSTBRIOH  BPISTOLAH  INDIG^T. 


A  memoria  Testra,  XYI,  35. 

A  molestatioQe,  I,  489. 

A  mulUs  muitoties,  X,  164. 

A  Dobis  est  isepe,  11,  61. 

A  nobifl  fuit.  Suppl.  35. 

A  oobis  fuit.  Suppl.  36. 

A  Dobis  tua,  II,  229. 

A  pareotum  meorum,  I,  498. 

A  regalis  celsitudiDis,  X,  172. 

A  •aQCtitate  Testra,  XV,  182. 

Abbate  laDcti  SiWiai,  XII,  33. 

Ab  eo  credimas,  X,  176. 

Ab  eo  qui  Demiaem,  XVI,  125. 

Aboleoda  est  ia,  V,  66. 

Abeit  a  aobis,  XI,  141. 

AUit  a  te,  fili,  VIII,  9. 

Accedeos  ad  apostolicam,  I,  442. 

AccedeoB  ad  apostolicam,  I,  443. 

Aecedeos  ad  apoetolicam,  ll,  224. 

Accedeas  ad  apostolicam,  III,  8. 

AccedeDi  ad  apostolicam,  VII,  227. 

AccedeDB    ad   apostolicam,    VIII, 
17. 

Accedeas  ad  apostolicaaa.  JX.  59. 

Accedeas  ad  Dostram,  Xv,  192. 

Accedeae  ad  prsBseDtiam,  I,  20. 

Accedeas  ad  prtBseDtiam,  I,  104. 

Accedeae  ad  priBseatiam,  I,  275. 

Accedeos  ad  prflBBeotiam,  I,  456. 

Accedeas  ad  prsseatiam,  II.  194. 

Accedeas  ad  priBBeatiam,  VI,  208. 

Accedeae  ad  prseeotiam,  VII,  172. 

Accedeas  ad  prfleseatiam,  VIII,  34. 

Accedeoe  ad  prcefeatiam,  IX,  174. 

Accedeas  ad  prsBBeotiam,  IX,  256. 

Accedeos  ad  preeseatiam,  X,  34. 

AccedeoB    ad    praeseatiam,    XVI, 
55. 

Accedeos  ad  prteseatiam.  Suppl. 
128. 

Accedeoe  ad  sedem.  Sappl.  240. 

Accedeas  olim,  X.  53. 

Aocedeoe  olim,  XIII,  54. 

Accedeos  olim,  XVI,  69. 

Accedeotes    ad    apostolicam,   X, 
117. 

Accedeotet  ad  prflBseatlam,  I,  214. 

Aecedeotes  ad  praeseatiam,  I,  352. 

Accedeotes  ad  prsBffrntiam,  I,  569. 

Accedeotei  ad  pnBseotiam,  JI,  111. 

Accedeotes  ad  prasseotiam,  II,  112. 

Accedeotet  ad  prseseotiam,  X,  198. 

Accedeotes  causa,  V,  78. 
Accedeotes  ouper,  II,  78. 
Accedeotes  ouper,  II,  285. 
Accedeotes  nuper,  V,  36. 
AccedentibuB  ad  apoBtolicem,  XIV, 
83. 

Ac<fedeatibu8  ad  preeseotiam,   IX, 
111. 

AceedeotibuB  ad  prseseotiam,  X, 
187. 


Accedeotibai  ad  tedem,  XVI,  24. 
AccedeotibuB  olim,  1, 406. 
AcoedeotiboB  olim,  XVI,  18. 
AccepimuB  ez  litteris,  XVI,  18. 

AccepimuB  ex  relatiooe,  VII,  223. 

AccepimuB  quod,  VIII,  11. 

AccepimuB  quod,  VIII,  145. 

Ac  coasideraateB  oob,  1,  3. 

Ad  apoBtollcam  sedem,  I,  455. 

Ad  apostolieam  sedem,  IX,  255. 

Ad  apoBtoIiciB  tedis,  V,  80. 

Ad  audieatiam  apost.  I,  428. 

Ad  aadieotiam  apoBt.  I,  428. 

Ad  audieotiam  apost.  I,  430. 

Ad  audieotiam  apost.  I,  446. 

Ad  audieatlam  apost.  II,  130. 

Ad  aodieotiam  apost.  II,  147. 

Ad  aodieotiam  apost  II,  164. 

Ad  audieDtiam  apost.  Suppl.  156. 

Ad  audieotiam  oostram,  i,  244. 

Ad  audieotiam  oostram,  I,  274. 

Ad  aodieotiam  oostram,  I,  281. 

Ad  aodieotiam  oostram,  I,  330. 

Ad  audieotiam  oostram,  1,  556. 

Ad  audieotiam  oostram,  II,  14. 

Ad  aadieotiam  oostram,  II,  241. 

Ad  audieatiam  Dostram,  11,  282. 

Ad  audleotiam  oostraoi,  v,  143. 

Ad  audieotiam  ooBtram,  VI,  155. 

Ad  audicDtiam  oostram,  VII,  17. 

Ad  a'idieDtiam  ooetram,  VII,  23. 

Ad  aodientiam  oostram,  VII.  96. 

Ad  audieotiam  oostram,  VII,  141. 

Ad  aodieotiam  oostram,  VII,  178. 

Ad    audieotiam    aoslram,     VIII, 
147. 

Ad  audieotiam  oostram,  IX,  151. 

Ad  audieutiam  oostram,  IX,  268. 

Ad  audieutiam  oostram,  X,  204. 

Ad  aodieotiam  ooBtram,  XI,  22. 

Ad  audieotiam  oostram,  XI,  52. 

Ad  audieotiam  oostram,  XIII,  24. 

Ad  aodieotiam  ooetram.  XIU,  42. 

Ad  aodieotiam  oostram,  XV,  28. 

Ad  audieotiam  oostram,  XV,  205. 

Ad  audieotiam  oostrsm,  XV,  216. 

Ad    audieotiam    oostram.    Soppl. 
60. 

Ad    aadieotiam   oostram.    Soppl. 
65. 

Ad  augmeotatiooero,  VI,  238. 

Ad  aures  apostolaiup,  I,  57. 

Ad  aures  oostras,  X,  156. 

Ad  aures  oostras.  Supi>l.  113. 

Ad  commemoraodaff,  X,  179. 

Ad  coafuiiiooem,  IX,  228. 

Ad  cooquisitioDem.  Suppl.  53. 

Ad  couvinreDdam,  II,  83* 

Adderetur  iosuper,  III,  43. 

Ad    decorem  et   commodum,  IX, 
111. 

Ad  defenffionem  rerom.  Soppl.  132, 

Ad  desigoaodaai.  Registr.  de  neg. 
imp.  141. 


Ad  dlBsolTeDdom  qood^  325 

Ad  ecclesiaaUca  booa,  XIII,  lOD. 

Ad  ecclesiaatica  bona.  Xm,  105. 

Ad  elimioaodam,  X,  130. 

Ad  eTelleodom,  X,  14. 

Ad  hoc  Deos,  I.  362. 

Ad  hoc  Deos,  VII,  119. 

Ad  hoc  Deus,  Vll,  120. 

Ad  hoc  DeoB,  Vm,  137. 

Ad  hoc  DeoB,  IX,  130. 

Ad  hoc  ezemplaria,  XIII,  177. 

Ad  hoc  io  domo,  II,  240. 

Ad  boc  io  Ecclesia,  I,  619. 

Ad  hoe  io  Ecelesia,  X,  182. 

Ad  hoc  Dos  hooestas,  VII,  157. 

Ad  hoc  ODOS,  VI,  41. 

Ad  hoc  aomas,  XV,  i. 

Ad  hoc  ooiTersalis,  Vf,  207. 

Ad  hoc  ooiTersalis,  X,  214. 

Ad  hoc  ODzit  008, 1,  37. 

Ad  hooorem  Del,  VII,  10. 

Ad  iofamiam.  Registr.  de  neg.  imp 
121# 

Ad  iostar  illios,  IX,  216. 

Ad  liberaodam  Terram.  SoppL  213 

Ad  lilteras  qoaa,  VII,  127. 

Ad  meritom  tibi,  I,  408. 

Ad  oostram  aodieDtiam,  X,  iSl. 

Ad  Dostram  aodieotiam,  XTV,  111 

Ad  oostram  aodientiam.  Regiitr, 
de  oeg.  imp.  124. 

Ad  oostram  dodom,  II,  165. 

Ad  Dostram  ooTens,  I,  415. 

Ad  oostram  ooTeris,  i,  444. 

Ad  oostram  ooveris,  L  571. 

Ad  Dostram  ooTeris,  II,  169. 

Ad  oostram  ooTens,  V,  148. 

Ad  Dostram  ooveris,  VI,  15. 

Ad  Dostram  ooTeris,  VI,  18. 

Ad  oostram  ooTeris,  VI,  19B. 

Ad  oostram  ooTeris,  VIII.  16. 

Ad  oostram  ooTeris,  X,  50. 

Ad  oostram  ooTeris,  X,  128. 

Ad  oostram  ooTeris,  X,  154. 

Ad  oostram  ooTeria,  XI,  9. 

Ad  Dostram  ooTeris,  XII,  68. 

Ad  oostram  ooTeris,  XV,  22. 

Ad  oostram  ooTeris,  XV,  88. 

Ad  oustram  ooTeritis,  I,  610. 

Ad  oostram  ooTeritis,  V,  11. 

Ad  oostram  ooTeritis,  V,  106. 

Ad  Doslram  DOTeritis,  VI,  12i. 

Ad  oostram  ooTeritis,  VI,  237. 

Ad  oostram  ooTeritis,  VII,  134. 

Ad  oostram  ooTeritls,  Vin,  117. 

Ad  oostram  noTeritis,  VIII,  108. 

Ad  oostram  ooTeritis,  IX,  86. 

Ad  Dostram  ooTeritls,  X,  84. 

Ad  nostram  ooTeritia,  X,  104. 

Ad  Dostram  ooTeritis,  XI,  174. 

Ad  oostram  ooTeritis,  XI,  244. 

Ad  Doslram  ooTeritls,  XIV,  78. 

Ad  nostram  /lOTerilia,  XIV«  121. 

Ad  Dostram  noTeritit*  XV«  76. 


1161 


INDEX  EPIST.  INNOCENTII  III  JUXTA  UTTERAM  INIT. 


1162 


Ad  Dostram  DOTerilis,  XV,  95. 
A(l  Dostratn  Doveritis.  Begistr.    de 
Detf.  imp.  23. 

Ad  DOBtram  Doveritis.  Registr.   de 
neg.  imp.,  123. 
Ad  Dostram  Doveritis.  Suppl.    6K. 
Ad  nostram  praeseDtiam,  IX,    19S. 
Ad  Dostram  prsdeDtiam,   IX,    199. 
Ad  nostram  prsseDtiam,  X,  184. 
Ad  Dotitiam  apostoiatu»,    II,    119. 
Ad  petitiouem  dilecti.  VI,  MCk 
Ad  petitioDem  dilecti.  IX,  264. 
Ad  petitioDem  diiecti.  XV,  164. 
Ad  petilioDem  veDerubilit,  XI,2i4. 
A.i  pelitioDem  Walteri,  XIII,    1. 
Ad  provideudnm  civitatis,  Vill,59. 
Ad  provi^iouem  P.,  H,  20(> 
Ad  rt^ooDcilialioDem.  M.  167. 
Ad  refoimaDdum,  1,273. 
Ad  reformatioDem.  Suppl.  211. 
Ad  religioDis.  Suppl.  39  bix. 
Ad  reprimeDdam  malitiam,  I,   228. 
Ad    BigDaDdum    devotioDis,    XIII, 
130. 

Ad   BigDaDdum    devotioDis,   Xlll, 
131. 
Ad  dollicitaDdos,  I,  344. 
Ad  spoDs»  suffi,  VII,  79. 
Ad  subditorum  excessus,    VI,    65. 
Ad  Bupplicatiouem,  VI,  59. 
Ad  supplicatioDem.  Suppl.  78. 
Ad  taDtam  sicut.  X,  115. 
Ad  tolleudas  liten,  I,  46. 
Ad  luam  vulumus,  V,  51. 
Ad  tuitiouem    Eccleeiarum,    XUI, 
169. 

Ad  ubera  sacrosaDctae,  Xl«  66. 
Ad  uuiversa  capitula.  Registr.    de 
Dc^.  imp.  139. 

Ad  uuiversalis  Ecclesiffi,  I,  31. 
Ad  uuiTeriiialift  Ecclesiffi,  I,  74. 
Ad  usitatam  falleudi.  Registr.    de 
Deg.  imp.  90. 

Ad  vestiam  credimus,  V,  138. 
Ad  vestram  jamdudum,  XVI,    126. 
Ad  veslram  volumus,  V,  22. 
Adversarius   Doslcr.    Registr.    de 
neg.  imp.  46. 
AdversuB  quo8damclerico8,XIV,1i. 
Adversus  quosdam    clericos,    XV, 
218. 
.^(liacavit  sicot  tiuea.  VI,  239. 
Affectum  dilecliouis,  XI,  l^iO. 
ACfectum  dilectiouis.    Registr.    de 
ue^*  imp.  151. 
Alioquio  Burgum,  I,  122. 
Aliquo  dubitatioDis,  II,  2. 
Aitera  die  po»t,  I,  23. 
Ampla  diviuo  muuere,  I,  41. 
ADgit  Dos  cura,  XII,  2. 
Aogit  Dos  cura,  XII,  3. 
Aagusiias  et  ffirumDas,  IX,  132. 
Aogustiis  « t  pressuris,  V,  96. 
Auuoeeptimo,  VII,  229. 
Anuuere  cooFuevit,  IX,  64. 
Anuuere  cousuevit,  XI,  11. 
AuDuere  cousuevit,  XIII,  17. 
Auouere  cousuevit,  XIII,  145. 
AuDuere  coosuevit.  Suppl.  41. 
AoDuere  cousuevit.  Suppl.  120. 
AoDuere  solel,  VIII,  14. 
AuDuere  solet,  VIII,14S. 
Auuuere  soiet,  VIII,  215. 
ADDuere  solet,  VIII,  216. 
AoDuere  solct.  Suppl.  103. 
Autiquam  AtheDieosis,  XI,  256. 
ADtiquas  coutroversias,  II,  135. 
ADtiquas  cootrovcr«ias.  II,  136. 
Auxiatur  iu  Dobis,  II,  197. 
Auxietate  cordis,  1,  260. 
ApOFtolica  sedes,  I,  375. 
Apostolica  Bedes,  11.  45. 
Apostolica  sedes.  II,  57. 
Apo»tolira  peden,  U.  5S. 
Apostolica  eedes.  II,  59. 
Apostolica  .-e-ifj,  II.  :i»2. 
ApoBtolica  sedes,  V,  116. 
ApoetoUca  tedes,  VI,  188. 

Patbol.  OCXYIL 


Apostolica  sedes,  IX,  98. 
Apostolicffi  sedis,  I,  43. 
Apostolicffi  sedis,  I,  86. 
Apostoiicffi  sedis,  I,  484. 
Apostolicffi  sedis,  I,  525. 
Apostolicffi  sedis,  II,  209. 
ApostoJicffi  sedis^  VIU,  27. 
Apostolicffi  sedig,  VIII,  152. 
Apostolicffi  sedis,  VIII,  211. 
Apostolicffi  sedis,  IX,  45. 
Apostolicffi  sedi^,  XV,  138. 
Apostolicffi  sedie,  XVI,  27. 
ApoBtolicffi  sedis.  Suppl.  185. 
ApostoUcffi  servitutis^  IX,  139. 
Apud  religi0808,  I,  328. 
AsceDdit  ad  dos,  VI,  184. 
Ascitis  aliis  lu  partem,   XVI,    151. 
Assumeutes  ac  coosideraDtes,  I,  2. 
AtteDdeotes  devotiooem,  XII,  127. 
Atteodeotes  devotiooem,  XII,  128. 
AtteDdeates  olim,  VII,  81. 
AtteDdeotes  olim,  VII,  82. 
AttestatioDes  quas  Dobis,  XV^  116. 
Auctor  Novi  et  Veteris,  I,  92. 
Auctoritate  prffiseutium,  VIII,    23. 
Auctoritate  prffiseutium,  X,  46. 
AuJitis  et  iDtellectis,  VIII,  35. 
Auditis  etiDtellectis^  VIII,  205. 
Auditis  et  iDtellectis,  XIII,  84. 
Auditis  et  iutellectis,  XVI,  63. 
Auditis  et  iutellectis.  Suppl.  202. 
Auditis  olim,  XVI,  51. 
Auditis  verbis,  XV,  234. 
Audito  jam  pridem,  VIII,  126. 
Audito  procesBu,  XII,  40. 
Audito  quoDdam.  Suppl.  48. 
Audiviiuus  quod,  I,  87. 
Audivimus  et  audieDtes.  Supp1.34. 
Aures  habuit  et  dod,  XV,  233. 
Auribus  uostris  Doveris,  VIII,   148. 
Authoiiticum  bouffi,  X,  228. 
Autheoticum  felicis,  X,  227. 

B 

BarthoIomffiOB  pauper,   VIII,    118. 

Beuedicli  vos,  XI,  230. 

BeDedictio  et  claritas,  III,  15. 

Beuedictus  Deus,  III,  14. 

BeDedictus  Deus,  V,  89. 

Beuedictus  Deus,  VIII,  196- 

Beuedictus  DeuB,  XIII,  11. 

Beoedictus  Deus.  Registr.  de  oeg. 
imp.  179. 

BeDedictus  omDipotdDB,  XII,    108. 

beoevoIeDtiam  quam  circa,  I,  85. 

BeoigDitate  apoBtolicffi,  Vi,  197. 

BeDigoitate  juriB,  II,  13. 

B.  Dobilis  mulieris,  X,  63. 

Bobffi  memoriffi,V,  14. 

BoDS  memuriffi,  V,  15. 

BoDffi  memoriffi,  VI,  19. 

Bouffi  memoriffi,  VIII,  139. 

BoDffi  memoriffi,  VIII,  154. 

Bouffi  memoriffi.  XI,  170. 

Booi  paBtoriB,  VI,  82. 

BoDorum  omoium,  VI,  80. 

BoDorumomDium.Registr.  de  ueg. 
imp.  56. 

Brevi  sedem,  I,  389. 

BurgeDsi  capitulo,  XIII,  62. 

c 

CaputEccIesiffi,  XII,  39. 
CasBata  olim  eiectioue,  II,  193. 
Casata  quoudam,  V,  6. 
Cassata  quoudam,  VI,  87. 
CasBata  quoodam,  VI,  158. 
Causam  quam  dilectuB,  XI,  36. 
CauBam  quffi  iuter,  T,  62. 
Causam  quffi  iuter,  1,  303. 

Causam  qus  iuter,  I,  451. 

Cau»am  quffi  inter,  II,  35. 

Cau^am  quffi  inter,  VII,  196. 

Causam  quffi  ioter,  XIV,  31. 

Caasam  quffi  ioter,  XVI,  21. 

CauBam  qus  ioter.  Soppl.  183. 


Caueam  qua  vertebator,  VI,  74. 
Caasam  quffi  vertebatur,  XIII,  170. 
Causam  que  vertebatnr,  XV,  4. 
Causam  qun  vertitur,  Vi,  79. 
Causam  quffi  vertitur,  IX,  112. 
Causam  super  ecclesia.  X,  211. 
GelsitudiDiB  tue.  Suppl.  76. 
Certo  jam  pridem.  Registr.  de  neg. 
imp.  45. 
Certo.jam  pridem.  Sappl.  44. 
Charisttima  io  Chriito,  XVI,  23. 
ChariBsimus  in  Christo,  I,  211. 
ChariBBimus  in  Christo,  V,  145. 
Charissimai  in  Chrifto,  IX,  163. 
Charissimus  iu  Christo,  XI,  41. 
ChariBBimuB  in  Christo,  Xf,  90. 
CharlBsimua  iu  Ghristo,   XII,  114. 
CharissimuB  in  Christo,  XIII,  176. 
ChariBsiDius  iu  Ghristo.  Registr.de 
neff.  imp.  27. 
Circa  radiceB  infructaoiffi,  XV,115. 
Girca  reformatioDem,  I,  4. 
Circa  Btatum  Ecclesiffi,  I,  566. 
Circa  veuerabilem  fratrem,  XI,  102. 
CleruBGrncorum,  XIII,  41. 
Collato  tibi  quoudam,  II,  276. 
CommiiBa  Dobis,  VI,  185. 
CommisBffi  nobii,  V,  163. 
GommiBBi  nobis,  XVI,  127. 
Compati  patieDtibus,  I,  28. 
Compatieutei  laboribuB,  VII,    174. 
GompatieoteB  tuia,  VII,  175. 
CoDcesBioDeB  quaa.  Suppl.  43. 
CoofirmatioDiB  Dostne,  I,  118. 
CoDgruam  officii,  I,  292. 
CoDgruam  ofUcii,  IX,  240. 
CoDgruam  officii,  XI,  202. 
CouqaereDte  dilecto,  I,  291. 
CoDquereute  venerabUi,  VII,    118. 
GouquereDte  veDerabili,   XI,    Ap- 
peod.  1. 
CoDquereDte  venerabili.  Soppl.  46. 
CoDquereDtibuB  dilectie.  Sappl.  71. 
CoDquereutibuB  olim,  XV,  159. 
CoDquestioDem  dilecti^  XIU,    108. 
CoDqueBtioDem  dilecti,  XUI,    111. 

CoDqoestionem  venerabiUi,   XIII, 
171. 

CoDqoeBtaB  eet  coram,  I,  246. 

Couquesta  est  Dobis,  X,  55. 

CoDqueBti  BUDt,  VI,  117. 

GoDquesti  BUDt  nobJB,  XI,  55. 

CoDquesti  sunt  uobis,  XIII,  102. 

CouqueBtus  est  Dobis,  XIII,  109. 

CoDquesti  suDt  Dobis,  XIII,  112. 

CoDiideraUi  circumitanUie,    VIII, 
151. 

CoDiilium  noBtrum,  IV,  3. 

CoDBtaotiam  toffi  meotie,  I,  562. 

CoDBtituUoDibuB  quffi,  II,  10. 

CoDstitati  in  prffiBentia,  1,  164. 

CoDBUtutii  iu  DOitra,  XV.  196. 

CoDstitutiB  in  nostra,  XVI,  189. 

CoDsUtutis  in  prffiseuUa,  111,54. 

CoDBtitutis  iD  prnseDtia,  VIII,  78. 

Constitutii  in  prffiseotia,   XII,    44. 

CoDstitutuB  ia   prese.  tia,  I,    812. 

Couftitutus  in  prffiseDtia,  1, 838. 

CoDsUtutuB  iD  prffiseDtia,    II,    124. 

CuDBtitutus  iu  prffiseoUa,   II,    299. 

CoDstitutui  iu  prsseDtia,  III,  4. 

CoDBtitatOB  Id  prffiBeDtia,    V,  150« 

CoDBtitatas  in  prnBentia,  VII,  97. 

CoDBtitutuB  iu  prffiBenUa,  VII,  122. 

CoDBtitutUB  io  prsBBeDtia,  IX,  9. 

CoDBtitutuB  in  prffiseDUe,    X,    77. 

CoustitutuB  iu  prffiBeutia,  XI,  51. 

CoustitutUB  iu  prffiseDtia,XIV,App. 
9. 

CoDstitutUB  in  prffiBenUa,  XV,  119. 

GonslitutuB  iu  prnseDUa,  XVI,  64. 

CoDstitutuB  io  prffiBeoUa.  XVI,148. 
CoDBUtutui  io  oostra,  XVI,  177. 
CooetituluB  in  prffi8eDti8.Suppl.4S. 
CoD^oevit  aoDuere,  VI,  115. 
CoDBuevit  auDuere.  Suppl.  75. 
GoDiulU  Bumoi,  VII,  66. 
GonioloiiU  noi,  VIII,  201. 


1163 


INDBX  EPISTOLARUH  INNOCBNTII  111. 


I1C4 


ContiDgit  interdum,  IX,  4. 
Contingit  inlerdum,  XV,  202. 
Contra  gravamina.  Suppl.  121. 
Contra  pessimam  pestem,  XI,  76. 
Coutra  prffsulem,  XV,  ilO. 
Controversiam  quGB,  II,  117. 
Controversiam  quatuor,  II,  149. 
Coutumaciam  urGepositi,  V,  15. 
Contumaciam  Joannis.  Kegidt.    ad 
neg.  imp.  78. 
Coram  diUcto  tilio.  XV.  128. 
Coram  dilecto  lilio,  XV,  152. 
Coram  dilecto  tilio,  XV,  223. 
Coram  diiecto,  XVI,  96. 
Goram  illo  fatemur,  IX,  74. 
Correctione  mouasterii,  XII,  14. 
CGelestis  agricola,  Xlll,  128. 
CoBlestis  Patrisfamilias,  lil,  44. 
GredebamuB  hactenus^  VI,  38« 
Credebumus  hactenas,    XVI,    117. 
Credebamus  nos,  VI,  151. 
Gum  a  catholicis,  XI,  12. 
Cum  a  catholicit,  XI,  13. 
Cum  a  cathoiicls,  XI,  14. 
Cum  a  catboiicis,  XI,  15. 
Cum  a  nobis  petitur,  1,  134. 
Cum  a  uobia  pctitur,  1,  130. 
Gum  a  nobis  petitur,  1,  139. 
Gum  anobis  petitur,  I,  l4l. 
Cum  a  nobiii  petitur,  1,  154. 
Cum  a  nobis  petilur,  I,  156. 
Cum  a.nobis  petitur,  1, 157. 
Cum  a  uobiB  petitur,!,  158. 
Cum  a  nobifl  petitur,  1,  159. 
Cum  a  nobis  petitur,  I,  198. 
Gum  a  nobis  petitur,  1,  207. 
Cum  a  nobis  petitur,  I,  216. 
Cum  a  nobis  petitur,  1,  217. 
Cum  a  uobis  petitur,  I,  2JJ. 
Gum  a  uobispetitur,  I,  252. 
Cum  a  uobis  petitur,  1,  256. 
Cum  a  nobis  petitur,  I,  272. 
Gum  a  nobis  petitur,  1,  280. 
Gum  a  nobib  petitur,  1, 285. 
Gum  a  nobis  petitur,  1. 293. 
Gum  anobis  petitur,  I,  365. 
Gum  a  nobis  petitur,  I,  370. 
Cum  a  nobis  petitur,  I,  423. 
Cum  a  nobis  petitur,  I,  465. 
Cum  a  nobis  petitur,  II,  68. 
Gum  a  uobis  petitur,  II,  72. 
Cum  a  uobis  petitur,  II,  89. 
Cum  a  nobis  petitur,  II,  92. 
Gum  a  nobis  petitur,  II,  101. 
Gum  a  nobis  petitur,  II.  126. 
Cum  a  nobis  petitur,  li,  128. 
Cum  a  uobis  petitur,  II,  138. 
Cum  a  uobis  petitur,  II,  140. 
Gum  anobis  petitur,  II,  17i. 
Cum  a  nobis  pctitur,  II,  222. 
Gum  a  uobis  petitur,  II,  249. 
Cum  a  nobis  petitur,  II,  250. 
Gum  a  nobis  petitur,  II,  263. 
Cum  a  uobis  petitur,  II,  264. 
Cum  a  nobis  petitur,  II,  281. 
Gum  a  uobis  petitur,  II,  301. 
Cum  a  uobis  petitur,  VI,  43. 
Cum  a  uobis  petitur,  VI,  148. 
Cum  a  nobis  petitur,  VII,  63. 
Gum  a  nobis  petitur,  VII,  80. 
Gum  a  nobis  petitur,  VII,  143. 
Cum  a  uobis  petitur,  VII,  146. 
Cum  a  uobis  petitur^  VIII,  4. 
Cum  a  uobis  petitur,  IX,  31. 
Gum  auobispetilur,  IX,  lli. 
Cum  a  uobii  petitur,  IX,  133. 
Cum  a  nobis  petitur,  IX,  193. 
Cum  a  uobis  petitur,  IX,  226. 
Cum  a  uobis  petitur,  IX,  i:44. 
Cum  a  nobis  petitur,  X,  13. 
Gum  a  uobis  petitur,  X,  99. 
Cum  u  nobis  petitur,  XI,  72. 
Gum  a  uobis  pelilur,  XI,  123. 
Cum  a  uobis  petilur,  XI.  Ii8. 
Cuui  a  uobis  petitur,  XI,  190. 
Gum  a  nobis  petilur,  XI,  191. 
Cum  a  uobis  petitur,  XI,  199. 
Cum  a  nobit  petitur,  XI,  209. 


Cnm  a  nobis  petitur,  XI,  222. 

Gum  a  nobis  petitur,  XI,  238. 

Cum  a  nobis  petitur,  XI,  239. 

Cum  a  nobis  petitur,  XI,  240. 

Cum  a  nobis  petitur,  XI,  241. 

Cum  a  nobis  petitur,  XI,  242. 

Gum  a  nobis  petitur,  XI,  243. 

Gum  a  nobis  petitur,  XL  279. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII.  70. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII,  71. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII,  72. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII,  111. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII,  112. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII,  135. 

Gum  a  nobis  petitur,  XII,  159. 

Gnm  a  nobis  petitur,  XII,  160. 

Cum  a  nobis  petilur,  XII,  161. 

Cum  a  nobis  petitur,  XII,  162. 

Gum  a  nobis  petitur,  XII,  163. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIII,  36. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIII,  77. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIII,  79. 

Gum  a  nobis  petitur,  XIII,  121. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIII,  143. 

Cum  a  nobis  petilur,  XIII,  192. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIII,  200. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIV,  7. 

Gum  a  nobis  petitur,  XIV.  23. 

Gum  a  nobis  petitur,  XIV,  25. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIV,  49. 

Gum  a  nobis  petitur,  XIV,  51. 

Cum  a  uobis  petitur,  XIV^  54. 

Gum  anobis  petitur,  XIV,  113. 

Cum  auobis  petitur,  XIV,  119. 

Cum  a  nobis  petttur,  XIV,  135. 

Cum  a  nobis  pelitur,  XIV,  139. 

Gum  a  uobis  petitur,  XIV,  141. 

Cum  a  oobis  petitur,  XIV,  164. 

Cum  a  nobis  petitur,  XV,  5. 

Gum  a  nobis  petitur,  XV,  25. 

Cum  a  uobis  petitur,  XV,  34. 

Cum  a  nobis  petitur,  XV,  51. 

Cum  a  uobis  petitur,  XV,  55. 

Cum  a  nobis  petitur,  XV,  59. 

Cum  a  nobis  petitur,XV,  68. 

Cum  a  uobis  petitur,  XV,  86. 

Cum  a  nobis  petitur,  XV,  96. 

Gum  a  nobis  petilur,  XV,  133. 

Gum  a  nobis  petitur,  XV,  165. 

Cum  a  uobis  petitur,  XV,  ^. 

Cum  a  nobis  petitur.  XVI,  68. 

Cum  a  nobis  petitur,  XVI,  il5. 

Cum  a  nobis  petitur,  XIV,  123. 

Cum  a  nobis  petitur,  XVI,  157. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.  5. 

Cum  a  uobis  petitur,  Suppl.  16. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.  20. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.  33  ier, 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.  69. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.  104. 

Cum  a  uobis  petitur,  Suppl.   137. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.    145. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.    147. 

Cum  a  nobis  petitur,   Suppl.    169. 

Cum  a  nobis  petitur,  Suppl.    174. 

Gum  a  nobis  petitur.    Suppl.    194. 

Gum  a  uobis  pettitur,  Suppl.    227. 

Cum  a  nobis  petilur,    Suppl.  231. 

Cum  a  quibusdam,  VIII,  158. 

Cum  a  sede  apostolica,   XII,    100. 
Cum  abbati  Neritonensi,  XVI,    8. 
Cum  ab  illis  apostolicsB.  Kegistr.de 
neg.  imp.  72. 
Cum  ab  omni  specie,  I,  376. 
(^um  acceptum  augelui,  Hegistr.de 
imp.  180. 
Cum    accessissent,    I,   59. 
Cum  accessissent,   V,  74. 
Gum  aecestoisBent,  IX,  260. 
Cum  accessisset,  II,  180. 
Cum  adeo  scripta,  1.  279. 
Cum  ad  capieudas,  I,  165. 
Cum  ad  consilium,  VIII,  115. 
Cam  ttd  ea  exsequooda,  I,  400. 
Cum  ud  ecclesiastici,  I,  152. 
Cum  ad  exhortandos,  I,  409. 
Cum  ad  iUam  ecclesiam,  VIII,  i36i 
Guai  ad  mandatum,  XV,  214. 


Cnm  ad  monaiterium,  V,  82. 

Gum  ad  nostram  dudam,  XI,  203. 

Cum  ad  nostram  nuper,  I,  5i3. 

Cum   ad  nostrum    ezsequendaiB. 
XI,  57. 

Cum  ad  obedientiam,  XV,  134. 

Gum  ad  obedientiaui,  XV,  135. 

Cum  ad  quorumdam,  1, 140. 

Cum  ad  supplicis,  Xil,  26. 

Gum  ad  universos.  Suppl.  28. 

Cum  ad  vindictam,  II,  259. 

Cum  ad  Tindictam,  III,  3. 

Cum  Alexandrinam,  IX,  95. 

Cum  aiii  reges,  XIII,    190. 

Cum  aliquos,  V,  27. 

Cum  antequam  esses,  IX.  136. 

Cum  antiqui  hostis,  1, 306. 

Gum  apostolica,  1, 15. 

Cum  apostolica.  Suppl.  114. 

Cum  apostolica  sedea,  1,  315. 

Gum  apostolica  sedei,  1, 555. 

Cum  apostolica  sedes,  IX,  149. 

Com  apostoIiciB  sedis,  II,  4. 

Cum  apostolicae  sedii,    VIII.    iQi 

Gom  apud  sedem,  I,  123. 

Cum  apud  sedem,  1,  333. 

Gum  Arelatensis,  I,  474. 

Cum  asperitate  merito.  Suppl.  239. 

Cum  assumpseris  signum,  VIII,  99. 

Gum  avaritiaB  fenror,  XII,  142. 

Cum  B.  monachus,  XIV,  152. 

Cum  Balmense  monasterium,I,114. 

Cum  beatus  Petrus,  IX,  82. 

Gum  beatus  Petrus,  IX,  83. 

Cum  Bertholdus  miles,  VIII,  8. 

Cum  bona  sint,  II,  iSl. 

Gum  bonae  memoriee.  V,  106. 

Cum  bonee  memoriee.  VII,  99. 

Com  boue  memoris.  XV,  13. 

Cum  booi  judicis.  VI,  224. 

Cum  Bononiensis,XVI.  184. 

Cum  BuccsB  Leoois.  XV,  33. 

Cum  capella  nobilis,  IX,  265. 

Gum  castrum  Vallis.  XII,  5. 

Cum  catholici  pauperes.    XV,  93. 

Cum  causa  qusB.  I,  392. 

Gum  causa  quoe.  VIII,  213. 

Cum  causa  qu».  X,  162. 

Cum  causa  quie.  XVI,  183. 

Cum  causam  qute.  II.  295. 

Cum  causam  quse  VI,  112 

Cum  causam  quie.  IX,  109. 

Cum  causam  qu».  XI.  253. 

Cum  causam  qus.  XII.  ii. 

Cum  causam  quas.  XIII,  182. 

Cum  causam  qua;.  XIV,  87. 

Cum  causam  quae.  XIV,  88. 

Cum  causam  quai.  XV.  2. 

Cum  causam  quae.  XV,  125. 

Gum  causam  quce.  XV,  141. 

Cum  causam  quee.  XV,  150. 

Cum  causam  super.  XVI,  112. 

Cum  certa  sint.  XI,  212. 

Cum  certa  sint.  XI,  213. 

Cum  charisiimi.  II,  184. 

Cum  charissimo.  VIII,  20!i. 

Cum  charissimo.  Registr.  de  nejr. 
imo.  132. 

Gum  charissimus.  VII,  55. 

Cum  charissimus.  Registr.  de  neg. 
imp.  60. 

Cum  charissimus.  Registr.  de  neg. 
imp.  188. 

Cum  Ghristus  siL  VI,  116. 

Cum  Ghristui  sit.  VIII,  43. 

Cum  Christus  iit.  IX,  44. 

Cum  Ghristi  patrimoniuai.XVI,  14. 

Gum  Cistercieuiis.  XI.  259. 
Cum  Gisterciensis.  XII,  10. 
Cum  oivitas  Parmensis.  I,  40b. 

Cum  civitatem,  II,  156. 

Gum  clerici,  VI,  106. 

Cum  clerici  prae  nimia,  XIII,    186. 

Gum  Conradus,  II,  288. 

Gum  Constantinonolitanom,  X,  37. 

Cum  constet  tos,  VIU,  119. 

Cum  conitetToIaeanam.  SuppL  109. 

Com  contlngat  intardom.  Au,  127. 


L165 


JDXTA  LITTERAM  INITIAJLEM. 


Ciim  credamoB  te.  III,  24. 
Cum  oustodia  ecclesiae.  IX,  120. 
Cnm  deciuB  in  Doetra.  XV,  145. 
Cum  decorem  domus.  IX,  235. 
Cum  defeosio  Teslra.  II,  192. 
Cum  deputaii  sitis.  iX,  50. 
Cum  DeuB  de  hoc.  IX,  191. 
Cum  devotiooifl  affectum.  II,  262. 
Cum  de  charissimo.  XVI,  133. 
Cum  de  Christiani.  VUI,  197. 
Cum  de  coDetitutiooe,  II,  125. 
Cum  de  ditcordia.  Regist.  de  oeg. 
imp.  21. 

Cum  de  latere  nostro  II,  165. 
Cum  de  matrimonio.  Registr.  de 
3ig.  imp.  169. 

Com  de  ordinaoda.  XV,  38. 
Cum  de  superni.  IX,  28. 
Cum  diabolus  misisset.  XI.  173. 
Com  dileeto  in  Christo.  XI,  263. 
Gum  diiect»  in  Christo.  IX,  108. 
Cum  dilecti  filii.  1,  60. 
Com  dilecU  filii.  I,  282. 
Cum  diiecU  filii.  1,  544. 
Cum  dilecU  fiUi.  VI,  227. 
Cum  dilecU  filu.  VU,  28. 
Cum  dilecti  filii.  Vlll,  76. 
Cum  dilecU  filU.  VUI,  161. 
Cum  dileeti  fiiii.  VIU,  188. 
Cum  dilecU  filii.  IX,  40. 
Cum  dilecU  filii.  X,  31. 
Cum  dilecU  fllii.  X,  193. 
Gum  dilecti  filii,  XI,  43. 
Cum  dilecU  filii.  XI,  205. 
Cum  diiecU  filii.  XI,  225. 
Cum  dilecU  filii.  XI.  268. 
Cum  dilecU  fiiii.  XII,  146. 
Cum  dilecU  fiiii.  XIII,  49. 
Cum  diiecU  fiUi.  XIU,  208. 
Cum  dilecU  filii.  XIV,  86. 
Cum  dilecU  filii.  XIV,  137. 
Cum  dilecti  filii.  Suppl.  14. 
Cum  dilecU  filii.  Suppl.  89. 
Cum  dilecUs  filiis.  Vl,  245. 
Cnm  dilectis  filiis.  X,  188. 
Cum  dilectis  filiis.  XU.  53. 
Cum  dilecUs  filiis.  XIV,  56. 
Cum  dilecU«  fiiiis.  XV,  160. 
Gum  diiectum  filinm.  XV,  167. 
Cum  dileotum  fiUum.  XV,  169. 
Cum  dilectub  filius.  I,  101. 
Cum  dilectus  fiiius.  I,  247. 
Cum  dilectus  filius.  I,  299. 
Cum  dilectus  filius.  I,  377. 
Cum  dilectus  fiiins.  I,  542. 
Cum  diiectud  fiiins.  II,  91. 
Cnm  dilectus  fiiius.  U,  137. 
Cum  dilectus  fiUns.  II,  174. 
Cum  diiectus  filius.  V,  12. 
Cum  dilectus  fiUus.  VI,  128. 
Gum  dilectus  filius.  VII,  50. 
Cum  dilectus  fiUut.  VII,  125. 
Cum  dilectns  fiUus.  VU,  163. 
Cum  dUectus  filius.  VIII,  30. 
Cum  dilectuB  filiui.  VUI,  109. 
Cum  diiectus  filiui.  IX,  51. 
Cnm  dilectns  liUus.  IX,  94. 
Cum  dilectns  filioi.  X,  56. 
Cum  dilectus  fiUus.  X,  58. 
Cnm  dilectns  filins.  X,  207. 
Gum  dilectui  filius.  XI,  154. 
Cum  dilectui  filius.  XI,  164. 
Cum  dilectui  fiUus.  XII,  62. 
Gum  dilectus  fiUus.  XII,  132. 
Cnm  dilectus  filiut.  Xlil,  3. 
Gum  dilectus  filius.  XIII,  40. 
Cum  dilectus  filius.  XIU,  135. 
Cum  dilectus  filius.  XV,  90. 
Cum  dilectui  filins.  XV,  117. 
Cum  dilectus  filins.  XVI,  54. 
Cum  dilectns  fiUns.  XVI,  170. 
Cum  dilectus  filius.  Suppl.  188. 
Gum  dilectus  fiiius.  Suppl.  189. 
Cum  dilectus  tiUns.  Suupl.  192. 
Com  diligeuter.  IX,  240. 
Cum  diligenUbuB.  VU,  111. 
Cnm  dissensionii.  Regiitr.  de  neg. 
ifldp.  154. 


Cnm  dissensionis.  Regist.  de   neg. 
imp.  155. 

Cum  dissensionis.  Registr.  de  neg. 
imp.  157. 

Gum  diisensionis.  Regist.  de  neg. 
imp.  158. 
Cum  divioa  testante.  V,  160. 
Cum  domioi  veitri.  XII,  88. 
Cum  donaUooes.  XIV,  28. 
Cnm  ea  omnia  qus.  XV,  8i. 
Cum  ei  simns.  I,  25. 
Cum  e^UB  locom.  VII,  67. 
Cum  ejus  locum.  VII,  94. 
Cum  ejns  yices  geramus.  XV,  114. 
Cum  eo  faciente.  XVI,  120. 
Cum  ecclesia.  I,  457. 
Cum  ecclesia.  11«  283. 
Cum  ecclesia.  VU,  46. 
Com  ecclesia.  VIII,  26. 
Cum  ecclesia.  X,  93. 
Cnm  ecclesia.  X,  94. 
Cum  ecclesia.  XIII,  52. 
Cum  ecclesia.  X11I,  159. 
Cnm  ecclesia.  XUI,  160. 
Gum  ecciesia.  XIII,  185. 
Cum  eccie8ia.Registr.  de  neg.  imp. 
85. 
Cum  ecclesiam.  XVI,  155. 
Cum  ecciesiarnm.  I,  155. 
Cnm  eccIesieB,  1,  8. 
Cum  ecclesiasUcs.  I,  39. 
Cum  eleoUoois   confirmatio.   XIV, 
67. 
Cnm  emergentium.  I,  108. 
Cum  enormes  excessus.  II,  95. 
Cnm  episcopatns  yesler.  XV,  54. 
Cum  esse  vos  BcclesisB.  U,  163. 
Cuui  esset  dilectus.  XII,  170. 
Cum  essel  diiectus.  XII,  171. 
Cum  esset  diiectus.  XII,  173. 
Cum  esset  dilectus.  Xli,  174. 
Cum  eBset  diiectus.  XII,  176. 
Cum  esset  diiectus.  XII,  174. 
Cum  et  alias  oTes.  XIII«  6. 
Cum  excommuoicatis.  XVI,  94. 
Cum  excommuDicatorum.XVl,  116. 
Cum  exitus  quadrienoii.  XI,  108. 
Cnm  exspectaverimus.  XIV,  36. 
Cum  exi»pectaYerimu8.  XlV,  37. 
Cum  exspectaverimus.  XIV,  38. 
Cum  ex  apodtoltttus.  I,  472. 
Cum  ex  apo8tolatos.  I,  529. 
Gum  ex  apostoUco}.  XI,  177. 
Cum  ex  concessa.  XIV,  27. 
Cum  ex  conqueaUoDe.  11,  94. 
Cum  ex  cooquesUooe.  II,  186. 
Cnm  ex  eo  qnod.  IX,  221. 
Cum  ex  fi;uerra  qnas.  Suppl.  186. 
Cum  ex  Ulo  generaii.  I,  50. 
Cnm  ex  iliorum  incuria.  X,  17. 
Cum  ex  iujuucto.  I,  432. 
Com  ex  io^uocto.  1,  433. 
Cum  ex  io^uDCto.  II,  40. 
Cum  ex  injuDCto.  II,  41. 
Gum  ex  io^uocto.  II,  42. 
Gum  ex  iojuncto.  11,  141. 
Cum  ex  iDjuDcto.  V,  152. 
Cum  ex  iujuDcto.  X,  109. 

Cum  ex  ioJuDCto.  XI,  125. 

Com  ex  iojuncto.  XIII,  37. 

Cum  ex  iaj[UDcto.  XIII,  205. 

Cum  ex  iojuDcto.  XIV,  12. 

Cum  ex  iojuDcto.  XIV,  26. 

Gnm  ex  iDjuDcto.  XIV,  142. 

Cum  ex  iojuDcto.  XIV,  161. 

Cum  ex  oaturaUs.  I,  502. 

Cum  ex  Daturalis.  I,  503. 

Cum  ex  uoBtri  debito.  Suuol.  146. 

Cum  ex  officU  nostri.  V,  114. 

Gum  ex  officU  nostri.  X,  131. 

Cum  cx  ofticio.  VIII.  149. 

Cum  ex  paucitate.  XI,  135. 

Gnm   ex   piee   recordaUouis.   VII, 
226. 

Cum  facti  simns.  II,  230. 

Gum  felicis  reeordationis.  I,  55. 

Gnm  feUcie  recordaUonis.  XV,  185. 

Cam  fiUi  dissidentes.  VI,  234. 


1166 

Cum  finem  rerum.  Regist.  de  neg. 
imp.  98. 

Cum  fiuis  DOD  pugoa.   Registr.  de 
neg.  imp.  100. 
Cum  forUns  sit.  I,  447. 
Cum  fratrum  et.  V,  147. 
Cum  gemitus  Bcclesi»,  XVI,  5. 
Cum  geramus  iu  terris.  X,  68. 
Gum  graUam  Doetram.  II.  62. 
Cum  graUam  Dostram.  Vil,  136. 
Cum  Uervens  et  R.  XIU,  203. 
Cum  Iliiarius  qnoudam.  X,  25. 
Gum  Uilarius  quoodam.  X,  26. 
Cum  iioaestas  tua.  XI,  219. 
Cum  liODori  sit.  Vill,  10. 
Gum  i^tur  noetris.  XIV,  30. 
Cum  ii  qui  oUm.  Registr.  de  neg. 
imp.  113. 
Cum  iilam  recolimus.  XV,  189. 
Cum  illins  looum.  X,  226. 
Cum  ilUns  locnm.  XIV,  43. 
Gum  illius  vicem.  I,  40. 
Gum  ilUus  vicem.  I,  109. 
Cum  iilos  qui,  I,  151. 
Gum  impuoitas  scelernm.    II,  225. 
Cum  ioestimabile.  XIII,  78. 
Cum  iuesUmabiie.  XIII,  94. 
Cum  iojuDctnm  nobis.  Snppl.  133. 
(*.um  indtaoUa  Dostra.  I,  473. 
Cum  iustaDtia  Dostra.  1,  568. 
Gum  iu  aliqnos.  I,  266. 
Com  iu  UartiiagiDieDsi.  Suppl.  175. 
Cnm  io  CarthagiuieDsi.  Suppi.  176. 
Cum  io  causa.  XIII,  61. 
Gum  iu  cruce  DomiDi.    XVI,   178. 
Cum  iu  oruee  Domiui.  XVI,  179. 
Cum  io  dicecesi  tua.  XI,  272. 
Gum  io  distribneutibus.  III,  32. 
Cum  io  Ecclesia.  I,  153. 
Cum  in  Ecciesia.l,  160. 
Cum  io  Ecciesia.  I,  309. 
Cum  iu  Bcclesia.  11.  275. 
Cum  iu  EcuieaiQ.  Xl,  136. 
Cum  in  ecclesiis.  I,  148. 
Gum  in  habitu.  VI,  137. 
Cum  iD  jure  peritus.  XI,  176. 
Cum  in  jnveotute.  VI,  73. 
Cum  iu  juveotute.  IX,  113. 
Cum  io  luveatute.  XIII,  12. 
Cum  in  LateraDeosi.  X,  153. 
Cum  io  le^e.  I,  296. 
Gumio  maou.  VI,  lOl. 
Cum  ia  memoiia.  XVI,  129. 
Cum  iu  memoria.  XVI,  182. 
Gum  in  uegotiis.  II,  54. 
Cum  iu  oegotiii.  II,  55. 
Cum  in  nobiles  viros.  XIV,  39. 
Cum  in  parUbus.  I,  554. 
Gum  in  RoDceUoum.  XIV,  40. 
Cum  in   suscepUone.  Registr.  de 
Dei^.  imp.  114. 
unm  in  tantnm.  I,  397. 
Cum  iu  tua  dicBcesi,  XV,  184. 
Cum  io  Turoaeusi,  I,  2(^. 
Gum  ioter  alios,  I,  485. 
Gom  iuter  alios,  1,  511. 
Gum  iuter  Armeoise,  XIV,  64. 
Cum  inter  ArmeDifie,  XIV,  65. 
Cum  iuter  Armeuiie,  XIV,  66. 
Cum  ioter  csBtera.  Registr.  de  oeg. 
impr.  135. 
Gum  ioler  dilectam,  III,  40. 
Cnm  inter  diiectos,  II,  47. 
Cum  ioter  dilectum,  II,  30. 

Cum  ioter  oecouomuiu,   XIII,  194. 

Cum  ioter  omoes,  XIV,  108. 

Cnm  ioter  priDcipet,  I,  318. 

Cnm  inter  te  ac,  XIII,  Hl. 

Cum  ioter  te  ac,  Registr.  de  neg. 
imp.  128. 

Cum  inter  te  et,  I,  573. 

Gum  ioter  te  ex  parte,  XV,  126. 

Cum  ioter  tuae,  VI,  157. 

Cum  inter  universas,  II,  190. 

Cum  iuter  veoerabilem,  I,  318. 

Gnm  inter  veoerabilem,  II,  15. 

Cnm  inter  venerabiiem,  II.  16. 

Cam  inter  YenerabUem>  XI,  8« 


1167 


INDBX  EPISTOLARUM  INNIWJENTII  III 


Gum  inter  venerabileua,  XIII,  156. 

Cum  ioter  ▼os,  I.  283. 

Cum  iDter  vos,  V,  5. 

CuQi  iDler  yos,  V,  100. 

Cum  ioter  tob,  VI,  32. 

Cum  ioter  tos,  VIII,  212. 

Cum  inter  TOt,  XI,  127. 

Cum  iDter  ▼o»,  XI,  166. 

Cum  inter  yos,  Xlll,  55. 

Cum  inter  tos,  XIII,  56. 

Cum  inter  vos,  XV,  98. 

Cum  irrepreheoBibilem,  1,  70. 

Cum  18  qui  macula,  VI,  168. 

Cum  is  qui  superbis.  Suppl.    196. 

Cum  J.  et  A.  canouici.  XI,  276. 

Cum  Jacobus  judex,  I,  68. 

Cum  jam  annos,  XIII,  83. 

Cum  jam  capitis  XV,  215. 

Cum  jam  dudum  super,  III,  41. 

Cum  jndicium.  SuDpl.  212. 

Cum  ^uratum  sit,  X,  132. 

Cum  justus  DomiouB,  I,  75. 

Cum  juxta  canonicas,  X,  5. 

Cum  juxta  canonicas,  XI,  62. 

Cum  juxta  cauonicag,  Xltl,  122. 

Cum  juxta  legitimas,  VI,  40. 

Cum  luxta  testimonium,  VI,  146. 

Curo  lateraneneem,  XV,  81. 

Gum  lex  iahibeat.  VII.  113. 

Cum  libera  monasteria,  XIII,  39. 

Cum  Utes  quae,  V,  72. 

Cum  litigaatium  utiiitatis,  XVI, 
159. 

Cum  litigaturus,  I,  295. 

Cum  loDgo  conguetndine,  VII,  182. 

Cum  lupi  rapaces,  VII,  105. 

Gum  lupus  procurator,  XIII,  70. 

Gum  M.  Ferrariengis,  I,  98. 

Cum  M.  mulier,  XIII,   80. 

Cum  manifesiis  hflBreticis,  XII,  172. 

Cum  MarthsB  circa,  V,  121. 

Cum  monasterium,  I,  268. 

Cum  monaeterium,  I,  501. 

Cum  monaaterium,  II,  237. 

Cum  moviKses  olim,  XIII,  7. 

Cum  Narnienses,  XI,  143. 

Cum  nemo  fuis,  VII,  108. 

Cum  nemo  vestrum,  IX,  232. 

Cum  Nicolaum  diaconum,  XVI,88. 

Cum  nobilis  vir,  XII,  155. 

Cura  nobilis  vir,  XII,  168. 

Cum  nobis  licet,  I,  445. 

Cum  nobis  iicet,  I,  499. 

Gum  Dobis  sit,  IX,  116. 

Gum  no8  et  progeuitores,  XV,  222. 

Gum  U08  favorabilee,  VI,  11. 

Gum  nos  universis,  VII,  162. 

Cum  non  liceat,  II,  l50. 

Cum  non  possit  ecciesiis,  XVI,  138. 

Cum  nonnullsB  possessioue»,  XIII, 
173. 

Cnm  nostris  dudum,  XVI,  append. 
6. 

Cum  nuper  apud,  XII,  107. 

Cum  nuper  ecclesi»,  V,  25. 

Cum  nuper  ex  parte,  X,  30. 

Cum  nuper  opposueriB,  III,  25. 

Gnm  nuper  Parisius,  XV,  43. 

Cum  nuper  vobis^  XV,  83. 

Cum  ob  revereotiam.  Registr.  ad 
neff.  imp.  103. 

Cum  occasione  illius,  T,  241. 

Cum  olim  abbali,  XI,  237. 

Cum  olim  ab  M.,  XVI,  13. 

Cum  olim  ad  aures,  IX,  143. 

Gum  olim  ad  uostram,  V,  141. 

Cum  olim  ad  nostram,  VI,  139. 

Cum  olim  ad  Dostram,  VII,  93. 

Gum  olim  ad  uostram,  XI,  251. 

Cum  olim  ad  petitiooem,  XIII,  14. 

Cuni  olim  ad  scdem,  VI,  109. 

Com  olim  bouae,  I,  541. 

Cum  olim  causam,  XIII,  155. 

Cnm  olim  caii?nm,  XVI,  11. 

Cum  olim  cau:*am,  XVI.  72. 

Cum  olim  cbarissimus,  VI,  56. 

Cum  olim  ciTes,  XVI,  147. 

Gum  ollm  D.  I,  864. 


Gnm  oiim  de  prabenda,  XIII,  45. 

Cum  olim  dilecli,  I,  553. 

Cum  olim  dilecti,III,  45. 

Gum  olim  dilecti,  XI,  265. 

Cum  olim  dilecti,  XVI,  il9. 

Gum  olim  dilecto,  VIII,  157. 

Cum  olim  dilectus,  I,  188. 

Gum  olim  dilectus,  V,  32. 

Cum  olim  dilectus,  VI,  37. 

Cum  olim  dilectus,  VI,  89. 

Cum  olim  dilectus,  VII,  220. 

Cum  oiim  diiectus,  X,  197. 

Cum  olim  Bcclesia,  V,  28. 

Gum  olim  eAsemus,  11,  79. 

Cum  olim  essemus,  II,  286. 

Cum  olim  esses,  II,  144. 

Cum  olim  ex  orficii.Regi8tr.de  neg. 
imp.  178. 

Cum  olim  exofflcii.Registr.de  neg. 
imp.  181. 

Cum  olim  ex  officii.  Registr.  de 
neg.  imp.  182. 

Cum  olim  ex  parte,  XIV,  132. 

Gum  olim  ex  parte,  XVI.  Append. 
1. 

Gum  olim  exparte,XVI,  Append.2. 

Gumolim  fuimus,  VII,  173. 

Cum  oiim  ^raodes,  XV,  193. 

Cum  olim  inter,  II,  152. 

Cum  olim  inter,  VI, 35. 

Cum  olim  inter,  VI,  104. 

Cum  olim  ioter,  VII,  73. 

Cum  olim  inter,  VII,  101. 

Cum  olim  iuter,  IX,  52. 

Cum  olim  iuter,  X,  91. 

Cum  olim  inter,  Xil,  54. 

Gum  olim  uobis,  II,  i77. 

Cum  olim  nostris,  XII,  1. 

Cum  olim  Duntius,  XVI,  4. 

Cum  olim  pro  canooicis,  X,  66. 

Cum  olim  propter,  III,  26. 

Cum  olim  qusstio,  VI,  202. 

Cum  olim  quidam,  X,  83. 

Cum  olim  sicut,  1,  267. 

Cum  olim  super,  XI,  147. 

Cum  olim  tam  contra,  XII,  177. 

Cum  olim  tibi,  frater,  VIII,  156. 

Cum  olim  tu,  VI,  232. 

Cum  olim  Tullensis,  iX,  55. 

Cum  olim  venerabili,  VII,  60. 

Cnm  olim  veoerabili,  IX,  165. 

Cum  ollm  venerabilis,  II,  257. 

Cum  oiim  venerabilis,  XI,  248. 

Cum  olim  venerabiiis,  XII,  36. 

Cum  olim  venerabiiis,  XVI,  65. 

Cum  omnes  unum,  1,  192. 

Cum  omoes  unum,  VII,  7. 

Cum  omnia  orta,  I,  4. 

Cum  omoibus  ecclesiis,    XII,    179. 

Cum  omoibus  ecclesiis.  Suppl. 
232. 

Cum  omoibus  teneamini,  VIII,  73. 

Cum  omnium  ecclesiarum,  X,    95. 

Cum  oporteat,  IX,  160. 

Cum  orthodoxsB  fidei,  XI,  157. 

Cum  orthodoxsB  tidei,  XI,  231. 

Gum  Otto  dictus  imperator,  XIV, 
78. 

Cum  P.  diaconus,  I,  248. 

Cum  P.  et  J.  presbyterif   XII,   23. 

Cum  paci  etquieti,  V,  61. 

Gum  partes  iuter,  1,  30. 

Cuni  partes  inter.  Suppl.  1. 

Gum  partibusapud,  V,  56. 

Cum  pa!«tore8  EcclesisB,   XVI,    121. 

Cum  pastoris  senteulia,    YU,   37. 

Cum  pnter  et  filiua,  IX,  76. 

Cum  patemaB  soUicitudinia,  VII, 
152. 

Cum  peccatis  exiffentibus,  VII,  48. 

Cum  perditionis  filius.  Suppl.  187. 

Cum  perditloois  fllius.  Snppl.  243. 

Cum  persoDam  tuam,  XIV,  4. 

Ciim  porsonam  tuam,  XIV,  5. 

Cum  personam  tuam,  XIV,  154. 

Cum  per  alias  iitteras,  XV,  17. 

Cum  per  GonataaiinopoUtani,  Vlll, 
136. 


Gnm  per  Goastantinopolit 

45. 
Gnm   per  illiat    gratiam 

197. 
Cum  per  i^siut  gratiam,  l 
Cnm  per  ipsiut  gratiam, 
Gnm  per   ipsiut   gratiam 

181 
Gum  per  maDus  noatraa, 
Cum  per  manut  Dostraa, 
Cum  per  maout  notiras, 
Cum  per  medtuai,  XIII.  H 
Cum  per  privilegium,  X, 
Cum  priviiegiuoi,  X,  170. 
Cnm  per  venerabiJet.  Re, 

neg.  imp.  93. 
Cum  per  voa  fratret.    Re( 

neg.  imp.  94. 
Gum  petentibut    Teniam, 
Cnm  pisB  recordationiP«  V 
Cum  Piaani  contra,  XIV, 
Cum  plena  cuilitiet,  X,  21 
Cum  plenitudo  iegie,  11,  3 
Cum  plerumciue  exprdiat. 
Cum  Posuaoiensce,  XIV, 
Cum  post  alia,  XII,  71. 
Cum  post  eTangelicom,  I 
Cum  praelati  ecclesiarum, 
Cum  prster  decem  et   oc 

70. 
Cum  praeter  solituai,  II,  i 
Cum  principes  Alemannia 

de  nec(.  imp.  164. 
Cum  prodierit  bactenus, 
Cum  provida  deliberalioo 
Cum  proTieio  clericorum, 
Cum  pro  beneflciorum,  X 
Gum  pro  causa,  I,  319. 
Cum  pro  caoea,  IX,  46. 
Cum  pro  controTersia,  n, 
Cum  pro  controTersiis,  I, 
Cum  pro  dilectOy  XI,  267. 
Cum  pro  diiecto,  V,  138. 
Cum  pro  eccleiia,  XI,  156. 
Gum  pro  hi8  tibi,  I,  315. 
Cnm  pro  quflestione,  V,  SB 
Cum  pro  qnsstione,  V,  7 
Cum  pro  quflMtione,  XVI, 
Cum  pro  reconciliatione, 
Gum  propter  defectura.  B 

neg.  imp.  112. 
Cum  propter  laicorom,  I, 
Gum  quanta  gloria,  VIII, 
Cum  quanta  gloria,  IX,  1 
Com  quamdam  Waliceriaii 
Gum  quffidam  capiiula,  X 
Cum  queedam  casalia,  XY^ 
Cum  qusdam  casalim,  X\ 
Gum  qnedem  dicecesis,  X 
Cnm  qusBdam    possessioo 

71. 
Cum  quidam  de  f^atribus, 
Gum  quidam  puntificee.  l 
Cum  quidam  presbyieri,  l 
Cum   quieti   Virxiliacensl 

127. 
Gum  recidivi  languores,   1 
Cum  regia  serenitas,  VI,  6i 
Cum  re^ia  serenitas,  VI,  6 
Cum  regia  serenitas,  VI,  7 
Cum  regnorum  status,  I,  4 
Cum  reprobus  Otto.  Snppl. 
Cum  regendo  imperio,  X, 
Cum  res  Paterinorom,  X^ 
Cum  Roncelinus,  XIV,  95. 
Cum  Roncelinue,  XIV,  96. 
Gum  S.  ballivo  qoondam,  ] 
Gnm  S.  qnondam,  II,  273. 
Cum  sacris  canonibus,  I,  < 
Gum  sacrosancta,  I,  582. 
Cum  scrlptom  sit,  I,  107. 
Gum  secundom.  Suppl.  SS 
Gum  secundum  aposiolum 
Cum  secunduro  apo8tolam 
Cum  secuudum  apoetolom, 
Cum  secundnm  apottoliiB 

819. 
Gnm  secandam  doetriimii, 


sceandiim   doetrioam.  I,  466. 
secuDdam   evaDgelicam,  VI, 

Becandam  eTangelicam,   IX, 

secundam  traditioDem,  I,  471. 
(edes  apostolica,  I,  490. 
Bedes  apostolica,  1,  491# 
sedes  apostolica,  I,  492. 
sedee  apostolica,  I,  493. 
)icat  asseritis,  ZI,  63. 
sicut  audivimus,  I,  71. 
dcut  charistima,  Xlll,  38. 
ucutdilectis,  XIV,  124. 
iicut  dilectus,  XIII,  2. 
licut  per  ▼estras,  X,  200. 
licut  veoerabilis,  XV,  29. 
licat  vestra    discretio»    XVI, 

simus  io  sede,  II,  105. 
timus  licet  immeriti,  IX,  105. 
)imu8  omoibus,  I.  477. 
Bimus  secuodum,  XUl,  37. 
umus  sin^nlis,  I,  402. 
Bimus  Yiris.  VI,  10. 
Bitis  operibus,  VI,  107. 
lint  diligeDtius,  VII,  26. 
Bit  onus,  VIII,  144. 
Bit  regi,  VIII,  41. 
lit  regula,  II.  145. 
iine  capite,  II,  204. 
kine  paJlio,  X,  134. 
itatus  ecclesiarum,  1, 189. 
(uperbis  Oeus,  X,  65. 
(aper  abbatia,  II,  38. 
laper  facto.  Registr.  de  neg. 

aper  his  qutB,  VIII,  106. 

uper  libertate,  I,  427. 

taper  negotio,  X,  219. 

aper  prsbenda,  I,  215. 

luper  prioratu,  I,  533. 

oper  processu,  X,  3. 

(uper  reformatioue,  XIV,  82. 

Buper  Borte,  XIII,  142. 

laper  traDsiatione,  VJII,  165. 

nper  asu,  XIII,  197. 

AJis  esse  debeat,  XIII,  63« 

slis  esse  debeat,  XV,  94. 

am  ta  quam,  I,  178. 

Bmpore  bODSB,  I,  317. 

erra  saocta,  I,  437. 

e  credamus,  I,  343. 

«  noD  solum,  VI,  131. 

m  a  BartholomcBo,  XV,   158. 

ibi,  frater,  X,  22. 

ibi  curam,  XVI,  101. 

ibi  de  beDigoitatc,  V,  40. 

a  et  B,  h  314. 

a  flli,  VI,  111. 

.u,  frater,  VIII,  84. 

e  tanquam.  Registr.  de  neg. 

na  pro  te,  IX,  227. 
.aom  in  maltis.  XVI,  114. 
hesaarariam,  XI,  254. 
rhessaloniceosis,  XI,  106. 
PraTersam,  VI,  206 
orpis  sit  omnis,  IX,  222. 
miTersi,  VIII,  192. 
iniTeritis.  Suppl.  7. 
iDiTersorum,  I,  84. 
iniveraum,  VIII,  131. 
inns  Dominns,  I,  94. 
renerabilis,  I,  125. 
enerabilis,  I,  185. 
enerabilis,  I,  396. 
renerabilis,  I,  546. 
ranerabilis,  II,  300. 
ranerabilis,  VII,  27. 
renerabilis,  VIII,  108. 
renerabilis,  XI,  73. 
renerabilis,  XI,  168. 
renerabilis,  XII,  192. 
renerabilis,  XII,  92. 
renerabilis,  XII,  93. 
venerabilis,  XIII,  8. 
renerabilii,  XIII,  106. 


JUXTA  LITTERAM  INITIALEM. 

Cum  Tenerabilis,  XIV,  84. 

Cum  veDerAbiliB,  XV,  12. 

Cum  veuerabilis.  Ueffistr.  ad  nvu, 
imn.  74.  ^ 

Com  venerabilir»  Suppl.,  30. 

(^'um  ▼enerabilem,Xlli,  116. 

Cum  venerabilem,  XV,  62. 

Cum  veDerabilem,  XV,  63. 

Cum  veaerabilem.  XV,  64. 

Cum  venissent  ad,  II,  173. 

Cum  venissent  ad,  VI,  78. 

Cum  venisset  ad,  VII,  3. 

Cum  TeDisset  olim,  I,  119. 

Cum  vester  et   EcclesiiB,    III,   31. 

Cum  vestre  utihtati,  XI,  21. 

Cum  vigor  dislrictioois,  VII,    197. 

Cum  virtus  mutuo,  X,  201. 

Cum  vobis  aliis,  IX,  107. 

Cum  vobis  dedimu?,  VI,  221. 

Gum  vos  audivimue,  II,  226. 

Gum  vos  et  Ecclesia,  II,  ll8. 

Cum  vota  Meldeosis,  X,  163. 

Cum  WiDtoDieDsis  ecclesia.  VIII, 
104. 

Cupientes  secundum,  XVI,  164. 

Gupientes  olim,  XI,  84. 

Cura  pastoralis,  XII,  24. 

Cura  snscepti,  VII,  179. 


1170 


D 


Daniele  propheta,  XVI,  37. 

Oebitam  charitatis,  VII,  210. 

Debilum  ofHcii,  IX,  159. 

DebituDi  orHcii,  X,  42. 

Debitum  prosequeris,  VI,  88. 

Defereoduui  regi,  I,  131. 

Defuocto  Romee  feliuis.  XI,  104. 

Deo  et  vobis,  XIII,  210. 

Derivate  io  dos,  I,  536. 

Desiderium  quod,  XIV,  61. 

Deteslabile  faciuus,  XIII,  132. 

DevotioDem  et  fldei.  Suppl.  90. 

Devotiouem  et  revereotiam,  XI,  7. 

Devotiooem  quam  te.  Suppl.  209. 

Devotiouem  vcstram,  XII,  129. 

Devotiooem  vestram,  XV,  172. 

Devotiooem  vestram.  Registr.  de 
neg.  imp.  102. 

Devotiouis  et  fidei,  II,  182. 

DevotioDi  tofle,  VIII,  175. 

DevoUoui  tufle,  XV,  175. 

Devotioois  tose,  VIII,  134. 

Devotioni?  vestree,  VI,  23. 

Devotionis  vestrsB.  Suppl.  2^. 

De  commisso  nobis,  I,  147. 

Dn  disseusiooe  ioter  vos,  XV,  180. 

De  facili  perpeodere,  IX,  271. 

De  homioe  qui.  XI,  146. 

De  iDfidelibus  ad.  I,  514. 

De  mentis  vestraB,  VI,  231. 

De  moDialibus.  V,  1. 

De  prodeatia  dilectorum.  XI,   226. 

De  prodeotia  SeDODeoBis.  XV.IOS. 

De  prudeotia  SeDoneDsis.  XV,  123. 

De  siof^ulorum  provisiooe.  VII,  98. 

De  testibus  qui,  I,  513. 

De  tua  cooflsi.  XVI,  143. 

De  vestra  discretiooe.  I,  508. 

Dignitates  etccBtera.  I,  82. 

Digoas  fratemitati.  Registr.de  neg. 
imp.  137. 

Dignis  laudibos.  Suppl.  207. 

Dilecto  io  Christo.  IX,  38. 

Dilecta  io  Christo.  XIV,  Append.  1. 

Dilectain  Christo.  XVI,  149. 

Dilecta  in  Christo.  XVI,  185. 

Dilecta  in  Christo.  Suppl.  143. 

Dilects  in  Christo.  Vlll,68. 

DilectB  in  Christo.  VIII.  206. 

Dilects  in  Christo.  XI,  56. 

DilectB  in  Christo.  XI,  57. 

Dilecti  filii,  1,  77. 

Dilecti  filii.  I,  219. 

Dilecti  fllii.  I,  351. 

DilecU  fllii.  V,  98. 

DilecU  fiUi.  VI,  96. 


DileeU  fllii.  VI,  122. 
DilecU  filii.  VI,  161. 
DilecU  dlii.  VIII.  31. 
DilecU  filii.  VIII,  45. 
DilecU  lilii.  VIII,  74. 
Dilecti  filii.  X,  4. 
DilecU  filii.  X,  2i0. 
DilecUfilii.  X,  221. 
DilecU  filii.  XI,  59. 
DilecU  fllii.  XI,  142. 
DilecU  filii.  XI,  171. 
Dilecti  filii.  XII,  182. 
DilecU  filii.  XIJI,  15. 
DilecU  filli.  XIII,  28. 
DUecU  filii.  XIII,  29. 
DilecU  filii.  XJII,  30. 
DilecU  filii.  XIII,  114. 
DilecU  fllii.  XIII,  166. 
DilecU  fllii.  XTV,  94. 
DilecU  fllii.  XIV,  98. 
DilecU  filii.  XIV,  112. 
DilecU  fllii.  XIV,  120. 
DilecU  fllii.  XIV,  123. 
DilecU  filii.  XIV.  Append.  11. 
DilecU  fllii.  XV,  10. 
DiJecU  filii.  XV,  41. 
DilecUfllii.  XV,  49. 
DilecU  fljii.  XV,  121. 
DilecU  fllii.  XV,  147. 
DilecU  filii,  XV,  178. 
DilecU  fllii.  XV,  240. 
DilecU  filii.  XVI,  97. 
DilecU  flJii.  Suppl.  50. 
Dilecti  fllii.  Supp.  97. 
DiJecUfllii.  SuppJ.  101. 
DilecU  fllii.  SuppJ.  168. 
Dilecti  filii.  Suppl.  182. 
DilecU  filii  Suppl.  213. 
Dilecti  filii.  SuppJ.  225. 
DileeUs  filiis.  I.  34. 
DilecUs  filiis.  VI,  12. 
Dilectis  filiis.  IX,  77. 
DilecUsflliis.  X,  183. 
Dilectift  filiis.  X,  189. 
DilecUs  filiis,  XI,  45. 
DilecUs  filiis.  XI,  128. 
Dilectis  fiUis.  XIV,  125. 
Dilectis  Uliis.  Suppl.  116. 
DiJecUs  in  Christo.  VIII,  3. 


Dilecto  fil 
Dilecto  fll 
Diiecto  fil 
Dilecto  fil 
Dilecto  fll 
Dilecto  fil 
Dilecto  fil 
Dilecto  fiJ 
Dilecto  fil 
Dilecto  fil 


io,  I,  225. 

io.  V,  124. 

io.  V,  149. 

io.  VII,  25. 

io.  X,  186. 

io.  XI,  255. 

io.  XIIJ,  72. 

io.  XIII,  73. 

io.  XIII,  157. 

io,  XVI,  57. 
Dilectorum  flliorum.  Soppl.  179. 
DiJectorum  fiJiorum.  XIII,  137. 
DiJectorum  filiorum.  XIII,  151. 
DilectOB  filios.  II.  256. 
Dilectum  filium.  XI,  34. 
Dilectum  filium.  Registr.  de  oeg. 
imp.  166. 
DilectUb  filius.  I,  210. 
Dilectus  flliua.  I,  218. 
DiJectus  fllius.  II.  2i3. 
DiJectus  fllius.  III,  19. 
Dilectus  fllios.  V,  97. 
DiJectus  flhus.  V.  125. 
DiJectos  fiUas.  V,  126. 
Dilectos  filius.  VI,  20. 
Diiectos  filios.  VI.  241. 
Dilectos  filios.  VII,  32. 
Dilec  tus  filius.  VII,  124. 
Dilectus  filius.  VIII,  168. 
Dilectus  fiUuB.  IX,  57: 
Dilectos  fiJius.  IX,  146. 
Dilectos  fiJiuf.  IX,  1S6. 
Dilectos  filius.  IX,  209. 
Dilectus  fiUus.  X,  43. 
Dilectus  filius.  X,  70. 
Dilectus  filius.  XI,  78. 
Dilectus  fiUus.  XI,  103. 
Dilectos  filios.  XI,  107. 
DUectos  fiUoi.  XI,  169. 


iin 


INDBX  BPISTOLAaUM  INNOCBNTn  UL 


il 


Dnectas  filias.  XI,  261. 
Dilectas  filius.  XII,  41. 
Dilectus  filius.  XII,  73. 
Dilectus  filius.  XIH,  16. 
Dilectus  fiiiuB.  XIII,  68. 
Dilectus  filius.  XIII,  118. 
DilectuB  fllius.  XIII,  195. 
Dilectusfilius.  XIII,  196. 
Dilectue  filius.  XIV,  1. 
Dilectus  filius.  XIV.  21. 
Dilectus  fiiius.  XIV,  80. 
Dilectus  filius.  XIV,  103. 
DiloctuafiliuB.  XIV,  133. 
Dilectus  filius.  XV,  23. 
Dilectus  filius.  XV,  35. 
Dilectus  filius.  XV,  37. 
Diiectus  filius.  XV,  67. 
Dilectus  filius.  XV,  70. 
Dilectus  fllius.  XV,  78. 
Dilectus  fitius.  XV,  82. 
Dilectus  filius.  XV,  105. 
Dilectus  filius.  XV,  151. 
DilectuB  filiuB.  XV,  173. 
Diiectus  filius.  XV,  174. 
Dilectus  filius,  XV.  203. 
Dilectus  filius.  XVI,  25. 
DilectUB  filius.  XVI,  145. 
Dilectus  filiu?.  Snppl.  112. 
Dilectus  filius.  Suppl.  177. 
DiligeoB  debet.  VlL  213. 
Diligeuter  auditit.  XI,  138. 
Diligenter  auditis.  XI,  149. 
Diligeoter  auditis.  XIV,  48. 
Dlligenter  auditis.  XV,  45. 
Diligenter  auditis.  XG,  89. 
Diligenter  audilis.  XV,  106. 
Diligenter  auditis.  XV,  127. 
Diligenter  auditis.  XV,  130. 
Diligenter  auditis.  XV,  132. 
Diligenter  examinatis.   XVI,    156. 
Discretioni  tuae.  IX,  26. 
DiscretiQni  ▼estrae.  VIII,  97. 
Disperdat  Dominus.  VI,  150. 
Diu  mnltumque.  XII,  80. 
Diversis  fallaciis.  VI,  103. 
Diversis  litteris.  XI,  40. 
Divina  providentia.  XVI,  74. 
DiviDSB  legfs  injuria.  VI,  235. 
Divinae  ordinationis.  XI.  20. 
Divisis  aliis  vestibus.  VIII,  55. 
Dolemus  non  modicum.  V,  161. 
Dolet  etdoIuit.VI,  114. 
Doloris  aculeus.  V,  50. 
Dolorum  urgentium.  IX,  204. 
Domino  sancto.  VI,  88. 
Domns  Domini.  XIII,  67. 
Dudum  a  nobis.  X,  72. 
Dudum  ad  aures.  XIII,  50. 
Dudum  archidiacono.  X,  57. 
Dudum  dilectis  filiis.  XV,  124. 
Diidum  nos  vobis.  IX,  248. 
Dum  a  nobis  petitur.   Suppl.    218. 
Dum  non  solum.  I,  176. 
Dum  olim  frater.  XI,  167. 
Dum  personam  tuam.  VI,  8. 
Dum  proprisB  salutis.  VI,   149. 
Duo  simul,  consultationem.  I,  515. 
Dura  ssBpe  mandata.  I,  235. 

E 

Ea  est  in  fovendis,  II,  253. 

Ea  nobis  de  tuis,  III,  35. 

Ea  nobis  de  tuis,  III,  36. 

Ea  qufle  a  fratribus,  I,  311. 

Ea  quffi  a  praedecessoribus,  11,  153. 

Ea  qu8B  ad  ampliandum,  I,  470. 

Ea  qusB  aactoritate,  I,  458. 

Ea  qu8B  concprdia,  II,  143. 

Ea  qu8B  de  maodato,  I,  507. 

Ea  quflB  de  mandato,  VIII,  186. 

£a  quffi  illicite.  XV,  236. 

Ea  quffi  judicio,  Suppl.  161. 

Fa  quffi  pro  defensiooe,   XV,    129. 

Ea  quffi  ratione,  XII.  50. 

Ea  qoffi  sunt  juris,  I,  342. 

Ea  qiiibus  apostolicffi,  I,  73. 

Ba  gemper  ccclesiffi,  I,  271. 

Ca  te  credimus,  VI,  147. 


Eam  de  diBcretione.  1,  429. 

Eam  de  serenitate,  I,  9. 

Eam  gerimus  de  tua,  XV,  181. 

Ecce  charissimuB,  VI,  4. 

Ecce  jam  tempas.  Registr.  de  neg. 
imp.  159. 

Ecce  mittimus  vobis,  XII.  28. 

Ecclesia  Mediolanensi,  XV,  112. 

Ecclesia  Raveonffi,  XI,  280. 

Ecclesia  S.  Mariffi,  II,  239. 

Ecclesia  sancti,  V,  37. 

Ecclet«ia  Vulterana,  IX,  171. 

Ecclesiam  suam,  1,  230. 

Ecclesiarum  utilitati,  V,  144. 

Ecclesiarum   utiiitatibos,    V,    133. 

Ecclesiarum  atilitatibus,   Y.    151. 

Edoceri  a  nobis,  XI,  3. 

Effeclum  justa,  I,  174. 

Effectum  justa,  I,  286. 

Effectum  justa,  I,  475. 

Effectum  justa.  IX,  263. 

Effectum  jQSta,  X,  60. 

Effectum  justa,  XV,  143. 

Ego  chartam  mitto,  VI,  142. 

E^resBus  Satan,  VII,  36. 

Ei  a  auo  est  omne,  II,  253. 

Ei  qui  de  malis  novit,  XVI,  79. 

Ei  qui  non  vult,  XVI,  81. 

Ejus  exemplo,  IX,  66. 

Ejus  exemplo,  X,  89. 

Ejus  exemplo,  XI,  196. 

Ejus  exemplo,  XII.  66. 

EjUB  ezemplo,  XIII,  85. 

Emergente  dndum,  IX,  282. 

Eoormes  ezcessuB,  V,  95. 

Eo  libentiui  tuis,  X,  y3. 

Eo  nobis  eziBtis,  III,  16. 

Eo  te  credimus,  XV,  40. 

Eo  xelo  et   charitatis.    Suppl.    91. 

Ego  rufo,  de  quo,  XVI,  167. 

Et  apostolicffi  sedis,  X,  35. 

Ei  canonica  tradit,  X,  52. 

Et  ipsa  justitiffi,  IX,  89. 

Et  officii  noBtri,  VII,  123. 

Et  ordo  rationis.  VIII,  117. 

Et  qai  mortificat.  Registr.  de  neg. 
imp.  91. 

Et  ei  rem  grandem,  Suppl.  172. 

Ettibi  congaudemus,  II,  255. 

Et  verbera  patris,  III,  39. 

Et  xizania  non,  I,  38. 

Etsi  apostolatus,  XVI,  3. 

Etsi   ffigre  tulerimus.  Registr.   de 
nes.  imp.  58. 

Etsi  Ghristos  prfficeperit,    IX,    24. 

Etsi  commendabiliB.  Registr.de  ueg. 
imp.  44. 

Etsi  cunctiB  fidelibus,  XVI.  128. 

Etsi  debito  pastoralis,  XVI,  73. 

Etsi  devotionem,  VII,  15. 

Etsidilectum  filium,  XV,  154. 

Etoi  Ecclesiam  Del,  IX,  48. 

Etsi  ecclesiarum,  VII,  61. 

Etsi  fraternffi  charitatis,  X,  48. 

Etsi  Judffios  quoB,  VIII,  121. 

Etsi  juzta  ofBcii,  IX,  85. 

Etsi  minime  dubitemus,  XV,    168. 

Etsi  modernis,  II,  254. 

Et»i  necesse  sit,  II,  75. 

Elsi  nobilium  virorum,  XVI,    171. 

Etsi  non  displiceat,  VII,  186. 

Etsi  nostri  navicula,  VII,  76. 

Etsi  plus  solito,  III,  50. 

Etsi  precibuB  tuis,  XV,  194. 

Etsi  quidam  imperatores.    Registr. 
de  neg.  imp.  33. 

Etsi  quilibetin,  X,  49. 

Etsi  rem  grandem,  VII,  70. 

Etsi  resecandffi  sint,  XV,  212. 

Etsi  secundum    rigorem,    XII,  85. 

Etsi  Bpmper  inter.  VIII,  1. 

Etsi  tc  devotum,VI.  1.^2. 
Etsi  Tolosanorum,  XVI,  172. 
Etsi  uoiversies  ecclesis,  VIII.    191. 
Etsi  verbaevaogeIizaotium,VII,139. 
Examioata  caosa,  IX.  206. 
Ezaminata  causa,  IX,  207. 
Ezaminata  eausa,  X,  29. 


JSzamiDaU  eaosa,  XIV,  fL 

Bzamlnata  eanaa,  Xjy,  92. 

Ezaniinata  fides,  XIII,  9. 

Ezaminatam  toee^  I,  ^4. 
EzcellenUesimo  domiDO,  1. 311. 
Ezcnrsus  •fficoll.IX,  185. 

Ezhibita  nobis,  XVI,  61. 

Ezhibita  Dobi««  XVI,  92. 

Ezhibita  nobis.  Soppi.  13. 

Ezhibit»  nobis,  VIll,  182. 

Ezhibitffi  coranQ   nobis,    XIV.  t 

Ezoptata  regoi,  II,  179. 

Ezpedit  •ffipioe.    Regietr.   de  i^ 
imp.  67. 

Ezperimento  didieimae,  XI,  1. 

Ezposita  nobis,  I,  186. 

Ezpotita  nobis,  VIII,  54. 

EzposiU  nobi»,  IX,  65. 

Ezposita  nobis,  XI,  153. 

Ezposita  nobls,  XIII,  154. 

EzpoBita  nobis^  XV,  48 . 

Ezpositam  nobis,  II,  80. 

Ezpositam  nobis,  II,  287. 

EzpoaitiB  nobis,  XII,  9. 

Ezposaisti  nobis,  I,  307. 

EzpoBuisti  nobis,  V,  10. 

EzpoBuit  nobis,  I,  190. 

Ezposuit  nobis,  I,  221. 

EzpoBuit  Dobis,  I,  226. 

Ezposuit  nobis,  XIII,  161. 

Ezposuit  Dobis,  XIII,  164. 

EzBpeciane  ezapectaTit,  VHI,  IS 

Ezspectantea  ezspectaTimat.  lif 
•tr.  de  neg.  imp.  36. 

EzBpectavimaa  hactenna,  VI,  45l 

Ezspectavimae  hactenoe.   Regii 
de  neg.  imp.  68. 

EzsuItamuB  pro  vobie,  III,  48. 

EzBultavit  cor  noatrum,  VI,  21k 

EzapostoIiciB  serTitotis,    X,  1 

Ez  affecta  Bincerad.Registr.  de  > 
imp.  171. 

Ez  aBBuetffi  beniffnitatis,  XIV, 

Ez  commisBO  Dobis»  VII,  ^. 

Ez  oommitBO  nobis,  XIII,  48. 

Ez  conquestioDe  dilecti,  1,  213. 

Ez  conqaeBtioiie  dilecii.SappL 

EzconqaestioDe  diieGtomm.osi 
84. 

Ez  conqueBtioDe  nobilis,    II.  1 

Ez  cooqaeBtione    Tenerabilia, 
92. 

Ez  coDquestione   Tenerabiiit, 
17. 

Ez  coDqaestioDe   Teoerabilif,  1 
145. 

Ez  cootioentia  litteraram,   1»  4 

Ez  divina  lectione,  VI,  164. 

Ez  eo  te  radicatam,  II,  218. 

Ez  eo  te  sedi,  XI,  114. 

Ez  eo  te  sedi,  XI,  115. 

Ez  gratia  quam,  III,  12. 

Ez  ooc  non  modicum,  IX,  188. 

Sz  illa  gratia.  VIII,  129. 

Ez  illo  singuiariB,  I,   16. 

Ez  uuo  eoaemqae.Registr.de  m 
imp.  55. 

Ez  ineffabili  proTideDtia,VIII,  U 

Ez  injuncto  nobis,  II,  32. 

Ez  injuncto  nobii,  iX,  73. 

Ez  injuncto  nobis.  Suppl.  160. 

Ez  insinnatione,  I,  332. 

Ez  insinuatione,  I,  550. 

Ez  insinuatione,  VII,  216. 

Ez  insinuatione,  X,  157. 

Ez  insinuatione,  XIII,  170. 

Ez  leetione  divina,  VI,  163. 

Ez  litteris  boniB,  VI,  84. 
Ez  litteriB  boniB,  VI,  175. 
Ez  litteriB  charisBimi,  XIII,  119. 
Ez  litteris  chariBsimi,  XIII,  184. 
Ez  litteris  charisBimi,  XV,  227. 
Ez  litteris  charissimi,  XV,  228. 
Ez  litteris  dilecU,  VII,  183. 
Ez  litteris  dilecU,  VIIll  82. 
Ez  litteriB  dilecti,  IX,  79. 
Ez  litterii  dileetoram,  1, 531. 
Ez  litteris  diiectomm,  V,  186. 


173 


JUXTA  LITTERAM  INITIALEM. 


1174 


n 


Sx 


xSx 


ElSBx 
Ql£x 
n.fBx 
,ll£x 
ilEx 
a<Sx 
LlBx 
TiEx 
A  Bx 
fi  Ex 
S  Ex 
11  Ex 
Ri  Ex 
M  Ex 

m  Ex 
Ex 

■  Ex 

■  Ex 
Bx 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 


il 
il 
k 
i 


i 


Ex 

Ex 

Ez 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ez 

Ex 

Ex 

Ex 

Ez 

Ex 

Ez 

Ez 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ez 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

£x 

Ex 

Ex 

Ez 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Ex 

Sx 


litteris  dileetorum,  IX,  IIS. 
litteris  dilectoram,  XI,  204. 
litterifl  dilectoruro,  XIV,  93. 
litleris  electi,  VII,  114. 
litteris  et  coQquestioDe,  I,  340. 
litteris  nuper,  V,  140. 
litteris  pifle,  XIII,  140. 
litteris  quas,  I,  422. 
litteris  quas,  V,  108. 
litteris  quos,  I,  7. 
litteris  quai»,  XVI,  34. 
litteris  regifiB.  XI,  65. 
litteris  tuoe,  III,  34. 
littens  tuse,  V,  79. 
litteris  tuae,  VI,  52. 
litteris  tu»,  VI,  92. 
litteris  tuae,  VII,  170. 
litleria  tuae,  VII,  219. 
litteris  tufle,  VIII,  156. 
litteris  tuse,  IX,  42. 
litteris  tuis,  VII,  34. 
litteris  ▼enerabilis,  VI,  6. 
litteris  veDerabilis,  VI,  218. 
litteris  yeDerabilis,  VII,  71. 
litteris  veaerabilis,  X,  44. 
lilteris  veaerab  lis,  X,  140. 
litteris  veQf^rabilis,  X,  178. 
iitteris  veoerabilis,  XII,  94. 
litteris  veDerabilis,  XII,  95. 
litteris  veDerabilis,  XIII,  134. 
litteris  veDerabilium,  I,  366. 
iitteris  vestrs,  XI,  274. 
litteris  vestris,  XI,  78. 
litleris  vestris,  XI,  82. 
litteris  vestris,  XI,  187. 
litteris  yestris,  Suppl.  150. 
maltarum  teoore,  XVI,  152. 
maltiplicitate,  I,  181. 
ore  sedeatis,  I,  290. 
ore  sedeotis,  VIII,  204. 
parte  abbatissae,  V,  137. 
parte  AsteDsis,  VII,  90. 
parte  cbarisBimi,  XV,  213, 
parte  commuDis,  XVI,  20. 
parte  dccaai,  VI,  98. 
parte  dilecti,  I,  19. 
parte  dilecti,  VI,  27. 
parte  dilecti,  VI,  153. 
parte  dilecti,  VIII,  110. 
parte  dilecti,  IX,  60. 
parte  dilecti,  IX,  75. 
parte  dilecti,  XIII,  21. 
parte  dilecti,  XIII,  209. 
parte  dilecti,  XV,  144. 
parte  dilecU,  XV,  217. 
parte  dilectae,  XVI,  150. 
parte  dilectorum,  I,  278. 
parte  dilectorum>  I,  289. 
parte  dilectorum,  II,  70. 
parte  dilectorum,  VIII,  44. 
parle  diiectorum,  IX,  69. 
parte  dilectorum,  IX,  71. 
parte  diiectorum,  X,  20. 
parte  dilectorum,  X,  85. 
parte  dilectorum,  X,  167. 
parte  dilectorum,  XV,  21. 
parte  dilectorum.  Suppl.  66. 
parte  dilectorum.  Suppl.  61. 
parte  E.  mulieris,  IX:,  86. 
parte  LegioDeosis,  I,  ^. 
parte  M.  mulieris,  XI,  206. 
parte  Dobilis,  XVI,  56. 
parte  pareotum,  IX,  IS. 
parte  Prageasis,  I,  78. 
parte  tua,  I,  259. 
parte  tua,  II,  158. 
parte  tua,  II,  219. 
parte  tua,  III,  2. 
parte  tua,  V,  19. 
parte  taa,  V,  23. 
parte  taa,  V,  58. 
parte  tua,  VI,  199. 
parte  tua,  VI,  201. 
parte  tua,  VII,  72. 
parte  tua,  VII,  121. 
parte  tua,  VII,  142. 
parte  tua,  Vil,  156. 
parte  taa,  VII,  166. 


Ex 
Ex 
£z 
Ex 
Ez 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
£x 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ez 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
£x 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ez 
Ex 
Ex 

77. 
Ez 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ez 
Ez 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
Ez 
Ez 
Ez 
Ex 
Ex 
Ex 
Ex 
£x 
Ex 
Ez 
Ex 

79. 
Ex 

102. 
Ex 

140. 
Ex 
Ex 
Ex 


parte  tua,  VII,  176. 
parte  tua,  VII,  177. 
parte  tua,  VII,  198. 
parte  tua,  VIII,  46. 
parte  taa,  VIII,  183. 
parte  tua,  VIII,  184. 
parte  tna,  VIII,  195* 
parte  tua,  IX,  17. 
parte  tua,  IX,  27. 
parte  tua,  IX,  30. 
parte  tua,  IX,  33. 
parte  tua,  IX,  253. 
parte  tua,  X,  82. 
parte  tua,  X,  107. 
parte  tua,  X,  135. 
parte  tua,  X,  196. 
parte  tua,  XI,  23. 
parte  tua,  XI,  140. 
parte  tua,  XI,  165. 
parte  taa,  XII,  25. 
parte  taa,  XIV,  74. 
parte  tua,  Su[)pl.  85. 
parte  veaerabilis,  I,  54. 
parte  veoerabilis,  I,  308. 
parte  yeDerabilis,  II,  36. 
parle  veoerabilis,  VI,  50. 
parte  YeDerabiiis,  IX,  32. 
parte  veDerabilis,  IX,  49. 
parte  veaerabilis,  IX,  213. 
parte  veaerabilis,  XIII,  92. 
parte  veDerabiiis,  XV,  53. 
parte  vestra,  I,  175. 
parle  vestra,  I,  232. 
parte  vestra,  VII,  150. 
parte  vestra,  IX,  177. 
parte  vestra,  X,  21. 
parte  vestra,  X,  199. 
parte  vestra,  XI,  195. 
parte  vestra,  XIV,  110. 
parte  vestra,  XVI,  151. 
parte  vestra.  Suppl.  236. 
pastoralis  offi«;ii,  II,  73. 
paterDflB  beaigDitatis,  XI,  216. 
privilegio  felicis,  X,  139. 
privilegio  felicis,  XI,  194. 
publico  iostrumeato,  VII,  133. 
relatioDe  dilecti,  VI,  34. 
relatiooe   dilectorum.     Suppl. 

serie  litterarum,  XV,  39. 
siocero  devotioDis,  XII,  35. 
speciali  dilectioois,  XI,  4. 
speciali  dilectioais,  XI,  5. 
speciali  quam,  VIII,  169. 
susceptse  Dobis,  V,  81. 
susceptsB  Dobis,  XV,  232. 
tcDore  litterarum,  V,  94. 
teoore  litterarum,  VI,  120. 
teaore  litterarum,  VIII,  141. 
teoore  litterarum,  VIU,  180. 
teaore  litterarum,  IX,  243. 
teoore  lltterarum,  X,  206. 
tenore  litterarum,  XI,  188. 
tenore  litterarum,  XI.  208. 
teoore  litterarum,  XIV,  59. 
teoore  litterarum.  Suppl.  152. 
teoore  tuarum,  XII,  61. 
teoore  veslrarum,  VI,  177. 
tua  coDfessiooe,  1,  379. 
tua  iasiDuatioDe.  Suppl.  237. 
tucB  devotioDis,  X,  51. 
tuarum,  frater,  XII,  17. 
tuariim     perpeadimuB,    XII, 

tuarum     perpendimus,    XII, 

tuarum     perpeDdimas,    XV, 

tuarum  teaore,  XII,  18. 
vestris  accepimus,  XVI,  38. 
vestris  accepimus,  XVI,  62. 


F 


Facimus  tibi  notum,  V,  118. 
Felicis  recordaiioiuf,  XVI,  60. 


Felicis  recordatioois,  XYI,  75. 

Fervor  religioois,  II,  121. 

Fervor  religioois,  VI,  3. 

Fidem  et  devotiooem,  VII,  64. 

Fidem  et  pradeotiam,  VII,  44. 

Firmam  gerimos.  Kegistr.  de  oeg. 
imp.  184. 

Flagitiosam  et  detestabilem,  YI, 
162. 

Formam  apostolicae,  II,  272. 

Formam  apostolicae,  II,  305. 

Frateroitatem  tuam,  V,  31. 

Frateroitatem  tuam,  VII,  104. 

Frateroitatem  taam,  xn,  12. 

Frateroitat:  tuee,  VI,  72. 

Frateroitati  toee,  XI,  217. 

Frateroitati  tase,  XI,  218. 

Frateruitati  toae,  XIV,  77. 

Frateroitati  tuae,  XVI,  134. 

Frateroitati  vestrae,  XI,  91. 

FraterDitati  vesirae,  XIV,  102. 

Frateroitatis  tuae,  IX,  102. 

Frateroitatis  taae,  IX,  104. 

Fratres  et  coepiscopos,  I,  378. 

Fratres  et  coepiscopos,  VI,  37. 

Fratres  et  coepiscopos.  Suppl.  52. 

Fratrihos  et  coepiscopis,  I,  64. 

Fratribos  et  coe|)iscopis,  I,  287. 

Fratram  et  coepiscoporom,  I,  3i6. 

Fratrom  et  coepiscoporom,  II, 
49. 

Fratrum  et  coeptscoporum,  X, 
121. 

Frequenter  accepimus,  VI,  216. 

Frostra  iacitur  rete.  Registr.  de 
neff.  imp.  115. 

FuDdameotom  et  fuodator,  X,  137. 


G 


Gaudemus  io  Domioo,  V,  85.' 

Gaudemus  io  Domiao,  IX,  169. 

Gaudemos  io  Domioo,  XII,  90. 

Gaudemus  io  Domino,  XVI,  111. 

Gaudemus  io  Domioo.  Registr.  de 
neg.  imp.  37. 

Gaiidemus  in  Domino.  Registr.  de 
neg.  imp.  48. 

uaudemus  plurimom,  IX,  158. 

Gaudemus  plurimum,  XV>  103. 

Gaudere  debetis,  XVI,  80. 

Gaudere  debes.  Kegistr.  de  neg. 
imp.  39. 

Gaadere  debes.  Registr.  de  neg. 
imp;  40. 

Gaodere  debes.  Regiitr.  de  neg. 
imp.  41. 

Gavisi  somos,  III,  49. 

Gloria  laos  et  honor,  II,  219. 

Gloria  Domiois,  X,  5i. 

Gloriaotes  hacteous,  XII,  136. 

Gloriantes  hacteous,  XII,  137. 

Grata  civitatis,  XI,  81. 

Grates  muUimodas,  I,  369. 

Gratia  quam  apostolica,  XVI,  58. 

Gratias  agimus,  I,  581. 

Gralias  agimus,  VIII,  72. 

Gratias  agiraus,  VIII,  193. 

Gratias  eximias,  XIV,  149. 

Gratias  uberes,  II,  178. 

Gratom  gerimus,  VI,  145. 

Gratum  gerimus,  VII,  83. 

Gratum  gerimus,  VII,  103. 

Gratnm  gerimus,  VII,  137. 

Gratum  gerimus,  VIII,  2. 

Gratom  gerimus,  VIII,  198. 

Gratum  gerimus,  XII,  8. 

Gratum  gerimos,  XIV,  146. 

Gratom  gerimos,  XIV,  160. 

Gratum  gerimos.  Registr.  de  neg. 
imp.  11. 

Gratom  gerimos.  Registr.  de  neg. 
imjp.  42. 

Gratnm  gerimas.  Registr.  de  neg. 
imp.  59. 

Gratom  gerimos.  Registr.  de  nagd 
imp.  170. 


1115 


INDEX  EPISTOLARUM  INItOCBNTlI  HI 


1! 


QrttQm  gerimus.  Registr.  de  neg. 
!mp.  186. 
Gratam  gerimus.  Suppl.  il8. 
Gratam  gerimus.  Suppl.  127. 
GratuB  tui  nominis,  1,  395. 
Graye  gerimus,  II,  289. 
Grave  gerimus,  VI,  204. 
Qrave  gerimus,  VII,  91. 
Grave  gerimus,  VII,  f47. 
Grave  gerimus,  IX,  161. 
Grave  gerimus,  XI,  216. 
Grave  gerimus,  XI,  260. 
Graye  gerimus,  XII,  77. 
Grave  gerimus,  XIII,  57. 
Grave  gerimus,  XIV.  109. 
Grave  gerimus,  XVI,  110. 
Grave  gerimus.  Suppl.  205. 
Grave  nobis  est,  I,  231. 
Gravem  ad  noB,  XII,  115. 
Gravem  ad  nos,  XII,  116. 
Gravem  eontra  te.Regislr.  de  neg. 
imp.  26. 
Gravem  contra  vos,  Xn,  69. 
Gravem  dilecti,  V,  92. 
Gravem  dilecti,  XV,  104. 
Gravem  dilectorum,  XIII,  136. 
Gravem  dilectorum.  Soppl.  155. 
Gravem  et  lacrymabilem,  VII,  40. 
Gravem  in  prsBsentia,  Vll,  189. 
Gravem  lapsum.  I,  476. 
Gravem  nobis,  VI II,  33. 
Gravem  nobis,  XI,  49. 
Gravem  nobis,  XIII,  27. 
Gravem  veuerabilium,  Xin,  98. 
(iraves  oppressiones,  XIII,  75. 
Graves  orientalis,  II,  270. 
Gravi  nobis  dilectus,  XIV,  104. 
Gravis  ex  parte,  I,  184. 
Graviter  nos  angit,  X,  71. 


H 


Habuitse  bajulos,  XII,  122. 

Habuisse  bajulos,  XIII,  86. 

Hanc  inter  corporalia,  I,  494. 

Hanc  iuter  spiritualia,  I,  522. 

HsBcesl  ordinatto,  XI,  132. 

Hic  fuit  legatorum.  Registr.de  neg. 
imp.  142. 

His  flducialius,  VIII,  62. 

Hif  Dos  coiivenit.  XIII,  31. 

His  nos  couvenit,  XIII,  32. 

His  nos  convenit,  Xlli,  69. 

His  prsBcipue  praBlati.  I.  95. 

His  quse  a  fratribus,  I,  263. 

Hit  qufiB  ad  ampliaodam,  I,  298. 

His  qu8B  ad  ecclesiarum,  XV, 
157. 

His  quflB  iudicis,  XIII,  129. 

His  qui  abjecti,  VII,  149. 

Homo  qui  cum  in  honore,  IX, 
175. 

Homines  de  domo,  XV,  36. 

Honestatem  Cisterciensis,  I,  394. 

Honorantissimo  et,  V,  117. 

Honori  tusB  celsitudinis,  XV,  74. 

Horrendum  et  exsecrabile,  XIV, 
Append.  2. 

Humilitatem  tuam,  XI,  163. 


I 


Ideo  tumus  ad  apicem,  IX,  234. 

Ideo    tumus    ad    uoiversaUs,    X, 
175. 

Ideo  sumus,  licet,  X,  28. 

Illa  diutina  qusBstio.  IX,  154. 

Illa  quotidiana,  IX,  261. 

Ilia  specittlis.  Suppl.  22. 

lUa  te  cordis.Registr.  de  neg.  imp. 
28. 
.  Illa  te,  flli  charissime,  XIV,  156. 

fUa  te  obtentu,  XVI,  107. 
^  Illa  venerabiles,  X,  133. 

Ulam  de  probiUte,  XV,  14. 


IUam  gerimus,  V,  111. 
Ille     eiocerse      dilectioDh,     XIV, 
52. 
Illis  es  merito,  X,  143. 
Illius  testimoniujii,  X,  113. 
IUius  teslimonium,  XIV,  114. 
Iliius  testimonium,  XV,  107. 
Illo  charitatis  affectu,'XI,  38. 
Illo  charitatisaffeclu,  XI,  39. 
lilo  vos  credimus,  VI,  110. 
Illos  Christiana  devotio.  XIV,  165. 
liiud  quod  quidam,  XII,  27. 
Immaculata  ordinid,  V,  2. 
Imminet  nobis,  I,  126. 
Imperialis  excellcDtifiB,  I,  353. 
Impetito  dudum,  XII,  150. 
InauditGB  priBsumotioDis,  VI,   160. 
Inauditam  hactenus,  I,  549. 
Inauditum  falsitatis,  I,  540. 
Inclytse  recordatiouis,  V,  112. 
Inconstaotiam  et.  Registr.  de  neg. 
imp.  127. 
Inconsutilis  Domiui,  XVI,  105. 
Incumbit  oobis,  I,  65. 
Incumbit  nobis,  I,  464. 
Incumbit  nobis,  II,  120. 
Indemuitati  veslrse.  Snppl.  142. 
Inducti  dudum,  XI,  129. 
Ineffabilis  sapieotia,  I,  1. 
Injancti  nobis,  I,  191. 
InjUDcti  nobis,  VIII.  75. 
Innotuit  apostolatui,  I,  482. 
Innotuit  nobis,  I,  223. 
Innotuit  nobis,  I,  224. 
Innotuit  nobis,  XI,  54. 
Innovatur  quasi,  V,  155. 
Innovatur  quasi.  Suppl.  63. 
Inquisitioni  tuee,  XI,  269. 
Inquisitionis  negotium,  XV,  191. 
Insinuante  dilecto,  VIII,  199. 
Insinuante  Matbilda,  XV,  199. 
Insinuanle  V.  nobili,  II,  232. 
InsiuuaDte    veDerabili.    Supplem. 
134. 
Insiuuaotibus  T.,  XI,  53. 
losiDuata  nobi«.  X,  79. 
losinuatio  dilccti.  I.  146. 
Insiouatione  tibi,  IX,  10. 
lusiDuatione  vnstrarum,  IX,  163. 
iDsinuavit  nobis,  I.  227. 
lustantia  nostra,  IX,  142. 
Intellecta  ratione.  XIV.  158. 
Intellecto  pateroitatis,  VI,  99. 
Intellcximus  tam    per  litteras.  XI, 
70. 
Intelleximus  quod.  XIII,  4. 
Intellexisse  te  creaimup,  III,  11. 
Intelligentes    quod.    Supplem.  67 
bis, 
loterroframus  te,  IX,  217. 
Intimante  venerabili,  II,  151. 
Inveterata  pravitatis,  X,  149. 
Inviti  ac  dolentes,  XVI,  2. 


Jam  derident,  IX,  18. 

Jam  derident,  IX,  19. 

Jamdudum  inobedieDtes,  IX,  90. 

Jam  olim  flrmiler,  II,  205. 

Jam  prioam  ne,  III,  47. 

Jam  semel  secuudo,  XIII,  108. 

Jam  s8Bpius  nostrum,  II,  223. 

J.  syudico  et  quibusdam.  Suppl. 
191. 

Jucundustaorum.Registr.de  neg., 
imp.,  177. 

Justis  petentium,  I,  32. 

Justis  patentiuui,  I,  193. 

Justis  petentiuD),  I,  238. 

Justis  petentiuro,  1,  243. 

Justis  petentium,  I,  506. 

Justis  petentiuru,  I,  579. 

Justis  petontium,  II,  90. 

Justis  petentium,  II,  93. 

iotlis  peteutiuui,  II,  109. 


Jostis  petentiom,  n,  116. 
Justis  petentium,  II,  127. 
Justis  pelentium,  II,  129. 
Justis  petentium,  II,  132. 
Justis  petentium,  II,  170. 
Justis  petentium,  II,  205. 
Justis  petentium,  II,  223. 
Justis  petentium,  II,  248. 
Justis  petentium,  III,  33. 
Justis  petentium,  III,  55. 
Justis  pp.teDtium,  III,  56. 
Justis  petentium,  VI,  55. 
Justis  petentium,  VI,  205. 
Justis  petentium,  VI,  233. 
Justis  petentium,  VII,  43. 
Justis  peteutium,  VII,  65. 
Justis  petentium,  VII,  88. 
Justis  petentium,  VII,  102. 
Justis  peteniium,  VII,  144. 
Justis  peteotium,  VII,  180. 
Justis  petentium,  IX,  81. 
Justis  peteotium,  IX,  126, 
Justis  petentium,  IX,  127. 
Justis  peteutium,  IX,  128. 
Justis  petentium,  IX,  129. 
Justis  petentium,  IX,  134. 
Justis  petentium,  IX,  179. 
Justis  peteotium,  IX,  194. 
Justis  petentium,  IX,  224. 
Justis  petenlium,  IX,  246. 
Justis  petentium,  IX,  247. 
Justis  petentium,  IX,  252. 
Justis  petentium,  IX,  262. 
Justis  peteotium,  IX,  269. 
Justis  petentium,  X,  18. 
Justis  petentium,  X,  98. 
Justis  petentium,  X,  142. 
Justis  petentium,  X,  166. 
Justis  petentium,  X,  195. 
Justis  petentium,  X,  217. 
Justis  petentium,  XI,  44. 
Justis  petentium,  XI,  137. 
Justis  petentium,  XI,  139. 
Justis  petentium,  XI,  151. 
Justis  peteutium,  XI,  210. 
Justis  peteutium,  XII,  42. 
Justis  petentium,  XII,  52. 
Justis  pelentium,  XII,  134. 
Justis  petentium,  XII,  165. 
Justis  peteotium,  XII,  167. 
Justis  peteutium,  Xlll,  23. 
Justis  peteutium,  XIII,  33. 
Justis  petentium,  XIII,  34. 
Justis  petentium,  XIII,  76. 
Justis  pelentium,  XIII,  97. 
Justis  pcteutium,  XIII,  141. 
Justis  peteotium,  XIII,  147. 
Justis  peleutium,  XIII,  148. 
Justis  peteotium,  XIII,  149. 
Justis  peteutium,  XIII,  150. 
Justis  peteutium,  XIII,  165. 
Justis  peteotium,  XIII,  180. 
Justis  petentium,  XIII,  198. 
Justis  petentium,  XIII,  204. 
Justis  petentium,  XIV,  16. 
Justis  petentium,  XIV,  41. 
Justis  peteotium,  XIV,  46. 
Justis  petentium,  XIV,  47. 
Justis  petentium,  XIV,  50. 
Justis  petentinm,  XIV,  162. 
Justis  peleotium,  XV,  8. 
Justis  peteotium,  XV,  52. 
Justis  petentium,  XVI,  86. 
Justis  peteutium,  XVI,  99. 
Juitis  peteotium,  XVI,  109. 
Justis  peteotium.  Suppl.  6. 
Justis  petentium.  Suppl.  21. 
Justis  peteutium.  Suppl.  27. 
Justis  pfteotium.  Snppl.  31. 
Justis  petentium.  Suppl.  33  6u. 
Justis  petentium.  Suppl.  38. 
Justie  petentium.  Suppl.  81. 
Justis  petentium.  Suppl.  102. 
Justis  petentium.  Suppl.  106. 
Justis  petentium.  Suppl.  107. 
Justis  petentium.  Suppl.  HR. 
Justis  peteotium.  Suppl.  l^. 
Justis  petentium.  Soppl.  204. 


1177 


JastU  peteDtiom.  Snppl.  223. 
JustitiflB  zelat.  Sappl.  S24. 


Lacrymabilem  afflictiooem,  I,  486. 

Lacrymabilem  dilectarum,  Vll,  20. 

Lacrymabilem  dilectarum,  YII,  21. 

Lacrymabilem  dilecti,  IX,  258. 

Lacrymabilem  ▼enerabilis,  XIII, 
101. 

Lacrymabilem  venerabili»,  XTII, 
113. 

Lacrymabilem  venerabiiiB,  XIII, 
120. 

Lacrymabilis    YenerabiUs.    SnppL 

T5. 

Larji^itori  omnium  Regietr.  de  neg. 
imp.,  148. 

Lateranensis  concilii,  VIII,  13. 

Laudabilis  vita,  I,  179. 

Legatus  apostolicfiB,  VII,  230. 

Legimus  in  Daniele,  VII,  154. 

Legisse  te  credimus,  X,  202. 

Licet  ab  antiquo,  X,  47. 

Licet  ad  amphandum,  L  440. 

Licet  ad  depositiones,  XV,  226. 

Licet  ad  felicem,  I,  361. 

Licet  ad  promoTendnm,  XII, 
124. 

Licet  ad  promovendam,  XII, 
125. 

Llcet  ad  regimen,  I,  349. 

Licet  Adolphus.  Regist.  de  neg. 
imp.  145. 

Licet  antiquam.  Registr.  de  neg. 
imp.,  162. 

Licet  ante  tuae,  VII,  49. 

Licet  apostolatus,  XV,  230. 

Licet  apostolicn,  I,  378. 

Licet  appellationie,  V,  24. 

Licet  apud  diBtrictissimom.Regiit. 
de  neg.  imp.,  149. 

Lioet  apud  judices,  XIV,  138. 

I.icet  apud  judices.  Supplement. 
166. 

Licet  archiepiscopum,  VIII,  140. 

Licet  SBquaoimiter,  XI,  235. 

Licet  Bambergennis,  XI,  220. 

Licet  Bambergeusis,  XV,  225. 

Licet  bons  niemoriaB,  I,  234. 

Licet  causam  qnae,  X,  9. 

Licet  causam  quie,  X,  10. 

Licetcausam  quae,  X,  11. 

Licit  causam  quv,  X,  12. 

Licet  causam  qusB,  X,  116. 

Licet  charissimum.Registr.de  neg. 
imp.  38. 

Licet  charissimus.  Registr.  de  neg. 
imp.,  101. 

Licet  circa  stalnm,  I,  558. 

Licet  Coloniensifl,  X,  19. 

Licet  commissa,  1,  345. 

Licet  GkjnstantinopoUtaDum,  VIII, 
24. 

Licet  contra  Gilibertum,  X,  90. 

Licelde  frateruitate.  Registr.de  neg. 
imp.,  80. 

Licet  dextera,  I,  171. 

Licet  dilectus  filius,  VII,  200. 

Licet  dilectus  filius,  XVI,  160. 

Licet  Dominus,  I,  316. 

Licet  ea  qufle,  III,  46. 

Licct  ecclesiarum,  L  67. 

Licet  eccIesiaruDi,  X,  155. 

Licet  ecclesiasticis,  L  468. 

Licet  epistola,  VI,  i)S6. 

Licetex  apostolica,  XI,  281. 

Licet  ex  collata,  1,  337. 

Licetex  eo  quod,  VII,  8. 

Licet  ex  eo  quod,  VII,  9. 

Licet  ex  injunctflB,  II,  110. 

Licet  ex  iujuncto,  II,  130. 

Licet  ex  injuucto,  XI,  223. 

Liret  ex  litteris,  XI,  102  bit. 

Licet  ex  iaseepto,  IX,  72. 

Licet  frigetcente.  Sapplement.  39. 


JUXTA  LITTERAM  INITIALEH. 

Licet  graviter,  VI,  71. 

Licet  na«tpnup,  f,  575. 

Licei  huctcuut:,  X,  L.8. 

Licet  UeU  summoi,  II,  260. 

Licet  iUam  geramos,  IX,  135. 

Licet  iojunctae,  I,  l70. 

Licet  iujuoct«B,  I.  334. 

Licet  injuoct»,  XVI.  50. 

Licetin  a-jro,  II,  228. 

Licet  io  beato,  I,  277. 

Licet  io  currigendis,  X,  171. 

Licet  in  Ezecbiele,  I,  168. 

Licet  in  Ezeohiele,  I,  169. 

Licet  in  forma,  VIIL  22. 

Licet  in  privilegio,  XII,  40. 

Licet  in  tnntum,  II,  2<8. 

Licet  is  de  cujus,  II,  303. 

Licet  juita  testimonium,  I,  182. 

Licet  locis  religiosis,  XI,  61. 

Licet  Luipuldus.  Registr.  de  neg. 
imp.,  144. 

Licet  Marcualdus,  VII,  131. 

Licet  monasterii.  Suppl.  87. 

Licet  monaslerium,  X,  108. 

Licet  mooasterium,  X,  205. 

Licet  muItitudinL  III,  38. 

Licet  multoties,  vl,  196. 

Licet  nec  reprehensibile,  VII, 
116. 

Licet  nefandflB,  VIL  228. 

Licet  nobiUs  vir,  XVI,  103. 

Licet  nobis  ecclesia,  XVI,  106. 

Licet  nobis  jamdudum,  XI,  232. 

Licet  nobis  vir,  XVI,  103. 

Licet  uulli  penitus,  VIII.  25. 

Licet  olim  duxerimus,  XVI,  175. 

Licet  omnes  ecclesias,  V,  104. 

Licet  omoes  ecclesias,  V,  164. 

Licet  omoibuB  ligaodi,  VIII,  214. 

Licet  omoium  ecclesiarom,  II, 
102. 

Ucet  pactiones  guAB,  VIII,  135. 

Licet  percutienti,  L  310. 

Licet  perfidia,  II,  302. 

Licet  per  alias.  Registr.  de  neg. 
imp.,  118. 

Licet  per  apostolicum,  XI,  68. 

Licet  per  certas,  VIII,  171. 

Licetperdilectnm.Registr.  de  neg. 
imp.  168. 

Licet  pontificalitf,  VIII,  190. 

Licet  post  necem.  Registr.  de  neg. 
imp.  16/. 

Licet  prsBsentia,  XV,  179. 

Licet  pr(eter  negUgeotise,  VII,  74. 

Licet  primum,  11,  82. 

Licet  processum,  XV,  109. 

Licet  quibusdam,  IX,  62. 

Licet  quibusdam,  XI,  178. 

Licet  qnidam,  V,  88. 

Licet  quisque,  I,  439. 

Licet  quod  legalis,  VI,  16. 

Licet  quondam    epi«copum,  XVI, 

15. 

Licet  Raimundus,  XV,  102. 

Licet  Romnna,  I.  3in. 

Lacet  secundum  apostolam,  XV, 
142. 

Licet  pecundum  apostolum,  XV, 
155. 

Licet  sit  appeilantibus,  I,  2U8. 

Licet  BolitsB.  II,  122. 

Licet  succospores,  III,  28. 

Licet  summi  patrisfamiUaa,  XV, 
170. 

Licet  super  omnium,  XI,  236. 

Licet  super  solutione,  VI,  215. 

Licet  teste  apostolo,  XV,  148. 

Licet  tractatus.  Registr.  de  neg. 
imp.,  147. 

Licet  Trajectensis,  X,  208. 

Licpl  Tranenses,  V,  69. 

Licet  ubicuoque  locorum,  XII, 
55. 

Licet  nndique  conflnentium,  XI, 
271. 

Licet  aniversa,  I,  149. 

Ucet  nniveru,  II,  238. 


1118 

Licet  nniveni,  VI,  212. 

Licet  universit,  I,  10. 

Licet  nnum  sit,  II,  133. 

Licet  veoerabUem,  VII,  110. 

Licet  veoerabiUs,  XI,  79. 

Licet  veoerabilis,  XII,  78. 

Licet  veoerabilis,  XIV,  10. 

Licet  veoerabiUs,  XV,  195. 

Ligoeis  eedificiis,  XV,  166. 

LitterfiB  quee  nobis.Registr.  de  neg. 
imp.  15. 

Litterarum  perfecto,  V,  99. 

Litteras  et  nuotios,  V,  122« 

Litteras  imperatorise,  VII,  153. 

Litteras  nobiUtatis,  II,  292. 

Litteras  quas  oobis,  I,  357. 

Litteras  quas  nobis,  XII,  4. 

Litteras  qnas  nobis.  Suppl.  164. 

Litteras  quas  pro.  Suppl.  173. 

Litteras  sancHtatis,  II,  177. 

Litteras  tuas  accepimns,  IX,  172. 

Litteras  tuas  patema,  XII,  159. 

Litterus  tuas  plenas.  Registr.  de 
neg.  imp.  172. 

Litteras  tua«  plenas.  Registr.  de 
neg.  imp.  173. 

Litteras  tuoB  serenitatis.  Registr. 
de  neg.  imp.,  150. 

Litteras  vestras  accepUDUS,  VII, 
85. 

Litteras  vestras  accepimus,  VIII, 
61. 

Litteras  vestras  rccepimus,  IX, 
110. 

Litteras  vestrsB  discretionis,  VII, 
165. 

Loca  divinis  cultibus,  VII,  30. 


M 


Magister  Hugo,  XV,  27. 

Magisterium  totius.  Supplem.  89 
bis, 

MagnsB  devotionis,  I,  69. 

Maj^nificavit  Dominus,  I,  356. 

Majores  EcclesisB,  IX,  205. 

Maliti«  filiorum,  I,  388. 

Manifestis  probatum,  XV,  24. 

Maoifestum  est  castrum,  XV,  188. 

Martioi  clericis,  XVI,  53. 

Mediator  Dei,  I,  355. 

Mediator  Dei,  VI,  24. 

Mediator  Dei,  VI,  25. 

Meminimus  oos,  II,  26. 

Memioimus  oos.  Registr.  de  neg. 
imp.,  43. 

Meminimus  vobis,  VIII,  CO. 

Memores  devotionis,  XVI,  95. 

Milie  noceodi  modos,  I,  26i. 

Mirabile  cogimur.  Registr.  de  neg. 
imp.,  16. 

Mirabilis  architectus,  VL  243. 

Miramur  uon  modicum.Registr.  de 
ne^.  imp.  99. 

Mirari  cogimur,  I,  88. 

Mirari  cogimur,  I,  537. 

Mirari  cogimur,  VI,  191. 

Mirari  cogimur,  XIV,  79. 

Mirari  cogimur,  XV,  122. 

Miserabilem  clamorem,  VI,  63. 

Missus  ad  prflB^entiam,  XI,  37. 

Monet  et  movet.  Suppl.  54. 

Monet  nos  apostolicee,  I,  371. 

Monet  nos  apostolicsB.  Supplem. 
117. 

Monet   nos    aposloUcsB.  Supplem. 

119. 
Monet  nos  tuse,  VII,  52. 
More  pii  patris,  XI,  221. 
Mota  jampridem,  XIII,  20. 
Mots  jamdndum,  X,  213. 
Movemur  quod  cum,  I,  51. 
Multa  et  diversa,  I,  583. 
Multas  inclinationes,  VII,  5. 
Multas  incUnaUones,  VU,  231. 
Multtt  nobia  attnlit,  U.  211. 


1179 


INDEX  EPISTOLARDM  INNOCENTII  IH. 


1180 


Multifarie  miiltitqDe,  VIII,  70. 
Mullifarie  mullisqDe,  VIII,  71. 
MDltoties  audiTimus.   Suppl.    144. 


N 


Negare  Dolnimus,  V,  62. 

NemiDi  debet,  XII,  49. 

Ne  causa  scDteuliali,  X,  14.5. 

Ne  fiaot  coDtroversioe,  H,   46. 

Ne  IfieJatur  lihertas,  I,  512. 

Ne  lites  aaiicabili,  VI,  75. 

Ne  D08  ejus  tangerct,  XI,  26. 

Ne  Dos  cjus  taDgerel,  XI,  27. 

Ne  pastoralis  provisio,  XI,  227. 

Ne  populus  Israel,  VII,  212. 

Neprsetcxtu.  X,  161. 

Ne  promotioDig.  I,  83. 

Ne  quis  de  coctero,  XI,  197. 

Ne  quis  de  cactero,  XV,  137. 

Ne  si  semcD,  III,  27. 

Ne  si  UDiversis,  I,  117. 

Ne  super  mandato,  X,  222. 

Ne  viDea  Domiiii,  XIV.  122. 

Nec  roatcr  filiorum,  XI,  80. 

Nec  tovum  debeDis,  I,  304. 

Nec  Dovum  nec,  I,  411. 

Nec  tu  Dobis,  IX,  6. 

Nec  vos  nec  aiios.  Regislr.  do  neg. 
imp.  30. 

Nihil  est  peDe,  II,  236. 

Nihil  magis  esse.  1,  467. 

Nisi  coDstaDtiam.  Registr.  de  oeg. 
imp.  95. 

Nisi  cum  pridem,  IX,  1. 

Nisi  esseDt  viri,  IX,  257. 

Nisi  Dobisdictum,  II,  27\. 

Nisi  prava  populi,  IX,  iH. 

Ni«i  prse^umptorum,  XV,  237. 

Nisi  statcDi  vestrum,  VI,  192. 

Nisi  viri  prudeutes,  I,  436. 

Nobilitatera  tuam,  IIl,  22. 

NobilitateDi  tuam,  XI,  119. 

Nobililatem  tuam,  XI,  120. 

Nobilitatem  tuam,  XI,  121. 

Nobilitat^^m  vestram,  XI,  116. 

Nobilitatem  vestram,  XI,  117. 
•  Nobilitatcm  vestram,  XI,  118. 

Nobilltati  tuae,  V,  30. 

Nobilitati  tuae,  VI,  124. 

NobiliUti  tufle,  Aail,  132. 

Nobilitati  tuse,  XV,  171. 

Nobilis  viri,  VI,  18. 

Nobis  Dcc  immerito,  1, 145. 

NoD  absque  dolore,  I,  204. 

NoD  absque  dolore.  Supn,  55. 

NoD  abque  dolore.  Suppl.  94. 

NoD  dcbet  alii.   Regislr.    de  neg. 
imp.  69. 

NoD  decet  eos,  VII,  194. 

NoDdecettauti,XII1,  188. 

NoD  duritise  uostrse,  III,  6. 

NoD  est  amicus.  Registr.   de    oeg. 
imp.  119. 

NoD  est  Dcus  iu  XV,  186. 

NoD  est  diceadus,  I,  5. 

NoD  est  iDcougruum,  IX,  137. 

NoD  est  tibi  Regist.  de    Dcg.    imp. 
iiO. 

NoD  homioum  sed    Dci,    XI,    207. 

NoD  licet  a  capite,  I,  2^. 

Non  merita  vestra,  II,  27. 

NoD  miDus  pro  illorum,  VIII,  50. 

NoD  multum.  Registr.  de  Dcg,  imp. 
57. 

NoDDisi  testimoDio,  XV,  153. 

NoD  oportet  ut.  Registr.   de  oeg. 
imp.  82. 

NoD  potest  facere,  V,  39. 

NoD  processit  ab,  V,  48. 

NoD  sioe  dolore,  VIII,  91. 

NoD  sioe  graudi,  V,  107. 

Nou  solum  zcius,  XIV,  126. 

NoD  sufQcimus  verbis,  XI,  34. 

NoD  tam  miserabilis,  VII,  171. 

Non  tam  Petro,  V,  11. 

NoQ  ut  apponeres,  IX,  5. 


Nos  igilur  veritate,  VIH,  177. 

Noslris  fuit  anribus,  I,  430. 

Nostris  fuit  anribns,  I,  421. 

Nostro  npostolatui,  X,  102. 

Nostro  Dovcris,  X,  129. 

Nova  cjuaedam  Dupcr,  XIII,  187. 

NovQricDsisEcclesiie,  XII,  15. 

Novellse  plaDtatioDCS,  IX,  148. 

Noverit  fraterDitas,  I,  288. 

Noverit  regalis,  XIV,  163. 

Noverit  regHlis.  Registr.  de  neg. 
imp.,  138. 

Noveril  sanctitas  vestra,  ITI,  17. 

Noverit  saDctitas  vestra,  XII,    109. 

Novimnsezpedire,  XI,  ^7. 

Novit  ille  qui,  VII,  42. 

Novit  ille  qui.  VIII,  88. 

Novitille  qoi,  VIII,  113. 

Novit  ille  qui,  IX,  25. 

Novit  ille  qui,  XV,  221. 

Novit  ille  qui.Registr.de  ueg.  imp. 
153. 

Novit  is  qui  Dibil,  II,  268. 

Novit  is  qui  uibil,  II,   269. 

Novit  scrntator.  Registr.  de  neg. 
imp,,  92. 

Nuutios  vestros,  II,  246. 

NuDtios  vestros,  II,  247. 

Nuutios  cl  apices,  XII,  123. 

Nuntios  et  littcras.Registr.  de  neg. 
imp.  175. 

Nuper  a  Dobis,  II,  66. 

Nuper  ad  dos,  II,  251. 

Nusquam  melius,  I,  27. 

0 

Oblata  Dobis,  VIII,  166. 

Oblata  Dobie,  XII,  60. 

Oblata  Dobis,  XII,  117. 

Oblata  Dobis,  XV,  99. 

Ohlata  Dobis,  XVI,  49. 

Oblata  Dobis,  XVI,  66. 

Oblata  Dobis,  Suppl.  71. 

Oblatae  Dobis,  XI,  100. 

Oblatee  Dobis,  XII,  81. 

0bIati8D0bi8,XV,  224. 

OccasioDc  discordiee,  XIII,  122. 

Occurrere  debel,  X,  78. 

Occurrere  debet,  V,  67. 

OfQcii  DOBlri.  1,  132. 

OfQcii  Dostri,  I,  373. 

Offtcii  Dostri,V,  130. 

Offtcii  Dostri.  Snppl.  12. 

Offlcii  Dostri.  Suppl.  130. 

Offlcii  Dostri.  Suppl,  220. 

Offlcii  tui,  XI,  262. 

Officio  Dostro,  I,  49. 

Officium  creditflB.  II,  216. 

Officium  ezigit,  V,  3. 

OiticiumiDJuoct®,  1,305. 

Olim  ad  iDstaDtiam,  11.  148. 

Olim  ad  iDstaotiam,  XVI,  169. 

Olim  ad  pctioDcm,  XIV,  115. 

Olim  ad  petitionem,  XIV,  116. 

Olim  ad  petitioDcm,  XIV,  117. 

Olim  ad  petitiooem,  XIV,  118. 

Olim  boDoe  memorise,  XI,  96. 

Ollm  boDce  memorifle,  XI,  97. 

Olim  boDse  memoriae,  XI,  98. 

Olim  causse  quae,  XIII,  96. 

Olim  causam  quas,  XV,  229. 

Olim  coram  dilecto,  XII,  147. 

Olimcum  ageretur,  XVI,  Appen- 
dix  7. 

Olim  dilecti  fllii,  XIII,  13. 

Olim  dilectus  lilius,  VI,  47. 

Oiim  dilectus  fllius,  XIII,  46. 

Olim  dilectus  flliue,  XIV,  14. 

Olim  ez  litteris,  XV,  6. 

Oiim  ez  parte,  IX,  53. 

Olim  ezposita  nobis,  X,  126. 

Olim  fuistis,  X,  87. 

Olim  iu  dilecti,  XIV,   13. 

Olim  in  prseseDtia,  VIII,  47. 

Olira  inler  procuratores,  VIII,  202. 

Olim  inter  procnratoret,  XI,  Ap- 
pend.  4. 


Olim  inter  te  rappl.  53. 
OlimJ.  dccella.  VI,  217. 
Olim  nobis  per  tuas.  XU,  138. 
Olim  nobia  regalis,  VJI,  58. 
Olim  per  Utteras,  XI,  184. 
Olim  per  litteras,  XII,  139. 
Olim  pisB  recordailonis,  VI,  77. 
Olim  primo  vobis,  VI,  97. 
Olim  pro  B.  V,  142. 
Olim  prodilecto.  VII,  193. 
Olim  si  bene,  V,  154. 
Olim  si  bene.  Regiatr.  de  neg.imp. 
111. 
Olim  venerabili,  IX,  184. 
Olim  venerabili,  XV,  69. 
Olim  venerabilibns,  XVI,  137. 
Olim  veDcrabilis,  X,  74. 
Olim  vobis  dedisse,  I,  239. 
Omoe  gaudium,  XV,  233. 
OmDipotentl  Deo,  III,  29. 
Omnipotenti  Deo,  XI,  232. 


Paci  et  tranauillitali.  I,  431. 

Pastoralis  officii,  I,  S^. 

Pastoralis  offlcii,  V,  41. 

Pastoralis  officii,  VH,  169. 

Pateroitati  vestrse,  XI,   180. 

Pateruitatis  vestrffi,  V,  43. 

PaterDitatis  vestrs,  V,  47. 

Pateroitatis  vestrae,  VI,  100. 

Paucis  diebus,  I,  359. 

Pauperibus  clericis,  XVI,  59.  ^ 

Per  alias  litteras,  I,  93. 

Per  alias  Htteras,  I,  177. 

Per  apostolicas  liiteras,  II,  258. 

Per  has  patentet,  XVI,  76. 

Per  hoc  scriptum,  V,  86. 

Per  inquisitionem,  VIII,  116. 

Per  litteras  dilectorom,  VI,  123. 

Per  literas  quas,  XIV,  76. 

Per  litteras  venerabilis,  XIII,  43. 

Per  litteras  vestras,  VII,  24. 

Per  htteras,  vestras,  XIV,  97. 

Per  nostras  postulasti,  I,  264. 

Per  nostras  vobit,  IX,  87. 

Per  originales  litterae,  XI,  150. 

Per  prudenti8simo8,  11,  210. 

Per  Buas  nobis,  X,  33. 

Per  tuas  nobis,  I,  322. 

Per  tuas  nobis,  V,  8. 

Pertuas  nobis,  V,  113. 

Per  tuas  nobis,  V,  157. 

Per  tuas  nobis,  VI,  2. 

Per  tuae  nobis,  VI,  118. 

Per  tuas  nobis,  VI,  244. 

Per  tuas  nobis,  VII,  107. 

Per  tuas  nobis,  VII,  207. 

Per  tuas  nobis,  Vill,  18. 

Per  tuas  nobis,  VIII,  162.     ^ 

Per  tuas  nobis,  IX,  43. 

Per  tuas  nobis,  IX,  125. 

Per  tuas  nobis,  IX,  197. 

Per  tuas  nobis,  X,  81. 

Per  tuas  nobis,  X,  146. 

Pertuas  nobis,  XII,  34. 

Per  tnas  nobis,  XIII,  181. 

Per  tnas  nobis,  XV,  139. 

Per  tuas  nobis,  XVI,  10. 

Per  tuat  nobis,  XVI,  93. 

Per  iuas  nobis.  Regittr.  de  oeg. 
imp.  165. 

Per  venerabilem,  V,  128. 

Per  vestras  nobis,  IX,  18. 

Per  vesiras  nobis,  IX,  144. 

Per  vesiras  nobis,  IX,  176. 

Per  Yestras  nobis,  XIII,  193. 

Perculerat  siquidem,  IX,  218. 

Perfldiam  arcniepiecopi.  Regittr.  de 
neg.  imp.  83. 

Perlatus  est  clainor.  Soppl.  141. 

Persecutionis  olim,  I,  413. 

Personas  et  monatteriain.  Snppl. 
180. 

Pcrsonae  veetrae.  Snppl.  184. 

Pervenitad  «odieiitiaiii,   II,   If4. 

Perfenit  «d  tadientlaia,  Q,  07« 


1181 

PcteniibDS  Tobis,  Vni,  159. 

Petiistit  per  sedem,  XV,  162. 

Petri  diaconi,  I,  297. 

PetruB  diaconuB,  I,  323. 

Pia  Patrum,  I,  172. 

Pia  Patrum,  I,  183. 

PiflB  matris  offlcium,  XII,  38. 

PiaB  postulatio,  I,  166. 

Pi»  postulatio,  I,  28^. 

Pis  postulatio,  11,  74. 

Pis  postulatio,  II,  98. 

Pin  podtulatio,  II,  100. 

Pis  poetulalio,  IX,  242. 

Piffi  pofttulatio,  X,  27. 

Pin  postulatio,  XI,  111. 

Pi»  pofttulatio,  XIV,  136. 

Pin  postulatio,  XV,  32. 

Piffi  postulatio.  Suppl.  105. 

Pin  postulatio.  Suppl.  163. 

Pinm  et  sanctum,  XVf,  29. 

Pium  et  sanctum,  XVI,  31. 

Pium  et  sanctum,  XVI,  36, 

Pium  Yidetur,  V,  64. 

Pietas  quffi  promissionem,  IX,  117. 

Placnit  beatitndini,  IX,  93. 

Placnit  vencrabili,  Xlll,  10. 

Plenam  gerentes,  XI,  86. 

Plenam  gerentes.  Registr.  de  neg. 
Imp.  183. 

Plenitudinem  poteBtatis,  I,  89. 

Plernmque  contingit,  I,  116. 

Piernmque  contiogit,  XI,  875. 

Plorans  ploravit,  l,  302. 

Policastrensi  ecclesiffi,  XIV,  81. 

Porrecta  nobia,  VII,  217. 

Porrecta  nobis,  XI,  35. 

Porrecto  nobit,  Soppl.  3. 

Porrectum  nobis,  I,  524. 
Potsedsiones  ad  mensam,  I,  106. 
Postulaote  quondam,  Suppl.  216. 

Postulasti  per  sedem,  X,  61, 

Postulasti  per  sedem,  XI,  258. 

Postolaiti  per  eedem,  XV,  118. 

Postnlasti  per  tedem,  XVI,  26. 

Postulasti  per  sedem*  XVI,  165. 

Postulastis  a  nobis,  XI,  198. 
Postulastis  nuper,  II,  12. 
Postulaatis  per  eedem,  XIV,  140. 
Postulavit  a  nobis,  II,  233. 
Postulavit  a  nobis,  IX,  178. 
Poatulatum  fuit,  I,  327. 
Postolationi  quam,  VII,  159. 
Poat  cessionem  dilecti,  IX,  164. 
Post  Deum  cfui  e8t,«V,  45. 
Post  dies  aliqnot,  l,  535. 
Po8t  dintinffi,  Ili,  13. 
Post  electionem,  V,  54. 
Post  electionem,  V,  55. 
PoBt  miserabile,  T,  336. 
PoBt  obitum,  V,  70. 
PoBt  obitom,  VI,  200. 
PoBt  obitnm,  VI II,  36. 
PoBt  obitum,  VIII,  37. 
Po8t  obitum,  VIII,  38. 
Po8t  obitom,  Vill,  39. 
Po8t  obitum,  vm,  40. 
Post  translationem,  XI,  249. 
PoBtqnam  absolutioniB,  Regiatr.  de 
neg.  imp.  143. 
Postqoam  AdnlpbuB,  XI,  88. 
PoBtquam  cum  exercitu,  XII,  106. 
PoBtqnam  dextera,  VII,  204. 
Po8tqoam,vocante  Dominn«IX,  119. 
PoteitatiB  apostolicffi,  I,  495. 
PotestatiB  apovtoiicffi,  I,  496. 
PrffideceBsorum  ooBtrornm,  VI,  18. 
Prffidictarnm  ecclesiarnm,  III,  1. 
PrffirogatiTa  dilectioniB,    VUI,  19. 
PrffiBentata  nobiB,  XIV,  13. 
PrffiBentata  nobis.  Snppl.  214. 
Prffisentium  tibi,  VIII.  172. 
PrsBentinm  tibi,  IX,  216. 
PrffiBentinm  vobis,  V,  87. 
PrffiBentinm  vobiB,  VIII,  206. 
PrffiBeotinm  vobiB,  XI,  6. 
PrffiBentinm  Yobis,  XII,  130. 
PrffiBentium  vobii,  XIV,  35. 
Prttientinm  vobif»  XV,  176. 


JUXTA  LITTBRAM  INITIALBM. 


1I8S 


PrffiBidinm  favorlB,  XVI,  0. 
Prffi8umptuo9nm,  V,  146. 
Prffiter  oebitum,  I,  58. 
Prffiter  geoerale,  I,  561. 
Prnter  generale^  I,  564. 
Precea  dilecti,  XII,  16. 
PreceB  dilecti,  XUI,  25. 
PrecibuB  dilectomm.  Suppl.  111. 
Pridem  eo  builn.  Suppl.  234. 
Prior  et  canonici,  IX,  80. 
PriuBquam  ad  noB.Registr.  de  neg. 
imp.  161. 
Pro  dilecto  filio,  II,  51. 
Pro  dilecto  filio.  Suppl.  170. 
Pro  hiB  et  no8,  I,  339. 
Pro  qoffistionibuB,  II,  214. 
Probata  in  miiUiB,  II,  161. 
Procuratoribus  venerabiliB,  XI,  77. 
Profectorns  ad,  XII,  131. 
PropoBita  nobis,  II,  11. 
PropoBlta  nobiB.  Suppl.  80. 
PropoBitum  cst  nobis,  I,  53. 
PropoBuisti  dudnm,  XIII,  201. 
PropOBuisti  nobiB,  VI,  22. 
PropoBuiBti  nobiB,  X,  75. 
PropoBuiBti  nobiB,  XI,  216. 
ProposuiBti  uoMb,  XI,  247. 
PropoBuirti  nobiB,  XV,  50. 
PropoBOiBti  nobis,  XV,  46. 
PropOBuit  coram,  VIII,  96. 
PropoBuit  dudum,  Xlil,  202. 
PropoBuit  nobiB,  I,  127. 
PropoBuit  nobis,  VII,  151. 
Protector  in  se,  XV,  183. 
Providendum  eet,  Vlll,  127. 
Providere  rectorem,  VIII,  142. 
Providi  paBtoriB,  VIII,  51. 
PrudentibuB  virginibuB,  1,  548. 
PrudentibuB  virginibuB,  II,  108. 
PrudentibuB  virginibus,  VI,  213. 
PrudentibuB  virginibuB,  IX,  106. 
PrudentibuB  virginibuB,  X,  6. 
PrndentiboB  virginibus,  X,  59. 
PmdentibuB  virginibus,  X,  106. 
PrndentibuB  virginibuB,  XV,  79. 

Q 

Oualiter  archieplBcopus,  V,  17. 

Qoaliter  circa,  Vll,  208. 

Qualiter  et  quando,  VIII,  200. 

Qualiter  et  quantnm,  IX,  35. 

Qualiter  et  quantnm,  IX,  36. 

Qualiter  et  quuntum,  IX,  37. 

Qualiter  in  causa,  VI,  13. 

Oualiter  juramentnm.  Registr.  de 
neg.  imp.  126. 

Oualiter  partibns,  V,  90. 

Qualiter  post  interfectionem,  XI, 
33. 

Qualiter  post  obitum,  II,  185. 

Qualiter  Bit  et,  VI,  66. 

Qualiter  Buper  facto,  X,  41. 

Qualiter  veteres,  II,  134. 

Quam  deteBlabile.  RegiBtr.  de  neg. 
imjp.  125. 

Quam  exsecrabile,  VI,  51. 

Quam  gravi  pceoffi,  III,  37. 

Quam  graviter  et,  XVI,  142. 

Quam  graviter  nobilis,  VIII,  124. 

Qoam  landabild,  XVI,  180. 

Quam  magnum  sit,  11,213. 

Quam  perniciosum,  I,  399. 

Quam  Bincemm,  XVI,  33. 

Quam  Bit  grave,  I,  143. 

Quam  Bit  necesBarinm,  XI,  30. 

Quam  Bit  necesBarinm,  XI,  81. 

QuamviB  ab  abolendam,  I,  261. 

auamviB  de  facili,  X,  185. 
namvis  eecleBiarum,  XI,  172. 
QnamviB  inanla,  I,  320. 
QuamviB  insnla,  I,  821. 
Quamvia  universa,  1, 137. 
QuamviB  univerBiB,  VIII,  167. 

Suanqnam  virtUB,  X,  159. 
uanta  debeat.  Registr.  de  neg. 
Imp.  2. 
Qntnta  fecerlt  nobU,  VI,  Sli. 


Quanta  mibi  feeerit,  VT,  210. 

Quanta  nunc  necesMtaB,  XV,  15. 

Quanta  sit  circa,  I,  13. 

Quanta  sit  obedientiffi.  Regietr.  de 
neg.  imp.  104. 

Quaotffi  dlgnitatis,  XV,  18. 

Quantffi  jucunditatis,  IX,  249. 

Quaotffi  prffisumptioniB,  I,  24. 

Quantffi  prudentiffi,  V,  63. 

Quantam  venerabilie.  Registr.  de 
neg.  imp.  70. 

Quanto  ampIiuB,  1«  463. 

Quaoto  ampIiuB,  XIV,  142. 

Quanto  Antiochena,  XV,  207. 

Quaoto  Anliocheoam,  I,  505. 

Quanto  charissimum.  Suppl.  29. 

Quanto  CorbeienBem,  XI,  74. 

Quanto  Corbeiensem,  XI,  75. 

Quanto  creatori,  I,  135. 

Quanto  de  beoignitate,  II,  212. 

Quanto  de  fervore,  VI,  31. 

Qoaoto  devotio,  I,  80. 

Quanto  devotius,  XV,  57. 

Quanto  dilectam,  XI,  152. 

Quanlo  dilectus,  Xil,  74. 

Quaoto  diligentiuB,  XV,  58. 

Qusnto  excellentios,  I,  61. 

Quanto  ex  diBBensionibus,  XV,210. 

Quanto  ferventius,  X,  209. 

Quanto  gravioribus,  1,  300. 

Quaoto  major.  Registr.  de  neg. 
imn.  50. 

Quanto  majori,  111,  9. 

Quaoto  maiorem.  VI,  94. 

Quanto  melior  e»t.  Suppl.  190. 

Quanto  modernlB,  I,  79. 

Quanto  Montispessulani,  XII,  178. 

Quanto  nobilis.  Suppl.  26. 

Qnanlo  novella,  Xll,  26. 

Quanto  pereonam,  I,  111. 

Quanto  personam,  I,  335. 

Quanto  personam,  II.  28. 

Quanto  personam,  VI,  191. 

Quaoto  personas,  XI,  245. 

Quanto  per   professionem,   I,  212. 

Qoanto  populus,  II,  234. 

Quanto  recentio,  I,  463. 

8uanto  reliRiosi,  X,  2. 
uanto  Sardinia,  VI,  29. 

Quanlo  Bpecialios,  XII,  157. 

Quanto  apecialiuB,  XIII,  91. 

Qnanto  specialios,  XVI,  82. 

Quanto  te  magis,  II,  50. 

Quanto  venerabilem,  XI,  93. 

Qoanto  venerabilem,  XI,  94. 

Quanto  venerabilem,  XI,  95. 

Quantum  apostolicn,  II,  280. 

Qoantum  apostolicffi,  VI,  54. 

Qnaotum  auxilii.  RegiBtr.  de  neg. 
imp.  191. 

Quantumcelsitudinl,  XI,  223. 

Quantumcunqoe  charissimum,  V,49 

Quaotumcunqne  sit,  XII,  118. 

Quantumcunque  sit,  XII,  119. 

Quantumcunque  sit,  XII,  120. 

Quantnmcunque  sit,  XII,  121. 

Quantum  Deo  debeas.  Registr.  do 
neg.  imp.  65. 

Quantum  dilectUB,  IX,  190. 

Quantum  dilectuB,  V,  131. 

Quantum  et  quandiu,  XIII,  107. 

Quantum  expediat,  XV,  208. 

Quaotnm  expediat,  XV,  209. 

Quantum  ex  imperii.  RegiBtr.  de 
neg.  imp.  81. 

Quantum  fuerit,  IX,  181. 

Qnantum  gratiffi.  RegiBtr.  de  neg. 
impr.  34. 

Quantum  hoooris,  II,  159. 

Quantum  honoris,  II,  160. 

Quantnm  honoris.  Registr.  de  neg. 
impr.  131. 

Quantum  nos  et,  V,  60. 

Quantnm  sit  in  inobedientiffi,XVI, 
163. 

Quantum  tibi  et,  VIII,  138. 

Qnantnm  tuffi.Registr.  deneg.imp. 
1S9. 


1183 


INDEX  EPISTOL/IRDM  INNOGENTII  III 


1184 


QuaDtam  TeDerebili.Registr.de  oeg. 
imp.  71. 
QuaDtus  iD  persona,  11«  115. 
Qaapropter  dilecti,  Sappl.  82. 
Qaarto  decimo  die,  XYI,  89. 
Quasi  ex  adipe,  VIl,  45. 
laasi  Don  saffeciMeDt,  XI,  110. 
|a»  ad  ampliaadum,  1,  254. 
Jue  ad  decorem,  Suppl.  6i. 
QuiB  ad  ecclesiarum,  II,  291. 

8a8B  ad  pacem  principum,  V,  110. 
uffi  auctoritate  Dcstra,  II,  25. 
Quffi  iD  derogatioDem,  II,  115. 
QuiB  in  ecclesiarum,  II,  7. 
Qu8B  ia  favorem,  I,  197. 
Qus  ia  moDasterio,  I,  105. 

8aiB  pro  religioaorum,  I,  66. 
os  8ub  habitu.  Suppl.  61. 
Qufle§tioDem  prioratUB,  I,  545. 

Siiemadmodum  si  Tir,  X,  114. 
aemadmodum  vultiB.  Regintr.  de 
neg.  imp.  185. 
Qaereia  veaerabilif,  I,  209. 
Querela  veoerabiliB.  Sappl.  47. 
Querelam  dilecti,  IX,  13S. 
Qaerelam  dilecti,  XIV,  105. 
Qaerelam  dilectoram,  XI,  60. 
Querelam  dileclorum.  Suppl.  59. 
Qaerelam  dilectoram,  Suppl.  219. 
Qaerelam  ez  parte,  VIII,  128. 
Qaerelam  Dobiiis,  XVi,  Appead.  8. 
Querelam  quam  dilectus,  YIII,  86. 
Querelam  veoerabilis,  I,  225. 
Querelam  yeoerabilie,  II,  146. 
Querelam  Yeoerabiiir,  V,  77. 
Qaerelam  veDerabilis,  XII,  97. 
Qaerelam  ▼eoerabiliB,  XIII,  117. 
Querelam  venerabilis,  XIII,  163. 
Qaerelarum  diversitae,  V,  59. 
Qai  geoeralem  gerit,  VIII,  185. 
Oui  mooitis  acqaiescere,  I,  121. 

|ai  operatus  est,  II,  24. 

]ai  teoemur  jurgiie,  VI,  5. 
Quia  circa  mmima,  XVI,  118. 
Qaia  daotur  gratie,  VIII,  21. 
Qaia  divereitatem,  II,  60. 
Qaia  libers.  Registr.  de  oeg.  imp. 
122. 
Qaia  major  duoc,  XVI,  28. 

SaiaDobis  iobeato,  V,  119. 
uia  non  mioor  est,  VII,  164. 
~|ttia  noDDuUffi,  VII,  167. 

|aia  DODDanquam,  XV,  239. 

|aia  omoe  caput,  VII,  75. 

juia  omoe  regoum,  VII,  35. 
v|nia  per  tusB,  V,  127. 
Quia  pietas,  I,  530. 
Quia  propter  fervorem,  XI,  131. 
Quia  qui  ambulat,  V,  109. 

8uia  Bsculo  seoesceDte,  VIIT,  52. 
uia  Bfficulo  seoeBcente,  VIII,  I9i. 
8uia  te  sicut,  XIII,  53. 
aia  te  taoquam,  I,  251. 
-  Quia  veremur  vos,  VI,  230. 
Quidam  derici,  I,  469. 
Quidam  violeoti,  IX,  7. 
Quidam  violeoti,  IX,  8. 
Quid  ad  coosultatiooem,  I,  543. 

8aid  charisB.mo  io,  VI,  166. 
uid  per  oovalis,  X,  110. 

Quid  scribamas,  II,  215. 

Qaid  tuis  meritis,  VI,  167. 

Qaid  Tobis  super,  VIII,  84. 

Quiotavaliis  vicariue,  VI,  219. 

Quocirca  uuiversilati,  I,  42. 

Quod  ad  tuUeodum,  VII,  106. 

Qaod  chariBsimo.  Registr.  de  aeg. 
imp.  163. 

Quod  cierici.  Snppl.  136. 

Quod  CoioDia  sedis.  Registr.de  oeg. 
Imp.  130. 

Qood  cootra  Deum,  I,  367. 

Qnod  die  ^c  oocte,  V^  46. 

Quod  futura  siot,  II,  221. 

Quod  iroperaote  Oomioo,  VI,  209. 

Quod  Id  dubiifl,  I,  381. 

Quod  io  his  qu«,  VIII,  81. 

Qood  in  obtcqoio,  I,  563. 


Qttod  iDBuIa  Sardioie,  VII,  109. 
Quod  iriter  curas,  VIII,  133. 

8uod  iuxta  verbum,  XVIl,  108. 
uod  legimuB  in  II,  99. 
Buod  uon  immemor,  XI,  2. 
uod  ortbodoxffi  fidei.  XIII,  65. 

Quod  petitiones.  XIV,  57. 

Quod  pietatem,  VI,  198. 

Quod  prima  primi,  1, 565. 

Quod  promotio.  Registr.  ad  neg. 
imp.  49. 

Quod  provocata,  X,  214. 

Quod  quereotibuB,  X,  67. 

Qnod  Bedem  apostolicam,  II,  77. 

Quod  sedem  apoBtolicam,  11,   284. 

Quod  sicut  ex  litteris,  V,  83. 

Quod  super  bie,  II,  261. 

Quod  tibi  apostolics,  I,  574. 

Quod  vobiB  apostoli  ffi,  VI,  93« 

Quod  vobi9  BubtrabimuB,  VI,  89. 

Quooiam  de  regia,  1, 580. 

Quooiam  de  voluotate,  VIII,   170. 

Quooiam  de  diligeotibuB.    Regittr. 
de  oeg.  imp.  96. 

Quoniam  eaunffi,  II,  244. 

Quooiam  Ecclesia,  VI,  189. 

Qoooiam  elegistlB,  VII,  83. 

Quooiam  ex  commiiso,  XV,  111. 

Quooiam  ex  iojuocto,  1,  276. 

Quooiam  frequenter,  XI,  266. 

Quooiam  illius  locum,  X,  127. 

Quoniam  impunitaB,  VI,  17. 

Quoniam  ioaigoum  eet,  1, 462. 

Quoniam  in  Poloniffi,  IX,  223. 

Quoniam  juxta  canonicaa,  X,    177. 

Quoniam  juxtasententiam,  XII,  83. 

Quoniam  juxta  Bententiam,   XVI, 
124. 

Quoniam  Marcualdus,  VU,  130. 

Quoniam  nimis,  VII,  31. 

Quoniam  nimis,  XVI,  122. 

Qttouiam  non  igooraB,  IX,  238. 

Qooniam  per  admioiBtrationem^XII, 
46. 

Quoniam  per  adminiBtrationem,XII, 
51. 

Quoniam  propter,  IX,  99. 

Quoniam  universaliB,  XII,  101. 

Suoties  a  filiis,  VII,  221. 
uoties  a  nobis,  II,  53. 
Qooties  a  nobis,  II,  296. 
Quoties  a  nobie,  VI,  135. 

SuotieB  a  nobis,  VII,  59. 
uoties  a  nobis,  XI,  278. 
Suotiesa  nobiB,  XIII,  81. 
uoties  a  nobiB,  XIV,  6. 
QuotieB  a  nobis,  XIV,  62. 
QuotieB  a  nobis,  XV,  16. 
Quoties  a  nobiB,  XV,  231. 
QuotieB  a  nobie.  Suppl.  17. 
Qooties  a  nobis.  Suppl.  70. 
Quoties  iliud  a  nobis,  XI,  193. 
Quoties  iUud  a  nobis.  Suppl.   131. 
Quoties  illud  a  nobis.  Suppl.  242. 
Quoties  illud  a  nobis.  Suppl.  244. 
Quoties  per  snggettionem,  XIV,  55. 
Quoties  postulatur,  XV.  120. 
Qooties  pro  communi,  Xli,  180. 
Qttotiet  le  moniti^  IX,  96. 

R 

RanantiuB  de  Glera,  X,  223. 

RecepimuB  litteras,  V,  4. 

RecepimuB  litteraf,  V,  120. 

RecepimuB  litteras,  VI,  165. 

RecepimuB  litteras,  VI,  229. 

Recepimus  litteras,  IX,  195. 

Recepimus  litteras,  X,  203. 

Recepimus  litterat,  XI,  32. 

RecepimuB  litteraSf  XIV,  147. 

RecepimuB  litteraB,  XIV,  148. 

RecepimuB  litteraB,  XIV,  155. 

RecepimuB  litteras,  XVI,  158. 

Recepimns  litteras.  Registr.  de  neg. 
imjp.  64. 

Reeepimus  litteras.  Regittr.  de 
neg.  imp.  84. 


ReciplmnBlitt6rat.Regi8tr.de  neg. 
imp.  1  »6. 

Recepimus  iitteras.Regi8tr.  de  neg. 
imp.  174. 
RecepimuB  nuntios,  VII,  135. 

Recipiendi  appellatione,  I,  52. 

Reeeptis  a  vobis,  IX,  201. 

ReceptiB  et  intellectis,  XIV,  84. 

Receptis  litteris,  VI,  143. 

Receptis  litteris,  VI,  144. 

Receptis  litteris,  XVI,  141. 

Receptis  tam  delictorum,  I,  374. 

Recogitantes  in,  VI,  152. 

Rediens  de  partibus,  I,  461. 

Referente  dilecto,  1,249. 

Referente  dilecto.  II,  56. 

Referente  venerabili,  II,  196. 

Regalis  magnificentie,  VI,  7. 

Regiffi  celsitudinis,  Vil,  129. 

Regiffi  magnitudinift  V,  IC^. 

Regiffi  serenitatis,  V,  44. 

Regularem  vitam,  IX,  67. 

Regularem  vitam.  Suppl.  108. 

Relatione  illostrium.  XVI,  168. 

Relatum  est  nobis,  IX,  11. 

Religionis  intuitn,  XV,  ISl. 

Religionis  monasticffi,  VII,  185. 

Religiosa  fldes,  XI.  229. 

Religiosam  viiam,  I,  97. 

Religiosam  vitam,  I,  425. 

Religiosam  Titam,  1, 547. 

Reli^osam  vitam,  I,    551. 

Religiosam  vitam,  II,  3. 

Religiosam  vitam,  II,  19. 

Religiosam  vitam,  II,  81. 

Religiosam  vitam,  II,  69. 

Religiosam  vitam,  II,  274. 

Religiosam  vitam,  V,  9. 

Religiosam  vitam,  VI,  180. 

Religiosam  vitam,  VII,  184. 

Beligiosam  vitam,  Vin,  32. 

Religiosam  vitam,  X,  192. 

Religiosam  vitam,  XI,  145. 

Religiosam  vitam,  XI,  200. 

Religiosam  vitam,  XII,  166. 

Religiosam  vitam,  XIII,  51. 

ReligioBam  vitam,  Suppl.  2. 

Religiosam  vitam.  Suppl.  4. 

Religiosam  vitam.  Suppl.  19. 

ReligioBam  vitam.  Sttppl.  42. 

Religiosam  vitam.  Suppl.  79. 

ReligiOBam  vitam.  Suppl.  86. 

Religiosam  vitam.  Suppl.  92. 

Religiosam  vitiftn.  Suppl.  124. 

Religiosam  vitam.  Suppl.  ISS. 

Religiosis  desideriis,  aVI,  146. 

Religiosis  votis,  I,  150. 

Rem  crudelem  audivimus,  XI,   29. 

Reprobata  Dei,  I,  354. 

Requisisti  de  hi»,  XII,  58. 

Requisivit  a  nobis,  XII,  143. 

Respexit  Dominus,  II,  266. 

Responso  nostro,  XI,  267. 

Retulit  nobis  dilectus,  VIII,  28. 

Reverendo  in  Christo,  II,  252. 

Rez  noster  potentistimat,     XTV, 
88. 

Rex  regnm,  I,  11. 

Rez  regum,  VII«  1. 

Rex  regnm,  VII,  2. 

Rez  regum,  XVi,  131. 

Rigorem  mantnetadine,  XV,    113. 

Rogamut  insaper,  I,  12. 


Sacra  docente  Scriptnrt,  I,  3S6. 
Sacrosanota  Romana,  I,  198. 
SacroBoncta  Romaoa,  I,  426. 
Sacrosancta  Romana,  I,  534. 
Sacrosancta  Romana,  f,  570. 
Saeropancta  Romana,  II,  2i. 
Sacrosancta  Romana,  IL  67. 
Sacrosancta  Romana,  II,  157. 
Sacropancta  Romana,  IL  29t. 
Sacrosancta  Romana,  ni^  87. 
Sacrotaneta  Romuia,IZ,  St9. 
SacrotanttURooiMUuZy  Itt. 


1185 

SaeroMiicU  Romana,  X.  168. 
SacroMoeU  RomaDa,  Xl«  113. 
SaerosaDeU  Romaoa,  XI,  201. 
SacroaaacU  Romaoa,  XI,  250. 
SacrosaDcU  Romaoa,  XII,  31. 
SacrosancU  Romaoa,  XII,  i41. 
SacrosaacU  Romaoa,  XIII,  5. 
SacroaaneU  Romaaa,  XIII,  84. 
SacroMDcU  Romaaa,  XIII,  95. 
SactotaacU  Romana,  XIII,  133. 
SacrosaocU  Romaca,  XVI,  176. 
SacrosaneU  Romana.  Soppl.  23. 
SacroMOcU  Romana.  Suppl.  140. 
SacrosancU  Romaua.  Suppl.  158. 
SacrosancU  Romana.  Suppl.  229. 
Saluliferum  tuflB,  1,  398. 
SancU  Romana,  H,  297. 
SaucUm  Dei  Ecciesiam,  XIII,  107. 
SanctsB  paternitati  ▼e8tr«,XVI,  78. 
Sauctitatem  Yestram,  XII,  105. 
Sane  quia  sicut,  1,  91. 
Satis  hactenut,  I,  560. 
SflBpe  contingit,  11,  106. 
Sepe  contingit,  XV,  238. 
Saepe  nobis  ac  saepios,  VIII,  29. 
Sflepe  per  nostras,  X,  122. 
Scieotes  lerenitatem,  V,  18. 
Scicutia  litteralis,  IX,  266. 
ScientiflB  donnm,  XV,  177. 
Scribimus  chariesimo,  XUI,  191. 
ScripsimuB  chahssimo.  I,  347. 
Scripta  Moyses,  VII,  309. 
Scriptnm  a  tua,  II,  208. 
Scriptum  est  iu,  XV,  156. 
Scriptnm  est  qnod,  VI,  6i. 
Scrutator  rennm.  Registr.  de   neg. 
imp.  79. 
Si  ab  agro  Dominico,  VII,  112. 
Si  ad  actus  tuos,  T,  407. 
Si  ad  Deum,  IX,  152. 

Si  ad  eiciUndos,  I,  404. 

Si  ad  ovile,  III,  7. 

Si  ad  remotds,  Vin.  103. 

Si  adyersus  vos,  VIII,  85. 

Si  aliquaodo,  VI.  130. 

Si  aUquaudo,  Vll,  224. 

Si  atteuderes,  VI,  170. 

Si  carnale  coujugium,  XV,  206. 

Si  cflBci  et  claudi,  XV,  146. 

Si  charissimflB,  I,  412. 

Si  charisttimo,  X,  160. 

Si  chariisimns,  XI,  224. 

Si  circumApecUus,  XV,  97. 

Si  commode  posset.Registr.  de  neg. 
imp.  194. 

Si  coosueU  Umeritaa,  X,  180. 

Si  creditas  tibi,  I,  18. 

Si  cuiquam  ex  vobis,  IX,  220. 

Si  debita  soUicitudine,  II,  195. 

Si  Deus  scientiarum,  XI,  lO. 

Si  de  proTisioue,  IX,  182. 

Si  de  provisiooe,  IX,  183. 

Si  diliKenter,  1.557. 

Si  diiigenter,  V,  139. 

Si  diligenter,  VI,  1.74. 

8i  diligenter,  VIII,  55. 

Si  diligeoUr,  X,  86. 

Si  diligeuter,  XI,  89. 

Si  diiigenti  mediUtioue,  IX,  63. 

Si  diligenti  meditatione,  XVI,  6- 

Si  eam  qu8B  apud.  I,  418. 

Si  eorum  petiiionibus,  I,  478. 

Si  eorum  petitionibns,  I,  479. 

Si  esigeote  diei,  VI,  159. 

Si  eximia  facU.   Registr.  de  neg 
imp.  134. 

Si  filii  esUs,  VIII,  83. 

Si  gratiam  quoim.  RegiFtr.  de  neg 
imp.  <5. 

Si  gratis  factam,  I,  144. 

Si  humilitoti?,  XV,  50. 

Si  iudex  qui,  VII.  168. 

Si  ludicaret  Domious,  Vll,  41. 

Si  lusta  fllii.  Suppl.,  74. 

Si  juxta  prflBceptum,  VIII,  160. 

Si  juxta  tuorum,  VI,  340. 

8i  licuisset  nobis,  V,  71. 

Si  Magdeburgeniii,  VIU,  77. 


JUXTA  LITTERAH  INITIALEM. 


81  mamoriUr,  IX,  219. 
8i  multitndinem,  II,  168. 
Si  natnram  et,  V,  84. 
Si  nec  divinam,  X,  141. 
Si  nez  timplex.  Registr.  de  neg. 
imp.  35. 
Di  notasses,  VI,  81. 
Si  olim  in  ▼eteri,  XI,  124. 
Si  parietem  cordis,  a,  69. 
Si  preces  apostolicas,  XII,  113. 
Si  quam  suaTe  sit,  XI,  67. 
Si  quaudo  a  fratribos,  I,  133. 
Si  quantum  in  multis,  IX,  20. 
Si  quflBcuuque  super,  IX,  236. 
Si  quemadmodum,  XII,  67. 
Si  quemadmodnm,  XII,  68. 
Si  Solemniacensis,  IX,  267. 
Si  sua  quique  jura.  i,  56. 
Si  sub  potenti,  V,  26. 
Si  super  commisso,  I,  483. 
Si  U  diligenUr,  XIV,  8. 
Si  te  servum,  XII,  96. 
Si  U  seryum,  XIII,  115. 
Si  lerra  illa,  XiV,  72. 
Si  tua  fraternitas,  XIII,  18. 
Si  tna  regali»,  XI,  28. 
Si  utile  ac  sincerum,  XVI,  70. 
Si  utiie  ac  sincerum,  XVI,  71. 
Si  ▼enerabilis  frater,  XIII,  19. 
Si  vere  vos  pcBuitet,  VI,  lOi. 
Si  Teri  ChristiauflB,  I,  200. 
Si  viros  scieniia,  IX,  123. 
Si  apostolica  sedes,  I,  350. 
Sic  neryo  eoclesiasticflB,  XIV,  63. 
Sic  nerTo  ecclesiasticfle.  XV,  100. 

Sic  nobis  ▼estns,  II.  -48. 

Sic  nos  de  singularum,  II,  52. 

Sic  sibi  spiritualis.  VII,  54. 

Sicut  dilecti  fllii,  II.  131. 

Sicut  dilecU  fllii,  VI,  193. 

Sicut  dilectus  filius,  XIV,  128. 

Sicut  dilectut  filius,  XIV,  153. 

Sicut  dilectus  filiuB,  XV,  9. 

Sicut  dilectus  filius.  Suppl.,  98. 

Sicut  Dominus.  VIII,  20. 

Sicut  ea  qusB,  I,  240. 

Sicut  ea  quflB,  I,  245. 

Sicut  ea  qusB,  XII,  140. 

Sicut  ea  qusB,  XV,  31. 

Sicut  ecclesiarum,  II,  142. 

Sicut  ecclesiiasticfle,  II,  191. 

Sicnt  ecclesiasticflB.  Suppl.,  25. 

Sicut  exbibiU  nobis,  XI V,  151. 

Sicut  expedire  credinius,  X,  151. 

Siout  experimento,  X,  191. 

Slcnt  ex  litteris,  1,  29. 

Sicnt  ex  litUris,  1,  90. 

Sicut  ex  litUris,  I,  96. 

Sicut  ex  litUris,  V.  76. 

Sicut  ez  litteris,  VII,  38. 

Sicut  ez  litUris,  XIV,  29. 

Slcut  ex  litteris,  XIV,  150. 

Sicut  ex  offlcio,  I,  294. 

Sicnt  ex  parte,  1,  324. 

Sicut  ex  parU,  I,  572. 

Sicut  ex  parte,  X,  23. 

Sicut  ex  teuore,  I,  454. 

Sicnt  ex  Unore,  VI,  242. 

Sicnt  ez  tuarum,  I,  385. 

Sicot  ex  tuarnm,  X,  136. 

Sicut  ez  ▼estrarum,  XIV,  107. 

Sicut  fllius  dilectus,  XI,  58. 

Sicut  freqnenUr.  Registr.   de  neg. 
imp.  22. 

Sicut  impieUtem,  VI,  113. 

Sicut  io  arca  foBderis,  XVI,  130. 

Sicut  in  aothentico,  VII,  160. 

Sicut  io  litUris.  1,  301. 

Sicut  irrationabilia,  IX,  115, 

Sicut  is  qui  ioventus,  VII,  78. 

Sicut  is  qui  sufficiens,  XIV,  82. 

Sicut  is  qui  snfflciens,  XIV,  33. 

Sicut  nobis  est,  I,  517. 

Sicut  oobis  ner,  I,  449. 

Sicut  Dobis  Ina,  II,  5. 

Sicut  nobis  tua,  II,  6. 

Sicnt  nobis  tna,  II,  29. 
Sient  nobit  tna»  II,  34. 


1186 

Slent  oobis  Uia,  II,  166. 
Sicut  nobis  tuis,  II,  172. 
Sicut  nostris  est,  I,  417. 
Sicut  nostris  est,  VI,  127. 
Sicnt  nostris  est,  VII,  89. 
Sicut  nostro  est,  I,  520. 
Sicut  nostro  est,  II,  231. 
Sicut  nostro  imminet,  VI,  223. 
Sicut  nuntiis.Registr.de  neg.  imp. 
156. 
Sicutoblatus  dilecU,  VIII,  114. 
Sicot  officii  nostri,  I,  1 10. 
Sicut  per  alias,  II,  207. 
Sicut  per  vestras,  XUI,  175. 
Sicut  preces  vestras.  VI,  14. 
Sicut  rationahile,  VI,  225. 
Sicut  regali  prudeutise,  X,  39. 
Sicut  sibi    spiriiualis.  Registr.  de 
neff.  imp.  97. 
Sicut  sUtuta,  VI,  226. 
Sicut  teuor  vestrarum,  I,  36. 
Sicut  te  accepimus,  XIV,  129. 
Sicut  tu,  fiii  prior,  XV,  161. 
Sicut  uDiversitatis,  I,  401. 
Sicut  ▼eoerabiles,  XV,  75. 
Sicut  veuerabilis,  I,  452. 
Sicut  veDerabilis,  I,  453. 
Sicut  veoerabilis,  XI.  Append.  2. 
Sicut  venerabilis,  XII,  64. 
Sicut  venerabilis,  XII,  65. 
Sicut  venerabilis,  XV,  3. 
Sicut  veridica,  XIV,  69. 
SigniticaDte  dilecto,  1,  33. 
SigoificauU  dilecto,  VII,  138. 
Sigoificaote  N.  de  Camilla,  VII, 92^ 
SigDificaoU  oobili,  I,  341. 
Sigoificaote  oubis,  II,  43. 
Sigoificaote  Dobis,  II,  44. 

SigDificaote  veoerabili,  I,  500. 
Sigoificaate  veDerabili,  X,  IU. 
Sigoi  caDte  veoerabiU,  XIII,  93. 
Siguificaute  veoerabili,  XV,  136. 
Sigoificaatibus  dilectis,  1,  21. 
Significaatibus  dilectis,  I,  488. 

Significautibus  dilectis.  Snppl.  64. 

SigoificaDtibus  dilectis.SuppI.,  123. 

Siguificautibus  filiis,  V,  16. 

SigoificaDtibus  Dobis,  1, 162. 

SigoificaDtibus  nobis,  V,  91. 

SignificaDtibus  uobis,  XV.  163. 

Siguificaotibus  olim,  VI,  220. 

SigDificaatibus  V.  laico,  VI,  26. 

Sigoificaatibos  venerabilibna,  XIU, 
99. 

Siguificasti  nobis,  I,  48. 

Siguifieasii  nobis,  I,  250. 

Sigoificasti  oobis,  11,  183. 

Siguificasti  Dohis,  VII,  118. 

Sigoificasti  Dobis,  XII,  59. 

SigDificasti  siquidem,  I,  124. 

Siguificastis  oobis,  1,  102. 

SigoificaruDt  Dobis,  V,  129. 

Sigoificaruut  Dobis,  VII,  69. 

Sigoificarunt  nobis,  X,  24. 

Sigoiflcarunt  nobis,  XI,  105. 

Sigaificaruut  nobis,  XII,  6. 

SignificaruDt  oobis,  XIII,  104. 

Significarunt  dilecti.  Suppl.  49. 

SignificaveruDt  Dobis,  I,  199. 

SiguiflcaveruDt  Dobis,  Vli,  215. 

SigoiflcaveruDt  oobis,  VIII,  210. 

Sigoiflcavit  Dobis,  1, 100. 

Sigoiflcavit  oobis,  I,  201. 

Sigoificavit  oobis,  I,  26d. 

Sigoificavit  Dobis,  I,  516 

Sigoificavit  oobis,  11,  198. 

Sigoiflcavit  oobis,  II,  290. 

Siffoificavit  nobis,  V,  102. 

Sigoificavit  oobis,  VII,  22. 

Siguificavit  Dobis,  VII,  47. 

Si^oificavit  oobis,  VII,  68. 

Sigoificavit  Dobis,  VIII.  112. 

Significavit  Dobis.  VIII,  164. 

Significavit  oobis,  IX,  156. 

SigDificavit  nobis,  IX,  200. 

Siguiflcavit  nobis,  IX,  2t0. 

Sigoificavit  oobis,  iX,  214. 

Signiflcavit  nobii,  X,  118. 


i 


1187 


INDBX  BPI8T0LAKDM  INNOCBNTH  IIL 


1188 


Signiaeavit  nobis,  XI,  16. 

Sigailicavit  oobis,  XI^  i8. 

Sigoificavit  oobis,  XI,  19. 

SiguiQcavit  nobis,  XI,  S^. 

Siguiticavit  uobis,  XI,  Append.  5. 

Siguificavit  uobis,  XUI,  82. 

Siguificavit  nobis,  Xlll,  183. 

Signiiicavit  nobis,  XIV,  3. 

Signiticavit  uobis,  XV,  87. 

Significivit  nobis,  XV,  149. 

Significavit  nobis,  XV,  201. 

Significavit  nobis,  XVI,  144. 

Siguificavit  nobis.  buppi.  208. 

Significavit  uobis.  Suppi.  215. 

Significatuni  eot  nobis,  XIV,  85. 

SincersB  cbaritatis,  XIV,  131. 

Sincerffi   intenUonis.    Uegistr.    de 
neg.  imp.  105. 

Sincerissimse  charitatis,  XII,  75. 

Sincerissims  cbaritatis,  XIl^  76. 

Sinceritalem  eorum,  I,  187. 

Sinceritali  devotionis.  Hegistr.  de 
neg.  imp.  117. 

Sine  dolore  tibi,  I,  504. 

Solet  ad  se  mora,  VIII,  90. 

Solet  annuere,  V,  65. 

Solet  anuuere,  V,  93. 

Soiet  annuere,  VI,  21. 

Solet  annuere,  VI,  33. 

Solet  auuuere,  VI,  44. 

Solet  anuuere,  VI,  49. 

Solet  auuuere,  VI,  60. 

Solet  annuero,  Vi,  91. 

Solet  anuuere,  VI,  125. 

Solet  aunuere,  VI,  134. 

Solet  annuere,  VI,  136. 

Solet  annuere,  VI,  138. 

Solet  anuuere,  VI,  156. 

Solet  annuere,  VI,  118. 

Solet  annuere,  VI,  179. 

Solet  anuuere,  VI,  186. 

Solet  auouere,  VI,  187. 
Soiet  annuere,  VI,  228. 

Soiet  annuere,  VII,  16. 

Solet  aonuere,  VII,  19. 
Solet  annuere,  VII,  86. 

Solet  auuuere,  VII,  87. 

Solet  annuere,  VII,  100. 
Solet  annuere,  VII,  181. 
Solet  annuere,  VII,  187. 
Soiet  annuere,  VII,  188. 
Solet  anuuere,  VII,  190. 
Solet  annuere,  VII,  195. 
Solet  annuere,  VII,  199. 
Solet  annnere,  VII,  211. 
Solet  aunuere,  VII,  218. 
Solet  annuere,  VlII,  48. 
Solet  annuere,  VIII,  49. 
Solet  annuere,  Vlll,  65. 
Solet  annuere,  VIII,  (>6. 
Solet  annuere,  VIII,  89. 
Solet  annuere,  VIII,  174. 
Solet  annuere,  VIII,  176. 
Solet  annuere,  VIII,  181. 
Solet  annuere,  IX,  16. 
Solet  annuere,  IX,  58. 
Soiet  anoaere,  IX,  92. 
Solet  annuere,  IX,  121. 
Solet  annuere,  IX,  124. 
Solet  annuere,  IX,  168. 
Solet  annuere,  IX,  170. 
Solet  annuere,  IX,  180. 
Solet  annoere,  IX,  192. 
Solet  annuere,  )X,  211. 
Solet  annnere,  IX,  225. 
Solet  annuere,  IX,  233. 
Solet  annuere,  IX,  245. 
Solet  annuere,  X,  119. 
Solet  annuere,  X,  144. 
Solet  anouere,  X,  152. 
Solet  annuere,  X^  174. 
Solet  annuere,  X,  181. 
Solet  aonnere,  X,  216. 
Solet  annuere,  X,  220. 
Solet  aonuertf,  X,  225. 
Solet  annuere,  XI,  42. 
Solet  annuere,  XI,  48. 
Solet  aanuore,  XI,  64, 


Solei  annuere,  XI,  112. 

Solet  aunuerc,  XI,  122. 

Solet  annuere,  Xi,  126. 

Solet  annuere,  XI,  162. 

Solet  anuuere,  XII,  47. 

Soiet  annuere,  XII,  110. 

Solet  annuere,  XII,  133. 

Solet  auuuere,  Xll,  15i. 

Soiet  annuere,  XIJ,  164. 

Soiet  annuere,  Xlil,  22. 

Solet  annuere,  XIII,  35. 

Solet  annuere,  XIII,  64. 

Solet  auuuere,  XIII,  146. 

Solet  annuere,  XIII,  199. 

Solet  anuuere,  XIII,  206. 

Solet  aunuere,  XIII,  211. 

Solet  annnere,  XIV,  17. 

Soiet  anuuere,  XIV,  24. 

Solet  auuuere,  XIV,  42. 

Solet  aunuere,  XVI,  100. 

Solet  annuere.  Suppl.  10. 

Solet  annuere.  Suppl.  56. 

Soiet  anuuere.  Suppi.  58. 

Soiet  auuuere.  Suppl.  83. 

Solet  aunuere.  Suppl.  93. 

Solet  annuere.  Suppl.  95. 

Solet  annuere.  Suppl.  96. 

Solet  annuere.  Suppl.  100. 

Soiet  annuere.  Suppl.  148. 

Soiet  aunuere.  Suppi.  154. 

Solet  aunuere.  Suppi.  i62. 

Solet  anuuere.  Suppl.  165. 

Soiet  auuuere.  Suppl.  i7l. 

Soiet  annuere.  Suppl.  178. 

Solet  annuere.  Suppi.  210. 

Solet  esM  tam  meBsis.  Registr.  de 
neg.  imp.  108. 

Soiidata  in  devotionem.  Registr.  de 
neg.  imp.  1. 

Sollicitudinem  nostram,  XVI,  7. 

Soiiicitudinem  pastoralis,  X,  165. 

SoiUcitudiuem  tuam,  XI,  23. 

Sollicitudini  pastoris,  VIII,  15. 

Soilicitudini  paatorift.  Suppl.  99. 

Soiiiciludinis  nostra),  XII,  43. 

Soliicitudinis  tus,  XII,  89. 

Speciaiis  diiectionis,  I,  270. 

Speciosus  forma,  VI,  171. 

Spero  in  Deum,  VII,  6. 

Spirituali  Patri,  VI,  85. 

Statum  et  processuni,  VII,  201. 

Sua  nobie  Vtocbor,  VII,  140. 

Sua  nobis  venerabiiis,  IX,  145. 

Sua  nobia  veoerabilis,  Xl«  24. 

Sua  nobis  venerabiiis,  XI,  179. 

Sua  nobis  venerabilis.  Suppl.  138. 

Suam  ad  noe,  IX,  212. 

Suam  ad  nos,  XIII,  153. 

Suam  apud  noi.  Registr.  de  neg. 
imp.  120. 

Suam  nobis  dilecti,  I,  220. 

Suam  nobis  diiecti,  XIII,  44. 

Suam  nobis  diteeti,  XIII,  125. 

Suam  nobis  dilecti,  XIII,  126. 

Sub  beati  Petrl.  Suppi.  226. 

Sub  bac  forma,  IX,  47. 

Suborta  dndum,  X,  96. 

Suggestor  scelerum,  Xll,  103. 

Suggestor  scelerum,  XII,  104. 

Soper  amaritndine,  XIII,  66. 

Snper  causa  conjugii,  XI,  181. 

Super  causa  conjugiij  XI,  lti3. 

Super  commissa  nobis,  XIV,  75. 

Supbr  discordia,  XII,  45. 

Super  eo  de  quo,  I,  167. 

Super  eo  quod.  Registr.  de  neg. 
imp.  176. 

Super  eo  quod.  Suppl.  230. 

Super  episcoporum,  XI,  155. 

Super  geutes  ef  regna,  I,  410. 

Super  nis  de  quibus,  V,  153. 

Super  litteris  qnee,  XI,  161. 

Super  miseria  terre,  XI,  109. 

Super  uegotio,  I,  35. 

Super  oegoiio,  I,  360. 

Super  negotio,  XI;  211. 

Super  negotio,  XI,  233. 

Super  DegoUo,  XII,  91. 


Supenia  providentla,  II,  80. 
Super  quflBsUonum,  Vll,  29. 
Super  quibusdam,  XII,  154. 
Snper  quibusdam,  XII,  169. 
Super  speculam  Domini,  IX,  270. 
Supplicarunt  nobis,  VII,  53. 
SuppIicavisU  nobis,  XI,  160. 
Supplicavit  nobis,  VII,  56. 
Supplicavit  nobis,  VII,  57. 
Supplicavit  nobis,  XIV,  53. 
Supplicavit  nobis,  XV,  101. 
SoppUcavit  nobis,  XV,  200. 
SoppUcavit  nobis.  Registr.  de  neg. 
Imp.  76. 
SuiicepU  regimiuis,  VI,  169. 
SuscepU  regimiois,  VII,  68. 
SuBcitata  super,  XIII,  59. 
Suscitata  super,  XI II,  60. 


TacU  sumus  doiore,  I,  386. 
Tacti  sumus  dolore,  I,  518. 
TacU  sumus  dolore,  III,  10. 
TacU  somus  dolore,  V,  158. 
TacU  sumus  dolore,  V,  162. 
TacU  sumus  dolore,  VI,  46. 
Tacti  sumus  dolore,  IX,  167. 
TacU  sumus  dolore,  IX,  168. 
TacU  aomus  dolore.  Registr.  de  neg. 
imp«7S. 
Tacti  sumot  dolore.  Snppl.  135. 
Talis  debet  esse^  VUI,  12. 
Tam  clerici  qiiam  populi,  I,  383. 
Tam  clerici  quam  popuU.  SuppL  II. 
Tam  ez  Utteri»,  II.  «9. 
Tam  ez  litteris,  XIV,  90. 
Tam  litteris  vestris,  VI,  58. 
Tam  litteris  vefttris,  VI,  61. 
Tam  Mosaica  quam,  III,  20. 
Tam  multa  fuerunt,  VIII,  107. 
Tam  per  Utteras,  X,  147. 
Tam  suppliciter  quam.  Suppl.  235. 
Tanto  in  boc  tempeslatis,  XV,  187. 
Tempestas  impeni,  IX,  97. 
Tempore  felicis,  X,  212. 
Tenorem  litterarum,  XI,  144. 
Teteudisse  Dominui,  XI,  85. 
Thebaua  dudum,  XIII,  138. 
Thebana  dudum,  XIII,  139. 
Tractato  negoUo,  VI,  140. 
Traofmissam  nobis,  I,  424. 
Transmissa  nobis,  IX,  91. 
Transmisria  nobis.  Suppl.  159. 
Transmissa  uobis,  II,  107. 
Tua  fraternitas,  VII,  214. 
Tua  fratemiUis,  XI,  101. 
Tua  nobis  fratemitas,  II,  242. 
Tua  nobis  fraternitas,  V,  33. 
Tua  nobis  fratemitas,  V,  34. 
Tua  nobis  devotio.  Suppi.  195. 
Tua  nos  duzit,  II,  65. 
Tua  nos  duzit,  V,  7. 
Tua  noB  duzit,  VI,  108. 
Tua  nos  duzit,  X,  169. 
Tua  nos  duzit,  XIV,  159. 
Tuam  in  Domino,  XI,  173. 
Tuarum  nos  teuor,  I,  450. 
Tu»  devoUonis,  VI,  42. 
TufB  discreUonis,  V,  101. 
Tun  fidei  puritatem,  VI,  53. 
Tuffi  ft^aterniUiUs,  VIII,  189. 
TnflB  fraternitaUs,  IX,  254. 
Tu8B  fraternitaUs,  X,  61. 
Tu8B  nobis  ezhibitas,  IX,  70. 
TuflB  nobis  jireBsentatflB,  VII,  192. 
Tuis  quflBstionibuB,  XI,  46. 
Tunc  libenUus,  I,  233. 
Turbulentissimam  qusBstionem,  ZI, 

Tyrannidem  quam,  III,  23. 

u 

Unde  frateroiUU,  I,  17. 
Dnlversitatem  veatram,  II,  100. 
Universitatem  ▼estrmm,  VII,  106. 
UniversitaU  vettr»,  XI,  188. 
UmveniUU  tmIw,  XVI,  77. 


1189 


ORDO  RBRDM  QDyE  IN  HOG  TOMO  CONTINENTUR. 


1190 


Utqa^  ad«o  not,  I,  196. 

UMiae  adeo  m,  VII ,  51. 

Usque  iQ  •eaectam,  VIII,  207. 

Utililas  et  aecessitas,  II,  8. 

UUaam  chanssimu»,  XIII,  74. 

Utioam  Domiaua,  XI,  185. 

Utiaam  Domiaus,  XI,  186. 

Ulioam  gemilus,  V,  68. 

Utiaam  iotelligat,  111,  18. 

UUuam  labor,  VI,  182. 

Utiaam  aoa  fuifset,  Vl,  181. 

Utrum  izioriusud.  Suppl.  201. 

Ut  AdoTphua  Ckflooieasid.  Registr. 
de  aeg.  imp.  116. 

Ut  diariBBimoa,  XI,  134. 

Ut  chariaaimos.  Registr.  de  aeg; 
imjp.  25. 

Ut  clericos  toos,  1,  72. 

Ut  cootra  crudelissiuiod,  XI,    158. 

Ut  cootra   crudeliiisimof,  XI,  159. 

Ut  efficaciuB  poasis,  XVI,  32. 

Ut  esset  Caia  vagus,  X,  190. 

Ut  evideoUus,  I,  526. 

Ut  famas  tuse  cousulas,  VI,  183. 

Ut  hi  qui  orthodoxse,  XII,  87. 

Ut  hi  qui  orthodoxse,  Xlll,  87. 

Ut  ii  qui  super.  Registr.  de  aeg. 
imp.  24. 

Ut  illi  complaceas,  XV,  92. 

Ut  ia  cruce  Domioi,  VII,  12. 

Ut  io  pace  appareat,  IX,  208. 

Ut  iuter  devotos,  XV,  20. 

Ut  iapsum  humaai,  VI,  129. 

Ut  lapsam  humaoi,  VII.  222. 

Ut  litterarum  tuarum,  XI,  47. 

Ut  loca  religiosa,  I,  163. 

Ut  aegligeutium,  I,  460. 

Ut  ooa  solum.Registr.de  aeg.  imp. 
32. 

Ut  aostrum  prodeat,  I,  368. 

Ut  palmes  quem,  VII,  148. 

Ut  sidis  io  tidelitate,  VIII,  42. 

Ut  tuse  frateroitatis,  VII,  153. 

Ut  tusB  oobilitaUs,  XIII,  189. 

Ut  tyreasis  ecclesia,  VI,  133. 


Vacaate  quadam,  XVI,  166. 
Vehemeoter  aos  comedit,  XIV,  9. 
VeadiUoaes    et     aliaeatiooes,    I, 

113. 
Veoerabilis  frater,  VIII,  6. 
Veaerabiiis  frater,  IX,  231. 
Veaerabilis  frater,  X,  7. 
Veoerabilis  frater,  X,  8. 
Veaerabllis  frater,  X,  100. 


Veoerabilis  frater,  XI,  189. 
Veoerabiiis  frater,  XH,  144. 
Veaerabilis  frater,  Xlil,  47. 
Veaerabilis  frater,  Xiil,  162. 
Veoerabilis  frater,  XIII,  172. 
Veoeral^ilis  frater,  Xlll,  174. 
Veuerabilis  frater,  XIV,  15. 
Veoerabilis  frater,  XV,  26. 
Veuerabilis  frater,  XV,  30. 
Veuerabilis  frater,  XV,  44. 
Veuerabilis  frater,  XV,  47. 
Veoerabilis  frater,  XV,  60. 
Veoerabilis  frater,  XV,  72. 
Veaerabiiis  frater,  XV,  73. 
Veoerabilis  frater,  XV,  77. 
Veoerabilis  frater,  XV.  80. 
Veoerabilis  frater,  XV,  83. 
Veuerabilis  frater,  XV,  1^7. 
VeaerabiUs  frater,  XV,  198. 
VeoerabiUs  fraler,  XVI,  1. 
Venerabilis  frater,  XVI,  17. 
Veuerabilis  frater,  XVi,  SS. 
Veuerabilis  frater,  XVI,  98. 
Venerabiiis  frater,  XVi,  140. 
Venerabilis  frater.  Suppl.  198. 
Veoerabilis  fratris,  XI,  252. 
Veoerabiii  fratri,  XV,  11. 
Venerabilem  fratrem.    Registr.  de 
aeff.  imp.  &i. 
Venerabili  fratre,  I,  222. 
Venerabili  et  sauctissiuio,  V,   115. 
VenerabiU  in  Christo,  VII.  202. 
Venerabiies  frutres,  XIII,  158. 
Venerabiles  fratres,  XIV,  111. 
Venerabiles  fratres.  Suppl.  149. 
Venerabilium  fratrum,   XIll,    110. 
Venerabilium  locorum,  XIV,  18. 
Veniens  ad  apostolicam,  V.  13. 
Veniens  ad  apostolicam,  V.  52. 
Veniens  ad  apostoliuam,  VI,  90. 
Veuieos  ad  apostoiicam,  VI,  95. 
Venieos  ad  apostolicam,  VI.  15i. 
Veuieus  ad  apostolicam,    VI,  203. 
Venieus  ad  apostoiicam,  VII,   117. 
Veoieos  ad  upostolicam,  VII,  132. 
Veoieus  ad  apostoiicum,  VIII,  87. 
Veoiens  ad  apostolicam,  VIII,  111« 
Veniens  ad   apostoiicam,   IX,  54. 
Veuieas  ad    aposlolicam,  XI,  50. 
Veoiens  ad  apostolicam,   XI,  182. 
Veoieus  ad  apostolicum,  Xlll,  89. 
Veniens  ad  prseseuUam,  I,  363. 
Veoiens  ad  proeseutiam,  I,  380. 
Veoieus  ad  pnesentiam,  I,  387. 
Veoieus  ud  prasseutium,   IX,    203. 
Venieus  ud  prceseuUum,  X,  124. 
Venieos  ad  praeseotiam,    XI,   277. 


Veaieai  ad  praBseuUam,   XII,   13. 
Veoiens  ad  prsseatiam,    XII,    19. 
Veaieos  ad  prcesouUam,  XII,  152. 
Venieus  ad  prffisauliam,  XII,  153. 
Veniens  ad  preBsentiam,  XII,   168. 
Venieus  ad  prcesentiam,  XV,  7. 
Veuieus  ud  prooseutiam,    XV,   19. 
Veniens  ad  pra^seulium,    XV,    42. 
Venieus  olim  aJ,  1,  129. 
Veuieus  olim  ad,  V,  29. 
Veoienlem  ad  apostolicam,  IX,189. 
Venienteui  ad apostolicam,X V,211. 
Veoieutem  ud  apostolicam,  XV,  91. 
Veoieulem  ud  upostolicam.  Regist. 
de  nejj.  imp.  133. 
Veuientem  ad  nos,  I,  487. 
Venientes   ad    apostolicee,  III,  30. 
Veuientes  ad  apostolicam,  VI,  9. 
Veuientes  ad  apo^tolicam,  VII,  128. 
Veuientes  ad  aposlolicam,  VII,206. 
Veuientesad  apo»to!icam,XlV,145. 
Veuieotes  ad  up08tolicam,XIV,137. 
Veuieules  nuper,  III,  21. 
VeuieuUbus  ud  apostolicam,XII,82. 
Veoieutibus  ad  uostram,  II,  176. 
Venieulibus  ad  piaesentiam.SuppI. 

VenienUbus  nuper,  IX,  22. 
VeuieuUbus  nuper,  IX,  23. 
Veutilalu  diutiui^,  II,  81. 
Veutilutu  diutiue,  11,  85. 
Veutilatu  diuUus,  II,  86. 
VeuUlata  diuliui*,  II,  87. 
VeuUluta  diulius,  II,  88, 
Verbum  est  sapientis,  X,  100. 
Vergeute  jum  lu  seuium,  I,  509. 
VergenUs  in  senium,  II,  1. 
Vestra  meretur.  Suppl.  37. 
Vestra  nobilitus,  VI,  30. 
Vestra  uobis  devotio.  Suppl.   221. 
Vestra   nobis   insiuuatio.     Suppl. 
222. 
Vestru  novit  universitas,  I,  142. 
Veslra  prudeutia,  X,  15. 
Viuea  culturaj,  XIV,  106. 
Vineam  Domini,  XVI,  oO. 
Vir  unus  de  Rumatha,  VIII,  69. 
Viris  religiosis,  I,  161. 
Vitium  Simoniactt!.  I,  497. 
ViUum  pravituUe,  XVI,  90. 
Vobis  (^ui  estis  cuput,  II,  217. 
Vos  qui  elegistis.  Suppl.  217. 
Voltius  apostolica  sedes,  VU,  13. 
Voleus  apostolicu  sedes,  VII,  14. 
Voleus  fruteruitas,  I,  63« 
Voi  cldmantis.  Suppl.  88. 
Willehadi  proBpositos.  Suppl.  228. 


ORDO  MIlUlMt 

qUM  IN  HOC  TOMO  CONTIINENTUR. 


hSNOCBNTIUS  III  PONTIFEX  ROMANUS. 

SUPPLEMENTUM  AD  REGESTA. 
ANNO  1198. 

I.  —  Ad  prsepositnm,  decaoum  et  caoonicos  Majoris 
ecciesis  Argeutioensis. —  Fraebendam  a  F.prffiposito  S. 
Thoms  resiguatam,  ipsis  coofirniat.  9 

II.  ^  Matthaium  abbutem  S.Nicolai  de  PraUsRibodi 
Montis,  Lauduneusis  diseceseos. —  Recipiuntur  sub  pro- 
tectiooe  B.  Petri,  el  euumerantur  boua  ad  ipsos  spe- 
ctantia.  10 

III.  —  Ad  Sueseionensem  episcopum,  et  abbatem  S. 
Germani  de  PruUs  Farisieusis. — Uiabbatum  etconveu- 
tum  S.  Diooysii  adversus  episcopnmAutissiodorensem 
aliosque  tam  ecclesiasticos  tam  iaicos,  tueantar  ac  de- 
feadaat.  15 


IV.  — Ad  FloreuUnam  abbatem  et  fratres  mooaslerii 
de  Campo  13.  MarisB. —  Eorum  possessiooes  et  privilegia 
eoutiruiat.  16 

V.  —  Ad  abbatem  et  fratrea  Cluniacenses.  —  Coofir- 
mutio  de  Mercurii  curte.  19 

VI.  —  Ad  mogistrum  et  frutres  domus  Dei  Pruvi- 
nensis.  ~  PrGebeodffi  iu  ecclesiu  S.  Quiriaci  possessio- 
uem  ipsis  couUrmat.  20 

VII.  -^  Ad  Ranulfum  abbatem  Aureliacensia  monas- 
terii,  ejusque  fratribus, tum  prscseuUbus  quam  futuria, 
regularem  vitam  professis,  in  perpetuuni.  — Coufirmat 
eii4  boua  ac  possessioue^i.  20 

VIII.  —  Ad  Robertum  ubbutem  S.  Germnni  Parisieu- 
sis  ejusque  frutres.  —  Hecipit  eos  sub  protectioue,  et 
bona  ac  possessioaes  ipsis  confirmat.  26 

IX.  —  Ad  abbatem  Prflemonstr&tensem ;  B,  archidia- 


Ii9i 


ORDO  RERDM 


iiM 


coQum  et  ma^Blram  R.  canonicum  LauduneDBem.  — 
CauBam  qu»  luter  abbatem  moDachosqne  S.  Nicolai  de 
RibodiMonte,  ac  W.  diaconum,  Buper  ecclesia  de  Vil- 
lari  sicco  vertebatur,  dijudieandam  ipBis  committit.  31 
X. —  Ad  abbatem  et  conventummonaBteriiin  Gengen* 
bacii,ArgentineneiB  dioeceBeos. — Coufirmatio  privilegio- 
rum.  36 

XI.  —  Ad  Danorum  regem.—  Utcontra  Suevi  tyrau- 
nidem  accirigatur.  36 

XII.  ^  Ad  Petrum  AruBieuBem  episc.  ^  Sex  primas 
praBbendas  AruBiensis  eccle^^ise  coniirmat.  37 

XIJI.  -^  Ad  abbalem  mona^terii  Nonantulani  dioBceais 
Mutinensis.  -^  Concedit  in  quosdam  ezcommunicatOB 
absolval.  38 

ANN01199. 

XIV.  —  Ad  patriarcham  Jerosolymitanum  —  Ut 
prior  et  canonici  S.  Sepulcri  liberam  habeant  poteeta- 
tem  ordinaudi  domoa  et  prioratus  obedientiarum.     39 

XV.  —  Adabbatem  E.praepo<*itum  et  C.  canonicum  S. 
Emuierami  RatispouenaiB. —  Utjura  parochi  in  Rielcofeu 
contra cGSOobium  Wolderbach  tueintur.  39 

XVI.  —  Ad  Gerbodouem  abbatem  et  conventum  S. 
WulmarifBoloaieuaiadicBceBeos.  — Seutentiam  inipBO- 
rum  fuvorem,  ab  episcopo  Moriuensi  et  coujudicibua^ 
in  cauaa,  quee  inter  ipsos  ac  abbatem  Cioniacensem  au- 
per  libertate  eligendi  abbateSf  vertebatur,latam  conflr- 
mat.  40 

XVI!.  —  Ad  Gcrbodonem  abbatem  Saocti  Wulmari, 
ejusque  fratrea  tam  prsBsentea  quam  futuros.  —  Reci- 
pit  eoB  aub  protectione  B.  Petri,et  enumerantur  bona  ad 
ipsos  Bpectautia.  41 

XVIII.— Joanni  abbati  S.  Bertioi,  ejusque  fratribns 
taui  prffisentibus  quam  futuris  in  perpetuum.  —  De 
confirmatioue  privilegiorum.  46 

XIX.  —  Ad  Heliam  abbatem  et  fratres  S.  MariflB  de 
Re^niaco.  —  Privilegiorum  conflrmatio.  47 

XX. —  Ad  abbatem  et  conventum  S.  Germani  de  Pra- 
tis.  —  Conflrmat  eis  poBsessiones,  quas  nobilia  mulier 
Phiiippa  eorum  monasterio  coocesserat.  51 

XXI.  —  Ad  abbatem  et  conventum  monasterii  Alti- 
mooteoBis.  —  CapelhB  de  Grantreiug  posBessionem  ipsifl 
confirmat.  52 

XXI!.  — Ad  Joannem  abbatem  S.  Genovef»  PariBien- 
bIb.  —  Concedit  ei  uaum  mitrfle.  52 

XXIII.  -  Ad  decauum  et  capitulum  Sanci»  MaricB 
et  Sancti  Theobaldi  Metensis.  —  Reclpiuntur  sub  pro- 
tectione  beati  Petri,  et  coufirmatur  eis  speciaiiter  ec- 
cle«ia  SanctflB  Crucis,  necnou  capella  S.  Ferrucii.      53 

XXIV.  —  LeprosisS.  Lazari  Meldeufis  unam  prsben- 
dam  in  ecclesia  sancti  Stephani  MeldensiB  confirmat. 

53 

XXV.  —  Ad  univerBOB  Christi  fideleB  in  Saxonia  et 
Wetttphalia  conatitutOB.  —  Ut  pro  fide  Christiana  viri- 
liter  accingantur.  54 

XXVI.— AdOdonera  Parisiensem  epiBcopum,  ejuB(^ue 
iucceBBoreB.  -^  De  confirmatione  bonorum  et  privilegio- 
ram.  55 

XXVII.  —  Ad  abbatem  et  conventum  S.  Mazimini  Mi- 
ciacenais.  ^Confirmatur  eis  posseBaio  eccIeBi»  S.Marise 

de  Burgo. 

ANNO  1200. 
XXVIII. —  Ad  fratres  hospitalis  HieroBoIymitani.—  In 
terrifl  abEccIesia  iuterdictis  ceiebrare  amplluB  non  prce- 
Bumant.  57 

XXIX.  —  Ad  N.  —  Ut  Benteuliam  interdicti  adversus 
Phiiippum,regem  Fraucifle^latam  inviolabiliter  observari 
faciat.  58 

XXX.  —  Ad  capitulum  Lingonense.  —  De  provisoria 
BUBtentatione  episcopi  LingonenBis  episcopatum  resi- 
gnanli^i.  58 

XXXL  —  Ad  R.  abbatem  et  conventum  S.Michaelis. 
—  Confirmat  eis  quasdam  possesBioneB.  58 

XXXU.  —  Ad  Thiemonem  Bambergensem  episco- 
puni.  —  De  canonizatioue  saDctfle  Cunegundis.  59 

XXXIII. —  Ad  plebanoA  et  univerBum  cterum  Castella- 
nensiBepiBCopatuB.—  Utnomen  Joannis  patriarchaB  Gra- 
deusia  nomiui  ducis  Veuetiarum  in  benediotioue  cerei 
juzta  autiquam  consuetudiDem  ac  dignitatem  Graden- 
Bifl  p.itriarchffi,  proferatur.  60 

XXXIII  bii.  ^  Ad  abbatem  et  convenlum  Derveu- 
aem.  —  Conflrmatio  ecclesiarum  et  jurium  in  dioeceBi 
Trecensi.  61 

XXXIII  ttfr.— .  Ad  eoBdeni.—  Privile^um  deGigneio, 
et  de  Fcr.lesiid  iu  di(Pce.^i  (!!atn1auneDSi.  61 

XXXIV.  —  Ad  uiiivcrsos  archiepiscopos,  episoopos», 
abbates.  —  Ut  privilegia,  abbati  et  coDventui  Fusoia- 
ceDsi  concesBa  tuautur  et  defeudant.  62 

XXXV.  —  Ad  SandionysianoB.  —  Ut  dom  terra  Phl- 


lippi  regis  Francorum  interiicto  Bubjaceat^  liceat   eis 
«  Bupprebsa  voce  Januis  olauBiso  divioa  officia  celebrare. 

63 

XXXVl. —  Ad  conventum  S.  GermaDi  de  Pratitf.  —  io- 

dulget  eis,  ut  tempore  iuterdicti,  duo  vel    trea  eorum 

simiil  horas  canouicaB  legere  valeaDt.  (>4 

XXXVII.  —  Ad  archiepiscopoB  et  episcopos  per  re- 
gnum  Anglie  coDStitutOB.  —  Varia  priviiegia  cuucedit. 

64 

XXXVIII.  —  Ad  Dobilem  mulierem  Gelaiu. —  Coofir- 
mat  fuudatiouem  monaFterii  B.  Maris  de  Spnrmalia 
iu  Houicpuliet.  (5 

XXXIX.  —  Ad  decauum  et  capitulom  Remense.  ^ 
Ut  cduonioi  RemenseB  communi  couvictui  adhffireauu 

XXXIX  bis,  —  Armachanensi  et  TuamenBi  archiepiB- 
copis,  universis  episcopis,  abbatibuB,  prioribos  ;  etca- 
uouiciB,  ordioem  ArroaBteusem  io  Hiberaia  profesfis. 
~  Ut,  secundum  staluta  ordiuis  ArroaBieDsie,  ad  an- 
nuum  capitulum  ejusdem  loci  unus  taUen:!  yel  duo 
eorum  accedere  non  postponant.  67 

XL.  —  Forma  in  qua  consulit  dominoB  papa  de  di- 
vortio  celebrando.  68 

ANNO  1201. 

XLI.  —  Ad  canonicoB  S.  TrinitatlB  Londooieneis.  — 
Eos  et  eorum  poBseeBioneB  sub  sua  protectioDe  bubcI- 
pit.  69 

XLII.  —  Ad  Thaddffium  abbatem  et  fratres  monaste- 
rii  de  Ferraria  Theanensis  diGecesis. — Eorum  privilegia 
confirmat.  70 

XLIII.  —  Ad  fratres  S.  Remigii  RemensiB.  —  Confir- 
matio  de  piscatura  de  Courmonsteruel  et  xx  libria  ce- 
rffi,  f  t  XX  modiis  vini  illis  ab  archiepibcopo  relaxatiB.14 

XLIV.  —  Ad...  episcopum  Argentinenaem.— UtOUo- 
ni  imperatori  electo  faveat.  74 

XLV.  —  Ad  Senonensem  archiepiscopum. —  Pro  Cla- 
rembnldo  MeideoBis  ecclesiffi  cancellario.  75 

XLVl.  — Ad  Odouem  Parisiemfem  episcopum  et  ab- 
batein  Latiniacensem  contra  clericoB  ResbacenseB.      76 

XLVll.  —  Ad  Petrum  Senonensem  archiepiscopom  et 
abbatem  S.  Columbffi.  —  De  iustitutione  decanorum  ru- 
ralium  in  ecclesia  Meldensi.  77 

XLVdl.  — Ad  Raymundum  Nonantulanum  abbatem. 
-^  Ejus  eiectiouem  coufirmaL  78 

XLIX.  —  Ad  decaoum  et  arcbidiacooum  AmbianenBes 

—  Ut  sententiam  excommunicationis  latam  eontra  Bur- 
geusesBaDcti  Audomari,pro  injustadeteotione  cujuBdam 
aqiisB  atuue  quarumdam  paludum,  ad  eucie.iam  sancti 
Bertini  de  jure  spectantium,  faciant  uaqne  ad  condi- 
gnam  Batisfactiouem  inviolabiliter  observari.  80 

L.  —  Ad  abbates  S.  Petri,  S.  Mari»,  et  de    Tembach. 

—  Ut  sententiam  in  favorem  monacborum  de  Cella 
Vilmari  latam  observari  faciant.  8i 

LI.  —  Au  Andream  Lundensem    archiepiiicopum.  — 

Ejiis  ecclesiffi  privilegia  conflrmat.  82 

LII.  —  Ad  Andream  Acheruntinum   archiepiacopum. 

—  rJcclesiffi  Acheruutioffi  privilegia  conflrmat.  84 
LIII.  —  Ad  Odooem  ParisieuBem  episcopum.  —  Li- 

tem  iuter  ipsum  Odonem  et  abbatem  Sanctffi  Genovefe 
Parisieosis  de  possessione  juris  parochialiB  in  paro- 
chia  deMonte  diu  agitatam  dirimit,  prffiflniendo  jort 
utriusque  partis.  86 

LIV.  —  Domestico  Guillelmi  MonBpeUenaia  sacello 
privilegia  conflrmat.  90 

ANNO  1202. 

LV.  —  Ad  universoB  archiepiscopos,  episcopos,  etc., 
ptr  Frauciam  conetitutos.  —  Pro  monasterio  Fusnia- 
ceosi.  90 

LVI.  —  Ad  abbatem  et  canonicos  S.  Genovefffi  Pari- 
BieuBis.  —  Compositiouem  ioter  ipsorum  et  S.  Victoris 
ecclesias  super  aqua  Breviffi  initam,auctoritate  apoBto- 
lica  conflrmat.  \^2, 

LVII.  —  Ad  OualterumLuneDBem  episcopum.  —  Ejus 
conveotiones  et  permiitationes  cum  canonlciB  LunenBi- 
bus,  juraque  omoia  et  posBeBBiones  LunensiB  ecclesiffi 
conlirmat.  92 

LVIII. —  Ad  abbatem  et  conventom  S.  Bertini.  Ut  nnl- 
lus  in  eo9,  vel  eccleBias  bubb,  aut  capellanos  enos  ser- 
vientes  in  ei8,abBque  manifestaet  rationabili  caosa,  in- 
teniicti  Buspensionisvel  excommunicationiB  fentoiitiam 
audent  proniulgare.  94 

LIX.  —  Ad  abbates  de  Blangeio  etde  Alciaeo  et  prio- 
rem  de  Hesdij.  Ut  sub  minis  censorarum  eccIesiaBti- 
carum  prohibeant  canonicos  Sancti  Andomart  dlvina 
celebrare,  prn^entibus  burgensibui  Sancti  Audomari, 
excommunicatis  ratione  injQriarom  iDataram  abbali 
et  cooventui  Sancti  Bertini.  91 

LX.  —  Ad  Willelmum,   arcbiepUeopom  RemeDMm 


1193 


OUiE  IN  HOC  TOMO  CONTINBNTUR. 


1194 


Saucts  SabiOfiBcaFdiDalem,  A.  S.  L.  abbatem  S.Remigii, 
et  decaoom  llemeosei. — Ut  eicommunicatiouis  seoteo- 
tiam  eootra  burgeoees  Saocti  Audumari  juste  latam.  or- 
casiooe  ablatarum  quarumdam  puhidum  ud  Bortiuiauus 
pertJDeotiuDi.  jpublicari  faciant  et  observari.  95 

LXI.  —  Ad  Rothomageosem  arcbiepii*copum  et  ejus 
luffragaDeoB.  —  Ut  abbatiam  de  Lucerna  advbrsus  ma» 
lefactores  defeodaot  et  succnrnini  vA  io  angutsLiis.      96 

ANNO  ieu3. 

LXIL— Ad  capitulum  Aru8ieu6e.— la^titutioucm  priu- 
beodarum  coonrmat.  1H> 

LXIIL  —  Ad  preelatos  Uremenses.  —  Interfectored  C. 
episcopi  Wureborgensisanatbematizat.  07 

LXIV.  —  Ad  Eogelbergen8emet.Muren9omabbate5.— 
Ut  militesbona  ecclesiee  JBerooeosis  iovadeotes^ad  dam- 
ni  illati  compensatiouem  adigant.  99 

LXV.  —  Ad  abbatem  S.  Columbffi,M.  archidiaconum. 
Senooeosemetmagistrum  echolarum  Aurelianensium.— 
Super  procnratoribus  etvisitutionibus  episcopi  Parisien- 
sis.  100 

LXVL — Venerabili  fratri,  Ruthenensi  episcopo,  et  di- 
lectis  tiliis,  Ippolito  de  Monte-Salvio,  et  priori  Sancti 
AntoDioiyRutheoeosisdicBceseoSySalutem  et  apostolicam 
benedictionem.  —  Ut  controversiam  inter  capitula  S. 
Coecilise  et  S.  Salvii  Albieus.su perecclesiam  S.Marcianse 
dimnianL  101 

LXVII.  —  Ad  Ruthenenecm  epidcopum,prffipositum  Je 
Moute-Salvio  et  priorem  S.Autonini,  Ruthenensis  dirKce- 
sid.  —  Contra  canunicos  B.  Salvii  Albieusis.  101 

LXVII  bis,  —  Pelagii  cardinalis  tituli  S.  Coiciliffi  epi- 
slola  ad  Guillelmum  episcopum  Albicnsem.  —  Ejusdem 
argumeoti.  102 

LXVIIl.  —  Ad  abbatem  et  cooveotumS.  Diouysii  Pa- 
risiensie.  —  Ut  clericorum  villae  S.  Dionysii,  non  ob- 
stante  appellatiooe  ab  ipsis  emissa,  temcritatem  compe- 
scaot.  102 

LXIX. — FuodatioDem  collegiat»  ecclesis  dc  Mirabello 
conflrmat.  103 

ANNO  1204. 

LXX.  —  GeruDgo,preepositoecclesiffi  Omoium  Saocto- 
rum  io  Nigra-Silva^ordiDis  PraBmoostrateusis,  Argeuti- 
nensis  di(eceseos,eju»que  fratribud  in  perpeluum. — Re- 
cipit  eos  sub  protectione,  et  eoumerantur  boua  ad  ipsos 
spectaotia.  103 

LXXI. — Ad  prfiepositumdecanum  etcustodemMindeo- 
sem.  —  Pro  caoooicisS.  Willehardi  Bremensis.        104 

LXXII.—  Ad  episcopum,  prspositum  et  decanum  Hil- 
deshemensem. —  Ut  Bremenses  cauonicos  tid  exhibitio- 
nem  privilegiorum  ipsorum  compellaut.  105 

LXXlII.^Ad  episcopum  Paderbornensem.—  Ut  bona 
ecclesisB  Bremensii,ab  H.comile  palatiuu  Rheni  invasa, 
archiepiscopo  Bremensi  restitui  curet.  100 

LXaIV.  —  Ad  priorem  de  Charitate.  —  Approbat  con- 
suetudiuem  oraudi  pro  malefactoribus.  107 

LXXV.  —  Ad  Adelam  reginam  Francioe.  —  Ut  possit 
sepeliri  apud  Pontiniacum.  108 

LXXVL  —  Ad  regem  Anglorum.  -^  Prsedicatoribus 
cumrege  trausfretantibus^equilaodi  facultatemcoocedit. 

109 

LXXVII.  — Ad  AmellDum  Ceoomaoeosem  episcopum 
et  abbatem  de  Persegnia,  etc.  — De  reformatione  eccle- 
sisB  S.  Martini  Turonensis.  109 

LXXVIII.  -^De  episcopalu  Carleonensi,  ad  iustantiam 
Innoceotiilll  papaBarchiepiscopo  Ra^usioo  coocesso.liO 

LXXIX.  —  Ad  abbatem  rusniacensium  ejusque  fratres 
in  perpetuum.  — Recipit  eos  sub  protectiune,et  privile- 
gia  ipsis  confirmat.  111 

LaXX. —  Ad  electum  dccanum  et  archidiaconum  Atre- 

batensee.  —  Ut  nobilem  virum,Philippum,comitemNa- 

murcensem,  et  ballivos  balduini,  Flandria;  comitis,  per 

ceoBuram  ecclesiasticam  compellaut,ad,juxtapromi8sio- 

Demeorum.cooservaodaslibertates  abbatis  et  cooveatus 

S.  Bertioi,et  ad  satisfactioDcm  impeodendam  de  damnie 

et  injuriis  illatis  dictis  abbati  et  conventui,   occasiooe 

ezcommuDicationis  burgensium  Saocti  Audomari.    115 

LXXXI. —  AdJoaooem  abbatem  S.  BertiDi.— Cooce- 

ditor  ei  facultas  benediceudi  pallas  altarium,  et  sacer- 

dotalia  indumenta.  llC 

LXXXII.  —  Ad  Petrum  priorem  et  fratresS.Reparatffi 

Luceneis.^Eorum  jura  possessionesque  coufirmat.    117 

LXXXllI.  —  Ad  abbatem  et  convcntum  S.  Bertini. — 

Confirmat  eis  quasdam  posseesionee  euas.  iitf 

LXXXIV.  —  Ad  abbatemS.  Vincentii,  archidiacorrm 

et  succentorem  Silvanectenses.— Utcontroversiamiuui* 

capitulum  S.  FranbaIdi,comitem  domniMartini,etalios. 

dirimant.  119 

LXXXV.  —  Ad  Laudensem  archiepiscopum. — Conce- 

dit  at  viRicum  quemdam  abtolTat.  ii9 

Patiol.  CCXYII. 


LXXXVI.  —  Ad  Stephaoum  abbatem  moaaetarii  de 
Los,  ejusque  fratree.  —  Recipiuotor  eub  protectiooe  B. 
Petri,  et  eoumcrautur  boua  ad  ipeoe  Bpectaotia.      120 

LXXXVII.  —  Ad  abbatem  S.  Germaoi  de  Pratie.  — 
Seoteotiam,  qoa  CoeleetiDus  PP.  III  cooceeeiooem  qua- 
rumdam  eccleeiarum  ooa  vacaotium  certie  clericis  fac- 
tam  declaraverat  irritam,  auctoritate  apoetolica  cooflr- 
mat.  125 

LXXXVIII.  -^  Ad  Oddooem  abbatem  et  fratree  mooa- 
eterii  S.Joaooieio  Veoere.— Eorum  privilegiacooflrmat. 

125 

LXXXIX.  —  Electiooem  Ecberti  episcopi  Bambergeo- 
eis  rcjicit,  eumque  propriaaucturitate  coosecrat.      129 

LXXXIX  bis.  —  A<l  Ecbertum  Bambergeceem  epieco- 
pum.  —  Pallium  ei  coocediL  iSO 

XC.  —  Ad  abbatem  Mcuseilieoeem.  Usum  aiitrs  coo- 
cedit.  132 

XCI.  —  Epietola  P.  eedie  apoetolicffi  le^ati,  ad  caoe- 
oicos  Liogooeoeee.  —  De  reliquiie  eaocti  Mammaatis 
martyrie.  132 

ANNO  1205. 

XCII.  —  Ad  abbatem  et  fratree  mouaeterii  Loci  Dei.— 
Eorum  privilegia  confirmat.  134 

XCIII.  —  Ad  abbatem  S.  Vincentii  Silvanecteoeloejue- 
que  fratree.  —  Ecclesiffi  de  Alvere  poBeeeelooem  ipeie 
coufirmat.  138 

XCIV.  —  Ad  archiepiscopos,  epiecopos,  etc,  ad  gooa 
littcrH!  istffi  perveoeriut  —  Ut  aobates  et  fratres  PraB- 
luoDstrateusis  ordiDisadversusmalefactoreset  molesta- 
tores  tueautur  et  defendant.  138 

XCV.  —  Ad  abbatem  et  conventum  S.  Vinceotii  Lao- 
duuensis.  —  Coutirmalio  bonorum.  140 

XCVi.  — Adhbbatemet  conventum  S.Vinceoui  Silva** 
uecteudis.  —  Compositiouem  inter  ipsos  et  capitula  8. 
Reguli  ac  Framboldi,8uper  redditibus  qDibaedam,a  Pe- 
tro  quondam  Atrebatenei  epiecopoet  conjudicibue  loi- 
tam  auctoritate  apostolica  cooflrmat.  144 

XCVII.  —  Ad  abbatem,  priorem  et  caotorem  8.  Ger- 
maoi  de  Pratie  Parisieosis. — Ut  mooaeterii  8.  Dionyaii 
moleslatores  compescaot.  145 

XCVIII.  —  Commissoriom  papale  cootra  epiicopam 
Ratisboo.Cooradum  IV,  soper  molestatiooe  domus  lea- 
dalie.  146 

XCIX.  —  Ad  Gnillelmum  Remeosem  archiepiecopom. 
Privilef^ium  de  alienationibue  revocandie  monaeterio 
S.  Remigii  concessuui.  i46 

C.  —  Ad  prioreui  Orandimontensem.  —  Ut  iUi  liceat 
fratres  absol vere  qui  ante  assiimptum  religionis  habitum 
exconimunicationis  sententiam   incurrerunt.  147 

Cl.  —  Ad  procuratores  et  fratres  ecclesiffi  Domioici 
Sepulchri.^  De  caoooicis  obedieDtiam  teoeotibus.    148 

Cll.  —  Ad  clerum  S.  Mariffi  Massilieosis.  —  Capellam 
quamdam  illis  asserit.  i48 

Clli.  —  Ad  Heoricum  Argeotioeosem  electom.  — 
CoDfirmat  ei  jus  patrooaiusin  cella  Vilniari.  149 

CIV.  —  Ad  fratres  hospitalie  S.  Joannie  Hieroeolyml- 
tani.  —  Eorum  possessionesinBohemia  etMoraviacoo- 
firmat.  149 

CV.  —  Ad  Bonaccursium  prffipoeitum  et  fratree  S.  Gi- 
neeii  Lucanffi  dioiceeis.  —  Eorum  privilegia  cooflrmat. 

149 

CV  bis.  —  Ad  abbatem  Casinensem.  —  Concedit  ui 
alieuationes  a  pru^decessore  ipsius  factas  illiiiceat,  eu- 
blulo  a|ipellatioui8  obstaculo,  revocare.  152 

ANNO1206. 

CVI.  —  Ad  Olomucensem  episcopum.  ~  Litteras  qoi- 
bus  Premyi^laus,  rex  Bohemorum,  ecclcsise  Olomuceneis 
libeitalee  et  iinmunitateeadauxit,  redditueqoe  prffipoei- 
tuiffi  assignnvit,  contirmat.  i53 

CVIl.  —  Ad  fratres  S.  Joannis  llierosolymitaoi. —  Im- 
munitates  eis  a  Wladislao  marchione  in  Moravia  concee- 
sas,una(*nm  possessionibus  in  Kaunice  et  capella  io  Hir- 
sowan   conflrmat.  155 

CVIII.  —  Ad  Hermannum  abbatem  et fratres  eccleein 
B.  Mariffi  lu  Sayua  ordiniePiffimonstratensis.  — Eoram 
privilegia  contirmat.  i56 

CIX.  —  Ad  archiepiscopum  et  capitulum  Narboneoee. 
—  Dc  coDsecratiooe  Fulcooid  episcojii   Tolosaoi.      159 

CX.  —  MouasteriiS.Petri  CaruoteuBls  Ubertatesimma- 
uitatedquc  coufirmHt,et  jus  eligeudiabbdtisifolisejusdem 
monasteiii  fratribus,  vel  cerlesaniori  illorum  particon- 
cedit.  160 

C\I.  —  Abbati  ct  monachisS  Petri  Carnotensis  licaa- 

liam  iudulget  v.a.  in  eorum  jusrevocandi  quffi  ab  ipso- 

f  uui  tlomiuio  illicite  abalienata  esse  constiterit.         160 

CXII. —  Ad  archipreebyterum  etOuidonem  de  Bagnolo 

caoooicam  Booonleosem.— Pelitiooem  abbatiaNoDantn^ 

38 


1195 


ORDO  RERDM 


1196 


lanl  de  primario  lapide  ad  contiructionem   oratorii  a 
pontiQce  mitteodo,  illis  cnmmittit  cxaminaDdam.      160 

ANNO  1207. 

GXIII. —  Ad  opificopum  et  archidiaconnm  Atrebateu- 
tee.  -^  Ut  de  iujuriis,  a  domino  de  Ardcs  abbati  et  con- 
yentui  S.  Dertini  illatie,  co<;ooecaot.  160 

(2.IV.  —  Ad  abbatem  et  conventum  CompendienBem. 
~  Compositionem,  pu^icr  parocliia  S.Germaui  Compen- 
diensiB,  et  aliis,  ioter  ipsos  ct  episcopum  ac  ca)>itulum 
Soeseionense  auctoritate  episcopi  Parisieusis  factam, 
contlrmat.  161 

CKV.  —  Ad  ca{)itulum  AruBieuee.  —  Confirmatio 
priBbendarum  tertio;  partis  dccimarum  Giaf  et  juris  in 
apiritualibuB  et  aliis.  162 

CXVI.  —  Ad  decanuni  etmajorcm  arcbidiaconum  Pa- 
riaienBcm,  etO.  Scholafiticum.  — Conceseio  altarium  de 
Driencourt,  et  de  Villari  in  silva,  ct  dc  Lupivivia.    162 

GXVII.~Ad  Ludovicum  abbatem  monaBtorii  S.  Vito- 
nisVirduneneis,  cjuBque  frntres.  —  Recipil  eof»  sub  pro- 
tectioiie  B.Petri,  ct  cuumerantur  bona  ad  ipsos  spec- 
tantia.  164 

CXVin.  —  Ad  abbalem,  et  convcntum  S.  Ucrliui.  — 
Congratulatur  eia  quod  gencroso  receperint  priorem  et 
monacbos  Cantuariensis  KcclesiiB,quo9  crudehs  persecu- 
ttip  propriid  eedibus  exBuIarc  coegerat.  167 

CaIX.  —  Ad  Joanncm  abbatcm  S.  Germani  de  Pratis, 
ejusqoe  fratres  in  perpetuum.  —  Recipit  cos  sub  prote- 
ctlone  apostolica,  cteoumeraotur  bonaad  cos  spcctan- 
tia.  169 

CXX.  —  Ad  abbatem  ct  convcotum  Saocti  Bertini. — 
DivisionescantoriaruumctpcrflonatuumdeCalaiByOtaiia- 
rum  parochiarum,  factas  pcr  judices  ab  apoetolica  sede 
dolegatOB,  confirmat.  171 

ANNO  1208. 

CXXI-CXXII. — Privilegium  quod  procuratio  praelato- 
rom  non  transcendnt  valorem  IV  marcarum.  171 

CXXIIl.— Abbati  Sancti  Evurtii,  decano  Sancti  Aviti, 
6t  archidiacono  Aiirclianeusi.  —  Ut  episcopum  Ccnoma- 
nentem,  ad  conservanda  ioetrumeota  pacis  inter  abba- 
tem  et  conventum  S.  Dionysii  ac  vicecomitem  Castrodu- 
ni  celebratoB,  cogant.  172 

CXXIV.  ~  Ad  abbalem  et  fratres  Welegradenses.  — 
Conflrmat  fundationem  monastcrii  Welegradonsisjura- 
que  et  regulas  fratrum  ejiisdem  stabilit.  173 

CXXV.  —  Ad  Petrum  ubbatem  monaatcrii  S.  Maris 
Novi-*Ca8tri,  ejusque  fratres.  —  Recipit  eos  sub  prote- 
cUooe,  ctenumeranlur  bonaeorum.  176 

CXXVl.  —  Ad  abbatem  ct  conventum  Weetmonaete- 
rienBcm. —  Omnibus  qoi  annuatim  ad  Sancti  Edwardi 
ecclesiam  Westmonasterii  accesserint,  unius  anni  et 
quadraffinta  dierum  iudulgentiam  coocedit.  177 

CXXVII.  —  Ad  burgcnsesS.  Remigii  Remensis.  — 
Priviicgium  de  assisia.  178 

CXXVIII.  —  Ad  abbatem  de  Gerplyn,  Ilenricnm  de 
Witin  et  Tutonem  dc  Hoiburch,  plebanos  Pntaviensis 
dioecesis.  —  Causam  quamdam  monasterii  Medlicensis, 
in  qua  ab  epi^copo  OlomuceuBi  roinus  squa  pcnlcntia 
prolata  cssc  perhibebatur,  dc  novo  inquiri  mandat.  178 

CXXtX.  —  Ad  Bartholomoeum  Theatmum  epiecopum. 
—  Privilegia  omnia  Ecclesiai  Theatina»  a  Rom.  impp.  et 
tummis  pontilicibus  indulta  confirmat.  179 

CXXX.  —  Ad  abbnlem  et  convcntum  S.  Vcdapti  Atre- 
bateneis.  —  lohibet  ne  quis  sine  tcstimonio  litterarum 
eorom  pecnoiam  cooccdut  muluo  alicui  mooachorum. 

181 
CXXXI.  —  Ad  Odooem  abbatcm  S.  Vedasti    ejusque 

fratrcs.  —  De  confirmatiooe  privilegiorum.  182 

CXXXII.  —  Ad  arcbiepiscopf>s  Pt  opiscopoi  per  Sar- 

dioiam  constitutos.  —  Pro  monaEterio  CaBiocnsi.  185 
CXXXIII.  —  Abbatise  Cafioeosis  privilegia  coofirmat. 

185 

CXXXIV.  —  Ad  Jordanum  Lcxovicnscm  cpiscopum  et 

abbates  dc  Perscooia  cl  dc  Saviagoeio. —  Ut  abbatibus 

et  monacbis  S.  Micbaelis  io  Pericnlo  Maris  sigoificeot 

mandatum  apostolicum  de  suircformationemonasterii. 

187 

CXXXV.  —  Ad  Joannem  Anglorum  regem.— De  ne- 

gotio  archiepiscopi  Cantuaricnsis.  I33 

CXXXVI.  —  Forma  interdicti  ab  lonoccntio   111    in 

Angliam  constituta.  190. 

ANNO  1209. 

CXXXVII.  —  Ad  Arnoldum  prioremet  fratres  Laber- 
dowicenses.  —  Eorum  possessiones  et  privilegia  con- 
flnnat.  ig^ 

CaLXXVUI.— Commiiiorium  papale  contra  comitem  de 


Plain  et  alios,  pactom  super  anmma  pccuniK  epiacopo 
Ratisponensi  soIvendaB  initum  impeoientes.  193 

CXXXIX.  —  Ad  episcopum  RatiBponcnsem. —  Confir- 
matio  privilegii  a  papa  Coelestino  IIl  anno  1192  concesti. 

CXL.  —  Ad  abbatem  et  fratrea  conventus  SS.  Coaiae 
et  Damiani  dc  Monte.    ~    Privilegiorum    confirmaUo. 

194 
CXLI.—  Ad  aro.hidiaconum  Fiscannensem.  —  Immu- 
nitatefi  abbatlffi  Fiscaoneobis  coofirmat.  194 

CXLII.  —  Ad  abbatem  et  conventum  S.  Rernigii  Re- 
mensis.  —  Privilegium  per  quod  monasterinm  S.Remi- 
gii  cximitura  debitis,  nisi  in  utilitatem  ejusdeiij  mona- 
sterii  convertantur.  195 

ANNO  1210. 

GXLIII.  —  Ad  episcopum  Misnensem.  —  Pro  abbatifsa 
Quedlimburgensi.  195 

CXLIV.  —  Ad  episcopos  Gallia;.  —  De  vitanda  simo- 
nia  in  receplioue  monachorum  aut  8anctimoniaIium.l95 

CXLV.  —  Ad  abbatem,  et  conventum  monaaterii  de 
Los.  —  Conflrmat  eis  aonuos  redditus  octo  modiorum 
frumeoti,  quos  Balduinui  comes  concesserat  ecclesiffi 
de  Laude,super  terris  et  pratie  de  Ilaia  et  de    Skelmi». 

19S 

CXLVI. — AdBernardumabbatem  et  monachos  S.Qre- 

gorii  Basileensis  dioeceseos.--  Ne  prebendas  in  ipsorum 

ecclcpia  8.Tjcularibu8  personis  conferant.  199 

CXLVII.  —  Ad  abbatemet  conventum  S.MarUni  Glan- 

deriensis.  —  Confirmatlo  bonorum.  199 

CXLVIIl.  —  Adpriorem  et conventum  de  NoTiaco.  — 

Coufirmatio  pacisinter  comitem  Regltestensem.azorem- 

que  ejup,  et  priorem  ac  conventumde  Noviaco    inits. 

CXLIX.  —  Ad  Conradum  electum  Mindensem. — Snper 
elecliouc  Osnaburgeosis  epiecopi  Gerhardi  in  archiepi- 
acopum  Bremensem.  '  f^ 

GL.  —  Ad  Lubecensem  et  Livonensem  episcopoa.  — 
Supercodem.  202 

CLI.  —  Ad  Gerhardum  episcopum  Osnaburgensem  sa- 
per  ejuedcm  electione  in  archiepiscopnm   Bremenaem. 

CLII.  — .  Ad  archiepiscopum,decanum  et  capitulum  Bi- 
turicense.  —  De  canonizatione  S.  Guillelmi  Biturlcenais 
archiepiscopi.  g^j^ 

CLin.  —  BuIIa  pro   monialibus    Parci-Dominarum. 

204 
ANNO  1211. 

CLIV.  —  Ad  abbatem  et  conventum  de  Lo8.->  De  00- 
dem  argumento  ac  in  epistola  145  supra.  206 

A  ^*^^'»  T7  ^^  Maurianensem  episcopum  et  priorem 
Aqufle-BcII»  Mourianensis.  —  Pro  monasterio  Savilia- 
nonsi.  ^q^ 

CLVI.  —  Ad  pr»po8itum  et  fratres  KccIesiaB  Siclinien- 
Bi8.-I)c  cerlis  redditibus  capituli  deSicIiuio  distribuen- 
difl  Rolfs  fratribua  dicti  capituli,  qui  omnibus  ofBciis  et 
celebritati  missarum  curaverint  interesse.  207 

CLVII.  —  Ad  abbatem  etfratresS.  Wulmari.  —  Con- 
firniat  ipsis  possessionem  quorumdam  bonoruin.      206 

CLVIII.  —  Ad  preepositum  et  fratres  ecclesie  BAarba- 
censis.  --  Recipit  eos  sub  protectione,  et  ennmerantnr 
bona  ad  ipeos  spcctantia.  209 

9/'^^*  ""  ^^  «rchipresbvterum  et  capitulum  Pisanum. 
—  Ut  Marsucco  deCaietenis.pontiflcis  capellano.proven- 
tus  ecclesiasticos  ablatos  restituant.  S09 

GLX.  --  Gerardi,  Albanensis  electi,  apostoliciB  aedia 
legati,  ad  praepositum  et  canonicos  Placentino8.  —  lUii 
coinmuocm  oonvictum  priescribiL  211 

CLXI.  —  Ad  abbatem  et  conventum  de  Lande.— Con- 
nrmat  quamdam  compositionem factam inter  monasteria 
de  Laude,  et  de  Sancto  Salvio  de  Valentianis,  relative 
ad  possessiones  dicti  monaaterii  de  Lande.apnd  Pranffe- 
res.  '^  £|j 

CLXII.—  Ad  abbatiaB  conventum  de  Loi.^CoDflnnat 
018  redditus  annuos  octo  modiorum  frumenti.qaoaiilia 
dederat  in  eleemosynam  Balduinua,  comes  Flandrin  et 
Hunonifle.  ^ii 

CLXIII.  —  Ad  praBpositum  et  fratrea  S.  Evaaii  de  Ca- 
sali.—  Confirmatio  privilegiorom.  212 

CLXIV.  — .  Ad  regem  AnglieB.  —  De  intendendo  ad 
saecursum  1  errse  Sanctae.  213 

CLXV.  —  Privilegium  pro  parthenone  8.  Petri  in  Di- 
chkirchen.  ^i^ 

ANNO  1212. 

^tV?\^*  "■  ^^  «piscopum  et  cutlodem  ArgeDtinenetu. 
—  Ut  circa  purgaUoDem  Reiinboldi   cauie  proctdaat 

m 


1197 


OUiE  IN  HOC  TOMO  CONTINENTDR. 


U98 


CLXVII-  —  Ad  O.  presbyleriini.  —  DoimlioDeai  quam- 
dam  rc<iilituum  allari  SS.  Petri  ct  Panli,  in  ecclesia 
SiUaoecleuBi,  confirmat.  ^^14 

CLXVIII.  —  Ad  arcbiepiscopum  et  capitulum  Tyrense. 

—  Pro  Janueusi  capitulo.  215 
(XXIX.  ~  Ad  reclorem  ac  fratres  Hospitalis  domua 

Dci  de  Pincbonio.  —  Recipit  eos  sub  protectiouc  B.  Pe- 
tri,  rt  ipsorum  possessioues  conlirmat.  216 

CLXX.  —  Ad  priorcm  Grandimoutecsem.  2!6 

CLXXI.  —  Ad  canonicos  Marbuceuses.  —  Possesiio- 
uem  qnnrumdam  bonurum  ipsis  confirmat.  217 

CLXXiL  —  Ad  cnnonlcos  Pieanos.  —  Ct  quindtcim 
dierum  labente  spatio  Marsuccum,  clcric-um  suum,  ab 
ipsis  e  cauouicorum  albo  erasum,  priatiuo}  asiierant 
diguitati.  217 

CLXXIII.  —  Ad  dccanum  et  cjipitulum  Bituricense. 

—  De  cauonizatione  S.  Guillelmi  Bituricensis  archi- 
cpi^copi.  218 

CLXxlV.  —  Ad  decanum  capitulumquo  S.  Tbeobaldi 
Metensis.  —  Sub  anatbematis  mtermiuatioDe  probibet 
ne  quis  clericua  majoris  ecclesiffi  iu  eorum  ecclesia  prae- 
beadam  habere  proesumat.  219 

ANNO  1213. 

CLXXV.  —  Ad  patriarcham  Jerosol  vmilanum,  aposto- 

lica»  B»»«iis  legatum.  —  Pro  capitulo  Janueusi.  219 

CLXXVI.  —  Ad  episcopum  et  capitulum  Acconense. 

—  Ejuddem  argumenti.  220 
CLXXVil.  —  Ad  abbatcs  S.  Faronis  et  de  Caveaet  de- 

canum  Meldensem.  —  Dat  eis  provinciam  inquirendi, 
num  abbas  Cluniacensis  revera  coactus  fueiit  per  vio- 
lentiam,  ad  confereudum  priuralum  dc  Benhardo  fiiio 
Bnlivi  comilis  Nivcrnensis.  220 

CLXXVIII.  —  Ad  priorem  et  conventum  monasterii  de 
Novcio.  —  Recipiuutur  sub  protectione  apoi^tolica,  et 
coutirmautur  ipsorum  possessiones. 

CLXXIX.  ~  Ad  decanum  J.  archiJiaconum  Noviomen- 
sem  ct  cantorem  Noviomeuscm.  —  Dnt  eis  provinciam 
examinandi  causam  qusB  erat  inter  ArV.  de  Avesnis,  ex 
una  parte,  et  Ecclesiam  Lescien.  ex  altera,  super  qui- 
busdam  possessionibus.  ^22, 

CLXXX.  —  Monaslerii  S.  Petri  Carnoteusis  protectio- 
nem  suscipit,  possessionesque  et  privilegia  confirmat. 

224 

CLXXXI.  —  Ad  preelatos  nobiles  et  populum  Ilibernite. 
•»  Ut  perseverent  iu  fidelitate  regis  Anglioo  et  heeredum 
saorum.  224 

CLXXXII.  —  Ad  abbatem  S.  Michaelis  de  Castro  Brit- 
tODUffl.  224 

ANNO  1214. 

CLXXXIH.  —  Ad  Pistoriensem  cpiscopum  et  abbatem 
S.  Trinitatis  Florentinensium.  —  In  causa  qu&e  Soffrc- 
dum  inter  Pistoriensem  episcopum  vertcbatur  et  com- 
mnnePistoriisuperjurisdictionequorumdamcastrorum. 

225 

CLXXXIV.  —  Ad  abbatem  et  fratres  S.  Dionysii.  — 
Eorum  protectionem  suscipit  et  possessiones  confirmat. 

226 

CLXXXV.  —  Ad  Joannem  Anglorum  regem.  —  Decla- 
rat  quod  rex  vei  capella  sua  interdici  vel  excommuni- 
cari  non  possit  sine  mandato  sedis  apostoiicee  speciali. 

220 

CLXXXVI.  —  Ad  eumdem.  —  De  trenga  inler  reges 
Anvlifie  et  Francifie  ineunda.  227 

GLXXXVII.  —  Ad  universum  clerum  Bremensis  pro- 
▼ineiaB.  —  Ut  Waldemarum  excommunicatum  publice 
denuntient.  227 

CLXXXVIU.  —  Ad  popnloa  Spoletani  ducatus.  —  Ut 
Aldrovandino  Marchioni  Estensi  et  Ancouitano  auxilium 
et  favorem  praebeant.  228 

CLXXXIX.  —  Ad  potestatem  et  populos  Auconitante 
marchisB.  —  Ut  Aldrovandino  marcuioui  Estensi  ct  Au- 
conitano  obtemperent.  228 

CXC.  —  Ad  Pbilippum  Francorum  refiem.  —  Usuras 
in  8U0  regno  in  posterum  rpx  non  pntiatur.  229 

CXGI.  —  Ad  magititrum  et  fralres  mililia)  Templi.  — 
Ipsos  a  petilione  nbbatis  ac  monnsterii  Cluniacensi^,  su- 
per  quemdam  venditionis  contractum,  in  quo  prioratus 
de  Cnaritate  graviter  Isesus   esse  dicebatur,  absolvil. 

230 

CXCII.  —  Ad  cpiscopos  et  praelatos  marchia^  Ancoui- 
tanoe.  ~  Ut  consilium  et  auxilium  proesteut  Aldrovan- 
dinomarchioni  Kstensiet  Ancunitano,  ad  recuperaudam 
eamdem  marchiam.  232 

CXCIII.  —  Ad  populos  marchiiB  Auconitanse.  —  Ut  AI- 
drovandino  marchioni  EstenBi  et  Anconitano  morigeri 
sint  et  obseqnentes.  233 


CXCIV.  —  Ad  priorcm  et  monachoB  S.  Mari£  de  Cam- 
pis  Gorboiiensis.  —  Eorum  possessiones  et  privilegia 
confirmat.  234 

CXCV.  —  Ad  abbntem  Cluniacensem.  —  Ut  non  ob- 
staulibus  nppellatlonibus  a  monachis  suis,  abeque  jure 
interpositis,  eorum  exccssuscastigare  possit.  23( 

CXGVI.  —  Ad  populum  civilatis  Asculuneb. — Ut  Aldrc- 
vaudino  Estensi  et  Ancouitauo  marchioni  obcdientiam 
prrBsiiirc  amplius  uuu  recuscnt.  235 

CXGVII.  —  Ad  Eustaijhium  de  Vesci.  --  Mandat  ne  rex 
Angliie  aliquid  incon)modi  paliatur,  propter  disfor- 
diaui  jam  tundem  iuter  iilum  et  bnroues  sopitam.    2:^0 

CXCVIII.  —  Ad  Nicoluum  Tuaculanensem  epiecopnm. 

—  De  rcluxatioue  iuterdicti.  237 
GXCIX.  —  Epistola  0.  Coloniensis  scholastici  et  sedis 

apoctolicse  legati  iilustri  comiti  Namurcensi.  —  l)e  va- 
riis  crucis  apparitionibus,  dum  crucom  preedicarel,  de- 
que  multiludine  crucesignatorum  in  provincia  Colo- 
nicnsi.  238 

GC.  —  Philippi  II  stabilimentum  cracesignatorum. 

239 

ANNO  1215. 

CCf.  —  Ad  ubbatem  et  conventum  S.  Dionysii.  —  Om- 
nibus  qui  ad  B.  Diouyeii  rcliquias  venorandas  devoti 
convcncriut,  quudraginta  dies  de  injuuctis  sibi  (u)n:- 
teutiis  relaxat.  2il 

CCII.  —  Ad  Giroldum  ubbatcm  et  conventum  Glutiin- 
censcm. — Jus  indulget  eligeudi  et  inslituendi  prioreni 
in  mouasterio  Charitutii*.  242 

CCiU.  —  xVd  Magnurdiuum  Imoleusem  episcopum.  — 
Imolecsis  ecclesise  privilrgia  cuutirmat.  242 

CGIV.  —  Ad  abbatem  et  couventum  S.  Bertiui.  — 
Confirmnt  eis  quasdam  possessioncs.  'lk\ 

CGV-CCVI.  —  Ad  magnates  Angliae.  —  De  pace  re- 
formuoda  iutcr  regcm  et  barones  Auglise.  215 

CCVII.  —  Ad  univdi-£Ot)  Ecclesiurum  prtplutos  per  Au- 
glium  constitutos.  —  Ghurtuui  re^is  An^liu?  deelectinue 
liberu  univcrsis  et  sii>gulis  Ecclesiis  coucessa,  coutir- 
mat.  246 

CCVIII.  —  Ad  universos  Anglioi  mugnutes.  —  Ut  so- 
litum  ub  aniiquo  scutugium  reddaut  AnglicB  regi.    24H 

CCIX.  —  Episcopo  Magulonensi  in  feudum  dat  coroi- 
tatum  Melgorii.  248 

CGX.  —  Ad  abbatem  et  fratrcs  monasterii  ia  Prule 
Ratisponensis  dioecesis.  —  Ecclesias  in  Weihenloch  et 
Talmnssiug  eis  asserit.  249 

CCXI.  —  Ad  abbatcm  et  fratres  cu>nobii  Casainonais. 

—  Vuria  ad  eorum  reformationem  suggerit.  240 
CCXIl.  —  Ad  conaules  Mutinenses.  —  Pro  Nouanta- 

lanis.  253 

GGXIII.  —  Ad  episcopum  Mutinensem.  —  Pro  Nonan- 

tulanis.  253 

CCXIV.  --  Ad  abbateni  et  fratres  S.  Dionysii.  —  Ut 

eis  liceat  decimas  etfeoda  de  manibus  detineutium  reci- 

pere.  254 

CCXV.  —  Ad  abbatem,  priorem  et  prsepositum  S.  Eligii 

Noviomcnsis.  —  Gompositionem  inter  priorem  et  con- 

Ycntum  de  Noviaco  et  comitem  Regitestenscm  confirmat. 

ANNO  1216. 

CCXVI.  —  Ad  Antissiodorensem  epiecopum.  —  De 
jurisdictione  super  abbatia  S.  Germani  exercenda.  255 

CCXVII.  —  Ad  uuiversoscrucesignatoa  per  Bremensem 
provinciam  constitutos.  255 

GGXVIII.  —  Parthcuouis  de  Ostechotte  proteclioDem 
suiicipit  ejusque  bona  et  privilegia  coufirmat.  258 

GCXIX.  —  Vetat  ue  0.  clericns  Bremensis  dtOBceseos 
ab  nrchiepiscopo  Harturigo  II  olim  doposilusy  ia  cani- 
tulnm  inlroducatur.  «59 

GCXX.  —  Ad  Stephanum  abbatem  et  conventum  Casi- 
neusem.  —  Quod  nullas  siut  alienatioues,  iuscia  couveu- 
tUf^  sauiori  parto  confectae.  260 

CCXXl.  —  Ad  abbatem  et  conventum  S.  Dionyaii.  — 
Do  docimis  a  luicis  rcdimcudis.  260 

CGXXn.  —  Ad  abbatemet  couvenlum  S.  DionysiL-- 
Indul«;et  ut  procurationes  cpiscopis  seu  aliis  prielatis 
uon  teupantur  exhibere.  260 

CGXXIII.  —  Ad  abbatem  et  couventum  S.  Dionysii.— 
Donal''ou(>s  ipsis  fuctus  conflrmut.  261 

G!:XXIV.  —  Frisonibus  per  Brcmeusem  provinclam 
cou:<:ituti.-4  Diuudut,  excommunicatum  Waldemarum  de 
corum  iiuibuci  ejiciant.  262 

CCXXV.  —  Ad  decttuum  S.  Frambuldi,  et  CantoresS. 
Frambaldi  el  S.  Ufguli,  Silvaiiecteuses.  —  Ut  senten- 
tiam  ab  cpiscoito  Silvanecteusi  in  favorem  abbatiset  coQ; 
ventuB  S.  Dionysii,  in  causa  quadam  latam  obserraii 


il99 


ORDO  RERUM 


12O0 


faciaat.  262 

CCXXVI.  —  Ad  abbatissam  S.  Marise  de  Aeai8  Massi- 

lieDsis.  ~  ProtectioDem  ejus  suscipit  et  ejus  possessio- 

nes  confirmat.  2()3 

CCXXVll.  —  Ad  abbatissara  et  sorores  de  Rysebiarq. 

—  Earum  possessioDes  et  privilegia  coDfirmat.  263 
CCXXVIII.  —  Ad  archiepiecopum...   SeoteDtiam  ex- 

commuDicatioDis  ab  A...  praBpoflito  S.  Villebaldi  et  T. 
de  Walle  caDODico  Bremeusi  coutra  episcopum..  impe- 
tratam  revocat,  et  pceoum  coDtra  dictuai  prtepositum 
proiatam  coutirmat.  264 

CCXXIX.  -^  Ad  abbatem  et  fratres  S.  Tbomae  de  Para- 
cleto;  eorum  privile^ia  coofirmat.  2t)5 

CGXXX.  —  Ad  Dobiies  UpsbileDses.  — Gratias  agit  pro 
ceDsu  liberaliter  et  devote  soiuto.  265 

CCXXXl.  —  Aii  abbateui  el  couveDtum  mouasterii  S. 
Vedasti  Alrebateutiis.  —  C<»uhruiat  eis  iibiTtaletu,  ipsis 
a  Ludovico,  Fraucorum  rcgia  filio  piimogeDito,  cod- 
ces^am,  q^ua  bomines  liberi  mooasteni  eorum,  per  libe- 
ros  abbatiit  homine^  jndic^ntur.  266 

CGXXXn.  --  Ad  abbatem  et  fratres  S.  Tiberii.  —  Eo- 
rum  possessioues  et  privilegia  coufirmat.  266 

ANNO  1  «98-1216. 

CCXXXIII.  —  Domiui  lauoceotii  ezpeditiouis  pro  re- 
cQpcraDda  Terra  Saarta  ordiaatio  269 

UjXXXIV.  —  Ad  univer»os  archiepiscopos,  episcopos, 
et  alios  ecciesiarum  prsslatos.  —  CoDtra  falsatores  et 
coDtraceosores  DialigDoi».  27.) 

CCXXXV.  —  Ad  abbalem  de  Becco.  —  Ne  loci  dioBce- 
sanuB  contra  personas  monasterii  inquirat.  275 

CCXXXVI.  —  Ad  eumdem.  —  Coucedit  facultatem  ut 
ex  pluribus  cellis  uuam  couficiat.  275 

OGXXXVIl.  —  Ad  eumdein.  —  Coucedit  facultatem 
quosdam  aionachos  ab  trreguiaritate  absulveudi.     275 

CCXXXVIII.  —  Ad  abbatem  et  fratres  mouasterii  de 
Loco-Dei.  276 

GGXXXIX.  —  Ad  Rothoma^ensem  archiepiscopum.  — 
Ipcrepat  quod  mandatum  poutificium  de  beueficio,  cle- 
rico  cuidam  confereudo,  minns  recte  intellexerit.    276 

CGXL.  —  Ad  abbatem  el  couventum  S.  Michaelis  de 
Terrascha.  —  Ut  promissum  R.  clerico  conferatur  beoe- 
flcium.  277 

CGXLI.^ —  Ad  TurrilHueusem  archiepiscopum.  —  Ut 
monaaterio  Ca<^inensi  eccleAias  quasdam  restitui  curet. 

277 

SpistoU.  ires  qux  sequunlur  loco  suv  cxciderant, 

GCXLII.  —  Ad  Guillclmum  nbhatem  monasteri:  Glan- 
Dafoliensis.  —  iN^ssessioiics  et  privilegia  mona<:|»Tii 
confirmat.  278 

CGXLUI.  —  Ad  unJTersum  rlerum  Bremensisprovin 
ciee.  —  Ul  Waldem.trum  exoomir>.Dioaiuui  publice  de- 
nuntieut.  280 

CGXLIV.  —  Bulla  pro  Garino  abbate  S.  JohudIs  ia 
Valeia.  281 

EPISIOLiE  VAUIORUM  AD  INNOCENTIUM  III. 

I.  —  G.  Lingoi>ieri-*ie,  R.  Caliilononsis,  episcoporum; 
G.  de  Ciflercio,  N.  de  Firmitate,  G.  de  Poatiaiaco,  et 
0.  de  CiarnvaJle,  abbalum.—  Pro  millitibus  de  Cala- 
Irava.  283 

II.  —  Juramentum  fidelitalis  quod  fccit  JoaoDes  de 
Geccioo  Romaiia;  Kcclcsias,  protueudis  ct  <  ouservaudis 
regalibus  ^aDcti  Petri.  280 

II  bis.  —  De  fidelitate  et  bouiiuio  RoDianaj  Ecclesiae 

grfleslitis  ab  Andrea  do  CaiviuiaCv»,  et  cuslodia  burgi 
olensis  commissa  cidem.  286 

II!.  —  Otionid  imperatoris  pactiiui  cum  Adolfo  archi- 
episcopo  Colonieusi.  287 

IV.  —  Repis  Anglise.  ~  Orat  dc  ante  peractum  quia- 
quenuium  Galfridus  filiuB  P<'tii  peragrinetur.  288 

V.  —  He^^rici  Hungarite  regis.  —  Contraquosdam  qui 
constitutioncs  ab  apostolicffi  sedis  lef^alo  |  rouiulgalas 
non  admisprnnt.  289 

VI.  —  In:»trumeiilum  dc  Ca?tro  Nympharum  tradito 
domino  p«paB  lonocentio  III.  '  290 

VII.  —  Hcnri«ifiatrisimperat  .risConstaiitinopolitani. 

—  Qualiter  debeliatus  et  captus  fuit  imporatur  Baldui- 
Diip.  2n 

VIII.  —  Ejusdom.  —  Similis  argumcnli.  204 

IX.  —  Philipjii,  Romaaorum  regis»,  pron^itsa   lapiE. 

295 

X.  —  Philippi  pactum  cum  Coloniensibu?.  297 

XI.  —  Philippi  ecriptum  ct  legatio  ad  pai  um.        298 

XII.  —  Instrumentum  de  homa<?io  facto  a  comite  Ilde- 
brandiDO  domlao  papo)  InnoceDlio  III.  298 


XIII.  — Philippi  Augusti  regis  Francorum  ad  InDoceD- 
tium  papam  III.  —  Dcclarnt  se  nullam  iDjiiriaai  iutu- 
lis.^e  epiricopo  Cameracensi,  nec  adhaerere  Philippo  ioi- 
peratori  adversus  sedem  apostolicam,  eed  posse  fisJiu 
luire  cum  adversariiB  Ottouis.  i99 

XIV.  —  Philippi  regis  Francorum.  —  Pro  ecclesia  h* 
turiceusi.  30u 

XV.  —  P.  comitis  Aatissiodoreasis  ad  iDDoceDtiQiD 
papam  tertium.  —  Declarat  se  teaere  a  comitissa  Cam- 
paniae  Malliacum  et  Vitriacum.  3ui.i 

XVI.  —  Friderici  II  imp.  cessio  comitatus  Fuadaui 
lonoceatio  III.  3oi 

XVII.  —  Friderici  II  imp.  promissio  InnoceDtio  III 
papcB.  301 

XVIII.  —  JoaoDis  Aaglorum  regis.  —  De  coDveotioQe 
iatcr  repcm  ipsum  et  reglDam  BereDgariam  quondam 
uxorem  Ilicardi  rfgi».  ?.fi.1 

XIX.  --  Friderici  II  promiFpio  de  corona  SiciliaE»  ab 
imperio  ^epar^Dda.  3<Jo 

XX.  —  .loanidit  rctjis  Aiifflorum.  —  Quse  sit  baroDum 
coutumacia  narrnt  noc  non  qnod  propter  hanc  cau^nm 
iter  in  terram  sanotam  puscipere  nequit.  300 

XXI.  ~  (i.  prioris  Camaldulensis.  —  Monasterio  suo  lo 
favillas  redscto,  commeadatitias  a  pontifice  petit  iittp- 
ms  pro  ohtioendis  a  fidelibus  subsidiis.  30.s 

OPERUM  INNOCENTIIIII  PARS  ALTERA.  -SER- 

MONES,  OPUSCULA. 

I.  SERMONES. 

Prologus.  309 

SEUMONES  DE  TEMPORE. 
Sermo  pRiMns.  —  Dominica  I  Adventus  Domioi.    313 
Sbrxo  II.  —  In  cadein  Domiuica.  W 

Sermo  III.  —  lu  eadcm  Domioica.  323 

Sermo  IV.  T-  Domiuica  sccunda  in  Adventn  Doroiui. 

327 
Sermo  V.  --  lu  eadem  Dominica.  333 

Sermo  VI.  —  Domioica  tertia  in   Adventu  Domini. 

337 
Sermo  VII.  —  In  eadem  Dominica.  34! 

Sermo  VIII.  —  Dominica  prima  poet  Epiphaniain.  345 
S^RMo  IX.  —  Daininica  in  Septuagesinia.  351 

Ssrmo  X   —  hi  eadeiu  Dominica.  955 

Skrmo  \I.  —  In  die  Cinerum  seu  capile  jejunii.     357 
Servo  XII.  —  lu  ccd»m  dieCircrum.  .367 

Sbrmo  XIII  —  Dominica  prlma  in  quadragesiuaa.  371 
Sbhmo  XIV.  —  Id  sahbato  quutunr  Temporum.  375 
bERMO  XV. —  D<»miui(a  tortia  in  Quadragesima.  381 
Skrmo  XVI.  —  reria  V  post  primam  Dominicum  Qnn- 
dragesimtn.  385 

Sermo  XVII.  —  Domiuioa    quarta   in  Quadragesima. 

389 
Sermo  XVI 11.  —  Domiuica  Lxtare^  sive  de  Rosa.  39:t 
Sermo  XIX.       In  cwna  Doiniui.  397 

SzRMO  XX.  —  Doniiiiica  prima  post  Pa^rhn.  399 

S;£RMO  XXI.  —  bominica  secunda  posi  Pascha.      403 
SuRMO  XX!I.  —  In   golcmuitate  Aifcen^^ionis   Domini 
co:>tri  Ji!.-*ii  "In-lfcti.  409 

SsRMO  XXIII.  —  lu  Bolemnitate  saDctffi  FeDtecostes. 

415 
Si{RM0  XXIV.  —  In  eadem  eotemnitate.  419 

Sehmo  Xy  V.  —  In  cadcni  eolemnilate.  421 

Sbhmo  XXVI.  —  Dominica  nona  post  octavam  Pente- 
cogtes.  i27 

Sbhmo  XXVI!,  —  In  solnmnitate  dedicationis  ccclesffle. 

433 

Sermo  XXVIII.  —  In  consccralioup  cllnri*.  \:\9 

Sbrmo  XXIX.  —  lo  eadcm  Bolemnitate  enarratio  evan- 

gelicse  lectionis.  441 


SEUMONES  DE  SANCTIS. 

Sermo  pi-.iui'?.  — In  Nativitate  Domini. 
Sermo  II.  —  In  cadcm  solemuitntc. 
Si^RMO  III.  —  In  eadem  solemnitate. 
SiCRMO  IV.  —  Ij  CircUiiicibioiic  Doiiiini. 
Skhmo  V  —  De  Ro^urreclione  Domini. 
^wiHMO  VI.  —  Domiuica!ii>. 


451 
455 
559 
465 
469 
473 


bERMo  VII.  —  l'i  iesto  D.  Silve^trlspontiflcis  maxiaii. 

481 

Sermo  VIII.  —  lo  Fokmaitate  Apparitionia  Domini  no> 

stri  Jesu  Christi.  4<^,1 

S>:rmo  IX.  —  Id  feeto  CoDversioois  D.  Pauli  apoBtoli. 

489 
Sermo  X.  —  Id  eod<rm  feeto.  493 

Skrmo  XI.  —  In  Nativitale  Sanct»  Mari».  497 

Sermo  XII.  —  lu  Bolemnltate  Pariflcatiooid  glorioiitai- 


ISOl 


QDiE  IN  HOC  TOMO  CONTINENTDR. 


1803 


m  e  saniper  VirgiDis  Mariffi.  505 

SxRMo  XIII.  —  in  fettto  D.  6regoriipap»,hujuB  nooii- 

Dfs  I.  513 

Sermo  XIV.  —  Iq  solemiiilate  ADOUDtiatiouis  B,  Ma- 

riffi.  521 

Sbrmo  XV.  —  In  Jie  sanclo  Parascevee.  5^5 

Sbrmo  XVI.  —  lu  solemuitaleS.  JoauuisBaptists.SS^ 
Seimo  XVII.  —  lo  eodem  festo.  533 

Sermo  XVIII.  —  In  eodeui  festo.  539 

Sermo  XIX.  —  lu  eodem  festo.  541 

Srrmo  XX. —  !u  festo  beali  Petri.  543 

Sermo  XXI.  ^  In  solemnitdte  D.  apostolorum    Petri 

et  Pauii.  547 

Skrmo  XXII.  —  In  eadem  Bolemnitate.  555 

Sermo  XXIII.^  In  solemnitate  beatissimsB  MariaB  Mag- 

daleuffi.  557 

Sirmo  XXIV.  ^  In  festo  B.  Petri  ad  Vincula.  5Gi 
Skrmo  XXV.  —  lo  festo  D.  Laurentii  martyris.  565 
SeiMO  XXVI.  —  In  eodem  festo.  571 

Sbrmo  XX VU.  —  lu  Bolemnitate  Assumptiouie  B.  Ma* 

risB.  575 

Sermo  XXVIII.  —  In  eadem  solemnitate.  581 

Seimo  XXIX.  —  In  Boiemnitate  Nativitatis  B.  MarisB. 

585 
Sbrmo  XXX.  —  In  lolemnitate  Omnium    sanctorum. 

587 
Sbrmo  XXXI.  —  In  eadem  &olemnitate,habitu8  in  mo- 

oasterioSublacenii.  589 

SERMONES  IN  NATALITIIS  ET  FESTIS  SS.  APOSTO- 

LORUM,  ETC. 
Sbrmo  1.  —  De  apostolis.  595 

Sbrmo  II.  —  lu  commuui  Apostolorum.  601 

Sermo  III.  —  lu  commuui  de  Evangelistis.  605 

Sermo  IV.  —  lo  commuui  de  uuo  martyre.  609 

Sbrmo  V.  —  In  commuoi  de  uno  martyre.  613 

Sermo  VI.  —  lo  commuui  marlyrum  pJu'rimorum.617 
Sbrmo  VII.  — •  In  commuui  martyrum  plurimorum.621 
Sermo  Vlll  —  In  festo  plurimbrum  martyrum.  627 
Srrmo  IX.  —  lu  festo  martyrum.  633 

Sbrmo  X.  ~  lu  communi  de  uno  confessore.  639 
Sbrmo  XI.  —  In  festo  couressorum.  641 

Sbrmo  XII.  -^  lu  commuui  de  una  virgine.  645 

SERMONES  DE  DIVERSIS. 

Sbrmo  I.  —  In  coDsecratione  pontiflcis.  649 

Sbrmo  II.  —  In  consecratioue  pontiflcis  maiimi.  653 
Srrmo  III.  —  lu  cousecratioue  poutiflcis.  659 

Skbmo  IV.  —  In  consecratione  pontifiei!».  661 

Sbrmo  V.  —  Ad  claustrales.  671 

Sbrmo  VI.  ^  In  concilio   generali  Lateranensi  habi- 

tOf>.  673 

Sermo  Vil. —  In  conciiio   generali  Lateranensi  habi- 

tus.  619 

Sermo  magistri  Romaui  cardinalis.  —  De  pceuiteu- 

Ua.  687 

II  OPUSGULA. 
DIALOGUS  INTER  DEUM  ET  PECGATOREM. 
Mooitum.  ii91 

Incipit  Dialogus  Inter  Deum  et  pcccatorem.  691 

DE  CONTEMPTU  MUNDI. 
UBER  PRIMUS. 

Prologus.  701 

GAPur  PRiMUM. — De  miserabili  humau»  conditiouid 

iDgressu.  701 

Cap.  II.  —  De  vilitate  materiie  ipsius  homiais.  703 
Gap.  III.  —  Uivisio  cooceptioois.  703 

Cap.  IV.  —  De  coDceptioue  iufautis.  703 

Gap.  V.  —  Quali  cibo  couceptus  nutrialur  in  utero.704 
Cap.  VI.  —  I)e  imbecillitate  infantis.  704 

Gap.  VII.  —  De  dolore  purtus  et  ejulatu  iufaDtis.705 
Cap.  Vlli.  —  De  uuditate  homiuis.  705 

Cap.  IX.  —  Quf-m  fructum  homo  prodocit.  705 

Cap.  X.  —  De  incommodis  senectutis  et  brevitate  vi- 

Ub  hominis.  706 

Cap.  XI.  —  De  incommodis  senectntii.  706 

Cap.  XII.  —  De  lubore  mortalium.  706 

Cap.  XIII.  —  De  studio  sapieutium.  707 

Cap.  XIV.  —  De  variis  studiis  hominum.  707 

Cap.  XV.  —  Do  diversis  auxieiatibus.  708 

Cap.  XVL  —  Dfc  mieeria  divilis  et  [>auperis.  708 

Cap.  XVII. —  Dtt  miseria  servoium  et   dominorum. 

709 
Cap.  XVIII.  —  De  miseria  coutinentis  et  cuujugati. 

709 
Cap.  XIX.  —  De  miseria  bonorum  et  uialorum.  711 
(mp.  XX.  —  De  hostibus  bomiiiiB.  712 

Gap.  XXI.  »  De  carcere  animn,qttod  est  corpu8.7i3 
Gap.  XXil.  —  De  brevi  intitia  bomiDis.  713 

Cap.  XXIII.  —  De  inoplnato  dolore.  713 


Cap.  XXIV.  —  De  vicinate  mortis.  713 

Cap.  XXV.  —  De  terrore  somnionim.  714 

Gap.  XXVI.  —  De  compassione  amicorum.  714 

Gap.  XXVII.  -^  De  subitis  iufortuniis.  715 

Cap.  XXVIll.  —  De  inuumerabilibus  speeiebas  cBgri- 

tudiuum.  715 

Cap.  XXIX.  —  De  diversis  generibus  tormentoram* 

715 
Gap.  XXX.  —  De  quodaui  horrendo  facinore,  scilieet 

quod  quoRdam  molier  comedit  infantem  suum.         716 
Gap.  XXXI.  —  Quod  quandoque  punitiir  innocen8,et 

noceos  ab^olvilur.  716 

LIBER  S£X:UNUUS. 
Caput  pmimum.—  Quoiuam  soleant  homines  commani- 

ter  affectare.  717 

Cap.  II.  —  De  cupidilate.  717 

Cap.  III.  —  De  iuiquis  muneribas.  717 

Cap.  IV.  —  De  acceptioue  personarum.  718 

Cap.  V.  —  De  veuditioue  justilisB.  719 

Cap.  VI.  —  De  iusatiabiii  desiderio  cupidomm.  719 
Gap.  VII.  —  Quare  cupidus  satiari  dod  potest.  720 
Cap.  VIII.  —  De  falso  Domioe  divitiarum.  720 

Cap.  IX.  —  Exempla  coDtra  cupiditatem.  720 

Cap.  X.  —  De  superflua  solhcitudiue  cupidornm.  720 
Cap.  XI.  —  De  avaritia.  721 

Cap.  XII.  —  Cur  avaritia  sit  servitus  idolorum.     721 

Cap.  XUI.  —  De  quibusdam  proprietatlbns  avaritia. 

721 
Cap.  XIV.  —  De  iniqna  possessioue  divitiarum.  722 
Cap.  XV.  —  De  iicilis  opibu».  722 

Cap.  XVI.  —  De  incortitudioe  divitiarum.  723 

Cap.  XVIf.  —  De  giila.  728 

Cap.  XVIII.  —  Ex^mpla  contra  gulam.  724 

Gap.  XIX.  —  De  ehrietatp.  724 

Cap.  XX.  —  Exeropla  contra  ebrietatem.  724 

Cap.  XXI.  —  f)e  luxuria.  725 

Cap.  XX 11.  —  De  ffeoeralitate  luxnriae.  725 

G^p.  XXIM.  —  De  diversis  9peciebus  Inxnri»  et  pcB- 
nis  earum  17& 

Gap.  XXIV.  —  De  coitn  contra  naturam.  726 

Cap.  XXV.  —  De  p(P.Da  hiijiis  sceleris.  726 

Cap.  XXVI.  —  De  ambitioso.  727 

Gap. XXVII. — De  Divuia  concupiscentia  ambitiosorum. 

727 
Gap.  XXVIII.  —  Dp  nmhitioDi»  exeoiplo.  727 

Cap.  XXIX.  —  De  br^^vi    et   misera   vita  maffnatum. 

728 
Cap.  XXX.  —  De  diverpfs  propriclatibns  sopprho- 
rum.  728 

Cap.  XXXI.  —  De  superbia  et  casu  Lucifer.  729 

Gap.  XXXH.  —  Dft  arropnnti»  hominnm.  729 

Gap.  XXXIII.  —  De  abomioaiiooe  superbiaB.  730 
C»p.  XXXI V.  —  Contra  arrogantinm  «uperbomm.730 

Cap.  XXXV.  —  Contra  fraudeni  ambitiosorum  exem- 

pliim.  731 

Gap.  XXXVI.  —  De  pfoprietalil)us  arroganlium.  731 
Cap.  XXXVII.  --  De  8uj.erflno  niUu.  732 

Gap.  XXXVni.  —  Gontra  Fuperfluura  omatum.  732 
Cap.  XXXIX.  — Quam  plus  defertur  vestibus  qnam 

virtiitibus.  733 

Cap.  XL.  —  De  fucatione  colorum.  733 

G\r.  XLI.  —  De  imn.uadilia  cordis.  734 

G\p.  XLIl.  —  De  do!oribuF,  quos    muU  patiuctur  in 

morle.  734 

Cap.  Xf  IIL  —  Oe  advenln    Christi  ad  diem  moriis 

cujuslibet  boniiui?.  736 

LIIJER  TERTIUS. 

Gaput  PRiMim.  —  De  putredioe  cadavemm.  735 

Cap.  II.  —  Dp  tri^ti  mpmoria  daniDatornm.  737 

Cap.  111.  —  Dn  inulili  pnenitentia  damnatorum.  737 
Cap.  IV.  —  Dn  popni#  inforni  diversis.  73^ 

Cap.  V.  —  Df»  ineffahili  aoKnstia  damnatorum.  730 
Cap.  VI.  —  Dc  igne  gphennali.  739 

Cap.  VII.  —  D.^  tenrhriJ»  inferni.  739 

Cap.  VIII.  —  De  coDfii  ione  poenanim.  740 

Gap.  IX.  --  De  indeficientia  tormentTum.  740 

Cap.  X.  —  Cur  rcprobi  nunquam  liberabuntur  a  poe- 
nis.  741 

Cap.  XI.  —  Tcstimonia  dc  suppUciis  flelernalibos.  742 
Cap.  XII.  —  De  die  judicii.  742 

Gap.  XIII.  —  Do   iuilicium  prsecedente  tribulatioue. 

743 
Gap.  XIV.  —  De  f igni^  judicium  prsecedentibns.  743 
Cap.  XV.  —  De  poleulia,  sapieutia  et  juMtitia  judicis. 

744 
Cap.  XVI.  —  De  diviuo  judicio.  746 

Cap.  XVII.  —  Qnod  nihU  prodciil  damnatis.         746 


1203 


ORDO  RERUM 


1204 


LIBELLUS  DE  ELEEMOSYNA. 

Caput  PRiHUM.  —  Date  eleemoBynam  et  ecce  omuia 
muDda  suot  vobis.  741 

Gap.  II.  —  Eifectus  eleemosyne  ez  sacraB  Scripturee 
testimouiifi  multifariam  probari.  74H 

Cap.  III.^  Eieemosynam  in  peccatis  factam  non  vaiere 
ad  meritum,  uec  euum  effectum  Bortiri,  essc  tamen 
prsparatoriam  ad  gratiam  Dci  consequendam.        750 

Cap.  IV.  —  Eleemosyoam  jejunio  et  oratione  eBse 
meliorem,  nec  quemquam  ab  ea  ezcusari.  752 

Gap.  V.  —  EieemoBynee  fociendae  quisnam  debeat 
esBe  ordo,  modus,  cauBa  et  fiuis.  753 

Cap.  YI.  —  Ad  eleemosynam  sicut  ad  quodiibet  bo- 
Dum,  opus,  neceseario  requiri  perseverantiam.        759 

ENCOMIUM  CHARITATIS.  761 

MYSTERIORUM  EVANGELIOE  LEGIS  ET  SAGRA- 
MENTI  EUCHARISTI^  LIBRI  SEX. 

Ordo  miBBfie.  763 

De  Bacro  altaris  mysterio. 

ProloguB.  773 

LIBER  PRIMUS. 

Caput  prihlm.  —  De  bcx  ordinibus  clericorum.      775 
G\p.  II.  —  De  primiceriis  et  cautoribus.  775 

Gap.  III.  -^  De  acolythi3,quod  sit  eorum  miniBteriuni. 

775 
Cap.  IV.  —  De  BubdiaconibuB.  776 

Cap.  V.  —  De  diacouibus.  776 

Gap.VI. — De  minoribufletmajoribus  sacerdotibu8.777 
Cap.  VII.  —  De  signiflcatione  nominum  episcopi  et 

presbyteri.  777 

Cap.  VIII.  —  De  primatu  romani  pontiflcis.  778 

Gap.  IX.  —  De  convenientia  et  dififerentia  potesta- 

tam  inter  episcopos  et  presbyteros.  779 

Cap.  X.  —  De  communibuB  ct  specialibus  indumen- 

tis  pontificum  et  sacerdotum.  780 

Cap.  XI.  —  De  legalibus  iodumenlis    secundum  his- 

toriam.  781 

Gap.  XII.  ^De  typo  legalium  indumentorum  secuu- 

dum  allegoriam.  782 

Cap.  XIII.  —  De  veBtibus  legalibus  eecundum  tropo- 

loffiam.  7H3 

Sap.  XIV.  —  De  linea.  783 

Cap.  XV.  —  De  zona.  783 

Gap.  XVI.  —  De  tunica.  783 

Cap.  XVII.  —  De  malagranatis  et   tintinnabulis  au- 

reis.  784 

Cap.  XVIII.  —  De  Buperhumerali.  784 

Cap.  XIX.  —  De  duabus  oris.  784 

Cap.  XX.  —  De  duobus  onychinis.  784 

Cap.  XXI.  —  De  duodecim    nominibus   flliorum  Is- 

rael.  784 

Cap.  XXII.  —  De  duabus  catenulis.  784 

Cap.  XXIII.  —  De  duobus  unciuis.  785 

Cap.  XXIV.  —  De  ratiouali.  785 

Cap.  XXV.  —  De  quadratura  rationalis,  et    duplici- 

tate.  785 

Cap.  XXVI.  —  De  quatuor  ordinibus  lapidum.      785 
Cap.  XXVII.  —  De  duodecim  lapidibus.  785 

Cap.  XXVIII.  —  De  cydari.  785 

Cap.  XXIX.  —  De  lamina  aurea.  783 

Cap.  XXX  —  DenomineDominitetragrammaton.  786 
Gap.  XXXI.  —  De  varietate  operis.  786 

Cap.  XXXII.  —  De  quatuor  coloribus.  786 

Cap.  XXXIII.  —  De  vestibus  evangelici  Bacerdotis.886 
Gap.  XXXIV.  —  De    pontificalibus   indumentis,   se- 

cundum  quod  Christo  conveuiuut.  787 

Cap.  XXXV.  —  De  amiclu.  787 

Cap.  XXXVI.  —  De  alba.  787 

Gap.  XXXVII.  —  De  cinguio  et  succinclorio.  788 

Cap.  XXXVni.  —  De  stola.  788 

Cap.  XXXIX.  —  De  tunica.  788 

Gap.  XL.  —  De  dalmalica.  789 

Gap.  XLI.  —  De  chirolhecis.  789 

Cap.  XLII.  —  De  planeta,  ubi  etiam  agitur  de  ante- 

riori  et  posteriori  parte  plaoeta!.  789 

Gap.  XLIII.  —  De  manipulo.  790 

Gap.  XLIV.  —  De  mitra.  790 

Cap.  XLV.  —  De  baculo.  790 

Gap.  XLVI.  —  De  annulo.  790 

Cap.  XLVII.  —  De  quinque  psalmis.  791 

Cap.  XLVIII.  —  De  ponlificalibus  iudumeutis,8ecua- 

dum  quod  membris  convcniuut,  ubi  agitur    de  cali^'is 

et  saodalis.  702 

Cap.  XLIX.  —  Dc  ablutione  manuum.  702 

Gap.  L.  —  De  amictu,  ubi  agitur  de    duobus  vascu- 

Hs,  quibus  amictus  ante  pectus  ligatur.  792 

Cap.  LI.  —  De  alba.  793 


Cap.  LII.  —  De  zona  ct  succinctorio.  793 

Cap.  LHI.  —  Quare  Romanus  pontifex  post  albam  ora- 

le,  et  post  oraie  crucem  assumat.  7V3 

Cap.  LIV.  —  De  etola.  794 

Cap.  LV.  —  De  tuuica.  7^4 

Cap.  LVI.  —  De  dalmatica.  794 

Cap.  LVII.  —  De  chirothecia.  Tl^ 

Gap.  LVIII.  ~  De  pianeta.  795 

Gap.  LIX.  —  De  manipulo.  7P3 

Gap.  LX.  —  De  mitra.  7lo 

Cap.  LXI.  —  De  annulo.  7'j6 

Cap.  LXII.  —  Debaculo,  et  quare  sumiuus  poutifex 

pastorali  virga  noo  utilur.  79G 

Gap.  LXIU.  —  De  pallio,  ubi    materia    ct    forma  ?e- 

cundum  mvsterium  expouuutur.  797 

Cap.  LXIV.  —  De  armatura  virtutum.  79^^ 

Cap.  LXV.~  De  quatuor  coioribus  principalibus,  qni- 

bus  secundum  proprietates  dierum  vestes  sont  di^iin- 

guendae.  i\";) 

LIBER  SECUNDUS. 

Caput  PRiHUM.  —  De  accessu  pontificis  ad  altare.  801 
Gap.  II.  —  De  presbytero  et  diacono    qui   deducunt 

pontificem  hinc  inde.  801 

Cap.  III.  —  De  subdiacono  qui  prceccditfClausum  por- 

tans  cudicem  Evangelii.  802 

Cap.  IV.  —  De  pontifice  qui  pervenit  ad  altare.     803 
Cap.  V.  —  De  processione  Romani  pontificis  a  secre- 

tario  ad  altare.  803 

Cap.  VI.  —  De  duobus  diaconis,  qui  ducunt  pontili- 

cem.  803 

Cap.  VII.  —  De  mappula,  quaB  portatur  super  ponli- 

ficem,  quatuor  baculls  colligata.  804 

tiAP.  YlII.  —  De  ccreis  et  incenso.  804 

Cap.  IX.  —  De  igne  quem  manipulo  stuppaB  pontifex 

apponit  in  choro.  804 

Gap.  X.  —  De  primicerio,  qui  pontificis  dextrum  bu- 

merum  osculatur.  805 

Gap.  XI.—  De  tribus  sacerdotibus  qui  coram  altari  re- 

verenter  iuclinant,  os   et  pectus  pontificis  osculantes. 

805 
Cap.  XII.  —  De  processionis  dispositione.  803 

Gap.  XIII.  —  De  confessione  et  pectoris  tunsione,  in 

qua  tria  uotantur,  ictus,  tactus  et  sonus.  806 

Cap.  XIV.  —  Dc  inceuBO,  quod  saeerdos  reprseseDtat 

in  capsula,  ct  episcopus  apponit  thuribulo.  806 

Cap.  XVI.  —  De  triplici  osculo,  videlicet  oris^altaris  et 

pectoris.  807 

Cap.  XV.  —  De  thurificatione,  qua  pontifex  iocensat 

altare  et  sacerdos  episcopum.  807 

Gap.  XVII.  —  De  forma  thuribuli,  et  deduplici  cau»a 

thurificandi,  spirituali  et  litterali.  80S 

Cap.  XVII l.—  De  untiphona  quse  diciturad  introitum, 

etcur  ipsa  repetitur,iuterposita  gloria  Trinitatis,  etquis 

eam  cantari  constituit.  808 

Cap.  XIX. —  De  Kyrie  eleison^  et  quare  novies  decan- 

tatur  et  ouare  sex  vicibus  dicitur  Kyrie  eieison,  et  tribus 

Chrisie  eleison.  809 

Cap.  XX.  —  De  Gloria  in  excelsiSy  et  de  triplici  pace, 

et  quis  hymnum  angelicum  cantari  ad  missam  couFtitnit. 

810 
Cap.  XXI.  — De  candelabriset  cruce,qu8e  super  medio 

collocantur  altaris.  811 

Cap.  XXII.  — De  mutalione  sacerdotis  ab  una  parte 

ad  aliam.  811 

Cap.  XXIII.  —  De  deposltione  mitraB  pontificis.     812 
Cap.  XXIV.  —  De  salutatione  pontiflcis  et  sacerdotis 

ad  populuu).  812 

Cap.  XXV.~  Ut  sacerdos  non  minusquamduobus  pree- 

Benlibus  debeat  celebrare.  812 

Cap.  XXVI.  —  De  oratione  et  conclusione.  813 

Gap.  XXVII.  —  Quare  oraliones   dicantur   collecise, 

et  quod  euut  in  missa  dicendsB.  814 

Lap.  XXVIII.  —  De  extensione  manunm  sacerdotis 

in  missa.  815 

Cap.  XXIX.^  Deepistola  qufiepreemittiturEvangelto. 

816 
Cap.  XXX.— De  reverentia  quam  subdiaconns  exhibet 

episcopo  post  lectam  epistolam.  8l7 

Cap.  XXXI.  —  De  graduali.  817 

Cap.  XXXII.  —  De  Aileiuia,  8(8 

Cap.  XXXIIU— De  versnqualis  esse  debeat,  et  quali> 

ter  iuterpooatur.  819 

Cap.  XXXIV.  —  De  sacerdotis  conses8u,dum  epistola 

legitur,  et  Rraduale  cantatur.  820 

Cap.  XXXV.  —  De  mutatione  sacerdotis  ab  una  parte 

allaris  ad  aliam,cum  lecturus  est  Evangelinm.         8S0 
Cap.  XXXVI.  —  Qnare  diaconus,qiii  iedoras  «§1  B?mi- 

geliom,  dextram  pontifioii  ofeolatur. 


» 


t^ 


QDiE  IN  HOC  TOMO  CONTINENTDR. 


1206 


Ga».  XXXVII.  —  Qaando  manus  el  pedes  Bumroi  pon- 
tifleis  debeaut  OBCulari.  821 

Cap.  XXXVIII.  —  De  benediclione  quamdiaconus  pe- 
iit  et  accipit.  821 

C&p.  XXXIX.  —  De  susceptione  cordis  Evangehi  de  al- 
tari.  822 

Cap.  XL.  —  De  his  qui  pnecedunt  diaconumcum  ce- 
reis  et  lucenso.  822 

Cap.  XL[.  -^  Qualiter  subdiacoous  in  oundo  seqnitur, 
et  in  rcdeundo  priBcedit,  referens  Evangelium.         823 

Cap.  XLII.  •»  Quare  diaconus  per  unam  partem  asceu- 
dit  iu  pulpitum,  et  peraliam  descendit.  823 

Cap.  XLIII.  —  Quare  vcrsus  aquiionem  legilur  Evau- 
gelium.  824 

Cap.  XLIV.  —  De  cruoid  mysterio,  et  de  multiplici 
ejus  eiTectu.  824 

Cap.  XLV.  — Quomodo  signum  crucis  sit  eiprimen- 
dum.  825 

Cap.  XLVI.  —  De  ealutatione^  quee  prsemittitur  Evan- 
gelio.  826 

Cap.  XLVII.  —  De  prfieemioeulia  Evangelii.  826 

Cap.  XLVIIL  —  Quare  post  Evangeliumliberet  thuri- 
bulum  ad  episcopum  reporlautur.  826 

Cap.  XUX.  —  De  Symbolo,  quod  post  Evangelium 
cantatur.  827 

Cap.  L.  —  De  duodecim  partibus  utriusque  Symboli, 
tam  apostolici  quam  Coustantinopolitani.  827 

Cap.  JLI.  —  Quibus  diebus  Symbolum  sit  dicendum  in 
missH.  82U 

Cap.  LIL »  A  nuibu9,  et  ubi  Symbolum  eit  cantandum. 

830 

Cap.  LIII.  —  De  ofTertorio.  830 

Cap.  LIV.  —  De  silentio  post  offerturium.  831 

Cap.  LV.  -^  Do  ablutione  manuum  antequam  sacrifi- 
ciom  oiTeratur.  831 

Cap.  LVI.  —  De  corporalibus,  et  quare  una  pars  ex- 
tenditur  et  altera  complicatur.  832 

Gap.  LVII.  —  De  oblatione  et  incenso,  etquaresacer- 
dos  tertio  circumducit  et  reducit  incensum,  et  quare 
totum  undique  incensatur  allare.  832 

Cap.  LVIII.  —  De  modo  et  ordine  sacriflcium  offeren- 
di,  et  de  commistione  aquae  et  vini.  833 

Cap.  LIX.  —  De  patena,  super  quam  sacrificium  panis 
offertur.  834 

Gap.  LX.  —  De  sacerdotis  incUnatione.  834 

^   Gap   LXI.  —  De  praBfatione.  835 

Gap.  LXII.  — De  exp08itionepr£efationi8eju8dem.836 

LIBER  TERTIUS. 

Caput  primch.  —  De  silentio  postproefationem.     839 

Cap.  II.  —  De  his  quorum  memoria  colitur  in  secreta. 

840 

Cap.  III.  ~  De  tribus  signis  quse  fiunt  super  oblatam 
et  calicem.  841 

Gap.  IV.  —  De  tribus  eacrificiid  EcclesiaB.  842 

Cap.  V.  —  Pro  quibussacrificium  offeratnr.  843 

Cap.  VI.  —  In  quo  loco  debeant  vivorum  nominare> 
citari.  845 

Cap.  VII.  ~  De  tribus  bonis  pro  qoibus  sacrificium 
laudis  offertur :  temporaIibus,spirituaIibus  et  8Pterni8.84C 

Cap.  VIII.  ^Quodsacrificium  altaris  tequaliter  offer- 
lor  toli  Trinitati.  847 

Cap.  IX.  —  De  trina  commemoratione  8anctorum,qu8B 
fit  in  canone.  848 

Cap.  X.  «  Quare  non  fit  commemoratio  confessorum 
io  canone.  849 

Cap.  XI.  ^  Quod  sacrificium  soli  Deo  offerendum  Bit, 
unde  distinguuniur  duoe  spccics  servitutis.  849 

Cap.  Xll.  —  De  quinque  signis  qiice  fiuot  secundo  su- 
per  oblatam  et  calicem,et  de  Christi  venditione ;  de  per- 
8ona  venditoris  et  venditi  et  ementis.  850 

LIBER  QUARTUS. 

Capitt  primdm.  —  Da  sacramento  Eucharistise.         851 

Cap.  II.  —  De  diversis  figuris  Eucharistio;,  qu»  prfB- 
cesserunt  in  Veteri  Testamento.  853 

Cap.  III.  —  Quare  aacramentum  corporis  et  sauguinia 
eonstitutum  est  sub  specie  panis  et  vini.  8r4 

Cap.  IV.  —  De  azymo  et  fermentato  pane.  854 

Cap.  V.  —  De  tribus  verbis  qusB  formsB  consecrationis 
videntur  adjecta.  858 

Cap.  VI.  —  Quomodo  Chriatue  confecit,  et  sob  qua 
forma.  859 

Cap.  VII.  —  De  veritate  corporis  et  sanguinis  Christi 
sub  specie  panis  et  vini.  859 

Cap.  VIII.  —  Quod  sub  tota  forma  totum  corpus  exis- 
tit.  861 

Cap.  IX.  »  De  fractione^  ubi  dicitar,  quare  fractio  fiat 
et  attritio.  861 


Cap.  X.  —  De  confeBsione  Berengarii.  862 

Cap.  XI.  —  Quid  eliam  a  mure  comeditur,  cumsacra* 

meutuni  corroditur.  863 

Cap.  XII.  —  Quale  corpus  Christus  dedit  in  ccBna.863 
C.%p.  XIII.  .—  Utrum  Judas  accepit.  864 

Cap.  XIV.  —  De  duobus  modl^  Eucharistiam  come- 

dendi.  866 

Cap.  XV.  —  Quid  fiat  de  corpore  Chrieti,  po8t4]oam 

fuerit  sumptum  et  comestum.  867 

Cap.  XVI.  —  Quod  si  sccessus  aut  vomitus  post  so- 

lam  UucIiarisliiB  perceptionem  eveniat.  8()7 

Cap.  XVII.  —  Qiiando  fiat  transsubstantiatio.  863 

Cap.  XVIII.  —  Oe  forma  verborum.  809 

Cap.  XIX.  —  Utrum  panistraussubstantietur  inChri- 

etum.  8^9 

Cap.  XX.  —  De  modo  transsubstantiationis.  870 

Cap.  XXI.  —  Cur  Eucharistia  sub  duplici  specie  con- 

iecratur.  871 

Cap.  XXII.  —  Utrum  panis  sine  vino,  vel  vinum  slno 

pane  voleat  consecrari.  872 

Cap.  XXIII.  —  Quceritur  utrum,  necessilate    cogente, 

vel  casu  intercedentc,  eola  panis  materia  possit  in  Eu- 

cbaristium  eon^ecrari.  873 

Cap.  XXiV.  ^  Cautela  quando  sacerdos  poet  coLse- 

cratiouem  inveuit  prcelermissum   vinum.  i73 

Gap.  XXV.  —  De  diversis   sacerdutibus   super  eam- 

deui  hostiam  celcbrautibus.  873 

Cap.  XXVI.  —  De  hora  institutionis.  874 

Gap.  XXVII.  -^  Quod  corpus  Christi  totum  est  in  plu- 

ribuslocissimul.  875 

Cap.  XXVIII.  —  Qaare  sanguis  Christl  dicatur  novum 
Testamentum.  875 

Cap.  XXIX. .—  Utrum  aqua  cum  vino  convertatur  iu 
sanguinem.  875 

Cap.  XXX.  —  Utrum  Christus  resurgens  eanguinem 
resumpsitquem  effudit  iu  cruce.  87G 

Gap.  XXXI.  —  De  vino  post  consecratloDem  aduiis- 
to.  877 

Cap.  XXXII. — Utrnm  vinum  sine  aqua  consecrelur 
in  sanguiuem.  877 

Gap.  XXXIII.  —  Utrum  fermentatum  transsubstan- 
tietnr.  878 

Cap.  XXXIV.  —  Quare  sub  alia  specie  sumitur  Eu- 
charistia.  878 

Gap.  XXXV.  —  Quod  sacramentum  altaris  simul  est 
veritas  et  fi^ura.  878 

Cap.  XXXVI.  —  De  sacramento  et  re  sacramenti.  879 

Cap.  XXXVII.  —  Quod  species  panis  et  vinl  duabua 
ex  causis  intelligitur  sacramentum.  880 

Gap.  XXXVIII.  —  Utrum  forma  panis  etvini,  vel  spe- 
cies  accidentis  et  veritas  corporis  divisa  sint  lacra- 
menta.  880 

Cap.  XXXIX.  — De  distinctione  signorom.obiostendi- 
tur,  quod  sacramentum  active  et  pa^sive  dicitur.      881 

Cap.  XL.  —  Quod  sacramentum  consistit  in  tribae,  in 
rebui,  factis  et  verbis.  882 

Cap.  XLI. —  Quod  sanguis  Christi  dupliciter  intelli- 
gitur  in  remissionem  peccatorum  effusus.  882 

Cap.  XUI.  —  Quod  sumptio  Eucharistifle  non  est  ni- 
miumdifferenda.  882 

Cap.  XLIII.  —  Quod  sacraraentum  altarUest  comme- 
moratio  mortis  Christi.  883 

Gap.  XLIV.  —  De  diversis  causis  institutionis.       884 

LIBER  QUINTUS. 

Capot  primum.  —  De  signis  qu»  tertio  loco  fiant  sil- 
per  oblatam  et  calicem.  885 

Cap.  II.  —  Quaro  post  consecrationem  signa  laoer 
Encharistinm  Huot.  o87 

Cap.  III.  —  i)e  fiffuris  Novi  Testamenti  qu»  prnces' 
serunt  in  Vetcri  Testam^nto.  889 

Cap.  IV.  —  Di)  signis  quas  quarto  loco  fiunt  super 
oblatam  et  calicem.  890 

Cap.  V.  —  De  ministerio  angelorum  qui  aemper  ia 
sacrificio  proiseutes  existnnt.  891 

Cap.  VI.  —  De  secunda  commemoratione  Banctorom. 

893 

Cap  VII.  —  De  signis  quss  quinto  loco  fiunt  saper 
corpus  et  sanguinem,  etin  latere  calicis.  893 

Cap.  VIII.  —  De  extensione  manuum  Salvatoris  in 
cruce.  894 

Cap.  —  IX.  ~  De  tribus  cruciatibus  quos  Christas 
8Ut>tiouit.  894 

Cap.  X.  —  De  aqua  et  sanguine  quse  de  latere  Chriati 
fluxernnt.  895 

Cap.  XI.  —  De  Bcissiono  veli.  895 

Cap.  XII. »  De  sepullura  Ghristi  ct  eacrificii  exalUr 
tione. 


1307 


ORDO  RERUM 


liOl 


Cap.  XITI.  —  Oetenditarquare  diacoDus  meneam  alta- 
ri0  €t  armum  pootificis  osculatur.  895 

Cap.  XIV.  —  Epilogu?  dc  Dumero  et  ratiooe  pigoorum 
qufle  fiuot  Buppr  ohlatam  et  ralicem.  895 

Cap.  XV.  —  De  vocis  eipressiooe  et  pectorii  tunaio- 
DO.  897 

Cap.  XVI.  —  De  oratioDe  Domiuica,  ubi  agitur  de  di- 
goilate  or&tiouis  ct  ad  quid  yaleat.  897 

Cap.  XVII.  —  De  DUDiero  etcrdiue  petitionum.      898 

Cap.  XVIII.  —  De  adaplatioue  septem  petitioonm  et 
septem  donornm.  808 

Cap.  XIX.  —  De  captatione  beoevoleDtiiB.  899 

Cap.  XX.  —  De  Iriplici  maio   a  quo  pctimus  liberari. 

SOO 

Cap.  XXI.  —  De  diversid  teutaiiouibu8,iD  quaa  peti- 
muB  Dou  iuduci.  POO 

Cap.  XXll.  --  Dc  tiibud  debitis,  quse  pctimua  uobis 
dimitti.  901 

Cap.  XXIII.  —  D»  quinque  panibua  quos  petimua  do- 
bls  dari.  902 

Cap.  XXIV.  —  De  voluutate  Dei,  quam  iu  terra  aicut 
io  ccelo  fieri  poAtulamua.  903 

G\p.  XXV.  —  De  reguo  Dei,  quod  petimua  adveuirc. 

90  i 

Cap.  XXVI.  —  De  aanctificationc  DoanDia.  904 

Cap.  XXVII.  —  Dodnplir-.i  ordine.  905 

Cap.  XXVin.  —  De  ailentio  poat  oratiooem  Domioi- 
cam.  906 

UBER  SEXTU8. 

Caput  PRiHnH.  —  De  reaumptioDe  pateosB,  quam   aa- 

eerdos  accipiens  osculatur.  907 

Cap.  II.  —  De  fractioDe  hoati»,  cujua  particulam  aa- 

cerdoB  mittitiu  caliccm.  907 

(^p.  III.  —  Quid  aij^DificeDt  partca  ill»  qu»  fiuDt  de 

lacriflcio.  907 

Cap.  IV.  De  ngnus  Dei.  P08 

Cap.  V.  —  De  opcnlo  pacin.  909 

Cap.  VI.  — De  diversia  oaculia  qusB  daotur  io   miaaa. 

909 
Cap.  VII.  —  Quare  epiacopus  bubdiacoDum  et  diaco- 

nnm  commuuic;.t.  910 

Cap.  VIII.  —  De  ablutioDe  maDuum  poat  Eucbarietiffi 

fDmptiooem.  910 

Cap.  IX.  —  Quod  Romaoua  pontifei  alium  iu    com- 

muDicaodo  morem  obaervat.  911 

Cap.  X.  —  De  poatcommuDioDe.  912 

Cap.  XI.  —  De  oratiooe  Doviasima.  912 

Cap.  XII.  —  Unde  dicitur  miasa.  912 

Cap.  XIII.  —  Quare  aacordoa  pootiflcia  humerum  oa- 

culatur.  913 

C.\p.  XIV.  —  De  beuedictioDe  Doviaaima.  914 

LlBBLLICONCLOSlO.  914 

De  beatiaaima  Virgioe  Maria  et  filio  ejua  Jesu  Cbriato 
encomium.  915 

De  vita  et  paspioue  Domioi  oostri  Jesu  Chriati,oratio- 
nea  trea  efficaciaaimaB,  qui  coDtrite  et  devote  eaalegea- 
tibua  plurimas  cootulit  remiseiouea  et  iDdulgeDtiaa.9t5 

Oratiooes  trea  de  omDibua  aanctia  pro  defeoaiooe  et 
tranquillitate  calholicee  et  orthodoxfie  Eccleaifle.         917 

Hymoua  de  Christo  etbeatiaaima  Virgiiu*  Maria  matre 
ejua  :  ad  quem  certaa  et  magoaa  cootulit  remieaiooea 
6t  iodulgeutiaa.  917 

Liber  de  quadripartita  apecie  ouptiarum.  921 

Epithalamium  iu  laudem  apoDai  et  apoDa».  949 

DUBIORUM  APPENDIX. 

COMMtNTARIUM  IN  SEPTEM  PSALMOS  PCENITEN- 
TIALES. 

Prooemium.  967 

Elacidatio  primi  nsalmi  pceDiteDtialia.  983 

Elucidatio  aecuodi  paalmi  poeuiteDtialis.  1005 

Elucidatio  pealmi  tertii  poeDiteotialia.  1027 

Elucidatio  quarti  pealmi  pcBDiteDtialia.  1051 

Klucidatio  paalmi  poBDiteotialia  quiuti.  1079 

Eiucidatio  aexti  poBDiteDtialia  paalmi.  1109 

Klucidatio  aeptimi  paalmi  pceoiteDtialia.  1117 

REGULA  ORDINISS.  SPIRITUS  DESAXIA  ab  Inoo- 

centio  III,  ut  videtur,  fuodati. 
Obaervatio  critica.  1129 

Rpgulaordiuia  S.  Spiritue  fundameutum.  1437 

Cafut  PRiMUM.  —  Saocti  Spiritua  adail  Dobia   gratia. 

1137 
Cap.  II.  —  De  promiasioDe  Dovitiorum.  11.37 

Cap.  III.—  De  receptione  uovitiorum.  1137 

Cap.  IV.  Qualiter  aocietaa   noatra  petentibus  detur. 

ill39 
Cap.  V.  —  Quando  aliquis  offertur  in  pnerltia  in  de?o- 

iione  paterDa,  1140 


Cap.  VT.  —  Quid  firatres  ez  debito   qnierere  debeiBl 

et  non  ampliue.  lUO 

Cap.  VII.  —  Qnid  et  a  quo  portctnr  ad  mensam.  1141 

Cap.  VIII.  —  Veraua  meDese,  ui«i  clerici  siut    prct«. 

tea  ita  fiat.  1141 

Cap.  IX.  —  De  lectore  ad  meosam.  lUl 

Cap.  X.  —  Ut  oou  comedautuiai  bia  in  die.  1141 

Cap.  XI.  —  De  jejuoio.  lUl 

Cap.  XII.  — Deupu  carnium.  lUl 

Cap.  XIII.  ~  De  recipiendi^iDfirmie^et  miDt«traDliliiH 

illie.  1U1 

Cap.  XIV. —  De  hoDeatate  fk^atrum,  et  eornai  aervitie 


circa  infirmoa. 
Cap.  XV.  — -  Qualiier  fratrea  ire,   et    mauere 


1141 
debeui. 
1141 
1142 
1142 
114«: 
1142 
1142 
1142 
i\iki 
1142 
1143 
1143 
1143 


Cap.  XVI.  ^  De  hia,  qui  aliqno  vadant. 

Cap.  XVIT.  —  Ul  uullua  solua  eat. 

Cap.  XVIII.  —  De  proceeeinne  1n  hoepitali. 

Cap.  XIX.  —  De  ailentio  io  eccleeia. 

Cap.  XX.  —  De  coneervanda  charitate. 

Cap.  XXI.  —  De  capitulo  fratrum  geuerali. 

Cap.  XXII.  ~  De  commuuitbte  magiatri. 

Cap.  XXIII.  —  De  commuoitale  meusm  fratrum 

Cap.  XXIV.  —  De  «lectiooe  magialri. 

Cap.  XXV.  —  De  eilentio  meaese. 

Cap.  XXVI.  —  Dp  correctione  clericorom. 

Gap.  XXVII.  —  De  officio  clericorum  et  de    primata. 

1143 
Cap.  XXVIII.  —  De  cooditioDe  clericorum.  1143 

Cap.  XXIX.  »  De  correctiooe  clericorum.  lf4J 

Cap.  XXX.  ~  De  capitulo.  1143 

Cap.  XXXI.  —  De  poeDie  fornicantiam.  1144 

Cap.  XXXII.  —  De  fratribua  altercantibus    et  perca- 
tientibus  alterutrum.  1144 

Cap.  XXXIII.  —  De  conetitutionehoramm.  1144 

Cap.  XXXIV.  —  De  fratribue  male  se  habeDtibu8.1144 
Cap.  XXXV.  —  De  fratribua  cum  proprio  viventibus 

1145 
Cap.  XXXVI.  —  De  proprietariie.  1145 

Cap.  XXXVII.  —  De  offlcio  faciendo  plro  fratribua  rt 
Bororibua  defunctia.  1145 

Gap.  XXXVIII.  —  De  judicio  io  capitulo.  1145 

Cap.  XXXIX.  —  De  iodumeDtie  paupernm.  1145 

Gap.  XL.  —  De  pauperibua  requirendia.  1145 

Cap.  XLI.  —  De  orpnaDia  nutrieudis  et  feminis  prs- 
guaDtibue.  1146 

Gap.  XLII.  ^  De  aervitio  pauperum.  1146 

Gap.  XLIII.  ^  De  pauperibus  sneclpiendis.  1146 

Gap.  XUV.  —  De  hoapitio  magnatom.  1146 

Cap.  XLV.  —  De  religiosia  auacipiendis.  1146 

Cap.  XLVI.  —  De  peccatricibua  auscipiendis.        1146 
Cap.  XLVII.  -  De  litteria  defereDdia.  1146 

Cap.  XLVIII.  —  De  depoeito.  1146 

Cap.  XLIX.  ^  Ut  DuIIi   liceat   ecclesiam  conatruere. 

1146 
Gap.  L.  »  De  iDJuriia  yitaDdia.  il46 

Cap.  LI  —  De  auateutaDdia  leprosis.  1146 

Cap.  UI.  —  De  receptioDC  mnoerum.  1146 

Gap.  LIII.  —  Ut  Dullus  veates  Tendat  Tel  emat.  1147 
Cap.  LIV.  —  Si  quia  fratrum    inciderit  in    hsreaim. 

1147 

Gap.  LV.  —  Qualiter  fratrea  a  fratribus  snDt  corrigeD- 

di.  1147 

Cap.  I^VI.  ^Qualiter  frater  fkatrem  accnaare    debet. 

1147 
Cap.  LVII.  —  Qualiter  fratres  cracis  Texillnm  portare 
debcDt.  il47 

Cap.  LVIII.  —  De  obaequiia  fratmm  defuDctorom  et 
peregiaorum.  H^S 

Cap.  UX.  —  De  cuuabulis  pueroram.  1148 

(]ap.  LX.  —  Ut  magister  proprietatem  non   babeat. 

1148 

Cap.  ILXI.  —   De  diacretione  sennm    et  pnerorum. 

^  1148 

Cap.  LXII.  —  De  rectoribus  flliarum  domorom.  1148 

Cap.  LXIII.  —  Ne  uxoraioi  Tel  conjugatui  recipiatur. 

1148 
Cap.  LXIV.  —  De  eleclione  magistri.  1148 

Cap.  LXV.  —  De  camerariis  domas.  1148 

Cap.  LXVI.  —  De  proventu  domoi  et  expenaia.      1149 
Cap.  LXVII.  —  De  iaflrmaria  ftratram.  1149 

Gap.   LXVIII.  —    De  contumacia  fliiarnm  domorum. 

1149 
Cap.  LXIX.  '  De  joramentia  fhOram.  1149 

Cap.  LXX.   —   Quomodo   fratrea  innt  snicipiendi. 

1149 
Gap.  LXXI.  —  De  receptione  alieniJQt  in  probatione. 

1180 


t 


'^J' 


1909 


QVM  IN  HOG  TOMO  CONTINBNTDR. 


1210 


Caf.  LXXII.—  Ut  nullus  nostrum  intret  alterum  ordi- 

nem.  H50 

Cap.  LXXIII.  ~  Ut  nullue   pcBnas  statutas  renuat. 

1150 

Cap.  LXXIV.  —  De  obedientia.  1150 

Cap.  LXXV.  —  De  forma  juramenti  quam  magister 

prcestabit.  1150 

Cap.  LXXVI.  —  De  puellis  relinendi8,v€l  conjugandi». 

1151 

Gap.  LXXVII.  —  De  intercessione  pro  fratribuf.  1151 

Cap.  LXXVm.  —  Quod  omnes  in  communi  dormito- 

rio  faceant.  li^t 

Gap.  LXXIX.  ~  Ut  qui  habent  habitum,  prsBsint. 

1151 

Cap.  LXXX.  ~  Ut    femince   capita  fratrum   non  ia- 

▼ent.  1151 

Cap.  LXXXl.  —  De  fratre   percutiente    seryientem. 

1151 
Cap.  LXXXII.  —  De  seryieDte  contra  fratrem  rizante 

1151 
Cap.  LXXXIII.  —  De  servientibus,  ii  furtum  fecerint. 

1152 
Gap.LXXXIV.  —  De  fratre  trauBmittendo  ad  aliam  do- 
Biiai.  1152 

Cap.  LXXXV.  —  De  servientibus  riiantibus.         1152 
Cap.  LXXXVI.  —  De  fratribua  recipiendis.  1152 

Gap.  LXIOLVII.  —  De  eleemosynis  colligendis.     1152 


Gap,  LXXXVIII.  —  Ut  nuUus  eztraneus  in  domo  re- 

tioeatur.  1152 

Cap.  LXXXIX.  —  De  visitatore  domn».  11.53 

Cap.  XC.  —  De  hie  qui  transeunt  alicnbi  quam  ubi 

praeceptor  miitit.  ll!S3 

Cap.  XCI.  -^  De  his  qui  superbiunt  pro  bonis.  1153 
Cap.  XCII.  —  Ut  nullusaliquid  inhonestum  de  domo 

dicat.  1153 

Cap.  XCIII.  —  De  vicano  maiti^tri  eligendo.  1153 
Cap.  XaV.  —  Ut  nullns  habitum  dimittat.  1153 

Cap.  XCV.  —  De  baiivis  domus.  1151 

Cap.  XCVI.—  De  commiaationibus  etindulgentii8.1l54 
CAP.XCVII.^Ut  eidem  regulsB  8ororesAubjaceant.l  154 
Cap.  XCVIII.  —  De  his  qui  sine  jussione  preeceptoris 

jungunlur  nxcommunicato  vel  inobedienti.  1154 

Cap.  XCIX.  —  De  fratre  inobediente.  1154 

Cap.  C.  —  De  fratre  in  villa  jacente.  1154 

Cap.  Cl.  —  De  fratre  fallente.  -  1155 

Cap.  CII.  —  De  fratre  fugiente.  1155 

Cap.  CIH.  —  Dc  fratre  superbo  et  irreligioso.  1155 
Cap.  CIV.  —  De  fratribu8  post  completorium  rizanti- 

bus.  1155 

Cap.  CV.  —  De  capilulo  in  Pentecosten.  1155 

Fratribus  ejusdem  ordinis  B.  Cyrillus  generalis  prs- 

ceptor.  1155 

Indez  epistolarum  Innocentii  Illjuzta  litteram  iDitia- 

lem.  1159 


FJNIS  TOMl  DUCENTESIMI  DEGIMI  SEPTIMI. 


EDITORIS  PROFESSIO  FIDEI. 


HuDC  igitur  Cursum  Patrologix  complelum,  cum  tota  prostrati  animi  demiesione,  Sanctae  Sedis  Judicio 
bens  submitto ;  et,  si  quid,  vel  immodica  celeritate  abreptus,  vel  scientiffi  infirmitate  delusus>,  vei  im- 
mensa  milHum  arduarumque  rerum  copia  distractus,  sunctum  dogma,  sanctam  rooralem,  sanctam  disci- 
plinam  tantisper  Iffidens,  inscius  certe  non  ultroneus-ediderim.  totum  istud  heterodoxum  absque  miserl- 
cordia  cito  sit  anatbema.  QusBcunaue  aulem  in  operibus  meis  approbaverit  Pius  nonus,  cum  summa 
8ui  laude  et  summo  Ecclesis  boro  feliciter  regnans,  festinus  approbo  ;  qucecunque  ut  minus  rccte  sonantia 
damnaverit,  damno;  quia  scientia  mea  coram  scientia  Domini  mei,  Doctoris  mei,  Judicis  mei,  tanquam 
luccrnula  coram  sole  meridiuno  evanescit.  Ego  enim,ul  cjuivisomnimode  catbolicus,  sanctam  Eoclesiam 
Romanam,  cujus  summns  Pontifex  visibile  solus  esl  et  iromediate  caput,  sub  Ghristo  invisibili  capite, 
profiteor  esse  matrem  dominamque  omniuro  Ecclesiarnm,  centrumunitatis,  fontem  omnisjurisdictionis, 
inlerpretem  omnis  veritalis,  normam  omniajustitiae.  judicem  omnis  controversi®,  custodem  infallibilem 
et  indefectibiiem  doclriD®  sancts ;  ex  bis  autem  quibus  poiiet  Ecclrsia  titulis,  ipsa  decus  et  potestatem 
adipiscitur,  mihi  vero  totidem  protinus  incumbunt  ofOcia. 

Si  enim  mater  est  Ecclesiarum  qus  ipsae  purturientco  et  fecundffi  sunt  oves,  quanto  magis  et  mater 
eat  mei,  inter  agnellos  inGrmissimi,  nihil  ex  roe  meisqueviribus  creare  vulentis  I  Imo  illamioi  mater  est 
prae  cffiteris  matribus ;  nati  siauidem  qui  matre  indiguerunt  ut  in  lucem  venirent,  labentibus  anniscor- 
roborati,  suis  necessitatibus  abuDde  suppetere  possuni ;  ego  vero  nec  sine  ea  nasci,  neo  sine  ea  vivere 
quco  ;  vitis  enim  est  gemmam  suam  gcrminans  et  nutriens  ;  quocunque  moroento  ab  ejus  vita  vita  mea 
discesBerit,  pereo,  perii.Cum  vero  mater  mea  sit,  oportrt  ut  quasi  intantulus  nomen  ejus  semperin  ore, 
bonum  ejus  semper  in  mente,  amorem  ejus  semper  in  corde  feranp,  illius  J.Ttitiis  laetus,  illius  doloribus 
dolens. 

Si  omnium  domina  esl  Ecclesiarum,  quanlo  roagis  est  bumilliini  domina  sacerdotis  I  Hujus  ergo  pras- 
ceptis  impuisibusque   docilem  me   praestare  debeo,   solius  ejus  scientias  scicns,  solius  ejus  sapientia  . 
sapiens. 

Si  ceDtrum  est  uuitatis.  Dusquam  alio  centrum  illud  roihi  investiganduro,  ac  propterea  omne  prorsus 
abjicere  debeo  quod  se  ao  ea  sejungit,  omniquc  adhseret  quod  ei  udbaeret.  Extra  enm  scilicetomnes*  val 
scnismatici  frangunt  unitatem,  vci  hsretici  quaudam  verilatem  ahnegant ;  uut  erroris  alicujus  venenum 
difTundunt. 

8i  omnis  jurisdictionis  fons  est,  memetipsum  non  posFum  mittcre;  cum  ea  debeo  consooiari,  nec  ullam  . 
mihi  veram  potestutem  creditam  arbitrari,  nisi  quam  ipsa  mediate  vel  intmediatc  commiserit. 

Si  omnis  est  veritatis  interpres,  roeas  orones  cogilatione3  ipai  submiLlere  debeo,  ideoquc  tanquam 
▼erum  credere  ct  amplecti  quod  illaverum  pronuntiarit,  falsum  vcru  habereetabomiuari,  quud  tanquam 
falsum  exploderit  vei  nota  afTecerit. 

Si  omDis  est  justitiffi  regula,  omnes  illi  actiones  meas  debeo  suhjicere,  ac  tanquam  bonum  approbare 
quod  ipsa  boDum  declaraverit,  malum  autem  repudiare  quod  ipsa  malum  edixerit. 

Si  omnis  controversiffi  judex  est,  omnes  meas  difficultates  ejus  pn dibus  debeo  substeruere  ;  omuemque 
rem  quamlibet  claram,  cerlam  ac  defiDitam  agnoscere,  statim  ut  illa  pronuntiavcrit.  lloma  locuta  est^ 
eausa  fitiia  est. 
'  8i  divini  fldei  moralisque  depositi  custos  infailibilis  C3t|  credere  debeo  omnes  quae  tulit  approbationii 


sdntentias  jusias  esse,  cmniaqad  dootrinftlinm  damnationum  decreta  ifim  CQndldit»  meritissima.  Eu) 
insaper  Bofam  audire  debeo,  quoniam  iiMasola,  eeu  dubitantis  animi  oraciatus  oomprimens,  seu  erraDtil 
ingenii  nubet  diecutiene,  intellectus  mei  iDBlabiles  motus  sistere  potest,  si  omne  quod  credendum  doc^ 
crediderim,  quia  omne  auod  verum  est  credam ;  ipsaque  sola  pacem  cordi  meo  infundere,  omnem  sciiiJ 
ab  eo  remorsus  ac  stimuli  possibilitatem  amovendo,  si  omne  quod  agendum  prsBcribit  egerim,  quia  oidd| 
quod  bonum  est  agam.  , 

St  indefeciibilis  est,  non  inter  ieta  versator  quas  vitffi  mortisque  vices  per  recentiora  decem  et  no^ 
ea^cula  subierunt ;  econtra  fixum  animis  esse  debet  omne  quod  extra  Ecclesiam  vivit  morti  esse  obDOiiuu 
quantumvis  exteriori  sanitatis  specie  diuturnitatem  longaevitatemque  ominetur. 

0  sancta  Romana  Ecclesia!  qualem  te  Ghristus  stabirivit,  litulisoue  et  prsro^ativis  honeatavit,  iU 
religiono  necessariam  te  profiteor,  ut  nisi  divinitus  exstares,  creanoa  ab  hominibus  esses,  spirituumr^ 
bem  regendi  et  componendi  causa.  Tibi  ex  prscordiis  inhffirendum  ;  et,  eo  quod  sis,  gratis  Deo  litao^. 
sunt  in  perpetuum. 

0  sancta  nomana  Ecclesia  I  quotquot,  post  Ghristum,  edidisti  oracula  typis  celebrare  jamjam  gest 
Bperu()ue,  ut  apprime  noscat  orbis  universus  quanta,  in  omni  tempore,  sapientia,  doctrina,  proviieDt 
Banctitoteque  eminueris. 

0  sancta  Romana  Ecclesia  I  si  te  verbo  quolibet  unquam  iasdere  audeam,  adhffireat  lingua  mea  faop 
bus  meis,  quippe  matricida  foret ;  et  si  quid  adversus  te  doxtera  mea  delineare  audeat,  are&cat  et  okl 
vioni  detur,  quippe  matricida  foret. 

0  sancla  Romana  Ecclesia  1  quotiescunque  aliquid  de  te  faustnm  audio,  nempe  populum  quemdamq; 
sedebat  in  umbra  mortis  ad  lumen  tuum  accessisse,  vel  magni  nominis  peccatorem  in  gratiam  tecoij 
rcdiisse,  vol  scriptorem  quemdam  impium  iisdem  quibus  antea  te  lacessiverat  armis,  amicum  nunci 
adjuvare,  tunc  dilatatur  cor  meum  ac  gaudio  superabundat.  Econtra,  8i  quis  te  calumniis  aut  facinorod 
operibus  insectalur,  si  quiste  deserit,  immenso  doloreaffligor,  sed  te  eo  majori  veneratione  eoque  magi 
flliali  amore  prosequor  quo  tc  ssviores  appetunt  injuriffi,  aut  molestiorea  attin^unt  proditiones ;  eo  arcliof 
vinculo  tibi  adbaereo,  quo  insolentius  tua  potestas  contemnitur;  quiaspretsdignitatis  sublimitati,  accfdi: 
magni  decus  infortunii,  sacrague  nobilium  in  tecorona  sBrumnarum.  Plagas  tuas  osculis  operio  etlam- 
mis  irrigo,  ex  illisque  spero,  sicut  olim  e  cruore  martyrum,  emergas  patientia  gloriaque  eminentior.  Qaii 
tibi  pcrsecutiones,  quid  proditiones,  quid  calumni»,  quid  apostasis,  nisi  coram  sole  nebulse  ?  Aliquactir 
per  fulgorem  ejus  obscurare  videntur ;  intactum  vero  ab  his  inviolatumque  sidus  procedit,  tanqioiD 
sponsus  e  thalamo.  In  te  senilis  majestas  juvenili  robori  sociatur,  quia  Fundatoris  tui  ad  exemploiD 
forma  cnites  semper  antiqua  semperque  nova. 

0  sancta  Romana  Ecclesia  !  quid  de  te  sontiam  aperui,  intima  mea  tibi  patent ;  gaudebo  et  sufficit  mib 
Bi,  quamvis  ex  me  ipso  ncc  scientem  nec  sapientem,  in  agendo  me  stimulaverint  pura  causa,  et  puri; 
flnis,  ^loria  nempe  Dei  ac  Virginis  immacuIatiBy  tuique  bonum,  et  cleri  catholici  oecus. 

Et  S1C  me  adjuvet  Deus  Optimus  Maximus,  tueatur  immaculata  virgo  Maria,  aspectu  excitet  Ecciesii 
exoptetque  clerus  ut  alios  omnes  sanctae  doctrinae  ramos,  biblicorum  ac  theologicorum  instar,  mag 
ac  magis  fauste  indefessus  excolam  1 

L'Abb6  MiGifE. 


^'-^i'^^  -  ^c''\ 


8&<&0>9<U  (Q«g.  A  E>  typii  DE6TENAY. 


''  THIS  V:LUf.:z 
DOES  NOT  CiRCULATE 
OUTSIDE  THE  LiCKAfiY 


3  2044  054  760  673